Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ως κοινωνικοποιητικός φορέας

Εργασία στην Κ.Π.Α. Γ’ ΓυμνασίουΘέμα: «Η οικογένεια ως κοινωνικοποιητικός

παράγοντας»Διδάσκουσα καθηγήτρια: Μαγαλιού Λαμπρινή

Γυμνάσιο ΚολινδρούΤμήμα Γ2

Σχολικό έτος:2015-2016

• Μαθητές που εργάστηκαν:

Γιώργος Σεραφειμίδης Θωμάς Τιμαμόπουλος

Ορισμοί κοινωνικοποίησης (1)

• Η κοινωνικοποίηση είναι μία διαδικασία μέσω της οποίας τα άτομα μαθαίνουν κοινωνικούς ρόλους. Οι άνθρωποι όταν κοινωνικοποιούνται μαθαίνουν κοινούς τρόπους σκέψεως, δράσεως και εμφανίσεως.

• Η κοινωνικοποίηση διαμορφώνει τις απόψεις των ατόμων σχετικά με τη ζωή, την αγάπη, την πολιτική και άλλα θέματα (Μεταξάς, 1976).

Ορισμοί κοινωνικοποίησης (2)• Κατά τον Giddens (2002), «η κοινωνικοποίηση είναι

η διαδικασία εκείνη με την οποία το απροστάτευτο παιδί γίνεται βαθμιαία ένα αυτοσυνείδητο και πληροφορημένο πρόσωπο, το οποίο έχει αποκτήσει τις δεξιότητες που απαιτεί ο πολιτισμός στον οποίο γεννήθηκε.

• Σύμφωνα με τον Σαββαΐδη (2005), η κοινωνικοποίηση μεταβιβάζει τα πολιτιστικά στοιχεία μιας γενιάς στην επόμενη και έτσι το άτομο δεν είναι απλός παθητικός δέκτης, αλλά με δική του ανεξάρτητη ενέργεια κοινωνικοποιείται.

• H κοινωνικοποίηση είναι ένας

κοινωνιολογικός όρος ο οποίος χρησιμοποιείται από κοινωνιολόγους, κοινωνιοψυχολόγους, ανθρωπολόγους, πολιτικούς και παιδαγωγούς, εννοώντας τη διαδικασία μετάδοσης ηθών, εθίμων, κανόνων και ιδεολογιών.

Τι πετυχαίνει η κοινωνικοποίηση

• Μέσω της κοινωνικοποίησης, μεταδίδονται στο άτομο οι δεξιότητες και συνήθειες οι οποίες είναι απαραίτητες για τη συμμετοχή του στην κοινωνία στην οποία ανήκει. Κοινωνικοποίηση επίσης είναι η εσωτερίκευση των κοινωνικών κανόνων και αξιών, η αφομοίωση δηλαδή από το άτομο, των προτύπων συμπεριφοράς που κάθε κοινωνία ή κοινωνική ομάδα θεωρεί αποδεκτά.

Πώς σχηματίζεται η κοινωνία

• Η κοινωνία σχηματίζεται από ποικιλία κοινών κανόνων, συμπεριφορών, αξιών, κινήτρων, κοινωνικών ρόλων, συμβόλων και γλωσσών. Κατ' αυτό τον τρόπο, η κοινωνικοποίηση μπορεί να οριστεί ως το «μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται κοινωνική και πολιτισμική συνέχεια»

• Ο πρώτος χώρος κοινωνικοποίησης του ατόμου είναι η οικογένεια, γιατί αναλαμβάνει το άτομο από τη γέννηση του και έχει σημαντικό ρόλο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του.

• Ρόλος της είναι να διαμορφώσει την προσωπικότητα και το χαρακτήρα του παιδιού, μεταδίδοντας τους κανόνες, τις αξίες και τους τρόπους συμπεριφοράς που αφορούν την κοινωνία που ζει, αλλά και το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο που είναι μέλος.

Ο ρόλος των γονέων

• Σε αυτό το σημείο έχουν μεγάλη σημασία οι σχέσεις των γονέων και των παιδιών και η επιρροή που ασκούν στην παιδική προσωπικότητα μέσα από τους κοινωνικούς ρόλους και τις συγκρούσεις. Κατά τον Ουίλιαμ Γκουντ (William Goode), η οικογένεια είναι ο διαμεσολαβητής μεταξύ ατόμου και κοινωνίας, δηλαδή προσπαθεί να εντάξει ομαλά το παιδί στην κοινωνία.

Η οικογένεια: μικρογραφία της κοινωνίας

• Η οικογένεια αποτελεί μια μικρογραφία της κοινωνίας. Το άτομο καλείται να παίξει ρόλους, να προσφέρει για να πάρει, να τηρεί κανόνες και να σέβεται κάποιες αξίες.

• Επίσης μέσα σε αυτό το πλαίσιο μαθαίνει την γλώσσα και αναπτύσσει την προσωπικότητά του, για να μπορέσει αργότερα να ανταποκριθεί στα κοινωνικά τεκταινόμενα.

ΟΡΙΣΜΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ

• Από πολύ νωρίς πολλοί μελετητές έχουν ασχοληθεί με το θεσμό της οικογένειας, τη δομή και το ρόλο της στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των νέων.

• Η οικογένεια που είναι πανανθρώπινο φαινόμενο διακρίνεται σε δύο κυρίαρχους τύπους- την εκτεταμένη που τη συναντάμε σε παραδοσιακά κοινωνικά συστήματα και περιλαμβάνει τρεις ή και περισσότερες γενιές συγγενών και την πυρηνική που τη συναντάμε στα αστικοβιομηχανικά κοινωνικά συστήματα και την απαρτίζουν μόνο δύο γενιές συγγενών, παιδιά και γονείς (Πιπερόπουλος, 1994).

Τα τελευταία χρόνια, στη Δύση, στα πλαίσια της παραδοσιακής οικογένειας-πυρήνα (γονείς με τα παιδιά τους) έχει κάνει την εμφάνισή του, μεταξύ των νεότερων και πιο μορφωμένων συζύγων, ο τύπος της οικογένειας «διπλής σταδιοδρομίας» (double career family) με νεωτεριστικό χαρακτήρα: και οι δύο εργάζονται και μοιράζονται από κοινού τις υποχρεώσεις της ανατροφής των παιδιών και τα βάρη του νοικοκυριού (Μαράτου-Αλιπράντη, 1999).

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ

ΑΤΟΜΟΥ

Στόχοι οικογένειας

• Η οικογένεια ως πρωτογενής κοινωνική ομάδα ασκεί μια σειρά λειτουργιών για τα μέλη της με στόχο την επιβίωση, την ανάπτυξη και την προσαρμογή τους στη διαρκώς μεταβαλλόμενη και πολύπλοκη κοινωνία.

Η επίδραση της οικογένειας στο παιδί

• Η οικογένεια, έχοντας ένα ορισμένο κοινωνικοοικονομικό και πολιτισμικό επίπεδο και μια συγκεκριμένη δυναμική, επιδρά στην ψυχολογία του παιδιού, στη διαμόρφωση της αυτοεικόνας του, αλλά και στη διαμόρφωση της παιδαγωγικής σχέσης, αφού δημιουργεί στο μαθητή συγκεκριμένες στάσεις και συμπεριφορές, με επίδραση στις διαπροσωπικές του σχέσεις, στην επίδοσή του στο σχολείο και στον τρόπο που αυτός επικοινωνεί με το δάσκαλο και τους συμμαθητές του (Μυλωνάκου, 2009).

Η οικογένεια αποτελεί το θεμελιακό κύτταρο του κοινωνικού συστήματος

• Σε αντίθεση με τα άλλα θηλαστικά ο άνθρωπος χρειάζεται τη φροντίδα των ενηλίκων για πολλά χρόνια. Ζει και μεγαλώνει ως μέλος μιας δομημένης κοινωνικοψυχοοικονομικής οντότητας που λέγεται οικογένεια η οποία και αποτελεί το θεμελιακό κύτταρο μιας ευρύτερης και πολυσύνθετης δομής συμβίωσης των ανθρώπων που συνιστά το κοινωνικό σύστημα.

Κοινωνιολογικές, ανθρωπολογικές και ψυχολογικές έρευνες τεκμηριώνουν το γεγονός ότι η οικογένεια προσφέρει σημαντικές λειτουργίες για το άτομο (γέννηση, επιβίωση, κοινωνικοποίηση, διευθέτηση των σεξουαλικών ορμών, πρόσαψη εθνικής και θρησκευτικής ταυτότητας, οικονομική στήριξη και ικανοποίηση των ψυχοσυναισθηματικών του αναγκών) και για το κοινωνικό σύστημα (διαιώνιση του είδους και της ομάδας, καθορισμός πλαισίων αναφοράς στην έκφραση σεξουαλικότητας, εκμάθηση της κουλτούρας και των άγραφων νόμων συμπεριφοράς, διατήρηση κοινωνικής αρμονίας στη συλλογική συμβίωση μέσα από τις διαδικασίες της κοινωνικοποίησης σ’ αυτό).

Η εξουσία στην οικογένεια

• Στην εξελικτική πορεία της ανθρώπινης κοινωνίας η οικογένεια, που χαρακτηρίζεται και ως πρωτογενής ομάδα διευθέτησε το πρόβλημα της κατανομής εξουσίας δίνοντας κυρίαρχο ρόλο στον πατέρα (πατριαρχική οικογένεια) ή στη μητέρα (μητριαρχική οικογένεια) ή και στους δύο γονείς (ισότιμη, δημοκρατική) (Πιπερόπουλος,1994).

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ

ΑΤΟΜΟΥ

Η οικογένεια λειτουργεί και ως πρότυπο (μοντέλο) για το παιδί

• Η οικογένεια λειτουργεί και ως πολιτιστικό και ως ψυχολογικό πρότυπο (μοντέλο) για το παιδί, με στόχο να του «περάσει» τα δικά της πρότυπα-αξίες, καθώς αυτό αναπτύσσεται. Πάνω σ’ αυτό το σημείο η οικογένεια έχει δεχθεί πολλές «αμφισβητήσεις» και «πυρά».

Σύμφωνα με τον Winch (1971) η λειτουργία της κοινωνικοποίησης περιλαμβάνει τέσσερις κατηγορίες και ταυτόχρονα ασκείται μέσω τεσσάρων ενεργειών:

• α) την απόκτηση δεξιοτήτων, • β) την ανάπτυξη ηθικού χαρακτήρα, • γ) την προετοιμασία για την ανάληψη ενήλικων

ρόλων και • δ) την ανάπτυξη προσωπικότητας. Αυτές οι

κατηγορίες κοινωνικοποίησης αντιπροσωπεύουν περισσότερο διαφορετικές εκφάνσεις του φαινομένου παρά ξεχωριστές κατηγορίες της αναπτυξιακής διαδικασίας.

Η οικογένεια παίζει δύο ρόλους ως κοινωνικό κύτταρο και ως κοινωνικός θεσμός

• Το ότι παραμένει σεβαστή και αναντικατάστατη σήμερα η οικογένεια, παρά τις επιθέσεις εναντίον της, οφείλεται σε δύο ρόλους που παίζει, ως κοινωνικό κύτταρο και ως βασικός κοινωνικός θεσμός :α) το ρόλο της προστασίας, μέσα σ’ έναν κόσμο όπου το άτομο αποξενώνεται και απομονώνεται και β) το ρόλο της αγωγής που προσφέρει. Ιδιαίτερα όταν αυτή η αγωγή (ένταξη ομαλή) της κοινότητας, της ομάδας, τείνει να εκλείψει (ή ταξικοποιείται), και όταν το σχολείο στην καλύτερη περίπτωση δίνει «κάποιες γνώσεις» όχι όμως αγωγή (Τζάνη,2010).

Η πορεία της κοινωνικοποίησης στην οικογένεια

• Η κοινωνικοποίηση ξεκινά μετά τη γέννηση του ανθρώπου, καθώς το παιδί έχει αισθήσεις και αντιδράσεις και ανταποκρίνεται στην ανθρώπινη επαφή. Προχωρά γρήγορα με ποικίλους τρόπους, το δε κοινωνικό κεφάλαιο του οικογενειακού περιβάλλοντος του παιδιού είναι ζωτικής σημασίας για τον προσανατολισμό και τη διαμόρφωση των χαρακτηριστικών του (Δασκαλάκης, 2009).

Σε πρώτο στάδιο ο γονιός αποτελεί για το παιδί του αποκλειστικό πρότυπο

• Αξιοσημείωτο είναι ότι ο γονιός καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας της κοινωνικοποίησης προβάλλεται ως ένα αυθεντικό πρότυπο στα μάτια του παιδιού του.

• Αργότερα το πρότυπο αντικαθίσταται από άλλα εξω-οικογενειακά πρότυπα. Σε πρώτο όμως στάδιο ο γονιός αποτελεί για το παιδί του αποκλειστικό πρότυπο και η συμπεριφορά του παιδιού καθορίζεται ως ένα βαθμό από τη συμπεριφορά και την προσωπικότητα των γονέων. Βέβαια και η συμπεριφορά των γονέων έχει αντίστοιχα επηρεαστεί από τις εμπειρίες των δικών τους γονέων και από τις εμπειρίες τους εκτός οικογενειακού περιβάλλοντος. Επιπρόσθετα, η αλληλεπίδραση γονέα και παιδιού επηρεάζεται από τη φύση της συζυγικής αλληλεπίδρασης (Winch, 1971).

Κοινωνικοποίηση: διαφοροποιημένη οικογενειακή διαδικασία ανάλογα με το

κοινωνικό στρώμα• Τη δεκαετία του 1950 και του 1960 οι θεωρίες

σχετικά με την κοινωνικοποιητική λειτουργία της οικογένειας αντιλαμβάνονται την κοινωνικοποίηση ως διαφοροποιημένη οικογενειακή διαδικασία ανάλογα με το κοινωνικό στρώμα.

• Η κάθε οικογένεια ανάλογα με το κοινωνικό στρώμα στο οποίο ανήκει διαπαιδαγωγεί με διαφορετικό τρόπο τα παιδιά της και οι γονείς θέτουν διαφορετικούς στόχους για το μέλλον των παιδιών τους (Νόβα-Καλτσούνη, 1996).

ΤΕΛΟΣ