Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών...

35
ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Α.Π.Θ.- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ: ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ Θέμα Εργασίας : «Διερεύνηση των απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη της γλώσσας στο πλαίσιο της σχολικής τάξης. Συλλογική μελέτη περίπτωσης σε Ελλάδα, Γερμανία, Πολωνία και Αυστρία» Φοιτήτριες : Π. Γκογκίδη ΑΜ 185 Σ. Λουτσοπούλου ΑΜ 197 Εργασία για το μάθημα : Μεθοδολογία Έρευνας ΙΙ 1

Transcript of Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών...

Page 1: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Α.Π.Θ.- ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ

ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΨΥΧΟΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ: ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Θέμα Εργασίας : «Διερεύνηση των απόψεων και πρα κτικών των νηπιαγωγών σχετ ικά με τη δ ιαπολιτ ισμική

εκπαίδευση και την ανάπτυξη της γλώσσας στο πλα ίσιο της σχολικής τάξης. Συλλογική μελέτη περίπτωσης σε

Ελλάδα, Γερμανία, Πολωνία και Αυστρία»

Φοιτήτριες : Π. Γκογκίδη ΑΜ 185 Σ . Λουτσοπούλου ΑΜ 197

Εργασία γ ια το μάθημα : Μεθοδολογία Έρευνας Ι Ι Δ ιδάσκων : Δρ . Παναγιώτης Ι . Σταμάτης , Λέκτορας ΤΕΠΑΕΣ Πανεπιστημίου Αιγαίου

Α κ α δ η μ α ϊ κ ό έ τ ο ς 2 0 1 1 - 2 0 1 2

1

Page 2: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

Β ’ ε ξ ά μ η ν ο

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑΠρόλογος..................................................................................................................................3

Εισαγωγή..................................................................................................................................4

Εννοιολογικές αποσαφηνίσεις..................................................................................................7

Στόχος της έρευνας...................................................................................................................9

Μεθοδολογία..........................................................................................................................10

Αποτελέσματα........................................................................................................................12

Συμπεράσματα........................................................................................................................13

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.......................................................................................................................15

...1. Ερωτηματολόγιο για τη Διαπολιτισμική εκπαίδευση και την προώθηση της γλώσσας στο Νηπιαγωγείο...........................................................................................................................15

2. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ...........................................................................................................19

Βιβλιογραφία..........................................................................................................................24

2

Page 3: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

Πρόλογος Η κατάκτηση της γλώσσας από τα παιδιά, είτε αφορά στη μητρική ή σε μια

δεύτερη γλώσσα, μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη σχολική του πορεία.

Παράγοντες που επηρεάζουν την κατάκτηση της δεύτερη γλώσσας μπορεί να είναι η

ηλικία, τα κίνητρα, η αλληλεπίδραση, οι εκπαιδευτικές πρακτικές, το κοινωνικο-

οικονομικό στάτους και οι εμπειρίες στο σχολείο. Νεώτερες γλωσσολογικές

προσεγγίσεις υποστηρίζουν ότι η κατάκτηση της γλώσσας είναι αποτέλεσμα

αλληλεπίδρασης βιολογικών και κοινωνικών παραγόντων καθώς και γενικότερων

μηχανισμών μάθησης και ικανοτήτων του παιδιού.

Τα παιδιά των μεταναστών συνήθως κατακτούν στο σπίτι ως πρώτη γλώσσα

μια μειονοτική γλώσσα, χαμηλού κύρους και τη γλώσσα της χώρας υποδοχής

(γλώσσα της πλειοψηφίας) ως δεύτερη γλώσσα συνήθως στον παιδικό σταθμό ή το

νηπιαγωγείο. Η κατάκτηση της δεύτερης γλώσσας αποτελεί πρϋπόθεση για την

ένταξη των παιδιών αυτών στο εκπαιδευτικό σύστημα. Οι σχέσεις που διαμορφώνουν

τα παιδιά με τους συνομήλικους τους και τους εκπαιδευτικούς ασκούν μεγάλη

επιρροή στην ανάπτυξη και ενσωμάτωση τους στην ομάδα. Σε παλαιότερες έρευνες

των Hospelt& Straetz (1986) που αφορούν στις κοινωνικές σχέσεις των παιδιών στο

νηπιαγωγείο, γηγενών και μη, παρατηρήθηκε ότι παρά το ότι τα παιδιά έδειχναν

προτίμηση σε παιδιά της ίδιας εθνικότητας ωστόσο δεν καταγράφηκαν απορρίψεις

μεταξύ παιδιών διαφορετικής εθνικότητας. (Roux S. 2005)

Όμως η εκμάθηση μιας γλώσσας δεν συντελείται σε κενό αλλά μέσα σε

κοινωνικο- πολιτισμικό πλαίσιο και είναι συνυφασμένη με την ταυτόχρονη

διαμόρφωση μορφών συμπεριφοράς. Κινούμενο μέσα σε αυτό το θεωρητικό πλαίσιο,

στο ΑΠΣ και το ΔΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο τονίζει ιδιαίτερα τη διαθεματική

προσέγγιση της γνώσης, τη βιωματική μάθηση και την οργάνωση δραστηριοτήτων

που έχουν νόημα για τα παιδιά, το παιχνίδι ως σημαντικό μαθησιακό πλαίσιο και τη

συνεργατική μάθηση. Επιπλέον, το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών για το Νηπιαγωγείο

αναφέρεται εκτεταμένα στην κοινωνικο- πολιτισμική διάσταση της γνώσης, την

ανάπτυξη «βασικών ικανοτήτων» απαραίτητων στις σύγχρονες κοινωνίες και στη

διαφοροποιημένη διδακτική. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι να οργανώνει τη

μάθηση και τη διδασκαλία, να φροντίζει για την ανάπτυξη αμφίδρομης επικοινωνίας

3

Page 4: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

με την οικογένεια και να εντάξει την προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη, στο

πρόγραμμα του, ως μαθησιακές περιοχές.

ΕισαγωγήΗ Ελλάδα , γνωστή ως χώρα αποστολής μεταναστών , άρχισε στα μέσα της

δεκαετίας του 1970 να δέχεται ένα πολύ μεγάλο αριθμό παλιννοστούντων Ελλήνων

και την τελευταία 20ετία , ένα συνεχώς αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών εργαζόμενων

και τα μέλη των οικογενειών τους. Το γεγονός αυτό ήρθε να προστεθεί στο ζήτημα

της παρουσίας μειονοτήτων στον ελλαδικό χώρο, που επίσης απασχολούσε από παλιά

την εκπαιδευτική πολιτική της χώρας.(Δαμανάκης 1997, σελ.40)

Η παρουσία μεγάλου αριθμού αλλοδαπών παιδιών στο ελληνικό σχολείο

διαμόρφωσε μία νέα παιδαγωγική κατάσταση (Νικολάου 2005 , σελ.17), η οποία δεν

αφορά μόνο στο θέμα της γλώσσας αλλά κυρίως στο πολιτισμικό κεφάλαιο των

αλλοδαπών μαθητών. Η γλώσσα εξάλλου δεν αποτελεί απλά έναν κώδικα

επικοινωνίας αλλά και ένα σύμβολο ταυτότητας και υπαγωγής σε μία συγκεκριμένη

ομάδα. Επομένως ο ρόλος της γλώσσας είναι βασικός για την οικοδόμηση και

εδραίωση της πολιτισμικής ταυτότητας. Ο τρόπος ένταξης των μαθητών, τα θέματα

διγλωσσίας και δίγλωσσης εκπαίδευσης αποτελούν αντικείμενο συζήτησης και συχνά

αντιπαραθέσεων, παγκόσμια. Με βάση τις πολυπολιτισμικές συνθήκες,

διαμορφώθηκαν κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα και μοντέλα. (Μασάλη 2007,

σελ.54-56)

Κατά τη διάρκεια των χρόνων μετά από τα διάφορα μοντέλα που υιοθέτησε

θέλει να είναι διαπολιτισμική. Ιδίως με το Νόμο 2413/96 προσφέρονται καινούριες

δυνατότητες για αποτελεσματικότερη λύση των προβλημάτων της εκπαίδευσης των

αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών. (Νικολάου 2005, σελ.176) Σύμφωνα με

το νόμο το πρόγραμμα του σχολείου έχει στόχο «τη συνάντηση, διαμεσολάβηση και

αλληλεπίδραση των διαφορετικών πολιτισμών» (Μασάλη 2007, σελ.87) «κατά τέτοιο

τρόπο που να τους επιτρέπει να διαχειρίζονται αποτελεσματικά την ιδιαιτερότητα τους

χωρίς να αποτελούν "ειδικές" περιπτώσεις μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα»(Γκόβαρης

2000,σελ. 31)

Βλέπουμε λοιπόν πως η εκπαιδευτική πολιτική για την ετερότητα στην

Ελλάδα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς αποδέκτες της πρόκλησης της

πολυπολιτισμικότητας. (Γκόβαρης &Ρουσσάκης 2008, σελ.144)

4

Page 5: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

Όσο αφορά το χώρο του νηπιαγωγείου, όχι μόνο στην Ελλάδα μα και σε όλες

τις δυτικές χώρες, η σχολική τάξη χαρακτηρίζεται πλέον από την ανομοιογένεια της

ως προς την γλώσσα, τη θρησκεία και την εθνότητα. Το νηπιαγωγείο και το

πρόγραμμά του οφείλει να δείχνει σεβασμό στα παιδιά, ανεξάρτητα από τις

γλωσσικές, κοινωνικές και πολιτισμικές τους ταυτότητες ή ακόμα και από το

οικονομικό τους επίπεδο. Σημαντικό είναι τα παιδιά αυτά να νιώσουν μέσα στους

χώρους του ασφάλεια έτσι ώστε να μπορούν να εκφραστούν ακόμα και αν δε μιλάνε

ελληνικά. (Οδηγός νηπιαγωγού σελ. 100 ,Οδηγός Εκπαιδευτικού για το Πρόγραμμα

Σπουδών του Νηπιαγωγείου ,σελ.20)

Οι γλωσσικές ικανότητες που φέρει ένα παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του

προωθούνται στο νηπιαγωγείο μέσω της επικοινωνίας του με τις νηπιαγωγούς, μέσα

από δραστηριότητες όπως παιχνίδια, τραγούδια, βιβλία κ.α. Η προώθηση της

γλώσσας στο νηπιαγωγείο, η οποία βασίζεται στις ήδη αποκτημένες γνώσεις, δεν

εννοείται όμως στα δίγλωσσα παιδιά. Υπάρχουν διαθέσιμα μόνο τα νηπιαγωγεία τα

οποία λειτουργούν στην κυρίαρχη γλώσσα. Η περαιτέρω ανάπτυξη της γλώσσας του

δίγλωσσου παιδιού εξαρτάται τόσο από το ίδιο, όσο από τους γονείς του και το

περιβάλλον του.

Με την είσοδο τους στο μονόγλωσσο νηπιαγωγείο λοιπόν πολλά έχουν την

αίσθηση ότι η γλώσσα που κυριαρχεί, η γλώσσα του ευρύτερου περιβάλλοντος τους,

είναι πιο σημαντική. Αποτέλεσμα αυτού είναι πως πολλά δίγλωσσα παιδιά αρνούνται

να μιλήσουν τη μητρική τους γλώσσα στο σπίτι με τους γονείς τους. Δεν βλέπουν

κανένα νόημα και καμία ανάγκη να μιλήσουν μία γλώσσα που κατά την αντίληψή

τους κανείς δε μιλάει.(Leist-Villis)

Γνωρίζουμε όμως ότι από έρευνες που πραγματοποιήθηκαν από τον Baker

(2000), Cummins (2000), και Skutnabb-Kangas (2000) ότι η σημασία της μητρικής

γλώσσας στην ολική ανάπτυξη του παιδιού στην προσωπική και στη σχολική

εκπαίδευση απέφεραν πολύ θετικά αποτελέσματα. (Jim Cummins)

Ωστόσο σε πολυπολιτισμικά νηπιαγωγεία όπου επικρατεί ποικιλομορφία

γλωσσών οι γλωσσικές ικανότητες των μαθητών στη μητρική τους γλώσσα είναι

δύσκολο να ανιχνευθούν. Με αποτέλεσμα εύκολα να προκύψουν προκαταλήψεις ότι

τα παιδιά αυτά είναι «ελλειμματικά» με περιορισμένες γλωσσικές δεξιότητες. .(Ulich,

Oberhuemer,κ.α. 2001 σελ.160) Επίσης πολλές νηπιαγωγοί νιώθουν ανασφάλεια

γιατί φοβούνται ότι δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένες να ανταπεξέλθουν σε αυτές

5

Page 6: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

τις προκλήσεις και να θεωρούν ότι δεν τις αφορούν οι γλώσσες των μαθητών τους.

(Σκούρτου 2011,σελ.110) Ρόλος των νηπιαγωγών όμως είναι, σύμφωνα πάντα με τη

Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, τόσο να αντιληφθούν και να «αρπάξουν» τις ευκαιρίες

για μάθηση μέσα από την πολυπολιτισμική σύνθεση της τάξης.(Ulich,

Oberhuemer,κ.α. 2001 σελ.160) όσο και να διαμορφώσουν τις κατάλληλες συνθήκες

μάθησης.(Σκούρτου 2011,σελ.99) Αυτές όμως οι προκλήσεις προϋποθέτουν οι

νηπιαγωγοί να γνωρίζουν την κουλτούρα, τη χώρα και τη γλώσσα των αλλοδαπών

παιδιών.(Roux S.2005)

Σε αυτό το πλαίσιο το θέμα «προώθηση της γλώσσας» είναι μόνο ένα

απόσπασμα του γενικού θέματος της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης.(Ulich,

Oberhuemer,κ.α. 2001 σελ.160) με το οποίο θα θέλαμε να ασχοληθούμε εκτενέστερα.

6

Page 7: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

Εννοιολογικές αποσαφηνίσειςΔιαπολιτισμική Εκπαίδευση κατά τον Γκόβαρη 2007 « ορίζεται, σύμφωνα με τον

επικρατέστερο ορισμό, ως η απάντηση στην πρόκληση της σύγχρονης

πολυπολιτισμικότητας για διαμόρφωση κοινωνικών προϋποθέσεων που να επιτρέπουν

τη συμμετρική αλληλεπίδραση των διαφορετικών πολιτισμών.» (Γκόβαρης , σελ.29)

ασχολείται «με τις αλλαγές που επιτελούνται σήμερα στο ανθρωπογενές περιβάλλον ,

έτσι όπως αυτό διαμορφώνεται στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Μελετά τις επιπτώσεις

αυτών των αλλαγών στην επικοινωνία των διαφορετικών πολιτισμών και αναζητά

τρόπους επίτευξης , κυρίως στο επίπεδο της εκπαίδευσης, συμμετρικών σχέσεων μεταξύ

των πολιτισμών.» (Γκανάτσιου & Γκόβαρης 2005 , σελ. 91) Βασικό ζητούμενο της

διαπολιτισμικής αγωγής είναι η διαχείριση των πολιτισμικών διαφορών να μη

λειτουργούν ως κριτήρια διάκρισης ή αποκλεισμού αλλά ως έναυσμα για μάθηση. Η

διαπολιτισμική αγωγή αναγνωρίζει την ετερότητα και στοχεύει κατά κύριο λόγο στην

δημιουργία εκείνου του σχολικού περιβάλλοντος με τα εξής χαρακτηριστικά:

Την αποδοχή και το σεβασμό της ιδιαιτερότητας του άλλου

Τη δημιουργία κλίματος συνεργασίας και επικοινωνίας

Τη φροντίδα για παροχή ίσων ευκαιριών πρόσβασης στη γνώση αλλά και στη

κοινωνική , πολιτισμική και οικονομική ζωή

Αυτό μπορεί να συμβεί με την συνύπαρξη και συνεκπαίδευση όλων των παιδιών

μέσα σε ένα σχολικό περιβάλλον το οποίο θα το διακρίνει η ισοτιμία. ( Νικολάου

2011 σελ. 2)

Γλώσσα και Διαπολιτισμική εκπαίδευση Κατά τον Πανταζή & Σακελλαρίου

(2005) «Το σημαντικότερο μέσο έκφρασης μέσω του οποίου διαφοροποιείτε ένας

πολιτισμός από τον άλλο είναι η γλώσσα. Με τη βοήθεια της μητρικής γλώσσας το παιδί

κάνει τους πρώτους του προσανατολισμούς και αυτό του μεταβιβάζει συναισθηματική

ασφάλεια.» (σελ.216) Η βάση για μία πολύγλωσση και διαπολιτισμική εκπαίδευση

είναι η αποδοχή και η εκτίμηση της γλώσσας και της ιδιαίτερης κουλτούρας των

άλλων.(Ringler Maria 2004, σελ.16-17). Συγκεκριμένα αναφέρεται στον Οδηγό

Νηπιαγωγού (2006) «Για να μπορέσει το νηπιαγωγείο να προωθήσει τη συγκρότηση

της κυρίαρχης πρότυπης προφορικής γλώσσας , είναι απαραίτητο να εξασφαλίσει ένα

πλαίσιο που σέβεται και αναγνωρίζει τις μητρικές γλώσσες, τα πολιτισμικά

7

Page 8: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

χαρακτηριστικά και τις εθνικές ταυτότητες όλων των παιδιών».( σελ.100) Έρευνες

έδειξαν ότι ευνοϊκός παράγοντας για να αναπτυχθεί γλώσσα είναι το ψυχοκοινωνικό

κλίμα μέσα στο οποίο μαθαίνεται. (Πανταζή & Σακελλαρίου 2005,σελ.220)

Διαπολιτισμική ετοιμότητα των εκπαιδευτικών Οι εκπαιδευτικοί παίζουν

κεντρικό ρόλο στην διαμεσολάβηση των πολιτισμών. Η πολυπολιτισμικότητα στο

σχολείο δεν απαιτεί μόνο αποδοχή της «άλλης» μεριάς , αλλά και αυτοκριτική των

στάσεων και πρακτικών του εκάστοτε εκπαιδευτικού. Βλέποντας τα πράγματα από

άλλη οπτική γωνία είναι σήμερα η βασική προϋπόθεση για την εργασία σε ένα

πολυπολιτισμικό σχολείο και επίσης κατά την Pamela Oberhuemer 2001 βασικό για

την παιδαγωγική «στρατηγική». Γι΄αυτό οι εκπαιδευτικοί κατά τον Tsiakalo Georgio

& Sigrid (1982) θα πρέπει να δίνουν κίνητρα στο παιδί να βλέπει θετικά τη μητρική

του γλώσσα και να εξακολουθήσει να τη χρησιμοποιεί και στο χώρο του

νηπιαγωγείου. (σελ.82) Όταν η αναπτυσσόμενη αυτεπίγνωση (sense of self ) των

μαθητών επιβεβαιώνεται και διευρύνεται μέσα από τις σχέσεις τους με τους

δασκάλους, οι μαθητές έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταβάλουν προσπάθεια

για μάθηση και να συμμετέχουν ενεργά στη διδασκαλία. Αντίθετα, όταν η γλώσσα , ο

πολιτισμός και η εμπειρία των μαθητών αγνοούνται ή αποκλείονται στις σχέσεις

αλληλεπίδρασης μέσα στην τάξη, οι μαθητές αμέσως ξεκινούν από μειονεκτική θέση

(Cummins,1999 σελ.44). Οι προσπάθειες αυτές απαιτούν, ωστόσο, οι εκπαιδευτικοί

να αποκτήσουν γνώσεις για τον πολιτισμό, τη χώρα, τη γλώσσα, κλπ. των

μεταναστών μέσα στα πλαίσια της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.(Roux S. 2005)

Νηπιαγωγείο και διαπολιτισμική εκπαίδευση Στο νηπιαγωγείο σήμερα, όπως

συμβαίνει σχεδόν σε όλα τα σχολικά περιβάλλοντα , η ανομοιογένεια του μαθητικού

πληθυσμού ως προς τη γλώσσα , τη θρησκεία και την εθνότητα αποτελεί πλέον ένα

αδιαμφισβήτητο δεδομένο.(ό.π.,σελ.5) ( Δαφέρμου , Κουλούρη κ.α. 2006, σελ.100)

Ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις όπως για παράδειγμα Αθήνα και Θεσσαλονίκη ,

υπάρχουν νηπιαγωγεία στα οποία τα αλλοδαπά παιδιά είναι πολύ περισσότερα.

Σίγουρα εδώ μπαίνει το θέμα της διαπολιτισμικής , σε αντίθεση με άλλα νηπιαγωγεία

όπου τα παιδιά είναι όλα ελληνόπουλα.(Πανταζής & Σακελαρίου 2005, σελ.213).

Κατά τον Γκόβαρη, Νιώτη & Σταμάτη 2003 «Το νηπιαγωγείο μπορεί να λειτουργήσει

ως χώρος αναγνώρισης των διαφορών και ταυτόχρονα ως χώρος δόμησης μιας πέρα

από τις διαφορές κοινής ταυτότητας παρέχοντας ευκαιρίες ισότιμης συμμετοχής στο

συνολικό φάσμα των δραστηριοτήτων του» (σελ.9)

8

Page 9: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

Στόχος της έρευνας Με δεδομένο το ότι η πολυπολιτισμικότητα αποτελεί διεθνές φαινόμενο και

θέλοντας να αξιοποιήσουμε επαφές μας με συναδέλφους από άλλες ευρωπαϊκές

χώρες, αποφασίσαμε να κάνουμε μια συλλογική μελέτη περίπτωσης για τις απόψεις

και τις πρακτικές νηπιαγωγών σχετικά για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση καθώς και

τις συγκεκριμένες πρακτικές τους για την προώθηση της γλώσσας.

Πιο συγκεκριμένα ως στόχους της παρούσας ερευνητικής εργασίας θέσαμε:

1. Τις απόψεις νηπιαγωγών από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες

2. Τις απόψεις τους για το ρόλο της προώθησης της γλώσσας στα πλαίσια της

σχολικής τάξης

3. Μέσα και πρακτικές που χρησιμοποιούν για την προώθηση της γλώσσας

4. Πόσο σχετίζονται οι απόψεις νηπιαγωγών με την καθημερινή πρακτική τους

5. Σύγκριση των νηπιαγωγείων, των απόψεων και των πρακτικών συναδέλφων

από Ευρωπαϊκές χώρες ως προς την προώθηση της διαπολιτισμικής

εκπαίδευσης και την προώθηση της γλώσσας

Μεθοδολογία1. Συμμετέχοντες

Το δείγμα επιλέχθηκε σκόπιμα από συναδέλφους νηπιαγωγούς σε Ελλάδα,

Γερμανία, Πολωνία και Αυστρία με τις οποίες βρισκόμασταν από παλαιότερα σε

επαφή μέσω εκπαιδευτικού φόρουμ. Από τα 15 που δώσαμε επεστράφησαν τα 11

Από αυτά επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε από 1 από κάθε χώρα, αυτά που ήταν

ακριβή ως προς τις απαντήσεις. Οι νηπιαγωγοί του δείγματος είναι όλες γυναίκες και

εργάζονται σε νηπιαγωγεία στις αντίστοιχες χώρες από 13 (Ελλάδα) ως 30 έτη

(Αυστρία). Το νηπιαγωγείο της Γερμανίας ανήκει στην Ευαγγελική Εκκλησία, χωρίς

ωστόσο να αποκλείονται οι μαθητές διαφορετικής θρησκείας, ενώ τα υπόλοιπα είναι

δημόσια νηπιαγωγεία. Από τις νηπιαγωγούς μεταπτυχιακό τίτλο διαθέτει μόνο η

9

Page 10: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

νηπιαγωγός από την Πολωνία, χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται αν είναι συναφής με

το αντικείμενο της έρευνας.

2. Διαδικασία συλλογής δεδομένων

Η έρευνα αποφασίστηκε να γίνει με ερωτηματολόγιο με 4 ερωτήσεις ανοιχτού

τύπου και 19 ερωτήσεις κλειστού τύπου. Για την επιλογή του ερωτηματολογίου,

κρίθηκε ως καλύτερο και πιο εύχρηστο το ερωτηματολόγιο της Δρ,Roux, Susanna

του Πανεπιστημίου Koblenz-Landau της Γερμανίας Καθηγήτριας στο τμήμα της

αγωγής και προσχολικής εκπαίδευσης. Το ερωτηματολόγιο φέρει την ονομασία

«Interkulturelle Erziehung und Sprachförderung im Kindergarten» (Διαπολιτισμική

εκπαίδευση και προώθηση της γλώσσας στο Νηπιαγωγείο) εμπλουτισμένο με

κάποιες επιπρόσθετες ερωτήσεις. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από ερωτήσεις

σχετικές με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την προώθηση της γλώσσας στο

νηπιαγωγείο. Οι ερωτήσεις κυρίως στόχο έχουν να διερευνήσουν το ρόλο και τη

βαρύτητα που δίνουν οι νηπιαγωγοί στη διαπολιτισμική εκπαίδευση, τη μητρική

γλώσσα των παιδιών, τις ταυτότητες των παιδιών, την προώθηση της γλώσσας

υποδοχής, καθώς τις συγκεκριμένες πρακτικές που ακολουθούν προς αυτή την

κατεύθυνση.

Τα ερωτηματολόγια μεταφράστηκαν από τη γερμανική γλώσσα στα ελληνικά για τις

ελληνίδες νηπιαγωγούς, στις υπόλοιπες αποστάλθηκαν στα γερμανικά με email,

έπειτα από σχετική συνεννόηση. Με τον ίδιο τρόπο επεστράφησαν.

3. Διαδικασία ανάλυσης δεδομένων

Σε αυτή τη συλλογική μελέτη περίπτωσης η διαδικασία που

ακολουθήσαμε για την ανάλυση των δεδομένων περιλάμβανε σε πρώτο στάδιο την

ανάλυση κάθε περίπτωσης ξεχωριστά με βάση τους στόχους που είχαμε θέσει. Στη

συνέχεια εξετάσαμε συγκριτικά τις περιπτώσεις μεταξύ τους.

10

Page 11: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

Αποτελέσματα1. Σύνθεση μαθητικού δυναμικού ανά νηπιαγωγείο

ΕΛΛΑΔΑ 25 ΠΑΙΔΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ 14 ΠΑΙΔΙΑ

ΠΟΛΩΝΙΑ 27 ΠΑΙΔΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ 22 ΠΑΙΔΙΑ

Από τον παραπάνω πίνακα μαθητικού δυναμικού βλέπουμε ότι το τμήμα με τα περισσότερα παιδιά από διαφορετικές χώρες καταγωγής είναι από το νηπιαγωγείο της Γερμανίας. Ωστόσο αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι στο συγκεκριμένο τμήμα δεν φοιτούν παιδιά με καταγωγή τη Γερμανία. Προσπαθήσαμε να έρθουμε σε επαφή με τη νηπιαγωγό για να διευκρινήσουμε αν πρόκειται για τμήμα ένταξης αλλά δεν είχαμε απάντηση μέχρι σήμερα. Επίσης η τάξη από την Αυστρία παρουσιάζει ποικιλία ως προς τις διαφορετικές χώρες καταγωγής. Τα λιγότερα παιδιά από από διαφορετικές χώρες καταγωγής- 1 παιδί από το Βιετνάμ- φοιτούν στο τμήμα από την Πολωνία. Με δεδομένη την οικονομική ανάπτυξη των χωρών, θεωρούμε ότι τα αποτελέσματα σχετικά με την πολιτισμική σύνθεση των τμημάτων ήταν τα αναμενόμενα.

Ελλάδα: Η νηπιαγωγός από την Ελλάδα είναι γυναίκα με 13 χρόνια υπηρεσίας και

χωρίς μεταπτυχιακές σπουδές. Δουλεύει σε τμήμα δημόσιου σχολείου με 25 παιδιά, 21 με καταγωγή από την Ελλάδα, 3 με καταγωγή από την Αλβανία και δηλώνει ότι υπάρχει 1 παιδί Ρομά χωρίς να διευκρινίζεται η χώρα καταγωγής. Στις απόψεις της διαφαίνεται σχετικό ενδιαφέρον για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση γενικά (3 στα 5), καθώς και μεγαλύτερο ενδιαφέρον ως προς την κατανόηση και ενδυνάμωση των συγκεκριμένων παιδιών με διαφορετική χώρα καταγωγής (4 στα 5). Ωστόσο, σε όλες τις ερωτήσεις σχετικά με τις πρακτικές της στην τάξη, απαντάει πως οργανώνει δραστηριότητες που θα ενδυνάμωναν την ταυτότητα των παιδιών με διαφορετική χώρα καταγωγής, σπάνια (περίπου 1 φορά το μήνα). Ιδαίτερο ενδιαφέρον

11

Page 12: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

παρουσιάζει το γεγονός ότι δεν προωθεί τόσο τη γλώσσα μέσω στοχοθετημένων δραστηριοτήτων αλλά ολιστικά.

Γερμανία: Η νηπιαγωγός από τη Γερμανία είναι γυναίκα, υπηρετεί συνολικά 25 έτη, δεν

διαθέτει κάποιο μεταπτυχιακό τίτλο και το νηπιαγωγείο στο οποίο δουλεύει δημιουργήθηκε από την κοινότητα της Ευαγγελικής Εκκλησίας και λειτουργεί με επιχορήγηση του κράτους. Τα παιδιά του τμήματος είναι 14 και είναι όλα από διαφορετική χώρα καταγωγής. Σημειώνουμε ότι δεν υπάρχουν παιδιά με γερμανική καταγωγή στο τμήμα. Θεωρεί σημαντικό το θέμα των διαφόρων θρησκευτικών εορτών στο νηπιαγωγείο των παιδιών, όμως ταυτόχρονα δεν αξιολογεί ως σημαντικό οι δραστηριότητες να ανταποκρίνονται στις πολιτισμικές διαφορές των παιδιών. Δείχνει σχετικό ενδιαφέρον για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση γενικά (3&4 στα 5), όμως στην πρακτική της οργανώνει σπάνια (1 φορά/ μήνα) δραστηριότητες ενδυνάμωσης των ταυτοτήτων των παιδιών με διαφορετική χώρα καταγωγής. Επίσης προωθεί την εκμάθηση της γλώσσας τόσο μέσω στοχοθετημένων δραστηριοτήτων όσο και ολιστικά.

Πολωνία:Η νηπιαγωγός από την Πολωνία είναι γυναίκα, υπηρετεί 25 έτη και διαθέτει

μεταπτυχιακό τίτλο, χωρίς όμως να γνωρίζουμε αν είναι σχετικός με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση ή όχι. Το σχολείο που υπηρετεί είναι δημόσιο και ο αριθμός των παιδιών του τμήματος είναι 27 με 1 μόνο παιδί από με διαφορετική χώρα καταγωγής (Βιετνάμ). Δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση γενικότερα, γεγονός που είναι αντίθετο με τη πολιτισμική σύνθεση του τμήματος της όπως και το γεγονός ότι η Πολωνία θεωρείται κυρίως χώρα αποστολής παρά υποδοχής μεταναστών (Focus migration-Poland). Φαίνεται να οργανώνει διαπολιτισμικές δραστηριότητες για την ενδυνάμωση της ταυτότητας των παιδιών με διαφορετική χώρα καταγωγής. Επίσης, προβάλλει τη διαφορετικότητα στο περιβάλλον της τάξης της με τη χρήση εικόνων με ανθρώπους διαφορετικών φυλών, ηλικιών, ικανοτήτων και φύλων, σε διάφορους ρόλους. Ως προς τη γλώσσα χρησιμοποιεί εξίσου στοχοθετημένες δραστηριότητες αλλά και ολιστική προσέγγιση (5 στα 5).

Αυστρία: Η νηπιαγωγός από την Αυστρία είναι γυναίκα, υπηρετεί συνολικά 30 έτη και

δεν διαθέτει μεταπτυχιακό τίτλο. Το νηπιαγωγείο που υπηρετεί είναι δημόσιο και έχει 22 παιδιά στο τμήμα της. Από τα 22 παιδιά τα 14 είναι Αυστριακής καταγωγής και τα υπόλοιπα είναι παιδιά με διαφορετική χώρα καταγωγής. Δείχνει ιδαίτερο ενδιαφέρον για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση (5 στα 5) και για ενημέρωση σχετικά με το πολιτισμικό υπόβαθρο των παιδιών με διαφορετική χώρα καταγωγής (5 στα 5). Επιπλέον, προβάλλει τη διαφορετικότητα στο περιβάλλον της τάξης της με τη χρήση εικόνων με ανθρώπους διαφορετικών φυλών, ηλικιών, ικανοτήτων και φύλων, σε διάφορους ρόλους (5 στα 5). Όμως, ως προς τη οργάνωση δραστηριοτήτων για την ενδυνάμωση της ταυτότητας των παιδιών με διαφορετική χώρα καταγωγής, δηλώνει ότι δεν οργανώνει σχεδόν ποτέ έως σπάνια τέτοιου είδους δραστηριότητες (1και 2

12

Page 13: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

στα 5). Ως προς τη γλώσσα, επίσης, χρησιμοποιεί εξίσου στοχοθετημένες δραστηριότητες αλλά και ολιστική προσέγγιση (5 στα 5).

Σε σύγκριση των νηπιαγωγών μεταξύ τους δεν βλέπουμε σημαντικές διαφορές ανά χώρα προέλευσης. Ένα αξιοσημείωτο στοιχείο που προέκυψε είναι ότι η νηπιαγωγός με τα λιγότερα παιδιά με διαφορετική χώρα καταγωγής στο τμήμα της- και σύμφωνα με τα στοιχεία (Focus migration-Poland) το μικρότερο ποσοστό μεταναστών στη χώρα της γενικά, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον ως προς την ενημέρωση και επιμόρφωση αναφορικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Η νηπιαγωγός από την Αυστρία παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ως προς την ενημέρωση και επιμόρφωση σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και τους διαφορετικούς πολιτισμούς γενικότερα, όμως ταυτόχρονα δηλώνει το μικρότερο ποσοστό εφαρμογής διαπολιτισμικών πρακτικών σε επίπεδο τάξης. Οι νηπιαγωγοί από την Ελλάδα και τη Γερμανία παρουσιάζουν ενδιαφέρον ως προς τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και εφαρμόζουν κάποιες διαπολιτισμικές πρακτικές. Το ενδιαφέρον στοιχείο που προκύπτει από το γερμανικό νηπιαγωγείο είναι η απουσία παιδιών γερμανικής καταγωγής. Είναι το μοναδικό τμήμα από τα τέσσερα της έρευνας που παρατηρείται κάτι τέτοιο.

ΣυμπεράσματαΑπό τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι όλες οι νηπιαγωγοί που

συμμετείχαν ενδιαφέρονται για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση, κάτι που θεωρούμε φυσικό τόσο λόγω του αυξημένου μεταναστευτικού ρεύματος παγκοσμίως, όσο και λόγω της προβολής που έχει δοθεί στη διαπολιτισμική εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια. Εκτός από την ελληνίδα νηπιαγωγό η οποία δουλεύει τις γλωσσικές δεξιότητες κυρίως ολιστικά, οι υπόλοιπες προωθούν τη γλώσσα ολιστικά και με στοχοθετημένες δραστηριότητες. Επίσης σε όλες τις απαντήσεις παρατηρείται σε κάποιο βαθμό διάσταση των απόψεων και των καθημερινών πρακτικών. Γενικά από τα αποτελέσματα δεν παρατηρούνται σημαντικές διαφορές ως προς τη χώρα καταγωγής της νηπιαγωγού, επειδή όμως το δείγμα είναι ένα από κάθε χώρα δεν μπορούμε να γενικεύσουμε το αποτέλεσμα αυτό σε επίπεδο χώρας.

13

Page 14: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ερωτηματολόγιο για τη Διαπολιτισμική εκπαίδευση και την προώθηση της γλώσσας στο ΝηπιαγωγείοΑγαπητέ συνάδελφε, Αγαπητή συναδέλφισσα, Το ερωτηματολόγιο που ακολουθεί και που σας παρακαλούμε να συμπληρώσετε, εκπονήθηκε στο πλαίσιο εργασίας για μάθημα μεταπτυχιακού τμήματος. Αποσκοπεί στη συγκέντρωση στοιχείων για τη διερεύνηση των απόψεων και των πρακτικών νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη της γλώσσας στο πλαίσιο της σχολικής τάξης. Δεν υπάρχουν σωστές και λάθος απαντήσεις και παρακαλείσθε να σημειώσετε την απάντηση που εκφράζει καλύτερα την προσωπική σας θέση ή άποψη. Το ερωτηματολόγιο είναι ανώνυμο . Σας ευχαριστούμε προκαταβολικά για το χρόνο που θα διαθέσετε για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου.

Πηνελόπη Γκογκίδη, Νηπιαγωγός Σοφία Λουτσοπούλου,Νηπιαγωγός

14

Page 15: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

1. Φύλο :

2. Πόσα χρόνια συνολικά διδάσκετε; χρόνια

3. Έχετε κάποιο μεταπτυχιακό τίτλο;

4. Το σχολείο που δουλεύετε είναι Ιδιωτικό σχολείο Δημόσιο Σχολείο Άλλο

5. Παρακαλώ περιγράψτε την πολιτισμική σύνθεση των παιδιών του τμήματος σας περιγράφοντας την εθνικότητα και τον αριθμό των παιδιών της κάθε εθνικότητας ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΑΙΔΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ΑΡΙΘΜΟΣ

ΠΑΙΔΙΩΝ

15

ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΝΔΡΑΣ

ΝΑΙ ΟΧΙ

ΧΩΡΑ

Page 16: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

1. ΚΑΘΟΛΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ2. ΛΙΓΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ3. ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ4. ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ5. ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ

6. Είναι/ δεν είναι ______ να παρακολουθώ μαθήματα ξένων γλωσσών

1 2 3 4 5

7. Είναι/ δεν είναι _______ να γιορτάζω γιορτές με τα παιδιά άλλων θρησκειών

1 2 3 4 5

8. Είναι/ δεν είναι ______ οι δραστηριότητες να ανταποκρίνονται στις πολιτισμικές διαφορές των παιδιών.

1 2 3 4 5

9. Είναι/ δεν είναι ______ να παρακολουθώ μαθήματα και σεμινάρια για την διαπολιτισμική εκπαίδευση

1 2 3 4 5

10. Είναι/ δεν είναι _______ να διαβάζω σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση

1 2 3 4 5

11. Είναι/ δεν είναι ______ να ενημερώνομαι σχετικά με άλλες θρησκείες

1 2 3 4 5

12. Είναι/ δεν είναι ____ να καταλαβαίνω τα παιδιά ακόμη και όταν δεν μιλούν ελληνικά.

1 2 3 4 5

13. Είναι/ δεν είναι _____ να ενημερώνομαι σχετικά με το πολιτισμικό υπόβαθρο των παιδιών

1 2 3 4 5

14. Είναι/ δεν είναι ____ να προωθώ τις γλωσσικές δεξιότητες των αλλοδαπών παιδιών

1 2 3 4 5

15. Είναι/ δεν είναι ______ να χρησιμοποιώ στο περιβάλλον της τάξης εικόνες με ανθρώπους διαφορετικών φυλών, ηλικιών, ικανοτήτων και φύλων, σε διάφορους ρόλους.

1 2 3 4 5

16

Οι παρακάτω ερωτήσεις έχουν ως στόχο να διερευνήσουν τις προσωπικές σας απόψεις για τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και τις γλωσσικές δεξιότητες στο νηπιαγωγείο. Παρακαλώ κυκλώστε τον αριθμό που εκφράζει καλύτερα αυτό που πιστεύετε.

Page 17: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

1. ΣΧΕΔΟΝ ΠΟΤΕ (ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΑΠΟ 1 ΦΟΡΑ ΤΟ ΜΗΝΑ)

2. ΣΠΑΝΙΑ ( 1 ΦΟΡΑ ΤΟ ΜΗΝΑ)3. ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ (ΚΑΘΕ

ΕΒΔΟΜΑΔΑ)4. ΣΥΧΝΑ (2-4 ΦΟΡΕΣ ΤΗΝ

ΕΒΔΟΜΑΔΑ)5. ΠΟΛΥ ΣΥΧΝΑ (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ)

16. Προωθώ την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσς μέσω στοχοθετημένων δραστηριοτήτων

1 2 3 4 5

17. Προωθώ την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας ολιστικά 1 2 3 4 5

18. Δείχνω στα παιδιά ταινίες από διαφορετικές χώρες καταγωγής των παιδιών

1 2 3 4 5

19. Παίζω μουσική/ ήχους από διαφορετικές χώρες καταγωγής των παιδιών

1 2 3 4 5

20. Διαβάζω στα παιδιά βιβλία από διαφορετικές χώρες καταγωγής των παιδιών

1 2 3 4 5

21. Παίζω με τα παιδιά παιχνίδια από διαφορετικές χώρες καταγωγής των παιδιών

1 2 3 4 5

22. Φέρνω τα παιδιά σε επαφή με ποιήματα, θεατρικά έργα και τραγούδια από διαφορετικές χώρες καταγωγής των παιδιών

1 2 3 4 5

17

Για τις ερωτήσεις που ακολουθούν, παρακαλώ σκεφτείτε πόσο συχνά κάνουν τις περιγραφόμενες δραστηριότητες τα παιδιά της τάξης σας. Παρακαλώ κυκλώστε τον αριθμό που εκφράζει καλύτερα αυτό που πιστεύετε.

Σας ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σας

Page 18: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

1. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ

1.Καθόλου σημαντικό 2.Λίγο σημαντικό 3.Σχετικά σημαντικό 4.Πολύ σημαντικό 5.Εξαιρετικά σημαντικό

18

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

Page 19: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

1.Καθόλου σημαντικό 2.Λίγο σημαντικό 3.Σχετικά σημαντικό 4.Πολύ σημαντικό 5.Εξαιρετικά σημαντικό

19

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

Page 20: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

1.Καθόλου σημαντικό 2.Λίγο σημαντικό 3.Σχετικά σημαντικό 4.Πολύ σημαντικό 5.Εξαιρετικά σημαντικό

20

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

Page 21: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

1.Σχεδόν ποτέ (λιγότερο από 1 φορά το μήνα) 2.Σπάνια (1 φορά το μήνα) 3.Μερικές φορές (1 φορά την εβδομάδα) 4.Συχνά (2-4 φορές την εβδομάδα) 5.Πολύ συχνά (καθημερινά)

1.Σχεδόν ποτέ (λιγότερο από 1 φορά το μήνα) 2.Σπάνια (1 φορά το μήνα) 3.Μερικές φορές (1 φορά την εβδομάδα)

21

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

Page 22: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

4.Συχνά (2-4 φορές την εβδομάδα) 5.Πολύ συχνά (καθημερινά)

22

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ

Page 23: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

Βιβλιογραφία1. Ανδρεαδάκης, Ν., & Βάμβουκας, Μ. (2005). Οδηγός για την Εκπόνηση και τη

Σύνταξη Γραπτής Ερευνητικής Εργασίας. Αθήνα: ΑΤΡΑΠΟΣ.

2. Γκόβαρης Χ., Ρουσσάκης Ι., (2008). Πολιτικές στην εκπαίδευση. Αθήνα: Υ.Π.Δ.Β.Μ. Ανακτήθηκε 5/07/2012,από www . pi - schools . gr / programs / epim _ stelexoi / epim _ yliko / book 6. pdf .

3. Γκόβαρης, Χ. (Βόλος 2007). Διαπολιτισμική Παιδαγωγική. H περίπτωση των Τσιγγανοπαίδων Ετερότητα στη Σχολική Τάξη και Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας και των Μαθηματικών ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ Πρόγραμμα "Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο σχολείο"/ΥπΕΠΘ/ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ. H περίπτωση των Τσιγγανοπαίδων Ετερότητα στη Σχολική Τάξη και Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας και των Μαθηματικών ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ Πρόγραμμα "Ένταξη Τσιγγανοπαίδων στο σχολείο"/ΥπΕΠΘ/ΕΠΕΑΕΚ ΙΙ, 23-37.Ανακτήθηκε 20/09/2012 από http :// isocrates . minedu . gov . gr / content _ by _ cat . asp ? contentid =1344& catid =231& how =& keywords

4. Γκανάτσιου Π.,Γκόβαρης, Χ. (2005). Διαπολιτισμική εκπαίδευση και παιδεία για την αειφορία. 1ο Συνέδριο Σχολικών Προγραμμάτων Περιβαλλοντολογικής Εκπαιδευσης, Κόρινθος, 23-25 Σεπτεμβρίου 2005. 1ο, 91-96. Ανακτήθηκε 2/07/2012 από http://www.ekke.gr/estia/Cooper/Synedrio%20PE_Isthmos%20Korinthou2005/contents/index.htm

5. Γκόβαρης, Χ., Νιώτη, Ν. & Σταμάτης, Π. (2003). Προκαταλήψεις και στερεότυπα στο πολυπολιτισμικό νηπιαγωγείο - Θέσεις για την αποδυνάμωσή τους από τη σκοπιά της Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης. Παιδαγωγικός Λόγος. Ανακτήθηκε 9/07/2012 από http :// www . rhodes . aegean . gr / tepaes / anamorfosi / govaris /% CE % A 0% CF %81% CE % BF % CE % BA % CE % B 1% CF %84% CE % B 1% CE % BB % CE % B 7% CF %88% CE % B 5% CE % B 9% CF %82%20% CE % BA % CE % B 1% CE % B 9%20% CF %83% CF %84% CE % B 5% CF %81% CE % B 5% CE % BF % CF %84% CF %85% CF %80% CE % B 1. pdf

6. Γκόβαρης, Χ., (2000), Διαπολιτισμική εκπαίδευση και αλλοδαποί μαθητές: Παρατηρήσεις για τη δημιουργία μιας σχέσης αντιστοιχίας μεταξύ εκπαιδευτικών στόχων και υποκειμενικών αναγκών μάθησης, στο Σκούρτου, Ε. (2000), Τετράδια Νάξου. Διγλωσσία, σ. 17-34.Ανακτήθηκε 3/07/2012 aπό http :// www . rhodes . aegean . gr / tepaes / anamorfosi / diapol _ mater . htm

7. Cohen, L., & Manion, L. (1994). Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας. (Χ. Μητσοπούλου, & Μ. Φιλοπούλου, Μεταφρ.) Αθήνα: Μεταίχμιο.

8. Cummins J. (1999) Ταυτότητες υπό διαπραγμάτευση. Εκπαίδευση με σκοπό την ενδυνάμωση σε μια κοινωνία της ετερότητας (Μτφ.Σ.Αργύρη) εισαγωγή-επιμέλεια Ελένη Σκούρτου Σχόλιο Κούρτη-Καζούλη Βασιλεία Αθήνα: Gutenberg

23

Page 24: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

9. Cummins, J. Welcome to Dr. Cummins' ESL and Second Language Learning Web. Ανακτήθηκε 6/07/2012, από http://iteachilearn.org/cummins/mother.htm.

10. Δαμανάκης, Μ. (1997). Η εκπαίδευση των παλιννοστούντων και αλλοδαπών μαθητών στην Ελλάδα Διαπολιτισμική προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg

11. Δαφέρμου, Χ., Κουλούρη, Π., & Μπασαγιάννη, Ε. (2006). Οδηγός Νηπιαγωγού. Εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί.Αθήνα

12. Leist-Villis, A. (2 Οκτωβρίου, 2011). Information – Fortbildung – Netzwerk zur frühkindlichen Zweisprachigkeit. Ανακτήθηκε 4/07/2012, από http://www.zweisprachigkeit.net/impressum.htm

13. Μασάλη, Β. (2007). Οι Έλληνες πόντιοι μαθητές από τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στην ελληνική εκπαίδευση Το παράδειγμα του νομού Έβρου. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη

14. Νικολάου Γεώργιος ( 8Φεβρουαρίου 2011) Διαπολιτισμικότητα –Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Σχολή Επίστήμων Αγωγής Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Εργαστήριο Μελετών Αποδήμου Ελληνισμού & Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης ανακτήθηκε 20/09/2012 από repository.edulll.gr/edulll/retrieve/1417/260.pdf

15. Νικολάου, Γ. (2005). Διαπολιτισμική Διδακτική Το νέο περιβάλλον Βασικές αρχές. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.

16. Πανταζής Χ.Σπ.& Σακελλαρίου Ι.Μ. (2005) .Προσχολική Παιδαγωγική : Προβληματισμοί –Προτάσεις Αθήνα: Ατραπός

17. Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου. (2011). Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

18. Maria Ringler u.a.Verband binationaler Familien und Partnerschaften , iaf e.v. 2004 Kompetent Mehrsprachig Sprachfoerderung und interkulturelles Erziehung im Kindergarten Verlag: Brandes & Apsel Frankfurt

19. Roux, S. (2005). Kindergartenpädagogik - Online-Handbuch -. Ανακτήθηκε 10/9/2012, από http://www.kindergartenpaedagogik.de/1873.html

20. Σκούρτου, Ε. (2011). Η Διγλωσσία στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg

21. Tsakalos Georgios & Sigrid (1982).Praxis Kindergarten ,Auslaendische Kinder im Kindergarten, Ihre Umwelt , ihre Probleme , paedagogische Hilfen ,Freiburg Verlag: Herder

22. Focus migration-Poland. (n.d.). Retrieved 3/6/2012, from Focus migration: http://focus-migration.hwwi.de/Poland.2810.0.html?&L=1

23. Ulich, Oberhuemer, Soltendieck, M. (2001). Die Welt trifft sich im Kindergarten. Interkulturelle Arbeit und Sprachförderung.. Weinheim ,Basel, Berlin: Beltz. Ανακτήθηκε 5/07/2012 από http://www.oberlahn.de/upload.oberlahn/140608.pdf

24

Page 25: Διερεύνηση απόψεων και πρακτικών των νηπιαγωγών σχετικά με τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την ανάπτυξη

25