ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟΛΕΝΑ ΧΟΥΣΟΥ ΤΜΗΜΑ: Β4

Η ψυχαγωγία αποτελούσε ένα από τα κύρια συστατικά στοιχεία της καθημερινότητας των Βυζαντινών. Βεβαίως, σε κάποιες περιπτώσεις, η ορθόδοξη εκκλησία παρενέβαινε θέτοντας όρια ή θεσπίζοντας απαγορεύσεις όταν θεωρούσε ότι μια μορφή διασκέδασης ήταν βλάσφημη, αλλά όλα αυτά καθόλου δεν εμπόδιζαν τους Βυζαντινούς από το να απολαμβάνουν τις μικρές χαρές της καθημερινότητας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

•Βασικό κέντρο ψυχαγωγίας στους Βυζαντινούς χρόνους ήταν ο ιππόδρομος. Όλες σχεδόν οι μεγάλες πόλεις της αυτοκρατορίας διέθεταν ιππόδρομο. Ενώ ξακουστός ήταν εκείνος της Κωνσταντινούπολης.•Ο Βυζαντινός ιππόδρομος συνδύαζε ποικίλα θεάματα. Οι Βυζαντινοί μπορούσαν να παρακολουθήσουν εκεί: ιππικούς αγώνες, θηριομαχίες (τα λεγόμενα θεατροκυνήγια), αγώνες μεταξύ μονομάχων (κατά τα ρωμαϊκά πρότυπα), αλλά και άλλα, λιγότερο αιματηρά θεάματα. •Εκεί τελούνταν επίσης διάφορες θρησκευτικές πομπές, ενώ γίνονταν και δημόσιες τελετές ή πολιτικές συζητήσεις. Τα θεατρικά δρώμενα στον Ιππόδρομο περιορίστηκαν σταδιακά εξαιτίας της κριτικής που ασκούσαν οι καλλιτέχνες στα μέλη του κλήρου.

ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ

Βασικό κέντρο ψυχαγωγίας κατά τους Βυζαντινούς χρόνους

ΙΠΠΟΔΡΟΜΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ

Ένα από τα πιο αγαπημένα θεάματα των βυζαντινών

ΙΠΠΙΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

•Οι λαϊκές μάζες στο Βυζάντιο διασκέδαζαν με διάφορα θεάματα στο δρόμο: με σκύλους, πιθήκους, αρκούδες, φίδια, αλλά και άλλα, περισσότερο εξωτικά ζώα (ελέφαντες, ρινόκερους, καμήλες), που τα περιέφεραν οι κύριοί τους (συνήθως τσιγγάνοι) και εκτελούσαν διάφορα νούμερα, με σχοινοβάτες, θαυματοποιούς και χορευτές, αλλά και με παραστάσεις κουκλοθέατρου, που δεν ήταν άγνωστο στο Βυζάντιο.• Ακόμα, τα μέλη των λαϊκών στρωμάτων διασκέδαζαν σε λαϊκές ταβέρνες, τα καπηλειά, με κρασί και χορευτικά θεάματα.

ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ

•Οι μεγάλες θρησκευτικές γιορτές έδιναν την ευκαιρία για την οργάνωση πανηγύρεων.• Επρόκειτο για γιορτές που είχαν και εμπορικό χαρακτήρα και που γίνονταν συχνά κοντά σε κάποιο ναό, συνήθως έξω από τις πόλεις, σε ανοικτό χώρο, όπου στήνονταν πρόχειρα παραπήγματα και σκηνές. •Από τις σημαντικότερες ήταν αυτή της Τραπεζούντας, της Φρυγίας και τα Δημήτρια της Θεσσαλονίκης.

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ

Οι μεγάλες θρησκευτικές γιορτές έδιναν την ευκαιρία για την οργάνωση πανηγύρεων.

ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

«…Η πανήγυρις του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη έχει την ίδια σημασία που έχουν τα Παναθήναια στην Αθήνα και τα Πανιώνια στη Μίλητο και είναι η σημαντικότερη για τους κατοίκους της Μακεδονίας. Η πανήγυρις αρχίζει έξι μέρες πριν από τη γιορτή… Και δεν συρρέουν μόνον οι ντόπιοι και από τις γύρω περιοχές, αλλά από παντού, Έλληνες και ξένοι από την περιοχή του ποταμού Ίστρου και τη Σκυθική χερσόνησο, από την Καμπανία, την Ιβηρία αλλά και Κέλτες και άλλοι, πέρα από τις Άλπεις … Οι σκηνές σχηματίζουν δύο μακριές γραμμές και μέσα μπορείς να δεις ό,τι εμπόρευμα βάζει ο νους σου από υφάσματα και νήματα για ρούχα ανδρικά και γυναικεία, από τη Βοιωτία και την Πελοπόννησο αλλά και όσα φτάνουν από την Ιταλία με ελληνικά εμπορικά πλοία…Οι έμποροι φέρνουν τις πραμάτειες τους απευθείας από τις χώρες τους στη Θεσσαλονίκη αλλά εκείνοι από τη Μαύρη Θάλασσα τα στέλνουν στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί φτάνουν εδώ φορτωμένα σε άλογα και μουλάρια…»               Ψευδο-Λουκιανός, Τιμαρίων, 12ος αιώνας  

ΔΗΜΗΤΡΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Ο ναός, μετά την αναστήλωση του από την πυρκαγιά που κατέστρεψε τα 2/3 του, στις 5 και 6 Αυγούστου του 1917

ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Κάντε κλικ στο εικονίδιο για να προσθέσετε μια εικόνα

• Oι Ρωμαίοι γιόρταζαν τον ερχομό του νέου έτους μεταμφιεζόμενοι. Ήταν περισσότερο ένας τρόπος για να ζητήσουν την καλή τύχη για το νέο έτος. Oι βυζαντινοί κληρονόμησαν αυτή τη συνήθεια και μεταμφιέζονταν κυρίως κατά την περίοδο του Δωδεκαημέρου, δηλαδή από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα.• Πολλά στοιχεία του ελληνικού καρναβαλιού προέρχονται από τις διαπομπεύσεις στον βυζαντινό Ιππόδρομο: το μουντζούρωμα, η γαιδουροκαβάλα με ίππευση ανάποδα πάνω σε γάιδαρο ή σε <<καμήλα>>, το κρέμασμα κουδουνιών, η μεταμφίεση σε γυναίκα, η ένδυση με κουρέλια, η μεταμφίεση σε παπά, το πασάλειμμα με στάχτη ή πίσσα, βωμολοχίες και τόσα άλλα που γίνονταν σε βάρος του καταδικασμένου στον Ιππόδρομο πριν την τιμωρία του, τα συναντάμε στο ελληνικό καρναβάλι. • Η Αποκριά θα προκαλέσει την έντονη αντίδραση ητς Εκκλησίας με απαγορεύσεις και καταδίκες,  με την αιτιολογία ότι οι μεταμφιέσεις είναι  κατάλοιπα «των ειδωλολατρικών εορτών». Ωστόσο οι γιορτές αυτές θα καθιερωθούν και θα επιβληθούν, κάτι που δείχνει και τη δύναμη της βυζαντινής κοινωνίας. Τον 13ο αιώνα φαίνεται ότι έχει πια διαμορφωθεί σε γενικές γραμμές η περίοδος των Απόκρεων στο Βυζάντιο. Γίνεται λόγος για διασκεδάσεις στην Κωνσταντινούπολη οι οποίες διαρκούν τρεις βδομάδες.  

ΑΠΟΚΡΙΕΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Οι βυζαντινοί μεταμφιέζονταν κυρίως κατά την περίοδο του Δωδεκαημέρου, δηλαδή από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα.

Καρναβάλι στο Βυζάντιο

• Οι Βυζαντινοί κατά την ημέρα των Χριστουγέννων φαίνεται ότι εντός του ναού σχημάτιζαν σπήλαιο και μέσα σε αυτό εναπόθεταν στρωμνή, στην οποία τοποθετούσαν ένα παιδί, που παρίστανε τον Ιησού. Αυτό  με σαφήνεια μαρτυρεί ο Θεόδωρος Βαλσαμών ερμηνεύοντας τον 83ο κανόνα της εν Τρούλλω συνόδου.• Κατά τους βυζαντινούς χρόνους υπήρχε συνήθεια για να τονωθεί η λεχώνα γυναίκα, ιδιαίτερα για το θηλασμό, να δίνουν το λεγόμενο λοχόζεμα, μια σούπα από σιμιγδάλι, βούτυρο και μέλι.• Το λοχόζεμα συνήθιζαν οι βυζαντινοί πρόγονοί μας να στέλνουν σε φιλικά σπίτια την επόμενη των Χριστουγέννων, προς τιμή των λοχείων της Παναγιάς. Το έθιμο αυτό δεν ενέκρινε η Εκκλησία και το απαγόρευσε αφού η Παναγία <<ούκ έγνω λοχείαν>>. Η απαγόρευση αυτή όμως δεν εξάλειψε το έθιμο  το οποίο συνεχιζόταν και στα κατοπινά χρόνια.•

         

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

• Κατά τις μεγάλες εορτές συνηθιζόταν να καλλωπίζονται οι οικείες, να στολίζονται οι πόρτες και τα παράθυρα και να καθαρίζονται οι δρόμοι. Αυτό γινόταν και κατά την εορτή της Γεννήσεως του Κυρίου, οπότε  «…κατά διαταγήν του επάρχου της (κάθε) πόλεως, ου μόνον καθαρισμός των οδών εγένετο, αλλά και στολισμός διαφόρων κατά διαστήματα στηνομένων στύλων με δενδρολίβανα, κλάδους μύρτου και άνθη εποχής».• Κατά το Δωδεκαήμερο γνωρίζουμε ότι τα παιδιά γυρνούσαν τα σπίτια, από τις πρώτες πρωινές ώρες μέχρι το δειλινό και με αυλούς  και με σύριγγες (μουσικό όργανο) έλεγαν τα κάλαντα. Εκτός από τις ευχές, τα παιδία έλεγαν και εγκώμια προς τους νοικοκυραίους ανάλογα με τα σημερινά: « πολλά ΄παμε τ’ αφέντη μας, ας πούμε της κυράς μας», ζητώντας και την αμοιβή τους.• Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα κάλαντα τα έλεγαν όχι μόνο παιδιά αλλά και ενήλικοι συνοδεία ορχήστρας, περιφερόμενοι μέχρι τη βαθειά νύχτα, και δεν αποχωρούσαν από το σπίτι που καλαντούσαν, αν πρώτα δεν αμείβονταν.

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

•http://vizantinaistorika.blogspot.gr/2013/12/blog-post_23.html•http://www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_•http://vizantinaistorika.blogspot.gr/2014/03/blog-post_2.html•https://kleryhistorylessons.wordpress.com/%CE%B7-%CE%B6%CF%89%CE%B7-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B2%CF%85%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%BF/

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ