Σαατσόγλου Ελένη

1

1. Αξίες - Στάσεις και Συμπεριφορά

Οι αξίες είναι στοιχεία που συντελούν στην περιστολή και τον έλεγχο των ενστίκτων,

καθορίζουν σημαντικά τον προσανατολισμό του ατόμου και το λυτρώνουν από την

ανασφάλεια που νιώθει όταν δεν γνωρίζει τι είναι επιθυμητό, επιτρεπτό ή

υποχρεωτικό ως συμπεριφορά από την ομάδα ή την κοινωνία της οποίας είναι μέλος

(Νόβα-Καλτσούνη, 1998).

Ο όρος στάση δηλώνει τη γενική ετοιμότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται, να

σκέπτεται, να αισθάνεται και να ενεργεί με ένα ορισμένο και σταθερό τρόπο Κατά

τον Triandis, η στάση είναι μια σκέψη, μια ιδέα εμπλουτισμένη με συγκινήσεις, η

οποία κατά κύριο λόγο, προκαθορίζει ένα σύνολο από ενέργειες για μια ορισμένη

ομάδα κοινωνικών καταστάσεων. (Heller & Nickel, 1976:48)

Είναι φανερό ότι οι στάσεις και οι απόψεις ενός ατόμου καθορίζονται ανάλογα με τον

τόπο, τον χρόνο και τις περιστάσεις για να διαμορφώσουν την απαιτούμενη

ανθρώπινη συμπεριφορά. Οι άνθρωποι δεν αποτελούν αυθύπαρκτες οντότητες αλλά

συνυπάρχουν με τα έθιμα, τους θεσμούς, τους κοινωνικούς φορείς, τα έργα και τις

δημιουργίες τους. Οι αξίες κατευθύνοντας τις πράξεις και τις ενέργειες

χρησιμοποιούνται ως κριτήρια για τον έλεγχο στάσεων και συμπεριφορών ώστε να

συμπληρώσουν την ανεπαρκή εφαρμογή των κανόνων του Δικαίου.

Το σχολείο αποτελεί έναν από τους κοινωνικούς φορείς και ως εκ τούτου έχει

σημαίνοντα ρόλο στην ηθική ανάκαμψη του ατόμου.

1.1 Οι Αξίες ως Συστήματα

Οι αξίες λειτουργούν ως ρυθμιστικές κανονιστικές αρχές, ως στερεότυπες μορφές

προσανατολισμού του ανθρώπου, ως πρίσμα, μέσω του οποίου ο άνθρωπος

προσλαμβάνει την πραγματικότητα, ώστε να την νοηματοδοτήσει και να

προσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο διάκειται. (Βουδούρη, 2006:170-183).

Διακρίνονται σε εθνικές, θρησκευτικές, πολιτικές, κοινωνικές κ.α. Συχνά μια αξία

μπορεί να ανήκει ταυτόχρονα και στις δυο ή και σε περισσότερες κατηγορίες. Ως εκ

τούτου οι αξίες είναι συναφείς, συνδέονται και σχηματίζουν συστήματα αξιών, τους

κοινωνικούς θεσμούς πολιτεία, εκκλησία, οικογένεια, σχολείο, δικαιοσύνη, κ.α.

Παράδειγμα άτομα, τα οποία έχουν σχηματίσει θετική στάση, ως προς την αξία

Δημοκρατία, όσον αφορά τον πολιτικό χώρο, είναι σχεδόν αυτονόητο ότι θα είναι

δημοκρατικά και στις κοινωνικές τους επαφές. Αξίες, οι οποίες βρίσκονται σε

αντίθεση μεταξύ τους, αλληλοαναιρούνται ή και αποκλείονται αμοιβαία. Επομένως

όταν μια νέα αξία είναι αντίθετη με τις προϋπάρχουσες ιδέες, η υιοθέτησή της από το

άτομο είναι δύσκολη ως αδύνατη.

Οι στάσεις, όπως οι αξίες και οι κανόνες, αφομοιώνονται από τις εμπειρίες που βιώνει

το άτομο στον άμεσο κοινωνικό περίγυρο. Όταν παγιώνονται στη συνείδηση των

ατόμων, δεν αλλάζουν εύκολα και αντιστέκονται στις οποιεσδήποτε αλλαγές. Όσες

στάσεις διαμορφώνονται σε μικρή ηλικία, έχουν μεγαλύτερη ισχύ και μένουν σχεδόν

αναλλοίωτες για όλη τη ζωή.(Γεώργας, 1986:121-123)

Σαατσόγλου Ελένη

2

1.2 Θεωρίες και Στάσεις / Συμπεριφορά

Η θεωρία της γνωστικής ανάπτυξης τονίζει την ενσωμάτωση των στάσεων στη

συνολική γνωστική δομή, ως οικοδόμηση συνδέσεων μεταξύ στοιχείων όπως οι ιδέες.

(Hogg & Vaughan 1995:127) Όσο ο αριθμός των σχετιζομένων στοιχείων αυξάνεται

τόσο πιο πιθανό είναι ότι μια γενικευμένη έννοια, μια στάση σχηματίζεται.

Επιπλέον η θεωρία της μάθησης υποστηρίζει ότι οι στάσεις σχηματίζονται και

αλλάζουν μέσω της γνώσης, του μηνύματος και της μεταφοράς συναισθήματος χωρίς

υποστηρικτικές δομές. Μεγαλώνοντας τα παιδιά αποκτούν γνώσεις που στηρίζουν

και δικαιολογούν τις στάσεις τους, οι οποίες αρχικά βασίζονται αποκλειστικά σε

συναισθηματικές προτιμήσεις. (Taylor et al. 1994:183)

Είναι αποδεκτό ότι το σχολείο, ως εστία προγραμματισμένης αγωγής και μάθησης,

επιδιώκει μαζί με τη μετάδοση των γενικών και εξειδικευμένων γνώσεων που

προβλέπονται από τα εκάστοτε αναλυτικά προγράμματα, οι μαθητές να αφομοιώσουν

και να υιοθετήσουν το ισχύον αξιολογικό σύστημα, κοινά αποδεκτούς τρόπους

συμπεριφοράς καθώς και τον τρόπο ζωής των συνανθρώπων του κοινωνικού

περιβάλλοντος, όπου μελλοντικά θα ενταχθούν ως πλήρη μέλη του.(Ξωχέλλης,

1981:15-22)

1.3 Οι Στάσεις ως Παράγοντας Διαμόρφωσης Συμπεριφοράς Οι στάσεις, μία από τις βασικές έννοιες στην κοινωνική ψυχολογία, ορίζονται

εγκαθημένες προδιαθέσεις για ανταπόκριση με ένα ευνοϊκό ή δυσμενή τρόπο,

σχετικά με ένα δεδομένο αντικείμενο. (Fishbein, M. & Aizen,I., 1975:6) Ως στάση

επίσης ορίζεται ένα γενικό και διαρκές θετικό ή αρνητικό συναίσθημα για κάποιο

πρόσωπο, αντικείμενο ή θέμα. (Petty & Cacioppo 1981:7)

Επεξηγηματικά οι στάσεις αποτελούν ένα σύνολο αξιών, όπως αγάπη, δικαιοσύνη,

ελευθερία, αλληλεγγύη, εντιμότητα, κ.α., που κατευθύνει και καθορίζει την

ανθρώπινη συμπεριφορά. Η συμπεριφορά ενός ατόμου δίνει τη δυνατότητα να

προσδιοριστούν οι στάσεις του. Βέβαια μια συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν

υπαγορεύεται μόνο από κίνητρα και διάθεση αλλά και από εξωτερικούς παράγοντες.

Πολλές φορές ένα άτομο συμπεριφέρεται όπως του επιβάλλεται από το περιβάλλον,

που βρίσκεται και όχι όπως πραγματικά θα επιθυμούσε.

1.4 Θυμικές Στάσεις στη Σύγχρονη Κοινωνία

Η αντίληψη του συστήματος αξιών αλλάζει από εποχή σε εποχή. Άλλες είναι οι αξίες

στην κοινωνία της κλασσικής Αθήνας, άλλες στην κοινωνία του Μεσαίωνα, άλλες

του 21ου

αιώνα.

Η σύγχρονη κοινωνία αμφισβητεί και αγνοεί τις ηθικές αξίες. Η ισορροπία ανάμεσα

στα υλικά και πνευματικά ενδιαφέροντα κλονίστηκε και οι ιδιαιτερότητες της εποχής

μας διαμορφώνουν διαφορετικό ήθος, στάσεις και συμπεριφορές, στον σύγχρονο

άνθρωπο, ο οποίος αδιαφορεί για το ηθικό περιεχόμενο των πράξεων του. Με την

απόκτηση όλο και πιο πολλών αγαθών προβλήθηκαν αξίες όπως η ιδιοτέλεια, ο

ευδαιμονισμός κ.α. Οι αναδεικνυόμενες αυτές αξίες της σύγχρονης εποχής

καθιερώνονται αμφισβητώντας τις παραδοσιακές αξίες.

Σαατσόγλου Ελένη

3

Η αμφισβήτηση οδηγεί στη θεώρηση των παραδοσιακών αξιών, ως αναχρονιστικών,

στην εγκατάλειψή τους και απαλλάσσει τον σημερινό άνθρωπο από ηθικά διλήμματα

και αναστολές. Υιοθετείται από αυτόν νέος κώδικας στάσεων, που του παρέχει το

δικαίωμα να μην αισθάνεται την ανάγκη να κρίνει το ηθικό μέρος των πράξεων του.

Αλλάζει η συμπεριφορά του, πολλές από τις ενέργειές του δεν έχουν ηθικό υπόβαθρο,

γίνονται θυμικές και ενστικτώδεις, αντιδρά εγωιστικά στις σύγχρονες προκλήσεις και

παραβαίνει τους ηθικούς κανόνες, οι οποίοι αποτελούν πηγές υπευθυνότητας και

σεβασμού προς τον συνάνθρωπο. Πλήθος κρουσμάτων ενστικτώδους βίας

εκδηλώνουν την ανηθικότητα που αποπνέει η σύγχρονη εποχή.

Επομένως η έλλειψη προτύπων και κοινών αποδεκτών αρχών και αξιών, είναι μια

πραγματικότητα της εποχής μας και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα

της νέας γενιάς. Ως εκ τούτου δεν μπορούν να μας καθοδηγήσουν τα συστήματα

αξιών, που αποτελούσαν τον συνεκτικό ιστό της κοινωνίας σε παλαιότερα χρόνια.

(http://wwwgreekamericannewsagency.com/main/index

1.5 Στάσεις / Συμπεριφορά και Επιστήμη / Τεχνολογία

Στην εποχή που διανύουμε η επιστήμη και η τεχνολογία αναπτύσσονται με ραγδαίο

ρυθμό σε σύγκριση με την εξέλιξη της πνευματικής και ηθικής πορείας του

ανθρώπου. Ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται απροετοίμαστος στο να αναθεωρήσει

και να εναρμονίσει τις ιδέες και τις αντιλήψεις του με τα δεδομένα και τις απαιτήσεις

της σύγχρονης εποχής.

Στην παγκοσμιοποιημένη ιστορική περίοδο που βιώνουμε της ραγδαίας τεχνολογικής

εξέλιξης και υπερκατανάλωσης, ο μέσος σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει ούτε τον

χρόνο ούτε την απαραίτητη παιδεία για να ασχοληθεί με τον εσωτερικό του εαυτό και

τις πνευματικές του ανάγκες. (http://autognosia.pblogs.gr/2009/07) Οι παραδοσιακές

αξίες δεν είναι ικανές να συνυπάρξουν με τις νέες σχέσεις. Ως εκ τούτου ο σύγχρονος

άνθρωπος τις αγνοεί και τις παραβαίνει. Η τρομερή δύναμη της επιστημονικής

γνώσης και της τεχνολογίας είναι έργα της σύγχρονης ανθρωπότητας. Οποιαδήποτε

αλλοίωση του ήθους της έχει άμεση αντανάκλαση στα έργα του. Η κατάχρηση της

δύναμης της ανθρώπινης δυνατότητας και η χρησιμοποίησή της για ανήθικους

σκοπούς απειλεί την ανθρωπότητα, όπως περιβαλλοντική καταστροφή, πυρηνικός

όλεθρος, κ.α.

Αντίθετα οι αξίες με ανθρωπιστικό περιεχόμενο, όπως αλληλοσεβασμός,

αλληλεγγύη, δικαιοσύνη, ελευθερία, και άλλες υπαγορεύουν στον άνθρωπο

πολιτισμένους τρόπους συμπεριφοράς. Παράδειγμα, όταν υπάρχει δικαιοσύνη, ο

άνθρωπος απαιτεί ότι του ανήκει και αισθάνεται σεβασμό. Κάθε όμως παρέκκλιση

από τις ανθρωπιστικές αξίες οδηγεί σε απάνθρωπα φαινόμενα, όπως ανταγωνισμό,

ασυδοσία, εκμετάλλευση. Έτσι λοιπόν, εφόσον εκλείπει η δικαιοσύνη επικρατεί ο

ισχυρότερος, η αυθαιρεσία, η αλαζονεία, οι κοινωνικές διακρίσεις, οι φυλετικές

περιθωριοποιήσεις, η ανελευθερία, η αμάθεια, η βία, η εξαθλίωση. Μοιραία

καταργούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Επιπρόσθετα η δικαιοσύνη, η αγάπη, ο αμοιβαίος σεβασμός και η εμπιστοσύνη

ανάμεσα στους ανθρώπους είναι βασικές προϋποθέσεις στην ομαλή ανθρώπινη

επικοινωνία, συναλλαγή και συμβίωση. Όταν οι αξίες αυτές εκλείπουν τότε οι

Σαατσόγλου Ελένη

4

άνθρωποι γίνονται καχύποπτοι και διακατέχονται από άγχος. Η ανασφάλεια σε

συνδυασμό με την έλλειψη ηθικών φραγμών εξωθεί τον άνθρωπο σε ακραίες στάσεις

και συμπεριφορά, όπως η βία και η εγκληματικότητα. Τη θέση της λογικής

καταλαμβάνει το πάθος και το ένστικτο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι κοινωνιολόγοι, πολιτικοί, φιλόσοφοι και άλλοι αναλυτές των

μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων συμφωνούν ότι ζούμε σε μια εποχή παρακμής,

στην οποία οι πολιτισμικές αξίες, οι ηθικοί κανόνες, οι ανθρωπιστικές αξίες, ακόμη

και η ίδια, η αξία της ζωής, έχουν χάσει το νόημά τους. Η ανάγκη το σχολείο να

συνεισφέρει στην ανάπτυξη και την εδραίωση των αξιών της ζωής είναι σήμερα

περισσότερο επιτακτική από ότι οποιαδήποτε άλλη εποχή, καθόσον η έξαρση της

αντικοινωνικής διάθεσης και συμπεριφοράς, των διαπροσωπικών συγκρούσεων και

της επιθετικότητας είναι πλέον εμφανής σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και

στην ευρύτερη κοινωνία. ( Γουδήρας, 2009)

Κάθε επιστήμη και γνώση μπορεί να διδαχθεί με τρόπους που προάγουν την ηθική

ανάπτυξη, αλλά μερικές είναι πιο πρόσφορες γι’ αυτό, όπως η Ιστορία, η Αγωγή του

Πολίτη τα Θρησκευτικά, και η Λογοτεχνία. Η τελευταία ιδιαίτερα, περισσότερο ίσως

από άλλες, είναι κατάλληλη να καλλιεργήσει αυτό το είδος της ευαισθησίας και

συνείδησης, το οποίο οδηγεί στην ηθική ανάπτυξη.(Παπούλια-Τζελέπη, 1984)

1.6 Εκπαιδευτικό Σύστημα και Διαμόρφωση Στάσεων Η τηλεοπτική εικόνα, ο ξενόφερτος τρόπος ζωής, η κρίση της οικογένειας οδηγούν

στην κρίση των αξιών και στην κατάργηση πολλών από αυτών. Το εκπαιδευτικό

σύστημα, όσον αφορά το περιεχόμενό του, τους διδάσκοντες, τις ίσες ευκαιρίες στο

σχολείο, το σύστημα αξιολόγησής του, αναδύει παρά τη θέλησή του και αυτό, την

αμφισβήτηση των αξιών. Ως εκ τούτου, η εκπαίδευση εμποδίζεται ίσως να

προκαθορίσει ηθικούς κανόνες και να εκπληρώσει την αποστολή της, στη

διαμόρφωση στάσεων και συμπεριφορών.

Είναι βέβαιο ότι τα σχολεία αντικατοπτρίζουν αξίες και στάσεις της ευρύτερης

κοινωνίας που τα στηρίζει. Στο σύγχρονο σχολείο, σε κάποιες περιπτώσεις, οι

αλλοεθνείς μαθητές αισθάνονται ότι η ταυτότητά τους κινδυνεύει από υποβάθμιση

του πολιτισμού και της γλώσσας τους στο σχολικό περιβάλλον και έτσι

εγκαταλείπουν το σχολείο. Κρίνεται αναγκαίο, ο δάσκαλος κατά τη διδασκαλία των

μαθημάτων να έχει τη δυνατότητα συμβολής, στη διαμόρφωση θετικών στάσεων και

αντιλήψεων, όσον αφορά τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά άλλων λαών. Η αποδοχή

της ταυτότητας ανακτά τον σεβασμό και την εμπιστοσύνη μεταξύ εκπαιδευτικού και

μαθητών.

Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η πολυπολιτισμικότητα της ελληνικής κοινωνίας των

τελευταίων δύο δεκαετιών αντανακλάται απολύτως και στη σύνθεση του μαθητικού

δυναμικού σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Επομένως γνώση, σεβασμός και

αποδοχή του διαφορετικού σε επίπεδο καταγωγής, γλώσσας και πολιτισμού ως

διαλεκτική σχέση αλληλεπίδρασης στόχων και διδακτικών ενεργειών αφορά και την

Ελλάδα ως χώρα υποδοχής και τις χώρες προέλευσης των μαθητών. (Δημάση, 2006)

Πολλοί όταν αποφαίνονται για τον ρόλο του σχολείου στην πρόληψη κοινωνικών

εντάσεων και συγκρούσεων και ιδιαίτερα εκείνων που σχετίζονται με την ετερότητα,

φαίνεται να πιστεύουν ότι το σχολείο είναι σε θέση μέσα από μια αντιρατσιστική

Σαατσόγλου Ελένη

5

αγωγή που συμπληρώνεται από μια δημοκρατική αγωγή του πολίτη να διδάξει στους

μαθητές να σέβονται ο ένας τον άλλον, παρά τη διαφορετικότητα τους και να

συνυπάρχουν αρμονικά μέσα στην κοινωνία. (Γκότοβος, 2002:130-131)

Όσο το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας υποδοχής για ποικίλους λόγους, οι

σημαντικότεροι από τους οποίους σχετίζονται με τις ιδεολογικές του αγκυλώσεις, δεν

καταφέρνει να αναδείξει τις ικανότητες των μαθητών που προέρχονται από

μεταναστευτικά περιβάλλοντα και να τις μεταφράσει σε επιδόσεις και σε

εκπαιδευτικές και επαγγελματικές προοπτικές, θα παραμείνει το ίδιο το σύστημα ο

βασικός τροφοδότης των ιδεολογιών ταυτότητας που με τη σειρά τους, προσφέροντας

έστω και μια μεταβατική παραμυθία, θα ολοκληρώνουν τον φαύλο κύκλο της

σχολικής αποτυχίας. (Γκότοβος, 2002)

Είναι αποδεκτό για τους συγκεκριμένους μαθητές με βάση το κοινωνιολογικό δόγμα,

ότι θα αποτύχουν εξαιτίας της πολιτισμικής τους απόστασης από το σχολείο.

Εκπαιδευτικοί λοιπόν που ενδιαφέρονται να προληφθεί ή να σπάσει αυτός ο φαύλος

κύκλος, είναι προτιμότερο αντί να επαναλαμβάνουν θεωρίες για την

πολυπολιτισμικότητα της κοινωνίας να προσπαθήσουν, όσον αφορά τη βελτίωση των

επιδόσεων των ετέρων μαθητών. (Γκότοβος, 2002:210)

Συμπερασματικά, οι αξίες προσδιορίζονται με βάση πρόσωπα, ιδέες, καταστάσεις,

διεργασίες, ενέργειες του ανθρώπινου περιβάλλοντος, φυσικού ή κοινωνικού, το

οποίο φανερώνει την αρνητική ή τη θετική τους σημασία για τον ίδιο τον άνθρωπο

και την κοινωνία, στην οποία ανήκει.

Βιβλιογραφία

Βουδούρη, Κ. (2006) Η Φιλοσοφία του Πολιτισμού. Αθήνα: Ιωνία

Γεώργας, Δ. (1986) Κοινωνική Ψυχολογία. Τόμος α΄ Αθήνα: Γραφικές Τέχνες. Στη

Διδακτορική Διατριβή Σιλιγάρης, Χ. (2001) Κοινωνικοποίηση στο Σχολείο: Θεσμοί,

αξίες και πρότυπα συμπεριφοράς στα σχολικά εγχειρίδια Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ

Γκότοβος, Α. (2002) Εκπαίδευση και ετερότητα: Ζητήματα Διαπολιτισμικής

Παιδαγωγικής, Αθήνα: Μεταίχμιο

Γουδήρας Δ. ( 2009) Αξίες Ζωής στην Εκπαίδευση. Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα

http://www.makthes.gr/news/opinions/45756/ (10-6-2010)

Δημάση, Μ. (2006) Η αξιοποίηση του διηγήματος «Ο Μοσκώβ Σελήμ» του Γ.

Βιζυηνού στη διδακτική πράξη της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης. Διαθέσιμο στην

ιστοσελίδα http://www.eduportal.gr/modules.php?name=News&file=print&sid=47

(7-6-2010)

Fishbein, M. &Aizen,I. (1975) Belief Attitude, Intention and Behavior: An

Introduction to Theory and Research. MA: Addison-Wesley Reading

Σαατσόγλου Ελένη

6

Heller, K. & Nickel, H (1976) Psychologie in der Erziehungswissenschaft, Band 2,

Stuttgart: Klett. Στη Διδακτορική Διατριβή Σιλιγάρης, Χ. (2001) Κοινωνικοποίηση

στο Σχολείο: Θεσμοί, αξίες και πρότυπα συμπεριφοράς στα σχολικά εγχειρίδια Η

ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ

Hogg, M.A. & Vaugham, G.M. (1995) Social Psychology, An Introduction, Prentice

Hall, N.Y

Νόβα-Καλτσούνη, Χ. (1998) Κοινωνικοποίηση. Αθήνα: Gutenberg

Nodelman, P. (1992) The Pleasures of Children’s Literature. London: Longman.

Ξωχέλλης,Π. (1981) Παιδαγωγική Σχολείου. Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης. Στη

Διδακτορική Διατριβή Σιλιγάρης, Χ. (2001) Κοινωνικοποίηση στο Σχολείο: Θεσμοί,

αξίες και πρότυπα συμπεριφοράς στα σχολικά εγχειρίδια Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΟΥ

Παπούλια –Τζελέπη, Π. (1984) Η Διανοητική Αναπτυξιακή Προσπέλαση στην Ηθική

Εκπαίδευση: Ένα Ελληνικό Παράδειγμα

http://dspace.lib.com.gr/bistream/2159/3815/1/papoulia-tselepi

Petty, R. E. & Cacioppo,J. T. (1981) Attiludes and Persuasion: classic and

contemporarapproaches,Dubuque, I.A.: Brown

Taylor, S., Peplan, L. A., Sears, D. (1994) Social Psychology,Prentice Hall στο 1ο

Συνέδριο Σχολικών Προγραμμάτων, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Ισθμός Κορίνθου,

23-25 Σεπτεμβρίου 2005. Διαμόρφωση Στάσεων και Αξιών φιλικών προς το

περιβάλλον

http://wwwgreekamericannewsagency.com/main/index (5/6/2010)

http://autognosia.pblogs.gr/2009/07 (5/6/2010)