1

Ο ρόλος του/ης Διευθυντή/ριας στη διαμόρφωση του σχολικού κλίματος

Ιωάννης ΤρικκαλιώτηςΣχολικός Σύμβουλος ΠΕ

iotrikkal@sch.gr

Υπουργείο Πολιτισμού, Παιδείας και ΘρησκευμάτωνΠεριφερειακή Διεύθυνση Π/θμιας & Δ/θμιας Εκπ/σης Κεντρικής Μακεδονίας

Επιμορφωτική ημερίδα: «Το σχολείο μπροστά στα φαινόμενα του εκφοβισμού και της βίας»

4.9.2015 στο 8ο Δημοτικό Σχολείο Κιλκίς

2

Περιεχόμενα

• Σχολικό κλίμα• Διαχείριση κρίσεων• Ηγεσία• Επικοινωνία• Σχολική διαμεσολάβηση• Πρόληψη ΣΒΕ• Σενάρια

3

4

Το κλίμα του σχολείου

Αντικατοπτρίζει• κοινωνικές• συναισθηματικές και• πολιτισμικές

εμπειρίες των μελών της σχολικής κοινότητας (μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς)

Συσχετίζεται με την ενδυνάμωση• της διδασκαλίας και• της μάθησης

Υποστηρίζεται με παρεμβάσεις• προσαρμογές στα

γνωστικά αντικείμενα και

• με συστηματική βιωματική ενασχόληση με ζητήματα κοινωνικής, συναισθηματικής και ηθικής ανάπτυξης των μαθητών

(Thapa, Cohen, Guffey, & Higgins-D’Alessandro, 2013)

5

Διαχείριση κρίσεων

• Η κρίση επιφέρει αναστάτωση, άγχος, αποδιοργάνωση και διατάραξη της ισορροπίας.

– Αυτοέλεγχος– Προσδιορισμός, κατανόηση αξιολόγηση της κατάστασης– Αναζήτηση συνεργασιών και ανάθεση ρόλων– Αντίδραση με παροχή στήριξης, φροντίδα, ενημέρωση

(Χατζηχρήστου, 2012)6

7

8

Βασικά πρότυπα ηγεσίας

•Οι υφιστάμενοι δεν έχουν συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, ούτε λαμβάνουν εξηγήσεις.Αυταρχικό

•Οι υφιστάμενοι παίρνουν αποφάσεις σύμφωνα με προσωπικά κριτήρια καθώς ο ηγέτης δεν έχει εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του.

Εξουσιοδοτικό - χαλαρό

•Η λήψη αποφάσεων γίνεται με συμμετοχικές – δημοκρατικές διαδικασίες είτε από τον ηγέτη λαμβάνοντας υπόψη τις απόψεις των υφισταμένων.

Δημοκρατικό

(Lewin et al., 1939)

9

Δημοκρατικός vs Αυταρχικός

Εξουσιοδοτεί

Ζητάει συμμετοχή

Συμβουλεύεται

Δοκιμάζει

Συζητάει

Πείθει

Διατάζει

Δημοκρατικός

Αυταρχικός

10

«Νέα ηγεσία»

•Έμπνευση - αποστολήΌραμα•για την πλήρη κατανόησή τουΕπικοινωνία του

οράματος

•με τους συμμετέχοντες - ενδυνάμωσηΣύνδεση του οράματος

•για το όραμαΔιαμόρφωση κουλτούρας

•προϋπόθεση επίτευξηςΕμπιστοσύνη

(Bryman, 1992)

11

«Νέα ηγεσία»Συναλλακτική & Μετασχηματική

Συναλλακτική(κάλυψη αναγκών των μελών)

• Εξαρτημένη: ανταμοιβή για την επίτευξη επιπέδων απόδοσης

• Διαχείριση των εξαιρέσεων: ανάληψη ηγετικής δράσης μόνο όταν κάτι δεν πάει καλά

• Εξουσιοδοτική - χαλαρή: απουσία ηγεσίας

Μετασχηματική(πρακτικές αντιμετώπισης αλλαγών)

• Χάρισμα: ικανότητα συναισθηματικής έγερσης

• Έμπνευση: προσωπικό παράδειγμα, μετάδοση οράματος

• Εξατομικευμένη αντιμετώπιση: προσοχή στις ανάγκες του άλλου

• Παρακίνηση: αναστοχασμός, κινητοποίηση, πρόκληση, νέες ιδέες

(Bass, 1985. 1990)

12

Διαστάσεις της μετασχηματικήςηγετικής πρακτικής

•Δημιουργεί όραμα

•Προσδιορίζει στόχους

•Παρακινεί

•Προσφέρει εξατομικευμένη υποστήριξη

•Παρέχει πρότυπα για τις βέλτιστες πρακτικές και τις αξίες

•Καλλιεργεί προσδοκίες

•Διαμορφώνει συνθήκες γόνιμης συνεργασίας

•Διευκολύνει τη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων

(Leithwood, 1994)

13

Ικανότητες του ηγέτη

Επαγγελματική ικανότητα•Επιστημονική κατάρτιση, πείρα, καθήκοντα, υπευθυνότητα, εποπτεία, λήψη ορθολογικών αποφάσεων

Ικανότητα συνεργασίας•Γνώση διαχείρισης ατόμων και ομάδων, αντικειμενικότητα, ανεκτικότητα, υπομονή, καλή διάθεση, ικανότητα επικοινωνίας και διαχείρισης κρίσεων

Αντιληπτική ικανότητα•Παρατηρητικότητα, φαντασία, ενεργητικότητα, ικανότητα εντοπισμού αδυναμιών, σχεδιασμός και εφαρμογή παρεμβάσεων

(Σαΐτης, 2000)

Ο αποτελεσματικός Δ/ντής

Είναι δραστήριος και όχι νωθρός.

Είναι αποκεντρωτικός και όχι συγκεντρωτικός.

Λειτουργεί συμβουλευτικά και δημοκρατικά και όχι αυταρχικά.

Επιδίδεται στη πρόληψη κρίσεων και όχι στην αντιμετώπισή τους, αφού δημιουργηθούν.

Επιδίδεται, κατά προτεραιότητα, στην εκπαίδευση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού και

λιγότερο σε διαδικασίες και κανονισμούς. 14

Τελικά;

Διαχειριστής

Ηγέτης

Εμπνευσμένος

Εμπνευστής

15

16

17

18

Επικοινωνία

• Η επιτυχημένη ή μη επικοινωνία φαίνεται να προσδιορίζει το είδος και την ποιότητα των σχέσεων που θα αναπτύξει ένας άνθρωπος αλλά και το βαθμό προσαρμογής του στην κοινωνική του ομάδα. Ορισμένες συμπεριφορές δυσχεραίνουν ή διαταράσσουν την επικοινωνιακή ανταλλαγή (Χατζηχρήστου, 2004).

• Οι προϋποθέσεις που διευκολύνουν την επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας σύμφωνα με την προσωποκεντρική θεωρία του Rogers:

-ενσυναίσθηση

-ζεστασιά και αποδοχή

-αυθεντικότητα και αυτοαποκάλυψη

19

Δεξιότητες επικοινωνίας

Ενεργητική ακρόαση

Παράφραση

Ανοιχτές ερωτήσεις

Αντανάκλαση συναισθημάτων

20

Ενεργητική ακρόαση:

Ο Διευθυντής

Παρακολουθεί προσεκτικά το …

Διευκολύνει την έκφραση του …

Εκφράζεται φανερά …

Εστιάζει στα λεγόμενα του …

21

Παράφραση

Ο Διευθυντής εκφράζεται:

Σε ακούω να μου λες ότι …

Φαίνεται σαν να θέλεις να …

Δηλαδή λες ότι …

Σύμφωνα με αυτά που …

22

Ανοιχτές ερωτήσεις

Ο Διευθυντής ρωτά

Για ποιο πράγμα θα ήθελες να … ;

Τι εννοείς όταν λες ότι …;

Πες μου για τότε που έγινε …;

23

Αντανάκλαση συναισθημάτωνΟ Δ/ντής αναδιατυπώνει με έμφαση

στο συναίσθημα του συνομιλητή:

Φαίνεται πως νιώθεις …

Ίσως αισθάνεσαι ότι …

Αναρωτιέμαι αν θα μπορούσες να …

Αισθάνεσαι λοιπόν ότι …

24

25

Δεξιότητες διαμεσολάβησης

•Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να …•Καταλαβαίνω ότι σε δυσκολεύει να …•Οι περισσότεροι συνάδελφοι …•Είναι καταπληκτικό αυτό που κατάφερες …

Επιδοκιμασία και

εφησυχασμός

•Αναφορά προσωπικής εμπειρίας•Δημιουργία υγιούς μοντέλου•Κλίμα εμπιστοσύνης

Αυτοαποκάλυψη

26

Δεξιότητες διαμεσολάβησης

• Προσφορά συγκεκριμένων στοιχείων• Πηγές• Απόψεις• Προσωπικές εμπειρίες

Παροχή πληροφοριών

• Κατά τη γνώμη μου κάθε συνάδελφος μπορεί …

• Πιστεύω ότι αν εφαρμόσεις …

Ευθεία καθοδήγηση

27

Σχολική διαμεσολάβηση• «η διαμεσολάβηση συνομηλίκων (peer mediation) ή σχολική

διαμεσολάβηση (school-based mediation) αποτελεί μια μορφή διαμεσολάβησης και ειρηνικής επίλυσης συγκρούσεων, η οποία οργανώνεται και εφαρμόζεται εντός του σχολικού πλαισίου, μεταξύ των μαθητών, ως εναλλακτική πρακτική που αντικαθιστά το πειθαρχικό σύστημα της τιμωρίας» (Αρτινοπούλου, 2010).

• Η σχολική διαμεσολάβηση αναφέρεται ως αποτελεσματική

τεχνική αντιμετώπισης του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού.

28

Στόχοι• Μείωση πειθαρχικών προβλημάτων και αποβολών • Απελευθέρωση εκπαιδευτικών από τον ρόλο της «αστυνόμευσης»

των μαθητών • Μείωση των βίαιων και αντικοινωνικών συμπεριφορών και

αποφυγή διάλυσης των φιλικών σχέσεων • Κλίμα συνεργασίας, αυτονομίας και εποικοδομητικού διαλόγου • Ενδυνάμωση ατομικότητας και ισότητας • Εύρεση κοινά αποδεκτών λύσεων • Ανάπτυξη στρατηγικών διαχείρισης μελλοντικών προβλημάτων • Βελτίωση εν γένει της σχολικής καθημερινότητας.

(Αρτινοπούλου, 2010)

29

Πρόληψη Σχολικής Βίας & Εκφοβισμού (ΣΒΕ)

Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, υλοποιεί τις Πράξεις: «Ανάπτυξη και λειτουργία δικτύου ενημέρωσης, επιμόρφωσης, πρόληψης και αντιμετώπισης των φαινομένων σχολικής βίας και εκφοβισμού»

οι οποίες είναι ενταγμένες στους Άξονες Προτεραιότητας 1, 2 και 3 του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», ΕΣΠΑ 2007-2013 και στο γενικότερο πλαίσιο των πρωτοβουλιών στου Υ.ΠΑΙ.Θ. για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού (ΣΒΕ).

30

Στόχοι

31

ΕΠΙΠΕΔΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΙΑΣ (ΣΒΕ)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

1ο Επίπεδο πρόληψης /

αντιμετώπισηςΣχολείο

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣΠεριφερειακός Διευθυντής

Προϊστάμενος ΚαθοδήγησηςΣυντονιστής (ΕΣΥΔΠ) Ομάδα υποστήριξης

πρόληψης ΣΒΕ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣΆλλος ειδικός δικτύου

(Ψυχολόγος, Κοιν. Λειτουργός, Εισαγγελέας)

Διευθυντής ΕκπαίδευσηςΥπεύθυνος/οι (ΠΟΔΠ)

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣΣχολικός ΣύμβουλοςΔιευθυντής Σχολείου

Εκπαιδευτικός/οι (ΟΔΠ)Εκπαιδευτικός Τάξης - Γονείς

3ο Επίπεδο πρόληψης /

αντιμετώπισης(Περιφερειακή Διεύθυνση)

2ο Επίπεδο πρόληψης /

αντιμετώπισης(Περιφερειακή Ενότητα )

4 βασικά προαπαιτούμενα για την επίτευξη θετικού κλίματος στο σχολείο:

Διαφανείς, δίκαιες και συνεργατικές διαδικασίες στο Σύλλογο Διδασκόντων

Εφαρμογή συνεργατικής μάθησης σε όλες τις τάξεις

Έμφαση στην υλοποίηση προγραμμάτων Αγωγής Υγείας

Εμπέδωση πνεύματος συνεργασίας στη Σχολική Κοινότητα

32