1

Γεληθή θαη Δηδηθή Φπηνπαζνινγία

ηόρνη ηνπ καζήκαηνο • Καηαλφεζε ησλ αζζελεηψλ ησλ θπηψλ • Γηάγλσζε ησλ αζζελεηψλ • Γλψζε ηεο βηνινγίαο ησλ παζνγφλσλ

• Γλψζε ηνπ ηξφπνπ εμάπισζεο ησλ αζζελεηψλ • Καηαλφεζε ηεο ζηξαηεγηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ

αζζελεηψλ

εκαζία ησλ αζζελεηώλ ησλ θπηώλ

Παξνχζα θαηάζηαζε –

10% ηνπ ζπλφινπ ηεο παξαγσγήο ράλεηαη απφ ηηο αζζέλεηεο (30% απφ αζζέλεηεο, έληνκα, δηδάληα).

Ζ εηζαγσγή εμσηηθψλ παζνγφλσλ: Ηφο ηεο Σξηζηέδαο ησλ εζπεξηδνεηδψλ.

Πεξηνξηζκνί ζην εκπφξην

Κφζηνο επεκβάζεσλ αληηκεηψπηζεο

πλερήο εμέιημε ησλ παζνγφλσλ:

–πάζηκν ηεο αληίζηαζεο ησλ θαιιηεξγνχκελσλ πνηθηιηψλ

–Αλάπηπμε αληνρήο ζε θπηνπξνζηαηεπηηθά πξντφληα

Αζζέλεηεο πνπ ζίγνπλ:

1) νιφθιεξν ην θπηηθφ θεθάιαην π.ρ. μεξάλζεηο δέλδξσλ θαη πνπ είλαη πεξηζζφηεξν θαηαζηξεπηηθέο

2) ην παξαγφκελν πξντφλ π.ρ. θειηδψζεηο θαξπψλ. Τπνβάζκηζε πνζφηεηαο, πνηφηεηαο, κεηαζπιιεθηηθήο

δηαηήξεζεο.

Έλα θπηφ ζεσξείηαη πγηέο ή θπζηνινγηθφ φηαλ, αλαπηπζζφκελν θάησ απφ ζπλζήθεο πνπ ηνπ

εμαζθαιίδνπλ θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία, νινθιεξψλεη φιεο ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπ κε ην θαιχηεξν δπλαηφ

απνηέιεζκα πνπ ηνπ επηηξέπνπλ νη γελεηηθνί ηνπ ραξαθηήξεο.

Φπζηνινγηθέο Λεηηνπξγίεο Τγηνύο Φπηνύ

1.Αλάπηπμε θπηηάξσλ θαη δηαθνξνπνίεζε ηζηψλ

2. Λήςε λεξνχ θαη Θξεπηηθψλ ζηνηρείσλ απφ ην έδαθνο

3. Μεηαθίλεζε λεξνχ θαη ζξεπηηθψλ

4. Φσηνζχλζεζε θαη ζχλζεζε ζαθράξσλ

5. Μεηαθίλεζε, ρξεζηκνπνίεζε θαη απνζήθεπζε ησλ ζαθράξσλ

6. κεηαβνιηζκφο θαη ζχλζεζε νξγαληθψλ ελψζεσλ

7. Αλαπαξαγσγή

Παξάζηηα

Παξάζηην είλαη δσληαλφο νξγαληζκφο ν νπνίνο δεη θαη ηξέθεηαη ζε βάξνο άιισλ νξγαληζκψλ

Οη θέξνληεο ην παξάζηην νξγαληζκνί θαινχληαη μεληζηέο απηνχπ.ρ. ν θαπλφο είλαη μεληζηήο ηνπ κχθεηα

Peronospora tabacina, ν νπνίνο πξνθαιεί ηελ αζζέλεηα ηνπ πεξνλφζπνξνπ ηνπ θαπλνχ.

Υποτρεωηικά παράζιηα

Απφ ηα παξάζηηα εθείλα πνπ είλαη ππνρξεσκέλα λα ζπκπιεξψζνπλ ην βηνινγηθφ ηνπο θχθιν επάλσ ζε δσληαλά

θπηά ραξαθηεξίδνληαη ζαλ ππνρξεσηηθά παξάζηηα Γελ είλαη ηθαλά λα αλαπηπρζνχλ επάλσ ζε ηερλεηά

ππνζηξψκαηαΠαξάδεηγκα: νη κχθεηεο ησλ ηάμεσλ Uredinales θαη Erysiphales.

Προαιρεηικά παράζιηα

Δίλαη ηα παξάζηηα ηα νπνία δνπλ ζπλήζσο ζαλ ζαπξφθπηα, είλαη φκσο ηθαλά, ππφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο λα

παξαζηηήζνπλ ζε δσληαλνχο ηζηνχο.

Σα πξναηξεηηθά παξάζηηα θαιιηεξγνχληαη επάλσ ζε ζε ηερλεηά ππνζηξψκαηα

Παξάδεηγκα: κεξηθά είδε ηνπ γέλνπο Alternaria, είδε ησλ γελψλ Rhizopus, Mucor θ.α.

Προαιρεηικά ζαπρόθσηα

Δίλαη ηα παξάζηηα ηα νπνία κπνξνχλ λα δήζνπλ ζαλ ζαπξφθπηα ζε θάπνην έζησ ζηάδην ηνπ Βηνινγηθνχ ηνπο

θχθινπ. Καιιηεξγνχληαη ζε ηερλεηά ππνζηξψκαηα

Παξάδεηγκα: κεξηθά είδε ηνπ γέλνπο Ustilago θαζψο θαη είδε ηνπ γέλνπο Venturia.

Όηαλ έλα παξάζηην πξνθαιεί βιάβε ηνπ μεληζηή, θαιείηαη παθογόνο.

Όηαλ δηαηαξάζζεηαη κία ή πεξηζζφηεξεο απφ ηηο θπζηνινγηθέο ιεηηνπξγίεο ηνπ θπηνχ (πξνζβάιιεηαη ν

ηζηφο ή ην φξγαλν πνπ επηηειεί ηελ αληίζηνηρε θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία) θαη ε δηαηαξαρή απηή εθδειψλεηαη κε

θάπνηεο θπζηνινγηθέο ή αλαηνκηθέο αιινηψζεηο, ζεσξνχκε ην θπηφ αζζελέο.

Ζ αηηία πνπ πξνθαιεί ηε δηαηαξαρή ηεο θπζηνινγηθήο ιεηηνπξγίαο κπνξεί λα είλαη:

1.ε δξαζηεξηφηεηα θάπνηνπ παζνγφλνπ νξγαληζκνχ,

2.ε επίδξαζε δπζκελψλ ζπλζεθψλ ηνπ πεξηβάιινληνο ή

3.ε έιιεηςε θάπνηνπ ζξεπηηθνχ ζηνηρείνπ απαξαίηεηνπ γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ιεηηνπξγίαο

ηνπ θπηνχ.

2

Ζ δξαζηεξηφηεηα ησλ παζνγφλσλ είλαη αξρηθά ρεκηθήο θχζεσο θαη ζηε θάζε απηή δελ είλαη έθδεια ηα λνζεξά

ραξαθηεξηζηηθά (ζπκπηψκαηα) ηεο αζζέλεηαο. Όκσο, ν ζηαζεξφο, ζπλερήο ή έζησ θάπνηαο δηάξθεηαο εξεζηζκφο

απφ ην παζνγφλν νδεγεί ζε θπηηαξνινγηθέο θαη ηζηνινγηθέο αιιαγέο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ αζζέλεηα.

ΟΡΗΜΟ ΣΖ ΑΘΔΝΔΗΑ

Αζζέλεηα είλαη ε δηαηαξαρή ηεο θπζηνινγηθήο ιεηηνπξγίαο θπηηάξσλ ή ηζηψλ ηνπ θπηνχ πνπ νθείιεηαη ζε

ζπλερή ή καθξάο δηαξθείαο εξεζηζκφ απφ παζνγφλν παξάγνληα θαη εθδειψλεηαη κε θπζηνινγηθέο ή

κνξθνινγηθέο αιινηψζεηο.

ηε γεσξγηθή πξάμε ε αζζέλεηα έρεη άκεζε ζρέζε κε ην νηθνλνκηθό απνηέιεζκα Τπάξρνπλ εθηξνπέο θπζηνινγηθψλ ιεηηνπξγηψλ ρσξίο δπζκελείο επηδξάζεηο ζην νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα,

αληίζεηα κάιηζηα είλαη επηζπκεηέο. Ζ έληνλε πνηθηιφρξσζε ζηα θπζηνινγηθά κνλφρξσκα άλζε ή θχιια

δηαθφξσλ θαιισπηζηηθψλ (γαξχθαια, ηνπιίπεο θιπ.)

Γηα ηελ πιεξέζηεξε, ζπλεπψο, ζεψξεζε ηεο αζζέλεηαο, ζα πξέπεη ε δηαηαξαρή ηεο θπζηνινγηθήο ιεηηνπξγίαο

λα ζπλεπάγεηαη ηε κείσζε ηεο πνζφηεηαο ή ηελ ππνβάζκηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξαγφκελσλ πξντφλησλ κε

δπζκελείο επηπηψζεηο ζην νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα.

ΑΑππααιιηηοούύννηηααιι ηηρρεειιςς ππααρράάγγοοννηηεεςς γηα ηελ εκθάληζε κηαο αζζέλεηαο

Α) Ο παζνγφλνο παξάγνληαο πξέπεη λα είλαη παξψλ. Β) Ο μεληζηήο πξέπεη λα είλαη εππαζήο ζηνλ παζνγφλν

παξάγνληα. Γ) Σν πεξηβάιινλ πξέπεη λα επλνεί ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ μεληζηή θαη παζνγφλνπ.

Αζζέλεηα = f (μεληζηήο X παζνγφλν X πεξηβάιινλ)

Παζνγφλνη παξάγνληεο αζζελεηψλ ησλ θπηψλ

Α. Μεηαδνηηθέο ή κνιπζκαηηθέο ή πνπ νθείινληαη ζε βηνηηθνύο παξάγνληεο:

1) Μχθεηεο

2) Πξνθαξπσηηθνχο νξγαληζκνχο (βαθηήξηα, κπθνπιάζκαηα)

3) Ηνί θαη ηνεηδή

4) Φαλεξφγακα παξάζηηα (παξαζηηηζκφο απφ αλψηεξα θπηά)

Β. Με κεηαδνηηθέο ή κε παξαζηηηθέο αζζέλεηεο ή πνπ νθείινληαη ζε αβηνηηθνύο παξάγνληεο:

1) Γπζκελείο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο

2) Έιιεηςε ζξεπηηθψλ ζηνηρείσλ.

Δθδήισζε ηεο αζζέλεηαο πκπησκαηνινγία

•Σα ζπκπηψκαηα κηαο αζζέλεηαο είλαη ε αληίδξαζε ηνπ θπηνχ ζηελ πξνζβνιή ηνπ παζνγφλνπ•Πξνδίδνπλ ηε

θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ηνπ θπηνχ ε νπνία έρεη δηαηαξαρζεί••Δμσηεξηθέο αιινηψζεηο (καθξνζθνπηθά) ζηε

κνξθνινγία ηνπ θπηνχ (λνζεξνί ραξαθηήξεο).

πκπηώκαηα

Σα ζπκπηψκαηα νκαδνπνηνχληαη ζε έμη θαηεγνξίεο:

α. πκπηψκαηα ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε ησλ θπηψλ

β. Δθηξνπέο απφ ην θπζηνινγηθφ ρξσκαηηζκφ

γ. Νεθξψζεηο / Απνζχλζεζε ηζηψλ

δ. Γηαηαξαρέο ζηελ νηθνλνκία ηνπ λεξνχ

ε. Δθθξίζεηο ησλ θπηψλ

ζη. Πηψζεηο νξγάλσλ ηνπ θπηνχ.

εκεία

Πάλσ ζηνπο πξνζβιεκέλνπο ηζηνχο αλαπηχζζνληαη ηα βιαζηηθά ή αλαπαξαγσγηθά φξγαλα ησλ

παζνγφλσλ κηθξννξγαληζκψλ πνπ πξνθαινχλ ηελ αζζέλεηα.

εκεία νλνκάδνληαη ηα μέλα πξνο ην θπηφ ζψκαηα πνπ απνηεινχλ κέξε ηνπ παζνγφλνπ θαη

αλαπηχζζνληαη επί ησλ ζπκπησκάησλ.

1. Δμαλζήζεηο - Δπαλζήζεηο: είλαη κπθήιην θαη θαξπνθνξίεο (ζπφξηα) κπθήησλ πνπ αλαπηχζζνληαη ζαλ

ρλνύδη ή "κνύρια" κε ρξψκα ζπλήζσο ιεπθφ, ηεθξφ, ηψδεο, καχξν θ.α. επί ησλ ηζηψλ πνπ έρνπλ

κπθεηνινγηθή πξνζβνιή.

2. ηίγκαηα: θαξπνθνξίεο κπθήησλ πνπ δηαθξίλνληαη καθξνζθνπηθά ή κε θαθφ ζαλ ζθνπξόρξσκα ζηίγκαηα

ζην θέληξν θειίδσλ ή επί ησλ ειθψλ ή άιισλ ηζηψλ πνπ έρνπλ ππνζηεί κπθεηνινγηθή πξνζβνιή.

3. σξνί ζε θιχθηαηλεο: θαξπνθνξίεο κπθήησλ πνπ αλαπηχζζνληαη θάησ απφ ηνλ επηδεξκηθφ ηζηφ ν νπνίνο

δηαξξεγλχεηαη θαη απειεπζεξψλνληαη ηα ζπφξηα.

4. Μαληηάξηα: μπιψδεηο ή ζαξθψδεηο ζρεκαηηζκνί, θπξίσο θαξπνθνξίεο βαζηδηνκπθήησλ, πνπ αλαπηχζζνληαη

πάλσ ζηνπο θνξκνχο δέλδξσλ νη νπνίνη έρνπλ πξνζβιεζεί απφ αζζέλεηεο ηνπ μχινπ, ή πάλσ ζην έδαθνο.

6. Ρηδόκνξθα: κπθειηαθνί ζρεκαηηζκνί ζαλ θνξδφληα πνπ αλαπηχζζνληαη ζπλήζσο πάλσ ζηηο ξίδεο ή ζην

έδαθνο.

7. θιεξώηηα: κηθξά καχξα ζθιεξά ζσκαηίδηα κεγέζνπο κέρξη 1 εθαηνζηνχ πνπ απνηεινχληαη απφ

κπθειηαθέο πθέο ζπζζσκαησκέλεο.

8. Βαθηεξηαθά εθθξίκαηα

3

Μύθεηεο

To ζψκα ηνπο νλνκάδεηαη ζαιιφο. •Σα θχηηαξα ηνπο θέξνπλ θπηηαξηθφ ηνίρσκα φπσο απηά ησλ θπηψλ •Γελ

έρνπλ ρισξνθχιιε. •Σν ζψκα ηνπο απνηειείηαη απφ λήκαηα, κε ζρεδφλ ζηαζεξή δηάκεηξν, ηα νπνία

νλνκάδνληαη πθέο νη νπνίεο δηαθξίλνληαη ζε δχν ηκήκαηα: ην βιαζηηθό θαη ην αλαπαξαγσγηθό. •Σν βιαζηηθφ

ηκήκα νλνκάδεηαη κπθήιην ή κπθειηαθέο πθέο. Με απηέο ν κχθεηαο αληιεί ηηο αλαγθαίεο ηξνθέο γηα ηελ

αλάπηπμή ηνπ.

Οη πθέο έρνπλ ηνίρσκα πνπ απνηειείηαη απφ ρηηίλε ή θπηηαξίλε. ηα αλεπηπγκέλα είδε, ην

πξσηφπιαζκα ησλ κπθειηαθψλ πθψλ δηαθφπηεηαη θαηά δηαζηήκαηα απφ θάζεηα δηαθξάγκαηα ή septa (ιαηηληθά

septum = ρψξηζκα). Σν κπθήιην απηφ νλνκάδεηαη πνιπθχηηαξν. ηηο θαηψηεξεο κνξθέο ηα δηαθξάγκαηα είλαη

ζπάληα ή ιείπνπλ. θάζε θχηηαξν ηνπ κπθειίνπ κπνξεί λα δψζεη γέλεζε ζε έλα πιήξε κχθεηα.

•Οη κχθεηεο είλαη επθαξησηηθνί νξγαληζκνί. ε θάζε θχηηαξν ππάξρεη έλαο ή πεξηζζφηεξνη ππξήλεο ζαθψο

νξγαλσκέλνη.

•Ζ αχμεζε ηνπ κπθειίνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηα άθξα ησλ πθψλ ελψ εκθαλίδνληαη δηαθιαδψζεηο. •Σν κπθήιην

παξνπζηάδεη αθηηλσηή αλάπηπμε.

•ηνπο ηζηνχο ησλ θπηψλ ην κπθήιην αλαπηχζζεηαη ζηελ επηθάλεηα είηε ζηνπο κεζνθπηηάξηνπο ρψξνπο θαη

απνζηέιιεη κπδεηήξεο ζην εζσηεξηθφ ησλ θπηηάξσλ ηνπ μεληζηή.

Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ βηνινγηθνχ ηνπο θχθινπ νη πθέο νξηζκέλσλ κπθήησλ δηα πινθήο θαη

αλαζηνκψζεσο ζρεκαηίδνπλ κηα κνξθή ςεπδντζηνχ ην πιεθηέγρπκα. Γηαθξίλνπκε δχν ηχπνπο πιεθηεγρχκαηνο:

Σν πξνζέγρπκα πνπ απνηειείηαη απφ πθέο ραιαξά ζπλπθαζκέλεο κεηαμχ ηνπο θαη ην ςεπδνπαξέγρπκα φπνπ νη

πθέο είλαη πνιχ ζηελά ζπλδεδεκέλεο κεηαμχ ηνπο. Οξηζκέλεο θνξέο νη πθέο ηνπ κπθειίνπ ελψλνληαη θαη

ζρεκαηίδνπλ ζπκπαγείο ηζηνχο ζαλ θνξδφληα, ηα νπνία δηαθιαδίδνληαη ψζηε ηειηθά κνηάδνπλ κε ξίδεο. Οη

ζρεκαηηζκνί απηνί νλνκάδνληαη ξηδφκνξθα. ε άιιεο πεξηπηψζεηο νη πθέο ζπλελψλνληαη θαη ζρεκαηίδνπλ

κηθξά, ζθιεξά, ζπλήζσο ζθαηξηθά ζψκαηα νξαηά κε γπκλφ κάηη (ζθιεξψηηα).

Φπζηνινγία

Οη κχθεηεο ζηεξνχκελνη ρισξνθχιιεο είλαη αλίθαλνη λα ζπλζέζνπλ κφλνη ηνπο πδαηάλζξαθεο πνπ

ρξεηάδνληαη γηα ηελ αλάπηπμή ηνπο (εηεξφηξνθνη νξγαληζκνί). Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο αλεχξεζεο έηνηκεο

νξγαληθήο νπζίαο γηα ηε δηαηξνθή ηνπο, νδήγεζε ηνπο κχθεηεο ζηνλ παξαζηηηζκφ ή ηνλ ζαπξνθπηηζκφ. Οη

κχθεηεο πνπ πξνζβάιινπλ δσληαλνχο ηζηνχο ραξαθηεξίδνληαη σο παξάζηηνη. Δθείλνη νη νπνίνη αλαπηχζζνληαη

ζε λεθξά νξγαληθά ππνιείκκαηα νλνκάδνληαη ζαπξφθπηνη. Ο κχθεηαο Fusicladium dendriticum, (θνπδηθιάδην

ηεο κειηάο) είλαη θαη' αξρήλ παξάζηην (πξνζβάιιεη δσληαλά φξγαλα ηνπ δέλδξνπ). Ο κχθεηαο ζπλερίδεη λα δεη

θαη ζηνπο λεθξνχο ηζηνχο ησλ πεζκέλσλ θχιισλ ηνπ δέλδξνπ ην ρεηκψλα. Δίλαη ηφηε ζαπξφθπην.

Οη κχθεηεο έρνπλ δύν ηξόπνπο αλαπαξαγσγήο: Σελ αγελή θαη ηελ εγγελή πνπ νδεγνχλ αληίζηνηρα

ζηελ παξαγσγή αγελψλ θαη εγγελψλ ζπνξίσλ.

Καηά ηελ αγελή αλαπαξαγσγή, ε παξαγσγή ηνπ λένπ ζπγαηξηθνχ θπηηάξνπ γίλεηαη κεηά απφ κηησηηθή

ππξελνδηαίξεζε ηνπ κεηξηθνχ. Δίλαη ν θπξηφηεξνο ηξφπνο αλαπαξαγσγήο ησλ κπθήησλ ζηε θχζε.

Δπαλαιακβάλεηαη πνιιέο θνξέο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο θαη εμαζθαιίδεη ηεξάζηην αξηζκφ ζπνξίσλ. Ο

ξφινο ησλ αγελψλ ζπνξίσλ ζηελ εμέιημε ηεο αζζέλεηαο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο, αλ ιεθζεί ππφςε κάιηζηα

φηη απνηεινχλ ηα θπξηφηεξα κνιχζκαηα γηα ηελ κεηάδνζε ηεο αζζέλεηαο.

Ζ εγγελήο αλαπαξαγσγή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηε γνληκνπνίεζε (ζπγρψλεπζε ηεο γελεηηθήο νπζίαο δχν

ππξήλσλ δηαθνξεηηθνχ θχινπ) πκπιεξψλεηαη κηα θνξά ην ρξφλν θαη εμαζθαιίδεη ηελ επηβίσζε ηνπ κχθεηα

θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δπζκελψλ ζπλζεθψλ. Πξνθχπηνπλ ηα εγγελή ζπφξηα, ηα νπνία είλαη ζπλήζσο

δηαρεηκάδνπζεο κνξθέο ζην βηνινγηθφ θχθιν ησλ κπθήησλ. Οη πεξηζζφηεξνη κχθεηεο αλαπαξάγνληαη θαη

εγγελψο θαη αγελψο. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ε εμάπισζε ηνπ κχθεηα πξαγκαηνπνηείηαη κε ηε βνήζεηα

ζπνξίσλ, ηα νπνία απνθνιινχληαη απφ ην κπθήιην θαη παξαζχξνληαη απφ ηηο βξνρέο ή κεηαθέξνληαη ζε

κεγάιεο απνζηάζεηο κε ηνλ αέξα.

Οη κύθεηεο αλαπαξάγνληαη αγελώο κε:

1. Σκεκα ηνπ κπθειίνπ

Θαιινζπόξηα: α) Αξζξνζπόξηα: πξνθχπηνπλ απφ ηεκαρηζκφ ηνπ κπθειίνπ ζηα ζεκεία ησλ δηαθξαγκάησλ.

Έηζη ε κπθειηαθή πθή δηαηξείηαη ζε πνιιά ζπφξηα. β) Βιαζηνζπόξηα: πξνθχπηνπλ ή απφ βιάζηεζε θπηηάξσλ

ηνπ κπθειίνπ ή άιινπ ζπνξίνπ. Σν αξρηθφ θχηηαξν δηνγθψλεηαη ή επηκεθχλεηαη ζε θάπνην άθξν δίλνληαο έλα

εθβιάζηεκα πνπ εμειίζζεηαη ζε λέν ζπφξην. γ) Υιακπδνζπόξηα: ζρεκαηίδνληαη ζπλήζσο απφ ηα ελδηάκεζα ή

ηα αθξαία ηκήκαηα ηνπ κπθειίνπ θαη ηα νπνία απνθηνχλ ρνληξά ηνηρψκαηα, είλαη πινχζηα ζε πξσηφπιαζκα

θαη απνζεζαπξηζηηθέο νπζίεο. Γηαηεξνχληαη γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα έσο φηνπ λα βξνπλ επλντθέο

ζπλζήθεο βιάζηεζεο. Ολνκάδνληαη θαη ππλνζπφξηα, ιφγσ ηεο αληνρήο ηνπο ζηηο αληίμνεο ζπλζήθεο ηνπ

πεξηβάιινληνο (ςχρνο, μεξαζία) θαη ηεο ηθαλφηεηαο ηνπο λα δηαηεξνχληαη ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε.

4

2. Κνλίδηα

ρεκαηίδνληαη θαηά θαλφλα ζηελ θνξπθή κηαο γφληκεο πθήο πνπ νλνκάδεηαη θνληδηνθφξνο. Δίλαη ζπφξηα

κνλνθχηηαξα ή πνιπθχηηαξα, έγρξσκα ή άρξσκα, παιψδε θαη πνιχκνξθα. Σν κέγεζνο ηνπο πνηθίιιεη απφ 1-

200κ.

3. πνξηαγγεηνζπόξηα ζε ζπνξηάγγεηα

ε νξηζκέλνπο κχθεηεο νη βξαρίνλεο ζηνπο νπνίνπο γελληνχληαη ηα αγελή ζπφξηα νλνκάδνληαη

ζπνξηαγγεηνθφξνη, επεηδή θέξνπλ αληί θνληδίσλ ζπνξηάγγεηα. Σα ζπνξηάγγεηα είλαη θιεηζηέο κεκβξαλψδεηο

θχζηεο, νη νπνίεο πεξηέρνπλ ζπνξηαγγεηνζπόξηα: ζπφξηα πνπ νλνκάδνληαη απιαλνζπφξηα, αλ ζηεξνχληαη

βιεθαξίδσλ (φξγαλα θίλεζεο), ή δσνζπφξηα, αλ έρνπλ βιεθαξίδεο κε ηηο νπνίεο εμαζθαιίδνπλ ηελ θίλεζή ηνπο.

Ο κχθεηαο Ρerνnνspora tabacina (πεξνλφζπνξνο ηνπ θαπλνχ) κπνξεί λα ζρεκαηίζεη κέρξη έλα

εθαηνκκχξην θνλίδηα /cm2. Μηα θιχθηαηλα καχξεο ζθσξίαζεο ηνπ ζίηνπ πεξηέρεη πεξίπνπ 200.000 ζπφξηα, ηα

νπνία κέζα ζε 10 εκέξεο κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ tν θαζέλα ηελ εκθάληζή κηαο φκνηαο θιχθηαηλαο. Σα αγελή

ζπφξηα ζρεκαηίδνληαη επάλσ ζε ειεχζεξνπο θνληδηνθφξνπο ή ζπνξηαγγεηνθφξνπο ή ζε πην πνιύπινθεο κνξθέο

θαξπνθνξηώλ.

Οη κύθεηεο αλαπαξάγνληαη εγγελώο κε:

Δγγελή ζπόξηα

ηα εγγελε ζπνξηα ππαγνληαη ηα: α) σνζπνξηα θαη δπγνζπφξηα (θαηψηεξνη κχθεηεο), β) αζθνζπφξηα,

γ) βαζηδηνζπφξηα (αλψηεξνη κχθεηεο).

Δγγελείο θαξπνθνξίεο Φπθνκπθήησλ

Α) Οη Χνκύθεηεο παξάγνπλ:

Χνζπόξηα: είλαη ζπφξηα ζρεδφλ ζθαηξηθά, κε ρνληξά ηνηρψκαηα παιψδε ή έγρξσκα. Πξνθχπηνπλ απφ ηε

ζπλέλσζε δχν γακεηαγγείσλ (γακεηψλ) κνξθνινγηθά αλφκνησλ κεηαμχ ηνπο. Σν άξξελ γακεηαγγείν νλνκάδεηαη

αλζεξίδην θαη ην ζειπθφ σνγφλην.

Σα σνζπφξηα παίδνπλ ξφιν θπξίσο ζηηο εδαθνγελείο αζζέλεηεο.

Β) Οη Επγνκύθεηεο παξάγνπλ:

Επγνζπόξηα: είλαη ζπφξηα ζθαηξηθά κε ρνληξά ηνηρψκαηα, ζθνχξνπ ρξψκαηνο εθνδηαζκέλα κε επάξκαηα.

Πξνθχπηνπλ απφ ηε ζπλέλσζε δχν γακεηαγγείσλ φκνησλ κνξθνινγηθά.

Δγγελείο θαξπνθνξίεο Αζθνκπθήησλ:

Aζθνζπόξηα: ζρεκαηίδνληαη κέζα ζε θιεηζηή θχζηε, ηνλ αζθφ, ν νπνίνο πεξηέρεη ζπλήζσο 8 αζθνζπφξηα. Οη

αζθνί έρνπλ ζρήκα ζπλήζσο επίκεθεο, σνεηδέο, ειιεηςνεηδέο ή θπιηλδξηθφ

Σα σνζπφξηα θαη ηα δπγνζπφξηα ζρεκαηίδνληαη κεκνλσκέλα.

Σα αζθνζπφξηα είηε ζρεκαηίδνληαη α) ζε κεκνλσκέλνπο αζθνύο β) ζπγθεληξσκέλα ζε εηδηθέο θαξπνθνξίεο

πνπ νλνκάδνληαη αζθνθάξπηα.

Δίδε αζθνθαξπίσλ: Κιεηζηνζήθην: είλαη θνίιν θαξπηθφ ζψκα ηειείσο θιεηζηφ πνπ πεξηιακβάλεη

αζθνχο κε αζθνζπφξηα, θαη έρεη ηξηρνεηδή εμαξηήκαηα (απνθχζεηο). Πεξηζήθην: είλαη θνίιν θαξπηθφ ζψκα,

ζθαηξηθφ ή ιαγελνεηδέο, ην νπνίν έρεη ζηφκην πνπ νλνκάδεηαη νζηηφιε, απφ ηελ νπνία βγαίλνπλ ηα ψξηκα

αζθνζπφξηα. Απνζήθην: είλαη αζθνθάξπην αλνηρηφ θππεινεηδέο. Οη αζθνί θέξνληαη ζηελ επηθάλεηα «ηνπ

θππέιινπ» ζε ζεηξέο.

Βηνινγηθόο θύθινο

Ζ εγγελήο κνξθή εκθαλίδεηαη ζην ηέινο ηεο βιαζηηθήο πεξηφδνπ επάλσ ζηα θπηά πνπ νδεχνπλ ζηνλ ζάλαην ή

ην θζηλφπσξν θαη ζηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα επάλσ ζηα θπηηθά ππνιείκκαηα φπσο π.ρ. λεθξά θχιια,

απνμεξακέλα ζηειέρε θηι. ή ζην έδαθνο. Σελ άλνημε ηα ζπφξηα ηεο εγγελνχο απηήο θάζεο ειεπζεξψλνληαη θαη

πξνθαινχλ ηηο πξσηνγελείο κνιύλζεηο. ηε ζπλέρεηα νη κχθεηεο εμαπιψλνληαη κε ηελ αγελή κνξθή, πνπ

ζρεκαηίδεηαη ζηα πξνζβεβιεκέλα κέξε ησλ θπηψλ (δεπηεξνγελείο κνιύλζεηο)

Δγγελείο θαξπνθνξίεο Βαζηδηνκπθήησλ:

Βαζηδηνζπόξηα: είλαη πάληνηε κνλνθχηηαξα, παιψδε ή έγρξσκα δηαθφξσλ ζρεκάησλ θαη αλαπηχζζνληαη

επάλσ ζε εηδηθφ θνξέα, ην βαζίδην. Σν ηππηθφ βαζίδην είλαη ξνπαινεηδέο θαη θέξεη ζηελ θνξπθή ηνπ 4

ζηεξίγκαηα επάλσ ζηα νπνία ζηεξίδνληαη αληίζηνηρα 4 βαζηδηνζπφξηα.

Σα βαζηδηνζπφξηα, είηε ζρεκαηίδνληαη α) ζε κεκνλσκέλα βαζίδηα, είηε β) ζπγθεληξσκέλα ζε εηδηθέο

θαξπνθνξίεο πνπ νλνκάδνληαη βαζηδηνθάξπηα. Βαζηδηνθάξπηα απνηεινχλ νη δηάθνξεο κνξθέο «καληηαξηψλ».

Αηειείο Μύθεηεο

Οη κχθεηεο απηνί δελ ζρεκαηίδνπλ εγγελή ζπφξηα ή απηά δελ έρνπλ βξεζεί αθφκε, ή βξέζεθαλ αξγφηεξα κεηά

ηελ θαηάηαμε ηνπ κχθεηα ζηνπο αηειήο κχθεηεο. ηελ ηειεπηαία πεξίπησζε παξά ην γεγνλφο φηη ζα έπξεπε λα

εληαρζνχλ ζε άιιε θιάζε (Αζθνκχθεηεο ή Βαζηδηνκχθεηεο) αλάινγα κε ηηο εγγελείο θαξπνθνξίεο πνπ βξέζεθε

5

φηη παξάγνπλ, παξέκεηλαλ ζηελ νκάδα ησλ αηειψλ κπθήησλ γηαηί ε αηειήο κνξθή ηνπο (θνλίδηα) είλαη ε πην

ζπρλά απαληψκελε.

Παζνγέλεζε

Παζνγέvεζn κπθnηνινγηθώλ αζζελεηώλ Ζ αζζέλεηα απνξξέεη απφ ηε ζχγρξνλε δξάζε ηνπ παζνγφλνπ θαη

ηελ αληίδξαζε ηνπ μεληζηή, θάησ απφ ηελ επίδξαζε ησλ ζπλζεθψλ ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ παζνγέλεζε κειεηά

ηε δξάζε ηνπ παζνγφλνπ θαη ηελ αληίδξαζε ηνπ μεληζηή θαηά ηελ πξφθιεζε ηεο αζζέλεηαο. Μνιχζκαηα γηα

ηελ έλαξμε ηεο αζζέλεηαο είλαη: Α) γηα ηνπο κχθεηεο ηα αγελή ή εγγελή ζπφξηα, κηθξά ηεκάρηα πθψλ ή

δηαθφξσλ κπθειηαθψλ ζρεκαηηζκψλ.Β) γηα ηα βαθηήξηα, ηα ίδηα ηα βαθηεξηαθά θχηηαξα. Γ) γηα ηα

θαλεξνγακα παξάζηηα, νη ζπφξνη απηψλ Γ) γηα ηνπο ηνχο, ηα ηνζσκαηηα.

Γξάζε παζνγόλνπ

ΜφιπλζεΠεξηιακβάλεη δηάθνξα ζηάδηα ηα νπνία επεξεάδνληαη απφ ην πεξηβάιινλ.Καιχπηεη ηελ πεξίνδν απφ

ηε βιάζηεζε ηνπ κνιχζκαηνο, ηελ είζνδν ηνπ παξαζίηνπ θαη ηελ ζηαζεξνπνίεζε θαη δηαηξνθή ηνπ κέζα ζηνλ

μεληζηή. Μνιχζκαηα απνηεινχλ ηα αγελή θαη εγγελή ζπφξηα, ηεκάρηα κπθειηαθψλ πθψλ θαη κπθειηαθψλ

ζρεκαηηζκψλ (ζθιεξψηηα, ξηδφκνξθα). Ο ρξφλνο πνπ πεξλά απφ ηε ζηηγκή ηεο κφιπλζεο κέρξη ηελ εκθάληζε

ησλ πξψησλ ζπκπησκάησλ νλνκάδεηαη ρξφλνο επψαζεο.

Σξφπνη εηζφδνπ

Οη ηξόπνη εηζόδνπ ησλ κπθήησλ ζηα θπηά είλαη ζπλήζσο νη αθφινπζνη:

Α. Δίζνδνο κε παξαβίαζε άζηθησλ ηζηώλ. Γηα λα βιαζηήζεη έλα ζπφξην ζηελ επηθάλεηα ελφο θπηηθνχ

νξγάλνπ έρεη αλάγθε απφ θαηάιιειε:

• πγξαζία θαη ζεξκνθξαζία. Σν ζπφξην βιαζηάλεη κέζα ζε ιεπηφ ζηξψκα λεξνχ (ζηαγφλα βξνρήο, δξφζνο ή

πςειή ζρεηηθή πγξαζία) ζρεκαηίδνληαο έλα βιαζηηθφ ζσιήλα ν νπνίνο ζρεκαηίδεη έλα δηζθφκνξθν φξγαλν

πξνζθφιιεζεο (απξεζφξην) φηαλ ην άθξν ηνπ ζπλαληήζεη ηελ εθπκελίδα. Γεκηνπξγείηαη ε πθή ηεο κφιπλζεο

πνπ δηαηξππά ηελ εθπκελίδα αζθψληαο πίεζε.

Ο κχθεηαο εηζέξρεηαη ζηνπο ηζηνχο ηνπ μεληζηή θπηνχ. Σν κπθήιην πξνρσξεί, δηαθιαδίδεηαη, εηζβάιιεη

ζηα γεηηνληθά θχηηαξα ή ηνπο κεζνθπηηάξηνπο ρψξνπο θαη ηξέθεηαη ζε βάξνο ηνπ μεληζηή ηνπ.

Αληίζηνηρεο δηεξγαζίεο ζπκβαίλνπλ θαη θαηά ηε βιάζηεζε ζπνξίσλ ζην έδαθνο γηα ηε κφιπλζε ησλ

ξηδψλ. Σα σνζπφξηα ή ππλνζπφξηα γηα λα βιαζηήζνπλ έρνπλ αλάγθε απφ κηα δηέγεξζε (εθθξίζεηο ξηδψλ).

Καηά ηε κφιπλζε κε ξηδφκνξθα ηνπ κχθεηα, ε είζνδνο επηηπγράλεηαη κε ηε δξάζε πνιιψλ πθψλ

ζπγρξφλσο. Ζ θνξπθή ηνπ ξηδφκνξθνπ πξνζθνιιάηαη κε γινηψδε νπζία ζηε ξίδα θαη αλαπηχζζεη πιάγηα νκάδα

πθψλ θαη εηζέξρεηαη ζηε ξίδα.

Β. Δίζνδνο από θπζηθά αλνίγκαηα: Μχθεηεο πνπ δελ κπνξνχλ λα ηξππήζνπλ ηελ εθπκελίδα εηζέξρνληαη ζην

θπηφ απφ ηα ζηνκάηηα θαη ηα θαθίδηα. Ζ πθή ηεο κφιπλζεο θαηεπζχλεηαη ρεκηθνηξνπηθψο πξνο ην άλνηγκα ηνπ

ζηνκαηίνπ, θαη είηε εηζέξρεηαη απεπζείαο, είηε πξψηα ζρεκαηίδεη απξεζφξην.

Γ. Δίζνδνο δηα εηδηθώλ νξγάλσλ. Άλζε (ζηίγκα ηνπ ππέξνπ), Οθζαικνί Ρηδηθά ηξηρίδηα θ.α.

Ο κχθεηαο Monilia laxa, (θαηά ζήςε ησλ ππξελφθαξπσλ): Σα ζπφξηα ηνπ βιαζηάλνπλ εθφζνλ

βξεζνχλ πάλσ ζην ζηίγκα ηνπ ππέξνπ φπνπ βξίζθνπλ επλντθφ ζξεπηηθφ ππφζηξσκα. Ο βιαζηηθφο ζσιήλαο ζηε

ζπλέρεηα εηζέξρεηαη ζηελ σνζήθε φπσο ε γχξε θαη ν κχθεηαο ζπλερίδεη ηελ αλάπηπμή ηνπ

Γ. Δίζνδνο από πιεγέο

(ραιάδη, παγεηφ, θαιιηεξγεηηθά εξγαιεία, έληνκα θ.α.), π.ρ. ε ιεπθή ζήςε ησλ ζηαθπιηψλ πξνθαιείηαη απφ ην

κχθεηα Coniothyrium diplodiella εκθαλίδεηαη κεηά απφ ραιαδφπησζε.

Οη βηόηξνθνη κύθεηεο παξάγνπλ κπδεηήξεο.

Οη λεθξόηξνθνη κύθεηεο παξάγνπλ ηνμίλεο: Με εμεηδηθεπκέλεο: επεξεάδνληαη φινη νη γελφηππνη ηνπ

μεληζηή. Δμεηδηθεπκέλεο: επεξεάδνληαη κεξηθνί κφλν γελφηππνη

Γ. Δπίδξαζε ζπλζεθώλ πεξηβάιινληνο

Τγξαζία: Ο Plasmopara viticola (πεξνλφζπνξνο ηεο ακπέινπ) δελ κπνξεί λα κνιχλεη ρσξίο ηελ χπαξμε

ζηαγφλαο λεξνχ. Ο Fusicladium dendriticum βιαζηάλεη ζε ζρεηηθή πγξαζία πνιχ πςειή 95% θαη άλσ. Σα

ζπφξηα Σσλ κπθήησλ πνπ πξνθαινχλ σίδηα βιαζηαίλνπλ θαη κε ζρεηηθή πγξαζία πνιχ ρακειφηεξε απφ 50%.

Θεξκνθξαζία: Δπηδξά ζην πνζνζηφ βιάζηεζεο ησλ ζπνξίσλ ζηε ζηαγφλα κφιπλζεο, ζηελ ηαρχηεηα

βιάζηεζεο θαη ζηελ ηαρχηεηα αχμεζεο ηνπ βιαζηηθνχ ζσιήλα. Δπεξεάδεη αθφκε ην ρξφλν επψαζεο, ην ρξφλν

εκθάληζεο ησλ θαξπνθνξηψλ ζηηο θειίδεο κφιπλζεο. Θεξκνθξαζία 10-25oC θαιχπηεη ηηο απαηηήζεηο ησλ

πεξηζζφηεξσλ κπθήησλ.

Φσο: Πνιιά ζπφξηα βιαζηαίλνπλ εμίζνπ θαιά ζην θσο θαη ζην ζθνηάδη (π.ρ. Plasmopara viticola). ε

νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ην ειηαθφ θσο δηεγείξεη ηε βιάζηεζε (ηειεηνζπφξηα ηνπ Γαπιίηε).

6

Αληίδξαζε μεληζηή

Άκπλα μεληζηή

Ζ δξάζε ηνπ παζνγφλνπ πξνθαιεί ηελ αληίδξαζε ηνπ μεληζηή ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα ακπλζεί ζηελ είζνδν θαη

εμάπισζε ηνπ παζνγφλνπ. Απφ ηελ πάιε ησλ δχν απηψλ παξαγφλησλ θαζνξίδεηαη θάζε θνξά θαη ε θιηληθή

εηθφλα ηεο αζζέλεηαο.

Πξηλ από ηε κόιπλζε

Σν θπηφ μεληζηήο πξνβάιιεη άκπλεο ζην παζνγφλν:

Παζεηηθή άκπλα ζηελ είζνδν ηνπ παξαζίηνπ (πξηλ ηελ πξνζβνιή).

Μνξθνινγηθή αλαηνκηθή: νθείιεηαη ζην πάρνο ηεο εθπκελίδαο θαη ηεο επηδεξκίδαο, θαη ζηελ χπαξμε

θεξψδνπο ζηξψκαηνο επάλσ ζηελ εθπκελίδα.

Παζεηηθή βηνρεκηθή άκπλα: Φαηλνιηθέο ελψζεηο (πρ. θαηερφιε).

Δλεξγεηηθή άκπλα (κεηά ηελ πξνζβνιή).

Δπαγόκελεο κνξθνινγηθέο άκπλεο. ηφρνο: Απνκφλσζε ηνπ παζνγφλνπ

Ο μεληζηήο δεκηνπξγεί: Φξάγκαηα ηζηψλ κε απνηέιεζκα λα παξεκπνδίδεη ηελ εμάπισζε ηνπ

παζνγφλνπ ή παξάγεη θφκκεα ηα νπνία δεκηνπξγνχλ θξάγκαηα πνπ πξνζηαηεχνπλ κεραληθά ηνπο πγηείο ηζηνχο

απφ ηε δηάρπζε ηνμηλψλ ή απφ ηελ εηζβνιή ηνπ παξαζίηνπ.

Θπιιίδηα: θαηξηθέο πξνεμνρέο ζε αγγεία ηνπ μχινπ ηα νπνία ζρεκαηίδνληαη απφ ηε δηφγθσζε ελφο

γεηηνληθνχ θπηηάξνπ θαη κπινθάξνπλ ην αγγεηαθφ ζχζηεκα.

Αθνξηζηηθνί ηζηνί.

ηξώκαηα θειινύ.

ρεκαηηζκόο Θειήο.

Δπαγόκελεο βηνρεκηθέο άκπλεο

Αληίδξαζε ππεξεπαηζζεζίαο: Οξηζκέλα θπηά παξνπζηάδνπλ κηα ππεξεπαηζζεζία ζηε δξάζε ηνπ

παζνγφλνπ, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηαρχ πξνγξακκαηηζκέλν ζάλαην πξνζβιεκέλσλ θαζψο θαη γεηηνληθψλ

θπηηάξσλ ηνπ θπηνχ ().

πλέπεηα: ε αληνρή ζηελ αζζέλεηα αθνχ παξεκπνδίδεηαη ε επέθηαζε ηεο κφιπλζεο.

Τπεξεπαηζζεζία – Δμεηδηθεπκέλε αλαγλψξηζε

Δπάγεηαη κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο απφ ην θπηφ εηδηθψλ βηνκνξίσλ ηνπ παζνγφλνπ, δηεγέξηεο (elicitors) ή

ελεξγνπνηεηέο (activators).

Φπηναιεμίλεο: Φαηλνιηθέο ελψζεηο κηθξνχ κνξηαθνχ βάξνπο κε ζεκαληηθή αληηκηθξνβηαθή δξάζε θαη

επξχ θάζκα κπθεηνηνμηθφηεηαο. Παξάγνληαη ζηα πγηή θχηηαξα πνπ είλαη ζπλερφκελα ησλ πξνζβιεκέλσλ

θπηηάξσλ σο απνηέιεζκα επαγσγήο δηαρεφκελσλ νπζηψλ απφ ηα πξνζβιεκέλα θχηηαξα

Μεξηθά παζνγφλα παξάγνπλ έλδπκα ηα νπνία δηαζπνχλ ηηο θπηναιεμίλεο

Δπίθηεηε δηαζπζηεκαηηθή αληνρή: (Systemic Acquired Resistance, SAR) ε αληνρή πνπ επάγεηαη ζε

κε κνιπζκέλα ηκήκαηα ηνπ θπηνχ εμαηηίαο ηεο δηάδνζεο ελφο ζήκαηνο πνπ παξάγεηαη απφ ην ζεκείν

πξνζβνιήο ηνπ παζνγφλνπ. Σν θπηφ απνθηά αληνρή ελαληίνλ πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ παζνγφλσλ.

Φπηά ηα νπνία δελ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα παξνπζηάζνπλ ηθαλνπνηεηηθή άκπλα ζηελ εηζβνιή θαη δξάζε ηνπ

παζνγφλνπ, νλνκάδνληαη εππαζή. Φπηά αληίζεηα ηα νπνία δελ επηηξέπνπλ ηελ είζνδν, εγθαηάζηαζε θαη

αλάπηπμε ηνπ παξάζηηνπ κέζα ζηνπο ηζηνχο νλνκάδνληαη αλζεθηηθά.

Άκπλα μεληζηή

Βηνρεκηθή

• Υπεξεππάζεηα

• Φπηναιεμίλεο

• Επαγόκελε

δηαζπζηεκαηηθή

αληνρή

• Έλδπκα κε

αληηκηθξνβηαθή

δξάζε

Παζεηηθή Ελεξγεηηθή

Βηνρεκηθή

• Φαηλνιηθέο

ελώζεηο

• Έλδπκα κε

αληηκηθξν-

βηαθή δξάζε

Μνξθνινγηθή

αλαηνκηθή

• Σηξώκα

θεξώδνπο

ζύζηαζεο

εθπκελίδαο

• Σρήκα θαη

δξαζηεξηόηεηα

ζηωκάηωλ

• Ιζηνγελή

θξάγκαηα

Μνξθνινγηθή

• Σηξώκαηα

θειινύ

• Αθνξηζηηθνί

ηζηνί

• Σρεκαηηζκόο

Θειήο

• Θπιιώζεηο

Παζνγέλεζε

Πξηλ ηελ κόιπλζε:Μεηά ηελ κόιπλζε

Εμεηδηθεπκέλε αλαγλώξηζε: Υπεξεππάζεηα Φπηναιεμίλεο

Χξνλνδηάγξακκα πξνζβνιήο

Παθογόνο: μύκηηας

Ξενιζηής: θσηό

Πξηλ ηελ κόιπλζε:

Βιάζηεζε

Σρεκαηηζκόο απξεζόξηνπ

Υθή κόιπλζεο

Μεηά ηελ κόιπλζε

Σρεκαηηζκόο κπδεηήξα (Βηνηξνθηθόο)

Παξαγωγή ηνμηλώλ (Νεθξόηξνθνο)

Απνηνμίλωζε θπηναιεμηλώλ

Αλαπαξαγωγή

Έμω από ηνλ μεληζηή Μέζα ζηνλ μεληζηή

Ενεργηηική

άμσνα

Επαγόκελε

δηαζπζηεκαηηθή

αληνρή

Σρεκαηηζκόο

Θειήο

Σηρώμαηα

θελλού και

λιγνίνης

Παζνγέλεζε

Παθηηική άμσναΦαηλνιηθέο ελώζεηοΈλδπκα

7

Δπηδεκηνινγία Μπθεηνινγηθώλ Αζζελεηώλ

ηελ Παζνγέλεζε εμεηάδεηαη ε θχζε ηεο αζζέλεηαο ζην θπηφ ζαλ έλα άηνκν, δειαδή ε κειέηε ηνπ

ηξφπνπ εηζφδνπ θαη δξάζεο ησλ κπθήησλ ζηνπο ηζηνχο ηνπ θπηνχ θαζψο θαη ε κειέηε ησλ αληηδξάζεσλ

άκπλαο απηνχ.

ηελ Δπηδεκηνινγία κειεηάηαη ε εμέιημε ηεο αζζέλεηαο ζην ζχλνιν ησλ θπηψλ κηαο θαιιηέξγεηαο.

Δμεηάδεη ηνλ ηξφπν γέλεζεο θαη δηακφξθσζεο ησλ επηδεκηψλ θαη ζπλεπψο θαζνξίδεη θαη ηνλ ηξφπν ηεο

νξζνινγηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ αζζελεηψλ πνπ απνηειεί θαη ηνλ ηειηθφ ζηφρν ηεο Φπηνπαζνινγίαο.

Ζ αζζέλεηα ζρεηίδεηαη ζηελά κε ην νηθνλνκηθφ απνηέιεζκα ηεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο ελφο αγξνχ, κηαο

πεξηθέξεηαο ή νιφθιεξεο ηεο ρψξαο. Όηαλ κηα αζζέλεηα αλαπηπρζεί ζε θαηαζηξνθηθφ γηα ηελ παξαγσγή βαζκφ

ιέγεηαη επηδεκία. Δίλαη ε πεξηνδηθή εκθάληζε κηαο αζζέλεηαο ζε κία ή πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο, ε νπνία παίξλεη

ραξαθηήξα νκαδηθήο πξνζβνιήο θαη ηείλεη ζηελ θαηαζηξνθή ησλ πξνζβεβιεκέλσλ θπηψλ. Παξάδεηγκα

απνηεινχλ νη πεξνλφζπνξνη, φπσο ν πεξνλφζπνξνο ηεο ακπέινπ ζε ρξνληέο νη νπνίεο επλννχλ ηε ξαγδαία

αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο νπφηε θαη ραξαθηεξίδνληαη σο "ρξνληέο πεξνλφζπνξνπ". Ζ ζηαζεξή εκθάληζε κηαο

αζζέλεηαο θάζε ρξφλν ζε νξηζκέλε πεξηθέξεηα θαιείηαη εvδnκία.

Δπηδεκηνινγηθή εμέιημε

Ζ επηδεκία παξνπζηάδεη πεξηνδηθφηεηα, ε νπνία νθείιεηαη, θαηά θαλφλα, ζηελ εχλνηα ησλ

κεηεσξνινγηθψλ παξαγφλησλ ηεο ρξνληάο ή ζηελ παξνπζία κνιπζκάησλ νξηζκέλεο επλντθέο ρξφληέο.

Παξνπζηάδεη εμάπισζε ζε κεγάιν αξηζκφ θπηψλ, φρη κφλν ελφο αγξνχ, αιιά φισλ ησλ αγξψλ κηαο πεξηνρήο ή

νιφθιεξνπ δηακεξίζκαηνο θαη ζεκαληηθή έληαζε ηεο αζζέλεηαο. Απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εκθάληζε

θαη εμέιημε ησλ επηδεκηψλ είλαη ε παξνπζία κεγάινπ αξηζκνχ θπηψλ-μεληζηψλ, ε χπαξμε άθζνλσλ

κνιπζκάησλ θαη επλντθνί θιηκαηηθνί παξάγνληεο, νη νπνίεο εμαζθαιίδνπλ ηελ αθφκε κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ

αξηζκνχ ησλ κνιπζκάησλ, ηε κεηαθνξά ηνπο θαζψο θαη ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ κνιχλζεσλ.

Ζ έλαξμε ηεο επηδεκίαο ζπκπίπηεη κε εθείλε ησλ πξσηνγελψλ ή αξρηθψλ κνιχλζεσλ, νη νπνίεο είλαη

ζπλήζσο νιηγάξηζκεο θαη ζπνξαδηθέο. Σα αξρηθά κνιχζκαηα είλαη ζπλήζσο νη δηαρεηκάδνπζεο κνξθέο ηνπ

κχθεηα (εγγελείο θαξπνθνξίεο, κπθειηαθνί ζρεκαηηζκνί θ.α.).Γεκηνπξγνχληαη νη πξψηεο εζηίεο ηεο αζζέλεηαο,

νη νπνίεο απνηεινχλ ηε βάζε γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ εμάπισζε ηεο επηδεκίαο.

Ζ πξαγκαηνπνίεζε ησλ πξψησλ κνιχλζεσλ ζεκαίλεη ππάξρνπλ επλντθέο ζπλζήθεο (πγξαζία,

ζεξκνθξαζία) γηα ηε βιάζηεζε ησλ ζπνξίσλ (κνιπζκάησλ), ηελ αλάπηπμε θαη είζνδν ηεο κνιπζκαηηθήο

(κπθειηαθήο) πθήο ζηνλ μεληζηή. Μεηά απφ παξέιεπζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ επψαζεο απφ ηε ζηηγκή πνπ έγηλαλ

νη αξρηθέο κνιχλζεηο, εκθαλίδνληαη επάλσ ζηα πξνζβεβιεκέλα ηκήκαηα ηνπ θπηνχ ηα πξψηα ζπκπηψκαηα ηεο

αζζέλεηαο ζαλ θειίδεο, έιθε θηι. Αλ ζπλερίζνπλ λα ππάξρνπλ επλντθέο ζπλζήθεο πάλσ ζηα πξψηα απηά

ζπκπηψκαηα ηεο αζζέλεηαο ν κχθεηαο αξρίδεη θαη θαξπνθνξεί, ζρεκαηίδνληαο ηηο αγελείο θαξπνθνξίεο (αγελή

ζπφξηα). Σα αγελή ζπφξηα ειεπζεξψλνληαη κε ηνλ αέξα ή ηε βξνρή ή άιια κέζα θαη πξαγκαηνπνηνχλ ηηο

δεπηεξνγελείο κνιύλζεηο νη νπνίεο επαλαιακβάλνληαη πνιιέο θνξέο θαηά ηε βιαζηηθή πεξίνδν, κε επλντθέο

πάληνηε ζπλζήθεο ζεξκνθξαζίαο θαη πγξαζίαο,

Ο θχθινο ηεο αζζέλεηαο πνπ πεξηιακβάλεη ηε κφιπλζε, επψαζε, εκθάληζε ζπκπησκάησλ θαη

παξαγσγή θαξπνθνξηψλ ηνπ κχθεηα νλνκάδεηαη εηζβνιή. Όζν κεγαιχηεξνο είλαη ν αξηζκφο θαη ηαρχηεξνο ν

ξπζκφο ησλ εηζβνιψλ ηφζν πην έληνλε γίλεηαη ε επηδεκία. ηελ εκθάληζε ηεο επηδεκίαο ζπκβάιινπλ

ζπγρξφλσο ην παζνγφλν, ην θπηφ-μεληζηήο θαη ην πεξηβάιινλ.

Πηγές μολσζμάηων:

Φπηά εζεινvηέο: Δίλαη θπηά εηήζησλ θαιιηεξγεηψλ πνπ έκεηλαλ ζηνλ αγξφ κεηά ηε ζπγθνκηδή π.ρ.

θαπλνζηειέρε ή απηνθπείο μεληζηέο ηνπ παζνγφλνπ πνπ Βξίζθνληαη γχξσ απφ ηνπο αγξνχο θαη θέξνπλ αγελείο

θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα (θνλίδηα).

Μνιπζκέλν πνιιαπιαζηαζηηθό πιηθό (βνιβνί, θφλδπινη, κνζρεχκαηα, ζπφξνη θπηψλ) πνπ θέξεη πάλσ ηνπ

ζπφξηα κπθήησλ ή άιια παζνγφλα, ρσξίο απηά λα δεκηνπξγνχλ ζην ζπγθεθξηκέλν φξγαλν ζχκπησκα ή

αζζέλεηα.

Τπνιείκκαηα ηεο θαιιηέξγεηαο

ηηο πνιπεηείο θαιιηέξγεηεο νη κχθεηεο ζπλήζσο δηαρεηκάδνπλ ζηα ππνιείκκαηα ηεο θαιιηέξγεηαο, δειαδή

πεζκέλα θχιια ή θαξπνχο ή επί ησλ θιάδσλ ή κέζα ζηνπο νθζαικνχο.

Έδαθνο Μφιπζκα ππφ κνξθή κπθειίνπ, κπθειηαθψλ ζρεκαηηζκψλ (ζθιεξψηηα, ξηδφκνξθα) θαη ππλνζπνξίσλ.

Σα κνιχζκαηα απηά δηεγείξνληαη απφ ηελ παξνπζία ηνπ μεληζηή θαη απφ ηε ζαπξνθπηηθή κνξθή δσήο πεξλνχλ

ζηελ παξαζηηηθή.

Γηαζπνξά:

A) Με ηνλ αέξα: Σα ζπφξηα ησλ κπθήησλ είλαη πνιππιεζή, κπνξνχλ εχθνια λα παξαζπξζνχλ απφ ηνλ αέξα,

αληέρνπλ ζε κεγάιε πεξηπιάλεζε νη δπλαηφηεηεο κεηαθνξάο ησλ κνιπζκάησλ κε ηνλ αέξα απφ ηνλ έλα ηφπν

ζηνλ άιινλ ή κεηαμχ ησλ ρσξψλ, αιιά ελδερνκέλσο θαη κεηαμχ δηαθφξσλ επείξσλ είλαη απεξηφξηζηεο.

8

Β) κε ην λεξό: Ζ κεηαθνξά ησλ ζπνξίσλ ησλ κπθήησλ κε ην λεξφ είλαη ηνπηθή θαη πεξηνξηζκέλε, ελψ απνηειεί

ζεκαληηθφ παξάγνληα δηαζπνξάο ησλ Βαθηεξίσλ. Δλδηαθέξνπζα απφ θπηνπαζνινγηθήο πιεπξάο είλαη ε

κεηαθνξά ησλ δσνζπνξίσλ νξηζκέλσλ θπθνκπθήησλ, νη νπνίνη πξνθαινχλ αζζέλεηεο ηνπ ιαηκνχ. Σα ζπφξηα

κεηαθέξνληαη κε ην λεξφ ηεο άξδεπζεο απφ ηα κνιπζκέλα θπηά ζηα πγηή.

Γ) κε ηνλ άλζξσπν: Σν πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ (ζπφξνη, Βνιβνί, κνζρεχκαηα, δελδξχιιηα θ.α.) κεηαθέξεηαη

κε ηνλ άλζξσπν απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή, απφ ρψξα ζε ρψξα, απφ ήπεηξν ζε ήπεηξν. Ο άλζξσπνο ζπκβάιιεη

ζηε δηαζπνξά κνιπζκάησλ πνπ ελδερνκέλσο ππάξρνπλ ζε απηά είηε ππφ κνξθή κπθειίνπ, είηε ππφ κνξθή

ζπνξίσλ ή ζθιεξσηίσλ θ.α. 2. Σηο θαιιηεξγεηηθέο εξγαζίεο, κεηαθέξνληαο κνιχζκαηα κε ηα ρέξηα, ηα ξνχρα,

ή ηα γεσξγηθά εξγαιεία.Ο πεξνλφζπνξνο ησλ γεσκήισλ π.ρ. κεηαθέξζεθε ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Βφξεην

Ακεξηθή απφ ηελ Νφηην Ακεξηθή κε θνλδχινπο. Ο πεξνλφζπνξνο ηεο ακπέινπ θαη ην στδην ηεο ακπέινπ

κεηαθέξζεθαλ απφ ηε Β.Α. Ακεξηθή ζηελ Δπξψπε κε ακεξηθάληθα ππνθείκελα. Ο πεξνλφζπνξνο ηνπ θαπλνχ

απφ ηελ Απζηξαιία κεηαθέξζεθε ζηελ Ακεξηθή ην 1921 θαη ζηελ Δπξψπε ην 1958.

Γ) Με ηα έληνκα: Πνιιά είδε εληφκσλ είλαη ππεχζπλα γηα ηε δηαζπνξά ησλ κπθήησλ. ηα ζπφξηα ησλ κπθήησλ

ζπλήζσο πξνζθνιιψληαη ζην ζψκα ησλ εληφκσλ ηηο αζζέλεηεο πνπ κεηαθέξνληαη κε θνξείο (έληνκα) θαη

ηδηαίηεξα ζηηο ηψζεηο, ε επηδεκηνινγηθή έμαξζε ζπκπίπηεη κε ηελ αλάπηπμε πςειψλ πιεζπζκψλ ησλ θνξέσλ.

Δ) Με άιια δώα:Δθηφο απφ ηα έληνκα ζηε δηαζπνξά ησλ κπθήησλ ζπκβάιινπλ θαηνηθίδηα δψα, δηάθνξα

ηξσθηηθά, πηελά ή άιια κηθξφηεξα δψα. (Πξφβαηα) ή δψα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε γεσξγηθέο εξγαζίεο

κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ απφ έλα αγξφ ζε άιιν ζπφξηα, ηδίσο κπμνζπφξηα, ηα νπνία θνιινχλ ζην ηξίρσκά ηνπο.

Πσο είλαη δπλαηόλ λα επηηεπρζεί ε πξνζηαζία ησλ θαιιηεξγεηώλ επηδξώληαο ζηνλ έλα ή ζηνλ άιινλ από

ηνπο ηξεηο βαζηθνύο επηδεκηνινγηθνύο παξάγνληεο;

Ξεληζηήο: δεκηνπξγία θαη ρξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ

Πεξηβάιινλ: Δπηινγή πεξηνρήο (έδαθνο, ζεξκνθξαζία, ζξέςε, ηνπηθφ θιίκα). Κιίκα (ζεξκνθξαζία, πγξαζία,

άλεκνο, ειηνθάλεηα). Καιιηεξγεηηθέο πξαθηηθέο (εκεξνκελία θχηεπζεο, ηξφπνο άξδεπζεο, θιάδεκα,

εκεξνκελία ζπνξάο θιπ).

Παζνγόλν: Ζ γλψζε ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ θάζε ρξφλν ηελ εμέιημε κηαο επηδεκίαο ζε νξηζκέλε

πεξηνρή νδεγεί ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θξίζηκεο πεξηφδνπ ηεο αζζέλεηαο.

Κξίζηκε πεξίνδνο ηεο αζζέλεηαο είλαη όηαλ: ν μεληζηήο είλαη ζε εππαζέο ζηάδην νη θιηκαηνινγηθέο

ζπλζήθεο είλαη επλντθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ παξαζίηνπην παζνγφλν έρεη αλαπηχμεη κνιχζκαηα. πξνζπάζεηα

γηα ηε κείσζε ησλ αξρηθώλ κνιύλζεσλ ρξεζηκνπνίεζε πξνιεπηηθψλ ςεθαζκψλ κπθεηνθηφλσλ.

ΓΗΑΓΝΧΖ

Πνηα ζα κπνξνχζε λα είλαη ε αζζέλεηα κηαο νξηζκέλεο θαιιηέξγεηαο ηελ ζπγθεθξηκέλε επνρή θαη θάησ απφ ηηο

ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο πεξηβάιινληνο πνπ αλαπηχρζεθε; Tν ζεκείν πξνζβνιήο π.ρ. θινηφο, ξίδα, άλζε θ.ι.π.

Οξηζκέλνη κχθεηεο π.ρ. πξνζβάινπλ ηε ξίδα, άιινη κφλν ηνπο θιαδίζθνπο ή ηα άλζε θαη θαξπνχο θ.ι.π.

1. Eίδνο θαη πνηθηιία πξνζβεβιεκέλνπ θπηνχ. 2. Πνηα είλαη ηα ζπκπηψκαηα, πφηε παξαηεξήζεθαλ θαη πνηα ε

έθηαζε ηεο πξνζβνιήο. 3. Πφηε εκθαλίζηεθε ε αζζέλεηα. 4. θάησ απφ πνηεο θαηξηθέο ζπλζήθεο δεκηνπξγήζεθε.

5. Μέγεζνο ησλ δεκηψλ. 6. Πψο εκθαλίδεηαη ε πξνζβνιή ζην ρσξάθη, δει. ζπνξαδηθά ή θαηά θειίδεο. 7. Πνην

είλαη ην είδνο ηνπ εδάθνπο. 8. Δπνρή ζπνξάο, ειηθία ησλ δέλδξσλ ή άιισλ πνιπεηψλ θπηψλ. 9. Πνηεο

θαιιηεξγεηηθέο θξνληίδεο δέρηεθαλ ηα θπηά θπξίσο φζνλ αθνξά ηα πνηίζκαηα θαη ηε ιίπαλζε. 10. Αλ

ρξεζηκνπνηήζεθαλ δηδαληνθηφλα θαη πφηε. 11. Αλ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ςεθαζκνί ή απνιχκαλζε εδάθνπο, πφηε

έγηλαλ , κε πνην θάξκαθν θαη ζε πνηα δφζε. 12. Αλ ε πξνζβνιή επεθηείλεηαη θαη ζε γεηηνληθέο θαιιηέξγεηεο. 13.

Αλ ππάξρεη ζπγθαιιηέξγεηα θαη κε πνηα θπηά.

Βήκαηα γηα ηνλ πξνζδηνξηζκό ελόο θπηνπαζνινγηθνύ πξνβιήκαηνο:

I. Αλαγλώξηζε θαη πεξηγξαθή ηνπ πξνβιήκαηνο:

A. Αλαγλψξηζε ηνπ θπηνχ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ. Καζνξηζκφο ηεο εκθάληζεο ηνπ πγηνχο θπηνχ ηε

ζπγθεθξηκέλε επνρή ηνπ έηνπο. Πεξηγξαθή ηεο αζζέλεηαο (ζπκπηψκαηα θαη ζεκεία).

B. Πεξηγξαθή ηεο παξνπζίαο ηεο αζζέλεηαο ζε επίπεδν θνηλφηεηαο κε πξνζδηνξηζκφ ηνπ πξσηνγελνχο

πξνβιήκαηνο ζην ρψξν θαη ζην ρξφλν (πφηε, πσο, πνπ θαη ζε ηη πνζνζηφ πξσηνεκθαλίζηεθε ε αζζέλεηα).

II. Αλαγλώξηζε κνηίβσλ ζηνλ αγξό: ε θπηά ηνπ ηδίνπ είδνπο θαη ζε δηαθνξεηηθά είδε

A.Αλνκνηφκνξθα κνηίβα (ελδεηθηηθά έκβησλ παζνγφλσλ)

B.Οκνηφκνξθα κνηίβα (ελδεηθηηθά κε παξαζηηηθψλ αζζελεηψλ)

III. Πξνζδηνξηζκόο ηνπ ξπζκνύ αλάπηπμεο ησλ κνηίβσλ

A. Πξννδεπηηθή εμάπισζε ηεο δεκηάο ζην θπηφ θαη ζε άιια θπηά. (ελδεηθηηθφ έκβησλ παζνγφλσλ)

B. Ζ δεκηά εκθαλίδεηαη γξήγνξα θαη δελ εμαπιψλεηαη. Τπάξρεη ζαθήο δηαρσξηζκφο αλάκεζα ζε

πξνζβιεκέλνπο θαη πγηείο ηζηνχο. (ελδεηθηηθά κε παξαζηηηθψλ αζζελεηψλ)

IV. Πξνζδηνξηζκόο ησλ αηηηώλ: Α. πκπηψκαηα θαη ζεκεία Β. Πεξηβαιινληηθέο αηηίεο: Θεξκνθξαζία,

πγξαζία, θεξαπλφο Γ. Υεκηθνί παξάγνληεο: θπηνηνμηθφηεηεο, ηξνθνπελίεο Γ. Αλαδήηεζε βηβιηνγξαθίαο Δ.

Δξγαζηεξηαθή αλάιπζε

9

Δξγαζηεξηαθή αλάιπζε:

Απνκόλσζε είλαη ε δηαδηθαζία δηαρσξηζκνχ αζεπηηθψο ελφο παζνγφλνπ κηθξννξγαληζκνχ απφ ηνπο

κνιπζκέλνπο ηζηνχο ηνπ μεληζηή θαη ε κεηαθνξά ηνπ ζε απνζηεηξσκέλν ζξεπηηθφ πιηθφ ζην νπνίν

επηηπγράλεηαη ε θαζαξή θαιιηέξγεηα απηνχ. Ζ αλάπηπμε ηνπ κηθξννξγαληζκνχ ¨in vitro¨ θαη ζε απνζηεηξσκέλν

ζξεπηηθφ κέζν νλνκάδεηαη θαιιηέξγεηα ηνπ κηθξννξγαληζκνχ. Σα πξνζβεβιεκέλα ηκήκαηα ηνπνζεηνχληαη ζε

πγξφ ζάιακν γηα ην ζρεκαηηζκφ θαξπνθνξηψλ Οη θαξπνθνξίεο ησλ κπθήησλ πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηνπο

ηζηνχο πξέπεη λα ζρεκαηηζηνχλ κέζα ζε 24-48 ψξεο (κεηά αλαπηχζζνληαη ζαπξφθπηα πνπ ππάξρνπλ επάλσ

ζηελ επηθάλεηα ηνπ θπηνχ).

Πνιχ ζπρλά ε δηάγλσζε κηαο αζζέλεηαο δηεπθνιχλεηαη απφ κηα ηζηνινγηθή εμέηαζε. Ζ κέζνδνο απηή

ζπλίζηαηαη ζε παξαηήξεζε ζην κηθξνζθφπην ηνκψλ αζζελψλ θπηψλ, νη νπνίεο επηηξέπνπλ ηελ εμαθξίβσζε

κπθειίνπ θαζψο θαη θαξπνθνξηψλ πνπ βξίζθνληαη βπζηζκέλεο κέζα ζηνπο ηζηνχο (π.ρ. σνζπφξηα).Ζ

πηζηνπνίεζε κπθειίνπ κέζα ζηνπο ηζηνχο νξηζκέλεο θνξέο επηηξέπεη ηε δηάγλσζε ηνπ παξαζίηνπ. Ζ αλεχξεζε

θνηλνθχηηαξνπ κπθειίνπ πεξηνξίδεη ηελ αλαδήηεζε ηνπ παζνγφλνπ ζηελ νκάδα ησλ Φπθνκπθήησλ ην είδνο ηνπ

κπθειίνπ (θνηλνθχηηαξν ή πνιπθχηηαξν), o ηζηφο (θάκβην, μχιν, αγγεία θ.α.) θαη ηα φξγαλα πνπ έρνπλ

πξνζβιεζεί (ξίδα, θνξκφο, άλζε θ.η.ι.) νδεγνχλ ηνλ θπηνπαζνιφγν ζε νξηζκέλεο ππνζέζεηο, φζνλ αθνξά ην

παζνγφλν αίηην.

Γξαθείν Γεσξγηθώλ Πξνεηδνπνηήζεσλ

χληαμε πξνεηδνπνηήζεσλ πνπ εθδίδνληαη κε ηελ νλνκαζία "Γειηία Γεσξγηθψλ Πξνεηδνπνηήζεσλ"

Απνζηέιινληαη ζηα γξαθεία Φπηνπξνζηαζίαο ησλ Γηεπζχλζεσλ Γεσξγίαο, ζηηο Κνηλφηεηεο, ζηνπο

πλεηαηξηζκνχο θαη ζε νξγαλσκέλνπο θαιιηεξγεηέο ηνπ Ννκνχ. θνπόο: Να ππνδείμνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε

πεξίνδν, θαηά ηελ νπνία πξέπεη λα επέκβνπλ κε γεσξγηθά θάξκαθα, ψζηε λα πξνζηαηεπηνχλ νη θαιιηέξγεηεο

απφ κνιχλζεηο κπθήησλ. Οη ςεθαζκνί γίλνληαη έγθαηξα θαη ζπλεπψο είλαη απνηειεζκαηηθνί, ελψ ζπγρξφλσο

απνθεχγνληαη άζθνπνη θαη άθαηξνη ςεθαζκνί. Οη Γεσξγηθέο Πξνεηδνπνηήζεηο αζρνινχληαη θαηά θχξην ιφγν κε

ηηο πην εληαηηθέο θαιιηέξγεηεο θαη ηηο πεξηζζφηεξν ζπρλέο θαη νηθνλνκηθά ζεκαληηθέο αζζέλεηεο.

ΗΟΗ

Ηνί είλαη: Μνιπζκαηηθνί ππνκηθξνζθνπηθνί (κε νξαηνί κε νπηηθφ κηθξνζθφπην), δηεζεηνί, κε θπηηαξηθνί

παξάγνληεο πνπ αλαπαξάγνληαη κόλν ζε δσληαλά θύηηαξα θαη ζπρλά πξνθαινχλ αζζέλεηα. Δλδνθπηηαξηθά

ππνρξεσηηθά παξάζηηα, ησλ νπνίσλ ν κεηαβνιηζκόο δελ παξάγεη ελέξγεηα. Απνηεινχληαη απφ έλα ππξήλα

λνπθιετθνύ νμένο (έλα ή πεξηζζφηεξα κφξηα RNA ή DNA) πνπ πεξηβάιιεηαη απφ κηα ή πεξηζζφηεξεο

θαςηδηαθέο πξσηετλεο ή θάθειν ιηπνπξσηεΐλεο (Bos, 2001).

Οη θπηηθνί ηνί ζηε θχζε δηαηεξνχληαη ζε πξνζβιεκέλα θπηά (θαιιηεξγνχκελα θαη δηδάληα), ζε έληνκα

θνξείο θαη κεξηθνί ζε θπηηθά ππνιείκκαηα. Σν εχξνο ησλ θπηψλ μεληζηψλ πνπ πξνζβάιινληαη απφ έλαλ ηφ

εμαξηάηαη ην είδνο ηνπ ηνχ (κεξηθνί ηνί πξνζβάιινπλ πνιιά είδε θπηψλ, άιινη κφλν έλα είδνο).

Tξόπνη κεηάδνζεο ησλ θπηηθώλ ηώλ

πόξνο (κεξηθνί ηνί)

Αγελή ηκήκαηα (εκβφιηα, ππνθείκελα)/εκβνιηαζκφο (ην ζχλνιν ησλ ηψλ)

Φνξείο (νη πεξηζζφηεξνη ηνί)

- Νεκαηψδεηο

- Μχθεηεο

- Έληνκα (αθίδεο, αιεπξψδεηο, ζξίπεο, ηδηηδηθάθηα, θνιεφπηεξα, ςεπδφθνθθνη)

- Αθάξεα (Eriophyidae)

Γύξε (πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο ηψλ)

Μεραληθά (πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο ηψλ)

Φνξείο θπηηθώλ ηώλ

Φνξέαο Δίδνο θαιιηέξγεηαο

Κεπεπηηθά Αλζνθνκηθά/

Καιισπηζηηθά

ΦΜΚ Καξπνθόξα

δέληξα

Ακπέιη

Αθίδεο Ο

Κνιεόπηεξα Ο Ο Ο

Σδηηδηθάθηα Ο Ο Ο

Κνθθνεηδή Ο Ο Ο

Θξίπεο Ο Ο Ο

Αιεπξώδεηο Ο Ο Ο

Νεκαηώδεηο Ο

Μύθεηεο Ο Ο

Αθάξεα Ο Ο

10

Μεηάδνζε ηώλ κε αθίδεο Οη ηνί, δελ κπνξνχλ λα πξνζβάιινπλ ηα θπηά «ελεξγεηηθά», λα δεκηνπξγήζνπλ δειαδή κέζσ θάπνηνπ

κεραληζκνχ, ηηο πξνυπνζέζεηο εηζφδνπ ηνπο ζηνλ μεληζηή. Γηα ηελ εμάπισζε ησλ ηψλ, είλαη απαξαίηεηε ε ιχζε

ηεο ζπλέρεηαο ηεο επηδεξκίδαο ηνπ μεληζηή θαη ε εηζαγσγή ησλ ηνζσκαηίσλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ θπηηάξνπ. Οη

πιεγέο κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ είηε κεραληθά (θαιιηεξγεηηθέο εξγαζίεο, ηξηβή ησλ θχιισλ) ή κε ηε βνήζεηα

ησλ θπζηθψλ θνξέσλ πνπ κπνξεί λα είλαη δσηθνί (έληνκα, λεκαηψδεηο) ή κχθεηεο.

Ζ γλψζε ηνπ θνξέα θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηεο κεηάδνζεο ελφο ηνχ είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηαηί ε

νηθνλνκηθή ζεκαζία κηαο ηνινγηθήο αζζέλεηαο θαζψο θαη ν ηξφπνο αληηκεηψπηζήο ηεο είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε

απφ ηνλ ηξφπν κεηάδνζεο ηεο ζηνλ αγξφ. Ζ κειέηε ηεο δηαθχκαλζεο ησλ πιεζπζκψλ ηνπ θνξέα ελφο ηνχ

κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ρξήζηκα επηδεκηνινγηθά ζπκπεξάζκαηα πνπ ζα ζπκβάινπλ ζηε ιήςε κέηξσλ

αληηκεηψπηζεο.

Οη αθηδνκεηαδηδφκελνη ηνί δηαθξίλνληαη ζε κε-έκκνλνπο θαη έκκνλνπο ρξεζηκνπνηψληαο σο θξηηήξην ην

ρξφλν δηαηήξεζεο ηεο ηνθφξνπ ηθαλφηεηαο ηνπ θνξέα εληφκνπ. ηνπο κε έκκνλνπο ηνύο ν θνξέαο

πξνζιακβάλεη ηνλ ηφ απφ ηα πξνζβιεκέλα θπηά θαη ηνλ κεηαδίδεη ζηα πγηή, κεηά απφ δνθηκαζηηθά λχγκαηα ζε

πνιχ ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα. Έρεη αλαθεξζεί φηη αθφκε θαη δνθηκαζηηθά λχγκαηα δηάξθεηαο 5-10

δεπηεξνιέπησλ αξθνχλ γηα ηελ πξφζιεςε θαη κεηάδνζε κε έκκνλσλ ηψλ. Ζ κεηάδνζε ησλ κε-έκκνλσλ κπνξεί

λα γίλεη ακέζσο κεηά ηελ πξφζιεςε ηνπο (δελ απαηηείηαη ιαλζάλνπζα πεξίνδνο). Γηαηεξνχλ ηελ ηνθφξν

ηθαλφηεηα γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, ζπλήζσο 2-4 ψξεο (κε έκκνλε παξνπζία ηνπ ηνχ ζην ζψκα ηνπ

εληφκνπ). ηνπο έκκνλνπο ηνύο ν θνξέαο πξέπεη λα ηξαθεί ζην κνιπζκέλν ή ην πγηέο θπηφ γηα αξθεηφ ρξφλν

ψζηε λα πξνζιάβεη / κεηαδψζεη ηνλ ηφ αληίζηνηρα (άξηζηνο ρξφλνο 6-24 ψξεο). Ζ χπαξμε ιαλζάλνπζαο

πεξηφδνπ είλαη απαξαίηεηε. Ο θνξέαο παξακέλεη ηνθφξνο γηα αξθεηφ ρξφλν θαη ζπλήζσο γηα φιε ηνπ ηε δσή

(έκκνλε παξνπζία ηνπ ηνχ ζην ζψκα ηνπ εληφκνπ).

Τπάξρεη αθφκε κηα θαηεγνξία ηψλ (εκη-έκκνλνη) νη νπνίνη έρνπλ ελδηάκεζα ραξαθηεξηζηηθά.

Υαξαθηεξηζηηθά κε-έκκνλσλ ηώλ

α) πξόζιεςε ηνπ ηνύ απφ ην θνξέα (έληνκν) ζε 10-60΄΄

β) δπλαηφηεηα άκεζεο κεηάδνζεο (φρη ιαλζάλνπζα πεξίνδνο)

γ) κεηάδνζε ηνπ ηνύ απφ ην θνξέα ζε 10-60΄΄

δ) δηαηήξεζε ηεο ηνθόξνπ ηθαλόηεηαο ηνπ θνξέα γηα ιεπηά έσο κεξηθέο ψξεο

ε) κεηαθέξνληαη πάλσ ή θνληά ζηα ζηνκαηηθά κφξηα (δελ πνιιαπιαζηάδνληαη ζην θνξέα)

ζη) νη θνξείο ράλνπλ ηελ ηνθφξν ηθαλφηεηα κεηά ηελ έθδπζε

δ) ε πξφζιεςε θαη ε κεηάδνζε γίλεηαη απφ/θαη ζηα επηδεξκηθά θχηηαξα ηνπ θπηνχ

ε) ε δηάδνζε ηεο αζζέλεηαο πνπ πξνθαινχλ δελ αληηκεησπίδεηαη κε εληνκνθηφλα

Υαξαθηεξηζηηθά έκκνλσλ ηώλ α) γηα ηελ πξόζιεςε ηνπ ηνύ απαηηείηαη δηαηξνθή δηάξθεηαο 6-24 σξψλ

β) γηα ηε κεηάδνζε νκνίσο

γ) απαηηείηαη ιαλζάλνπζα πεξίνδνο (>12 σξψλ)

δ) ηα έληνκα παξακέλνπλ ηνθόξα γηα φιε ηνπο ηε δσή

ε) ε ηνθφξνο ηθαλφηεηα ησλ εληφκσλ δηαηεξείηαη θαη κεηά ηελ έθδπζε (κεηάδνζε απφ «ζηάδην» ζε «ζηάδην»)

ζη) νη έκκνλνη θπθινθνξνχλ ζην ζψκα (θπθινθνξνχληεο), ελψ κεξηθνί πνιιαπιαζηάδνληαη

(πνιιαπιαζηαδφκελνη).

δ) εληνπίδνληαη ζην θινίσκα ησλ θπηψλ

ε) ε δηάδνζε ηεο αζζέλεηαο πνπ πξνθαινχλ αληηκεησπίδεηαη κε εληνκνθηφλα

ΒΑΗΛΔΗΟ: PROCARYOTAE.

Γηαθξίλνληαη δχν κεγάιεο νκάδεο: Η) Bαθηήξηα θαη II) Mollicutes

ΤΜΠΣΧΜΑΣΑ ΠΡΟΚΑΡΤΧΣΗΚΧN ΑΘΔΝΔΗΧΝ:

* θειηδψζεηο πξάζηλσλ ηκεκάησλ θπηνχ: (θχιια, βιαζηνί, νθζαικνί)

* καξαζκφο, απνπιεμία: (πξνζβνιή αγγεηαθνχ ζπζηήκαηνο)

* ππεξηξνθία-ππεξπιαζία: (φγθνη ππέξγεησλ ε ππφγεησλ ηκεκάησλ)

* καιαθέο ζήςεηο: (ζπλήζσο, ζήςε ζαξθσδψλ νξγάλσλ: θαξπψλ, ξηδψλ, απνζεθεπηηθψλ νξγάλσλ)

* εζράξσζε (scab): (εληνπηζκέλε ή δηάρπηε αιινίσζε επηθαλεηαθψλ ηζηψλ, ηδίσο ζαξθσδψλ νξγάλσλ πνπ

παξνπζηάδνπλ ηξαρεία πθή θαη θνιηδσηή φςε)

* βαθηεξηαθά έιθε (bacterial canker): (εληνπηζκέλε δηάβξσζε ηζηψλ, πνπ εμειίζζεηαη ζε βπζηζκέλε πιεγή)

* λαληζκφο (dwarfing)

* θάςηκν (blights)

11

Η) ΒΑΚΣΖΡΗΑ

Έρνπλ:

Κπηηαξηθφ ηνίρσκα: θαζνξίδεη κέγεζνο θαη ζρήκα ηνπ θπηηάξνπ

Κπηνπιαζκαηηθή κεκβξάλε

Κπηφπιαζκα: θπξίσο ζψκα θπηηάξνπ (πξσηεΐλεο, ιίπε, πδαηάλζξαθεο, λνπθιετθά νμέα, θιπ.)

Γελ δηαζέηνπλ επδηάθξηηα νξγαλσκέλν θπηηαξηθφ ππξήλα (πξνθαξπσηηθνί νξγαληζκνί)

Γελεηηθφ πιηθφ: DNA

Οξγάλσζε γελεηηθνχ πιηθνχ: σο “ρξσκνζσκηθφ” DNA (έλα κνλαδηθφ, κεγάιν, θπθιηθφ, δίθισλν κφξην

DNA), σο πιαζκηδηαθφ (πιήζνο πνιχ κηθξφηεξσλ νκνίσλ κεηαμχ ηνπο, επίζεο θπθιηθψλ, δίθισλσλ

κνξίσλ).

Μνξθνινγία θπηηάξνπ:

ρήκα: ξαβδνεηδέο, ζθαηξηθφ, ζπεηξνεηδέο, θ.α.

Γηαζέηνπλ καζηίγηα: κνλφηξνρα, ακθίηξηρα, ινθηφηξηρα, πεξίηξηρα

Μνξθνινγία απνηθίαο: ζρήκα, ρξψκα, κέγεζνο, πθή.

Φπζηνινγία: Απηόηξνθα : (ρεκεην-, θσηναπηφηξνθα), Δηεξόηξνθα: (έηνηκε νξγαληθή νπζία),

Πξναηξεηηθά απηόηξνθα

Δπηδεκηνινγία βαθηεξηώζεσλ

Γηαζπνξά ησλ βαθηεξίσλ

Μνιπζκέλν πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ.

Νεξφ (βξνρή, δξφζνο, πνηίζκαηα). Σν λεξφ είλαη απαξαίηεην, ελψ νη πνιιέο βξνρνπηψζεηο κπνξνχλ λα

πξνθαιέζνπλ επηδεκία.

Αέξα

Απεπζείαο επαθή ησλ θπηψλ

Έληνκα (κε εμεηδηθεπκέλα θαηά ηε κεηαθίλεζε ηνπο)

Ζ είζνδνο ησλ βαθηεξίσλ ζηα θπηά γίλεηαη απφ θπζηθά αλνίγκαηα ή απφ πιεγέο. Οη επλντθφηεξεο ζπλζήθεο

κφιπλζεο ππάξρνπλ θπξίσο ζηηο ζεξκέο (22-27νC) θαη πγξέο πεξηφδνπο ηνπ έηνπο.

Ζ δηαηήξεζε ησλ βαθηεξίσλ εθηφο ηνπ θπηνχ μεληζηή κπνξεί λα γίλεη: ζηα θπηηθά ππνιείκκαηα, ζην έδαθνο,

ζην ζπφξν ή ζε θπηηθά ηκήκαηα αγελνχο πνιιαπιαζηαζκνχ ή άιια κέξε ηνπ θπηνχ π.ρ. ζε έιθε θιαδηψλ, αιιά

θαη ζαπξνθπηηθά (νξηζκέλεο θνξέο ζην έδαθνο θαη ζε παζζάινπο ή άιια νξγαληθά πιηθά ζην ζεξκνθήπην ή

ηνλ αγξφ).

Tαμηλνκηθή θαηάηαμε Βαθηεξίσλ

Oλνκαηνινγία:

Aθνινπζεί ην γεληθό πξόηππν, απνηεινύκελε από δπν ιαηηληθά νλόκαηα:

Όνομα γένοσς, όνομα είδοσς π.τ. (Pseudomonas syringae)

H ηαμηλνκηθή θαηάηαμε ησλ θπηνπαζνγφλσλ βαθηεξίσλ εκθαλίδεη αθφκε ζνβαξά πξνβιήκαηα, γηα

ηζηνξηθνχο θαη ηερληθνχο ιφγνπο. Αξρηθά ε ηαμηλφκεζε ησλ βαθηεξίσλ ζηεξίρηεθε ζε θπηηαξνινγηθά θαη

κνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο επίζεο θαη ζε θαηλνηππηθά, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θπζηνινγία ηεο ζξέςεο

ηνπο. Όκσο ε πξνζέγγηζε απηή δελ επαξθνχζε, γηα ηελ δηάθξηζε ζπγγελψλ εηδψλ, πνπ δελ δηέθεξαλ εκθαλψο

σο πξνο απηνχο ηνπο ραξαθηήξεο. χληνκα αλαπηχρζεθαλ λέεο κέζνδνη πξνζδηνξηζκνχ, φπσο νη νξνινγηθέο ή

νη κνξηαθέο.

Έσο ηελ θαζηέξσζε ησλ ζχγρξνλσλ κνξηαθψλ φκσο, ε ηαμηλφκεζε ησλ θπηνπαζνγφλσλ βαθηεξίσλ

αληηκεηψπηζε έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα, πνπ νθεηιφηαλ ζην γεγνλφο φηη είρε επηθξαηήζεη ε αξρή "λένο

μεληζηήο-λέν είδνο". Γειαδή θάζε βαθηήξην πνχ απνκνλσλφηαλ απφ κηα λέα αζζέλεηα, ε νπνία δελ είρε

πεξηγξαθεί πξνεγνπκέλσο, εζεσξείην έλα λέν είδνο. Απνηέιεζκα ηεο πξαθηηθήο απηήο ήηαλ λα πξνθχςεη έλαο

πιεζσξηζκφο ζε είδε. Έηζη π.ρ., ηα βαθηήξηα:

P. tabaci (παζνγφλν ηνπ θαπλνχ)

P. glycinea (παζνγφλν ηεο ζφγηαο) θαη

P. phaseolicola (παζνγφλν ηεο θαζνιηάο)

ζεσξνχληαλ αξρηθά μερσξηζηά είδε. ήκεξα, φια απηά ιφγσ ηνπ πςεινχ βαζκνχ νκνηφηεηάο ηνπο ζε επίπεδν

DNA, πνπ μεπεξλάεη ηφ 95%, ηαμηλνκνχληαη ζε έλα θαη κνλαδηθφ είδνο, ην P. syringae. ήκεξα ηζρχεη φηη: θάζε

βαθηεξηαθφ ζηέιερνο πνχ ζεσξείηαη φηη αλήθεη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν είδνο, αιιά κνιχλεη δηαθνξεηηθφ μεληζηή

απφ ηα άιια βαθηήξηα ηνπ ηδίνπ είδνπο, λα ραξαθηεξίδεηαη ζαλ ΠAΘOTYΠO ηνπ EIΓOY. Καηά ζπλέπεηα,

ηα αλσηέξσ βαθηήξηα απνθαινχληαη ηψξα: Pseudomonas syringae pv. tabaci, Pseudomonas syringae pv.

glycinea, θαη Pseudomonas syringae pv. phaseolicola.

12

Γηα ηελ ηαμηλφκεζε ελφο βαθηεξηαθνχ ζηειέρνπο, ή απνκφλσζεο ζε θάπνην είδνο, ζήκεξα

ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θαλφλα ην πνζνζηφ νκνινγίαο ησλ γνληδίσλ 16S θαη 23S rDNA, πνπ θσδηθνπνηνχλ ηελ

ζχλζεζε ησλ αληηζηνίρσλ ξηβνζσκηθψλ RNA.

ΠΡΟΚΑΡΤΧΣΗΚΔ ΑΘΔΝΔΗΔ ΠΟΧΓΧΝ ΦΤΣΧΝ

A) ΒΑΚΣΖΡΗΑΚΔ ΖΦΔΗ:

Η) ΑΠΟ ΣΟ ΓΔΝΟ Erwinia (ΔΗΓΖ: E. carortovora, E. chrysanthemi, E. tracheiphila, E.

betavasculorum)

ΗΗ) ΑΠΟ ΣΟ ΓΔΝΟ Pseudomonas (ΔΗΓΖ: P. viridiflava, P. corrugata, P. fluorescens)

B) AΓΡΟΒΑΚΣΖΡΗΧΔΗ:

Η) ΑΠΟ ΣΟ ΓΔΝΟ Clavibacter (C. michiganensis)

ΗΗ) ΑΠΟ ΣΟ ΓΔΝΟ Curtobacterium (C. flaccumfaciens)

ΗΗΗ) ΑΠΟ ΣΟ ΓΔΝΟ Pseudomonas (Burkholderia solanacearum)

ΗV) ΑΠΟ ΣΟ Xylella fastidiosa

Γ) ΚΖΛΗΓΧΔΗ ΦΤΛΛΧΝ: Η) ΑΠΟ ΣΟ ΓΔΝΟ Pseudomonas ( ΔΗΓΖ: P. syringae, P. fluorescens)

ΗI) ΑΠΟ ΣΟ ΓΔΝΟ Xanthomonas ( ΔΗΓΖ: X. campestris, X. fragariae)

Γνθηκέο δηάγλσζεο κε εηδηθέο ρξώζεηο

Ζ ζεκαληηθφηεξε δνθηκή ρξψζεο ζηε βαθηεξηνινγία είλαη ε ρξώζε θαηά Gram. Με απηή φια ηα βαθηεξηαθά

είδε δηαηξνχληαη ζε: θαηά Gram-αξλεηηθά (Gram-), ή θαηά Gram-ζεηηθά (Gram

+)

Υξεζηκνπνηείηαη γηα: Η) ηαμηλόκεζε θαη ΗΗ) δηάγλσζε

Απαηηείηαη ε ρξήζε ηεζζάξσλ δηαιπκάησλ:

* κηα βαζηθή ρξψζε (πξνζδίδεη θπαλφ ρξψκα ζηα βαθηεξηαθά θχηηαξα)

* έλα ζηεξεσηηθφ ρξψζεο (απμάλεη ηε ζπγγέλεηα κεηαμχ θπηηάξνπ θαη ρξσζηηθήο)

* έλαλ απνρξσζηηθφ παξάγνληα (απνρξσκαηίδεη ηα Gram-, ελψ αθήλεη ρξσκαηηζκέλα ηα Gram+)

* κηα αληη-ρξσζηηθή (δεχηεξε ρξσζηηθή) πνπ ρξσκαηίδεη εξπζξά ηα απνρξσκαηηζκέλα Gram-, ελψ δελ

επεξεάδεη ηα ήδε ρξσκαηηζκέλα (θπαλά) Gram+)

Ζ δηαθνξά ρξψζεο κεηαμχ αξλεηηθψλ θαη ζεηηθψλ θαηά gram, νθείιεηαη ζηηο δηαθνξέο σο πξνο ηε ζχζηαζε ηνπ

θπηηαξηθνχ ηνπο ηνηρψκαηνο (αληρλεχεηαη ε πεπηηδνγιπθάλε πνπ βξίζθεηαη ζηα Gram+ βαθηήξηα).

II) Mollicutes

Δκθαλίδνπλ ηα ίδηα γεληθά θπηηαξνινγηθά θαη γελεηηθά ραξαθηεξηζηηθά κε ηα βαθηήξηα (κνλνθχηηαξνη

νξγαληζκνί, ρσξίο νξγαλσκέλν ππξήλα, κε θπηηαξηθή κεκβξάλε) κε ηε δηαθνξά φηη δελ δηαζέηνπλ θπηηαξηθφ

ηνίρσκα. Σα ζπκπηψκαηα ζηα θπηά ζπκπεξηιακβάλνπλ ζηεηξφηεηα ινπινπδηψλ, «θπιισδία», «ζθνχπα ηεο

κάγηζζαο», λαληζκφ, λέθξσζε ηνπ θινηνχ θαη απνμήξαλζε ησλ θιάδσλ ζηα θπηά θαζψο θαη ρισξψζεηο θαη

ίθηεξνπο.

Μεηάδνζε ησλ θπηνπαζνγόλσλ Mollicutes:

Αγελή ηκήκαηα (εκβφιηα, ππνθείκελα) / εκβνιηαζκφο

Φνξείο: Πεδεηηθά ηδηηδηθάθηα (Cicadellidae) θαη ςχιιεο (Psyllidae)

Tαμηλνκηθή θαηάηαμε ησλ θπηνπαζνγόλσλ Mollicutes

Κιαζε:Mollicutes

Α) Γέλνο: Spiroplasma

Έρνπλ ζρήκα ειηθνεηδέο, ηθαλφηεηα θίλεζεο, δελ δηαζέηνπλ καζηίγηα, πξνθαινχλ αζζέλεηεο ζην θαιακπφθη, ηε

ιεκνληά, θα.

Β) Δπξύηεξε ηαμηλνκηθή νκάδα: Φπηνπιάζκαηα (δελ είλαη αθφκε ηαμηλνκηθά επαξθψο θαζνξηζκέλα

παιαηά ζηελ θπηνπαζνινγία νλνκάδνληαλ «Mycoplasmalike organisms, MLOs» ή Μπθνπιάζκαηα.

Οη θαλόλεο ηνπ Koch Έλα παζνγφλν γηα λα ζεσξεζεί σο αίηην κηαο αζζέλεηαο ζα πξέπεη λα πιεξνχληαη νξηζκέλεο

πξνυπνζέζεηο πνπ είλαη γλσζηέο σο θαλφλεο ηνπ Koch (απφ ην φλνκα ηνπ εξεπλεηή Robert Koch).

Οη θαλφλεο απηνί είλαη:

1. Σν παζνγφλν πνπ ζεσξνχκε ππεχζπλν πξέπεη λα εκθαλίδεηαη ή λα απνκνλψλεηαη ζηαζεξά απφ φια ηα

πξνζβιεκέλα θπηά ή δείγκαηα πνπ εμεηάζηεθαλ.

2. Σν παζνγφλν πξέπεη λα απνκνλσζεί (π.ρ. ζε θαιιηέξγεηα) θαη λα κειεηεζνχλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ

(ηαπηνπνίεζε).

3. Να γίλνπλ ηερλεηέο κνιχλζεηο πγηψλ θπηψλ ηεο ίδηαο πνηθηιίαο κε ηνλ νξγαληζκφ πνπ απνκνλψζεθε θαη λα

εκθαληζηνχλ ηα ίδηα ζπκπηψκαηα κε απηά ησλ θπζηθά πξνζβιεκέλσλ θπηψλ.

4. Απφ ηα πξνζβιεκέλα θπηά ζα πξέπεη λα απνκνλσζεί ν ίδηνο κηθξννξγαληζκφο θαη λα επαλαιεθζεί ε

ηαπηνπνίεζή ηνπ.

13

Aληηκεηώπηζε αζζελεηώλ ησλ θπηώλ

Απαηηνχληαη ηξεηο παξάγνληεο γηα ηελ εκθάληζε κηαο αζζέλεηαο:

Α) Ο παζνγφλνο παξάγνληαο πξέπεη λα είλαη παξψλ

Β) Ο μεληζηήο πξέπεη λα είλαη εππαζήο ζηνλ παζνγφλν παξάγνληα

Γ) Σν πεξηβάιινλ πξέπεη λα επλνεί ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ μεληζηή θαη παζνγφλνπ

Αζζέλεηα = f (μεληζηήο X παζνγφλν X πεξηβάιινλ)

Αζζέλεηεο παξνπζηάδνληαη ζηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζε ρακειή ζπρλφηεηα θαη

έληαζε εμαηηίαο ηεο κεγάιεο βηνπνηθηιφηεηαο ηνπο. ηηο εθηαηηθέο θαιιηέξγεηεο ππάξρεη κηθξφηεξε έλδν- θαη

δηα-εηδηθή παξαιιαθηηθφηεηα θαη νη αζζέλεηεο παξνπζηάδνληαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κε κεγάιε ζπρλφηεηα

θαη έληαζε.

Ζ αζζέλεηα είλαη απνηέιεζκα αιιειεπίδξαζεο.

Μέηξα θαηαπνιέκεζεο:

- Αχμεζε ηεο αληνρήο ηνπ μεληζηή

- Μείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ παζνγφλνπ

- Πεξηβάιινλ ιηγφηεξν επλντθφ γηα ηελ αλάπηπμε επηδεκίαο

Aληηκεηώπηζε Αξρέο / ηφρνη / (Μέζνδνη)

Παξεκπόδηζε ηνπ παζνγόλνπ: Μείσζε ηεο πνζφηεηαο ηνπ κνιχζκαηνο πνπ εηζάγεηαη ζηελ θαιιηέξγεηα καο

απφ εμσηεξηθέο πεγέο. (Καξαληίλα, πηζηνπνίεζε πνι/θνύ πιηθνύ)

Απνθπγή ηνπ παζνγόλνπ: Δπηινγή πεξηφδνπ, πεξηνρήο, ή πεξηβάιινληνο φπνπ ε πνζφηεηα θαη νη ξπζκνί

παξαγσγήο ηνπ κνιχζκαηνο είλαη κηθξά ή δελ επλνείηαη ε πξνζβνιή απφ ην παζνγφλν. (Δπηινγή πεξηφδνπ,

πεξηνρήο, ή πεξηβάιινληνο γηα ηελ ζπνξά, θαιιηέξγεηα πξψηκσλ πνηθηιηψλ ή θχηεπζε ζε επνρή πνπ επλνεί ηε

γξήγνξε σξίκαλζε θαη θαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο φπσο βάζνο ζπνξάο, ηξφπνο άξδεπζεο θιπ.).

Δμάιεηςε ή πεξηνξηζκόο ηνπ παζνγόλνπ: Μείσζε ηνπ κνιχζκαηνο κε θαηαζηξνθή ή αδξαλνπνίεζε ησλ

πεγψλ ηνπ πνπ αλάινγα κε ην παζνγφλν κπνξεί λα είλαη, ζηα ππνιείκκαηα ηνπ μεληζηή ή δσληαλά θπηά

(θαιιηεξγνχκελα θαη δηδάληα), ζε έληνκα θνξείο, ζε δηδάληα, ζε ζπφξνο, ζην έδαθνο θ.ι.π. Ζ πξνζπάζεηα αθνξά

ζηε κείσζε ησλ εζηηψλ κφιπλζεο κέζα θαη γχξσ απφ ηελ θαιιηέξγεηα θαη πεξηιακβάλεη: Ι) Ακεηςηζπνξά,

αγξαλάπαπζε. ΙΙ) Απνιύκαλζε ηνπ εδάθνπο, βηνινγηθή αληηκεηώπηζε κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε αληαγσληζηώλ ησλ

παζνγόλσλ, αληηκεηώπηζε ησλ θνξέσλ εληόκσλ. ΙΙΙ) Μεηά ην ηέινο ηεο θαιιηέξγεηαο, θαηαζηξνθή ππνιεηκκάησλ

ηεο θαιιηέξγεηαο θπηώλ εζεινληώλ θαη άιισλ θπηώλ πνπ μελίδνπλ ην παζνγόλν π.ρ. δηδάληα ελώ θαηά ηε δηάξθεηα

ηεο θαιιηέξγεηαο θαηαζηξνθή ησλ πξνζβιεκέλσλ θαιιηεξγνύκελσλ θπηώλ ή ηκεκάησλ ηνπο θαη δηδαληνθηνλία.

ΙV) Kαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο όπσο ηξόπνο άξδεπζεο, ζηξάγγηζε, ιίπαλζε, απνζηάζεηο θύηεπζεο, θιάδεκα, κείσζε

ηεο αηκνζθαηξηθήο πγξαζίαο θιπ.

Θεξαπεία ησλ θπηώλ: Δμπγίαλζε ηνπ θπηνχ απφ ην παζνγφλν κε Ι) θιάδεπκα ή εθηνκή πξνζβιεκέλσλ

ηκεκάησλ ησλ θπηώλ (ρεηξνπξγηθή ειθώλ), ΙΙ) ζεξκνζεξαπεία, ΙΙΙ) θαιιηέξγεηα αθξαίνπ κεξηζηώκαηνο in vitro.

Πξνζηαζία ησλ θπηώλ: Μείσζε ησλ πξνζβνιώλ ρξεζηκνπνηώληαο θπηνπξνζηαηεπηηθά ή άιιν θξάγκα ζηελ

κόιπλζε.

Αληνρή ησλ θπηώλ: Βειηησκέλε αληνρή ησλ θπηψλ ζηα παζνγφλα κε Ι) ρξεζηκνπνίεζε πνηθηιηώλ κε αληνρή

ζηελ αζζέλεηα (πξντόληα θιαζηθήο γελεηηθήο κε αλαδηαζηαύξσζε, ή γελεηηθήο κεραληθήο κε κεηαθνξά γνληδίσλ)

θαη ΙΙ) αύμεζε ηεο αληνρήο ησλ θπηώλ κε ηε ρξεζηκνπνίεζε κηθξννξγαληζκώλ ή ρεκηθώλ ελώζεσλ πνπ ηελ

επάγνπλ.

Παξεκπόδηζε ηνπ παζνγόλνπ: Μέηξα θαηά ηεο εηζαγσγήο ελφο παζνγφλνπ ζε κηα πεξηνρή φπνπ

θαιιηεξγνχληαη εππαζή θπηά (ζεξκνθήπην – κεγάιε γεσγξαθηθή πεξηνρή). Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ζηηο

πεξηπηψζεηο παζνγφλσλ πνπ δηαδίδνληαη κε θπηηθφ πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ.

Παξάδεηγκα ηνχ θαξαληίλαο: Ηφο ηεο ηξηζηέηζαο ησλ εζπεξηδνεηδψλ (CTV). Δηζαγσγή ηνπ CTV ζηε ρψξα.

Άλνημε 2000. Λαζξαία/παξάλνκε εηζαγσγή κε πηζηνπνηεκέλνπ/ςεπδψο πηζηνπνηεκέλνπ ΠΤ απφ Ηζπαλία φπνπ

o CTV είλαη ελδεκηθφο.

Μέηξα πνπ ειήθζεζαλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ CTV:

α) πζηεκαηηθή επηζθφπεζε ησλ νπσξψλσλ (Τπνπξγείν Γεσξγίαο, Γηεχζπλζε Φπηνπξνζηαζίαο). β)

Ακεζε εθξίδσζε-θαηαζηξνθή ησλ εζηηψλ κνιχλζεσο ηνπ ηνχ.

Παξαγσγή πγηνχο πνι/θνχ πιηθνχ.

Παξαδείγκαηα: Agrobacterium vitis ζε λέα ακπέιηα, Verticillium dahlae ζηελ ειηά, Ηνινγηθέο πξνζβνιέο

δέλδξσλ, ακπέινπ θαη ινηπψλ αγελψο αλαπαξαγφκελσλ θπηψλ.

Ζ Διιάδα είλαη απφ ηηο ειάρηζηεο ρψξεο ηεο ΔΔ φπνπ δελ γίλεηαη παξαγσγή θαη πηζηνπνίεζε ηνπ

πνιιαπιαζηαζηηθνχ πιηθνχ.

Παζνγόλν

Ξεληζηήο

ΠεξηβάιινλΠαζνγόλν

Ξεληζηήο

Πεξηβάιινλ

14

ρήκα πηζηνπνηήζεσο

ηφρνη: Ζ εμαζθάιηζε γλεζηφηεηαο ηεο πνηθηιίαο. Ζ εμαζθάιηζε απνπζίαο παζνγφλσλ πάλσ απφ ζπγθεθξηκέλα

φξηα.

ε φιε ηελ έθηαζε ηνπ ζρήκαηνο θαηαγξάθεηαη ε γελεαινγία ψζηε λα είλαη δπλαηή ε αλαδήηεζε ηεο

θαηαγσγήο ηνπ θάζε θπηηθνχ αηφκνπ (Ηρλειαζηκφηεηα).

Παξαγσγή πηζηνπνηεκέλνπ πιηθνχ. ηάδηα:

- Θεξκνζεξαπία, εμαγσγή κεξηζηψκαηνο, αλαγέλλεζε θπηνχ, έιεγρνο γηα παζνγφλα, αλάπηπμε θπηψλ in

vitro.

- Παξαγσγή πιηθνχ ππξήλα, δηαίξεζε εθθχησλ, ξηδνβνιία εθθχησλ.

- Καιιηέξγεηα ζε έδαθνο

- Παξαγσγή βαζηθνχ πιηθνχ

- Γηαηήξεζε ζε ζπλζήθεο πνπ δελ επηηξέπνπλ κφιπλζε κε ηα παζνγφλα ηνπ ζρήκαηνο πηζηνπνηήζεσο

- Φπηά ειεγκέλα γηα ηα παζνγφλα ηνπ ζρήκαηνο πηζηνπνηήζεσο

- Παξαγσγή θπηψλ ζε απνκνλσκέλεο απφ ην παζνγφλν πεξηνρέο

- Οπηηθφο έιεγρνο αζζελεηψλ

- Δξγαζηεξηαθφο έιεγρνο δεηγκαηνιεπηηθά

Δμάιεηςε ή πεξηνξηζκόο ηνπ παζνγόλνπ: Ακεηςηζπνξά, αγξαλάπαπζε: Φπηά κε μεληζηέο ηνπ παζνγφλνπ

Σν εχξνο μεληζηψλ ηνπ παζνγφλνπ επεξεάδεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα

Απνιύκαλζε εδάθνπο κε: θσηηά, αηκφ, κε ηνλ ήιην (Ζιηναπνιχκαλζε), κε ρεκηθά.

Βηνινγηθή αληηκεηώπηζε: Μείσζε ηεο δπλαηφηεηαο ελφο παζνγφλνπ λα πξνθαιέζεη αζζέλεηα κε ηε

ρξεζηκνπνίεζε άιισλ νξγαληζκψλ εθηφο ηνπ αλζξψπνπ

Απαηηεί

Δθαξκνγή ζαπξνθπηηθψλ κηθξννξγαληζκψλ ζην πεξηβάιινλ ηνπ θπηνχ ή / θαη αιιαγή ηνπ πεξηβάιινληνο ψζηε

λα επλνεζνχλ νη παξαπάλσ κηθξννξγαληζκνί

Βηνινγηθή αληηκεηψπηζε κε Φπηνπξνζηαηεπηηθά Πξντφληα:

1. Υξήζε Παξαζηηηθψλ ή αληαγσληζηηθψλ κηθξννξγαληζκψλ θαη ηψλ.

2. Υξήζε κε παζνγφλσλ ζηειερψλ ηνπ ίδηνπ κηθξννξγαληζκνχ ή ηνχ

3. Αλνζνπνίεζε ηνπ θπηνχ. Δπαγφκελε δηαζπζηεκαηηθή αληνρή (SAR) απφ ζαπξνθπηηθνχο κχθεηεο ηεο

ξηδφζθαηξαο θαη ξηδνβαθηήξηα.

Μεραληζκνί θαηαζηνιήο ηνπ παζνγφλνπ:

1. Αληαγσληζκφο (ρψξν, ζξεπηηθά) Υξεζηκνπνηνχληαη ζηειέρε ηνπ παζνγφλνπ κε κεησκέλε παζνγφλν

ηθαλφηεηα

2. Αληηβίσζε

3. Παξαζηηηζκφο

Kαιιηεξγεηηθέο ηερληθέο

Θεξκνθξαζία (Θεξκνθήπηα, απνζήθεο)

Νεξφ ζε έδαθνο θαη θχιια.

Γηαρείξηζε ηεο άξδεπζεο

Ζ ππεξβνιηθή άξδεπζε ζηελ αξρή ηεο θαιιηεξγεηηθήο πεξηφδνπ βνεζάεη ηηο εδαθνγελείο αζζέλεηεο.

Γηάξθεηα χγξαλζεο ησλ θχιισλ πνπ απαηηείηαη γηα επηηπρή κφιπλζε

Botrytis θξάνπια 8 - 32 h

Puccinia ζηηάξη 9 - 15 h

Sclerotinia θαζφιη 10 - 22 h

Υξφλνο άξδεπζεο θαη δηάξθεηα χγξαλζεο ησλ θχιισλ

Απνζηάζεηο θχηεπζεο, θιάδεκα, κείσζε ηεο αηκνζθαηξηθήο πγξαζίαο

Μείσζε ηεο ζρεηηθήο πγξαζίαο ζηελ θφκε

Πεξηνξηζκόο ηνπ παζνγόλνπ κε α) Μείσζε ησλ πιεγψλ ιφγσ θαιιηεξγεηηθψλ εξγαζηψλ

β) Γηαρείξηζε ηεο ιίπαλζεο γ) πλζήθεο απνζήθεπζεο

Πξνζηαζία ησλ θπηώλ: Μείσζε ησλ πξνζβνιψλ ρξεζηκνπνηψληαο θπηνπξνζηαηεπηηθά

Υεκηθή θαηαπνιέκεζε

- Απνηειεζκαηηθή, πξαθηηθή!

15

- Σν θφζηνο είλαη ζεκαληηθφ

- Απαηηνχληαη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο θαη εθπαίδεπζε

- πλήζσο απαηηνχληαη επαλαιακβαλφκελεο εθαξκνγέο

- Δκθάληζε αλζεθηηθψλ ζηειερψλ ησλ παζνγφλσλ

- Πξνβιήκαηα ζην πεξηβάιινλ θαη ηελ πγεία

- Αλαθαιχπηνληαη λέεο ελψζεηο

Υεκηθή θαηαπνιέκεζε

Βαθηήξηα: Υαιθνχρα ζθεπάζκαηα, Αληηβηνηηθά?

Ηνί: Δληνκνθηφλα (κφλν ζε πεξίπησζε έκκνλνπ ηξφπνπ κεηάδνζεο απφ έληνκα θνξείο)

Μχθεηεο: Μπθεηνθηφλα (πξνζηαηεπηηθά, δηαζπζηεκαηηθά)

ύγρξνλεο ηάζεηο

Αζθάιεηα γηα ηνλ ρξήζηε θαη ηνλ θαηαλαισηή

Απνπζία δπζκελψλ επηδξάζεσλ ζε νξγαληζκνχο κε ζηφρνπο θαη ζην πεξηβάιινλ

Μπθεηνθηόλα (Υξήζεηο):

πφξν, έδαθνο, θχιισκα, κεηαζπιιεθηηθά.

Απαηηείηαη γλψζε ησλ επηπηψζεσλ ζηνλ μεληζηή, ζην παζνγφλν θαη ζην πεξηβάιινλ

Ο ζηφρνο είλαη λα κεησζεί ν πιεζπζκφο ηνπ παζνγφλνπ θαη ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηεο αζζέλεηαο.

Πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε:

- Κάιπςε

- Αλάπηπμε θαιιηέξγεηαο

- Καηξηθέο ζπλζήθεο

- Υξφλνο εθαξκνγήο

- Γελ καο ελδηαθέξεη ν απνθιεηζκφο αιιά ε δηαρείξηζε ηνπ παζνγφλνπ-αζζέλεηαο

- Γηαρείξηζε ηεο εκθάληζεο αλζεθηηθφηεηαο

- Αζθάιεηα – Πεξηβάιινλ, αγξφηε, θαηαλαισηή

- Οηθνλνκηθφηεηα εθαξκνγψλ

Αληνρή ζε κπθεηνθηόλα

Μεηά απφ παξαηεηακέλε ρξήζε ελφο κπθεηνθηφλνπ επηιέγνληαη ζηειέρε ηνπ παζνγφλνπ πνπ παξνπζηάδνπλ

αληνρή ζηελ ηνμηθή δξάζε ηνπ.

Γηαδηθαζία εκθάληζεο αλζεθηηθώλ ζηειερώλ ησλ παζνγόλσλ

1. Παξαιιαθηηθφηεηα ζηνλ πιεζπζκφ ηνπ παζνγφλνπ

2. Μεηαιιάμεηο ζηνλ πιεζπζκφ ηνπ παζνγφλνπ

3. Ζ ζπλερήο εθαξκνγή ηνπ κπθεηνθηφλνπ επλνεί ηελ επηινγή ηνπ αλζεθηηθνχ ζηειέρνπο

4. Ο πιεζπζκφο ηνπ παζνγφλνπ απνηειείηαη θπξίσο απφ αλζεθηηθά ζηειέρε

ηξαηεγηθέο γηα ηε κείσζε ηεο πηζαλόηεηαο εκθάληζεο αλζεθηηθώλ ζηειερώλ ησλ παζνγόλσλ

1. Μείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ςεθαζκψλ αλά θαιιηεξγεηηθή πεξίνδν

2. Απνθπγή ρξεζηκνπνίεζεο κπθεηνθηφλσλ “πςεινχ θηλδχλνπ” εκθάληζεο αλζεθηηθφηεηαο ζε

πεξηπηψζεηο πνπ ε θαηαπνιέκεζε είλαη δπλαηή κε άιινπο ηξφπνπο ή κε άιια κπθεηνθηφλα “ρακεινχ

θπλδχλνπ” π.ρ. ζείν, ραιθνχρα, δηζεηνθαξβακηδηθά, θζαιηκίδηα θ.ι.π.

3. Μείγκαηα κπθεηνθηφλσλ κε δηαθνξεηηθή δξάζε (ζπλεξγηζκφο)

4. Δλαιιαγή κπθεηνθηφλσλ πνπ αλήθνπλ ζε δηαθνξεηηθέο νηθνγέλεηεο

5. Απζηεξή εθαξκνγή ηεο πξνηεηλφκελεο δνζνινγίαο θαηά ηνπο ςεθαζκνχο

Πξνζηαζία ησλ θπηώλ: Μείσζε ησλ πξνζβνιώλ ρξεζηκνπνηώληαο θπηνπξνζηαηεπηηθά ή άιιν θξάγκα

ζηε κόιπλζε.

Παξάδεηγκα: Ηνινγηθέο αζζέλεηεο

1. Αληηκεηψπηζε ή απνθπγή ησλ εληφκσλ θνξέσλ

2. Φεθαζκνί κε εληνκνθηφλα (είλαη απνηειεζκαηηθφηεηά κφλν γηα ηνπο ηνχο πνπ κεηαδίδνληαη κε έκκνλν

ηξφπν κεηάδνζεο) θαη νξπθηέιαηα.

3. Δδαθνθάιπςε (ηνπνζέηεζε αληαλαθιαζηηθψλ επηθαλεηψλ, εδαθνθάιπςε κε πιαζηηθφ, εδαθνθάιπςε

κε άρπξν)

4. Πξνζηαζία ησλ ζπνξείσλ ή ηεο θαιιηέξγεηαο κε εληνκνζηεγή δίρηπα.

16

Αληνρή ησλ θπηώλ:

Αλζεθηηθέο πνηθηιίεο

Η) Υξεζηκνπνίεζε πνηθηιηψλ κε αληνρή ζηελ αξρηθή πξνζβνιή

ΗΗ) Υξεζηκνπνίεζε πνηθηιηψλ νη νπνίεο κεηψλνπλ ηνπο ξπζκνχο α) παξαγσγήο ηνπ κνιχζκαηνο β) πξνζβνιήο

θαη γ) αλάπηπμεο ηνπ παζνγφλνπ

Φπηνπαζνβειηίσζε (βειηίσζε ηεο αληνρήο ησλ θπηψλ ζηα παζνγφλα)

Μεηαθνξά ηεο αληνρήο

Βηνηερλνινγία (Πφζν ζεκαληηθή είλαη γηα ην κέιινλ?)

θισλνπνηεκέλα γνλίδηα:

1. απφ θπηά

2. απφ παζνγφλα (Aλζεθηηθφηεηα πξνεξρφκελε απφ ην παζνγφλν)

3. απφ άιινπο νξγαληζκνχο

Νέεο ηάζεηο αληηκεηώπηζεο αζζελεηώλ

χγρξνλεο ζηξαηεγηθέο θπηνπξνζηαζίαο κε νινθιεξσκέλε ελζσκάησζε γελεηηθψλ, βηνινγηθψλ θαη ρεκηθψλ

κεζφδσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε αζθαινχο ειέγρνπ ησλ αζζελεηψλ

κε αζθάιεηα γηα ηνλ άλζξσπν θαη ην πεξηβάιινλ

• Κλαζική μέθοδος: αναδιαζηαύρωζηΑλζεθηηθόο γνλέαο απόγνλνη απόγνλνη θιπ. θιπ.

Επαλαιακβαλόκελνο γνλέαο

Κάζε γεληά ειέγρεηαη γηα αληνρή

Πολσκσκλικές αζθένειες

Κακπύιε εμέιημεο ηεο αζζέλεηαο

Φξόλνο

Έληα

ζε

ηε

ο α

ζζ

έλεη

αο

Πξ

νζ

βν

ιή

%

= κονίδια επαναλαμβανόμενοι κύκλοι

Λνγαξηζκηθή θάζε

Μέγηζηνο ξπζκόο

Μεηαινγαξηζκηθή θάζε

Οη απξόζβιεηνη ηζηνί

είλαη πεξηνξηζκέλνη

Αξρηθή θάζε ή θάζε Αξρηθή θάζε

Τν κόιπζκα είλαη

ειάρηζην

Αλαινγία κε ηελ αύμεζε θεθαιαίνπ ζηελ πεξίπηωζε ζπλερνύο αλαηνθηζκνύ

Μονοκσκλικές αζθένειες

Έλαο θύθινο ζε θάζε

θαιιηεξγεηηθή

πεξίνδν

Έληα

ζε

ηε

ο α

ζζ

έλεη

αο

100% Κύθινο ηεο αζζέλεηαο

Κακπύιε εμέιημεο ηεο αζζέλεηαο

ΦξόλνοΑξρηθόο πιεζπζκόο ηνπ παζνγόλνπ

(πρωηογενές μόλσζμα)

Επηδεκηνινγηθή βάζε ηεο αληηκεηώπηζεο ηωλ

αζζελεηώλ ηωλ θπηώλ

Χ = πνζό ηεο αζζέλεηαο ζε ρξόλν t (πιεζπζκόο ηνπ παζνγόλνπ θαη

αληίζηνηρα ηωλ κνιπζκέλωλ θπηώλ)

Xo = πνζό ηεο αζζέλεηαο ζηελ έλαξμε ηεο επηδεκίαο

r = ξπζκόο κόιπλζεο (ξπζκόο αύμεζεο ηνπ πιεζπζκνύ ηνπ παζνγόλνπ

π.ρ. αξηζκόο ζπγαηξηθώλ θειίδωλ πνπ πξνθύπηνπλ από κηα κεηξηθή θειίδα ζηε

κνλάδα ηνπ ρξόλνπ)

Μονοκσκλικές αζθένειεςΑξγόο πνι/κόο ηνπ παζνγόλνπ.

Οη κνιύλζεηο ζηελ αξρή ηεο

θαιιηεξγεηηθήο πεξηόδνπ

πξνέξρνληαη απνθιεηζηηθά από ηνλ

αξρηθό πιεζπζκό ηνπ παζνγόλνπ

Πολσκσκλικές αζθένειεςΠνιινί επηθαιππηόκελνη θύθινη

επέθηαζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο

θαιιηεξγεηηθήο πεξηόδνπ

Φ = Φν * e r tΦ = Φν * r * t

Ανηιμεηώπιζη κείωζε ηνπ αξρηθνύ κνιύζκαηνο Xo

κείωζε ηνπ ξπζκνύ κόιπλζεο r

κείωζε ηεο δηάξθεηαο ηεο επηδεκίαο t

Χα

ρα

κηη

ριζ

μό

ς

(Περονόζποροι, ωίδια, ζκωριάζεις)

(Αρδομσκώζεις)

Φξόλνο

Έληα

ζε η

εο α

ζζέλ

εηα

ο

Απνηέιεζκα: ε εμέιημε

ηεο αζζέλεηαο

θαζπζηέξεζε γηα 8

εκέξεο

t

100%

Η ποσότητα τοσ προτογενούς μολύσματος είναι λιγότερο σημαντική στις πολσκσκλικές ασθένειες

πρωηογενές μόλσζμα

20%

100%

Φ = Φν * e r t

17

Οη πνιπθπθιηθέο αζζέλεηεο αληηκεηωπίδνληαη απνηειεζκαηηθόηεξα κε

ηε κείωζε ηνπ ξπζκνύ κόιπλζεο r (ξπζκόο αύμεζεο ηνπ πιεζπζκνύ

ηνπ παζνγόλνπ θαη αληίζηνηρα ηωλ κνιπζκέλωλ θπηώλ)

ΦξόλνοΈ

ληα

ζε

ηε

ο α

ζζ

έλεη

αο

Μέζνδνη:1) Χημική καηαπολέμηζη

2) Ανθεκηικές ποικιλίες:

κε αληνρή ζηελ αξρηθή

πξνζβνιή

νη νπνίεο κεηώλνπλ ηνπο

ξπζκνύο

α) πξνζβνιήο

β) αλάπηπμεο ηνπ παζνγόλνπ

γ) παξαγωγήο ηνπ κνιύζκαηνο

100%

Μεγάιν r

Μηθξό r

18

θσξηάζεηο ηνπ ζίηνπ

Puccinia graminis f. sp. tritici, καχξε ζθσξίαζε ή ζθσξίαζε ησλ ζηειερψλ.

P. recondita f. sp. tritici, θαζηαλή ζθσξίαζε ή ζθσξίαζε ησλ θχιισλ.

P. striiformis f. sp. tritici, ξαβδσηή ζθσξίαζε - θίηξηλε.

Puccinia graminis f. sp. tritici, καχξε ζθσξίαζε ή ζθσξίαζε ησλ ζηειερψλ.

0 κχθεηαο ν νπνίνο πξνθαιεί ηελ αζζέλεηα απηή είλαη εηεξφνηθνο, ζπκπιεξψλεη ην βηνινγηθφ ηνπ θχθιν επάλσ

ζηε βεξβεξίδα (Berberis spp) ή ζε άιια απηνθπή.

Σσμπηώμαηα

Πξνζβάιιεη ηα ζηειέρε, ηα θχιια θαη ζρεδφλ φια ηα ππέξγεηα φξγαλα ηνπ θπηνχ Δπάλσ ζην ζηέιερνο

ζρεκαηίδνληαη θιχθηαηλεο επηκήθεηο αξρηθά θαζηαλνχ ρξψκαηνο νη νπνίεο πεξηέρνπλ ηνπο νπξεδνζσξνχο ηνπ

κχθεηα.

Οη θιχθηαηλεο είλαη απιέο ή ζπλελσκέλεο θαη φηαλ ζπάζεη ε επηδεξκίδα απνθαιχπηεηαη ν ζσξφο ν νπνίνο

απνηειείηαη απφ ηα νπξεδνζπφξηα.

Αξγφηεξα θαηά ηελ σξίκαλζε ηνπ ζίηνπ νη νπξεδνζσξνί αληηθαζίζηαληαη απφ καχξνπο ηειεηνζσξνχο.

ηνλ δεχηεξν μεληζηή (βεξβεξίδα) κεηά ηε κφιπλζε εκθαλίδνληαη ζηελ επάλσ επηθάλεηα ησλ θχιισλ

θηηξηλνθφθθηλεο θειίδεο κε κηθξά ππθλίδηα βπζηζκέλα κέζα ζηνλ ηζηφ. ηε ζπλέρεηα

ζρεκαηίδνληαη ζηελ θάησ επηθάλεηα ησλ θχιισλ θίηξηλεο θεξαηνεηδείο πξνεθηάζεηο, ηα αηθίδηα ηνπ κχθεηα.

Οη δεκηέο: αλσκαιίεο ζηε ζξέςε ηνπ θπηνχ, κε απνηέιεζκα ηε ζηεηξφηεηα πνιιψλ αλζέσλ θαη ηελ παξαγσγή

κηθξψλ θφθθσλ. Οη ζρηζκέο νη νπνίεο δεκηνπξγνχληαη απφ ηηο θιχθηαηλεο νδεγνχλ ζηελ αθπδάησζε ησλ θπηψλ

θαη ζηε ζπξξίθλσζε ησλ ζπφξσλ .

Μαχξε ζθσξίαζε ζίηνπ Puccinia graminis

Παζνγφλν αίηην: ν βαζηδηνκχθεηαο Puccinia graminis ηεο ηάμεο Uredinales, νηθ. Pucciniaceae.

βηνινγηθόο θύθινο

Ο κχθεηαο δηαρεηκάδεη ζηα ππνιείκκαηα ηεο θαιιηέξγεηαο κε ηε κνξθή ησλ ηειεηνζπνξίσλ ηα νπνία

βιαζηάλνπλ ηελ επφκελε άλνημε.

Σα βαζηδηνζπφξηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηά πξνθαινχλ κνιχλζεηο ζηε βεξβεξίδα, φπνπ ζρεκαηίδνληαη ηα

αηθηδηνζπφξηα, ηα νπνία πξνθαινχλ κνιχλζεηο ζην ζηηάξη.

Δπί ησλ κνιχλζεσλ απηψλ ζρεκαηίδνληαη νη πξψηνη νπξεδνζσξνί πνπ απνηεινχλ ηα θπξηφηεξα κνιχζκαηα ηεο

αζζέλεηαο.

Αξρηθέο κνιχλζεηο κπνξεί λα πξνέιζνπλ θαη απφ νπξεδνζπφξηα ηα νπνία κεηαθέξνληαη κε ηνλ αέξα απφ

ζεξκφηεξεο πεξηνρέο, φπνπ νη κνιχλζεηο έγηλαλ πην πξψηκα.

Καηαπνιέκεζε

1. Υξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ

2. Καηαζηξνθή ηεο βεξβεξίδαο θαη ησλ άιισλ μεληζηψλ, ψζηε λα δηαθνπεί ν βηνινγηθφο θχθινο ηνπ

κχθεηα θαη λα πεξηνξηζηνχλ ηα αξρηθά κνιχζκαηα.

3. Δθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ φπσο πξψηκε θαη αξαηή ζπνξά, απνθπγή ππεξβνιηθήο αδσηνχρνπ

ιίπαλζεο θ.ά.

4. Υεκηθή θαηαπνιέκεζε, εθφζνλ ζπκθέξεη νηθνλνκηθά.

Παξαζηηηθό πιάγηαζκα ζηηεξώλ

Παζνγφλν: Pseudocercosporella herpotrichoides

Ζ αζζέλεηα αλαπηχζζεηαη ζηα ζηηεξά αιιά θαη ζε δηάθνξα άιια αγξνζηψδε. Όκσο πξφβιεκα ζνβαξφ

απνηειεί θπξίσο γηα ηηο θαιιηέξγεηεο ηνπ ζηηαξηνχ.

Ζ πξνζβνιή εθδειψλεηαη κε λέθξσζε ηνπ θπηνχ ή λεθξψλνληαη κφλν κεξηθά «αδέιθηα», κε κείσζε ησλ

θφθθσλ θαη πιάγηαζκα ησλ θπηψλ.

19

πκπηώκαηα

Κειίδα ζην ιαηκφ ηνπ θπηνχ θαη ζπλήζσο κφλν απφ ηε κία πιεπξά ηνπ ζηειέρνπο.

Δκθαλίδεηαη ζηε βάζε ηνπ θπηνχ, λσξίο ηελ άλνημε.

Δίλαη ειιεηςνεηδήο ζε ζρήκα «νθζαικνχ», κε ηε κεγαιχηεξε δηάκεηξν θαηά κήθνο ηνπ ζηειέρνπο.

Πεξηβάιιεηαη απφ ζθνχξν πεξηζψξην, ελψ ην θέληξν ηεο έρεη ρξψκα ιεπθφ ην νπνίν αξγφηεξα, γίλεηαη ζθνηεηλφ

θαη θαιχπηεηαη απφ ηηο κπθειηαθέο πθέο.

ηελ αξρή νη θειίδεο είλαη επίπεδεο, πξννδεπηηθά φκσο βπζίδνληαη,

Απνηέιεζκα: λέθξσζε ή εμαζζέλεζε ηνπ θπηνχ, ειάηησζε ηνπ αδειθψκαηνο θαη ην θπηφ θάκπηεηαη ή

ζπάδεη.

ηα πξνζβεβιεκέλα ρσξάθηα ηα ζηηεξά πιαγηάδνπλ πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο αθξηβψο ζαλ ην ρσξάθη λα έρεη

πνδνπαηεζεί απφ δψα.

Πιάγηαζκα ζηηεξψλ κπνξεί λα ζπκβεί θαη απφ ξαγδαία βξνρή, ραιάδη ή δπλαηφ αέξα. ' απηέο ηηο πεξηπηψζεηο

ηα θπηά θιίλνπλ πξνο κία θαηεχζπλζε.

Ζ αζζέλεηα ζπλήζσο εκθαλίδεηαη ζην ρσξάθη κε κνξθή εθηεηακέλσλ θειίδσλ .

Παζνγόλν: ν κχθεηαο Pseudocercosporella herpotrichoides (αλήθεη ζηνπο Αηειείο Μχθεηεο ηεο ηάμεο

Moniliales). Γελ είλαη γλσζηή ε εγγελήο κνξθή ηνπ κχθεηα.

Σν παζνγφλν δηαρεηκάδεη ζηα ππνιείκκαηα ηεο θαιιηέξγεηαο κε ηε κνξθή κπθειίνπ, απφ ην νπνίν

ζρεκαηίδνληαη θνλίδηα, πνπ δηαζπείξνληαη κε ηε βξνρή θαη πξνθαινχλ ηηο πξψηεο κνιχλζεηο ηελ άλνημε.

ηα ζεκεία ησλ πξνζβνιψλ, ζηηο αλεπηπγκέλεο θειίδεο, ππφ ζπλζήθεο πςειήο ζρεηηθήο πγξαζίαο,

εκθαλίδνληαη θνληνί θνληδηνθφξνη πνπ θέξνπλ θνλίδηα παιψδε, πνιπθχηηαξα θαη ειαθξψο θπξηά ζηα άθξα.

Ζ παξαγσγή ησλ ζπνξίσλ ηνπ κχθεηα θαη νη κνιχλζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη θπξίσο ζε ζεξκνθξαζία 6-15°C θαη

πςειή ζρεηηθή πγξαζία.

Σα θνλίδηα ειεπζεξνχκελα δηαζπείξνληαη ζπλήζσο κε δπλαηή βξνρή πξνθαιψληαο λέεο κνιχλζεηο.

Ο ρξφλνο εκθάληζεο ησλ ζπκπησκάησλ κεηά ηε κφιπλζε πνηθίιιεη αλάινγα κε ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο,

νξηζκέλεο θνξέο εκθαλίδνληαη θαη κεηά απφ 2-3 εβδνκάδεο.

Ζ αζζέλεηα γεληθά επλνείηαη απφ πςειή πγξαζία ηνπ εδάθνπο, πξψτκε θαζψο θαη ππθλή ζπνξά. Ζ ζπλερήο

θαιιηέξγεηα ηνπ ίδηνπ μεληζηή ζπκβάιιεη επίζεο ζηελ εκθάληζε ηεο αζζέλεηαο.

Αληηκεηώπηζε

1. Ακεηςηζπνξά 2-3 εηψλ θαη θαηαζηξνθή ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο θαιιηέξγεηαο

2. Όςηκε, θαηά ην δπλαηφλ ζπνξά θαη αξαηή

3. Απνζηξάγγηζε ησλ πγξψλ εδαθψλ

4. Αλζεθηηθέο πνηθηιίεο, αλ ππάξρνπλ

5. Φεθαζκφο λσξίο ηελ άλνημε, αλ απηφ ζπκθέξεη νηθνλνκηθά

ΑΡΑΒΟΗΣΟ

Άλζξαθαο αξαβνζίηνπ Ustilago maydis (U. zeae), Sphacelotheca reiliana.

πκπηώκαηα

Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο αζζέλεηαο είλαη ν ζρεκαηηζκφο ππεξηξνθηψλ ζηα θχιια, ηα ζηειέρε θαη θπξίσο ζηηο

ηαμηαλζίεο ηνπ θπηνχ.

Πξνζβάιιεη φια ηα ππέξγεηα κέξε.

Οη ππεξηξνθίεο πνπ ζρεκαηίδνληαη κνηάδνπλ κε θχζηεηο, έρνπλ ιεία επηθάλεηα θαη ρξψκα ππνπξάζηλν ζηελ

αξρή πνπ κεηαηξέπεηαη αξγφηεξα ζε ζθνηεηλφ ιφγσ ζρεκαηηζκνχ κάδαο ζπνξίσλ (ηειεηνζπνξίσλ) κε

ζθνηεηλφ ρξψκα.

Οη θχζηεο νη νπνίεο ζρεκαηίδνληαη ζηηο ηαμηαλζίεο έρνπλ δηάκεηξν κέρξη θαη 20 εθ., Ζ κεκβξάλε ηεο

θχζηεο ιεπηχλεηαη θαη ηειηθά ζρίδεηαη νπφηε ειεπζεξψλνληαη ηα ηειεηνζπφξηα.

Ζ κείσζε ηεο παξαγσγήο απφ ηελ αζζέλεηα θπκαίλεηαη απφ 2 έσο 60%.

Παζνγόλν

Ο κχθεηαο Ustilago maydis είλαη βαζηδηνκχθεηαο.

ρεκαηίδεη ηειεηνζπφξηα ζθαηξηθά, αθαλζσηά, κε αλνηθηφ θαζηαλφ ρξψκα. ηα

ζπφξηα απηά δηαηεξνχληαη ζην έδαθνο ή ζηα ππνιείκκαηα ηεο θαιιηέξγεηαο γηα κεγάιν δηάζηεκα (2-5 ρξφληα).

Ζ βιάζηεζε ηνπ ηειεηνζπνξίνπ δίλεη ην ιεγφκελν βαζίδην ή πξνκπθήιην πνπ θέξεη 4

βαζηδηνζπφξηα, ηα νπνία πνιιαπιαζηάδνληαη κε εθβιάζηεζε θαη παξάγνπλ έηζη έλα κεγάιν αξηζκφ

δεπηεξνγελψλ ζπνξίσλ ηα νπνία κεηαθεξφκελα κε ηνλ αέξα πξνθαινχλ ηνπηθέο κνιχλζεηο.

Γηα ηελ βιάζηεζε ησλ ζπνξίσλ θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ κχθεηα απαηηνχληαη ζπλζήθεο μεξέο θαη ζεξκνθξαζία

26-34°C.

20

Ζ είζνδνο ηνπ κπθειίνπ ζην θπηφ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηα ζηνκάηηα ή απφ πιεγέο ν δε ρξφλνο επψαζεο ηεο

αζζέλεηαο θπκαίλεηαη απφ 1-3 εβδνκάδεο. Ο S. reiliana επλνείηαη απφ ζεξκνθξαζία εδάθνπο 21-28°C θαη

κέηξηα πγξαζία γηα ηε κφιπλζε ησλ θπηαξίσλ.

Άθζνλε αδσηνχρνο ιίπαλζε θαη ππθλή ζπνξά επλνεί ηελ αζζέλεηα.

Σν ραιάδη απμάλεη ηηο κνιχλζεηο ιφγσ δεκηνπξγίαο πιεγψλ.

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο ζπληζηψληαη :

1. πιινγή θαη θαηαζηξνθή ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο θαιιηέξγεηαο θαη απνιχκαλζε ησλ ζπφξσλ γηα ηνλ δεχηεξν

κχθεηα.

2. Ακεηςηζπνξά ηξηεηήο.

3. Υξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ ή πβξηδίσλ .

4. Καλνληθή ιίπαλζε.

5. Δπέλδπζε ηνπ ζπφξνπ κε κπθεηνθηφλα

ΡΤΕΗ

Ππξηθνπιαξίσζε

Puricularia oryzae.

πκπηψκαηα:

Ο κχθεηαο πξνζβάιιεη φια ηα ππέξγεηα κέξε ηνπ θπηνχ. ηα θχιια ζρεκαηίδνληαη θειίδεο ειιεηςνεηδείο ή

ειαθξά επηκήθεηο, κε άθξεο γσληψδεηο, πεξηζψξην θαζηαλφ θαη γθξίδν ρξψκα ζην θέληξν.

Όηαλ νη θειίδεο είλαη πνιιέο έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ μήξαλζε ησλ θχιισλ . Ξήξαλζε κπνξεί λα πξνθιεζεί

ζ' νιφθιεξν ην θπηφ αλ ε πξνζβνιή είλαη έληνλε θαη γίλεη ζε πξψηκν ζηάδην.

ην θαιάκη (ζηέιερνο) ηνπ θπηνχ, ζηα ζεκεία ησλ «θφκπσλ» ην ρξσκα γηλεηαη ζθνπξν, θαζηαλνκαπξν, νη

ηζηνί λεθξσλνληαη θαη πνιιέο θνξέο ην θπηφ ιπγίδεη θαη ζπάδεη ζην ζεκείν απηφ.

ηνπο κίζρνπο ηεο ηαμηαλζίαο (θφβε) ή ησλ θαξπψλ ζρεκαηίδνληαη θειίδεο φπσο απηέο ηνπ ζηειέρνπο, νη

νπνίεο παξεκπνδίδνπλ ηελ αλάπηποή ηνπο ή θαη πξνθαινχλ ηελ οήξαλζε απηψλ.

Οη ηαμηαλζίεο γίλνληαη ιεπθέο, δελ πεξηέρνπλ θφθθνπο θαη γη απηφ ην ιφγν αλνξζψλνληαη.

Παζνγόλν:

Ο Pyricularia oryzae αλήθεη ζηνπο Αηειείο κχθεηεο.

Γηαρεηκάδεη επάλσ ζηνπο ζπφξνπο θαη ζηα ππνιείκκαηα ησλ πξνζβιεκέλσλ θπηψλ κε ηελ κνξθή ηνπ κπθειίνπ

ή κε θνλίδηα, ηα νπνία δηαηεξνχλ ηε βιαζηηθή ηνπο ηθαλφηεηα πάλσ απφ έλα ρξφλν. Σν κπθήιην κπνξεί λα

δήζεη κέρξη 3 ρξφληα.

Οη πξψηεο κνιχλζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηα θνλίδηα πνπ δηαρείκαζαλ ή απφ ηα θνλίδηα πνπ

παξάγνληαη απφ ην δηαηεξνχκελν κπθήιην.

ηα ζεκεία ησλ κνιχλζεσλ ζρεκαηίδνληαη θνληδηνθφξνη πνπ ζηελ θνξπθή ηνπο θέξνπλ έλα πνιπθχηηαξν (3

θχηηαξα) θνλίδην, παιψδεο ή αλνηθηφ πξάζηλν, ζε ζρήκα αριαδηνχ.

Διεπζεξνχκελα ηα θνλίδηα απηά πξνθαινχλ δεπηεξνγελείο κνιχλζεηο νη νπνίεο επαλαιακβάλνληαη εθ' φζνλ νη

ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ είλαη επλντθέο.

Οη ζπλζήθεο πνπ επλννχλ ηε βιάζηεζε ησλ θνληδίσλ είλαη ζηαγφλα λεξνχ θαη ζεξκνθξαζία 25-28°C. Ζ

άξηζηε ζεξκνθξαζία γηα ηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο είλαη 19-28°C.

Γεληθά άξηζηεο ζπλζήθεο αλάπηπμεο ηεο αζζέλεηαο είλαη παξαηεηακέλε ζηγαλή βξνρή θαη λέθσζε, ρακειήο

έληαζεο άλεκνη θαη πςειή ζρεηηθή πγξαζία (95%).

Ζ ζεξκνθξαζία ε νπνία παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε θαη εμέιημε ηεο αζζέλεηαο πξέπεη ήδε κηα

εβδνκάδα πξηλ απφ ηελ εθδήισζε ηεο αζζέλεηαο λα θπκαίλεηαη κεηαμχ 20-25°C.

Καηαπνιέκεζε

πζηήλεηαη θπξίσο ε εθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ θαη ζαλ ηειεπηαίν κέηξν ε ρξήζε ρεκηθψλ θαξκάθσλ .

1. Καηαζηξνθή ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο πξνεγνχκελεο θαιιηέξγεηαο.

2. Πξψηκε ζπνξά, ψζηε ην θπηφ λα οεπεξάζεη ην θξίζηκν ζηάδην πξνζβνιήο πνπ είλαη απφ ην αδέιθσκα κέρξη

ηελ έθπηπμε ησλ ζηάρεσλ.

3. Μείσζε ησλ αδσηνχρσλ ιηπαζκάησλ.

4. Ακεηςηζπνξά.

5. Υξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ.

6. Απνιχκαλζε ηνπ ζπφξνπ θαη ςεθαζκνί κε δηάθνξα κπθεηνθηφλα πξηλ λα εθδεισζνχλ έληνλα ζπκπηψκαηα.

21

ΒΑΜΒΑΚΙ

Βακηηρίωζη ηοσ βαμβακιού

Παζνγφλν: Xanthomonas campestris p.v. malvacearum, παιαηφηεξε νλνκαζία Xanthomonas

malvacearum.

Ζ βαθηεξίσζε απαληά ζε φιεο ζρεδφλ ηεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, ζηηο νπνίεο θαιιηεξγείηαη ην

βακβάθη.

πκπηψκαηα: πξνζβάιινληαη φια ηα ππέξγεηα κέξε ηνπ θπηνχ, θνηπιεδφλεο, θχιια, κίζρν, ζηέιερνο, άλζε,

θαξχδηα.

Σα πξψηα ζπκπηψκαηα ηεο αζζέλεηαο εκθαλίδνληαη ζηηο θνηπιεδφλεο ησλ λεαξψλ θπηαξίσλ θαη

επεθηείλνληαη αξγφηεξα ζηα θχιια ησλ αλεπηπγκέλσλ θπηψλ .

ηα θχιια, ζρεκαηίδνληαη κηθξέο γσληψδεηο θειίδεο (3-6 ρηι.), πδαηψδεηο ζηελ αξρή, νη νπνίεο ζηε

ζπλέρεηα απνθηνχλ θαζηαλφ ρξψκα. 'Οηαλ ε πξνζβνιή ησλ θχιισλ είλαη εθηεηακέλε ηφηε απηά

ζπξξηθλψλνληαη θαη ηειηθά πέθηνπλ.

Παξφκνηεο θειίδεο εκθαλίδνληαη ζηα πέηαια ησλ ινπινπδηψλ.

ην ζηέιερνο νη θειίδεο είλαη επηκήθεηο, κειαλέο ειαθξά βπζηζκέλεο. Τπφ επλντθέο ζπλζήθεο

ηείλνπλ λα πεξηβάιινπλ ην βιαζηφ. Γξήγνξα εμειίζζνληαη ζε έιθε.

Ζ πξνζβνιή κπνξεί λα θάλεη ηελ εκθάληζή ηεο θαη ζηα θαξχδηα φπνπ ζρεκαηίδεη κηθξέο θπθιηθέο,

βαζνπισηέο θειίδεο, πδαηψδεηο ή αλνηθηνχ πξάζηλνπ ρξψκαηνο ζηελ αξρή θαη φζν λεθξψλνληαη νη ηζηνί,

γίλνληαη αξγφηεξα θαθεηηέο θαη θνθθηλφκαπξεο.

Ζ πξνζβνιή εμειίζζεηαη (φρη ζπρλά) ζε δηαζπζηεκαηηθή κφιπλζε θαη ησλ ζπφξσλ φηαλ νη ζπλζήθεο είλαη

επλντθέο.

Αίηην: Xanthomonas malvacearum (βαθηήξην, αξλεηηθφ θαηά Gram)

Γηαηεξείηαη επάλσ ζην ππνιείκκαηα κνιπζκέλεο θαιιηέξγεηαο, ζηα θαξχδηα, ζηνλ ζπφξν ή ζε άιινπο μεληζηέο.

Ζ κφιπλζε πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ζπφξν πξνθαιεί ηηο πξψηεο θειίδεο επάλσ ζηηο θνηπιεδφλεο.

Τγηήο ζπφξνο, ελδέρεηαη λα κνιπλζεί ζην εθθνθθηζηήξην.

Ζ είζνδνο ηνπ βαθηεξίνπ ζηα θπηά γίλεηαη απφ ηα ζηνκάηηα, ηα άλζε, απφ πιεγέο πνπ δεκηνπξγνχλ έληνκα,

ραιάδη θαη ή θαη απφ ην αγγεηαθφ ζχζηεκα.

Οη ζπλζήθεο πνπ επλννχλ ηελ είζνδν ηνπ παζνγφλνπ θαη ηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο είλαη πςειή ζρεηηθή

πγξαζία, πάλσ απφ 85% θαη πςειή ζεξκνθξαζία 30-35ν C.

Οη βξνρέο φηαλ ζπλνδεχνληαη απφ ηζρπξφ άλεκν απνηεινχλ ηνλ θπξηφηεξν παξάγνληα γηα ηελ δηάδνζε ηεο

αζζέλεηαο.

Μεηάδνζε ηνπ βαθηεξίνπ γίλεηαη επίζεο κε ην λεξφ ηεο άξδεπζεο, κε έληνκα ή κε κεραληθά κέζα.

Αληηκεηώπηζε:

Δθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ: Μείσζε ηνπ κνιχζκαηνο κε θαηαζηξνθή ή αδξαλνπνίεζε ησλ πεγψλ ηνπ.

1. Απνκάθξπλζε απφ ην ρσξάθη φισλ ησλ κνιπζκέλσλ ππνιεηκκάησλ. Τπνιείκκαηα πνπ παξαρψλνληαη κε

βαζχ φξγσκα, ράλνπλ ηελ παζνγφλν ηνπο ηθαλφηεηα πην γξήγνξα

2. Καηαζηξνθή ησλ θπηψλ πνπ θπηξψλνπλ κφλα ηνπο απφ ζπφξνπο πνπ πέθηνπλ ζην ρσξάθη απφ ηελ

πξνεγνχκελε ρξνληά (θπηά - εζεινληέο).

3. Υξεζηκνπνίεζε πγηνχο ζπφξνπ ή θαηάιιεια απνιπκαζκέλνπ ζπφξνπ.

4. Ακεηςηζπνξά κε θπηά ηα νπνία αλαπηχζζνληαη γξήγνξα (απνπληθηηθά θπηά).

5. Υξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ.

6. Φεθαζκνί κε ζπλδπαζκφ αληηβηνηηθψλ θαη ραιθνχρσλ ζθεπαζκάησλ.

ΚΑΠΝΟΣ

Περονόζπορος ηοσ καπνού

Παζνγόλν: Peronospora tabacina

Ζ αζζέλεηα εκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά ην 1961 ζηελ Διιάδα.

Δκθαλίδεηαη θάζε ρξφλν πξνθαιψληαο ζνβαξέο δεκηέο ζηηο θαιιηέξγεηεο, ηδηαίηεξα φηαλ επηθξαηεί πγξφο

θαηξφο κε ζεξκνθξαζία απφ 10 έσο 20ν C.

πκπηώκαηα:

0 κχθεηαο πξνζβάιιεη ηα λεαξά θπηά ηνπ ζπνξείνπ θαζψο θαη ηα θπηά ζην ρσξάθη. ην ζπνξείν ε αζζέλεηα

εθδειψλεηαη ζε κεκνλσκέλα θπηά ή ζε νκάδεο θπηψλ θαηά θειίδεο.

Οη θνξπθέο ησλ θχιισλ, ησλ θπηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηηο ζέζεηο απηέο καξαίλνληαη ή θαη μεξαίλνληαη.

Σν ραξαθηεξηζηηθφ επάλζηζκα ησλ θαξπνθνξηψλ ηνπ κχθεηα, εκθαλίδεηαη ζηελ θάησ επηθάλεηα ησλ

κεγαιπηέξσλ θχιισλ κε ρξψκα ιεπθφ, ππνθπάλην ή ηεθξφ. Σα πξνζβεβιεκέλα θπηάξηα ζπλήζσο μεξαίλνληαη.

22

Ζ αζζέλεηα εκθαλίδεηαη θαη κεηά ηελ κεηαθχηεπζε ζηα αλεπηπγκέλα θπηά ζην ρσξάθη. Σα

ζπκπηψκαηα πξσηνεκθαλίδνληαη ζηα θαηψηεξα θχιια κε κνξθή κεγάισλ θπθιηθψλ θειίδσλ αλνηθηνχ

θίηξηλνπ ρξψκαηνο κε αζαθή πεξηζψξηα. Οη θειίδεο ζπρλά ζπλελψλνληαη, γίλνληαη θαζηαλέο θαη ζε έληνλε

πξνζβνιή κεγάιν

κέξνο ηεο επηθάλεηαο ηνπ θχιινπ μεξαίλεηαη θαη ζρίδεηαη. ε φια ηα πξνζβεβιεκέλα κέξε, κε επλντθέο

ζπλζήθεο πγξαζίαο, εκθαλίδνληαη νη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα.

Δθηφο απφ ην θχιιν ε αζζέλεηα εθδειψλεηαη ζηνπο νθζαικνχο, ηα άλζε θαη ηηο θάςεο ησλ ζπφξσλ. ε

νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο πξαγκαηνπνηείηαη δηαζπζηεκαηηθή

κφιπλζε ζηα λεαξά θπηά ζην ρσξάθη, ε νπνία εθδειψλεηαη κε ζπκπηψκαηα λαληζκνχ, παξακφξθσζε ηνπ

ειάζκαηνο ησλ θχιισλ θαη θαζηαλφ κεηαρξσκαηηζκφ ησλ θεληξηθψλ λεπξψζεσλ, ρσξίο ηελ εκθάληζε

θαξπνθνξηψλ.

Αλάινγεο θαζηαλέο ξαβδψζεηο ζρεκαηίδνληαη θαη πάλσ ζην ζηέιερνο ησλ θπηψλ απηψλ.

Αλ ην πνζνζηφ ηεο δηαζπζηεκαηηθήο κφιπλζεο είλαη κεγάιν ζηηο αξρέο ηεο κεηαθχηεπζεο, νδεγεί ζε πιήξε

θαηαζηξνθή ηεο παξαγσγήο.

Αίηην:

Ο κχθεηαο Peronospora tabacina αλήθεη ζηνπο Φπθνκχθεηεο, ζηελ ηάμε ησλ Peronosporales.

Δθηφο απφ ηνλ θαπλφ αλαπηχζζεηαη ζηελ ηνκάηα, πηπεξηά, κειηηδάλα θαζψο θαη ζε δηάθνξα απηνθπή

θπηά ηνπ γέλνπο Nicotiana ή άιια ζπγγελή είδε.

Ο βηνινγηθφο θχθινο ηνπ κχθεηα πεξηιακβάλεη ηελ αγελή θάζε αλαπαξαγσγήο θαη ηελ εγγελή. Ζ

πξψηε απνηειείηαη απφ ζπνξηάγγεηα (θνλίδηα) παιψδε, ιεκνλνεηδή ή σνεηδή, ηα νπνία ζηεξίδνληαη επάλσ ζε

δελδξνεηδείο ζπνξηαγγεηνθφξνπο (θνληδηνθφξνπο) κε απνιήμεηο δηράιαο.

Οη ζπνξηαγγεηνθφξνη βγαίλνπλ απφ ηα ζηνκάηηα ηνπ θχιινπ θαη ζρεκαηίδνπλ ην ραξαθηεξηζηηθφ

επάλζηζκα ηνπ κχθεηα ζηα ζεκεία πξνζβνιψλ.

Σα θνλίδηα απνηεινχλ ηα θχξηα φξγαλα δηαζπνξάο ηνπ κχθεηα. βιαζηαίλνπλ κέζα ζε ζηαγφλα λεξνχ ή

ζε πνιχ πςειή ζρεηηθή πγξαζία (99%) δει. θεθνξεζκέλε αηκφζθαηξα. Σα φξηα ηεο απαηηνχκελεο

ζεξκνθξαζίαο γηα ηελ βιάζηεζε ησλ θνληδίσλ θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ κνιχλζεσλ θπκαίλνληαη κεηαμχ

10-23°.

Με ηε βιάζηεζή ηνπο ηα ζπφξηα δίλνπλ κπθήιην ην νπνίν εηζέξρεηαη ζηνπο κεζνθπηηάξηνπο ρψξνπο

απφ ηα ζηφκαηα ή παξαβηάδνληαο ηελ εθπκελίδα ηνπ θχιινπ θαη απνζηέιιεη κέζα ζηα θχηηαξα κπδεηήξεο.

Απφ ηε κφιπλζε κέρξη ηελ εκθάληζε ησλ πξψησλ ζπκπησκάησλ, ρξφλνο επψαζεο ηνπ κχθεηα,

πεξλνχλ 2-14 εκέξεο αλάινγα κε ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο.

Μεηά ηηο αξρηθέο κνιχλζεηο (πξσηνγελείο) ε αζζέλεηα αλαπηχζζεηαη κε ζεηξά δεπηεξνγελψλ

κνιχλζεσλ, απφ θνλίδηα πνπ ζρεκαηίδνληαη ζηα ζεκεία ησλ αξρηθψλ κνιχλζεσλ ησλ θπηψλ.

Οη δεπηεξνγελείο κνιχλζεηο, εθφζνλ νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο είλαη επλντθέο γηα ηνλ κχθεηα,

ζπκβάιινπλ ζηε γξήγνξε εμάπισζε ηεο αζζέλεηαο.

Σα εγγελή ζπφξηα είλαη σνζπφξηα, ηα νπνία ζρεκαηίδνληαη κέζα ζηνπο πξνζβεβιεκέλνπο ηζηνχο ησλ

θχιισλ θαη άιισλ νξγάλσλ πνπ έρνπλ πέζεη ζην έδαθνο ζην ηέινο ηεο θαιιηεξγεηηθήο πεξηφδνπ θαη

δηαηεξνχληαη κέζα ζ' απηά, νπφηε κπνξνχλ λα βιαζηήζνπλ ηνλ εξρφκελν ρξφλν θαη λα πξνθαιέζνπλ

κνιχλζεηο.

Παξά ην γεγνλφο φηη ηα σνζπφξηα είλαη ζπφξηα κε ηα νπνία δηαρεηκάδεη ν κχθεηαο, εληνχηνηο νη

πξσηνγελείο κνιχλζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη κε θνλίδηα ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ κνιπζκέλα θαπλνζηειέρε ή

άιινπο μεληζηέο ηνπ κχθεηα πνπ παξακέλνπλ ζην ρσξάθη ζε λφηηεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, αλαβιαζηάλνπλ ην

θζηλφπσξν, δηαηεξνχληαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα, εθ' φζνλ είλαη ήπηνο θαη παξάγνπλ θνλίδηα ηα νπνία

πξνθαινχλ ηηο πξψηεο κνιχλζεηο.

Σα θνλίδηα κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ κε ηνλ αέξα ζε πνιχ κεγάιεο απνζηάζεηο απφ ηηο εζηίεο πνπ

παξάγνληαη.

Αληηκεηώπηζε: ηεξίδεηαη ζηε ιήςε κέηξσλ απνθπγήο ησλ αξρηθψλ κνιχλζεσλ ηφζν ζην ζπνξείν φζν θαη

ζην ρσξάθη, κέηξσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε πγηεηλψλ ζπλζεθψλ αλάπηπμεο ησλ θπηψλ ζην ζπνξείν θαη ηέινο ζηε

ιήςε ρεκηθψλ κέηξσλ.

Α. Μέηξα γηα ηελ απνθπγή ησλ αξρηθώλ κνιύλζεσλ

1. Δθξίδσζε θαη θαηαζηξνθή φισλ ησλ κνιπζκέλσλ θαπλνζηειερψλ κεηά ηε ζπγθνκηδή

2. Καηαζηξνθή ηνπ Nicotiana glauca μεληζηή επίζεο ηνπ κχθεηα

3. Καιιηέξγεηα αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ.

4. Να κε ρξεζηκνπνηείηαη ε ίδηα ζέζε γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ ζπνξείνπ γηα πνιιά ζπλερή ρξφληα, γηα ηελ

απνθπγή αξρηθψλ κνιχλζεσλ απφ σνζπφξηα.

23

Β. Μέηξα γηα ηελ εμαζθάιηζε πγηεηλψλ ζπλζεθψλ αλάπηπμεο ησλ θπηψλ ζην ζπνξείν

1. Απνθπγή εγθαηάζηαζεο ηνπ ζπνξείνπ ζε πγξά εδάθε.

2. Ζ επηθάλεηα ηνπ ζπνξείνπ ελδείθλπηαη λα είλαη ππεξπςσκέλε, ψζηε λα επηηπγράλεηαη θαιή απνζηξάγγηζε

θαη αεξηζκφο.

3. Οκνηφκνξθε αξαηή ζπνξά.

4. Σα πνηίζκαηα λα γίλνληαη πξσηλέο ψξεο.

5. Καηαζηξνθή ησλ αζζελψλ θπηψλ επί ηφπνπ γηα λα κε δηαζπαξνχλ ηα θνλίδηα ηνπ κχθεηα ζηα γχξσ

θπηά.

Γ. Υεκηθά κέηξα

Πξνιεπηηθνί ςεθαζκνί θάζε 2-3 εκέξεο, αξρίδνληαο απφ ην ζηάδην ησλ δχν θχιισλ «ζηαχξσκα». Θα

πξέπεη λα απνθεχγνληαη νη φςηκνη ςεθαζκνί εηδηθά φηαλ έρεη αξρίζεη ε ζπιινγή, γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ

ππνιεηκκάησλ κπθεηνθηφλσλ ζηα θχιια.

Σεύηια

Κεξθνζπνξίσζε ησλ ηεύηισλ.

Παζνγφλν: Cercospora beticola

Απνθηά ηδηαίηεξε ζνβαξφηεηα ζηηο ρψξεο ηεο Κεληξηθήο θαη θπξίσο ηεο Νφηηαο Δπξψπεο, ιφγσ ησλ

απαηηήζεσλ ηεο ζε πςειέο ζεξκνθξαζίεο. ηελ Διιάδα φπνπ ε αζζέλεηα ελδεκεί, νη πξνζβνιέο γίλνληαη

ηδηαίηεξα έληνλεο, φηαλ ην θαινθαίξη νη ζεξκνθξαζίεο είλαη πςειέο θαη επηθξαηνχλ βξνρνπηψζεηο.

Ξεληζηέο ηνπ κχθεηα εθηφο απφ ηα δαραξφηεπηια, απνηεινχλ θαη ηα θηελνηξνθηθά ηεχηια θαζψο θαη δηάθνξα

απηνθπή είδε ηεο νηθ. Chenopodiaceae.

Ζ πεξίνδνο εκθάληζεο ζηελ Διιάδα αξρίδεη ζπλήζσο απφ ην ηέινο Μαΐνπ κε αξρέο Ηνπλίνπ θαη παξαηείλεηαη

κέρξη ην ηέινο ηνπ θαινθαηξηνχ.

Οη δεκηέο απφ ηελ αζζέλεηα ζπλίζηαληαη:

α) ζε κείσζε ηνπ βάξνπο ησλ ζπγθνκηδνκέλσλ ξηδψλ θαη β) ζηελ ειάηησζε ηεο πεξηεθηηθφηεηαο ζε δάραξε.

πκπηώκαηα:

ηα θχιια ζρεκαηίδνληαη κηθξέο θπθιηθέο, γθξίδεο θειίδεο, κε δηάκεηξν 2-3 ρηι. ην πεξηζψξην ησλ θειίδσλ

είλαη θνθθηλσπφ ή θαζηαλφ θαη ζην θέληξν ηνπο ζρεκαηίδνληαη νη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα. πρλά ην θέληξν

ησλ θειίδσλ λεθξψλεηαη θαη πέθηεη αθήλνληαο νπή.

Οη πξψηεο θειίδεο, νη νπνίεο ζηελ αξρή είλαη κεκνλσκέλεο επάλσ ζηελ επηθάλεηα ηνπ ειάζκαηνο,

εκθαλίδνληαη ζπνξαδηθά ζε ιίγα θπηά ζην ρσξάθη. πλελψλνληαη φκσο φηαλ απμεζεί ν αξηζκφο ηνπο, εθφζνλ

νη ζπλζήθεο ζεξκνθξαζίαο θαη ζρεηηθήο πγξαζίαο είλαη επλντθέο θαη θαιχπηνπλ νιφθιεξε ηελ επηθάλεηα ηνπ

ειάζκαηνο, ελψ ε αζζέλεηα επεθηείλεηαη κε ηαρχηεηα ζε φιε ηελ θαιιηέξγεηα.

Σα παιαηφηεξα θχιια πξνζβάιινληαη πεξηζζφηεξν, φηαλ φκσο νη ζπλζήθεο είλαη επλντθέο νιφθιεξν ζρεδφλ ην

θχιισκα θαιχπηεηαη απφ κεγάιεο θειίδεο. Σα πξνζβεβιεκέλα θχιια καξαίλνληαη, ζπξξηθλψλνληαη θαη

μεξαίλνληαη.

Αίηην: Ο κύθεηαο Cercospora beticola, ν νπνίνο αλήθεη ζηελ ηάμε Moniliales ησλ Αηειψλ Μπθήησλ.

Σν κπθήιην αλαπηχζζεηαη κέζα ζην παξέγρπκα ησλ πξνζβεβιεκέλσλ θχιισλ φπνπ ζρεκαηίδεη θαηά

ζέζεηο έλα είδνο ζηξψκαηνο απφ ην νπνίν γελλψληαη θνληνί θνληδηνθφξνη, απινί, ρσξίο δηαθξάγκαηα. Σα

ζηξψκαηα δηαθξίλνληαη ζαλ καχξα ζηίγκαηα ζην θέληξν ησλ θειίδσλ. ηελ θνξπθή ησλ θνληδηνθφξσλ

ζηεξίδνληαη θνλίδηα παιφρξνα, λεκαηνεηδή, πνιπθχηηαξα πνπ θαηαιήγνπλ ζε κπηεξφ ξάκθνο.

Σα θνλίδηα ζρεκαηίδνληαη θαη κνιχλνπλ ηα θπηά θπξίσο φηαλ ε ζεξκνθξαζία ηεο εκέξαο θπκαίλεηαη

κεηαμχ 27ν θαη 32

ν C, ελψ ηεο λχρηαο δελ θαηεβαίλεη θάησ απφ 16

ν C. Τςειή ζρεηηθή πγξαζία είλαη

απαξαίηεηε γηα ηε βιάζηεζε ησλ θνληδίσλ θαη ηε κφιπλζε ησλ θπηψλ ε νπνία γίλεηαη απφ ηα ζηνκάηηα.

Ζ εκθάληζε ησλ ζπκπησκάησλ κεηά ηε κφιπλζε, ρξφλνο επψαζεο, πνηθίιεη αλάινγα κε ηηο

θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. ε ρακειέο ζεξκνθξαζίεο (20ν C) ηα ζπκπηψκαηα ηεο αζζέλεηαο εθδειψλνληαη κε

βξαδχηεηα.

Οη πξσηνγελείο, πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηα θνλίδηα πνπ παξάγνληαη θαηά ην ηέινο ηεο άλνημεο απφ ην

κπθήιην πνπ δηαρεηκάδεη ζηα ππνιείκκαηα κνιπζκέλεο θαιιηέξγεηαο ηεο πξνεγνχκελεο ρξνληάο ή απφ ηε

βιάζηεζε κηθξνζθιεξσηίσλ.

Πξσηνγελείο κνιχλζεηο απφ πξνζβεβιεκέλν ζπφξν ή απφ θνλίδηα πξνεξρφκελα απφ άιινπο απηνθπείο

μεληζηέο, είλαη κάιινλ πεξηνξηζκέλεο ζεκαζίαο.

Γεπηεξνγελείο κνιχλζεηο γίλνληαη κε ηα θνλίδηα πνπ ζρεκαηίδνληαη ζηα ζεκεία ησλ πξσηνγελψλ

κνιχλζεσλ θαη ηα νπνία κεηαθέξνληαη, κε ηνλ αέξα, ηε βξνρή ζε άιια θπηά.

24

Ο ζπλήζεο αξηζκφο εηζβνιψλ ηεο αζζέλεηαο είλαη 10-12, απφ ηηο νπνίεο νη πην έληνλεο είλαη απηέο ηνπ

Απγνχζηνπ ιφγσ ηεο κεγάιεο ελ ησ κεηαμχ αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ κνιπζκάησλ.

ηηο ρξνληέο πνπ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ θαινθαηξηνχ αιιά θαη πξνο ην ηέινο απηνχ επηθξαηνχλ

βξνρνπηψζεηο, ε αζζέλεηα εθδειψλεηαη κε κεγάιε έληαζε.

Καηαπνιέκεζε

πζηήλνληαη:

Α. Δθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ θαηαζηξνθή ησλ πεγψλ ηνπ κνιχζκαηνο:

1. Καηαζηξνθή, κε βαζχ φξγσκα, ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο θαιιηέξγεηαο.

2. Δθαξκνγή ηξηεηνχο ακεηςηζπνξάο.

Β. Δθαξκνγή πξνιεπηηθψλ ςεθαζκψλ.

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο ε ΔΒΕ θαζνξίδεη πξφγξακκα ςεθαζκψλ ην νπνίν εθαξκφδεηαη απφ ηνπο

παξαγσγνχο κε ηελ επίβιεςε ησλ γεσπφλσλ ηεο.

Δπίζεο πξνκεζεχεη ηνπο παξαγσγνχο κε ζπφξν.

Παηάηα

Ρηδνθηνλίαζε ηεο παηάηαο

Παζνγφλν: Rhizoctonia solani

Ζ ξηδνθηνλίαζε είλαη αζζέλεηα δηαδεδνκέλε ζε φιν ηνλ θφζκν.

ηελ Διιάδα απαληά ζε φια ηα δηακεξίζκαηα ηεο Υψξαο. Δθηφο απφ ηελ παηάηα πξνζβάιεη ηα πεξηζζφηεξα

απφ ηα θαιιηεξγνχκελα πνψδε θπηά, απηνθπή, θ.α.

Οη δεκηέο ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο παηάηαο, ζηα ζπνξεία ησλ ιαραληθψλ ή ζε άιια θπηά είλαη κεγάιεο.

ηελ παηάηα νη νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο ζπλίζηαληαη:

1. ηελ θαηαζηξνθή ησλ βιαζηψλ πνπ εθπηχζζνληαη απφ ηνπο θνλδχινπο πξηλ λα βγνπλ ζηελ επηθάλεηα ηνπ

εδάθνπο.

2. ηε ζήςε ησλ ξηδψλ θαη ηνπ ππέξγεηνπ ζηειέρνπο ηνπ θπηνχ.

3. ηελ πξνζβνιή ηνπ ιαηκνχ, ε νπνία δπζρεξαίλεη ηελ θάζνδν ησλ θαηεξγαζκέλσλ ηξνθψλ θαη ζπλεπψο

κεηψλεηαη ε παξαγσγή.

4. Πξνδηαζέηεη ηνπο θνλδχινπο ζε ζήςε.

5. Μεηψλεη ηελ αγνξαζηηθή ηνπο αμία, ιφγσ ησλ κειαλψλ ζθιεξσηίσλ ηνπ κχθεηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ

επηθάλεηα ησλ θνλδχισλ .

6. Οη έληνλα πξνζβεβιεκέλνη θφλδπινη απνθιείνληαη ή ππνβαζκίδνληαη ζε πεξίπησζε πνπ πξννξίδνληαη γηα

ζπνξνπαξαγσγή.

πκπηώκαηα

Πξηλ ην θπηφ βγεη ζηελ επηθάλεηα ηνπ εδάθνπο: πξνζβάιινληαη ηα θχηξα ησλ θνλδχισλ πξνθαιείηαη

κειάλσζε θαη ζήςε ηεο θνξπθήο ηνπο. Οη βιαζηνί πνπ εθθχνληαη απφ ηνλ θφλδπιν λεθξψλνληαη, πξηλ

πξνιάβνπλ λα βγνπλ απφ ην έδαθνο. Κελέο ζέζεηο κέλνπλ ζην ρσξάθη.

Tν θπηφ κεηά ηελ έμνδφ ηνπ απφ ην έδαθνο πξνζβάιιεηαη ζε φια ηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμήο ηνπ:

Μφιπλζε ηνπ ιαηκνχ φπνπ πξνθαιείηαη κεηαρξσκαηηζκφο θαζηαλφο θαη ζρεκαηηζκφο έιθνπο, πνπ πεξηβάιιεη

φιν ην ιαηκφ ηνπ λεαξνχ θπηαξίνπ ην νπνίν θαη μεξαίλεηαη. Αλ ην θπηφ πξνζβιεζεί ζε κεγαιχηεξε ειηθία, ην

έιθνο πεξηνξίδεηαη ζε ηκήκα ηνπ ζηειέρνπο νπφηε δελ μεξαίλεηαη αιιά ε αλάπηπμή ηνπ πεξηνξίδεηαη, ηα θχιια

θαξνπιηάδνπλ.

ηνπο πξνζβεβιεκέλνπο θνλδχινπο, θαηά ηε ζπγθνκηδή δηαθξίλνληαη ηα ζθιεξψηηα ηνπ κχθεηα ζαλ

αθαλφληζηεο καχξεο «θξνχζηεο» ζηελ επηδεξκίδα ησλ θνλδχισλ.

Κάησ απφ νξηζκέλεο ζπλζήθεο ζηνπο θνλδχινπο κπνξεί λα εκθαληζζεί δηάβξσζε ηνπ θινηνχ γχξσ απφ ηα

θαθίδηα, ε νπνία πνιιέο θνξέο επεθηείλεηαη θαη κέζα ζηε ζάξθα, φπνπ δεκηνπξγνχληαη θνηιφηεηεο κε

δηάκεηξν πεξίπνπ 3-4 ρηι., νη νπνίεο κνηάδνπλ κε νπέο πνπ δεκηνπξγνχλ νη ζηδεξνζθψιεθεο θαη άιια έληνκα.

Σν παξάζηην κπνξεί αθφκε λα πξνθαιέζεη μεξή ζήςε ησλ θνλδχισλ , ή νπνία αξρίδεη απφ ην ζεκείν

πξφζθπζεο κε ην ζηφινλα ή απφ νπνηνδήπνηε άιιν ζεκείν.

Αίηην

Σν παζνγφλν Rhizoctonia solani, αλήθεη ζηελ ηάμε Mycelia sterilia ησλ Αηειψλ Μπθήησλ. Γε ζρεκαηίδεη

αγελή ζπφξηα, ε αηειήο κνξθή ηνπ απνηειείηαη απφ ζηείξεο κπθειηαθέο πθέο.

25

Ζ εγγελήο κνξθή Corticium solani αλήθεη ζηνπο βαζηδηνκχθεηεο, ηα βαζηδηνζπφξηα ηνπ νπνίνπ δελ είλαη

γλσζηφ πνην ξφιν παίδνπλ ζηελ δηάδνζε ηεο αζζέλεηαο.

Δίλαη κχθεηαο ηνπ εδάθνπο, φπνπ βξίζθεηαη κε ηε κνξθή κπθειίνπ ή ζθιεξσηίσλ. Σα ηειεπηαία θάησ απφ

επλντθέο ζπλζήθεο βιαζηαίλνπλ θαη δίλνπλ κπθήιην. Οη αξρηθέο κνιχλζεηο πξνέξρνληαη απφ ην κπθήιην, ε

είζνδνο ηνπ νπνίνπ γίλεηαη απφ δηάθνξα αλνίγκαηα ή κηθξέο πιεγέο ηεο επηδεξκίδαο ή αθφκε κε παξαβίαζε

άζηθησλ ηζηψλ. Ο ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα ηε κφιπλζε εμαξηάηαη απφ ηελ αληνρή ηνπ θπηνχ θαη απφ

εμσηεξηθνχο παξάγνληεο.

Ζ αζζέλεηα επλνείηαη απφ ςπρξφ θαη πγξφ θαηξφ. Αλ απηέο νη ζπλζήθεο επηθξαηήζνπλ κεηά ηε θχηεπζε ησλ

θνλδχισλ γηα κεξηθέο εβδνκάδεο, ε αζζέλεηα αλαπηχζζεηαη κε έληνλν ξπζκφ. Θεξκνθξαζίεο πνπ θπκαίλνληαη

κεηαμχ 5-18νC επλννχλ ηηο κνιχλζεηο θαη θαζηζηνχλ εππαζέζηεξνπο ηνπο βιαζηνχο πνπ κφιηο εθπηχζζνληαη.

ε ζεξκνθξαζίεο πάλσ απφ 21νC ζρεδφλ δελ πξαγκαηνπνηνχληαη κνιχλζεηο θαζψο νη βιαζηνί αλαπηχζζνληαη

γξεγνξφηεξα νπφηε γίλνληαη αλζεθηηθφηεξνη, ελψ ζπγρξφλσο κεηψλεηαη ε κνιπζκαηηθφηεηα ηνπ

κχθεηα.

Καηαπνιέκεζε

Γηα κχθεηεο πνπ δνπλ θαη δηαηεξνχληαη ζην έδαθνο ηα κέηξα θαηαπνιέκεζεο πνπ ιακβάλνληαη αθνξνχλ

θπξίσο ηελ εμπγίαλζε ηνπ εδάθνπο.

Δθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ

Υξεζηκνπνίεζε ρεκηθψλ νπζηψλ θαη εθαξκνγή βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο φπνπ απηή κπνξεί λα εθαξκνζηεί.

πλνιηθά ηα κέηξα αληηκεηψπηζεο ηεο αζζέλεηαο είλαη:

1. Ακεηςηζπνξά δηάξθεηαο 3-4 ρξφλσλ, φπνπ απηφ είλαη εθηθηφ, κε θαιιηέξγεηεο αλζεθηηθέο ζην κχθεηα, φπσο

ην θαιακπφθη, ηα αγξνζηψδε, θ.α.

2. Υξεζηκνπνίεζε γηα ζπνξά θνλδχισλ πνπ δε θέξνπλ ηα ζθιεξψηηα ηνπ κχθεηα.

3. Απνκάθξπλζε φισλ ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο θαιιηέξγεηαο θαζψο θαη ηεο απηνθπνχο βιάζηεζεο, ακέζσο κεηά

ηε ζπγθνκηδή.

4. Απνθπγή ππεξβνιηθήο άξδεπζεο ζε έδαθνο κε θαθή απνζηξάγγηζε.

5. Γηα ηελ απνθπγή ζήςεσλ ησλ θχηξσλ κέζα ζην έδαθνο, ζπληζηάηαη ε πξνβιάζηεζε ηνπ ζπφξνπ θαη ε φζν

ην δπλαηφλ αβαζήο ζπνξά, γηα λα επηηαρπλζεί ε έμνδνο ησλ βιαζηψλ απφ ην έδαθνο.

6. Οςηκφηεξε ζπνξά ηελ άλνημε.

7. Δθαξκνγή βηνινγηθήο θαηαπνιέκεζεο. Ο κχθεηαο Trichoderma harzianum, ν νπνίνο δεη κέζα ζην έδαθνο

κπνξεί λα παξαζηηεί ηνπο κχθεηεο ηνπ εδάθνπο φπσο ηνλ Rhizoctonia. Δίλαη δχζθνιν λα εθαξκνζηεί ζε

θαιιηέξγεηεο φπσο απηή ησλ γεσκήισλ .

8. Δκβάπηηζε ησλ ζπγθνκηζζέλησλ θνλδχισλ ζε iprodione θαη επέλδπζε ηνπ παηαηφζπνξνπ κε mancozeb

Πεξνλόζπνξνο παηάηαο

Παζνγφλν: Phytophthora infestans

Δίλαη κηα απφ ηηο πην ζνβαξέο αζζέλεηεο ηεο παηάηαο. Πξνζβάιιεη θαη ηελ ηνκάηα ζηελ νπνία πξνθαιεί

ζεκαληηθέο δεκίεο. Πνιιαπιαζηάδεηαη ηαρχηαηα θαη κπνξεί λα θαηαζηξέςεη ηελ παξαγσγή νιφθιεξσλ

πεξηθεξεηψλ.

Θεσξείηαη φηη θαηάγεηαη απφ ηε Νφηηα Ακεξηθή, φπνπ ελδεκεί ζε απηνθπή είδε ηεο νηθνγέλεηαο Solanaceae.

ηελ Δπξψπε νη πξψηεο ζνβαξέο επηδεκίεο ζεκεηψζεθαλ θαηά ηελ πεξίνδν 1845. ηελ Ηξιαλδία ηελ επνρή

εθείλε ελέζθεςε ινηκφο, ν νπνίνο έκεηλε ζηελ ηζηνξία ηεο Φπηνπαζνινγίαο.

ε κηα πεληαεηία ν πιεζπζκφο ηεο ρψξαο απηήο κεηψζεθε πεξίπνπ θαηά ελάκηζη εθαηνκκχξην, ιφγσ

κεηαλάζηεπζεο θαη ζαλάησλ.

ηε ρψξα καο, φηαλ νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο είλαη ηδηαίηεξα επλντθέο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ κχθεηα ε

αζζέλεηα παίξλεη κνξθή επηδεκίαο.

Οη δεκηέο ηηο νπνίεο γεληθά πξνθαιεί ε αζζέλεηα ζπλίζηαληαη ζηε ζήςε ησλ θνλδχισλ θαη κείσζε ηεο

παξαγσγήο ιφγσ κεξηθήο ή νιηθήο θαηαζηξνθήο ηνπ ππέξγεηνπ κέξνπο ηνπ θπηνχ.

πκπηώκαηα

Ζ αζζέλεηα πξνζβάιιεη ηα θχιια, ηα ζηειέρε θαη ηνπο θνλδχινπο. Δθδειψλεηαη ζπλήζσο πξψηα ζηα θαηψηεξα

θχιια θαη ζηε ζπλέρεηα επεθηείλεηαη ζηα αλψηεξα. ηα θχιια ζρεκαηίδνληαη θειίδεο κε αθαλφληζην ζρήκα θαη

ρξψκα αλνηθηφ ην νπνίν

κεηαηξέπεηαη ζε θαζηαλφ, ηψδεο ή καχξν.

ηελ θάησ επηθάλεηα ησλ θχιισλ θαη ζηα πεξηζψξηα ησλ θειίδσλ αλ ν θαηξφο είλαη πγξφο, αλαπηχζζεηαη

γθξίδν επάλζηζκα (θνληδηνθφξνη θαη θνλίδηα).

ε μεξή αηκφζθαηξα δελ ζρεκαηίδνληαη ηέηνηεο θαξπνθνξίεο. Οη θειίδεο αξρίδνπλ απφ ηελ θνξπθή θαη ηελ

πεξηθέξεηα ηνπ θχιινπ θαη αλ νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο δελ είλαη επλντθέο, ε αλάπηπμή ηνπο ζηακαηά, ελψ

26

ην πξνζβεβιεκέλν ηκήκα μεξαίλεηαη. Αληίζεηα κε πγξφ θαηξφ νη θειίδεο ελψλνληαη κεηαμχ ηνπο θαη

θαηαιακβάλνπλ φιε ηελ επηθάλεηα ηνπ ειάζκαηνο.

Απφ ηα θχιια ην παζνγφλν επεθηείλεηαη ζηε ζπλέρεηα ζηα ζηειέρε ηα νπνία παίξλνπλ ρξψκα θαζηαλφ θαη

ηειηθά καχξν.

ηνπο θνλδχινπο ζρεκαηίδνληαη εμσηεξηθά εθηεηακέλεο αθαλφληζηεο θειίδεο, κε ζθνηεηλφ θαζηαλέξπζξν

ρξψκα, νη νπνίεο θαηά ζέζεηο είλαη βπζηζκέλεο.

ε θάζεηε ηνκή ε ζάξθα έρεη πθή ζπνγγψδε θαη ρξψκα θαζηαλέξπζξν ή ζθνπξηάο, ην νπνίν δηαρέεηαη

αθαλφληζηα κέρξη βάζνο 0,5 - 1 εθ. Πξφθεηηαη γηα κηα μεξή ζήςε, ε νπνία κπνξεί λα κεηαβιεζεί ζε πγξή ζην

ρσξάθη θαη πξηλ ηε ζπγθνκηδή, αλ ην έδαθνο είλαη πγξφ θαη ζπλεθηηθφ ή κεηά ηε ζπγθνκηδή ζηελ απνζήθε, αλ

νη θφλδπινη δηαηεξνχληαη ζε ζπλζήθεο θαθνχ αεξηζκνχ θαη πςειήο ζεξκνθξαζίαο, νπφηε ζπκβαίλνπλ

δεπηεξνγελείο κπθεηνινγηθέο ή βαθηεξηαθέο πξνζβνιέο πνπ νδεγνχλ ζε γξήγνξε ζήςε απηψλ.

Οη θφλδπινη δελ κνιχλνληαη έκκεζα απφ ην ζηέιερνο θαη ηνπο ζηφινλεο, αιιά άκεζα απφ θνλίδηα πνπ

εηζέξρνληαη ζην έδαθνο κε ην λεξφ ηεο βξνρήο. Μνιχλνληαη επίζεο φηαλ θαηά ηελ εμαγσγή ηνπο αθνπκπήζνπλ

ζε θχιια ή ζηειέρε ηα νπνία θέξνπλ ηηο

θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα.

Αίηην

Ζ αζζέλεηα νθείιεηαη ζην κχθεηα Phytophthora infestans ηεο ηάμεο Peronosporales ησλ Φπθνκπθήησλ. Ο

εγγελήο πνιιαπιαζηαζκόο ηνπ πξαγκαηνπνηείηαη κε σνζπόξηα, ηα νπνία δελ θαίλεηαη λα παίδνπλ ζνβαξφ

ξφιν ζηε βηνινγία ηνπ κχθεηα, ελψ ν αγελήο κε δσνζπνξηάγγεηα (θνλίδηα) ηα νπνία απνηεινχλ ην θχξην

κφιπζκα γηα ηελ εμάπισζε ηεο αζζέλεηαο.

Σα ζπνξηάγγεηα κε ηα ζπνξηαγγεηνζπφξηα ζρεκαηίδνληαη ζηηο άθξεο, δηαθιαδηζκέλσλ ζπνξηαγγεηνθφξσλ

(θνληδηνθφξσλ) θαη βιαζηάλνπλ κέζα ζε λεξφ ή ζε θεθνξεζκέλε αηκφζθαηξα θαη ζεξκνθξαζία ζρεηηθά ρακειή

κεηαμχ 10-15°C. ηε ζεξκνθξαζία απηή ν ρξφλνο πνπ πεξλά απφ ηε κφιπλζε κέρξη ηελ εκθάληζε ησλ πξψησλ

ζπκπησκάησλ είλαη 3-5 εκέξεο. ε ζεξκνθξαζία κεγαιχηεξε απφ 25°C ε επηδεκία ηνπ παξαζίηνπ

αλαζηέιιεηαη.

Γεληθά, ζχκθσλα κε δηάθνξνπο εξεπλεηέο, ζπλζήθεο ηδεψδεηο γηα ηελ αλάπηπμε ησλ επηδεκηψλ ηνπ

πεξνλφζπνξνπ ηεο παηάηαο απνηεινχλ ε ελαιιαγή ςπρξνχ θαη δεζηνχ θαηξνχ ζε ζπλδπαζκφ κε βξνρνπηψζεηο

θαη λεθψζεηο. ηε ρψξα καο ηέηνηεο παξνπζηάδνληαη θπξίσο ην θζηλφπσξν γη απηφ ε αζζέλεηα γίλεηαη πνιχ

επηθίλδπλε ζηε θζηλνπσξηλή θαιιηέξγεηα θαη ιηγφηεξν ηελ άλνημε.

Οη αξρηθέο κνιχλζεηο ζην ρσξάθη πξνέξρνληαη απφ πξνζβεβιεκέλνπο θνλδχινπο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα

θχηεπζε. Ζ αζζέλεηα αλεβαίλεη ζην ελαέξην ηκήκα θαη απφ εθεί ηα θνλίδηα (ζπνξηαγγεηνζπφξηα) πνπ

ζρεκαηίδνληαη απφ ην κπθήιην, κεηαθεξφκελα κε ηνλ αέξα ζε κεγάιεο απνζηάζεηο, κνιχλνπλ άιια θπηά ή

εθπιχλνληαη απφ ηηο βξνρέο θαη κνιχλνπλ ηνπο θνλδχινπο. Πεγέο κφιπλζεο απ' φπνπ πξνέξρνληαη νη πξψηεο

κνιχλζεηο δελ απνηεινχλ κφλν νη παξαπάλσ αλαθεξφκελνη θφλδπινη, αιιά θαη απηνί πνπ ξίρλνληαη δίπια ζην

ρσξάθη ή πνπ παξέκεηλαλ κέζα ζε απηφ απφ ηελ πξνεγνχκελε ρξνληά.

Καηαπνιέκεζε

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο ελδείθλπληαη ηα αθφινπζα:

Α. Καιιηεξγεηηθά κέηξα

1. Απνκάθξπλζε απφ ην ρσξάθη θαη θαηαζηξνθή φισλ ησλ πεγψλ κφιπλζεο, (ππνιείκκαηα θ.ι.π.) θαζψο θαη

φισλ ησλ θπηψλ εζεινληψλ.

2. Υξεζηκνπνίεζε πγηψλ θνλδχισλ γηα ζπνξά.

3. Οη θφλδπινη λα θπηεχνληαη ζε «ζακάξηα» ηα νπνία λα απέρνπλ κεηαμχ ηνπο 50 εθ., ηα δε θπηά πάλσ ζ' απηά

λα απέρνπλ 30-40 εθ. ην κέηξν απηφ εθαξκφδεηαη γηα ηελ απνθπγή ππθλήο θαιιηέξγεηαο ε νπνία επλνεί ηελ

αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο.

4. Γηα ηελ παξαθψιπζε ησλ κνιχλζεσλ ησλ θνλδχισλ κέζα ζην έδαθνο, πξέπεη νη θφλδπινη λα

πξνζηαηεχνληαη κε ζπρλά παξαρψκαηα, ψζηε λα βξίζθνληαη ζε βάζνο 10-15 εθ.

5. Γηα απνθπγή κνιχλζεσλ ησλ θνλδχισλ νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαη θαηά ηε ζπγθνκηδή κε επαθή ηνπο κε

ηα θχιια θαη ηα ζηειέρε, ζε πεξηπηψζεηο φςηκσλ εηζβνιψλ, επηβάιιεηαη ε θαηαζηξνθή ηνπ ππέξγεηνπ κέξνπο

ησλ θπηψλ πεξίπνπ 15 εκέξεο πξηλ απφ ηελ εμαγσγή ησλ θνλδχισλ.

6. Ζ ζπγθνκηδή ησλ γεσκήισλ πξέπεη λα γίλεηαη κε θαιφ θαηξφ θαη ε απνζήθεπζή ηνπο αθνχ ζηεγλψζνπλ θαη

απνκαθξπλζνχλ νη πξνζβεβιεκέλνη θαη πιεγσκέλνη θφλδπινη.

7. Υξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ , ηδίσο ζε πεξηνρέο φπνπ νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο επλννχλ ηελ

εκθάληζε ηεο αζζέλεηαο θάζε ρξφλν ζε ζπλδπαζκφ κε κπθεηνθηφλα.

β. Υεκηθά κέηξα

Γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ θπιιψκαηνο ζπληζηψληαη πξνιεπηηθνί ςεθαζκνί, νη νπνίνη αξρίδνπλ φηαλ ηα θπηά

απνθηήζνπλ χςνο 15-20 εθ. ν δε αξηζκφο ηνπο εμαξηάηαη απφ ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο θαη ηελ εμέιημε ηεο

αζζέλεηαο.

27

Νηνκάηα

Πεξνvόζπνξνο ληνκάηαο

Παζνγόλν: Phytophthora infestans

Ζ αζζέλεηα εκθαλίδεηαη ζε θαιιηέξγεηεο ηνκάηαο ζηελ χπαηζξν θαη θπξίσο ζην ζεξκνθήπην. Πξνζβάιιεη φιν

ην ππέξγεην κέξνο ηνπ θπηνχ. πλήζσο ζίγνληαη ηα δσεξά θπηά. Όηαλ νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο επλννχλ

ηελ αλάπηπμή ηεο νη δεκηέο είλαη κεγάιεο.

πκπηώκαηα

ηα θχιια, ζηα παιαηφηεξα πξψηα, ζρεκαηίδνληαη αθαλφληζηεο θειίδεο κε πξαζηλφκαπξν ρξψκα επάλσ ζηηο

νπνίεο εκθαλίδεηαη έλα γθξίδν επάλζηζκα πνπ είλαη νη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα. ηα πξνζβεβιεκέλα θχιια

γξήγνξα γίλνληαη θαζηαλά, μεξαίλνληαη θαη ζρίδνληαη.

ηνπο βιαζηνχο θαη ηνπο κίζρνπο ησλ θχιισλ εκθαλίδνληαη θειίδεο πνπ κνηάδνπλ κε έιθε, νη νπνίεο

κεγαιψλνπλ θαη πεξηβάιινπλ ην βιαζηφ.

ηνπο θαξπνχο ζρεκαηίδνληαη θειίδεο κε ζθνχξν πξάζηλν ρξψκα.

Έρνπλ δηάρπηα πεξηζψξηα θαη θαιχπηνπλ κεγάιν κέξνο απηψλ. Όηαλ ζηελ αηκφζθαηξα ππάξρεη πςειή ζρεηηθή

πγξαζία ζηηο ζέζεηο ησλ θειίδσλ δεκηνπξγνχληαη κηθξά ζρηζίκαηα απφ ηα νπνία βγαίλνπλ νη θαξπνθνξίεο ηνπ

παξαζίηνπ. Οη θαξπνί πξνζβάιινληαη ζε φια ηα ζηάδηα αλάπηπμεο ηνπο.

Αίηην

Ζ αζζέλεηα νθείιεηαη ζην κχθεηα Phytophthora infestans ν νπνίνο πξνθαιεί θαη ηνλ πεξνλφζπνξν ηεο παηάηαο.

Οη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα, νη ζπλζήθεο αλάπηπμεο ηεο

αζζέλεηαο θ.ι.π.

ηηο ζπλζήθεο ηεο ρψξαο καο ε αζζέλεηα εκθαλίδεηαη ζηελ ηνκάηα ζεξκνθεπίνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα.

Σα κνιχζκαηα γηα ηελ έλαξμε ηεο αζζέλεηαο ζηελ ηνκάηα πξνέξρνληαη ζπλήζσο, απφ πξψηκεο θαιιηέξγεηεο

άιισλ πεξηνρψλ ή απφ πξνζβεβιεκέλεο θαιιηέξγεηεο παηάηαο πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηνρή.

Καηαπνιέκεζε

1. ηα ζεξκνθήπηα πξέπεη λα ιακβάλεηαη θάζε κέηξν πνπ κπνξεί λα πεξηνξίδεη ηελ πγξαζία φπσο αξαηφ

θχηεκα, θαλνληθφ θιάδεκα θαη μεθχιιηζκα, θαιφο αεξηζκφο, θαλνληθά πνηίζκαηα, θ.ι.π.

2. ην ζεξκνθήπην επίζεο ζπζηήλεηαη ε απνκάθξπλζε θαη ε θαηαζηξνθή ησλ πξνζβεβιεκέλσλ θπηψλ.

3. Να απνθεχγεηαη ε θχηεπζε ηεο ηνκάηαο θνληά ζε ρσξάθηα κε θαιιηέξγεηα παηάηαο ή πνπ ππάξρνπλ θνληά

άιινη μεληζηέο ηνπ κχθεηα.

4. Να γίλνληαη πξνιεπηηθνί ςεθαζκνί, νη νπνίνη πξέπεη λα αξρίδνπλ κφιηο δεκηνπξγεζνχλ ζπλζήθεο επλντθέο

γηα ηελ αζζέλεηα. Ζ επαλάιεςε ησλ ςεθαζκψλ θαζνξίδεηαη απφ ηνλ εθάζηνηε θίλδπλν πνπ ππάξρεη.

Αιηεξλαξίσζε ηεο ληνκάηαο

Παζνγφλν: Alternaria solani θαη Alternaria alternata

Ζ αιηεξλαξίσζε είλαη απφ ηηο πην ζπλεζηζκέλεο αζζέλεηεο ησλ θχιισλ ηεο ηνκάηαο θαη ηεο παηάηαο.

Πξνζβάιιεη επίζεο ηε κειηηδάλα θαζψο θαη άιια ζνιαλψδε. Απαληάηαη ζ' φιν ηνλ θφζκν φπνπ

θαιιηεξγνχληαη απηά ηα θπηά.

πκπηώκαηα

Ζ αζζέλεηα εθδειψλεηαη ζε φια ηα κέξε ηνπ θπηνχ, πεξλψληαο απφ δχν ζηάδηα, ην έλα παξαηεξείηαη ζηα

λεαξά θπηά πνπ βξίζθνληαη ζην ζπνξείν ή ζην ρσξάθη θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ζήςε ηνπ ιαηκνχ, ελψ ην

δεχηεξν είλαη απηφ πνπ παξαηεξείηαη θπξίσο ζηα αλαπηπγκέλα θπηά.

ηα θχιια ζρεκαηίδνληαη θειίδεο θπθιηθέο έσο γσληψδεηο κε ζθνχξν θαθέ ή καχξν ρξψκα θαη δηάκεηξν 4mm

έσο θαη 1,5cm.

Υαξαθηεξηζηηθφ ησλ θειίδσλ: ζπγθεληξηθνί θχθινη.

Δάλ νη θειίδεο είλαη πνιιέο, ηα θχιια καξαίλνληαη θαη πέθηνπλ εθζέηνληαο έηζη ηνπο θαξπνχο ζηελ άκεζε

επίδξαζε ησλ ειηαθψλ αθηίλσλ κε απνηειέζκαηα ηε δεκηνπξγία ειηαθψλ εγθαπκάησλ.

Ζ πξνζβνιή ηνπ βιαζηνχ ησλ λεαξψλ θπηψλ, πνπ είλαη θαη ε ζπρλφηεξε, έρεη ζαλ απνηέιεζκα ην ζρεκαηηζκφ

έιθνπο γχξσ απφ ην ιαηκφ, κε ζπλέπεηα ηε λέθξσζε ηνπ θπηνχ. ην ζηέιερνο ζρεκαηίδνληαη επίζεο

ζθνηεηλφρξσκεο θειίδεο, φπσο απηέο ησλ

θχιισλ, νη νπνίεο είλαη επηδήκηεο φηαλ δεκηνπξγνχληαη ζηηο καζράιεο ησλ δηαθιαδψζεσλ. Σν πξνζβεβιεκέλν

απηφ ζεκείν γίλεηαη επαίζζεην θαη αξγφηεξα ην εμαζζελεκέλν θπηφ ζπάδεη απφ ην βάξνο ησλ αλαπηπζζφκελσλ

θαξπψλ.

Οη θαξπνί πξνζβάιινληαη ζε νπνηνδήπνηε ζηάδην αλάπηπμήο ηνπο. ηε λεαξή ειηθία νη ραξαθηεξηζηηθέο

θειίδεο ηεο αζζέλεηαο ζπλήζσο εθδειψλνληαη θνληά ζηε βάζε ηνπ πνδίζθνπ, κε απνηέιεζκα νη πξάζηλνη

θαξπνί λα πέθηνπλ.

28

ηνπο ψξηκνπο θαξπνχο εκθαλίδνληαη πνιπάξηζκεο, ζθνχξεο θειίδεο κε ζπγθεληξηθνχο θχθινπο, νη νπνίεο

ζπλήζσο θαιχπηνληαη απφ κηα βεινχδηλε καχξε κάδα ζπνξίσλ. ηηο ζέζεηο πξνζβνιήο ζπρλά ν θαξπφο ζαπίδεη

θαη έηζη κνιχλεηαη θαη ν ζπφξνο. Ο ζπφξνο κνιχλεηαη θαη θαηά ηε δηαδηθαζία εμαγσγήο ηνπ απφ ηνλ θαξπφ,

φηαλ έξζεη ζε επαθή κε κνιπζκέλα ηκήκαηα απηνχ.

Αίηην

Σελ αζζέλεηα πξνθαιεί ν κχθεηαο Alternaria solani ν νπνίνο αλήθεη ζηελ ηάμε Moniliales ησλ Αηειψλ

Μπθήησλ. Σνλ θαξπφ πξνζβάιιεη θαη ην είδνο Alternaria alternata.

Οη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα απνηεινχληαη απφ ξνπαιφκνξθα θνλίδηα κε ραξαθηεξηζηηθή επηκήθπλζε, ζαλ

ξάκθνο, ζην έλα άθξν.

Δίλαη πνιπθχηηαξα κε επηκήθε θαη εγθάξζηα δηαθξάγκαηα, ρξψκαηνο θαζηαλνχ. ρεκαηίδνληαη κεκνλσκέλα ή

ζε αιπζίδεο ησλ 2-5 ζπνξίσλ.

Ο κχθεηαο δηαρεηκάδεη ζηα κνιπζκέλα ππνιείκκαηα ησλ θαιιηεξγεηψλ θαη επάλσ ζην ζπφξν. Μπνξεί λα

δηαηεξεζεί θαη ζε δηαθφξνπο άιινπο μεληζηέο. Όια απηά απνηεινχλ ηηο πεγέο γηα ηηο αξρηθέο κνιχλζεηο.

Σηο πξσηνγελείο κνιχλζεηο αθνινπζνχλ άιιεο δεπηεξνγελείο, απφ θνλίδηα πνπ παξάγνληαη ζην κεηαμχ επάλσ

ζηηο πξψηεο θειίδεο θαη ηα νπνία κεηαθέξνληαη κε ηνλ αέξα, ηε βξνρή ή κε ηνπο θαιιηεξγεηέο θαηά ηνπο

δηάθνξνπο ρεηξηζκνχο ησλ θπηψλ.

ηα λεαξά θπηά ε κφιπλζε γίλεηαη ζηηο θνηπιεδφλεο, φηαλ ην πεξίβιεκα ηνπ κνιπζκέλνπ ζπφξνπ παξακέλεη

πξνζθνιιεκέλν πάλσ ζ' απηέο κεηά ηε βιάζηεζε.

Ζ αζζέλεηα είλαη ελδεκηθή ζε πνιιέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο καο θαη αλαπηχζζεηαη ζε κεγάιν εχξνο

ζεξκνθξαζηψλ, φηαλ ππάξρεη πςειή ζρεηηθή πγξαζία θαη βξνρή. Ζ άξηζηε ζεξκνθξαζία γηα ην κχθεηα

θπκαίλεηαη κεηαμχ 24ν θαη 29

ν C. Ζ δηαβξνρή εμάιινπ ησλ θειίδσλ πξνζβνιήο ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε ησλ

θνληδίσλ θαη αχμεζε ηνπ κνιχζκαηνο.

Ζ κφιπλζε ησλ θπηψλ επηηαρχλεηαη φηαλ ππάξρνπλ ιχζεηο ηεο επηδεξκίδαο, νπφηε ηα ζπκπηψκαηα ηεο

αζζέλεηαο εκθαλίδνληαη ζε 2-3 εκέξεο.

Αληηκεηώπηζε

Ζ εθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ, φπσο θαλνληθή θαη πιήξεο ιίπαλζε κε ηα βαζηθά ζηνηρεία θαζψο θαη κε

ηρλνζηνηρεία, ε θαηαζηξνθή άιισλ μεληζηψλ, απνηειεί πξσηαξρηθφ βήκα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο.

ε πεξηνρέο φπνπ ε αζζέλεηα εκθαλίδεηαη ηαθηηθά θαη πξνθαιεί ζνβαξέο δεκίεο ελδείθλπηαη ε ακεηςηζπνξά,

ηνπιάρηζηνλ γηα έλα ρξφλν, κε θπηά πνπ δελ πξνζβάιινληαη.

Υξήζε πγηνχο ή απνιπκαζκέλνπ ζπφξνπ θαη θχηεπζε ζε θαζαξφ ζπνξείν, ψζηε λα εμαζθαιηζηνχλ πγηή θπηά

γηα ηε κεηαθχηεπζε. πζηήλνληαη ςεθαζκνί κφιηο εκθαληζηνχλ ηα πξψηα ζπκπηψκαηα, νη νπνίνη

επαλαιακβάλνληαη εθφζνλ παξίζηαηαη αλάγθε.

ΚΟΛΟΚΤΝΘΟΔΗΓΖ

Χτδην

Παζνγφλα: Sphaerotheca fuliginea, Erysiphe cichoracearum, Leveillula taurica (Η. cucurbitacearum)

Ζ αζζέλεηα είλαη ηδηαίηεξα ζνβαξή ζε φια ηα είδε ησλ θνινθπλζνεηδψλ.

Πεξηζζφηεξν εππαζή είλαη ε αγγνπξηά, ε θνινθπζηά θαη ε πεπνληά.

Πξνθαιεί εμαζζέλεζε ησλ θπηψλ θαη ζνβαξή κείσζε, ηφζν ηεο παξαγσγήο φζν θαη ηεο πνηφηεηαο ησλ

πξντφλησλ.

πκπηώκαηα

Σν στδην αλαπηχζζεηαη ζε φιν ην ππέξγεην ηκήκα ηνπ θπηνχ (θχιια, βιαζηφ, θαξπφ).

Λεπθή έσο θαζηαλή, ππθλή εμάλζεζε, αιεπξψδνπο πθήο, ε νπνία απνηειείηαη απφ ην κπθήιην θαη ηηο

θαξπνθνξίεο ηνπ παζνγφλνπ, ρσξίο πξνεγνχκελν κεηαρξσκαηηζκφ ή αιινίσζε ησλ θχιισλ. Σα θχιια

γίλνληαη θίηξηλα, κεηά θαζηαλά θαη ηειηθά λεθξψλνληαη.

ηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ε λέθξσζε ησλ θχιισλ είλαη έληνλε, ζηνπο θαξπνχο πξνθαινχληαη ειηαθά

εγθαχκαηα, ιφγσ έθζεζεο απηψλ ζηνλ ήιην.

Αίηην

Τπεχζπλνη γηα ηελ αζζέλεηα «Χτδην» είλαη θπξίσο νη κχθεηεο Sphaerotheca fuliginea θαη Erysiphe

cichoracearum. Πξνζβνιή κπνξεί λα παξαηεξεζεί θαη απφ ην κχθεηα Leveillula taurica. Καη νη ηξεηο κχθεηεο

αλήθνπλ ζηελ νηθνγέλεηα Erysiphaceae ηεο ηάμεο Erysiphales ησλ Αζθνκπθήησλ, κε αηειή κνξθή ην γέλνο

Oidium.

Σα δχν απηά γέλε απαληνχλ πην ζπρλά ζηε Υψξα καο θαη νη δεκηέο πνπ πξνθαινχλ ζηηο θαιιηέξγεηεο είλαη

κεγάιεο νηθνλνκηθήο ζεκαζίαο.

29

Σν κπθήιην ηνπ κχθεηα αλαπηχζζεηαη ζηελ επηθάλεηα ησλ πξνζβεβιεκέλσλ νξγάλσλ ηνπ μεληζηή θαη ηξέθεηαη

κε κπδεηήξεο πνπ ζηέιλεη κέζα ζηα επηδεξκηθά θχηηαξα. Απφ ην κπθήιην ζρεκαηίδνληαη θνληδηνθφξνη κε

αιπζίδεο θνληδίσλ (Oidium) ηα νπνία είλαη κνλνθχηηαξα, βαξειφκνξθα, κε φςε παιψδε. Σα θνλίδηα απηά

απνηεινχλ ηα κνιχζκαηα γηα ηηο κνιχλζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο βιαζηηθήο πεξηφδνπ.

ην ηέινο ηεο βιαζηηθήο πεξηφδνπ ζρεκαηίδεηαη ε εγγελήο κνξθή ηνπ παζνγφλνπ, ηα θιεηζηνζήθηα, κε ηελ

νπνία ν κχθεηαο δηαρεηκάδεη.

Οη πξσηνγελείο κνιχλζεηο πξαγκαηνπνηνχληαη απφ ηα εγγελή ζπφξηα (αζθνζπφξηα), ή απφ θνλίδηα πνπ

παξέκεηλαλ ζε ππνιείκκαηα θαιιηεξγεηψλ θαη ζε απηνθπείο μεληζηέο ή ήξζαλ κε ηνλ αέξα απφ ζεξκφηεξεο

πεξηνρέο.

Σα θνλίδηα ηνπ κχθεηα γηα λα βιαζηήζνπλ θαη λα πξνθαιέζνπλ κφιπλζε δελ έρνπλ αλάγθε απφ ζηαγφλα

λεξνχ.

Αληηκεηώπηζε

πληζηψληαη:

1. Καηαζηξνθή ή πεξηνξηζκφο ησλ εζηηψλ δηαρείκαζεο ηνπ κχθεηα, φπσο απηνθπή δηδάληα ηεο νηθνγέλεηαο

Cucurbitaceae πνπ ππάξρνπλ θνληά ζηηο θαιιηέξγεηεο.

2. Πξνζηαζία ησλ λεαξψλ κεξψλ ησλ θπηψλ θαζ' φιε ηε δηάξθεηα ηεο βιαζηηθήο πεξηφδνπ κε θάιπςή ηνπο κε

θαηάιιειν κπθεηνθηφλν. Οη ςεθαζκνί αξρίδνπλ ακέζσο κφιηο εκθαληζηνχλ έζησ θαη ειάρηζηεο πξνζβνιέο

θαη επαλαιακβάλνληαη αλά 10-15 εκέξεο. Πνιχ θαιή θαηαπνιέκεζε επηηπγράλεηαη κε ηα δηαζπζηεκαηηθά

κπθεηνθηφλα πληζηάηαη ελαιιαγή κε θάξκαθα δηαθνξεηηθήο δξάζεο ή ζπλδπαζκφο ζε κίγκαηα κε άιια

θάξκαθα, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ θαηλφκελα αλζεθηηθφηεηαο. Σν ζεηάθη δε κπνξεί λα

ρξεζηκνπνηεζεί ζηα θνινθπλζνεηδή, δηφηη παξνπζηάδεη θπηνηνμηθφηεηα, ηδηαίηεξα φηαλ ε ζεξκνθξαζία

είλαη πςειή (30° C).

3. Ζ δεκηνπξγία αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ, απνηειεί βαζηθφ κέηξν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ στδίσλ .

ΦΑΟΛΗ

Αζξάθλσζε

Παζνγφλα: Colletotrichum spp.

Οη κχθεηεο ηνπ γέλνπο Colletotrichum πξνζβάιινπλ πνιιά ςπραλζή. Ηδηαίηεξα ζνβαξή θαη δηαδεδνκέλε είλαη

ε αζζέλεηα πνπ πξνθαιεί ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ θαζνιηνχ ν κχθεηαο C. lindemuthianum.

πκπηώκαηα

Ζ αζζέλεηα εθδειψλεηαη ζε φια ηα ππέξγεηα κέξε ηνπ θπηνχ.

ηνπο ινβνχο ζρεκαηίδνληαη ραξαθηεξηζηηθέο θειίδεο κειαλέο, ειαθξά βπζηζκέλεο ην πεξηζψξην ησλ νπνίσλ

είλαη θαζηαλφ κέρξη εξπζξφ θαη αλπςσκέλν. Σν κέγεζφο ηνπο πνηθίιεη απφ 0,5 κέρξη θαη 1,5 εθ. Παξφκνηεο

θειίδεο ζρεκαηίδνληαη ζηηο θνηπιεδφλεο ησλ λεαξψλ θπηαξίσλ θαη ζηα ζηειέρε ησλ θπηψλ.

ηα θχιια εκθαλίδνληαη θαηά κήθνο ησλ λεπξψζεσλ επηκήθεηο κειαλέο, λεθξσηηθέο θειίδεο, νξαηέο ζηελ

θάησ επηθάλεηα ηνπ θχιινπ.

Δπάλσ ζε φιεο ηηο θειίδεο εκθαλίδνληαη νη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα, αθέξβνπια, θάησ απφ ηελ εθπκελίδα, ηελ

νπνία δηαξξεγλχνπλ φηαλ σξηκάζνπλ.

Οη πξνζβεβιεκέλνη ζπφξνη παξνπζηάδνπλ ζηξνγγπιέο θειίδεο κε ρξψκα πνπ πνηθίιιεη απφ ιεπθφ, ζρεδφλ

αφξαην, κέρξη θαζηαλφ. Ζ ζπνξά ησλ πξνζβεβιεκέσλ ζπφξσλ δίλεη θπηάξηα κε πξνζβνιή ζηηο θνηπιεδφλεο ή

ζην ζηέιερνο ηνπ θπηνχ .

Όηαλ ν θαηξφο είλαη πγξφο βγαίλνπλ πνιπάξηζκα θνλίδηα ζαλ κηα δειαηηλψδεο κάδα ξφδηλνπ ρξψκαηνο. Σα

θνλίδηα δηαζπείξνληαη κε ηε βξνρή, ην λεξφ άξδεπζεο, κε έληνκα, δψα ή κε ηα ρέξηα ησλ θαιιηεξγεηψλ.

Ο κχθεηαο δηαρεηκάδεη επάλσ ζηα ππνιείκκαηα ηεο πξνζβεβιεκέλεο θαιιηέξγεηαο θαη ζηνλ πξνζβεβιεκέλν

ζπφξν.

πλζήθεο πνπ επλννχλ ηε βιάζηεζε ησλ θνληδίσλ θαη ηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο είλαη ε ζεξκνθξαζία κεηαμχ

18νC θαη 24°C θαη ε πςειή ζρεηηθή πγξαζία.

Ζ αλζξάθσζε ηνπ θαζνιηνχ είλαη αζζέλεηα πγξψλ πεξηνρψλ αιιά θαη αζζέλεηα πνπ ζηε ρψξα καο, εκθαλίδεηαη

θπξίσο Άλνημε θαη Φζηλφπσξν.

Αληηκεηώπηζε

πζηήλνληαη ηα αθφινπζα:

1. Καηαζηξνθή ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο θαιιηέξγεηαο.

2. Υξεζηκνπνίεζε πγηνχο ζπφξνπ απφ πεξηνρέο ηειείσο απαιιαγκέλεο απφ ηελ αζζέλεηα.

3. Υξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ, αλ ππάξρνπλ.

30

4. Απνιχκαλζε ηνπ ζπφξνπ κε ραιθνχρα ζθεπάζκαηα ή ην κπθεηνθηφλν mancozeb θαη ςεθαζκνί θπιιψκαηνο

κε ηα κπθεηνθηφλα mancozeb, methiram, ziram θαη δηάθνξα ραιθνχρα ζθεπάζκαηα.

ΠΟΛΤΔΣΔΗ ΚΑΛΗΔΡΓΔΗΔ

ΜΖΛΗΑ

Φνπδηθιάδην

Παζνγφλν : Venturia inaequalis ( εγγελήο κνξθή), Fusicladium dendriticum (αγελήο κνξθή)

Ζ αζζέλεηα παξαηεξείηαη ζηε κειηά, αριαδηά, κνπζκνπιηά (απφ ηα γηγαξηφθαξπα) ακπγδαιηά, (απφ ηα

ππξελφθαξπα) θ.α.

Παξνπζηάδεη κεγάιε νηθνλνκηθή ζεκαζία θπξίσο ιφγσ ηεο ππνβάζκηζεο ηεο εκθάληζεο θαη ζπλεπψο ηεο

εκπνξηθήο αμίαο ησλ πξνζβεβιεκέλσλ θαξπψλ . Ζ πνζνηηθή κείσζε ησλ πξντφλησλ θαη ε ειάηησζε ηνπ

ρξφλνπ δηαηήξεζήο ηνπο απνηεινχλ επίζεο ζηνηρεία ηα νπνία ζπκβάιινπλ ζηε ζνβαξφηεηα ηεο αζζέλεηαο.

Φνπδηθιάδην ηεο κειηάο

πκπηψκαηα:

Απφ ηελ αζζέλεηα πξνζβάιινληαη φια ηα πξάζηλα κέξε ηνπ θπηνχ, ηδηαίηεξα ηα θχιια θαη νη θαξπνί,

ζπαληφηεξα ε αζζέλεηα παξαηεξείηαη ζηα θιαδηά θαη ζηα άλζε.

ηα θχιια εκθαλίδνληαη θειίδεο θαη ζηηο δχν επηθάλεηεο ηνπ ειάζκαηνο.

Tν ζρήκα ηνπο είλαη πεξίπνπ θπθιηθφ, ζηελ θάησ επηθάλεηα φκσο κπνξεί λα εκθαληζηνχλ δηάρπηεο θαη κε

αθαλφληζην ζρήκα.

'Δρνπλ κέγεζνο 5-10 mm, ρξψκα θαζηαλφ πξνο ην ιαδί θαη φςε «βεινχδηλε» ιφγσ ησλ θαξπνθνξηψλ ηνπ

κχθεηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηελ επηθάλεηα ησλ θειίδσλ κεηά απφ δηάξξεμε ηεο εθπκελίδαο. ηε ζπλέρεηα

ζηαδηαθά απνθηνχλ ζθνηεηλφηεξν ρξψκα, γίλνληαη ζρεδφλ καχξεο, ελψ νη ηζηνί ζηα ζεκεία ησλ πξνζβνιψλ

λεθξψλνληαη.

ε θάζε θχιιν κπνξεί λα εκθαληζηνχλ ιηγφηεξεο ή πεξηζζφηεξεο θειίδεο, κεκνλσκέλεο ή ζπλελσκέλεο,

αλάινγα κε ηελ έληαζε ηεο αζζέλεηαο, ηελ ειηθία ηνπ θχιινπ, ηελ επνρή θαη ηελ πνηθηιία. ε ηζρπξέο

πξνζβνιέο ηα θχιια θαξνπιηάδνπλ, παξακέλνπλ κηθξά, παξακνξθψλνληαη θαη ζπρλά πέθηνπλ πξφσξα.

Πάλσ ζηνπο θαξπνχο ν κχθεηαο ζρεκαηίδεη επηθαλεηαθέο θειίδεο κε ζαθή φξηα νη νπνίεο γξήγνξα απνθηνχλ

ρξψκα θαπληάο (θνληδηνθφξνη θαη θνλίδηα). ηε ζπλέρεηα δεκηνπξγείηαη θειιψδεο ζηξψκα ζηα ζεκεία ησλ

πξνζβνιψλ, νη δε θειίδεο εκθαλίδνληαη βπζηζκέλεο ή εμνγθσκέλεο, αλάινγα κε ηελ πνηθηιία θαη ηελ ειηθία ηνπ

θαξπνχ. πρλά ζην θειιψδεο ζηξψκα πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί ζρεκαηίδνληαη ξσγκέο.

Ζ πξνζβνιή ησλ θαξπψλ ζην λεαξφ ηνπο ζηάδην είλαη ε ζνβαξφηεξε, δηφηη ε αλάπηπμε ησλ πξνζβεβιεκέσλ

ηζηψλ , νη νπνίνη θαη λεθξψλνληαη, δηαθφπηεηαη, ελψ ζπλερίδεη απηή ησλ πγηψλ ηζηψλ. Απνηέιεζκα ηεο

αλνκνηφκνξθεο απηήο αλάπηπμεο είλαη ε παξακφξθσζε ηνπ θαξπνχ.

Πξνζβνιή ησλ θαξπψλ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο σξίκαλζεο πξνθαιεί θειίδεο κηθξέο θαη πνιιέο νη νπνίεο έρνπλ

ρξψκα γπαιηζηεξφ καχξν. ην παζνγφλν ζηηο πνιχ φςηκεο πξνζβνιέο ζπλερίδεη ηελ επηδήκηα δξάζε ηνπ ζηνπο

απνζεθεπηηθνχο ρψξνπο ή ζην ςπγείν.

Αίηην

Ζ αζζέλεηα πξνθαιείηαη απφ ην κχθεηα Venturia inaequalis (ηέιεηα κνξθή), ηεο ηάμεο Pleosporales ησλ

Αζθνκπθήησλ, ε αηειήο κνξθή ηνπ νπνίνπ νλνκάδεηαη Spilocea pomi.

Ο βηνινγηθόο θύθινο (δχν θάζεηο):

Ζ εγγελήο θάζε ζρεκαηίδεηαη (Φζηλφπσξν – Άλνημε) κέζα ζηα λεθξά θχιια ζην έδαθνο (ν κχθεηαο δεη

ζαπξνθπηηθά). Σν κπθήιηφ ηνπ εηζρσξεί ζην κεζφθπιιν, ζρεκαηίδεη αζθνγόληα θαη αλζεξίδηα ηα νπνία κεηά

απφ ζχδεπμε νδεγνχλ ζην ζρεκαηηζκφ ησλ αζθνθαξπίσλ ηνπ κχθεηα. Σα πεξηζήθηα (αζθνθάξπηα)

εμειίζζνληαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα θαη αξρέο άλνημεο σξηκάδνπλ νη αζθνί κε ηα αζθνζπόξηα

(εγγελήο θαξπνθνξία).

Ζ σξίκαλζε ησλ αζθνζπνξίσλ πξαγκαηνπνηείηαη θαηά ζηάδηα (δηάξθεηα 4 - 10 εβδνκάδεο) ε δε ειεπζέξσζε

απηψλ γίλεηαη κόλν εθόζνλ ηα θύιια θαιύπηνληαη από πκέλα λεξνύ (βξνρή, άξδεπζε ή άθζνλε δξφζν).

Ζ απαηηνύκελε ζεξκνθξαζία γηα ηελ σξίκαλζε θαη ηε δξάζε ησλ αζθνζπνξίσλ σο κνιπζκάησλ, θπκαίλεηαη

ζε κεγάιν εχξνο κε άξηζηε 15°C.

Σα αζθνζπφξηα ειεπζεξψλνληαη, εθηνμεχνληαη ζηνλ αέξα θαη κεηαθέξνληαη επάλσ ζηα δέλδξα (λεαξά θχιια,

άλζε ή θαξπνχο), πξνζθνιιψληαη θαη κε θαηάιιειεο ζπλζήθεο (16ν –23

ν C παξνπζία λεξνχ) βιαζηαίλνπλ.

Δηζρσξεί έηζη ν κχθεηαο θάησ απφ ηελ εθπκελίδα, φπνπ δεκηνπξγεί κπθειηαθφ πιέγκα (ζηξψκα).

ηε ζέζε ηεο κφιπλζεο, πξσηνγελήο κφιπλζε, αλάινγα κε ηελ ζεξκνθξαζία χζηεξα απφ 8-12 εκέξεο,

ρξόλνο επώαζεο ηεο αζζέλεηαο, δηακνξθψλεηαη ε ραξαθηεξηζηηθή θειίδα ηνπ θνπδηθιαδίνπ, αλαπηχζζνληαη

άθζνλνη φξζηνη, θνληνί, θαζηαλνχ ρξψκαηνο θνληδηνθφξνη ζηελ θνξπθή ησλ νπνίσλ παξάγνληαη δηαδνρηθά ηα

θνλίδηα (αγελήο θαξπνθνξία). Σα θνλίδηα έρνπλ ζρήκα αηξαθηνεηδέο, ρξψκα θαζηαλφ ειαηψδεο θαη είλαη

31

κνλνθχηηαξα ή δηθχηηαξα. Σα θνλίδηα ηνπ κχθεηα ζε αληίζεζε κε ηα θνλίδηα άιισλ κπθήησλ δελ

απνθνιιψληαη απφ ηνπο θνληδηνθφξνπο φηαλ ε αηκφζθαηξα είλαη μεξή. Δπίζεο δελ απνκαθξχλνληαη πνιχ απφ

ηηο εζηίεο κφιπλζεο κε απνηέιεζκα ν νπσξψλαο λα κε πξνζβάιιεηαη απφ ζπφξηα πνπ βξίζθνληαη ζε απφζηαζε,

αλ έγηλε ζ' απηφλ πεηπρεκέλε θαηαπνιέκεζε ησλ πξσίκσλ πξνζβνιψλ.

Οη κνιχλζεηο νη νπνίεο πξνθαινχληαη απφ ηα θνλίδηα, δεπηεξνγελείο κνιύλζεηο, είλαη ζνβαξέο ηδηαίηεξα ζε

πεξηφδνπο βξνρψλ νη νπνίεο ζπλνδεχνληαη απφ ηζρπξφ άλεκν.

Ζ παξαζηηηθή δσή ηνπ κχθεηα ζπλερίδεηαη ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ζέξνπο επάλσ ζηα πξνζβεβιεκέλα φξγαλα

ηνπ μεληζηή γηα λα πεξάζεη ζηε ζαπξνθπηηθή δσή απφ ην θζηλφπσξν θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα.

Δθηφο απφ ηνλ αλαθεξφκελν παξαπάλσ ηξφπν δηαρείκαλζεο, ν κχθεηαο δηαηεξείηαη ζηε δσή κεξηθέο θνξέο θαη

κε κνξθή κπθειίνπ ζηνπο πξνζβεβιεκέλνπο βιαζηνχο, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ αριαδηά. πλεπψο νη πξσηνγελείο

κνιχλζεηο ηεο άλνημεο νθείινληαη θαηά θχξην ιφγν ζηα αζθνζπφξηα θαη δεπηεξεπφλησο ζε θνλίδηα ηα νπνία

ζρεκαηίδνληαη απφ ην κπθήιην ην νπνίν ηπρφλ δηαρεηκάδεη ζηνπο βιαζηνχο, ελψ νη δεπηεξνγελείο κνιχλζεηο

νθείινληαη ζε θνλίδηα ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ην κπθήιην ην νπνίν έδσζε ε βιάζηεζε ησλ ζπνξίσλ ησλ

πξσηνγελψλ κνιχλζεσλ .

Αληηκεηώπηζε

Μέηξα ηα νπνία απνζθνπνχλ ζηελ δεκηνπξγία ζπλζεθψλ δπζκελψλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο, ζηελ

εμάιεηςε ησλ πεγψλ κφιπλζεο θαη ζηελ πξνζηαζία ηνπ μεληζηή κε κπθεηνθηφλα.

Α. Καιιηεξγεηηθά κέηξα

1. Δγθαηάζηαζε ηνπ νπσξψλα ζε ζέζεηο νη νπνίεο δελ ζπγθξαηνχλ πνιχ πγξαζία.

2. Γηακφξθσζε θαη δηαηήξεζε ηεο θφκεο έηζη ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ν θαιφο αεξηζκφο ηνπ θπιιψκαηνο θαη ε

εθαξκνγή ησλ ςεθαζκψλ.

3. Καλνληθή ιίπαλζε απαιιαγκέλε απφ ππεξβνιηθέο πνζφηεηεο αδσηνχρσλ ιηπαζκάησλ.

4. πγθέληξσζε θαη θάςηκν ή παξάρσκα ησλ θχιισλ, κφιηο νινθιεξσζεί ε θπιιφπησζε ηνπ θζηλνπψξνπ.

(Πξφιεςε ηεο δεκηνπξγίαο ησλ αζθνθαξπίσλ ηνπ κχθεηα). πζηήλεηαη αθφκε αθαίξεζε κε ην θιάδεκα θαη

θαηαζηξνθή ησλ πξνζβεβιεκέλσλ βιαζηψλ.

Πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ν ζρεκαηηζκφο ησλ αζθνθαξπίσλ ελδείθλπηαη λα ςεθάδνληαη ηα δέλδξα κε

θαηάιιειν κπθεηνθηφλν (benomyl, bitertanol θ.α.) ιίγν πξηλ λα πέζνπλ ηα θχιια ζην ρψκα.

5. Υξεζηκνπνίεζε αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ. Έρνπλ αλαπηπρζεί κεξηθέο λέεο πνηθηιίεο φπσο ε Querina, ε Priam, ε

Prima θ.α. κε κεγάιε αληνρή ζην θνπδηθιάδην.

β. Υεκηθά κέηξα

Κξίλεηαη επί πιένλ αλαγθαία θαη ε έγθαηξε θάιπςε φισλ ησλ εππαζψλ κεξψλ ηνπ δέλδξνπ κε θαηάιιεια

κπθεηνθηφλα.

Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή είλαη ε πξνζηαζία ησλ εππαζψλ νξγάλσλ απφ ηηο πξψηκεο πξσηνγελείο κνιχλζεηο πνπ

γίλνληαη απφ αζθνζπφξηα.

Οη ςεθαζκνί γίλνληαη:

1. φηαλ ν μεληζηήο βξίζθεηαη ζηα πην εππαζή ηνπ ζηάδηα

2. φηαλ ζπγρξφλσο ππάξρεη κεγάινο αξηζκφο κνιπζκάησλ ζηελ αηκφζθαηξα

3. φηαλ θαη νη θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο είλαη θαηάιιειεο

Ζ παξαθνινχζεζε ηεο ειεπζέξσζεο ησλ αζθνζπνξίσλ θαη ησλ άιισλ παξαγφλησλ γίλεηαη απφ εηδηθή

Φπηνπαζνινγηθή ππεξεζία (ηνκέαο αγξνηηθψλ πξνεηδνπνηήζεσλ), ε νπνία ππνδεηθλχεη ηελ θαηάιιειε επνρή

γηα ηε δηελέξγεηα ησλ ςεθαζκψλ.

Απαξαίηεηνη είλαη ηνπιάρηζηνλ ηξεηο ςεθαζκνί, ζηα αθφινπζα βιαζηηθά ζηάδηα ηνπ δέλδξνπ ηεο πξάζηλεο

θνξπθήο, ηεο ξφδηλεο θνξπθήο θαη φηαλ έρνπλ πέζεη πεξίπνπ ηα 75% ησλ πεηάισλ.

Ο αξηζκφο ησλ επί πιένλ επεκβάζεσλ εμαξηάηαη απφ ην κφιπζκα (αζθνζπφξηα θπξίσο) πνπ ππάξρεη ζηελ

αηκφζθαηξα, απφ ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ θαηά ηελ βιαζηηθή πεξίνδν ζε ζπλδπαζκφ

πάληνηε κε ηα εππαζή ζηάδηα ηνπ μεληζηή.

Αλ ν θαηξφο είλαη βξνρεξφο κπνξεί λα ρξεηαζηνχλ 1-2 ςεθαζκνί γηα ηελ θάιπςε ησλ θαξπψλ θαζψο θαη πξηλ

ηελ ζπγθνκηδή γηα ηελ πξφιεςε δεκηψλ ζην ςπγείν.

Σα θάξκαθα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αζζέλεηα είλαη πξνζηαηεπηηθά θαη θαηαζηαιηηθά ή

ζεξαπεπηηθά. Καηάιιεια είλαη: ραιθνχρα, ηα νπνία εθαξκφδνληαη κφλν ζηνπο πξψηνπο ςεθαζκνχο, captan,

captafol, dithianoll, dodine, propineb θ.α. θαη ηα δηαζπζηεκαηηθά benomyl, carbendazin, thiophanate - methyl,

triforine. difenoconazole, fenarimol θαη flusilazol. Ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθά είλαη θαη ηα λεφηεξεο γελίαο

κπθεηνθηφλα kresoxim-methyl θαη pyrimethanil.

Φαηά ζήςε ησλ ππξελνθάξπσλ θαη γηγαξηνθάξπσλ

Παζνγφλν: Sclerotinia fructigena, Monilia fructigena ζπλ Monilinia (εγγελήο κνξθή)

Sclerotinia laxa, Monilia laxa (αγελήο κνξθή).

32

Ζ Φαηά ζήςε πξνζβάιιεη ηα ππξελφθαξπα (ακπγδαιηά, βεξηθνθηά, δακαζθεληά, βπζζηληά, θεξαζηά, ξνδαθηληά

θιπ.), ηα κεινεηδή (κειηά, αριαδηά, θπδσληά, κνπζκνπιηά) θαη δηάθνξα θαιισπηζηηθά δέλδξα θαη ζάκλνπο ηεο

νηθνγέλεηαο Rosaceae.

Δίλαη αζζέλεηα πνιχ δηαδεδνκέλε ζηελ Δπξψπε (γλσζηή απφ ην 1796), ζηελ Διιάδα απαληά ζε φια ηα

δηακεξίζκαηα ηεο Υψξαο. Δίλαη ηδηαίηεξα θαηαζηξεπηηθή αζζέλεηα, αλ δελ αληηκεησπίδεηαη απνηειεζκαηηθά.

Οη δεκηέο αθνξνχλ

1) κείσζε ηεο αλακελφκελεο εηήζηαο παξαγσγήο,

2) εμαζζέλεζε ησλ δέλδξσλ

3) ζήςεηο ζηνπο θαξπνχο (θπξίσο κήια, αριάδηα) πξηλ απφ ηε ζπγθνκηδή ή θαηά ηε κεηαθνξά ηνπο ζηελ

αγνξά ή ηελ απνζήθε (κεηαζπιιεθηηθέο ζήςεηο θαξπψλ).

πκπηώκαηα

Απφ ηε Φαηά ζήςε πξνζβάιινληαη ηα άλζε, νη θιαδίζθνη, νη λεαξνί βιαζηνί θαη νη θαξπνί (ηα θχιια

πξνζβάιινληαη ζπάληα).

Σα πξψηα ζπκπηψκαηα ηεο αζζέλεηαο παξαηεξνχληαη ηελ άλνημε ζηα άλζε, ηα νπνία καξαίλνληαη,

ζπξξηθλψλνληαη θαη μεξαίλνληαη. Αλ κάιηζηα ν θαηξφο είλαη μεξφο ηα απνμεξακέλα άλζε, παξακέλνπλ

πξνζθνιιεκέλα επάλσ ζηνλ αλζνθφξν θιαδίζθν.

Απφ ην άλζνο ν κχθεηαο επεθηείλεηαη ζηνλ πνδίζθν ηεο ηαμηαλζίαο κε απνηέιεζκα λα λεθξσζνχλ φια ηα άλζε

απηήο θαζψο θαη ηα θχιια πνπ ηα πεξηβάιινπλ.

Πάλσ ζηα πξνζβεβιεκέλα άλζε ην παξάζηην ζρεκαηίδεη γξήγνξα, κε πγξφ θαηξφ, ηηο ραξαθηεξηζηηθέο

θαξπνθνξίεο πνπ απνηεινχληαη απφ κηθξέο ηνχθεο θνληδηνθφξσλ, ζαλ κηθξά ηεθξά καμηιαξάθηα

(ζπνξηνδφρεηα), κε ηηο αιπζίδεο ησλ θνληδίσλ πνπ θέξνπλ. Οη θαξπνθνξίεο απηέο, κε πγξφ θαηξφ, θαιχπηνπλ

θαηά ζέζεηο φια ηα πξνζβεβιεκέλα κέξε ηνπ θπηνχ.

Ζ κφιπλζε ησλ βιαζηψλ είλαη ζπρλά ζπλέπεηα ηεο πξνζβνιήο ηνπ άλζνπο, απφ ηνλ πνδίζθν ηνπ νπνίνπ ν

κχθεηαο πξνρσξεί ζηνλ θιαδίζθν. Οη ηζηνί πνπ θαηαιακβάλνληαη απφ ην παζνγφλν λεθξψλνληαη θαη ζην

ζεκείν ηεο πξφζθπζεο ηνπ πνδίζθνπ ηνπ άλζνπο ή ηεο ηαμηαλζίαο ζρεκαηίδεηαη κηθξή λεθξσηηθή θειίδα,

ειαθξά βπζηζκέλε ε επηθάλεηα ηεο νπνίαο ζρίδεηαη θαη ζηα ππξελφθαξπα θαιχπηεηαη απφ θφκκη. Σν έιθνο ην

νπνίν ζρεκαηίδεηαη πεξηβάιιεη ζπλήζσο ην λεαξφ θιαδίζθν θαη πξνθαιεί ηελ μήξαλζή ηνπ καδί κε ηα θχιια

θαη ηα άλζε πνπ ππάξρνπλ ζην ηκήκα πάλσ απφ ην ζεκείν πξνζβνιήο (μήξαλζε θιαδίζθσλ θαη θνξπθψλ) ελψ

αθνινπζνχλ δεπηεξνγελείο κνιχλζεηο απφ άιια παζνγφλα.

Πξνζβνιή ησλ θχιισλ παξαηεξείηαη ζηελ θπδσληά θαη κεζπηιηά. πάληα ζπκβαίλεη ζηνπο άιινπο μεληζηέο.

ηα θχιια ησλ δέλδξσλ απηψλ ζρεκαηίδνληαη θαηά κήθνο ησλ λεπξψζεσλ λεθξσηηθέο θειίδεο κε ζθνηεηλφ

ρξψκα. Πάλσ ζ' απηέο αλαπηχζζνληαη νη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα, ηα δε θχιια αλαδίδνπλ κηα επράξηζηε

κπξσδηά. Οη λεθξσηηθέο θειίδεο ζηαδηαθά θαιχπηνπλ κεγάιεο επηθάλεηεο ηνπ ειάζκαηνο θαη ηειηθά πξνθαινχλ

ηελ απνμήξαλζε θαη πηψζε ησλ θχιισλ .

Οη θαξπνί πξνζβάιινληαη ζε φια ηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμήο ηνπο, κέρξη ηε ζπγθνκηδή. Ζ αζζέλεηα πξνθαιεί

ζήςε, ε νπνία αξρίδεη ζπλήζσο απφ θάπνην ζεκείν ζην νπνίν ππάξρεη ιχζε ηεο επηδεξκίδαο, ζαλ κηθξή

θπθιηθή επηθαλεηαθή θειίδα πνπ ζηε ζπλέρεηα δηεπξχλεηαη πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο θαη κέζα ζε ιίγεο

εκέξεο κπνξεί λα θαιχςεη φιε ηελ επηθάλεηα ηνπ θαξπνχ.

Υαξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηεο αζζέλεηαο είλαη ε εκθάληζε ησλ θαξπνθνξηψλ (ζπνξηνδφρεηα) ηνπ κχθεηα, νη

νπνίεο ζρεκαηίδνληαη θαηά ζέζεηο θαη ζπρλά παίξλνπλ κηα δηάηαμε ζε ζπγθεληξηθνχο θχθινπο γχξσ απφ ην

ζεκείν πνπ έγηλε ε κφιπλζε.

Οη πξνζβεβιεκέλνη θαξπνί γίλνληαη θαζηαλνί, αθπδαηψλνληαη, ζπξξηθλψλνληαη θαη μεξαίλνληαη. Ζ μεξή απηή

κνξθή ηεο ζήςεο ησλ θαξπψλ ραξαθηεξίδεηαη ζαλ κνπκηνπνίεζε. Πνιινί απφ ηνπο θαξπνχο «κνχκηεο»

παξακέλνπλ επάλσ ζην δέλδξν κέρξη ηελ επφκελε βιαζηηθή πεξίνδν.

Πνιιά απφ ηα ζπκπηψκαηα ηεο Φαηάο ήςεο κνηάδνπλ κε δεκηέο πνπ νθείινληαη ζε άιια αίηηα φπσο π.ρ.

μεξάλζεηο αλζέσλ απφ παγεηφ, έιθε ζε θιαδηά ππξελνθάξπσλ απφ βαθηήξηα θ.ά. Γηα ην ιφγν απηφ ε δηάγλσζε

ηεο αζζέλεηαο δελ πξέπεη λα γίλεηαη κφλν κε ηελ καθξνζθνπηθή παξαηήξεζε ησλ ζπκπησκάησλ, αιιά λα

επηβεβαηψλεηαη θαη κε ηε κηθξνζθνπηθή εμέηαζε ησλ θαξπνθνξηψλ ηνπ κχθεηα.

Αίηην:

Φαηά ήςε πξνθαινχλ δηάθνξα είδε κπθήησλ ηνπ γέλνπο Sclerotinia ηεο ηάμεο Helotiales ησλ Γηζθνκπθήησλ.

Σα πην ζπλήζε είλαη ην Sclerotinia fructigeha θαη ην Sclerotinia laxa, ησλ νπνίσλ ε αηειήο κνξθή είλαη

αληίζηνηρα Monilia fructigena θαη Monilia laxa (ζπλ . ηνπ monilia είλαη ην monilinia). ηελ θπδσληά ε Φαηά

ήςε νθείιεηαη ζην κχθεηα Sclerotinia cydoniae, ε αηειήο κνξθή ηνπ νπνίνπ είλαη ε Monilia linhartiana. ηε

κεζπηιηά ε αζζέλεηα νθείιεηαη ζην κχθεηα Sclerotinia mespili, κε αηειή κνξθή ην κχθεηα Monilia mespili.

ηελ Διιάδα ε Φαηά ήςε ζηα ππξελφθαξπα, ζηε κειηά θαη ζηελ αριαδηά, νθείιεηαη θπξίσο ζην Monilia laxa.

Ζ εγγελήο κνξθή ηνπ κχθεηα δελ αλαθέξζεθε ζηε ρψξα καο γη απηφ ηα αζθνζπφξηα (εγγελή ζπφξηα κέζα ζε

33

απνζήθην) δελ παίδνπλ ξφιν ζηε βηνινγία θαη επηβίσζε ηνπ παζνγφλνπ θαζψο θαη ζηελ επηδεκηνινγία ηεο

αζζέλεηαο.

Οη αγελείο θαξπνθνξίεο, ζπνξηνδφρεηα, νη νπνίεο απνηεινχλ ηελ θχξηα πεγή ησλ πξσηνγελψλ κνιχλζεσλ

αλαπηχζζνληαη ζηελ επηθάλεηα ησλ ζέζεσλ πξνζβνιήο ηνπ μεληζηή, ζε φιε ζρεδφλ ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο, κε

θαηάιιειεο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο. Έρνπλ ρξψκα θαηφ θαη απνηεινχληαη απφ δέζκεο θνληδηνθφξσλ πνπ

θέξνπλ κνλνθχηηαξα, παιψδε, ιεκνλνεηδή θνλίδηα ζε δηαθιαδηζκέλεο αιπζίδεο.

Ο κχθεηαο δηαρεηκάδεη κε ηα ζπνξηνδφρεηα ζηνπο απνμεξακέλνπο θιαδίζθνπο κε ηα κνιπζκέλα άλζε, ζηα

έιθε θαη ζηνπο κνπκηνπνηεκέλνπο θαξπνχο, είηε απηά βξίζθνληαη επάλσ ζην δέλδξν ή θάησ ζην

έδαθνο. ηηο εζηίεο απηέο κφιπλζεο ηελ άλνημε, επνρή αλζνθνξίαο ησλ δέλδξσλ, ζρεκαηίδεηαη κεγάινο

αξηζκφο κνιπζκάησλ ηα νπνία πξνθαινχλ ηηο αξρηθέο κνιχλζεηο.

Σα θνλίδηα ηνπ Monilia είλαη μεξνζπφξηα γη ' απηφ δηαζπείξνληαη εχθνια κε ηνλ αέξα ζε κεγάιεο απνζηάζεηο.

Γηαζπνξά ηνπο γίλεηαη θαη κε ηε βξνρή, αιιά ζε θνληηλέο απνζηάζεηο ή αθφκε απηά κεηαθέξνληαη κε έληνκα,

βιαζηάλνπλ κέζα ζε ζηαγφλα λεξνχ θαη ζε ζεξκνθξαζία απφ 5-30°C (άξηζηε 20-25°C), ζπλεπψο ε

ζεξκνθξαζία δελ απνηειεί ζεκαληηθφ πεξηνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο.

Όηαλ ηα θνλίδηα ηελ άλνημε βξεζνχλ επάλσ ζε εππαζή φξγαλα, άλζε, ηνπ δέλδξνπ βιαζηάλνπλ θαη πξνθαινχλ

κφιπλζε. ηα άλζε ε είζνδνο ηνπ παξαζίηνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ην ζηίγκα ηνπ ππέξνπ αιιά θαη απφ άιια

ζεκεία απηνχ (πέηαια, ζηήκνλεο θιπ.). Αλ ν θαηξφο είλαη επλντθφο εκθαλίδνληαη νη θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα,

νη νπνίεο απνηεινχλ ηα κνιχζκαηα ησλ δεπηεξνγελψλ κνιχλζεσλ.

Μφιπλζε ησλ θαξπψλ γίλεηαη θπξίσο απφ πιεγέο (απφ ραιάδη, έληνκα θ.ά.), αιιά θαη απφ ζηνκάηηα ή θαθίδηα.

Πνιιέο θνξέο κφιπλζε γίλεηαη θαη απφ επαθή πξνζβεβιεκέλνπ θαξπνχ κε πγηή πάλσ ζην δέλδξν ή κέζα ζηα

θηβψηηα ζπζθεπαζίαο. Ζ εππάζεηά ησλ θαξπψλ απμάλεη φζν πιεζηάδνπλ ζηελ σξίκαλζε. ηνπο θιαδίζθνπο ν

κχθεηαο δηεηζδχεη απφ ηα κνιπζκέλα άλζε. ηα κεγαιχηεξα θιαδηά κφιπλζε επηηπγράλεηαη απφ δηάθνξεο

πιεγέο.

Καηαπνιέκεζε

1. Καιιηέξγεηα αλζεθηηθψλ πνηθηιηψλ

2. Δθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ εμάιεηςε ησλ εζηηψλ δηαρείκαζεο ηνπ κχθεηα. Γηα ην ζθνπφ απηφ

πξέπεη λα αθαηξνχληαη θαη λα θαηαζηξέθνληαη κε θσηηά φιεο νη πξνζβεβιεκέλεο θνξπθέο, νη βιαζηνί θαη νη

κνπκηνπνηεκέλνη θαξπνί (πξνηηκάηαη ην θαινθαίξη, κε μεξφ θαηξφ). Δλδείθλπηαη θαζαξηζκφο θαη απνιχκαλζε

ησλ ειθψλ πνπ ππάξρνπλ ζε κεγάια θιαδηά ηνπ δέλδξνπ.

'Οιεο νη παξαπάλσ εξγαζίεο γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθέο πξέπεη λα έρνπλ θαζνιηθή εθαξκνγή ζε κηα

πεξηθέξεηα, δηφηη δηαθνξεηηθά ζπφξηα ηνπ κχθεηα κπνξνχλ λα πξνέιζνπλ απφ άιινπο νπσξψλεο κε ηνλ αέξα.

3. Καηαπνιέκεζε ησλ εληφκσλ πνπ πιεγψλνπλ ηνπο θαξπνχο θαζψο θαη ςεθαζκφο ησλ δέλδξσλ κε θαηάιιειν

πξνζηαηεπηηθφ κπθεηνθηφλν κεηά απφ ραιαδφπησζε.

4. Πξνζηαζία ησλ δέλδξσλ απφ κνιχλζεηο κε ρεκηθά κέζα. Παξά ηελ αμία ησλ θαιιηεξγεηηθψλ κέζσλ γηα ηελ

θαηαζηξνθή ησλ πεγψλ κφιπλζεο, επηβάιιεηαη ε πξνζηαζία απηψλ κε κπθεηνθηφλα, γηα ηνπο ιφγνπο πνπ ήδε

αλαθέξζεθαλ. Ζ εθαξκνγή ησλ κπθεηνθηφλσλ θαζνξίδεηαη απφ ηα εππαζή βιαζηηθά ζηάδηα ηνπ δέλδξνπ

(έθπηπμε νθζαικψλ - πιήξεο άλζεζε) θαη απφ ηηο θιηκαηνινγηθέο ζπλζήθεο (θπξίσο βξνρέο).

Καηά ηελ πεξίνδν απηή ζπληζηψληαη 2-3 ςεθαζκνί απαξαίηεηα. Αλαγθαίνο ζεσξείηαη ν ςεθαζκφο θαη φηαλ νη

θαξπνί βξίζθνληαη ζην ζηάδην ηεο σξίκαλζεο, (εθ' φζνλ επηθξαηνχλ επλντθέο ζπλζήθεο), ηδηαίηεξα ζηελ

πεξίπησζε ηεο κειηάο, γηα ηελ πξνζηαζία απηψλ απφ πξν θαη κεηαζπιιεθηηθέο ζήςεηο.

Γηα ηελ απνθπγή κνιχλζεσλ ησλ θαξπψλ θαηά ηελ ζπιινγή θαη ζπζθεπαζία επηβάιιεηαη ε απνθπγή

ηξαπκαηηζκνχ απηψλ θαζψο θαη ε απνκάθξπλζε ησλ πιεγσκέλσλ θαη πξνζβεβιεκέλσλ θαξπψλ.

Δμώαζθνη ησv ππξελνθάξπσλ

Οη εμψαζθνη είλαη αζζέλεηεο πνπ πξνθαινχληαη απφ δηάθνξα είδε ηνπ γέλνο Taphrina. (Αζθνκχθεηεο)

Υαξαθηεξίδνληαη απφ έληνλεο ππεξπιαζίεο θαη παξακνξθψζεηο ησλ θχιισλ θαη άιισλ νξγάλσλ ηνπ δέλδξνπ.

Δίλαη γλσζηέο ζαλ «θαξνχιηαζκα θχιινπ».

Παξαηεξνχληαη ζηα ππξελφθαξπα, ηελ αριαδηά θαη ζε πνιιά πιαηχθπιια δαζηθά δέλδξα.

ηε ρψξα καο ζπρλφηεξε θαη ζνβαξφηεξε είλαη ε πξνζβνιή ηεο ξνδαθηληάο θαη ακπγδαιηάο.

ΡΟΛΑΚΗΝΗΑ

Δμσάζθνο Ρνδαθηληάο:

Παζνγφλν: Taphrina deformans

πκπηώκαηα

Δληνπίδνληαη θπξίσο ζηα θχιια θαη ιηγφηεξν ζηα άιια εηήζηα κέξε ηνπ δέλδξνπ φπσο άλζε, ηξπθεξνί βιαζηνί

θαη θαξπνί.

34

Σα θχιια παξνπζηάδνπλ αλψκαιε πάρπλζε, ιφγσ ππεξπιαζίαο, ζε φιε ηελ επηθάλεηα ή ζε κέξνο ηνπ

ειάζκαηνο, πνπ νδεγεί ζε παξακφξθσζε ηνπο θαη παίξλνπλ ρξψκα εξπζξνθίηξηλν σο θηηξηλφθαην.

ην ζηάδην απηφ ν κχθεηαο αξρίδεη λα ζρεκαηίδεη ηηο θαξπνθνξίεο ηνπ (αζθνί κε αζθνζπφξηα) ζηελ πάλσ

επηθάλεηα ηνπ θχιινπ, νη νπνίεο δίλνπλ βεινχδηλε φςε ζηελ πξνζβεβιεκέλε πεξηνρή.

Σα θχιια ζηε ζπλέρεηα γίλνληαη θαζηαλά, θαξνπιηάδνπλ, καξαίλνληαη θαη πέθηνπλ θαηά ην ηέινο ηεο άλνημεο

ή αξρέο ηνπ θαινθαηξηνχ.

Πξφσξε έληνλε πηψζε ησλ θχιισλ νδεγεί ζπρλά ζε έθπηπμε λέσλ πγηψλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ,

ηα νπνία ζπλήζσο δελ πξνζβάιινληαη απφ ηελ αζζέλεηα. Έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εμαζζέλεζε ησλ δέλδξσλ.

Παζνγόλν

Ζ αζζέλεηα νθείιεηαη ζην κχθεηα Taphrina deformans ηεο ηάμεο Taphrinales ησλ Αζθνκπθήησλ.

Σν παζνγφλν αλαπηχζζεηαη θάησ απφ ηελ εθπκελίδα ζηνπο κεζνθπηηάξηνπο ρψξνπο ησλ επηδεξκηθψλ θπηηάξσλ

θαη ηνπ παξεγρχκαηνο θαη πξνθαιεί ππεξπιαζία θαη ππεξηξνθία ησλ θπηηάξσλ κε απνηέιεζκα ην ζρεκαηηζκφ

ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζπκπησκάησλ ηεο αζζέλεηαο.

Σν κπθήιην πνπ αλαπηχζζεηαη θάησ απφ ηελ εθπκελίδα παξάγεη αζθνχο ειεχζεξνπο, δελ ζρεκαηίδνληαη κέζα

ζε αζθνθάξπηα, αιιά γελλψληαη γπκλνί ν έλαο δίπια ζηνλ άιιν.

Οη αζθνί κεηά απφ πίεζε δηαξξεγλχνπλ ηελ εθπκελίδα.

Οη αζθνί έρνπλ ζρήκα ξνπαινεηδέο κε πεπιαηπζκέλε θνξπθή, πεξηέρνπλ 4-8 ζηξφγγπια, παιψδε, κνλνθχηηαξα

αζθνζπφξηα. ηα ηειεπηαία πξηλ λα ειεπζεξσζνχλ απφ ηνλ αζθφ πνιχ ζπρλά παξάγνπλ κε εθβιάζηεζε κηθξά

βιαζηνζπφξηα.

Οξηζκέλεο θνξέο ν ζρεκαηηζκφο ησλ βιαζηνζπνξίσλ γίλεηαη κεηά ηελ ειεπζέξσζε ησλ αζθνζπνξίσλ.

Σα βιαζηνζπφξηα (γλσζηά θαη ζαλ θνλίδηα) είλαη δπλαηφλ φζν βξίζθνληαη κέζα ζηνλ αζθφ αιιά θαη φηαλ είλαη

έμσ απφ απηφλ λα παξάγνπλ κεγάιν αξηζκφ δεπηεξνγελψλ βιαζηνζπνξίσλ. Πνιιά απφ απηά έρνπλ ρνληξά

ηνηρψκαηα θαη παίδνπλ ην ξφιν ππλνζπνξίσλ.

Ο κχθεηαο δηαρεηκάδεη θπξίσο κε ηα βιαζηνζπφξηα, πην ζπάληα κε ηα αζθνζπφξηα θαη κε κπθήιην.

Σα ζπφξηα (βιαζηνζπφξηα, αζθνζπφξηα) φηαλ ειεπζεξσζνχλ απφ ηνλ αζθφ δηαζπείξνληαη επάλσ ζηα δέλδξα

θαη δηαηεξνχληαη ζηα ιέπηα ησλ νθζαικψλ ή ζε πηπρψζεηο ηνπ θινηνχ ησλ θιαδηψλ θαη ηνπ θνξκνχ κέρξη ηελ

επφκελε άλνημε θαη απνηεινχλ ηα κνιχζκαηα ηα νπνία ζα πξνθαιέζνπλ ηηο αξρηθέο κνιχλζεηο.

Σα βιαζηνζπφξηα είλαη πνιχ αλζεθηηθά ζηελ μεξαζία θαη ζηηο ρακειέο ζεξκνθξαζίεο. Γηαηεξνχλ ηε βιαζηηθή

ηνπο ηθαλφηεηα πεξηζζφηεξν θαη απφ δχν ρξφληα.

Ζ κφιπλζε αξρίδεη κε ηελ έθπηπμε ησλ θχιισλ εθ' φζνλ νη ζπλζήθεο είλαη επλντθέο.

Σα βιαζηνζπφξηα βιαζηάλνπλ κέζα ζε λεξφ θαη ν βιαζηηθφο ζσιήλαο πνπ δεκηνπξγείηαη εηζρσξεί ζην θχιιν

κε δηάηξεζε ηεο εθπκελίδαο ή απφ ηα ζηνκάηηα. Μεηά ηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο θαη ηελ έληνλε θπιιφπησζε

πνπ αθνινπζεί, ηα λέα θχιια πνπ ζρεκαηίδνληαη παξακέλνπλ πγηή θαη δελ κνιχλνληαη.

Έηζη ην παζνγφλν έρεη ζπλήζσο κηα ή ζπάληα δχν γελεέο ην ρξφλν.

Φπρξφο θαη πγξφο θαηξφο θαηά ηελ πεξίνδν έθπηπμεο ησλ θχιισλ είλαη ηδαληθέο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάπηπμε

ηεο αζζέλεηαο.

Καηαπνιέκεζε

Αξθεί έλαο κφλν ςεθαζκφο, κε ραιθνχρα ζθεπάζκαηα, θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ιεζάξγνπ ησλ δέλδξσλ , ν νπνίνο

απνζθνπεί ζηελ θαηαζηξνθή ησλ κνιπζκάησλ (βιαζηνζπνξίσλ) πνπ δηαρεηκάδνπλ πάλσ ζ' απηά.

ε πεξηπηψζεηο πνιχ κεγάιεο έθηαζεο ηεο πξνζβνιήο ρξεηάδνληαη ελδερνκέλσο δχν ςεθαζκνί. 'Δλαο ην

θζηλφπσξν, κεηά ην πέζηκν ησλ θχιισλ , θαηά πξνηίκεζε κε ραιθνχρα κπθεηνθηφλα (βνξδηγάιεην πνιηφ ή

νμπρισξηνχρν ραιθφ) θαη ν δεχηεξνο θαηά ην θνχζθσκα ησλ νθζαικψλ κε captan, dithianon, ziram ή metiram.

Καηά ηνλ ςεθαζκφ πξέπεη λα θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα ψζηε λα επηηπγράλεηαη πιήξεο δηαβξνρή φισλ ησλ

θιαδηψλ θαη θιαδίζθσλ ησλ δέλδξσλ.

Κπθινθόλην

ηελ επάλσ επηθάλεηα ησλ θχιισλ ζρεκαηίδνληαη θπθιηθέο θειίδεο νη νπνίεο ζην θέληξν ηνπο έρνπλ ρξψκα

ηεθξνθαζηαλφ ελψ ζηελ πεξηθέξεηά ηνπο θαηαζηαλφκαπξν. πρλά νη θειίδεο πεξηβάιινληαη απφ ρισξσηηθή

άισ. Γεληθά εκθαλίδνπλ ηνπο ζπγθεληξηθνχο θχθινπο. Ο κεγαιχηεξνο αξηζκφο θειίδσλ εκθαλίδεηαη ζηα

παιαηφηεξα θχιια θαη ζηα θαηψηεξα κέξε ηνπ δέλδξνπ. Σα θχιια κε ηελ πξφνδν ηεο αζζέλεηαο γίλνληαη

θίηξηλα θαη ηειηθά πέθηνπλ.

Απνηέιεζκα είλαη ε πηψζε ησλ αλζέσλ θαη ε ζπξξίθλσζε θαη πηψζε ησλ θαξπψλ.

Αίηην

Σν θπθινθφλην νθείιεηαη ζην κχθεηα Cycloconium oleaginum ηεο ηάμεο Moniliales ησλ Αηειψλ Μπθήησλ

(λεφηεξε νλνκαζία Spilocaea oleagina).

35

Tν κπθήιην ηνπ κχθεηα κεηά ηε κφιπλζε αλαπηχζζεηαη θάησ απφ ηελ εθπκελίδα ησλ θχιισλ φπνπ κεηά ηελ

αλάπηπμή ηνπ ζρεκαηίδεη θνληνχο ξνπαινεηδείο θνληδηνθφξνπο νη νπνίνη δηαηξππνχλ ηελ επηθάλεηα ησλ

θειίδσλ θαη εκθαλίδνληαη πάλσ ζ' απηέο. Tα θνλίδηα πνπ ζρεκαηίδνληαη είλαη σνεηδή, δηθχηηαξα κε ρνλδξά

ηνηρψκαηα θαη ρξψκα θίληξηλν ειαηψδεο (θηηξηλνθαζηαλφ).

Tα θνλίδηα δηαζπείξνληαη κε ηε βξνρή θαη κεηαθέξνληαη ζε πγηή θχιια ή άιια εππαζή κέξε πξνθαιψληαο λέεο

κνιχλζεηο. Tα ζπφξηα ηνπ κχθεηα βιαζηάλνπλ κέζα ζε ζηαγφλα λεξνχ. πλεπψο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ

κνιχλζεσλ είλαη απαξαίηεηε βξνρή ή πςειή πγξαζία (δξφζνο ή νκίριε). Ζ ζεξκνθξαζία γηα ηελ βιάζηεζε

απηψλ θπκαίλεηαη κεηαμχ 7 θαη 25°C, κε άξηζηε 12°C.

Κνλίδηα ηνπ κχθεηα βξίζθνληαη πάλσ ζηα πξνζβεβιεκέλα θχιια φιν ην ρξφλν. Αξα κνιχλζεηο ζα κπνξνχζαλ

λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζπλερψο αλ ππήξραλ νη ζπλζήθεο πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Όκσο επεηδή ην θαινθαίξη

ιείπεη ν παξάγνληαο πγξαζία, ν νπνίνο είλαη θαζνξηζηηθφο γηα ηε βιάζηεζε ησλ ζπνξίσλ ε δξάζε ηνπ

παζνγφλνπ αλαζηέιιεηαη. Μνιχλζεηο γίλνληαη θαηά ην θζηλφπσξν, ην ρεηκψλα εθ' φζνλ ε ζεξκνθξαζία είλαη

ηνπιάρηζηνλ 3-4°C θαη ηελ άλνημε αλ επηθξαηεί βξνρεξφο θαη πγξφο θαηξφο. Ο ρξφλνο επψαζεο ηεο αζζέλεηαο

πνηθίιιεη αλάινγα κε ηελ επνρή.

Οη θζηλνπσξηλέο κνιχλζεηο έρνπλ ην κηθξφηεξν ρξφλν (2-3 εβδνκάδεο) ελψ απηέο ηεο άλνημεο ην κεγαιχηεξν

(2-3 κήλεο). Φχιια πνπ κνιχλνληαη θαηά ην Μάξηην, Απξίιην θαη Μάην εκθαλίδνπλ θειίδεο αληίζηνηρα θαηά

ηνπο κήλεο Ηνχλην, Ηνχιην θαη Αχγνπζην.

Kαηαπνιέκεζε

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο ζπζηήλνληαη :

1. Ζ εγθαηάζηαζε ησλ ειαηψλσλ λα κε γίλεηαη ζε πγξέο θαη ρακειέο ηνπνζεζίεο.

2. Να απνθεχγεηαη ε ππθλή θχηεπζε, ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη κ' απηφ ηνλ ηξφπν ν αεξηζκφο ησλ δέλδξσλ.

3. Γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο πγξαζίαο ηνπ θπιιψκαηνο επηβάιιεηαη θαηάιιειν θιάδεκα γηα αξαίσζε ηεο θφκεο.

4. Ζ κε ρξεζηκνπνίεζε ππεξβνιηθψλ αδσηνχρσλ ιηπαζκάησλ.

5. Δθαξκνγή πξνιεπηηθψλ ςεθαζκψλ κε κπθεηνθηφλα, εθ' φζνλ ην κέηξν απηφ ζπκθέξεη νηθνλνκηθά. αλ πην

απνηειεζκαηηθά απνδείρζεθαλ ηα ραιθνχρα βνξδηγάιεηνο πνιηφο θαη νμπρισξηνχρνο ραιθφο θαζψο θαη ηα

επίζεο πξνζηαηεπηηθά κπθεηνθηφλα ziram θαη manCozeb.

πλήζσο δηελεξγνχληαη δχν ςεθαζκνί. Ο πξψηνο πξέπεη λα γίλεηαη ζηηο αξρέο ηνπ θζηλνπψξνπ πξηλ λα

αξρίζνπλ νη βξνρνπηψζεηο θαη ν δεχηεξνο ηηο αξρέο ηεο άλνημεο. Ο αξηζκφο ησλ επεκβάζεσλ κπνξεί λα απμεζεί

ζε πεξηπηψζεηο κεγάιεο πξνζβνιήο θαη έληνλσλ βξνρνπηψζεσλ.

Καξθίλνο ή θπκαηίσζε ηεο ειηάο

Παζνγφλν: Pseudomonas syringae ξλ. savastanoi

Ζ θαξθίλσζε ή θπκαηίσζε ηεο ειηάο απαληά ζε φιεο ηηο ρψξεο φπνπ θαιιηεξγνχληαη ειαηφδελδξα.

πκπηώκαηα

Δκθάληζε κηθξψλ φγθσλ πάλσ ζηνπο θιαδίζθνπο, ζηα θιαδηά, ζηνλ θνξκφ, ζηηο ξίδεο. Μπνξεί επίζεο λα

πξνθαιέζεη θειίδσζε ζηνπο θαξπνχο.

Οη φγθνη ή θαξθηλψκαηα ή θπκάηηα, φπσο επίζεο νλνκάδνληαη, ζηελ αξρή εκθαλίδνληαη ζαλ πνιχ κηθξέο

δηνγθψζεηο, κε πξάζηλν ρξψκα, επάλσ ζηα πξνζβεβιεκέλα θιαδηά, έρνπλ ιεία επηθάλεηα θαη ζπνγγψδε

ζχζηαζε. Μεγαιψλνληαο νη φγθνη ζε κέγεζνο απνθηνχλ ζχζηαζε ζθιεξή θαη ζρήκα πεξίπνπ ζθαηξηθφ. Ζ

επηθάλεηα ηνπο γίλεηαη αλψκαιε κε ζρηζκέο θαη ην ρξψκα ηνπο ζθνηεηλφ.

Γεληθά ην δέλδξν εμαζζελεί θαη ε θαξπνθνξία ηνπ κεηψλεηαη.

Γέλδξα ζηα νπνία εγθαηαζηάζεθε ην βαθηήξην δελ ζεξαπεχνληαη. Μνιχλνληαη θάζε ρξφλν απφ απηφ λένη

βιαζηνί.

ηνπο θαξπνχο ησλ κεγαιφθαξπσλ πνηθηιηψλ, φηαλ αθφκε είλαη πξάζηλνη, ην παζνγφλν πξνθαιεί θειίδεο

θπθιηθέο ή αθαλφληζηεο γχξσ απφ ηα θαθίδηα κε ρξψκα θαζηαλφκαπξν πνπ πεξηβάιινληαη απφ ρισξσηηθή

άισ.

Αίηην

Αίηην ηεο αζζέλεηαο είλαη ην βαθηήξην Pseudomonas syringae (ξλ. savastanoi). ην παζνγφλν επηβηψλεη κέζα

ζηνπο φγθνπο θαζψο θαη ζηελ επηθάλεηα ησλ άιισλ πξνζβεβιεκέλσλ κεξψλ ηνπ θπηνχ (θχιια θ.ά.) Όηαλ νη

φγθνη βξαρνχλ, κέζα ζε ιίγα ιεπηά, ηα βαθηήξηα βγαίλνπλ ζηελ επηθάλεηα κε ηε κνξθή γινηψδνπο πγξνχ

(δσνγινηά). Ζ δσνγινηά εθπιχλεηαη απφ ηε βξνρή θαη κεηαθέξεη ηελ αζζέλεηα ζηα θιαδηά πνπ βξίζθνληαη πην

θάησ ή ζηα γεηηνληθά δέλδξα εθ' φζνλ ε βξνρή ζπλνδεχεηαη απφ αέξα. Μεηάδνζε ηνπ παζνγφλνπ ζε ακφιπληεο

πεξηνρέο γίλεηαη κε ην πνιιαπιαζηαζηηθφ πιηθφ.

Καζνξηζηηθφο παξάγνληαο ζπλεπψο γηα ηελ επέθηαζε ηεο αζζέλεηαο είλαη ε βξνρή. Όζνλ αθνξά ηε

ζεξκνθξαζία, απηή δελ απνηειεί εκπφδην ζηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο, εθ' φζνλ ππάξρεη βξνρή, δηφηη ηα φξηα

ηεο ζεξκνθξαζίαο κέζα ζηα νπνία κπνξεί λα δξαζηεξηνπνηεζεί ην βαθηήξην θπκαίλνληαη απφ 1°C κέρξη 35°C.

36

(Άξηζηε ζεξκνθξαζία 25-26°C).

Μνιχλζεηο κπνξεί λα γίλνληαη φιν ην ρξφλν, εθ' φζνλ επηθξαηεί πγξφο θαηξφο θαη ππάξρνπλ πιεγέο ζηα

δέλδξα. Όκσο θαη' εμνρήλ πεξίνδνο πξνζβνιήο απφ ην βαθηήξην είλαη απηή ηνπ θζηλνπψξνπ θαη ηνπ ρεηκψλα,

δηφηη εμαζθαιίδεη ζπλήζσο ζπγρξφλσο βξνρή (ιφγσ επνρήο) θαη πιεγέο απφ ην ξάβδηζκα ησλ δέλδξσλ ηελ

επνρή

απηή. ηελ πεξίπησζε ηεο θειίδσζεο ησλ θαξπψλ ε κφιπλζε γίλεηαη απφ ηα θαθίδηα. Ο ρξφλνο επψαζεο ηεο

αζζέλεηαο θπκαίλεηαη απφ 2 εβδνκάδεο κέρξη 3 κήλεο.

Καηαπνιέκεζε

Γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο ζπζηήλνληαη :

1. Καηά ηελ εγθαηάζηαζε λέσλ ειαηψλσλ πξέπεη λα επηιέγνληαη δελδξχιιηα απνιχησο πγηή, απφ θπηψξην πνπ

δελ έρεη ηελ αζζέλεηα.

2. Να απνθεχγεηαη ε ζπιινγή ησλ θαξπψλ κε ξαβδηζκφ πξνο απνθπγή δεκηνπξγίαο πιεγψλ

3. ην θιάδεπκα ησλ δέλδξσλ πξέπεη λα γίλεηαη κε μεξφ θαηξφ, θαηά πξνηίκεζε ηνπο ζεξηλνχο κήλεο. ηα

εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ εξγαζία απηή λα απνιπκαίλνληαη ζπλερψο κε εκβάπηηζε ζε θαζαξφ

νηλφπλεπκα ή ζε δηάιπκα θνξκαιδευδεο ηνπ εκπνξίνπ ζε αλαινγία 5%. Οη πιεγέο πνπ δεκηνπξγνχληαη πξέπεη

λα απνιπκαίλνληαη ζηε ζπλέρεηα κε βνξδηγάιεηα αινηθή.

4. Πξνζβεβιεκέλνη βιαζηνί ή θιαδίζθνη πξέπεη λα θφβνληαη θαη λα θαηαζηξέθνληαη κε θάςηκν. Αλ

παξαηεξνχληαη θαξθηλψκαηα ζηνλ θνξκφ ελδείθλπηαη ε αθαίξεζή ηνπο αζεπηηθά κε ρεηξνπξγηθή επέκβαζε θαη

ε επάιεηςε ησλ πιεγψλ κε ππθλφ βνξδηγάιεην πνιηφ (3%).

5. Γηα ηελ πξφιεςε λέσλ κνιχλζεσλ, ακέζσο κεηά ηνλ θαζαξηζκφ ησλ δέλδξσλ θαη ην θιάδεπκα θαζψο θαη

κεηά απφ ραιάδη ή παγεηφ, είλαη απαξαίηεηνο έλαο ςεθαζκφο κε βνξδηγάιεην πνιηφ ζε αλαινγία 1% ή κε άιιν

ραιθνχρν ζθεχαζκα φπσο ν νμπρισξηνχρνο ραιθφο 0,5% θ.ά.

6. ηηο πεξηνρέο πνπ επηθξαηνχλ ζπλζήθεο νη νπνίεο επλννχλ ηελ θειίδσζε ησλ θαξπψλ ζπζηήλνληαη 1-2

ςεθαζκνί κε ραιθνχρν θάξκαθν θαηά ηελ πεξίνδν Ηνπλίνπ - επηεκβξίνπ.

ΑΜΠΔΛΗ

Πεξνλόζπνξνο ηεο ακπέινπ

Παζνγόλν: Plasmopara viticola

Ο πεξνλφζπνξνο ηεο ακπέινπ κπήθε ζηελ Δπξψπε απφ ηελ Ακεξηθή θαη δηαδφζεθε ζε φιεο ηηο ρψξεο φπνπ

θαιιηεξγείηαη ακπέιη.

ηελ Διιάδα πξσηνεκθαλίζηεθε ην 1881. Ζ πξψηε επηδεκία παξαηεξήζεθε ην 1900. (θαηάζηξεςε ηα 2/3 ηεο

πξνβιεπφκελεο παξαγσγήο)

Έθηνηε ε αζζέλεηα ελδεκεί ζηελ Διιάδα θαη απεηιεί θάζε ρξφλν ηελ παξαγσγή, ζε πγξέο θαη κε ζπρλέο

βξνρνπηψζεηο πεξηθέξεηεο.

Οη δεκηέο είλαη κεγάιεο φηαλ θαηαζηξέθνληαη νη βφηξεηο ή φηαλ παξνπζηαζηεί ζνβαξή απνθχιισζε.

Καθή σξίκαλζε ησλ ζηαθπιηψλ, κείσζε ηνπ ζαθράξνπ πνπ πεξηέρνπλ, θαθή πνηφηεηα ηνπ νίλνπ είλαη νη δεκηέο

πνπ αθνξνχλ ηελ παξαγσγή ηεο ρξνληάο.

Ζ αζζέλεηα επεξεάδεη ζνβαξά θαη ηελ παξαγσγή ηεο επφκελεο ρξνληάο, ιφγσ επίδξαζεο ζηελ θαιή σξίκαλζε

(μπινπνίεζε) ησλ θιεκαηίδσλ .

πκπηώκαηα

Ζ αζζέλεηα πξνζβάιιεη φιν ην ππέξγεην κέξνο θαη ηδηαίηεξα ηα ηξπθεξά ηκήκαηα, θχιια, βφηξεηο, πξάζηλνπο

βιαζηνχο.

ηα ηξπθεξά θχιια ζρεκαηίδνληαη ζπρλά πξνο ηελ πεξηθέξεηα ηνπ ειάζκαηνο ζηξφγγπιεο θειίδεο κε ρξψκα

αλνηρηφ πξάζηλν πνπ δίλνπλ ηελ φςε ιαδηάο “θειίδεο ειαίνπ”. Oη θειίδεο απμάλνληαη, ελψλνληαη θαη

θαηαιακβάλνπλ κεγάιν κέξνο ηεο επηθάλεηαο ή θαη φιε ηελ επηθάλεηα ηνπ ειάζκαηνο.

Αλ ππάξρεη πςειή ζρεηηθή πγξαζία, ζηελ θάησ επηθάλεηα ηνπ θχιινπ αλαπηχζζνληαη ιεπθέο εμαλζήζεηο,

(θνληδηνθφξνi θαη θνλίδηα).

Tα θχηηαξα ηεο πξνζβεβιεκέλεο επηθάλεηαο αξρίδνπλ λα λεθξψλνληαη, ε θειίδα γίλεηαη θαζηαλή θαη ζρίδεηαη.

ηα ψξηκα θχιια ή ζε αλζεθηηθέο πνηθηιίεο ε αλάπηπμε ηνπ κχθεηα παξεκπνδίδεηαη απφ ηηο λεπξψζεηο νπφηε νη

θειίδεο πνπ δεκηνπξγνχληαη παίξλνπλ ζρήκα πνιπγσληθφ.

Οη βφηξεηο πξνζβάιινληαη ζε φια ηα ζηάδηα ηεο αλάπηπμεο ηνπο.

Πνιχ εππαζείο γίλνληαη θαηά ηελ επνρή ηεο πξνάλζεζεο, άλζεζεο θαη δεζίκαηνο ησλ θαξπψλ. Ζ κφιπλζε

γίλεηαη ζε νπνηνδήπνηε ζεκείν ηνπ θεληξηθνχ θαη ησλ πιαγίσλ αμφλσλ ηεο ηαμηαλζίαο, απ' φπνπ ην παξάζηην

πξνρσξεί θαηά κήθνο ηνπ άμνλα.

37

Οη πξνζβεβιεκέλνη ηζηνί παίξλνπλ ρξψκα ζθνηεηλφ ειαηψδεο θαη κνηάδνπλ ζαλ «βξαζκέλα ρφξηα». Ζ

εμάπισζε ηνπ κχθεηα ζηε κία πιεπξά κφλν ηνπ άμνλα πξνθαιεί θάκςε απηνχ, αλ φκσο ε θειίδα πεξηβάιιεη

ηνλ άμνλα πξνθαιεί κεξηθή ή νιηθή μήξαλζε αλάινγα κε ην ζεκείν πξνζβνιήο.

Ζ κφιπλζε ησλ αλζέσλ κπνξεί λα γίλεη απ' επζείαο ή δηα ηνπ πνδίζθνπ ηνπο. Με πγξφ θαηξφ θαιχπηνληαη απφ

ηηο ιεπθέο εμαλζήζεηο ηνπ κχθεηα. 'Οκσο κεηά ηε γνληκνπνίεζε θαη ην ζρεκαηηζκφ ξάγαο ε πξνζβνιή απηήο

επηηπγράλεηαη κφλν έκκεζα απφ ηνλ πνδίζθν.

Σα πξνζβεβιεκέλα ζηαθχιηα ζην λεαξφ ηνπο ζηάδην, έρνπλ ρξψκα θαζηαλνπξάζηλν. Αξγφηεξα φηαλ

θαιχπηνληαη απφ ηηο θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα, πνπ βγαίλνπλ απφ ηηο ζρηζκέο ηεο επηδεξκίδαο ηεο ξφγαο,

παίξλνπλ ηεθξή απφρξσζε. Ζ κνξθή απηή πξνζβνιήο νλνκάζηεθε «ηεθξή ζήςε».

Tα ζηαθχιηα, φηαλ αξρίδνπλ λα σξηκάδνπλ θαη κέρξη ηελ επνρή ηνπ «γπαιίζκαηνο», γίλνληαη φιν θαη πην

αλζεθηηθά ζηε δξάζε ηνπ παξάζηηνπ, νπφηε ν κχθεηαο αλαπηχζζεηαη ζηνπο εζσηεξηθνχο ηζηνχο νη νπνίνη

παίξλνπλ ρξψκα θαζηαλφ θαη δηαθξίλνληαη δηα κέζνπ ηεο πγηνχο ζάξθαο ζαλ θαζηαλνπξάζηλνη ή ην κπθήιην

θηάλεη κέρξη ηνπο εμσηεξηθνχο ηζηνχο νη νπνίνη εκθαλίδνληαη ζαθψο θαζηαλνί. Οη ξάγεο γίλνληαη δεξκαηψδεηο,

ξπηηδψλνπλ θαη ζπρλά πέθηνπλ. Ζ κνξθή απηή ηνπ ζπκπηψκαηνο νλνκάδεηαη «θαζηαλή ζήςε» θαη ε

πξνζβεβιεκέλε επηθάλεηα δελ θαιχπηεηαη απφ ηηο θαξπνθνξίεο ηνπ κχθεηα. ην ζχκπησκα απηφ κνηάδεη κε ηηο

δεκηέο πνπ πξνθαιεί ε ειίαζε.

Οη πξάζηλνη βιαζηνί θαη ηδηαίηεξα νη άθξεο ησλ ηξπθεξψλ βιαζηψλ κπνξεί λα πξνζβιεζνχλ απφ ηελ αζζέλεηα,

εθ' φζνλ νη ζπλζήθεο είλαη πνιχ επλντθέο θαη ππάξρνπλ ζπλερείο θαη έληνλεο εηζβνιέο ηελ επνρή πνπ νη

βιαζηνί αλαπηχζζνληαη κε γξήγνξν ξπζκφ. 'Οηαλ ζπκβεί ε κφιπλζε, ζηηο θνξπθέο ησλ βιαζηψλ ζρεκαηίδνληαη

επηκήθεηο θαζηαλέο ή θαζηαλφκαπξεο θειίδεο, νη δε πξνζβεβιεκέλνη βιαζηνί παξνπζηάδνπλ θπκαηνεηδή

παξακφξθσζε.

Αίηην

Ζ αζζέλεηα πξνθαιείηαη απφ ην κχθεηα Plasmopara viticola ηεο νηθ. Peronosporacecae, ηεο ηάμεο

Peronosporales ησλ Φπθνκπθεηψλ.

Ο κχθεηαο ζρεκαηίδεη εγγελή ζπφξηα, ηα σνζπφξηα θαη αγελή ηα θνλίδηα (δσνζπνξηάγγεηα). Σα σνζπφξηα

ζρεκαηίδνληαη θαηά ην θζηλφπσξν κέζα ζηνπο λεθξνχο ηζηνχο ησλ θχιισλ πνπ πέθηνπλ ζην έδαθνο, φπνπ

δηαηεξνχληαη ρσξίο λα θαηαζηξαθνχλ κέρξη ηελ πξνζερή άλνημε.

Σελ άλνημε ηα ψξηκα σνζπφξηα βιαζηάλνπλ εθφζνλ νη ζπλζήθεο είλαη θαηάιιειεο θαη δίλνπλ έλα απηδνεηδέο

ζπφξην πνπ νλνκάδεηαη καθξνθνλίδην ή δσνζπνξηάγγεην ην νπνίν πεξηέρεη δσνζπφξηα.

Ζ σξίκαλζε, ε βιάζηεζε ηνπ σνζπνξίνπ, ε βιάζηεζε ηνπ καθξνθνληδίνπ θαη ε κφιπλζε ηνπ θχιινπ

πξαγκαηνπνηνχληαη θάησ απφ θαηάιιειεο ζπλζήθεο.

Γηα ηελ σξίκαλζε ησλ σνζπνξίσλ νη ζπλήζεηο βξνρνπηψζεηο ηνπ ρεηκψλα θαη νη ζεξκνθξαζίεο πνπ επηθξαηνχλ

θαηά ηελ πεξίνδν απηή είλαη ηθαλνπνηεηηθέο. Πξνθεηκέλνπ φκσο λα βιαζηήζνπλ πξέπεη λα δηαβξαρνχλ θαιά,

γηα πνιιέο εκέξεο, ην δε ρακειφηεξν φξην κέζεο ζεξκνθξαζίαο λα είλαη γχξσ ζηνπο 11 °C. Οη δχν απηνί

απαξαίηεηνη παξάγνληεο είλαη πεξηνξηζηηθνί, ηδηαίηεξα ν παξάγσλ πγξαζία. Αλ θαηά ηελ άλνημε, κεηά ηελ

σξίκαλζε ησλ σνζπνξίσλ, επηθξαηήζεη παξαηεηακέλε μεξαζία, απηά θαηαζηξέθνληαη.

Σα δσνζπφξηα ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ην καθξνθνλίδην, φηαλ βξεζνχλ επάλσ ζην θχιιν βιαζηάλνπλ θαη

δίλνπλ βιαζηηθφ ζσιήλα ν νπνίνο εηζέξρεηαη απφ ηα ζηνκάηηα πξνθαιψληαο ηηο αξρηθέο κνιχλζεηο ηηο

ιεγφκελεο πξσηνγελείο κνιχλζεηο.

Πξσηνγελείο κνιχλζεηο κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζνχλ θαη απφ θνλίδηα, ζε πεξηθέξεηεο κε πνιχ ήπην ρεηκψλα

(π.ρ. Κξήηε) φπνπ είλαη δπλαηφλ ν κχθεηαο λα δηαρεηκάζεη ζαλ κπθήιην ζηνπο νθζαικνχο θαη ζε θχιια πνπ

ελδερνκέλσο δηαηεξνχληαη ζην πξέκλν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκψλα. ηα θνλίδηα πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ην

κπθήιην απηφ, είλαη εθείλα πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ επίζεο πξσηνγελείο κνιχλζεηο.

Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο κφιπλζεο ηα δσνζπφξηα πνπ παξάγνληαη απφ ηα καθξνθνλίδηα πξέπεη λα βξεζνχλ

πάλσ ζε βξεγκέλα (κνπζθεκέλα) θχιια κεηά απφ εθηίλαμε. ηέηνηεο ζπλζήθεο κφιπλζεο ππάξρνπλ ζε θχιια

πνπ βξίζθνληαη ζε έξπνπζεο πάλσ ζην έδαθνο θιεκαηίδεο ή ζε εγθαηαιειεηκκέλνπο ακπειψλεο φπνπ

επίζεο ππάξρνπλ έξπνπζεο θιεκαηίδεο. Οξηζκέλεο θνξέο ην παξάζηην κπνξεί λα εθηηλαρζεί ςειφηεξα κε ηε

βξνρή, κε πηηζηιίζκαηα ιάζπεο, θαη λα πξνθαιέζεη πξσηνγελή κφιπλζε. Ζ είζνδνο ηνπ κχθεηα γίλεηαη απφ ηα

ζηνκάηηα ησλ θχιισλ

Οη πξσηνγελείο κνιχλζεηο είλαη νιηγάξηζκεο θαη πεξλνχλ απαξαηήξεηεο. Οη θειίδεο εκθαλίδνληαη κεηά απφ ηελ

παξέιεπζε ηνπ ρξφλνπ επψαζεο, ν νπνίνο εμαξηάηαη θπξίσο απφ ηε ζεξκνθξαζία, επεξεάδεηαη φκσο θαη απφ

ηελ ειηθία ηνπ θπηνχ, ηελ

πνηθηιία ηεο ακπέινπ θαη απφ άιινπο παξάγνληεο. ηελ Πεινπφλλεζν γηα ην 10 θαη 20 δεθαήκεξν ηνπ

Απξηιίνπ ν ρξφλνο επψαζεο ππνινγίδεηαη ζε 9-10 εκέξεο, ελψ αξγφηεξα θαηά ηΟ 30 δεθαήκεξν ηνπ Απξηιίνπ

κε αξρέο Ματνπ, είλαη κηθξφηεξνο.

ηα ζεκεία απηά ησλ πξσηνγελψλ κνιχλζεσλ εκθαλίδνληαη νη «θειίδεο ειαίνπ» φπνπ αλ ε ζρεηηθή πγξαζία

είλαη πάλσ απφ 85% θαη ε ζεξκνθξαζία 13-27°C, ζηελ θάησ επηθάλεηά ηνπο αλαπηχζζνληαη νη θνληδηνθφξνη

ηνπ κχθεηα. ε κηθξφηεξεο απφ 13°C ζεξκνθξαζίεο θαη πάλσ απφ 32°C δελ ζρεκαηίδνληαη νη θνληδηνθφξνη κε

38

ηα θνλίδηα. Γελ ζρεκαηίδνληαη επίζεο φηαλ ε ζρεηηθή πγξαζία είλαη θάησ απφ 80%. ηα θνλίδηα

(δσνζπνξηάγγεηα) κεηαθέξνληαη κε ηνλ αέξα ζε καθξηλέο απνζηάζεηο δεκηνπξγψληαο ηηο δεπηεξνγελείο

κνιχλζεηο. Οη κνιχλζεηο απηέο κεηά ηελ έλαξμή ηνπο (ηελ άλνημε) θαη νη εηζβνιέο ηνπ πεξνλφζπνξνπ

εμαξηψληαη απφ ηηο βξνρνπηψζεηο. Χζηφζν, ν Μάηνο θαη νη αξρέο Ηνπλίνπ ζεσξνχληαη ζαλ θξίζηκε πεξίνδνο γηα

ηελ αικαηψδε αλάπηπμε ηνπ πεξνλφζπνξνπ. ηελ πεξίνδν απηή ην παζνγφλν ιφγσ αλφδνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο

ζπκπιεξψλεη πην γξήγνξα ην βηνινγηθφ ηνπ θχθιν θαη πξνθαιεί πνιιέο λέεο πξνζβνιέο κεηά απφ ζχληνκεο

βξνρέο. Δπηπιένλ, ην ακπέιη απηή ηελ επνρή ζρεκαηίδεη ζπλερψο λένπο ηζηνχο νη νπνίνη είλαη πνιχ εππαζείο

ζηηο κνιχλζεηο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαινθαηξηνχ νη κνιχλζεηο δηαθφπηνληαη ειιείςεη βξνρψλ θαη

ζπλερίδνληαη ην θζηλφπσξν.

Καηαπνιέκεζε

Πξφιεςε ησλ πξσηνγελψλ κνιχλζεσλ.

Δθαξκφδνληαη ςεθαζκνί κε κπθεηνθηφλα (ε απνηειεζκαηηθφηεηα εμαξηάηαη απφ ην ρξφλν πνπ εθαξκφδνληαη).

O αξηζκφο ησλ ςεθαζκψλ βαζίδεηαη ζηα ζηάδηα βιάζηεζεο ηεο ακπέινπ, ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο ζηηο

ακπεινπξγηθέο πεξηνρέο θαη ζηελ πνξεία ηεο αζζέλεηαο.

πληζηάηαη ζπλήζσο ην παξαθάησ πξφγξακκα ςεθαζκψλ

Ηνο ςεθαζκφο φηαλ νη βφηξεηο εκθαληζηνχλ θαιά, φηαλ δει. απαιιαγνχλ απφ ηα θχιια πνπ ηνπο πεξηβάιινπλ.

2νο φηαλ εκθαληζηνχλ ζηα θχιια νη πξψηεο ιίγεο θειίδεο.

Ο αξηζκφο ησλ ςεθαζκψλ πνπ ζα αθνινπζήζεη θαζνξίδεηαη απφ ηε βξνρή θαη απφ ην πιήζνο ησλ κνιπζκάησλ.

ε ρξνληέο θαηά ηηο νπνίεο κεηά ηηο εηζβνιέο ηνπ Απξηιίνπ, ε αζζέλεηα αξρίδεη λα ππνρσξεί, εθηφο απφ ηνπο δχν

πξψηνπο ςεθαζκνχο ζα πξαγκαηνπνηείηαη θαη έλαο ηξίηνο ιίγν πξηλ απφ ηελ άλζεζε. Αλ αληίζεηα ε αζζέλεηα

εληείλεηαη, ν αξηζκφο ησλ επεκβάζεσλ απμάλεηαη κε ζηφρν πάληα ηελ πξνζηαζία ησλ θξίζηκσλ ζηαδίσλ ηνπ

θπηνχ.

ε ηδηαίηεξα πγξέο πεξηνρέο θαη ρξνληέο πνπ ε αζζέλεηα παξνπζηάδεη επηδεκηθή κνξθή ελδείθλπηαη έλαο

ςεθαζκφο κε βνξδηγάιεην πνιηφ κεηά ηνλ ηξχγν.

Καηάιιεια θάξκαθα ζεσξνχληαη :

α) Υαιθνχρα, απφ ηα νπνία ν βνξδηγάιεηνο πνιηφο ζηνπο δχν πξψηνπο ςεθαζκνχο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη

ζε αλαινγία 1 %, γηα απνθπγή εγθαπκάησλ ζηα ηξπθεξά κέξε (θχιια, βιαζηνί)

β) Οξγαληθά κπθεηνθηφλα : mancozeb, maneb, captan θ.α.

γ) Μίγκαηα ραιθνχρσλ θαη νξγαληθψλ

δ) Γηαζπζηεκαηηθά κπθεηνθηφλα: metalaxyl, cymoxanil θ.α. Ζ εκθάληζε αλζεθηηθφηεηαο ζηα δηαζπζηεκαηηθά

κπθεηνθηφλα είλαη πνιχ ζπρλή γη ' απηφ ε ρξήζε ηνπο πξέπεη λα γίλεηαη κε πξνζνρή.

ε) Γηειαζκαηηθά-πξνζηαηεπηηθά κπθεηνθηφλα. Μπθεηνθηφλα ηεο νκάδαο ησλ ζηξνκπηινπξηλψλ Cazoxystrobin)

έρνπλ ιάβεη πξφζθαηα έγθξηζε θπθινθνξίαο θαη είλαη εμαηξεηηθά απνηειεζκαηηθά έλαληη ηεο αζζέλεηαο.

Παξάιιεια ζεσξείηαη αλαγθαία ε εθαξκνγή θαιιηεξγεηηθψλ κέηξσλ πνπ παξεκπνδίδνπλ ηε δεκηνπξγία εζηηψλ

κφιπλζεο ή πνπ ηηο εμαιείθνπλ, φπσο :

1) Καηαζηξνθή ησλ θιεκαηίδσλ πνπ αθνπκπνχλ ζην έδαθνο θαζψο θαη ησλ βιαζηψλ πνπ δεκηνπξγνχληαη ζηε

βάζε ηνπ πξέκλνπ.

2) Καηαζηξνθή ησλ πεζκέλσλ θχιισλ ζην έδαθνο γηα λα κε ζρεκαηίζεη ν κχθεηαο ηα σνζπφξηα ηνπ.

3) πιινγή θαη θαηαζηξνθή ησλ θχιισλ πνπ θέξνπλ αξρηθέο κνιχλζεηο.

4) Να απνζηξαγγίδνληαη φιεο νη ζέζεηο πνπ θξαηνχλ λεξφ.

Σα παξαπάλσ κέηξα γηα λα επηηχρνπλ πξέπεη λα εθαξκφδνληαη απφ φινπο ηνπο ακπεινθαιιηεξγεηέο.

Σεθξά ζήςε ηεο ακπέινπ

Παζνγόλν: Botrytis cinerea

Δίλαη αζζέλεηα δηαδεδνκέλε ζ' φιν ηνλ θφζκν.

Πξνζβάιιεη ζρεδφλ φια ηα θαιιηεξγνχκελα θπηά

Σν παζνγφλν αλαπηχζζεηαη ζε φινπο ηνπο θπηηθνχο ηζηνχο ηφζν ζε πγηείο, φζν θαη ζε λεθξνχο, πξνζβάιιεη φια

ζρεδφλ ηα φξγαλα θπηψλ θάζε ειηθίαο

ην ακπέιη ε αζζέλεηα πξνζβάιιεη θαη' εμνρήλ ηνπο βφηξεηο, ζηνπο νπνίνπο, εθφζνλ νη ζπλζήθεο είλαη επλντθέο

γηα ηελ αλάπηπμή ηεο (βξνρεξφο θαηξφο θαη πςειή ζρεηηθή πγξαζία) θαηά ηελ πεξίνδν ηεο σξίκαλζεο ησλ

ζηαθπιηψλ, κπνξεί κέζα ζε δπν βδνκάδεο λα πξνθαιέζεη κέρξη θαη νινθιεξσηηθή θαηαζηξνθή ηεο παξαγσγήο.

Ζ ηεθξή ήςε ζπρλά πξνζβάιιεη ηα ζηαθχιηα κεηαζπιιεθηηθά. Πξνθαιεί έηζη δεκηέο ηφζν ζηα επηηξαπέδηα,

φζν θαη ζ' απηά πνπ πξννξίδνληαη γηα νηλνπνίεζε.

πκπηώκαηα

Ζ ηεθξή ήςε εθηφο απφ ηνπο βφηξεηο πξνζβάιιεη ηα θχιια, ηηο θιεκαηίδεο θαη ηα κνζρεχκαηα.

39

ηα θχιια ζρεκαηίδνληαη κεγάιεο θπθιηθέο ή αθαλφληζηεο θειίδεο, κε ρξψκα θαζηαλφ πνπ αξρίδνπλ απφ ηελ

πεξηθέξεηα θαη πξνρσξνχλ πξνο ην θέληξν ηνπ ειάζκαηνο. Ζ πξνζβνιή ησλ θχιισλ δελ είλαη κεγάιεο

ζπνπδαηφηεηαο. πλήζσο ζπκπηψκαηα εκθαλίδνληαη ζε θχιια εμαζζελεκέλα απφ άιιεο αηηίεο θαη κε ζπλζήθεο

πςειήο πγξαζίαο.

ηηο θιεκαηίδεο νη πξνζβνιέο εθδειψλνληαη κε κνξθή θαζηαλψλ θειίδσλ ζηα κεζνγνλάηηα δηαζηήκαηα ή κε

ζήςε θαη μήξαλζε ησλ ηξπθεξψλ θνξπθψλ ηνπο.

Πξνζβνιή ησλ βνηξχσλ κπνξεί λα παξαηεξεζεί θπξίσο ηελ άλνημε, πξηλ απφ ηελ πιήξε άλζεζε θαη θαηά ην

θζηλφπσξν πξηλ ή κεηά ηελ σξίκαλζε ησλ ζηαθπιηψλ.

Σελ άλνημε ε αζζέλεηα εθδειψλεηαη φηαλ ε ζρεηηθή πγξαζία ηεο αηκφζθαηξαο είλαη πςειή. Οη ηαμηαλζίεο πνπ

πξνζβάιινληαη παίξλνπλ ρξψκα θαζηαλφ θαη απνμεξαίλνληαη.

Ζ ζπρλφηεξε φκσο θαη ζνβαξφηεξε πξνζβνιή εθδειψλεηαη ζηα ζηαθχιηα θαηά ην θζηλφπσξν, φηαλ

πιεζηάδνπλ ζηελ σξίκαλζε. ηηο πξνζβεβιεκέλεο ξάγεο παξαηεξνχληαη αξρηθά κηθξέο θειίδεο, επηδεξκηθέο, νη

νπνίεο γξήγνξα κεγαιψλνπλ θαιχπηνληαο κεγάιν κέξνο ή νιφθιεξε ηελ επηθάλεηα ηεο ξάγαο, ελψ ζπγρξφλσο

ε πξνζβνιή πξνρσξεί θαη ζηελ ζάξθα. ην ρξψκα ησλ θειίδσλ ζηηο ιεπθέο πνηθηιίεο είλαη αλνηρηφ θαζηαλφ,

ελψ ζηηο έγρξσκεο είλαη θαζηαλφ ηψδεο, αλ θαη ε αιιαγή ηνπ ρξψκαηνο, ζηελ ηειεπηαία απηή πεξίπησζε, δελ

είλαη πνιχ εκθαλήο. Οη πξνζβεβιεκέλεο ξάγεο ράλνπλ ηελ γπαιηζηεξή ηνπο φςε θαη ε επηδεξκίδα ηνπο

απνθνιιάηαη εχθνια κε ειαθξηά πίεζε ηνπ δαθηχινπ. Με ηελ πξφνδν ηεο αζζέλεηαο, ε ζάξθα γίλεηαη καιαθή

θαη ηα ζηαθχιηα παξνπζηάδνπλ κηα πδαξή ζήςε. Σειηθά, νη πξνζβεβιεκέλεο ξάγεο γίλνληαη θαζηαλέο,

αθπδαηψλνληαη, δαξψλνπλ θαη ζπρλά «κνπκηνπνηνχληαη», αλ ν θαηξφο είλαη μεξφο.

'Οηαλ ε αηκνζθαηξηθή πγξαζία παξακέλεη πςειή, ηα πξνζβεβιεκέλα φξγαλα θαιχπηνληαη απφ ηε

ραξαθηεξηζηηθή ηεθξή εμάλζεζε ηνπ κχθεηα, ε νπνία απνηειείηαη απφ άθζνλνπο θαη ππθλνχο θνληδηνθφξνπο

κε θνλίδηα. Δπάλσ ή κέζα ζηνπο πξνζβεβιεκέλνπο ηζηνχο δηαθξίλνληαη ζπρλά ηα καχξα πεπιαηπζκέλα

ζθιεξψηηα ηνπ κχθεηα.

Αίηην

0 κχθεηαο Botrytis cinerea είλαη ππεχζπλνο γηα ηελ ηεθξή ήςε ηεο ακπέινπ. Αλήθεη ζηελ ηάμε ησλ

Moniliales ησλ Αηειψλ Μπθήησλ, ελψ ε ηειεία κνξθή ηνπ είλαη ν Αζθνκχθεηαο Sclerotinia fuckeliana (ζπλ.

Botryotinia fuckeliana).

Γηαηεξείηαη ζην έδαθνο γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα κε ηα ζθιεξψηηα πνπ ζρεκαηίδεη. Αθφκε δηαηεξείηαη

απφ ηε κηα θαιιηεξγεηηθή πεξίνδν ζηελ άιιε κε ηε κνξθή ζαπξνθπηηθνχ κπθειίνπ επάλσ ζε λεθξνχο ή

εμαζζελεκέλνπο θπηηθνχο ηζηνχο. ην κπθήιην πνπ πξνθχπηεη απφ ηε βιάζηεζε ησλ ζθιεξσηίσλ, θαζψο θαη

απηφ πνπ δηαηεξείηαη ζαπξνθπηηθά, θάησ απφ ζπλζήθεο πςειήο ζρεηηθήο πγξαζίαο δίλεη θνληδηνθφξνπο κε

θνλίδηα (αγελείο θαξπνθνξίεο) απφ ηα νπνία πξνθαινχληαη κνιχλζεηο.

Οη θνληδηνθφξνη ζηελ θνξπθή ηνπο θέξνπλ θάζεηεο ή πιάγηεο δηαθιαδψζεηο θαη ζηηο άθξεο ησλ ηειηθψλ

δηαθιαδψζεσλ ζρεκαηίδνληαη επάλσ ζε κηθξά ζηεξίγκαηα, κνλνθχηηαξα, ζθαηξηθά, παιψδε θνλίδηα θαηά

θεθαιέο, ψζηε ε θαξπνθνξία παίξλεη ηελ κνξθή βφηξπ απ' φπνπ πξνθχπηεη θαη ην φλνκα ηνπ κχθεηα. Ο

Botrytis είλαη γλσζηφο κε ηελ αγελή ηνπ κνξθή. Σα θνλίδηα πνπ ζρεκαηίδνληαη, δηαζπείξνληαη θαη

κεηαθέξνληαη επάλσ ζην ακπέιη θπξίσο κε ηνλ αέξα (μεξνζπνξία) θαη ιηγφηεξν κε ηε βξνρή, κε ηα ρέξηα ή κε

ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη εξγάηεο θαηά ηηο θαιιηεξγεηηθέο εξγαζίεο πνπ εθηεινχλ.

Ζ βιάζηεζε ησλ θνληδίσλ γίλεηαη κέζα ζε λεξφ, ε δε κφιπλζε ησλ ζηαθπιηψλ πξαγκαηνπνηείηαη απφ πιεγέο

πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ έληνκα (επδεκίδα), ραιάδη ή άιια αίηηα θαζψο θαη κε παξαβίαζε άζηθηνπ ηζηνχ.

Σελ άλνημε ηα θνλίδηα φηαλ βξεζνχλ επάλσ ζηηο ηαμηαλζίεο βιαζηάλνπλ θαη ν κχθεηαο απφ ην ζηίγκα ή απφ

άιια αλζηθά κέξε εηζέξρεηαη θαη πξνθαιεί κφιπλζε ζηα άσξα ζηαθχιηα. Ζ κφιπλζε απηή θαίλεηαη αξρηθά λα

κέλεη ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε, εμαπιψλεηαη φκσο ζηηο ξφγεο ην θζηλφπσξν, φηαλ αξρίδεη ε σξίκαλζε ησλ

ζηαθπιηψλ θαη πξνθαιεί ηε ζήςε ηνπο. Μφιπλζε ησλ ψξηκσλ ζηαθπιηψλ κπνξεί λα γίλεη θαη απφ θνλίδηα πνπ

βιαζηάλνπλ επάλσ ζηελ επηθάλεηά ηνπο κε απ' επζείαο δηάηξεζε ηεο εθπκελίδαο, εθφζνλ ε ζρεηηθή πγξαζία

είλαη πάλσ απφ 90%.

Απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηηο κνιχλζεηο θαη ηελ αλάπηπμε ηεο αζζέλεηαο απνηειεί ε πςειή ζρεηηθή πγξαζία

ηνπ πεξηβάιινληνο (ζπρλέο βξνρνπηψζεηο, νκίριε, ζχλλεθα). Ζ ζεξκνθξαζία δελ επεξεάδεη ηελ εμέιημε ηνπ

κχθεηα, δηφηη ν κχθεηαο κπνξεί λα αλαπηπρζεί ζε ζεξκνθξαζίεο απφ 1-30νC. Θεξκνθξαζία πνπ θπκαίλεηαη

κεηαμχ 15-25°C είλαη επλντθή. Οη πξνζβνιέο ζηακαηνχλ θαη παχνπλ λα αλαπηχζζνληαη κε μεξφ θαη ζεξκφ

θαηξφ.

Καηαπνιέκεζε

Ζ αληηκεηψπηζε ηεο ηεθξήο ήςεο ζηεξίδεηαη ζε θαιιηεξγεηηθά θαη ρεκηθά κέηξα πξφιεςεο φπσο:

1. Πξέπεη λα απνθεχγνληαη νη φςηκεο πνηθηιίεο θαη απηέο πνπ έρνπλ βφηξπ κε ξφγεο ππθλέο, ζε πεξηνρέο ζηηο

νπνίεο ελδεκεί ε αζζέλεηα.

2. Καηά ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ ακπειψλα λα αθήλνληαη κεγαιχηεξα δηαζηήκαηα κεηαμχ ησλ πξέκλσλ.

3. Σν θιάδεκα λα γίλεηαη θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ν αεξηζκφο.

40

4. Να αξαηψλνληαη ηα θχιια γηα ηνλ θαιχηεξν αεξηζκφ ησλ βνηξχσλ.

5. Να απνθεχγεηαη ε ππεξβνιηθή αδσηνχρνο ιίπαλζε.

6. Να θαηαπνιεκεζεί ε επδεκίδα.

7. Να γίλνληαη πξνιεπηηθνί ςεθαζκνί

α) ηελ άλνημε 2-3 ςεθαζκνί θαηά ηελ πεξίνδν απφ ηελ πιήξε άλζεζε κέρξη πξηλ απφ ηελ δηφγθσζε ησλ ξαγψλ,

β) ην θζηλφπσξν κεηά ηελ έλαξμε ηεο σξίκαλζεο ησλ ζηαθπιηψλ ζπληζηάηαη ηνπιάρηζηνλ έλαο ςεθαζκφο.

Καηάιιεια κπθεηνθηφλα :

chlorothalonil, captan, ηα βελδηκηδαδνιηθά κπθεηνθηφλα benomyl, carbendazim, thiophanate-methyl, ηα

δηθαξβνμηκηδηθά κπθεηνθηφλα procymidone, vinClozolin θαη iprodione θαζψο θαη ην αληιηλνππξηκηδηληθφ

κπθεηνθηφλν pyrimethanil.

ΑΓΡΟΜΤΚΧΔΗ

Οη αδξνκπθψζεηο είλαη αζζέλεηεο πνιχ ζνβαξέο. Πξνζβάιινπλ ηφζν ηα πνιπεηή (νπσξνθφξα, ειηά, ακπέιη,

ζάκλνη θ.α.) φζν θαη ηα εηήζηα θπηά (θεπεπηηθά, βηνκεραληθά θ.α.). ρεδφλ φια ηα ιαραληθά πξνζβάιινληαη

απφ ηηο αζζέλεηεο απηέο.

Αίηηα ησλ αδξνκπθψζεσλ είλαη κχθεηεο ησλ γελψλ Verticillium θαη Fusarium. ηα παζνγφλα απηά δνπλ κέζα

ζην έδαθνο, εηζέξρνληαη θαη κνιχλνπλ ην θπηφ απφ ηηο ξίδεο θαη εγθαζίζηαληαη ζηΗο αγγεηψδεηο δεζκίδεο.

Οξηζκέλεο θνξέο, ηδηαίηεξα ζηα δέληξα, εμειίζζνληαη κε αξγφ ξπζκφ. Μεηάδνζε απφ ην ελαέξην κέξνο ησλ

θπηψλ δελ θαίλεηαη λα έρεη ζεκαζία.

Φπιέο ηνπ Fusarium oxysporum είλαη ππεχζπλεο γηα αδξνκπθψζεηο δηαθφξσλ ιαραληθψλ, θπξίσο ησλ

θνινθπλζνεηδψλ, ηεο ηνκάηαο, πηπεξηάο θαη ησλ ςπραλζψλ θαζψο θαη ησλ θαιισπηζηηθψλ. Απφ ηα

θαιισπηζηηθά ζα καο απαζρνιήζνπλ νη δεκηέο πνπ πξνθαιεί ε αζζέλεηα ζηε γαξπθαιιηά.