Η A’ Σταυροφορία (1095-1099)

και η ίδρυση των σταυροφορικών κρατών

Οι Σταυροφορίες ξεκίνησαν ως η ιδέα μίας ιερής εκστρατείας

από μέρους των Δυτικών (Καθολικών) Χριστιανών, με σκοπό την απελευθέρωση των

Αγίων Τόπων (Παλαιστίνη, Ιερουσαλήμ) από τους

μουσουλμάνους. Θεωρείται ότι ήταν η απάντηση της Δύσης

στον ιερό πόλεμο, ή τζιχάντ, που κατά καιρούς κήρυττε το

Ισλάμ. Ο σκοπός των Σταυροφοριών ήταν η

κατάκτηση των Αγίων Τόπων και η συντριβή του Ισλάμ.

Αφορμές για τις Σταυροφορίες αποτέλεσαν η κακομεταχείριση

των προσκυνητών που επισκέπτονταν την Ιερουσαλήμ και η έκκληση του Βυζαντινού αυτοκράτορα ο οποίος δεχόταν

ισχυρή πίεση από τους Τούρκους.

Προσκυνητές κατευθύνονται προς τους Αγίους Τόπους δια ξηράς και δια θαλάσσης. Εικόνες

μεσαιωνικού χειρογράφου.

Τα στρατεύματα των σταυροφόρων αποκαλούνταν με τίτλους όπως ο στρατός

«του σταυρού», «του Χριστού», «του Κυρίου» και «της πίστης». Το σύμβολο του σταυρού ήταν το αναγνωριστικό σημείο των Σταυροφόρων, από το οποίο λάμβαναν και το προσφιλές τους όνομα. Οι Σταυροφόροι ονομάζονταν «οι στρατιώτες του Χριστού»,

προσκυνητές, (λατ. Περεγκρίνι), και «οι έχοντες το σημείο του σταυρού», (λατ.

κρουσισιγκνάτι ή σιγκνατόρες). Η συμμετοχή σε σταυροφορία σήμαινε ότι σταυροφόρος «έπαιρνε τον σταυρό» ή

«έπαιρνε το σημείο του σταυρού». Από τους συγχρόνους τους δεν υπήρχε καμία

αμφιβολία ότι οι Σταυροφορίες ήταν θεϊκή αποστολή και μάλιστα περιγράφονταν ως

«τα Έργα του Θεού, τα οποία επιτελούνταν μέσω των Φράγκων».

Καλλιτεχνική αναπαράσταση σταυροφόρων, συγκεκριμένα ιπποτών του Ναού. Φέρουν

χαρακτηριστικά το σταυρό στα ρούχα, την αμυντική θωράκιση και

τα λάβαρα.

Όσοι θανατώνονταν κατά τις σταυροφορικές εκστρατείες είχαν το προνόμιο ειδικού συγχωροχαρτιού για τις αμαρτίες που είχαν διαπράξει και θεωρούνταν στη συνείδηση του

λαού μάρτυρες. Οι κληρικοί της εποχής προωθούσαν απόψεις όπως ότι οι δίκαιοι δεν έπρεπε να φοβούνται ότι θα τους καταλογιζόταν ως αμαρτία το να σκοτώσουν τον εχθρό του Ιησού Χριστού, ότι ο στρατιώτης του Χριστού μπορεί εκ του ασφαλούς να σκοτώσει και ακόμη

περισσότερο να σκοτωθεί και ότι όταν ο στρατιώτης πεθάνει, ωφελεί τον εαυτό του ενώ όταν σφαγιάζει, ωφελεί τον Χριστό. Για τους κληρικούς ήταν αποδεκτό να συμμετέχουν στον

πόλεμο εφόσον, όπως αναφέρει ο Θωμάς Ακινάτης, το τρόπαιο δεν θα ήταν εγκόσμια οφέλη αλλά η άμυνα της Εκκλησίας ή των φτωχών και των καταπιεσμένων.

Συγχωρητήριο στον ναό Σαν Λουίτζι ντέι Φραντσέζι (San Luigi dei Francesi) στη Ρώμη. Ο πάπας Ιννοκέντιος Δ΄ (1195-1254) χορηγεί δέκα ημέρες άφεση σε όποιον

προσευχηθεί υπέρ του βασιλιά της Γαλλίας.

Οι σταυροφορίες ξεκινούσαν με απόφαση του εκάστοτε πάπα της Ρώμης

και —τουλάχιστον στην αρχή— ήταν πολύ σημαντικά γεγονότα. Συνήθως η

κήρυξη μιας Σταυροφορίας συνοδευόταν και από εγκλήματα και διώξεις από απλούς πολίτες κατά των Εβραίων,

αρκετές κοινότητες των οποίων βρίσκονταν στη Δυτική Ευρώπη. Ήταν η

εύκολη λύση για όσους ήθελαν να εκτονώσουν το θρησκευτικό τους μένος,

και για πολλούς άλλους που έβρισκαν την ευκαιρία για κλοπές και

καταστροφές. Έγιναν αρκετές σταυροφορίες από τον 11ο αιώνα μ.Χ., μέχρι και το 15ο, οπότε και έγιναν οι τελευταίες σταυροφορίες κατά των Οθωμανών Τούρκων. Η τελευταία

αναλαμπή των σταυροφοριών ήταν η Ναυμαχία της Ναυπάκτου το 1571.

Έφιππος σταυροφόρος.

Όμως πίσω από τον ενθουσιασμό και τα ιδανικά που υπερασπίζονταν οι σταυροφόροι

υπήρχαν βαθύτεροι και λιγότερο ευγενείς σκοποί. Οι σταυροφορίες ξεκίνησαν

υποκινούμενες κυρίως από την Καθολική εκκλησία, με σκοπό να επεκτείνει την

εξουσία της στην Ανατολή, και να καταφέρει να υποτάξει την εκκλησία της

Κωνσταντινούπολης. Παράλληλα πολλοί ηγεμόνες και ευγενείς ονειρεύονταν πλούτη,

δόξα και περιπέτειες. Ακόμη και οι απλοί άνθρωποι και στρατιώτες που ακολούθησαν

είχαν τα δικά τους όνειρα για πλούτη, αναγνώριση και μια καλύτερη ζωή. Οι

βυζαντινοί αυτοκράτορες είχαν τα δικά τους σχέδια και προσπάθησαν να στρέψουν τους

Σταυροφόρους στην Μικρά Ασία χωρίς μεγάλη επιτυχία. Όλοι όσοι πήραν μέρος

άμεσα ή έμμεσα ήθελαν να κερδίσουν κάτι αλλά τα αποτελέσματα των σταυροφοριών άλλαξαν εντελώς διαφορετικά την Ευρώπη

από αυτό που περίμεναν.

Έφιππος σταυροφόρος αναχωρεί με προορισμό τη μυθική Ανατολή με τις ευχές της συζύγου του. Στην Ανατολή, οι περισσότεροι περίμεναν πως εκτός από άφεση

αμαρτιών θα έβρισκαν και έναν κόσμο γεμάτο από ευκαιρίες για εύκολο πλουτισμό και δόξα.

Η βυζαντινή αυτοκρατορία αποδυναμώθηκε περισσότερο, αναγκαζόμενη να έχει το νου της στη Δύση, αντί να συγκρατεί τους Τούρκους στην Ανατολία, και το αποκορύφωμα ήταν η προσωρινή διάλυσή της από την Δ' Σταυροφορία. Τελικά οι Βυζαντινοί, αναγκαζόμενοι να

πολεμούν στα Βαλκάνια, στην Αδριατική και στο Αιγαίο, έχασαν την Μικρά Ασία και κατακτήθηκαν από τους Τούρκους. Η Δ' Σταυροφορία δεν έπληξε μόνο τη Βυζαντινή

Αυτοκρατορία, αλλά και την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία. Η βίαια υποταγή της στη Ρώμη και οι διωγμοί των ορθόδοξων ιερέων στην κυρίως Ελλάδα και την Κύπρο από τους

σταυροφόρους έμειναν χαραγμένα στη μνήμη της.

Χάρτης που απεικονίζει την καταστροφή της Ρωμανίας και την συρρίκνωση του ελληνισμού ως αποτέλεσμα της φραγκικής και

τουρκικής επιθετικότητας.

Για 200 χρόνια οι Άγιοι Τόποι έγιναν πεδίο μαχών αλλά και εμπορίου και

πολιτισμικής επαφής. Οι Άραβες και οι Τούρκοι βελτίωσαν τις τακτικές τους, έμαθαν καινούρια γι' αυτούς όπλα από τους σταυροφόρους, εφηύραν νέα δικά

τους και κατάφεραν το 1187 να ανακαταλάβουν την Ιερουσαλήμ, το 1260

να νικήσουν τους επικίνδυνους Μογγόλους στο Αιν Τζαϊλούτ και να καταλάβουν τον

Άγιο Ιωάννη της Άκρας από τους Σταυροφόρους το 1291 τερματίζοντας την

κυριαρχία των σταυροφόρων στην Ανατολή. Ήδη όμως, το ενδιαφέρον στη

Δύση για τις σταυροφορίες είχε εξαντληθεί πολύ νωρίτερα, και η εποχή των

σταυροφοριών τελείωσε.

Η επιστροφή ενός Σταυροφόρου στην Ευρώπη, όπως αποτυπώθηκε στο

χαρακτικό του Γκουστάβ Ντόρ τον 19ο αι. Η μεγάλη περιπέτεια των 200 ετών

ήταν στην πραγματικότητα μια αδιάκοπη κίνηση ανθρώπων, ιδεών και υλικών αγαθών ανάμεσα στη Δύση και στην Ανατολή με σοβαρές επιπτώσεις

για τους δυο κόσμους.

Οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ το 1099,και ίδρυσαν τις δικές τους ηγεμονίες στην Ανατολή. Η δύναμή τους, όμως, δεν ήταν ποτέ πολύ μεγάλη, καθώς αποτελούσαν την

μειοψηφία του πληθυσμού, και σταδιακά βρέθηκαν σε θέση άμυνας.

Η εκπόρθηση της Ιερουσαλήμ το 1099. Εικόνα μεσαιωνικού χειρογράφου της «Ιστορίας της Ουτρεμέρ» του αρχιεπισκόπου Γουλιέλμου της Τύρου.

Τους δύο αιώνες που παρέμειναν στην περιοχή επωφελήθηκαν και αυτά που έμαθαν, τα διέδωσαν, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, στις πατρίδες τους. Έμαθαν τον αραβικό πολιτισμό,

εκτίμησαν την ιατρική και πολλοί από αυτούς στα κάστρα τους ζούσαν σαν μουσουλμάνοι, φορώντας ανατολίτικα ρούχα, κάνοντας λουτρά και γευόμενοι την ανατολίτικη κουζίνα.

Καλλιεργήθηκαν πνευματικά και έγιναν πραγματικοί ευγενείς άρχοντες. Βελτίωσαν και αυτοί με τη σειρά τους τις πολεμικές τους μεθόδους αλλά τελικά εκδιώχθηκαν από την Ανατολή.

Βυζαντινό ψηφιδωτό με παράσταση της Ιερουσαλήμ (6ος αι.). Στην Άγια Πόλη συναντήθηκαν για 2 αιώνες τρεις μεγάλοι πολιτισμοί του Μεσαίωνα, ο ελληνικός, ο αραβικός κι ο φραγκικός, Παρότι οι σχέσεις μεταξύ των

εκπροσώπων τους ήταν κατά κανόνα εχθρικές, εντούτοις παρατηρήθηκε γόνιμη ανταλλαγή ιδεών και γνώσεων.

Ακόμη, ιδρύθηκαν 3 θρησκευτικά-πολεμικά τάγματα που θα επηρέαζαν σε

μεγάλο βαθμό την πορεία των σταυροφοριών. Αυτά ήταν το τάγμα των Ναϊτών, το τάγμα των Ιωαννιτών και το τάγμα των Τευτόνων Ιπποτών. Υπήρχαν

και άλλα τάγματα όμως αυτά ήταν τα πιο γνωστά διότι ήταν και τα πιο ισχυρά. Μαχητές για τα τάγματα προέρχονταν

από όλη την Ευρώπη. Οι Ναΐτες φορούσαν άσπρη φορεσιά με κόκκινο

σταυρό, οι Ιωαννίτες μαύρη φορεσιά με άσπρο σταυρό και οι Τεύτονες άσπρη

φορεσιά με μαύρο σταυρό. Οι περισσότεροι Ιωαννίτες υπήρχαν στο Πριγκιπάτο της Αντιόχειας, οι Ναΐτες στο Βασίλειο της Ιερουσαλήμ ενώ οι

Τεύτονες κυρίως στην ανατολική Ευρώπη. Υπήρχαν όμως και άλλοι που πολέμησαν ενάντια των Σαρακηνών.

Αριστερά ένας Ναΐτης, δεξιά ένας Ιωαννίτης και στο βάθος ένας

έφιππος Τεύτονας ιππότης.

Ένα πολύ σημαντικό μάθημα ήταν αυτό που πήραν οι βασιλείς. Πριν τις σταυροφορίες, σε όλη σχεδόν τη

Δυτική Ευρώπη, οι κόμητες και οι δούκες ήταν αυτοί που είχαν την ουσιαστική εξουσία, και η επιρροή της

Καθολικής Εκκλησίας ήταν αδιαμφισβήτητη. Ο βασιλιάς στις περισσότερες χώρες ήταν ένα πρόσωπο με μικρή εξουσία και πολύ λίγα εδάφη στα οποία ασκούσε άμεση εξουσία. Ζητούσε από τους φεουδάρχες να τον

βοηθήσουν σε περίπτωση πολέμου και δεν τους διέταζε. Οι φεουδάρχες ήταν ελεύθεροι να διεξάγουν τους δικούς τους πολέμους, και στην περίπτωση που πολεμούσαν με ένα φεουδάρχη από το ίδιο βασίλειο, ο βασιλιάς έπαιζε

απλώς το ρόλο του διαιτητή.

Η κοινωνική διαστρωμάτωση στη Δυτική Ευρώπη του Μεσαίωνα ήταν σε γενικές γραμμές η εξής:

Στην οροφή βρισκόταν ο βασιλιάς. Σε αυτόν ορκιζόταν υποτέλεια και πίστη η ανώτερη

αριστοκρατία (βαρόνοι, δούκες, κόμητες, μαρκήσιοι οι οποίοι και μεταξύ τους βρισκόντουσαν σε

εξάρτηση από τον ανώτερο στον κατώτερο). Στους ανώτερους ευγενείς ορκιζόταν υποτέλεια η

κατώτερη αριστοκρατία (απλοί ιππότες). Στη βάση βρισκόταν ο λαός που ήταν απόλυτα εξαρτημένος

από τους ανωτέρους του και δεν διέθετε πραγματική ελευθερία δράσης. Η θέση του κλήρου

βρισκόταν δίπλα σε εκείνη της ανώτερης αριστοκρατίας).

Όμως, στην Ανατολή παρατήρησαν τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες και τους

μουσουλμάνους ηγεμόνες που είχαν απόλυτη και ουσιαστική δύναμη σε ότι αφορούσε τις

επικράτειές τους, ακόμη και πάνω στον κλήρο, και θέλησαν να τους μιμηθούν. Αυτό

το τελευταίο, οδήγησε στην αποδυνάμωση της επιρροής της Καθολικής Εκκλησίας, που με

τον καιρό και με τους λανθασμένους χειρισμούς ορισμένων παπών έχανε όλο και

πιο πολύ τη δύναμή της, αλλά και στη δημιουργία των σύγχρονων εθνών.

Η δυναστεία των Κομνηνών βρισκόταν στο θρόνο της Ρωμανίας κατά την εποχή των πρώτων σταυροφοριών. Οι Φράγκοι

ηγέτες, βασιλείς και υποτελείς, παρατήρησαν με θαυμασμό και δέος τη βυζαντινή απολυταρχία και το ανώτερο

επίπεδο πολιτικής οργάνωσης της αυτοκρατορίας. Προσπάθησαν δε να

μιμηθούν την εθιμοτυπία και την πολιτική της πρακτική σε κάποιο βαθμό.

Σύντομα όμως ο θαυμασμός μετατράπηκε σε φθόνο με ολέθριες συνέπειες για τη

χριστιανοσύνη.

Στην Α' Σταυροφορία όλοι ανεξαιρέτως, από όπου και αν κατάγονταν, έφεραν στο μπράτσο τους τον κόκκινο σταυρό. Στην Γ' Σταυροφορία, οι Γάλλοι έφεραν κόκκινο σταυρό, όσοι

ήταν από τη Φλάνδρα και τη Λωραίνη έφεραν πράσινο σταυρό, και οι Άγγλοι άσπρο σταυρό σε κόκκινο φόντο, σημάδι ότι δε συμμετείχαν απλά ως στρατιώτες της Πίστης, αλλά και ότι ο

κάθε λαός συμμετείχε υπό τη δική του σημαία.

Σύγχρονοι «σταυροφόροι» σε κάποιο από τα πολλά μεσαιωνικά φεστιβάλ της Ευρώπης.

Η κατάσταση στην Ανατολή πριν την Α΄ Σταυροφορία

Μέχρι το 1060, περίπου, στις περιοχές από την Μικρά Ασία ως την Αίγυπτο

επικρατούσε σχετική ηρεμία. Την μακρά, για τα δεδομένα της περιοχής, ειρήνη είχε εξασφαλίσει η ειλικρινής συνεννόηση μεταξύ Βυζαντίου (που

κατείχε τη Μικρά Ασία και μέρος της Συρίας και Μεσοποταμίας) και των

Φατιμιδών Αράβων (που κατείχαν τους Αγίους Τόπους και την Αιγύπτιο) ήδη

από τα χρόνια του θρυλικού αυτοκράτορα Βασιλείου Β’

Βουλγαροκτόνου [976-1025] ο οποίος είχε επιβάλει τη θέληση της Ρωμανίας

στον μουσουλμανικό κόσμο. Οι τελευταίοι, εν μέρει και υπό την

απαίτηση της Κωνσταντινούπολης ήταν αρκετά ανεκτικοί με τους

χριστιανούς προσκυνητές που έφταναν εκεί.

Εκείνη όμως την εποχή ξεκίνησε η εισβολή των Σελτζούκων Τούρκων στην Μέση Ανατολή. Οι Σελτζούκοι εξορμώντας από τις περιοχές της κεντρικής Ασίας, την Χωρασμία και την Υπερωξιανή, κατέκτησαν την Περσία και την Μεσοποταμία, καθιστώντας τους Αβασίδες

Χαλίφες της Βαγδάτης ηγεμόνες-ανδρείκελα με θρησκευτική και συμβολική εξουσία μόνο.

Το 1064 ο σουλτάνος των Μεγάλων Σελτζούκων, Αλπ

Αρσλάν, εισέβαλε στη Γεωργία και την Αρμενία και τις κατέλαβε, ενώ ξεκίνησε επιδρομές στη Βυζαντινή

Αυτοκρατορία. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ΄

Διογένης προσπάθησε να τον αντιμετωπίσει αλλά ηττήθηκε

ταπεινωτικά από αυτόν το 1071 στην μάχη του

Μαντζικέρτ. Αυτή η ήττα επέτρεψε στους Σελτζούκους

να εισβάλουν στην Μικρά Ασία και να την καταλάβουν

σχεδόν ολόκληρη. Λίγο αργότερα συγκρούστηκαν με

τους Φατιμίδες και κατέλαβαν τη Συρία και το

1076 την Ιερουσαλήμ.

Όμως, μετά το 1092 και το θάνατο του σουλτάνου Μαλίκ Σαχ Α΄, το κράτος τους διασπάστηκε, και οι κατά τόπους ηγεμόνες άρχισαν να πολεμούν και μεταξύ τους. Έτσι η

πιθανότητα συνεννόησής τους εναντίον ενός κοινού εχθρού ελαχιστοποιήθηκε. Οι Σελτζούκοι, μουσουλμάνοι σουνίτες, φανατικοί εχθροί με τους σιίτες Φατιμίδες και

νεοφώτιστοι στο Ισλάμ, άρχισαν να φέρνουν μεγάλα εμπόδια σε όλους τους προσκυνητές που ταξίδευαν στην Ιερουσαλήμ. Ένας από αυτούς τους προσκυνητές που κακομεταχειρίστηκαν

ήταν ο Πέτρος ο Ερημίτης. Αυτός ο φανατικός και φαινομενικά ανίσχυρος καλόγερος θα ξεσήκωνε με τα κηρύγματά του ένα τεράστιο λαϊκό κίνημα στη Δύση για να εκδικηθεί την

προσβολή που του έγινε.

Ο Πέτρος ο Ερημίτης εξεγείρει τα πλήθη στη Γαλλία και τα οδηγεί στην πρώτη Σταυροφορία.

Η κατάσταση στη Δύση - Κήρυξη της Α΄ Σταυροφορίας

Καθολικοί χριστιανοί και μουσουλμάνοι είχαν πολεμήσει μεταξύ

τους και πριν το 1095 στην Ιβηρική χερσόνησο όπου, πλέον, ξεκινούσε η μεγάλη αντεπίθεση των χριστιανών

ηγεμόνων, η περίφημη Reconquista, η Ανάκτηση των από αιώνες χαμένων

εδαφών από τους μουσουλμάνους. Σε αυτούς τους πολέμους συμμετείχαν

κατά των μουσουλμάνων πολεμιστές και από άλλα μέρη της Δυτικής

Ευρώπης.

Αλλά και σε άλλα μέρη είχαν σημειωθεί συγκρούσεις μεταξύ τους, όπως στη νότιο Ιταλία και Σικελία. Το 1072 ο Ροβέρτος Γυισκάρδος κατάφερε να καταλάβει το Παλέρμο από τους

Άραβες τερματίζοντας την εποχή της αραβικής κυριαρχίας στη Σικελία που κρατούσε πάνω από 200 χρόνια.

Ο καθεδρικός ναός του Παλέρμο.

Για τον απλό κάτοικο της Δύσης στον Μεσαίωνα, η Ανατολή

φάνταζε ως κάτι το πολύ μακρινό και εξωτικό. Ελάχιστοι γνώριζαν

για τις μεγάλες προόδους των Αράβων στις επιστήμες, στη

λογοτεχνία, στην αρχιτεκτονική και στις καλές τέχνες, αλλά πολλοί

είχαν ακούσει ιστορίες για τα παλάτια και για τα πλούτη τους. Συνήθως αυτές τις ιστορίες τις

θεωρούσαν μυθοπλασίες και τίποτα παραπάνω αλλά μετά από

την κατάκτηση μερικών αραβικών εδαφών στην Ισπανία, οι Δυτικοί είδαν από πρώτο χέρι ότι πολλές

από αυτές τις διαδόσεις ήταν αληθινές. Αυτό έκανε πολύ κόσμο

να ονειρεύεται όλο και περισσότερο την Ανατολή.

Το Τέμενος του Ομάρ στην Ιερουσαλήμ.

Το 1088, ο Ουρβανός Β΄ έγινε πάπας. Την ίδια εποχή, όλο και περισσότεροι κύκλοι στη Ρώμη έβλεπαν

θετικά την ιδέα της διεξαγωγής μίας Σταυροφορίας. Ένας προηγούμενος πάπας, τον οποίο είχε γνωρίσει ο Ουρβανός, ο Γρηγόριος Η΄, είχε προσπαθήσει προς αυτή την κατεύθυνση ήδη από το 1074, αλλά χωρίς

αποτέλεσμα. Η ιδέα όμως των Σταυροφοριών υπήρχε και παλαιότερα και μάλιστα συνδεόταν και με μεσαιωνικούς δυτικοευρωπαϊκούς θρύλους για την εμφάνιση του Χριστού ως πάνοπλου ιππότη να καταδιώκει τους απίστους στη Δευτέρα Παρουσία,

για την οποία πολλοί πίστευαν ότι θα γινόταν το έτος 1000 (βλέπε χιλιασμός). Η πραγματοποίηση, όμως,

των ιδεών αυτών ήταν ένα άλλο θέμα.

Άγαλμα του πάπα Ουρβανού Β’ . Ο πάπας Ουρβανός Β' (1042- 1099) ήταν Γάλλος . Ονομαζόταν Ότο

του Λαγκερί ή του Σατιγιόν σιρ Μαρν. Ήταν πάπας από τις 12 Μαρτίου 1088 ως το 29 Ιουλίου 1099

οπότε και πέθανε. Πρόκειται για μια από τις σημαντικές προσωπικότητες της Καθολικής

Εκκλησίας. Συνέχισε το όραμα για πρωτοκαθεδρία της Αγίας Έδρας επί των κοσμικών ηγεμόνων του πάπα Γρηγόριου Ζ’ Ιλδεβράνδη (1073-1085 ) και το αποτέλεσμα της επιτυχημένης πολιτικής του ήταν

η κήρυξη της Σταυροφορίας με την οποία επιβλήθηκε σε μεγάλο βαθμό στους ευρωπαίους

ευγενείς.

Τελικά, η αφορμή για το ξεκίνημα της Α΄ Σταυροφορίας ήρθε απροσδόκητα από τη Βυζαντινή Ανατολή, καθώς από το 1054 υπήρχε το Σχίσμα των Εκκλησιών. Ο

αυτοκράτορας Αλέξιος ο Κομνηνός έστειλε μία επιστολή στον πάπα, στην οποία τού ζητούσε να στείλει μισθοφόρους από τη Δύση για να καταφέρει να νικήσει τους

Σελτζούκους Τούρκους στη Μικρά Ασία.

Οι τάφοι των σελτζούκων σουλτάνων στο Καραγάτς του Ιράν.

Ο πάπας άδραξε την ευκαιρία για επέκταση της επιρροής του στην Ανατολή και για

αναθέρμανση του θρησκευτικού αισθήματος στη Δύση και έστειλε

αγγελιοφόρους σε όλους τους σημαντικούς ηγεμόνες και κόμητες να πάψουν τους

μεταξύ τους πολέμους και να πάνε στους Αγίους Τόπους για να πολεμήσουν και να

τους απελευθερώσουν. Όσοι δέχονταν έραβαν στον ώμο τους έναν κόκκινο

σταυρό. Έτσι ονομάστηκαν «σταυροφόροι», αυτοί που φέρουν σταυρό.

Ο Γοδεφρείδος της Βουλώνης ήταν από τους αρχηγούς της Σταυροφορίας. Διακρίνεται ο σταυρός στον ώμο του.

Ο ίδιος ο πάπας στη σύνοδο του Κλερμόν (1095) θα κηρύξει επίσημα τη Σταυροφορία, τον ιερό πόλεμο κατά των απίστων που κατείχαν τους Αγίους Τόπους. Η Σταυροφορία

παρουσιάστηκε ως «Θέλημα Θεού» (Λατ. Deus vult). Όσοι συμμετείχαν έπαιρναν άφεση αμαρτιών και αυτό ήταν ένα επιπλέον κίνητρο για πολλούς, πέρα από την προοπτική των

νέων εδαφών, της λαφυραγωγίας και της περιπέτειας.

Ο πάπας Ουρβανός Β’ κηρύσσει την Α’ Σταυροφορία στη σύνοδο του Κλερμόν (1095) στη Γαλλία. Εικόνα μεσαιωνικού χειρογράφου.

Μετά τη Σύνοδο, ο Πέτρος ο Ερημίτης άρχισε να περιοδεύει βγάζοντας πύρινους λόγους και ξεσηκώνοντας τα πλήθη κατά των μουσουλμάνων που κατείχαν τους Αγίους Τόπους. Αν και ο

Πέτρος είχε μεγάλη απήχηση στον απλό λαό, πολλά μέλη του κλήρου θεωρούσαν ότι ήταν μία ανοργάνωτη προσπάθεια καταδικασμένη σε αποτυχία. Όμως, δεν ήταν μόνο ο Πέτρος

που είχε ξεφύγει από τον έλεγχό τους. Μέσα στο 1096 έγιναν σφαγές Εβραίων που κατοικούσαν στη Γαλλία και στη Γερμανία και λεηλασίες των περιουσιών τους.

Ο Πέτρος ο Ερημίτης οδηγεί τους στρατιώτες του Χριστού

στους Αγίους Τόπους. Στην εικόνα του μεσαιωνικού

χειρογράφου παρουσιάζεται ο Πέτρος σαν να οδηγεί τον κύριο

σταυροφορικό στρατό. Στην πραγματικότητα καθοδηγούσε

τον ασύντακτο όχλο που λεηλατούσε στο πέρασμά του την

ανατολική Ευρώπη.

Η Σταυροφορία του λαού

Η Σταυροφορία του λαού ήταν πρόδρομος της Α' Σταυροφορίας. Διήρκεσε περίπου έξι μήνες από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο του 1096. Ο Πάπας Ουρβανός Β΄ ετοιμαζόταν να

ξεκινήσει μια Σταυροφορία για τις 15 Αυγούστου 1096. Η απήχηση ήταν όμως τόσο μεγάλη, που ξέφυγε από τον έλεγχό του, αφού ένα μεγάλο πλήθος χωρικών και κατώτερων ευγενών

μαζεύτηκε εντελώς απρόοπτα τον Απρίλιο του 1096 και ξεκίνησαν από μόνοι τους να κατακτήσουν την Ιερουσαλήμ. Η συνθήκες ζωής του αγροτικού πληθυσμού την εποχή εκείνη

ήταν άθλιες, αφού η πείνα και η πανδημία θέριζαν λόγω συνεχών και εκτεταμένων καταστροφών της σοδειάς από ξηρασίες. Η Σταυροφορία ήταν για πολλούς η μόνη διέξοδος

από την δυστυχία.

Ο πάπας Ουρβανός στη σύνοδο του Κλερμόν (1095) στη Γαλλία ανάμεσα στους εκπροσώπους του κράτους και της εκκλησίας της Γαλλίας. Εικόνα μεσαιωνικού χειρογράφου.

Παράλληλα, τα στοιχεία της φύσης έστελναν ακατανόητους και τρομακτικούς οιωνούς που είχαν ξεκινήσει από το 1095. Καταιγίδες Μετεωριτών, Πολικά Σέλας, μια έκλειψη σελήνης

και η εμφάνιση ενός κομήτη έσπερναν τον τρόμο στον αγράμματο πληθυσμό, ενώ ερμηνεύονταν ως θεϊκές προτροπές για το ξεκίνημα της Σταυροφορίας, καθώς και τον

σίγουρο ερχομό της δευτέρας παρουσίας. Ακόμα και μια μαζική δηλητηρίαση από ερυσίβη πριν από την Σύνοδο της Κλερμόν οδήγησε σε ομαδικά προσκυνήματα.

Σκηνή καθημερινής αγροτικής ζωής στη φεουδαρχική Δύση.

Επόμενο ήταν λοιπόν, τα πλήθη να ακολουθήσουν με μιας την εντολή του Πάπα. Όμως αντί για λίγες χιλιάδες ιππότες, όπως ήλπιζε ο Πάπας, ξαφνικά παρουσιάστηκαν σχεδόν εκατό

χιλιάδες άμαχος πληθυσμός από άνδρες, γυναίκες και παιδιά.

Σύγχρονοι θιασώτες του μεσαιωνικού πολέμου σε κάποιο κάστρο της Δυτικής Ευρώπης.

Αρχηγός της Σταυροφορίας ήταν ο λεγόμενος Πέτρος ο Ερημίτης από την Αμιένη, ο οποίος ήταν ντυμένος με κουρέλια και ταξίδευε πάνω σε γαϊδουράκι. Ο Πέτρος ο Ερημίτης

προηγουμένως είχε κάνει φλογερά κηρύγματα στην βόρεια Γαλλία και στην Φλάνδρα για την Σταυροφορία. Έλεγε ότι τον έστειλε ο Ιησούς και ότι είχε μαζί του μια επιστολή που του είχε

δώσει ο Θεός. Οι Σταυροφόροι που παρουσιάστηκαν ήταν όλων των ειδών φτωχοί και τυχοδιώκτες. Ο Πάπας είχε υποσχεθεί ότι θα τους έδινε άφεση αμαρτιών και ανέχεια, και γι’

αυτό πολλοί παρουσιάστηκαν για να ξεφύγουν από τον νόμο και να προβούν σε λαφυραγωγήσεις.

Ο Πέτρος ο Ερημίτης (ή Κουκούπετρος) ξεσηκώνει δεκάδες χιλιάδες πιστούς σε μια σταυροφορία που έμελε να τους οδηγήσει στον

αναμενόμενο όλεθρο στα χέρια των Τούρκων της Μικράς Ασίας.

Στις αρχές του 1096, ο Πέτρος ο Ερημίτης, έχοντας περιοδεύσει στη Γαλλία και στη Γερμανία, έφτασε στην Κολωνία. Από εκεί, έχοντας μαζέψει χιλιάδες λαού γύρω του, άρχισε την πορεία προς την Ιερουσαλήμ. Τα πράγματα όμως δεν ήταν τόσο καλά όσο έδειχναν. Η σταυροφορία του λαού,

όπως ονομάστηκε αλλιώς η σταυροφορία του, ήταν στην ουσία σταυροφορία απλών ανθρώπων, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν είχαν πολεμήσει ξανά, γυναικόπαιδα, ηλικιωμένοι, μερικοί φτωχοί

ιππότες και αρκετοί τυχοδιώκτες. Όλοι αυτοί νόμιζαν ότι η πορεία στην Ιερουσαλήμ θα ήταν εύκολη, σύντομη και ότι στη Γη της Επαγγελίας θα πλούτιζαν σε μικρό χρονικό διάστημα. Όταν

αυτές οι ψευδαισθήσεις άρχισαν να διαλύονται άρχισε να διαλύεται η πίστη τους στο πρόσωπο του Πέτρου και μαζί η όποια συνοχή μπορούσε να έχει αυτός ο συρφετός.

Η Κολωνία, παλαιά ρωμαϊκή αποικία όπως προδίδει το όνομά της, ήταν μια από τις μεγάλες γερμανικές μεσαιωνικές πόλεις και η παλαιότερη επισκοπή. Γι’ αυτό

επελέγη ως τόπος συγκέντρωσης σταυροφόρων.

Ο Βάλτερ και οι Γάλλοι

Στις 12 Απριλίου ο Πέτρος συνέλεξε τους «πτωχούς» του στην Κολωνία για να κάνει κήρυγμα στους Γερμανούς. Μερικές χιλιάδες Γάλλοι, όμως, δεν θέλησαν να περιμένουν, και ξεκίνησαν πριν από την άφιξη του Πέτρου. Υπό την οδήγηση του Βάλτερ έφθασαν στην Ουγγαρία στις 8 Μαΐου

και την διαπέρασαν χωρίς να συμβεί τίποτα, φτάνοντας στον ποταμό Σάβα στο Βελιγράδι που τότε ήταν στα σύνορα του Βυζαντίου. Ο διοικητής του Βελιγραδίου, όντας απροετοίμαστος και μην ξέροντας τι να κάνει, τους απαγόρευσε την είσοδο. Οι Σταυροφόροι αφού εγκλωβίστηκαν,

άρχισαν να λεηλατούν την περιοχή για να βρουν φαγώσιμα. Ξέσπασαν μάχες με την τοπική φρουρά, ενώ ακολούθησαν και άλλες λεηλασίες σε διάφορες τοπικές αγορές.

Ο μεγάλος ποταμός Σάβα αποτελούσε παραδοσιακά φυσικό εμπόδιο για όποιον έπρεπε να περάσει από τη βόρειο βαλκανική προς το νότο

διαμέσου του συγκοινωνιακού κόμβου του Βελιγραδίου. Το τελευταίο αποτελούσε σπουδαία βυζαντινή πόλη ήδη από την πρωτοβυζαντινή

περίοδο και διέθετε καλή οχύρωση.

Η κατάσταση οξύνθηκε, οι Ούγγροι συνέλαβαν τον Βάλτερ και μερικούς άλλους

και τους πήραν τις πανοπλίες και τα ενδύματά τους. Τελικά όμως τους άφησαν να περάσουν,

και οι Σταυροφόροι έφτασαν στη Νις όπου τους έδωσαν τροφή και περίμεναν εκεί για να

τους έρθει μήνυμα από την Κωνσταντινούπολη. Πραγματικά, στα τέλη Ιουλίου και υπό συνοδεία του βυζαντινού

στρατού έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη.

Δισκοπότηρο από χρυσό και διαμάντια της ουγγρικής μεσαιωνικής εκκλησίας. Οι Ούγγροι εκχριστιανίστηκαν τον 11ο αιώνα και αποτέλεσαν μέρος του καθολικού κόσμου. Κατά τον ύστερο μεσαίωνα πρωταγωνίστησαν στις «σταυροφορίες» κατά των Οθωμανών.

Από την Κολωνία ως την Κωνσταντινούπολη

Ο Πέτρος μαζί με τους υπόλοιπους Σταυροφόρους ξεκίνησαν από την Κολωνία στις 20 Απριλίου. Ήταν περίπου 20.000 Σταυροφόροι που ακολουθούσαν τον Ερημίτη, ενώ καθ οδόν ερχόντουσαν και άλλοι. Φτάνοντας στον Δούναβη μερικοί πέρασαν με βάρκες στην απέναντι

όχθη, ενώ οι υπόλοιποι συνέχισαν φθάνοντας στο Σόπρον της Ουγγαρίας. Όπως και οι προηγούμενοι, πέρασαν μέσα από την Ουγγαρία χωρίς διαξιφισμούς και στο Σεμλίν (τότε

στην Ουγγαρία) ξαναενώθηκαν με τους άλλους που είχαν περάσει τον Δούναβη.

Μεσαιωνικό κάστρο στο Βίζεγκραντ της

Ουγγαρίας.

Εκεί όμως συνάντησαν τις πανοπλίες του Βάλτερ και των άλλων που κρέμονταν έξω από τα τείχη, και υποπτεύθηκαν κάτι κακό. Έγινε και μια μικροδιαμάχη για την τιμή ενός ζευγαριού

υποδημάτων και έτσι ξέσπασε ένας καυγάς που οδήγησε σε γενική επίθεση εναντίον της πόλης. Τέσσερις χιλιάδες Ούγγροι σκοτώθηκαν. Οι Σταυροφόροι πέρασαν τον ποταμό Σάβο,

στο Βελιγράδι ενεπλάκησαν σε μάχη με την εκεί φρουρά, οι κάτοικοι έφυγαν για να γλυτώσουν, και οι Σταυροφόροι λεηλάτησαν και έκαψαν την πόλη.

Η πόλη Σεμλίνο, που αποτελεί σήμερα μέρος του δήμου του Βελιγραδίου στην Σερβία, αποτελούσε σημαντική πόλη του μεσαιωνικού ουγγρικού

βασιλείου κατά το 1100, στα σύνορα με τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Στη φωτογραφία όψη της σημερινής πόλης και στο βάθος το Βελιγράδι,

σημαντικός συγκοινωνιακός κόμβος της βόρειας Βαλκανικής κατά το Μεσαίωνα .

Από κει και μετά ακολούθησε επταήμερη πορεία για την Νις, όπου έφτασαν στις 3 Ιουλίου. Ο βυζαντινός διοικητής της πόλης υποσχέθηκε να τους δώσει συνοδεία και τρόφιμα ως την

Κωνσταντινούπολη. Όταν την επόμενη μέρα ο Πέτρος έδωσε εντολή να ξεκινήσουν, μερικοί από τους Σταυροφόρους για έναν καυγά που έγινε, έβαλαν φωτιά σε έναν μύλο. Τότε η

φρουρά της Νις έκανε επίθεση προκαλώντας πολυάριθμα θύματα στους Σταυροφόρους. Οι Σταυροφόροι συνέχισαν την πορεία τους φτάνοντας στη Σόφια στις 12 Ιουλίου. Από κει και

μετά συνέχισαν με συνοδεία για να φτάσουν την 1η Αυγούστου στην Κωνσταντινούπολη.

Το κάστρο της σερβικής πόλης Νις

όπως σώζεται σήμερα. Η πόλη υπήρξε

ανέκαθεν εμπορικός και στρατιωτικός κόμβος

της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ακόμη κι όταν η πρωτεύουσα

μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη.

Η αποτυχία και το τέλος της Σταυροφορίας

 Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α' Κομνηνός αν και απροετοίμαστος στην θέα αυτού του πλήθους, προτίμησε να τους αφήσει να περάσουν. Οι Σταυροφόροι διέσχισαν

στις 6 Αυγούστου τον Βόσπορο. Οι ακόλουθοι του Πέτρου συνάντησαν τους

Σταυροφόρους του Βάλτερ και μια ακόμη ομάδα Ιταλών που είχε

καταφθάσει εκείνες τις μέρες. Άρχισαν να λεηλατούν φτάνοντας στην

Νικομήδεια. Εκεί ξέσπασε μια διαμάχη ανάμεσα στους Γερμανούς και τους άλλους. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί (μεταξύ των οποίων πραγματικοί

στρατιώτες ήταν ίσως μόνο 200 ιππότες) έκαναν νέο αρχηγό τους έναν Ιταλό

ονόματι Ράιναλντ και χωρίστηκαν από τους Γάλλους. Οι Γάλλοι όρισαν αρχηγό

τους τον Ζοφρουά Μπυρέλ.

Ο αυτοκράτορας Αλέξιος Κομνηνός κλήθηκε να διαχειριστεί την κοσμογονία που αποτέλεσε η Α’ Σταυροφορία και πέτυχε σχεδόν όλους τους στόχους που είχε

θέσει για το συμφέρον της Ρωμανίας.

Οι Σταυροφόροι συνέχισαν τις επιδρομές στα γύρω χωριά μέχρι που έφτασαν στην Νίκαια της Βιθυνίας. Οι Γερμανοί με 6.000 Σταυροφόρους κατέλαβαν την πόλη Ξερίγορδο στις 18

Σεπτεμβρίου για να την χρησιμοποιούν σαν ορμητήριο για τις επιδρομές τους. Για πρόφαση ισχυρίστηκαν ότι ήθελαν να προστατεύσουν τον ως επί το πλείστον χριστιανικό πληθυσμό. Οι

Τούρκοι απάντησαν με μεγάλο στρατό 15 χιλιάδων ανδρών που πολιόρκησε την πόλη, τους έκοψε το νερό, και ανάγκασε τους Σταυροφόρους να παραδοθούν στις 29 του μήνα.

Εκατοντάδες χριστιανοί έχασαν τη ζωή τους και χιλιάδες σκλαβώθηκαν.

Το Μεγάλο Σουλτανάτο των Σελτζούκων τις παραμονές της άφιξης των Σταυροφόρων στη Μικρά Ασία με σημειωμένες τις δυο μεγάλες νικηφόρες μάχες εναντίον Αράβων (1040) και Βυζαντινών (1071), χάρη στις οποίες δημιούργησαν την αυτοκρατορία τους.

Εν τω μεταξύ, στο κύριο στρατόπεδο των Σταυροφόρων διαδόθηκε η φήμη, ότι οι Γερμανοί μετά από την κατάληψη της Ξεριγόρδου επιτέθηκαν και πήραν και τη Νίκαια. Οι υπόλοιποι

Σταυροφόροι ξεσηκώθηκαν για να προλάβουν και αυτοί μερικά λάφυρα. Έμαθαν όμως έγκαιρα την αλήθεια και τρομοκρατήθηκαν. Μερικοί πρότειναν να περιμένουν τις ενισχύσεις από την

Κωνσταντινούπολη που είχε πάει να φέρει ο Πέτρος ο Ερημίτης. Ο Μπυρέλ όμως, που είχε την αρχηγία και τους περισσότερους οπαδούς, προτίμησε την άμεση επίθεση. Το πρωί της 21ης

Οκτωβρίου ολόκληρος ο στρατός των Σταυροφόρων τέθηκε σε πορεία με προορισμό τη Νίκαια, ενώ ο άμαχος πληθυσμός, τα γυναικόπαιδα, άρρωστοι και γέροι έμειναν στο στρατόπεδο.

Σταυροφόρος αριστοκράτης προσεύχεται πριν τη μάχη.

Στον δρόμο προς τη Νίκαια οι Τούρκοι τους είχαν στήσει ενέδρα και τους περίμεναν. Οι Σταυροφόροι έπεσαν πάνω στην ενέδρα και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν άτακτα. Οι

περισσότεροι σφαγιάσθηκαν. Τα χιλιάδες γυναικόπαιδα πιάστηκαν όμηροι και πουλήθηκαν σκλάβοι. Ο Μπυρέλ και 3000 άνδρες κατέφυγαν σε ένα ερειπωμένο φρούριο και σώθηκαν την

εσχάτη ώρα μετά από επέμβαση των Βυζαντινών οι οποίοι, υπό τον στρατηγό Κατακαλών, διέλυσαν την πολιορκία των Τούρκων και οδήγησαν τους λιγοστούς Σταυροφόρους πίσω στην

Κωνσταντινούπολη. Αυτό ήταν και το τέλος της ουτοπικής Σταυροφορίας του Λαού.

Μια πύλη από τα μεσαιωνικά τείχη της Νίκαιας, όπως σώζονται σήμερα. Η Νίκαια υπήρξε μια από τις μεγάλες βυζαντινές πόλης (έδρα της πρώτης και της έβδομης Οικουμενικής Συνόδου) και έπεσε σε τουρκικά χέρια το 1078.

Η Γερμανική Λαΐκή Σταυροφορία του 1096

Η Γερμανική Σταυροφορία του 1096 ήταν κατά κάποιον τρόπο τμήμα της Σταυροφορίας του Λαού. Οι Σταυροφόροι ήταν σχεδόν όλοι Γερμανοί αγρότες υπό την αρχηγία λίγων εκπροσώπων της

αριστοκρατίας και του κλήρου και επιτέθηκαν εναντίον των Εβραίων της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στο δρόμο τους για την Βαλκανική, από όπου σχεδίαζαν να περάσουν στο Βυζάντιο.

Ήταν το πρώτο οργανωμένο Πογκρόμ κατά των Εβραίων και έλαβε χώρα στα πλαίσια του θρησκευτικού φανατισμού που χαρακτήριζε την Ευρώπη με την κήρυξη της Σταυροφορίας.

Εβραίοι καίγονται στην πυρά.

Πράγματι, τα κηρύγματα των ιερέων της πρώτης Σταυροφορίας επέφεραν, εκτός των άλλων, και έναν έντονο αντισημιτισμό. Οι απλοί άνθρωποι πίστευαν ότι η κατάληψη των

Ιεροσολύμων και η ίδρυση ενός χριστιανικού κράτους θα έφερνε την Δευτέρα Παρουσία και θα προσηλύτιζε τους Ιουδαίους. Στη Γερμανία και τη Γαλλία του μεσαίωνα, οι Εβραίοι

θεωρούντο το ίδιο εχθροί όπως και οι Μουσουλμάνοι. Τους κατηγορούσαν ότι είχαν σταυρώσει τον Ιησού και γι’ αυτό τους μισούσαν. Άλλωστε πολλοί από αυτούς θεωρούνταν

εύποροι, αφού ασχολούνταν με οικονομικές συναλλαγές, αφού η καθολική εκκλησία απαγόρευε στους χριστιανούς την πίστωση και τον τοκισμό.

Αντισημιτικές επιθέσεις στην μεσαιωνική κεντρική Ευρώπη.

Οι Σταυροφόροι λοιπόν προτίμησαν να κάνουν την Σταυροφορία στα κοντινά Ευρωπαϊκά εδάφη, αντί να πορευτούν χιλιάδες χιλιόμετρα ως την Ιερουσαλήμ. Η πρώτη επίθεση

φημολογήθηκε ότι έγινε στην Ρουέν, όπου Εβραίοι έπεσα θύμα βιαιοπραγίας. Τον Δεκέμβριο του 1095 οι εβραϊκές κοινότητες της βόρειας Γαλλίας σύνταξαν επιστολή στους Εβραίους της

περιοχής του Ρήνου για να τους προειδοποιήσουν για τον ερχομό των Σταυροφόρων. Οι Εβραίοι του Ρήνου απήντησαν ότι δεν φοβούνται και παρέδωσαν στον Πέτρο τον Ερημίτη μια δική τους επιστολή, στην οποία καλούσαν τους ομoθρήσκους τους να ενισχύσουν την

προσπάθεια του Πέτρου και να του προσφέρουν διατροφή.

Η σφαγή της Ρουέν κατά τη διάρκεια του προγκρόμ

κατά των Εβραίων στη Γαλλία το 1095.

Ο Φόλκμαρ και ο Γκότσαλκ

Την άνοιξη του 1096 πολλές μικρές ομάδες ιπποτών και αγροτών ξεκίνησαν ξεσηκωμένοι από ιεροκήρυκες από όλα τα μέρη της Γερμανίας και της Γαλλίας. Φόλκμαρ ήταν το όνομα του

ιερέα που ξεσήκωσε στα τέλη Απριλίου στην κοιλάδα του Ρήνου τον λαό με σκοπό να συναντήσει τους Σταυροφόρους του Πέτρου του Ερημίτη. Επιτέθηκαν εναντίον των Εβραίων στο Μαγδεμβούργο και, αργότερα, στις 30 Ιουνίου στην Πράγα. Το πλήθος ήταν ανεξέλεγκτο και φαίνεται πως απλώς ξεσπούσε πάνω στον πρώτο τυχόντα που έβρισκε, χωρίς να υπάρχει

κάποιο σχέδιο εκστρατείας και έλεγχος από τους ηγέτες. Διαλύθηκαν τελικά από τους Ούγγρους μόλις εισέβαλλαν στη συγκεκριμένη χώρα.

Όψη της πανέμορφης Πράγας.

Ένας άλλος, ο Γκότσαλκ, ήταν ιερέας που είχε μείνει πίσω όταν ο Πέτρος ο Ερημίτης είχε ξεκινήσει στις 20 Απριλίου. Ο Γκότσαλκ

οδήγησε Σταυροφόρους από την κοιλάδα του Ρήνου και από την Λωρραίνη πορευόμενος κατά

μήκος του Ρήνου και διαμέσου της Βαυαρίας μέχρι την Ουγγαρία. Καθ’ οδόν επιτίθεντο στους Εβραίους, π.χ. στο Ρέγκενσμπουργκ.

Εισήλθαν στην Ουγγαρία όπου οι καθολικοί Ούγγροι τους υποδέχθηκαν φιλικά. Μετά τις καταστροφές που προκάλεσαν, αφοπλίστηκαν και σφαγιάστηκαν από το στρατό του βασιλιά.

Ο βασιλιάς της Ουγγαρίας Κολομάν, εξοργισμένος από τις βιαιοπραγίες και λεηλασίες των ανοργάνωτων κα ανεξέλεγκτων

σταυροφόρων, διέταξε την εξολόθρευσή τους.

Ο κόμης Έμιχο

Το μεγαλύτερο από τα τάγματα των Σταυροφόρων που επιτέθηκαν

στους Εβραίους ήταν αυτό που οδηγούσε ο κόμης Έμιχο. Είχε δύναμη 10.000 ανδρών κυρίως απλών αγροτών και γυναικών. Μέχρι και νορμανδοί υπό τον Γουλιέλμο είχαν πάρει μέρος.

Κινήθηκαν κατά μήκος του Ρήνου, του Μάιν και του Δούναβη. Στη Βόρμς στις 18 Μαΐου 1096 παρά

την έντονη αντίδραση του επισκόπου και τις ρητές εντολές

του γερμανού αυτοκράτορα Ερρίκου Δ’ φόνευσαν 800 εβραίους που αρνήθηκαν να βαπτιστούν. Η

καταστροφική «εκστρατεία» πέρασε μετά από λίγες μέρες από το Μάιντς όπου σφάγιασε 1000

εβραίους. Το γραφικό ιστορικό κέντρο του Μάιντς

(Μαγεντία). Η πόλη αποτελούσε μια από τις αρχαιότερες επισκοπές της Γερμανίας και ο

αρχιεπίσκοπός της ήταν ένας από τους εκλέκτορες του αυτοκράτορα. Και οι δυο

προσωπικότητες προσπάθησαν να σταματήσουν το αχαλίνωτο πλήθος χωρίς επιτυχία.

Εκεί μάλιστα διεξήχθησαν κανονικές μάχες με την πολιτοφυλακή του

αρχιεπισκόπου η οποία προσπάθησε να προστατεύσει τον άτυχο πληθυσμό

χωρίς αποτέλεσμα. Εν τέλει μόλις έφθασαν κι αυτοί στην Ουγγαρία, η

οργή τους είχε ξεθυμάνει και διαλύθηκαν. Μόνο ο Γουλιέλμος με τους άνδρες του έφτασε στη Μικρά Ασία όπου ενώθηκε με το δεύτερο κύμα της Α’ Σταυροφορίας υπό τον

κόμη του Βερμαντουά.

Τα ανεξέλεγκτα στίφη των γερμανών πολιορκούν το Μάιντς και συναντούν την αντίσταση των ντόπιων.

Χαρακτικό του Γκουστάβ Ντόρ (1877).

Άφιξη των υπόλοιπων Σταυροφόρων - Νίκαια

Μέχρι να τελειώσει έτσι άδοξα η Σταυροφορία του Λαού, νέες ομάδες

σταυροφόρων έφταναν σταδιακά στην Κωνσταντινούπολη, προξενώντας και αυτοί προβλήματα από όπου περνούσαν. Όμως σε

αντίθεση με τους προηγούμενους, οι νέοι σταυροφόροι είχαν εμπειροπόλεμους

αρχηγούς και όλοι ήταν καλά εξοπλισμένοι. Αρχηγοί τους ήταν σημαντικοί ευγενείς της

Δύσης (κυρίως της Γαλλίας και Νορμανδίας), όπως ο αντιπρόσωπος του πάπα Αντεμάρ του Πουί, ο Ροβέρτος της Νορμανδίας, ο Ούγος

των Βερμαντουά, ο Ραϊμόνδος Δ΄ της Τουλούζης, ο Ροβέρτος της Φλάνδρας, ο

Γοδεφρείδος του Μπουιγιόν και οi αδερφοί του Ευστάθιος και Βαλδουίνος καθώς και ο

Νορμανδός πολέμαρχος Βοημούνδος του Τάραντα.

Οι ηγέτες των Σταυροφόρων, ευγενείς από τη Γαλλία και την

νορμανδική νότιο Ιταλία ως επί το πλείστον, καταφθάνουν οργανωμένα

στην Πόλη το 1096.

Ο τελευταίος είχε εισβάλει μαζί με τον πατέρα του, Ροβέρτο Γυϊσκάρδο

(ο οποίος είχε διώξει τους Βυζαντινούς από τη Νότιο Ιταλία το

1071 κατακτώντας τη Βάρη και ιδρύοντας δική του ηγεμονία), στην αυτοκρατορία πριν από 15 χρόνια, χωρίς επιτυχία. Αυτόν, ειδικά, οι

Βυζαντινοί και προσωπικά ο Αλέξιος που τον είχε αντιμετωπίσει κατά την εισβολή του 1081-1083, τον έβλεπαν

με καχυποψία, αν όχι με μίσος. Ο Αλέξιος, με συνετή πολιτική και

συνεχείς διαπραγματεύσεις με όλους τους αρχηγούς των Σταυροφόρων, κατάφερε να τους υποχρεώσει να

υποσχεθούν να επιστρέψουν όλα τα εδάφη που θα καταλάμβαναν μέχρι την Αντιόχεια στην αυτοκρατορία,

και σε αντάλλαγμα τους μετέφερε με καράβια στη Μικρά Ασία και τους

έδωσε οδηγούς και ένα μικρό εκστρατευτικό σώμα μέχρι την

Αντιόχεια.

Η πρώτη πόλη που χτύπησαν οι σταυροφόροι για να εκδικηθούν τη σφαγή των ομοεθνών τους ήταν η Νίκαια της Βιθυνίας το Μάιο του 1097. Ο σουλτάνος Κιλίτζ Αρσλάν, που πίστευε

ότι οι καινούριοι πολεμιστές δε θα ήταν κάτι διαφορετικό από αυτούς που είχε νικήσει μερικούς μήνες πριν, βρέθηκε να πολεμά με οργανωμένους και εμπειροπόλεμους πολεμιστές

με πανοπλίες. Ύστερα από κάποιες αψιμαχίες έλαβε χώρα εκτεταμένη μάχη έξω από την πόλη στις 16 Μαΐου όπου ο σουλτάνος ηττήθηκε και αποσύρθηκε στα βουνά

εγκαταλείποντας την πρωτεύουσά του στην τύχη της. Οι ιππότες είχαν νικήσει σε μάχη κατά παράταξη τους Τούρκους στην πρώτη τους σύγκρουση ιστορικά.

Οι σταυροφόροι πολιόρκησαν έκτοτε συστηματικά τη Νίκαια, η οποία μετά από λίγο καιρό η κατάσταση των πολιορκημένων έγινε πολύ δύσκολη. Εν τω μεταξύ έφταναν συνεχώς

ενισχύσεις όπως το σώμα του Στέφανου του Μπλουά και του Ρομπέρ Κουρτόζ. Τότε έφτασε και το σώμα 2000 ανδρών του αυτοκράτορα υπό τον Τατίκιο το οποίο με τη βοήθεια του

βυζαντινού στόλου υπό τον Βατουμίτη απέκλεισε την πόλη από την πλευρά της λίμνης, την μόνη πλευρά ανεφοδιασμού των πολιορκημένων. Πλέον οι Τούρκοι δεν έλπιζαν σε τίποτα και

άρχισαν να προσεγγίζουν τους Βυζαντινούς για διαπραγματεύσεις. Η φρουρά εν τέλει συμφώνησε να παραδώσει την πόλη μόνο σε αυτούς στις 19 Ιουνίου.

Οι Σταυροφόροι πολιορκούν τη Νίκαια και εκτοξεύουν κομμένα κεφάλια

εχθρών προς τους πολιορκημένους Τούρκους. Ας σημειωθεί πως οι

Βυζαντινοί βοήθησαν τους σιδηρόφρακτους ιππότες παρέχοντάς τους πολιορκητικές μηχανές , στρατό και εφόδια (όπως είχε συμφωνηθεί), αλλά και αποκλείοντας την πόλη με πλοία από την πλευρά της λίμνης -

ενέργειες χάρη στις οποίες οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να παραδοθούν.

Οι Βυζαντινοί μπήκαν μέσα στην πόλη νύχτα από τη μεριά της λίμνης και κρυφά από τους σταυροφόρους, ώστε να αποτρέψουν τυχόν έφοδο των Φράγκων και σφαγή των Τούρκων την ώρα της παράδοσης. Στη συνέχεια επέτρεψαν την είσοδο στους ιππότες σε ομάδες των 10 ατόμων. Αυτό το γεγονός, καθώς και η απώλεια των λαφύρων εξόργισε μεν τους σταυροφόρους, αλλά συνέχισαν χωρίς φασαρίες την πορεία τους προς την Αντιόχεια. Πρώτα όμως ανανέωσαν τον όρκο υποτέλειας

στον Αλέξιο μέσω του δούκα Βατουμίτη και μετά έλαβαν άπλετα εφόδια και νέα άλογα ως δώρα από τους Βυζαντινούς. Συνάμα τους ενίσχυε και η εκστρατευτική δύναμη του Τατίκιου. Ο Κιλίτζ Αρσλάν τούς ξαναεπιτέθηκε στο γειτονικό Δορύλαιο μόλις την 1η Ιουλίου. Μαζί του είχε τούρκους Δανισμενίδες και λίγους συμμάχους από τον Καύκασο, μια συνολική δύναμη 6 χιλιάδων περίπου

πολεμιστών, ελαφρά οπλισμένων, όπως πάντα και ως επί το πλείστον εφίππους.

Απέναντί τους είχαν την εμπροσθοφυλακή των σταυροφόρων υπό τον Βοημούνδο και τον Τατίκιο με περίπου 8 χιλιάδες πεζούς και 2 χιλιάδες ιππείς, όλοι τους εξαιρετικοί πολεμιστές. Οι Τούρκοι τους αιφνιδίασαν την ώρα που έστηναν το στρατόπεδό τους και τους προκάλεσαν υπολογίσιμες

απώλειες με τους ιπποτοξότες τους. Θύματα κυρίως υπήρξαν οι ελαφρά οπλισμένοι Λατίνοι και τα άλογα. Εντούτοις οι Νορμανδοί γρήγορα ανασυντάχτηκαν και αντέταξαν άμυνα ώσπου να φθάσει

το κυρίως στράτευμα του Γοδεφρείδου και των αδερφών του (πάνω από 10 χιλιάδες). Οι σταυροφόροι εφόρμησαν κατά εκατοντάδες με τα θωρακισμένα άλογά τους και διέσπασαν τις εχθρικές γραμμές, αλλάζοντας τη ροή της μάχης. Το τελικό κτύπημα έδωσαν το απόγευμα οι

δυνάμεις του Ραΰμούνδου της Τουλούζης που κύκλωσαν τους Τούρκους και έκαψαν το στρατόπεδό τους αρπάζοντας πλούσια λάφυρα. Ο Κιλίτζ Αρσλάν υποχώρησε άτακτα έχοντας

υποστεί απώλειες 3 χιλιάδων ανδρών και δεν τους ενόχλησε ξανά. Ο δρόμος μέχρι την Αντιόχεια ήταν πλέον ανοικτός, όμως η πορεία ήταν μαρτυρική και πολλοί πέθαναν από τις κακουχίες.

Η μάχη στ Δορύλαιο την 1η Ιουλίου 1097 υπήρξε η τελευταία απόπειρα του Κιλίτζ Αρσλάν να

σταματήσει τους σιδηρόφρακτους ιππότες.

Κατέληξε και αυτή σε αποτυχία. Οι σταυροφόροι με το σύνθημα

"hodie omnes divites si Deo placet effecti eritis« (σήμερα με τη θέληση του Θεού θα γίνουμε

πλούσιοι) εφόρμησαν με το ιππικό τους και διέλυσαν τον

τουρκικό στρατό. Πλέον ένιωθαν ανίκητοι και προστατευμένοι

από τη Θεία Χάρη.

Αντιόχεια και Έδεσσα

Πριν φτάσουν οι σταυροφόροι στην Αντιόχεια, ο Βαλδουίνος της Βουλλώνης, αδερφός του Γοδεφρείδου του Μπουγιόν, και ο Ταγκρέδος, ανιψιός του Βοημούνδου του Τάραντα, αποσπάσθηκαν από το κύριο σώμα των σταυροφόρων και εισέβαλαν στην Κιλικία. Ο

Ταγκρέδος συνάντησε τους σταυροφόρους μπροστά στην Αντιόχεια. Ο Βαλδουίνος, όμως, δεν ενώθηκε ποτέ ξανά με το κύριο σώμα του στρατού των σταυροφόρων. Προσκεκλημένος από

τον αρμένιο Τορός, τον ηγεμόνα της Έδεσσας της Συρίας, εγκαταστάθηκε εκεί για να προστατεύει την περιοχή, που κατοικούνταν κυρίως από Αρμενίους, από τους Τούρκους.

Την πόλη Έδεσσα (σημερινή Ούρφα)

ανακατέλαβε ο βυζαντινός στρατός υπό

τον αραβομάχο στρατηγό Ιωάννη

Κουρκούα το 9 44, μετά από τρεις αιώνες

αραβικής κατοχής. Στην πόλη βρέθηκε το Ιερό

Μανδήλιον με την αχειροποίητο εικόνα του

Κυρίου, το οποίο μεταφέρθηκε με τιμές

στην Πόλη και αποτελούσε ένα από τα ιερότερα κειμήλια των

Βυζαντινών. Στην εικόνα του χειρογράφου του

Σκυλίτζη παρουσιάζεται το Ιερό Μανδήλιον.

Λίγους μήνες αργότερα ο Τορός δολοφονήθηκε κάτω από αδιευκρίνιστες

συνθήκες, και ο Βαλδουίνος ανακηρύχθηκε ηγεμόνας της Έδεσσας (1098). Ήταν ο

πρώτος από τους σταυροφόρους που ίδρυσε κράτος στην περιοχή.

Ο Βαλδουίνος της Βουλώνης εισέρχεται στην Έδεσσα σε βοήθεια προς τους ντόπιους

αρμένιους μονοφυσίτες χριστιανούς και γίνεται

πανηγυρικά δεκτός από τις θρησκευτικές και πολιτικές αρχές

της σπουδαίας πόλης.

Την Αντιόχεια κυβερνούσε ένας Τούρκος, ο Γιαγκί Σιγιάν, πρώην σκλάβος του

σουλτάνου Μαλίκ Σαχ, που τον είχε διορίσει κυβερνήτη της πόλης περίπου το 1090. Αυτός ζήτησε βοήθεια από όλους τους γειτονικούς

ηγεμόνες για να αντιμετωπίσει τους σταυροφόρους. Μπροστά στην Αντιόχεια οι

σταυροφόροι λιμοκτονούσαν αλλά ξεκίνησαν και συνέχισαν την πολιορκία.

Οι Σταυροφόροι πολιορκούν την Αντιόχεια. Πίνακας της αναγεννησιακής εποχής που απεικονίζει αναχρονιστικά

την πόλη με κτήρια και τείχη μεταγενέστερων εποχών.

Νίκησαν στρατούς που στάλθηκαν από το Χαλέπι και τη Δαμασκό για να βοηθήσουν την Αντιόχεια. Τελικά τον Ιούνιο του 1098 η πόλη έπεσε στα χέρια τους μετά από προδοσία ενός

Αρμένιου φρουρού, του Φιρούζ, που σε συνεννόηση με τον Βοημούνδο επέτρεψε σε ένα σώμα σταυροφόρων να μπουν νύχτα στην πόλη.

Το εντυπωσιακό οχυρό του Χαλεπίου. Η πόλη ήταν μεγάλο στρατιωτικό και πολιτικό κέντρο του Ισλάμ κατά το μεσαίωνα.

Σχεδόν αμέσως, οι σταυροφόροι χρειάστηκε να την υπερασπιστούν από

την επίθεση του αταμπέγκ των Σελτζούκων της Μοσούλης, του

Κερβογά, και των συμμάχων του. Τις κρίσιμες ημέρες της πολιορκίας από τον Κερβογά, ένας άσημος προσκυνητής, ο Πιέρ Μπαρτολομύ, άρχισε να μιλά για

οράματα που είχε για την Αγία Λόγχη (τη λόγχη με την οποία τρύπησαν τον Χριστό στο σταυρό), ότι δηλαδή βρισκόταν στην

Αντιόχεια. Πολλοί τον πίστεψαν, και όταν πράγματι βρήκε μία λόγχη σκάβοντας σε μία εκκλησία, οι

σταυροφόροι πήραν θάρρος, πιστεύοντας ότι αυτό ήταν σημάδι ότι ο Θεός ήταν

μαζί τους. Αμέσως ο Αντεμάρ οργάνωσε ευχαριστήριες δεήσεις για το θαύμα.

Ο επίσκοπος του Πουί Αντεμάρ ντε Μοντέιγ, εκπρόσωπος του πάπα και ανώτατος εκκλησιαστικός ηγέτης της Σταυροφορίας στα πεδία των

μαχών, οδηγεί τους πολιορκημένους κρατώντας την Ιερή Λόγχη. Εικόνα μεσαιωνικού χειρογράφου. Ο Αντεμάρ συνόδευσε τον Ραϋμόνδο της

Τουλούζης στο ταξίδι ως το Βυζάντιο και έκτοτε έγινε ο αδιαμφισβήτητος πνευματικός καθοδηγητής των σταυροφόρων. Διακρίθηκε για το θάρρος

του και την ακλόνητη πίστη του στην τελική νίκη.

Υπήρχαν και πολλοί που δεν τον πίστεψαν, αλλά το αποτέλεσμα ήταν τελικά οι σταυροφόροι να βρουν το

θάρρος να αντιμετωπίσουν τον Κερβογά σε μάχη έξω από τα τείχη,

στην οποία και νίκησαν κατά κράτος. Η νίκη τους, όμως, οφειλόταν εν

μέρει και στις φιλονικίες που είχαν ξεσπάσει στο στρατόπεδο των

αντιπάλων τους, ένα ετερόκλητο στράτευμα τοπικών φυλών της

περιοχής.

Η παράδοση που θέλει τον Βοημούνδο να ανεβαίνει μόνος

του τα τείχη της Αντιόχειας και να οδηγεί τους νορμανδούς ιππότες του κρυφά μέσα στη

μεγάλη πόλη, όπως αποτυπώθηκε στο χαρακτικό του Γκουστάβ Ντόρ τον 19ο αι. Σύμφωνα με

αυτή την παράδοση άλλωστε οι Νορμανδοί θεωρούσαν πάντα ότι

τους ανήκε αριστίδην το Πριγκιπάτο.

Σύντομα ο Ραϋμόνδος της Τουλούζης και ο Βοημούνδος του

Τάραντα (ο οποίος πριν ακόμη πέσει η Αντιόχεια είχε καταφέρει με δόλο να απομακρύνει τους βυζαντινούς

αντιπροσώπους από το στρατόπεδο, και στη συνέχεια είχε αποκηρύξει

τη συμφωνία με τον Αλέξιο) φιλονίκησαν για την κυριαρχία της πόλης. Οι σταυροφόροι έμειναν για

αρκετούς μήνες άπρακτοι στην Αντιόχεια και το γεγονός αυτό έκανε

τους στρατιώτες και τους απλούς προσκυνητές να προειδοποιούν ότι

θα συνεχίσουν την εκστρατεία χωρίς αυτούς. Μετά από αυτό ο

Ραϋμόνδος υποχώρησε, και ο Βοημούνδος έμεινε στην Αντιόχεια

ως ηγεμόνας.

Η πολιορκία της Αντιόχειας, όπως τη φαντάστηκε εικονογράφος του ύστερου Μεσαίωνα. Οι σταυροφόροι έχουν αποδοθεί με τις πανοπλίες του 14ου – 15ου αι.

Ως απάντηση στην πρώτη εμφύλια «ήττα» του ο φιλότιμος Ραϋμόνδος πολιόρκησε τη γειτονική πόλη της Συρία Μαάρα το Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 1098. Σκοπός του ήταν να την λεηλατήσει καθώς υπήρχαν φήμες ότι ήταν πλουσιότερη και από την Αντιόχεια. Μέχρι να ολοκληρωθεί η

κατασκευή πολιορκητικού πύργου η πόλη άντεχε, παρότι η φρουρά της αποτελείτο κυρίως από την πολιτοφυλακή. Σύντομα έφτασε και ο Βοημούνδος με το υπόλοιπο στράτευμα και στις 11 Δεκεμβρίου μετά από μαζική έφοδο οι σταυροφόροι κατέλαβαν τα τείχη. Αμέσως οι Άραβες

συνθηκολόγησαν με αντάλλαγμα τη ζωή τους. Όμως ο ανελέητος Βοημούνδος τους εξαπάτησε και διέταξε την σφαγή όλων των ανδρών που ανέρχονταν σε χιλιάδες. Οι δυο σπουδαίοι ηγέτες συνέχισαν τη φιλονικία τους μετά τη σφαγή, ώσπου οι απλοί στρατιώτες τους απηύδησαν και

απείλησαν να ξεκινήσουν αμέσως για την Ιερουσαλήμ χωρίς αυτούς.

Ο επίσκοπος Αντεμάρ ντε Πουί, θρησκευτικός αρχηγός του

εκστρατευτικού σώματος ως το θάνατό του (1 Αυγούστου 1098). Εδώ εινονίζεται να ευλογεί τον

Ραϋμόνδο της Τουλούζης. Ο σπουδαίος γάλλος ευγενής θεωρείται ο πρώτος που

ανταποκρίθηκε στο παπικό κάλεσμα στο Κλερμόν το 1095.

Άλλωστε η πολεμική του εμπειρία στον αγώνα κατά των

μουσουλμάνων είχε ιστορία πίσω της, καθώς ο προβηγκιανός κόμης είχε πολεμήσει στην Ισπανία πριν

από λίγα χρόνια κατά τους αγώνες των εκεί χριστιανών για την

Επανάκτηση της Ιβηρικής από το χαλιφάτο.

Ιερουσαλήμ

Οι σταυροφόροι με τους ηγέτες τους πράγματι συνέχισαν προς το νότο για την

Ιερουσαλήμ στις αρχές του 1099. Την πόλη είχαν ανακαταλάβει οι Άραβες Φατιμίδες της Αιγύπτου το 1098 από τους Σελτζούκους Τούρκους οι οποίοι λίγες δεκαετίες πριν είχαν σαρώσει τη

Συρία και την Παλαιστίνη. Οι Φατιμίδες είχαν παρεξηγήσει τους σκοπούς των σταυροφόρων. Νόμιζαν ότι ήταν στην

υπηρεσία των Βυζαντινών και ότι δε θα τους επιτιθόντουσαν, καθώς με τους

Έλληνες είχαν μακρά ειρήνη, αλλά και κοινούς εχθρούς, τους σουνίτες

Σελτζούκους Τούρκους της Συρίας. Ας σημειωθεί πως την πόλη υπεράσπιζαν

από κοινού πάνω από 50.000 μουσουλμάνοι και εβραίοι κάτοικοι, ενώ

η πλειοψηφία των χριστιανών είχε διωχθεί από τον φρούραρχο Ιφτιχάρ Αλ

Ντάουλα, πριν την πολιορκία.

Ο σταυροφορικός στρατός με αρχηγούς τον Γοδεφρείδο και τον Ραϋμόνοδο βλέπουν τον Άγιο Γεώργιο στο Όρος των Ελαιών να τους οδηγεί στην Αγία Πόλη. Χαρακτικό

του Γκουστάβ Ντόρ τον 19ο αι.

Οι σταυροφόροι ξεκίνησαν την πολιορκία της πόλης στις 7 Ιουνίου, αλλά η κατάσταση

ήταν πολύ δύσκολη. Για τους περίπου 13 χιλιάδες βορειοευρωπαίους μαχητές που

είχαν απομείνει από την αρχή της σταυροφορίας, η ζέστη ήταν αφόρητη και το νερό ελάχιστο. Ένα άλλο πρόβλημα ήταν η

έλλειψη πολιορκητικών μηχανών. Οι χριστιανοί έστησαν τα στρατόπεδά τους

γύρω από την πόλη με τον κάθε ευγενή να συγκεντρώνει τα στρατεύματά του. Μια

πρώτη έφοδος στις 13 Ιουνίου απέτυχε. Για άλλη μία φορά ένας από τους σταυροφόρους,

ο ιερέας Πέτρος Ντεζιντέριους, είχε ένα όραμα που θα επηρέαζε τη σταυροφορία.

Είδε, όπως αφηγήθηκε, τον επίσκοπο Αντεμάρ του Πουί, που είχε πεθάνει πριν

λίγους μήνες, να του υπόσχεται την πτώση της πόλης μετά από εννέα ημέρες αν οι

σταυροφόροι έκαναν μία λιτανεία με γυμνά πόδια γύρω από αυτήν. Η λιτανεία

πραγματοποιήθηκε αμέσως. Στο πλήθος μίλησαν οι ιερείς Πέτρος ο Ερημίτης,

Αρνούλφος και Ραϋμόνδος της Αγκουγέρ και τους εμψύχωσαν.

Νορμανδός ιππότης της Α’ Σταυροφορίας.

Στο επόμενο διάστημα κατασκευάστηκαν πολιορκητικοί πύργοι από τους γενοβέζους του ευγενούς Γκιγιέρμο Εμπριάκο με με την ξυλεία δυο γενοβέζικων πλοίων που είχαν πρώτα ξεφορτώσει

προμήθειες στη Γιάφα. Μόλις ολοκληρώθηκαν οι κατασκευές, σύρθηκαν αμέσως προς τα τείχη και έγειραν την πλάστιγγα υπέρ των χριστιανών. Οι 1500 ιππότες και 12 χιλιάδες πεζοί περίμεναν το

σύνθημα των ηγετών τους για την τελική έφοδο.

Τη νύχτα της 13ης προς τη 14η Ιουλίου οι σταυροφόροι άρχισαν αιφνιδιαστικά την επίθεση και γρήγορα βρέθηκαν πάνω στα τείχη των εμβρόντητων μουσουλμάνων

αξιοποιώντας τους πύργους. Ο Βοημούνδος και ο Ραϋμόνδος όρμησαν με τους άνδρες

τους μέσα στην πόλη, ενώ ο δεύτερος συμφώνησε με τον Άραβα επικεφαλής της φρουράς να τον αφήσει να φύγει με τους

σωματοφύλακές του. Η πτώση της Ιερουσαλήμ στα χέρια των σταυροφόρων συνοδεύθηκε από ένα πρωτοφανές λουτρό αίματος, καθώς οι σταυροφόροι σκότωσαν

σχεδόν όλους τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ, χωρίς να κάνουν διάκριση ανάμεσα σε μουσουλμάνους ή εβραίους.

Μάλιστα γράφηκαν από τους ιερείς επιστολές προς τον πάπα που εξυμνούσαν

το γεγονός αυτό με περηφάνια.

Οι Σταυροφόροι εισβάλλουν στην Ιερουσαλήμ και βρίσκουν

τον Τίμιο Σταυρό. Εικόνα μεσαιωνικού χειρογράφου.

Ηγεμόνας της περιοχής αναγνωρίστηκε ο Γοδεφρείδος του Μπουγιόν, ο οποίος αρνήθηκε να στεφθεί βασιλιάς στα μέρη που έζησε ο Χριστός, αλλά πήρε τον

τίτλο του «Προστάτη του Παναγίου Τάφου» στις 22 Ιουνίου. Ακόμη

εκλέχτηκε και ένας Λατίνος Πατριάρχης, ο νορμανδός

Αρνούλφος (1099, 1112-1118) στον οποίο αποδίδεται και η ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού. Η πρώτη πολεμική σύγκρουση με το φατιμιδικό στρατό δε θα αργούσε. Πληροφορίες έκαναν

λόγο για μεγάλη αραβική στρατιά που ερχόταν από την Αίγυπτο για να

ξαναπάρει την Ιερουσαλήμ και ο Γοδεφρείδος ξεκίνησε θαρραλέα

στις 10 Αυγούστου για να την συναντήσει σε ευνοϊκό πεδίο μάχης

για τους Φράγκους ιππότες.

Ο Γοδεφρείδος της Βουλώνης (Geoffrey de Bouillon) οδηγεί τους σιδηρόφρακτους ιππότες

του κατά των Σαρακηνών.

Σύντομα με το Γοδεφρείδο ενώθηκαν ο αδερφός του Ευστάθιος και ο Ροβέρτος της Φλάνδρας που μόλις είχαν

καταλάβει την πόλη Ναμπλούς. Την επομένη ξεκίνησαν και ο Ραϋμόνδος του Σαιν Ζιλ με τους Ταγκρέδο και Ροβέρτο της Νορμανδίας και τον Λατίνο πατριάρχη που έφερε για

πρώτη φορά στο πεδίο της μάχης τον Τίμιο Σταυρό και την Ιερή Λόγχη. Ο στρατός των Φράγκων έφτασε τις 10 χιλιάδες και συνάντησε τον αιγυπτιακό στρατό στην

Άσκαλων. Οι μουσουλμάνοι (Τούρκοι, Άραβες, Κούρδοι, Πέρσες) υπολογίζονται σε 20-30 χιλιάδες τουλάχιστο, υπό τον βεζίρη Αλ Αφντάλ Σαχανσάχ, και μάλλον υποτίμησαν τον αντίπαλο. Στις 12 Αυγούστου 1099 οι θωρακισμένοι

ιππότες διέλυσαν τις μουσουλμανικές γραμμές και έτρεψαν τους εχθρούς σε άτακτη φυγή. Εκατοντάδες από αυτούς

σκοτώθηκαν και ο βεζίρης μόλις που γλίτωσε επιβιβαζόμενος σε πλοίο. Οι βαριά θωρακισμένοι Φράγκοι

δεν είχαν κανένα πρόβλημα να αντιμετωπίσουν τους ελαφρούς πεζούς και ιππείς του Ισλάμ παρά το αριθμητικό τους μειονέκτημα. Νέα λάφυρα έπεσαν στα χέρια τους και όλοι επέστρεψαν στην Ιερουσαλήμ έχοντας κατοχυρώσει

οριστικά τις μεγαλειώδεις τους κατακτήσεις στην παλαιστινιακή και συριακή ακτή.

Το σπαθί του Γοδεφρείδου της Βουλώνης, εκτίθεται στο ναό της Αναστάσεως στην

Ιερουσαλήμ.

Αρκετοί σταυροφόροι μετά από αυτήν την επιτυχία γύρισαν πίσω στην Ευρώπη θεωρώντας ότι υλοποίησαν το προσκύνημά τους και οι αμαρτίες τους συγχωρέθηκαν. Στην Ουτρεμέρ, τη γη πέρα από τη θάλασσα (όπως ονομάστηκε από τους Φράγκους η Συρία και η Παλαιστίνη), έμειναν λίγες εκατοντάδες ιππότες και πεζοί που δεν είχαν κίνητρο να επιστρέψουν στη Δύση. Έτσι, η θέση των σταυροφόρων στην Ανατολή ήταν πλέον επισφαλής. Άλλωστε, παρά την εντυπωσιακή εκστρατεία, πολλά αραβοτουρκικά φρούρια και μεγάλα αστικά κέντρα έλεγχαν το σημαντικότερο κομμάτι των

περιοχών κοντά στις φραγκικές κατακτήσεις, οι οποίες προς το παρόν δεν ήταν παρά μια μικρή λωρίδα γης ανάμεσα στον ωκεανό του μουσουλμανικού κόσμου της Εγγύς Ανατολής.

Ο Γοδεφρείδος της Βουλώνης,

αναγορεύεται σε ηγεμόνα της Ιερουσαλήμ. Μικρογραφία

χειρογράφου της «ιστορίας της Ουτρεμέρ» του

ιστορικού Γουλιέλμου της Τύρου. Ο κληρικός και

ιστορικός Γουλιέλμος μας έχει αφήσει την

πιο αξιόπιστη ιστορία για τις πρώτες σταυροφορίες.

Το Δεκέμβρη του 1099 έφτασε στην Ιερουσαλήμ ο επίσκοπος Δαϊμβέρτος

(Νταγκομπέρτο) της Πίζας, που κατάφερε αμέσως να γίνει πατριάρχης της Ιερουσαλήμ. Τον Ιούλιο του 1100 ο Γοδεφρείδος πέθανε, και ο Δαϊμβέρτος

προσπάθησε να πάρει ο ίδιος την εξουσία και να ιδρύσει εκκλησιαστικό

κράτος σαν το παπικό. Όμως, ο Βαλδουίνος της Βουλώνης έφτασε από

την Έδεσσα και εμπόδισε τα σχέδια του Δαϊμβέρτου. Τα Χριστούγεννα της ίδιας χρονιάς ο Δαϊμβέρτος τον έστεψε πρώτο βασιλιά της Ιερουσαλήμ στη Βηθλεέμ.

Ο Βαλδουίνος της Βουλώνης (Bawdin de Bouillon), αδερφός του

Γοδεφρείδου και προσωρινός ηγεμόνας της Έδεσσας, στέφεται βασιλιάς της Ιερουσαλήμ από τον Δαϊμβέρτο. Εικόνα μεσαιωνικού

χειρογράφου.

Άλλες προσπάθειες από τη Δύση

Ο νέος πάπας, Πασχάλης Β΄, ζήτησε από τους ηγεμόνες της Δύσης να εκστρατεύσουν στην Ανατολή, αυτή τη φορά για να ενισχύσουν το βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Πολλοί ξεκίνησαν, αλλά προξένησαν πάλι προβλήματα στο Βυζάντιο, ενώ οι περισσότεροι σφαγιάστηκαν στη

Μικρά Ασία από τους Τούρκους στο δρόμο προς την Αντιόχεια.

Η πλατεία του Αγίου Πέτρου στο Βατικανό, την έδρα του παπισμού στη Ρώμη.

Ένας στρατός σταυροφόρων, στον οποίο συμμετείχε και ο Ραϋμόνδος της

Τουλούζης, επιτέθηκε στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας για να ελευθερώσει τον

νορμανδό πολέμαρχο Βοημούνδο, που εν τω μεταξύ τον είχε πιάσει αιχμάλωτο ο

εμίρης της Σεβάστειας, αλλά ηττήθηκαν κοντά στην Αμάσεια και διαλύθηκαν. Ο

Ραϋμόνδος τελικά πέθανε το 1105, προσπαθώντας να καταλάβει την

Τρίπολη του Λιβάνου. Η πόλη συνέχισε να βρίσκεται σε πολιορκία από τον

ανιψιό του Ραϋμόνδου, τον Γουλιέλμο-Ιορδάνη. Το 1109 παραγκωνίστηκε από

το γιο του Ραϋμόνδου, Βερτράνδο, που με τη βοήθεια του βασιλιά της Ιερουσαλήμ, Βαλδουίνου Α΄, κατάφερε να καταλάβει

τη σπουδαία πόλη τον ίδιο χρόνο.

Σχηματοποιημένος χάρτης της χριστιανικής Ιερουσαλήμ από

μεσαιωνικό χειρόγραφο. Χαρακτηριστική είναι η σκηνή στο

κάτω μέρος όπου εικονίζεται έφοδος του κατάφρακτου

φραγκικού ιππικού.

Ο Βοημούνδος απελευθερώθηκε με λύτρα που πληρώθηκαν το 1103 και συνέχισε να πολεμά τους Σελτζούκους στη Συρία προσπαθώντας να αυξήσει τη δύναμη και τα εδάφη του

πριγκιπάτου του. Ηττήθηκε, όμως, στην μάχη της Χαρράν το 1104 από τους Σελτζούκους. Παράλληλα, αρνιόταν να παραδώσει την Αντιόχεια στους Βυζαντινούς. Αυτή του η άρνηση

προκάλεσε την επίθεση των Βυζαντινών στην Κιλικία και στη Συρία. Ο Βοημούνδος βρέθηκε γρήγορα σε δύσκολη θέση και αναγκάστηκε να διαφύγει στην Ιταλία. Εκεί, μαζί με άλλους σταυροφόρους που είχαν παράπονα από τους Βυζαντινούς και που πίστευαν πως τους είχαν

προδώσει στους Τούρκους πήραν την άδεια του πάπα Πασχάλη Β΄ για σταυροφορία κατά των Βυζαντινών. Ακόμη, πέτυχε το 1106 να παντρευτεί την Κωνσταντία, κόρη του βασιλιά της

Γαλλίας, Φιλίππου Α΄, και να εξασφαλίσει και τη δική του βοήθεια.

Νορμανδός ιππότης σε ανάγλυφο μεσαιωνικού

ναού.

Το 1107 ο Βοημούνδος με 34.000 άνδρες αποβιβάστηκε στην Αυλώνα, και λίγο αργότερα άρχισε να πολιορκεί το Δυρράχιο. Ο Αλέξιος τον απέκλεισε γρήγορα και μετά από κάποιους

μήνες άκαρπων προσπαθειών από τον Βοημούνδο για την κατάληψη του Δυρραχίου, ο Βοημούνδος αναγνώρισε την εξουσία του αυτοκράτορα στην Αντιόχεια και έγινε υποτελής

του με τη συνθήκη της Δεαβόλεως.

Η Α΄ Σταυροφορία είχε πετύχει το σκοπό της, την κατάληψη της

Ιερουσαλήμ, και όχι μόνο: εξ αιτίας της ιδρύθηκαν Λατινικές ηγεμονίες

στην περιοχή, το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ, η Κομητεία της

Έδεσσας, η Κομητεία της Τριπόλεως, το Πριγκιπάτο της Αντιοχείας και το

Αρμενικό Βασίλειο της Μικρής Αρμενίας της Κιλικίας από αρμένιους που είχαν ξεφύγει την υποταγή στους Σελτζούκους. Είχε καταφέρει ακόμη

να χαλαρώσει την πίεση των Τούρκων στη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Όμως μεταξύ των σταυροφόρων και των Βυζαντινών υπήρχε ψυχρότητα και

αμοιβαία καχυποψία.

Τέλος, παράλληλα με την ίδρυση των σταυροφορικών κρατών η Α΄ Σταυροφορία είχε και άλλες συνέπειες. Η παρουσία των σταυροφόρων στην Παλαιστίνη ήταν προκλητική για

τους μουσουλμάνους. Η οργή για τις σφαγές που είχαν κάνει και για την απώλεια της Ιερουσαλήμ ήταν τεράστια. Στα χρόνια που έρχονταν οι φωνές για ενότητα στον

μουσουλμανικό κόσμο θα πολλαπλασιάζονταν και οι σταυροφόροι θα έπρεπε να κάνουν μεγάλο αγώνα για να διατηρήσουν τα εδάφη τους.

Οι Σταυροφόροι οδεύουν προς τους Αγίους Τόπους οδηγούμενοι από το ξίφος τους και την Εκκλησία. Εικόνα μεσαιωνικού χειρογράφου.

Κόμητες της Έδεσσας (1098-1150)

Baldwin I de Bouillon (1098–1100)

Baldwin II (1100–1118)

Tancred, πρίγκιπας της Γαλιλαίας ως «αντιβασιλέας», με τον Richard του Salerno σαν κυβερνήτη (1104–1108)

Joscelin I de Courtenay (1118–1131)

Joscelin II de Courtenay (1131–1150, πέθανε το 1159 έχοντας απολέσει την κομητεία)

Η Έδεσσα πέφτει το 1144 στους Μουσουλμάνους Ζενγκίδες και ο επόμενος κόμης είναι τιτουλάριος

Joscelin III de Courtenay , τιτουλάριος κόμης από το 1159 ως το 1187

Πρίγκιπες της Αντιόχειας (1098–1268)

Bohemond I (1098–1111 ): Γεννήθηκε το 1058 στο San Marco Argentano της Καλαβρίας και ήταν γιος του Ροβέρτου Γυισκάρδου, δούκα της Απουλίας και της Καλαβρίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Constance της Γαλλίας το 1106 και πέθανε στις 3 Μαρτίου 1111 στο Μπάρι.

Τancred : Πρίγκιπας της Γαλιλαίας. Ήταν ανιψιός του Βοημούνδου και ανέλαβε «αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1100-1103 και 1105-1115, οπότε και ο Βοημούνδος απουσίαζε από την Αντιόχεια.

Bohemond II (1111–1130): Γεννήθηκε το 1108 στην Απουλία. Γιος του Βοημούνδου Α’ και της Κωνσταντίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Αλίκη της Ιερουσαλήμ το 1126 και απέκτησαν μια κόρη. Πέθανε το 1130 στην Κιλικία.

Roger του Salerno: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1112–1119

Βασιλιάς Baldwin II της Ιερουσαλήμ: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1119–1126 και 1130–1131.

Constance (1130–1163): Γεννήθηκε το 1127 και ήταν κόρη του Βοημούνδου Β’ και της Αγνής της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε τον Raymond του Πουατιέ ο οποίος έγινε πρίγκιπας το 1136-1149 και μαζί απέκτησαν 3 παιδιά. Έπειτα παντρεύτηκε τον Raynald του Châtillon ο οποίος έγινε πρίγκιπας το 1153-1163 και μαζί απέκτησαν μια κόρη.

Βασιλιάς Fulk της Ιερουσαλήμ: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1131–1136.

Raymond (1136–1149): Γεννήθηκε το 1115 στο Πουατιέ της Ακουιτανίας και ήταν γιος του Γουλιέλμου Θ’ της Ακουιτανίας. Παντρεύτηκε την Κωνσταντία της Αντιόχειας το 1136 και απέκτησαν 3 παιδιά. Πέθανε το 1149 στη Συρία.

Raynald (1153–1163): Γεννήθηκε το 1125 στο Σατιγιόν . Παντρεύτηκε την Κωνσταντία της Αντιόχειας το 1153 και απέκτησαν 1 παιδί. Αιχμαλωτίστηκε το 1163 και απελευθερώθηκε το 1175. Το 1175 παντρεύτηκε την Στεφανία, Λαίδη της Υπεριορδανίας . Πέθανε το 1187 μετά τη μάχη στο Χαττίν.

Bohemond III (1163–1201): Γεννήθηκε το 1144 στην Αντιόχεια και ήταν γιος του Ραϋμόνδου του Πουατιέ και της Κωνσταντίας. Παντρεύτηκε την Orguilleuse d'Harenc το 1169 και απέκτησαν δυο γιους. Το 1176 παντρεύτηκε την θεοδώρα Κομνηνή και απέκτησαν δυο παιδιά. Το 1181 παντρεύτηκε την Σίβυλλα και απέκτησαν δυο παιδιά. Ήρθε σε τέταρτο γάμο με την Ισαβέλλα της Ιερουσαλήμ το 1199 και απέκτησαν έναν γιο.

Raymond IV, Count of Tripoli: «Αντιβασιλέας» και κυβερνήτης κατά τα έτη 1193–1194.

Βohemond IV (1201-1216 και 1219-1233): Γεννήθηκε το 1172 και ήταν γιος του Βοημούνδου Γ ‘ και της Οργκιλέζ. Παντρεύτηκε την Plaisance το 1198 με την οποία απέκτησαν 6 παιδιά. Το 1218 παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Melisende της Ιερουσαλήμ και απέκτησαν 3 κόρες. Πέθανε το 1233.

Raymond-Roupen (1216-1219): Γεννήθηκε το 1199 και ήταν γιος του Ραϋμόνδου Δ ‘ της Τρίπολης και της Αλίκης της Αρμενίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Helvis της Κύπρου το 1210 και απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε το 1221 στην κιλικιακή Αρμενία.

Bohemond V (1233-1252) : Γεννήθηκε το 1199 και ήταν γιος του Βοημούνδου Δ ‘και της Plaisance. Παντρεύτηκε την Alice της Καμπανίας το 1225. Το 1235 παντρεύτηκε τη Luciana di Segni και απέκτησαν δυο παιδιά. Πέθανε στην Αντιόχεια το 1252.

Bohemond VΙ (1252-1268): Γεννήθηκε το 1237 και ήταν γιος του Βοημούνδου Ε ‘ και της Luciana di Segni . Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Σίβυλλα της Αρμενίας το 1254 και απέκτησαν 4 παιδιά. Πέθανε το 1275, 7 χρόνια μετά την πτώση της πόλης στους Μαμελούκους.

Τιτουλάριοι Πρίγκιπες της Αντιόχειας (1268-1457)

Bohemond VΙ (1268-1275): Γεννήθηκε το 1237 και ήταν γιος του Βοημούνδου Ε ‘ και της Luciana di Segni . Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Σίβυλλα της Αρμενίας το 1254 και απέκτησαν 4 παιδιά. Πέθανε το 1275, 7 χρόνια μετά την πτώση της πόλης στους Μαμελούκους κατέχοντας τον τίτλο του πρίγκιπα παρότι έχασε το πριγκιπάτο.

Bohemond VΙΙ (1275-1287): Γεννήθηκε το 1261 και ήταν γιος του Βοημούνδου Στ ‘ και της Σίβυλλας της Αρμενίας. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Margaret της Άκρα και πέθανε το 1287.

Lucia (1287-1299): Γεννήθηκε το 1278 και ήταν κόρη του Βοημούνδου Στ ‘ και της Σίβυλλας της Αρμενίας. Παντρεύτηκε τον Φίλιππο της Οζέρ και πέθανε το 1299.

Από το 1300 ο τίτλος περνά στους βασιλείς της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ

Marguerit (1300-1308): Γεννήθηκε το 1244 και ήταν κόρη του Ερρίκου του Πουατιέ και της Ισαβέλλας της Κύπρου. Παντρεύτηκε τον Φίλιππα της Οζέρ και πέθανε το 1299. Παντρεύτηκε τον Jean de Montfort το 1268. πέθανε το 1308.

John I Lusignan (1364-1375): Γεννήθηκε το 1329 και ήταν γιος του Ούγου Δ’, βασιλέα της Κύπρου και της Αλίκης Ιμπελίν. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Κωνσταντία της Σικελίας το 1434 και απέκτησαν ένα γιο. John IΙ Lusignan (1432-): Hταν γιος του Ιανού, βασιλέα της Κύπρου και της Σαρλότ της Βουρβώνης. Παντρεύτηκε την Αμαδέα Παλαιολογίνα του Μονφερά και αργότερα την Ελένη Παλαιολογίνα . Πέθανε το 1458.

John IΙΙ da Coimbra (1456-): Γεννήθηκε το 1431 και ήταν γιος του ινφάντη Πέτρου, δούκα της Κοΐμπρα και της Ισαβέλλας του Ουργέλ. Παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Σαρλότ της Κύπρου το 1456 και πέθανε το 1457 στην Κύπρο.

Οι αξιωματούχοι του Πριγκιπάτου της Αντιόχειας (1099-1268)

Κοντόσταυλος (Constable)

Robert (1098)Richard (1101-1114), perhaps only titularlyAdam (1101-1114)Rainauld Mansoer (1126-1134)Walter de Surdeval (1134-1135)Roger des Monts (1140-1149)Archembauld (1153)Geoffrey Sourdain (1154)Guiscard de l'Île (1170-1172)Baldwin (1174/5)Rainald (1179)Ralph des Monts (1186-1194)Roger des Monts (1194-1216)Robert Mancel (1207-1219)Simon Mancel (1262)

Στρατοπεδάρχης ή Μαρεσάλης (Marshal)

Raymond (1140)Guarin Malmuz (1140-1160)William Tirel (1149-1169)William de Cava (1175-1186)Bartholomew Tirel (1186-1191)Hugh Flauncurt (1193/1200)Thomas (1200-1231)Basil (1210)Bartholomew Tirel (1262)

Σενεσάλης (Seneschal)

Eschivard de Sarmenia (1149-1169)Gervais de Sarmenia (1181-1199)Acharie de Sarmenia (1216-1251)Peter de Hazart (1262)

Κουβικουλάριος (Chamberlain)

Trigaud (1138)Basil (1140)Peter (1151-1172)William (1163)Raymond de Gibelet (1174)Oliver (1179-1190)Simon Burgevin (1195)Simon (1215-1216)

Τραπεζοκόμος (Butler)

Martin de Margat (1140-1144)Peter Salvarici (1149)William de Moci (1169)Paganus (1210)Julien le Jaune (1216)

Καγκελάριος (Chancellor)

Walter (1114)-1122)Ralph (1127)Franco (1133-1135)Eudes (1140-1143)John (1149)Walt (1154)Geoffrey (1154-1155)Bouchard (1155)Bernard (1163-1170)William (1172)John (1177-1183)Albert (1186)-1200), αρχιεπίσκοπος του ΤαύρουJohn of Corbonio (1203-1205), ίσως και constable και chancellor της ΤρίποληςJourdain (1215-1216)John (πριν το1225)Geoffrey (1241)William (1262)

Βάιλος (Bailiff)Raimond de Poitiers (1195 – δολοφονήθηκε στην Tortosa, 1213), γιος του Bohemond IV της Αντιόχειας

Βασιλείς της Ιερουσαλήμ (1099-1291)

Godfrey (1099–1100): Γεννήθηκε το 1060 στη Boulogne-sur-Mer της Γαλλίας και ήταν γιος του Eustace II, κόμη της Βουλώνης, και της Ida της Λορένης. Έλαβε τον τίτλο του Προστάτη του Παναγίου Τάφου και πέθανε στις 18 Ιουλίου 1100 στην Ιερουσαλήμ.

Baldwin I (1100–1118): Γεννήθηκε το 1058 στη Boulogne-sur-Mer της Γαλλίας και ήταν γιος του Eustace II, κόμη της Βουλώνης, και της Ida της Λορένης. Υπήρξε ο πρώτος κόμης της Έδεσσας και διαδέχθηκε τον αδερφό του Γοδεφρείδο στην Ιερουσαλήμ μετά το θάνατό του. Έλαβε πρώτος τον τίτλο του βασιλιά της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε διαδοχικά την Godehilde de Toeni, την Arda της Αρμενίας και την Adelaide del Vasto χωρίς να αποκτήσει απογόνους. Πέθανε στις 2 Απριλίου 1118 στην Αίγυπτο.

Baldwin IΙ (1118–1131): Γεννήθηκε στη Boulogne-sur-Mer της Γαλλίας και ήταν γιος του Hugh I, κόμη του Ρεθέλ, και της Melisende του Μοντλερύ. Διαδέχθηκε τον ξάδερφό του Βαλδουίνο Α' στην κομητεία της Έδεσσας, όταν εκείνος έγινε βασιλιάς της Ιερουσαλήμ και, εν συνεχεία, στο θρόνο της Ιερουσαλήμ μετά το θάνατό του Βαλδουίνου. Παντρεύτηκε διαδοχικά την Morphia της Μελιτήνης και απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε στις 21 Αυγούστου 1131 στην Ιερουσαλήμ .

Melisende (1131–1153): Γεννήθηκε το 1105 στην Ιερουσαλήμ και ήταν κόρη του βασιλιά Baldwin II και της Morphia της Μελητίνης. Παντρεύτηκε τον κόμη Fulk του Ανζού το 1129 και απέκτησαν δυο γιους. Πέθανε στις 11 Σεπτεμβρίου 1161 στην Ιερουσαλήμ.

Fulk (1131–1143): Γεννήθηκε το 1089 στην Angers της Γαλλίας και ήταν γιος του Φούλκ Δ' , κόμη του Ανζού, και της Bertrande του Μοντφόρ. Παντρεύτηκε στη Γαλλία την Ermengrade του Μάιν και απέκτησαν τέσσερα παιδιά. Το 1129 παντρεύτηκε την Μελισάνθη της Ιερουσαλήμ και με το γάμο αυτό έγινε βασιλιάς το 1131, αμέσως μόλις η γυναίκα του κληρονόμησε το θρόνο. Μαζί έκαναν δυο γιους. Πέθανε στις 13 Νοεμβρίου 1143 στην Άκρα.

Baldwin III (1143–1162): Γεννήθηκε το 1130 στην Ιερουσαλήμ και ήταν ο πρεσβύτερος γιος του βασιλιά Φούλκ Α' της Ιερουσαλήμ και της βασίλισσας Μελισάνθης. Συμβασίλευσε με τη μητέρα του ως το 1153 οπότε και την εκτόπισε ασκώντας έκτοτε μονοκρατορία. Παντρεύτηκε τη Θεοδώρα Κομνηνή, ανιψιά του αυτοκράτορα Μανουήλ, το 1158 χωρίς να αποκτήσουν απογόνους. Πέθανε στις 10 Φεβρουαρίου 1162 στην Βηρυτό.

Amalric I (1162–1174): Γεννήθηκε το 1136 στην Ιερουσαλήμ και ήταν o νεότερος γιος του βασιλιά Φούλκ Α' της Ιερουσαλήμ και της βασίλισσας Μελισάνθης. Παντρεύτηκε την Agnes του Courtenay το 1157 και απέκτησαν 3 παιδιά. Μετά από 10 χρόνια παντρεύτηκε τη Μαρία Κομνηνή , ανιψιά του αυτοκράτορα Μανουήλ, με την οποία έκανε δυο παιδιά. Πέθανε στις 11 Ιουλίου 1174 στην Ιερουσαλήμ.

Baldwin IV (1174–1185): Γεννήθηκε το 1161 στην Ιερουσαλήμ και ήταν γιος του βασιλιά Αμαλάριχου Α' της Ιερουσαλήμ και της Αγνής του Κουρτεναί. Πέθανε στις 16 Μαρτίου 1185 στην Ιερουσαλήμ.

Baldwin V (1183–1186): Γεννήθηκε το 1177 στην Ιερουσαλήμ και ήταν γιος του William του Montferrat και της Sibylla της Ιερουσαλήμ, αδερφής του βασιλιά Βαλδουίνου Δ'. Συμβασίλευσε με το θείο του από το 1183 ως το 1185 αν και ανήλικος. Πέθανε τον Αύγουστο του 1186 στην Ιερουσαλήμ.

Sibylla (1186–1190): Γεννήθηκε το 1157 στην Ιερουσαλήμ και ήταν κόρη του βασιλιά Αμαλάριχου Α' της Ιερουσαλήμ και της Αγνής του Κουρτεναί καθώς και αδερφή του βασιλιά Βαλδουίνου Δ'. Αρχικά παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο του Μομφερά το 1176 και απέκτησαν ένα γιο, τον μετέπειτα ανήλικο βασιλιά Βαλδουίνο Ε'. Αργότερα, το 1180, παντρεύτηκε τον Guy de Lousignan και μαζί απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε στις 25 Ιουλίου 1190 στην Άκρα.

Guy Ι (1186–1192): Γεννήθηκε το 1150-1160 στο Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του κόμη Hugh VIII του Λουζινιάν και της Bourgnogne του Ρανσόν. Παντρεύτηκε τη βασίλισσα Σίβυλλα της Ιερουσαλήμ το 1180 και έτσι ανήρθε κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου με την ανάρρηση της συζύγου του. Απέκτησαν δυο κόρες. Διατήρησε τον τίτλο του βασιλέα της Ιερουσαλήμ και μετά την πτώση της πόλης ως το 1192. Πέθανε στις 18 Ιουλίου 1194 στην Λευκωσία της Κύπρου ως ηγεμόνας της μεγαλονήσου και έκπτωτος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ.

Isabella I (1190, 1192-1205): Γεννήθηκε το 1172 στην Ιερουσαλήμ και ήταν κόρη του βασιλιά Αμαλάριχου Α' της Ιερουσαλήμ και της Μαρίας Κομνηνής καθώς και ετεροθαλής αδερφή του βασιλιά Βαλδουίνου Δ‘ και της βασίλισσας Σίβυλλας. Αρχικά, το 1183, τον παντρεύτηκε τον Humphrey IV de Toron και το 1190 τον Conrad de Monferrat, με τον οποίο απέκτησαν μια κόρη. Αργότερα, το 1192, παντρεύτηκε τον Henry II de Champagne και μαζί έκαναν δυο κόρες. Ήρθε σε τέταρτο γάμο με τον Amalric de Lusignan της Κύπρου καρπός του οποίου ήταν άλλα τρία παιδιά. Πέθανε στις 3 Απριλίου 1205 στην Άκρα.

Conrad Ι (1190, 1192): Γεννήθηκε το 1145 στο Μονφερά της βόρεια Ιταλίας (Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία) και ήταν γιος του κόμη William V, μαρκησίου του Μονφερά και της Judith του Μπάμπενμπεργκ. Παντρεύτηκε την ελληνίδα Θεοδώρα Αγγελίνα το 1187 και το 1190 τη βασίλισσα Ιζαμπέλα της Ιερουσαλήμ με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν μια κόρη. Διατήρησε τον τίτλο του βασιλέα της Ιερουσαλήμ μετά από συμφωνία με τον Ριχάρδο της Αγγλίας και τον Γκύ. Δολοφονήθηκε στις 28 Απριλίου 1192 στην Άκρα.

Henry I (1192-1197): Γεννήθηκε το 1166 στην Καμπανία της Γαλλίας και ήταν γιος του Henry I, κόμη της Καμπανίας και της Μαρίας της Γαλλίας. Παντρεύτηκε την βασίλισσα Ιζαμπέλλα της Ιερουσαλήμ το 1192 με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν δυο κόρες. Πέθανε στις 10 Σεπτεμβρίου 1197 στην Άκρα.

Amalric II (1198-1205): Γεννήθηκε το 1145 στo Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του Hugh VIII, κόμη του Λουζινιάν και της Bourgogne του Ρανσόν, καθώς και πρεσβύτερος αδερφός του βασιλιά Γκυ Α᾿. Παντρεύτηκε αρχικά την Eschive d’ Ibelin το 1176 και απέκτησαν 6 παιδιά. Ακολούθως, παντρεύτηκε την βασίλισσα Ιζαμπέλλα της Ιερουσαλήμ το 1198 με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν τρία παιδιά. Πέθανε την 1 Απριλίου 1205 στην Άκρα.

Maria (1205-1212): Γεννήθηκε το 1192 στην Άκρα και ήταν κόρη του βασιλιά της Ιερουσαλήμ Conrad και της την βασίλισσας Ιζαμπέλλα. Παντρεύτηκε αρχικά τον John de Brienne το 1210 και απέκτησαν μια κόρη. Πέθανε το 1212 στην Άκρα.

John (1210-1212): Γεννήθηκε το 1170 στo Brienne της Γαλλίας και ήταν γιος του Erard II, κόμη του Μπριέν και της Agnes de Montfaucon. Παντρεύτηκε την βασίλισσα Μαρία της Ιερουσαλήμ το 1210 με αποτέλεσμα να ανέλθει κι αυτός στο θρόνο του βασιλείου. Απέκτησαν μια κόρη. Μετά το θάνατο της Μαρίας και χωρίς να διαθέτει πλέον το βασιλικό τίτλο, παντρεύτηκε τη Στεφανία της Αρμενίας (ένας γιος) και το 1224 την ισπανίδα Berengaria της Λεόν (4 παιδιά). Πέθανε στις 27 Μαρτίου 1237. Isabella II “ Yolande” (1212-1228): Γεννήθηκε το 1212 στην Άκρα και ήταν κόρη του βασιλιά της Ιερουσαλήμ Ιωάννη και της την βασίλισσας Μαρίας. Παντρεύτηκε τον γερμανό αυτοκράτορα Frederick II Hochenstaufen το 1225 και απέκτησαν δυο παιδιά. Πέθανε το 1228 στην Αδρία της Ιταλίας. Conrad II (1228-1254): Γεννήθηκε το 1228 στην Αδρία της Ιταλίας και ήταν γιος του γερμανού αυτοκράτορα και βασιλιά της Ιερουσαλήμ Φρειδερίκου Β’ Χοχενσταόυφεν και της Ιζαμπέλλας-Γιολάντας της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε την Elisabeth της Βαυαρίας το 1246 και απέκτησαν ένα γιο. Πέθανε στις 21 Μαΐου 1254 στο Λαβέλο της Ιταλίας.

Conrad IΙI (1254-1268): Γεννήθηκε το 1252 στο κάστρο Wolfstein της Βαυαρίας και ήταν γιος του βασιλιά της Ιερουσαλήμ Κορράδου Β’ Χοχενσταόυφεν και της Elisabeth της Βαυαρίας. Πέθανε το 1268 στο Castel dell’ Ovo της Νάπολη (Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία).

Hugh (1268-1284): Γεννήθηκε το 1235 και ήταν γιος του Henry de Lusignan της Αντιόχειας και της Isabella της Κύπρου. Παντρεύτηκε την Ιζαμπέλλα των Ιμπελίν το 1255 και έκαναν μαζί 11 παιδιά. Κατείχε τον τίτλο του βασιλιά της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ. Πέθανε στις 24 Μαρτίου 1284 στη Λευκωσία.

John ΙΙ (1284-1285): Γεννήθηκε πριν το 1259 ή το 1267 στo Πουατιέ-Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του βασιλιά της Κύπρου και Ιερουσαλήμ Ούγου και της Ιζαμπέλλας των Ιμπελίν. Πέθανε στις 20 Μαΐου 1285.

Henry ΙΙ (1285-1324): Γεννήθηκε πριν το 1271 στo Πουατιέ-Λουζινιάν της Γαλλίας και ήταν γιος του βασιλιά της Κύπρου και Ιερουσαλήμ Ούγου και της Ιζαμπέλλας των Ιμπελίν. Από το 1291, μετά την πτώση της Άκρα, ήταν μόνο τιτουλάριος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ. Παντρεύτηκε την Constanza της Σιλκελίας το 1317. Πέθανε στις 31 Αυγούστου 1324 στον Στόβολο της Κύπρου ως βασιλιάς της μεγαλονήσου.

Αντιβασιλείς(Εξαιτίας της συχνής απουσίας των βασιλέων από την πρωτεύουσα ή της αιχμαλωσίας τους, ορίζονταν συχνά αντικαταστάτες για τη διακυβέρνηση της Ιερουσαλήμ ή της Άκρα, χωρίς δικαίωμα να κατέχουν τον τίτλο του βασιλιά και χωρίς απαραίτητα να είναι αξιωματούχοι του βασιλείου με τέτοια αρμοδιότητα, δηλαδή βάιλοι)

Eustace Grenier, κοντόσταυλος του βασιλείου ως αντιβασιλέας του Baldwin II το 1123William I of Bures, πρίγκιπας της Γαλλιλαίας ως αντιβασιλέας του Baldwin II το 1124 Melisende, πρώην βασίλισσα και μητέρα του Baldwin III και από το 1161 αντιβασίλισσαRaymond III, κόμης της Τρίπολης ως αντιβασιλέας του Baldwin IV από το 1174 ως το 1182Guy of Lusignan ως αντιβασιλέας του Baldwin IV λόγω της ασθένειάς του από το 1184Raymond III, κόμης της Τρίπολης ως αντιβασιλέας του ανήλικου Baldwin V το 1185-6John of Ibelin, βαρόνος της Βηρυτού ως αντιβασιλέας της Maria από το 1205 ως την ενηλικίωσή της το 1210John I (πρώην βασιλιάς το 1210-1212) ως αντιβασιλιάς της κόρης του Isabella II από το 1212ως το γάμο της το 1225 με τον αυτοκράτορα Φρειδερίκο Β’ Χοχενστάουφεν.Frederick II, Γερμανός αυτοκράτορας, ως αντιβασιλέας του γιου του Conrad II από το 1228ως την ενηλικίωσή του το 1243Alice of Champagne, βασίλισσα της Κύπρου ως αντιβασίλισσα του Conrad II από το 1243 ως το 1246Henry I της Κύπρου ως αντιβασιλέας του του Conrad II από το 1246 ως το 1253Plaisance της Αντιοχείας, ως αντιβασίλισσα του Conrad IIΙ από το 1253 ως το 1261Isabella της Αντιοχείας, ως αντιβασίλισσα του Conrad IIΙ από το 1261ως το 1264Hugh της Αντιοχείας, ως αντιβασιλέας του Conrad IIΙ από το 1264 ως το 1268

Οι αξιωματούχοι του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ (1099-1291)

Κοντόσταυλος (Constable)(Αξιωματούχος του βασιλείου με αρμοδιότητα να διοικεί το στράτευμα όταν δεν είναι παρών ο βασιλιάς, να διαχειρίζεται τα μισθοφορικά σώματα και να δικάζει υποθέσεις στρατοδικείου. Αποτελούσε τον δεύτερο στην ιεραρχία του βασιλείου και στη στέψη του βασιλέα κρατούσε τιμητικά τα χαλινάρια του αλόγου του)

Simon (1108–1115)Hugh Caulis (c. 1120)Eustace Grenier (c. 1123-1123)William I of Bures (1123–1141?)Manasses of Hierges (1144–1151)Humphrey II of Toron (1152–1179)Amalric of Lusignan (1179–1194)John of Ibelin (1194–1205)Walter of Montbéliard (1206–1211)Odo of Montbéliard (1220–1244)Philip of Montfort (c. 1244)John of Ibelin (1251–1258)William of Botron (1258–1262)

Balian of Arsuf (1268–1277)Richard of Neublans (c. 1277)Simon of Montolif (c. 1284?)Baldwin of Ibelin (c. 1286)Amalric of Lusignan (1285–1300)Philip of Brunswick-Grubenhagen (c. 1359)Peter of Lusignan (c. 1415)

Στρατοπεδάρχης ή Μαρεσάλης (Marshal)(Αποτελούσε τον τρίτο αξιωματούχο στην ιεραρχία του βασιλείου. Οδηγούσε στ μάχη τους μισθοφόρους και ήταν υπεύθυνος για τη συντήρηση και διάθεση των αλόγων του στρατεύματος. Αρμοδιότητά του ήταν και η διανομή των λαφύρων μετά τη μάχη. Κατά τη στέψη του βασιλέα βοηθούσε τον Κοντόσταυλο)

Sado (1125–1154)Eudes of St. Amand (1155–1156)Joscelin III of Edessa (1156–1159)William (1159–1171)Gerard of Pugi (1169–1174)John (c. 1179)Gerard of Ridefort (c. 1179)Walter Durus (1185–1192)Hugh Martin (c. 1191)Arnulf (c. 1193)John (1194–1200)Aimar of Laron (c. 1206)James of Dournai (1211–1217)Riccardo Filangieri (1231–1242)Philip of Cossie (c. 1250)Geoffrey of Sargines (c. 1254)John of Gibelet (1261–1262)William Canet (1269–1273)James Vidal (c. 1277)

Σενεσάλης (Seneschal)Ο αξιωματούχος αυτός ήταν αρμόδιος για την τελετή της στέψης, προήδρευε στο συμβούλιο των βαρόνων (Haute Cour) όταν απουσίαζε ο βασιλιάς, διαχειριζόταν τα κάστρα και τα οικονομικά του βασιλείου. Ήταν ο τέταρτος τη τάξει στο βασίλειο. Στη δυτική Ευρώπη το αξίωμα είχε μεγαλύτερη αξία από όσο στην Ουτρεμέρ.

Hugh of St. Omer (c. 1100–1104)Gervase (c. 1104)Hugo Chostard (c. 1112)Anscherius (c. 1122?)Isaac (c. 1149)John (c. 1151)Guy le François (c. 1164)Miles of Plancy (c. 1168–1174)Ralph (c. 1176)Joscelin III of Edessa (1176–1190)Obertus Nepos (1187–1192?)Ralph of Tiberias (1194–1220)Raymond of Gibelet (c. 1240)Baldwin of Ibelin (c. 1256)Geoffrey of Sargines (1254–1267?)Robert of Cresque (c. 1269)Jean I de Grailly (1272–1276)Eudes Pelechin (c. 1277)Philip of Ibelin (?-?)Haute Cour

Κουβικουλάριος (Chamberlain)Αξιωματούχος αρμόδιος για τη διαχείριση του βασιλικού υπηρετικού προσωπικού και του υλικού. Διέθετε ειδικό ταμείο μισθοδοσίας. Τη μέρα της στέψης ο κουβικουλάριος έντυνε το βασιλιά.

Strabulon (c. 1099)Geoffrey (c. 1099)Gerard (1108–1115)John (1119–1128)Ralph (1129–1130)Joscelin (c. 1138)Miles (c. 1138)Nicholas (1150–1152)Gauvain de la Roche (c. 1156)Gerard of Pugi (c. 1169)Amalric of Lusignan (1175–1178)John (c. 1179)Raymond (c. 1184)Balian of Ibelin (1183–1185)Thomas (1190–1197)Henry of Canelli (c. 1192)John (c. 1194)Rohard of Caiphas (1201–1220)Renaud of Caiphas (1230–1232)John of Cossie (1232–1250)Philip of Cossie (1250–1269)

Τραπεζοκόμος (Butler)Ο συγκεκριμένος αξιωματούχος ήταν αρμόδιος για την προετοιμασία του βασιλικού τραπεζιού και των γευμάτων. Ήταν επίσης ο διαχειριστής των αμπελώνων και οινοποιείων. Για το αξίωμα τούτο δεν έχουμε πληροφορίες για την εποχή της Άκρα (1191-1291) και ενδέχεται να είχε καταργηθεί μετά την απώλεια της Ιερουσαλήμ το 1187

Winric (c. 1099)Gervais (c. 1107)Pagan (1120–1136)Robert Crispin (1145–1146)Eudes of St. Amand (1164–1167)Miles (1185–1186)

Καγκελάριος (Chancellor)Ο καγκελάριος ήταν ο υπεύθυνος της βασιλικής γραμματείας και των διπλωματικών υπηρεσιών. Το αξίωμα δεν ήταν τόσο αναπτυγμένο όσο στην Ευρώπη καθώς η γραφειοκρατία στην Ουτρεμέρ δεν ήταν τόσο περίπλοκη. Τούτο συνέβαινε λόγω του αυστηρά πολεμικού χαρακτήρα του βασιλείου και του ήκιστα συγκεντρωτικού συστήματος διακυβἐρνησης, όπου η τοπική αυτονομία ήταν πολύ μεγάλη. Συνήθως τη θέση καταλάμβαναν κληρικοί που αργότερα αποκτούσαν επισκοπές.

Arnoul (?-?)Pagan (1115–1128)Amelinus (c. 1130)Franco (1133–1135?)Helias (1136–1142)Ralph, επίσκοπος της Βηθλεέμ (1146–1174)Frederick, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (c. 1150)William, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (1174–1183)Lambert (c. 1177)Bandinus (για τον Conrad of Montferrat, από το 1190 Conrad, στην Τύρο) (1188–1192)Peter, επίσκοπος της Τρίπολης (1185–1192)Eudes (c. 1190)Joscius, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (1192–1200)Ralph, επίσκοπος της Σιδώνας (1206–1212)Simon, αρχιεπίσκοπους της Τύρου (1226–1227)Maregnan (c. 1234)

Βάιλος (Bailiff)Ο βάιλος κυβερνούσε το βασίλειο όταν ο ηγεμόνας απουσίαζε ή ήταν αιχμάλωτος, ή ανήλικος ή ασθενής. Επί της ουσίας ήταν ο θεσμικός αντιβασιλέας. Τον 13ο αιώνα το αξίωμα απέκτησε τεράστια σπουδαιότητα και εξελίχθηκε σταδιακά στο σημαντικότερο, αφού οι τελευταίοι βασιλείς της Ιερουσαλήμ διέμεναν μόνιμα στη Δύση και δεν έρχονταν στην Αγία Πόλη, αφήνοντας τους βάιλους να κυβερνούν κατά το δοκούν, συχνά όμως με τη συνεργασία ή τις παρεμβάσεις των ηγεμόνων της Κύπρου.

Eustace Grenier (1123)William I of Bures (1123–1124)Miles of Plancy (1173)Raymond III of Tripoli (1173–1177)Raynald of Châtillon (1177)Guy of Lusignan (1183–1185)Raymond III of Tripoli (1186)John of Ibelin (1206–1210)Hugh of Montbéliard (1223–1227)Thomas of Calan (1227–1228) Richard Filangieri (1231–1242), at TyreOdo of Montbéliard (1236–1240), at AcreWalter Penenpié (1240), at AcreJohn of Ibelin (1246–1248)John Fainon (1248–1249)

John of Arsuf (1249–1254)John of Ibelin (1254–1256)John of Arsuf (1256–1258)Geoffrey of Sargines (1259–1261)Balian of Ibelin (1276–1277)Roger of San Severino (1277–1281)Odo Poilechien (1281–1286)Philip of Ibelin (1286-?)

Υποκόμης και καστελλάνος (Viscount and Castellan)Αυτά τα δύο αξιώματα ήταν από τα τελευταία στην ιεραρχία και αρκετές φορές τα κατείχε το ίδιο πρόσωπο. Οι αρμοδιότητές τους ήταν ασαφής ως επί το πλείστο. Γνωρίζουμε για τον υποκόμη ότι είχε δικαστικές αρμοδιότητες για θέματα πληθυσμού της πόλης και όχι ευγενών. Τους παραχωρείτο τιμητικά η χρήση του Πύργου του Δαυίδ στα τείχη της Ιερουσαλήμ. Είναι άγνωστο αν τα αξιώματα αυτά επιβίωσαν μετά την πτώση της Αγίας Πόλης το 1187.

Anselm (castellan, c. 1110)Pisellus (viscount, c. 1110)Anscatinus (viscount, 1120–1135?)Roard the elder (και τα δύο; 1135?–1150?)Arnoul (viscount, 1155–1181?)Eudes of St. Amand (και τα δύο; c. 1160)Roard the younger (castellan, 1165–1177?)Peter of Creseto (castellan, c. 1173?)Balian of Jaffa (castellan, c. 1178)Peter of Creseto (castellan, c. 1178)

Κόμητες της Τρίπολης (1102-1289)

Raymond IV της Toulouse (1102–1105)

Alfonso-Jordan (1105–1109)

William-Jordan, ως «αντιβασιλέας» (1105–1109)

Bertrand της Toulouse (1109–1112)

Pons της Τρίπολης (1112–1137)

Raymond II της Τρίπολης (1137–1152)

Raymond III της Τρίπολης (1152–1187)

Raymond IV της Τρίπολης (1187–1189), γιος του Bohemond III της Αντιόχειας

Bohemond IV της Αντιόχειας-Τρίπολης (1189–1233, επίσης πρίγκιπας της Αντιόχειας 1201–1216 και 1219–1233)

Bohemond V της Αντιόχειας-Τρίπολης (1233–1252, επίσης πρίγκιπας της Αντιόχειας)

Bohemond VI της Αντιόχειας-Τρίπολης (1252–1275, επίσης πρίγκιπας της Αντιόχειας 1252–1268)

Bohemond VII της Αντιόχειας-Τρίπολης (1275–1287)

Lucia της Τρίπολης (1287–1289)

Η Τρίπολη πέφτει στους Μαμελούκους και οι επόμενοι κόμητες είναι τιτουλάριοι

Lucia της Τρίπολης (1289 – c. 1299)

Philip της Toucy (c.1299 – 1300)

Από το 1300 ο τίτλος περνά στους βασιλείς της Κύπρου και της Ιερουσαλήμ

Peter I της Κύπρου (1345–1359)

Peter II της Κύπρου (1359–1369)

James of Lusignan (? – c. 1396), ξάδερφος του προηγούμενου

John of Lusignan (c. 1396 – c. 1430), γιος του προηγούμενου

Peter of Lusignan (c. 1430 – 1451), αδερφός του προηγούμενου, «αντιβασιλέας» της Κύπρου

Juan Tafures (1469 – 1473)

ΒΑΣΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ Ή ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ)

Berstein Serge – Milza Pierre, Ιστορία της Ευρώπης, τ.1 (5ος -18ος αι.), μτφρ. Αναστάσιος Δημητρακόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1997

Ελλάς, Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1998

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Z – ΙA, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1981

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Το Βυζαντινό Κράτος, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1996

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζάντιο – Η πραγματική ιστορία της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας, τ.1-10, εκδ. Γνώμων, Αθήνα, 2013-14

Nicholas David, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500), μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 1999

Nicol Donald, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), μτφρ. Στάθης Κομνηνός, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001

Runciman Steven, Η Ιστορία των Σταυροφοριών, τ. Α-Γ, μτφρ. Άγγυ Βλαβιανού, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2006

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2004

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, Βυζαντινή Ιστορία, τα. Α-Γ1, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, 1993-2001

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ (ΠΡΩΤΟΤΥΠΗ Ή ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ)

Berstein Serge – Milza Pierre, Ιστορία της Ευρώπης, τ.1 (5ος -18ος αι.), μτφρ. Αναστάσιος Δημητρακόπουλος, εκδ. Αλεξάνδρεια, 1997

Γιαννακόπουλος Κώστας, Βυζάντιο και Δύση, μετ. Ε. Βαρουξάκη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα, 1985

Γιαννακόπουλος Κώστας, Μεσαιωνικός δυτικός πολιτισμός και οι κόσμοι του Βυζαντίου και του Ισλάμ, μετ. Π. Χρήστου, Θεσσαλονίκη, 1993

Γιαννόπουλος Νικόλας, Βυζαντινοβουλγαρικοί πόλεμοι, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2007

Γιαννόπουλος Χρήστος, Πολεμιστές της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Γκιολές Νικόλαος, Βυζαντινή Ναοδομία (600-1204), εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1992

Γκιολές Νικόλαος, Παλαιοχριστιανική Τέχνη, Αθήνα, 1998

Γλύκατζη – Αρβελέρ Eλένη , Η πολιτική ιδεολογία της βυζαντινής αυτοκρατορίας, μετ. Τ. Δρακοπούλου, 4η έκδοση, εκδ. Ψυχογιός, Αθήνα, 1992

Γλύκατζη – Αρβελέρ Eλένη, Γιατί το Βυζάντιο, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, 2009

Dagron Gilbert, Η Γέννηση μιας Πρωτεύουσας (Η Κωνσταντινούπολη και οι θεσμοί της 330-451), μτρφ. Μαρίνα Λουκάκη, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 2000

Δεληγιάννης Περικλής , Βυζάντιο εναντίον Ισλάμ, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2009

Delvoye Charles, Βυζαντνή Τέχνη, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα, 1998

Dielh Charles, Πορτρέτα Βυζαντινών, μτφρ. Αλέξης Εμμανουήλ, εκδ. Ωκεανίδα, Αθήνα, 2003

Ελλάς, Ιστορία και Πολιτισμός του Ελληνικού Έθνους, εκδ. Πάπυρος, Αθήνα, 1998

Ζακυθηνός Δημήτριος, Βυζαντινή Ιστορία (324-1071), Αθήνα, 1977

Gerald Walter , Η Καθημερινή Ζωή στο Βυζάντιο, μτφρ. Κ. Παναγιώτου, εκδ. Παπαδήμα, 2007

Hans G. Beck, Η βυζαντινή χιλιετία, μετ. Δ. Κούρτοβικ, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1990

Hourani Albert, Ιστορία των Αραβικών Λαών, μτφρ. Βύρων Ματαράγκας, εκδ. Λιβάνη, Αθήνα, 1994

Hunger Ηerbert, Βυζαντινή Λογοτεχνία. Η λόγια κοσμική λογοτεχνία των Βυζαντινών, τ. 1-3, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1987-1994

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. Z – ΙA, εκδ. Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1981

Kazhdan A.P. – Wharton Epstein A., Αλλαγές στον Βυζαντινό Πολιτισμό κατά τον 11ο και 12ο αι., μτφρ. Ανδρέας Παππάς, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα, 1997

Καραγεώργος Βασίλειος, Η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μεσαιωνική Περίοδος, τ. Α', Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα 1987

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης , Το Βυζαντινό Κράτος, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1996

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Η πολιτική θεωρία των Βυζαντινών, Θεσσαλονίκη, 1988

Καραγιαννόπουλος Ιωάννης, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους τ.1-3, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 1978-1991

Καραπιδάκης Νικόλαος, Ιστορία της Μεσαιωνικής Δύσης (5ος – 11ος αι.), εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα, 1996

Καρδαράς Γεώργιος, Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2002

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζαντινοπερσικοί Πόλεμοι, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Καρδαράς Γεώργιος, Βυζάντιο – Η πραγματική ιστορία της χιλιόχρονης Αυτοκρατορίας, τ.1-10, εκδ. Γνώμων, Αθήνα, 2013-14

Kean Roger Michael , Ιστορικός Άτλας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μτφρ. Αθανάσιος Κατσικερός, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005

Κόλλιας, Ηλίας, Οι Ιππότες της Ρόδου. Το παλάτι και η πόλη, Αθήνα, 1991

Konstam Angus, Ιστορικός Άτλας της Μεσαιωνικής Ευρώπης, μτφρ. Παρασκευή Αυγουστίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα, 2005

Konstam Angus, Ιστορικός Άτλας των Σταυροφοριών, μτφρ. Παρασκευή Αυγουστίνου, εκδ. Σαββάλας, Αθήνα 2005

Le Goff Jacques, Ο πολιτισμός της μεσαιωνικής Δύσης, με. Ρ. Μπενβενίστε, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1993

Κουκουλές Φαίδων, Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός τ. Α-ΣΤ, Αθήνα, 1947-1957

Lemerle Paul, Ο πρώτος βυζαντινός ουμανισμός. Σημειώσεις και παρατηρήσεις για την εκπαίδευση και την παιδεία στο Βυζάντιο από τις αρχές ως το 10ο αι., μετ. Μ. Νυσταζοπούλου- Πελεκίδου, ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1981

Lock Peter, Οι Φράγκοι στο Αιγαίο (1204-1500), μτφρ. Γ. Κουσουνέλος, εκδ. Ενάλιος, Αθήνα, 1998

Λουγγής Τηλέμαχος, Επισκόπηση Βυζαντινής Ιστορίας, τ. Α' (324-1204), Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1998

Λουγγής Τηλέμαχος, Η βυζαντινή κυριαρχία στην Ιταλία (395-1071 μ.Χ.), εκδ. Εστία, Αθήνα, 1989

Miller William, Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα (1204-1566), μτφρ. Άγγελος Φουριώτης, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, 1997

Μπελέζος Δημήτρης, Βυζαντινός Στρατός, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Μπελέζος Δημήτρης, Η Λατινοκρατία στην Ελλάδα, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2004

Μπελέζος Δημήτρης, Οι Σταυροφορίες, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2004

Μπελέζος Δημήτρης, Οι Ιππότες, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Nicholas David, Η Εξέλιξη του Μεσαιωνικού Κόσμου (Κοινωνία, Διακυβέρνηση και Σκέψη στην Ευρώπη 312-1500), μτφρ. Μαριάννα Τζιαντζή, εκδ. Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ), Αθήνα 1999

Nicol Donald, Βυζάντιο και Βενετία, μτφρ. Χριστίνα- Αντωνία Μουτσοπούλου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 2004

Nicol Donald, Οι Τελευταίοι Αιώνες του Βυζαντίου (1261-1453), μτφρ. Στάθης Κομνηνός, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα, 2001

Norwich John Julius , Ιστορία της Βενετίας, μτφρ. Δημήτρης Παπαγεωργίου, εκδ. Φόρμιγξ, Αθήνα 1993

Νυσταζοπούλου-Πελεκίδου Μαρία, Οι Βαλκανικοί λαοί κατά τους Μέσους Χρόνους, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1992

Ostrogorsky Georg, Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, μετ, I, Παναγόπουλος, 3 τόμοι, Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, Αθήνα, 1978-1981

Pears Edwin, Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204, μτφρ. Ιωσ. Κασσεσιάν–Χρ. Κασσεσιάν, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα, 2005

Pears Edwin, Η Καταστροφή της Ελληνικής Αυτοκρατορίας 1453, μτφρ. Ιωσ. Κασσεσιάν–Χρ. Κασσεσιάν, εκδ. Στοχαστής, Αθήνα, 2005

Pirenne Henry, Οι πόλεις του Μεσαίωνα, μτφρ. Παντελής Μούτουλας, εκδ. Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2003

Πλακογιαννάκης Κίμων-Εμμανουήλ, Τιμητικοί τίτλοι και ενεργά αξιώματα στο Βυζάντιο, εκδ. Ιανός, Θεσσαλονίκη, 2001

Rostovtzeff Michael, Ρωμαϊκή Ιστορία, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 1984

Runciman Steven, Η Ιστορία των Σταυροφοριών, τ. Α-Γ, μτφρ. Άγγυ Βλαβιανού, εκδ. Γκοβόστη, Αθήνα, 2006

Runciman Steven, Η τελευταία βυζαντινή αναγέννηση, μετ. Λ. Καμπερίδης, εκδ. Δόμος, Αθήνα, 1986

Runciman Steven, Μυστράς, μετ. Λ. Καμπερίδης, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1986

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Ρόδος και οι Νότιες Σποράδες στα χρόνια των Ιωαννιτών Ιπποτών, εκδ. ΥΠΠΟ-ΤΑΠ, Ρόδος, 1991

Τσιρπανλής Ζαχαρίας, Η Μεσαιωνική Δύση, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2004

Τσοπάνης Κωνσταντίνος, Μέγας Κωνσταντίνος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2007

Τσοπάνης Κωνσταντίνος, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2006

Vasiliev Α.Α., Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, μετ. Δ. Σαβράμης, Μπεργαδής, Αθήνα, 1954

Φούγιας Μεθόδιος, Έλληνες και Λατίνοι - Η εκκλησιαστική αντιπαράθεση, Αθήνα, 1991

Χρονόπουλος Ιωάννης , Ηράκλειος, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Χατζάκης Ιωάννης, Ιουστινιανός, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2005

Χρονόπουλος Ιωάννης, Νικηφόρος Φωκάς, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2009

Χρονόπουλος Ιωάννης, Ιωάννης Τζιμισκής, εκδ. Περισκόπιο, Αθήνα, 2010

Χριστοφιλοπούλου Αικατερίνη, Βυζαντινή Ιστορία, τα. Α-Γ1, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη και Αθήνα, 1993-2001

Περιοδικά

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, σειρά Μεγάλες Μάχες, εκδόσεις Περισκόπιο/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Περιοδικό Ιστορικά Θέματα, σειρά Παγκόσμια Ιστορία/ Γνώμων: Επιλεγμένα άρθρα

Ιστοσελίδες

www.ime.gr/chronos (Ελληνική Ιστορία)

http://www.ehw.gr/ehw/forms( Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού)

www.wikipedia.org (Λήμματα για το Βυζάντιο, τις Σταυροφορίες και τη Μεσαιωνική Ευρώπη και Μέση Ανατολή)

http://www2.egeonet.gr (Πολιτιστική πύλη του Αρχιπελάγους του Αιγαίου)

http://www.e-istoria.com/byzantio (Βυζαντινά Θέματα)