ΗΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΕΛΛΑΔΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΜΑΘΗΜΑΤΗΣΟΙΚΙΑΚΗΣΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

: 4’ΜΑΘΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΣΦΙΛΙΟΣ Α

2015- 2016 ΣΧΟΛΙΚΟΕΤΟΣ

4ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΓΛΥΦΑΔΑΣ

ΠΗΝΕΛΟΠΗΔΕΛΤΑ

Ηελληνική παραδοσιακήκατοικία

Ελληνική παραδοσιακήκατοικία ονομάζουμε το σύνολο των κατοικιών που κτίστηκαν μετά τηνΆλωση της

(1453) Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους μέχρι τις πρώτες (1830). δεκαετίες μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους Η

μεγάληανάπτυξη της ελληνικής παραδοσιακής κατοικίας σημειώθηκεωστόσο στους δύο τελευταίους αιώνες της ξένης

κυριαρχίας και συμβαδίζει με τη γενικότερη οικονομική και .πολιτισμική ακμή του ελληνισμού την εποχή αυτή

, Σε γενικές γραμμές μπορούμε να διακρίνουμε δύο βασικές : κατηγορίες ελληνικώνπαραδοσιακώνσπιτιών τα νησιώτικα και

τα σπίτια της ηπειρωτικής Ελλάδας.

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗΕΛΛΑΔΑ

, . ΣτηνΉπειρο άνθρωποι καιφύση γίνονται ένα Σε αυτό το , σταυροδρόμι πολιτισμώνκαι τοπίωνστηΔυτική Ελλάδα

ανάμεσα στηνΠίνδο και το Ιόνιο πέλαγος, υπάρχει μια . διαφορετικήΕλλάδα

, , , , , Οροσειρές φαράγγια σπάνια ζώακαιφυτά λίμνες ποτάμια , άγρια βουνά κρυφοί κολπίσκοι και δαντελωτές παραλίες με άμμο

, , συνυπάρχουν αρμονικά με την αρχαία Δωδώνη με κάστρα, μοναστήρια τοξωτά γεφύρια και .πέτρινα παραδοσιακά χωριά

. ΗΉπειροςφημίζεται και για την αξιόλογη λαϊκή της παράδοση … Μπορούμε να τηνανακαλύψουμε με ένα ταξίδι στα

παραδοσιακά χωριά που διακρίνονται για την αρχιτεκτονική, , , , τους όπως ταΖαγόρια τοΜέτσοβο το Συρράκο των Ιωαννίνων . τουςΚαλαρρύτες στην καρδιά τωνΤζουμέρκων Στα πέτρινα

: , γεφύρια τοΚαλογερικό στουςΚήπους Ζαγορίου αυτό της ,Πλάκας , , .τηςΚόνιτσας καιφυσικάστο πιοφημισμένο το γεφύρι της Άρτας

Στις τοπικές τέχνες όπως τησπουδαία τέχνη των Γιαννιωτών.αργυροχόων

.Παραδοσιακήαρχιτεκτονική τηςΗπείρου

, Ηλαϊκή αρχιτεκτονική τηςΗπείρου παρά τις επιμέρους τοπικές , μορφολογικές ιδιαιτερότητες εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά

. σε όλες τις ορεινές περιοχές Οι μορφές τωνκτιρίων , ενσωματώνονται αρμονικά στο γύρωφυσικό περιβάλλον ενώη

, διάταξή τους στο χώρο όπωςκαι η επιλογή της χωροθέτησης των, , οικισμών γίνονται με κριτήρια τοφυσικό ανάγλυφο τον

, προσανατολισμό τη θέα και καθοριστικούς κοινωνικούς λόγους( , , , . . . ).άμυνα πολιτικοί θρησκευτικοί κ λ π λόγοι

.Δημιουργία των οικισμών

Στην πλειοψηφίατους οι οικισμοίδεν

, δημιουργούνται από το μηδέν αλλάπροέρχονται από τη σταδιακή - συνένωση διάσπαρτων οικιστικώνμονάδων ηπαραδοσιακή

κατοικία ήταν μια μονάδαπου στέγαζε την οικογένεια( ) διευρυμένη οικογένεια καλύπτοντας ανάγκες στέγης και

. εργασίας Συνήθως οικισμοί αποτελούνται από συγγενικές, , ομάδες γεωργοκτηνοτροφικές οργανωμένες σε μικροκοινωνίες

Υπάρχουν λίγα οργανωμένα τσελιγκάτα τα οποία πλαισιώνονται , από μικροκτηνοτρόφους που εξαρτούν απόαυτά την επιβίωσηκαι ( 1994). την αναπαραγωγή τους Νιτσιάκος Ημετάβασηστην

, εξελιγμένη κοινωνική οργάνωση η οποία προήλθε από τη - συνένωση διαφορετικών οικισμώνσε ένα κέντρο διοικητική

, , μονάδα γίνεται κατά την Τουρκοκρατία για λόγους άμυνας, ( ασφάλειας επιβίωσης οι ανάγκες λειτουργίας του οθωμανικού

- συστήματος υπαγόρευαν επίσης τη σύστασηκοινοτήτων, ). έλεγχος είσπραξηφόρων Ηπαραχώρηση προνομίωναπό τους

, Τούρκους εξασφαλίζει την λειτουργία και κοινωνική εξέλιξη των . , κοινοτήτων Πιθανά ηπρώτη ενιαία κοινοτική μορφή

17 . δημιουργείται τον ο αι Οι ορεινές κοινότητες αποτελούν και , καταφύγιο των διωγμένωναπό ταπεδινά οικογενειών

( 1994). , Νιτσιάκος Συχνά ηαυξανόμενη πληθυσμιακήσυγκέντρωση ( ) δημιουργεί πρόβλημα επιβίωσης ανεπάρκειαφυσικώνπόρων με

. αποτέλεσμα το πέρασμαστην τεχνική εξειδίκευση Έτσι εμφανίζονται ολόκληρα χωριά να εξειδικεύονται σε κάποια τέχνη

- , , , οικοδομική ξυλογλυπτική ζωγραφική με την κτηνοτροφία και .γεωργία νααποτελούν συμπληρωματικούς πόρους

. Πολεοδομική οργάνωση των οικισμών

, - Ηδιάταξη των οικισμών είναι συνήθως μονοκεντρική τα κτίρια . αναπτύσσονται γύρωαπό μια κεντρική πλατεία Κοντάστο

, κέντρο βρίσκονται τα πλουσιότερα σπίτια στις αμέσως επόμενες , ζώνες τα λαϊκά ενώστην περίμετρο του οικισμού κατοικούν οι

- , λιγότερο προνομιούχες κοινωνικές ομάδες οι γύφτοι συνήθως οι . οποίοι είναι κυρίως οργανοπαίχτες στα τοπικά πανηγύρια Στη

( , ζώνηαυτήσυνυπάρχουν κατοικίες με εργαστήρια σιδηρουργοί, , ) μαραγκοί χτίστες μουσικοί χωροθετημένασε εκτάσεις που δεν

( ), προσφέρονται για καλλιέργειες ανήλιαγες πλαγιές ενώστα όρια του οικισμού και σε κατάλληλα επιλεγμένα εδάφη

. βρίσκονται τα χωράφια με τις γεωργικές καλλιέργειες Γύρωαπό , την κεντρική πλατεία βρίσκονται τα δημόσια κτίρια τα οποία

είναι σημαντικά μεγαλύτερα από τασπίτια και ιδιαίτερα . προσεγμένα στην κατασκευή Μορφολογικά ακολουθούν τους

. ίδιους κανόνες δόμησης Τα δημόσια κτίρια σε συνδυασμό με την . πλατεία συνθέτουν το κέντρο της δημόσιας ζωής Εκεί γίνονται

, όλες οι κοινωνικές εκδηλώσεις του χωριού εκεί γίνεται η αγορά , και οι εμπορικές συναλλαγές οι πολιτικές συγκεντρώσεις των

, . κατοίκων οι γιορτές και οι χοροί Βασικάκτίσματα που συναντά , , κανείς στην πλατεία είναι η εκκλησία το σχολείο η βρύσηκαι το

( κοινοτικό κατάστημα εκκλησίες υπάρχουν και σε άλλα σημεία , ).του οικισμού σε μικρότερες πλατείες  

 

Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά.

( ) Υλικά δομής είναι η πέτρα σχιστολιθική ή ασβεστολιθική και το. , ξύλο Ανάλογα με τα τοπικάφυσικά διαθέσιμα η χρησιμοποίηση

. του ξύλου αφθονεί ή όχι Τα κτίσματακατασκευάζονται ολόκληρα ( ), , από πέτρα τοιχοποιία η οποία μένει συνήθωςανεπίχριστη ενώ

, το ξύλο χρησιμοποιείται για την κατασκευή κουφωμάτων, , , . . . δαπέδων οροφών χρηστικώναντικειμένων κ λ π Η επικάλυψη

( τωνκτιρίων γίνεται πάνταμε στέγη εξαιτίας τωνκλιματικών) ( ) . συνθηκών με ξύλινο σκελετό ζευκτά και σχιστόπλακα Οι Ηπειρώτες εξελίσσονται σε μοναδικούς τεχνίτες της πέτρας και

( ), του ξύλου μάστορες και ξυλογλύπτες των οποίων η τέχνη , αποτυπώνεται σε πλήθος έργων τόσο στηνΉπειρο όσο και σε

. πόλεις τωνΒαλκανίωνκαι της Ευρώπης Είναι αξιοσημείωτηη - , εξειδίκευση ορισμένων χωριώνσε μια τέχνη οικοδομική

, - ζωγραφική ξυλογλυπτική η οποία πηγάζει από την ανάγκη για επιβίωσηκαι τις δύσκολες συνθήκες του ορεινού τοπίου και

- ισχυροποιείται μέσααπό την οργάνωση τωνκατοίκωνσε ομάδες, συντεχνίες την δημιουργία και χρησιμοποίησημυστικής

, , . . γλώσσας τημετάδοση του επαγγέλματος από γενιά σε γενιά κ λ π .

, , Τακτίσματα έχουν αυστηρή γεωμετρική μορφή με λιτούς . καθαρούς όγκους Ηπρωταρχική μορφή τηςΗπειρώτικης , , κατοικίας ήταν η μονόχωρη ισόγεια καλύβα με χωμάτινο έδαφος

. και εστία τοποθετημένηστο κέντρο Η εστία χρησίμευε για τη . θέρμανση και το μαγείρεμα Στο πέρασμα του χρόνου η τυπολογία

, της κατοικίας εξελίχθηκε σύμφωναπάντα με τις ανάγκες των , κατοίκωναλλάκαι με βάση την τεχνική εξέλιξη για ναφτάσει να

, , αποτελεί μια σύνθεσηκτισμάτων διώροφωνή τριώροφων τα . οποία περιβάλλονται από περίκλειστη αυλή Ουπαίθριος χώρος

, της αυλής ήταν ζωτικός για την καθημερινή διαβίωση αφού ' . μέρος των δραστηριοτήτων γινόταν σ αυτή Περιβάλλονταν , , πάντααπόψηλό πέτρινο τοίχο ο οποίος προφύλασσε την

, ιδιωτική ζωήαπό το δημόσιο χώρο ενώταυτόχρονα λειτουργούσε ( ). προστατευτικά αμυντικά Λειτουργικάαποτελούσε τον

, ( ) ενδιάμεσο χώρο την ομαλή μετάβασηαπό το έξω δημόσιο στο ( ). μέσα ιδιωτικό Το μέγεθος της αυλής ποικίλει ανάλογα και με το

.υπόλοιπο σπίτι και την οικονομικήκατάσταση του ιδιοκτήτη

Στο ισόγειο τωνσπιτιών τοποθετούνται όλοι οι βοηθητικοί χώροι- , , , . αποθήκες χώροι για τα ζώα κελάρια μαγειρείο Στον όροφο

- ( , τοποθετούνται οι κύριοι χώροι διημέρευσης δωμάτια σάλα ). δωμάτια ύπνου καλοκαιρινά και χειμερινά Όλη η οικογένεια

( ). μοιράζεται τον ίδιο χώρο ύπνου έναή δύο δωμάτια συνήθως Τα , σπίτια είναι απλά λαϊκάή πλούσια αρχοντικά ενδεικτικό της

. , οικονομικής κατάστασης του ιδιοκτήτη Επιπλέον οι έμποροι φέρνουν μαζί τους από τα ταξίδια τους μορφολογικά στοιχεία

, δανεισμένααπό τις χώρες που επισκέπτονται τα οποία , ενσωματώνουν και στην τοπική αρχιτεκτονική προσαρμοσμένα

. στις ελληνικές συνήθειες και ανάγκες

, Τα έπιπλα τουΗπειρώτικου σπιτιού είναι απλά λιτάκαι στην - πλειοψηφία τους ακίνητα ενσωματωμένακατάλληλα σε εσοχές

. των τοίχωνκαι σε υψομετρικές διαφορές του δαπέδου Λίγα είναι , τα κινητά έπιπλα τα οποία περιορίζονται στις κασέλες

( ) . αποθήκευση ρούχων και στα χαμηλά τραπεζάκια Ταακίνητα, , , έπιπλα κατασκευασμένα όλααπό ξύλο είναι τα κρεβάτια τα

, , . , ερμάρια οι βιβλιοθήκες οι ντουλάπες Τα περισσότερα ιδιαίτερα , , στα πλούσια αρχοντικά αποτελούν εξαιρετικά ξυλόγλυπτα έργα , ενώοι κασέλες και οι ντουλάπες κυρίως ζωγραφίζονται με

. ιδιαίτερο μεράκι Ενδεικτικό της αγάπης τωνκατοίκων για την , τέχνη και την ομορφιά τα ζωγραφικά έργαπου απεικονίζονται

στις επιφάνειες των επίπλων είναι σκηνές από την καθημερινή - , , , , ζωή η δουλειά τα γλέντια οι γιορτές τα έθιμα αλλάκαι από τα

. ταξίδια τωνμαστόρωνκαι των εμπόρων Σημαντικό κομμάτι των - , έργωναποτελούν και εικόνες από τοφυσικό περιβάλλον δάση, . . ., βουνά κ λ π χαρακτηριστικό της αγάπης τωνκατοίκων για τον

.τόπο τους  

18 Τααρχοντικάσπίτια χρονολογούνται κυρίως τον ο και αρχές 19 . . του ου αι Τασυναντάμε κυρίως στο Ζαγόρι και στα Γιάννενα

, Είναι κατοικίες ευπόρων διώροφες ή τριώροφες και αποτελούν δείγματα της επίπτωσης στην οικοδομική δραστηριότητααπό την . ανάπτυξη του εμπορίου Οι κατόψεις είναι ορθογωνικές ή

, . τετραγωνικές σε μορφή ΓήΠ Διαφοροποίηση υπάρχει κυρίως στο - . ανώι με την κατασκευή προεξοχών τασαχνισιά Στααρχοντικά

του Ζαγορίου συναντάται κυρίως η τετραγωνική μορφήκάτοψης(1700 - 1750). , Υπάρχει ένακαι ίσως μοναδικό αρχοντικό κάτοψηςΠ

( 1995). στο Τσεπέλοβο Διαμαντοπούλου Όλοι σχεδόν οι οντάδες - τωναρχοντικών έχουν μεγάλη εντοιχισμένη ξύλινη ντουλάπα τη

.μουσάντρα

Τακαλύτερα διατηρημένα δείγματα τηςΗπειρώτικης - . αρχιτεκτονικής βρίσκονται στο Ζαγόρι κεντρικό και δυτικό

, Οικισμοί οι οποίοι διατηρούνται ανέπαφοι σχεδόν ως προς τη . συνολική δομή τους Ταπερισσότερα χωριά του ανατολικού ( Ζαγορίου όπως και άλλωνπεριοχών του νομού Ιωαννίνων τα

) ' . , χωριά τηςΚόνιτσας κάηκανκατά τοΒ Παγκ Πόλεμο με αποτέλεσμα νακαταστραφεί η πλειοψηφία τωνπαραδοσιακών

- κτισμάτων μεταγενέστερα κτίσματα τα οποία κατασκευάστηκαν για να καλύψουν τις στεγαστικές ανάγκες

, τωνκατοίκωνφέρουν χαρακτηριστικά έντονα διαφοροποιημένα . , σε σχέσημε αυτά του παρελθόντος Ωστόσο μεμονωμένακτίρια

- έχουν διατηρηθεί σε όλη σχεδόν την περιοχή τηςΗπείρου η , Κόνιτσα διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό αξιόλογωνκτισμάτων

, ενώηΜάλιστα το Γαναδιό και τοΜοναστήρι αποτελούν από τους πιο καλά διατηρημένους παραδοσιακούς οικισμούς του δήμου

.Κόνιτσας

Βιβλιογραφία

http://www.ntua.gr/MIRC/db/epirus_db/ARXITEKTONIKH/Hpeiros.htm

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL103/57/441,1678/

https://www.google.gr/search?q=ζαγοροχωρια+μικρο+παπιγκο&biw=1252&bih=561&s