1

ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Α.Π.Θ

Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης

Μάθημα:

Συστήματα Χωρικού Σχεδιασμού

Καθηγήτριες:

Ε. Θωϊδου, Α. Γιαννακού

Φοιτητής: Ευθύμιος- Σπυρίδων Γεωργίου 472

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

"Today there are 180,000 more people

2

living in urban areas than there were yesterday.

There will be another 180,000 there

when you wake up tomorrow

and another 180,000 the day after that..."

Professor Cliff Hague

EIΣΑΓΩΓΗ

Ο χωρικός σχεδιασμός υιοθετείται στη χώρα ουσιαστικά σε εθνικό επίπεδο στα

μέτρα και τις μεθόδους, ώστε μετασχηματίζεται η κατανομή των χρήσεων γης, με βάση

μελλοντικές προβλέψεις και στόχους.

Οι στόχοι ποικίλουν από χώρα σε χώρα και διακρίνονται σε κοινωνικούς,

δημογραφικούς, οικονομικούς και ειδικότερα σε εισπρακτικούς ή και αναπτυξιακούς.

Τα μέτρα επιλέγονται με βάση το αντίκτυπο στο ευρύτερο γενικό σχεδιασμό και από

τους παράγοντες που επηρεάζονται από το σχεδιασμό. Χαρακτηριστικά η ισότιμη

κατανομή εφαρμόζεται με ρυθμιστικά μέτρα για επανακαθορισμό των διάφορων

χρήσεων και των ρυθμιστικών και θεσμικών πλαισίων, σύμφωνα με τα οποία μπορούν

να δραστηριοποιηθούν εταιρείες και ιδιώτες.

Στην μελέτη αναλύεται ο χωρικός σχεδιασμός συγκεκριμένα η εφαρμογή με

μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο πλαίσιο, που συμβάλλει στη διατήρηση του

επιπέδου ανάπτυξης, στη ανταγωνιστικότητα της επιχειρηματικότητας και στη

εναρμόνιση με κοινοτικές οδηγίες της Ε.Ε. Στη εργασία παρουσιάζονται δεδομένα

ανάλυσης και παραγωγής θεσμικών εργαλείων ουσιαστικά των πολιτικών για τα κράτη

– μέλη της Ε.Ε. Τα επίπεδα σχεδιασμού Ολλανδίας είναι προϊόν τω ευρωπαϊκών

οδηγιών και των εθνικών πολιτικών χαρακτηριστικά με την ευελιξία στις

ιδιαιτερότητες της χώρας.

Τέλος, αναφέρονται τα κοινά σημεία και οι διαφορές με το ελληνικό σύστημα

χωρικούς σχεδιασμού ουσιαστικά των επιπέδων και των δομών των δύο συστημάτων

σχεδιασμού. Εξάγονται ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα που αφορούν τα μέτρα των

πολιτικών και των λειτουργιών των συστημάτων σύμφωνα των κοινή πορεία των

ευρωπαϊκών κρατών – μελών σε εθνικό-περιφερειακό επίπεδο.

3

Τα κύρια χαρακτηριστικά του συστήματος σχεδιασμού που εξετάζετε ως προς:

α) τα επίπεδα του σχεδιασμού: εθνικό, περιφερειακό/μητροπολιτικό, δήμου,

τοπικό, με έμφαση στη μεταξύ τους σχέση

β) τις αρμοδιότητες σε κάθε επίπεδο σχεδιασμού

Τα βασικά χαρακτηριστικά των επιπέδων ενσωμάτωσης ουσιαστικά αποτελούν

την ιεράρχηση του χωρικού σχεδιασμού στη διαμόρφωση στρατηγικών πλαισίων με

μακροπρόθεσμους στόχους. Η ιεράρχηση αποτελείται στα παρακάτω κομμάτια:

To Εθνικό Πλαίσιο.

Το Επαρχιακό / Περιφερειακό – Urban region

Το τοπικό ή επίπεδο κοινωνίας - Region

Το ευδιάκριτο πεδίο των πολιτών.

Στο επίπεδο που ονομάζεται επίπεδο πολιτών υπάρχουν ορισμένες διαφορές

με το επίπεδο κοινωνίας ή τοπικό επίπεδο. (Dutch Ministry of Infrastructure and the

environment, 2013)

.

Το εθνικό επίπεδο σχεδιασμού

Στο εθνικό επίπεδο θέτονται στόχοι σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο

πλάνο για τη επίτευξη συγκεκριμένα σε δεκατρία σημεία, ώστε η εκπόνηση των

μελετών καθορίζουν τα μέτρα τόνωσης των παραγωγικών δραστηριοτήτων, χάραξη

εθνικής πολιτικής, διαπεριφερειακές σχέσεις. Στο σχεδιασμό συμπεριλαμβάνονται

νόμοι, ρυθμιστικά και θεσμικά πλαίσια, νομοθετικές παρεμβάσεις και εισαγωγή νέων

διατάξεων, συγκεκριμένα απελευθερώνονται δραστηριότητες και περιορίζονται

γραφειοκρατικά κωλύματα.

Εκτός των βασικών σημείων ενδιαφέροντος, τίθενται μακρόπνοοι στόχοι, με βάση

τρεις άξονες:

Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της χώρας μέσω της ενίσχυσης

χωροταξικών και οικονομικών υποδομών.

Η βελτίωση και η διασφάλιση της ελεύθερης πρόσβασης.

Η εξασφάλιση ασφαλούς περιβάλλοντος για την ζωή των πολιτών της

Ολλανδίας σε ένα ασφαλές περιβάλλον με σεβασμό στον φυσικό και

πολιτισμικό πλούτο.

4

Μεταξύ των παρεμβάσεων, ξεχωρίζονται αποφάσεις σχετικά με την

αξιοποίηση πηγών ενέργειας, συγκεκριμένα εκμεταλλεύονται το υπέδαφος της χώρας

και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που σε βάθος χρόνου αποδίδονται τόσο σε

οικονομικά οφέλη όσο και σε καθαρότερο και ασφαλέστερο περιβάλλον για τους

πολίτες των επόμενων γενεών. Η δέσμευση της χώρας είναι ο περιορισμός των

εκπομπών αέριων ρύπων μέχρι το 2050, σύμφωνα με το παγκόσμιο επίπεδο σε

διακρατική συμφωνία. (Dutch Ministry of Infrastructure and the environment, 2013)

Επίσης, παρεμβάσεις για τις σημαντικές υποδομές στη χώρα, προβλέπονται

ευδιάκριτα μέσω του επιπέδου ελέγχου και σχεδιασμού. Έτσι, δίνεται έμφαση για έργα

υποδομής, που αφορούν:

Τις μετακινήσεις τόσο του έμψυχου δυναμικού.

Τους δρόμους μεταφοράς και διακίνησης εμπορευμάτων εντός της χώρας.

Τη δημιουργία πυλών εισόδου και εξόδου προς γείτονες χώρες.

Στο κυριότερο σκέλος δίνεται έμφαση είναι οι νομοθετικές παρεμβάσεις. Σε

αυτό το πλαίσιο, δρομολογούνται οι καταργήσεις νόμων και διατάξεων, όπου

περιορίζονται οι δραστηριοποίηση εταιρειών και ιδιωτών σε διάφορους τομείς. Με

αυτόν τον τρόπο παρεμποδίζονται αφενός η εκμετάλλευση παραγωγικών πηγών από

ιδιωτικά κεφάλαια, που είναι ανεκμετάλλευτα και αφετέρου η στέρηση από το κράτος

σε σημαντικά κεφάλαια από επενδύσεις και από φορολόγηση. Βασικοί άξονες

παρεμβάσεων για επιβολή μεταβολών είναι σε περίπτωση:

Η ανάγκης εφαρμογής κοινοτικών ή διακρατικών συμφωνιών ή παρεμβάσεων,

(για πολιτιστικά θέματα, ενεργειακά θέματα ή σημαντικά περιβαλλοντικά

ζητήματα.)

Σε ζητήματα μεγάλης σπουδαιότητας, (υποδομές, που εκτείνονται σε επίπεδο

επικράτειας με αντίκτυπο σε πολλά ζητήματα εθνικού βεληνεκούς.)

Το εθνικό επίπεδο σχεδιασμού είναι ανεξάρτητο συγκεκριμένα ως σφαίρα,

εσωκλείονται οι λειτουργίες και το πρόγραμμα, που εφαρμόζεται ανά την χώρα.

Είναι γενικότερο ρυθμιστικό πλαίσιο, ώστε εξαλείφονται οι προβληματικές

καταστάσεις δίνοντας δικαιώματα και περιθώρια στα κατώτερα επίπεδα του

σχεδιασμού να πραγματοποιούν παρεμβάσεις, με σκοπό να τονώσουν την

επιχειρηματικότητα, να βοηθήσουν στην εξισορρόπηση καταστάσεων και να

επιλύσουν χρόνια προβλήματα. (Dutch Ministry of Infrastructure and the environment,

2013).

5

Το επαρχιακό επίπεδο

Το επαρχιακό επίπεδο είναι το βασικότερο, συμβάλλει στο κεντρικό

κυβερνητικό κορμό όσον αφορά τις παρεμβάσεις, επενδύσεις, προστασία του

περιβάλλοντος, διαμόρφωση κατάλληλων χώρων. Στο επαρχιακό επίπεδο

συγκαταλέγεται και ο αστικός σχεδιασμός, εφαρμόζονται ειδικές ρυθμίσεις κατά

περιοχή διατηρώντας όμως τους κύριους άξονες, όπως η κεντρική εξουσία έχει ορίσει

στο εθνικό επίπεδο χωρικού σχεδιασμού.

Διαφορετικές περιοχές εντός της χώρας έχουν διαφορετικές ανάγκες. Σε

επίπεδο επαρχιών υπάρχουν επιπλέον ειδικές ρυθμίσεις, ακόμη νομοθετικές, ώστε

προσαρμόζονται στις ανάγκες και στα εκάστοτε προβλήματα των περιοχών, ενώ

πραγματοποιούνται μελέτες για αποφυγή μεγαλύτερων αρνητικών επιπτώσεων στην

κοινωνία και την χώρα.

Το τοπικό επίπεδο

Τέλος, το τοπικό επίπεδο ενισχύθηκε περισσότερο, αποκτώντας ελευθερίες

στην εφαρμογή ρυθμίσεων κατόπιν συνεννοήσεως με το επίπεδο επαρχιών, ώστε είναι

σε θέση στη αναπροσαρμογή και εξειδίκευση του πλαισίου με βάση που θα λειτουργεί

ο κρατικός μηχανισμός. Θέματα παρεμβάσεων, αναλύσεων, ρυθμίσεων για την

λειτουργία δημόσιων υποδομών γίνονται μόνο από τους δήμους.

Το επίπεδο των πολιτών

Στο τοπικό επίπεδο εντάσσεται και το επίπεδο των πολιτών, που αποκτούν

ορισμένες ελευθερίες, και μπορούν να προχωρήσουν μαζί με την τοπική κοινότητα ή

τον δήμο στον οποίο δραστηριοποιούνται, σε αλλαγές στο ρυθμιστικό πλαίσιο προς

όφελος της κοινότητας των ιδίων των πολιτών , αλλά και του κράτος εν γένει.

Συμπεράσματα:

Το σύστημα χωρικού σχεδιασμού ουσιαστικά η ιεράρχηση των ευρωπαϊκών

κανονισμών μέχρι το ευδιάκριτό επίπεδο των πολιτών είναι πλέγμα λειτουργίας λήψης

αποφάσεων και εφαρμογή με αναπτυξιακούς όρους. Σημαντικό είναι η αρχή της

αντιστρεψιμότητας στη λήψη αποφάσεων συγκεκριμένη στη urban region

διαπιστώνεται η ρήξη στο σχεδιασμό των region σύμφωνα με τον ολλανδικό όρο των

6

περιφερειών. Με αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η εξειδίκευση των ζητημάτων σε επίπεδο

urban region, ώστε με τη επίλυση των ζητημάτων προκαλείται η ανάπτυξη με βέλτιστη

αποδοτικότητα στη εφαρμογή των κεντρικών δομών.

«Σύγκριση με τα βασικά στοιχεία που προσδιορίζει το EU Compendium ως προς τα

επίπεδα σχεδιασμού»

Οι ευρωπαϊκές πολιτικές αναφέρονται στις ανάγκες ύπαρξης μακροπρόθεσμων

πλάνων, ουσιαστικά ο στρατηγικός σχεδιασμός στα μέλη Ε.Ε συμβάλλει στα πλαίσια

της ανάπτυξης και της τήρησης επενδυτικών, περιβαλλοντικών, αστικών και

πολιτισμικών όρων. Τα κράτη – μέλη είναι αρμόδια σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές

οδηγίες και κανονισμούς ουσιαστικά σε κοινή πορεία με την πολιτικής συνοχής σε

κοινές δράσεις και στόχους.

Ως προς τον τρόπο διαστρωμάτωσης των επιπέδων στρατηγικού σχεδιασμού

και των δομών ουσιαστικά η Ολλανδία προσαρμόζεται με ευελιξία στις εθνικές

ιδιαιτερότητες, καθώς διατίθενται τα αναγκαία μέσα για τον καθορισμό κεντρικών

πολιτικών, και εκμετάλλευση της αποκεντρωμένης διοίκησης με ταυτόχρονη παροχή

ελευθεριών και δικαιωμάτων για παρεμβάσεις που μπορεί να απαιτηθούν.

Οι στόχοι που τίθενται στο πρόγραμμα είναι ευδιάκριτοι και

ποσοτικοποιημένοι, όπως ακριβώς ορίζεται και στο EU Compedium, επίσης ορίζονται

και οι τομείς στους οποίους θα δοθεί έμφαση, βάσει των προβλέψεων που έχει η χώρα.

Η τυπολογία του χωρικού σχεδιασμού παράλληλα με τους κοινωνικό-οικονομικούς

μετασχηματισμούς χαρακτηρίζεται με την πορεία των ιστορικών και πολιτικών

φαινομένων. Έτσι

7

Χρονική Περίοδος

Χαρακτηριστικά

Γεγονότα

Νόμοι

&

Κανόνες

Χωρικού

Σχεδιασμού

1950 -1960

Major Flood Disaster

&

11 Million Inhabitants

Provisional regulation

1960-1970

Natural Gas Field At

Slochteren

&

3 Million Dwelling

&

Youth Protest Movement

Spatial Planning Act

1970-1980

Democratization

&

Oil Crisis

Reconstruction Act for

Midden Delfland

&

Spatial planning key

decision

1980-1990

5 Million Dwelling

&

14 Million Inhabitants

&

Cut Backs in Government

Spending

Partial review of Spatial

Planning Act

1990- 2000

Internet

&

Europe

Without

International

Borders

Framing act on changes in

administrative

cooperation

16 Million Inhabitants

&

8

2000-2010

7 Million Dwelling

&

Murder Of Prominent

Populist Politician Pim

Fortuyn

Spatial Planning Act

2010-2015

Banking Crisis

General rules on

spatial planning

decree

&

Environmental Act

Επιπλέον η τυπολογία του χωρικού σχεδιασμού αναπαρίσταται με την οργάνωση των

σχεδίων ανάλογα με την ιεραρχική δομή των λειτουργιών στη λήψη αποφάσεων. Η

βασική τυπολογία είναι παρακάτω:

Επίπεδο Σχεδιασμού

Χωρικά Σχέδια

Σχόλιο

Εθνικό

&

Κυβερνητικό Επίπεδο

Στρατηγικός Χωρικός

Σχεδιασμός

–

Planologische

Kernbeslissing

Θέματα στρατηγικού

σχεδιασμού Εθνικής

Σημασίας

Επαρχιακό

Περιφερειακό Σχέδιο

-

Streekplan

Περιέχει στρατηγικές σε

θέματα σχεδιασμού

σχετικά με τη πολιτική

της επαρχίας

9

Τοπικό Τοπικό σχέδιο Χρήσης

Γης

-

Bestemmingsplan

Το σχέδιο χρήσεων γης

είναι το μόνο σχέδιο που

είναι νομικά δεσμευτικό

για τους πολίτες μέσω της

ρύθμισης της χρήσης της

γης.

«Ομοιότητες και διαφορές με το Ελληνικό σύστημα σχεδιασμού, όπως το

αντιληφθήκατε μέχρι τώρα»

Η προσπάθεια σύγκρισης των συστημάτων χωρικών ανάπτυξης ουσιαστικά

ως προς το γενικότερο πλαίσιο χωρικού σχεδιασμού παρουσιάζονται πλεονεκτήματά

και μειονεκτήματα. Τα κοινά σημεία είναι ελάχιστα, αιτία είναι το διαφορετικό

χωρικό σύστημα που εδραιώνεται κατά παραδοσιακό τρόπο στις δύο χώρες.

Σημαντική ομοιότητα είναι ότι τα επίπεδα σχεδιασμού είναι στο ίδιο μήκος

κύματος ουσιαστικά η κεντρική λειτουργία είναι η κεντρική εξουσία που είναι κέντρο

λήψης αποφάσεων σχεδιασμού και υπάρχει έλεγχος προς τις ιεραρχικά κατώτερες

δομές.

Οι παραπάνω διαφορές εμφανίζονται στο επίπεδο υλοποίησης ουσιαστικά οι

παρεμβάσεις και οι ελευθερίες που πηγάζουν από τα επίπεδα σχεδιασμού, ώστε

δίνεται σημασία σε ιδιωτικούς φορείς και στους πολίτες για επενδύσεις και

δυνατότητες ανάπτυξης των πηγών της χώρας. Στη Ελλάδα υπάρχει απουσία

ρυθμιστικού και θεσμικού πλαισίου ουσιαστικά αποτελεί εμπόδιο για την εφαρμογή

πολιτικών σε επίπεδο Δήμων. Οι ελάχιστες παρεμβάσεις αναφέρονται σε υπηρεσίες

που καθορίζεται από ένα μικρό περιθώριο στις παρεμβάσεις.

Σε επίπεδο επαρχιών-περιφερειών παρουσιάζονται ομοιότητες σε αυτό

συμβάλλει η πολιτική συνοχής και κοινής ανάπτυξης της ευρωπαϊκής περιφερειακής

10

στρατηγικής. Στη Ελλάδα με τις πολιτικές του 3ου μνημονίου ουσιαστικά

περιλαμβάνεται μεσοπρόθεσμος και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, ώστε είναι η

χώρα είναι υπεύθυνη στη εφαρμογή παρεμβάσεων στο χωρικό σχεδιασμό.

Ειδικότερα σε θέματα περιβάλλοντος και αστικών παρεμβάσεων η ευρωπαϊκές

οδηγίες συμβάλλουν με τη χρηματοδότηση σε δημιουργία έργων ανάπτυξης.

Παράρτημα

Map the North Sea

11

Map: The Caribbean parts of the Kingdom of the Netherlands

12

Βιβλιογραφία

I. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Αθηνά Μπαϊµπά – Ουάλλας, Κωνσταντίνος

Σερράος, Ειρήνη Τσακιροπούλου, Βασιλική Χατζοπούλου –

Τσαλαβούτα,2005,“ΜΕΛΕΤΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΠΕ∆ΩΝ

ΣΧΕ∆ΙΑΣΜΟΥ ΣΕ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ”, available at:

http://library.tee.gr/digital/m2080.pdf

II. European Commision, 1997, “EU compendium of spatial planning systems

and policies”, available at: http: //commin.org/upload/

III. Glossaries/European_Glossary /EU_compendium_No_28_of_1997.pdf

IV. Andy Thornley, Anton Kreukels, 2003, “Metropolitan Governance and Spatial

Planning, Comparative Case Studies of European City-Regions”

V. Simin Davoudi, 2003, “European Briefing: Polycentricity in European spatial

planning: from an analytical tool to a normative agenda”, available at:

http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/0965431032000146169

13

VI. Dutch Ministry of Infrastructure and the environment, 2013, “Summary

National Policy Strategy for Infrastructure and Spatial Planning”, available at:

https://www.government.nl/topics/spatial-planning-and-

infrastructure/documents/publications/2013/07/24/summary-national-policy-

strategy-for-infrastructure-and-spatial-planning