Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

160
ΑΝΝΑΣ ΚΑΤΣΙΓΡΑ ΙΑΤΡΟΥ ΤΡΟΦΗ και ΖΩΗ ΤΟΜΟΣ Β'. ΑΘΗΝΑΙ

description

Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Transcript of Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Page 1: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Α Ν Ν Α Σ Κ Α Τ Σ Ι Γ Ρ ΑΙ Α Τ Ρ Ο Υ

ΤΡΟΦΗ και ΖΩΗ

Τ Ο Μ Ο Σ Β'.

ΑΘΗΝΑΙ

Page 2: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Α Ν Ν Α Σ Κ Α Τ Σ Ι Γ Ρ ΑΙ Α Τ Ρ Ο Υ

ΤΡΟΦΗ κα . ΖΩΗ

Τ Ο Μ Ο Σ Β'.

Α Θ Η Ν Α Ι

Page 3: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Η ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΤΟΥ ΤΣΕΛΕΜΕΝΤΕΤό «τί θά φάμε σήμερα», νά τό καθημερινό βά­

σανο τής κάθε νοικοκυράς. Γ ι5αΰτό καί ό Τσελεμεντές, γιά νά την εύκολύνη, έχει στο τέλος τής μαγειρικής του εβδομαδιαία μενιοΰ. Τό βιβλίο αυτό, ως γνω ­στόν, έγινε απαραίτητο στο κάθε νοικοκυριό.

— «Ξέρεις τί σκέφθηκα ; Θά πάρω ένα Τσελε­μεντέ τής Φ ω φ ώ ς ώς δώρο γιά τό γάμο της», α ­κόυσα μιά κυρία τής μεσαίας τάξεως νά λέ/η μέσα στο τράμ στη παρακαθημένη της.

Καί πώς όχι; Μή χίλιες φορές δέν ά'κουσε καί δεν διάβασε πώς άν δ έρως του νέου προ του γάμου:

'Από τά μάτια πιάνεται ατά χείλη κατεβαίνεικ ι ' άπδ τά χείλη στη καρδιά ριζώνει καί δε βγαίνει,

πάντως δμως από τό σ το μ ά χ ι περνά 6 δρόμος πού δδηγεί στην καρδιά τού συζύγου.

Ή Κάρμεν Σύλβα τό είπε καθαρά: « Έ ά ν βλέπης ότι ό σύζυγός σου στερείται καρδιάς, μή λησμονής ότι έχει στόμαχον’ περιποιήσου τούτον καί έσο βέ­βα ια οτι θά καθυποτάξης καί την καρδία του».

Καί προς κατάκτησιν, φυσικά, καί διατήρησιν

Page 4: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Τροφή κκ) Ζωί®

τής αγάπης τού συζύγου, απαραίτητος συνεργάτης είναι καί δ Τσελεμεντές.

Ποιος μπορεί ν ’ άρνηθή δτι ή αλήθεια αυτή δεν εφαρμόζεται στη μεγάλη πλειονοψηφία τώνσημερινών ανθρώ πω ν; Καλοφαγάδες με σχηματισμένο τό γού­στο για ωρισμένα τρόφιμα, υπό καθωρισμένον τρό­πον μαγειρικής,- δεν ε’νε εύκολο ν’ αλλάξουν τό· γούστο των αύτό γιατί έτσι διατάσσει ή υγιεινή ή δ· άλφα ή βήτα ιατρός. Καί τίποτε δέν χαλά τό κέφι ενός καλοφαγά συζύγου καί δέν ολιγοστεύει τήν διά τού στομάχου τροφοδοτούμενη αύτή συζυγική αγάπη, από έ'να μή σύμφωνο μέ τά γούστά του μα- γειρευμένο φαγητό.

Ευτυχώς δμως υπάρχουν καί οικογένειες, περισ­σότερες ά φ ’ δ.τι φαντάζεσθε, πού σφάλλουν, άνδρες καί γυναίκες, στά τής διατροφής των μόνον από άγνοια. ’Απευθύνομαι λοιπόν προς αυτούς καί λέγω:

— «’Ά ν χίλιοι τρόποι υπάρχουν πού κερδίζουν τήν καρδιά τού νέου, ένας καί μόνος εΐνε δ άσφαλής πού άνάπτει καί συντηρεί άσβεστη τήν αγάπη α­ληθινού συζύγου καί πατέρα; Έ φωτισμένη φρον­τίδα τής συζύγου μητέρας, πού εξασφαλίζει τήν υγεία καί ευημερία τής οικογένειας. Τό μαγειρείον„ αί εκλεκτές συνταγές καί τά πολυποίκιλα μενιού, οδη­γούν στις άβιταμινώσεις τών παιδιών, στον άρθριτι- σμό τών μεγάλων, στήν καταβαράθρωσε τών οικονο­μικών καί τήν διάλτωιν επομένως τής οικογένειας».

Μόνον, λοιπόν, στούς γονείς πού έχουν ως ιδα­νικό τήν οικογενειακήν ευτυχίαν, απαραίτητος δρος τής οποίας εινε ή υγεία καί οικονομική ισορροπία,, άφιερόνω καί τό βιβλίο μου αύτό, καθώς καί τό·

Page 5: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

’Η Μ αγειρική τβδ Τσελεμεντέ 6

^προηγούμενο.'Όσοι εξακολουθούν, μετά δσα είπαμε στό

πρώτο μας τεύχος, νά πιστεύουν δτι δ Τσελεμεντές ■είνε απαραίτητος συντελεστής τής οικογενειακής άγά" π η ς καί ευημερίας, άδικα κάμνουν τον κόπο νά μέ •διαβάζουν.

** *’Ά χρηστος λοιπόν κ α θ ’ ολοκληρίαν ή μαγειρική

του Τσελεμεντέ ; Κάθε άλλο. Αί συνταγές του εΐνε ■όλες δοκιμασμένες καί τόσο σαφείς, ώστε μ’ αυτές •μπορούν νά καλομαγειρεύσουν καί οι πιο άπειρες νοικοκυρές. Τον θέλω δμως ώς άπλοΰν σύμβουλον «?ς μόνα τά υγιεινά φαγητά, από τά οποία ευτυχώς «χει αρκετές συνταγές.

’Ό χ ι μόνον ως άχςιηστον, αλλά καί ως απολύτως Ιπ ιβλαβή τον θεωρώ προκειμένου νά τον συμβουλευ- θούμε για νά συνθέσουμε τό μενιού τής ημέρας καί τής εβδομάδος. Γ ιατί είνε καμωμένα εναντίον δλων τών νόμαιν τής καλής διατροφής. Είνε ευτυχώς καί εναντίον τής τσέπης τής πλειονοψηφίας- ώς έκ τού­του δέν είναι πολλοί οί θνητοί πού μπορούν νά τά «φαρμώσουν κατά γράμμα καί νά βλαφθούν έξ ολο­κλήρου.

’Ιδού ώς δείγμα έ'να μενιού μιας ημέρας :Πρόγευμα : ’Αστακός σάλτσα. Ε ν τ ρ ά δ α άρνί

μ έ πατάτες. Καρυδόπητα.Γεύμα : Αυγά μέ λουκάνικα. Μοσχάρι μπριζέ

-σάλτσα ντομάτα.Ά ν μού ζητούσαν συνταγή γιά νά παρασκευά­

σουν άρθριτισμό καλής ποιότητος σέ δσο τό δυνατόν βραχύτερο χρονικό διάστημα, δέν θά μπορούσα νά ,δώσω καλλιτέρα. Ε ν τ ό ς μιας καί τής αύτής ήμέρας

Page 6: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

6 'Γραφή καί Ζαή

4 πιάτα μέ 5 πλουσιώτατα ζωϊκά λευκώματα καί καθόλου χορταρικό ]

Π ώ ς πρέπει να συνθέτη τά μενιού της ή φ ω τ ι­σμένη νοικοκυρά, νά τι πρόκειται νά εξετάσουμε στο βιβλίο μας αυτό. Πάντως λέγω από τώρα ότι τά 5· αυτά λευκωματοειδή τής μιας ήμέρας τού ανωτέρω μενιού επαρκούν για τήν διατροφήν ολοκλήρου έβδο- μάδος.

Μού λέγουν πώς πέρασε πια ή μόδα τών πολ­λών πιάτων. Δεν μπαίνω στα σπίτια πού και τό φ α ­γητό των κανονίζει ή μόδα— ευλογημένη πάντως ήι νέα αυτή μόδα. "Εφαγα όμως σέ εστιατόρια λου­τροπόλεων, όπου κυρίως χρειάζεται ή πτωχή σέ πολύ θρεπτικά στοιχεία διατροφή. Καί όμως τά πιάτα μέ τά διάφορα ζωικά λευκώματα καί λοιπά θρεπτικώ- τατα φαγητά διεδέχοντο τό ένα τό άλλο. Α ϊ μόνες πού δεν κατεβρόχθιζαν ίκανοποιητικώτατες δόσεις από τό κάθε φαγητό, ήσαν αί ένδιαφερόμενες για την σιλουέττα των κυρίες.

’Αλλά περί τής διατροφής στά ξενοδοχεία τώ ν λουτροπόλεων, θά ¿μιλήσουμε Ικτενέστερα, όταν θ ά πραγματευθούμε τήν δίαιτα πού αρμόζει στούί ηλ ι­κιωμένους.

Page 7: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΤΟ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ ΤΗΣ ΓΙΑΤΡΙΝΑΣ“Ελαβα τήν εξής επιστολή :

Σ άς συγχαίρω είλικρινώς γιά δσα γράφετε σγετι- κώ ς μ έ το μεγάλο ζή τη μα των τροωών.

Έ α ύρατε μερικές γρα μ μ ές εις το ζήτημα τούτο, πού είμα ι βέβαιος δτι &ά εξετασ&ούν, και πρέπει νά Ιξεταοόούν, δχι μόνον άπό τούς άναγνώστας σας, ούτε άπό τούς ιατρούς, dAAá καί άπό το κράτος, τό έπίσημον κράτος, Τό ζήτημα τω ν τροφών είνε με­γάλο. ’Άπο οικονομικής άπόψεως, άπό θρεπτικής, υγιεινής και άπο παραγω γικής.

Οικονομικής : Σχεδόν τα 95 ο)ο του κοσμάκη, δηλαδή εργατικοί, υπάλληλοι, επιστήμονες δουλεύουν γιά τό ψω μάκι. Καί δμω ς πόσα ϋ·ά μπορούσαν νά οικονομήσουν, δν έγνώριζον τί άγοράζοντες καί τ ί τρώ γοντες ê à έξησφάλιζον τήν &ρέψιν τής οικογέ­νειας των καί τήν οικονομικήν των ισορροπίαν. Σ τήν ’Α μερική περιοδικά καί έφημερίδες καϋ·’ εκάατην εις τό ζήτημα τών τροφών άσχολούμεναι παρέχουν εβδο­μαδιαίο ν πίνακα διαφόρων φαγητώ ν, πού δύνανται νά ετοιμάσουν αΐ νοικοκυράδες, άναλόγως τής Ικανό­τητας τής τσέπης των, χω ρίς νά ελαττώσουν τάς είαα- χ&ησαμένας εις τόν οργανισμόν τω ν άπαιτ ου μ ίνας τροφάς. Κ αί βλέπετε νά δημοσιεύεται δ κατάλογος τής εβδομάδος εκ τού είδους τών τροφίμω ν πού υπάρχουν στήν άγορά :

άιά πέντε άτομα : Κρέας τόσο, πορτοκάλια τόσα, γάλα τόσο, ρύζι τόσο, ή αυγά τόσα, λάχανα τόσα , βούτυρο τόσο.

Page 8: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

s Τρβφπ κα ί Ζωή

A v ta rd ή , ή , ij είνε καμμιά δεκαριά την ήμερα. Καί δύνανται νά κοστίζουν 20 δολλάρια την ήμερα διά τά 5 άτομα ή και 1 ,50 διά τά αυτά άτομα , χωρ'ις διά των λαμβανομένων τροφών νά προσφέρουν στον οργανισμό, τά μεν δλιγώτερα θρεπτικά συστατικά άπδ τά δέ.

Ξέρετε τ ί γίνεται έδω στά σπίτια μ α ς ; 'Υ π ά ρ ­χουν γυναίκες που δεν ξεύρουν το πρω ί τί ϋά μα- γειρεύσουν. Και περιμένουν— αχ τις πονηρές— να τ'ις «διατάξη» ό άνδρας τους. Kai άν δ άνδρας δεν πή τίποτε, το μεσημέρι καί τό βράδυ δεν έχει τίποτε' καί άμέσως στέλνουν στο χασάπη γτά μπριζόλες ή στο μανάβη για αυγά— φρέσκα τής Β άρνας— και ή οικο­γένεια από 6 άτομα οίκονομεϊται. Ε υτυχώ ς έχομεν και τό φρέσκο βούτυρο (;) καί με δυό πακετάκια τήν ήμέρα οίκονομεϊται ή οικογένεια. Κ αμμιά φορά στά άστέΛα λέγω τής γυναίκας μου δτι &ά ήμποροΰσε μ ε ­ρικές ή μέρες ν άντικατασι ήση τό βούτυρο με λάδι καλό κτυπημένο με λεμόνι' άλλά νά σου είπώ τήν άλή&ειαν, ούτε εγώ πιστεύω άτι είναι ισότιμο μ ε τό βούτυρον, ούτε ή γυνα ΐκά μου*.

Ε υτυχώ ς δμω ς χάρις είς σάς ¿κόψαμε τό άσπρο ψ ω μί καί τρώ γομεν εύχαρίστατς καί ήμεΐς κοι τά τρία μα ς παιδιά τό μαύρο. Kai μάς φαίνεται τόσο νόστιμο γιατί τό είπατε σείς. Βλέιιετε, εγώ είμα ι δικηγό­ρος και ένας δικηγόρος δέν δύναται, δηλαδή δεν έπ ι· τρέπεται νά λέγη δτι ξεύρει από πράγματα διαίιης κα'ι τροφών.

(*) Ή επιστολή αυτή μου εστάλη πριν ή γράψω περί λαδιού καί τής υπεροχής αΰτοΰ απέναντι του βουτύρου (δρα «Τροφή καί ζωή» Α' τεύχος σελ. 172).

Page 9: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Τέ> έβτιατόριον τής γ ιατρ ίνα ς 9

Φρονώ, λοιπόν, κ . Κατοίγρα, αν ϋελήσετε νά Ιν- όιαφερθήτε διά τον κοσμάκη, νά γράφετε τδ Ιδσοδι- μολόγιον της έβδομάδος άναλόγως τής εποχής ώς καί τον εϊδονς τής ασχολίας τής οικογένειας και έκά· στον μέλονς αυτής. ' Ο κοσμάκης νά είσθε βέβαια θά σάς ενγνω μονή . Και προ παντός ημείς οι σύζυγοι.

Σ άς έγραψα τό άναλόγως τον είδους τής ασχολίας ν,αί θ υμ ή θ η κ α δτι στο Σ ικάγον υπάρχει ένα εστια­τόριο, που άμα θέλησης νά πάς νά φας έκει, δεν σε ρω τούν τί θέλεις να φάς, άλλά πόσων χρόνων είσαι, άν είσαι έγγαμος... τί δουλειά κάμνεις και σε βάζει στη πλάστιγγα και σε ζυγίζει καί αμέσως σου σερβί­ρει τό... γενμά σου. Αυτό θά φας καί δχι άλλο. Τό έστιατόριον αυτό τό διευθύνει μία ιατρός. Καί κάμνει χρυσές δουλειές. Πολλοί που δέ θέλουν νά σκεφθονν διά τό ζήτημα τον τι θά φάνε, αλλά « νά φάνε ο ,τι πρέπει» διά νά έχουν ΐοοζνγιον τής υγείας των έχουν γίνη τακτικοί πελάται τής κυρίας ιατρού - διευθυν- τρίας τον εστιατορίου καί μένουν ενθουσιασμένοι.

”Α ς είνε, πιστεύω δτι σάς έγραψα πολλά καί νά μ ε σνγχω ρητε. Ά λ λ ’ έτσι την παθαίνουμε ημείς οί δικηγόροι. Πιάνομε την πέννα καί επειδή βρίσκομε χαρτί μπροστά μας νομίζουμε δτι πρέπει νά τό γρά­ψω μεν ο Ιο.

Μ ετά τιμήςΓ . Α .

’Οφείλουμε νά ομολογήσουμε δτι ή επιστολή του ευγενοϋς επιστολογράφου μας, δεν περιέχει οΰιε μια λέξη για πέταμα. Ά δ ιά φ ορον άν δεν πρόκειται ημείς νά δέσουμε σ’ εφαρμογή δλες τις φωτεινές του συμβουλές. Π ρώτον και κύριον ημείς ελπίζουμε ότι μέ δσα μέχρι σήμερα γράψαμε σχετικώς μέ

Page 10: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

10 Τροφή χ κ ι Ζ«π

τήν διατροφή καί μέ δσα θά προσθέσουμε στο βι­βλίο μας αύτό, θά κάνουμε τις νοικοκυρές ικανές νά κανονίζουν σάν δοκτορέσσες του εστιατορίου τού σπιτιού των τό μενιού τής ήμέρας σύμφωνα μέ τις ανάγκες των μελών τής οικογένειας και προ παν­τός ανάλογα μέ τά οικονομικά των μέσα. Και έτσι θά περιττεύη ή καθημερινή δημοσίευσις Ιδωδιμολο- γίων στις εφημερίδες.

Ά λλα πριν ά π ’ δλα νομίζουμε πώς πρέπει νά έζετάσουμε τήν σχέσι τής μαγειρικής προς τήν υγι­εινήν.

Γ·

ΥΓΙΕΙΝΗ ΚΑΙ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗΌ ποιαδήποτε υγιεινή και αν ανοίξετε θά διαβά­

σετε τά εξής π ερ ίπ ο υ :«Τό μαγειρεΐον είναι ή πρώτη πράξις τής πέ­

ψεως’ διότι δξΰνει τήν δρεξιν διά τοϋ ερεθισμού πού προκαλεΐ εις τά αισθητήρια όργανα. Αυξάνει τήν πεπτικότητα και τό άφομοιοόσιμον α υ τ ώ ν διότι άφαι- ρώντας τά δύσπεπτα μέρη καθιστά αυτά προσιτά εις τά πεπτικά υγρά».

Πέτε μου, σάς παρακαλώ, ποιο από τά επιχειρή­ματα αυτά μπορεί ν ’ άνθέξη στήν ατμόσφαιρα τήν επαναστατική πού έφεραν στή διατροφή μας αΐ νεώτερες έρευνες και ανακαλύψεις ;

Ά ς αρχίσουμε από τό τελευτα ίο: Τήν άφαίρε- σιν τών δύσπεπτων μερών τής τροφή:. Ά λλ’ ημείς γνωρίσαμε δτι αί φλούδες οσπρίων, δημητριακών και φρούτων πού περιέχουν άλατα καί βιταμίνες, κα ­

Page 11: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

'Υ γ ιε ινή καί Μ αγειρική 11

θ ώ ς και τό ξυλώδες μέρος - κυτταρίνη - των λαχα­νικών, πού περιέχει αφθονον έρμα για την φυσιο­λογική λειτουργία τών εντέρων, είναι στοιχεία α π α ­ραίτητα στην υγεία καί την παράτασι τής ζωής. Γι* αυτό ή νέα φυσιολογική διαιτητική διαγράφουσα ΐή ν σχετική παράγραφο μάς λέγε ι:

«’Ό χ ι, παρακαλώ, πολύ ραφιναρισμένη τροφή. ’Αφήστε καί μερικές φλούδες καί μερικά κουκού­τσια. Μή φοβεΐσθε τήν δυσπεψία' γιατί άλλο «δύσ­πεπτο» καί άλλο «άπεπτο». Ό οργανισμός μας δεν εινε τόσον ανόητος, ώστε ν’ άναλαμβάνη να χωνεύσχ^ ιά ξυλώδη μέρη τών τροφών, τά κουκούτσια καί τά παρόμοια. Τά παραδίδει αυτούσια στο παχύ έντερο διά τά περαιτέρω.

"Ας εξετάσουμε τώρα αν ή φωτιά, μαλακώνουσα τις τροφές, αυξάνει τήν πεπτικότητα καί τό άφομοι- ώσιμον αυτών.

Ή τοιαύτη εκδοχή είναι αντίθετη πρός,δλες τίς βιολογικές αλήθειες πού γνωρίσαμε, τουλάχιστον δσον άφορφ τίς κυριώτερές μας τ ρ ο φ έ ς : φρούτα, χόρτα καί ζωϊκά λευκώματα.

Ε ίπαμε δτι οι ωμές ζωϊκές τροφές έχουν ρυθμό πλησιέστερο πρός τό λεύκωμα τών κυττάρων μας καί προς τό οποίο πρόκειται ν ’ αφομοιωθούν. Γ ι ’ αύτό πέπτεται χωρίς καθόλου νά κουράζη τά όργανά μας καί άπορροφάται σχεδόν εξ ολοκλήρου. Έ ν φ , ταν βράση καί πήξη καί γίνη σάν καουτσούκ, μέρος μό­νον αυτού άπορροφάται καί αυτό γίνεται μέ πολύν· κόπο. Κ α ί τό δυσάρεστον εινε δτι δσο λιγώτερα θρε­πτικά συστατικά παρέχει τό μαγειρευμένο ζωϊκό λεύκωμα στο α ίμα , τόοο περισσότερα προσφέρει στήν άποσύνθεσι τών εντέρων, δηλαδή στήν αύτο-

Page 12: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

12 Τροφή κ κ ΐ Ζωή

θηλητηρίασιν.Στο ίδιο συμπέρασμα καταλήγουμε και οίν εξε­

τάσουμε τό ζήτημα από άπόψεως άρχαιότητος. Έ π ι γενεάς γενεών οΐ άνθρωποι που δέν είχαν φωτιά τά έτρωγαν όλα ωμά. Ε π ο μ έν ω ς προς την ωμή τρο­φ ή έχει προσαρμοσθή τελείως δ άνθρώπινος οργα­νισμός. Μήπως καί ή πρώτη τροφή τοϋ ανθρώπου, τό μητρικό γάλα, δέν είναι άβραστη τροφή ;

Τά ζώα σπανίως ασθενούν, δσο ζοϋν σέ άγρια κατάστασι' χάνουν δμως την υγεία των και γνωρί­ζουν τις διάφορες ασθένειες ά'μα εξημερωθούν καί συμμερισθοΰν τά μαγειρευμένα φαγητά των κυρίων των.

Αυτά πού μάς λέγει ή θεωρία μάς τά πιστο­ποιεί καί τό πείραμα : ’Έθρεψαν δυο ομάδες σκυ­λιών, την μία με κρέας ωμό καί την άλλη μέ βρα­σμένο. Τά σκυλιά πού έτρέφοντο μέ ώμο διετηρή- •θησαν θαυμάσια στήν υγεία των. Ά ντ ιθέτω ς τά τρεφόμενα μέ τό βρασμένο κρέας άρχισαν νά τρέ­μουν καί νά αδυνατίζουν πολύ γρήγορα' δέν ήθε­λαν νά έγγίσουν τό κρέας, ενώ στην αρχή τό έτρω­γαν μέ πολλήν ό'ρεξιν. Μέσα σέ 1 1)2 μήνα άπέ- θαναν δλα.

** *

Ή αυτή μέ τον βρασμό καταστροφή καί κακή επί τής υγείας επίδρασις λαμβάνει χώραν στα φρού­τα και στά χόρτα. Καί αυτό οφείλεται όχι μόνον στή καταστροφή τών βιταμινών, περί τών οποίων ώμιλήσαμεν άλλοτε, αλλά καί στο εξής : Αί τροφές τού φυτικού κόσμου, ιδίως τά φρούτα καί τά χόρτα, δ τα ν είσέρχωνται ωμές στά πεπτικά μας όργανα φ έ ­ρουν μαζί των τις ουσίες πού χρειάζονται γιά τήν

Page 13: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

'Υ γ ιε ιν ή κα ί Μ αγειρική 13

πέψιν των. Αί ουσίες αυτές έχουν διάφορα ονόματα - διαστάσεις, ένζυμα, φυράματα κλπ. - μικράν όμως μεταξύ το>ν διαφορά.

Έ ν α είδος δηλαδή «σιουρπρέϊζ πάρτυ», πού είναι τόσο τής μόδας. Σ ’ αυτό, ως γνωστόν, οί έπι- πίπτοντες αϊφνιδιαστικώς επισκέπται φέρουν μαζί των καί τα τραταμέντα των. Κάτι βέβαια θά προ- σθέση καί ή οικοδέσποινα, άλλα τά πιο πολλά τά φέρουν οί επισκέπται. Αυτό τό «κάτι» τής οίκοδε- σποίνης εΐνε τά «πεπτικά υγρά» του οργανισμού μας, τά όποια μόνον έν συνεργασία μέ τις διαστά­σεις των τροφών - επισκεπτών εκπληρόνουν τον προορισμό των,την πέψιν δηλαδή καί την άφομοίωσιν.

Συχνά α! προμήθειες πού φέρουν μερικοί επι- σκέπται εΐνε τόσο πολλές, ώστε μπορούν μ ’ αυτές νά εξοικονομηθούν καί μερικοί πού έρχονται μέ ά­δεια χέρια. Τό ίδιο συμβαίνει καί μέ τις διαστάσεις τών φρούτων και χό ρ τω ν τόσο μεγάλη εΐνε ή πο- σότης αυτών, ώστε βοηθούν μέ τό περίσσευμά των την πέψιν άλλων δύσπεπτων τροφών. Αί πολύτιμεςλοιπόν αυτές ουσίες καταστρέφονται μέ τό βράσιμον.

** Φ

Πεπτικήν ικανότητα μεγάλην έχουν καί τά διά­φορα όξινα ά?ατα τού φυτικού κόσμου.

Τά τόσον, ώς γνωστόν, απαραίτητα στον οργα­νισμόν άλατα αυτά εΐνε «οργανικά» καί δέν έχουν καμμιά σχέσι μέ τά «ανόργανα», τά χημικά δηλαδή προϊόντα τής βιομηχανίας. "Εχουν μέν τά ’ίδια ονό­ματα— κιτρικά, μηλικά, τρυγικά κλπ.— αλλά τά μέν υποβοηθούν τήν πέψι. τά δέ εΐνε ουσίες έρεθιστι- κώτατες στά πεπτικά μας όργανα καί βλαβεριότατες καθ’ όλα.

Page 14: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

η Τροφή χ«1 Ζ»ή

Ό βρασμός λοιπόν μεταβάλλει τά οργανικά ■αυτά άλατα σέ ανόργανα' ώς εκ τούτου, δ'χι μόνον παραβλάπτεται ή πέψις, άλλ’ εμποδίζεται και ή α φ ο ­μοίωσες αυτών υπό τοΰ οργανισμού.

Και τό αποτέλεσμα ; Τά μέν κύτταρά μας γίνον­ται πτωχά σέ πολύτιμα άλατα και υποφέρουν' τό δέ α ίμα μας πλουσιώτατο σέ άλατα βλαβερά. Γ ιατί τά βρασμένα άλατα πού κυκλοφορούν στο αιμα, χωρίς νά μπορούν ν’ αφομοιωθούν, ενώνονται μέ τό ού ρικόν οξύ καί σχηματίζουν δ ιάφορα ούρικά άλατα, τά όποια είναι καθώς είπαμε άλλοτε, αδιάλυτα' ως εκ τούτου αδυνατούν ν ’ απομακρυνθούν διά τών αύ'ρων από τά νεφρά, και παραμένοντα μέσα, οδη­γούν στην ψαμμίασι, λιθίασι, άρθριτισμό κλπ.

Νά γιατί ώς καί τά μικρά μας παιδιά υποφέ­ρουν από τις παθήσεις αυτές. ”Α ς οψονται οι κομ­πόστες καί ή έλλειψις έν γένει από την διατροφή των ωμής φυτικής τροφής.

Τό πόσο βλαβερά είνε ή διατροφή μέ βρασμένο χόρτο άποδεικνύεται καί από τό εξής πείραμα : Τρέ­φουν σαλιάγκους μέ βρασμένα χόρτα. "Ολοι πεθ α ί­νουν προώρως, ενφ οί μάρτυρες σαλιάγκοι, πού τρέ­φονται μέ ώμο χόρτο, ζοΰν καί βασιλεύουν.

Γ ιά νά βεβαιωθήτε δέ δτι ό θάνατος αυτών δέν οφείλεται μόνο στην καταστροφή τών βιταμινών, θ ’ αναφέρω καί τό εξής πείραμα : ·

Τρέφουν μηρυκαστικά ζφα μέ βρασμένο χόρτο. Τό χόρτο αυτό ύφίσταται, φυσικέ?, τήν σιέλωσι καί τήν επίδρασι τών πεπτικών υγρών τού στομάχου των. ’Επειδή ομως ό βρασμός κατέστρεψε τις διαστάσεις τού χόρτου, τά ζφα αδυνατούν νά συμ­πληρώσουν τήν αναλογούσα στο πρώτο τμήμα τοΰ

Page 15: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Κάτω ή κουζίνα ; 15

στομάχου πέψιν τής τροφής των καί ώς εκ τούτον άδυνατοΰν νά την άναμηρυκάσουν. Γνωστόν δέ δτι χωρίς τον άναμηρυκασμόν καί την νέα μάσησιν αδύνατον νά λάβη χώραν ή οριστική πέψις στα άλλα τμήματα τού στομάχου τον ζώου. Καί τά ζώα α π ο ­θνήσκουν δλα από αθρεψία.

Δ'·

ΚΑΤδ Η ΚΟΥΖΙΝΑ;Έ ά ν λάβουμε ΰπ’ δψιν τά επιστημονικά δεδο­

μένα, τά οποία αναπτύξαμε στο προηγούμενο κεφά­λαιο, δεν μάς μένει ή ν’ αναφωνήσουμε : «Κάτω ή κουζίνα». Γ ιατί, από δποιανδήποτε πλευρά καί αν εξητάσαμε, τό ζήτνμα, μιά καί μόνη άπάντησιν ελά- βαμε, δτι :

« Σ τό μ α γε ιρε ίο μ α γ ε ιρ ε ύ ο ν τα ι α ί ά β ιτα μ ιν ώ - σ εις , δ άρ& ριτιαμός, ή κα τά ρ ρ ευα ις έν γ έ ν ε ι τή ς ϋ γ ε ία ς μ α ς κ α ί ή β ρ ά χ ν ν σ ις τή ς ζω ή ς μας».

’Αλλ’ εινε πλέον ή βέβαιον δτι τά ό'σα μάς άπο- δεικνύει ως ορθά ή επιστήμη, δεν μπορούμε νά τά Ιφαρμόσουμε δλα στη ζω ή’ γιατί, τό είπαμε καί τό ξαναλέμε: «Ά λλ ο πράγμα ή επιστήμη καί άλλο ή ζωή».

Ή ζωή έχει δικούς της νόμους καί προχωρεί μέ συμβιβασμούς. Ά ν έπρεπε, ΰπακούοντας σ’ επιταγές τής υγιεινής νά καταργήσουμε την κουζίνα καί νά επανέλθουμε στη προ τής άνακαλύψεως τής φωτιάς ώμοφαγία τών πρώτων ανθρώπων, τότε έπρεπε νά καταργήσουμε καί τά ρούχά μας καί νά γραφτούμε δλοι στό σύλλογο τών «γυμνιστών», ν ’ άφήσουμε καί

Page 16: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

16 Τροφή κ*1 Ζωί»

χά σπίτια μας καί να βγούμε στο κλαρί.Ή μόνη διάφορά μεταξύ τών τριών αυτών επι­

ταγών τής υγιεινής εϊνε δτ ι ή ευεργετική έπίδρασις του καθαρού άέρος, τού φωτός καί τού ήλιου εινε άνεγνωρισμένη από δλους. Καί αν δεν πετούν εξ όλοκλήρου τα ρούχα των καί δεν ξηροψήνονται στοϋ Ιουλίου τον μεσημεριάτικου ήλιο, παρά λίγοι «μουρ­λοί», δλοι δμως προσπαθούν να φορούν δσο τό δυ­νατόν λιγώτερα φορέματα καί νά ζοΰν δσο τό δυνα­τόν περισσότερο στο ύπαιθρο.

Προκειμένου δμως περί τών σχέσεων μαγειρικής καί υγιεινής, ελάχιστοι πήραν εϊδησι πόσο κακήν έπίδρασι έχει ή μέν επί τής δέ.

Γ ι ’ αυτό έκρίναμε χρήσιμο νά εξηγήσουμε τήν αξία τής ωμής τροφής, όίστε νά έχουμε πρόθυμο τό αναγνωστικό μας κοινό νά παραδεχθή κα! νά προσ- π α θή νά έφαρμόση τήν συμβιβαστική λύσι πού θά προτείνουμε.

Γ ιά νά μή παραπλανηθούν δμως οί άναγνώσται μας από καθυστερημένους τής μαγειρικής συνηγό­ρους, θεωρώ καλόν νά συζητήσουμε εδώ τά πιο εύ- λογοφανή αυτών επιχειρήματα.

Λέγουν, λοιπόν, οί συνήγοροι τά εξής περίπου : « Έ ά ν οί πρώτοι άνθρωποι έτρωγαν ωμές τροφές, αιώνες δμως πολιτισμού καί κουζίνας ά'λλαξαν δχι μόνον τά γοΰστά των, αλλά καί αυτά τά πεπτικά των όργανα, τά όποια προσαρμόσθηκαν στή νέα κατάστασι. Αί ωμές καί σκληρές τροφές απαιτούν δόντια δυνατά, μασητήρες μύς μεγάλους καί σιαγό­νες πλατείες, τις όποιες δέν έχουμε πλέον καί πού δέν συμφέρει νά έχουμε. Γ ιατί μόνον ά φ ’ δτου, χά­ρις στή φωτιά, τρώμε μαλακέ; τροφές, αί οποίες δέν

Page 17: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Κάτω ή χβυ ζίνκ ; 17

απαιτούν μεγάλες σιαγόνες καί Ισχυρούς μυς, δλβυ» θ ερ ώ θ η κ α ν τά όστα τού κρανίου άπό τις καταφύσεις, μεγάλων μ ασητηρώ ν και έτσι επέτρεψαν τήν μετω- πιαίαν αύξησι τού εγκεφάλου, πού είναι ή χώρα τής διανοητικότητος».

Τά επιχειρήματα αυτά, πού είναι καί τά δυνα- τώτερά των, δεν στηρίζονται επί στερεών βάσεων. Καί πρώτα δ'σον αφορμ τήν προσαρμογή.

Γνωστόν δτι υπάρχει προσαρμογή καί προσαρ­μογή. 'Ο άνθρωπος βέβαια προσαρμόζεται προς δλα, προς ευνοϊκούς δρους τής ζωής, αλλά καί προς δυσμενείς, εάν, εννοείται, έπιζήση αυτών. Έ μόνη διαφορά εινε δτι ή μία προσαρμογή γίνεται μέ β ε λ - τ ίω σ ι τή ς υ γ ε ία ς κα ί η α ρ ά τα σ τ τή ς ζω ή ς καί ή άλλη εις βάρος καί τών δύο. Έ προσαρμογή μας προς τά μαγειρευμένα φαγητά ανήκει στή δευτέρα κατηγορία- έλαβε χώρα μέ καταβαράθρωσι τής υ ­γείας καί κολόβωσι τής ζωής μας.

** *Έ λ θ ω μ ε ν τώρα στο ζήτημα τών μασητήρων καί

τής άπελευθερώσεως τής μετωπιαίας χώρας. Σ ’ αύτό ■θά υπήρχε κάποια αλήθεια άν επρόκειτο νά τρώμε, δπως έκαμναν συχνά οί πρώτοι άνθρωποι, βαλανί­δια καί σκληρές ρίζες. Γιατί δέν μπορεί νά πή κα­νείς δτι αυγό, γάλα, φρούτα, χόρτα ή κιμάς ωμού κρέατος απαιτούν ισχυρούς μασητήρας.

Τά μόνα σκληρά τρόφιμα τών συγχρόνων άν- θρώ πω ν ε’ίνε τά όσπρια, τά δημητριακά κοιί τό ρύζι. ’Αφήνοντας κατά μέρος τήν αλήθειαν δτι καί αυτά άλευροποιούμενα παύουν νά εϊνε σκληρά, λέ­γουμε τά έξης :

"Ολα τά πειράματα απέδειξαν δτι τ’ ανωτέρω2

Page 18: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

1ί Τρβφί» κοά Ζωπ

είδη πολλά έχουν νά κερδίσουν βραζόμενα και τίποτε νά χάσουν. Γενικώς τδ άμυλο, που εΐνε «νεκρά» τροφή, χωνεύεται πολύ καλλίτερα βρασμένο η ωμό. Και αυτή ή βιταμίνη Β πού περιέχεται στη φλούδα των οσπρίων καί στα πίτουρα των δημητριακών, δεν χάνει μέ τδ βράσιμο καθόλου άπδ την αξία της, κα ­θώς εξηγήσαμε στο σχετικό περί βιταμινών κεφά- λαιον τοϋ πρώτου μας βιβλίου.

Αυτά εΐνε τά τρόφιμα πού θ ά κρατούν εις α ι­ώνα τον άπαντα αναμμένη την εστία τής κουζίνας. Μπορεί νά έλθη ήμερα, κατά την οποίαν ή θ ρ η ­σκεία τής ωμοφαγίας θ ά έξαπλωθή καί κανένας δεν θ ά τρώγη ζωϊκό λεύκωμα, φρούτα καί χόρτα βρα­σμένα. Ουδέποτε όμως θά παύσουν νά ψήνουν τδ ■ψωμί και νά βράζουν τά όσπρια καί τδ ρύζι.

Καί εΐνε μέν αλήθεια δτι στην ιεραρχία τών τροφίμων τις πρώτες θέσεις κατέχουν δσα τρώγον­ται ωμά καί ακολουθούν εκείνα τών οποίων ή αξία αυξάνει μέ τον βρασμόν. Ά λ λ ’ έστω καί κάπως κα- τωτέρας αξίας δ'σπρια, δημητριακά, ρύζι, κλπ. δεν θ ά παύσουν ν’ αποτελούν την αποκλειστική σχεδόν τροφή τής μεγάλης πλειοι^ηφίας καί ένα μεγάλο μέρος τής τροφής δλων τών άλλων ανθρώ πω ν. Φαν- τασθήτε τά εκατομμύρια τών 5 ηπείρων χωρίς ψωμί καί χωρίς ρ ύ ζ ι ! Οί τροφές πού τρώγονται ωμές δέν άρκούν ούτε γιά άντίδωρον. Έ κ το ς αυτού, σάν ζω ν ­τανές πού εΐνε, αποσυντίθενται καί δέν μπορούν νά κυκλοφορήσουν εύκολα άπδ τόπο σε τόπο παρά μό­νον άν αποστειρωθούν καί μποΰν σέ κουτιά, ή άν άλατισθούν. Καί μέ τούς δύο αυτούς τρόπους συντη­ρ ή σ ε ις δέν είναι εύκολο νά συνθηκολόγηση ή υγ ι­εινή. Μόνον λοιπόν οι νεκρές τροφές, πού τρώγον­

Page 19: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

&άτ&> ή κουζίνα ; 19

ται βρασμένες μπορούν νά μετακομισθούν εύκολα •και νά διατηρηθούν αναλλοίωτες.

Ά λ λ 3 άν στό απώτερο μέλλον ή κουζίνα θά ύ- πάρχη μόνο για τις νεκρές τροφές, σήμερα δμως μάς χρειάζεται και για τις ζωντανές' γιατί δεν εΐνε εύ­κολο από την μια στιγμή στην άλλη νά αλλάξουν δλοι ΐά γούστά των.

Τό πώς θά μαγειρεύουμε χά κυριώχερα τρόφιμά μας, ώστε νά χά καταστρέφουμε δσο τό δυνατό λι- γώτερο, θά τό εξετάσουμε στά επόμενα κεφάλαια πραγματευόμενοι ξεχωριστά τό καθένα α π ’ αυτά.

Ε'·

Κ Ρ Ε Α ΣΠερί, τής θρεπτικής αξίας τού κρέατος, των

■άπαιιουμένων δόσεων, τών εκ τής καταχρήσεως «ύτοΰ διαταραχών κλπ. ώμιλήσαμε λεπτομερώς στό πρώτο τόμο τού βιβλίου μας «Τροφή καί Ζωή». Γ ιά νά μην επαναλαμβάνουμε τά ίδια, παραπέμπουμε τον αναγνώστη εκεί" εδώ) θά πραγματευθούμε τήν πρακτική χρησιμοποίησιν αυτού.

Δεν πρέπει νά τρώμε μόνον τις σάρκες τέον ζφων. Νεφρά, σηκότι, πνευμόνια, γλυκάδια, σπλήνες, μυα­λά περιέχουν όχι μόνο λευκωματοειδή, πού λεί­

πουν από τις σάρκες, αλλά καί βιταμίνες, ιδίως τής άναπτύξεως Α καί τήν άντιρραχητική Δ. IV αυτό δλα αυτά τά έντόσθια εινε άρίστη γιά παιδιά καί ε­νήλικας τροφή. ’Ό χ ι δμως καί γιά ηλικιωμένους' γιατί είναι περισσότερο από τό κρέας αρθριτικά. Έ ν φ ποδαράκια, κεφαλάκι καί πατσάς, πού περιέ­

Page 20: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

20 Τρβφή κα ί Ζμπ>

χουν πολλή ζελατίνα - πτωχή λευκωματούχον ου­σίαν - αρμόζουν κυρίως στους ηλικιωμένους.

’Αναγκαία και ή ποικιλία ζιρων : Δαμαλάκι, αρνί,, χοιρινό, πουλερικά, κυνήγι.

θεωρούμε καλόν νά ομιλήσουμε ιδιαιτέρως γ ια τό κρέας τού κουνελιού, τό όποιον από υγιεινής καί θρεπτικής άπόψεως είνα ι άνώτερον από τοΰ λαγού. Γιατί λοιπόν ή κονικλοτροφία, ό οίκονομικώτατος καί παραγωγικώτατος αυτός κλάδος τής ζωοτεχνίας, εινε τόσο παραμελημένος στη χώρα μας ; Στο Λον­δίνο τρώγονται καθημερινώς 75 χιλιάδες κουνέλια. Σέ πλειστα δέ δσα μέρη, χωρίς νά έχουν δσην ημείς ανεπάρκεια κρέατος, αί νοικοκυρές μια φορά του­λάχιστον τήν εβδομάδα προμηθεύονται τό κρέας των από τά κουνέλια πού τρέφουν αΐ ΐδιες με τά υπο­λείμματα των λαχανικών των μέσα σέ κασσόνια, τά όποια τοποθετούν ή στην αυλή ή στις ταράτσες. Τό κρέας των εινε νοστιμώτατο καί εύπεπτον. ’Α φήνω κατά μέρος τό δέρμα κουνελιών ράτσας πού γίνεται γουναρικό αξίας. Αόγοι οικιακής καί εθνικής οικο­νομίας επιβάλλουν στούς ειδικούς νά γνωρίσουν στό κοινό τον τρόπο τής περιποιήσεώς των- γιατί όλοι σχεδόν νομίζουν πιος κουνέλι θά πή ξεθεμελίιομα τοΰ σπιτιού.

** *Π ώ ς θά μαγειρεύουμε τό κρέας ; Τό είπαμε· ή.

ορθόδοξος διαιτητική τό θέλει ωμό. Αυτό άλλωστε δεν εινε καθόλου νέον. Χάπια από ώμο κρέας ήτο καί εινε τό καλλίτερο κατά τής φυματιώσεως φάρ- μακον, χάρις στις τονωτικές αυτού ιδιότητες. Καί ή φήμη τού ζαμπόν, ως τονωτικής τροφής, οφείλε­ται στό δτι τό κ α θ ’ εαυτό ζαμπόν εινε μόνον καπνι-

Page 21: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

& ρέ*ς 21

στό. "Η δη σάντουιτς μέ ωμό ψιλοκομμένο - μέ χά <μαχαίρια - κρέας και φρέσκο βούτυρο, θεωρείται ή πιο εκλεκτή αναπλαστική τροφή για όλους, μικρούς και μεγάλους, ασθενείς καί ύγιεΐς.

Στά πολύ μικρά παιδιά το πρώτο κρέας πού αρ­χίζουν νά δίδουν είνε κιμάς ψιλοκομμένος- διαλύουν •ένα μικρό κουταλάκι μέσα στιι σούπα των.

Και προκειμένου μέν περί ιώ ν μικρών παιδιών πού δεν έχουν ακόμη σχηματισμένο το ατομικό των γούστο, είμαι βεβαία πώς δλες αϊ μητέρες πού μάς ■διαβάζουν θά εφαρμόσουν καί τόν κιμά στη σούπα καί τις ταρτίνες. Για τά μεγαλείτερα δμως παιδιά δεν είνε καί τόσο εύκολο' γιατί αυτά θέλουν εκείνο πού θέλουν, εκείνο δηλαδή πού ξέρουν. "Οσον άφο- •ρφ δμως τούς μεγάλους γίνεται εύκολώτατον, φθάνει νά το υιοθέτηση ή μόδα- φθάνει δηλαδή στά σα­λόνια, στα μπαρ καί παντού νά προσφέρωνται σάν­τουιτς μέ ωμό κρέας. Γιατί αυτή είνε ή δύναμις τή ς μόδας : Νά κάμνη το ά'σχημο ώμορφο καί τό τέως άνοστο καί απεχθές νοστιμώτατο.

’Άλλοτε, όταν επιθυμούσαμε νά διαδοθή κάτι καλό, έπρεπε νά απευθυνθούμε στήν εκκλησία. Τ ώ ρ α πρέπει νά άπευθυνώμεθα στή μόδα. Πόσο καλό, αλήθεια, μπορούσε νά κάμη αυτή ή μόδα μέ τήν παντοδυναμία της, αν υιοθετούσε κάθε υγιεινό καί χρήσιμο.

** *

"Ας άφήσουμε δμως τά ονειροπολήματα καί άς έλθουμε στην πραγματικότητα. Ύποσχεθήκαμε συμ­βιβασμό.

Ή ύποχώρησις πού κάμνει ή υγιεινή από τό πρώτό της χαράκωμα καί μάλιστα μέ τό αζημίωτο

Page 22: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

22 Τρβφη καί Ζωίϊ

της εινε δ π ά τρ ιο ς δβελ ία ς και χό κ ο κ ο ρ έτσ ι, ό'χι. βέβαια ξηροψημμένα, άλλα μέ όλους τούς χυμούς μέσα. Γ ια δέ την καθημερινή χρήσι μάς παραχω­ρεί τό μπριζολάκι, μπιφτεκάκι και κεφπεδάκι σιήι σχάρα μισοιμημμένα, με χδ αιμα.

Καί τά διάφορα μικρόβια καί παράσιτα τω ν κρεάτων ;

Αυτά μαζί μέ τά μικρόβια τοϋ νεροΰ καί τού γά­λακτος, άφήστέ τα στην αποκλειστική δικαιοδοσία· τής πολιτείας, στους κτηνιάτρους καί λοιπούς ύγιει- νολόγους καί μικροβιολόγους. Δέν είδατε από τήν συζήτησι πού έγινε σχετικώς στις εφημερίδες ότι αδυνατούν νά συμφωνήσουν αν δ βρασμός σκοτών^ τό τάδε ή τάδε μικρόβιο τοϋ γάλακτος ; Τό ίδιο συμ­βαίνει καί μέ τά μικρόβια καί τά παράσιτα τοϋ κρέ­ατος. Συζητεΐται ακόμη ά'ν καί τό καλό τής σχάρας •ψήσιμο τά σκοτώνη. "Εως δτου λοιπόν συμφωνή­σουν αναμεταξύ των οί επιστήμονες, σεις εξακολου­θείτε νά πίνετε, χωρίς πανικούς, τό γάλα σας, και νά τρώτε μέ τό αίμα τό μπιφτέκι σας, έχοντες ύπ" όψιν δτι : « Ό υγιής οργανισμός πού τρέφεται φ υ ­σιολογικά είναι τό μεγαλείτερο μικροβιοκτόνο και παρασιτοκτόνο μέσον, δπως λεπτομερώς αναπτύξαμε στο κεφάλαιό μας « Ώ μ ά καί τύφος», τό όποιον περι­λαμβάνεται στο πρώτο τεύχος.

** ψΚαί ή άρίστη όμως υγεία δέν μάς προψυλάσσει

από τήν τριχινίασιν τών χοίρων. Είναι πάθησις σπα- νία μέν, αλλά σοβαρά. "Οσοι λοιπόν θέλουν ν ’ άπο- φύγουν τήν ασθένεια αυτή, καλόν νά τρώγουν τό χοιρινό μόνον μαγειρευτό. ’Αλλά πρέπει συγχρόνως νά αποφεύγουν τά ώμά καί καπνιστά είδη τής άλαν-

Page 23: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

κρέ«5 23

τοποιΐας. Εΰρέθησαν τρίχινες εν ζωχϊ σέ καπνιστό ζαμπόν καί μετά έτη.

Κάτω λοιπόν τά είδη αυτά ; Κατά την έπίσημη υγιεινή των βιβλίων καί τών γραφείων, πού δέν παίρνει εΐδησι τί γίνεται γύρω της, ναί. "Οχι δμως καί γιά την πράξιν.

'Ό σ ο ι συμφωνούν μαζί μας ότι αί σπάνιαι π α ­θήσεις δέν πρέπει νά λαμβάνωνται ύ π ’ ό'ψιν στή δια­τροφή μας, δπως τά δυστυχήματα τών αυτοκινήτων δέν μάς εμποδίζουν την κυκλοφορίαν μας στους δρό­μους, οφείλουν νά γνωρίζουν σχετικώς τάς έξής :

1) "Αν «κάτι» τής άλαντοποιίας αξίζει είνβ τά ωμά καί τά καπνιστά ε ίδη αυτής' γιατί στή σημερινή εποχή τής ύπερμαγειρικής μόνο μέ αυτά παραλαμ- βάνει ό οργανισμός μας λίγο από τό τόσο χρήσιμο ωμό κρέας.

2) "Αν καί διατηρημένα τά είδη αυτά, μολαταύτα, επειδή τρά>γονται ωμά καί σέ μικρή δόσι, παρέχουν πολύ λιγώτερες τοξίνες ή τά μαγειρευτά μας κρεά­τινα φ αγητά πού τρτόγονται στις γνωστές μεγάλες δόσεις.

3) "Αν μέ τά ωμά εϊδη τής άλαντοποιίας ύπάρ- χουν έλαχιστότατες πιθανότητες νά πάθετε τριχινί- ασι, μέ τά μαγειρευτά δμως, καί δή τά γιαχνιστά καί καβουρδιστά, υπάρχουν βεβαιότητες 100 ο)ο πώς δέν θά ξεφυγετε πέραν τού 40οΰ έ'χους τις διάφορες συν­έπειες τών παθήσεων, πού ακούουν προς τό παρόν στο όνομα «άρθριτισμός» καί «άρτηριοσκλήρωσις». Αύριον μπορούν αί παθήσεις αύταί νά μετιτβαπτι- σθούν- τά αίτια δμως καί αί συνέπειες θά μένουν αί αυτές.

4) "Οτι μέ άλλους λόγους ή μέν σχετική πειΟαρ*

Page 24: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

24 Τρβφή καί Ζωή

χία στους κανόνας τής καλής διατροφής επιτρέπει μικρά χρήσι τών ωμών καί καπνιστών τής άλαντο- ποιΐας, ή δέ απόλυτη πειθαρχία την χρήσι μόνονφρέσκου ώμου ή μισοψημμένου κρέατος.

** ♦Πολλές μητέρες μας λέγουν : «'Ο κεφτές καί τδ

μπριζολάκι δέν «φ τοράε ι» . Τ ά παιδιά, για νά χορ­τάσουν, έχουν ανάγκη από σάλτσα νά βουτήσουν το ψωμί των».

Σ ’ αυτές απαντούμε : «Δέν εινε λόγος για τό χα- τήρι τοϋ ψωμιού νά καταστρέφουμε μιά τόσο πολύ­τιμη τροφή. Τδ κρέας θά τδ τρώγουν σέ μικρή δόσι καί ΰπδ μορφήν αφομοιώσιμη καί άβλαβή" τό δέ ψωμί των θ ά τδ τρώγουν μέ την σαλάτα των, βου- τώντάς το στο λαδόξυδο ή λεμονόλαδο. Ή σαλάτα, ιδίως ή ωμή δέν πρέπει νά λείπη, καθώς θά ίδοΰμε, άπδ κανένα τραπέζι».

'Ό σο μάλιστα πενιχρότερα τά οικονομικά μέσα καί μεγαλειτέρα ή θυσία γιά ν ’ αγοράσετε τδ κρέας, τόσο περισσότερο πρέπει νά τδ σέβεσθε καί νά προ- σπαθήτε νά μή χαθή οΰτε μόριον αυτού. “Ενα μι­κρό κι-.φτεδάκι μέ τδ αιμά του στη σχάρα παρέχει περισσότερα αφομοιώσιμα συστατικά ή 100 δράμια κρέατος μαγειρευτού. Τό μόνον πού παρέχει σέ με­γαλύτερη ποσότητα τδ μαγειρευτό εινε διάφορα δη­λητήρια.

"Ωστε σας καταδικάζουμε νά τρώτε πάντα καί μόνο ψητό στη σούβλα ή στή σχάρα ; Ή Υ γ ιε ινή δέν έχει λόγο νά ζητή ποικιλία στον τρόπο τοϋ μα- γειρεύματος του κρέατος. “Εχει δμως θά μου πήτε τις απαιτήσεις της ή «Συνήθεια».

Χάριν αυτής ύποχρεοΰται ή υγιεινή νά ύποχω-

Page 25: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Κάτω τά γ ια χν ισ τά και καβουρδιβτά Η

ρήση στο δεύτερο χαράκωμα και νά τής παραβώοη πό βραστό και ΐ ό ψητό τού φούρνου.

ΣΤ'·

ΚΑΤΩ ΤΑ ΓΙΑΚΝΙΣΤΑ ΚΑΙ ΚΑΒΟΥΡΔΙΣΤΑ

'Υ π ό την πίεσιν τής Συνήθειας - τοϋ εχθρού μας •αυτού δσο καί φίλου μας - αναγκαζόμαστε να υπο­χωρήσουμε στο δεύτερο χαράκωμα καί νά τής πα­ραδώσουμε τό ψητό τού φούρνου κ α ίτ ό βραστό.

Ή ύποχώρησις αυτή παρέχει εύρέα πεδία κινή- σειος στον εχθρό καί ελπίζουμε νά ίκανοποιηθή καί νά μή ενεργήση άλλην έπίθεσιν. Πέραν αυτού ή υγι­εινή σκοπεύει ν ' άντιτάξη άμυνα μέχρις εσχάτων. Ή ύπεράσπισις τού τρίτου χαρακώματος, στό όποιον βρίσκεται τό γιαχνιστό καί καβουρδιστό, είναι γ ι’ αυτή ζήτημα ζωής ή θανάτου. ’Ά ν παραδώση καί

• αυτό στον εχθρό, δεν μπορεί πλέον νά γ ίνεται λόγος περί υγιεινής παρά μόνον περί κάκιστης διατροφής.

’Ά ν δεν ύποχωρήση ό εχθρός, ή υγιεινή μαζί μέ όλα της τά επιχειρήματα θά πέση στό πεδίο τής τιμής. Αυτού εύρίσκονται τά στενά των Θερμοπυλών τής καλής διατροφής.

* **

Τό βραστό κρέας καί τό ψητό τού φούρνου δια­τηρούν ενα μεγάλο μέρος τής θρεπτικής των αξίας. Πάντως ό βρασμός καί τό ψήσιμο δεν πρέπει νά είνε παρατεταμένα. "Ο ιαν τό κρέας σιγοβράζη επί πολλήν ώραν, γίνεται δλιγώτερον θρεπτικό καί περισσότερο δύσπεπτο καί τοξικό.

Page 26: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

26 Τροφή κα ί Ζ«ι»

Μέσα στό κρέας πού βράζει η στό ψητό τού φούρνου ρίχνετε δ,τι θέλετε, χόρτο, ζαρζαβάτι, π α ­τάτα, ρύζι κλπ., άν εννοείται τα προτιμάτε μαζί και όχι χωριστά, όπως τά θέλει ή κάπως καλλιτέρα από τή δική μας μαγειρική τής Δύσεως. 'Η υγιεινή δεν έχει λόγους νά μή τά θέλη μαζί, φθάνει νά μή τά γιαχνίζετε.

Γιατι άπο το βραστό ώς τό γιαχνιστό και καβουρ­διστό, ή άπόστασις εινε μεγάλη. Γ ιαχνίζω τό κρέας θά π η τό καταστρέφω' θά πή τό μεταβάλλω σε ένα είδος καουτσούκ, σέ μιά ουσία όχι απλώς δύσπεπτη.; και άχρηστη, αλλά καί δηλητηριώδη. Καί μάλιστα κ ιμ ά ς κ α β ο υρ δ ισ μ έν ο ς ! Γ ιά σκεφθήτε μιά στιγμή: Νά πέρνουμε μιά εκλεκτή άκριβοπληρομένη τροφή, τό κρέας, νά τήν κάμνουμε κιμά, νά τήν βάζουμε στό τέντσερη νά τήν καβουρδίζουμε άνακατεύοντάς την επί πολλήν ώρα, μή τυχόν καί ξεφύγηάπό τήν καουτσουκοποίησι κανένα μόριο κρέατος ! ”Α ν ε π ι­μένετε καλά καί σώνει νά καβουρδίζετε κιμά, μιά συμβουλή έχω νά σάς δώσω : ’Αφού τον καβουρδί­σετε άνοΐξτε τό παράθυρο καί πετάξτε τον έξω, ποτέ μέσα σας. Ή ζημία θά είναι μικροτέρα, άφοΰ θά ζη- μ ιω θή μόνον ή τσέπη σας καί όχι ή υγεία σας.

"Ωστε δεν θά τρώμε πιά μουσακάδες καί μακα­ρονάδες, ντομάτες καί κολοκυθάκια γεμιστά με κα­βουρδισμένο κιμά ; Βεβαιότατα όχι. Γ ια τ ί τά φ α ­γητά αυτά, τά όποια, έκ παραλλήλου προς τον τύφο, τήν ελονοσία καί τούς κοριούς, μάς άπομα- κρύνουν τούς περιηγητάς από τήν Ε λλ ά δα , εινε όχι απλώς δύσπεπτα αλλά καί άνθρωποκτόνα φαγητά.

Μολαταύτα, όπως συμβαίνει μέ όλα τά δηλητή­ρια, εκείνος πού θά τά συνηθίση τά αναζητεί μόλις

Page 27: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Κάτω τά γ ικ χν ισ τ* καί τά καβουρδιστά 27

τά στερηθη.Προ ετών έπιστρέφουσα από κάποιο ταξεΐδι συν-

ναντήθηκα στο βαπόρι μέ ένα αξιωματικό, πού Ε­λειπε αρκετά ετη από την Ελλάδα χάριν άνωτέρων σπουδών. Βιαζότανε, μοΰ ελεγε, νά φθάση στό σπίΤι του νά φάγη ντομάτες παραγεμιστεί τοθ φούρνου μέ καβουρδισμένο κιμά. Είχε γράψη της μητέρας του νά τοϋ έχη έτοιμες, νά φάγη μόλις φθάση.

Ή δύναμις, βλέπετε, τής συνήθειας. Θά επιθυ­μούσε ποτέ Ρωμηός νά φάγη βατραχάκια, οίς πούμε, τηγανίτα ή χελώνα σούπα αύγολέμονο: Ρωτήστβ δμως τούς ανθρώπους πού τά συνηθίζουν, μέ τί λαχτάρα γυρίζουν στην πατρίδα των γ ιά νά τά ξα- ναπολαΰσουν.

** *Ή νέα διαιτητική πού ζητεί τά τρόφιμα υπό

τήν άπλουστέρα μορφή, περιορίζει κατά πολύ τήν μαγειρική κα'ι ανακουφίζει εξαιρετικά τήν νοικο­κυρά, ή οποία προσπαθεί νά φέρη βόλτα τό σπίτι της μέ μια ή καμμιά υπηρέτρια. Γιατί ή φωτισμένη νοικοκυρά, προκειμένου να παρουσιάση ως τροφή στο τραπέζι κρέας, ας πούμε, και κολοκυθάκια θ ά έτοιμάση τό κρέας μισοψημμένο στή σχάρα καί τά κολοκυθάκια βραστά, σαλάτα καί έτσι θ ά έχη ώρες ελεύθερες γιά άλλες χρησιμότερες απασχολήσεις. Έ ν φ ή μή φωτισμένη θ ά χάση ολο τό πρωινό της γιά νά παρουσιάση στό τραπέζι κολοκυθάκια γεμιστά μέ κιμά. Θά χάση δηλαδή ώρες προσπαθώντας νά μεταβάλη, κα­θ ώ ς είπαμε, μιά ζωντανή θρεπτική τροφή, τό κρέας, σ’ ένα δηλητήριο, άρίστης μάλιστα μάρκας.

Page 28: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

28 Τρβφη καί Ζμ(ι

Θ ά σκαλίζη άλλες τόσες ώρες τά κολοκυθάκια - καί θ ά πετάη τά μισά- θ ά προσπαθή επειτα νά χώση σώνει καί καλά αυτή τήν δηλητηριώδη μάζα μέσα στα κολοκυδάκια.

Ποιος μπορεί νά βεβαιώση δτι τού είδους αυτού ή μαγειρική εινε δντων διανοητικών; Ά λ λ ’ αυτό ακριβώς εινε τό χαρακτηριστικόν τής συνήθειας: νά μή μάς άφήνη νά περνούμε εϊδησι τι βάθος ανοη­σίας υπάρχει σε δ',τι κάμνουμε.

”Αν μεταξύ τών αναγνωστών μας υπάρχουν άν­θ ρω πο ι πού νομίζουν πώς χωρίς γεμιστά και πα- στίτσα δεν μπορούν νά ζήσουν και 8χουν μαγείρους ή νοικοκυρές πού τούς περισσεύουν α! ώρες των, τότε δίδω τήν εξής συμβουλή : Τ ’ ανωτέρω φαγητά νά γίνωνται με βραστό καί ό'χι καβουρδιστό κρέας. Οι μέν μουσακάδες καί μακαρονάδες ό'πως γίνεται ή κοττοπητα- τά δέ γεμιστά ό'πως οι ντολμάδες.

Ή μαγειρική τού είδους αυτού δεν ικανοποιεί απολύτως τήν υγιεινή, ή οποία τά θέλει δλα δσο τό δυνατόν υπό τήν άπλουστέρα μορφή. Είνε δμως συνθηκολόγησις αναγκαία στη μεταβατική εποχή τής νέας διαιτητικής στην οποίαν εύρισκόμεθα.

Τό τηγάνι είναι τό πρώτο από τά μαγειρικά σκεύη πού πρέπει ν’ άχρηστευθή. Πάντως δμως εινε πλέον ή βέβαιον δτι ή άποστράτευσις αύιού θ ’ άνα- ,βληθή επ’ αόριστον κατόπιν εντόνων παραστάσεων όχι μόνον τής Mme Συνήθειας άλλα καί τής Μις Ε υ ­κολίας. Γιατί τό τηγάνισμα εινε τό πιό πρόχειρο μα- γείρευμα, προσιτό σε δλους, παντού καί πάντοτε. ’Οφείλετε δμως νά γνωρίζετε δτι για τά ξηροτηγα- νισμένα ισχύουν, δσα είπαμε και για τά καβουρδι­σμένα. Μπριζόλες, σηκοτάκια κλπ. νά τηγανίζωνται

Page 29: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Κ&τμ τά γ ια χν ισ τά καί καβουρδιστά 29

σκεπασμένα και να βγαίνουν μέ τό αίμα.'Ό σον δέ αφόρα τούς αγαπημένους παρά πάν­

των και πασών τηγανιχούς κεφχέδες λέγουμε: Τό· λιγώχερο πού καχασχρέφεχαι σχό χηγάνι είναι δ κεφχές’ φθάνει να εινε κάπως χονδρός καί ν ' άπο-σύρεται από χό χηγάνι άφράχος καί ζουμερός.

** *Πρίν χελειώσουμε τα περί κρέατος, άνάγκη νά

πούμε δυο λέξεις καί γ ια τό μυιγόφτυσμα- γιατί Εναν­τίον του αδύνατον ν’ άμυνθή καί δ ΰγιέσχερος δργα- νισμός. ”Αν καί χό καλό πλύσιμο τού κρέατος έλατ- τώνη την θρεπτικότητα του, αφού τού άφαιρεΐ μέ­ρος τού αίματός του, μολαταύτα είνα απαραίτητο νά τό καλοπλύνουμε- γιατί τό μυιγόφτυσμα καί βραζό- μενον δεν παύει νά είναι βλαβερό.

Κρεοπωλεία στά οποία σμήνη από μυΐγες κά­θονται επάνω στά κρεμασμένα κρέατα, κάτω άπό· την μύτην τού υπουργείου τής Υ γ ιε ινής καί δέν Ενο­χλούνται στο άπαίσιον εργον των παρά πότε-πότε από τό φτερό τού χασάπη, προσφέροντκι ώς πρώ­της τάξεως νούμερα θεατρικής έπιθεωρήσεως.

Ζ

ΓΑΑΑ - ΑΥΓΑ - ΨΑΡΙΑΤέσσαρες εινε δλες - δλες αί ζωικές τροφές μας :

Κρέας, γάλα, αυγά καί ψάρια. Μιά τουλάχιστον Ιξ αυτών, σέ μικρά δμως ποσότητα, καλόν νά λαμβάνη· μέρος στη διατροφή μας. Γ ιατί τό ζωικό λεύκωμα εινε ή άρίστη προς πλάσι καί άνάπλασι κυττάρων τροφ ή- γ ι ' αυτό χρειάζεται περισσότερο κατά τήν

Page 30: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

33 Τροφή κα ί Ζωή

εποχή τη; άναπτύξεως.

Γ ά λ »

ΕΙνε ή τελειοτέοα ζωϊκή τροφή, αφού περιέχει δ ,τ ι καί δαο χρειάζεται από τό κάθε συστατικό για τον σχηματισμό του νέου ζώου. Μή δεν εινε ή απο­κλειστική αυτού τροφή επί τινα καιρό ;

Εινε πτωχό μόνο σέ σίδηρο. Περί τής πτωχείας του αυτής θ ά όμιλήσωμε λεπτομερώς δταν πραγμα- τευθοΰμε τήν διατροφή βρεφικής καί παιδικής ηλι­κίας. "Οσον αφορά τούς μεγάλους, σέ κανένα πλέον νόσημα δεν παρέχεται ώς αποκλειστική τροφή τό γάλα, ώστε νά γίνεται επαισθητή ή εις σίδηρο πτω ­χεία του.

Τό καλό γάλα εινε άρίστη σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ικ ή τροφή για δλους, μικρούς καί μεγάλους' διότι πε­ριέχει έν σμικρφ δ,τι ενδέχεται νά λείπη από τά άλλα είδη τής διατροφής μας.

Δυστυχώς υπάρχει μεγάλη διαφορά από γάλα σέ γάλα τού αυτού ζιόου. Δεν εννοώ τά γάλατα τών γαλατάδω ν αυτά δέν διαφέρουν καί πολύ αναμεταξύ τ ω ν περιέχουν δλα πολύ νερό καί λίγο βούτυρο.

Έ νοθεία αυτή τού γάλακτος από τούς γαλατά­δες έχει μικροτέρα σημασία παρά ή πτωχεία, πού οφείλεται στο είδος τής τροφής τού ζώου' γιατί αυτή άναφέρεται δ'χι μόνο στο βούτυρο - τό όποιον τό κάτω τής γραφής μπορούμε νά τό φάμε χωριστά ή καί νά τό αντικαταστήσουμε μέ καλό λάδι - αλλά στά άλατα, στις βιταμίνες, στις πεψίνες καί πλεΐστες άλλες γνωστές καί άγνωστες ουσίες. 'Ό λα αυτά τά πολύτιμα συστατικά ποικίλλουν κατά ποσόν και ποιόν άναλόγως τής τροφής τού ζώου. ’Άριστο γάλα

Page 31: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Γάλα - Α«γ« * Ψ ά ρ ι« 31

παρέχουν δσα τρώγουν πράσινο χόρτο.Ώ μ ο ή βρασμένο νά το πίνουμε ; Ε ίπα με καί ε­

παναλαμβάνουμε : Γάλα ωμό καί γάλα βρασμένο εινε δυο διαφορετικές ουσίες. Ή μία εύπεπτη καί •θρεπτική καί ή άλλη δύσπεπτη καί δυσαπορρόφητη. Σ ’ αυτό συμφωνούν δλοι. Διαφωνούν δμως, αν τό βράσιμο μέχρι φουσκώματος φονεύη ή όχι δλα τα μικρόβια καί αν ή φυματίωσις των αγελάδων μετα­δίδεται ή όχι στους ανθρώπους. "Εως δτου λοιπόν συμφωνήσουν καί αποκρυσταλλώσουν καθωρισμένην επ’ αυτών γνώμη οί επιστήμονες, εξακολουθείτε σείς νά τό πίνετε βρασμένο μόνον μέχρι φουσκώμα­τος- γιατί έτσι ή τυρίνη τού γάλακτος καί τα ζω ν­τανά των στοιχεία δεν καταστρέφονται εντελώς.

Θά εινε μια μεγάλη διαιτητική πρόοδος, όταν ή πολιτεία κατορθώση νά μάς έξασφαλίση γάλα υγιών ζφων, ώστε νά μπορούμε νά τό πίνουμε εντελώς άβραστο.

Τό γ ια ο ϋ ρ τ ι, χωρίς νά μάς εξασφαλίζη τίιν αθα­νασίαν, όπως έπίστευσε προς στιγμήν δ Μετσνικώφ, μολαταύτα εινε άρίστη τροφή καί για μερικά στο­μάχια εΰπεπτότερη από τό γάλα.

Τό τ υ ρ ί εινε ή πλουσιωτέρα σέ λεύκωμα ζωική τροφή. "Αν τό κρέας περιέχη 17 ο)ο λεύκωμα, τα ψάρια 16 ο)ο, τό τυρί φέτα περιέχει 32 ο)ο. Μέ άλ­λους λόγους αν χρειάζωνται 50 δράμια κρέατος τήν ήμερα στόν οργανισμό για νά προμηθευθή τό άπαι- τούμενο ζωικό λεύκωμα, άρκούν 15 δράμια καλό τυρί φέτα, τό λεύκωμα τού οποίου ανώτερο καί όχι κα­τώτερο τού κρέατος εινε. Καί ενφ τά 50 δράμια κρέατος στοιχίζουν κατά μέσον δρον 5 δραχμάς, τά 15 δράμια τυρού στοιχίζουν μόνον 1.50.

Page 32: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

32 Τροφή κοά Ζ«π

Α ν > ΐ ά

Περί αύτών είπαμε πολλά στο πρώτο τεύχος. Έ δ ώ θ ά προσθέσουμε συμπληρωματικά τινα.

Σ τον κροκό υ π ά ρ χ ο υ ν «ϊ λιπερές, φωσφορούχες ουσίες και λοιπά μεταλλικά ά'λατα" επίσης οί βιταμΐ- νες Α καί Δ. Γι’ αύτό εΐνε πολύτιμη τροφή, κατά τή νηπιακή κυρίως ηλικία.

Στο ασπράδι υπάρχει ή λευκοματοϋχος ούσία. Γ ι ’ αυτό τά μεγαλείτερα παιδιά πρέπει νά τό τρώ ­γουν ολόκληρο και νά μή πετοΰν τό ασπράδι.

Ό κροκός πού κλίνει προς τό κόκκινο εΐνε θρε­πτικότερος από τον κροκό ανοικτού χρώματος. ’’Αλ­λοτε ενόμιζαν οτι οί μεν άσπρες κόττες κάμνουν ανοι­κτού χρώματος, οί δέ μαύρες σκούρου. Ό πειραμα­τισμός άπέδειξεν δτι σκούρα γεννούν δσες τραίγουν περισσότερο χόρτο" γ ι ’ αυτό αυτά είναι θ ρ ε π τ ικ ό ­τερα και πλουσιότερα σε βιταμίνες.

Ό κροκός εΐνε εύπεπτώτερος και θρεπτικότερος ωμός. Τό ασπράδι δμως, πυκνόρρευστο δπως εΐνε, άπορροφάται σε πολύ μικρότερα αναλογία ωμό παρά ελαφρά βρασμένο ή κτυπημένο σέ άφρό.

Έ ν α ελαφρό βράσιμο πού κάμνει τό ασπράδι γαλακτερό καί αφήνει τον κροκό ρευστό γίνεται ά>ς έξης: "Οταν άρχίση νά βράζη ανάλογο των αυγών νερό, ρίπτετε γρήγορα-γρήγορα τ’ αυγά μέ τό κου­τάλι" τραβάτε αμέσως τήν κατσαρόλα χωρίς νά την σκεπάσετε καί τ’ αφήνετε μέσα σ’ αυτή 3 — 4 λεπτά" Καλόν νά τρώγωνται χωρίς αλάτι.

Τά καλλίτερα μάτια αυγά γίνονται ως εξής: ’Α ρ­κετό βούτυρο στό τηγάνι" μόλις καλοζεσταθή - δχι νά καή - τό τραβάτε από τήν φωτιά, ρίπτετε μέσα

Page 33: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Γάλα - Α υγά - Ψ ά ρ ι« 33

τ ’ αύγά, χά ξαναβάζετε σέ πολύ σιγανή φω τιά ανα­κατεύοντας λιγάκι τό ασπράδι, ώστε νά ψ η θ η λίγο εξ ϊσου δλο κα'ι δχι νά καή στις άκρες.

Τά σκληρά αυγά, ξηροτηγανισμένα, μάτια κα'ι ξηροτηγανισμένες ομελέττες αντιστοιχούν προς τον καβουρδισμένο κιμά και τ’ Απορρίπτει απολύτως ή υγιεινή.

'Ως αύγολέμονο στά φαγητά, άρίστη τροφή* γιατί πλουτίζει καί τό φτωχότερο τρόφιμο* φθάνει νά μη τό βράζετε ιδιαιτέρως αλλά νά τό περιχύνετε στο φαγητό αφού τό τραβήξετε από τήν φωτιά καί καί κατά προτίμησι στην πιατέλα ή στή σουπιέρα.

Ψ ά ρ ι «

Πολύτιμη ζωϊκή τροφή. Ποικιλία ψαριών Αναγ­καία δπως καί ή των κρεάτων. Μη περιφρονεΐτε τά μικρά. Ή σαρδέλλα παραδείγματος χάριν ή φρέ­σκη εΐνε ανώτερο ψάρι από κάθε άλλο. ’Ιδού συγ­κριτικός πίναξ.

Ψάρι (μέσος δρος) ΣαρδέλλαΝερό 72 69Λεύκωμα 16 22Λιπαρά 1.50 2.30"Υδατ. — —"Αλατα 1 1.90

Ε ίν α ι λοιπόν ά π ό τ ά θρεπτικώτερα ψάρια. Έ κτος αυτού εΐνε πλουσιωτάτη σέ βιταμίνες Λ καί Δ.

Περισσότερη σημασία έχει δ τρόπος τού μαγει- ρεύματος ή το μέγεθος τού ψαριού. "Οταν είναι φρέ­σκα μόνον ψητά στή σχάρα ή βραστά. ’Ό χ ι τηγα- νιτά.

"Αν τυχόν επιμένετε στά τηγανιτά, τουλάχιστον3

Page 34: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

>4 Τροφή κ κ ΐ Ζωή

μή τά ξηροτηγανίζετε καί μή τρώγετε τό λάδι του τηγανιού πού εινε βλαβερώτατο.

'Η μαρίδα, τό περίφημο αύτό ψάρι του Φαλή­ρου, τό καταστρέφει ή νοικοκυρά μέ τη μαγειρική της. Ή μικρή βέβαια δεν ψήνεται στή σχάρα. Νά την τηγανίζη δμως ελαφρά ώστε νά τρώγη κανείς ψάρι καί όχι νά τραγανίζη μιά καρβουνοποιημένη ουσία, πού πολλά δηλητηριώδη καί κανένα θρε ­πτικό συστατικό δεν προσφέρει στον δργανισμό μας.

'Ό σον αφορά τις σάλτσες καί τά διάφορα καρυ­κεύματα σ’ αυτά άς καταφεύγουν δχι τά πρώτης τά- ξεως ξενοδοχεία πού θέλουν νά σκεπάσουν τ’ α μ φ ι­βόλου φρεσκάδας τρόφιμα γ ια νά έλκύσουν αφώ τι­στους πελάτας.

Μία κόρη άσχημη, κουτή καί χωρίς κανένα άλλο προτέρημα τήν πήρε κάποιος γιά τήν καλή της προίκα. “Ενας ούμορισιής, έχων ύ π ’ δ'ψιν τήν προίκα είπε : «Γιά τό χατήρι τής σάλτσας φαγώθηκε καί τό ψάρι». ’Έ τ σ ι υπάρχουν σάλτσες καί καρυκεύ­ματα πού κάμνουν τον ουρανίσκο νά δεχθή καί με­ρικά τρόφιμα δ'χι πολύ φρέσκα. Έ ν φ έ'να φρέσκο ψάρι, οποίος ξεύρει νά τρώγη, τό θέλει ψητό ή έστω έλαφροβρασμένο καί μάλιστα χωρίς λάδι καί λεμόνι γιά νά μήν άλλοιωθή ή νοστιμάδα τού φρέσκου ψαριού.

Ε π ε ιδ ή δμως τά φρέσκα ψάρια τ ’ ακούει, άλλα δεν τά βλέπει στην αγορά γιά νά τ’ άγοράση ό μέ μέτρια οικονομικά οικογενειάρχης τών ’Α θηνώ ν καί περιχώρων, γι’ αυτό δίδω τήν εξής συνταγήν μαγει- ρεΰματος γιά τ’ αμφιβόλου φρεσκάδας ψάρια : Βρά­ζετε κρομμύδια, σκόρδα, μαϊδανό, ρίγανη, δάφνη, φέτες λεμόνι ή καλό ξύδι, αλάτι, πιπέρι. Ό τ α ν βρά

Page 35: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Γάλα - Αυγά - Ψ άρ ια 35

■σουν ολα αυτά ρίπτετε μέσα τό ψάρι νά πάρη καμ· μια βράσι.

Ά ρ ίσ τη σάλτσα για ψάρι εινε ή μαγιονέζα, άφοΰ γίνεται μέ ωμό κροκό καί ωμό λάδι.

Τ ά λεγάμενα θαλασσινά εινε δύσπεπτα, άλλα από τις λίγες ζωικές τροφές που τρώγονται εντελώς ωμές. Τό λεμόνι τΙς κάμνει εύπεπτότερες. Ε κ τ ό ς αύτοΰ εινε από τις πλουσιότερες σέ φώσφορο τροφή.

Γ ιά τά παστά ψάρια, θά ομιλήσουμε παρα* κάτω.

** *

Αυγά, μυαλά, ψάρια, θαλασσινά ώς πλουσιαι τρωσφοροΰχοι τροφαί, συνιστώνται στους πνευματι­κ ό ς εργαζομένους. "Ας εξετάσουμε άν άληθευη ή σΰστασι αυτή.

Ζ'

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΝ

Λέγεται κα'ι γράφεται κατά κόρον : «Οί άν θρ ω ­ποι τής πνευματικής εργασίας καί του γραφείου έχουν ανάγκη μικροτέρας δόσεως τροφής' οφείλουν νά προτιμούν φωσφορούχους τροφάς, αυγά, ψάρια, μυαλά κλπ., ν’ αποφεύγουν δε τους υδατάνθρακας πού αρμόζουν στους σωματικώς εργαζομένους».

Υ πάρχε ι αλήθεια στην αποψι αυτή ; Ά πολυτως .δχι. Πέρασε ή εποχή, πού πίστευαν οτι εινε δυνα­τόν οί άνθρωποι νά διαιρεθούν σέ δυο καθωρισμέ- νες κατηγορίες: σέ πνευματικός καί σωματικώς ερ­γαζομένους. ΤΗτο εποχή πού ήλπιζαν πώς μπορούσε

Page 36: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

36 Τροφή κα ί Ζωίϊ

νά ίδϋ τό φώς άνθρωπος μέ μεγάλο κεφάλι γεμάτα μυαλό καί μικρά τά άλλα μέλη τού σώματός του. Σήμερα γνωρίζουμε περισσότερον από πάντοτε εκείνο· πού ήξευραν οί πρόγονοί μας και πού είχε λησμο- νήση στο αναμεταξύ ή άνθρωπότης ότι : «Αδύνατον νά ύπάρχη υγεία αν δέν ύπάρχη ισόρροπος άσκησις όλων των οργάνων του ανθρώπου»."Οτι: «Ά λλοίμο- νον από τον πνευματικώς εργαζόμενον— όσα ψάρια, καιάν τρώ γη—αν δέν φροντίζη νά παρέχη και στά λοιπά όργανά του την αναλογούσαν σ ’ αυτά μερίδα- άσκήσεως». Διότι ή αδράνεια τού σώματος θά εΐνε δυσμενής και επί τής πνευματικής εργασίας, αφού θά εΐνε δυσμενής επί τής όλης υγείας.

Οί πνευματικώς εργαζόμενοι μέ άλλους λόγους οφείλουν νά διαθέτουν ένα μεγάλο μέρος τής ήμέ- ρας σέ ασκήσεις σωματικάς πάσης φύσεως, άν ε π ι ­θυμούν νά παρέχουν επί πολύ αξία λόγου εργασία. Γ ι’ αυτό όσοι καί όπου έχουν έννοήση τις σχέσεις υγείας καί πνευματικής εργασίας, άνδρες καί γ υ ν α ί­κες έξερχόμενοι τών γραφείων των δέν διευθύνονται, στο καφενείο ή στον κινηματογράφον, αλλά στο γ υ ­μναστήριο καί στά σπόρ ή σέ μακρυνούς περιπά­τους, όπως επανορθώσουν τις καταστροφές πού π ρ ο ­ξενεί στά όργανά των πολύωρος καθιστική εργασία-

** *Ά λ λ ’ αν βλάπτη παρατεταμένη καθιστική ζωή,,

μέ πνευματικήν, ή χωρίς τοιαύτη, ζωή, βλάπτει έξ. άλλου καί ή υπερβολική σωματική εργασία. Γ ι ’ αύτό ακριβώς ή Κοινωνία τών ’Εθνών επέβαλε τό όκτά- ωρο τής εργασίας, ώστε νά μένουν αρκετές ώρες γ ια άνάπαυσιν, άνάπλασι τών φθειρομένων ιστών καί άπομάκρυνσιν τών κατά τήν σωματικήν εργασίαν

Page 37: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

¿ΧίΛτροφή πνευματικώ ς έργαζομένω ν 37

παραγομένων τοξινών. Πρέπει καλά νά εννοήσουν ολοι δτι ή υγεία τοΰ ατόμου εινε ή συνισταμένη τής μερικής υγείας ενός έκαστου των οργάνων αΰτοΰ' o ti ή αναμεταξύ των άλληλεγγύη είναι, καθώς άπο- δεικνύεται καθημερινώς, άπείρως μεγαλειτέρα άφ’ δ,τι εφανταζόμεθα, και δτι δεν υπάρχει ασθένεια ■ενός οργάνου, αλλ’ δλοκλήρου τοΰ οργανισμού. Δεν μπορεί επομένως νά ΰπάρχη δργανισμός υγιής, δταν Ι'να δργανον εργάζεται ή αναπαύεται πέραν τών επι- τρεπομένων φυσιολογικών δρίων.

Έ φ ’ οσο'ΐ( λοιπόν, δ πνευματικώς εργαζόμενος οφείλει ν ’ ασκήται σωματικώς ΙπΙ ώρισμένας ώρας την ημέραν καί δ σωματικώς εργαζόμενος ν’ άνα" παύεται δσας καί δ πρώτος ώρας, δεν πρέπει νά ΰ ­πάρχη αξία λόγου διαφορά δσον άφορφ τό «ποσόν» τής διατροφή;. Διαφορά δμως δεν πρέπει νά ΰπάρχη •οΰιε ώς προς τό «ποιόν».

Φωσφορούχων τροφών έχουν ανάγκη καί οί πνευματικώς καί οί σωματικώς εργαζόμενοι. Διότι •δ φώσφορος δεν είναι στοιχειον μόνον τής φαιάς ουσίας τοΰ εγκεφάλου, άλλ’ δλοκλήρου τοΰ νευρικοΰ συστήματος καί εκείνου επομένως, που προΐσταται •όλων τών κινήσεων τών σωματικώς εργαζομένων. 'Ώ στε λαμβάνοντες ΰ π ’ δ'ψιν τ’ ανωτέρω επιτρέπε­ται, νομίζω, νά συμπεράνουμε: « 'Η ΰγιεινή δ ια­τροφή δλων τών φυσιολογικώς ζώντων άνθρώπω ν ε ίνα ι μία : Ε ίν α ι ή διά μέσου τών αιώνων προσαρ- μοσθεΐσα προς τον άνθρω πον καί τάς ανάγκας του τροφ ή» .

** *Ά λ λ ’ ε ίπαμε καί ξαναλέμε :« ’Ά λλο ΰγιεινή καί άλλο ζωή».

Page 38: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

38 Τρβςρή χ«1 Ζ««ν

Έ α ν ή υγιεινή έχη την γνώμη πώς όέν πρέπει νά ύπάρχη διαφορετική άναλόγως τών επαγγελμάτων διατροφή, αντίθετη δμως γνώμη έχει ή ζωή. Κ α ί αυτής την γνώμη κανένας φρόνιμος άνθρωπος δεν πρέπει νά την παραβλέπη. Γιατί δσο καί άν φωνάζω ή υγιεινή, υπάρχουν για τήν ώρα άνθρωποι που περνούν ολόκληρη τήν ημέρα σέ καθιστική ζωή,, χωρίς καμμιά άσκησι καί άλλοι που εργάζονται σω- ματικώς 12 καί πλέον ώρες, χωρίς νά μπορή καμμιά τσιμπίδα τής Κοινωνίας των Ε θ ν ώ ν νά τούς συλ- λάβη. Έπομέναις προκειμένου νά κανονίσουμε τήν διατροφή τών μελών τής οίκογενείας μας, οφείλουμε νά λάβουμε ύ π ’ δψιν το είδος τής εργασίας των.

Πάντως πρέπει ν.ά γνωρίζετε δτι ή νέα διαιτη­τική δεν καθορίζει ιδιαιτέραν γιά τούς πνευματικώς Ιργαζομένους διατροφή.

Ό πρώτος καί σπουδαιότερος λόγος - πού κάμνει δλους τούς άλλους περιττούς - εινε δτι σήμερα δεν ξεύρουμε καλά-καλά τί καταναλίσκεται κατά τήν πνευματικήν εργασίαν. 'Υ πάρχει βέβαια η γνώμη δτι ξοδεύεται φώσφορος καί μαγνήσιο καί δτι τά δυο· αύτά στοιχεία εΐνε, μαζί μέ τις βιταμίνες, απαραί­τητα στήν υφή καί στή ζωτικότητα τής φα ιάς ου­σίας του Ιγκεφάλου.

Ά λ λ ’ αν άληθεύη ή γνώ μη αυτή, τότε είναι πού είναι περιττές αί ιδιαίτερες συμβουλές καί οδηγίες περί τοϋ τί πρέπει νά τρώγη δ πνευματικώς εργαζό­μενος. Γ ιατί ή κατά τά τελευταία έτη έπανάστασις στή διατροφή, περί τής οποίας κυρίως ασχολούμεθα, έφερε στήν πρώτη γραμμή τροφές πλούσιες στά στοιχεία αυτά πού είναι απαραίτητα σέ δλους. Γιατί φώσφορος δέν υπάρχει μόνον στο νευρικό σύστημα

Page 39: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ως φωσφορικό κάλι και στους μϋς ώς φωσφορικό μαγνήσιο, αλλά και στα αιμοσφαίρια ώς φωσφορι­κός σίδηρος καί σχά οστά ώς φωσφορικόν άσβέστιον. Καί άν τό νευρικό σύστημα περιέχη έν δλφ 12 περί­που γραμμάρια φωσφόρου, οί μϋς περιέχουν 130 γραμμάρια καί τά δστά 1400 γραμμάρια.

"Ωστε, άν κάποιος έχει μεγαλειτέραν ανάγκη φ ω ­σφορούχων τροφών, είνε κυρίως τά παιδιά πού είνε οργανισμοί έν τφ άνοικοδομεϊσθαι καί χρειάζονται ποσότητες από τό στοιχειον αύτό γιά δλα των τά κύτταρα καί Ιδιαιτέρως διά τά δστδ των.

Δίδουμε πίνακα των πλουσιωτέρων σέ φωσφόρο τροφών. Οί σημειούμενοι αριθμοί φανερόνουν πόσα χιλιοστόγραμμα φωσφόρου υπάρχουν σέ .100 γραμ­μάρια τροφίμων.

Διατροφή π ν ε υ μ α τ ικ ή ίρ γα ζο μ ένο ν 39

Τρόφιμα Φωσ. Τρόφιμα Φωσ.Φαρίνα άσπρη 92 Ψάρι (μέσ. δρ.) 230Σιτάρι ολόκληρο 423 Κρέας (βωδινό) 264"Οσπρια 400-- 4 7 0 Μυαλά 367Ά μύγδαλα 465 Κροκός αύγοϋ 524Καρύδια 358 Σταφύλια 31

Ά π ό τον ανωτέρω πίνακα γίνεται φανερόν δτι οί πλουσιώτερες σέ φωσφόρο τροφές είνε μετά τον κροκό τοϋ αύγοϋ, τά όσπρια, τά δημητριακά, οί ξη­ροί ελαιώδεις καρποί. ’Έπειτα έρχονται τά μυαλά, τό κρέας καί τά ψάρια.

’Αλλά καί δλες οί άλλες τροφές καί. ίδίοις τά φρούτα και τά χόρτα περιέχουν φω σφόρο σέ μικρο- τέρα εννοείται αναλογία, λίολαταϋτα μέ αυτά μ πο ­ρούμε νά εφοδιάσουμε τον δργανισμό μας μέ πε­ρισσότερο φωσφόρο και λοιπά χρήσιμα άλατα ή μέ τις ζωϊκές τροφές. Γιατ'ι αί δόσεις πού επιτρέπεται

Page 40: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

40 Τροφή κα ί Ζ&»ή

νά φάμε από τις τελευταίες εΐνε περιωρισμένες.”Ας δώσουμε ένα παράδειγμα : 100 γραμμάρια

κροκού περιέχουν 524 χιλιοστόγραμμα φωσφόρου- άλλ3 ένας κροκός ζυγίζει μόνον 15 γραμμάρια και περιέχει επομένως μόνον 78 χιλιοστόγραμμα. Ούτε δμως περισσότερα από δύο αυγά την ήμέρα επιτρέ­πεται νά φαμε, άλλ’ ούτε και κάθε ημέρα, ιδίως μετά το 40όν έτος, μεταξύ τών οποίων βρίσκονται οΐ περισσοτέραν σοβαράν εργασίαν καταβάλλοντες. Έ ν φ μαύρο ψωμ'ι καί κάθε ήμέρα καί σε αρκετή δόσι το τρώμε καί μόνο μέ 200 γραμμάρια (70 δρά ­μια περίπου) εισάγουμε 800 χιλιοστόγραμμα φ ω ­σφόρου. Καί αυτά τά σταφύλια πού περιέχουν μ ό ­νον 31 χιλιοστόγραμμα στά 100 γραμμάρια, δίδουν στον οργανισμό περισσότερον φώσφορον, αφού ε π ι­τρέπεται νά φάμε καί μιά οκά, μέσα στην οποίαν υ ­πάρχουν 375 χιλιοστόγραμμα περίπου.

Έ κ των ανωτέρω γίνεται φανερόν οτι : εάν εφαρ- μώση ό πνευματικώς εργαζόμενος δύο βασικές επι­ταγές της νέας διαιτητικής, δεν έχει ανάγκην ιδιαι­τέρας διατροφής.

Ή πρώτη εΐνε : Άντικατάστασις τού άσπρου ψ ω ­μιού μέ το μαύρο.

Καί αν έφαρμόση καί την δευτέρα πού λέγει : «Λ ίγ3 «π3 δλα καί από τίποτε πολύ» θά περνούν από το τραπέζι του τά ψάρια, τ’ αυγά καί ίά μυαλά, αλλά καί οί ξηροί καρποί καί ολα τά φρούτα καί τά χόρτα τής εποχής, ώστε ό οργανισμός του θ ά εφοδιάζεται μέ φώσφορο, μαγνήσιο, βιταμίνες καί ό,τι άλλο άνα- καλυφθή στο μέλλον πώς εΐνε απαραίτητο στη πνευ­ματική του εργασία.

Οί άντιφρονοϋντες λέγουν :

Page 41: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

•Λκκτροφη πνευμαπκώ ς έργ«ζομέν«ν 41

Ό φώσφορος τώ ν ζωϊκών τροφώ ν άπορροφάται σέ πολύ μεγαλειτέρα αναλογία η τών φυτικών.

Αυτό αληθεύει για τούς ταχυφάγους. Ά λ λ 5 ή καλή μάσησις βρίσκεται επί κεφαλής κάθε υγιεινής διατροφής. ’Αληθεύει κυρίως για τούς άντιφυσιολο- γικώς τρεφόμενους πού έχουν αδύνατο νευρικό σύ­στημα καί πάσχοντας ώς Ικ τούτου τα πεπτικά των όργανα.

Ά πόδειξ ις ότι δ φυτικός κόσμος είναι δ μεγαλεί- τερος προμηθευτής όλων Ιν γένει τών αλάτων είνε οτι όχι μόνον τα φυτοφάγα άπ’ αυτόν προμηθεύον­ται δλα τά στοιχεία προς σχηματισμό του δργανι- σμοϋ των άλλα καί πλήθος ανθρώπω ν πού τρέφον­ται μέ μαύρο ψωμί. όσπρια καί χόρτα.

Έ ά ν ή υγιεινή καταδικάζει τήν αποκλειστική •φυτοφαγία δ λόγος εινε ή πτωχεία της σέ λεύκωμα καί δχι σέ φωσφόρο καί λοιπά αλατα.

Συμπέρασμα : Ά ν δέν είναι άπολύτως γνω ­στό τί ξοδεύει δ πνευματικώς εργαζόμενος, είνε δμως πλέον ή γνωστόν οτι έ'χει απόλυτον άνάγκην άπό χ ί- νησ ι. Αυτού άς στρέψη τήν προσοχή του καί όίς μήν ενδιαφέρεται καθόλου για τή διατροφή πού

•αρμόζει στήν πνευματική του εργασία. Φ θάνει επα­ναλαμβάνουμε, νά συμμορφώνεται προς τις υποδεί­ξεις τής νέας διαιτητικής, μεταξύ τών βασικωτέρων τής δποίας ε ί ν α ι : ’Ό χ ι πολύ ζωικό λεύκωμα· δχι επομένως πολλά αυγά, ψάρια καί μυμλά, άν θέλη •νά διατηρήση επί πολύ φρέσκο τό μυαλό του.

Page 42: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΣΑΛΑΤΕΣ - ΜΑΡΟΥΛΙΜιλήσαμε σύντομα γι’ αυτές, δταν πραγματευ-

θήκαμε τδ ζήτημα τών βιταμινών. Μέ την επιθυμία τότε να γνωρίσουμε στο κοινό τις φρεσκοανακαλυ- φθεΐσες πολύτιμες αυτές ουσίες, φαίνεται πώς ξεπε- ράσαμε τον σκοπό. Γιατί έκτοτε β ιτα μ ίν ε ς καί κ α λή δ ια τρ ο φ ή κατήντησε να σημαίνουν ένα καί τό αυτό. Ά κούτε νά λέγουν : «Τρώτε πολλά φρούτα ' έχουν βιταμίνες». 'Ωσάν τά φρούτα νά μην έχουν τίποτε άλλο καί πρέπει νά τά τρώμε μόνον για τις βιταμί­νες των.

Ά λ λ ο ι λέγουν : «Ή σταφίδα δέν αξίζει τίποτε' δ καθηγητής τάδε είπε πώς δέν έχει βιταμίνες». Καί άν άληθεύη αύτό, δέν έχει καμμιά σημασία. Την σταφίδα πρέπει νά την τρώμε δχι γιά την βιταμίνη, αλλά γιά τό εκλεκτό της φρουίοσάκχαρο καί λοιπά πολύτιμα της συστατικά. Ή σταφίδα είνε τροφή τού χειμώνος, οπότε ύπεραφθονοϋν γύρω μας αι βι­ταμίνες τών εσπεριδοειδών. Καί άν έπρόκειτο νά τρώμε τά πορτοκάλια μόνον γιά τις βιταμΐνές των καί δχι γιά πλείστες δσες άλλες πολύτιμες ουσίες, μάς έφθανε μόνον μισό πορτοκάλι.

'Η παρεξήγησις έφθασε μέχρι τού σημείου ' νά φορτώσουν στη ράχι τών βιταμιναιν την καταδίκη πού κάμνει ή επαναστατική διαιτητική στη μαγει­ρική. Έ ν φ , καθώς λεπτομερώς αναπτύξαμε, ή μαγει­ρική καταδικάζεται γιά την άλλοίωσι πού προξενεί στα λευκώματα, στά οργανικά αλατα, στις διαστά­σεις καί λοιπές ζωντανές ουσίες, μεταξύ τών οποίων τάσσονται καί αι βιταμίνες. Πρέπει καλά νά Ιννοή-

Page 43: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Σ α λ ά τε ; - Μαροΰλ» 43

σετε δτι αν ή καλή διατροφή οφείλει νά περιέχϊ) μ ια μικρά δόσι από ωρισμένες βιταμίνες, δεν θά πή ομως δτι αρκεί ή ύπαρξις ή ή 'έλλειψις βιταμινών για νά καθορίσει αυτή καί μόνη τήν αξία μ ια ς τροφής.

>1«★ *Έ ίδια παρεξήγησις έλαβε χώραν προκεψένον

περί τής αξίας τής ωμής σαλάτας και τήν παρεξή- γησιν αυτήν πρόκειται νά ά'ρωμεν σήμερον.

Προ τής επαναστάσεως, πού έλαβε χώραν στο ζήτημα τής διατροφής, μιλούσαν περιφρονητικά γι* αυτές. “Ε γραφαν : « 'Όσον άφορφ τις πράσινες σα· λάτες πού περιέχουν ελάχιστα ίχνη θρεπτικών συ­στατικών καί αποτελούνται κυρίως από νερό 80 - 90 ο)ο και κυτταρίνη καί παρουσιάζουν άντίστασι στήν πέψι, δεν αξίζει τον κόπο νά τις τρώγουμε».

'Ως νά μή έφθαναν αί ανωτέρω δυσμενείς περί σαλάτας κρίσεις, τής προσήφώη αργότερα καί ή μομφή δτι είναι ό φορεύς τού τΰφου. Καί έτσι έ- ξωστρακίσθη έξ ολοκλήρου από τό τραπέζι μας.Ή λ θ α ν όμως αί τελευταίες έρευνες πού τήν επα- νέφεραν στο τραπέζι μας μετά πολλών τιμών. Τί μάς έγνώρισαν αί έρευνες αυτές ;

1) Ό τ ι αυτό τό νερό τών σαλατικών, για τό ό­ποιον μιλούν τόσο περιφρονητικά, είναι δ,τι πολύ­τιμο μπορεί νά μάς προσφέρη ή φύσις πρός δ ια­τροφήν μας. Εΐνε ό ορός τού αίματος τών φυτών,παραπλήσιος πρός τον ορόν τού αίματος τούανθρώπου, πού περιέχει έν διαλύσει δλα τά ορ­γανικά άλατα καί λοιπά θρεπτικά συστα­τικά, τά όποια εινε καί συστατικά τού δικού μας αίματος. Α ί ουσίες αυτές μόνον διαλελυμένες μέσα

Page 44: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

44 Τροφή κ α ί Ζωή

βτό νερό τό δικό των άφομοιόνονχαι εύκολα. Γ ι ’ αυτό χά σαλατικά και χά χόρτα εν γένει έχουν τό ρεκόρ τής χρησιμότητός των, δταν τρώγωνται φρε­σκοκομμένα και ωμά καί ό'χι μόνον γιά τις β ιταμί­νες των.

2) Ε ΐπαμεν άλλοτε καί επαναλαμβάνουμε καί εδώ: Τό λεύκωμα των πρασίνων χόρτων εΐνε τό τε- λειότερον καί δτι τρώγοντες αυτό δεν στερούμεθα κανένα από τ ’ απαραίτητα προς ΰφανσιν τών ιστών μας λευκοματοειδές. Τό μόνον των ελάττωμα εινε^δτι ή ποσότης των είνε μικρά.

3) Μία μεγάλη καί δυσαναπλήρωτη χρησιμό- της των πρασίνων σαλατών εΐνε δτι αποτελούν τις πλουσιώτερές μας αποθήκες αφομοιώσιμου σιδήρου. Τ ά πλουσιώτερα σχεχικώς είνε τό σπανάκι καί τό μαρούλι.

4) "Οσοι, τέλος, μετρούν την αξία τής τροφής μόνον μέ τις θερμίδες - άλλη πλάνη αυτή περί τής οποίας θ ά μιλήσουμε σε λίγο - καί γ ι’ αυτό δεν δίδουν την άρμόζουσαν ·θέσιν στις ωμές σαλάτες, ο­φείλουν νά γνωρίζουν δτι αυτές περιέχουν ουσίες, τών οποίων δ ρόλος εΐνε νά δίδουν στον ορ­γανισμό την ικανότητα νά καίη, ν’ άφο- μοιόνη, μέ μια λέξι νά χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ τά θρεπτι­κά συστατικά τών άλλων τροφών. Καί παρό­μοιες ουσίες εΐνε αί διάφορες διαστάσεις, τά δξινα άλατα, καί αί βιταμίνες. Τά δέ αρώματα καί τά δ ιά­φορα αιθέρια έλαια πού υπάρχουν σέ δλα σχεδόν τά σαλατικά, βοηθούν την πέψι' γιατί ερεθίζουν την δσφρυσι καί την γεύσι καί διεγείρουν ψυχικώς τήν δρεξιν. Αυτά εΐνε τά φυσικά δρεκτικά πού κάμνουν περιττά δλα τά τεχνητά τής μαγειρικής.

Page 45: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Σ χλ ά τες - Μαρούλι

Μ ο ι ρ ο ΰ λ ι

’Επί κεφαλής ιώ ν ωμών σαλατικών βρίσκε­ται χό μαρούλι. Περιέχει άρίστης ποιότητος λευ­κωματοειδή και τά χέσσαρα είδη ιώ ν βιταμινών. ’Εκτός δέ από τον πλοΰχό χου σέ σίδηρο είναι και χό πρώτο μεΐαξύ χών δλιγίστων τροφών μας π ο ν περιέχει αρσενικό.

"Ωστε οί άναιμικοί ωφελούνται περισσότερον τρώ- γοντες μαρούλια παρά καχαπίνονιες καταπότια Π ίνκ ή άλλων ειδών σκευασίες άρσενικοσιδηροΰχες. Ν ά προτιμώνται όχι αί τρυφερές και ωχρές «σαν ρω- μαντικές χλωρωτικές κοπέλλες» καρδιές των μαρου- λιών, άλλα τά πράσινα φύλλα. "Οχι μόνον γιατ'ι εΐνε πλουσιώτερα σέ σίδηρο, αλλά γιατί αυτά κυρίως σκλαβόνουν τις ήλιακές ακτίνες καί μάς μεταδίδουν τήν ευεργετική των ενέργεια.

’Εκτός τών ανωτέρω συστατικών υπάρχει στό. μαρούλι καί ιδίως στό κοτσάνι αυτού μιά ουσία κα­ταπραϋντική τών νεύρων, τό «λακτουκάριουμ», τό ο­ποίον έχει τις ιδιότητες τού οπίου, χωρίς νά έχη καί τά δυσάρεστά του. Γ ι ’ αυτό τό μαρούλι ε ίνα ι ιδ ια ι­τέρως χρήσιμο στους νευρικούς. Νά τρώγεται κατά προτίμησι φρεσκοκομμένο, καλοπλυμένο, κομμένο στά 4 μέ τό κοτσανάκι του. "Οταν τό κάμνετε σα­λάτα νά φροντίζετε νά μή χάνη τήν φρεσκάδα του μέ πολλά άνακατώματα.

"Οταν πρωτοέγραψα υπέρ τής ωμής σαλάτας με­ρικοί πού επί έτη τήν στερήθηκαν, ρίχθηκαν σ’ αυτή μέ τά μούτρα καί φάγανε δλόκληρες σαλατιέρες. Καί τό αποτέλεσμα; Κακοστομαχιά. Καί άκούσθη- καν μερικοί γιατροί νά λέγουν τρίβοντες από χαρά.

Page 46: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ίροφ ή κοά Ζ«ή

τά χέρια: « Ή Καισίγρα μα; δημιουργεί, μέ όσα γρά -φει, πελατεία».

Τό βέβαιον εινε δ η την πελατεία αυτή δεν τήν δημιουργήσαμε ημείς, άλλ’ οι ίδιοι οϊ πελάται πού τρώγοντας τήν σαλάτα ξέχασαν δ',τι ιδιαιτέρως ε ί­χαμε σχετικώς τονίση: Ή κάθε τροφή πού πρωτο- τρώγει κανένας ή πού έχει καιρό νά φάγη, εινε ένας εχθρός" και δτι δ νόμος τής συνήθειας, δηλ. τής ε- ξοικειώσεως, ισχύει περισσότερον άπό κάθε άλλη εκδή- λωσι τής ζωής στην τροφή. Γ ι ’ αυτό πρέπει να πρωτοαρχίζουμε από μικρές δόσεις, τις όποιες θ ’ α υ ­ξάνουμε καθημερινώς. Ούδεμία Λνάγκη νά ξεπερ­νούμε τις 3 — 4 κουταλιές τής σούπας. Σ τα παιδιά και τ’ αδύνατα στομάχια άρκεί τό ήμισυ τής δόσεως. Π άντως ένα φυσιολογικό στομάχι μπορεί, δταν ε· ξοικειωθή, νά φάνη καί ένα-δυό μαρούλια. Μη λη- σμονήτε δτι γιά νά πεφθή ή σαλάτα έχει ανάγκηαπό καλή μάσησι και σιέλωσι.

** *

Μιά σαλάτα πού περιέχει περισσότερα ωμά χορ­ταρικά είνε ή εξής:

Μαρούλι, αντίδια, ρόκα, κάρδαμο, λάχανο, σπα­νάκι, σέλινο, ραδίκια, μαϊδανό, ραπανάκια, λίγα ά π ’ δλα αυτά ή από μερικά, κόπτετε σέ ψιλές λωρί­δες καί προσθέτετε κρομμυδάκι φρέσκο ψιλοκομ­μένο.

Δοκιμάσατέ την καί τότε μού λέγετε αν τρώγων- ται ή δχι ωμά τά σπανάκια καί λοιπά χορταρικά.

Ό λαός χωρίς νά γνωρίζη τίποτε περί περιεκτι- κότητος τών σαλατικών σέ σίδηρο, ή αρσενικό ή β ι­ταμίνες μέ μόνο οδηγό τό δυνατό του ένστικτο, ανα­γνωρίζει τήν χρησιμότητα τών ωμών σαλατικών κα-

Page 47: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

2κ λά τε$ - Μαρούλι 47

θώς γίνεται φανερόν από το εξής δίστιχο :Φάγε ρόκα νά πλονμίσβς κάρδαμο νά κοκκίνισες.

’Εκείνο ομως κυρίως πού δείχνει πόσο ασφαλής οδηγός στη διατροφή είναι τό γούστο τού λαού πού δεν τό διέφθειρε πολυσύνθετη μαγειρική, είναι ή εύ- ρυτάτη παρ’ αυτού χρήσις τού σκόρδου και τού κρομμυδιού. Τα δύο αύτά πολυτιμότατα τρόφιμα θ ά μας απασχολήσουν Ιδιαιτέρως.

Θ'.

ΕΙΔΗ ΑΑΧΔΗΟΚΗΠΟΥΡΙΚΗΣΘά εξετάσουμε σύντομα τά κυριοότερα αύτών καί

εκτενέστερα σέ ειδικά κεφάλαια μόνον τά σκόρδα - κρομμύδια και τά λάχανα - κουνουπίδια.X w x v á v i s

Είνε έ'να από τά πλουσιώτερα πράσινα τού φ υ ­τικού βασιλείου. Τό εκλεκτό σπανάκι περιέχει καί μέχρι 3 ο)ο λευκωματούχες ουσίες. Ε ίνα ι τό πλου- σιώτερο σέ αφομοιώσιμο σίδηρο από δλα τά εϊδη τής λαχανοκηπουρικής· ειδικό επομένως κατά τής άναιμίας. Ε ίνα ι πλούσιο καί σέ φώσφορο. Ευκοίλιο δέ περισσότερο από τά ραδίκια.

Δυστυχώς περιέχει πολλά οξαλικά άλατα- γι’ αυτό απαγορεύεται σ’ δσους πάσχουν από λίθους νεφρών καί ήπατος καί από όξαλουρία. Ε π ίσ η ς καί στους αρθριτικούς, δχι μόνον γιά τά οξαλικά άλατά, αλλά καί γιατί παράγει ούρικόν οξύ. ”Αν καί ωφε- λιμώτερον ωμό, δέ παύει νά είνε εκλεκτή τροφή καί βρασμένο. Τελεία τροφή ώς σπανακόρρυζο καί

Page 48: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

σπανακόπηττα.

3 Β έλ τν ο

Ό λαός πιστεύει ότι δλα τά χορταρικά που αρ­χίζουν από σίγμα έχουν πολλά οξαλικά άλατα και απαγορεύονται στους αρθριτικούς. Αυτό δεν αλη­θεύει ώς προς το σέλινο. ’Ιδού τι λέγει σχετικώς δ πίναξ περιεκτικότητος οξαλικών αλάτων σέ 100 μέρη:

Σέλινο ϊχνη. ’Α ντίδ ια 0,03, Ραδίκια 0,04, Κου­νουπίδια 0,06, Ντομάτα 0,08, Π ατάτα 0,40, Σ π α ­νάκι 2,90.

Ό πίναξ αυτός δεν άναφέρει τα σέσκουλα. Τό βέβαιον είνε δτι δεν θά τά παρέλειπεν δν περιείχαν αξία λόγου ποσότητα οξαλικού οξέος. 'Ό σ ο ν άφορφ τό σέλινο ευτυχώς καί δεν περιέχει παρά μόνον ίχνη . Διότι εινε δχι μόνον δρίστη τροφή, άλλα καί φ άρ­μακο διουρητικό καί εναντίον τής λιθιάσεως. Ώ μ ο καλόν νά μπαίνη σέ μικρά δόσι στις σαλάτες. Βρα­σμένο δε σέ δσο τό δυνατόν περισσότερα φαγητά . "Αριστο καί τό ρούσσικο σέλινο, αΐ χονδρές δηλαδή ρίζες αΰτοΰ. Τριφτό ωμό στις σαλάτες. Βρα­στό σέ πλήθος φαγητά, ίδίως ταιριάζει πολύ στη φασουλάδα.

Ά ντ ιθέτω ς προς τό σπανάκι είνε ειδικό στά ήπα- τικά νοσήματα καί ιδίωςστόν ΐκτερο. Γ ι’αύτό σέ λου­τρά πού θεραπεύονται τά νοσήματα αυτά - Λουτράκι κλπ.- πρέπει νά κατέχουν στή διατροφή εξαιρετική θέσι τά καρότια. Φημίζεται καί ώς θεραπευτικό του πυοφύτη. Σήμερα στην Ευρώπη τό καροττόζουμο τείνει ν’ άντικαταστήση τό χαμομήλι των βρεφών. Ε π ίσ η ς πειράματα απέδειξαν δτι, λαγοί τρεφόμενοι

48 Τροφή καί Ζωίτ

Page 49: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ε ίδη Κ ηπουρική; 49

άποκλειστικώς μέ καρόττα, παρουσιάζουν μεγάλην αντοχή στη φυματίωσι. Περιέχουν μηλικά και φ ω ­σφορικά άλατα ασβεστίου και ποτάσσας' Ισίσης σ ίδη­ρον και ϊχνη μαγγανίου, τό όποιον σ ' ελάχιστα τρό­φ ιμα υπάρχει. ’Απαγορεύεται μόνον στους διαβητι­κούς. Δυστυχώς οί Έλληνες δεν αγαπούμε τά καρότ­τα,ενφ οϊ ξένοι τά θεωρούν §να άπδ τά εκλεκτότερα φαγητά . Δεν πρέπει νά λείπουν όχι μόνον από τά όσπρια και τις χορτόσουπες, άλλά καί άπό τό βρα­στό κρέας καί ψάρι. "Αριστα καί ως πουρέ μόνα ή μέ πατάτες καί κολοκυθάκια. Καρόττα, καθώς καί. τό κουνουπίδι, ή πατάτα καί πλεΐστα άλλα είδη γ ί­νονται τελεία τροφή μέ σάλτσα πού γίνεται μέ α ­λεύρι, γάλα, τυρί καί βούτυρο - σάλτσα μπεσαμέλ κατά Τσελεμεντέ. "Οταν έχη κανείς στο τραπέζι του ενα παρόμοιο φαγητό, δεν χρειάζεται τίποτε άλλο παρά μόνον μιά ωμή σαλάτα καί ενα φρούτο.

Κ ο λ ο κ υ θ ά κ ι «

Νά ενα ζαρζαβατικό πού επιτρέπεται σε όλους καί δέν απαγορεύεται σέ κανένα. Μικροί καί μεγά­λοι, νέοι καί γέροι, γεροί καί άρρωστοι μπορούν νά τό τρώγουν ελεύθερα όλοι. Ε ΐνε άπό τά πτωχότερα σέ λεύκωμα. Καί όχι πλούσια εις άμ υλον γ ι ’ αυτό δέν απαγορεύονται ούτε στούς διαβητικούς. Ειδικά σέ νεφριτικά καί καρδιακά νοσήματα- γιατί εκτός των άλλων εινε καί διουρητικά. Ε ΐν ε ακόμη καί ευ­κοίλια. Εκλεκτή για όλους τροφή εΐνε καί αΐ μεγά­λες κολοκύθες.

Π ρ ά β ιν « φ * β ο λ ά κ ι« , χ ο υ ν α ά

Εΐνε από τά αγαπητότερα, στούς πολλούς είδη4

Page 50: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

50 Τροφή και Ζωή

λαχανοκηπουρικής. Τελευταίως δμως ή άνάλυσις τα εφερε ως αρκετά πλούσια σέ οξαλικά άλατα. Γ ι ’ αυτό απαγορεύονται στους αρθριτικούς, ήπατικοΰς, και νευφριτικοός.

Ά ρ ίσ τη γιά δλους τροφή εΐνε καί αι μ η ά μ ν ε ς καθώς καί αί μ ελ ιτζά ν ες . Α ποφεύγετε μόνον τις άωρες μελιτζάνες γιατί περιέχουν δηλητηριώδεις ουσίες.

"Ολα τά ανωτέρω είδη γίνονται εΰπεπτότερα άν, λίγο πρίν τά κατεβάσουμε από τή φωτιά, ρίξουμε αρκετά από τά αρωματικά χορταρικά μαϊδανό, ά­νηθο , μάραθο κλπ.

Ά γ γ τ ν ά ρ σ τ

Πλουσία τροφή, διουρητική καί στυπτική· γιατί περιέχει πολλή τανίνη. Εϊνε ή θεία πρόνοια των διαβητικών- διότι οϊ υδατάνθρακες της άφομοιό- νονται εύκολα καί δεν αυξάνουν τό σάκχαρον. Μα- γείρευμα που τις συμπληρώνει καί τις πλουτίζει εινε τό λεγόμενο ά ΐ ά π ο λ ίτα . Δηλαδή μαζί με π α ­τάτες καί πολλά κρεμμύδια, μέ λάδι καί πολύ λε­μόνι. Αυτό τό είδος τής απλής μαγειρικής εΐνε αρι- στο γιά πλεΐστα είδη τής λαχανοκηπουρικής : τά καρόττα, τά σέλινα τά ρουσσικα, τά πράσσα κλπ. μόνο τό καθένα ή άνά δυο, πάντα μαζί μέ ολό­κληρα κρεμμύδια καί πατάτες. Περιττόν νά προσ­θέσω δτι καί αί άγγινάρες τρώγονται καί ωμές.

Πατάτες : "Ο,τι εκλεκτόν, χρήσιμο καί υγιεινό εχει νά μας δώση δ φυτικός κόσμος. Τροφή άρίστη γιά νέους καί γέρους, γιά γερούς καί αρρώστους, άρθριτικοιίς, παχυσάρκους καί νεφριτικούς, Δεν

Page 51: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ε ίδη Κ ηπουρική; 31

υπάρχει σχεδόν ασθένεια στύν οποίαν απαγορεύεται ή πατάτα. Ούτε καν στον διαβήτη. Κατά την γνώμη, μάλιστα, μερικών ιατρών θεωρείται ώς ειδική τροφή αυτών' γιατί χά^ις στα άλατα τής ποτάσσας κρατεί τό αιμα αλκαλικό. Πάντως καλόν εινε οί διαβητικοί να μη κάνουν χρήσιν τής πατάτας χωρίς την άδεια τοΰ ιατρού των.

Ή πατάτα εϊνε πτωχή σέ λεύκωμα καί ιδίως σέ λίπος. Καί τό λίγο πού έχει άπό τά δύο αυτά, βρί­σκεται κοντά στή φλούδα. I V αυτό δεν πρέπει νά καθαρίζεται με τό μαχαίρι άλλα νά ξύνεται. Πόσο θρεπτικωτέρα εινε ή φλούδα γίνεται φανερόν από τό εξής αυθεντικό περιστατικό : ’Ατμόπλοιο μέ φορ­τίο πατάτας εξώκειλε σ’ έρημη ακτή. ΤΗ το εποχή πού δεν ύπήρχεν ασύρματος. "Οταν έτελείωσαν τά άλλα των τρόφιμα, ετρέφοντο άποκλειστικώς μέ πατάτα. Ε ν τ ό ς δλίγου δλοι άρρώστησαν από τήν λεγομένην «πατατοαρρώστεια» καί ή οποία οφείλεται, καθώς είπαμε άλλοτε, κυρίως σέ ανεπαρκή ποσότητα λιπα- ράςούσίας. Δεν έσώθη παρά μόνον ένας μικρός μού­τσος. Αυτός, επειδή δεν έχόρταινε μέ τις λιγοστές πατάτες πού τού έδιδαν, έτρωγε δλες τις φλούδες πού πετούσαν οί χορτάτοι.

"Ετσι συμβαίνει γενικώς στή ζωή. Οί προνομι­ούχοι πάσχουν από πλήθος νοσημάτων πού οφείλον­ται στή πολύ ραφιναρισμένη καί καρυκευμένη τρο­φή, τις όποιες άρρώστειεζ αγνοούν οί πτωχοί πού τρώγουν ψωμοτύρι. Τρώγουν οί μέν τά άρθριτικώ- τατα σπαράγγια καί αφίνουν στούς δέ τήν πανάκεια τής κρεμμυδοφαγίας πού θά γνωρίσουμε στο άλλο κεφάλαιο. Τά πάντα αντισταθμίζονται στή ζωή. Τό .μόνο πού δέν αντισταθμίζεται εινε δταν λείπη τό

Page 52: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

52 Τρβφή καί Ζω«

ψωμί καί τό κρεμμύδι.Ό καλλίτερος τρόπος μ αγε ιρέμα τος εινε ψητέςστή

χόβολη η στο φούρνο. ’Ό χ ι βραστές· γιατί αφήνουν στο νερό μέρος από τά άλατά των. Μαγειρευτές με βούτυρο ή μέ λάδι, ναί, καί τηγανίτες' φθάνει νά μην εινε ξηροτηγανισμένες. Ό σ ο ν αφορά τον πουρέ δεν εινε καί τόσο ευκολοχώνευτος, δσον πιστεύεται· γιατί δλοι σχεδόν τον καταπίνουν*χωρίς νά τον μα­σούν. Νά μασάτε τον πουρέ ; Καί βέβαια. Μάσησις δεν θά πή μόνον κατάτμησις, αλλά κυρίως σιέλωσις. Γ ιατ ί μέ τον σίελο καί δ'χι μέ τό γαστρικόν υγρό χωνεύεται τό ά'μυλο τής πατάτας, δπως καί κάθε άλλο άμυλο. Ό πουρές, λοιπόν, εισερχόμενος στον στόμαχο χωρίς νά σιελωθή, ΰφίσταται ζυμώσεις καί φέρει δυσπεψία. Γ ι ’ αυτό Γ άλλος ιατρός δέν δίδει στους στομαχικούς τής κλινικής του πουρέ παρά μόνον αφού αναμίξη μέσα σ’ αυτόν 13 χαλικάκια. Οί ασθενείς του, αναγκασμένοι νά ξεδιαλέξουν τά χαλίκια αυτά, περιφέρουν πολλές φορές σιό στόμα των τον πουρέ πριν τον καταπιούν. Ε π ο μ έ ν ω ς θέ- λοντες καί μή τον σιελόνουν.

Ή πατάτα, δταν την βγάζουν άωρη από την γή , ή άν μείνη σέ υγρό, θερμό υπόγειο, περιέχει μιά δηλητηριώδη ουσία, την αολανίνη . Τις πατάτες α υ ­τές πού εινε πρασινωπές καί καίνε’ πρέπει νά τις α ­ποφεύγετε.

** $Θεωρώ καλόν νά δώσω γενικές οδηγίες γιά όλα

τά χορταρικά καί ζαρζαβατικά, γιά δσα ώμιλήσαμε καί γιά δσα δ'χι.

1) Νά τά πλύνετε την ώρα πού πρόκειται ν ά τά βράσετε, χωρίς νά τ’ αφήνετε νά μουσκεύουν μέ

Page 53: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ε ίδη κηπουρική; 53

σα στο νερό' γ ιατί αφήνουν μέσα σ’ αυτό ένα μέρος από τά άλατα κ</ΐ τ’ αρώματα των.

2) Προκειμένου να τά βράσετε μή λησμονήτε όχι στο νερό πού βράζουν αφήνουν δχι μόνο το δικό των πολύτιμο νερό και δλα τ’ αρώματα άλλα καί ενα μεγάλο μέρος από τά άλατα, τά λευκωματοειδή και τό σάκχαρον. Δεν μένει ή ό σκελετός, ή κ υ τ τ α ­ρ ίν η , χρήσιμη βέβαια καί αύτή πρός πρόληψι τής ■δυσκοιλιότητος, άλλ’ αποτελεί ενα μικρό μέρος τής ■όλης άνεκτιμήτου αυτών χρησιμότητος. Γ ’ αυτό δσα δεν τρώγονται ωμά, πρέπει νά βράζουν λ ίγ η ν ώ ραν καί σέ λ ίγο νερό- Καί τό νερό αυτό μή τό πετάτε. ’Ά ν εΐνε ραδικιών πίνετέ το μαζί μέ λίγο λεμόνι. ”Αν εΐνε από καρόττα, κολοκυθάκια, κουνουπίδι κλπ., ετοιμάζετε την βραδυνή σούπα τών παιδιών. Έ λέχθη , πολύ όρθώς, δτι νά πετάμε τό ζουμί αυτό εΐνε σάν νά βράζουμε τό τίλιο ή τό χαμομήλι, νά πετάμε τό νερό καί νά τρώμε τό άνθος πού χρησι­μέυσε πρός παρασκευή του ζεστού.

'Ο καλλίτερος τρόπος εινε νά βράζωνται στον ατμό μέσα σέ ειδική διπλή κατσαρόλα. Ευτυχώς υ ­πάρχουν παρόμοιες εγχώριες προσιτές στο κάθε βα­λάντιο.

3) 'Απλούς δσο καί υγιεινός τρόπος μαγειρευμα- τος τού φυτικού αυτού κόσμου εινε αΐ χορτόσου­πες. Κρεμμύδια, σκόρδα, πατάτες καί ντομάτα καλόν νά μπαίνουν πάντοτε. Τά ά'λλα θά εΐνε τής εποχής : καρόττα, κολοκυθάκια, πράσσα, σέλινο κλωνάρια καί ρίζα, κουνουπίδι, μελιτζάνα, σπανάκι κλπ. είτε κ ομ ­ματάκια εϊτε περαστά. Περαστά εΐνε γιά δλους καλά. Κομματάκια προτιμότερα γιά τούς δυσκοίλιους. Γιά νά περάση εύκολα ή χορτόσουπα χρειάζεται ειδικό

Page 54: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

54 Τρβφη κ α ίZwfr

μηχάνημα. Δυστυχώς δεν μπορούμε νά ποΰμε γι’ αυτό δ,τι για την διπλή κατσαρόλα. "Οσα σχετικά μηχανήματα υπάρχουν εινε ξενικά και στοιχίζουν πολΰ.

Και δσες μέν δίδουν χίλιες και δυο χιλιάδες δραχμές για ένα αμπαζούρ τής μόδας και λυπούν­ται νά δώσουν 200 δραχμές γιά τό σκεύος τής χορ­τόσουπας, πρέπει νά γνωρίζουν δτι από τά χρήσιμα τής κουζίνας καί ό'χι από τά περιττά τού σαλονιού διακρίνεται ό αληθινά πολιτισμένος από τον μισο- πολιτισμένον. Ε π ε ιδ ή δμως δλοι δέν έχουν σαλόνια καί περιττά, ένφ δλοι πρέπει νά τρώγουν χορτόσου­πες, γι’ αύτο καλόν θά ήτο νά άνελάμβανε ή ελλη­νική βιομηχανία νά προμηθευ'η παρόμοια προ­σιτά σέ δλα τά βαλάντια.

Τελειώνοντας επαναλαμβάνουμε καί εδώ δ,τι ε ίπαμε καί άλλοτε:

Πρέπει δλα τά είδη τής κάθε εποχής νά περ­νούν από ιό τραπέζι μας· γιατί τό καθένα, εκτός από τά κοινά, περιέχει καί στοιχεία μέ ιδιότητες θεραπευτικές πού δέν υπάρχουν στά άλλα.

Κατά τό 1678 ’Ά γγλος ιατρός, πρόδρομος τώ ν σημερινών φυτοφάγων καί φυτοθεραπευτών, εκφρά­ζει την ευγνωμοσύνη του προς τον φυτικό κόσμο πού τρέφει καί θεραπεύει καί καταλήγει ως εξής», κατά πρόχειρη μετάφραση:

«Μ ακράν αηό σας τά γεύματα που μολύνει τό αίμα τών ζώω ν. Μ ακράν από σάς τά συμπόσια που- σάς προμηθεύει δ θάνατος αυτών. ’Άρρω στος , θά ζητήσης την θεραπεία σου ατά χόρτα που περ ιφρό­νησες δαο ηαο καλά. Δεν μπόρεσαν νά γίνουν τροφύρ σου; Α ϊ, λοιπόν, θά γίνουν φάρμακά σου».

Page 55: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ε ίδη Κηπουρικής 55

Αυτή είνα ι ή αλήθεια: ’Ά ν δεν τά π ά ρ ο υ μ ε ώ τρ ο φ ή , d'à τά π ά ρ ο υ μ ε ώς γ ια τρ ικ ό » .

I'·

Π Α Ν Α Κ Ε Ι ΑΣκόρδο και κρεμμύδι ήταν απ’ αρχαιότατων

χρόνοον τροφή τοΰ λαού. Ό Η ρ ό δ ο το ς αναφέρει δτι στήν πυραμίδα τοΰ Χέοπος τής Αίγυπτου ήτο χαρα- γμένον δτι έξωδεύθησαν 1.600 τάλαντα για ραδίκια, σκόρδα καί κρεμμύδια για διατροφή τών εργα­τών. ’Αργότερα δμως τόσον ηύξησεν δ θαυμασμός προς τα δύο αυτά τρόφιμα, ώστε έθεωρήθησαν τρο φές κατάλληλες μόνον για τούς αθανάτους. ’Από ΐήν στιγμήν τής άποθεώσεώς των έπετρέπετο στους θ ν η ­τούς να τά έχουν στο στόμα των μόνον όταν προσ- ηύχοντο, δχι δμως και δταν έτρωγαν. Εις δέ τά σαρκοφάγους παριστάνοντο ιερείς καταθέτοντες επ τοΰ βωμοΰ ένα μπουκέτο κρεμμύδια. Βρήκαν κα μούμιες πού έσφιγγαν στο αποξηραμένο των χέρι ένα κρεμμύδι, ώς τελευταΐον αγαπητόν εγκόσμιον. Οί Ε β ρ α ίο ι τόσο πολύ εξετίμησαν τήν θρεπτικήν αξίαν αυτών, ώστε φεύγοντες άπό τήν Αίγυπτον θρηνού­σαν κ α θ ’οδόν, μεταξύ άλλων, τό σκόρδο και τό κρεμ­μύδι τής ξένης γής τής εξορίας των. Έγκατασταθέν- τες δέ στήν Παλαιστίνη τά καλλιέργησαν ευρύτατα και έγιναν γενναίοι αυτών καταναλωταί.

Και οι αρχαίοι "Ελληνες έκαμναν εύρεΐα χρήσι αυτών. Ό ’Αριστοτέλης θεωρεί τό σκόρδο οχι απλώς ώς αφροδισιακόν, αλλά γενικώς ώς δυναμογόνον. Ό δέ Ιπ π ο κρ ά τη ς λέγει δτι ελάχιστα νοσήματα μπο-

Page 56: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

56 Τρβφίι καί Ζ«ή

ροΰν ν’ άντισταθοΰν στή χρήσί των.Σ τή Ρώ μη ήχο εποχή πού χρησίμευαν ώς τροφή

δχι μόνον των πληβείων άλλα και των πατρικίων. Δεν υπήρχε καλοσερβιρισμένο τραπέζι χωρίς έ'να π ιά­το κόκκινο ωμό κρεμμύδι. Ά λ λ ’ αργότερα εξ αιτίας τής δυσοσμίας των ελησμονήθησαν αί θαυματουργι- κές των ιδιότητες κα'ι ή χρήσίς των περιωρίσθη μό­νον στο λαό.

Τελευταίες δμως έρευνες έφεραν στο φώ ς κα'ι τήν θρεπτικήν αυτών αξίαν καί τις θρεπτικές των ιδ ιό­τητες. Πόσο θρεπτικό είνε τό κρεμμύδι φαίνεται από τον έξης πίνακα :

ΤΡΟΦΙΜΑ

Νερ

ό

Λεύ

κωμα

Ο/>Μ53οθ

>Η Λιπ

αρά βηα

Θερ

μίδε

ς εις

100

γρ

αμ.

Σκόρδο 61 6.60 80.50 ;ο .ιο 1.15 148Κρεμμύδι φρέσκο 87 1.60 10 0.27 0.60 49Κρεμμύδι ξηρό 20 8.27 67 0.66 3.20 301Ψωμί άσπρο 35 8.26 54 1 1 255

Τόσο πλούσια τροφή είνε τό ξηρό κρεμμύδι πού τό βγάζουν από τήν γή τό φ θ ινόπω ρον καί τό τρώ ­γουν τήν ά'νοιξτν, αφού στεγνώση καλά.

** *’Έ λθω μ εν τώρα στις θεραπευτικές αύτών ιδ ιό ­

τητες πού οφείλονται στα ά'λατα καί στο σπίρτο των καί ε ίνα ι σχεδόν ομοιες. Μ όνον πώ ς άλλες είνε εντονώτερες στο κρεμμύδι καί άλλες στο σκόρδο. Περιέχουν ό'χι μόνον καλήν δόσιν από τα συνήθη άλατα τού ασβεστίου, φωσφόρου, ποτάσσας, σόδας,

Page 57: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Πανάκεια 57

χλω ρίου, θείου, μαγνησίου, σίδηρου άλλα καί από δλα τά σπάνια μαγγανίου, ψευδάργυρου, ιωδίου, ¡βορίου, βρωμίου, φθορίου, πυριτίου. Ή παρουσία των αλάτων αυτών, από μερικά των οποίων μόλις ίχνη έχει δ δργανισμός μας, είνε απαραίτητη στη φυσιολογική λειτουργία αύτοΰ.

Ή ελλειψίς των γίνεται αισθητή με πλειστες δσες διαταραχές καί διάφορα νοσήματα. ’Έ τσ ι έξη- γοϋνται αί πολλαπλές προληπτικές καί θεραπευτι­κές ιδιότητες αυτών. Μετράτε : ΕΙνε μαλακτικά καί δ ιουρητικά. ’Α ντισηπτικά του έντερικοΰ σωλήνος, παρασιτοκτόνα, προληπτικά τής χολέρας, τής πα- νώλους καί τής γρ ίππης. Θεραπευτικά τΰφου καί δ ιφθερίτιδος. Χάρις στο θ ε ίο καί Ιώδιο ζωογονούν τήν κυκλοφορία καί τονόνουν τό νευρικό σύστημα' ώ ς έκ τουτου αυξάνουν καί τήν άμυνα του οργανι­σμού. Γενικά αντιπυρετικά καί άντισκορβουτικά. Ώ ς διουρητικά καί καρδιοτονωτικά θεραπεύουν ο ι­δήματα καί ύδρωπα άσκίτη, φ θάνει νά μήν όφεί- λωνται σέ προχωρημένες παθήσεις ήπατος καί νε­φρών. 'Ως έκ του πυριτίου προλαμβάνουν καί θ ερ α ­πεύουν τον ραχιτισμό κα ί τήν αρτηριοσκλήρωσή Ε ίνε γνωστόν δτι σήμερα με ενέσεις σκευασιών πυ­ριτίου κατεβάζουν τήν αρτηριακή πίεσι καί ελαττώ­νουν τις κρίσεις τοΰ άσθματος καί τής στηθάγχης. Ό χυμός των θεραπεύει πυορροοΰντα τραύματα.

"Ολως τελευταίως άνεκαλύφθησαν αί θεραπευτι­κές των ιδιότητες επί τών χρονίων βρογχίτιδων καί τής φυματιώσεως. Γ ια τί τό σπίρτο αυτών πού πε­ριέχει θειον, απομακρυνόμενου έκ τών πνευμόνων — έξ οΰ καί ή δΰσοσμος απόπνοια— απολυμαίνει τον βλεννογόνον αυτών. Τήν θεραπευτικήν ιδιότητα

Page 58: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

>8 Τροφή χα ΐ Ζωή

Ιδίως του σκόρδου επί τής φυματιώσεως απέδειξαν,, Ικτός των άλλων, καί πειράματα εις νοσοκομεΐον εης Νέας Ύ όρκης. Έ π ί 1.082 φυματικών πού ύπεβλή>- θησαν εις 56 ειδών θεραπείας, το σκόρδο από δλε? τις άλλες φυτικέε ουσίες έδωκε τά καλλίτερα αποτε­λέσματα. "Ολοι ομολογούν δει ή χρήσις τού σκόρδου φέρει έλάττωσιν τού βηχός καί των πτυέλων, πτώ σιν τού πυρετού καί βελτίωσιν τής δλης υγείας. Ω φ ελ ε ί ιδίως στις χρόνιες μορφές. Τουναντίον βλάπτει όταν υπάρχουν φαινόμενα οξείας συμφορήσεως με υψηλό- πυρετό και α ιματηρά πτύελα' γιατί τό σκόρδο αυξά­νει την συμφόρησι.

** *Κανένας πλέον σήμερα δεν αμφισβητεί τις πο­

λύτιμες προληπτικές καί θεραπευτικές ιδιότητες των δύο αυτών τροφ ίμω ν. ’Ά ν δέν μπορούν να λάβουν στο τραπέζι δλων την θέσι πού τούς αρμόζει ας ό'- ψεται ή αφόρητος απόπνοια πού προξενούν. Γ ια τί κατά την ομολογία δλων, ωφελούν κυρίως τρωγό- μενα ωμά. Ε κ είνο ς πού θά εύρη τό μέσον νά έξου- δετερώση την δυσοσμία των θά γίνη ευεργέτης τής άνθρω πότητος.

Μερικοί νομίζουν πώς βρήκαν ασφαλές κατά τής δυσοσμίας μέσον : νά καταπίνουν ολόκληρη σκλίδα σκόρδου. Ε ϊνε πλέον ή βέβαιον δτι αν ψάξουν θά τό εύρουν απομακρυνόμενου εκ τών εντέρων ολό­κληρον, δπως είσήλθε από τό στόμα. Ώ μ ο σκόρ­δο πού δέν μυρίζει εΐνε σκόρδο πού δέν άπερρο- φ ή θη . Μεγάλα αποτελέσματα δέν έχει καί δ μαϊδα- νός πού συμβουλεύουν πολλοί. Ό μόνος τρόπος πού περιορίζει πολύ την δυσοσμία του εΐνε νά λαμ- βάνεται ως βάμμα, τό οποίον ετοιμάζεται ώς έξης :

Page 59: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Πανάκεια 59

Κ αθαρόν οίνόπνευμα και σκόρδο άνά 100 δράμ- μια. Τό σκόρδο καθαρισμένο καί λεπτοκομμένο σαν κιμάς. Θ ά μείνουν σέ σκιερό μέρος επί ένα μήνα μέσα σέ μια φιάλη με πλατύ στόμιο καλά πω ματι­σμένο. Κ ατόπιν τό σουρώνετε καί παίρνετε ένα υγρό υποκίτρινο, τό οποίον φυλάττετε σέ μικρά φ ια - λίδια. Λαμβάνετε 30— 50 σταγόνας την ημέραν. Α ρχίζετε όμως από 10 καί καθημερινώς αυξάνετε κατά μίαν. Δέν φέρει στομαχικός διαταραχάς· ή οσμή του είναι πολύ περιωρισμένη καί ή ενέργειά του στούς βρόγχους καί κατά τής τ'περτάσεως βεβαίαι "Εχει ομως ένα μεγάλο ελάττωμα πού εξουδετερώνει κατά μέγα μέρος τά προτερήματά του : Μέ τό βάμ­μα αυτό είσάγεται στον οργανισμό ό'χι ευκαταφρό­νητη ποσότης άπεσταγμένου οινοπνεύματος πού εινε βλαβερό στην υγεία. ' ι

Τώ ν κρεμμυδιών ή απόπνοια δέν είνα ι τόσο ενο­χλητική· επομένως αυτά μπορεί κανείς νά τά τρώγη,, συχνότερα. Π ρέπει νά γίνεται συχνή χρήσις σαλάτας από ώμο κρεμμύδι, πατάτα καί ντομάτα.

Έ ν α κατασκεύασμα εύ'ληπτο ώμου κρεμμυδιού είνε τό εξή ς:

Κρεμμύδια ξηρά σέ πολτό 300 γρ.Μέλι 100 γρ.’Ά σπρο κρασί 600 γρ.

2 —4 κουταλιές τής σούπας την ημέραν."Αν καί ώμά είνα ι ώφελιμώτερα, μολαταύτα δ ια ­

τηρούν μέγα μέρος τής αξίας των τρωγόμενα ψητά στη χόβολη ή στο φούρνο. Τά ψήνουμε μέ τις φλού­δες καί τά καθαρίζουμε* εΐνε μέ ξύδι καί λάδι, πρώ ­της τάξεως νόστιμη, θρεπτική κα ί θεραπευτική σα­λάτα. Βραστά στον ατμό - καθαρισμένα - μπορεί κ α -

Page 60: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

«6 Τροφή Χ«1 Ζ«ή

-νβΐς τά φάγη περισσότερα, γ ιατί είναι πολύ εύπεπτα. ’Αποφεύγετε μόνον το γιαχνιστό’ χάνει εντελώς τήν άξία του. Γ ια όσους δεν μπορούν νά ξεσυνηθίσουν τά γιαχνιά δίδω τήν εξής συμβουλή καλπονοθεύσεως: Τ ιαχνίζετε μόνον ένα κρεμμυδάκι, όσο για τήν μ υ ­ρ ω δ ιά , καί προσθέσετε περισσότερα άγιά χν ιστα .Έ τσ ι κοροϊδεύετε εαυτούς και άλλήλλους.

"Οσον αφορά τό σκόρδο, άν καί ωμό ωφελεί πε­ρισσότερον, μολαταύτα καί βρασμένο δεν χάνει ή ψιέρος μόνον τής αξίας του. Γ ι’ αυτό ανάγκη νά μπαίνη στα περισσότερα φαγητά . Σ το μπούτι τό σκορδάτο καί τό ροσμπίφ . Σ τά ψάρια, στα ό'σπρια, •στις πατάτες κλπ. ’Ά ριστος τρόπος μαγειρεύματος <τών διαφόρων τροφίμων είναι τό λεγόμενο η λ α κ ϊ όπυυ μπαίνει πολύ σκόρδο καί μαϊδανός. Τό δέ ατι- φ ά δ ι πού γίνεται μέ αφθονα κρεμμύδια καί σκόρδα, είνα ι ενα από τά υγιεινότερα φαγητά .

Τελειώνοντας τά περί κρεμμυδοσκορδοφαγίας θεω ρώ καλόν νά δώσω τήν συνταγή μιας εκλεκτής σκορδόσουπας : Τόσα σκόρδα όσα τά ά'τομα πού θ ά φάνε, βράζουν σε ανάλογο νερό. "Οταν μαλακώσουν, τά λυώνετε, προσθέτετε αλάτι καί βούτυρο καί σερ­βίρετε μέ αύγολέμονο καί καβουρδισμένα κομματά­κι ψωμιού. Προσφέρετε α π ’ αυτή σέ όποιονδήποτε αριστοκράτη πού δεν θέλει ν’ άκούση τήν λέξι σκόρδο καί Οά τήν εύρη θεσπεσία, φθάνει νά μή τού πήτε ότι έχει σκόρδο καί μάλιστα τόσο πολυ.

Ο ί β ο λβ ο ί άνήκουν στήν οικογένειαν τών κρεμ- μυδιών καί έχουν τις αυτές περίπου υγιεινές καί θε­ραπευτικές ιδιότητες. Ώ ς εκ τής πίκρας δέ ουσίας πού περιέχουν διεγείρουν, όπως όλα τά πικρά, τήν •εκκρισιν τού γαστρικού υγρού’ εΐνε επομένως όρε-

Page 61: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Πανάκεια 61

κτικοί καί εύστόμαχοι. ’Ακριβώ ς δμω ς, ώς εκ τή ς ιδιότητάς των αυτής, πρέπει νά γίνεται περιω ρι- σμένη χρήσις αυτών, ένφ τών κρεμμυδιών Ιπ ιτρέπε- ται καί ευρύτερα. Ν ά τρώγωνται βραστοί ή τουρσί.

Σχετικώς μέ τα τουρσιά καλόν νά γνωρίζετε τά έξης: Ό ποιονδήποτε λαχανικό τουρσί, τρωγόμενο σε μικρά δόσι είνε υγιεινό- φ θάνει τό ξύδι νά εινε αγνό συαφυλιοΰ. Γ ια τί τό ξΰδι αυτό περιέχει ολα τά εκλεκτά συστατικά τών σταφυλιών καί πλεΐστα φυράματα βοηθητικά τής πέψεως. ’Ό χ ι ομως καί τό ξΰδι τής βιομηχανίας που περιέχει τό οξικόν οξύ τών χημείων, ουσίαν ερεθιστικήν καί καταστρεπτι­κήν στομάχου καί ολοκλήρου τοΰ οργανισμού. "Οταν μιά μέρα θά ύπάρχη ώργανωμένη υπηρεσία κατά τοΰ χειροτέρου κοινωνικού εγκλήματος, τής νοθείας τών τροφίμων, τό τεχνητό ξΰδι θά εινε από τά ε’ίδη- πού θ ά κυνηγηθούν στη πρώτη γραμμή. Τ ίποτε δυσκολώτερον τύν σημερινήν εποχήν τής βιομηχα- νοποιήσεως τών πάντων, από τοΰ νά προμηθευθή κανείς αγνό ξΰδι, άν δεν τό έχη παρασκευασμένο μό­νος του. Γ Γ αυτό, έχετε καί τήν παραμικρο- τέραν αμφιβολίαν περί τής άγνότητος τοΰ ξφδιοΰ πρέπει νά προτιμάτε τό λεμόνι καί για τις ωμές σα- λάτες. "Αν ομως σάς άρέση πολύ τό ξΰδι, προσθέ­τετε λίγο δσο γιά τήν μυρω διά- διότι καί δ ψυχικός παράγων έχει άξίαν λόγου Ιπίδρασι στήν πέψι.

Page 62: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΙΑ'.

ΛΑΧΑΝΟ ΚΑΙ ΚΟΥΝΟΥΠΙΔΙΉ θρεπτική των αξία, δπως και δλων εν γένει

τών λαχανικών, δχι μεγάλη" πάντως είνε από τά σχε- τικώ ς θρεπτικώτερα. Ιδ ο ύ ή σύνθεσίς των :

Νερό λευκ. ΰδατ. λίπ. άλ.Αάχανο 8 5 —90 1— 5 5 —8 ίχνη 1— 2Κ ουνουπ. 90 2 .5 5 .8 » 0.80

“Αν ή θρεπτική των αξία είνε μετρία, αί θερα­πευτικές των δμως καί κυρίως α ί προληπτικές δια­φόρων νοσημάτων ιδιότητες είνε Ιξαιρετικές. Αί πο­λύτιμες των αυτές ιδιότητες, Ιδίως των λαχάνων, ήσαν γνωστές από τούς Ιατρούς δλων τών αιώνων καί δλων τών χωρών. Γενικώς λαοί λαχανοφάγοι ήσαν καί είνε ρωμαλέοι. Ό Κάτων αναφέρει δτι οί Ρ ω μ α ίο ι κα θ’ δλην τήν περίοδο, πού έκαμναν μεγάλη χρήσι λαχάνων, δέν είχαν ανάγκη ιατρών. Τά μετε- χειρίζοντο δχι μόνον Ισωτερικώς ώς τροφή, άλλα καί έξωτερικώς σέ καταπλάσματα καί επιθέματα. "Ολως τελευταίως διακεκριμένος Γάλλος ιατρός άνέ- συρεν από τά βάθη τών αιώνων τις θεραπευτικές ιδιότητες τών λαχανοφύλλων καί τά μεταχειρίζεται γ ιά επίδεσμο σ’ έ'λκη κιρσών καί ως κομπρέσες σέ αρθριτικούς καί ρευματικούς πόνους, καθώς καί σέ φαρυγγίτιδες καί λαρυγγίτιδες, ώς εξής : Ά φ α ιρ ε ΐ μ’ έ'να μαχαιράκι δλα τά νευρίδια από τά λαχανό­φυλλα, τά μαλακόνει πιέζοντας μέ μιά μποτίλια, τά αφήνει νά μουσκέψουν μερικές ώρες μέσα σέ διάλυσι ,βορικοϋ καί τά εφαρμόζει στο πάσχον μέρος. Ε π ά ν ω σ’ αυτά θέτει ταφετά καί επίδεσμον ελαφρό.

Page 63: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Λ άχανο και Κουνουπίδι 63

Τά λαχανικά αυτά τρωγόμενα ωμά τονόνουν την σρεξι, βοηθούν την πέψι καί αυξάνουν την διούρη- οι. Θεωρούνται ευεργετικά κατά τής κεφαλαλγίας καί τής αϋπνίας. Τό λάχανο βοηθεΐ καί την εξα­γω γή τών έλμίνθω ν. Τό πόσο λίγο δύσπεπτο εινε, γίνεται φανερόν εκ τού δτι πολλοί ιατροί τό μετα­χειρίζονται τελευταίωςως φάρμακο εναντίον τής δυσ­εντερίας, δπως άλλοι τά μήλα. Π άντω ς ας τά απο­φεύγουν δσοι δυσπεπτικοί, μετά επανειλημμένος μέ μικράς δόσεις απόπειρας, παρατηρήσουν πώ ς δεν τά χωνεύουν.

Τ ις υγιεινές καί θεραπευτικές των ικανότητες δ- φείλουν τά δύο αυτά τρόφιμα δχι μόνον στο πλήθος αλάτω ν, φυραμάτω ν καί βιταμινών, αλλά καί στά τρία στοιχεία : θειον, ίώ διον καί αρσενικόν.

Τό θειον - στο όποιον οφείλεται ή κατά τό βρά­σιμό των δυσοσμία - είναι στοιχείον αντισηπτικό, χρήσιμο σέ νοσήματα τού αίματος, των βρόγχων, στους ρευματισμούς καί την τριχόπτωσιν.

Τό ιώδιο είνε τό στοιχείο πού ξεφλογίζει τά ερε­θισμένα γάγγλια, αυξάνει τάς εκκρίσεις των εσωτερι­κών αδένων, βοηθεΐ τήν εναλλαγή τής ύλης, τονόνει τήν φαγοκύττωσι καί γενικώς τήν άμυνα τού οργα­νισμού. ’Αλλά - γιά νά συνεννοούμεθα - δλες αύτές τις ιδιότητες έχει δχι τό ίώδιον τών φαρμακείων, αλλά τών τροφών μας, επομένως καί τών λαχάνων.

Τό δέ αρσενικόν είναι στοιχείον απαραίτητον, δπω ς καί ό φώσφορος, από κάθε ζω ικόν οργανισμό, σέ μικρότατες όμως δόσεις. Τό σώμα μας πε­ριέχει μερικά χιλιοστόγραμμα. Ε ίναι στοιχείο πού βοηθεΐ εξαιρετικά τήν θρέψ ιν καί τονόνει τον οργα­νισμόν. Α κριβώ ς διότι δίδει ρώμη λέγεται άρσε-

Page 64: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

64 Τροφή Μ «ίΖωή

νικό. ’Α ναιμία, καχεξία, φυματίωσις έχουν συνή­θω ς ώς αιτία τήν έλλειψιν αρσενικού καί σιδήρου. ’Ά ν δεν τά πάρουμε μέ τήν τροφή μας θ ά άναγ- κασθοϋμε να τά πάρουμε ώς στάλες στο μπουκα- λάκι ή ώς χάπια στο κουτάκι. Αυτά δμως χαλούν ιό στομάχι χωρίς νά ώφελοΰν. Διότι τό αρσενικό καί 6 σίδηρος, οπως καί τό ’ιώδιον, πέπτονται κα ί αφομοιώνονται οταν λαμβάνωνται μέ τις τροφές, δπου υπάρχουν σέ οργανικές Ινώσεις καί δχι ανόρ­γανες τών χημείων καί τών φαρμακείων.

Τό αρσενικό, σέ μικρές μέν δόσεις περιέχεται σέ πολλά τρόφιμα, σέ σχετικώς δμως μεγαλύτερες στο λάχανο καί τό μαρούλι. ”Α ν στό κρέας ύπάρχη 0 ,0 0 6 χιλ., στό ρύζι 0 ,070, στό σπανάκι καί τό κουνουπίδι 0 ,090 , στό λάχανο υπάρχει 0 ,200 καί στό μ α ­ρούλι 0 ,230.

Τρώτε λοιπόν λάχανα καί μαρούλια οΐ υγιείς άν θέλετε νά μείνητε υγ ιε ίς ' καί οί αναιμικοί καί οι καχεκτικοί γιά νά γίνητε καλά. Τρώγετέ το βραστό λαχανοπίλαφο, ντουλμάδες ή οπωσδήποτε μαγει­ρευτό. Τρώγετέ το δμως κατά προτίμησιν ωμό. Ώ μ ο τρώ γεται καί τό κουνουπίδι, βραστό δέ στον ατμό.

Συνιστούμε άν - καί δταν, εννοείται, τό επι- τρέπη ή κοινωνική σας ζωή - τήν έξης σαλάτα. Αάχανο ψιλοκομμένο, ζυμωμένο μέ λίγο αλάτι γιά νά μαραθή καί περιχυμένο μέ ξύδι καί σκόρδο κοπα­νισμένο. Ε ν ν ο ε ίτα ι καί λάδι. Ε ινε μια σαλάτα ύγιε ι. νοτάτη καί νοστιμωτάτη.

Ά ρ ισ το καί τό ξυνολάχανο (σουκρούτ). Περιέχει άφθονο γαλακτικόν οξύ, τό περίφημον αυτό α ντι­σηπτικό τού έντερικού σωλήνος καί χωνευτικό τών

Page 65: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

λιπαρών ουσιών..** *

Σ υ νετ ίζο υ ν νά λέγουν για άνθρω πο πολύ απλό1 χωρίς πολλές από τήν ζωήν αξιώσεις : « Α ύ τδ ; τρώ­γει τά λαχανάκια του» ή εαύτδς φ υτεύ ει τά λά­χανά τον». Με τά σημερινά δμως δεδομένα τής επιστήμης, άν δεν πιστεύουμε πώς φθάνει κανείς νά «φυτεύΐ] ή νά τρώγΏ τά λάχανά του» για νά με- γαλουργήση, έχουμε όμως τήν γνώμη δτι δύσκολο νά έχη επί πολύ αξία λόγου άπόδοσι σέ όποιαδήποτε σφαίρα τής ανθρώ πινης ένεργείας, άν δεν «τρώγι? καί τά λάχανά τον», &λλ’ έπιμένη νά δηλητηριά­ζεται με άφθονη ζωϊκή τροφή. "Οσοι λοιπόν έχετε κάποιες από τον εαυτό σας καί τήν ζωήν σας αξιώ ­σεις, πρέπει νά τρώ γητε καί τά λάχανα υπό όποιαν- δήποτε μορφή.

Π ροσοχή δμως νοικοκυράδες, μή τό παρακάμητε καί ζωντανέψητε γύρω σας τό παράπονο τοϋ συζύ­γου, ό όποιος, κατά τό λαϊκό δίστιχο, διεμαρτΰρετο γ ιατί ή γυναίκα του τοΰ εσέρβιρε :

«Λάχανο τήν πρω ία, λάχανο και τήν εσπέρα λάχανο, τουρσολάχανο , λάχανο κα·&ημέρα».

Λάχανα καί Κουνουπίδι 63

Page 66: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΙΒ'*

ΚΡΕΩΦΑΓΙΑ - ΦΥΤΟΦΑΓΙΑΓ ιά νά κατοχυρώσουμε τις άπόψεις μας ως προς τήν

κρεω φαγία καί φυτοφαγία, θ ’ απαντήσουμε σέ με­ρικά εύλογοφανή επιχειρήματα ιώ ν άντιφρονούντων. Α φ ή ν ω κατά μέρος τους έπιμένοντας στήν άφθονη κρεωφαγία απλώς καί μόνον γιατί τήν συνήθισαν καί τούς αρέσει καί οΐ όποιοι λέγουν : «Τί νά φρίς, άν δεν φςίς κρέας;» ή «Δεν χορταίνω άν δεν φάω κρέας».

Θ’ απασχοληθώ μόνον μέ δσους προσπαθούν νά δικαιολογήσουν τήν προτίμησί των αυτή κα ίερω - τούν : «Π ώ ς τά σαρκοφάγα πού δέν τρώγουν τίποτε άλλο έξω άπό κρέας ζοΰν καί βασιλεύουν χωρίς νά δηλητηριάζωνται;»

Ή μ ε ις δέν θά δώσουμε τήν άπάντησι πού έδωκεν ένας ύγιειονολόγος σέ παρόμοια έρώτησι : δτι δηλαδή τά άγρια θηρία δέν προσέρχονται, δταν άρρωστή-, σουν, στά ιατρεία τών κτηνιάτρων, ώστε νά έχουμε στατιστική τών άσθενειών των. ‘Ημείς παραδεχό­μαστε δτι αυτά σπανίως ασθενούν πρΗ εξημερω­θούν καί συμμερισθοΰν τά δικά μας φ αγητά καί λέ­γουμε :

1) Τά σαρκοφάγα έχουν μεγάλα τά νεφρά καί τό ήπαρ, τά όποια φυσικά είναι ίκανώτερα τών ίδικών μας στον άντιτοξικόν αγώνα.

2) ’Έ χουν έξ άλλου βραχύτατον εντερικόν σω­λήνα, ό όποιος, γιά νά λειτουργήση κανονικά, δέν έχει ανάγκη άπό πολλά υπολείμματα· αγνοούν επομέ­νως αυτά τις αποσυνθέσεις τών εντέρων πού τις γνω-

Page 67: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Κ ρεωφαγία · Φ υτοφ α γ ία 67

φίζουν πολύ καλά, όσοι άνθρω ποι τρώγουν πολλά κρέατα και λίγα χόρτα.

3) Ί ’ά ζώα αύτά δεν τρέφονται μόνον μέ σάρκες."Οταν αρπάξουν ιό θήραμά τω ν - πού άποτελεΐ-

τα ι κατά πλειοψηφία από φυτοφάγα ζψα - πρώτα- πρώ τα ρουφούν τό α ιμά του πού είνε ή πλουσιωτέρα καί τελειότερα τροφή. Έ ν φ ήμεΐς καί τό λίγο α ίμα πού υπάρχει στο κρέας, τό καταστρέφουμε μέ τήν μ α ­γειρική μας.’Αφού πιοΰνδλο τό αίμα,τότε τρώγουν ενα -ενα τά σπλάγχνα, νεφρά,σηκότι,γλυκάδια, πνευμόνια κλπ. στα όποια εκτός των άλλων ύηάρχουν καί ά φ θο­νες βιταμίνες. Τραγανίζουν έπειτα καί τούς χόνδρους' δεν περιφρονοΰν ού'ιε τό περιεχόμενο των εντέρων, πό μεγαλείτερον μέρος τω ν όποιων δποτελεϊται από χόρτα. Τελευταία ά π ’ δλα τρώγουν τις σάρκες. Κ α­κώς λοιπόν λέγονται α α ζχ ο φ ά γα . "Επρεπε νά λέ- γω νται ζ φ ο φ ά γ α ,

Τό ίδιο συμβαίνει καί μέ τούς Έ σκιμώ ους καί «δλους έν γένει πού ζοΰν σέ μέρη χωρίς βλάστησι. Ε Ινε ζωοφάγοι καί δχι σαρκοφάγοι- γ ιατί στη φ ώ ­κια πού συλλαμβάνουν ό καλλίτερος των μεζές εΐνε τά φύκια πού βρίσκουν μέσα στο στομάχι της. Μο­λαταύτα ή αναγκαστική των αυτή ζωοφαγία γίνε­ται εις βάρος τής μακροζωίας των.

Τά δέ άγρια θηρία τών ζωολογικών κήπων, δταν τρέφωνται μόνον μέ σάρκες, παρουσιάζουν δλες τιςασθένειες τών πολιτισμένων ανθρώ πω ν.

** *

Έ λ θ ω μ εν τώρα καί στις απόψεις τών φυτο- •φάγων.: Δεν θ ά συζητήσουμε βέβαια τήν .διατροφή πού αποκλείει μόνον τά ζώα καί περιλαμβάνει τά προϊόντα γάλα, τυρί, αυγά. Μέ παρόμοια τροφή

Page 68: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

68 Τροφή καί Ζμ^

ευδοκιμούν άνθρω ποι και ζώα.Δεν θ ά συζητήσουμε οΰτε την χορτοφαγία· γ ιατί

δεν υπάρχουν άνθρω ποι άποκλειστικώς χορτοφάγοι. Συζητήσιμος είνε μόνον ή φυτοφαγία πού περι­λαμβάνει χόρτα και λαχανικά, δημητριακά καί όσ­πρια, φρούτα καί ξηρούς καρπούς.

"Αν ή νέα επαναστατική διαιτητική άρκεΐται στο νά κάμνη φλερτ μέ τήν φυτοφαγία αυτή, χωρίς νά τάσσεται φανατικά υπέρ αυτής, οΐ λόγοι ε ίνε πολλοί,

’Αναφέρουμε μερικούς : 1) Ή αποκλειστική φυ­τοφαγία, γιά νά είνε υγιεινή, απαιτεί ντόπια φρε­σκοκομμένα λαχανικά, καλό σιταρίσιο ψ ωμί, λάδι εκλεκτό, μέλι αγνό, φρούτα πολλά καί ώριμα. Π ού νά τά βρούμε ; 2) Έ φ ’ δσον απαιτεί πολλά φρούτα είνε ή άκριβωτέρα διατροφή. 3) ’Α παιτεί φωτισμέ- νην εκλογήν. "Ισως μια ήμέρα ή επιστήμη καθο- ρίση πόσο πρέπει νά παίρνουμε από τό καθένα, ώστε νά βρούμε στή μεγάλη ποικιλία τά διάφορα είδη λευκωματοειδών πού υπάρχουν συγκεντρωμένα στις ζωικές τροφές. Γ ιά τήν ώρα δμως ή αποκλει­στική φ υτοφ αγία είναι πηγή πλείστων δσων κ ιν­δύνων, ιδίως κατά τήν παιδική καί εφηβική ηλικία.

4) Δ ιότι ή χρήσις μικρας ποσότητος κρέατος ή άλ­λης ζωικής τροφής ένφ ε ϋ κ ο ίύ ν ε ι πάρα πολύ τήν καλή διατροφή, είνε αβλαβής, έφ’ δσον τρώ γεται μέπολλά ωμά χόρτα καί φρούτα.

*# *

Μένει νά εξετάσουμε τήν έπίδρασι κρεω φαγίας καί φυτοφαγίας στή παραγωγή μυϊκής ενεργείας. Τά σαρκοφάγα, λέων καί τίγρις, παρέχουν μέν με- γάλην ενέργειαν αλλά βραχείας διαρκείας. Κουράζον­ται δηλαδή γρήγορα. Έ ν φ τά φυτοφάγα, ελέφας.,

Page 69: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

■Κρεωφίχγία - Φυτοφαγία 69

ρινόκερως καί ταύρος παρέχουν έντονον καί μεγάλης διαρκείας ενέργειαν.

Π ρο ολίγων ακόμη ετών ως μόνη αίτία της ■διαφοράς αυτής έθεωρεΐτο ή μεγαλειτέρα μέσα ■στα κύτταρα έναποθήκευσις γλυκογόνου - πού εινε ή καύσιμος ύλη τοΰ μυός - τοΰ οποίου ό μεγαλείτερος προμηθευτής είνα ι ό φυτικός κόσμος. "Η δη δμως, πρασετέθη και ή έξη; :

Κ άθε μυϊκή ενέργεια παράγει, έκτος των άλλων, καί γαλακτικόν όξΰ, ή παρουσία τοΰ οποίου δίδει τό αίσθημα τής κοπώσεως. Ή κόπωσις θά παρου- σ ια σ θή νωρίτερα ή άργότερα άναλόγως τοΰ βαθμοΰ τής άλκαλικότητος τοΰ αίματος. Γ ιατί, καθώς μας ■λέγει ή χημεία, αί άλκαλικαί ούσίαι εξουδετερώνουν τά οξέα καί τα καθιστούν άβλαβή. "Α ν, λοιπόν, τό α ιμ α έ'χη μεγάλη προμήθειαν αλκαλικών αλάτων, εξουδετερώνει τό γαλακτικόν οξύ έφ 5 δσον παράγε- τα ι και έτσι δεν παρουσιάζεται ή κόπωσις. ”Αν δμως το α ιμα εινε ελαφρώς αλκαλικό, χωρίς μεγάλα απο­θέματα αλκαλικών ουσιών, τότε ή παρουσία τοΰ γα­λακτικού οξέος γίνεται πολύ γρήγορα α ισθητή- γρή ­γορα δηλαδή παρουσιάζεται τό α ίσθημα τής κο- πώσεω ς.

Τροφές, πού κάμνουν τό α ιμα αλκαλικό εινε κυ­ρίως τά ωμά χόρτα, λαχανικά καί φρούτα. Έ ν φ άντι- θέτω ς οί ζωικές καί γενικώς οι μαγειρευμένες τρο- <ρές παράγουν πολλά οξέα καί έλαττόνουν τήν άλκα- λικότητα τοΰ αίματος.

Θά ένθυμεΐσθε, βέβαια, τον Γκάλ, τον Ρ ο υ ­μάνον νικητήν τοΰ μαραθω νίου στούς παμβαλ­κανικούς αγώνας. Ε ιχεν είσέλθει νικητής στο Στά­δ ιο , τόσο φρέσκος, δσο σχεδόν ήτο δταν ξεκι-

Page 70: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

70 Τββψή καί 2 « ί |

νοΰσε για τό αγώνισμα. Την νίκην του άπέδω* κεν δ ίδ ιος στον τρόπον τής δ ιατροφ ής του. Τρέ­φεται μόνον μέ χόρτα, λαχανικά, φρούτα, καρύ­δια, σϋκα, σταφίδες, χουρμάδες καί τα παρόμοια* Κρέας και μαγειρευμένα φαγητά δεν βάζει στο στό­μα του. Την νίκην του μέ άλλους λόγους οφείλε» στην άλκαλικότητα του α ίματός του. ’Έ σ τω προς γνδσιν τών αθλητών μας.

'Η άλκαλικότης αυτή του α ίμα τος θεωρείτα ι δ'χτ. μόνον δ μεγαλείτεροζ παράγων εντόνου καί παρατε- ταμένης ενέργειας, αλλά καί δ καλλίτερος μας σύμ­μαχος στη προφύλαξι καί τήν θεραπεία πλείστων δσων νοσημάτων. ’Έ τσ ι εξηγείται γιατί δσοι τρώ­γουν ωμά σαλατικά προσβάλλονται σπανιώτερον από· τύφον ή οί τρώγοντες τά πάντα βρασμένα.

Οί αλήθειες αΰιές είναι συμπεράσματα επιστη­μονικών ερευνών τών τελευταίων έτών. Ώ ς έκ τού­του δεν υπάρχουν σέ κανένα σύγγραμμα τής προη- γουμένης δεκαετίας, ούτε επομένως στη φυσιολογία τής διατροφής τού Σαβαρέν. Ά λλ’ οΰτε καί σνά πλεΐ- στα εγκυκλοπαιδικά λεξικά από τά δποία άρύοντα» τά έπιχειρήματά των μερικοί έκ τών άντιφρονούν- των.

Π άντω ς, επαναλαμβάνουμε διά πολλοστήν φ ο ­ράν, μικρά ποσότης κρέατος ή οίασδήποτε ά'λλης ζωικής ή μαγειρευτής τροφής, δεν επηρεάζει έπαι- σθητώς τήν άλκαλικότητα του αίματος, δταν λαμβά- νεται μέ πολλά ωμά του φυτικού κόσμου.

Page 71: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΙΓ·

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΙΙρ ίν εξετάσουμε τήν διατροφή που αρμόζει στον σωματικώς εργαζόμενον, άνάγκη νά ομιλήσουμε περί Φ ερμ ίδω ν. Κ άτι βέβαια είπαμε περί αυτών άλλοτε Καιρός δμω ς νά τις γνωρίσετε καλλίτερα. Γιατί, άν στον κανονισμό τής διαίτης μας έν γένει ό άριθμός τώε θερμίδω ν δεν κατέχει πλέον τήν θέσι πού είχεν άλλοτε, εξακολουθεί δμως νά μάς χρειάζεται προκει- μένου νά κανονισθή, ή, άν προτιμάτε, νά εννοηθή, ή μ ερ ίδ α έργα σ ίας.

Καί γιά έναν άλλο λόγο πρέπει νά γνωρισθήτε καλλίτερα μέ τις θερμίδες : Γ ιά νά μήν ΰστερήτε σέ θεωρητικές γνώσεις διαιτητικής από τις απόφοιτες οϊκοκυρικών σχολών, αί οποίες μανθάνουν τόσα πολλά περί θερμίδω ν.

Θ ε ρ μ ί δ ε ς

Ό ανθρώπινος οργανισμός συγκρίνεται προς μη­χανή καί προς καύσιμον ύλην αί τροφές μας.

Ή σύγκρισις αυτή δέν εΐνε απολύτως ικανοποι­ητική, εκτός τών άλλων καί γιά τον εξής λόγον: Τά φθειρόμενα από τήν χρήσι μέρη τής άψυχης μηχα­νής άνταλλάσονται ή έπιδιορθόνονται στά μηχανουρ­γεία , ένφ ή ανθρώ πινη μηχανή - δπως καί κάθε άλλη ζωϊκή - έπανορθόνει τις φθορές της βαθμηδόν καί κατ’ ολίγον έφ’ δσον γίνονται, χωρίς νά παύση τήν λειτουργία της. Τής επανορθώσεως αυτής τό υλι­κόν είναι αί λευκωματοειδείς ούσίαι καί τά άλατα.

Page 72: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

72 Τροφή καί Ζωή

Τά δυο αυτά είδη κακώς χαρακτηρίζονται ώς καύσιμο τής μηχανής υλικόν. Ε ινε και οφείλουν νά μείνουν μόνον ώς ά ν α π ία σ τ ικ α ί τρ ο φ α ί.

Στο σημείο πού ομοιάζει ό άνθροδπινος μηχανι­σμός προς κάθε άλλη μηχανήν εινε ότι, γιά νά κ ινη­θούν, έχουν ανάγκη καί αί δυο από καύσιμην ύλην. Κ αί ώς τοιαΰτην ή μηχανή ή δική μας μεταχειρίζε­ται τούς υδατάνθρακας (άμυλον καί σάκχαρον) καί τά λίπη.

’Αλλά καί στήν ομοιότητα αυτήν υπάρχει αξία λόγου διαφορά : Ή μηχανή δεν χρησιμοποιεί υλικό καύσεως παρά μόνον δταν κ ινήται- ενφ ήμείς εχου- με ανάγκη καί δ ία ν ακόμη μένουμε ξαπλωμένοι στο κρεββάτι, γιά τις εσωτερικές μας λειτουργίες.

Γ ι ' αυτό προτιμοτέρα ή σύγκρισις προς άτμό- πλοιον. Σ ’ αυτό, καί δταν άγκυροβολή, υπάρχουν μηχανήματα πού λειτουργούν, δπως εξυπηρετήσουν διάφορες τού πληρώματος ανάγκες: Θέρμανσι, φ ω ­τισμόν, μαγείρευμα κλπ. Χάριν τών αναγκών αυτών ξοδεύεται έ'να ποσόν καυσίμου υλικού καί δταν το πλοΐον ακίνητη.

Προκειμένου δμως νά ταξειδεύση ανάγκη νά γίνη μεγαλειτέρα προμήθεια. Πόση ; ”Ας υποθέσου­με δτι ή μηχανή μπορεί νά καίη αδιακρίτως βενζί­νη, ξύλα ή ανθρακίτη. Τό ποσόν πού θά προμη- θ ευ θ ή θά εινε άνάλογον τού μήκους τού ταξειδιού, αλλά καί άνάλογον τού είδους καυσίμου υλικού πού θ ά προτίμηση, "Αλλο ποσό θά πάρη αν καίη ξύλα καί άλλο αν καίη βενζίνα ή ανθρακίτη.

Τά διάφορα δηλαδή είδη καυσίμου υλικού δεν εινε ισοδύναμα. Έ μετρή θη μέσα στά εργοστάσια ή δύναμις σέ θερμότητα πού παρέχει τό καθένα, ή δ-

Page 73: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Αιατρβφή βωμκτικως εργαζομένων 73

ποία θερμότης μπορεί, ως γνωστόν, νά μετατραπή σέ κίνησιν, ηλεκτρισμό και παν άλλο είδος ενερ- γείας. 'Ως μέτρον δε έλήφθη ή ϋ·ερμομ ονάς η ■ϋ'ερμίς.

Ή βιομηχανική θερμομονάς εινε μεγάλη και αντιπροσωπεύει τό ποσόν θερμότητος πού χρειάζε­ται για νά αύξηση κατά ενα βαθμό την θερμοκρα­σ ία ενός χιλιόγραμμου ύδατος. Εύνόητον δτι ό μη­χανικός, γνωρίζων την θερμογόνο δύναμι τής κάθε καυσίμου ύλης θά κάμη τήν προμήθειάν του δχι σε οκάδες αλλά σέ θερμίδες και θά προτίμηση ανθρακίτη, ξύλα ή βενζίνην άναλόγως τής αξίας, υπολογιζόμενης καί αύτής εις θερμίδας. Τό κάθε είδος εινε, ώς έπί τό πλεϊστον, φθηνότερον στον τόπον τής παραγω γής του.

Αυτό, άν ή μηχανή του εινε καμωμένη νά καίη καί τά τρία ε ίδη . Ά λλοίμονον δμως αν θέληση νά τροφοδότηση με πετροκάρβουνα μηχανή καμωμένη γ ιά ξύλα.

Τό ίδ ιο συμβαίνει καί μέ τον ανθρώ πινον ορ γα ­νισμόν. Έ κτος των αναπλαστικών τροφών χρειάζε­ται καί ένα ποσό θερμ ίδω ν :

1) Γιά τις εσωτερικές του λειτουργίες πού δεν παύουν ποτέ - αναπνοή, κυκλοφορία, πέψις κλπ. Ε π ίσ η ς γιά την διατήρησι τής σταθεράς του σώ μα­τος θερμοκρασίας. Αϊ θερμίδες αυτές είνε απαραί­τητες σέ κάθε άνθρωπον καί αποτελούν μαζί μέ τις άναπλαστικές τροφές τήν μ ερ ίδ α α υντη ρ ή α εω ς.

2) Χρειάζεται νέο ποσό θερμίδω ν δταν προσ- τεθή εξωτερική Ιργασία τών μυώ ν, τό οποίον πο­σόν οφείλει νά εινε ανάλογο τής παραγομένης μ υ ϊ­κής ενεργείας. Ε ινε ή μ ερ ίς έρ γα σ ία ς .

Page 74: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

74 Τροφή καϊ ΖμΗ

Και τά διάφορα τρόφιμά μας, όπως και τά διά­φορα είδη καυσίμου ύ'λης δεν εινε ισοδύναμα. 'Ως μέτρον καταμετρήσεως της θερμογόνου και κινητή­ριου αυτών δυνάμεως λαμβάνεται ή μ ικ ρ ά θ ερ μ ίς - "Αντιπροσωπεύει το ποσόν θερμότητος πού απαι­τείται για νά αύξηση κατά ένα βαθμόν τήν θερμο­κρασίαν ενός ύφεκατομέτρου και δχι ενός χιλιογράμ- μου. ΕΙνε δηλαδή, χίλιες φορές μικρότερα τής βιο­μηχανικής θερμίδος.

Ύ πελογίσθη δτι σέ ενήλικον πού Εργάζεται σέ καθεστικά επαγγέλματα χρειάζονται 2 .500 περίπου θερμίδες. Χρειάζονται 3— 4 χιλιάδες στούς κ α τα ­βάλλοντας αξίαν λόγου σωματικήν εργασίαν καί φθάνει μέχρι 5 .500 θερμίδω ν επί υπέρογκου σω­ματικής εργασίας. Καί στις 3 περιπτώσεις τό ποσόν τών αναπλαστικών λευκωματοειδών τροφών μένει τό αύτό. Γ ια ιί ή σωματική εργασία δεν καταναλίσκει λεύκωμα, ούτε κατατρίβει τούς μυς, όπως επίστευον άλλοτε. Έπομέναις ό σωματικώς εργαζόμενος έχει ανάγκη νά αύξηση τό ποσό τών υδατανθράκων (άμυλου και σακχάρου) καί όχι ταίν λευκωματοειδών-

« Ό καϋμένος, δούλεψε πολύ σήμερα. "Ας τού δώσουμε ένα κομμάτι κρέας» είνα ι πλάνη.

Μόνο στήν ά β χ ή κάδε νέας προσθήκης σω ματι­κής εργασίας πού αυξάνει, ώς γνωστό, τον όγκο τώ ν εργαζομένων μυών χρειάζεται ή μερίς τών αναπλα­στικών τροφών (λευκωματοειδών) νά εινε σχετικώς μεγαλειτέρα, όπως εινε καί στά παιδιά . Ε π ε ιδ ή όμως ή έξ αιτίας τής εργασίας αύξησις τού μυός έχει τά όριά της πέραν τών όποίο^ν ούδεμία προσθήκη μυϊκών ίνώ ν γίνεται όσηδήποτε μυϊκή εργασία καί ά ν προστεθή - καί τό ποσόν άλλως τε τής μυϊκής

Page 75: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

εργασίας έχει τά όριά του και οί αθληται φτιάνουν τα ρεκόρ ταιν, τά όποια δεν μπορούν νά ξεπερά- σουν - γ ι’ αυτό παύει αργότερα νά χρειάζηται αύξη- σις των λευκωματοειδών ουσιών.

Δέν καταναλίσκει τούς μυς του ό σωματικώς ερ­γαζόμενος υπό ένα όμως ορον : νά έ'χη ανάλογο· πρός τήν εργασία του ποσό υδατανθράκων. ’Ά λ ­λως θά εύρεθή στήν ανάγκην, άφοϋ εξάντληση τό* έναποθηκευμένον στους Ιστούς γλυκογόνον καί όλο* το λίπος, νά άρχίση νά καίή κα ί τις σάρκες του* γιατί μόνον αύτοκαιόμενος,δηλαδή αύιοτρωγόμενος,. θά κατορθώση νά άνταποκριθή πρός την εργασία πού παράγει. Καί τότε βεβαίως αδυνατίζει.

Στούς σωματικώς !ργαζομένους υπάγονται καί τά παιδιά τά όποια ξοδεύουν ποσά ενεργείας τρέ­χοντα καί παίζοντα.

Οϊ υδατάνθρακες εινε τρόπον τινά τό κάρβουνο τού εργαζομένου μυός. Π ρώ της ποιότητος κάρβουνο τό φρουτοσάκχαρο" δευτέρας τό άμυλο καί τρίτης, τό σάκχαρον τής βιομηχανίας.

Π ερί του φρουτοσακχάοου καί σακχάρου ώμιλή- σαμεν εκτενώςδταν συγκρίναμε τά σϋκα καί την στα­φ ίδα πρός τά γλυκά του ζαχαροπλαστείου. Υ π ο λ ε ί­πεται νά Ιξετάσουμε τάς άμυλουχους τροφάς, τά ό ­σπρια καί τούς ελαιώδεις ξηρούς καρπούς, ά'ν καί αυτά δεν εΐνε απλώς τροφή εργασίας, άλλάκαί ανα­πλαστική καί ιδιαιτέρως θερμογόνος. Δ ιότι περιέχουν καθώς θ ά ίδοΰμε άφθονη λιπαρά ουσία.

Διατρβφη σωματικώς ¿ργ«ζομέν»ν 75

Page 76: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΙΔ'·ΑΜΥΛΩΔΕΙΣ ΤΡΟΦΑΙ

Ε ίπα μ ε καί επαναλαμβάνουμε : Ό εργαζόμενος σωματικώς ούδεμίαν ανάγκην έχει ν" αύξηση τό πο- σόν τών λευκωματωδών παρά μόνον τών υδαταν­θράκω ν, του άμυλου, δηλαδή, καί τοΰ σακχάρου.

Τό άμυλον εινε ή κυριωτέρα τροφή τών σωματικώς εργαζομένων. Κ αί ό λόγος εινε πρώπον μέν γιατί αυτό υπάρχει άφθονώτερο στη φύσι ή τό φρουτοσάκχαρο, δεύτερον γιατί κανένα τρόφ ιμο δέν περιέχει μόνον άμυλον άλλα πάντοτε συνδυασμένο μέ άλλα χρήσιμα στοιχεία, σέ μεγαλείτερη ή μικρότερη αναλογία. Καί τέλος γιατί ή ανοχή μας προς τό ά'μυλο εινε μεγαλει- τέρα. Ό εργαζόμενος δηλαδή πολύ σωματικώς μπο­ρεί νά φάγη καί νά χωνεύση ποσότητες αμυλωδών τροφώ ν, όχι όμως σακχάρου ή λιπαρών.

Μικρά ποσότητα αμύλου περιέχουν τά χόρτα καί τά φρούτα. Μά καί αύτό, μαζί μέ λίγο μαύρο ψωμί αρκεί γιά τις ανάγκες τών εργαζομένων, σέ καθε- στικά επαγγέλματα. Οί μεγάλες αποθήκες τού αμύλου εινε τά ό'σπρια, τά δημητριακά καί τό ρύζι.

Μ κ κ τ μ ό ν ΐ ΐ

Π ερί τών δημητριακών ωμιλήσαμε στο περί «Μ αύρου ψωμιού» κεφάλαιον τού πρώτου τεύχους «Τροφής καί Ζωής». Έ δ ώ θά μιλήσουμε γιά τά μα­καρόνια καί τά ζυμαρικά έν γένει πού γίνονται μέ -άσπρο αλεύρι.

Ε ινε τροφές πτωχότατ»ς σέ άλατα. Χ οιρίδια τρε­φόμενα μέ άσπρο αλεύρι παθαίνουν μαλάκυνσι τών

Page 77: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

’Αμυλώδεις Τροφαί 77

οστών. Τδ ένστικτο τα ω θ εί να σκαλίζουν τα σκου­πίδια καί νά καταπίνουν πετραδάκια. Μή το ίδ ιο δεν κάμνουν καί τα παιδιά μας δ'ταν τρέφω νται μο­νότονα ; δταν τρέφωνται μέ πολλά αμυλώδη στα όποια δεν βρίσκουν τά χρήσιμα στην άνάπτυξί των άσβεστούχα άλατα; Σκαλίζουν τον τοίχο καί τον τρώ ­γουν. Κ αί ή αφώτιστη μαμά πού δεν γνωρίζει την αιτία τού σοφού αυτού ενστίκτου, κτυπα τό χεράκι τού παιδιού της γιά νά τό ξεμάθη την «κακή αυτή συνήθεια» καί εξακολουθεί νά τό τρέφη με άσπρο ■ψωμί, μακαρόνια καί πιλάφια. Έ ν φ ή φωτισμένη μητέρα προλαμβάνει τήν συνήθεια αυτή δίδοντας στα παιδιά της περισσότερα χόρτα, φρούτα, όσπρια, μαύρο ψωμί και ιγώτερα μακαρόνια καί λοιπά ζυ ­μαρικά.

’Α λήθεια, γιατί αυτή ή αγάπη όλων προς τά μα­καρόνια, μιά τροφή πτωχή σέ λεύκωμα καί άλατα, μιά τροφή νεκρά, χωρίς βιταμίνες καί διαστάσεις^ Ή άγάπη, βέβαια, οφείλεται προ πάντων στή συνή­θεια καί ή συνήθεια στην ευκολία. 'Υ πάρχουν πάντα πρόχειρα στον μπουφέ.

— Τί θά φάμε σήμερα ;— Δεν κάμνουμε λίγα μακαρόνια ;Καί δός του συχνά πυκνά μακαρόνια πού οί “Ε λ­

ληνες τά τρώγουν μαζί μέ τό ψω μί καί μάλιστα τό άσπρο. 'Α πό τις πιό μεγάλες δηλ. διαιτητικές ανορ­θογραφίες. Τ ίποτε δεν έχει τό μακαρόνι πού δεν τό έχει τό άσπρο ψωμί. Π ιλάφ ι ρυζιού καί άσπρο ψωμί δεν παύει βέβαια νά εινε ανορθογραφ ία- πάντως ομως μικρότερα- γ ια τ ί κάτι έχει τό ρύζι πού δεν υπάρ­χει στο ψωμί. Καί μόνο μακαρόνια; ’Αλλάζοντας τό σχήμα καί τό ονομα περνούν σχεδόν καθημερινώ ς

Page 78: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

78 Τροφίι κα ί Ζωή

■από τό τραπέζι μας χουσχουσέ η κριθαράκι η σουσα- ■ψιάκι η φιδές κλπ. καμωμένα δλα από τα πτωχότατο ■άσπρο αλεύρι.

”Αν υπάρχουν στην Ε λ λ ά δ α τόσα πολλά περισ- σευούμενα πάχητα, δ λόγος εινε οτι γίνεται ό'χι απλώς χρήσις άλλα καί κατάχρησις τών ζυμαρικών αυτώ ν πού τά τρώγουν μέ άσπρο ψ ω μί. Τά τρώγουν όλοι - καί μάλιστα πιάτα μέ τήν κορυφή - μικροί καί μεγάλοι, παχεΐς καί αδύνατοι, πνευματικώς καί σω- *ματικώς εργαζόμενοι.

Κανείς δέν άρνεΐται οτι τό σοφό ένστικτο τής απλή ς μαγειρικής τά συμπληρόνει οπωσδήποτε άρ- κετά καλά, γιατί προσθέτει μερικά από τά συστα­τικά πού τούς λείπουν: βούτυρο, τυρί, ντομάτα. Δέν πρόκειται επομένως να τά βγάλουμε εντελώς από τό τραπέζι μας, άλλ’ απλώς νά περιορίσουμε τήν χρήσί των Ιδίως στούς εργαζομένους σέ καθεστικά Επαγγέλματα καί στούς καφενόβιους.

Τά ίδ ια εφαρμόζονται καί στο ρύζι. Ε ινε τροφή πτω χή σέ άλατα καί ζωντανά στοιχεία καί πλουσία σέ άμυλον (75 θ)ο), όποιον άπορροφάται σχε­δόν έξ ολοκλήρου. Γ ι’ αυτό εινε άρίστη τροφή γιά τούς σωματικώς εργαζομένους, όχι όμως εκλεκτή καί γιά τά παιδιά . Νά μπαίνη βέβαια κάποτε, κά­ποτε στο τραπέζι γιά ολους, όχι δμω ς νά εναλλάσ- σηται μέ τά μακαρόνια ήμέρα παρ’ ήμερα στο τρα­πέζι μας.

Νά τό προτιμάτε μαγειρευμένο μέ κάποιο λαχα­νικά. ’Όχτ μόνο μέ τό σπανάκι, αλλά και μέ τό λά­χανο, τό κουνουπίδι καί τό πράσσο.

Page 79: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Α μυλώ δεις Τροφκΐ 79

Εύπεπτότερο τό ρύζι σπειρωτό παρά ως λαπας. Γ ια τ ί ό λαπάς δύσκολα ποτίζεται μέ τά πεπτικά υ­γρά, δυσκολώτερα επομένως χωνεύεται.

Στην Γ ιάβα δπου τό ρΰζι εινε ή βάσις τής δ ια­τροφής των, έ'να κορίτσι δεν θεωρείτα ι ά'Ηιο νά πανδρευθή άν δεν ξέρη νά προετοιμάση ενα καλό πιλάφι : Τό βράζουν ως εξής : Πλΰνουν 4 —5 φορές μέ άφ θονο νερό τό ρΰζι. Τό άφίνουν έπειτα νά μουσκέψη μισή ώρα στο νερό, τό περνούν καί τό βάζουν σέ νερό μέ αλάτι δσο φθάνει γιά νά σκεπα- σθή. Τό άφίνουν νά βράση μόνον 5 λεπτά καί χω ­ρίς νά τό ξεσκεπάσουν τό άφίνουν πλάγι στη φωτιά μισή ώρα. Τό ρΰζι αυτό τό χρησιμοποιούν κατά πολ­λούς τρόπους. Ζεματισμένο μέ βοΰτυρο ως πιλάφι. Μέ γάλα καί αυγά ξαναβρασμένο ως ριζόγαλο ή τό τρώγουν μέ σάλτσα του ψητοί».

** *Γ ιά νά π εφ θ ή τό άμυλον δεν αρκεί, δπως έπί-

στευαν μέχρι τελευταίως, μόνον τό βράσιμον, δ σίε­λος καί τό παγκρεατικόν υγρόν. Χρειάζεται παρου­σία βιταμινών, όξινων αλάτων καί διαστάσεων των φροΰτω ν καί των χ ό ρ τω ν γιατί οί ουσίες αυτές ρευστοποιούν τό άμυλον καί εΰκολΰνουν την πέψιν.

Έ τ σ ι έξηγήθη τελευταίως, γιατί ή τροφή πού περιέχει άφθονον άμυλο καί ελάχιστα άπό τά ζων­τανά αυτά στοιχεία γίνεται αιτία έντερικών ζυμώ­σεων και διαρροίας.

Ή διάρροια αΰτη πού οφείλεται σέ μονότονη διατροφή άμυλωδών, χωρίς φρούτα καί χόρτα έγινε γνωστή κατά τά τελευταία έτη. Κ αί την άγνοιαν αυτής επλήρωσαν καί εξακολουθούν νά πληρόνουν πλήθος π α ιδ ιώ ν γιατί καθώ ς γνωρίζετε δλοι, δταν

Page 80: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

80 Τρβφή κ α ίZah

τά παιδιά έχουν διάρροια παύουν κάθε άλλη τροφή καί περιορίζονται στο ρύζι καί λοιπά αμυλώδη, φ ρυ­γανιές, μακαρόνια, πατάτες κλπ. Ή τροφή του εί­δους αυτού οδηγεί σε ζυμώσεις, αί ζυμώσεις σέ διάρ­ροια. Καί επειδή εξακολουθεί ή διάρροια επιμένουν στά αμυλώδη καί τά παιδιά γίνονται καχεκτικά.

Γ Γ αυτό τό ρύζι καί τά αμυλώδη έπαυσαν πλέον νά είνε ή αποκλειστική τροφή στις διάρροιες των παιδιώ ν. Καί τί νομίζετε τείνει νά άντικαταστήση τό ρυζι ; Ά πίστευτον άλλ’ αληθινόν : Τά μήλα.Μάλιστα, τά μήλα" μόνον τά μήλα καί σέ μεγάλη δόσι. Νά μια φορά έπανάστασις στή διαιτητική καί την θεραπευτικήν. Έ φοβοΰντο στις διάρροιες νά δώ ­σουν ένα δράμι φροΰτα καί τώρα δίδουν μέ τήν οκά τά μήλα, ώς τό άποτελεσματικώτερον κατ’ αυτών φάρμακον. Καί ό'χι μόνον στις απλές διάρροιες, αλλά καί στις δυσεντερίες καί στις έντεροκωλίτιδες.

Κατά πειραματισμούς σοβαρών παιδιάτρω ν Γ ά λ λων, Γερμανών καί λοιπών χωρών, ή μηλοθεραπεία στις έντερικές παθήσεις καταλαμβάνει εξέχουσα θέ*· σιν. ”Ο χι μόνον τά περιοδικά είνε γεμάτα από παρό­μοιες ανακοινώσεις, αλλά καί τά συνέδρια απασχο­λούνται μέ τήν νέαν αυτή θαυματουργική θερα­πείαν. 'Ο δηγίες γιά τήν εφαρμογή τής θεραπείας αυτής δίδονται αί εξής: Μήλα άφράτα, άπολύτως ώ­ριμα - μόνον τό ψαχνό - τά περνούμε από τον τρ ί­φτη ώστε νά σχηματισθή πολτός. Δίδομεν Ιξ αυτών ημερησίους 500— 1500 γραμμάρια σέ δόσι 100— 300 γραμμαρίων, άναλόγως τής ηλικίας τών παιδιώ ν, ώς μόνη τροφήν επί 48 ώρας. Κ ατόπι μεταβατική δ ί­αιτα μέ παξιμάδια, άσπρο τυρί, πατάτες πουρέ, κρέας ψαχνό κλπ.

Page 81: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ευτυχώς μερικοί εκλεκτοί κα'ι εκ τω ν Ιδικών μας παιδιάτρω ν άρχισαν νά πειραματίζωνται μέ τήν μ η ­λοθεραπείαν καί έτσι ελπίζουμε πολύ γρήγορα νά διαδοθή καί στη χώρα μας ή παιδοσωτήριος αυτή θεραπεία.

Ά ναφέραμε τήν μηλοθεραπεία για νά εννοήσουν πολλές μητέρες σε τί στραβό δρόμο βρίσκεται ή δ ια - τροφή των παιδιών τω ν. Διά τον φόβον των §ντε- ρικών παθήσεων δεν τολμούν νά δώσουν ούτε ένα ωμό μήλο στά γερά παιδιά των. Κ αί δμω ς τά μήλα,, σέ τόσο μάλιστα μεγάλη δόσι, αποδεικνύονται ώς τό ήρωϊκώτερο φάρμακο τω ν παθήσεω ν αύτών- Ε ΐνε επομένως ολοφάνερο δτι τά παιδιά πού τρώ ­γουν μήλα, καί γενικώς φρούτα ωμά - όχι βέβαια άωρα - διατρέχουν πολύ λιγωτέρους κινδύνους νά πάθουν διάρροιαν ή έκεΐνα πού τά στουμπόνουμε μέ πολλά ρύζια καί ζυμαρικά.

ΙΙόσο δίκηο είχε δ “Αγγλος Ιατρός - ενθυμεί- σθε ; - πού είπε :

«"Ο τι δέν πάρουμε ώς τροφή Φά τό πάρουμε ώς γιατρικό».

Ά λ λ α για τά μήλα, τήν πολύτιμη αυτή τροφή, θά μιλήσουμε εκτενέστερα παρακάτω.

** *Π λουσιωτάτη άμυλούχος τροφή εΐνε εκτός τών

άλλων καί τά

Κ ,ά ,οτα να ι

Εΐνε θρεπτικώτατα καί υγιεινότατα γιά ολες τις ηλικίες καί δλες τΙς ασθένειες, εκτός από τον διαβή­τη. Γ ιά νά εννοηθή ή θρεπτική των αξία θ ά τά συγκρίνουμε μέ τό σιτάρι καί τήν πατάτα . 01 άρι-

’Αμυλώδεις rpofo ti S1

Page 82: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

82 ΤΡΟφή K*1 Zufl

θ μ ο ί των καστανών έλήφθησαν από απολύτως στεγνά και εκλεκτής ποιότητος κάστανα. °Ιδού αυτοί :

Σύνθεσις εις 100 γραμμ. Κάστανα Σιτάρι Πατάτα

Νερό 0 13 75λεύκωμα 7 8 1.50λίπος 3.5 1.5 ίχνη ελάχ.υδατάνθρ. 86 72 2 0 - 2 2

κυτταρίνη 1 2 1.6άλατα 3 1.60 1άριθμ. θερμ. 390 330 94αξία μιάς θερ­

μίδος 0,3 δρχ. 0,2 δρχ. 0,5 δρχ.

Ά π ό τον ανωτέρω πίνακα γίνεται φανερόν οτι τα εκλεκτά κάστανα είνε Ιλάχιστα πτωχότερα άπό τό σιτάρι, αλλά κατά πολύ πλουσιώτερα άπό την πμτάτα. *Η δε τιμή τής θερμίδος είνε μέν κατά τι μεγαλει- τέρα άπό τήν του σιταριού άλλ’ άρκετά μικρότερα άπό την τιμήν τής πατάτας. Ώ ς τιμάς ελάβαμε 15 δραχμάς διά τά κάστανα, 9 δραχμάς διά τό σιτάρι και 6 διά τήν πατάτα.

Τόση είνε ή δμοιότης των μέ τό σιτάρι, ώστε παρομοιάζονται πρός μικρά προετοιμασμένα άπό τήν φυσιν -ψωμάκια. Οί φ υτοφ ά γο ι τά προτιμούν ωμά. Και υγιεινότερα άν ήσαν ωμά, πάντως άπαι- τοϋν μάσησι καί σιαγόνας πού δεν έχουν πλέον οί σημερινοί άνθρω ποι τών πόλεων. Μόνον άλευροποι- ημένα θά ήσαν ωμά υγιεινότερα, αν δεν περιειχον τόσο πολύ άμυλο που, καθώς είπαμε, εινε άπό τις λίγες ουσίες πού γίνονται εύπεπτότερες βρασμένες.

’Ά ρ ισ τα επίσης καί τά ψητά, φ θάνει νά είνε

Page 83: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Αμυλώδεις τροφού 83

καλοψηιιένα και δχι απλώς αρπαγμένα από την φ ω ­τιά . Γ ι’ αυτό προτιμότερο το ψήσιμο στη χόβολη.

Τά κάσιανα, καθώ ς καί δλοι οΕ ξηροί καρποί, •κατηγοροϋνται ώς δύσπεπτα, οτι φέρουν βάρος στο στομάχι, ξυνίλες καί άλλα παρόμοια. Ό λόγος εϊνε πρώτον μέν διότι τά καταβροχθίζουμε άμάσητα" καί δεύτερον διότι έχουμε χάσει τον μπούσουλα τής φ υ­σιολογικής διατροφής.

Ε ξ η γ ο ύ μ α ι: Γ ιά τον άνθρω πο πού τρώ γει για νά ζή καί βχι γ ια ν’ αύτοκτονή, τά κάστανα, καθώς καί ολοι οί ξηροί καρποί, εϊνε τροφή τω ν τροφώ ν καί ώ ; τροφή πρέπει νά μπαίνη στο τραπέζι καί δ χ ι στο τέλος ώς Ιπ ιδόρπιον. Φάτε έ'να πιάτο ωμή σαλάτα καί έπειτα κάστανα ύπό οίανδήποτε μορφή καί άρκεσθήτε σ’ αυτά. Ν ά είσθε δέ βέβαιοι οτι έχετε εφοδιάσει τήν μηχανή σας μέ επαρκή καί πρώ ­της ποιότητος συστατικά για τήν καλή της λει­τουργία. Ν ά είσθε άκόμη βέβαιοι οτι θ ά τά χωνεύ- σετε αν τά καλομασήσετε χωρίς καμμιά απολύτως Ινόχλησ ι.'Ό ιαν δμω ς προη γη θη ένα πιάτο μακαρόνια καί άκολουθήση ένο άλλο μέ κρέας, πώ ς θέλετε νά

,βρή χώρο καί δύναμι τό στομάχι σας γ ιά νά χώ ­νευση τά κάστανα πού ρίπτετε μέσα σας γιά πάσα - τέμπο ;

«Τό κάστανο θέλει κρασί καί τό καρύδι μέλι» λέγει τό λαϊκό τραγούδι. Ή νέα δμως διαιτητική αν­τιλέγει : «Τό κάστανο θέλει κα ί καρύδι καί μέλι*. Γ ι ’ αυτό συνιστοΰμε τό εξής φαγητόν - γλύκισμα : Βρασμένα, ψιλοκομμένα κάστανα περιχυμένα μέ μέλι καί πασπαλισμένα μέ κοπανισμένα καρύδια ή αμύγδαλα. Κ αμμιά πάστα ζαχαροπλαστείου δέν μ πο­ρεί νά συγκριθή σέ θρεπτικότητα συστατικών καί

Page 84: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

αγνότητα υλικών προς το πρόχειρο αΰτδ δσο κα ί νόστιμο γλύκισμα.

84 Τροφή Χ«1 Ζμι&

ΙΕ'-

Τ Α Ο Σ Π Ρ Ι Α"Οταν μέτρον τής αξίας των τροφίμων ήσαν α£

θερμίδες καί ή περιεκτικότης των σέ λεύκωμα, τ α όσπρια μεσουρανούσαν. Κ αί πώς δχι, αφού ή ανά- λυσις τα έφερνε στην πρώτη γραμμή. ’Ιδού ή σΰν^ θεσίς των :

Λεύκωμα Ύ δα τά νθρ . Θερμ. Φασόλια 20 61 34!>Φακή 23 59 337Μ πιζέλια 21 59 333Φάβα 23 55 320

Για νά εννοηδή πόσο πλουσία τροφή εΐνε τα· όσπρια, θα συγκρίνουμε ένα απ’ αυτά, την φακή„ προς δύο άλλες γνωστές θρεπτικές τροφές, τό κρέας καί τό ψωμί:

Λεύκωμα Ύ δατά νθρ . Θερμίδες Φακή 23 59 337Κρέας 20 0 134Ψ ω μί 7 55 257

Δηλαδή μια δκά φακή έχει θρεπτικήν αξίαν ΐσ η ν περίπου προς μια δκά κρέας μαζί με μια δκα ψ ωμί. Έ ν φ ή αγοραστική της άξία είνε δχι καί πολύ' μεγαλειτέρα τής τού ψωμιού. Ν-ά γ ιατί τα όσπρια έπράτησαν επί πολύ τά σκήπτρα μεταξύ τών τρο­φών.

Page 85: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Τ ά ©σπρια 85

Α ι τελευταίες δμως επιστημονικές ανακαλύψεις πού έφεραν άναστάτωσι στους κύκλους τής διατρο­φ ή ς , ούτε τά όσπρια άφησαν στη θέσι των. Ή μετάθεσίς των βέβαια δεν εινε πολύ δυσμενής. Π ά ν ­τω ς δμως όχι πλέον πρώτα μεταξύ τώ ν πρώτων.

Οί λόγοι πολλοί" αναφέρουμε τούς κυριωτέρους :1) Δεν έχουν περγαμηνάς αρχαίας καταγωγής.

Τ ά φασόλια ήσαν άγνωστα στούς άρχαίους "Ελλη­νας" κανένα δέ δσπριο δεν ήτο γνωστό στούς πρω ­τογενείς ανθρώπους" επομένως ή βαθυτάτη κληρο- νομικότης μας είναι ξένη προς αύτά.

2) Τά περιεχόμενα λευκώματα εΐνε μέν άφ θονα , <δχι δμω ς καί εκλεκτής ποιότητος. ’ Α ν δηλαδή έπρό- κειτο μόνον μέ δσπρια νά ΰφανθοΰν οί Ιστοί μας, θ ά έλειπαν μερικές πολύτιμες κλωστές, επομένως θά ύφαίνοντο ίστοί κατωτέρας ποιότητος.

3) "Αν τά λευκώματα τών οσπρίων εινε δχι εκ­λεκτά προς πλάσιν και άνάπλασιν κυττάρων καί τστών, είναι δμως πρώ της δυνάμεως προς σχημα­τισμόν ούρικοϋ οξέος, ούρικών αλάτων καί άρ- θρ ιτ ισ μ οΰ . Πέρασεν ή εποχή πού πίστευαν δτι μόνον τό ζωικόν λεύκωμα, απεργάζεται άρθριτισμό. Τό λεύκωμα εινε λεύκωμα εϊτε από ζωικές τροφές τό παραλαμβάνουμε, είτε από φυτικές, καί λαμβανό- μενο σέ δόσι μεγαλειτέρα ά φ ' δ,τι πρέπει καί μη χρησιμοποιούμενο, θά κυκλοφορή ως ούρικό οξύ καί ούρικά άλατα καί θά προξενή τις πολυποίκιλες γνω ­στές καταστροφές.

Τόσο περισσότερο βοηθούν τά δσπρια την άνά- πτυξ ι τού άρθριτισμού, καθόσον παχαίνουν εξ α ι­τίας τού αμύλου πού περιέχουν έν άφθονίφ .Σκεφθήτε λοιπόν άνθρω πο, μέ άνθηρά οικονομικά πού δέν τού

Page 86: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Μ Τ ρο φ ή Χ*1 Ζϋί>

λείπουν τό κρέας, τά πουλερικά, τά τυριά καί τά γαλακτερά, αί μακαρονάδες καί τά γλυκά, νά κ α - τεβάζη καί κανένα πιάτο φασουλάδας γιατί τοΰ ά1- ρέσει.

Θά μυΰ πήτε πώς την ήμερα πού θά φάγηι φασουλάδα δεν θ ά φάγη κρέας, ούτε ψάρια. Μή λη- σμονήτε δτι τή Σαρακοστή μαζί με ιή φασουλάδα, τρώγει χαβιάρι καί αστακούς, στρείδια ή άλλα πλου- σιώτατα σέ ζωικά λευκώματα θαλασσινά.

’Αλλά καί αυτά άν δεν φάγη πάλιν περισσεύουν τά όσπρια. Γ ια τί αί ήμέρες νηστείας χρειάζονται, στον καθημερινώ ς καλοτρώγοντα γιά νά κατανα- λώση τά λευκώματα πού υπάρχουν άχρησιμοποίητ® μέσα στον οργανισμό του- καί δχι γιά νά πρόσθεσή άφ θονο φυτικό καί μάλιστα όχι καί τόσον εκλεκτό.

Ο ί πλούσιοι, με άλλους λόγους, καί ν’ αγνοή­σουν την ΰπαρξιν των οσπρίων ωρέλεια καί οχι ζ η ­μία έχουν.

"Οσοι δμως έχουν πολλά παιδιά καί μετρημένα: τά λεφτά πού δεν άρκοΰν γιά πολλές ζωϊκές τροφές, ούτε γιά φρούτα καί ξηρούς ελαιώδεις καρπούς, μπο­ρούν πολύ καλά μιά-δυό φορές την εβδομάδα τον χειμώνα νά τρώγουν όσπρια.

Μερικά από τά μειονεκτήματά των δ ιο ρ θό - νονται άν βάζουν λίγα όσπρια καί πολλά καί δ ιά ­φορα χορταρικά. Σέ δλα χωρούν κρεμμύδια, κα- ρότα καί πατάτες. Στά φασόλια ταιριάζουν καί τά σέλινα, τά λάχανα καί ή ντομάτα. Στη φ α ­κή τά πράσσα καί τά σκόρδα. "Οταν μπουν ά φ θ ο ­να χορταρικά 50 δράμια φασόλια φ θάνουν γιά: 4 —5 άτομα. Ε ίδος χορτόσουπας μέ φασόλια. Τ ά χορταρικά δχι μόνον άραιόνουν την μεγάλη ποσό-

Page 87: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Τα ¿ σ η ρ ιχ 87

τητα των λευκωματοειδών των οσπρίων, αλλά και καλλιτερεΰουν και την ποιότητά τω ν- γιατί προσθέ­τουν καί τά δικά των, τά όποια είνε μέν λιγοστά, άλλ’ εκλεκτής ποιότητος.

Γενικώς τά χόρτα βελτιόνουν άπό πάσης από* ψεως τά δσπριοΰχα φαγητά. Καλόν στο σερβίρισμά των να προστίθενται και μερικά είδη ωμά, παρα­δείγματος χάριν ψιλοκομμένο κρεμμυδάκι, πράσσο, άνηθο καί δλα έν γένει τά άρωματικά είδη πού βοη­θούν πολύ την πέψ ι τών δσπρίων. Ύ π ό τούς ορούς αυτούς είνε άρίστη τον χειμώνα τροφή δι’ όλους. Οί ηλικιωμένοι νά παίρνουν στο πιάτο των περισ­σότερα χόρτα καί λιγώτερα όσπρια.

** *Διά δέ τούς αληθινά πτωχούς πού διαθέτουν ελά­

χιστο προς διατροφή των χρήμα, τά ό'σπρια οποτε­δήποτε καί οπωσδήποτε τρωγόμενα είνε πολύτιμη τροφή. Γ ια τί εινε ή μόνη φ θηνή πλουσία σέ λεύ­κωμα τροφή.

Τό ευτύχημα εινε δτι στά δημητριακά υπάρχουν ακριβώς εκείνα τά λευκωματοειδή, τά όποια λείπουν από τά ό'σπρια. Δημητριακά δηλαδή καί όσπρια άλ- ληλοσυμπληρόνονται. Π αρετηρήθη δτι ζώα τρεφό­μενα άποκλειστικώς μέ όσπρια καθυστερούν στήν άνάπτυξί τω ν ' φθάνει δμως νά προστεθή βρώμη ή σιτάρι γιά ν’ ακολουθήσουν την φυσιολογική τής άναπτύξεως γραμμή.

"Ο σπρια δμω ς καί ψω μί επιτρέπεται νά τρώγουν μόνον δσοι παρέχουν αξία λόγου μυϊκή στο ύ π α ι­θρον εργασία, δπου θά καύσουν το άφθονον άμυ­λο” πού περιέχουν α ι δύο αυτές τροφές. Έ ν φ οί άν­θρω ποι τών γραμμάτων, τών γραφείων, τών καθε·

Page 88: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

88 Τροφή κα ί Zwñ

στικών Ιν γένει επαγγελμάτων κα'ι των κλειστών χώ ­ρων ελαχίστην χρήσιν αυτών πρέπει νά κάμνουν. Ά λ λ ’ αυτό δεν εΤνε τι νέον. "Α φ θονα άμυλούχα και γενικώς υδατάνθρακες - πού εΐνε, Ιπαναλαμβάνουμε, τό κάρβουνο του Ιργαζόμενου μυός - απαγορεύει στους μη σωματικώς εργαζομένους, τόσον ή νέα, οσον και ή παλαιά διαιτητική.

Δεν ζητούμε ν’ αγνοήσουν τα όσπρια παρά μό­νον όσοι καλοτρώγουν καθημερινώς. Ά λ λ ’ άν υπάρ­χουν εύποροι πού δεν θυμούνται τρώγοντας τά πλούτη των παρά μόνον για νά προμηθευθούν άφθονα φρούτα και τρέφονται κατά τά άλλα σύμ­φω να μέ τις υποδείξεις τής υγιεινής, δεν υπάρχει λό­γος ν’άγνοήσουν τά όσπρια1 διότι ύπεράνω όλων τών βασικών κανόνων ύπάρχει αυτός τού οποίου χρήσι και κατάχρησι εκάναμε στο πρώτο τεύχος μας: * A iy ’ ά π ’ όλα καί Από τίπ ο τε πολύ».

"Οταν όμως υπάρχουν στο τραπέζι πολλά άηό πολλά άς λείπουν τουλάχιστον τά θρεπτικώ τατα και παχυντικώτατα φασόλια. "Οσοι εννοούν νά ξεκουρά­ζουν τό στομάχι των μέ όσπρια, άς τά τρώγουν καί αυτά όπως κα'ι όλα τά άλλα ατό πείσμα τής ύ γ ι - εινής καί όχι π ιά ένόνόματι αύζής.

Οί μόνοι πού έχουν δίκηο νά διαμαρτύρωνται γιά τό νέο αυτό φ ιρμάνι τής διαιτητικής εινε οί ηλι­κιωμένοι. Τούς είχε περιορίσει δ γιατρός τις ζωϊκές τροφές εξ αιτίας ενοχλημάτων πού παρουσίασαν; Τούς έμεινε καταφύγιο καί παρηγοριά ή φασουλάδα. Έ ρ χετα ι τώρα ή νέα διαιτητική καί τούς λέγει : «’Ά λτ! Κ άτω καί ή φασουλάδα!» Πώς νά μη διαμαρ- τύρω νται; Τό κακό είναι ότι, όσο καί άν διαμαρτυ- ρώ μεθα, τό φ ιρμάνι αυτό - αποτέλεσμα μακρών,

Page 89: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

•tfi όσπρια 89

■σοβαρών πειραματικώ ν ερευνών - δεν θ ’ άνακληθή κ α ί τά όσπρια θά μείνουν στους αίώνας τούς άπαν- τα ς μια από τις πιο αρθριτικές τροφές.

Πολύ λιγώτερο βλάπτει μια μπριζόλα πού τρώγε­τα ι με πολλά χόρτα η ένα πιάτο από σκέτα φασόλια.

Γεράματα χωρίς φασουλάδα !Τί να γίνγι; Ό δυνηρόν μεν άλλ’ άναγκαϊον.

** *"Αν αναφέρουμε συχνότερα τά φασόλια παρά

τ ά άλλα όσπρια, ό λόγος είνε δτι δ πολύς κόσμος τά προτιμά. Τ ην φακή ή μεγάλη πλειοψηφία την τρώ γει με λιγώτερη εύχαρίστησι.

Κάποιος μάλιστα πού δεν τήν αγαπούσε καθό­λου δεν μπορούσε νά εννοήση πώς γιά έ'να τέτοιο •φαγητό Ιπώλησεν δ Ή σαΰ τά πρωτοτόκιά του στον αδελφό του. Έ πέμενε λοιπόν δτι χωρίς άλλο κρέ­μ α - σοκολάτα θ ά περιείχε τό πιάτο εκείνο και δχι -φακή. ’Αγνοούσε, φαίνεται, δ χορτάτος αύτός ερα­στής τής κρέμας - σοκολάτας τί νοστιμάδα μπορεί ■νά βρή ό πεινασμένος σ’ έ'να πιάτο φακή.

Π άντως ή νέα διαιτητική δεν έχει λόγους νά συ- νιστφ ιδιαιτέρως τήν φακή χάριν τού άφθονωτέρου σιδήρου πού περιέχει' διότι αρκετό καί σ’ εκλεκτή μάλιστα ποιότητα σίδηρο περιέχουν τά πράσινα λα­χανικά καί σαλατικά πού εινε τά χαϊδεμένα παιδιά τής νέας διαιτητικής.

"Οσον αφορά τήν φάβα, κανένας λόγος δεν υ­πάρχει νά τίθεται σέ ύποδεεστέρα άπό τά άλλα όσπρια μοΐρα. Ή φάβα μάλιστα τής Σαντορίνης είνε άρί- στης ποιότητος καί αξίζει περισσότερο καί άπό τά καλλίτερα φασόλια.

Μαγειρεύοντας δμως τά δ'σπρια μή λησμονείτε

Page 90: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

δτι το λάδι πρέπει νά προστίθεται ώμο στο πιάέο καί δχι νά βράζη μαζί μέ αυτά. Γ ια τί το βράσιμο Κα­ταστρέφει, καθώ ς εΐπαμε, τά άφ θονα χρήσιμα ζω ν­τανά στοιχεία τής πολύτιμης αυτής τροφής.

'Υγιεινότερα τά όσπρια μέ τις φλούδες καί δχι υπό μορφή πουρέ’ γιατί στις φλούδες υπάρχει ή αν- τινευρική βιταμίνη Β. 'Η βιταμίνη αύτή μαζί μέ τό πλήθος τω ν αλάτων εινε δυο από τά μή αμφ ισβη­τούμενα πλεονεκτήματα τών οσπρίων. 'Ο πουρές εινε εύπεπτότερος καί θρεπτικώτερος ώς προς τό λεύκωμα μόνον. ’Ό χ ι δμως καί ώς προς τό άμυλον, αν λάβουμε ύπ’ δψιν τό εξής διδακτικώτατο πεί­ραμα :

Θρέφανε ποντικόν εναλλάξ μέ κόκκους σιταριού, μέ σιτάρι αλεσμένο καί μέ άμυλο καθαρό (νεσεστέ). Τό άμυλο τών κόκκων τού σιταριού έπέφθη δλο καί ούτε κόκκος άμυλου εΰρέθη στά περιττώματα. Έ ν φ εΰρέθη πλήθος κόκκων άπεπτου αμύλου, δταν εφαγε τό άλευροποιημένο σιτάρι καί τό καθαρό άμυλο. Τό όποιον άποδεικνύει ότι στή πέψι τού άμυλου ενερ­γότερο μέρος λαμβάνει δ σίελος καί δχι τό παγκρεα- τικόν υγρόν καί δτι δχι ή άλευροποίησις καί πουρε- ποίησις τών τροφών, άλλά μόνον ή καλή μάσησις βοηθεΐ τήν πέψιν τού αμύλου. Γ ιατί, αν τό άμυλον τών κόκκων τού σίτου πέπτεται καλλίτερα, ό λόγος εΐνέ δτι κατά τό αναγκαστικό ροκάνισμά των σιε- λόνεται δσο πρέπει- ενφ τά άλευρα καί οί πουρέδες καταπίνονχαι από τά ζφ α δτ,ως καί από τούς αν­θρώ πους αμάσητα καί άσιέλωτα.

Γ ι ' αυτό οί φυσιολογικοί άνθρω ποι πού τρέφον­ται φυσιολογικά άς τρώγουν καί τά όσπρια ολόκλη­ρα καί άς αφήσουν τούς πουρέδες γιά τούς άρρώ-

90 Τροφή xoci Zafc

Page 91: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Τ * έοηρι« 91

στου: καί τούς γιατρούς.Τελειόνοντας θεωρούμε καλόν νά προσθέσουμε :

°Αλλοίμονον στον ηλικιωμένου πού τρώγει καί στον πτωχόν εργατικό πού δεν έχει νά φ άγη αρκετά ό ­σπρια. Γ ιατί δ ηλικιωμένος εχει ανάγκην άπό αρα­χνοΰφαντη, οπως τά φρούτα, τροφή. 'Ο δέ πτωχός εργατικός άπό χορδροϋφασμένη, σάν ά ΐα τ σ ά ,τροφή. Καί τέτοια ακριβώς είνα ι τά όσπρια.

ΞΗΡΟΙ ΕΛΑΙΩΔΕΙΣ ΚΑΡΠΟΙΆ μ , ύ γ δ Β λ « , κ λ η .

Π ολλοί δεν μπορούν νά εννοήσουν την θρησκεία τής άποκλειστικής φρουτοφαγίας" πώ ς δηλαδή εΐνε δυνατόν νά ζήση κανείς καί νά εύδοκιμήση μόνον μέ φρούτα. Γιατί ά'ν τ’ αχλάδια, τά μήλα καί λοιποί χυμώδεις καρποί προσφέρουν πλήθος αλάτων, φ υ ­ραμάτων καί β ιταμινώ ν, άν οί γλυκείς, τά σύκα καί τά σταφύλια παρέχουν ά'φθονο σάκχαρον, εκλεκτή καύσιμη ύλη στην ανθρώ πινη μηχανή, ολοι όμως εΐνε κατά τό μάλλον ή ήττον πτω χοί σε λευκωμα- τούχα καί λιπαρά στοιχεία. Χρειάζονται όγκοι αυ­τών γιά νά δώσουν στον εν αναπτύξει εύρισκόμενον οργανισμόν τό άπαιτούμενο λεύκωμα καί τό απαραί­τητο γιά την Ισορροπία τής διατροφής λίπος.

"Οσοι σκέπτονται ετσι λησμονούν τούς ξηρούς ελαιώδεις καρπούς, πού εΐνε οί πλουσιώτατες εις λεύ­κωμα καί λίπος αποθή κες’ καί κάμνουν δυνατή την Ιφαρμογύ τής αποκλειστικής καρποφαγίας.

Τό κακό μόνον εΐνε ότι. την σήμερον ή καρπό-

Page 92: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

92 Τροφή κ«1 Ζωή

•φαγία εΐνε είδος πολυτελείας, προσιτή μόνον ατά κακώ ς γαρνιρισμένα βαλάντια.

Ά λ λ ’ ας μή λυπούνται οί μέ μέτρια οικονομικά πού επιθυμούν νά τρέφ οντα ι υγιεινά. Ε ίπαμε και ■επαναλαμβάνουμε : Ή σημερινή διαιτητική δεν ζητεί αποκλειστική καρποφαγία , άλλ5 απλώς νά περιο- ρίση τήν μερίδα τών ζωϊκώ ν τροφών και ν’ αύ­ξηση τήν τών καρπών και τών χόρτων. Ζητεί επο­μένως και οΐ ξηροί καρποί από τό περιθώριον νά μεταφερθοΰν στο κέντρον τού τραπεζιού καί από •άπλούν τράγημα νά προβιβασθούν σε κύριο πιάτο. ■Πόσο δικαία εινε ή άξίωσις αυτή τής διαιτητικής γίνεται φανερόν από τόν εξής πίνακα :

Είδητροφίμων Ν

ερό

Λεύ

κωμα

ά*>>8Η8οΟ Λίπ

ος

1»2? Ο

ί 3 ο =-2- « Ο/ υ» ο / ω «*-» 5;

φ » ^

Καρύδια 0 15 24 57 665’Αμύγδαλα 4 18 18 54 630Φουντούκια 0 16 14 63 690Κρέας 74 2 0 0,5 7,5 155Τυρί 34 25 2,5 30 395

Ά π ό τόν πίνακα αυτόν καθώ ς καί από διάφο­ρες άλλες αναλύσεις καί διαιτητικά πειράματα

■φθάνουμε στα εξής συμπεράσματα :1) "Οτι οί ξηροί καρποί έχουν άφθονω τέρας

άλλα καί άνωτέρας ποιότητος λιπαρός ουσίας.2) Έ νιρ τό κρέας δεν περιέχει ούτε ίχνος υδα­

τανθράκων οί ξηροί καρποί έχουν πρώτης ποιότη- «τος σάκχαρον αφομοιώσιμου κα ί άπ5 αυτούς τούς ■διαβητικούς. Γ ι’ αυτό εΐνε είδική τρόπον τινά τρο­

Page 93: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ξ ηροί ελαιώδεις καρποί 93

φή των διαβητικών, δχι δμως καί τών παχύσαρκων..3) Ώ ς εκ τοΰ πλούτου των σέ λίπος και υδατάν­

θρακας παρέχουν περισσοτέρας θερμίδας.4) Π τω χό τό κρέας, πλουσιώτατοι οί ξηροί καρ­

ποί εις ό'λων τών ειδών τά άλατα, σιδηρούχα, φω σ­φορούχα, άσβεστοΰχα, καλιοΰχα κλπ.

5) Π λούσιοι καί είς βιταμίνας Α καί Δ που εΐνβ απαραίτητες ιδίως στα παιδιά, ένφ τό κρέας δεν περιέχει σχεδόν καθόλου.

Τό κρέας υπερέχει λίγο μέν ως προς τό ποσόν τοΰ περιεχομένου λευκώματος, περισσότερο δέ ώς προς τό ποιόν αΰτοΰ. Α κριβώ ς γ ι5 αυτό ή νέα δ ια ι­τητική έχει παλινορθώσει την τόσο τελευταίως κλο-νισθεΐσαν ΰπόληψι τοΰ κρέατος.

* **Κ αμμιά τροφή δεν ήκουσεν άνά τούς αιώνας είς

βάρος της τόσα κακά άλλα καί τόσα καλά, δσον οί> ξηροί αυτοί καρποί καί Ιδίως τά καρύδια. Ο ί μέν κατήγοροί των διατείνονται δτι προξενούν πλεϊστες δσες παθήσεις- οί δέ πανηγυρισταί τω ν θεωροΰν αυτούς σχεδόν ώς πανάκειαν. Την σήμερον δμως εάν δλοι δέν παραδέχωνται δτι οί ξηροί αυτοί καρποί θεραπεύουν πάσαν νόσον καί μαλακίαν, δλοι δμως συμφωνούν δτι εινε πρώτης τάξεως υγιεινή, θρει- πτική , θερμογόνος τροφή πού κρατεί ελεύθερα τήν κοιλίαν καί αυξάνει τήν τόσο πολύτιμη γιά την υγεία άλκαλικότητα τοΰ α ίματος. Έ φ ’ δσον δέ ο ί εχθροί τής ν εκ ρ ο φ α γ ία ς έχουν τούς ξηρού; καρπούς βάσιν τής διατροφής των, άντικαθιστώ ντες με αυτούς εξ όλοκλ ήρου τις ζωϊκές τροφές, ήμείς άς τις αντι­καταστήσουμε τουλάχιστον έν μέρει. Κ αί εφ ’ δσον ομοιάζουν αρκετά ώς προς τήν σύνθεσίν των τό τυρί*.

Page 94: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

94 Τροφή καί Ζϋή

πρέπει καί αυτοί, δπω ς καί εκείνο, ν’ αντικαθιστούν •καί οχι νά συμπληρώνουν κρεάτινο φαγητό.

Ό σ ο ν άφορα την φήμην των ώς δύσπεπτων •τροφών, εφαρμόζεται καί εδώ δ ,τ ι είπαμε καί γιά τά κάστανα : Ιΐαΰουν νά εινε δύσπεπτα άν τά μα­σάμε καλά καί ΐίν τά τρώμε πεινασμένοι καί όχι νά τά μασουλάμε χορτάτοι. Μη λησμονήτε δτι οι πρώ ­τοι άνθρω ποι ήσαν καρποφάγοι καί επομένως δέν μπορεί παρά νά ύπάρχη στο βάθος του κάθε α νθρώ ­που ή ίκανότης του στομάχου νά χωνεύη τούςξηρούς

■αυτούς καρπούς. Ό σ ο ι με άντιφυσιολογική διατρο­φήν έχασαν τήν ικανότητα αυτήν, ας προσπαθήσουν νά τήν ξαναβροΰν μέ νέα φυσιολογικωτέρα δ ια­τροφήν, ή όποία πρέπει νά περιλαμβάνη ωρισμένως καί τούς ξηρούς αυτούς καρπούς.

Οι καρποί αυτοί είνε λησμονημένοι φ ίλοι τοΰ στομάχου μας. Κ αί αν στην άρχή δυοκολευθή νά τούς αναγνώριση, γρήγορα δμως θά τούς θυ μ η θ ή καί θά τούς περιποιηθή σάν παλαιούς καλούς φ ί­λους. Ή άναγνώρισις δμως αυτή πρέπει ν ’ άρχίζη μέ μικρές δόσεις. Ν ά τρώγωνται δέ κοπανισμένα, αν δέν ύπάρχη καλή μάσησις.

Αυτά γιά τούς λίγους πού έχουν τό στομάχι των ευαίσθητο. Οι άλλοι, οί πολλοί, τά χωνεύουν πολύ καλά, φθάνει νά τά έχουν. Δυστυχώς γιά τήν πά- θ η σ ι πού λέγεται «πτώχεια» ή υγιεινή δέν έχει καμ> μ ιά συμβουλή, καμμιά συνταγή νά δώση. Κ αί τ’ α ­μύγδαλα έχουν 80 δραχμάς σπασμένα καί τά καρύ­δ ια 24 άσπαστα. Δέν εΐνε επομένως προσιτά στούς αληθινά φτωχούς, καθώς ουτε καί τό κρέας.

'Ό σ ο ι δμως έχουν τά μέσα γιά καθημερινή ζο)- ϊκή τροφή, άς προσπαθούν, τώρα τον χειμώνα, ν ’

Page 95: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

£ η ρ ο ί ελαιώδεις καρποί 95

■αντικαθιστούν αυτήν μιά, δυο φορές τήν εβδομάδα μέ ξηρούς καρπούς :

Καρύδια, αμύγδαλα, φουντούκια μαζί μέ τούς γλυκείς σύκα καί σταφίδα καθώς καί τό μέλι εϊνε εκλεκτή θερμογόνος για τον χειμώνα τροφή πού αντικαθιστά κάθε άλλη τροφ ή καί καθιστςί περιττό κάθε άλλο είδος θερμάνσεως. Ε ινε τό εσωτερικό τού οργανισμού μας καλοριφέρ.

Σ τή θερμογόνο τω ν δέ αυτή ενέργεια υπερέ­χουν τά φουντούκια- γιατί περιέχουν περισσότερες λιπαρές ουσίες καί παρέχουν περισσότερες θερμίδες. Λεν , υπάρχει επομένως λόγος να κατέχουν ύποδεε- στέρα στό τραπέζι μας θέσ ι. Λόγος υπάρχει νά προ- τιμώ νται: εινε φθηνότερα- 80δραχμάς τ’ άμύγδαλα, 6 5 τά φουντούκια. Έ κ το ς άν, ενδεχομένη ζήτησις αυτώ ν, αύξηση τήν τιμήν τω ν. Τά φουντούκια άλ­λωστε θεωρούνται ως ειδικό τρόπον τινά φάρμακο κατά τής ψαμμιάσεως καί τής λιθιάσεω ς τών νε­φρών.

Τά καρύδια καί τ’ αμύγδαλα θεωρούνται άνέ- καθεν ως τό σύμβολο τής εγκράτειας. Έ χο υ ν τό εξωτερικό πράσινο περίβλημα πικρό, τό δεύτερο σκληρό, άλλα τον καρπόν υγιεινό καί εύχάριστον. Έ ­τσι καί στην εγκράτεια, άν στην αρχήν ύπάρχη π ι­κρία καί δυσκολία, στό τέλος δμως δ καρπός εινε ευ­χάριστος καί γλυκύς.

'Ό ταν έγράψαμε στό «Ε λεύθερον Βήμα» τό περί ελαιωδών ξηρών καρπών άρθρο μας ελάβαμε τήν εξής επιστολή :

« Διαβάσαμε τό άρ&ρο σας για τά χαρνδια χϋττ.

Page 96: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

96 Τροφή καί Ζωή

Ά λ λ α ξεχύσατε εν a άλλο υγιεινό, θρεπτικό, β ιταμι­νούχο, ντόπιο καρπό. °Εναν καρπό, πού γίνεται χω ­ρίς Απαιτήσεις καί περιποιήσεις. "Ενα καρπόν Από· δένδρο ξερικό, που ευδοκιμεί θαυμάσια στην ’Α τ­τική, οπως στην Α ίγινα : «Το φυστίκι». Τρώ γετα ι ωμό, Ακαβούρδιατο καλλίτερα, χιλιάκις καλλίτερα παρά καβουρδισμένο ! “Ε χω δύο δένδρα στο Μ αρούσι στο κηπάριό μου. Μ αζεύω κάθε χρόνο 10— 15 οκά­δες καί τις φυλάττω γιά τον χειμώνα μαζί με τ ’ Αμύ­γδαλα. Ε ΐνε θαυμάσια στη γεύσι. Και ομως, ενώ ευ­δοκιμεί το δένδρο σε ξερικά έδάφη, δεν καλλιεργείται εντόνως καί στερονμεθα Αδικαιολογήτως ενα ενγευ- οτότατο ξηρά καρπό.

Τα φυατίκια τής Α ϊγίνης τά Αγοράζουν τά σανα­τόρια τής Ε λβετίας καί τά δίδουν γιά πασατέμπο στους Ασθενείς νά τά τρώνε Ακαβούρδιστα γιά θ ρ ε­πτικά καί βιταμινούχα καί Αντιφυαατικά. Γ ιατί εδώ νά εΐνε... Αγνωστα στή κατανάλωαι ; Γράψατε να τά μ ά θ η ό λαδς νά τά τρώ γη καί... νά τά φυτεύη. ΤΑ Αρθρα σας Αχουν ξυπνήσει πολλούς. Μ άθετέ τους καί τά φυατίκια... πού τ’ Αγνοούν».

’Απαντούμε : ’Ά ν τά φυατίκια εινε άγνωστα στην ευρεία κατανάλωσι, δν παρ’ ολίγον νά τ’ αγνο­ήσουμε και ημείς, δ λόγος εΐνε δτι καί τά ωμά και τ’ ακαβούρδιστα εινε αλμυρά... στήν τιμή. 140 δραχμές ή δκά. ’Ό χι" δέν άγνοεΐ κανένας τά υγιεινά, θρεπτικά, οσο καί νόστιμα φυστίκια. Κ α μ ω ν ά μ εθ α πώς τ’ αγνοούμε γιατί δέν μας συμφέρει νά τά θυ- μοΰμεθα ' γ ι«τί ή εις τά ΰψη τιμή των δέν επιτρέπειτήν από κοντά γνωριμίαν των.

** *Το φυστίκι εινε ανώτερο άπο πάσης άπόψεως

Page 97: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

όχι μόνον δλων τών ξηρών καρπών αλλά καί πάσης άλλης τροφής. ’Ιδού ή σύνθεσις ελληνικών μάλιστα φυστικιών, την οποίαν μάς έδωκε ό καθηγητής τής δενδροκομίας τής άνωτέρας γεωπονικής σχολής τ

Ξ ηροί ελαιώδεις καρποί 97

Νερό 4 .20Λευκωματούχα 22.60Λ ιπαρά 55.70'Υ δατάνθρακες 15 .60“Α λατα 1.90Θερμίδες 700

Ξεπερνφ δηλαδή είς θερμίδας δλους τούς ξη­ρούς καρπούς, είς λεύκωμα δέ καί αυτό τό κρέας.

'Ως εκ τού μεγάλου δέ ποσού τού περιεχομένου· λαδιού, τό οποίον μπορεί να φθάση καί μέχρις 60ο)ο, είνε δχι μόνον κατ’ εξοχήν θερμογόνος τροφή άλλα καί θεραπευτική τών πόνων από λίθους ήπατος καί νεφρώ ν.

Ε ΐνε προσέτι καταπραϋντικόν τού βηχός, αφ ρο­δισιακόν, καθώ ς καί αναληπτικόν στούς άναρρω ν- νύοντας, τούς αδυνάτους καί τούς φθισικούς.

Ε ιν ε καί νοστιμώτατα χάρις στήν άρωματώδη ου­σίαν πού δίδει σ ’ αυτά τήν Ιδιαιτέραν ευχάριστη γεύσι. Γ ι’ αυτό στις πλατείες καί στά διάφορα κ έν . τρα είνε τό κατ’ εξοχήν πάσα - τέμπο τών εύπορούν- των καί τό πληρόνουν είς ίσον βάρος χρυσού. ’Α νάγκη πάσα νά μπουν στο τραπέζι μας. ’Ανάγκη νά φθηνήνουν.

Πλέον ή βέβαιον δτι ή φυστικιά είνε ντόπιο δέν­δρο. Τά βουνά μας είνε γεμάτα άγριοφυστικιές. ¡Είνε τό δένδρο πού ευδοκιμεί καί σε πετρώδη μέρη, επομένως στήν Ε λλάδα.

’Α πό τά πιο ώμορφα, πιο εύκολοπεριποίητα δέν-7

Page 98: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

98 Τρβφπ xoei Zmíi

δρα, χωρίς άπαιτήαεις, χωρίς περιποιήσεις, δπω ς πολύ ορθά γράφει δ συνήγορός των. Κ αρπός θρε­πτικός, υγιεινός, θεραπευτικός, νόστιμος. Ε ΐνε τό δένδρο πού δίδει τό μεγαλείτερο εισόδημα μέ τό μ ι­κρότερο κόπο καί έξοδο : από 1— 5 χιλιάδες δραχ­μές τό έτος.

Π ληροφοροϋμεν δμως τόν δικαίως ύψώσαντα φ ω νήν υπέρ τού πολυτίμου αύτοϋ δένδρου οτι δ κόσμος τελευταίως πήρε εΐδησ ι τ ί θ ά πή «φυατι- π ιά » καί ήρχισε νά την επιζητή καί νά την φυτεύη. Τ ά φυτώ ρια δέν προφ θαίνουν νά πωλοΰν φυστικιές. Π άντω ς πρέπει νά εντα θή ή υπέρ αύτής προπαγά ν­δα. Νά γίνη 1ν ανάγκη ένας σύλλογος—άν εννοείται οί σύλλογοι επιτυγχάνουν τό σκοπό των— καί υπέρ τής φυστικιας, δπω ς έγινε καί ΰπέρ τού κουνελιού. Ε ΐνε εξ ίσου καί περισσότερον από εκείνον χρήσιμος. *Αν εκείνος εξασφαλίζη έκλεκτό κρέας, σπιτικής μά­λιστα παραγωγής, δ τής φυστικιας θά δώση δχι μ ό­νον άριστο και άφθονο φυτικό κρέας, άλλα συγ­χρόνω ς καί ψ ω μ ί καί λάδι.

Ό σύλλογος αυτός, εκτός των ά'λλων, θά βοη- θήση τούς προέδρους των κοινοτήτων, πού ξύπνη­σαν καί ζητούν νά μπολιάσουν τις αγριοφυστικιές τής περιφερείας των, καί θ ά ξυπνήση όσους κοιμούν­ται ακόμη. "Οχι λοιπόν γιά την ώρα προπαγάνδα υπέρ τών φυστικιών, άλλ5 υπέρ τής φυστικιας. <Φν- στικιές, ό'σο τό δυνατό περισσότερες φ υστικ ιές», ας γίνη τό σύνθημά μας. Κ α ί εΐνε πλέον ή βέβαιον δτι γλήγορα ή Ε λλ ά ς θ ά γίνη καί φυστικοφόρος χώ ρα δπως εΐνε καί σταφιδοφόρος.

Καί τότε τά φυστίκια θ ά γίνουν τό γενικό π α ­σατέμπο καί θά αντικαταστήσουν εξ δλοκλήρου τόν

Page 99: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

•Ξηροί ελαιώδης καρποί 99

κολοκυθόσπορο, μέ την εισαγωγή του οποίου εξά- γομεν όχι λίγο συνάλλαγμα.

ΕΙνε ανάγκη νά Ιπαναλάβω εδώ : Έ φ ’ δ'σον το •φυστίκι είνε ή πλουσιωτέρα δλων τροφή, πρέπει νά τρώ γεται ώς τροφή καί δχι ως πασατέμπο. Δεν α ­παγορεύεται βέβαια νά περνά κανείς μέ αυτό τον καιρό του τό δειλινό - αν δεν έ'χη νά κάμητίποτε καλ­λίτερο - φ θ ά νε ι νά μή θεωρήται δπαραίτητο τό βραδυνό φαγητό. Κ αί φ θάνει νά τρώ γοντα ι ωμά η έστω ελαφρά καβουρδισμένα, ποτέ δμω ς αλατι­σμένα.

Δέν ξεύρω άν ύπάρχη γιά τις άγριοφυστικιές ¿ ιά ταξ ις νόμου ή δποία υπάρχει γ ια τίς άγριοκα- στανιές Κατ’ αύτήν γίνεται κανείς κύριος τής ά- ■γριοχαστανιδς που θά μπολιάση. Π ολύ σοφή δ ιά- ταξις. Το αγώγι ξυπνμ τον αγω γιάτη . ’Ή ρχισαν λοιπόν οί χωρικοί μας νά μπολιάζουν καί νά γί- νωνται κύριοι μικρότερων ή μεγαλειτέρων καστανο- •φόρων περιφερειών.

Σ έ χώρα φτω χή εις τρόφιμα, οπω ς είνε ή Ε λ ­λάς, τό νά υπάρχουν άφ θονα κάστανα κα ί φυστί- κ ια — δυο από τίς πιό πλούσιες τροφές— είνε ζήτημα υψ ίστης εθνικής οικονομίας, επομένως καί ατομικής.

Π όσο δίκηο έχουν δσοι διατείνονται δ ι ι ή ‘Ελ­λάς είνε από πλεΐστες δσες απόψεις χώρα ανεκμετάλ­λευτος.

Page 100: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΙΖ'.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ HEPIEXOMENOH ΠΟΡΤΟΦΟΑΙΟΥ

2 τό ν κανονισμό τής διατροφής μας μεγαλείτερον οπωσδήποτε ρόλον παίζουν τα οϊκονομικά μας μέσα παρά το Ιπάγγελμά μας. Γι* αύτό πρέπει νά π ρ α ­γματευτούμε την κατά περιεχόμενον πορτοφολιού· διατροφή μας.

’Αρχίζουμε από τούς εύπορους, ο ι όποιοι θ ά μας απασχολήσουν πολύ λίγο' γ ιατί ή τάξις αυτή ριχμένηι στο φαγοπότι — εξαιρέσεις, βέβαια, υπάρχουν— δεν βρίσκει καιρό νά διαβάζη οδηγίες υγιεινής, τις ο ­ποίες άλλωστε περιφρονεΐ. Γ ι ’ αυτό ή υγιεινή, αλ­λάζοντας τό τού Χριστού, λέγει : Εύκολώτερον κ ά - μηλος νά ε Ι α έ λ ϋ ·η είς όπήν βελόνης η πλούσιος ατό βαοίλειον τ·ής ύγείας χα ϊ μακροβιότητος».

Γ ι’ αυτό δεν θ ά πώ τί πρέπει νά τρώγουν οι πλούσιοι, αλλά τί θά έτρωγα εγώ άν ήμουν πλουσία.

** *Γνωστόν ότι τότε ευδοκιμεί μιά κοινωνία, δταν

εΐνε δυνατόν τό κάθε μέλος νά χρησιμοποιήται «έφ~ ο έκλήΰη», σ’ εκείνο δηλ. πού κάμνει καλλίτερα από κάθε άλλο. Τό ίδ ιο συμβαίνει καί μέ την κοι­νωνία τού οργανισμού μας. Τότε ευδοκιμεί, δταν γ ια τον κάθε σκοπό τής διατροφής χρησιμοποιείται τό· καταλληλότερο γ ι’ αύτόν τρόφιμο.

“Ας πάρουμε τον πρώτο σκοπό πού εινε : Π α­ραγωγή ·&ερμότητος. Κ αί τά λευκωματοειδή, ά φ ο ν

Page 101: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

περιέχουν άνθρακα, μπορούν νά χρησιμοποιηθούν γ ια τον σκοπόν αυτόν. Κ αι αυτό συμβαίνει στα σαρ­κοφ ά γο .

Για τον άνθρω πον ομως εΐνε κακίστη για θέρ- μανσ ι τροφή. Γ ια τί παράγει πολλά δηλητήρια* καί γ ια τ ί εΐνε τ ' άκριβώτερα μέ μικρά σχετικώς θερμαν­τική δύναμι (1 γραμ. παράγει 4 θερμίδες).

Κατάλληλοι γ ιά θέρμανσι τροφαί εΐνε κατά πρώ ­τον αΐ λιπαραί, τώ ν οποίων ή θερμογόνος δύναμις εινε διπλάσιά- καί κατά δεύτερον λόγον οί υδατάν­θρακες- δεν έχουν μέν αυτοί μεγαλειτέραν από τά λευκωματοειδή θερμαντική δύναμι, άλλ’ εΐνε ά φ ’ «ενός μέν φθηνότεροι, ά φ ' ετέρου δέ αφήνουν δλιγώ- τερα δηλητήρια.

2 ) Κ ίν η β ις κ α ί έρ γα α ία . Π ρος τοΰτο ή καταλ- ίληλοτέρα τροφή ε ινε οί υδατάνθρακες (σάκχαρον καί άμυλον) κατά δεύτερον λόγον αί λιπαρές καί απολύτως ακατάλληλες α ί λευκωματοειδείς γ ιά τον ίδ ιο λόγο που εΐνε ακατάλληλες καί γ ιά θέρμανσιν.

4 ) Π λ ά α ις κ α ί ά ν ά η λα σ ις κ υ ττά ρ ω ν . ’Ά ν οί δύο άίλλοι σκοποί έπιτυγχάνω νται κουτσά - στραβά καί ¡μέ τά τρία είδη τών τροφώ ν, ή δηαιουργία δμως κυττάρω ν καί ιστών επιτυγχάνεται μόνον μέ λευκω­ματοειδή (ζω ικά καί φυτικά). "Οσοι υδατάνθρακες καί αν εϊσαχθοϋν καί δσα λιπαρά αδύνατος ή ζωή πέραν μετρημένων ήμερών, χωρίς λευκωματοειδείς τρ ο φ ά ς- γιατί τά κύτταρα αποτελούνται από π ρ ω τό ­πλασμα πού είνα ι λευκωματοειδής ουσία.

** *"Οσο παντοδύναμος καί άν εΐνε δ πλούτος π ά ν ­

τω ς αδυνατεί ν ' άλλάξη τούς νόμους τής κα ­λής διατροφ ής. "Ωστε, οσο πλούσια καί άν ήμουνα,

Λ ιατρβφη κ α ί περ ιεχόμενον πορτοφολιού 101

Page 102: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

102 Τροφή κ κ ι ζ ω ^

ώφειλα νά συμμορφω θώ προς τΙς σχετικές τής υγιει­νής επιταγές καί ως προς τό ποιόν καί ως πρός το· ποσόν. ’Άλλως τά πλούτη μου δέν θά έχουν τήν δύ- ναμιν νά μέ προφυλάξουν από τήν παχυσαρκία, δια­βήτη, άρτηριοσκλήρωσι μέ τις πολλαπλές εκδηλώ­σεις Ιπ ί τής καρδιάς καί δλων εν γένει των οργάνων. Κ αί τό μόνο πλεονέκτημα πού θά είχα, άν ήμουν πλουσία, εΐνε δτι θά εθεράπευα τις διάφορες ενοχλή­σεις καί αναπηρίες μου στά λουτρά τής Ε υρώ πης καί όχι τής Ελλάδος, τά περισσότερα τω ν οποίων ε ΐνε από θεραπευτικής άπόψεω ς άνιότερα τω ν ευρω­παϊκώ ν.

Έ ά ν , λοιπόν, θέλω νά ζήσω υγιής, οφείλω νά υποκύπτω μέ δλο τό βάρος του πλούτου μου στις επίτ ταγές τής Κυράς 'Υ γιεινής. Δέν λέγω τή ς Λ ύ τ η ς Μ ε γ α λ ε ιό τη το ς τή ς *Υ γ ιε ιν ή ς , γ ια τ ί είπαμε δτι ή ύ /ιεινή έπαυσε πλέον νά εΐνε άρχόντισσα καί έγινε μιά απλή, καλή νοικοκυροΰλα.

'Η υγιεινή μέ άλλους λόγους διατροφή εΐνε μιά καί ή αυτή για δλους τούς άνθρώ πους. προσιτή καί στά πολύ μέτρια βαλάντια, καί δ πλούτος μου επομέ­νως μού εΐνε σ χ ε δ ό ν άχρηστος προκειμένου νά τραφ ώ υγιεινά.

Λ έγω σ χ εδ ό ν γ ιατί θ ά έχω τό πλεονέκτημα τούς υδατάνθρακας τής διατροφής μου νά τούς προμη- θεύω μαι από ποικιλίαν εύχύμων καί λοιπώ ν φρού­τω ν, τά περισσότερα τών οποίαν, ιδίως τον χειμώνα,, εΐνε προσιτά μόνον στά καλώς γαρνιρισμένα βα­λάντια.

Τά ορεκτικά χαβιάρια, σαρδέλλες, τόνοι καί λοι­πά δηλητηριώδη τρόφ ιμα καί κονσέρβες δέν θ ά πα- §ουσιάζοντο ποτέ στο τραπέζι μου.

Page 103: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Π ο λ λ ές φ ρ ο υ τ ιέρ ε ς κ α ί χα ΰ 'ό λο υ κ ο υ τ ιά , θάήτο τό έμβλημα τής τραπεζαρίας μου.

Θ ά καταργούσα καί τό τσάϊ των 5 μέ τά διάφορα βουτήματα καί γλυκίσματα, πού γίνονται αίτια ύπερ- σιτίσεως. Κ αί αν καλά καί σώνει πρέπει νά υπ ά ρ ­χουν συγκεντρώσεις οικογενειακές ή καί κοινωνικές τήν ώρα αύτή θ ά προσέφερα άφθονα, εκλεκτά φρούτα. Κ αί έτσι θ ά τό μετέβαλλα εις φ ρ ο υ το -ρ ά ο υ τ .

Κ α θ ’ δλα τά άλλα θά συνεμόρφωνα τήν δια­τροφή μου προς τήν διατροφή τω ν μέ μέτρια οικο­νομικά ανθρώ πω ν, περί των οποίω ν θ ά ομιλήσουμε λεπτομερώς στά επόμενα κεφάλαια. Έ κ ε ΐ θά ¡δούμε, οτι πιάτο μέ ζω ικό λεύκωμα πρέπει νά ύπάρχη μό­νον ένα τό μεσημέρι. Τά περισσότερα πιάτα μέ πε­ρισσότερες λευκωματοειδείς τροφές δέν τ ’ απαγο­ρεύει ή υγιεινή· γ ιατί, οπω ς εξηγήσαμε άλλοτε λε­πτομερώς, ή μιά ζωική τροφή συμπληρόνει τις ελ­λείψεις τώ ν άλλων. Τό μόνο πού απαγορεύει εΐνε εν τ φ ^ υ ν ό λ ψ τό λεύκωμα νά μή ξεπερνά τήν έπιτρε- πομένη δόσι . Καί εΐνε τόσο μικρά ή δόσις αύτή : 30 δράμια τό πολύ μπιφτέκ, ή 40 δράμια ψάρι. "Ωστε, δν έχουμε κρέας καί ψάρι πρέπει νά π ά ­ρουμε μισή δόσι από τό καθένα. Κ α ί αν προστε­θούν φαγητά πού περιέχουν αύγά καί στο τέλος τό τυρί, τότε πρέπει νά παίρνουμε απλούς μεζέδες από τό καθένα. Κ αί αύτό βέβαια, πού δέν τό απαγορεύει ή υγιεινή, τό απαγορεύει ή ζωή, δηλαδή ή α νθ ρ ώ ­πινη αδυναμία.

Λ ίγοι εΐνε προς τό παρόν οι άνθρω ποι πού έχουν τήν θέλησι ν ’ άρκεσθούν σέ απλούς μεζέδες, ενφ έχουν μπροστά των δρεκτικά καρυκευμένα φαγητά. Φθάνει δ μεζές άπό τό καθένα νά εΐνε λίγο μεγαλεί-

Δ ιατροφή καί περ ιεχόμ ενον πορτβφολίβο 103

Page 104: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

104 Τροφή καί Ζωή

τερος, για νά εϊσαχθή στον οργανισμό μας περισσό­τερο τού πρέποντος λεύκωμα.

Ό πόλεμος, λοιπόν, κατά των πολλών πιάτων, πού εχει κηρύξει ή υγιεινή, οφείλεται κυρίως γιατί οδηγούν στην ύπερσίτισι καί τον άρθριτισμόν.

"Αλλωστε ή ποικιλία λευκωματοειδών καί λοιπών τροφώ ν δεν εινε ανάγκη νά λαμβάνη χώραν εντός τής ήμέρας, αλλ° εντός της εβδομάδος. Γ ιατί, ό οργανι­σμός δεν χρησιμοποιεί αμέσως δ,τι εισάγει άλλα τά Ιναποθηκεύει καί τά χρησιμοποιεί λίγο - λίγο. Ή έλ- λειψ ις χρησίμου συστατικού γίνεται επαισθητή από τον οργανισμό μόνον αν παραταθή πέραν τής έβδο- μάδος.

°Αφού, λοιπόν, ή υγιεινή μαζί καί ή μόδα, επι­βάλλουν περιορισμό τών πιάτω ν καί αφού μόνη προς τό παρόν ή υγιεινή— ίσω ς εντός ολίγου καί ή μόδα— ζητεί περιορισμό στο ελάχιστο τής μαγειρικής, ό μά­γειρος βέβαια θ ά μού περίσσευε. Π άντως, γ ια νά μην αυξήσω τον αριθμό τών άνέργων, δέν θά τον απέλυα. Θά τον κρατούσα ως είδος οικοσήμου τού πλουτο­κρατικού μου οίκου. Ό μάγειρος άλλωστε με τόν άσπρο σκούφο του είνε πρώτης τάξεως διακοσμη- τικό στοιχείο. Πόσα καί πόσα δέν εξοδεύουν οί πλού­σιοι— καί πόσοι μή πλούσιοι— σε περιττά απλώς διακοσμητικά πράγματα ' 2να περισσότερον δέν πα ί­ζει κανένα ρόλο.

Page 105: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΙΗ '.

ΤΟ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΟΝ ΤΗΣ ΦΩΤΙΣΜΕΝΗΣ ΟΙΚΟΚΥΡΑΣ

”Ας εξετάσουμε τώρα πώ ς θ ά κανονίζη το με- νιού τής ημέρας και τής έβδομάδος ή μέ τά μέτρια οικονομικά φω τισμένη νοικοκυρά.

* *Την εποχή πού μεσουρανούσαν αΐ θερμίδες, ή

φωτισμένη προετοιμασία τού φαγητού δέν ήτο εύ­κολο πράγμα. Διότι, για νά ψωνίσουμε τότε, έπρεπε νά γνωρίζουμε πόσες θερμίδες περιλαμβάνει τό κάθε τρόφιμα και πόσο στοιχίζει ή κάδε του θερ ­μίδα και νά υπολογίσουμε άν μας συμφέρη νά τ’ α ­γοράσουμε ή όχι. Τά τρόφιμα τότε έχωρίζοντο σέ τρεις κατηγορίες άναλόγως τής αξίας όχι τής οκάς άλλα τής θερμίδος : Ε ις πανάκριβα, εις μετρίως ακριβά καί εις φθηνά.

Μεταξύ των πλέον ακριβών ήσαν τά χόρτα. Μία οκά παραδείγματος χάριν ραδίκια πού στοιχίζουν 10 δραχμάς παρέχουν μόνον 600 θερμίδες· άρα ή θερ- μίς στοιχίζει 1 1)2 λεπτό. Π ανάκριβα. Έ ν φ μία οκά ρΰζι κοστίζει μέν 20 δραχμές αλλά περιέχει 4240 θερμίδες- αξία επομένως θερμίδος 1)2 λεπτό. Π ά μ ­φ θηνα .Λ ογαριάζαντες κατά τον τρόπον αυτόν έφερναν στην πρώτη γραμμή τής θρεπτικής αξίας καί τής φθήνειας ολα τ* αμυλώδη καί στήν τελευταία τά χορταρικά καί φρούτα.

Διά λόγους πού εξηγήσαμε λεπτομερώς, η περί

Page 106: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

10έ Τροφή κα ι Ζωή,

τροφής άντίληψίς μας άλλαξεν εντελώς. Σ ήμερα γνωρίζουμε περισσότερον άπό άλλοτε ότι τρεφόμεθα όχι με ό,τι εισάγουμε, άλλα μέ ό,τι χωνεύουμε καί αφομοιώνουμε. Γνωρίζουμε ακόμη ότι στην καλή χώνευσι καί καλή άφομοίω σι απαραίτητα είνα ι τά χόρτα καί τά φρούτα.

”Αν ή καλή διατροφή ήτο απλώς ζήτημα αρι­θμ ού θερμίδω ν, τότε τό καθαρόν οινόπνευμα που* παρέχει τις περισσότερες θερμίδες ώφειλε νά είνε ή άνωτάτη όλων τροφή.

"Ας άφήσουμε λοιπόν τούς βιομηχάνους μπΰρας καί οινοπνευματωδώ ν ποτών νά γράφουν στις δ ια ­φημίσεις των ότι : Δύο ποτήρια μπύρας ίσοδυνα- μούν μέ 225 γραμμάρια κρέατος1 ή 3 1)2 αύγά" ή : 470 γραμμάρια μήλω ν1 ή 105 γραμμάρια ψ ω μιού1 νά συγκρίνουν δηλ. τρόφ ιμα πού τό καθένα έχει εν­τελώς άλλον προορισμόν.

Ή μ εΐς , έ'χοντες ύπ’ δψιν τά τελευταία δεδομένα τής διαιτητικής, προκειμένου νά ψωνίσουμε καί νά: προετοιμάσουμε τό φαγητό μας πρέπει, πηγαίνοντας στην αγορά, ν ’ άφήνουμε στο σπίτι μας τις θ ε ρ ­μίδες καί νά παίρνουμε μαζί μας τίς εξής γνώ σεις,, πού εξάγονται ώς συμπεράσματα από όσα είπαμε:

1) "Ο,τι είνε εγχώριον εινε άνώτερον από τό ξένο, όχι απλώς γιά λόγους εθνικής οικονομίας, αλλά κυρίως γιά λόγους υγιεινής.

2 )"Οτι κάθε τρόφιμο εινε υγιεινότερο καί θρεπτι- κώτερο στην εποχή του. Ούτε δηλαδή πρώ ιμο , ούτε όψιμο. Ευτυχώς τότε είνε καί φθηνότερο. 'Ως καί τά αύγά είνε θρεπτικώτερα την εποχή τής φυσικής, ωοτοκίας τών ορνίθω ν.

3) "Οτι ή ποικιλία εντός τής έβδομάδος είνε ά-

Page 107: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Τέ> δ ια ιτβ λ έγ ιο ν της ςρ«τισμένης οικοκυρά; 107

παραίτητη ' φθηνότερα και άκριβώτερα, φ θάνει νά περιέχουν χρήσιμα συστατικά καί νά μην είνε δυ­νατόν νά άντικατασταθοΰν μέ άλλα φθηνότερα, θά* περνούν όλα από τό τραπέζι μας.

’Ισοζύγιο εις τον προϋπολογισμό μας θ ά φ έ ­ρουμε άγοράζοντες τό άκριβώτερο σπανιώτερα καί σέ μικρότερη δόσι. Τήν έλλειψι τών θερμίδω ν θ ά καλύπτουμε μέ περισσότερο ψ ω μ ί, τό οποίον αντι­προσωπεύει τις φθηνότερες θερμίδες" διότι άν ή θερμίς τού ρυζιού στοιχίζει 1)2 λεπτό, τού ψωμιού δέν στοιχίζει ούτε 1)5 τού λεπτού, ένφ είνε πλουσι- ώτερο σέ λευκωματοΰχες ουσίες καί σέ άλατα.

4) Ή μαγειρευτή τροφή γίνεται οπωσδήποτε άβλαβεστέρα, άν μπή ώς είδος σάντουιτς εν τ φ μέσφ δύο ωμών τροφώ ν. Παρ’ ολίγον νά πώ «Ιν τ φ μ έο ω δ ύο α υ ρ ώ ν » ' καί δέν θ ά έσφαλλα κ α θ ό ­λου. Γ ια τί άν ή κάθε τροφή εινε, καθώ ς είπαμε, εχθρός μας καί τά πεπτικά υγρά τά όπλα μας, ή μαγειρευτή τροφή εινε δυο φορές εχθρός καί δυσ­κολεύονται νά τήν καταβάλουν μόνα των τά πε­πτικά υγρά, χωρίς τή συνδρομή τών διαστάσεων, αλάτων, βιταμινών καί λοιπών χωνευτικών ουσιών, τ ^ ν ωμών χόρτων καί τών φρούτων. Γ ι’ αυτό στο κάθε τραπέζι πού θ ά ύπάρχη μαγειρευμένο φ α ­γητό— έστω καί χόρτα μαγειρευτά—πρέπει νά προη- γήται ωμή σαλάτα καί νά ακόλουθή τό φρούτο.

5) Ή μαγειρευτή τροφή θ ά είνε : Δυο φορές τήν εβδομάδα κρέας 40 — 50 δράμια. Δυο φορές τήν εβδομάδα ψάρι 5 0 —60 δράμια. Δυο φορές ενα είδος λαχανοκηπουρικής τής εποχής, τό οποίον θ ά συμπληρώνεται στά παιδιά μέ ένα αυγό" καί μιά φορά τήν εβδομάδα αμυλώδες πού θ ά συμπληροό-

Page 108: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

νεται μέ τυρί.Τον χειμώνα τό ένα ζαρζαβατικό μπορεί νά αν­

τικαθίστατα ι μέ ό'σπριο.Ή εληά συμπληρώνει άριστα όχι μόνον τό όσ­

πριο άλλα καί κάθε άλλο φαγητό.Τό βράδυ χόρτα βραστά καί φρούτο. Τό χόρτο

μπορεί νά άντικατασταθή μέ μιά σούπα, κατά προ- τίμησι χορτόσουπα, σκορδόσουπα ή μ5 ένα δημη­τριακά : σιταρίσιο τραχανά ή βρώμη.

Κ άμνω γνωστόν στους άγνοούντας ότι υπάρχει ήδη εγχώριος βρώμη σέ χύμα καί σέ κουτιά, όχι απλώς εφάμιλλη, αλλά και άνωτέρα τής ευρωπαϊκής: γιατί εινε προσφατωτέρα. Χαιρετίζουμε μέ Ιδιαίτε­ρον ενθουσιασμό τήν πρόοδον αυτήν τής ελληνι­κής βιομηχανίας.

Οί νέοι καί ιδίως τά παιδιά , μπορούν νά συμ- πληρόνουν τό βραδυνό τω ν μέ κανέα αυγό ή λίγο γιαούρτι.

"Οσον αφορά τό πρω ινό, απαραίτητο εινε τό γάλα. Γάλα καί λίγο μαύρο ψωμί αρκεί. Δέν βλάπτει όμω ς αν προστεθή δ ι’ όλους λίγο βούτυρο καί μέλι, δ ιά δέ τά παιδιά καί λίγο άσπρο τυρί.

*<> αρτΟ μ .ος γευ μ .ά .τω ν

'Ο αριθμός τών γευμάτω ν τό πολύ τρία, εκ τών όποιω ν ένα μόνον ουσιαστικό. Δύο άφθονα γεύμα­τα εντός τής ημέρας οδηγούν ασφαλώς στην ύπερ- •σίτισι. Ο ί μή κινούμενοι έπαρκώς καί μάλιστα στα θερμά κλίματα ν ’ άρκούνται σέ δύο.

"Αν εινε υπερβολή τό ένα μόνον γεύμα πού συ- νιστούν ήδη μερικοί ύγιεινολόγοι, επιβλαβέστερα όμω ς είνε ή συνήθεια τώ ν "Αγγλων νά τρώνε 5 φο-

108 Τροφή xaci Ζωή

Page 109: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ρές τήν ήμερα. Ή επαρκή; άνάπαυσις των πεπτι­κών δργάνων μετά κάθε γεύμα εινε δρος άπαραίτη,- χος τής κανονικής αυτών λειτουργίας.

γ ε υ μ ά τ ω ν

“Οσον αφορά τιζ ώρες τών γευμάτων καλόν νά νά γνωρίζετε τά εξής: 'Η πέψις, δπως καί δλες οι λειτουργίες, ύπόκειται στο νόμον τής συνήθειας. Τά πεπτικά όργανα δηλαδή συνηθίζουν νά αισθάνων- ται τήν ανάγκην τής τροφής σέ ώρισμένες ώρες. Άλλ* δπως παίρνουν τήν συνήθεια τής τάξεως παίρ­νουν καί τή συνήθεια τής αταξίας. *0 φυσιολογικός, στόμαχος δταν χώνευση τό εϊσαχθέν ποσόν, παύει νά παράγη υγρά καί ξεκουράζεται. Φθάνει νά άνα- παυθή αρκετά καί ή δρεξις παρουσιάζεται μόλις κα- θήση κανείς στο τραπέζι.

Οί στρατιώται στο πόλεμο καί ιδίως στις πορείες, πού τρώγουν σέ άτακτες ώρες, δεν τρώγουν μέ λιγώ- τερη δρεξι ούτε χωνεύουν χειρότερα.

"Οσοι αισθάνονται νυγμού; στο στομάχι, πονοκέ­φαλο, λιποθυμίες ή χάνουν τήν δρεξί των, άν δεν φάνε τήν ώρισμένη ώρα, δεν είναι φυσιολογικοί ά ν­θρωποι' εΐνε ή δυσπεπτικοί ή νευρικοί καί νά σ υμ ­β ου λεύου ν τον γιατρό των.

Συχνά αί ενοχλήσεις αυτές εΐνε φυσεως ψυχικής. Άπόδειξις: “Αν εΰρεθή άπησχολημένος τήν ώρα τήν τακτική πού άρχίζουν αί ενοχλήσεις, δεν παρουσιά­ζονται' τό ίδιο συμβαίνει καί άν γυρίσουμε τ’ ώρο- λόγι.

Παράδειγμα τής ψυχικής φυσεως τής όρέξεως σέ ώρισμένες ώρες εινε καί τό εξής: Τό πουλί κρι- θολόγος δέν τρώγει παρά μόνον μέ τήν ανατολή του

Τέ> διαιτολογίου τής φωτισμένης οικοκυράς 109

Page 110: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

l i e Τροφή Ksci Sain

ήλιου. Ά δΰ να ιον νά δεχθή τροφή άλλη ώρα. "Οταν δμως θέλουν νά τον παχύνουν τον κλείνουν σέ σκο­τεινό υπόγειο κα'ι παρουσιάζονται τρεις φορές την ήμερα με ηλεκτρικό άκτινοβόλο φαναράκι. Τό πουλί, νομίζοντας δτι ανατέλλει δ ήλιος, τρώγει και τις τρεις φορές καί μέ πολλήν μάλιστα δρεξι.

Συμπεράσματα: 'Η τάξις στην (ήρα του φαγητού εΐνε δχι ανάγκη του στομάχου άλλ3 ευκολία του σπι­τιού κα'ι πρέπει νά την σέβεται οποίος θέλει νά εχη σπιτικό.

•Π ο α ο ν τ ρ ο φ έ ς

Καθωρίσαμε τό ποσόν μόνον των λευκωματοει­δώ ν γιατί των υδατανθράκων τό ποσόν εξαρτάται από τό ποσόν τής παρεχομένης έργασίας. Των δέ λιπαρών από την εποχήν του έτους καί τήν χώραν στήν οποία ζοΰμε. Στις βόρειες χώρες καί τον χειμώ­να ή κατανάλωσις τών λιπαρών ουσιών καί Ιδίως λίπους εϊνε μεγάλη.Ό δέ στόμαχος, προσαρμοζόμενος προς τις ανάγκες του οργανισμού, μόνον Stav καί ο π ο ύ κάμνει κρύο έχει Ικανότητα νά χωνεύη τό λί­πος. Ποιος δεν ξεύρει δτι τά παχειά χοιρινά κρέατα οΰτε δρεξι έχουμε νά τά φάμε τό καλοκαίρι, άλλ3 ούτε καί δύναμι νά νά χωνεύσουμε.

Καί δι’ ενα άλλο λόγο δεν μπορούμε νά καθο­ρίσουμε τό δλο ποσόν τής τροφής μας. Γιατί, κα­θώς είπαμε, τρεφόμεθα δχι μέ δ,τι τρώγουμε, αλλά μέ δ,τι χωνεύουμε καί αφομοιώνουμε. 'Η πέψις δμως καί ή άφομοίωσις εξαρτώνται από πλείστους παρά­γοντας: από τήν ποιότητα τών τροφίμων καί τον τρό­πον τού μαγειρεύματός των. 3Από τήν καλή ή κακή μάσησιν. 3Από τήν ακεραιότητα τών οργάνων θρέ-

Page 111: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

•ψεως. ’Από την φυσιολογική λειτουργία των αδέ­νων εσωτερικής εκκρίσεως. Κα'ι ύπεράνω δλων από την ακεραιότητα τοΰ νευρικού συστήματος.

Πάντως δ φυσιολογικός άνθρωπος πού τρέφεται φυσιολογικά μπορεί να έχη εμπιστοσύνη στό έν­στικτο τής πείνας του. Σπανίως τό ένστικτον αυτό σφάλλει δταν τό ικανοποιούμε μέ απλή τροφή καί ενα κύριον γεύμα τήν ήμερα.

Ε πειδή δμως καλάς ό αγιασμός, ηάρτε δμως Mai μιά γάτα, φρόνιμον εινε να επιβλέπηται τό έν­στικτο τοΰ χορτασμού με τακτικά ζυγίσματα. Ή ζυ­γαριά εινε ή γάτα πού μάς προφυλάσσει από τά -δυσάρεστα τής ύπερσιτίσεως, άλλα καί τής ΰποσι- τίσεως.

Tè ¿laticrcXcyiov τής φωτισμένης οικοκυρά; I ll

ΙΘ '.

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΠΤΩΧΩΗ

Τό διαιτολόγιο πού καθωρίσαμε ανωτέρω δεν «ινε βέβαια ακριβό. Δεν εινε δμως καί προσιτό σέ δλα τά βαλάντια. Γι’ αυτό ανάγκη νά δαιλήσουμείδιαιτέρως_γιά τήν διατροφή τού πτωχού.

** *”Α ν προ ολίγων ετών μοΰ ζητούσαν νά γράψω

γΐά μιά υγιεινή καί θρεπτική τοΰ πτωχού διατροφή, θά μειδιοΰσα θλιβερά. Τί θρεπτική διατροφή μπο­ρούσε νά έχη ενας πτωχός τήν εποχή πού πίστευαν πώς μόνο τό κρέας, τ’ αυγά καί οί λοιπές ζωικές λευ- κωματούχες τροφές ήσαν δυναμωτικές καί υγιεινές ; Καί αΐ τροφές αυτές ήσαν καί εινε απρόσιτες στό

Page 112: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

πενιχρό βαλάντιο τοΰ πτωχού.Ή το εποχή πού επίστευαν πώς, «Αλλοίμονον

Από τό σπιτικό χωρίς τέντζερη ατ·η φ ω τιά ' Αλλοίμονο Από τόν φτω χά πού δεν μπορούσε â «καϋμένος» νά φ άγη έ'να «ζεστό φαγητό».

Γνωστό τό τοΰ M irabeau : «Τό Pot-au-feu τού· λαού εινε ή βάσις τής υγείας τοΰ λαού καί τής ευη­μερίας τής αυτοκρατορίας».

Τό pot-au-feu ήτο αποτέλεσμα ευημερίας, όχι ομως καί αιτία αυτής.

Τότε έγραφαν καί επανελάμβαναν κατά κόρον : «Τό μέλλον ανήκει στα έθνη πού καλοτρέφονται». Καί απέδιδαν τον πολιτισμό των "Αγγλων στα 5· άφθονα γεύματα καί στα μεγάλα μπιφτέκ.

Καί ή λιτότης τοΰ Έλληνος Ιδέχετο πύρ όμαδόν από δλους δσοι ενδιεφέροντο διά τό μέλλον τής φυ­λής. Σήμερα δμως νέες άνακαλύψεις εφώτισαν τό ζήτημα τής υγιεινής διατροφής. Καί εννοήθη ότι δχι μόνον τά λεγόμενα νοσήματα τής θρέψεως (άρ- θριτισμός, παχυσαρκία, διαβήτης, κλπ.), αλλά καί ή τεραστία διάδοσις τοΰ καρκίνου καί πλείστων άλλων νοσημάτων καί ή κακή άμυνα τοΰ οργανισμού των πολιτισμένων ανθρώπων δφείλεται στήν άφθονη γε­μάτη ζωϊκά λευκώματα διατροφή, στήν μαγειρευτή, καί πολύ ραφιναρισμένη τροφή.

Γ ι“ αυτό, όσο περισσότερον έντείνεται δ πόλεμος κατά των νοσημάτων αυτών, τόσον ελαττώνεται δ· αγών κατά τής λιτότητος καί τής προχειροφαγίας τών πτωχών.

Διότι σήμερα γνωρίζουμε δτι ή λιτότης αυτή εινε προτέρημα για ένα λαό, φθάνει νά είναι φωτισμένη. Σήμερα γνωρίζουμε δτι δσο δύσκολο εινε νά τραφή

112 Τροφή καί Ζωή

Page 113: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

υγιεινά δ πλούσιος πού βρίσκεται προ άφθονων κα­ρυκευμένων φαγητών, τόσο εύκολο εινε αυτό γιά τον πτωχόν.

Π ρος τούτο δμως απαραίτητες προϋποθέσεις εινε αί έξης δύο : Ιον) Διαφωτισμός τοΰ λαού επί τού σπουδαιότατου ζητήματος μιας οικονομικής υγι­εινής διατροφής. 2ον) Μέριμνα τής πολιτείας νά τού έξασφαλίζη ανόθευτη τήν τροφήν αυτήν.

Άλλά και ή διαςρώτισις άνήκει εξ δλοκλήρου στή πολιτεία. Γιατί δ λαός ούτε μπορεί, ούτε ευκαιρεί; νά διαβάζη βιβλία και ά'ρθρα καί νά παρακολουθή διαλέξεις. Εινε απόλυτος ανάγκη άπό τά σχολικά; θρανία νά μάθη πώς μέ τό ελάχιστο ποσό πού μπο­ρεί νά διαθέση γιά τήν διατροφή του, εινε δυνατόν νά τραφη θρεπτικά καί υγιεινά. Ζήτημα ύψίστης σημασίας, αφού πρόκειται γιά τήν υγεία καί τήν οι­κονομία.ΓΓ ό ψ ω μ ί τ ο ΰ λ κ ο ϋ .

Εινε άλλωστε τόσα λίγα αυτά πού οφείλει νά γνωρίζη.

Πρώτα · πρώτα πρέπει νά μάθη, μαζί μέ τό «Πάτερ ημών, δός ήμΐν τόν επιούσιον», δτι δ Ιπι- ούσιος αυτός πού ζητεί εινε τό μαϋρο καί δχι τά δαπρο ψωμί. Πρέπει νά μάθη ολα τά γ ια τί τής υπε­ροχής το^ ια ύρ ου ψωμιού.

”Α ν αί γνώσεις αυτές εινε χρήσιμες σέ κάθε ά ν­θρωπον, εινε ζήτημα υγείας ή καχεξίας γιά τόν πτω­χό. Διότι αί λευκωματούχες ουσίες τού πιτύρου καί δχι τής καρδιάς τού σιταριού, ούτε αί τών οσπρίων μπορούν ν’ αντικαταστήσουν τό ζωϊκό λεύκωμα’ γι’ αυτό ονομάζεται τό κρέας τών πτω χώ ν.Μαζί μέ τό πίτυρο δέν πετάμε μόνον τό πολύτιμο

Τβ διαιτολογίου της φωτισμένης οικοκυράς 113

Page 114: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

114 Τρβφή κ«1 Ζ«ή

αυτό λεύκωμα, άλλα και τά άλατα καί πλειστα άλλα χρήσιμα συστατικά, τά οποία οΐ πλούσιοι μπορούν, το κάτω - κάτω τής γραφής, νά προμηθευθούν από ποικιλία φρούτων, τά περισσότερα των οποίων εινε απρόσιτα στο λαό των πόλεων.

Προς συμπλήρωσι των δσα σχετικώς είπαμε στο περί μαύρου ψωμιού κεφάλαιο τού πρώτου τόμου, •θεωρούμε καλόν νά παραθέσουμε τον εξής πίνακα, από τον όποιον γίνεται φανερόν πόσο πλουσιώτερον εΐνε τό μαύρο ψ ω μ ί:

Μαύρο “ΑσπροΦυτικόν λεύκωμα 120 γρ. 70 γρ.“Αμυλον 720 » 800 »Λίπος 17 » 5 »'“Αλατα 15 » 4 »Βιταμίνες άφθονία σχεδόν καθόλου

* *Κάποτε ήρώτησα έναν Ιργατικόν γιατί τρώγει

άσπρο καί δχι μαύρο ψωμί. Καί μοΰ έδωκε την εξής άπάντησιν : «ΔιβτΙ τάχα, Ιπειδή εΐμεθα πτωχοί πρέ­πει νά τρώμε τό μαύρο ; Σίεΐς τρώτε τόσα πράγματα καί δεν αφήνετε σέ μας νά τρώμε ούτε άσπρο ψωμί

Εινε λοιπόν άπόλυτος δνάγκη νά πληροφορη- θούν δτι ακριβώς διότι εΐνε πτωχοί καί δεν μπορούν νά φάνε ηολΚά πράγματα πρέπει νά τρώνε τό μαύρο ψωμί πού περιέχει δλα αύτά τά πράγματα πού οί πλούσιοι βρίσκουν σέ πλήθος ακριβοπληρωμένα τρόφιμα. Ή μ πορεΐ κανείς νά πή δτι τό μαύρο πιτυ- ρούχο ψωμί εΐνε γιά τον πτωχό δ,τι περίπου εΐνε τό γάλα γιά τό μωρό.

“Αλλά γιά νά εΐνε ή τελεία θρεπτική τροφή πρέ­πει νά περιλαμβάνη δλα τά συστατικά τού σιταριού.

Page 115: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Πρέπει νά είνε αληθινό σιταρίσιο καί δχι ένα ύπό- .ξυνο καί συχνά κάκοσμο καί λιπώδες κατασκεύασμα.

Τό ψωμί τοΰ λαοΰ πού τοΰ προετοιμάζει ή φύ- •σις, δεν είνε οΰτε άσπρο, ούτε μαΰρο' είνε γκρίζο ή καλλίτερα σιταρένιο. Τί θά πή άσπρο καί τί μαΰρο; Ά λλου δηλαδή δ παπάς κΓ άλλου τά ράσα του. Ά λ λ ο υ τό άμυλον καί άλλου τά πίτουρα καί τά σκύ­βαλα ; Δεν υπάρχει, δέν πρέπει νά ύπάρχη παρά ένα καί μόνο ψωμί: Τό γλυκύτατο καί θρεπτικώτατο σι- ταρίσιο ψωμί. Τό ψωμί πού γίνεται άπό σιτάρι κα­θαρισμένο καί αλεσμένο, άπό τό δποΐον άφαιρεϊται μόνον τό χονδρό πίτουρο. Ευχής μάλιστα έργον θά •ήτο νά εύρεθή τρόπος ν’ άλευροποιήται καί τό χον­δρό, ώστε νά μήν άφαιρήται τίποτε.

Τό έηα ΐο ψ ω μί, νά ποιο είνε τό ψωμί τών αν­θρώπων, πλουσίων καί πτωχών. 'Υπέρ αύτοΰ ας κάμνη τάς διαμαρτυρίας του καί τάς διαδηλώσεις του δ λαός καί δχι δταν άκριβαίνουν τό άσπρο.

Κυβέρνησις πού θά κατώρθωνε νά εξασφάλιση στό λαό τό ψωμί πού παρασκευάζει δι° αυτόν δ κα­λός Θεός, κανένας δέν θά μπορέση νά πή πώς έφα- γεν άδικα τό ψωμί της. Ή υγιεινή στέκεται ύπεράνω κομμάτων καί καθεστώτων. Γι’ αύτό αν κοινοβου­λευτική κυβέρνησις δέν θά μπορέση νά λύση τό ζή­τημα αύτό ^ρρΰ ψωμιοΰ, τότε δέν τής μένει τής υγι­εινής ή νά εύχηθή μιά δικτατορική άλά Μουσολίνι κυβέρνησι. 'Ο Μουσολίνι καθιερώσας άπό τήν έπο- μένην τής έγκαθιδρύσεώς του τό ένιαΐον ψ ω μί καί μεριμνών ιδιαιτέρως γιά τήν καλήν αύτοΰ ποιότητα, .ωφέλησε τήν χώρα του δχι μόνον άπό οίκονομικής •αλλά κυρίως άπό υγιεινής άπόψεως.

"Οταν ή πολιτεία εξασφάλιση στον λαόν ένα άνό-

Τ ό διαιτολόγιβν τής φωτισμένη; βίκοκυρά; 115

Page 116: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

116 Τροφή καί Zut»

θευτο καλοζυμωμένο και καλοψημένο ψωμί, πολύ· λίγο έχει νά φροντίση για τό προσφάγι του. Το γερό μή παραπλανημένο ένστικτό του φροντίζει γι’ αυτό : έληά, κρεμμύδι, σκόρδο, ντομάτα, σταφύλι, κα'ι άλλα παρόμοια. Αυτά, καθώς είπαμε, ικανοποι­ούν πολύ περισσότερο τις απαιτήσεις μιας υγιεινής διατροφής ή τα πολυποίκιλα καρυκευμένα των πλου­σίων φαγητά.

** *Μερικοί καθυστερημένοι ύπερασπισταί τού ά­

σπρου ψωμιού λέγουν: Ναι μεν περιέχει το μαύρο περισσότερα λευκωματοειδή στοιχεία, άλλα τό άπορ- ροφώμενον από τό άσπρο ψωμί λεύκωμα εινε πε­ρισσότερον». Δεν μάς λέγουν όμως ποια Ικ τών δύο· ποιοτήτων άρτου, υπερέχει ώς πρός την άφομοίωσι πού εινε τό κύριο σημείο τού ζητήματος. Γιατί ο καθένας εννοεί, δ τι δέν έχει σημασία τί ποσόν άπορ- ροφάται, άλλα τί άπό τό άπορροφώμενον χρησιμο­ποιεί δ οργανισμός προς πλάσι καί άνάπλασι των ιστών.

Ή υπεροχή λοιπόν αυτή ανήκει εξ ολοκλήρου· στο πιτυρούχο ψωμί, καθώς εξάγεται άπό την σχε­τικήν μελέτην τού ’Ινστιτούτου τής Φυσιολογίας τον Στρασβούργου, ή όποία Ιδημοσιεΰθη στό B u lletin de la société scien tifique d’ h y g ièn e a lim entaire de Paris, στό φύλλον τού Μαρτίου 1933. Σκοπός τής σοβαρωτάτης αύτής μελέτης ή άνεύρεσις τής συγκριτικής αξίας τών διαφόρων λευκωματοειδών τροφών επί τής άναπτύξεως.

’Από την έκτενεστάτην αυτήν μελέτην ημείς θά άποσπάσωμεν μόνον δ,τι αφορά τό ζήτημα που μάς απασχολεί.

Page 117: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Τ β διοτιτβλόγιον της φωτισμένης οικοκυράς 117

"Ορος συγκρίσεως ιό γάλα, αί λευκωματοειδείς •ουσίες τοΰ οποίου άνεγνωρίσθησαν δτι έχουν τήν εύνοϊκωτέραν επί τής άναπτύξεως έπίδρασιν.Είδος τροφίμου άπορρόφησις άφομοίωσιςιΓάλα 100 100"Ασπρο άλεΰρι (εις τά 74) 99.8 38Πλήρες άλεΰρι (εϊς τά 85) 94.9 51.6

Ό πίναξ αύτός μάς λέγει δτι απέναντι μικράς υπεροχής (μονον 6 ο]ο) τής άσπρης φαρίνας ώς προς τήν άπορρόφησι— πλέον ή άντισταθμιζομένης καί •αύτής έκ τής μεγαλειτέρας τοΰ πιτυρούχου άρτου περιεκτικότητος σέ λεύκωμα - υπάρχει πολύ μεγα- •λειτέρα υπεροχή (13 ο]ο) τοΰ πιτυρούχου ώς προς τή ν άφομοίωσιν.

Ή υπεροχή αύτή οφείλεται σέ γνωστά καί άγνω­στα φυράματα καί ένζυμα τα όποια περιλ αμβάνον- ται στό πίτυρον. Τά άπαραίτητα επομένως διά τήν άφομοίωσιν αύτά στοιχεία υπάρχουν άφθονα •στό πιτυροΰχο καί δχι στό άσπρο άλεΰρι.

Νά, γιατί τό πιτυροΰχο ψωμί είνε δ'χι μόνο ύγιεινότερον, ώς έκ τοΰ πλούτου τών βιταμινών καί τών αλάτων, άλλά καί κατά πολύ θρεπτικώτερον.

Μερικοί θά σκεφθοΰν :«Καί τό ζωϊκό λεύκωμα πού σέ μικρά δόσι θεω­

ρούμε τόσο άπαραίτητο γιά τόν εύ'πορο, παύει νά είνε χρήσιμο στό πτωχόν ; "Ωστε λοιπόν καί ή ύγι- εινή έχει δυο μέτρα καί δυο σταθμά; "Αλλο γιά τόν πτωχό καί άλλο γιά τόν πλούσιο

Έπανειλημμένως έτονίσαμεν δτι ή αποκλειστική φυτική δίαιτα δέν είνε ανθυγιεινή, αλλά δυσκολοε-

Page 118: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

φάρμοστη στη ζω ή ν γιατί απαιτεί μεγάλη ποικιλία· δημητριακών, χορταρικών καί ϊδίως φρούτων. Ε ινε έπομένως δλιγώτερον άπό κάθε άλλον προσιτή στσ πτωχό.

Πειράματα επί ζώων άποδεικνύουν τό εξής γ ’Αποκλειστική διατροφή με σιτάρι έχει ως αποτέλε­σμα σταμάτημα άναπτύξεως καί βράχυνσι τής ζωής. Ά ρκεΐ δμως προσθήκη μικράς ποσότητος γάλακτος για νά εύδοκιμήση τό ζώον. Με τον δρον ευδοκιμεί έννοούμεν : Φυσιολογικήν άνάπτυξι, καλή γονιμό­τητα, ευκολία και επιτυχία στην άνάπτυξι τών μι­κρών καί διατήρησιν δλων τών ικανοτήτων ως στα έσχατα φυσιολογικά δρια τής ζωής.

Έ χοντες ΰπ’ δψει τ’ άνωτέρω λέγουμε ότι μέ σι- ταρίσιο ψωμί, ένα φρέσκο ωμό προσφάγι— κρεμμύδι* ντομάτα, σταφύλι κλπ.— φθάνει νά προστεθή καί λίγο γάλα ή λίγο τυρί καί ό πτωχός άνταποκρίνεταν πολύ καλύτερα στις άπαιτήσεις τής υγιεινής διατρο­φής ή ό πλούσιος μέ τά πολυποίκιλα καί πολυώνυμα φαγητά. ’Απαραίτητον έστω καί 50 δράμια γάλα, ιδίως στά παιδιά. Παντού, δπου λείπει τό σχολικό· συσσίτιο, υπάρχει τό πρόγευμα μέ λίγο γάλα καί ψωμί. Τό μικρό αύτό πρόγευμα βελτιόνει Ιπαισθητά Την υστερούσα θρέψι τών πτωχών παιδιών.

”Ας τό έχουν αυτό ΰπ’ δψιν οϊ υποψήφιοι δή­μαρχοι καί ας τό βάλουν στό προεκλογικό των πρό­γραμμα. Ε ινε εξ ίσου καί περισσότερο χρήσιμο άπό τά πάρκα, τά πνευμόνια αυτά τών μεγαλουπόλεων. Εινε έξ ίσου καί περισσότερο χρήσιμο άπό τις παιδικές εξοχές. ΙΙοιός δέν συνεκινήθηκε, δεν ένθου- σιάσθηκε παρακολουθώντας τά παιδιά πώς παν& καί πώς γυρίζουν άπό τις εξοχές αυτές ; Πρέπει,

118 Τροφή καί Ζ«ή

Page 119: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

δμως νά γνωρίζουν δλοι οτι τά θαυμαστά αυτά απο­τελέσματα εξατμίζονται ευθύς ώς επανέλθουν τά παιδιά στο ξηρό ψωμί τής πενίας των, χωρ'ις νά μπορούν νά τό βρέξουν μέσα σέ λίγο γάλα.

"Αν μάς ερωτήσουν τί προτιμούμε ; Τήν εΐκοσα- ήμερον εξοχή χωρίς γάλα καθ’ δλον τό άλλο χρονικό διάστημα, ή τό γάλα χωρίς τήν εξοχή, άδιστάκτως θά ταχθούμε υπέρ τού δευτέρου. Περιττόν νά προσ- θέσουμεν δτι προτιμότερο βέβαια καί τά δυο.

Πλούσιες αποθήκες ζωικού λευκώματος εινε γιά τούς πτωχούς τά παστά ψάρια.

’Ακούω καί πάλιν διαμαρτυρίες : «"Ωστε τά πα­στά καί τ’ αλμυρά πού τ’ απαγορεύετε διά ροπάλου στους εύπορους, τά συνιστάτε στους πτωχούς ; Καί οί τοξίνες καί αί έξ αύτών δηλητηριάσεις καί τά μύ­ρια δυσάρεστα πού σέρνουν πίσω των τί έγιναν ; Λησμονήσατε αύτό πού μάς είπατε, πώς, αν εϊσαστε δικτάτωρ επί τών τροφίμων, βαρέλια καί κουτιά πα­στά θά τά πετούσατε δλα στη θάλασσαν ; "Η μήπως τώρα τελευταία καί ή υγιεινή πολιτογραφήθηκε κε- φαλαιοκράτισσα καί θέλει νά έξοντώση τό προλετα­ριάτο μέ τά παστά ’Απαντώ :

’Υπάρχει μιά υγιεινή τού βιβλίου καί τού γρα­φείου. Αύτή είνε απόλυτη στις επιταγές της χωρίς υποχωρήσεις καί προσαρμογές. Γ ι’ αύιό τόσο λίγο κυκλοφορεί ανάμεσα στους ζωντανούς. Υ πάρχει δμως καί ή υγιεινή τής ζωής, πού εννοεί νά προσαρ- μοσθή μέ τήν πραγματικότητα καλή ή κακήν άδιά- φορον. Αύτήν τήν ΰγιεινήν τής πραγματικότητος αν­τιπροσωπεύουμε ήμεΐς μέ δσα γράφουμε.

Καί άφού αναγνωρίσαμε τήν πραγματικότητα τών κακών έξεων διατροφής καί ζωής τών πλουσίων

Τό δ ια ιτολόγον τής φωτισμένης οικοκυράς 119

Page 120: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

120 Τροφή κ κ ΐ Ζωή

καί κάναμε τις άπαιτούμενες παραχωρήσεις, γιατί ■θέλετε ν’ αγνοήσουμε την πραγματικότητα τής πτω­χείας και νά μή προσαρμοσθοΰμε και προς αυτήν ;

Έ νας κομμουνιστής συνάδελφος, άπαντών στο υπέρ τής Ιληάς άρθρον μας, ετελείωνεν ώς εξής : «Κυρία Κατσίγρα, καλό εΐνε και τό μαΰρο χα­βιάρι».

Συμφωνούμε πληρέστατα μαζί του, μέ την εξής δμως παρατήρησιν : "Οτι τό μαύρο χαβιάρι, ώς πλού­σιο λευκωματοΰχο τρόφιμο, είνε άριστο συμπληρω­τικό τής λιτής τού πτωχού τροφής κα'ι απολύτως ακατάλληλο στη γεμάτη ζωϊκά λευκώματα διατροφή τού πλουσίου.

Δεν σάς φαίνεται, πώς ή παρατήρησίς μας αυτή ομοιάζει ολίγον τι προς τό παράπονο τού μικρού ¡παιδιού πού είπε :

— «Τί κρίμα, μαμά, νδναι τόσο πολύς ήλιος τό καλοκαίρι πούναι ζέστη και ναναι τόσο λίγος τον χειμώνα πού κάνει κρύο!»

Ά λ λ ’ άν τό μαύρο χαβιάρι δεν είνε προσιτό στο πενιχρό βαλάντιο τού πτωχού, εινε δμως οπωσδή­ποτε ό εξ ίσου σχεδόν πλούσιος σε λεύκωμα ταρα­μάς. ’Επίσης ή ρέγγα καί δ μπακαλιάρος.

Οί τροφές αύτές σέ πολύ μικρά δόσι παρέ­χουν στη διατροφή τού πτωχού τό ζωϊκό λεύκωμα πού χρειάζεται. Τά παστά ψάρια είνε κατά πολύ φθηνότερα από τά φρέσκα. Μιά οκά φρέσκος μπα­καλιάρος στοιχίζει 3 5 —40 δραχμάς και μόλις αρκεί γιά 8 άτομα. Έ νφ μία οκά παστός στοιχίζει 20 δραχ­μάς καί έπαρκεΐ γιά 15 καί πλέον άτομα’ διότι περιέ­χει πολύ λιγώτερο νερό.

"Οσον αφορά τίς τοξίνες τών παστών μην άνη-

Page 121: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

συχήτε προκειμένου νά φαγωθούν από τούς πτωχούς. Γιατί ή δλη τους λιτή διατροφή παρέχει τόσο λίγα δηλητήρια, ώστε τά ξεκούραστα όργανά των - ήπαρ, νεφρά κλπ. - εινε πλέον ή ικανά νά τούς απαλ­λάξουν άπ’ αύτά.

Έ νφ ή προσθήκη καί τής παραμικράς ποσότη- τος συντηρημένων τροφίμων στα κουρασμένα άπό ζωϊκά λευκώματα καί γενικώς άπό άφθονη διατροφή τών πλουσίων, χρησιμεύει ως σταγών πού ξεχει­λίζει τό ποτήρι καί οδηγεί στήν ήπατικήν ανεπάρ­κεια, δηλαδή σέ όλα τά δυσάρεστα πού συνηθίζου­με νά αποδίδουμε στό γήρας.

ΓΓ αύτό μία υγιεινή πολιτική επιβάλλει ελάτ- τωσιν ακόμη μεγαλειτέραν τής φορολογίας τών συν- τηρημένιον τροφών τού πτωχού καί αύ'ξησι στό χι- λιοπλάσιο εκείνων πού κάμνουν χρήσιν οί πλούσιοι. Πάντως δ πτωχός οφείλει νά γνωρίζη δτι τό νά δια­θέτη 2 .80 γιά μιά ρέγκα καί νά τήν τρώγη στή κα­θισιά του - δπως είδαμε νά κάμνουν πολλοί έφγά- ται - είνε δ χείριστος τρόπος διατροφής. Ά πείρως προτιμότερον μόνον ψωμί κα; κρεμμύδι. Όφείλει νά γνωρίζη, δτι αρκεί μιά φετούλα ρέγκα γιά νά συμπληρώση τέλεια τό άπό ψωμί καί ένα ωμό λαχα­νικά ή φρούτο γεύμα του.

Πρέπει νά γνωρίζη άκόμη τήν δραχμή του νά διαθέτη συχνότερα γιά άσπρη φέτα τυρί καί σπα- νιώτερα γιά παστά.

Σήμερα, γνωρίζοντες τά υπέρ καί κατά τής πολυ­φαγίας καί τής λιτότητος, λυπούμεθα δχι τούς τρώ­γοντας ψωμί καί κρεμμύδι ή ψωμοτύρι, άλλα τούς πλουσίους πολυφάγους καί θεωρούμε, ώς τιμωρία των γιά τήν κακή τοΰ πλούτου των χρήσιν, τις διά-

Τό διαιτολογίου τής φωτισμένη; οικοκυρά; 121

Page 122: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

122 Τρβφη καί Ζλμυ

φρρες άρρώστειες πού σέρνει πίσω της ή πολυφαγία."Οσον αφορά εκείνους πού δεν έχουν ούτε κρεμ­

μύδι και ψωμί, ή υγιεινή πάει πάσσο. Άρκείταν μόνο νά διαπιστώνη:

Ά λΙοίμονον άπό τόν τόπον δπου πολλοί πά­σχουν άπό περίσσεια καί περισσότεροι άπό ανε­πάρκεια τροφής.

Κ'·

ΔΙΑΙΤΑ ΗΑΙΚΙδΜΕΝδΝ

Ή μόνη διαφορά στη διατροφή πού δεν θά λει­ψή ποτέ εϊνε ή διαφορά κατά ήλικίαν. Γιατί :

Π αιδί θά πή υπό άνοικοδόμησιν οργανισμός' θά πή ζωηρά καΰσις και μεγάλη ανάγκη, αλλά καν μεγάλη ίκανότης προς παραγωγή νέων κυττάρων.

"Ωριμος τθά πή μετριωτέρα καΰσις και παρα­γωγή κυττάρων μόνον πρός άντικατάστασι των φθει- ρομένων και διατήρησι τής ισορροπίας.

Γέρων δέ θά πή βραδύτατη καΰσις' θά πή· καθημερινώς νά φθείρωνται περισσότερα κύτταρα ά φ 5 οσα κατασκευάζονται.

"Οπως, δηλαδή, το ολον ζώον έτσι καί τό κύττα- ρον— πού παριστφ εν σμικρφ ολόκληρο τό ζώον— σφοΰ φθάση στο ζενίθ τής ακμής, χάνει λίγο - λίγο την ικανότητα τοΰ πολλαπλασιασμού καί τής άνα- γεννήσεως.

Ό καθένας επομένως εννοεί δτι, αί τρεις αυτές ηλικίες, δέν ε’νε σωστό νά τρέφωνται μέ τήν ίδια κατά ποσόν καί ποιόν τροφήν.

Page 123: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Δίαιτα ήλικιωμένων 123

Τίθεται το ερώτημα : ’Α πό ποια ηλικία δφείλε> κάνεις να ποζάρη καί νά τρέφεται σαν ήλικιωμένος ;

Πολύ δύσκολη μια κατηγορηματική άπάντησις. Πάντως ένας σαραντάρης δεν πρέπει νά τρώγη δαο καί δ ,τι έ'νας νέος 18 —20 ετώ ν ούτε πάλιν ένας εξηντάρης δαο καί δ ,τι ένας σαραντάρης.

Ή άβαρία στή διατροφή οφείλει νά εΐνε βαθ­μιαία πριν μας χτυπήση ή καμπάνα τής υποχρεω­τικής αλλαγής. Αύτό πού λέγουν μερικοί καλοστε­κούμενοι για τήν ώρα ήλικιωμένοι : «Μά, άφού μέ αυτά πού τρώγω είμαι τόσο καλά, γιατί νά αλλάξω δίαιτα ;» είνε άγραμματωσύνη. Γιατί αί καταστρο­φές τής κακής διαίτης έρχονται πολύ πριν μάς ειδοποιήσουν. ’Από στιγμή σέ στιγμή πρέπει νά πε ριμένουμε τό τηλεγράφημα τής αφίξεώς των. Συχνά^ μάλιστα μάς επισκέπτονται αεροπορικώς καί αιφνι- διαστικώς, χωρίς καν νά λάβουν τήν ευγένειαν νά μάς προειδοποιήσουν. "Οσο ένωρίτερα μπούμε στή δίαιτα, τόσο περισσότερες ελπίδες έχουμε νά πετύ- χουμε θαλερά γεράματα. ”Αν μπούμε σ’ αύτή μετά τήν προειδοποίηση τό μόνο πού θά πετύχουμε— αρκετό βέβαια και αύτό—είνε νά αναχαιτίσουμε τήν άλματική πρόοδο τού κακού.

Κατά στατιστικές ό μεγαλείτερος αριθμός υ­γιών μακροβίων εΐνε δχι παλυφάγοι παχύσαρκοι, αλλά λιτοδίαιτοι Ισχνοί. "Ολοι οι ηλικιωμένοι πρέ­πει νά έχουν ΰπ’ δ'ψιν των ότι ή θρέψις δέν είνε ζή ­τημα προσαγωγής τροφής, άλλ’ ίκανότητος προς αφομοίωση τήν οποίαν Ικανότητα δέν έχουν πλέον. Καί τήν ανικανότητά των αυτή μόνον ν ’ αυξήσουν επιτυγχάνουν ο! όγκοι τής τροφής πού ρίπτουν μέσα των. Τήν μόνην ικανότητα πού δέν χάνουν

Page 124: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

1 * Τροφή **1 Ζ«ή

«Ινε ή κχτασκευή λίπους. "Αν περίσσεια πάχους δεν εΐνε καλόν οΰτε κατά την παιδικήν ήλικία, σκεφθήτε τί εινέ κατά τήν εποχή πού περνούμε τό ακρωτήριο τοΰ Μαλέα στο ταξεΐδι τής ζωής. Αί προπετεις και- λίτσες των ηλικιωμένων δεν εγκυμονούν τίποτε κα­λ ό ν ή μάλλον εγκυμονούν δλες τις αναμενόμενες γεροντικές κακομοιριές.

** *Ό ποία πρέπει να εΐνε ή δίαιτα των ηλικιω­

μένων ;Γενικός κανών : Κάθε τρόφιμο πολύ θρεπτικό,

πολύ πλούσιο σέ λεύκωμα και λοιπά χρήσιμα πρός σχηματισμόν κυττάρων, στοιχεία πού είναι κατάλ­ληλο για παιδιά εΐνε ακατάλληλο για τούς ηλικιωμέ­νους. Διαφωνία μεταξύ των διαιτολόγων υπάρχει, αν διατροφή χωρίς ζωικά λευκώματα εΐνε ή δ'χΐ ακίν­δυνη γιά τούς εν τή αναπτύξει ευρισκομένους οργα­νισμούς. Ό λοι δμως συμφωνούν ο τι οί ηλικιωμένοι μόνον νά ωφεληθούν έχουν άπό παρόμοια διατρο­φήν. Ιδανική επομένως αυτών τροφή ώφειλε νά εΐνε ό φυτικός κόσμος : φρούτα, χόρτα, λαχανικά και λίγα, πολύ λίγα γαλακτερά.

Έ πειδη δμως ¿5ανικά θά πή κάτι πολύ δύ­σκολο στην εφαρμογή, θά καθορίσουμε μιά δίαιτα, τήν οποίαν θά εΐνε δυνατό νά Ιφαρμόσουν εγκαί­ρως ή πλειονοψηφία των φρονίμων ηλικιωμένων.

Τό πρωΐ λίγο γάλα με λίγο βούτυρο, μέλι και μαύρο ψωμί. Μιά φορά τήν ημέρα— κατά προτίμησα τό μεσημέρι— λίγο κρέας ψαχνό ή ψάρι ή κοτό­πουλο χωρίς σάλτσες. Γιατ'ι αΐ σάλτσες και τά παχειά έν γένει εινε πρώτης τάξεως υλικό γιά νά παράγη κα'ι νά προάγη την άρτηριοσκλήρωσιν. Κεφαλάκι

Page 125: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

καί πυδαράκια είνε κατ’ εξοχήν τροφή των ήλικιω- μένων. ’Ό χι δμως καί τά έντόσθια, τά οποία πρέπει- νά αποφεύγουν οάν τον χειρότερον εχθρό. Ε π ίσ η ς τά χαβιάρια, τά θαλασσινά, τις κονσέρβες καί τά πα­στά. Αυγών μικρά χρήσις ως αύγολέμονο ή σέ κέικ ή ριζόγαλο.

’Από τά είδη τής λαχανοκηπουρικής : Κρεμμύ­δια, πολλά κρεμμύδια ωμά, Ψητά, βραστά, μαγει­ρευτά, μόνον γιαχνιστά δχι. Ε π ίσ η ς σκόρδα, πράσ- σα, κολοκυθάκια, πατάτες, καρόττα, ντομάτες. ’Από τά πράσινα τά μαρούλια, τ’ αντίδια καί τά ρα­δίκια.

Ά π ’ δλα τά ά'λλα τής λαχανοκηπουρικής λι­γοστά βρασμένα σέ άφθονο νερό γιά ν’ άφήσουν μέρος άπό τά άλατά των. Τό αντίθετο δηλαδή άπό δ,τι πρέπει νά γίνεται γιά τά παιδιά" γιατί οί ηλι­κιωμένοι δέν έχουν πλέον ανάγκην άπό πολλά άλατα.

’Απαγορεύονται τά σπανάκια,σπαράγγια, πράσινα φασολάκια, κουκιά καί μπιζέλια. Τό βράδυ χόρτα, φρούτα ή χορτόσουπα θά εναλλάσσεται μέ τήν σκορ- δόσουπα ή τά βραστά χόρτα. Έ φ ’ δσον τό μεση­μέρι γίνεται χρήσις κρέατος, τό βράδυ περισσεύει τό γιαούρτι.

Οί υδατάνθρακες, δηλαδή τά άμυλώδη καί τά γλυκά, ανάλογα τής παρεχομένης σωματικής εργα­σίας. Πάντως δχι όσπρια. Θά προτιμώνται τά δημη­τριακά καί οί γλυκείς καί άμυλώδεις καρποί.

Μιά φορά τήν εβδομάδα νηστεία μέ φρούτα. Κρασί δσον τό δυνατόν λιγώτερο. 1-2 ποτηράκια νε­ρωμένα τήν ήμερα.

Αύτή ή δίαιτα Ιπιβάλλεται σέ δλους ¿νωρίτερα καί δχι άργότερα τού πεντηκοστού έτους, εφ ’ δσον

Δ ία ιτα Ηλικιωμένων 125

Page 126: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

126 Τρβφη x x l Ζνίι

»αισθάνονται καλά τον εαυτόν των,άν θέλουν νά προ­λάβουν τήν έπίσκεψιν των διαφόρων γεροντικών •ενοχλήσεων.

** Φ

Συνηθίζουμε νά λέμε : Οΰ γάρ ίρχενα ι μόνον.Καί εκείνο μέν έρχεται μόνο' άλλ3 ημείς δέν τ3

αφήνουμε νά έλθη χωρίς συνοδεία.'Η αλήθεια μάλιστα εινε εντελώς αντίθετη : 'Όλες

οΐ αθλιότητες που ημείς άποδίδουμε στο γήρας, έρ- χονΐαι, ως επί τό πλεΐστον, μόνες, πολύ πρ'ιν άπδ πό γήρας.

Τά φυσιολογικά γεράματα, των οποίων τά φ υ­σιολογικά ορια βρίσκονται πέραν του 100ού έτους, έρχονται, σιγά-σιγά, σαν μια ήλαττωμένη των οργά­νων λειτουργία, σάν ήλαττωμένη ζωή, σαν βαθμιαία των οργάνων ατροφία, χωρίς πόνους, χωρίς ενοχλή­σεις και παθήσεις, χωρίς γεροντικές κακομοιριές. Ε νθυμ ούμ αι τον ύπερεκατοντούτη παποϋ μου, υπό­δειγμα λιτότητος καί Ιγκρατείας, πού έγνώρισε τδ ύψιστο ανθρώπινο άγαθό, τά μακρά γεμάτα ενεργη­τικότητα, θαλερά γεράματα. Κατά τά τελευταία έτη τής ζωής του λιγώστευε, καθεμέρα καί περισσότερον, ή ένεργητικότητά του, καθώς καί ή δρεξίς του. Τίς τελευταίες ήμέρες άκίνητος πιά στη γωνιά του, έ- παυσεν όλότελα νά τρώγη.

— «Δέν πάει κάτω, παιδί μου», έλεγε.Καί δταν τόν ρωτούσαμε :— «Τί κάμνεις παποΰ». "Απαντούσε :— «Περιμένω παιδί μου, τήν άγια ώρα*.Καί μιά μέρα έσβυσε ήρεμα - ήρεμα, σάν τό λυ-

•χνάρι πού τού τελειόνει τδ λάδι του.Αυτά είνε τά φυσιολογικά γεράματα. 'Όλες οϊ

Page 127: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

.ΔίαίΓ* ηλικιωμένων 127

πολυποίκιλες καί πολυώνυμες παθήσεις, πού συν­οδεύουν συνήθως τά γεράματα, οφείλονται σέ παρεκ­τροπές ζωής καί ιδίως τροφής.

ΚΑ'·

ΠΙΕΣΙΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣΓια νά εννοηθή ή έπίδρασις κακής διατροφής

στα πρόωρα γεράματα, ανάγκη νά δμιλήσουμε για τήν πίεσι τοΰ αίματος καί για τήν σπουδαιοτάτη του ήπατος λειτουργία.

** *Γνωστόν οτι τό αίμα κυκλοφορεί μέσα στις αρ­

τηρίες πού, διακλαδιζόμενες ολοένα σέ μικρότερες, καταλήγουν σ’ δλους τούς μυς καί σ’ δλα τά όργανα, δπου σχηματίζουν λεπτότατο δίκτυ τριχοειδών. Μέσα στο δίκτυ αυτό των τριχοειδών ερχεται τό αίμα σέ ■άμεση επαφή μέ τά κύτταρα καί λαμβάνει χώραν ή ανταλλαγή τής ύλης καί ή θρέψις^

Γνωστόν ακόμη δτι ή δύναμις πού ωθεί τό αίμα στα αγγεία είνε ή συστολή τοΰ καρδιακού μυός.

Ά λλ’ ένφ ή καρδιά συστέλλεται περιοδικώς, ή κίνησις τοΰ αίματος στά αγγεία είνε συνεχής. Αύτό οφείλεται σττιν ελαστικότητα τών αρτηριών- γιατί ή καρδιά ωθεί τό αίμα στις ελαστικές αρτηρίες, οι όποιες, διά νά τό δεχθοΰν, διατείνονται. "Οταν δμως παύση ή συστολή τής καρδιάς, οί αρτηρίες τείνουν νά επαναλάβουν τό αρχικό των πλάτος, πιέζουν τό περιεχόμενο σ’ αυτές αίμα καί τό σπρώχνουν παρακά­

Page 128: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

12$ Τροφή καί Ζβ)ΐ|

τω. Ή συστολή λοιπόν αυτή τών αρτηριών κινεί τό αίμα μέσα στ’ αγγεία κα'ι κατά τά διαλείμματα τής καρδιακής συστολής. Καί έτσι ή κυκλοφορία εΐνε συνεχής καί δχι διαλείπουσα.

Ή ελαστικότης αυτή των αρτηριών συντρέχει πάρα πολύ τήν καρδιά στήν κυκλοφοριακή της ερ­γασία. Φαντααθήτε για μια στιγμή τις αρτηρίες, σκληρές, σαν τούς σωλήνας του νεροϋ. Τί δύναμι έπρεπε νά καταβάλη ή καρδιά γιά νά κίνηση αυτή καί μόνη δλην τήν μάζαν του αίματος, σ’ δλο ιό μή­κος τών αρτηριών, μέχρι τών τριχοειδών ! 'Ό πως δμως τόσο σοφά έχουν τά πράγματα, ή καρδία άρκεΐ- ται νά στέλλη τό αιμα μόνον στις μεγάλες αρτηρίες, αυτές δέ συστελλόμενες κατά τήν άνάπαυσι τής καρ­διάς, Ικσφενδονίζουν τό αιμα ως τά τριχοειδή.

Τόσο λοιπόν μικρότερα εΐνε ή εργασία τής καρ­διάς δσον οΐ αρτηρίες ελαστικότερες.

Ή πίεσις τήν όποιαν έξασκεΐ επί του αίματος ή καρδιά δταν τό Ιξωθή στά αγγεία, μεταδίδεται καί στά τοιχώματά των, τά όποια διατείνει. Ή τάσις φυσικά τών άγγείων εΐνε άνάλογος τής πιέσεως τον αίματος. Γι’ αυτό πίεσις του αίματος καί τάσις τών άγγείων κατήντησαν συναηυμα. Γ ι’ αυτό και ή ηύ- ξημένη πίεσις λέγεται ύπέβτασις καί ο! πάσχοντες υπερτασικοί.

** *

Ή πίεσις μέσα στ’ αγγεία υπάρχει πάντοτε. Εΐνε δμως μεγαλειτέρα τήν ώρα τής συστολής τής καρ­διάς (μ εγ ίσ τη ) καί μικρότερα τήν ώρα τής άναπαύ- σεως τής καρδιάς πού τήν αντικαθιστά στο έργο της ή ελαστικότης τών αρτηριών (έλα χ ίστη ).

"Οπως υπάρχουν όργανα πού μετρούν τήν πίεσι

Page 129: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Πίεοις τοϋ αΐμκτο; 139

τοϋ άτμοΰ στα τοιχώματα του λέβητος των ατμο­μηχανών (μανόμετρα) έτσι υπάρχουν και όργανα πού μετρούν την πίεσι του αίματος στά τοιχώματα των αγγείων, τά πιεαίμετρα.

Ή μεγίστη στους φυσιολογικούς ενήλικας εινε 12— 14 και ή ελάχιστη 6 ,5 — 9. "Ανω των 16 ή με­γίστη καί άνω των 10 ή ελάχιστη αρχίζει νά εϊνε πα­θολογική, νά φανερόνη δηλαδή κυκλοφοριακή ανω­μαλία.

Ή μέτρησις τής πιέσεως γίνεται εμμέσως· γιατί ή άμεσος δεν εϊνε εύκολος. Μετρούμε δηλαδή όχι τήν πίεσιν πού εξασκεΐ τό αίμα έσωθεν επί τοϋ τοιχώμα­τος των αρτηριών, άλλα τήν πίεσιν πού εφαρμόζουμε πιέζονχες μέ τό πιεσίμετρον έξωθεν επί τών αρτη­ριών. Ή πίεσις αυτή φυσικά θά εινε μικρότερα, όταν οι αρτηρίες εινε ελαστικές καί εύπίεσχες, παρά όταν εινε αρτηριοσκληρωτικές.

** *

Φυσιολογικώς κάθε τι πού αυξάνει τήν καρδια­κήν ενέργεια, αυξάνει καί τήν πίεσι τοϋ αίματος. ’Εντατική μυϊκή Ιργασία πού απαιτεί αποστολή πε­ρισσοτέρου αίματος στούς εργαζομένους μϋς, καθώς καί πνευματική στον εγκέφαλον αυξάνει τήν πίεσι τοϋ αίματος. Ε πίση ς ό θυμός, ό φόβος καί όλες έν γένει αί συγκινήσεις. "Αν αί καταστάσεις αυτές στα­θεροποιηθούν, σταθεροποιείται καί ή αϋξησις τής πιέσεως. Ά θληταί πού κάμνουν κατάχρησι προπο- νήσεως έχουν κατά πλειοψηφίαν ηίιξημένη τήν πίεσι καί συχνότατα καταφανή υπερτροφία τής καρδιάς. Τό ίδιο συμβαίνει καί μέ όσους ζοΰν τρικυμιώδη βίον μέ καθημερινές συγκινήσεις.

Page 130: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

130 Τροφή κκΐ Ζωη

Ή πίεσις έξαρτάται :1) ’Από τΙς αντιστάσεις πού συναντά στο δρόμο

της ή κυκλοφορία. Ή κυριωτέρα άντίστασις εΐνε ή έλλειψις ελαστικότητος των αρτηριών καί ή αρτηριο­σκλήρωσή. Γ ι’ αυτό ή πίεσις, κατά γενικόν κανόνα αυξάνει μέ τήν ήλικία. Πίεσις 15— 16 σέ ηλικία 5 0 — 55 Ιτών είναι φυσιολογική.

Μεταξύ πολλών άλλων καταστάσεων πού πα­ρουσιάζουν μεγάλην άντίστασι στην κυκλοφορία εΐνε και ή παχυσαρκία. Τί δύναμις συστολικής εργασίας τής καρδιάς καί τΐ διάτασις τών αγγείων χρειάζεται για να κυκλοφορήση τό αιμα στο απέραντο δίκτυ τών τριχοειδών πού διασχίζει στρώματα ολόκληρα λί­πους κάτω από τό δέρμα και ιδίως μέσα και έξω από τό τοίχωμα τής κοιλίας! Γι’ αυτό ή πρώτη συμ­βουλή πού δίδουν δλοι οί ιατροί σέ παχυσαρκον υπερ­τασικόν εΐνε: «Κάτω ή κοιλίζοα».

2) Ή πίεσις έξαρτάται άπό τό ποσόν τοϋ α ίμ α ­τος. Αύξησις ή ελάττωσις αύτοϋ φέρει μεταβολή στήν πίεσι. Γι’ αύτό ελαττοΰται στήν ασιτία, στήν αιμορραγία κα'ι στή διάρροια. Ά ντιθέτω ς αυξάνει στήν πολυφαγία και στή πολυποσία.

"Οταν ή αύξησις τοϋ ποσοΰ τοϋ αίματος είναι μετρία, οπως γίνεται μετά κάθε φυσιολογικό γεΰμα, ή άνΰψω- σις τής πιέσεως εΐνε προσωρινή καί Ιλάχιστα αισθητή. Πρώτον μεν γιατί οί αρτηρίες εΐνε ελαστικές και δια- τεινόμενες περισσότερον ή δλιγώτερον προσαρμόζον­ται προς μή μεγάλες διαφορές τοϋ ποσοΰ τοϋ α ί­ματος, χωρίς νά άναγκασθή ή καρδιά νά εργασθή καταφανώς έντονώτερα. Δεύτερον, γιατί μία έστω καί προσωρινή μικρά αύξησις τής πιέσεως τοϋ α ί­ματος έχει ώς αποτέλεσμα αύξησι τοϋ ποσοΰ τών

Page 131: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Πίεοις τβύ αίματος 131

ούρων καί έλάττωσιν επομένως τοΰ δγκου του α ί­ματος μέσα στά αγγεία καί Ιπάνοδον ώς έκ τούτου χής πιέσεως στα φυσιολογικά της δρια. Τελειότατος δηλαδή αυτόματος οργανισμός που δεν εχει ανάγκη νά τον επιβλέπουμε,|ενόσφ ζοΰμε φυσιολογικά.

”Αν δμως τά^ύγρά πού πίνουμε εινε περισσότερα τοΰ πρέποντος παύει τό ποσόν των ούρων νά εϊνε ανάλογο των λαμβανομένων ποτών, Ιπέρχεταί κατα- κράτησις υγρών στόν οργανισμό, σταθερά αύξη- σις τοΰ δγκου τοΰ αίματος καί σταθεροποίη- σις κατά συνέπειαν τής ηύξημένης πιέσεως. Γ ι’ αυτό οσοι πίνουν καθημερινώς μεγάλες ποσότητες μπύρας ή άλλων ποτών καταλήγουν στήν υπερ­τροφία τής καρδίας. Καί πώς όχι, άφοΰ τήν υπο­βάλλουν σέ περισσότερη καθημερινή εργασία,άναγκά- ζοντές την νά κυκλοφορή τόσο μεγάλα ποσά αίμα­τος σέ τόσο πολύ διατεταμένες αρτηρίες;

3) Ή πίεσις έξαρτάται καί από τήν πυκνότητα καί γλοιότητα τοΰ αίματος. Αιμα πού περιέχει πολ­λές λευκωματοειδείς ουσίες, πολύ σάκχαρο, ουρία, ούρικόν οξύ καί λοιπά στερεά συστατικά, παρου­σιάζει μεγαλειτέραν σντίστασι στήν κυκλοφορία. Γι’ αυτό δχι μόνον οί πολυπίνοντες, αλλά καί οί πολυ- τρώγονιες καθημερινώς, παρέχουν περισσότερα στήν καρδιά εργασία καί δδηγοΰν ταχύτατα στήν αύξησι τής πιέσεως τοΰ αίματος.

4) Κάθε τί πού φέρει συστολή στά αγγεία αυξά­νει τήν πίεσι τοΰ αίματος' αυτό παρατηρεΐται σέ μερικές νευρικές καταστάσεις. Ε π ίσ η ς τά ψυ­χρά λουτρά πού φέρουν συστολή τών αγγείων τοΰ δέρματος αυξάνουν τήν πίεσι. Γ ι’ αυτό θαλασσινό -ψυχρό λουτρό είνε δυνατόν νά φέρη καί αυτή τήν

Page 132: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

132 Τροφή χοά Ζ«ά

συγκοπή σέ καρδιακούς πού έχουν ηύξημένη τήν· πίεσι.

** *

Μή χαίρεσθε όταν ή πίεσις είνε χαμηλή νομί- ζοντες οτι έχετε άρίστην υγείαν. Υ πάρχουν σοβαρώ* τατες καταστάσεις με μικρά πίεσι, δπως συμβαίνεε σέ μυοκαρδίτιδες και προχωρημένες εν γένει παθή- σεις καρδιάς καί αορτής. Πώς θέλετε πίεσι ηύξη- μένη πού φανερόνει έντονο καρδιακή εγρασία, δταν· ή καρδιά δεν έχη τήν δύναμι νά συσταλή;

Μήν άπελπίζεσθε εξ άλλου δταν ή πίεσίς σας είνε μεγάλη. Ή αύ'ξησις τής πιέσεως δεν έχει αυτή καθ* έαυτή σημασία- έχει τήν σημασία πού τής δίδει ή αίτια πού τήν προκαλέι.

Μεγαλειτέρα σημασία έχει ή διαφορά, δηλαδή, ή άπόστασις μεταξύ έλαχίστης καί μεγίστης. "Οταν ή διαφορά εϊνε ή φυσιολογική, φανερόνει ελαστικότητα αρτηριακή καί επάρκεια καρδιακή. Μπορεί ή μεγίστη νά εινε μόνον 14. ’Ά ν όμως ή ελά­χιστη είνε 12, ή κατάστασις είναι σοβαρωτέρα παρά ά'ν ή μεγίστη είνε 18 και ή ελάχιστη 10. Εξαιρέσεις βέβαια στον γενικόν αύτον κανόνα υπάρχουν’ άλλ*είνε καί μένουν εξαιρέσεις.

** *

’Ανάγκη ακόμη νά γνωρίζετε οτι «άρτηριοσκλή- ρωσις» καί «ηύξημένη πίεσις» είνε δυο πράγματα ξεχωριστά. Συχνά συνυπάρχουν* αλλά μπορεί νά ΰ- πάρχη τό ένα χωρίς τό άλλο. Ή άρτηριοσκλήρωσις είνε ένα από τά αίτια τής αύξήσεως τής πιέσεως, άλλ’ δχι καί τό μόνον. Άρτηριοσκλήρωσις εξ άλλου μπορεί νά ύπάρχη με φυσιολογική ή καί μέ ήλατ- τωμένη πίεσι. "Οταν ή άρτηριοσκλήρωσις είνε γενική,

Page 133: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Πίεοϊ; τού χϊματο; 133

δλων των αρτηριών, ή πίεσις εινε ηύξημένη, εφ’ σσον υπάρχει καρδιακή επάρκεια. Είνε δμως δυνα­τόν νά ΰπάρχη άρτηριοσκλήρωσις μόνον μικρών άρ- τηριδίων πολυτίμων οργάνων, παραδείγματος χάριν του εγκεφάλου. Στή περίπτωσιν αυτήν αρκεί και ή παραμικροτέρα αύξησις τής πιέσεως του αίματος, «πως συμβαίνει μετά ένα κάπως άφθονο γεϋμα, ή μετά κάποια σύγχυσι, γιά νά Ιπέλθη ρήξις των εγκε­φαλικών άρτηριδίων - άποπληξία - χωρίς καί το εύαισθητότερο πιεσίμετρο νά έχη προηγουμένως δπο- καλύψει ουδέ τήν παραμικροτέραν αύξησι τής πιέ* σεως του αίματος.

** *'Υπάρχουν εξ άλλου καταστάσεις στις όποιες ή

«ΰξησις τής πιέσεως είνε απολύτως ευεργετική' εινε ζήτημα ζωής ή θανάτου καί πρέπει νά τήν σεβώ- μεθα. Εις άρτηρισσκλήρωσιν παραδείγματος χάριν ή άλλας χρονιάς παθήσεις του νεφρού, ή κυκλοφορία συναντά μέσα σ’ αυτόν μεγάλην άντίστασιν καί γι’ αυτό πολύ δύσκολα εξέρχονται τά ούρα. Υ πάρχει ώς εκ τούτου μεγάλος κίνδυνος' γιατί ή κατακράτη- «ις τών ούρων μέσα στον δργανισμόν έχει ως συνέ­πεια κατακράτησι τών δηλητηριωδών συστατικών καί θάνατον από ουραιμ ίαν.

Γιά ν’ άμυνθή λοιπόν δ οργανισμός εναντίον τής «ατακρατήσεως τών ούρων, αναγκάζεται νά εντείνη τήν εργασία τής καρδιάς καί ν ’ αύξήση τήν πίεσι τού αίματος. Ή αύξησις αυτή έχει ως αποτέλεσμα νά ύπερνικήση τά εμπόδια στή κυκλοφορία τού νε ­φρού, ν’ αύξήση τό ποσόν τών ούρων καί νά σώση Λατά συνέπειαν τήν κατάστασι.

Σκεφθήτε λοιπόν πόσο κακό προξενούμε στήν

Page 134: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

134 Τροφή χοη Ζο>ί)

περίστασιν αυτή άν ύελήσουμε νά κατεβάσουμε τήν πίεσι μέ φάρμακα. "Ενας νεφριτικός μέ μεγάλη οτί- εσι εινε άρρωστος πού αμύνεται. "Ενας νεφριτικός μέ μικρά πίεσι και ολίγα οΰρα εΐνε άρρωστος πού παραδίδει τά δπλα. Φυλαχύήτε λοιπόν από τά ρεκλα- μαριζόμενα ώς ύηοζασιχά φάρμακα κα'ι άρκεσθήτε σε δσα ύά σάς δώση δ ίατρός σας μετά έπισταμέ- νην έξέτασι κα'ι καθωρισμένην διάγνωσιν.

ΚΒ'·

Η ΗΔΟΝΗ ΤΟΥ ΤΡΟΓΕΙΝ ΚΑΙ Η ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

Για τό ήπαρ μιλήσαμε σύντομα άλλοτε. Πρέπει δμως νά τό γνωρίσετε καλλίτερα1 γιατί ή φυσιολο­γική του λειτουργία έχει εξαιρετική σημασία γιά την υγεία γενικώς καί γιά την πίεσι τοΰ αίματος ιδιαι­τέρως.

Συνεργάζεται μέ τόν στόμαχο καί τά έντερα στή πέψι των λευκωματοειδών ουσιών.

Μέ τό σίελο καί τό πάγκρεας στή κατεργασία τού σακχάρου.

Μέ τά νεφρά, τό δέρμα καί λοιπά άπεκκρίσεως όργανα στην απαλλαγή τοΰ αίματος από τά διάφορα δηλητήρια.

Μέ τά λευκά αιμοσφαίρια στον πόλεμον εναντίον τών μικροβίων.

ΒοηθεΙ τόν μυελό τών οστών καί τόν σπλήνα στήν αίμοποιητική των εργασία, παρέχον έκτος τών

Page 135: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Ή ήδονή του τρώ γειν 135

άλλων τον άπαιτούμενο σίδηρο, τοΰ οποίου εινε ή πλουσιωτέρα αποθήκη.

Παρέχει επίσης και τα χρήσιμα προς πήξιν τοΰ αίματος συστατικά καί πρόληψιν αιμορραγιών. 'Η ϊδιότης αυτή τοΰ ήπατος χωλαίνει στους αιμοφιλι­κούς. IV αυτό καί τό παραμικρότερο τραύμα σ’ αυ­τούς φέρει άκατάσχετον αίμορραγίαν.

Συντρέχει, τέλος, δλα τά όργανα τοΰ σώματος στη παραγωγή τής θερμότητος. Ό καθένας εννοεί πόσο μεγάλη θερμότητα παράγει ένα δργανο πού εινε τό κέντρο τόσον έντεταμένης νυχθημερόν Ιργα- σίας. Αύτό καί μόνο παράγει τό 1)3 τής δλης τοΰ σώματος θερμότητος.

** *Έ χει όμως και δικές του ξεχωριστές λειτουργίες.

Πρώτο τήν γνωστή πέψι των λιπαρών τροφών διά τής χολής. Εινε ακόμη ή γενική δλων τών θρεπτι­κών τοΰ σώματος συστατικών αποθήκη διαμετακο- μιδής. Το αιμα δηλαδή, παραλαμβάνον τά θρεπτικά συστατικά από τά όργανα τής πέψεως, τά μεταφέρει δχι κατ’εύθεΐαν στά δ'ργανα πού πρόκειται νά θρέψη, άλλά στο ήπαρ, δπου καί τά εναποθηκεύει. Τό δέ ήπαρ, σαν καλή νοικοκυρά καί φρόνιμη οικονόμος, τά μοιράζει λίγο-λίγο στά διάφορα όργανα, δχι άνα- λόγως τής προσφοράς, άλλ’ άναλόγως τής ζητήσεως, τών εκάστοτε δηλαδή αναγκών. Και έτσι ή περιεκτι- κότης τοΰ αίματος εινε σταθερά, χωρίς αΰξησι μετά τό γεΰμα καί έλάττωσι κατά τά διαλείμματα.

Εινε λοιπόν τό ήπαρ άποθηκάριος καί οικονόμος καί ρυθμιστής κατανομής τών θρεπτικών συστατι­κών. "Οργανον άντιμικροβιακόν καί θέρμογόνο, αίμο^ ποιητικό καί αιμοστατικό. Χημικόν εργοστάσιο πέ­

Page 136: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

136 Τρβψίι κα ί Ζμπ

ψεως δλων των τροφίμων κτλ. κτλ. Είκοσι εινε ο! γνωστές του λειτουργίες· καθημερινώς δέ ανακαλύ­πτονται και νέες. ΙΥ αυτό μπορούμε νά ποϋμε πώς άν δ προμήκης μυελός εινε το. κέντρον τής ζωής το ήπαρ εινε τό κέντρον τής ύγείας.

Γ ιά νά ύπάρχη απόλυτη υγεία ανάγκη δλες αί πολλαπλές αΰτοϋ λειτουργίες νά γίνωνται κανονικά.

Καί άκριβώς επειδή ήμεΐς αγνοούμε οχι απλώς τις λειτουργίες του, αλλά καί αυτή την ΰπαρξί του,γι’ αυτό εϊνε τόσο σπάνια ή άπόλυτη υγεία.

** *

Στις περισσότερες του λειτουργίες τό ήπαρ εινε καί πρέπει νά μείνη άπλή εφεδρεία καί οχι νά εξα­ναγκάζεται ολοένα νά πολεμφ στή πρώτη γραμμή. ,Γιατί όταν αυτό εξαντληθή, κανένα δλλο ό'ργανο δεν μπορεί νά μείνη στή θέσι του.

"Αν δμως ή τροφή άμάσητη καί άσιέλωτη. πα- ραπέμπεται άχώνευτη στο ήπαρ γιά τήν ολοκληρω­τική της πέψι.

"Αν δέρμα καί νεφρά φορτόνουν στή καμπούρα του ήπατος δλο τό άντιτοξικό των έργο.

"Αν εννοούμε νά τό ΰποχρεόνουμε νά κατεργάζε­ται τά μή κατεργάσιμα καβουρδισμένα φαγητά μας.

"Αν του έξαποστέλλουμε, χωρίς νά τό αφήνουμε ,νά πάρη ανάσα, ποσά θρεπτικών συστατικών πέραν τής πεπτικής καί εναποθηκευτικής αυτοΰ ικανότητος.

"Αν επιμένουμε νά τό πλημμυρίζουμε μέ οχι ευ­καταφρόνητα ποσά οινοπνευματωδών καί μάλιστα απεσταγμένων ποτών, τά όποια έχουν ιδιαιτέρως κα­ταστρεπτικήν επί του ήπατικοΰ κυττάρου επίδρασι.

"Αν...αν...αν...1 τότε γρήγορα θά πή «στοπ»’ γρήγορα δηλαδή θά φθάσουμε στήν ήπατιχήν άνε-

Page 137: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

*Η ήδονή τού τρύγτιν 137

πάρκειαν*$ *

Καί τί σχέσι, θά μ5 ερωχήσειε, έχει ή ανεπάρ­κεια τοΰ ήπατος μέ τήν πίεσι χοΰ αίματος ;

Ά π α νχ ώ : Ή ήπατική δνεπάρκεια εχει ώς άπο- τέλεσμα :

1) Νά περιέχω χό αίμα άφθονον οΰρικόν οξύ καί λοιπά προϊόντα ήμιχελοΰς καύσεως, χών οποίων χήν καΰσι δεν καχώρϋωσε νά συμπλήρωσή τδ άνεπαρ- κώς λειτουργούν ήπαρ. Περίσσεια δέ των ουσιών ■αΰιών μέσα στο αίμα οδηγεί, ως γνωστόν, στον άρ- θριχισμό καί χήν άρχηριοσκλήρωσι καί κατά συνέ­πεια σχήν αύξησι τής πιέσεως χοϋ αίματος.

2) Ν ’ αφήνη νά περνά σχό αίμα αφθονία δηλη­τηρίων πού δεν κατορθώνει πλέον νά τά εξουδετε­ρώνω. Αύχά δέ, αναγκαζόμενα νά διέλθουν από τά νεφρά, χά ερεθίζουν καί οδηγούν σχήν νεφρική άνε- πάρκεια πού εϊνε, καθώς είπαμε σχό προηγούμενο κεφάλαιο, ένα από χά αΐχια τής αύξήσεως τής πιέ­σεως τοΰ αίματος.

ο) ’Αφού χό ήπαρ αδυνατεί νά εναποθη­κεύσω χά θρεπτικά συστατικά, χά εξαπολύει σχό αίμ α δχι άναλόγως των άναγκών χοΰ οργανισμού, άλλ’ άναλόγως χοΰ ποσοΰ χών είσαγομένων τροφών. Καί αυτές, πιστεύω νά συμφωνήχε, σέ πολύ λίγους ανθρώπους εινε μόνον οσες χρειάζονται Γι’ αυτό λευκωματοειδή, σακχαροΰχφ καί άλλα θρεπτικά συ­στατικά κυκλοφορούν άφθονα στο αίμα, αυξάνουν τήν πυκνότητα καί γλοιόιητα αύτοΰ καί κατά συ­νέπεια χήν αρτηριακή πίεσι.

** #

Γιά νά προλάβουμε λοιπόν χήν πρόωρον αύξησι

Page 138: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

138 Τροφή * « i Zwi»

τής πιέσεως τοΰ αϊματος πρέπει να προλάβουμε την πρόωρον ανεπάρκεια τοΰ ήπατος. Και αυτό επιτυγ­χάνεται μέ φυσιολογική διατροφή και ζωή από παι­δικής ηλικίας. Καί κάτι περισσότερον : “Α πό παιδι­κής ήλικίας των γονιώ ν μας.

Γ ιατί κληρονομικότης αυτό θά π ή : "Ο α γιά τΙς δικές μας παθήσεις φ τα ίνε οί γονείς μας πού - έτρω γαν ό σ ο καί, ό ,τ ι ή θ ελ α ν καί γιά τΙς π α θ ή ­σεις τών παιδιώ ν μας θ ά φ τα ίμ ε ημείς πού όδη- γούμεθα στήν έκλογή τοΰ τρώ γειν χαΐ ζην μό­νον άπά τήν ήδονή τής στιγμής.

Εϊνε άνάγκη να πληροφορηθοΰν ότι τά νειατα δεν εινε, όπως πιστεύουν, ή εποχή τοΰ γλεντιοΰ και τής ήδονής τοΰ τρώγειν καί πίνειν, άλλα τής προε­τοιμασίας τής υγείας τών παιδιών μας. Καί οτι άν· κουράζουμε με φαγοπότι τά όργανά μας, θά κληρο­δοτήσουμε στα παιδιά μας σηκότι καί νεφρά κουρα­σμένα, τά όποια θά έχουν ανάγκην εξαιρετικών φρον­τίδων από μικράς ήλικίας για να τά βγάλουν πέρα στή ζωή.

Δεν εϊνε λίγα τά παιδάκια πού παθαίνουν κάθε λίγο καί λιγάκι μια κοκκινίλα μέ φαγούρα σ’ όλο των τό σώμα, κνίδωσι όπως τήν δνομάζουμε. Αυτά οφείλεται, ως επί τό πλεΐστον, σέ μερική κληρονο­μική άνεπάρκεια τοΰ ήπατος. Γι’ αυτό, απευθυνό­μενη στους αυριανούς γονείς, λέγω :

« ”Αν δεν εινε βέβαιον ότι τά παιδιά σας θ ά κλη­ρονομήσουν τήν περιουσία σας, εινε πλέον ή βέβαιον ότι θά κληρονομήσουν τήν ανεπάρκεια τοΰ ήπατος σας πού δημιουργείτε οδηγούμενοι στήν εκλογή τής τροφής καί ζωής από τήν ηδονή τής στιγμής. ΓΓ αυτό πρέπει κάθε φορά πού βάζετε μια βουκιά

Page 139: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Η ήδονή του τρώγβιν 13?

περισσότερο άφ’ δ,τι πρέπει στο στόμα σας, νά ενθυ­μείστε λιγάκι καί το σηκότι των παιδιών σας».

Προς δε τούς μή έχοντας παιδιά καθώς και* προς τβύς ααοααώΰάβαντας πού σ*»»£ίξουν νά λέγουν :

— «Καλλίτερα λίγα χρόνια πού θά τρώμε, όσο καί δ,τι θέλουμε, παρά πολλά γεμάτα στερήσεις»· προσθέτουμε :

«Δυστυχώς τό ζήτημα δέν τίθεται δπως φρονείτε : Ά π ό τό ένα μέρος γλέντι καί φαγοπότι μέ λίγα χρόνια, καί από τό άλλο πολλά χρόνια χω­ρίς καμμιά εύχαρίστησι. Τό ζήτημα τίθεται Εντελώς διαφορετικά : ’Από τό ένα μέρος προσωρινή ήδονή φαγητού— πού σε τρώει καί δέν τό τρως—πού" την ακολουθούν πολύ γλήγορα πολλά έτη Ενοχλή­σεων καί πόνων" καί άπό τό άλλο παρατετα- μένη ήδονή, φαγητού καί ποτού πού συνδέεται με τό φυσιολογικόν αίσθημα τής πείνας καί τής δίψας μαζί μέ υγείαν μακράν πού θά σάς επιτρέπη νά άπο- λαμβάνετε επί πολύ πλεΐστες δσες άλλες χαρές τής ζωής.»

Μέ άλλους λόγους : Έ άν δέν εινε βέβαιον δτι τά πολλά χρόνια συνοδεύουν πάντα μια ΰγιεινή διατροφή καί ζωή, είνε δμως πλέον ή βέβαιον δτι δέν μπορούν νά εινε καλά τά λίγα ή πολλά χρόνια εκείνου πού ζητεί στά νειάια του άντιφυσιολογικές ηδονές».

Page 140: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΚΓ'.

ΔΙΑΙΤΑ ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΩΝΜια κυρία μάς είπε:— «Πώς θέλετε, νά έχουμε εμπιστοσύνη στο μέ­

τρημα της πιέσεως; Τήν ίδια μέρα δ ένας γιατρός μοΰ βρήκε 18 και δ άλλος 16».

«Κυρία μου, τής άπήντησα, μπορείτε νά μοΰ πήτε άν καί οί δυο σας Ιξήτασαν μέ τό ίδιο πιεσί- ιμετρο, στην ίδια στάσι, τήν ίδια ώρα, στήν ϊδια ψυ­χική κατάστασι ; Γιατί δλοι αυτοί οί δροι καί ά'λλοι πολλοί μπορούν νά Ιπηρεάσουν κατά ένα-δύο βαθ­μούς τά αποτελέσματα τής καταμετρήσεως. Αυτά δλα τά έχει υ π ’ δψιν του δ είδικός. Καί νά εϊσθε βε- ιβαία οτι, άν δέν γυρίζετε άπό γιατρό σέ γιατρό, γιά νά μετράτε τήν πίεαί σας, άλλα μείνετε στον πρώτο, μετά μια δευτέρα Ιξέτασι θά ξεύρη μέ άρκετήν α ­κρίβεια τί καπνό φουμάρει ή πίεσί σας καί θ ά σάςκαθορίση τήν δέουσαν θεραπείαν».

** ♦Μέ τά δσα σχετικώς μέ τήν πίεσι τού αίματος

=εΐπαμε έως τήν ώρα δ καθένας εννοεί δτι, γιά νά κανονιαθή ή άρμόζουσα θεραπεία στήν αΰξησι τής πιέσεως τού αίματος, πρέπει νά γνωρίζουμε ποια ή αιτία τής αύξησεως αΰτής. Νά γνωρίζουμε δηλαδή σέ ποια κατάστασι βρίσκεται ή καρδιά. Ποιος δ βαθμός τής ελαστικότητος ή τής σκληρότη- τος τών αρτηριών. Π οια άπό τις πολλαπλές λειτουρ­γίες τού ήπατος χωλαίνει. Πώς λειτουργούν τά νεφρά. Πόση εινε ή καθημερινή κατακράτησις τής

Page 141: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Δίοατκ ύηερτκαιχΰν 141

ουρίας, ούρικών αλάτων και λοιπών δηλητηρίων- μέσα στο αΐμα.

"Ολα αυτά καί άλλα πολλά πρέπει νά πληροφο- ρηθή δ ιατρός πριν η κανονίση τα κατάλληλα φάρ­μακα.

ΦαντασΟητε λοιπόν τι ύψος ανοησίας χρειάζεται- για νά έπιχειρήτε νά κατεβάσητε τήν πίεσί σας, δχι μόνον μέ τά φάρμακα των ρεκλαμών, άλλα καί μ5 εκείνα τά δποΐα κάποιος διακεκριμένος δικός μας η ξένος γιατρός ανέγραψε σέ κάποιον γνωστό σας πού είχε μεγάλη πίεσι.

Έ να μόνο μπορείτε νά εφαρμόσετε χωρίς ίδιοι-1 τέρα λεπτομερή έξέτασι. Εϊνε αυτό πού προλαμβάνει δλα τά αίτια, τά όποια αναγκάζουν τήν καρδιά νά αύξηση τήν πίεσιν. Εΐνε αυτό καί πού τήν ελαττόνει ασφαλώς δταν αύξηθή : Ή δίαιτα.

Ποιά εινε ή κατάλληλη γιά τον υπερτασικό δί­αιτα ; Μά περί αύτής μιλούμε τέσσαρα τώρα χρό­νια. Εινε ή δίαιτα πού προσφέρει οσο τό δυνατόν λιγώτερα δηλητήρια στο αίμα. Ή δίαιτα πού δεν κουράζει ήπαρ καί νεφρά καί πού προλαμβάνει άρ- θριτισμό καί αρτηριοσκλήρωσή

Εϊνε ή δίαιτα πού περιλαμβάνει ελάχιστο ζωϊκό λεύκωμα καί δσο τό δυνατόν περισσότερα ωμά καί λιγώτερα μαγειρευτά.

Στούς υπερτασικούς πού δεν εΐνε άνθρωποι τής πρώτης νεότητος αρκεί τό λεύκωμα πού υπάρχει στο φυτικό κόσμο. ’Απαραίτητο μολαταύτα ένα φλυτζάνι γάλα, ως άριστο συμπληρωματικό. Εινε εσφαλμένη ή δίαιτα πού περιλαμβάνει μιά οκά γάλα. Τό πολύ επιτρέπεται νά προσθέσουν λίγο γιαούρτι τό βράδυ. "Ας μή φοβούνται τό αδυνάτισμα’ θρε-

Page 142: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

142 Τροφή κα ι Ζβ)ή

πτικώτατες τροφές είνε τά δημητριακά : σούπες πυ­κνές από σιταρίσιο τραχανά και από βρώμη—κουά- κερ. Επίσης χορτόσουπες.

Για τά χόρτα καί φρούτα εφαρμόζονται καίΙδώ οσα είπαμε για την δίαιτα των ηλικιωμένων.

** *‘Η Ιπίδρασις τής διαίτης αυτής είνε θαυμα-

•τουργική.Δυστυχώς δμως οί προικισμένοι από την φύσι ή

οί προετοιμασμένοι από ΐή ν άγωγή μέ δύναμι θε- λήσεως, ώστε νά μπορούν νά υποβληθούν επί πολύ σέ μια παρόμοια δίαιτα είνε έλάχιστοι. ΓΓ αυτό δλοι σχεδόν οι γιατροί, άφοΰ μέ τήν άνωτέρω δίαι­τα επιτύχουν επαισθητή βελτίωσι τής κατασιάσεως, επιτρέπουν τό μεσημέρι μια μικρά μερίδα ζωικού λευκώματος : κρέας ή κοτόπουλο ή ψάρι. Προτι­μότερο τό ψάρι. ’Από δέ τά κρέατα τά ψαχνά, κατά προτίμησι μπιφτέκι ή μπριτζόλα δαμαλάκι 1 —2 ετών.

Εις τούς υπερτασικούς περισσότερον από κάθε άλλο άπογορεύονται οί σάλτσες, τά παχειά, τά μυα­λά, τά σπλάγχνα τών ζώων, τ’ αυγά, τά αλμυρά καί γενικώς τά διατηρημένα τρόφιμα.

’Ανάγκη πάσα ν’ άποφεύγηται ή δυσκοιλιότης. Συνήθως ή άφθονη φρουτοφαγία ή όποία επι­βάλλεται στη πάθη σι αυτή, τήν προλαμβάνει.

” Αν δεν άρκή, νά προστίθενται 8 - 1 0 δαμάσκηνα μουσκεμένα στο νερό. Βοηθεΐ πολύ τό πρωι ένα ζεστό από φλούδες μήλων μέ ένα κουταλάκι μέλι. Έ ν ανάγκη 1 - 2 κουταλιές τής σούπας παραφινέ- λαιον.

Απαγορεύεται παντός είδους κατάχρησις καί

Page 143: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Λ ία ιτα υπερτασικών 143

ΰπεράνω δλων ή γενετήσια.’Απαγορεύεται επίσης κάθε πνευματική, ψυχική

καί σωματική κόπωσις. Πάντως αναγκαία μικρά κα­θημερινή κίνησις καί κυρίως περίπατος.

* **Εις δσους δεν άρέσουν οι γιατροί καί τά πιεσί-

μετρά των, λέγουμε :Φθάνει να τρέφεσθε καί να διαιτδσθε σύμφωνα

με τήν ήλικία σας καί δεν εινε ανάγκη νά μετράτε την πίεσί σας εφ’ όσον δεν έχετε καμμιά ενό- ■χλησι.

“ Αν ομως τάσσεσθε μεταξύ εκείνων πού καί σέ ήλικία 50 ετών λέγουν : «Τήν δίαιτα τήν δφήνω για τά γεράματα» καί εννοΰν να τρώγουν δαο καί δ ,τ ι δεν πρέπει να τρώνε ούτε οι εικοσαετείς, τότε ^οφείλετε από καιρό σε καιρό να πηγαίνετε στό για­τρό να σάς παίρνη τήν πίεσί σας, να τον ρωτάτε δηλαδή άν ήλθαν ή δχι τά γεράματα. Γιατί, ως γνωστόν, έχουμε τήν ήλικία τών αρτηριών μας καί δχι τών ετών μας.

** *Κάποια, δ'χι πρώτης νεότητος κυρία, αγόραζε ε­

νώπιον μας αυγά τής ήμέρας :— «Δεν βλάπτει, μας είπε, πότε-πότε κανένα

•φρέσκο αυγό».— «Αυτό εξαρτάται τής άπήντησα, από τήν ήλι-

κίαν».— «Μα δεν πρέπει πάλιν δλην τήν ώραν νά

θυμάται κανείς τήν ήλικίαν του».— «Μα Κυρία μου, προσέθεσα, άν δέν τήν θυ-

ψιούμεθα ημείς θά μάς τήν θυμίζη εκείνη. Καί για νά μή μάς τήν θυμίζη εκείνη, πρέπει νά μή τήν

Page 144: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

λησμονούμε ημείς».

144 Τρβφό χχ'ι Ζμι»

ΚΔ*.Μ Η Λ Α

Τροφή εκλεκτή για δλες τις ήλικίες ιδίως όμως για τούς ηλικιωμένους. βΟπως τα σκόρδα και τα κρεμμύδια εινε δχι μόνον τροφή άλλα και φάρμακο πλείστων δσων ενοχλήσεων τής προχωρημένης ήλι-

γιά τήν θρεπτική και θεραπευτική άξία τών μήλων :

"Οταν θελήσαμε νά γνωρίσουμε στο ελληνικά κοινό την σταφίδα μας, πήραμε πρός σύγκριση με­ταξύ άλλων, καί τά μήλα καί άπεδείξαμε τήν υπε­ροχή τής σταφίδας. Μέ τήν σύγκρισιν εκείνη δεν ε ί­χαμε σκοπό νά ύποβιβάσουμε τήν άξία των μήλων άλλ’ απλώς νά δώσουμε στή σταφίδα τήν θέσι πού τής αξίζει.

Τά μήλα ήσαν καί μένουν μια από τις πιο υγιει­νές καί κυρίως άπό τις πιο θεραπευτικές τροφές. ’Ό χι δμως καί άπό τις πιο θρεπτικές, καθώς γίνεται φα­νερόν άπό τήν σύνθεσί των :

** *

Σέ 100 μέρηΝεράΛεύκωμαΥδατάνθρακεςΛίποςΚυτταρίνηΜηλικά κ.λ. οξέαΘερμίδες

800,5

12

150

0,030,50

Page 145: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Μ ήλα 145

'Ώστε ή αξία τού μήλου δεν βρίσκεται στα ■θρε­πτικά του συστατικά και στις θερμίδες του, άλλα στα 80 ο)ο εκλεκτό του νερό, μέσα στο όποιον εινε διαλε- λυμένο τό λιγοστό μέν, αλλά πρώτης ποιότητος σάκ- χαρό του, καθώς κα! τά πολύτιμα του άλατα και όξέα.

Στα στοιχεία αυτά, καθώς καί στις βιταμίνες του, οφείλει τις υγιεινές καί θεραπευτικές του ιδιότητες.

ΕΙνε τά μήλα άρίστη του εγκεφάλου τροφή· γιατί περιέχουν περισσότερον από κάθε ά'λλη τροφή φώ­σφορον, υπό μορφήν εύαπορρόφητο καί άφομοιώ- σιμον.

Εινε καί βοηθητικά τής πέψεως· γιατί προκα- λοΰν τήν έκκρισι του σιέλου καί τών υγρών στομά­χου καί εντέρων.

Ε ΐνε καί άντισηπτικά. ’Εμποδίζουν επομένως τις ανώμαλες ζυμώσεις τών πεπτικών οργάνων.

ΕΙνε καί ειδικά, καθώς είπαμε άλλοτε, στις διάρ­ροιες τών παιδιών.

Διεγείρουν καί τήν λειτουργίαν του ήπατος’ γι’ αυιό ωφελούν στις χρόνιες αυτού παθήσεις.

Μέ τά οργανικά του δξέα προλαμβάνει καί θερα­πεύει τήν ψαμμίασιν καί λιθίασι τών νεφρών. Π α- ρετηρήθη παντελής έλλειψις τών παθήσεων αυτών σέ περιφέρειες μηλοφόρες, δπου γίνεται χρήσις οίνου από μήλα.

'Γπεράνω δμως δλων βρίσκεται ή εναντίον τού άρθριτισμοΰ καί τής αρτηριοσκληρώσεων προληπτικήκαί θεραπευτική αυτών ίδιότης.

** *Τις ανωτέρω χρήσιμες πολλαπλές ιδιότητες έχουν

τά μήλα τρωγόμενα δχι ώς κομπόστα, άλλ* ωμά10

Page 146: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

μαζί μέ τήν φλούδα των καί την καρδιά των. Αυτόν τον τρόπον τοΰ φαγώματος δέν τον ΰπαγορεύει ή μόδα άλλ’ ή ανάλυσις, ή οποία έφερεν είς φως τδ* £ η ς :

Τά πιο σπουδαία για τις θεραπευτικές ιδιότητες στοιχεία του μήλου βρίσκονται στή φλούδα. Μεταφέ­ρουμε εδώ ένα από τά σχετικά πειράματα :

Κάψανε χωριστά ένα μήλο ολόκληρο και ένα ξεφλουδισμένο και μάζευσαν ξεχωριστά τήν στάκτη του καθενός. Και στών δύο τήν στάκτη βρήκαν πο- τάσσα, άσβεστον, μαγνήσιον, φώσφορον, αλλά μόνον στή στάκτη ολοκλήρου τοΰ μήλου βρήκαν σόδα, σί­δηρο και πυρίτιο.

Τά πολύτιμα δηλαδή αυτά στοιχεία δέν υπάρ­χουν παρά στή φλούδα. Καί δμως δλοι οΐ Ιατροί συνιστοΰν τά μήλα γιατί έχουν σίδηρο- καί ούτε ΐχνος σιδήρου υπάρχει στο ψαχνό.

'Όσον άφορ§ τό πυρίτιον είνε στοιχεΤον άπαραί- τητον στήν υγεία των ματιών, τών δοντιών, του δέρ­ματος καί τών τριχών. ΕΙνε τό στοιχεΐον πού κρατεί ελαστικές τις αρτηρίες καί προλαμβάνει τήν άρτηριο- σκλήρωσι καί τήν άνύψωσι τής πιέσεως τοΰ α ίμ α­τος. Ε ΐνε τό στοιχεΐον πού κάμνει τό σκόρδο πολύ­τιμη τροφή. Καί αύτό ΰπάρχει μόνον στή φλούδα πού πετάμε.

Γιά νά εινε λοιπόν τό μήλον ή τροφή πού χαρί­ζει υγεία και μακροβιότητα καί δικαιολογεί ώς εκ τούτου πληρέστατα τό προπατορικόν αμάρτημα, πρέ­πει νά τρώγεται ώμο καί ολόκληρον. ’Έτσι άλλωστε τό έφαγε καί ή Εύ'α μαζί μέ τον Ά δά μ . Ό δέ δφις αντιπροσωπεύει κατά πάσαν πιθανότητα τήν φωνή τών δυνατών φυσιολογικών τής διατροφής ενστί—

146 Τροφό κ«1 Zuri

Page 147: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Μ ηλκ 1*7

κτων των πρώτων ανθρώπων.’Ωμά δεν εινε δύσπεπτα, παρά μόνον σέ δσους

λησμονούν δτι τά δόντια βρίσκονται στο στόμα και δχι στο στομάχι. Δυστυχώς όμως εκείνοι πού τό λη­σμονούν εϊνε οι περισσότεροι, στους οποίους πρέπει νά προσθέσουμε καί δσους δεν έχουν κατάλληλα για μάσησι δόντια. "Ολοι αυτοί πρέπει νά τά τρώγουν ψητά και κατά προτίμησι τριφτά.

Δίδουμε έδώ μία συνταγή φαγητού με μήλα, τήν ■οποία παρελάβαμε άπό τδ πολύτιμο βιβλιαράκι Γερ­μανού ιατρού, πού μεταφράσθηκε στην ελληνική καί κυκλοφορεί υπό τον τίτλον <Φαγητά από φ ροϋια καί χόρτα ώμά». Συνιστοΰμε τό βιβλίο αύτό σέ όλους τούς πιστούς τής νέας διαιτητικής.

Παίρνετε έ'να μεγάλο μήλο ή δύο-τρία μικρά - 50 δράμια περίπου - τό τρίβετε στο τρίφτη ολόκληρο μαζί μέ τήν φλούδα καί τήν σκληρή καρδιά. Ρίπτετε μιά κουταλιά τής σούπας κοπανισμένα κα­ρύδια ή άμύγδαλα ή φουντούκια καί λίγο λεμόνι ή πορτοκάλι, άναλόγως τής Ιποχής. Τό δλον αναμι­γνύετε μέ γάλα τού κουτιού ή μέ μέλι. Ε ίνε εύ'γευστο υγιεινό καί θρεπτικό φαγητό.

"Αν άρκοΰν 50 δράμια μήλα ως προληπτικό των ασθενειών, δταν τρώγωνται από παιδικής ήλικίας, χρειάζεται όμως πλέον τών 300 δραμίων τήν ημέραν προς θεραπείαν τού αρθριτισμοΰ καί τής ηύξημένης πιέσεως. ΙΙεριττόν νά προσθέσω δτι, γιά νά ωφε- λήση ή μηλοθεραπεία, πρέπει νά συνοδεύηται μέ περιορισμό τής άλλης τροφής κατά ποιόν καί ποσόν.

* **

Ω φελεί ευτυχώς καί τό αφέψημα τού φλοιού

Page 148: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

148 Τροφή xoti Zut>

των μήλων ως διουρητικό καί διαλυτικό του ούρι* κοΰ οξέος καί των οΰρικών αλάτων κα'ι συνιστάιακ την σήμερον κατά του άρθριτισμοΰ, των χρονιών ρευματισμών και τής ποδάγρας. Ξηραίνομεν Ιν και- ρφ στο φούρνο φλούδες από μήλα και τις μεταβάλ­λουμε σέ σκόνι. 'Απ’ αυτή ρίπτουμε δυο κουταλιές: τής σούπας σε 500 γραμμάρια - 1 1)2 ποτήρι τού νερού - ζεστό νερό. Τό αφήνουμε νά βράση 5 λεπτά και νά σταθή 1)4 τής ώρας. Τό πίνουμε μέ λίγη ζάχαρι ή μέλι. Εϊνε όχι μόνον θεραπευτικόν, αλλά και νόστιμο ποτό.

"Οταν εΐνε εποχή των μήλων τό αφέψημα μπο­ρεί νά γίνεται με φρέσκες φλούδες.

Παρόμοια αποτελέσματα έχουν καί αί φλούδες τών κυδωνιών και των άχλαδιών.

Φαίνεται δμως δτι δεν εΐνε καί τόσον εύκολο νά γίνη δεκτό, χωρίς κά'ποια διπλιυματία, τό αφέψημα αυτό από δλους τούς πλουσίους.

Διακεκριμένος Ιπιστήμων άναφέρει δτι παρ’ ολί­γον νά τά χαλάση μέ ένα πλούσιο καλό πελάτη του, ό όποιος εθεώρησε Ανάρμοστο προς τήν θέσι του· ένα τέτοιο γιατρικό. «Ά κοΰς εκεί νά θέλη νά μό ποτίση μέ τά σκουπίδια τής κουζίνας μου !»

‘Ο γιατρός μόλις άντελήφθη τήν δυσαρέσκειάν του αφήνει τό ύφος τού φίλου, παίρνει μαζύ μέ τό· ύφος τού εξοχωτάτου Άσκληπιάδη καί τό συνταγο­λόγιό του καί γράφει :

«K picarpium m ali com m unis» (ήγουν φλούδες, από κοινά μήλα) καί διάφορες άλλες σέ λατινική γλώσσα ιερογλυφικές οδηγίες προς τό φαρμακοποιό· περί τού πώς νά παρασκευάση ιό αφέψημα τής μηι- λόφλουδας.

Page 149: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Μήλκ 149

Τό φάρμακο αυτό τόσο περισσότερο ωφέλησε τόν πάσχοντα, καθ’ δσον ό φαρμακοποιός έφρόν- τισε νά τό συνοδεύση με λογαριασμό του ύψους της ■ανθηρά; οικονομικής τοΰ πελάτου καταστάσεως.

Έ στω προς γνώσιν δλων των δμοφρόνων του πλουσίων ασθενών.

"Οσον όμως άφορφ τους φαινομενικώς μέχρις ώρας υγιείς και άπιστους προς τα πειραματικά δε­δομένα τής νέας διαιτητικής, πού εννοούν, κατα­βροχθίζοντας τά ψαχνά καί τά θρεπτικά, νά γλεν­τούν και νά γελούν είς βάρος τής φλουδοφαγίας, «ρκούμεθα νά πούμε :

«Θά γελάση μέ την καρδιά του, οποίος γελάση τελευταίος».

ΚΕ'.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΕΙΣ ΤΔΣ ΛΟΥΤΡΟΠΟΑΕΙΣ

Τό πόσον λίγο έχει Ιννοηθή από τούς ήλικιω- μένους ή σημασία τής διαίτης τό αντιλαμβάνεται δ καθένας άν παρακολούθηση τό πώς τρέφονται στις λουτροπόλεις δπου μεταβαίνουν γιά νά θεραπεύ­σουν κάποιο από ιά δυσάρεστα αποτελέσματα τής κακής μέχρις ώρας διατροφής των.

Ήμεΐς θά περιγράφουμε την διατροφή στά λου­τρά τής Υ πάτης, τήν όποία παρακολουθήσαμεν •αυτοπροσώπως. Καθώς δμως πληροφορούμεθα τά ΐδια και άπαράλλακτα συμβαίνουν σέ δλα σχεδόν τά λουτρά τής Ελλάδος.

Page 150: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

156 Τροφή και Ztth

Τά λουτρά τής Ύπατης φημίζονται, εκτός των άλλων, καί για τήν ειδική τρόπον τινά θεραπευτική των επίδρασι στά καρδιακά και λοιπά μέ ηΰξημένη την πίεσι τού αϊματος νοσήματα. Τόοη είνε ή άποτελεσματικότης των, ώστε λέγεται δτι δ Βακέζ είπε σέ Έλληνίδα κυρία, ή δποία μετέβη σε άνά- λογά τής Γαλλίας λουτρά :

— «Δεν υπάρχει λόγος σείς οί Έ λληενς νά έρ- χεσθε εδώ, αφού έχετε τά περίφημα τής Υ π ά τ η ς λουτρά».

Δυστυχώς τά περίφημα αύτά λουτρά μας δεν δίδουν ανάλογα τής αξίας των αποτελέσματα εξ αί­τιας τής κακής άπό πάσης άπόψεως διατροφής.

°Ιδού τί τρώγουν στο tab le d’ h ô te τών δΰσ πρώτης τάξεως ξενοδοχείων, στά οποία δεν δίδεται τροφή à la carte :

Τό μεσημέρι τό ένα πιάτο ή αυγά pochés, 2 τον αριθμό, σερβιρισμένα μέ δυό λογιών σάλτσες· ή ση· κοτάκια. Πιλάφι σηκοτάκια- βολοβάν σηκοτάκια' ή καί τά δυο μαζί : Όμελέττα σηκοτάκια. Λείπουν τά σηκοτάκια ; Παρών δ καβουρδισμένος κιμάς ώς μουσακάς ή παστίτσιο καί άλλα παρόμοια. Τό δεύ­τερο πιάτο κρέας.

Τό βράδυ πάντα μιά σούπα σαχλαμάρα· ποτέ χορτόσουπα* καί έπονται δυό πιάτα μέ ζωϊκό λεύ­κωμα, κρέας τό ένα καί τόάλλο ή ψάρι ή κοτόπουλο·

”Α ν ρωτάτε γιά τά χόρτα καί τά λαχανικά έν γένει, μόνον ως γαρνιτούρα. Στην ερώτησί μας : Γιατί τόση οικονομία στά χόρτα ; μάς άπήντησαν ; Aèv τά τρώνε.

*# *

Τό μενιού αυτό πού αποτελεί ειδική συνταγή γιά

Page 151: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

άρτηριοσκλήρωσι — εκλεκτής μάλιστα μάρκας ■— το τρώνε όχι μόνον οϊ νέοι, αλλά καί ή γερουσία, ή ο­ποία αποτελεί τήν τλειοψηφία των λουσμένων. Είδα νά το τρώγη καί ένας πού έσερνε το πόδι του, λεί­ψανο αποπληκτικής προσβολής.

Καί έτσι μέ τό δράμι ξελαφρόνουν άπό τα δη­λητήρια τό αίμα των στο άπέναντι κτίριο τών λου­τρών καί μέ τό καντάρι τα φορτόνονται στο εστια­τόριο του ξενοδοχείου.

Αϊ Δαναΐδες άντλοΰσαι σέ τρύπιο πιθάρι έχαναν δσο αντλούσαν. Ή γερουσία τών ξενοδοχείων χάνει τρώγοντας πολύ περισσότερον, άφ’ δ,τι ωφελείται λουομένη στα θαυμάσια λουτρά τής ‘Υπάτης.

Γερμανός καρδιολόγος επιτυγχάνει θαυμαστά ά- ποτελέσματα μέ χλιαρά λουτρά άπό κοινό νερό, άλλα με τήν πρέπουσα δίαιτα.

** *

Τελευταίως, Ικλεκτός τών λουτρών ιατρός επέτυχε νά καθιερωθή άνάλογος τής παθήσεως ενός έκαστου δίαιτα, πάντως προαιρετική.

Τί νομίζετε δτι συνέβη ; Έ να ς, Ινας παρατούσαν τήν δίαιτα καί προσχωρούσαν στο κοινό μενιού λέ- γοντες :

«Ή μεΐς ήλθαμε εδώ για τά λουτρά μας καί δχι για δίαιτες. Δίαιτα κάμνουμε καί στό σπίτι μας. Μιά καί καλοπληρόνουμε πρέπει καί νά καλοφάμε».

Πόσο μακρυά άπό τήν ψυχολογία καί τήν διανο­ητικότητα αυτή τής πλειοψηφίας τών πελατών βρί­σκεται δ διευθυντής τού ενός Ικ τών δύο καλών ξε­νοδοχείων, δ όποιος σέ συζήτησι για τον άνθυγιει- νόν αυτόν τρόπον τής διατροφής, είπε :

«Ποιος τούς υποχρεώνει νά παίρνουν άπό δλα

Διατροφή εις τάς λουτροιτόλει; 151

Page 152: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

'καί τόσο μάλιστα μεγάλες δόσειςΜά, ευλογημένε, δεν καταλαβαίνεις ; ’Αφού οι

άνθρωποι πληρόνουν ολα τά φαγητά πώς θέλεις νά φανε μόνο τά μισά ;

’Ακριβώς γιατί ή φρόνησις καί ή αυτοκυριαρχία είνε κάτι σπάνιο, γι’ αυτό σέ δλα τά λουτρά του πο­λιτισμένου κόσμου δχι μόνον ή άρμόζουσα δίαιτα άλλά καί ή ζωή εν γένει εινε υποχρεωτικά. Αυτό θά πή δργάνωσις.

Έ ν φ στά λουτρά αίφνης του Λουτρακιού δ'χι μόνον εΐνε ελεύθεροι νά τρώγουν μουσακάδες καί ϊμάμ-μπαΐλδή, άλλά καί νά ξενυκτούν παίζοντες στο καζίνο.

Ευτυχώς στην 'Υπάτη λείπει ή πληγή αυτή. Μέ τήν ήρεμη ζωή πού προσφέρει θά ήτο Ιδανικός τό­πος ξεκουράσματος καί άναγεννήσεως, αν ή δια­τροφή ήτο δλιγώτερο τοξική,

Οί μόνοι πού δεν εύθύνονται γιά τον τραγελα­φικόν αυτόν τρόπον διατροφής ήλικιωμένων καί μάλι­στα πασχόντων, είνε οί διευθΰνοντες τά ξενοδοχεία. Μή λησμονείτε οτι ξενοδοχείο θά πή ίηιχείρηαις καί ώς επιχείρησις δφείλει νά ίκανοποιή τό γούστο τών πελατών.

*Άν τό γούστο αυτό, τουλάχιστον τής πλειοψη- φίας, ικανοποιείται μέ σηκοτάκια, δμελέττες, γου­ρουνόπουλα, μουσακάδες, σάλτσες καί γαρνιτούρες δέ φταίνε βέβαια οί ξενοδόχοι.

Τόσο μάλιστα λιγώτερο εύθύνονται αυτοί καθ’ δσον μέ τήν μεγαλειτέρα προθυμία υποβάλλονται στον κόπο νά ετοιμάσουν στούς επιθυμοΰντας ιδιαι­τέρα δίαιτα.

Αυτού βρίσκουν τή σωτηρία των οί λίγοι φρό­

152 Τροφπ Χ«1 Ζωή

Page 153: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

νιμοι πού ξεύρουν οτι μόνον υποβαλλόμενοι στη πρέπουσα δίαιτα θά επιτύχουν ικανοποιητικά εκ της λουτροθεραπείας αποτελέσματα.

Έ θεάθησαν όμως καί μερικοί, οι όποιοι άφοΰ κατεβρόχθισαν τήν ιδιαιτέραν των δίαιτα πού άπε- τελεΐτο από ενα πιάτο μακαρόνια μέ την κορυφή σαν του όρους ’Αραράτ καί ενα μπιφτέκι διαστά­σεω ν ενός οικοπέδου, έθεάθησαν, λέγω, νά παίρ­νουν καί όλα τα φαγητά του μενιού τής ημέρας.

Κάποτε τό ενα από τά δύο ξενοδοχεία ΰπο τάς προτροπάς μερικών Ιατρών πελατών, άπλοποίησε κάπως την διατροφή.

— «Πώς εΐνε εδώ ή διατροφή;» ρωτοΟσε νεοα- φιχθείς πελάτης.

— «Πολύ μέτρια πράγματα- σαν τό σπίτι μας. Ό περσινός μάγειρος ήτο πολύ καλλίτερος. Έ καμνε -κάτι σάλτσες καί κάτι γαρνιτούρες.»

Έ να ς άλλος πελάτης απειλούσε πώς θά φύγη.— «Στο άλλο ξενοδοχείο, έλεγε, έχουν γαλοπού­

λες καί γουρουνόπουλα καί κάθε βράδυ γλύκισμα».Νά έλεγε, τουλάχιστον, ότι εκεί έχουν πολλά καί

•εκλεκτά φρούτα;Ά λλ3 ή πτώχεια καί τών δυο σέ φρούτο εΐνε

επαισθητή από όλους καί ιδιαιτέρως από τούς λί­γους πού υποβάλλονται στη δίαιτα. Τό βέβαιον είνε ~δτι τά εκλεκτά φρούτα εινε ακριβά καί δεν συμφέ­ρουν.

Θά συνέφεραν μόνον υπό την έξης απολύτως απί­θανη προϋπόθεσιν; "Οτι ό καθένας χωριστά καί *δλοι μαζί οι πελάται θά έλεγαν στον διευθυντή τού ξενοδοχείου;

«Ευχαρίστως πληρόνουμε όσα μάς ζητείτε, μέ

Δ ιατροφή ε ΐ; τάς λουτροπόλεις 133

Page 154: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

1Μ Τρβφίΐ καί Ζβιή

μίαν δμως συμφωνίαν: Μάς αρκεί έ'να ζωικό λεύ­κωμα τήν ήμερα. Τά άλλα τρία καθώς καί δλα σας τά ορεκτικά καί τά γλυκά νά τά μεταβάλετε σέ φρούτο».

Καί νά εϊσθε βέβαιοι δτι στη περίπτωσι αυτή τά ξενοδοχεία θά συναγωνίζωνται δχι πλέον σέ αρι­θμό πιάτων, σέ σάλτσες καί γαρνιτούρες αλλά σέ ποι­ότητα καί ποσότητα φρούτων.

Ε πειδή δμως αυτό εινε, καθώς είπαμε, απίθανος ΰπόθεσις, γι’ αυτό εϊνε απόλυτος ανάγκη νά οργα­νωθούν καί τά δικά μας λουτρά καί νά γίνη υπο­χρεωτική ή δίαιτα, άλλά καί ή ζωή, δπως εινε σέ δλα τά μέρη του κόσμου.

Ά λ λ ’ αν ή υποχρεωτική δίαιτα εινε απαραίτητη στά λουτρά γιά νά γίνη αισθητή στην υγεία μας ή θεραπευτική αυτών ενέργεια, χρειάζεται δμως νά συνεχισθή καί στο σπίτι γιά νά κρατήσουμε δ,τι εκερδίσαμε. "Αν ξαναμποΰμε στο άγριο φαγοπότι,άδικος δ κόπος καί τά έξοδα των λουτρών.

*★ *«Θά γεράσω δποτε θέλω», λέγει δ Μπέρναρ Σώ.Καί τό επιτυγχάνει γιατί τρώγει λίγο καί λιτά

καί ασκείται αρκετά.Π όσο δίκαιο είχαν οΐ πρόγονοί μας νά τιμούν

τό ανθηρό γήρας καί νά δίδουν σ’ αυτούς εξαιρε­τική θέσι στήν εορτή τών Π αναθηναίω ν.

Διαβάζουμε σέ σχετική περιγραφή :«Είτα δέ φέροντες κλάδους ελαίας εν χερσί εβά-

διζον καλοί καί σεμνοί γέροντες, οΐτινες εν τφ αγώ­γι τής πρεσβυτικής εύμορφιάς τήν νίκην ειχον νι- κήσαντες. 'Ως εις εύγενή δέ παραδείγματα άπέβλε- πεν ή νεολαία τών ’Αθηνών εις τούς λευκότριχας

Page 155: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

Διατροφή είς τάς λουτροπόλει;

τούτους «νδρας, οιτινες μέχρι του γήρατος είχον διατηρήσαντες τό σεμνόν κάλλος και τήν άνθηρό- τητα του τε σώματος καί τής ψυχής».

Οΐ πρόγονοί μας που βρήκαν τό σωστό σέ ολα έκήρυσσαν διαγωνισμούς, δ'χι για τά όμορφα κορί­τσια, άλλα για τούς ανθηρούς γέρους.

Τίποτε, αλήθεια, ωραιότερο καί ήθικώτερο, επο­μένως καί διδακτικώτερο, από τά θαλερά γεράματα.. Γιατί προϋποθέτουν άπλότητα ζωής, λιτότητα τρο­φής καί γενικώς κυριαρχία επί των ζωωδών το ν άνθρώπου ενστίκτων.

Τά θαλερά γεράματα εΐνε τό άφροστεφάνωμο» μιας αληθινά πολιτισμένης ζωής.

Page 156: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΕΡΓΑ ΤΗ Σ ΙΔΙΑΣ

α π ό Δρ. 35

Τ ρ ο φ ή 2£ ω ή Α .'. τ ό μ ο ς Δ ρ . 40

Γ ε ν ε τ ή σ ι α α γ ω γ ή ϊ

1) Γ ια τό κ ο ρ ίτσ ι2) "Ε ρ ω ς - Γ άμ ο ς

’ Ι α τ ρ ό ς τ ή ς Ο ικ ο γ ε ν ε έ α ς » 30

Ε π ισ τ ή μ η κ α ί κ ο μ μ ο υ ν ισ μ ό ς » 8

Υ γ ε ία , Ώ μ ο ρ φ ιά , Η θ ικ ή | . » 1Λ, }α π ο » 10Ε ξ ω σ π ιτ ικ ή ερ γα σ ία τή ς γ υ ν α ίκ α ς ]

(Τά δύο τελευταία εκδοσις τοϋ περιοδικού «Έρευνα»).

Π ω λοΰνται εί$ τά κυριώτερα β ιβλιοπω λεία κα ί παρά τή συγγράφει, 'Οδός Σκαλιστήρι) 4.

Ε ις τ ά ; επ α ρ χ ία ; πωλοΰνται μέ τά ; α υτά ; των "Αθηνών τ ιμ ά ; χω ρί; έπιβάρυνσι ταχυδρομικώ ν τελώ ν.

Page 157: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΤΡΟΦΗ κ α ι ΖΩΗΕ ίναι βιβλίον χρήσιμον διά τάς οικογένειας καί

τά σχολεία.Περιλαμβάνει δλα τά περί διατροφής ά'ρθρα,

τά όποια Ιδημοσιεύθησαν κατά καιρούς στο « Ε λεύ ­θερον Βήμα».

Πραγματεύεται κατά τρόπον εύ'ληπτον καί εύχά- ριστον τήν νέα υγιεινή, θρεπτική καί οικονομική διατροφή, πού οφείλει ν’ αντικαταστήσω τήν προ τής άνακαλύψεως τών βιταμινών καί λοιπών απα­ραιτήτων στήν ύγεία συστατικών ανθυγιεινήν δια­τροφήν, στήν οποία οφείλεται ή κατάρρευσις τής υγείας τών πολιτισμένων λαών.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α' ΤΟΜΟΥ

ΜΕΡΟΣ Α'"Υγεία καί μακροβιότης.—Έπανάστασις στη διατροφή.—

Βασικοί κανόνες υγιεινής διατροφής.Βιταμίνες—Φρούτα—Χ όρτα—"Ωμά καί τύφος.Μαύρο ψωμί—Κρεωφαγία—Φυτοωαγία.Μικτή δίαιτα—Δίαιτα ισχνών καί προφυματικών. Ά ρθριτισμός—Παχυσαρκία—Διαβήτης.Τό μυστικό τής υγείας καί μακροβιότητος.Τέσσαρες πίνακες περιέχοντες τήν σύνθεσιν καί τήν εις

θερμίδας αξίαν όλων σχεδόν τών τροφών μας. ΜΕΡΟΣ Β'

’Εγχώρια προϊόντα διατροφήςΣταφίδα—Σταφιδόψωμο—Γλυκίσματα μέ σταφίδα—Ή

σταφίδα στή κουζίνα.Σύκα—Πορτοκάλια καί λοιπά εσπεριδοειδή.Έ ληά καί λάδι—Μέλι.

Page 158: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΓΕΝΕΤΗΣΙΑ ΑΓΩΓΗ

Α'·

ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ

Τ ό βιβλίο τούτο απευθύνεται :

Πρός τίς προοδευτικέ; μητέρες, πού εννο ο ύ ν -τούς κ ινδύνους τούς όποίους δ ια τρέχουν τά κορ ί­τσ ια τους στη σημερινή κο ινω νία καί θέλουν από μ ικ ρ ά ν ά τά προετοιμάσουν στή ζωή.

Πρός τά ίδ ια τά κορίτσ ια, πού έπιθυμοϋν φωτι­σμένα ν ά βαδίζουν στό δρόμο της ζωής.

Πρός τό ν δ ιδασκαλικό κόσμο κα ί όλους, έν γέ- ν ε ι , πού έπιθυμοδν νά γνω ρίζουν, πώς άντικρύζει ή Ε π ισ τή μ η τά ζη τή μ α τα τής γενετήσιας ηθικής καί γενετήσ ιας αγωγής.

Page 159: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ο ΙΑΤΡΟΣ ■— = = τηι ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

ΜΕΡΟΣ ΠΡ2Τ0ΝΑ ιτ ιο λο γ ία , προφύλαξις κ α ί θεραπεία μολυσματι­

κών νοσημάτω ν.Μ ικρόβια - “Α μυ να όργανισμοΰ - Μ ικροβιοφαγία. ‘Α νοσία · ’Εμβολιασμός - Ό ρροθεραπεία . Ά πομόνω σις - Ά πολΰμ ανσ ις.Τϋφος - Φ θίσις - Έ ξανθηματικά νοσήματα κλπ. ‘ΕλονοσίαΤραύμα - ’Ασηψία - ,Ά ντ ισ η ψ ία .Φ λ εγμ ο νή - απόστημα.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟΝ

Πρώται βοήθειαι.Α ιμ ορραγία - Έ πίσταξις - ΑΙμόπτυσις.’Αποπληξία - λιποθυμία.‘Ασφυξία - Π νιγμός - Τ εχνη τή α ναπνοή . ‘Ε γκα ύματα - Ή λ ία σ ις ’Η λεκτροπληξία.Κ ά τα γμ α - Έξάρθρωσις - Μώλωπες.Δ ηλητηριάσεις.Ο ικ ια κ ό ν φ αρμακειον.‘Η γ υ να ίκ α ώς νοσοκόμος.

ΠΡΟΣΕΧΩΣ ΤΟΜΟΣ Β*

Page 160: Άννα Κατσίγρα - Τροφή και ζωή

ΓΕΝΕΤΗΣΙΑ ΑΓΩΓΗ Β '

Ε Ρ Ω Σ - Γ Α Μ Ο Σ

ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ

Α'. ’Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς "Ε ρω ςα'. Κατάργησις τής οικογένειας, β'. Ελεύθεροι προ τ.οΰ γάμου έρωτες, γ'. Στείροι προ του γάμου ερωτες.

Β '. Π ο λ υ γ α μ ία - Μ ο νο γ α μ ία

Στά ζφα - στους ανθρώπους.Πολυανδρία - Γυναικοκρατία. Κοινοκτημοσύνη.

Γ '. Α ϊτ ια κ ρ ίσ εω ς γά μ ο υ .Βιομηχανικός πολιτισμός - χειραφέτησις. Πολυτέλεια - διαφθορά.

Δ '. Θ εμ ελ ιώ δ εις π α ρ ά γ ο ντ ες κ α λ ο ΰ γ ά μ ο υ , α . Υ γεία - πιστοποιητικά υγείας, β'. Οικονομικός παράγων, γ'. Κοινά Ιδανικά.

Ε '. Σ χ έσ ε ις έρ ω τος κ α ί γ ά μ ο υ

Γάμος εξ έρωτος.Γάμος - έκτίμησις.Γάμος - συνοικέσιον.

Σ Τ .' Σ χ έσ ε ις έρ ω το ς κ α ί ε υ γ ο ν ία ς

ΜΕΡΟΣ ΔΕΓΤΕΡΟΝ

Κωμιρδία του έρωτος του "Ιψεν.