Πρόγραμμα Συμμετοχικού Σχεδιασμού σε σχολεία της...

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Τεύχος ΑνάλυσηςΜΑΪΟΣ 2016

Θέλουμε να ευχαριστήσουμε ιδιαιτέρως την Αντι-δήμαρχο Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Αγ. Πα-ρασκευής Ελισάβετ Πετσατώδη για την υποστήριξη στο πρόγραμμα και τον διευθυντή του 7ο Δημοτι-κού Αγ. Παρασκευής Γιάννη Λογοθέτη για την βοή-θεια σε όλα τα στάδια των εργαστήριών. Τέλος θέ-λουμε να ευχαριστήσουμε τους μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς που στήριξαν από την αρχή αυτή την προσπάθεια.

Διεύθυνση Προγράμματος - Συντονισμός

Υπεύθυνη Εργαστηρίων

Ομάδα Εργαστηρίων

Υπεύθυνη - Δήμος Αγ. Παρασκευής

Το «Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Συμμετοχικού Σχεδιασμού στα Σχολεία του Δήμου Αγ. Παρασκευής» διεξήχθη με πρωτοβουλία της Collective Planning & Design - CPD υπό την αιγίδα του Δήμου Αγ. Παρασκευής και σε συνεργασία με την Open Architecture Collaborative Athens.

Πούλιος Δημήτρης

Τσάδαρη Σοφία

Τσάδαρη Σοφία

Πούλιος Δημήτρης

Τσιτσάνης Δημήτρης

Κομνηνός Κώστας

Μουγιάκου Ελένη

Μούργου Αλεξάνδρα

Φιλιππίδου Δέσποινα

Γυφτοπούλου Στεφανία

Πετρά Μάρα

Πετσατώδη Ελισάβετ, Αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών

Το «Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Συμμετοχικού Σχεδιασμού στα σχολεία Αγίας Παρασκευ-ής» είναι μια πρωτοβουλία της Συνεργατικής Ομάδας Σχεδιασμού CPD - Collective Planning and Design σε συνεργασία με το Δήμο Αγί-ας Παρασκευής και την υποστήριξη της Open Architecture Collaborative Athens. Το εργα-στήριο συμμετοχικού σχεδιασμού βασίζεται σε μια δημοκρατική λογική συμμετοχής των πολιτών στο σχεδιασμό του δημόσιου χώρου και τη λήψη απο-φάσεων που αφορούν τη ζωή και την καθημερινότη-τά τους. Πρόκειται για μια καινοτόμα μέθοδο για τη χώρα μας που στοχεύει στην πραγματική συμβολή του χρήστη στη διαμόρφωση του χώρου που προο-ρίζεται για αυτόν και όχι την απλή αποδοχή ή απόρ-ριψη κάποιας προαποφασισμένης λύσης.

Ειδικό ενδιαφέρον έχουν οι περιπτώσεις των σχο-λείων και των περιβαλλόντων χώρων τους. Στις πε-ριπτώσεις αυτές, έχουμε να κάνουμε με δημόσιους χώρους που απευθύνονται κατά κύριο λόγο συγκε-κριμένες κοινωνικές ομάδες χρηστών και μάλιστα με την ειδική σημασία που έχουν τα παιδιά. Η προσέγγι-σή λοιπόν, οφείλει να ανταποκρίνεται στις ιδιαίτερες ανάγκες τόσο των μαθητών και μαθητριών διαφορε-τικών τάξεων και ηλικιών, όσο και στις απόψεις του καθηγητικού σώματος και των γονέων- κατοίκων.

Το σχολείο είναι ένας χώρος με εξαιρετική σημασία για τη ζωή ενός νέου ανθρώπου. Σε αυτόν περνά το μεγαλύτερο κομμάτι της ημέρας του για πολλά έτη της ζωής του. Είναι καθοριστικό να αισθάνεται ότι ο χώρος αυτός είναι οικείος, ότι είναι «δικός» του και της παρέας του. Με τον τρόπο αυτό θα αποδίδει κα-λύτερα εντός του, θα τον σέβεται περισσότερο από έναν αποξενωμένο από υποδοχέα των καθημερινών δραστηριοτήτων του και συνολικά θα περιορίζονται φαινόμενα αποκλεισμού, αντικοινωνικών συμπερι-φορών κ.α. Ταυτόχρονα, ο χώρος ενός δημόσιου σχολείου μπορεί να λειτουργήσει και ως κέντρο μιας γειτονιάς, να φιλοξενήσει δραστηριότητες και να συν-δεθεί με τον υπόλοιπο αστικό ιστό.

Τα παραπάνω, ενισχύουν την ανάγκη συμμετοχής των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων στο σχεδιασμό και τη διαρκή επαναδιαμόρφωση του σχολικού χώρου και ειδικά των σχολικών αυλών. Ακόμα καλύτερο είναι να συνδέεται ο σχεδιασμός των προαύλιων χώρων των σχολείων με πεζοδρο-μήσεις και σχεδιασμό νέων δημόσιων χώρων γύρω από τα σχολικά κτίρια. Αυτό είναι σημαντικό για την ασφάλεια των παιδιών αλλά και για την ενοποίηση του αστικού ιστού.

Ο αρχικός στόχος του εργαστηρίου ήταν να παρα-χθεί ένα σχέδιο προτάσεων για την αναβάθμιση του

Εισαγωγή στο Πρόγραμμα

Μαθητές του Δημοτικού παρουσιάζουν τις προτάσεις τους για τον χρωματισμό των όψεων του σχολείου τους.

6

προαύλιου χώρου του 7ου Δημοτικού και του 13ου Νηπιαγωγείου, της οδού Αρτέμωνος και τμήματος πεζοδρομίου μπροστά από την είσοδο του 4ου Γυ-μνασίου Αγίας Παρασκευής. Στην πορεία, ωστόσο, θεωρήθηκε αναγκαίο να διαμορφωθεί ένα σχέδιο- masterplan για την ευρύτερη περιοχή.

Η επιστημονική ομάδα (απαρτιζόμενη από αρχιτέκτο-νες, πολεοδόμους, συγκοινωνιολόγους, γεωπόνους και μηχανολόγους) δεν επιδίωξε να αποτυπώσεις τις δικές της ιδέες, αλλά να βρει τρόπους ώστε οι ίδιοι οι μαθητές και μαθήτριες, οι εκπαιδευτικοί και οι γο-νείς να κατανοήσουν εκ νέου το χώρο μέσα από τη βιωμένη εμπειρία τους και να σκεφτούν λύσεις για το πώς θα μπορούσε να σχεδιαστεί με γνώμονα τις δικές τους επιθυμίες και ανάγκες. Μέσα από τα εργαστή-ρια συμμετοχικού σχεδιασμού που έγιναν για κάθε συγκεκριμένη ομάδα χρηστών, βήμα- βήμα γίνονταν

κατανοητές οι επιθυμίες και τα προβλήματα μέχρι να καταληχθεί η τελική πρόταση. Οι βασικοί στόχοι αυ-τής της διαδικασίας ήταν οι εξής:

• Να επαναπροσεγγίσουν οι χρήστες (ειδικά οι μα-θητές και μαθήτριες) το χώρο του σχολείου με γνώμονα την καθημερινή λειτουργία του, τα θε-τικά και αρνητικά σημεία του και τις δικές τους ανάγκες.

• Να κατανοήσουν ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο και να μπορέσουν να παρουσιάζουν τις ιδέες τους μέσα από αναπαραστατικές μεθόδους.

• Να επεξεργαστούν υλοποιήσιμες λύσεις που βο-ηθούν την καθημερινή τους δραστηριότητα.

• Να μελετήσουν τρόπους σχεδιασμού του πρασί-νου και του δημόσιου χώρου για τον προαύλιο χώρο των σχολείων και την ευρύτερη γειτονιά.

Από αριστερά. Παρουσίαση και εργαστήριο σχεδιασμού στο 4ο Γυμνάσιο. Μαθητές του Νηπιαγωγείου σχεδιάζουν τις ιδέες τογια το χώρο της αυλής. Παρουσίαση των τελικών σχεδιών σε γονείς και εκπαιδευτικούς. Σχεδιάγραμμα ιδεών από γονείς και εκπαιδευτικούς.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ 7

• Να κατανοήσουν τη σημασία της βιωσιμότητας, της προστασίας του περιβάλλοντος κα της εξοι-κονόμησης ενέργειας.

• Μέσα από τις διαδικασίες του συμμετοχικού σχε-διασμού, να ενισχυθεί η συλλογικότητα και η ομαδική δουλειά για την επίτευξη ενός στόχου.

• Να κατακτηθεί μια ακόμα καλύτερη σχέση μεταξύ μαθητών, εκπαιδευτικών και γονιών, να αποκτή-σει εντονότερη υπόσταση η σχολική κοινότητα.

• Να σχεδιαστεί εκ νέου ο προαύλιος χώρος των σχολείων και η νέα πεζοδρομημένη οδός, αναι-ρώντας την υποβάθμιση, μέσω ενός σχεδίου που εκπροσωπεί τη βούληση των χρηστών και όχι μονάχα των σχεδιαστών ή των δημόσιων φο-ρέων.

Υπό αυτό το πρίσμα, πέρα από την επιστημονική ομάδα της CPD και το Δήμο Αγίας Παρασκευής, οι πραγματικοί πρωταγωνιστές και πρωταγωνίστριες αυ-τού του έργου, δεν είναι άλλοι από τους μαθητές και μαθήτριες των συγκεκριμένων σχολικών μονάδων, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς και κατοίκους της περιοχής. Το τελικό αποτέλεσμα ανήκει σε αυ-τούς πάνω από όλα. Η συνεργασία που επιτεύχθηκε μέσα από τα συνεχή εργαστήρια, είναι μια πρωτό-γνωρη θετική εμπειρία που οφείλει να γίνει μάθημα για νέους τρόπους άσκησης πολιτικής και δημόσιου σχεδιασμού.

7

Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 15 συναντήσεις - εργαστήρια που συμμετείχαν πάνω από 400 μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικοί και φορείς του Δήμου. Επιλέχθηκε σα μέθοδος, η διάκριση των ηλικιακών ομάδων για την καλύτερη και πιο εύκολη οργάνωση του προγράμματος, για να διατηρείται η αυτοτέλεια σε επίπεδο προτά-σεων αλλά και για λόγους που είχαν να κάνουν συνολικά με την εκπαιδευτική διαδικασία και την διαβούλευση.

Σε ένα διάστημα τριών μηνών οργανώθηκαν εργα-στήρια και συναντήσεις με μαθητές του 13ου Νηπια-γωγείου, του 7ου Δημοτικού και του 4ου Γυμνασίου Αγίας Παρασκευής, με τους γονείς και εκπροσώπους του Δήμου, με τους εκπαιδευτικούς του Δημοτικού και του Νηπιαγωγείου.

Τα εργαστήρια βασίστηκαν σε μια σειρά μεθοδολο-γιών και τεχνικών συμμετοχικού σχεδιασμού. Χρησι-μοποιήθηκαν εργαλεία όπως:

• Σχετικές διαλέξεις, ιδιαίτερα στους γονείς και τους εκπαιδευτικούς αλλά και στους μαθητές των με-γαλύτερων τάξεων (όπως στο Γυμνάσιο).

• Παιχνίδια αναγνώρισης προβλημάτων και διατύ-πωσης στόχων. Όπως: “Ποιο είναι το όραμά μας για την αυλή του Σχολείου, τι αναζητούμε;”. Τα

παιχνίδια στηρίχθηκαν πάνω στην τεχνογνωσία που έχει αναπτυχθεί από μοντέλα συμμετοχής πολιτών, όπως το Ketso Workshop κ.α.

• Σχεδιαστικά παιχνίδια που βοήθησαν στην κα-λύτερη αναγνώριση της περιοχής μελέτη. Όπως: “ Ποια είναι τα καλύτερα σημεία στην αυλή του σχολείου;” ή “Που περνάω την μέρα μου στην αυλή του σχολείου;”.

• Εργαστήρια σχεδιασμού του χώρου, όπου οι προτάσεις και οι στόχοι είχαν πλέον την μορφή του σχεδίου.

Πέρα από τις διαβουλεύσεις-συναντήσεις με τους εκ-παιδευτικούς με τους οποίους συζητήθηκαν εκτενώς οι προτεραιότητες που πρέπει να έχει η παρέμβαση, τα εργαστήρια βασίστηκαν σε μια τριπλή λογική.

• Ανάλυση της υφιστάμενης κατάστασης από τους χρήστες του χώρου

• Ιδέες και συγκρότηση του οράματος της παρέμ-βασης

• Σχεδιασμός και συγκεκριμένες προτάσεις.

Πάνω στο τρίπτυχο Ανάλυση – Όραμα – Σχεδιασμός οργανώθηκαν όλα τα εργαστήρια, με διαφορετικό τρόπο ανά ηλικιακές ομάδες.

Τα Εργαστήρια

Παρουσίαση και εργαστήριο στο 4ο Γυμνάσιο

10

Μαθητές Νηπιαγωγείου: Με τους μαθητές του 13ου Νηπιαγωγείου πραγματοποιήθηκε ένα εργα-στήριο με δύο μέρη. Στο πρώτο, οι υπεύθυνοι των εργαστηρίων σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς ρωτούσαν τους μαθητές πώς χρησιμοποιούσαν το χώρο. Στο δεύτερο μέρος, οι μαθητές και μαθήτριες αποτύπωσαν τις προτάσεις τους στο χαρτί με τη χρή-ση χρωμάτων. Οι προτάσεις αναλύονται παρακάτω, ωστόσο σημαντικό είναι να επισημάνουμε εξ αρχής ότι, στις μικρότερες ηλικίες, ο δυναμισμός και η «φα-ντασία» σε επίπεδο προτάσεων ήταν αρκετά έντονος. Επιπλέον, οι μαθητές μπορούσαν με ευκολία, με μι-κρή βοήθεια από τους υπεύθυνους των εργαστηρί-ων, να διακρίνουν τα προβλήματα του χώρου και να τα παρουσιάσουν.

Μαθητές Δημοτικού: Στους μαθητές του 7ου Δημοτικού επικεντρώθηκε ο κύριος όγκος των εργαστηρίων και της συνολικής προσπάθειας. Ο λόγος ήταν ότι η αυλή του Δημοτικού αποτε-λεί κεντρικό στοιχείο της παρέμβασης. Επίσης, ο αριθμός των μαθητών ήταν μεγάλος (περίπου 350 μαθητές) και απαιτούσε ιδιαίτερη μέριμνα. Επιλέχθηκε να χωριστούν οι τάξεις στα δύο, από την Α μέχρι τη Γ τάξη και από τη Δ μέχρι τη ΣΤ, όπου οργανώθηκαν από τρία εργαστήρι-α-συναντήσεις.

Στις μικρότερες τάξεις, τα εργαστήρια ξεκίνησαν με την παρουσίαση του συνολικού έργου και τη συ-μπλήρωση ενός ερωτηματολογίου, όπου οι μαθητές κατέγραψαν τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν την αυλή τους καθώς και τι τους αρέσει και τι όχι. Στις μεγαλύτερες τάξεις αντίστοιχη δουλειά έγινε με την

δημιουργία ενός νοητικού χάρτη (ανά τάξη και τμή-μα), όπου αποτυπώθηκε η χρήση του χώρου.

Στη δεύτερη σειρά εργαστηρίων οι μαθητές μπή-καν στο κομμάτι των ιδεών και του οράματος για το χώρο. Οι μαθητές των τριών πρώτων τάξεων είχαν έναν πιο αφαιρετικό τρόπο, ζωγραφίζοντας ιδέες και συγκεκριμένες προτάσεις. Οι μαθητές των τριών με-γαλύτερων τάξεων, έφτιαξαν ένα δέντρο ιδεών, όπου συγκεντρώθηκαν οι περισσότερες προτάσεις και ιδέ-ες για το χώρο και στη συνέχεια κατηγοριοποιηθήκαν από την ομάδα των εργαστηρίων.

Τα τελευταία εργαστήρια ήταν σχεδιαστικά. Οι πρώ-τες τάξεις ασχολήθηκαν με το κτίριο του σχολείου, και τις όψεις του Τους δόθηκε ένα ανάπτυγμα των όψεων, το οποίο έπρεπε να χρωματίσουν όπως επι-θυμούσαν. Τα αποτελέσματα διέφεραν όσο μεγά-λωναν οι ηλικίες, καθώς οι μαθητές μπορούσαν πιο εύκολα να αναγνωρίσουν το χώρο, να του δώσουν μια ιδιαίτερη λειτουργία και να κάνουν ένα πιο πολύ-πλοκο σχέδιο. Οι μεγαλύτερες τάξεις ασχολήθηκαν με την αυλή του σχολείου και σε μικρές ομάδες συ-μπλήρωσαν μια κάτοψη της αυλής με τις χρήσεις, τα χρώματα και τα υλικά που θέλανε. Από τα 12 σχέδια που προέκυψαν, η ομάδα των εργαστηρίων επέλεξε τα κοινά σημεία των προτάσεων που συγκροτήθηκαν στην τελική πρόταση.

Μαθητές Γυμνασίου: Σε περίπου 40 μαθητές του 4ου Γυμνασίου έγιναν δυο εργαστήρια τα οποία εί-χαν σαν στόχο να συγκροτήσουν ένα πλαίσιο προ-τάσεων-παρεμβάσεων για την οδό Αρτέμωνος και το τμήμα του πεζοδρομίου που φτάνει στην είσοδο του Γυμνασίου.

Προτάσεις από τους μαθητές και τις μαθήτριες της 4ης τάξης του Δημοτικού για την αυλή του σχολείου.

10

Αριστερά. Προτάσεις για το χρωματισμό του σχολείου, μοτίβα και σχέδια με βάση και τις λειτουργίες του χώρου..

Δεξιά. Η χρήση της αυλής, χάρτης αναγνώρισης από τους μαθητές του Δημοτικού.

14

Στους μαθητές έγιναν παρουσιάσεις για το σύνολο της παρέμβασης και τους στόχους των εργαστηρίων με μια μεγαλύτερη εμβάθυνση στις δυνατότητες του βιοκλιματικού σχεδιασμού. Στο πρώτο εργαστήριο, οι μαθητές σε ομάδες περιηγήθηκαν στο χώρο, επι-σήμαναν τα σημεία σκίασης και πως θα μπορούσαν να ενισχυθούν, τις περιοχές θερμικής άνεσης κ.α., ενώ συζήτησαν εκτενώς για τις δυνατές λύσεις που θα μπορούσαν να επιλεγούν. Στο δεύτερο εργαστή-ριο, οι μαθητές σχεδίασαν και παρουσίασαν τις προ-τάσεις τους.

Γονείς-Εκπαιδευτικοί: Τα εργαστήρια και οι συνα-ντήσεις με τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους φορείς του Δήμου είχαν ένα χαρακτήρα διαβού-λευσης πάνω στο συνολικό έργο της παρέμβασης

που απασχολεί την τοπική κοινωνία εδώ και χρόνια. Πραγματοποιήθηκαν πάνω από τέσσερις συναντή-σεις με εργαστήρια ιδεών και σχεδιασμού. Η δια-δικασία, παρότι διέφερε από ότι με τους μαθητές, διαπνέονταν από την ίδια λογική. Επιδιώχθηκε να αποτυπωθούν οι ιδέες των εκπαιδευτικών και των γονέων με γνώμονα της βελτιστοποίηση του χώρου για τους μαθητές ώστε να επιτυγχάνεται μεγαλύτε-ρη ασφάλεια, καλύτερες συνθήκες για παιχνίδι και δημιουργική απασχόληση κ.α. Στην περίπτωση των εκπαιδευτικών, βεβαίως, στόχος ήταν και η κάλυψη των δικών τους αναγκών στο χώρο εργασίας του. Κάτω. Σχέδια προτάσεων για την

αυλή, από μαθητες του νηπιαγωγείου. Δεξιά. Σχέδιο πρότασης για την αυλή του Δημοτικού Σχολείου

14

Ύστερα από 15 εργαστήρια συμμετοχικού σχεδια-σμού συγκεντρώθηκε ένα ογκώδες και πολύ πλού-σιο υλικό προς επεξεργασία. Η ανάλυση του υλικού και η εξαγωγή συμπερασμάτων που ακολούθησε διαμόρφωσε τις βασικές αρχές σχεδιασμού που θα καθορίσουν και την τελική σχεδιαστική πρόταση, την κεντρική ιδέα της, τις βασικές χαράξεις και λει-τουργίες της, την επιλογή υλικών και εξοπλισμού. Στόχος ήταν η μεγαλύτερη δυνατή σύνθεση των δι-αφορετικών οπτικών και απαιτήσεων σε ένα σύνολο το οποίο να μπορεί να τα ενσωματώνει οργανικά και όχι απλώς να τα παραθέτει αθροιστικά. Πριν, όμως, περιγράψουμε την αρχιτεκτονική πρόταση, ας δούμε πώς συμπυκνώνονται τα αποτελέσματα των εργαστη-ρίων που πραγματοποιήθηκαν.

ΝηπιαγωγείοΤα παιδιά του νηπιαγωγείου συζήτησαν μαζί μας και ζωγράφισαν τις προτάσεις τους, ζητώ-ντας παιχνίδια, χρώματα, εξοπλισμό και πράσι-νο.

Στις προτάσεις τους για ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ συμπεριέλαβαν: δεντρόσπιτο, κουκλόσπιτο, πειρατικό σπίτι, σπηλιά με χάρτινες παγίδες, σκάλα-δίχτυ που σκαρφαλώ-νεις, μύλο με καθίσματα, στριφογυριστή τσουλή-θρα, κούνια από ρόδα αυτοκινήτου, τραμπάλα με

καθίσματα από μισή ρόδα αυτοκινήτου, τραμπολί-νο, μονόζυγο, σκουλήκι ψεύτικο με αγκάθια, ψεύτικο δράκο που μπαίνεις μέσα και κάνεις τη φωνή του, μπασκέτα, τέρμα ποδοσφαίρου, δρόμο με τρενάκι, δρόμο για ψεύτικα αμάξια, φουσκωτά παιχνίδια.

Ως προς τον ΕΞΟΠΛΙΣΜΟ πρότειναν: παγκάκια-καθί-σματα, ρόδα αυτοκινήτου βαμμένη και κομμένη στη μέση για κάθισμα, ανεμόμυλο για δροσιά το καλο-καίρι, σιντριβάνι, σημαία.

Στις ΦΥΤΕΥΣΕΙΣ θεώρησαν αναγκαία τα: δέντρα, λουλούδια, χορτάρι, ρόδες αυτοκινήτου-γλάστρες.

Ζήτησαν τέλος τη χρήση περισσότερου ΧΡΩΜΑΤΟΣ στους εξωτερικούς τοίχους και τα κάγκελα του σχο-λείου τους.

Καίριες επισημάνεις για τον σχεδιασμό της αυλής του 13ου νηπιαγωγείου διατύπωσαν οι νηπιαγωγοί υπο-γραμμίζοντας τα εξής ζητήματα:

α) Την ανάγκη τοποθέτηση ασφαλούς, ανθεκτικού και απορροφητικού δαπέδου

β) την κατάργηση ανισόπεδων τμημάτων του δαπέ-δου

γ) την αντικατάσταση ει δυνατόν των ήδη υπαρχό-ντων παιχνιδιών με παρόμοια καινούρια και την προ-σθήκη ενός τοίχου αναρρίχησης

Τα Αποτελέσματα των Εργαστηρίων


δ) την τοποθέτηση παιχνιδιών με πολυαισθητηριακό χαρακτήρα, όπως πχ. διαφορετικές υφές, ήχοι κλπ που θα υποστηρίξουν τη λειτουργία του τμήματος ένταξης στο σχολείο

ε) την τοποθέτηση αμμοδόχου με κάποιου είδους κάλυμμα

στ) τη δημιουργία χαμηλής αποθήκης για τα παιχνί-δια εξωτερικού χώρου.

2β. Α - Β - Γ ΔημοτικούΤα παιδιά των τριών πρώτων τάξεων του δη-μοτικού χρησιμοποιούν την αυλή παίζοντας, τρέχοντας, μιλώντας και γελώντας. Τους αρέσει το μονόζυγο, τα παιχνίδια με μπάλα (πχ μήλα κ.α.), το κυνηγητό και το κρυφτό, να παίζουν «κλέφτες κι αστυνόμους», «Ψάρι – ψάρι βάτρα-χος», «Τοίχο – τοίχο», «τυφλόμυγα», «κρεμά-λα» και τουίστερ.

Στην αυλή τους αρέσει:

που είναι μεγάλη, το δέντρο, που είναι καθαρή, ο τοίχος του σχολείου γιατί είναι χρωματιστός, τα πα-γκάκια επειδή κάθονται να φάνε, η ράμπα και τα γη-πεδάκια και το σημείο που είναι κατηφόρα.

Στην αυλή δεν τους αρέσει:

που δεν έχει δέντρα και σκιά το καλοκαίρι, που είναι σκληρή και χτυπάνε, που δεν έχουν μέρη να κάθο-νται, που οι βρύσες είναι ψηλές και δε φτάνουν να πιούν νερό και που είναι βρώμικες, που τα σκουπί-δια βγαίνουν απ’ έξω, που δεν έχει παιχνίδια, το ότι έχει λακκούβες, που δεν έχει πολλά λουλούδια και

λαχανόκηπο, που δεν έχει χώμα, που έχει κάγκελα.

Δεν κρατιούνται να δώσουν ιδέες!

• «Θα ήθελα ένα μονόζυγο και έναν κήπο να φυ-τεύουμε λουλούδια ή κάτι άλλο

• Θα ήθελα πολλά χρώματα, κούνιες, μονόζυγο και πιο πολλά δέντρα

• Θα ήθελα ένα κήπο όπου θα το καλλιεργούμε τα παιδιά

• Θα ήθελα να έχει όργανα γυμναστικής και μικρό στίβο

• Θα ήθελα να έχει στο δάπεδο σχέδιο για φιδάκι, σκάκι και κουτσό

• Θα ήθελα αντί για τσιμέντο να έχει αφρολέξ

• Θα ήθελα να έχει χώμα αντί για τσιμέντο

• Θα ήθελα να έχει χορτάρι

• Θα ήθελα να έχει ταρτάν

• Θα ήθελα παιχνίδια και μπάλες»

2γ. Δ - Ε – ΣΤ ΔημοτικούΤα παιδιά των τριών μεγαλύτερων τάξεων σημει-ώνουν ως θετικά στοιχεία της αυλής τις ζωγραφιές στους τοίχους και την ύπαρξη δροσιάς.

Επιμένουν, όμως, κυρίως στα αρνητικά: Θεωρούν άδειο το προαύλιο, προβληματική την είσοδο, ζη-τούν επιδιόρθωση της τρύπας στην πίσω αυλή που πλημμυρίζει, ενοχλούνται από τα χώματα / λάσπες πίσω από βρύσες, σημειώνουν εν γένει το θέμα του

18

καθαρισμού και της υγιεινής, θεωρούν πως η αυλή έχει σημεία επικινδυνότητας, λίγα υπόστεγα (για τη βροχή), κακό φωτισμό το βράδυ και δεν τους αρέ-

σουν τα τζάμια των παραθύρων.

Οι προτάσεις τους είναι πάρα πολλές και συγκεντρώ-νονται στον πίνακα που ακολουθεί:

Εξοπλισμός Φυτεύσεις Παιχνίδια Εδάφη Μικρές επεμβάσεις (αναβάθμιση υπαρχόντων)

παγκάκια (προσοχή στον Αιμίλιο) μποστάνι λαχανόκηπος (πίσω αυλή κλειστό) Μονόζυγο / πολύζυγο χλοοτάπηταςβρύσες (να φτάνουν τα μικρά) και σε άλλα σημεία, καινούργιες/καθαρές

τραπεζοκαθίσματα για κολατσιό φυτεύσεις σε βρύσες και γηπεδάκια σπιτάκια στο έδαφος μαλακό έδαφος να ζωγραφιστούν οι γραμμές μπάσκετ ή ειδικό έδαφος

καθίσματα για εξωτερικά μαθήματα αρωματικά φυτά κούνια ψεύτικη πισίνα σηματοδότηση του σωλήνα με χρώμα

πίνακας για ζωγραφική λάσπες στις βρύσες φιδάκιμαλακό έδαφος για ρυθμική

μεγάλωμα πόρτας εισόδου

φώτα στα γήπεδα και γενικά Πράσινο/ γρασίδι σκάκιγράμματα και αριθμούς στο έδαφος

βάψιμο στα κάγκελα - χρώματα ουράνιου τόξου

κάδοι φιστικιά, λεμονιά, μαρούλια, λάχανα, φράουλες κουτσό ίσιο πάτωμα να φύγουν τα κάγκελα μεταξύ αυλής και γηπέδων

ξύλινα σπιτάκια κουφάλα για κρυφτό΅χαράξεις στο έδαφος

πρόσβαση στο πίσω μέρος της αυλής

πίσω στην αυλή - μηχανήματα γυμναστικής

παζλ γραμμές στίβου

στέγαστρο δίπλα στα σκαλιά twister ταρτάν

στάθμευση ποδηλάτων κηνύγι θησαυρού Πολύχρωμα σκαλιά

παιδική χαρά εκεί που παίζουν τα πρωτάκια

τέρματα ποδοσφαίρου

στέγαστρο στην είσοδο του κτιρίου γήπεδα

καλύτερη τεχνολογία πισίνα/ Λούνα Παρκ/ αίθουσα χορού-καραόκε/ αίθουσα μαγειρικής

Δεξία: Σχέδιο και μακέτα για την αυλή του Δημοτικού από μαθητές της Ε Τάξης.

20

Εκπαιδευτικοί Δημοτικού ΣχολείουΟι δάσκαλοι του 7ου δημοτικού σχολείου υπο-στήριξαν ενεργά την υπόθεση του συμμετοχι-κού σχεδιασμού όχι μόνο προετοιμάζοντας τα παιδιά, αλλά και καταθέτοντας αυτοτελώς τη δική τους συνολική πρόταση, την οποία μπορεί κανείς να βρει στο σύνολό της και διαδικτυακά. Στον πυρήνα της πρότασης αυτής βρίσκεται η άποψη ότι η αυλή του σχολείου είναι ένας χώρος σημαντι-κός στην πορεία της ανάπτυξης του ψυχισμού, της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς των παιδιών. Στόχος είναι η «νέα αυλή του σχολείου» να γίνει αναπόσπαστο τμήμα του εκπαιδευτικού έργου που παράγεται στο σχολείο, να βοηθήσει στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής ευαισθησίας του προσωπικού του σχολείου, να προωθεί τη θετική αλληλεπίδραση των παιδιών με το φυσικό περιβάλλον, να προσφέρει δη-μιουργικές εκπαιδευτικές δραστηριότητες στα παιδιά, να ενισχύει τη βιωματική, εμπειρική και ανακαλυπτική μάθηση, να αναπτύσσει στους μαθητές το αίσθημα της συμμετοχής, της συνεργασίας και της αντίληψης πως η αυλή του σχολείου είναι ένας πολύτιμος πό-ρος μάθησης και παραγωγής εκπαιδευτικού έργου.

Σε αυτό το πλαίσιο κατατέθηκαν και συγκεκριμένες προτάσεις για

• την ασφάλεια του χώρου: χρήση όσο το δυνα-τόν λιγότερου τσιμέντου, αρκετό χώμα, λείες στρογγυλές επιφάνειες (π.χ. κυκλικά παγκάκια), χώροι και πλακάκια από καουτσούκ, ταρτάν και άσφαλτο, προτάσεις βελτίωσης της κινητικότητας των ΑμεΑ

• τους φράχτες / κιγκλιδώματα: αλλαγή των υπαρ-χόντων κιγκλιδωμάτων ή μετατροπή τους και βά-ψιμο με ποικιλία χρωμάτων σε μοτίβα και συμβο-λισμούς, αντικατάσταση των ψηλών κιγκλιδωμά-των που υπάρχουν ανάμεσα στο προαύλιο και το γήπεδο μπάσκετ με χαμηλή πρασιά.

• την αυλή παιδότοπο – παιχνιδότοπο: να διαθέ-τει παιχνίδια που προσφέρονται για συνεργασία και ταυτόχρονα προσωπική «εκγύμναση» (αναρ-ρίχηση, ισορροπία, άλματα, σύρσιμο κ.λπ.). Τα υλικά να είναι φιλικά προς στο περιβάλλον, αν-θεκτικά και ανεκτικά στις διακυμάνσεις της θερ-μοκρασίας του περιβάλλοντος. Όπου είναι δυνα-τόν, να υποστηρίζουν τη διδασκαλία και την εκ-παιδευτική διαδικασία και να απαλειφθεί η κλίση του εδάφους

• την υιοθέτηση χρώματος και graffiti: Θεωρείται σημαντικό, τα χρώματα, η διακόσμηση και η ζω-γραφική στις διάφορες επιφάνειες να συνδέονται και να υποστηρίζουν αξίες, όπως τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, την ελευθερία, τον σεβα-σμό στο περιβάλλον, να έχουν συμβολικό και παιδαγωγικό περιεχόμενο (π.χ. κατασκευή λαβυ-ρίνθων της σκέψης, χάρτες του κόσμου, αγάπη στη μουσική, κυκλοφοριακή αγωγή). Να αποτρέ-πουν τον «σχολικό εκφοβισμό». Να παρωθούν τα παιδιά σε εποικοδομητικές συμπεριφορές.

• το Περιβάλλον – Φυτά – Ανακύκλωση (συμβολι-σμοί, χρηστικότητα): φυτά συμβατά με τη βιοποι-κιλότητα της περιοχής, ποικίλα σε χρώμα και σε ύψος, να έχουν ενδιαφέρον και να επιτρέπουν τη διεξαγωγή σχετικών μαθημάτων, να προβλεφθεί

Εικόνες από τα εργαστήρια στο Γυμνάσιο και στο Δημοτικό


«σύστημα συλλογής νερού» για το πότισμα, να παρέχουν σκίαση, να δρουν ως «ανεμοφράχτες» και να συμβάλλουν στη μείωση της ηχορύπαν-σης και της σκόνης και τη βελτίωση του μικροκλί-ματος. Επιπλέον, να δημιουργηθούν «πράσινες γωνιές» που θα ευαισθητοποιούν στην ιδέα της ανακύκλωσης.

• τον Εξοπλισμό: Στέγαστρα-Παγκάκια-Βρύσες-Γω-νιές συζήτησης, τέτοια που να προάγεται η κοι-νωνικοποίηση, η φιλία και συζήτηση των παι-διών. Δημιουργία αντίστοιχων χώρων αναμονής των γονέων

• την ενίσχυση της παιδαγωγικής προσέγγισης του χώρου: Μέσω της σχολικής αυλής επιδιώκε-ται η προαγωγή της μάθησης, οι εναλλακτικές προσεγγίσεις της γνώσης, η καινοτομία στη δι-δασκαλία, η πολυαισθητηριακή προσέγγιση της γνώσης, η ενίσχυση των κινήτρων των παιδιών για μάθηση, η ανάπτυξη της κριτικής και της δη-μιουργικής σκέψης τους και τέλος η αγάπη τους για το σχολείο.

• τη χρήση των Συμβολισμών. Εκτιμάται ότι η ζωή αποκτά νόημα μέσα από τους συμβολισμούς και τη νοηματοδότησή τους από εμάς.

21

22

Μαθητές γυμνασίουΟι μαθητές του 4ου γυμνασίου στα τρία εργα-στήρια που πραγματοποιήθηκαν εστίασαν στον σχεδιασμό της οδού Αρτέμωνος και ειδικότερα στο τμήμα της μεταξύ του σχολείου τους και του 7ου δημοτικού. Προσέγγισαν τον δρόμο ως έναν δημόσιο χώρο που προοπτικά θα απο-δοθεί στον πεζό και στόχος τους ήταν η ικανο-ποίηση των αναγκών των μαθητών μέσω ενός φιλικού προς το περιβάλλον σχεδιασμού. Οι προτάσεις τους που εκφράστηκαν με ένα πλού-σιο και γεμάτο φαντασία αρχιτεκτονικό λεξιλό-γιο μπορούν να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες: α) διαδρομές / δαπεδοστρώσεις, β) φύτευση, γ) εξοπλισμός / δραστηριότητες. Σε αυτήν την κα-τεύθυνση πρότειναν και σχεδίασαν σε κάτοψη και μικρές μακέτες:

α) χρωματιστή πλακόστρωση, διακριτές δια-δρομές στο έδαφος, ποδηλατόδρομο, σκακιέρα στο δάπεδο

β) παρτέρια με λουλούδια για χρώμα και άρωμα, δέντρα για σκίαση και χρωματισμό, πέργκολα στην είσοδο με αναρριχόμενη φύτευση

γ) κτιστές κερκίδες / αμφιθέατρο, παγκάκια, σταθερά τραπεζοκαθίσματα, γκράφιτι στον μεγάλο τοίχο, βρύ-σες, ύπαρξη του υγρού στοιχείου, κάδους απορρι-μάτων, ενίσχυση του φωτισμού, σταντ με σακούλες για τα περιττώματα των σκύλων, τοίχο αναρρίχησης.

Γονείς και κηδεμόνεςΗ ενεργητική συμμετοχή σημαντικής μερίδας των γονέων στα εργαστήρια αλλά και η έμμε-ση συμμετοχή μέσω της υποστήριξης της συμ-μετοχής των παιδιών τους συνέβαλε με σημα-ντικό τρόπο στη διαμόρφωση της πρότασης. Οι προτάσεις τους ενίσχυσαν την αντιμετώπιση του όλου τετραγώνου - και όχι απλώς της αυ-λής και του δρόμου - ως ενός δημόσιου χώρου σημαντικού για τη γειτονιά του Κοντοπεύκου. Πρότειναν παρεμβάσεις στους γύρω δρόμους και τα γηπεδάκια και έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα πρόσβασης και οδικής ασφάλειας στην περίμετρο του σχολείου. Ιδιαίτερα απα-σχόλησαν τη συζήτηση για τον ίδιο τον προαύ-λιο χώρο:

α) η ενίσχυση του πρασίνου και η αποσφράγιση του εδάφους από την άσφαλτο

β) τα ζητήματα ασφάλειας και προστασίας που πρέ-πει να λαμβάνει υπόψη του ο σχεδιασμός με κατάλ-ληλα υλικά και επιλύσεις (ελαστικό δάπεδο, στρογ-γυλεμένες ακμές στους εξοπλισμούς, ζητήματα δια-σφάλισης συνθηκών υγιεινής κ.α.)

γ) η σκίαση και η διαμόρφωση καθιστικών για τους μαθητές αλλά και τους γονείς κατά τη διάρκεια της αναμονής για την παραλαβή των παιδιών.

Πολύ ενδιαφέρουσες προτάσεις για τη δημιουργία ενός χώρου με περισσότερη φαντασία και χρώμα κατατέθηκαν επίσης και σε περιπτώσεις υιοθετήθη-καν αυτούσιες. Χωρίς την πολύτιμη συμβολή και των γονέων δε θα μπορούσε να σχηματιστεί μια όσο το δυνατόν πιο πλήρης εικόνα των προβλημάτων και των αναγκών του χώρου.

Μαθητές του Γυμνασίου και του Δημοτικού παρουσιάζουν τις δουλειές τους

Εικόνες από το δεύτερο εργαστήριο στο 4ο Γυμνάσιο. Σχεδιασμός των προτάσεων από τους μαθητές.

Λαμβάνοντας υπόψη τον πολύ μεγάλο πλούτο των προτάσεων που κατατέθηκαν και συνδιαμορφώθη-καν μέσα στις διαδικασίες των εργαστηρίων του συμ-μετοχικού σχεδιασμού, η ομάδα του σχεδιασμού επιχείρησε να διαμορφώσει ένα σχέδιο γενικής δι-άταξης / masterplan. Οι απόψεις αναλύθηκαν, ομαδοποιήθηκαν και διατάχθηκαν σε ενότητες και κατηγορίες προκειμένου εν τέλει να δώσουν ένα συμπέρασμα που με συνοχή, συνάφεια και εσωτερική συγκρότηση. To σχέδιο που παράχθη-κε από αυτή τη διαδικασία - και παρουσιάζεται εδώ - δεν έχει τον χαρακτήρα τελικής πρότασης ή ακόμη περισσότερο μιας άρτιας μελέτης, αλλά είναι κατευ-θυντήριο και οφείλει να επιλυθεί συγκεκριμένα σε επόμενο στάδιο μελέτης και κατασκευής.

Ο σχεδιασμός υπηρετεί τον κεντρικό σκοπό της δη-μιουργίας ενός προσβάσιμου δημόσιου χώρου για ολόκληρη τη γειτονιά, περιβαλλοντικά βελτιωμένου, αισθητικά ευχάριστου, λειτουργικού, κοινωνικά χρή-σιμου και περισσότερο ασφαλούς.

Ο ευρύτερος και προσβάσιμος δημόσιος χώρος για όλη τη γειτονιά υποστηρίζεται καταρχήν από παρεμβάσεις στο σύνολο του οικοδομικού τετραγώνου. Με καρδιά τη διαμόρφωση του προαύλιου χώρου του δημοτικού σχολείου, όπου βρίσκεται ο πυρήνας της παρέμβασης, ενι-

σχύεται η συνέχεια σε έναν ευρύτερο δημόσιο χώρο. Η διαμόρφωση της Αρτέμωνος αποτελεί αισθητικά συνέχεια της αυλής μέσω των αρχι-τεκτονικών προτάσεων με έμφαση καταρχήν στα χρώματα του εδάφους και τον εξοπλισμό. Ταυτόχρονα επιδιώκεται η ενίσχυση της διαπε-ρατότητας μέσω της αλλαγής της περιμετρικής περίφραξης του δημοτικού στην οδό Αρτέμω-νος, τη μετατόπιση και διεύρυνση του χώρου εισόδου και τη βελτίωση της σύνδεσης με τον χώρο των γηπέδων.

Η βελτίωση της σύνδεσης επιτυγχάνεται αφενός μέσα από την αυλή του σχολείου, με μετατόπιση της εισό-δου του χώρου άθλησης και τονισμό στο δάπεδο της διαδρομής προς την είσοδο αυτή. Αφετέρου υπο-στηρίζεται με τη διαπλάτυνση του πλευρικού προς το σχολείο πεζοδρομίου της οδού Λυκούργου, ώστε μέσω της πεζοδρόμησης της Αρτέμωνος και του νέου πεζοδρομίου στη Λυκούργου να διασφαλίζεται και η ασφαλέστερη για τους μαθητές του γυμνασίου πρόσβαση στα γήπεδα. Ο κατάφυτος χώρος επί της Παπαρηγοπούλου επίσης αποδίδεται στη γειτονιά με μετατόπιση της περιμετρικής περίφραξης εφαπτομε-νικά στα γήπεδα, ώστε να δημιουργηθεί ένα παρκάκι ελεύθερα προσβάσιμο ως συνέχεια του υπάρχοντος πεζοδρομίου.

Βασικές Επιλογές και Αρχες Σχεδιασμού της Πρότασης


Στο πλαίσιο ενός φιλικού προς το περιβάλλον σχε-διασμού έχει ιδιαίτερη σημασία η αποσφράγιση όσο το δυνατόν μεγαλύτερης επιφάνειας του εδάφους. Ο υπερδιπλασιασμός των χώρων πρασίνου από τα υπάρχοντα 200 τ.μ. σε 550 τ.μ. περίπου ενισχύει τη βελτίωση του μικροκλίματος τοπικά, της θερμικής άνεσης και της κυκλοφορίας του νερού. Συμβάλει στην εμπέδωση του βιοκλιματικού σχεδιασμού και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των χρηστών κάθε ηλικίας. Προτείνεται κατάλληλη φύτευση σε κάθε σημείο με βάση τον προσανατολισμό, τις συν-θήκες φωτισμού και τις ανάγκες για σκίαση, προφύ-λαξη, ταυτόχρονα με την αισθητηριακή παρέμβαση (χρώμα, άρωμα, υφή). Θα επιλεγούν είδη προσαρ-μοσμένα στο αττικό τοπίο, κατάλληλα για τις κλιμα-τικές συνθήκες της περιοχής, με μικρές απαιτήσεις σε συντήρηση. Επίσης, στην επιλογή των ειδών θα ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες και οι περιορισμοί φύτευσης σε χώρους που χρησιμοποιούνται από παιδιά και ειδικότερα να μην είναι επικίνδυνα (αγκά-θια) και αλλεργιογόνα. Θα χρησιμοποιηθούν φιλικά προς το περιβάλλον και πιστοποιημένα υλικά για την πραγματοποίηση των παρεμβάσεων. Δημιουργείται παράλληλα με την Θρασυβούλου και μια εκπαιδευ-τική διαδρομή που περιλαμβάνει διαφορετικά είδη δαπεδόστρωσης πολυαισθητηριακού χαρακτήρα με φυσικά υλικά, μέσω της οποίας είναι επισκέψιμοι οι χώροι φύτευσης που θα φροντίζουν οι τάξεις του σχολείου, από το νηπιαγωγείο έως την έκτη δημο-τικού.

Ο χρωματισμός των δαπέδων μπορεί να αποτελέσει βασικό στοιχείο της αρχιτεκτονικής πρότασης. Πραγ-ματοποιείται με δύο τρόπους ανάλογα με το σημείο:

με χρήση χυτού ελαστικού δαπέδου ασφαλείας και με χρωματισμό της ασφάλτου με κατάλληλα χρώ-ματα. Συνολικά διαμορφώνεται ένα «χαλί» που ενο-ποιεί τον χώρο της παρέμβασης και του δίνει ανα-γνωρισιμότητα. Ταυτόχρονα μέσω και των επιμέρους αποχρώσεων μπορούν να δημιουργούνται ζώνες δι-αφορετικών λειτουργιών / δραστηριοτήτων ή και να ζωγραφίζονται παιχνίδια και σύμβολα. Με τη χρήση του χρώματος σε όλη τη λύση επιτυγχάνεται ένα ευ-χάριστο περιβάλλον για τους χρήστες του χώρου και ιδιαίτερα τα παιδιά.

Το άπλωμα του χαλιού συνεχίζεται καλύπτοντας και τους δύο κόμβους διασταυρώσεων της Αρτέμωνος - με τη Θρασυβούλου και τη Λυκούργου - προκει-μένου να σηματοδοτήσει την ύπαρξη του σχολείου συμβάλλοντα και στη μείωση της ταχύτητας των δι-ερχόμενων αυτοκινήτων. Το χυτό ελαστικό δάπεδο χρησιμοποιείται εντός της σχολικής αυλής βελτιώνο-ντας τις συνθήκες προστασίας και ασφάλειας. Μέρι-μνα για τις ασφαλείς συνθήκες λαμβάνεται και στον σχεδιασμό του αστικού εξοπλισμού. Η ενίσχυση του φωτισμού επί της Αρτέμωνος, θα βελτιώσει και τις συνθήκες - από την άποψη αυτή - και στον περιβάλ-λοντα χώρο του σχολείου κατά τις νυχτερινές ώρες.

Η χρήση στεγάστρων / τεντών σε ανάλογα με τις χα-ράξεις των δαπεδοστρώσεων σχήματα εκτός από σκίαση δημιουργούν ένα ενδιαφέρον παιχνίδι υπο-γραμμίζοντας την παρέμβαση και στην τρίτη διάστα-ση, του ύψους.

Με τους προαναφερθέντες τρόπους δημιουργείται το υπόβαθρο για έναν χώρο περισσότερο ευχάριστο και χρήσιμο για τους κατοίκους και όχι μόνο τους μαθητές


των σχολείων. Η αρχιτεκτονική μελέτη με βάση αυτό το υπόβαθρο μπορεί να εξειδικεύσει και να συμπλη-ρώσει, ενσωματώνοντας ακόμη περισσότερες προτά-σεις του συμμετοχικού σχεδιασμού για τη βελτίωση και ενίσχυση του εξοπλισμού (βρύσες, καθίσματα, κάδους απορριμάτων κ.ο.κ.) και την αντικατάσταση / επισκευή των υπαρχόντων. Η ανάπλαση της αυλής

και η παρέμβαση επί της Αρτέμωνος είναι τα πρώτα δύο σημαντικά στοιχεία τα οποία εφόσον συμπλη-ρωθούν και με την καλή συντήρηση και κατάλληλες βελτιώσεις στον χώρο των γηπέδων μπορούν να δη-μιουργήσουν συνολικά ένα ΟΤ - πόλο έλξης, χώρο αθλητισμού και αναψυχής για ολόκληρη τη γειτονιά.

Πάνω Αριστερά. Η πρόταση όπως την επεξεργάστηκε η ομάδα των

εργαστήριων.

Κάτω Αριστέρα. Παραδείγματα νέων χρήσεων του χώρου. Από αριστερά, σχεδιασμός παιχνιδιών στο έδαφος,

υπαίθριοι πίνακες, sensory paths.

Δεξιά. Παράδειγμα χρωματισμού των δαπέδων σε σχολικό συγκρότημα

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει μια διπλή «χρή-ση». Από τη μια μεριά, εντάσσεται σε ένα σχέδιο του Δήμου για αναμορφώσεις σχολικών κτιρίων και προ-αύλιων χώρων. Είναι εξαιρετικά σημαντικό στις σημε-ρινές δύσκολες οικονομικές συνθήκες, να βρίσκονται τρόποι ώστε να μην εγκαταλείπονται και υποβαθμί-ζονται τα σχολεία, καθώς αποτελούν έναν από τους πιο κρίσιμους δημόσιους χώρους.

Από την άλλη, στον πυρήνα της πρωτοβουλίας αυ-τής είναι η αναζήτηση μεθόδων και εργαλείων συμ-μετοχής των χρηστών (κατοίκων, πολιτών, κ.α.) στο σχεδιασμό του περιβάλλοντος που ζούν, εργάζονται και μαθαίνουν. Στη συγκεκριμένη αναφερόμαστε στην κοινότητα ενός σχολείου, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και κυρίως τους μαθητές.

Από την εμπειρία του εργαστηρίου αυτού κατανο-ούμε ότι οι συμμετοχικές διαδικασίες χτίζουν μια δι-αφορετική κουλτούρα συνεργασίας που μπορεί να ξεπερνά προβλήματα και δυσκολίες στις σχέσεις με-ταξύ διαφορετικών ομάδων. Επίσης αποτελεί και μια διαφορετική πρόταση για την ίδια την εκπαιδευτική διαδικασία και μια σκέψης για το πώς θα μπορούσε να γίνεται στο μέλλον η αναβάθμιση των σχολείων περνώντας υπόψιν τις προτάσεις των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονέων.

Μέσα από το έργο αυτό μπορούμε να εξάγουμε κά-

ποια συμπεράσματα που περιγράφονται συνοπτικά παρακάτω:

Α. Η μεγαλύτερη πρόκληση στις συμμετοχικές δια-δικασίες ήταν να δημιουργηθεί ένα κλίμα ομαδικό-τητας και πραγματικής συμμετοχής που να συνδυά-ζει την αποτελεσματικότητα με την ευχαρίστηση, τη δημιουργικότητα με την ισότιμη συμβολή μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων μερών. Είναι συνολικά πολύ μεγάλη πρόκληση να περιοριστούν οι διαφο-ρετικές ταχύτητες συμμετοχής, να προσελκυσθεί το ενδιαφέρον των μαθητών και μαθητριών και να απο-φευχθεί η ταύτιση του προγράμματος με μια τυπική εκπαιδευτική διαδικασία διατηρώντας ταυτόχρονα τη σοβαρότητά του. Επαληθεύεται η αίσθηση, ότι μέσα από τις διαδικασίες του συμμετοχικού σχεδιασμού, οι χρήστες ενός χώρου και ειδικά μια κοινότητα όπως η μαθητική, αποκτούν νέα οικειότητα και σχέση με αυτόν. Η ίδια η διαδικασία, οδήγησε τα παιδιά αλλά και τους μεγαλύτερους στο να κατανοήσουν το χώρο του, να σκεφτούν ξανά τις καθημερινές πρα-κτικές τους, να φανταστούν πώς θα ήθελαν να είναι το μέρος που περνούν το μεγαλύτερος κομμάτι της ημέρας τους, να συνεργαστούν μεταξύ τους επιχει-ρηματολογώντας για το δίκιο της άποψής τους. Είναι ένας δρόμος που εκτός από την ειδική παιδαγωγική σημασία σε αυτή την περίπτωση, έχει ιδιαίτερη ση-μασία για τους αρχιτέκτονες, τους πολεοδόμους και

Συμπεράσματα


τους κρατικούς λειτουργούς, καθώς δείχνει ότι ακόμα και το καλύτερο αρχιτεκτονικά κτίσμα ή σχέδιο, μπο-ρεί να θεωρηθεί ανοίκειο και ξένο από τους χρήστες του, όσο δεν υπάρχουν διαρκείς διαδικασίες ανανέ-ωσής του στη βάση των πραγματικών αναγκών τους.

Β. Για να πετύχουν τα προγράμματα αυτά το στόχο τους, είναι εξαιρετικά κρίσιμος ο ρόλος των εκπαι-δευτικών, των γονέων και των δημοτικών αρχών. Από τη μεριά των σχεδιαστών χρειάζεται μια συγκε-κριμένη μεθοδολογία ειδικά για τη σχέση μεταξύ των «ειδικών» της σχεδιαστικής ομάδας και των εκπαι-δευτικών στα σχολεία. Απαιτούνται ιδιαίτερες παιδα-γωγικές ικανότητες για να υλοποιηθεί με επιτυχημένο τρόπο το σχεδιαστικό κομμάτι των προγραμμάτων. Οφείλει να διατηρηθεί ο κύριος ρόλος των εκπαι-δευτικών ακόμα και σε προγράμματα που απαιτούν κάποια άλλη εξειδίκευση, και ρόλος των «ειδικών» να είναι επικουρικός, συμβουλευτικός και εστιασμέ-νος σε συγκεκριμένα ζητήματα της ειδικότητάς τους. Από τη μεριά των γονέων, ελλοχεύει πάντα ο κίνδυ-νος να λειτουργούν παρεμβατικά στις διαθέσεις των παιδιών τους. Ωστόσο, η ξεχωριστή συνεργασία μαζί τους φέρνει σημαντικά αποτελέσματα καθώς ενδια-φέρονται βαθιά για το σχολείο και τη ζωή των παι-διών τους, εκπροσωπώντας ταυτόχρονα το «εντός» της σχολικής κοινότητας, με το «εκτός» με την έννοια των πολιτών της ευρύτερης περιοχής του σχολεί-ου. Σε κάθε περίπτωση, εκτός από την πλευρά του παιχνιδιού, οι συμμετοχικές διαδικασίες σχεδιασμού επιδιώκουν σε απτά αποτελέσματα για τα οποία δεν αρκεί η διάθεση των μαθητών.

Γ. Αυτά τα απτά αποτελέσματα είναι που έχει ανάγκη η σχολική κοινότητα, ώστε τα εργαστήρια αυτά να μη μείνουν μόνο στο επίπεδο της διατύπωσης προ-θέσεων. Αν μείνουν σε αυτό, τότε η δυναμική τους θα εξατμιστεί όπως πολλές άλλες καλές ιδέες. Ειδικά σε αυτή τη δύσκολη περίοδο είναι αρκετά επικίνδυ-νο να ενισχυθεί η αίσθηση της γενικής αδυναμίας και παραίτησης, που ειδικά μεταφερόμενη στους νέους ανθρώπους θα έχει πολύ αρνητικά κοινωνικά αποτε-λέσματα. Υπό το πρίσμα αυτό, είναι εξαιρετικά σημα-ντικό να υλοποιούνται, έστω και μερικώς, οι προτά-σεις που τίθενται από τους μαθητές, τους εκπαιδευτι-κούς και τους γονείς που μάλιστα έχουν λάβει υπόψη τους τα ιδιαίτερα δύσκολα χρηματοδοτικά δεδομένα. Από την εμπειρία μας, βλέπουμε ότι η φαντασία των παιδιών μπορεί να καταλήξει και σε πολύ φτηνές και εφαρμόσιμες λύσεις. Ο ρόλος των δημόσιων αρχών και ειδικά του Δήμου, είναι επομένως, εξαιρετικά κρί-σιμος. Το μικρό αλλά σημαντικό βήμα του συμμε-τοχικού σχεδιασμού στα σχολεία, μπορεί να ανοίξει νέος δρόμους συμμετοχής και σχεδιασμού.

31

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTUREhttp://cpd-consultants.gr, [email protected]

Πρόγραμμα Συμμετοχικού Σχεδιασμού σε σχολεία της...

Documents

Transcript of Πρόγραμμα Συμμετοχικού Σχεδιασμού σε σχολεία της...