Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

112

description

Πύρρων, Τίμων, Επίκουρος

Transcript of Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Page 1: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος
Page 2: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος
Page 3: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ

«ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ»

Τ�Μ�Σ ΣT�

Page 4: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ

«ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ»

TOMOΣ ΣT�

BIBΛIA Θ (συν��εια) – BIBΛION I (ΔEKATON)

[Π�ρρων,T!μων, "Eπ!κ%υρ%ς]

Mετ*+ρασις: Nικ-λα%ς Kυργι-π%υλ%ς

\EÈ̤ÏÂÈ·: KˆÓÛÙ·ÓÙÖÓÔ˜ ¶ÔÙ·ÌÈÄÓÔ˜

T!τλ%ς: Δι%γ�ν%υς Λαερτ!%υ «B!%ι Φιλ%σ-+ων» – T-μ%ς ΣT�"Eκδ-σεις: ΓEΩPΓIAΔH-«BIBΛIOΘHKH TΩN EΛΛHNΩN»

2Yπε�θυν%ς "Eκδ-σεως: Λεων!δας Γεωργι*δηςΣτ%ι�ει%θεσ!α-Φ!λμ-M%ντ*5: N6κ%ς Xατ5ηπ�ρης

"E78+υλλ%: Δημ9τρι%ς Mπιλιλ;ςCopyright © Λ. Γεωργι*δης 2009

ISBN: 978-960-316-464-7SET: 978- 960-316-423-4

KεντρικL δι*θεσις: τηλ. 210 38 15 000BιRλι%πωλε6α:

Σ-λων%ς 114, "Aθ;ναι T.K. 106 81 τηλ. 210 38 47 347Kη+ισ!ας 236, Kη+ισι* T.K. 145 62, τηλ. 210 80 15 113

www.georgiadesbooks.com- e-mail: [email protected]

"Aπαγ%ρε�εται S Uναδημ%σ!ευσις Vλ-κληρης W μ�ρ%υς τ;ς παρ%�σης μελ�της, μZVπ%ι%δ9π%τε μ�σ%ν, �ωρ\ς τLν γραπτL ^δεια τ%_ `κδ-τ%υ W τaν ν%μ!μων κληρ%ν--μων τ%υ. "Eπιτρ�πεται S Uνα+%ρb στc παρcν RιRλ!% W στc περιε�-μεν- τ%υ μ-ν%ν σZπερ!πτωσι π%d παρ%υσι*5%νται ρητaς τb στ%ι�ε6α αeτ%_.

Page 5: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

¶ E P I E X O M E N A

BIBΛION Θ [ENATON] (συν��εια)

11. Π�ρρων...........................................................................................812. T!μων.............................................................................................56

BIBΛION I [ΔEKATON]

"Eπ!κ%υρ%ς ..........................................................................................66

– 7 –

Page 6: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Δ Ι � Γ Ε Ν � Υ Σ Λ Α Ε Ρ Τ Ι � ΥBIOI KAI ΓNΩMAI TΩN EN ΦIΛOΣOΦI�Α

EYΔOKIMHΣANTΩN

BIBΛION Θ (ENATON)

11. ¶YPPøN

61. �O Π�ρρων1 κατ�γετ� �π" τ#ν $Hλε&α (τ'ς Πελ�π�νν�σ�υ)κι$ /ταν γι"ς τ�0 Πλειστ2ρ3�υ καθ$ 5 7 Δι�κλ'ς 8στ�ρε9. Πρωτ�-τερα /ταν ;ωγρ2<�ς =πως �να<>ρει 7 $Aπ�λλ?δωρ�ς στC «Xρ�-νικ�» τ�υ καD Fκ�υσε τ#ν διδασκαλ&α τ�0 Bρ�σων�ς, τ�0 γι�0 τ�0Στ&λπων�ς, καθ$ 5 παραδ&δει 7 $Aλ>Jανδρ�ς στDς «Διαδ���ς» τ�υ.$Eν συνε3ε&Lα συνεδ>θη μQ τ"ν $Aν2Jαρ3�, τ"ν 7π�9�ν συνRδευσεσ$ =λα τC ταJ&δια τ�υ, κι$ Sτσι S<θασε Uς τ#ν $Iνδ&α =π�υ συνανε-στρ2<η τ�Vς Γυμν�σ�<ιστQς καD τ�Vς M2γ�υς.

Γι$ αWτ" καD υ8�θ>τησε μιC Xπ>ρ�3η <ιλ�σ�<&α, καD εZσ�γαγετ" (<ιλ�σ�<ικ") ε[δ�ς τ'ς �καταληψ&ας καD ]π�3'ς, =πως μαρ-τυρε9 7 $Aσκ2νι�ς 7 $A^δηρ&της. Δι?τι Sλεγε =τι καν>να δQν ε[ναι�_τε `ρα9� �_τε aσ3ημ�, �_τε δ&και� �_τε aδικ�. �Oμ�&ως καDγιC =λα Xπεστ�ρι;ε =τι καν>να δQν S3ει �ληθιν# bπαρJι. cOλες δQτDς πρ2Jεις τ�υς τDς κ2ν�υν �8 aνθρωπ�ι σ�μ<ωνα μQ τ#νXπ�κειμενικ� τ�υς �ντ&ληψι καD τ#ν συν�θεια. Δι?τι δQνμπ�ρ�0με νC π�0με =τι ε[ναι τ�0τ� κι$ d3ι τ�0τ�.

62. KαD στ#ν ;ω� τ�υ /ταν συνεπ#ς μQ τ#ν θεωρ&α τ�υ, μ#πρ�σπαθfν ν’ �π�<�γgη τ&π�τε, �ντιμετωπ&;ων τC π2ντα,hμ2Jια iμα τ�3αινε, καD γκρεμ�Vς καD σκυλι2, καD γενικC �Wδ?-λως �ναγνωρ&;ων τ#ν ]γκυρ?τητα τfν αZσθ�σεων. T"ν ]γλ�τω-ναν δQ �π" δυστυ3�ματα �8 <&λ�ι τ�υ π�V π2ντ�τε τ"ν συ-νRδευαν, =πως �να<>ρ�υν �8 περD τ"ν Kαρ�στι�ν $Aντ&γ�ν�ν. �OAZνεσ&δημ�ς =μως �να<>ρει =τι μ?ν� στ#ν <ιλ�σ�<&α τ�υ /τανXπ>ρμα3�ς τ'ς «]π�3'ς», δι?τι στ#ν πρακτικ� τ�υ ;ω# τC

1. jE;ησε γ�ρω στC 260 - 270 π.X.

– 9 –

Δ Ι � Γ Ε Ν � Υ Σ Λ Α Ε Ρ Τ Ι � ΥBIOI KAI ΓNΩMAI TΩN EN ΦIΛOΣOΦI�Α

EYΔOKIMHΣANTΩN

BIBΛION IX

ΠYPPΩN

Π�ρρων �Hλε��ς Πλειστ�ρ��υ μ�ν �ν υ��ς, καθ� κα�Δι�κλ!ς �στ�ρε�" #ς $ησι δ� �Aπ�λλ�δωρ�ς 'ν Xρ�νικ��ς(FGrH 244 F 39), πρ�τερ�ν �ν )ωγρ�$�ς, κα� +κ�υσε Bρ�-σων�ς τ�. Στ0λπων�ς, 1ς �Aλ�2ανδρ�ς 'ν Διαδ��α�ς (FGrH273 F 92), ε3τ� �Aνα2�ρ��υ, 2υνακ�λ�υθ4ν παντα��., 1ς κα�τ��ς γυμν�σ�$ιστα�ς 'ν �Iνδ05α συμμ�2αι κα� τ��ς M�γ�ις.7θεν γενναι�τατα δ�κε� $ιλ�σ�$!σαι, τ8 τ!ς 9καταληψ0αςκα� 'π��!ς ε3δ�ς ε;σαγαγ<ν, 1ς �Aσκ�νι�ς = �A>δηρ0της$ησ0ν. �?δ�ν γ�ρ @$ασκεν �Cτε καλ8ν �Cτ� α;σ�ρ8ν �Cτεδ0και�ν �Cτ� Dδικ�ν" κα� =μ�0ως 'π� π�ντων μηδ�ν ε3ναι τE!9ληθε05α, ν�μFω δ� κα� @θει π�ντα τ�Gς 9νθρ<π�υς πρ�ττειν"�? γ�ρ μJλλ�ν τ�δε K τ�δε ε3ναι Lκαστ�ν.

�Aκ�λ�υθ�ς δ� �ν κα� τF4 >0Fω, μηδ�ν 'κτρεπ�μεν�ς μηδ�$υλαττ�μεν�ς, Oπαντα Q$ιστ�μεν�ς, Rμ�2ας, ε; τ���ι, κα�κρημν�Gς κα� κ�νας κα� 7σα <τ�ια.τα> μηδ�ν τα�ς α;σθU-σεσιν 'πιτρ�πων. σ<)εσθαι μ�ντ�ι, καθ� $ασιν �� περ� τ8νKαρ�στι�ν �Aντ0γ�ν�ν (Wil., p. 36), Qπ8 τ4ν γνωρ0μωνπαρακ�λ�υθ��ντων. A;νεσ0δημ�ς δ� $ησι $ιλ�σ�$ε�ν μ�να?τ8ν κατ� τ8ν τ!ς 'π��!ς λ�γ�ν, μW

– 8 –

61

62

Page 7: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

]πρ?σε3ε =λα. jE;ησε δQ ]πD ]νεν�ντα 3ρ?νια.�O $Aντ&γ�ν�ς 7 Kαρ�στι�ς γρ2<ει τC nJ'ς γι$ αWτ"ν στ"

«Περ� Π�ρρων�ς» ^ι^λ&� τ�υ: Στ#ν Cρ3# /ταν pνας <τω3"ς καDaσημ�ς ;ωγρ2<�ς. ΣR;�νται �κ?μα μερικQς μ>τριες ;ωγρα<ι>ςτ�υ μQ λαμπαδηδρ�με9ς στ" γυμναστ�ρι� τ'ς jHλιδ�ς.

63. $Aπ�μακρυν?ταν δQ �π" τ"ν κ?σμ� καD ;�0σε �π�μ�νω-μ>ν�ς, καD σπ2νια ]μ<ανι;?ταν στ�Vς δικ��ς τ�υ. AWτC δQ τCSκανε =ταν aκ�υσε pνα $Iνδ" νC κατακρ&νgη τ"ν $Aν2Jαρ3� =τιδQν θC ε[ναι αWτ"ς 8καν"ς νC διδ2Jgη σ$ pνα aλλ�ν τ& ε[ναι �γαθ?,]<$ =σ�ν 7 rδι�ς περι<>ρεται στDς ^ασιλικQς αWλ>ς.

Kρατ�0σε δQ διαρκfς τ"ν nαυτ? τ�υ στ#ν rδια �ταραJ&α, Sτσιπ�V κι$ sν τ"ν ]γκαταλε&πατε στ#ν μ>ση τ'ς 7μιλ&ας τ�υ, αWτ"ςσυν>3ι;ε 3ωρDς �κρ�ατ�ρι� tσπ�υ νC τ#ν τελειRσgη, sν καD (κεν"στ" κε&μεν�) στC νι2τα τ�υ /ταν ^ιαστικ?ς. Π�λλQς <�ρ>ς, πρ�-σθ>τει 7 αWτ"ς 8στ�ρικ?ς, ]γκατ>λειπε τ" σπ&τι τ�υ 3ωρDς νC π'σQ καν>να τ&π�τε, καD περιεπλανuτ� μ$ =π�ι�υς ]τ�3αινε νCσυναντ�σgη. KαD κ2π�τε π�V 7 $Aν2Jαρ3�ς ε[3ε π>σει σ$ pνα^2λτ�, αWτ"ς �ντιπαρ'λθε 3ωρDς νC τ"ν ^�ηθ�σgη. KαD ]νf μερι-κ�D τ"ν ]μ>μ<�ντ�, 7 $Aν2Jαρ3�ς ]παιν�0σε τ#ν �δια<�ρ&α τ�υκαD τ#ν ψυ3ραιμ&α τ�υ.

64. K2π�τε δQ π�V τ"ν συν>λα^αν νC μιλ2gη μ?ν�ς τ�υ καD τ"νρRτησαν γιατ& τ" κ2νει αWτ?, πρ�π�ν�0μαι νC ε[μαι 3ρηστ?ς,�πεκρ&θη. KαD στDς συ;ητ�σεις δQν /ταν κατRτερ�ς �π" καν>να,δι?τι /ταν 8καν"ς καD ]ν συνε3ε9 λ?γ�ω ν$ �ναπτ�σσgη τC θ>ματα,καD σQ ]ρωτ�σεις νC �ντεπεJ>ρ3εται. Γι$ αWτ" καD 7 Nαυσι<2νης=ταν /ταν Fδη νεαρ"ς πρ�σελκ�σθηκε �π$ αWτ?ν. Π2ντως συν�-θι;ε νC λ>γgη (7 Nαυσι<2νης) =τι θC Fθελε ν$ �κ�λ�υθg' τ#ν Πυρ-ρRνεια «δι2θεσι» �λλC στDς δ�Jασ&ες ν $�κ�λ�υθg' τ"ν nαυτ? τ�υ.$Aκ?μη Sλεγε =τι 7 $Eπ&κ�υρ�ς ]θα�μα;ε ]JαιρετικC τ"ν ΠυρρR-νει� τρ?π� ;ω'ς καD π2ντ�τε τ"ν ρωτ�0σε γιC τ"ν Π�ρρωνα (7Nαυσι<2νης ]3ρημ2τισε δ2σκαλ�ς τ�0 $Eπικ��ρ�υ).

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 11 –

μ�ντ�ι γ� 9πρ��ρ�τως Lκαστα πρ�ττειν. = δ� πρ8ς τ�'νενUκ�ντα @τη κατε>0ω. �Aντ0γ�ν�ς δ� $ησιν = Kαρ�στι�ς'ν τF4 Περ� Π�ρρων�ς (Wil., p. 35) τ�δε περ� α?τ�., 7τι τWν9ρ�Wν Dδ�2�ς τε �ν κα� π�νης κα� )ωγρ�$�ς. σ<)εσθα0 τεα?τ�. 'ν ZHλιδι 'ν τF4 γυμνασ0Fω λαμπαδιστ�ς μετρ0ως@��ντας.

�Eκπατε�ν τε α?τ8ν κα� 'ρημ�)ειν, σπαν0ως π�τ� 'πι$αι-ν�μεν�ν τ��ς �\κ�ι. τ�.τ� δ� π�ιε�ν 9κ��σαντα �Iνδ�.τιν�ς ]νειδ0)�ντ�ς �Aνα2�ρ�Fω 1ς �?κ ^ν Lτερ�ν τινα διδ�-2αι �_τ�ς 9γαθ�ν, α?τ8ς α?λ�ς >ασιλικ�ς θεραπε�ων. 9ε0τ� ε3ναι 'ν τF4 α?τF4 καταστUματι, #στ� ε; κα0 τις α?τ8νκαταλ0π�ι μετα2G λ�γ�ντα, αQτF4 διαπερα0νειν τ8ν λ�γ�ν,κα0τ�ι κεκινημ�ν�ν τε <***> aντα 'ν νε�τητι. π�λλ�κις,$ησ0, κα� 9πεδUμει, μηδεν� πρ�ειπ<ν, κα� συνερρ�μ>ετ��bστισιν +θελεν. κα� π�τ� �Aνα2�ρ��υ ε;ς τ�λμα 'μπεσ�-ντ�ς, παρ!λθεν �? >�ηθUσας" τιν4ν δ� α;τιωμ�νων, α?τ8ς�Aν�2αρ��ς 'πEUνει τ8 9δι�$�ρ�ν κα� Dστ�ργ�ν α?τ�..

Kαταλη$θε�ς δ� π�τε κα� αQτF4 λαλ4ν κα� 'ρωτηθε�ςτWν α;τ0αν @$η μελετJν �ρηστ8ς ε3ναι. @ν τε τα�ς )ητUσεσινQπ� �?δεν8ς κατε$ρ�νε�τ� δι� τ8<κα� δι>ε2�δικ4ς λ�γεινκα� πρ8ς 'ρ<τησιν" 7θεν κα� Nαυσι$�νην +δη νεαν0σκ�νaντα θηραθ!ναι. @$ασκε γ�.ν γ0νεσθαι δε�ν τ!ς μ�ν δια-θ�σεως τ!ς Πυρρωνε0�υ, τ4ν δ� λ�γων τ4ν cαυτ�.. @λεγ�τε π�λλ�κις κα� �Eπ0κ�υρ�ν θαυμ�)�ντα τWν Π�ρρων�ς9ναστρ�$Wν συνε��ς α?τ�. πυνθ�νεσθαι περ� α?τ�..

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 10 –

63

64

Page 8: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

KαD /ταν τ?σ�ς 7 σε^ασμ"ς τ'ς πατρ&δ�ς τ�υ πρ"ς τ"ν <ιλ?-σ�<� π�V τ"ν Sκαμαν καD �ρ3ιερ>α, καD 32ριν αWτ�0 ]ψ�<ισαν�παλλαγ# �π" τ#ν <�ρ�λ�γ&α γιC =λ�υς τ�Vς <ιλ�σ?<�υς.

$Eπ&σης ε[3ε π�λλ�Vς συναγωνιστQς τ'ς �πραJ&ας τ�υ. Γι$αWτ" κι$ 7 T&μων �να<>ρει τC nJ'ς γι$ αWτ"ν στ"ν «Π�θωνα» καDστ�Vς «Σ0λλ�υς» (πρ^λ. $Iλι2δ�ς B, 796 - $Oδυσ. π., 465):

65. dΩ γ�ρ�ντα, e Π�ρρων, π4ς K 9π8 π�. εQρ!κες τWνδ�ναμι ν� 2ε$�γEης 9π8 τWν δ�υλε0α τ4ν σ�$ιστ4ν, 9π8τ�ς $αντασι�κ�π0ες τ�υς κα� τ�ς μαται�λ�γ0ες τ�υς, κα� ν�γλυτ<σEης 9π8 κ�θε 9πατηλ!ς πειθ�.ς τ� δεσμ�; Δ�ν σκ�-τι)�σ�υν 'σG ν� 'ρευνUσEης π�ι�ς αCρες κυκλ<ν�υν τWνgEλλ�δα, 9π8 π�. @ρ��νται κα� κατ� π�. $υσ�ει h καθε-μι� τ�υς.

$Eπ&σης στ�Vς «�Iνδαλμ�Gς» (EZκ?νες) γρ2<ει τC nJ'ς:

T�.τ� λα�ταρ�ει, Π�ρρων, ν� μ�θEη h καρδι� μ�υ" π4ς,Dνθρωπ�ς 'σ�, )!ς τ�σ� εCκ�λα μ� jρεμ0α. �EπειδW μ�ν�ς'σG 9ν�μεσα στ�Gς 9νθρ<π�υς 'πιδεικν�εις Lνα τρ�π�)ω!ς 7μ�ι�ν μ� τ4ν θε4ν.

66. O8 $Aθηνα9�ι τ"ν Sκαμαν καD ]π&τιμ� π�λ&τη, =πως μαρ-τυρε9 7 Δι�κλ'ς, δι?τι ε[3ε σκ�τRσει τ"ν K?τυν τ"ν Θρuκα. KαDμQ �γ2πη συ;�0σε καD μQ τ#ν �δελ<� τ�υ π�V /ταν μαμμ�, =πωςπαραδ&δει 7 $Eρατ�σθ>νης στ" «Περ� πλ��τ�υ κα� πεν0ας» Sργ�τ�υ. �Oπ?τε καD πωλ�0σε π�υλερικC καD γ�υρ�υν2κια στ#ν�γ�ρC καD Sκαμε τDς �ZκιακQς ]ργασ&ες μQ πλ�ρη �ταραJ&α. Λ>γε-ται δQ =τι ]π>δειJε τ#ν �δια<�ρ&α τ�υ λ��;�ντας pνα �Zκ?σιτ�ν3�9ρ�. KαD κ2π�τε π�V ]θ�μωσε γιC ;�τημα τ'ς �δελ<'ς τ�υ -Φιλ&στα τ#ν Sλεγαν - ε[πε σQ ]κε9ν�ν π�V τ"ν κατηγ�ρ�0σε γι$αWτ?, =τι δQν πρ>πει νC γ&νεται εZς ^2ρ�ς μιuς γυνα&κας | ]π&δει-Jις τ'ς �δια<�ρ&ας.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 13 –

�kτω δ� α?τ8ν Qπ8 τ!ς πατρ0δ�ς τιμηθ!ναι #στε κα� 9ρ�ιε-ρ�α καταστ!σαι α?τ8ν κα� δι� 'κε�ν�ν πJσι τ��ς $ιλ�σ�-$�ις 9τ�λειαν ψη$0σασθαι.

Kα� δW κα� )ηλωτ�ς ε3�ε π�λλ�Gς τ!ς 9πραγμ�σ�νης"7θεν κα� = T0μων περ� α?τ�. $ησιν �kτως 'ν τF4 Π�θωνικα� 'ν τ��ς Σ0λλ�ις (PPF 9 B 48)·

dΩ γ�ρ�ν, e Π�ρρων, π4ς K π�θεν @κδυσιν ε_ρεςλατρε0ης δ�24ν [τε] κενε�$ρ�σ�νης τε σ�$ιστ4ν,κα� π�σης 9π�της πειθ�.ς τ’ 9πελ�σα� δεσμ�;�?δ’ @μελ�ν σ�ι τα.τα μεταλλ!σαι, τ0νες αnραιgEλλ�δ� @��υσι, π�θεν τε κα� ε;ς 7 τι κ�ρει Lκαστα.

κα� π�λιν 'ν τ��ς �Iνδαλμ��ς (PPF 9 B 67. 1-2, 5)"

τ�.τ� μ�ι, e Π�ρρων, �με0ρεται �τ�ρ 9κ�.σαι,π4ς π�τ� 9νWρ 7τ� Dγεις o5Jστα μεθ� hσυ�0ηςμ�.ν�ς 'ν 9νθρ<π�ισι θε�. τρ�π�ν hγεμ�νε�ων.

�Aθηνα��ι δ� κα� π�λιτε05α α?τ8ν 'τ0μησαν, καθ� $ησιΔι�κλ!ς, 'π� τF4 K�τυν τ8ν Θρ5Jκα δια�ρUσασθαι. ε?σε>4ςδ� κα� τE! 9δελ$E! συνε>0ω μα05α �CσEη, καθ� $ησιν �Eρατ�-σθ�νης 'ν τF4 Περ� πλ��τ�υ κα� πεν0ας (FGrH 241 F 23), 7τεκα� α?τ8ς $�ρων ε;ς τWν 9γ�ρ�ν 'π0πρασκεν ]ρν0θια, ε;τ���ι, κα� ��ιρ0δια, κα� τ� 'π� τ!ς �;κ0ας 'κ�θαιρεν 9δια-$�ρως. λ�γεται δ� κα� δ�λ$ακα λ��ειν α?τ8ς Qπ� 9δια$�-ρ0ας. κα� ��λUσας τι περ� τ!ς 9δελ$!ς, Φιλ0στα δ� 'καλε�τ�,πρ8ς τ8ν 'πιλα>�μεν�ν ε;πε�ν 1ς �?κ 'ν γυνα0Fω h 'π0δει-2ις τ!ς 9δια$�ρ0ας.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 12 –

65

66

Page 9: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

KαD κ2π�τε π�V τ"ν ]δ2γκωσε pνα σκυλD καD <�^�θηκε, ε[πεσQ ]κε9ν�ν π�V τ"ν ]μ>μ<θη =τι ε[ναι δ�σκ�λ� ν’ �παλλαγg'κανεDς 7λ�σ3ερfς �π" τDς �νθρRπινες �δυναμ&ες. KαD =τι πρ>πεινC �γωνι;Rμεθα =σ� γ&νεται ]ναντ&�ν τfν γεγ�ν?των πρfτα μQSργα, sν αWτ" ε[ναι δυνατ?ν, κι$ sν d3ι, μ> λ?για.

67. Λ>γεται ]π&σης =τι κ2π�τε =ταν τ�0 ]θερ2πευαν μιCπληγ# μQ �ντισηπτικQς �λ�ι<Qς καD τ�μQς καD καυτηρι2σεις, �_τεpνα μ�ρ<ασμ" δQν Sκανε. $AλλC καD 7 T&μων δ&δει μιC καθαρ#εZκ?να τ�0 Zσ3υρ�0 3αρακτ�ρα τ�υ στ#ν διεJ�δικ# περιγρα<#π�V κ2νει γι$ αWτ"ν στ"ν «Π�θωνα». $Eπ&σης 7 Φ&λων 7 $Aθηνα9�ς,pνας <&λ�ς τ�υ, Sλεγε =τι 7 <ιλ?σ�<?ς μας /ταν γ�ητευμ>ν�ς μQτ"ν Δημ?κριτ� καθ}ς καD μQ τ"ν cOμηρ�, π�V τ"ν ]θα�μα;ε καDσυνε3fς �ν><ερε τ"ν �κ?λ�υθ� στ&3� τ�υ:

Kα� τ4ν θνητ4ν h γενε� τ4ν $�λλων =μ�ι�)ει2.

KαD =τι ]θα�μα;ε τ"ν cOμηρ� δι?τι παρωμ�&α;ε τ�Vς �ν-θρRπ�υς μQ μ0γες, σ<'κες καD π�υλι2. $Aν><ερε δQ καD τ�Vς nJ'ς�Oμηρικ�Vς στ&3�υς:

9λλ�, e $0λε, 9π�θανε κα� σ�. T0 τ�σ� κλα�ς;�Aπ�θανε κι� = Π�τρ�κλ�ς π�λG καλ�τερ�ς σ�υ3.

καD =σα 3ωρ&α �<�ρ�0ν στDς μ2ταιες ]πιδιRJεις καD παιδαριR-δεις ]ν>ργειες τfν �νθρRπων.

68. �O Π�σειδRνι�ς διηγε9ται καD τ" nJ'ς περιστατικ?:K2π�τε π�V ]ταJ&δευε διC θαλ2σσης καD J>σπασε καταιγ&δα,]νf �8 συμπλ>�ντες τC ε[3αν 32σει, αWτ"ς γαλ�νι�ς καD �τ2ρα-3�ς τ�Vς SδειJε pνα γ�υρ�υν2κι π�V Sτρωγε, �συ3� μ>σα στ"πλ�9�, καD τ�Vς ε[πε =τι καD 7 σ�<"ς σQ τ>τ�ια κατ2στασι θC πρ>-πει νC διατηρg' τ"ν nαυτ? τ�υ. M?ν�ν δQ 7 N�υμ�νι�ς τ�0 �π�δ&-δει καD θετικC δ?γματα. E[3ε καD Jακ�υστ�Vς μαθητ>ς, πρ"π2ντων κ2π�ι�ν EWρ�λ�3�, 7 7π�9�ς =μως /ταν �J�θυμ�ς�.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 15 –

κα� κυν�ς π�τ� 'πενε�θ�ντ�ς διασ�>ηθ�ντα ε;πε�ν πρ8ςτ8ν α;τιασ�μεν�ν, 1ς �αλεπ8ν ε\η =λ�σ�ερ4ς 'κδ.ναι τ8νDνθρωπ�ν" διαγων0)εσθαι δ� 1ς �b�ν τε πρ4τ�ν μ�ν τ��ς@ργ�ις πρ8ς τ� πρ�γματα, ε; δ� μU, τF4 γε λ�γFω.

Φασ� δ� κα� σηπτικ4ν $αρμ�κων κα� τ�μ4ν κα� κα�-σεων 'π0 τιν�ς Lλκ�υς α?τF4 πρ�σενε�θ�ντων, 9λλ� μηδ�τ�ς ]$ρ.ς συναγαγε�ν. κα� = T0μων δ� διασα$ε� τWν δι�-θεσιν α?τ�. 'ν �bς πρ8ς Π�θωνα (PPF 9 B 79) δι�2εισιν.9λλ� κα� Φ0λων = �Aθηνα��ς, γν<ριμ�ς α?τ�. γεγ�ν<ς,@λεγεν 1ς 'μ�μνητ� μ�λιστα μ�ν Δημ�κρ0τ�υ, ε3τα δ� κα�gOμUρ�υ, θαυμ�)ων α?τ8ν κα� συνε��ς λ�γων ($Iλ. Z 146),

�sη περ $�λλων γενεU, τ�0η δ� κα� 9νδρ4ν"

κα� 7τι σ$η2� κα� μυ0αις κα� ]ρν��ις ε\κα)ε τ�Gς 9νθρ<-π�υς. πρ�$�ρεσθαι δ� κα� τ�δε ($Iλ. Φ 106 sq)Ø

9λλ�, $0λ�ς, θ�νε κα� σ�" τ0η ]λ�$�ρεαι �kτως;κ�τθανε κα� Π�τρ�κλ�ς, 7 περ σ�� π�λλ8ν 9με0νων"

κα� 7σα συντε0νει ε;ς τ8 9>�>αι�ν κα� κεν�σπ�υδ�ν Oμακα� παιδαρι4δες τ4ν 9νθρ<πων.

Π�σειδ<νι�ς δ� κα� τ�ι�.τ�ν τι δι�2εισι περ� α?τ�..τ4ν γ�ρ συμπλε�ντων 'σκυθρωπακ�των Qπ8 �ειμ4ν�ς,α?τ8ς γαλην8ς tν 9ν�ρρωσε τWν ψυ�Uν, δε02ας 'ν τF4πλ�0Fω ��ιρ0δι�ν 'σθ0�ν κα� ε;πuν 1ς �ρW τ8ν σ�$8ν 'ν τ�ι-α�τEη καθεστ�ναι 9ταρα205α. μ�ν�ς δ� N�υμUνι�ς κα� δ�γ-ματ0σαι $ησ�ν α?τ�ν. τ��τ�υ πρ8ς τ��ς Dλλ�ις κα� μαθητα�γεγ�νασιν 'λλ�γιμ�ι, vν E?ρ�λ���ς" �_ $�ρεται 'λ�σ-σωμα τ�δε.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 14 –

67

68

2. $Iλι2δα Z 146, μετ2<ρ. $Iακ. Π�λυλu.3. $Iλι2δ. Φ 106, μετ2<ρ. Π�λυλu.

Page 10: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Δι?τι λ>γ�υν =τι κ2π�τε τ?σ� π�λV ]θ�μωσε μ$ pνα μ2γειρα, π�ViρπαJε τ#ν σ��^λα μα;D μQ τC κρ>ατα, καD τ"ν κυνηγ�0σε Uςτ#ν �γ�ρ2.

69. $AλλC καD στ#ν jHλιδα κ2π�τε π�V τ"ν ε[3αν καταπ�ν�σειπ�λV �8 μαθητ>ς τ�υ μQ τDς ]ρωτ�σεις τ�υς ]π>ταJε τ" 8μ2τι? τ�υκαD ]^��τηJε στ"ν $Aλ<ει" (π�ταμ") καD κ�λυμπfντας ]π>ρασεστ#ν aλλη μερι2. �Hταν δQ σ<�δρ"ς π�λ>μι�ς τfν σ�<ιστfν,=πως ^ε^αιRνει καD 7 T&μων.

�O δQ Φ&λων ε[3ε τ#ν συν�θεια νC συνδιαλ>γεται `ς ]πD τ"πλε9στ�ν μQ τ"ν nαυτ? τ�υ. Γι$ αWτ" καD ]κ<ρ2;εται `ς nJ'ς γι$αWτ"ν (7 T&μων):

gO Φ0λων π�G 9π�μακρυσμ�ν�ς 9π8 τ8ν κ�σμ�μιλ�.σε μ� τ8ν cαυτ� τ�υ κα� δ�ν σκ�τι)�ταν γι�δ�2ασ0ες κα� συ)ητUσεις.

$Eπ&σης, τ#ν διδασκαλ&α τ�0 Π�ρρων�ς τ#ν παρακ�λ��θησεκι$ 7 �Eκατα9�ς 7 $A^δηρ&της κι$ 7 T&μων 7 Φλι2σι�ς, 7 συγγρα-<εVς τfν «Σ0λλων», καθ}ς κι$ 7 Nαυσι<2νης �π" τ#ν T>ω(T�ϊ�ς) γιC τ"ν 7π�9� λ>γ�υν π}ς ]3ρημ2τισε διδ2σκαλ�ς τ�0$Eπικ��ρ�υ. cOλ�ι αWτ�D �ν�μ2σθηκαν ΠυρρRνει�ι μQν �π" τ"dν�μα τ�0 δασκ2λ�υ τ�υς, �π�ρητικ�D δQ καD σκεπτικ�D καθ}ςκαD ]<εκτικ�D καD ;ητητικ�&, �π" τDς �ρ3Qς π�V ]πρ>σ^ευαν.

70. Zητητικ�D �ν�μ2σθηκαν �π" τ" =τι π2ντ�τε�να;ητ�0σαν τ#ν �λ�θεια, σκεπτικ�D �π" τ" =τι ]σκ>πτ�ντ�π2ντ�τε καD τ&π�τε δQν εbρισκαν, ]<εκτικ�D �π" τ#ν ψυ3ικ� τ�υςκατ2στασι π�V �κ�λ�υθ�0σε τ#ν �να;�τησ& τ�υς� ]νν�f τ#ν]π�3�. $Aπ�ρητικ�&, τ>λ�ς, �ν�μ2σθηκαν δι?τι d3ι μ?ν�ν αWτ�D�π�ρ�0σαν �λλC S^α;αν μQ τ#ν σειρ2 τ�υς σQ �π�ρ&α καD τ�Vςrδι�υς τ�Vς δ�γματικ�Vς <ιλ�σ?<�υς. ΠυρρRνει�ι <υσικC�ν�μ2σθηκαν �π" τ"ν Π�ρρωνα.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 17 –

$ασ� γ�ρ 1ς �kτω παρω2�νθη π�τ� #στε τ8ν ]>ελ0σκ�νDρας μετ� τ4ν κρε4ν Lως τ!ς 9γ�ρJς 'δ0ωκε τ8ν μ�γει-ρ�ν.

Kα� 'ν ZHλιδι καταπ�ν��μεν�ς Qπ8 τ4ν )ητ��ντων 'ντ��ς λ�γ�ις, 9π�ρρ0ψας θ�;μ�τι�ν διενU2ατ� [π�ραν] τ8ν�Aλ$ει�ν. �ν �nν π�λεμι<τατ�ς τ��ς σ�$ιστα�ς, 1ς κα�T0μων $ησ0ν (PPF 9 B 49).

gO δ� Φ0λων τ� πλε�στα διελ�γετ� <cαυτF4> 7θεν κα�περ� τ��τ�υ $ησ�ν �kτως (PRF 9 B 50)"

K τ8ν 9π� 9νθρ<πων α?τ�σ��λ�ν α?τ�λαλητWν �?κ 'μπα)�μεν�ν δ�2ης 'ρ0δων τε Φ0λωνα.

Πρ8ς τ��τ�ις διUκ�υσε τ�. Π�ρρων�ς gEκατα��ς τε =�A>δηρ0της κα� T0μων = Φλι�σι�ς = τ�Gς Σ0λλ�υς πεπ�ιη-κ<ς, περ� �_ λ�2�μεν, @τι τε Nαυσι$�νης <=> TUι�ς, �_$ασ0 τινες 9κ�.σαι �Eπ0κ�υρ�ν. �_τ�ι π�ντες Πυρρ<νει�ιμ�ν 9π8 τ�. διδασκ�λ�υ, 9π�ρητικ�� δ� κα� σκεπτικ�� κα�@τι '$εκτικ�� κα� )ητητικ�� 9π8 τ�. �b�ν δ�γματ�ς πρ�ση-γ�ρε��ντ�.

ZητητικW μ�ν �nν $ιλ�σ�$0α 9π8 τ�. π�ντ�τε )ητε�ντWν 9λUθειαν, σκεπτικW δ� 9π8 τ�. σκ�πτεσθαι 9ε� κα�μηδ�π�τε εQρ0σκειν, '$εκτικW δ� 9π8 τ�. μετ� τWν )Uτησινπ�θ�υς" λ�γω δ� τWν 'π��Uν" 9π�ρητικW δ� 9π8 τ�. τ�Gςδ�γματικ�Gς 9π�ρε�ν κα� α?τ��ς. Πυρρ<νει�ι δ� 9π8Π�ρρων�ς.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 16 –

69

70

Page 11: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�O Θε�δ?σι�ς στ" Sργ� τ�υ «Σκεπτικ� κε$�λαια» �να<>ρει=τι δQν πρ>πει νC λ>γεται Σκεπτικισμ"ς 7 Πυρρωνισμ?ς. Δι?τι sν| κ&νησις τ'ς διαν�&ας μας πρ"ς aλλη κατε�θυνσι τυγ32νει�ν><ικτ�ς,4 δQν μπ�ρ�0με νC γνωρ&σωμε τ#ν Π�ρρων�ς δι2θε-σιν, π�0 δηλ. �π>^λεπε. Kι$ Sτσι δQν μπ�ρ�0με νC λεγRμεθα Πυρ-ρRνει�ι. $EJ aλλ�υ, δQν ε[ναι 7 Π�ρρων 7 8δρυτ#ς τ�0 Σκεπτικι-σμ�0 �_τε πρ�^2λλει καν>να θετικ" περιε3?μεν�. ΠυρρRνει�ςθC ]λ>γετ� pνας π�V στ�Vς τρ?π�υς καD στ#ν ;ω# μ�ι2;ει μQ τ"νΠ�ρρωνα.

71. T'ς σ3�λ'ς αWτ'ς �ρ3ηγ>της, λ>γ�υν κ2π�ι�ι, Xπ'ρJε 7cOμηρ�ς, δι?τι περD τfν Zδ&ων πραγμ2των περισσ?τερ� �π"κ2θε aλλ�ν aλλ�τε δια<�ρετικC �π�<α&νεται καD δQν ε[ναι κατη-γ�ρηματικ"ς καD δ�γματικ"ς γ�ρω �π" τ#ν �π2ντησι.

jEπειτα καD τfν �EπτC Σ�<fν τC παραγγ>λματα «σκεπτικC»ε[ναι. T" «MηδQν aγαν», παραδε&γματ�ς 32ριν καD τ" «$Eγγ�α,π2ρα δ$ aτα» (Γ&νε ]γγυητ#ς καD τ" κακ" δQν �ργε9). T" 7π�9�νσημα&νει =τι =π�ι�ς ]γγυuται μQ καλ# π&στι καD πλ�ρη ]μπιστ�-σ�νη πρ�καλε9 κακ" στ"ν rδι� τ"ν nαυτ? τ�υ. $AλλC κι$ 7 $Aρ3&λ�-3�ς κι$ 7 EWριπ&δης στ"ν Σκεπτικισμ" �π�κλ&ν�υν. �O $Aρ3&λ�3�ςπ.3. ]κ<ρ2;εται `ς nJ'ς:

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 19 –

Θε�δ�σι�ς δ� 'ν τ��ς Σκεπτικ��ς κε$αλα0�ις (fg.308Deichgräber) �C $ησι δε�ν Πυρρ<νει�ν καλε�σθαι τWν σκε-πτικUν" ε; γ�ρ τ8 καθ� Lτερ�ν κ0νημα τ!ς διαν�0ας Dληπτ�ν'στιν, �?κ ε;σ�μεθα τWν Π�ρρων�ς δι�θεσιν" μW ε;δ�τες δ��?δ� Πυρρ<νει�ι καλ�0μεθ� ^ν. πρ8ς τF4 μηδ� πρ4τ�νεQρηκ�ναι τWν σκεπτικWν Π�ρρωνα μηδ� @�ειν τι δ�γμα.λ�γ�ιτ� δ� ^ν Πυρρ<νει�ς =μ�τρ�πως.

Tα�της δ� τ!ς α�ρ�σεως @νι�0 $ασιν xOμηρ�ν κατ�ρ2αι,'πε� περ� τ4ν α?τ4ν πραγμ�των παρ� =ντιν�.ν Dλλ�τ�Dλλως 9π�$α0νεται κα� �?δ�ν =ρικ4ς δ�γματ0)ει περ� τWν9π�$ασιν. @πειτα κα� τ� τ4ν cπτ� σ�$4ν σκεπτικ� ε3ναι,�b�ν τ8 Mηδ�ν Dγαν, κα� �Eγγ�α, π�ρα δ� Dτα" δηλ�.σθαιγ�ρ τF4 >ε>α0ως κα� πεπεισμ�νως διεγγυωμ�νFω 'πακ�-λ�υθε�ν Dτην. 9λλ� κα� �Aρ�0λ���ν κα� E?ριπ0δην σκε-πτικ4ς @�ειν, 'ν �bς �Aρ�0λ���ς μ�ν $ησι (fg. 68 D.)"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 18 –

71

δ�σκ�λ� καD στ#ν �ντ&θετη περ&πτωσι. Γιατ&, καD <τω3�D π�V �νεπ2ντε3α ^ρ>-θηκαν πλ��σι�ι �π" μιC κληρ�ν�μι2, �π" pνα λα3ε9�, ]Jακ�λ�υθ�0ν νC ;�0νμQ τ"ν rδι� ρυθμ?, =πως καD πρfτα. $Iδ�V καD pνα 8στ�ρικ" παρ2δειγμα: cOταν7 T�λστ?ϊ, μετC τ#ν πρ�κ�ρυJι �π" τ"ν τσ2ρ� τ'ς �πελευθερRσεως τfν δ�υ-λ�παρ�&κων καD τ'ς παρα3ωρ�σεως σ$ αWτ�Vς `ρισμ>νων ]κτ2σεων, θ>λησενC <ανg' πι" γενναι?δωρ�ς πρ"ς τ�Vς δικ��ς τ�υ αWτ�D ]π$ �WδενD λ?γ�ω ]δ>3�-ντ� αWτ#ν τ#ν �λλαγ�.

4. $Oντ�λ�γικ# μεταμ?ρ<ωσις δQν γ&νεται. �H 3ελRνα δQν γ&νεται �ετ?ς,�_τε κCν 7 �ετ"ς 3ελRνα - �_τε στ" �θικ" πεδ&�. �H 3ελRνα, sν ^γ' �π" τ"κα�καλ? της, ψ�<2ει. Δι?τι αWτ" ε[ναι τ" «ε[ναι» της. T" rδι� θC συμ^g' καD μQ]κε9ν�ν π�V θC 32ση τ"ν nαυτ? τ�υ: «Περ&λυπ�ς ]γ>νετ�» 7 πλ��σι�ς τ�0EWαγγελ&�υ =ταν 7 $Iησ�0ς τ�0 ε[πε νC δRσgη =σα S3ει στ�Vς <τω3�Vς καD νCτ"ν �κ�λ�υθ�σgη. Kι$ Sγινε περ&λυπ�ς, d3ι γιατD /ταν «πλ��σι�ς σ<?δρα», �λλCδι?τι τ�0 ];ητ�θη ν’ �παρνηθg' τ"ν nαυτ? τ�υ, τ" ε[ναι τ�υ, πρuγμα π�V ε[ναι

Page 12: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

gH 9νθρ<πινη ψυ�W Γλα.κε, γι� τ�. Λεπτ0νη, ε3ναι σ�ν μι�σ�ντ�μη hμ�ρα π�G = ZεGς στ�λνει 'δ4 κ�τω.

�O δQ EWριπ&δης γρ2<ει (στDς «gIκ�τιδες», 735 - 737) τC nJ'ς:

dΩ Δ0α, γιατ� γι� $ρ�νησι μιλ�.νε τ4ν δ�στυ�ωνθνητ4ν; �EσG 7,τι θ�λεις κ�ν�υμε,

Kι� 9π8 σ� κρεμ�μαστε 7λ�ι.5

72. $Aλλ$ =μως καD 7 �εν�<2νης καD 7 Z�νων 7 $Eλε2της καD 7Δημ?κριτ�ς, κατ$ αWτ�Vς θεωρ�0νται σκεπτικ�&. Δι?τι 7 μQν�εν�<2νης �να<>ρει =τι

τWν καθαρW 9λUθεια καν�νας Dνθρωπ�ςδ�ν τWν 2�ρει �Cτε θ� τWν μ�θEη,

7 δQ Z�νων �ναιρε9 τ#ν κ&νησι λ>γων =τι «τ" κιν��μεν�ν σfμα�_τε ]κε9 π�V εXρ&σκεται κινε9ται, �_τε ]κε9 π�V δQν εXρ&σκεται».�O Δημ?κριτ�ς �π�ρρ&πτων τDς Zδι?τητες, λ>γει =τι Xπ�κειμενικ#�ντ&ληψις ε[ναι τ" θερμ" � τ" ψυ3ρ?, δι?τι στ#ν πραγματικ?τηταXπ2ρ3�υν μ?ν�ν τC aτ�μα καD τ" κεν?ν». $Eπ&σης λ>γει =τι γιCτ#ν πραγματικ?τητα τ&π�τε δQν γνωρ&;�με, δι?τι | �λ�θειαεXρ&σκεται σ$ pνα ^υθ?, σQ μιC a^υσσ�.

Kι$ 7 Πλ2των τ#ν �λ�θεια τ#ν ]κ3ωρε9 στ�Vς θε�Vς καD στ�Vςγι�Vς τfν θεfν, αWτ"ς δQ �να;ητε9 τ#ν πιθαν# ]J�γησι. Kι$ 7EWριπ&δης ]π&σης �να<>ρει (σQ μιC �π" τDς 3αμ>νες τραγωδ&εςτ�υ):

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 21 –

τ���ς 9νθρ<π�ισι θυμ�ς, Γλα.κε Λεπτ0νεω π�ϊ,γ0γνεται θνητ��ς =κ�0ην ZεGς 'π� hμ�ρην Dγει.

E?ριπ0δης δ� (Supp. 734 -6)"

τ0 δ!τα τ�Gς ταλαιπ<ρ�υς >ρ�τ�Gς$ρ�νε�ν λ�γ�υσι; σ�. γ�ρ '2ηρτUμεθαδρ4μ�ν τε τ�ια.θ� |ν σG τυγ��νEης θ�λων.

O? μWν 9λλ� κα� }εν�$�νης κα� ZUνων = �Eλε�της κα�Δημ�κριτ�ς κατ� α?τ�Gς σκεπτικ�� τυγ��ν�υσιν" 'ν �bς}εν�$�νης μ�ν $ησι (DK 21 B 34. 1 sq.)"

κα� τ8 μ�ν �nν σα$�ς �Cτις 9νWρ \δεν�?δ� τις @σται ε;δ<ς.

ZUνων (DK 29 B 4) δ� τWν κ0νησιν 9ναιρε� λ�γων, ‘τ8κιν��μεν�ν �Cτ� 'ν Fv 'στι τ�πFω κινε�ται �Cτ� 'ν Fv μW @στι’.Δημ�κριτ�ς (DK 68 B 117 et 125) δ� τ�ς π�ι�τητας 'κ>�λ-λων, sνα $ησ0, ‘ν�μFω θερμ�ν, ν�μFω ψυ�ρ�ν, 'τεE! δ� Dτ�μακα� κεν�ν�. κα� π�λιν, ‘'τεE! δ� �?δ�ν \δμεν" 'ν >υθFF4 γ�ρ h9λUθεια». κα� Πλ�τωνα τ8 μ�ν 9ληθ�ς θε��ς τε κα� θε4νπαισ�ν 'κ�ωρε�ν, τ8ν δ� ε;κ�τα λ�γ�ν )ητε�ν. κα� E?ριπ0δηνλ�γειν (N2, fg. 638)"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 20 –

72

5. Πρ^λ. καD τ" Xπ" τ"ν τ&τλ�ν «gH θεϊκW δωρε�» aρθρ�ν τ�0 στ�3αστ�0Kλ>ων�ς Παρ2σ3�υ, δημ�σιευθQν στ#ν ]<ημερ&δα «KαθημερινU» (14.4.63)=π�υ �ναγρ2<�νται καD τC nJ'ς: «Παρ2λ�γ� ε[ναι γιC π�λλ�Vς καD =λ� τ"<αιν?μεν� τ'ς ;ω'ς, μuς τ" ε[παν καD μuς τ" Jαναε9παν �8 XπαρJιστQς - �8

aθε�ι XπαρJιστQς - μuς τ" ε[παν καD πλ'θ�ς παλαι?τερ�ι ]πιστ�μ�νες, <ιλ?σ�-<�ι, λ�γ�τ>3νες. $Aπ" =π�ια μεριC καD sν κυττ2Jης τ# ;ω�, Sλεγε pνας �π"τ�Vς τελευτα&�υς, δQν ε[ναι παρC μιC δ&3ως ν?ημα 3λαλ��». $AλλC γιατD δQνμuς λ>νε καD γιατD Xπ2ρ3ει αWτ# | «3λαλ��;»

Page 13: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

73. Π�ι�ς 2�ρει ^ν τ8 ν� πεθ�νEη κανε�ςδ�ν ε3ναι h )ωU, κι� ^ν α?τ8 π�G ν�μ0)�υν�� θνητ�� )ωW δ�ν ε3ναι θ�νατ�ς;

$Eπ&σης 7 $Eμπεδ�κλ'ς λ>γει τC nJ'ς:

ZEτσι, �Cτε ν� τ� ;δ�.ν �Cτε ν� τ� 9κ��σ�υν,�Cτε ν� τ� καταλ�>�υν α?τ� μπ�ρ�.ν �� Dνθρωπ�ι.

$Aκ?μη:

gO καθ�νας δ�ν πιστε�ει παρ� μ�ν�ν στWν 'μπειρ0α τ�υ.

$Aκ?μη 7 �Hρ2κλειτ�ς λ>γει =τι «δQν πρ>πει νC ]J2γ�υμεσυμπερ2σματα γιC τC ;ητ�ματα π�V S3�υν ^2θ�ς μQ ^2σι τ#νπιθαν?τητα». Kι$ 7 �Iππ�κρ2της μQ ]νδ�ιασμ�Vς καD μQ τ#ν δυνα-τ?τητα π�V S3ει 7 aνθρωπ�ς �π�<α&νεται. KαD πρDν �π$ =λ�υςαWτ�Vς 7 cOμηρ�ς ]τ?νισε6:

Στρε$τW ε3ναι h γλ4σσα τ4ν θνητ4ν κα� πλ!θ�ς=μιλι4ν γεννJ.

$Eπ&σης:

Kα� δ4 κα� κε� πλατGς τ4ν λ�γων ε3ναι = τ�π�ς.

$Aκ?μη:

xOπ�ι�ν λ�γ�ν κι� ^ν ε;π!ς, 7μ�ι�ν κα� σG θ� 9κ��σEης.

Σ$ αWτC 7μιλε9 γιC τ#ν Zσ�σθ>νεια καD τ#ν �ντ&θεσι τfν λ?γων(γιC τ#ν Zσ�δυναμ&α τfν �ντιτιθεμ>νων ]πι3ειρημ2των, π�V ε[ναιδηλαδ# τ'ς αWτ'ς λ�γικ'ς δυν2μεως καD �π�δεικτικ?τητ�ς, τ�0αWτ�0 ^αθμ�0 πειστικ?τητ�ς).

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 23 –

τ�ς δ� �3δεν ε; τ8 )!ν μ�ν 'στι κατθανε�ν,τ8 κατθανε�ν δ� )!ν ν�μ0)εται >ρ�τ��ς;

9λλ� κα� �Eμπεδ�κλ�α (DK 31 B 2. 7 sq.)"

�kτως �Cτ� 'πιδερκτ� τ�δ� 9νδρ�σιν �Cτ�'πακ�υστ� �Cτε ν�μFω περιληπτ�"

κα� 'π�νω (DK 31 B 2. 5),

α?τ8 μ�ν�ν πεισθ�ντες 7τFω πρ�σ�κυρσεν Lκαστ�ς"

@τι μWν gHρ�κλειτ�ν, «μW ε;κ! περ� τ4ν μεγ0στων συμ>αλ-λ<μεθα» (DK 22 B 47)" κα� gIππ�κρ�την @πειτα 'νδ�ι-αστ4ς κα� 9νθρωπ0νως 9π�$α0νεσθαι" κα� πρ�ν xOμηρ�ν$Iλ. Y 248 - 50),

στρεπτW δ� γλ4σσ� 'στ� >ρ�τ4ν, π�λ�ες δ� @νι μ.θ�ι"

κα�

'π�ων δ� π�λGς ν�μ8ς @νθα κα� @νθα"

κα�

=ππ���ν κ� ε\πEησθα @π�ς, τ���ν κ� 'πακ��σαις"

τWν ;σ�σθ�νειαν λ�γων κα� 9ντ0θεσιν τ4ν λ�γων.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 22 –

73

6. $Iλι2δα Y 248-250, μετ2<ρ. $E<ταλιRτη-Π�ριRτη.

Page 14: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

74. Συνε3fς δQ �8 Σκεπτικ�D �ν>τρεπαν τC δ?γματα =λων τfν<ιλ�σ�<ικfν σ3�λfν, αWτ�D =μως δQν διετ�πωναν καμμιC δ�γ-ματικ# πρ?τασι, καμμιC �π?<ανσι. KατC δQ τ#ν Sκθεσι τfν δ�γ-μ2των τfν aλλων σ3�λfν, αWτ�D δQν πρ�^α&ν�υν σQ καν>να7ρισμ?, �π�<ε�γ�ντες νC παρ�υσι2σ�υν `ς δικ� τ�υς �ρ3# καDτ" =τι δQν πρ�^α&ν�υν σQ καν>να 7ρισμ?. ΔQν λ>γ�υν π.3.«OWδQν 7ρ&;�μεν», δι?τι ]ν τ�ια�τgη περιπτRσει θC παρ�υσ&α;ανκ2π�ι� 7ρισμ? (Sστω καD �ρνητικ?)7.

$Eκθ>τ�με, λ>γ�υν, τDς aλλες θεωρ&ες γιC νC δε&Jωμε τ#ν δικ�μας �^&αστη στ2σι, π�V θC τ#ν δε&3ναμε δια<�ρετικ2, sν /τανδυνατ?ν, μQ μιC συγκατ2θεσι κι$ d3ι μQ μιC aρνησι. jEτσι, μQ τ#νSκ<ρασι «OWδQν 7ρ&;�μεν» δηλRνεται | =μ�ια μQ μιC ;υγαριCστ2σις τ�υς. cOπως δηλ. μιC ;υγαριC π�V εXρ&σκεται σQ Zσ�ρρ�-π&α δQν ρ>πει �_τε πρ"ς τ" pνα μ>ρ�ς �_τε πρ"ς τ" aλλ�, Sτσι κι$αWτ�D ε[3αν τ" π2θ�ς τ'ς �ρρεψ&ας στDς κρ&σεις τ�υς. T" SλεγανκαD �<ασ&α. �H στ2σις αWτ# Xπ�δεικν�εται ]π&σης καD διC τfν]κ<ρ2σεων «T&π�τε (δQν ε[ναι) περισσ?τερ� καD «κ2θε λ?γ�ςS3ει �ντ&λ�γ�» καD τC παρ?μ�ια.

75. Λ>γεται δQ καD θετικfς τ" «OWδQν μuλλ�ν» (τ&π�τε δQνε[ναι περισσ?τερ� �π" pνα aλλ�), καθ$ =σ�ν Xπ�δεικν�ει =τι δ��πρ2γματα ε[ναι =μ�ια. ΔQν ε[ναι π.3. περισσ?τερ� κακ"ς 7 πει-ρατ#ς �π" τ"ν ψε�τη. Πλ#ν =μως d3ι θετικfς �λλ$ �ρνητικfςλ>γεται αWτ" �π" τ�Vς σκεπτικ��ς, =πως �κρι^fς γ&νεται =τανκ2π�ι�ς �νασκευ2;�ντας pνα ]πι3ε&ρημα λ>γgη =τι δQν S3ειπερισσ?τερη bπαρJι | Σκ�λλα �π" τ#ν X&μαιρα. AWτ" δQ τ"«Muλλ�ν» aλλ�τε ]κ<>ρεται συγκριτικfς =πως =ταν λ>με =τι τ"μ>λι ε[ναι γλυκ�τερ� �π" τC στα<�λια, κι$ aλλ�τε θετικfς κι$�ναιρετικfς =πως =ταν λ>με =τι | �ρετ# μuλλ�ν �<ελε9 παρC^λ2πτει. Δι?τι μQ αWτ# τ#ν <ρ2σι δε&3ν�υμε =τι | �ρετ# �<ελε9καD δQν πρ�Jενε9 καμμιC ^λ2^η.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 25 –

Διετ�λ�υν δW �� σκεπτικ�� τ� τ4ν α�ρ�σεων δ�γματαπ�ντα 9νατρ�π�ντες, α?τ�� δ� �?δ�ν 9π�$α0ν�νται δ�γ-ματικ4ς, Lως δ� τ�. πρ�$�ρεσθαι τ� τ4ν Dλλων κα�διηγε�σθαι μηδ�ν =ρ0)�ντες, μηδ� α?τ8 τ�.τ�. #στε κα� τ8μW =ρ0)ειν 9νEUρ�υν, λ�γ�ντες �b�ν O?δ�ν =ρ0)�μεν, 'πε�#ρι)�ν Dν" πρ�$ερ�μεθα δ�, $ασ0, τ�ς 9π�$�σεις ε;ςμUνυσιν τ!ς 9πρ�πτωσ0ας, 1ς, ε; κα� νε�σαντας, τ�.τ�'νεδ��ετ� δηλ4σαι" δι� τ!ς �nν O?δ�ν =ρ0)�μεν $ων!ς τ8τ!ς 9ρρεψ0ας π�θ�ς δηλ�.ται" =μ�0ως δ� κα� δι� τ!ςO?δ�ν μJλλ�ν κα� τ!ς Παντ� λ�γFω λ�γ�ς 9ντ0κειται κα�τ4ν =μ�0ων.

Λ�γεται δ� τ8 O?δ�ν μJλλ�ν κα� θετικ4ς, 1ς =μ�0ωντιν4ν aντων" �b�ν, O?δ�ν μJλλ�ν = πειρατWς κακ�ς 'στινK = ψε�στης. Qπ8 δ� τ4ν σκεπτικ4ν �? θετικ4ς 9λλ� 9ναι-ρετικ4ς λ�γεται, 1ς Qπ8 τ�. 9νασκευ�)�ντ�ς κα� λ�γ�ν-τ�ς, O? μJλλ�ν h Σκ�λλα γ�γ�νεν K h X0μαιρα. α?τ8 δ� τ8MJλλ�ν π�τ� μ�ν συγκριτικ4ς 'κ$�ρεται, 1ς 7ταν $4μενμJλλ�ν τ8 μ�λι γλυκG K τWν στα$0δα" π�τ� δ� θετικ4ς κα�9ναιρετικ4ς, 1ς 7ταν λ�γωμεν, MJλλ�ν h 9ρετW �$ελε� K>λ�πτει" σημα0ν�μεν γ�ρ 7τι h 9ρετW �$ελε�, >λ�πτει δ��C.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 24 –

74

75

7. $Aπ" αWτC κατα<α&νεται =τι �8 Σκεπτικ�D Sτειναν πρ"ς τ"ν �π?λυτ� καDγενικευμ>ν� σκεπτικισμ?. Πρ^λ. κατωτ>ρω παρ2γρ. 104.

Page 15: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

76. $Aναιρ�0ν δQ �8 σκεπτικ�D καD αWτ#ν τ#ν «OWδQν μuλλ�ν<ων#ν» (τ#ν Sκ<ρασι). Δι?τι =πως | πρ?ν�ια δQν ε[ναι περισσ?-τερ� Xπαρκτ# �π" =σ� �ν�παρκτη, Sτσι καD τ" «OWδQν μuλλ�ν»δQν ε[ναι περισσ?τερ� Xπαρκτ" �π" =σ� μ# Xπαρκτ?.

KατC τα0τα, | ]ν λ?γ�ω Sκ<ρασις σημα&νει =πως λ>γει κι$T&μων στ"ν «Π�θωνα» �π�3# �π" συγκατ2θεσι, �π" ]πιδ�κιμα-σ&α. $AλλC καD | aλλη Sκ<ρασις «ΣQ κ2θε λ?γ� Xπ2ρ3ει �ντ&λ�-γ�ς», κι αWτ#ν τ#ν �π�υσ&α κρ&σεως («]π�3#») συνεπ2γεται.Kαθ$ =σ�ν, =ταν Xπ2ρ3gη δια<ων&α (�ντ&θεσις) μεταJV τfν πραγ-μ2των, �8 δQ λ?γ�ι Zσ�σθεν�0ν (S3�υν τ#ν rδια δ�ναμι μεταJ�τ�υς) τ" �π�τ>λεσμα ε[ναι | Sλλειψις γνRσεως τ'ς �ληθε&ας,�λλC =πως σQ κ2θε ]πι3ε&ρημα �ντιτ2σσεται pνα aλλ�, Sτσι μετCκαD τ" rδι�, �<�0 καταστρ>ψgη τC aλλα, γυρ&;ει καD καταστρ><εικαD τ"ν nαυτ? τ�υ. cOπως γ&νεται καD μQ τC καθαρτικ2, τC 7π�9αμετC τ#ν Sκκρισι τ'ς �Wσ&ας τ�υς �πεκκρ&ν�νται καD καταστρ>-<�νται καD τC rδια.

77. Σ$ αWτC �8 δ�γματικ�D �παντ�0σαν =τι (�8 Σκεπτικ�D) d3ιμ?ν�ν δQν καταργ�0σαν τ"ν λ?γ� (τ#ν Sκ<ρασι), �λλC καD τ"νXπεστ�ρι;αν. $AλλC �8 Σκεπτικ�D 3ρησιμ�π�ι�0σαν τDς λ>Jεις σCνXπηρ>τες (διακ?ν�υς). Δι?τι δQν /ταν δυνατ"ν ν’ �νασκευασθg'μιC Sκ<ρασις 3ωρDς νC πρ�^ληθg' μιC aλλη Sκ<ρασις. cOπως�κρι^fς =ταν λ>με8 =τι δQν Xπ2ρ3ει τ?π�ς (3fρ�ς) πρ>πει�ναγκαστικfς νC μιλ�σωμε γιC τ"ν τ?π�, d3ι =μως δ�γματικfς�λλC �π�δεικτικfς. �H =πως =ταν λ>με =τι τ&π�τε δQν γ&νεταικατ$ �ν2γκην, πρ>πει νC κ2ν�υμε λ?γ� γιC τ#ν �ν2γκη. AWτ"/ταν τ" ε[δ�ς τ'ς nρμηνε&ας π�V συν�θι;αν νC δ&δ�υν. Δι?τι τCπρ2γματα δQν ε[ναι στ#ν πραγματικ?τητα τ>τ�ια π�V <α&ν�νται,�λλC μ?ν� <α&ν�νται =τι ε[ναι τ>τ�ια. Kι$ Sλεγαν =τι

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 27 –

�Aναιρ�.σι δ� �� σκεπτικ�� κα� α?τWν τWν «O?δ�νμJλλ�ν» $ωνUν" 1ς γ�ρ �? μJλλ�ν 'στι πρ�ν�ια K �?κ@στιν, �kτω κα� τ8 O?δ�ν μJλλ�ν �? μJλλ�ν 'στιν K �?κ@στιν. σημα0νει �nν h $ωνU, καθ� $ησι κα� T0μων 'ν τF4Π�θωνι (PPF 9 B 80), «τ8 μηδ�ν =ρ0)ειν, 9λλ�9πρ�σθετε�ν». h δ� Παντ� λ�γFω $ωνW κα� α?τW συν�γειτWν 'π��Uν" τ4ν μ�ν γ�ρ πραγμ�των δια$ων��ντων τ4νδ� λ�γων ;σ�σθεν��ντων 9γνωσ0α τ!ς 9ληθε0ας 'πακ�-λ�υθε�" κα� α?τF4 δ� τ��τFω τF4 λ�γFω λ�γ�ς 9ντ0κειται, �ςκα� α?τ8ς μετ� τ8 9νελε�ν τ�Gς Dλλ�υς Q$� cαυτ�. περι-τραπε�ς 9π�λλυται, κατ� \σ�ν τ��ς καθαρτικ��ς, | τWν kληνπρ�εκκρ0ναντα κα� α?τ� Qπεκκρ0νεται κα� '2απ�λλυται.

Πρ8ς 7 $ασιν �� δ�γματικ�� μW α\ρειν τ8ν λ�γ�ν, 9λλ�πρ�σεπισ�υρ0)ειν. μ�ν�ν �nν διακ�ν�ις '�ρ4ντ� τ��ςλ�γ�ις" �? γ�ρ �b�ν τε �ν μW λ�γFω λ�γ�ν 9νελε�ν" καθg �ντρ�π�ν ε;<θαμεν λ�γειν τ�π�ν μW ε3ναι κα� δε� π�ντως τ8ντ�π�ν ε;πε�ν, 9λλ� �? δ�γματικ4ς, 9π�δεικτικ4ς δ�" κα�μηδ�ν γ0νεσθαι κατ� 9ν�γκην κα� δε� τWν 9ν�γκην ε;πε�ν.τ�ι��τFω τιν� τρ�πFω τ!ς cρμηνε0ας '�ρ4ντ�" �bα γ�ρ $α0νε-ται τ� πρ�γματα, μW τ�ια.τα ε3ναι τE! $�σει, 9λλ� μ�ν�ν$α0νεσθαι" )ητε�ν τ� @λεγ�ν �?� Oπερ

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 26 –

76

77

8. Φα&νεται =τι 7 Δι�γ>νης Λα>ρτι�ς (� 7 συγγρα<εVς π�V τ�0 ]3ρησ&-μευσε `ς πηγ�) �π>κλινε πρ"ς τ"ν Σκεπτικισμ?.

Page 16: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�ντικε&μεν�ν τ'ς ]ρε�νης τ�υς δQν /ταν τC ν���μενα, καθ’ =σ�νκ2θε τι π�υ καταν�ε9ται ε[ναι 7λ�<2νερ�, �λλC �ντικε&μεν� τ'ςSρευν2ς τ�υς ε[ναι ]κε9να π�V �ντιλαμ^2ν�νται μερικfς διC τfναZσθ�σεων. (Δηλ. | �ληθιν# �Wσ&α τfν dντων καD | �π�κ2λυψ&ςτης τυγ32νει �ν><ικτ�ς).

78. KατC τα0τα λ�ιπ"ν 7 ΠυρρRνει�ς λ?γ�ς (| �ρ3# τ�0Π�ρρων�ς) ε[ναι, =πως Xπ�στηρ&;ει 7 AZνεσ&δημ�ς9 στ#νεZσαγωγ� τ�υ στC «Πυρρ<νεια», μιC Sκθεσις, μ&α κ2π�ια κρ&σιςγιC τC <αιν?μενα � γιC τC κ2θε εrδ�υς ν���μενα, σ�μ<ωνα μQτ#ν 7π�&α =λα <>ρ�νται νC γεννfνται �π$ =λα, καD συγκριν?μεναεXρ&σκ�νται νC S3�υν μεγ2λη �νωμαλ&α καD σ�γ3υσι.

$Aνα<�ρικC δQ μQ τDς �ντι<2σεις στDς �μ<ι^�λ&ες τ�υ, αWτ�Dπρ�απ�δεικν��ντες τ�Vς τρ?π�υς κατC τ�Vς 7π�&�υς πε&θ�υντC πρ2γματα μετC κατC τ�Vς rδι�υς (τρ?π�υς) �ναιρ�0σαν τ#νπερD αWτfν π&στι. Δι?τι Sλεγαν =τι ]κε9να τC πρ2γματα πε&θ�υνπ�V � �8 αZσθ�σεις συμ<ων�0ν γι$ αWτ2, π�τQ � Sστω σπαν&ως�λλ2;�υν � τC πρ2γματα π�V ε[ναι συν�θη � καθ�ρ&;�νται �π"ν?μ�υς, καθ}ς καD τC τ>ρπ�ντα καD τC θαυμα;?μενα.

79. $Aπεδε&κνυαν λ�ιπ"ν μQ ^2σι ]κε9να π�V ε[ναι ]ν2ντιαπρ"ς τC πε&θ�ντα, =τι �8 πιθαν?τητες κι$ �π" τDς δ�� πλευρQςε[ναι rσες.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 29 –

ν��.σιν, 7 τι γ�ρ ν�ε�ται δ!λ�ν, 9λλ� vν τα�ς α;σθUσεσιμετ0σ��υσιν.

ZEστιν �nν = Πυρρ<νει�ς λ�γ�ς μUνυσ0ς τις τ4ν $αιν�-μ�νων K τ4ν =πωσ�.ν ν��υμ�νων, καθ� �ν π�ντα πJσισυμ>�λλεται κα� συγκριν�μενα π�λλWν 9νωμαλ0αν κα�ταρα�Wν @��ντα εQρ0σκεται, καθ� $ησιν A;νεσ0δημ�ς 'ντE! ε;ς τ� Πυρρ<νεια Qπ�τυπ<σει. πρ8ς δ� τ�ς 'ν τα�ς σκ�-ψεσιν 9ντιθ�σεις πρ�απ�δεικν�ντες καθ� ��ς τρ�π�υς πε0-θει τ� πρ�γματα, κατ� τ�Gς α?τ�Gς 9νEUρ�υν τWν περ�α?τ4ν π0στιν" πε0θειν γ�ρ τ� τε κατ� α\σθησιν συμ$<νως@��ντα κα� τ� μηδ�π�τε K σπαν0ως γ�.ν μεταπ0πτ�ντα τ�τε συνUθη κα� τ� ν�μ�ις διεσταλμ�να κα� <τ�> τ�ρπ�ντακα� τ� θαυμα)�μενα.

�Eδε0κνυσαν �nν 9π8 τ4ν 'ναντ0ων τ��ς πε0θ�υσιν \σαςτ�ς πιθαν�τητας.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 28 –

78

79

9. MετC τ"ν θ2νατ� τ�0 T&μων�ς, | σ3�λ# τ�0 Π�ρρων�ς Sσ^ησε `ςσ3�λ�, �λλC �8 θεωρ&ες τ�υ, τρ�π�π�ιημ>νες κ2πως, ε[3αν �ναλη<θ' �π" τ#ν

$Aκαδημ&α, καD συνε3&σθηκαν μ>3ρι τ"ν Kλειτ?μα3�. KαD τελικC 7 Σκεπτικι-σμ"ς �να;ω�γ�ν�θηκε �π" τ"ν Kρ'τα AZνεσ&δημ� �π" τ#ν Kνωσ?.

Page 17: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

cOσ�ν �<�ρu στDς �π�ρ&ες γιC τDς συμ<ων&ες �ν2μεσα στC<αιν?μενα � στC ν���μενα, στDς κρ&σεις, αWτ�D τDς Jε3Rρι;ανκατC δ>κα δια<?ρ�υς τρ?π�υς, κατC τ�Vς 7π�&�υς τC ]ν λ?γ�ω;ητ�ματα ]<α&ν�ντ� νC παρ�υσι2;�υν παραλλαγ>ς10. E[ναι δQ �8δ>κα αWτ�D τρ?π�ι �8 �κ?λ�υθ�ι11.

�O πρfτ�ς «τρ?π�ς» (]πι3ε&ρημα) �να<>ρεται στDς δια<�ρQς�ν2μεσα στC Sμ^ια dντα (;�fα) σ3ετικC μQ τC πρ2γματα π�Vδ&δ�υν σ$ αWτC |δ�ν# � π?ν�, � ε[ναι �<>λιμα � ^λα^ερC γι$αWτ2. Συν2γεται δQ �π$ αWτ"ν τ" συμπ>ρασμα =τι αWτC δQνS3�υν τDς rδιες ]ντυπRσεις �π" τC rδια πρ2γματα, καD �π" τ#ν�ντ&θεσι αWτ# (μ23η), �ναγκαστικC ]πι^2λλεται | «]π�3�».

$EJ aλλ�υ, `ρισμ>να �π$ αWτ2, =πως τC πυρ&^ια, 7 $Aρα^ικ"ς<�9νιJ καD τC σκ�υλ�κια γεννfνται 3ωρDς μ9Jι τfν δ�� <�λων.

80. jAλλα γεννfνται μQ μ9Jι, =πως �8 aνθρωπ�ι κι$ aλλα Sμ^ιαdντα. $AλλC κι$ aλλες διακρ&σεις παρ�υσι2;�υν. Γι$ αWτ" καD δια-<>ρ�υν `ς πρ"ς τDς αZσθ�σεις: TC γερ2κια π.3. S3�υν �J�τατη=ρασι καD τC σκυλιC �J�τατη dσ<ρησι. Φυσικ"ν nπ�μ>νως ε[ναιστC δια<�ρετικC μ2τια ]πD παραδε&γματι νC πρ�σπ&πτ�υν δια-<�ρετικQς ]ντυπRσεις. jEτσι γιC τ#ν γ&δα τC κληματ�^λ2σταραε[ναι <αγRσιμα, γιC τ"ν aνθρωπ� ε[ναι πικρ2. KαD τ" κRνει� γιCτ" �ρτ�κι ε[ναι τρ�<�, γιC τ"ν aνθρωπ� =μως ε[ναι θαν2σιμ�.KαD �8 �καθαρσ&ες γιC τ" γ�υρ��νι ε[ναι <αγRσιμες, d3ι =μωςκαD γιC τ" aλ�γ�.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 31 –

α� δ� 9π�ρ0αι κατ� τ�ς συμ$ων0ας τ4ν $αιν�μ�νων Kν��υμ�νων |ς 9πεδ0δ�σαν �σαν κατ� δ�κα τρ�π�υς, καθ���ς τ� Qπ�κε0μενα παραλλ�ττ�ντα '$α0νετ�. τ��τ�υς δ�τ�Gς δ�κα τρ�π�υς [καθ� ��ς] τ0θησιν. �Ων πρ4τ�ς = παρ�τ�ς δια$�ρ�ς τ4ν )F<ων πρ8ς hδ�νWν κα� 9λγηδ�να κα�>λ�>ην κα� �$�λειαν. συν�γεται δ� δι� α?τ�. τ8 μW τ�ςα?τ�ς 9π8 τ4ν α?τ4ν πρ�σπ0πτειν $αντασ0ας κα� τ8 δι�τιτE! τ�ια�τEη μ��Eη 9κ�λ�υθε� τ8 'π��ειν" τ4ν γ�ρ )F<ων τ�μ�ν �ωρ�ς μ02εως γ0νεσθαι, 1ς τ� πυρ0>ια κα� = �Aρ�>ι�ς$��νι2 κα� ε?λα0" τ� δ� '2 'πιπλ�κ!ς, 1ς Dνθρωπ�ι κα� τ�Dλλα" κα� τ� μ�ν �kτως, τ� δ� �kτως συγκ�κριται" δι8 κα�τE! α;σθUσει δια$�ρει, 1ς κ0ρκ�ι μ�ν ]2�τατ�ι, κ�νες δ�]σ$ρητικ<τατ�ι. εCλ�γ�ν �nν τ��ς δια$�ρ�ις τ�Gς ]$θαλ-μ�Gς δι�$�ρα κα� τ� $αντ�σματα πρ�σπ0πτειν" κα� τE! μ�να;γ� τ8ν θαλλ8ν ε3ναι 'δ<διμ�ν , 9νθρ<πFω δ� πικρ�ν, κα�τ8 κ<νει�ν aρτυγι μ�ν τρ�$ιμ�ν, 9νθρ<πFω δ� θαν�σιμ�ν,κα� = 9π�πατ�ς Q� μ�ν 'δ<διμ�ς, sππFω δ� �C.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 30 –

80

10. O8 τρ?π�ι αWτ�D ε[ναι τC ]πι3ειρ�ματα μQ τC 7π�9α �8 Σκεπτικ�DXπεστ�ρι;αν =τι πρ>πει νC σταματ�σωμε κ2θε κρ&σι, νC ]<αρμ?σωμε δηλαδ#τ#ν «]π�3�». Bλ. λεJ. Λαλ2ντ. Sνθ. �νωτ. σελ. 1512. �Yπ2ρ3ει καD | γρα<�:κατC τ'ς συμ<ων&ας, �ντD κατC τDς συμ<ων&ες, =πως �νωτ>ρω. �Oπ?τε πρ>πεινC μετα<ρ2σωμε: O8 �ντιρρ�σεις π�V ]πρ?^αλλαν κατC τ'ς (Xπ�τιθεμ>νης)

συν�3'ς τfν <αιν�μ>νων � τfν ν��υμ>νων, τfν κατ’ αrσθησιν �ντιλ�ψεRνμας δηλαδ# � τfν ]νν�ιfν μας.

11. Πρ^λ. Σ>Jτ�υ $Eμπειρικ�0 ΠυρρRνει�ι Xπ�τυπRσεις (Σ�ν�ψις τ'ς Σκε-πτικ'ς θεωρ&ας), παρ2γρ. 36-163.

Page 18: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�O δε�τερ�ς «τρ?π�ς» (]πι3ε&ρημα) �να<>ρεται στDς <�σειςκαD τDς Zδι�συγκρασ&ες τfν �νθρRπων. �O Δημ�<fν, π.3., 7 τρα-πε;�κ?μ�ς τ�0 $AλεJ2νδρ�υ, στ"ν Fσκι� ;εσταιν?ταν καD στ"ν�λι� ]κρ�ωνε.

81. �O δQ jAνδρων 7 $Aργε9�ς, μuς λ>γει 7 $Aριστ�τ>λης,]π�ρε�ετ� μ>σ�ω τ'ς �ν�δρ�υ Λι^�ης, λ>γει 3ωρ&ς νC π&νgη νερ?.$Eπ&σης, aλλ�ς μQν �γαπu τ#ν Zατρικ�, aλλ�ς τ#ν γεωργ&α, aλλ�ςτ" ]μπ?ρι�� καD αWτC μQν aλλ�υς ^λ2πτ�υν, aλλ�υς δQ �<ελ�0ν�=θεν ]πι^2λλεται «]π�3�»12.

�O τρ&τ�ς «τρ?π�ς» �<�ρu στDς δια<�ρQς τfν αZσθητηρ&ωνπ?ρων. T" μ'λ� π.3. στ#ν μQν =ρασι <α&νεται �3ρ?, στ#ν γε0σιγλυκ?, στ#ν δQ dσ<ρησι εWfδες. KαD | rδια μ�ρ<# <α&νεται δια-<�ρετικ�, �ν2λ�γα μQ τDς δια<�ρQς τfν κατ?πτρων. $EJ αWτ�0pπεται τ" νC μ# μπ�ρ�0με νC π�0με =τι ε[ναι μuλλ�ν τ>τ�ι� τ"<αιν?μεν� κι$ d3ι δια<�ρετικ?.

82. �O τ>ταρτ�ς «τρ?π�ς» (]πι3ε&ρημα) ^ασ&;εται στDς δια-<�ρQς καταστ2σεως τ�0 �νθρRπ�υ (διαθ>σεις) καD γενικC στDςπαραλλαγ>ς. cOπως π.3. ε[ναι | Xγε&α – | �ρρRστια, 7 bπν�ς – |]γρ�γ�ρσις, | 3αρ2 – | λ�πη, τC νι2τα – τC γερ2ματα, τ" θ2ρρ�ς– 7 <?^�ς, | Sνδεια – | 8καν�π�&ησις, τ" μ9σ�ς – | �γ2πη (<ιλ&α),| ;εστασι2 – | ψ0Jις, | καλ# �ναπν�# καD �8 <ραγμ>ν�ι π?ρ�ι.Δια<�ρετικC ε[ναι καD τC αZσθ�ματα, �ν2λ�γα μQ τDς διαθ>σειςαWτ>ς. KαD �8 τρελλ�D δQν εXρ&σκ�νται σQ �ντι<υσικ# κατ2στασι.Δι?τι σQ τ& δια<>ρ�υν �π" μuς; M�πως κι ]με9ς δQν ^λ>π�με τ"ν�λι� σCν σταματημ>ν�ν; �O δQ Θ>ων 7 Tιθ�ραιεVς 7 στωϊκ"ς/ταν Xπν�^2της, τ" rδι� δQ Sκανε καD 7 δ�0λ�ς τ�0 Περικλ>�υς]πD τ'ς κ�ρυ<'ς τ'ς στ>γης.

83. �O π>μπτ�ς «τρ?π�ς» πρ�>ρ3εται �π" τC Sθιμα, τ�Vςν?μ�υς, τDς μυθικQς δ�Jασ&ες, τDς συμ<ων&ες �ν2μεσα στC κρ2τηκαD �π" τC δ?γματα π�V πιστε��υν.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 33 –

Δε�τερ�ς = παρ� τ�ς τ4ν 9νθρ<πων $�σεις κα� τ�ς;δι�συγκρισ0ας" Δημ�$4ν γ�.ν = �Aλε2�νδρ�υ τραπε)�-κ�μ�ς 'ν σκι5J 'θ�λπετ�, 'ν hλ0Fω δ� 'ρρ0γ�υ.

ZAνδρων δ� = �Aργε��ς, #ς $ησιν �Aριστ�τ�λης (fg. 103Rose), δι� τ!ς 9ν�δρ�υ Λι>�ης #δευεν Dπ�τ�ς. κα� = μ�ν;ατρικ!ς, = δ� γεωργ0ας, Dλλ�ς δ� 'μπ�ρ0ας ]ρ�γεται" κα�τα?τ� ��ς μ�ν >λ�πτει, ��ς δ� �$ελε�" 7θεν '$εκτ��ν. τρ0-τ�ς <=> παρ� τ�ς τ4ν α;σθητικ4ν π�ρων δια$�ρ�ς. τ8γ�.ν μ!λ�ν =ρ�σει μ�ν ��ρ�ν, γε�σει δ� γλυκ�, ]σ$ρUσειδ� ε?4δες Qπ�π0πτει. κα� h α?τW δ� μ�ρ$W παρ� τ�ς δια-$�ρ�ς τ4ν κατ�πτρων 9λλ�0α θεωρε�ται. 9κ�λ�υθε� �nνμW μJλλ�ν ε3ναι τ���ν τ8 $αιν�μεν�ν K 9λλ���ν.

T�ταρτ�ς = παρ� τ�ς διαθ�σεις κα� κ�ιν4ς παραλλα-γ�ς, �b�ν Qγ0ειαν ν�σ�ν, kπν�ν 'γρUγ�ρσιν, �αρ�ν λ�πην,νε�τητα γ!ρας, θ�ρσ�ς $�>�ν, @νδειαν πλUρωσιν, μ�σ�ς$ιλ0αν, θερμασ0αν ψ�2ιν" παρ� τ8 πνε�ν παρ� τ8πιεσθ!ναι τ�Gς π�ρ�υς. 9λλ��α �nν $α0νεται τ� πρ�σπ0-πτ�ντα παρ� τ�ς π�ι�ς διαθ�σεις. �?δ� γ�ρ �� μαιν�μεν�ιπαρ� $�σιν @��υσι" τ0 γ�ρ μJλλ�ν 'κε�ν�ι K hμε�ς; κα� γ�ρhμε�ς τ8ν �λι�ν 1ς cστ4τα >λ�π�μεν. Θ�ων δ� = Tιθ�ραιεGς= στωικ8ς κ�ιμ<μεν�ς περιεπ�τει 'ν τF4 kπνFω κα� Περι-κλ��υς δ�.λ�ς 'π� Dκρ�υ τ�. τ�γ�υς.

Π�μπτ�ς <=> παρ� τ�ς 9γωγ�ς κα� τ�Gς ν�μ�υς κα�τ�ς μυθικ�ς π0στεις κα� τ�ς 'θνικ�ς συνθUκας κα� δ�γμα-τικ�ς Qπ�λUψεις.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 32 –

81

82

83

12. Bλ. καD τ#ν ]κτεν' σημε&ωσι 4 στ"ν E� τ?μ� γιC τ#ν Zδι�τυπ&α τ�0 κ2θε�νθρRπ�υ καD τ" �δ�νατ� τ'ς ]κρι;RσεRς της.

Page 19: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Σ$ αWτ" τ" ]πι3ε&ρημα περιλαμ^2ν�νται τC περD `ρα&ων καDαZσ3ρfν, περD �ληθfν καD ψευδfν, περD �γαθfν καD κακfν, περDθεfν καD γεν>σεως καD <θ�ρuς =λων τfν <αιν�μ>νων. T" rδι�πρuγμα θεωρε9ται δ&και� �π" μερικ�Vς κι$ aδικ� �π" aλλ�υς, �`ς καλ" �π" μερικ�Vς κι$ `ς κακ" �π" aλλ�υς. O8 Π>ρσες π.3.δQν θεωρ�0ν aτ�π� νC S3�υν σαρκικQς σ3>σεις μQ τ#ν κ?ρη τ�υς]νf γιC τ�Vς cEλληνες αWτ" ε[ναι �θικ# ]κτρ�π�. O8 Mασσαγ>-τες S3�υν κ�ινQς τDς γυνα9κες, =πως μuς λ>γει 7 E_δ�J�ς στ#ν«Περ0�δ�» (7 γ0ρ�ς τ�0 κ?σμ�υ), �8 cEλληνες =μως d3ι. Kι$ �8K&λικες �ρ>σκ�νταν νC ]πιδ&δωνται στ#ν πειρατε&α, �8 cEλληνες=μως d3ι.

84. O8 δι2<�ρ�ι λα�D πιστε��υν σQ δια<�ρετικ�Vς θε��ς. KαDμερικ�D πιστε��υν σQ θε&α πρ?ν�ια κι$ aλλ�ι d3ι. O8 AZγ�πτι�ι,=ταν θ2^�υν τ�Vς νεκρ��ς, τ�Vς ταρι3ε��υν, �8 Pωμα9�ι τ�Vςκα&�υν, �8 Πα&�νες τ�Vς ρ&πτ�υν σQ λ&μνες. jAρα, σ3ετικC μQ =,τιε[ναι �ληθιν" ]πι^2λλεται | «]π�3�».

�O pκτ�ς «τρ?π�ς» �<�ρu στDς �ναμ&Jεις καD στDς συμμετ�3Qς]J αZτ&ας τfν 7π�&ων καν>να πρuγμα δQν παρ�υσι2;εται στ#νκαθαρ� τ�υ μ�ρ<# καD καθ$ nαυτ?, �λλC nνωμ>ν� μQ <fς, Xγρα-σ&α, στερε?τητα, θερμ?τητα, ψυ3ρ?τητα, κ&νησι, �ναθυμι2σειςκαD aλλες δυν2μεις. Δι?τι | π�ρ<�ρα δια<�ρετικ" 3ρfμα ]μ<α-ν&;ει στ"ν �λι� καD aλλ� στ#ν σελ�νη καD aλλ� στ#ν ν�κτα. KαDτ" δικ? μας 3ρfμα δια<�ρετικ" τ" μεσημ>ρι <α&νεται καD δια<�-ρετικ" =ταν δ�gη 7 �λι�ς.

85. $Eπ&σης μιC π>τρα π�V δ�� aνθρωπ�ι τ#ν σηκRν�υν,μετακινε9ται ε_κ�λα μ>σα στ" νερ?. Kι$ αWτ" γιατD � ε[ναι πραγ-ματικC ^αρειC καD τ#ν ]λα<ρ�νει τ" νερ?, � ε[ναι ]λα<ριC καD^αρ�νεται �π" τ"ν �>ρα. ΔQν γνωρ&;�με τ&π�τε nπ�μ>νως γιC τDς]ν�παρκτες, γιC τDς �WσιαστικQς Zδι?τητ>ς της, =πως καD γιC τCσυστατικC τ�0 λαδι�0 μ>σα σ$ pνα μ�ρ�.

�O p^δ�μ�ς «τρ?π�ς» �να<>ρεται στDς �π�στ2σεις, τDς θ>σεις,τ�Vς τ?π�υς (δηλ. τ" τ�πικ" περι^2λλ�ν τfν �ντικειμ>νων), καDτC =σα εXρ&σκ�νται στ�Vς τ?π�υς. KαD σ�μ<ωνα μQ

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 35 –

'ν τ��τFω περι��εται τ� περ� καλ4ν κα� α;σ�ρ4ν, περ�9ληθ4ν κα� ψευδ4ν, περ� 9γαθ4ν κα� κακ4ν, περ� θε4νκα� γεν�σεως κα� $θ�ρJς τ4ν $αιν�μ�νων π�ντων. τ8γ�.ν α?τ8 παρ� �bς μ�ν δ0και�ν, παρ� �bς δ� Dδικ�ν" κα�Dλλ�ις μ�ν 9γαθ�ν, Dλλ�ις δ� κακ�ν. Π�ρσαι μ�ν γ�ρ �?κDτ�π�ν hγ�.νται θυγατρ� μ0γνυσθαι, xEλληνες δ� @κθε-σμ�ν. κα� Mασσαγ�ται μ�ν, #ς $ησι κα� ECδ�2�ς 'ν τ!πρ<τEη τ!ς Περι�δ�υ (fg. 14 Brandes), κ�ιν�ς @��υσι τ�ςγυνα�κας, xEλληνες δ� �C" K0λικ�ς τε λEηστε0αις @�αιρ�ν,9λλ� �?� xEλληνες.

Θε��ς τ� Dλλ�ι Dλλ�υς hγ�.νται" κα� �� μ�νπρ�ν�ε�σθαι, �� δ� �C. θ�πτ�υσι δ� A;γ�πτι�ι μ�ν ταρι�ε��-ντες, gPωμα��ι δ� κα0�ντες, Πα0�νες δ� ε;ς λ0μναςoιπτ�.ντες" 7θεν περ� τ9ληθ�.ς h 'π��U.

xEκτ�ς = παρ� τ�ς μ02εις κα� κ�ινων0ας, καθ� �νε;λικριν4ς �?δ�ν καθ� αQτ8 $α0νεται, 9λλ� σGν 9�ρι, σGν$ωτ0, σGν QγρF4, σGν στερεF4, θερμ�τητι, ψυ�ρ�τητι, κινU-σει, 9ναθυμι�σεσιν, Dλλαις δυν�μεσιν. h γ�.ν π�ρ$�ραδι�$�ρ�ν Qπ�$α0νει �ρ4μα 'ν hλ0Fω κα� σελUνEη κα� λ��νFω.κα� τ8 hμ�τερ�ν �ρ4μα 9λλ���ν Qπ8 τE! μεσημ>ρ05α $α0νε-ται κα� <7τε> = �λι�ς <δ�νει>" κα� = 'ν 9�ρι Qπ8 δυ��νκ�υ$ι)�μεν�ς λ0θ�ς 'ν kδατι o5αδ0ως μετατ0θεται, +τ�ι>αρGς tν κα� Qπ8 τ�. kδατ�ς κ�υ$ι)�μεν�ς K 'λα$ρ8ς[tν] κα� Qπ8 τ�. 9�ρ�ς >αρυν�μεν�ς. 9γν��.μεν �nν τ8κατ� ;δ0αν, 1ς @λαι�ν 'ν μ�ρFω.

xE>δ�μ�ς = παρ� τ�ς 9π�στ�σεις κα� π�ι�ς θ�σεις κα�τ�Gς τ�π�υς κα� τ� 'ν τ��ς τ�π�ις. κατ� τ�.τ�ν τ8ν τρ�-

– 34 –

84

85

Page 20: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

αWτ" τ" ]πι3ε&ρημα αWτC π�V θεωρ�0νται =τι ε[ναι μεγ2λα <α&-ν�νται μικρ2, τC τετρ2γωνα <α&ν�νται στρ�γγυλ2, τC 7μαλC<α&ν�νται =τι S3�υν ]J�3>ς, τC �ρθC =τι S3�υν κλ&σι, τC �3ρC =τιS3�υν δια<�ρετικ" 3ρfμα.

86. jEτσι 7 �λι�ς λ?γ�ω τ'ς �π�στ2σεRς τ�υ <α&νεται μικρ?ς,τC ^�υνC �π" μακριC <α&ν�νται 7μι3λ�ειδ' καD λε9α, �π" κ�ντCδQ τρα3>α. jEτσι 7 �λι�ς, =ταν �νατ>λλgη, <α&νεται δια<�ρετικ?ς,=ταν δQ μεσ�υρανg' d3ι =μ�ι�ς. KαD τ" rδι� σfμα �λλ�ιRτικ� <α&-νεται μ>σα σ$ pνα δ2σ�ς καD δια<�ρετικ" σQ γυμν" Sδα<�ς. KαD |παρ2στασις (εZκ}ν) παρ�υσι2;εται δια<�ρετικ�, �ν2λ�γα μQτ#ν θ>σι τ�0 �ντικειμ>ν�υ, καθ}ς καD 7 τρ23ηλ�ς nν"ς περιστε-ρι�0 �ν2λ�γα μQ τ#ν στρ�<# π�V S3ει. $Eπειδ# λ�ιπ"ν δQν ε[ναιδυνατ"ν ]κτ"ς τ?πων καD θ>σεων αWτC νC τC �ντιλη<θ�0με,�γν�ε9ται | πραγματικ# <�σις αWτfν.

�O dγδ��ς «τρ?π�ς» �να<>ρεται στDς π�σ?τητες καD π�ι?τη-τες (Zδι?τητες) αWτfν � θερμ?τητες � ψυ3ρ?τητες � τα3�τητες �^ραδ�τητες � �3ρ?τητες � nτερ�3ρ�ι?τητες. jEτσι μQν τ" κρασ&,sν μQν πι' κ2π�ι�ς λ&γ�, δυναμRνει, sν =μως πι' π�λ�, ]Jασθεν&-;ει, Sτσι συμ^α&νει καD μQ τ#ν τρ�<# καD τC παρ?μ�ια.

87. �O Sνατ�ς «τρ?π�ς» S3ει σ3>σι μQ ]κε9ν� π�V γ&νεται συ3νCκαD μQ τ" παρ2Jεν� � τ" σπ2νι�. O8 σεισμ�D π3. δQν κ2ν�υν ]ντ�-πωσι σQ =σ�υς συνε3fς γ&ν�νται, �_τε 7 �λι�ς δι?τι κ2θε |μ>ρατ"ν ^λ>π�με. T"ν Sνατ� τρ?π� 7 Φα^ωρ9ν�ς τ"ν ^2;ει dγδ��, 7δQ Σ>Jτ�ς κι 7 AZνεσ&δημ�ς δ>κατ�. $Eπ&σης, 7 δ>κατ�ς τ�π�-θετε9ται `ς dγδ��ς �π" τ"ν Σ>Jτ� καD `ς Sνατ�ς �π" τ"νΦα^ωρ9ν�.

�O δ>κατ�ς, τ>λ�ς, «τρ?π�ς» (]πι3ε&ρημα) στηρ&;εται στ#νσ3>σι πρ"ς aλλα, �ν2μεσα π.3. στ" ]λα<ρ" καD τ" ^αρ�, τ"Zσ3υρ" καD τ" �σθεν>ς, τ" μεγαλ�τερ� καD τ" μικρ?τερ�, τ" aνωκαD τ" κ2τω. T" δεJι" π.3. (τ" νC εXρ&σκεται δηλαδ# pνα πρuγμα�π" τ" δεJι") δQν ε[ναι ]κ <�σεως δεJι?. ΓιατD sν �λλ2-

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 37 –

π�ν τ� δ�κ�.ντα ε3ναι μεγ�λα μικρ� $α0νεται, τ� τετρ�-γωνα στρ�γγ�λα, τ� =μαλ� '2���ς @��ντα, τ� ]ρθ�κεκλασμ�να, τ� ��ρ� cτερ��ρ�α. = γ�.ν �λι�ς παρ� τ8δι�στημα μικρ8ς $α0νεται" κα� τ� aρη π�ρρωθεν 9ερ�ειδ!κα� λε�α, 'γγ�θεν δ� τρα��α.

ZEτι = �λι�ς 9ν0σ�ων μ�ν 9λλ���ς, μεσ�υραν4ν δ� �?�7μ�ι�ς. κα� τ8 α?τ8 σ4μα 'ν μ�ν Dλσει 9λλ���ν, 'ν δ� ψιλE!γE! Lτερ�ν" κα� h ε;κuν παρ� τWν π�ι�ν θ�σιν, 7 τε τ!ς περι-στερJς τρ��ηλ�ς παρ� τWν στρ�$Uν. 'πε� �nν �?κ @νι @2ωτ�πων κα� θ�σεων τα.τα καταν�!σαι, 9γν�ε�ται h $�σιςα?τ4ν.

ZOγδ��ς = παρ� τ�ς π�σ�τητας α?τ4ν K θερμ�τητας Kψυ�ρ�τητας K τα��τητας K >ραδ�τητας K ��ρ�τητας Kcτερ��ρ�ι�τητας. = γ�.ν �3ν�ς μ�τρι�ς μ�ν λη$θε�ςo<ννυσι, πλε0ων δ� παρ0ησιν" =μ�0ως κα� h τρ�$W κα� τ�7μ�ια.

ZEνατ�ς = παρ� τ8 'νδελε��ς K 2�ν�ν K σπ�νι�ν. ��γ�.ν σεισμ�� παρ� �bς συνε�4ς 9π�τελ�.νται �? θαυμ�)�-νται, �?δ� = �λι�ς, 7τι καθ� hμ�ραν =ρJται. τ8ν 'νατ8νΦα>ωρ�ν�ς (FHG iii. 583) aγδ��ν, Σ�2τ�ς δ� κα� A;νεσ0δη-μ�ς δ�κατ�ν" 9λλ� κα� τ8ν δ�κατ�ν Σ�2τ�ς aγδ��ν $ησι,Φα>ωρ�ν�ς δ� @νατ�ν.

Δ�κατ�ς = κατ� τWν πρ8ς Dλλα σ�μ>λησιν, καθ�περ τ8κ�.$�ν παρ� τ8 >αρ�, τ8 ;σ�υρ8ν παρ� τ8 9σθεν�ς, τ8με�)�ν παρ� τ8 @λαττ�ν, τ8 Dνω παρ� τ8 κ�τω. τ8 γ�.νδε2ι8ν $�σει μ�ν �?κ @στι δε2ι�ν, κατ� δ� τWν 1ς πρ8ς τ8

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 36 –

86

87

Page 21: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Jωμε θ>σι δQν ε[ναι πιC δεJι" (sν ^αδ&;ωμε �ντ&θετα, θC ε[ναι�ριστερ?).

88. T" rδι� καD 7 πατ>ρας κι 7 �δελ<"ς ε[ναι σ3ετικ�D =ρ�ι (`ςπρ"ς κ2τι. Δηλ. 7 πατ>ρας ε[ναι πατ>ρας μ?ν�ν σ3ετικC μQ τCπαιδι2 τ�υ). Kι | |μ>ρα Xπ2ρ3ει σ3ετικC μQ τ"ν �λι�, κι =λα τCπρ2γματα σ3ετικC μQ τ#ν δι2ν�ι2 μας. Kι Sτσι �γνRριστ�ι ε[ναι�8 σ3ετικ�D =ρ�ι, αWτ�D καθ$ nαυτ�&. AWτ�D λ�ιπ"ν ε[ναι �8 δ>κατρ?π�ι.

�O $Aγρ&ππας =μως καD | σ3�λ� τ�υ πρ�σθ>τ�υν κι$ aλλ�υςπ>ντε13 π�V ε[ναι �ντιστ�&3ως �8 πρ�ερ3?μεν�ι �π" τ#ν δια<ω-ν&α, τ#ν ]π>κτασι ]π$ aπειρ�ν, τ#ν σ3ετικ?τητα, τDς Xπ�θ>σεις καDτ#ν �μ�ι^α&α �να<�ρ2.

�O τρ?π�ς �π" τ#ν δια<ων&α �π�δεικν�ει μQ μιC ματιC π�V θCρ&J�υμε στDς �να;ητ�σεις τfν <ιλ�σ?<ων � στ#ν καθημεριν� ;ω�,=τι ε[ναι γεμuτ�ς �π" π�λλ# <ιλ�νεικ&α καD σ�γ3υσι. �O τρ?π�ςπ�V �<�ρu στ#ν ]παγωγ# στ" aπειρ� �ρνε9ται νC παραδε3θg' =τιτ" ;ητ��μεν� ν’ �π�δει3θg' θC ε[ναι σταθερC �π�κατεστημ>ν�, γιCτ"ν λ?γ�ν =τι τ" pνα λαμ^2νει τ#ν Zσ3�ν τ�υ �π" τ" aλλ� (τ#νZσ3Vν τ�0 aλλ�υ) καD Sτσι γ&νεται ]π’ aπειρ�ν.

89. �O ]κ τ'ς σ3ετικ?τητ�ς τρ?π�ς (πρ?ς τι) συν&σταται στ"=τι καν>να πρuγμα δQν μπ�ρε9 νC καταν�ηθg' �π? μ?ν� τ�υ�λλC μα;D μQ aλλ�. Γι$ αWτ" �γνRριστα (aγνωστα) ε[ναι =λα τCπρ2γματα. �O ]J Xπ�θ>σεως «τρ?π�ς» συν&σταται στ" νC Xπ�θ>-τ�υν μερικ�D =τι θC πρ>πει νC λαμ^2ν�υν τC πι" στ�ι3ειRδη πρ2γ-ματα τC πρfτα «`ς πιστ2», καD νC μ# πρ�^α&ν�υν στ#ν διερε�-νησ& τ�υς. Πρuγμα τ" 7π�9� ε[ναι μ2ται�. Δι?τι κ2π�ι�ς aλλ�ς θCκ2νgη τ#ν �ντ&θετη Xπ?θεσι.

T>λ�ς, 7 τρ?π�ς �π" τ#ν �μ�ι^α&α �να<�ρC (7 δι$ �λλ�-λων τρ?π�ς) S3ει ]<αρμ�γ# =ταν ]κε9ν� π�V �<ε&λει ν’ �π�-τελ>σgη ^ε^αιωτικ# �π?δειJι γιC τ" ;ητ��μεν�ν, S3ει �ν2γκη

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 39 –

Lτερ�ν σ��σιν ν�ε�ται" μετατεθ�ντ�ς γ�.ν 'κε0ν�υ, �?κ�τ�@σται δε2ι�ν.

gOμ�0ως κα� πατWρ κα� 9δελ$8ς 1ς πρ�ς τι κα� hμ�ρα1ς πρ8ς τ8ν �λι�ν κα� π�ντα 1ς πρ8ς τWν δι�ν�ιαν. Dγνω-στα �nν τ� πρ�ς τι [1ς] καθ� cαυτ�. κα� �_τ�ι μ�ν �� δ�κατρ�π�ι.

O� δ� περ� �Aγρ0ππαν τ��τ�ις Dλλ�ις π�ντε πρ�σεισ�-γ�υσι, τ�ν τ� 9π8 τ!ς δια$ων0ας κα� τ8ν ε;ς Dπειρ�ν 'κ>�λ-λ�ντα κα� τ8ν πρ�ς τι κα� τ8ν '2 Qπ�θ�σεως κα� τ8ν δι�9λλUλων. = μ�ν �nν 9π8 τ!ς δια$ων0ας � ^ν πρ�τεθE!)Uτημα παρ� τ��ς $ιλ�σ�$�ις K τE! συνηθε05α, πλε0στηςμ��ης κα� ταρα�!ς πλ!ρες 9π�δεικν�ει" = δ� ε;ς Dπειρ�ν'κ>�λλων �?κ '5J >ε>αι�.σθαι τ8 )ητ��μεν�ν, δι� τ8 Dλλ�9π� Dλλ�υ τWν π0στιν λαμ>�νειν κα� �kτως ε;ς Dπειρ�ν.

gO δ� πρ�ς τι �?δ�ν $ησι καθ� cαυτ8 λαμ>�νεσθαι, 9λλ�μεθ� cτ�ρ�υ. 7θεν Dγνωστα ε3ναι. = δ� '2 Qπ�θ�σεως τρ�π�ςσυν0σταται, �;�μ�νων τιν4ν τ� πρ4τα τ4ν πραγμ�τωνα?τ�θεν δε�ν λαμ>�νειν 1ς πιστ� κα� μW α;τε�σθαι" 7 'στιμ�ται�ν" τ8 'ναντ0�ν γ�ρ τις Qπ�θUσεται. = δ� δι� 9λλUλωντρ�π�ς συν0σταται 7ταν τ8 ]$ε�λ�ν τ�. )ητ�υμ�ν�υπρ�γματ�ς ε3ναι >ε>αιωτικ8ν �ρε0αν @�Eη

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 38 –

88

89

13. Σκ�π"ς τ�0 $Aγρ&ππα /ταν ν$ �ντικαταστ�σgη τ�Vς δ>κα «τρ?π�υς» μQτ�Vς π>ντε τ�Vς δικ��ς τ�υ.

Page 22: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

ν’ �ντλ�ση τ#ν ^ε^αι?τητ2 τ�υ �π" τ" ;ητ��μεν�ν. cOπως π.3.=ταν ^ε^αιRν�ντας =τι Xπ2ρ3�υν π?ρ�ι, ]κ τ�0 γεγ�ν?τ�ς =τιγ&ν�νται «�π?ρρ�ιαι», θC λαμ^2νωμε αWτ" (τ#ν bπαρJι π?ρων)`ς �π?δειJι =τι Xπ2ρ3�υν �π?ρρ�ιες.

90. $Aπ>ρριπταν καD κ2θε �π?δειJι καD κριτ�ρι� καD σημε9�καD αrτι� καD κ&νησι καD μ2θησι (τ#ν δυνατ?τητα τ'ς μαθ�σεως)καD γ>νεσιν καD τ" =τι κ2τι ε[ναι ]κ <�σεως καλ" � κακ?. Δι?τικ2θε �π?δειJις, λ>γ�υν, F =τι �π�τελε9ται �π" �π�δεδειγμ>ναπρ2γματα F �π" �ναπ?δεικτα. KαD sν μQν σ�γκειται �π" �π�δε-δειγμ>να, κι αWτC θC 3ρειασθ�0ν κ2π�ια �π?δειJι, κι Sτσι θCS3�υμε ]π$ aπειρ�ν �ναδρ�μ�. $ECν δQ σ�γκειται �π" �ναπ?δει-κτα, τ?τε, sν =λα � μερικC καD pνα σημε9� τ'ς σειρuς Xπ?κειταισQ �μ<ι^�λ&α καD τ" σ�ν�λ� ε[ναι �ναπ?δεικτ�. �Aν π2λι, λ>γ�υν,ν�μ&;�υν =τι Xπ2ρ3�υν κ2π�ια πρ2γματα π�V δQν S3�υν�ν2γκη �π" �π?δειJι, αWτ�D θC ε[ναι σπ2νια μυαλ2, ]<$ =σ�ν δQνκαταλα^α&ν�υν =τι S3ει �ν2γκη �π�δε&Jεως τ" πρfτ�, δι?τι^2σει αWτ�0 ]παληθε��νται τ$ aλλα.

91. O_τε θC πρ>πει νC ^ε^αιRν�υμε =τι τ>σσαρα ε[ναι τCστ�ι3ε9α (�8 ^ασικQς bλες) ]κ τ�0 γεγ�ν?τ�ς =τι τ>σσερα ε[ναι τCστ�ι3ε9α. Δι?τι =ταν δQν ε[ναι ^>^αιες (δQν ε[ναι Zσ3��υσες) �8 ]πDμ>ρ�υς �π�δε&Jεις, δQν ε[ναι ^ε^α&α (δQν Zσ3�ει) καD | γενικ#�π?δειJις. KαD γιC νC μπ�ρ�0με νC J>ρ�υμε =τι pνα ]πι3ε&ρημα�π�τελε9 �π?δειJι, 3ρει2;εται pνα κριτ�ρι�. $AλλC γιC νC ε[ναικριτ�ρι� S3ει �ν2γκη �π" μ&α �π?δειJι; Γι$ αWτ" καD τC δ�� ε[ναι«�κατ2ληπτα», ]<$ =σ�ν �να<>ρ�νται τ" pνα στ" aλλ�. Πfς θCμπ�ρ��σαμε νC καταλ2^�υμε «τC aδηλα», τC �^>^αια, =ταν δQνε[ναι γνωστ# | �π?δειJις. KαD σημειωτ>�ν =τι αWτ" π�V ;ητ�0μενC ^ε^αιRσ�υμε δQν ε[ναι sν <α&νωνται τC πρ2γματα τ>τ�ια �τ>τ�ια, �λλC sν ε[ναι Sτσι στ#ν �Wσ&α τ�υς.

�Ως �ν?ητ�υς δQ ]3αρακτ�ρι;αν τ�Vς δ�γματικ�Vς <ιλ�σ?-<�υς. Δι?τι τ" ]J Xπ�θ>σεως συναγ?μεν� συμπ>ρασμα δQν�π�τελε9 Sρευνα �λλC ^ε^α&ωσι, καD μQ τ>τ�ι�υς συλλ�γισμ�Vςμπ�ρ�0με νC Xπ�στηρ&Jωμε καD �δ�νατα (νC συμ^�0ν πρ2γματα).

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 41 –

τ!ς 'κ τ�. )ητ�υμ�ν�υ π0στεως., �b�ν ε; τ8 ε3ναι π�ρ�υς τις>ε>αι4ν δι� τ8 9π�ρρ�0ας γ0νεσθαι, α?τ8 τ�.τ� παραλαμ->�ν�ι πρ8ς >ε>α0ωσιν τ�<.> 9π�ρρ�0ας γ0νεσθαι.

�AνEUρ�υν δ� �_τ�ι κα� πJσαν 9π�δει2ιν κα� κριτUρι�νκα� σημε��ν κα� α\τι�ν κα� κ0νησιν κα� μ�θησιν κα� γ�νεσινκαι τ8 $�σει τι ε3ναι 9γαθ8ν K κακ�ν. πJσα γ�ρ 9π�δει2ις,$ασ0ν, K '2 9π�δεδειγμ�νων σ�γκειται �ρημ�των K '29ναπ�δε0κτων. ε; μ�ν �nν '2 9π�δεδειγμ�νων, κ9κε�ναδεUσετα0 τιν�ς 9π�δε02εως κ9ντε.θεν ε;ς Dπειρ�ν" ε; δ� '29ναπ�δε0κτων, +τ�ι π�ντων K τιν4ν K κα� cν8ς μ�ν�υδιστα)�μ�ν�υ, κα� τ8 7λ�ν ε3ναι 9ναπ�δεικτ�ν. ε; δ� δ�κε�,$ασ0ν, Qπ�ρ�ειν τιν� μηδεμιJς 9π�δε02εως δε�μενα, θαυ-μαστ�� τ!ς γν<μης, ε; μW συνιJσιν 7τι ε;ς α?τ8 τ�.τ�πρ4τ�ν, 1ς Dρ� '2 αQτ4ν @�ει τWν π0στιν, 9π�δε02εως �ρU.

O?δ� γ�ρ τ8 τ�τταρα ε3ναι τ� στ�ι�ε�α 'κ τ�. τ�τταραε3ναι τ� στ�ι�ε�α >ε>αιωτ��ν. πρ8ς τF4, κα� τ4ν κατ� μ�ρ�ς9π�δε02εων 9πιστ�υμ�νων Dπιστ�ν ε3ναι κα� τWν γενικWν9π�δει2ιν. sνα τε γν4μεν 7τι @στιν 9π�δει2ις, κριτηρ0�υδε�" κα� 7τι @στι κριτUρι�ν, 9π�δε02εως δε�" 7θεν cκ�τερα9κατ�ληπτα 9ναπεμπ�μενα 'π� Dλληλα. π4ς ^ν �nν κατα-λαμ>�ν�ιτ� τ� Dδηλα τ!ς 9π�δε02εως 9γν��υμ�νης;)ητε�ται δ� �?κ ε; $α0νεται τ�ια.τα, 9λλ� ε; καθ� Qπ�στασιν�kτως @�ει.

E?Uθεις δ� τ�Gς δ�γματικ�Gς 9π�$αιν�ν. τ8 γ�ρ '2Qπ�θ�σεως περαιν�μεν�ν �? σκ�ψεως 9λλ� θ�σεως @�ειλ�γ�ν. τ�ι��τFω δ� λ�γFω κα� Qπ�ρ 9δυν�των @στιν 'πι�ειρε�ν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 40 –

90

91

Page 23: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

92. cOσ� γιC ]κε&ν�υς π�V S3�υν τ#ν γνRμη =τι δQν πρ>πει νCκρ&ν�υν γιC τ" �ληθιν" �π" τDς περι^2λλ�υσες συνθ'κες �_τε νCν�μ�θετ�0ν σ�μ<ωνα μQ =,τι ε[ναι <υσικ?, αWτ�D �8 aνθρωπ�ιSλεγαν (�8 Σκεπτικ�&) κ2ν�υν τ"ν nαυτ? τ�υς μ>τρ� =λων τfνπραγμ2των καD δQν ^λ>π�υν =τι κ2θε <αιν?μεν� παρ�υσι2;εταιXπ" `ρισμ>νη δι2θεσι καD Xπ" `ρισμ>νη �μ�ι^α&α σ3>σι πρ"ς τDςπερι^2λλ�υσες περιστ2σεις. �Ως ]κ τ��τ�υ θC πρ>πει νC π�0με �=τι =λα τC πρ2γματα ε[ναι �ληθ' � =τι =λα ε[ναι ψευδ'.

Δι?τι sν μερικC μ?ν�ν ε[ναι �ληθ', πfς θC τC Jε3ωρ&σ�υμεαWτ2; Δι?τι αWτ" δQν μπ�ρε9 νC γ&νgη �_τε μQ τDς αZσθ�σεις γιC «τCκατ$ αrσθησιν», �<�0 =λα στ" Sδα<�ς τ'ς αZσθ�σεως παρ�υσι2-;�νται ]πD τ'ς αWτ'ς ^2σεως, �_τε μQ τ#ν ν?ησι, τ#ν σκ>ψι, γιCτ"ν rδι� λ?γ�. jAλλη ]κτ"ς �π" αWτQς 8καν?της (δ�ναμις) π�V θCμuς ^�ηθ�0σε νC κ2ν�υμε μ&α κρ&σι, δQν ^λ>π�υμε νC Xπ2ρ-3gη.cOπ�ι�ς, nπ�μ>νως, θ>λει ^2σιμα νC μuς ^ε^αιRσgη γιC κ2τιαZσθητ" � ν�ητ?, θC πρ>πει πρfτα ν$ �π�δε&Jgη τ#ν �διατ2ρακτη�λ�θεια γ�ρω �π" τDς σ3ετικQς γνfμες. $Eπειδ# Xπ2ρ3ει δια-<�ρC γνωμfν ]πD τ'ς αWτ'ς �π?ψεως. TC πρ2γματα =μως θCπρ>πει (�ναγκαστικC) νC κριθ�0ν � μQ τ" αZσθητ" � μQ τ" ν�ητ?.KαD τC δ�� =μως �μ<ισ^ητ�0νται.

93. $Aδ�νατ�ν, nπ�μ>νως, ε[ναι νC ]κ<ερθg' κρ&σις ]πD τfναZσθητfν � ν�ητfν. $ECν δ>, λ?γ�ω τ'ς �συμ<ων&ας π�V Xπ2ρ3ειστDς σκ>ψεις, θC πρ>πει ν’ �πιστ�σωμε Sναντι =λων, θC κατα-στρα<g' τ" μ>τρ� ^2σει τ�0 7π�&�υ <α&ν�νται νC πρ�σδι�ρ&;ω-νται ]πακρι^fς τC π2ντα. �Oπ?τε κ2θε ]πι3ε&ρημα θC S3gη rση�J&α (μ$ pνα aλλ�).

$Eπ&σης λ>γ�υν =τι ]κε9ν�ς π�V συ;ητε9 μα;& μας τ" <αιν?με-ν�ν, � πιστε�ει σ$ αWτC π�V λ>γει � d3ι. KαD sν μQν πιστε�gη,τ&π�τε δQν θC S3gη ν$ �ντιτ2Jgη σQ ]κε9ν�ν π�V σ�0 <α&νεται νCε[ναι τ" �ντ&θετ�. Δι?τι =πως πιστε�ει αWτ"ς γιC τ" <αιν?μεν�γιC τ" 7π�9� 7μιλε9, Sτσι καD 7 �ντ&θετ�ς. �Aν δQν πιστε�gη, κι 7rδι�ς θC δυσπιστg', περιγρ2<�ντας τ" <αιν?μεν�.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 43 –

T�Gς δ� �;�μ�ν�υς μW δε�ν 'κ τ4ν κατ� περ0στασιν κρ0-νειν τ9ληθ�ς μηδ� 'κ τ4ν κατ� $�σιν ν�μ�θετε�ν, @λεγ�να?τ�Gς μ�τρα τ4ν π�ντων =ρ0)ειν, �?� =ρ4ντας 7τι πJντ8 $αιν�μεν�ν κατ� 9ντιπερ0στασιν κα� δι�θεσιν $α0νεται.+τ�ι γ�.ν π�ντ� 9ληθ! oητ��ν K π�ντα ψευδ!. ε; δ� @νι�'στιν 9ληθ!, τ0νι διακριτ��ν; �Cτε γ�ρ α;σθUσει τ� κατ�α\σθησιν π�ντων \σων α?τE! $αιν�μ�νων, �Cτε ν�Uσει δι�τWν α?τWν α;τ0αν. Dλλη δ� παρ� τα�τας ε;ς 'π0κρισιν δ�να-μις �?� =ρJται. = �nν, $ασ0, περ0 τιν�ς 9νEηρUκασι.

Δε� δ� K δι� α;σθητ�. K ν�ητ�. κριθ!ναι, cκ�τερα δ�9μ$ισ>ητε�ται. �? τ�0νυν δυνατ8ν τ�ς περ� α;σθητ4ν Kν�ητ4ν 'πικρ�ναι δ�2ας" ε\ τε δι� τWν 'ν τα�ς ν�Uσεσιμ��ην 9πιστητ��ν πJσιν, 9ναιρεθUσεται τ8 μ�τρ�ν Fvδ�κε� τ� π�ντα διακρι>�.σθαι" πJν �nν \σ�ν hγUσ�νται,@τι, $ασ0ν, = συ)ητ4ν hμ�ν τ8 $αιν�μεν�ν πιστ�ς 'στιν K�C. ε; μ�ν �nν πιστ�ς 'στιν, �?δ�ν L2ει λ�γειν πρ8ς τ8ν Fv$α0νεται τ�?ναντ0�ν" 1ς γ�ρ α?τ8ς πιστ�ς 'στι τ8 $αιν�-μεν�ν λ�γων, �kτω κα� = 'ναντ0�ς" ε; δ� Dπιστ�ς, κα� α?τ8ς9πιστηθUσεται τ8 $αιν�μεν�ν λ�γων.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 42 –

92

93

Page 24: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

94. O_τε ]κε9ν� π�V μuς πε&θει θC πρ>πει νC θεωρ'ται =τιπραγματικC ε[ναι �ληθ>ς. Δι?τι �_τε =λ�υς τ" rδι� πρuγμα πε&θει�_τε τ�Vς rδι�υς τ�Vς πε&θει διαρκfς. $EJ aλλ�υ | πειθ} μπ�ρε9νC πρ�>ρ3εται �π" ]JωτερικQς συνθ'κες, �π" τ#ν <�μη τ�07μιλητ�0 �π" τ#ν ]πιδεJι?τητ2 τ�υ `ς διαν��υμ>ν�υ � �π" τ#νπαν�υργ&α τ�υ, �π" τ#ν �Zκει?τητα � �π" τ#ν τερπν?τητα τ�0θ>ματ�ς.

$Aν>τρεπαν δQ καD τ" κριτ�ρι� μ$ pνα συλλ�γισμ" σCν τ"ν�κ?λ�υθ�: T" κριτ�ρι� � S3ει κριτικfς καθ�ρισθ' � d3ι. KαD sνμQν ε[ναι «aκριτ�», κατ>στη «aπιστ�» καD δQν μπ�ρε9 νC 3ρησι-μ�π�ιηθg' γιC νC Jε3ωρισθg' τ" �ληθQς καD τ" ψευδ>ς. jAν δQ S3gηκριθ', θ’ �ν�κgη στ#ν τ2Jι τfν ]πD μ>ρ�υς κρ&σεων εZς τρ?π�νtστε τ" rδι� καD νC καθ�ρ&;gη κριτικfς καD νC καθ�ρ&;εται, καDαWτ" π�V S3ει κριτικfς καθ�ριστg' τ" κριτ�ρι� �π" aλλ� θCκαθ�ρισθg' κριτικfς, ]κε9ν� �π" aλλ� καD �bτω καθ$ nJ'ς.

95. K�ντC σ$ αWτ2, Xπ2ρ3ει δια<ων&α καD `ς πρ"ς τ" κριτ�-ρι�: O8 μQν θεωρ�0ν τ"ν aνθρωπ� κριτ�ρι�, aλλ�ι τDς αZσθ�σεις,aλλ�ι τ" λ�γικ" (τ"ν λ?γ� ), μερικ�D δQ τ#ν καταν��0σα, τ#ν]νν�ιακ# παρ2στασι. $AλλC 7 μQν aνθρωπ�ς καD μQ τ"ν nαυτ?τ�υ δια<ωνε9 καD μQ τ�Vς aλλ�υς, =πως <α&νεται �π" τ�Vς δι2-<�ρ�υς ν?μ�υς καD Sθνη. O8 αZσθ�σεις ψε�δ�νται, τ" δQ λ�γικ"λ>γει δια<�ρετικC πρ2γματα. �H καταν��0σα παρ2στασις,τ>λ�ς, Xπ" τ�0 ν�0 κρ&νεται, �λλC κι 7 rδι�ς 7 ν�0ς �λλ2;ει κατCπ�ικ&λ�υς τρ?π�υς. $AγνRριστ�, nπ�μ>νως, τυγ32νει τ" κριτ�ρι�καD `ς ]κ τ��τ�υ κι | �λ�θεια.

96. $Eπ&σης Zσ3υρ&;�νται =τι καD σημε9� δQν Xπ2ρ3ει. ΓιατD sνXπ2ρ3gη, λ>νε, σημε9�, αWτ" πρ>πει νC ε[ναι � αZσθητ" � ν�ητ"(�ντικε&μεν� σκ>ψεως). AZσθητ" δQν ε[ναι, δι?τι τ" αZσθητ" ε[ναικ�ιν# Zδι?της, τ" σημε9� =μως ε[ναι pνα Zδια&τερ� πρuγμα. $EπDπλ>�ν, τ" αZσθητ" ε[ναι �π" τC πρ2γματα π�V Xπ2ρ3�υν μQ τ"ντρ?π� τ'ς δια<�ρuς ]νf τ" σημε9� �ν�κει στ#ν κατηγ�ρ&α τfνσ3ετικfν.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 45 –

T� τε πε�θ�ν �?� Qπ�ληπτ��ν 9ληθ�ς Qπ�ρ�ειν" �? γ�ρπ�ντας τ8 α?τ8 πε0θειν �?δ� τ�Gς α?τ�Gς συνε��ς. γ0νεταιδ� κα� παρ� τ� 'κτ8ς h πιθαν�της, παρ� τ8 @νδ�2�ν τ�.λ�γ�ντ�ς K παρ� τ8 $ρ�ντιστικ8ν K παρ� τ8 α�μ�λ�ν Kπαρ� τ8 σ�νηθες K παρ� τ8 κε�αρισμ�ν�ν.

�AνEUρ�υν δ� κα� τ8 κριτUρι�ν λ�γFω τ�ιF4δε. +τ�ι κ�κρι-ται κα� τ8 κριτUρι�ν K Dκριτ�ν 'στιν. 9λλ� ε; μ�ν Dκριτ�ν'στιν, Dπιστ�ν καθ�στηκε κα� διημ�ρτηκε τ�. 9ληθ�.ςκα� τ�. ψε�δ�υς" ε; δ� κ�κριται, �ν τ4ν κατ� μ�ρ�ς γενU-σεται κριν�μ�νων, #στ� ^ν τ8 α?τ8 κα� κρ0νειν κα� κρ0νε-σθαι κα� τ8 κεκρικ8ς τ8 κριτUρι�ν Q$� cτ�ρ�υ κριθUσεταικ9κε�ν� Qπ� Dλλ�υ κα� �kτως ε;ς Dπειρ�ν. Πρ8ς τF4 κα� δια-$ωνε�σθαι τ8 κριτUρι�ν, τ4ν μ�ν τ8ν Dνθρωπ�ν κριτUρι�νε3ναι λεγ�ντων, τ4ν δ� τ�ς α;σθUσεις, Dλλων τ8ν λ�γ�ν,'ν0ων τWν καταληπτικWν $αντασ0αν" κα� = μ�ν Dνθρωπ�ςκα� πρ8ς αQτ8ν δια$ωνε� κα� πρ8ς τ�Gς Dλλ�υς, 1ς δ!λ�ν'κ τ4ν δια$�ρων ν�μων κα� 'θ4ν. α� δ� α;σθUσεις ψε�δ�-νται, = δ� λ�γ�ς δι�$ων�ς. h δ� καταληπτικW $αντασ0αQπ8 ν�. κρ0νεται κα� = ν�.ς π�ικ0λως τρ�πεται. Dγνωστ�ν�nν 'στι τ8 κριτUρι�ν κα� δι� τ�.τ� h 9λUθεια.

Σημε��ν τε �?κ ε3ναι" ε; γ�ρ 'στι, $ασ0, σημε��ν, +τ�ια;σθητ�ν 'στιν K ν�ητ�ν" α;σθητ8ν μ�ν �nν �?κ @στιν, 'πε�τ8 α;σθητ8ν κ�ιν�ν 'στι, τ8 δ� σημε��ν \δι�ν. κα� τ8 μ�να;σθητ8ν <τ4ν> κατ� δια$�ρ�ν, τ8 δ� σημε��ν τ4ν πρ�ςτι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 44 –

94

95

96

Page 25: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

O_τε ν�ητ" ε[ναι pνα σημε9�, δι?τι τ" ν�ητ" ε[ναι τεσσ2ρωνεZδfν: � ε[ναι <ανερ# κρ&σις �π" <ανερC πρ2γματα � �<αν#ς�π" �<αν' � �<αν#ς �π" <ανερC � <ανερ# �π" �<αν'. ΔQν ε[ναι=μως καν>να �π$ αWτ2. jAρα δQν Xπ2ρ3ει σημε9�. Φαιν?μεν�ν <αι-ν�μ>ν�υ δQν ε[ναι, δι?τι «τ" <αιν?μεν�ν», ]κε9ν� δηλ. π�V <α&νε-ται, δQν S3ει �ν2γκη �π" σημε9�. O_τε �<ανQς �<αν�0ς ε[ναι,δι?τι ]κε9ν� π�V �π�καλ�πτεται �π" κ2π�ι� πρuγμα θC πρ>πεινC <α&νεται.

97. O_τε �<ανQς <αιν�μ>ν�υ ε[ναι, δι?τι ]κε9ν� π�V θC παρ2-σ3gη τC μ>σα καταν��σεως nν"ς aλλ�υ πρ2γματ�ς θC πρ>πει καDτ" rδι� νC <α&νεται. O_τε «<αιν?μεν�ν �<αν�0ς» τ>λ�ς ε[ναιγιατD ]<$ =σ�ν τ" σημε9� ε[ναι pνα �π" τC «πρ?ς τι», �π" τC σ3ε-τικ2, θC πρ>πει νC συγκαταν�'ται μα;D μQ ]κε9ν� τ�0 7π�&�υε[ναι σημε9�, πρuγμα π�V δQν συμ^α&νει. jAρα καν>να �π" τC�^>^αια (aδηλα) δQν μπ�ρε9 νC καταν�ηθg'. Δι?τι μ>σ�ω τfνσημε&ων, λ>γεται, καταν��0νται τC «aδηλα».

98. $Aναιρ�0ν δQ καD τ" αrτι� κατC τ"ν �κ?λ�υθ� τρ?π�: T"αrτι� ε[ναι κ2π�ι� σ3ετικ?. Δι?τι ε[ναι σ3ετικ" πρ"ς τ" αZτιατ?,πρ"ς τ" �π�τ>λεσμα. TC σ3ετικC =μως ]πιν��0νται μ?ν�ν (ε[ναιhπλfς �ντικε&μενα τ'ς σκ>ψεως) καD δQν S3�υν πραγματικ#bπαρJι. Γι$ αWτ" καD τ" αrτι� μπ�ρε9 μ?ν�ν �ντικε&μεν� τ'ς σκ>-ψεως νC ε[ναι. $E<$ =σ�ν, sν ε[ναι αrτι�, �<ε&λει νC S3gη μα;& τ�υαWτ" τ�0 7π�&�υ λ>γεται αrτι�, �λλιfς δQν θC ε[ναι αrτι�.

Kι =πως 7 πατ>ρας δQν ε[ναι πατ>ρας =ταν δQν παρευρ&σκε-ται τ" τ>κν� (τ" παιδD) γιC τ" 7π�9� �ν�μ2;εται πατ>ρας, Sτσιγ&νεται καD μQ τ" αrτι�. Πλ#ν =μως δQν ε[ναι παρ?ντα τC πρ2γ-ματα σ3ετικfς πρ"ς τC 7π�9α ν�ε9ται τ" αrτι�. O_τε | γ>νεσις�_τε | <θ�ρC �_τε καμμ&α aλλη διαδικασ&α. �Eπ�μ>νως δQνXπ2ρ3ει αrτι�.

$AλλC κι sν Xπ2ρ3gη, � σfμα θC ε[ναι σRματ�ς αrτι�ν ��σRματ�ν �σωμ2τ�υ. $AλλC καν>να �π$ αWτC δQν συμ^α&νει.jAρα δQν Xπ2ρ3ει αrτι�. Δι?τι σfμα σRματ�ς δQν μπ�ρε9 νC ε[ναιαrτι�, �<�0 καD τC δ�� S3�υν τ#ν rδια <�σι. KαD sν τ" pνα λ>γεταιαrτι� `ς σfμα, καD τ" aλλ�, �<�0 ε[ναι σfμα κι αWτ?, αrτι� θC

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 47 –

ν�ητ8ν δ� �?κ @στιν, 'πε� τ8 ν�ητ8ν +τ�ι $αιν�μεν�ν 'στι$αιν�μ�ν�υ K 9$αν�ς 9$αν�.ς K 9$αν�ς $αιν�μ�ν�υ K$αιν�μεν�ν 9$αν�.ς" �?δ�ν δ� τ��των 'στιν" �?κ Dρ� 'στ�σημε��ν. $αιν�μεν�ν μ�ν �nν $αιν�μ�ν�υ �?κ @στιν, 'πε�τ8 $αιν�μεν�ν �? δε�ται σημε0�υ" 9$αν�ς δ� 9$αν�.ς �?κ@στιν, 'πε� δε� $α0νεσθαι τ8 'κκαλυπτ�μεν�ν Qπ� τιν�ς"9$αν�ς δ� $αιν�μ�ν�υ �? δ�ναται, καθ�τι δε� $α0νεσθαιτ8 cτ�ρFω παρ�2�ν 9$�ρμWν καταλUψεως" $αιν�μεν�ν δ �9$αν�.ς �?κ @στιν, 7τι τ8 σημε��ν τ4ν πρ�ς τι �ν συγκα-ταλαμ>�νεσθαι ]$ε0λει τF4 �_ 'στι σημε��ν, τ8 δ� μW @στιν.�?δ�ν Dρα τ4ν 9δUλων ^ν καταλαμ>�ν�ιτ�" δι� γ�ρ τ4νσημε0ων λ�γεται τ� Dδηλα καταλαμ>�νεσθαι.

�Aναιρ�.σι δ� τ8 α\τι�ν vδε" τ8 α\τι�ν τ4ν πρ�ς τι @στι"πρ8ς γ�ρ τ8 α;τιατ�ν 'στι" τ� δ� πρ�ς τι 'πιν�ε�ται μ�ν�ν,Qπ�ρ�ει δ� �C" κα� τ8 α\τι�ν �nν 'πιν���τ� ^ν μ�ν�ν, 'πε�ε\περ 'στ�ν α\τι�ν, ]$ε0λει @�ειν τ8 �_ λ�γεται α\τι�ν, 'πε��?κ @σται α\τι�ν. κα� #σπερ = πατUρ, μW παρ�ντ�ς τ�.πρ8ς � λ�γεται πατUρ, �?κ ^ν ε\η πατUρ, �Qτωσ� κα� τ8α\τι�ν" �? π�ρεστι δ� πρ8ς � ν�ε�ται τ8 α\τι�ν" �Cτε γ�ργ�νεσις �Cτε $θ�ρ� �Cτ� Dλλ� τι" �?κ Dρ� 'στ�ν α\τι�ν. κα�μWν ε; @στιν α\τι�ν, +τ�ι σ4μα σ<ματ�ς 'στιν α\τι�ν K9σ<ματ�ν 9σωμ�τ�υ" �?δ�ν δ� τ��των" �?κ Dρ� 'στ�να\τι�ν. σ4μα μ�ν �nν σ<ματ�ς �?κ ^ν ε\η

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 46 –

97

98

Page 26: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

γ&νgη. Kι �<�0 καD τC δ�� θC ε[ναι αrτια, δQν θC Xπ2ρJgη καν>να]π2νω στ" 7π�9� νC γ&νgη | ]πεν>ργεια.

99. O_τε �σRματ� π2λι μπ�ρε9 νC ε[ναι αrτι� �σωμ2τ�υ, γιCτ"ν rδι� λ?γ�. $Eπ&σης δQν μπ�ρε9 pνα �σRματ� πρuγμα νC ε[ναιαrτι� σRματ�ς, ]<$ =σ�ν καν>να �σRματ� δQν δημι�υργε9 7,τιδ�-π�τε σωματικ?. Σfμα, τ>λ�ς, δQν μπ�ρε9 νC ε[ναι αrτι� �σωμ2-τ�υ, δι?τι τ" παραγ?μεν�ν �<ε&λει ν’ �π�τελ'ται �π" τ#ν παρ�υ-σι2;�υσα παθ�ματα (Zδι?τητες) bλη. $Aλλ$ �<�0 δQν παρ�υσι2-;ει παθ�ματα, ]πειδ# ε[ναι �σRματ�, ε[ναι �δ�νατ�ν καD νCπαρ2γεται �π" 7π�ι�δ�π�τε πρuγμα. ΔQν Xπ2ρ3ει nπ�μ>νωςαrτι�. $EJ αWτ�0 συν2γ�υν καD τ" συμπ>ρασμα =τι δQν S3�υνπραγματικ# bπαρJι �8 πρfτες �ρ3Qς τ�0 σ�μπαντ�ς, δι?τι θCπρ>πει αWτQς νC ε[ναι κ2τι π�V νC δημι�υργg' καD νC δρu.

$AλλC �_τε κ&νησις Xπ2ρ3ει. Δι?τι τ" κιν��μεν� � στ"ν τ?π�π�V εXρ&σκεται κινε9ται � στ"ν τ?π� π�V δQν εXρ&σκεται.$AλλCστ"ν τ?π� π�V εXρ&σκεται δQν μπ�ρε9 νC κιν'ται, �κ?μη λιγR-τερ� σ$ pνα τ?π� π�V δQν εXρ&σκεται. jAρα δQν Xπ2ρ3ει κ&νησις.

100. $Eπ&σης �ρν�0ντ� καD τ#ν δυνατ?τητα τ'ς μαθ�σεως.Δι?τι sν διδ2σκεται κ2τι λ>γ�υν � τ" Xπ2ρ3�ν διδ2σκεται μ>σ�ωτ'ς Xπ2ρJεRς τ�υ � τ" μ# Xπ2ρ3�ν μ>σ�ω τ'ς μ# Xπ2ρJεRς τ�υ.$AλλC τ" Xπ2ρ3�ν δQν διδ2σκεται μ>σ�ω τ'ς Xπ2ρJεRς τ�υ, δι?τι| <�σις τfν Xπαρ3?ντων πραγμ2των ε[ναι Sκδηλη καD τ#ν ^λ>-π�υν =λ�ι. O_τε τ" μ# Xπ2ρ3�ν διδ2σκεται μ>σ�ω τ'ς �νυπ2ρ-JεRς τ�υ, (hπλ��στατα) δι?τι π�τQ τ&π�τε δQν συμ^α&νει σ$ αWτ"tστε νC διδ2σκεται κ2τι �π$ αWτ?.

$AλλC �_τε γ>νεσις Xπ2ρ3ει, λ>γ�υν, (Sλευσις) στ#ν bπαρJι.Δι?τι �_τε τ" dν, τ" Xπ2ρ3�ν, Sρ3εται στ#ν bπαρJι �<�0 Xπ2ρ3ειFδη, �_τε τ" �ν �<�0 δQν S3ει Xπ�στασιακ# bπαρJι, δQν X<&στα-ται. T" δQ μ# X<ιστ2μεν�ν �_τε τ#ν καλ# τ�3η μπ�ρ�0σε νC Sλθgηστ#ν bπαρJι.

α\τι�ν, 'πε0περ 9μ$�τερα τWν α?τWν @�ει $�σιν. κα� ε; τ8Lτερ�ν α\τι�ν λ�γεται παρ� 7σ�ν 'στ� σ4μα, κα� τ8 λ�ιπ8νσ4μα �ν α\τι�ν γενUσεται.

K�ιν4ς δ� 9μ$�τ�ρων α;τ0ων aντων, �?δ�ν @σται τ8π�σ��ν. �Aσ<ματ�ν δ’ 9σωμ�τ�υ �?κ ^ν ε\η α\τι�ν δι� τ8να?τ8ν λ�γ�ν" 9σ<ματ�ν δ� σ<ματ�ς �?κ @στιν α\τι�ν, 'πε��?δ�ν 9σ<ματ�ν π�ιε� σ4μα. σ4μα δ� 9σωμ�τ�υ �?κ ^νε\η α\τι�ν, 7τι τ8 γεν�μεν�ν τ!ς πασ���σης kλης ]$ε0λειε3ναι" μηδ�ν δ� π�σ��ν δι� τ8 9σ<ματ�ν ε3ναι �?δ� ^ν Qπ�τιν�ς γ�ν�ιτ�" �?κ @στι τ�0νυν α\τι�ν. Fv συνεισ�γεται τ89νυπ�στ�τ�υς ε3ναι τ�ς τ4ν 7λων 9ρ��ς" δε� γ�ρ ε3να0 τιτ8 π�ι�.ν κα� δρ4ν.

�Aλλ� μWν �?δ� κ0νησ0ς 'στι" τ8 γ�ρ κιν��μεν�ν +τ�ι 'νFv 'στι τ�πFω κινε�ται K 'ν Fv μW @στιν" κα� 'ν Fv μ�ν 'στιτ�πFω �? κινε�ται, 'ν Fv δ� �?κ @στιν �?δ� κινε�ται" �?κ @στιν�nν κ0νησις.

�AνEUρ�υν δ� κα� μ�θησιν. ε\περ, $ασ0, διδ�σκετα0 τι,+τ�ι τ8 �ν τF4 ε3ναι διδ�σκεται K τ8 μW �ν τF4 μW ε3ναι. �Cτεδ� τ8 �ν τF4 ε3ναι διδ�σκεται - h γ�ρ τ4ν aντων $�σις πJσι$α0νεται κα� γιν<σκεται - �Cτε τ8 μW �ν τF4 μW aντι" τF4 γ�ρμW aντι �?δ�ν συμ>�>ηκεν, #στ� �?δ� τ8 διδ�σκεσθαι.

O?δ� μWν γ�νεσ0ς @στι, $ασ0ν. �Cτε γ�ρ τ8 �ν γ0νεται,@στι γ�ρ, �Cτε τ8 μW aν, �?δ� γ�ρ Q$�στηκε " τ8 δ� μWQ$εστuς μηδ� �ν �?δ� τ8 γ0νεσθαι ε?τ��ηκε.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 48 – – 49 –

99

100

Page 27: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

101. $Eπ&σης Xπ�στηρ&;�υν =τι καν>να πρuγμα δQν ε[ναι ]κ<�σεως καλ" � κακ?. Δι?τι sν Xπ2ρ3gη κ2τι ]κ <�σεως καλ" �κακ?, θC Sπρεπε σ$ =λ�υς νC <α&νεται καλ" � κακ?, =πως γ&νεταιμQ τ" 3ι?νι π�V <α&νεται σ$ =λ�υς ψυ3ρ?. Πλ#ν =μως δQν Xπ2ρ3εικαλ" � κακ" π�V νC ε[ναι τ>τ�ι� γενικC γιC =λ�υς. jAρα δQνXπ2ρ3ει ]κ <�σεως καλ" � κακ?.

Δι?τι � =λα =σα κ2π�ι�ς ν�μ&;ει καλC θC πρ>πει νC τC π�0μεκαλC � d3ι =λα. KαD =λα μQν δQν μπ�ρ�0με νC τC π�0με, δι?τι τ"rδι� πρuγμα �π" τ"ν pνα θεωρε9ται καλ?, =πως | |δ�ν# �π" τ"ν$Eπ&κ�υρ�, �π" τ"ν aλλ�ν κακ?, =πως <ρ�νε9 7 $Aντισθ>νης.Δι?τι τ?τε θC συμ g' τ" rδι� πρuγμα νC ε[ναι καD καλ" καD κακ?.�Aν =μως δQν τC π�0με =λα καλC =σα κ2π�ι�ς ν�μ&;ει καλ2, θC3ρειασθg' νC κρ&νωμε τDς δια<�ρQς �π?ψεων. Πρuγμα �δ�νατ�νλ?γ�ω τ'ς Zσ�δυναμ&ας τfν ]πι3ειρημ2των. $AγνRριστ� nπ�μ>νωςτυγ32νει «τ" <�σει �γαθ?ν».

102. TRρα, τ" σ�ν�λ� τfν συμπερασμ2των τ�υς μπ�ρε9 νCσυνα3θg' �π" τDς διασωθε9σες πραγματε9ες τ�υς. �O Π�ρρων 7rδι�ς, πραγματικ2, δQν a<ησε τ&π�τε. jA<ησαν =μως �8 σ�ντρ�-<�& τ�υ, 7 T&μων, 7 AZνεσ&δημ�ς, 7 N�υμ�νι�ς, 7 Nαυσι<2νης, κιaλλ�ι τ>τ�ι�ι.

Σ$ αWτ�Vς �ντιλ>γ�ντες �8 δ�γματικ�D Xπ�στηρ&;�υν =τι κι �8Σκεπτικ�D καταν��0ν καD δ�γματ&;�υν. Δι?τι ]νf ν�μ&;�υν =τι�νασκευ2;�υν κ2ν�υν καταν?ησι. Δι?τι ^>^αια ταυτ�3ρ?νως^ε^αιRν�υν καD δ�γματ&;�υν. Δι?τι κι =ταν λ>γ�υν =τι δQν7ρ&;�υν τ&π�τε καD =τι σQ κ2θε λ?γ� �ντ&κειται (κ2π�ι�ς) λ?γ�ς,τ?τε καD 7ρ&;�υν αWτC καD δ�γματ&;�υν (πρ^λ. παρ. 77).

103. Σ$ αWτC �8 aλλ�ι �παντ�0ν `ς nJ'ς: Παραδε3?μεθα τDς�νθρRπινες �δυναμ&ες, δηλ. κ2θε τι π�V `ς aνθρωπ�ς, `ςαZσθητικC dντα X<ιστ2μεθα. Δι?τι ^>^αια παραδε3?μεθα =τιε[ναι |μ>ρα (κι d3ι ν�κτα), =τι εrμεθα ;ωνταν�&, καD π�λλC aλλα7λ�<2νερα γεγ�ν?τα στ#ν ;ω�.

$AλλC γιC ]κε9να =μως π�V �8 δ�γματικ�D ^ε^αιRν�υν =τι τCκατ2λα^αν 7ριστικC ^2σει ]πι3ειρημ2των, ]με9ς «]π>3�μεν»

Φ�σει τε μW ε3ναι 9γαθ8ν K κακ�ν" ε; γ�ρ τ0 'στι $�σει9γαθ8ν κα� κακ�ν, πJσιν ]$ε0λει 9γαθ8ν K κακ8ν Qπ�ρ-�ειν, #σπερ h �ιuν πJσι ψυ�ρ�ν" κ�ιν8ν δ� �?δ�ν π�ντων9γαθ8ν K κακ�ν 'στιν" �?κ Dρα 'στ� $�σει 9γαθ8ν Kκακ�ν. +τ�ι γ�ρ πJν τ8 Qπ� τιν�ς δ�2α)�μεν�ν oητ��ν9γαθ8ν K �? πJν" κα� πJν μ�ν �? oητ��ν, 'πε� τ8 α?τ8 Q$��_ μ�ν δ�2�)εται 9γαθ�ν, 1ς h hδ�νW Qπ8 �Eπικ��ρ�υ, Q$��_ δ� κακ�ν, Qπ� �Aντισθ�ν�υς. συμ>Uσεται τ�0νυν τ8 α?τ89γαθ�ν τ� ε3ναι κα� κακ�ν. ε; δ� �? πJν λ�γ�μεν τ8 Qπ�τιν�ς δ�2α)�μεν�ν 9γαθ�ν, δεUσει hμJς διακρ0νειν τ�ςδ�2ας" 7περ �?κ 'νδε��μεν�ν 'στι δι� τWν ;σ�σθ�νειαντ4ν λ�γων. Dγνωστ�ν �nν τ8 $�σει 9γαθ�ν.

ZEστι δ� κα� τ8ν 7λ�ν τ!ς συναγωγ!ς α?τ4ν τρ�π�νσυνιδε�ν 'κ τ4ν 9π�λει$θεισ4ν συντ�2εων. α?τ8ς μ�ν γ�ρ= Π�ρρων �?δ�ν 9π�λιπεν, �� μ�ντ�ι συνUθεις α?τ�.T0μων κα� A;νεσ0δημ�ς κα� N�υμUνι�ς κα� Nαυσι$�νηςκα� Dλλ�ι τ�ι�.τ�ι.

Obς 9ντιλ�γ�ντες �� δ�γματικ�0 $ασιν α?τ�Gς κατα-λαμ>�νεσθαι κα� δ�γματ0)ειν" 'ν Fv γ�ρ δ�κ�.σι διελ�γ-�ειν καταλαμ>�ν�νται" κα� γ�ρ 'ν τF4 α?τF4 κρατ�ν�υσικα� δ�γματ0)�υσι. κα� γ�ρ 7τε $ασ� μηδ�ν =ρ0)ειν κα�παντ� λ�γFω λ�γ�ν 9ντικε�σθαι, α?τ� τα.τα κα� =ρ0)�νταικα� δ�γματ0)�υσι.

Πρ8ς ��ς 9π�κρ0ν�νται, Περ� μ�ν vν 1ς Dνθρωπ�ιπ�σ��μεν, =μ�λ�γ�.μεν" κα� γ�ρ 7τι hμ�ρα 'στ� κα� 7τι)4μεν κα� Dλλα π�λλ� τ4ν 'ν τF4 >0Fω $αιν�μ�νων διαγι-ν<σκ�μεν" περ� δ� vν �� δ�γματικ�� δια>ε>αι�.νται τF4λ�γFω, $�μεν�ι κατειλ!$θαι, περ� τ��των 'π���μεν 1ς

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 50 – – 51 –

101

102

103

Page 28: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

δι?τι ε[ναι «aδηλα», μ?ν�ν δQ τDς αZσθητηριακQς ]ντυπRσεις μαςγνωρ&;�με. T" =τι ^>^αια ^λ>π�υμε, τ" παραδε3?μεθα, =πωςπαραδε3?μεθα καD =τι σκεπτ?μεθα τ�0τ� � ]κε9ν�. Πfς =μως^λ>π�υμε καD πfς σκεπτ?μεθα αWτ" δQν τ" J>ρ�υμε. KαD τ" =τιτ" τ2δε πρuγμα aσπρ� <α&νεται, τ" λ>με στ#ν κ�υ^>ντα, δQν δια-^ε^αιRν�υμε =μως =τι καD dντως ε[ναι (aσπρ�).

104. cOσ�ν �<�ρu στ#ν Sκ<ρασι «OWδQν 7ρ&;�μεν» καD τC=μ�ια, τC μετα3ειρι;?μεθα σQ �δ�γματικ# Sνν�ια. Δι?τι αWτC δQνε[ναι =μ�ια μQ τ#ν ^ε^α&ωσι =τι σ<αιρ�ειδ#ς ε[ναι 7 κ?σμ�ς.$Eπειδ# | τελευτα&α �π?<ανσις τυγ32νει «aδηλ�ς», �^ε^α&α,]νf �8 aλλες ε[ναι hπλQς παραδ�3>ς. KατC τα0τα, λ>γ�ντας«μηδQν 7ρ&;ειν» �_τε κι αWτ" τ" rδι� δQν τ" 7ρ&;�υμε (δηλ. δQνλ>γ�με =τι ε[ναι δικ� μας �ρ3# αWτ?).

$Aκ?μη �8 δ�γματικ�D Xπ�στηρ&;�υν =τι �8 Σκεπτικ�D�ναιρ�0ν καD τ#ν rδια τ#ν ;ω�, �<�0 �π�ρρ&πτ�υν =λα =σα συνι-στ�0ν τ#ν ;ω�. O8 Σκεπτικ�D τ�Vς �παντ�0ν =τι ψε�δ�νται. Δι?τιδQν �ρν�0νται =τι ^λ>π�υμε, �λλC τ" πfς ^λ>π�υμε, δQν τ"J>ρ�υν. Δι?τι ^>^αια ]κε9ν� π�V <α&νεται, λ>γ�υν, παραδε3?-μεθα, δ&3ως νC παραδε3Rμεθα =τι καD στ#ν πραγματικ?τηταε[ναι τ>τ�ι� π�V <α&νεται. KαD =τι τ" π0ρ κα&ει, τ" αZσθαν?μεθα.�Aν =μως S3gη καυστικ# <�σι, sν δηλ. ε[ναι | <�σις τ�υ νC κα&gη,]π$ αWτ�0 τ�0 ;ητ�ματ�ς =μως δQν λ>γ�με μετC ^ε^αι?τητ�ς =τιαWτ" Zσ3�ει.

105. $Eπ&σης ^λ>π�με =τι κ2π�ι�ς κινε9ται � <θε&ρεται(<�ρε9ται κατ$ aλλην γρα<�ν). Πfς =μως γ&ν�νται αWτC δQνγνωρ&;�με. $Eμε9ς, λ>γ�υν, �ντιτασσ?μεθα μ?ν�ν στ#ν dπισθεντfν <αιν�μ>νων aγνωστη �Wσ&α. Δι?τι ^>^αια, =ταν λ>γωμε =τιμιC εZκ?να S3ει πρ�εJ�3>ς, περιγρ2<�με αWτ" π�V <α&νεται.cOταν =μως π�0με π}ς δQν S3ει πρ�εJ�3>ς, δQν μιλuμε πιC γι$αWτ" π�V <α&νεται �λλC γιC κ2τι 2λλ�. KαD γι$ αWτ"ν τ"ν λ?γ� 7T&μων λ>γει στ"ν «Π�θωνα» =τι δQν ^γ'κε π�τQ SJω �π" τ#νσυν�θεια. $AλλC καD στ�Vς «�Iνδαλμ�Gς» λ>γει τC nJ'ς:

9δUλων, μ�να δ� τ� π�θη γιν<σκ�μεν. τ8 μ�ν γ�ρ 7τι=ρ4μεν =μ�λ�γ�.μεν κα� τ8 7τι τ�δε ν��.μεν γιν<σκ�-μεν, π4ς δ� =ρ4μεν K π4ς ν��.μεν 9γν��.μεν" κα� 7τι τ�δελευκ8ν $α0νεται διηγηματικ4ς λ�γ�μεν, �? δια>ε>αι��με-ν�ι ε; κα� aντως 'στ0.

Περ� δ� τ!ς O?δ�ν =ρ0)ω $ων!ς κα� τ4ν =μ�0ων λ�γ�-μεν 1ς �? δ�γμ�των" �? γ�ρ ε;σιν 7μ�ια τF4 λ�γειν 7τισ$αιρ�ειδUς 'στιν = κ�σμ�ς. 9λλ� γ�ρ τ8 μ�ν Dδηλ�ν, α� δ�'2�μ�λ�γUσεις ε;σ0 [τ8 μ�ν Dδηλ�ν]. 'ν Fv �nν λ�γ�μενμηδ�ν =ρ0)ειν, �?δ� α?τ8 τ�.τ� =ρ0)�μεν.

Π�λιν �� δ�γματικ�0 $ασιν κα� τ8ν >0�ν α?τ�Gς9ναιρε�ν, 'ν FFv π�ντ� 'κ>�λλ�υσιν '2 vν = >0�ς συν�στη-κεν.�� δ� ψε�δεσθα0 $ασιν α?τ��ς" �? γ�ρ τ8 =ρJν9ναιρε�ν, 9λλ� τ8 π4ς =ρJν 9γν�ε�ν. κα� γ�ρ τ8 $αιν�με-ν�ν τιθ�μεθα, �?� 1ς κα� τ�ι�.τ�ν aν. κα� 7τι τ8 π.ρ κα0εια;σθαν�μεθα" ε; δ� $�σιν @�ει καυστικWν 'π���μεν.

Kα� 7τι κινε�τα0 τις >λ�π�μεν, κα� 7τι $θε0ρεται" π4ς δ�τα.τα γ0νεται �?κ \σμεν. μ�ν�ν �nν, $ασ0ν, 9νθιστ�μεθαπρ8ς τ� παρυ$ιστ�μενα τ��ς $αιν�μ�ν�ις Dδηλα. κα� γ�ρ7τε τWν ε;κ�να '2���ς λ�γ�μεν @�ειν, τ8 $αιν�μεν�ν δια-σα$�.μεν" 7ταν δ� ε\πωμεν μW @�ειν α?τWν '2���ς, �?κ�τι� $α0νεται Lτερ�ν δ� λ�γ�μεν" 7θεν κα� = T0μων 'ν τF4Π�θων0 (PPF 9 B 81) $ησι μW 'κ>ε>ηκ�ναι τWν συνUθειαν.κα� 'ν τ��ς �Iνδαλμ��ς �kτω λ�γει (PPF9 B 69).

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 52 – – 53 –

104

105

Page 29: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�Aλλ� τ8 $αιν�μεν� ε3ναι παντ�δ�ναμ� =π�υδUπ�τεκι ^ν παρ�υσιασθ!.

$Eπ&σης στ" «Περ� α;σθUσεων» Sργ� τ�υ λ>γει: «T" μ>λι =τιε[ναι γλυκ" δQν τ" παραδ>3�μαι, τ" δ$ =τι <α&νεται 7μ�λ�γf.

106. �O AZνεσ&δημ�ς ]π&σης στ" πρfτ� ^ι^λ&� τfν «Πυρρω-νε0ων λ�γων» τ�υ λ>γει =τι 7 Π�ρρων τ&π�τε δQν 7ρ&;ει δ�γμα-τικ2, λ?γ�ω τ'ς δυνατ?τητ�ς �ντι<2σεως, �λλC 7δηγε9ται �π" τC<ανερC γεγ�ν?τα. TC rδια �να<>ρει καD στ" «Kατ� σ�$0ας» καDστ" «Περ� )ητUσεως». $AλλC κι 7 Zε0Jις 7 γνRριμ�ς τ�0 AZνεσι-δ�μ�υ στ" «Περ� διττ4ν λ�γων» Sργ� τ�υ, κι 7 $Aντ&�3�ς 7 Λα�-δικεVς κι 7 $Aπελλuς στ"ν «�Aγρ0ππα» τ�υ μ?ν�ν τC <αιν?μεναπαρεδ>3�ντ�. Kατ$ �κ�λ�υθ&αν τ" <αιν?μεν� ε[ναι τ" κριτ�ρι�τfν Σκεπτικfν, =πως Xπ�στηρ&;ει κι 7 AZνεσ&δημ�ς. T#ν rδιαγνRμη S3ει κι 7 $Eπ&κ�υρ�ς.

�O Δημ?κριτ�ς =μως Zσ3υρ&;εται =τι καν>να <αιν?μεν� δQνμπ�ρε9 νC ε[ναι κριτ�ρι� καD �ρνε9ται τ#ν πραγματικ# bπαρJιτ�0 <αιν�μ>ν�υ.

107. $Eναντ&�ν τ�0 ]ν λ?γ�ω κριτηρ&�υ τfν Σκεπτικfν (=τι δηλ.τ" <αιν?μεν� ε[ναι κριτ�ρι�), �8 δ�γματικ�D �ντιτ2σσ�υν =τι=ταν τC rδια <αιν?μενα πρ�Jεν�0ν σQ μuς δια<�ρετικQς παρα-στ2σεις, pνας π�ργ�ς π.3. π�V �π" μακριC <α&νεται στρ�γγυλ"ςκι �π" κ�ντC τετρ2γων�ς, 7 Σκεπτικ"ς sν μQν δQν παραδε3θg'καμμι2, θC ε[ναι �ν&καν�ς νC κ2νgη 7π�ιαδ�π�τε ]ν>ργεια. �Aν δQ�κ�λ�υθ�σgη τ#ν μιC �π" τDς δ�� �π?ψεις, δQν �π�δ&δει πλ>�νrση �J&α σ$ =λα τC <αιν?μενα. Σ$ αWτC �8 Σκεπτικ�D �παντ�0νπ}ς =ταν πρ�σπ&πτ�υν δια<�ρετικQς ]ντυπRσεις καD τDς δ�� θCτDς π�0νε (μQ τ" rδι� δικα&ωμα) =τι <α&ν�νται.

KαD γι$ αWτ" τC πρ2γματα π�V ε[ναι <ανερC (<αιν?μενα)λ>γ�νται Sτσι, hπλ��στατα δι?τι <α&ν�νται. Σκ�π?ς, ]πιδ&ωJ&ςμας στ#ν ;ω�, �να<>ρ�υν �8 Σκεπτικ�&, πρ>πει νC ε[ναι |«]π�3�», π�V σCν Fσκι�ς τ#ν �κ�λ�υθε9 | �ταραJ&α, | γαλ�νητ'ς ψυ3'ς =πως λ>γ�υν 7 T&μων καD 7 AZνεσ&δημ�ς.

9λλ� τ8 $αιν�μεν�ν π�ντEη σθ�νει �_περ ^ν @λθEη.

κα� 'ν τ��ς Περ� α;σθUσε<ν (PPF 9 B 74) $ησι, «τ8 μ�λι 7τι'στ� γλυκG �? τ0θημι, τ8 δ� 7τι $α0νεται =μ�λ�γ4».

Kα� A;νεσ0δημ�ς 'ν τF4 πρ<τFω Πυρρωνε0ων λ�γων�?δ�ν $ησιν =ρ0)ειν τ8ν Π�ρρωνα δ�γματικ4ς δι� τWν9ντιλ�γ0αν, τ��ς δ� $αιν�μ�ν�ις 9κ�λ�υθε�ν. τα?τ� δ�λ�γει κ9ν τF4 Kατ� σ�$0ας κ9ν τF4 Περ� )ητUσεως. 9λλ�κα� Zε.2ις = A;νεσιδUμ�υ γν<ριμ�ς 'ν τF4 Περ� διττ4νλ�γων (fg. 281 Deichgräber) κα� �Aντ0���ς = Λα�δικεGς κα��AπελλJς 'ν τF4 �Aγρ0ππ5α τιθ�ασι τ� $αιν�μενα μ�να. @στιν�nν κριτUρι�ν κατ� τ�Gς σκεπτικ�Gς τ8 $αιν�μεν�ν, 1ςκα� A;νεσ0δημ�ς $ησιν" �kτω δ� κα� �Eπ0κ�υρ�ς. Δημ�κρι-τ�ς δ� μηδ�ν ε3ναι τ4ν $αιν�μ�νων, τ� δ� μW ε3ναι.

Πρ8ς τ�.τ� τ8 κριτUρι�ν τ4ν $αιν�μ�νων �� δ�γματι-κ�0 $ασιν 7τι 7τ� 9π8 τ4ν α?τ4ν δι�$�ρ�ι πρ�σπ0πτ�υσι$αντασ0αι, 1ς 9π8 τ�. π�ργ�υ K στρ�γγ�λ�υ K τετραγ<-ν�υ, = σκεπτικ8ς ε; μ�ν �?δετ�ραν πρ�κρινε�, 9πρακτUσει"ε; δ� τE! cτ�ρ5α κατακ�λ�υθUσει, �?κ�τι τ8 ;σ�σθεν�ς, $ασ0,τ��ς $αιν�μ�ν�ις 9π�δ<σει. πρ8ς ��ς �� σκεπτικ�0 $ασιν7τι 7τε πρ�σπ0πτ�υσιν 9λλ��αι $αντασ0αι, cκατ�ρας'ρ�.μεν $α0νεσθαι" κα� δι� τ�.τ� τ� $αιν�μενα τιθ�ναι7τι $α0νεται. τ�λ�ς δ� �� σκεπτικ�0 $ασι τWν 'π��Uν, E�σκιJς τρ�π�ν 'πακ�λ�υθε� h 9ταρα20α, #ς $ασιν �s τεπερ� τ8ν T0μωνα κα� A;νεσ0δημ�ν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 54 – – 55 –

106

107

Page 30: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

108. Δι?τι γιC =σα ε[ναι στ" 3>ρι μας νC τ$ �π�<ασ&σωμε, �_τεθC ]πιδιRJωμε τ�0τα �_τε θ’ �π�<�γωμε ]κε9να. cOσα =μως δQνε[ναι στ" 3>ρι μας �λλC κατ$ �ν2γκην γ&ν�νται, δQν μπ�ρ�0με νCτC �π�<�γωμε, =πως π.3. ε[ναι | πε9να, | δ9ψα, 7 π?ν�ς. Δι?τιδQν ε[ναι δυνατ"ν νC τC μετακιν�σωμε αWτC μQ τ#ν δ�ναμι τ�0λ�γικ�0, μQ ]πι3ειρ�ματα.

KαD =ταν τ�Vς λ>γ�υν �8 δ�γματικ�D =τι δQν δ>3εται 7 Σκε-πτικ"ς νC ;' σ$ pνα τ>τ�ι� διαν�ητικ" πλα&σι� tστε νC μ#�π�<�γgη νC <2gη καD τ"ν πατ>ρα τ�υ, sν διατα3θg' νC τ" κ2νgη, �8Σκεπτικ�D �παντ�0ν =τι ε[ναι 8καν�D Sτσι νC ;�0ν tστε νCσυγκρατ�0ν τ#ν κρ&σι τ�υς σQ ;ητ�ματα π�V θC �<�ρ�0ν στ#ν�να;�τησι τ'ς �λ�θειας καD d3ι σQ ;ητ�ματα π�V �<�ρ�0ν στ#ν;ω# καD στ#ν λ'ψι πρ�<υλ2Jεων.

Kι Sτσι μπ�ρ�0με, λ>γ�υν, καD νC ]πιδιRκωμε � νC �π�<ε�-γωμε pνα πρuγμα σ�μ<ωνα μQ τ#ν καθιερωμ>νη συν�θεια, καDνC τηρ�0με τ�Vς ν?μ�υς καD τC Sθιμα. Mερικ�D 8στ�ρικ�D Xπ�στη-ρ&;�υν =τι τ#ν �π2θεια � τ#ν πρα?τητα Sθεταν �8 Σκεπτικ�D `ςσκ�π"ν τ'ς ;ω'ς.

12. TIMΩN

109. �O ]κ τfν |μετ>ρων14 $Aπ�λλων&δης 7 NικαεVς γρ2<ειστC σ3?λι2 τ�υ ]πD τfν «Σ0λλων» π�V τC �<ι>ρωσε στ"ν Tι^>ρι�Kα&σαρα =τι 7 T&μων15 /ταν γι"ς τ�0 Tιμ2ρ3�υ �π" τ"ν Φλει-

OCτε γ�ρ τ�δε cλ��μεθα K τα.τα $ευ2�μεθα 7σα περ�hμJς 'στι" τ� δ� 7σα μU 'στι περ� hμJς, 9λλ� κατ� 9ν�γκην,�? δυν�μεθα $ε�γειν, 1ς τ8 πειν!ν κα� διψ!ν κα� 9λγε�ν"�?κ @στι γ�ρ λ�γFω περιελε�ν τα.τα. λεγ�ντων δ� τ4ν δ�γ-ματικ4ν 1ς δυνUσεται >ι�.ν = σκεπτικ8ς μW $ε�γων τ�, ε;κελευσθε0η, κρε�υργε�ν τ8ν πατ�ρα, $ασ�ν �� σκεπτικ��περ� τ4ν δ�γματικ4ν 1ς δυνUσεται >ι�.ν )ητUσεων9π��ων, �? περ� τ4ν >ιωτικ4ν κα� τηρητικ4ν" #στε κα�α�ρ��μεθ� τι κατ� τWν συνUθειαν κα� $ε�γ�μεν κα� ν�μ�ις�ρ<μεθα. τιν�ς δ� κα� τWν 9π�θειαν Dλλ�ι δ� τWν πρα�-τητα τ�λ�ς ε;πε�ν $ασι τ�Gς σκεπτικ��ς.

TIMΩN

�Aπ�λλων0δης = NικαεGς = παρ� hμ4ν 'ν τF4 πρ<τFω τ4νE;ς τ�Gς Σ0λλ�υς Qπ�μνUματι, | πρ�σ$ωνε� Tι>ερ0Fω Kα0-σαρι, $ησ� τ8ν T0μωνα ε3ναι πατρ8ς μ�ν Tιμ�ρ��υ,

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 56 – – 57 –

108

109

14. «$Aπ�λλων&δης 7 NικαεVς 7 παρ$ |μfν». MQ τ" «7 παρ’ |μfν» ]νν�ε9=τι 7 $Aπ�λλων&δης /ταν συμπατριRτης τ�υ, � =τι κι$ αWτ"ς /ταν �παδ"ς τ'ςσκεπτικ'ς θεωρ&ας, =πως κι$ 7 rδι�ς;

15. jE;ησε γ�ρω στC 320 - 230 π.X. ΔQν πρ>πει νC συγ3>εται πρ"ς τ"ν κατC

τ#ν ]π�3#ν τ�0 Περικλ>�υς ;�σαντα γνωστ"ν μισ2νθρωπ�ν T&μωνα τ"ν$Aθηνα9�ν. Bι^λι�γρα<&α: Bλ. �νωτ. σημ. 1. KαD EWσε^&�υ «EWαγγελικ# πρ�-παρασκευ�».

Page 31: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�0ντα (τ'ς Πελ�π�νν�σ�υ). N>�ς S3ασε τ�Vς γ�νε9ς τ�υ καDSγινε 3�ρευτ#ς σQ θ>ατρ�. $AλλC γρ�γ�ρα �ντιπ2θησε αWτ#ν τ#ν�πασ3?λησι καD π'γε στC M>γαρα, στ"ν Στ&λπωνα, κι Sμενεκ�ντ2 τ�υ. $AλλC bστερα �π" κ2μπ�σ�ν καιρ" ]π>στρεψε στ"σπ&τι τ�υ καD νυμ<ε�θηκε. MετC π'γε στ"ν Π�ρρωνα, στ#νjHλιδα, μα;D μQ τ#ν γυνα9κα τ�υ, κι Sμεινε ]κε9 `σ?τ�υ γενν�θη-καν τC παιδι2 τ�υ. T"ν μεγαλ�τερ� γι? τ�υ τ"ν �ν?μασε �2νθ�,τ"ν ]σπ��δασε Zατρ" καD τ"ν Sκανε κληρ�ν?μ� τ�υ.

110. �Yπ'ρJε δQ �ν�μαστ"ς αWτ"ς 7 γι?ς τ�υ, =πως μαρτυρε9 7Σωτ&ων στ" nνδ>κατ� ^ι^λ&� τ�υ. �O T&μων ]ν τ�f μεταJ�,εXρεθεDς aνευ π?ρων ;ω'ς, S<υγε γιC τ"ν �Eλλ�σπ�ντ� καD τ#νΠρ�π�ντ&δα. �Ως δ2σκαλ�ς στ#ν Xαλκηδ?να α_Jησε �κ?μαπερισσ?τερ� τ#ν <�μη τ�υ. $A<�0 ]κ>ρδισε π�λλC 3ρ�ματα, π'γεστ#ν $Aθ�να, =π�υ Sμεινε, tσπ�υ π>θανε ]κτ"ς �π" λ&γ� δι2-στημα κατC τ" 7π�9� δι>μεινε στ#ν Θ�^α. �Hταν δQ γνωστ"ς καDστ"ν $Aντ&γ�ν� τ"ν ^ασιλ>α καD στ"ν Πτ�λεμα9� τ"ν Φιλ2δελ<�,=πως 7 rδι�ς στ�Vς «�I�μ>�υς » τ�υ �να<>ρει16.

�Hταν δQ καD <ιλ�π?της, λ>γει 7 $Aντ&γ�ν�ς, καD =ταν τ�0Sμενε καιρ"ς �π" τ#ν <ιλ�σ�<&α Sγρα<ε π�ι�ματα. TC 7π�9απεριλαμ^2ν�υν Sπη, τραγωδ&ες, σατιρικC δρ2ματα, τρι2ντακωμωδ&ες καD nJ�ντα τραγωδ&ες, καθ}ς καD σ&λλ�υς καD αZσ3ρ2,aσεμνα π�ι�ματα.

111. �Yπ2ρ3�υν δQ καD Jακ�υστC Sργα δικ2 τ�υ ]κτειν?μενασQ 20.000 στ&3�υς π�V τC μνημ�νε�ει κι 7 $Aντ&γ�ν�ς 7 Kαρ�-στι�ς, 7 7π�9�ς Sγραψε καD μιC ^ι�γρα<&α τ�υ.

Φλι�σι�ν δ� τ8 γ�ν�ς" ν��ν δ� καταλει$θ�ντα ��ρε�ειν,@πειτα καταγν�ντα 9π�δημ!σαι ε;ς M�γαρα πρ8ς Στ0λ-πωνα" κ9κε0νFω συνδιατρ0ψαντα αnθις 'πανελθε�ν �\καδεκα� γ!μαι. ε3τα πρ8ς Π�ρρωνα ε;ς dHλιν 9π�δημ!σαι μετ�<τ!ς> γυναικ8ς κ9κε� διατρ0>ειν Lως α?τF4 πα�δες 'γ�ν�-ντ�, vν τ8ν μ�ν πρεσ>�τερ�ν }�νθ�ν 'κ�λεσε κα�;ατρικWν 'δ0δα2ε κα� δι�δ���ν τ�. >0�υ κατ�λιπεν.

gO δ� 'λλ�γιμ�ς �ν, 1ς κα� Σωτ0ων 'ν τF4 cνδεκ�τFω$ησ0ν. 9π�ρ4ν μ�ντ�ι τρ�$4ν 9π!ρεν ε;ς τ8ν gEλλUσπ�ν-τ�ν κα� τWν Πρ�π�ντ0δα" 'ν Xαλκηδ�νι τε σ�$ιστε�ων 'π�πλ��ν 9π�δ��!ς j2ι<θη" 'ντε.θ�ν τε π�ρισ�μεν�ς 9π!ρενε;ς �AθUνας, κ9κε� δι�τρι>ε μ��ρι κα� τελευτ!ς, ]λ0γ�ν �ρ�-ν�ν ε;ς ΘU>ας διαδραμ<ν. 'γν<σθη δ� κα� �Aντιγ�νFω τF4>ασιλε� κα� Πτ�λεμα0Fω τF4 Φιλαδ�λ$Fω, 1ς α?τ8ς 'ν τ��ς;�μ>�ις αQτF4 μαρτυρε�.

dHν δ�, $ησ�ν = �Aντ0γ�ν�ς (Wil, p. 42), κα� $ιλ�π�τηςκα� 9π8 τ4ν $ιλ�σ�$ων ε; σ��λ�)�ι π�ιUματα συν�-γρα$ε" κα� γ�ρ κα� @πη κα� τραγFωδ0ας κα� σατ�ρ�υς (κα�δρ�ματα κωμικ� τρι�κ�ντα, τ� δ� τραγικ� c2Uκ�ντα) σ0λ-λ�υς τε κα� κινα0δ�υς.

Φ�ρεται δ� α?τ�. κα� καταλ�γ�δην >ι>λ0α ε;ς 'π4ν τε0-ν�ντα μυρι�δας δ��, vν κα� �Aντ0γ�ν�ς = Kαρ�στι�ς (Wil.,p. 42) μ�μνηται, 9ναγεγρα$uς α?τ�. κα� α?τ8ς τ8ν >0�ν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 58 – – 59 –

110

111

16. jIσως νC πρ?κειται γιC τ�Vς Σ&λλ�υς.

Page 32: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

O8 «Σ0λλ�ι» �π�τελ�0νται �π" τρ&α ^ι^λ&α, στC 7π�9α �π"τ#ν σκ�πι2 τ�υ `ς Σκεπτικ"ς λ�ιδ�ρε9 καD σατιρ&;ει =λ�υς τ�Vςδ�γματικ��ς, μετα3ειρι;?μεν�ς τ#ν μ�ρ<# τ'ς παρωδ&ας. T"πρfτ� ^ι^λ&� ε[ναι διατυπωμ>ν� σQ πρfτ� πρ?σωπ�. T" δε�τερ�καD τρ&τ� σQ μ�ρ<# διαλ?γ�υ. Δι?τι παριστ2νει τ"ν nαυτ? τ�υ νCρωτ2gη τ"ν �εν�<2νη τ"ν K�λ�<Rνι� γιC =λ�υς τ�Vς <ιλ�σ?-<�υς μQ τ#ν σειρC καD αWτ"ς ν’ �παντu. Στ" δε�τερ� πρ?κειταιγιC τ�Vς παλαι?τερ�υς <ιλ?σ�<�υς, στ" τρ&τ� γιC τ�Vς νεRτε-ρ�υς. Γι$ αWτ" τ" ε[παν καD «�Eπ0λ�γ�».

112. T" δQ πρfτ� ^ι^λ&� περι>3ει τC rδια πρ2γματα, ]κτ"ς τ�0=τι | π�&ησις ε[ναι μ�ν�πρ?σωπ�ς, δηλ. μ�ν?λ�γ�ς.

$Aρ3&;ει `ς nJ'ς:

�EλJτε κατ� δ4 τ<ρα 'σε�ς, �� σ�$ιστα� �� π�λυπρ�γμ�νες.

Π>θανε γ�ρω στC ]νεν�ντα, =πως μuς ^ε^αιRνει 7 $Aντ&γ�ν�ςκι 7 Σωτ&ων. Γι$ αWτ"ν aκ�υσα π}ς /ταν nτερ?<θαλμ�ς, δηλαδ#ε[3ε pνα μ?ν� μ2τι γερ?. Γι$ αWτ" καD συν�θι;ε νC �ν�μ2;gη τ"νnαυτ? τ�υ K�κλωπα. �Yπ'ρJε κι pνα aλλ�ς T&μων, 7 T&μων 7μισ2νθρωπ�ς.

�O <ιλ?σ�<�ς /ταν καD <ιλ?κηπ�ς, δηλ. τ�0 aρεσε | κηπ�υ-ρικ# καD �σ3�λε9τ� �π�κλειστικC μQ τDς δικ>ς τ�υ Xπ�θ>σεις,=πως �να<>ρει 7 $Aντ&γ�ν�ς. Π2ντως Xπ2ρ3ει μ&α παρ2δ�σις =τι7 �IερRνυμ�ς 7 περιπατητικ"ς ε[πε γι’ αWτ"ν τC nJ'ς: =πως γ&νε-ται στ�Vς Σκ�θες =π�υ καD �8 <ε�γ�ντες τ�Jε��υν καD �8 διRκ�-ντες, Sτσι καD �π" τ�Vς <ιλ�σ?<�υς, =σ�ι ]πιδιRκ�υν θηρε��υντ�Vς μαθητ>ς, �8 δQ <ε�γ�ντες, =πως καD 7 T&μων.

113. �Hταν δQ καD τα3Vς στ" νC καταν�g' τ" κ2θε τι καD νC τ"κ�ρ�ϊδε�gη. �Hταν καD <ιλ�γρ2μματ�ς (τ�0 aρεσε δηλ. νC γρ2<gη)καD 8καν"ς νC κατασκευ2;gη μ�θ�υς (Xπ�θ>σεις, πλ�κQς) γιC τ�Vςπ�ιητQς καD νC συνεργ2;εται σQ δρ2ματα. jEδιδε δQ Xλικ" γιC τDςτραγωδ&ες τ�υς σQ δ�� δραματικ�Vς π�ιητ>ς, στ"ν $Aλ>Jανδρ�(�π" τ#ν AZ�λ&δα) καD στ"ν cOμηρ� (�π" τ" Bυ;2ντι�).

τ4ν δ� Σ0λλων τρ0α 'στ0ν, 'ν �bς 1ς ^ν σκεπτικ8ς tνπ�ντας λ�ιδ�ρε� κα� σιλλα0νει τ�Gς δ�γματικ�Gς 'νπαρFωδ0ας ε\δει. vν τ8 μ�ν πρ4τ�ν α?τ�διUγητ�ν @�ει τWνcρμηνε0αν, τ8 δ� δε�τερ�ν κα� τρ0τ�ν 'ν διαλ�γ�υ σ�Uματι.$α0νεται γ�.ν 9νακρ0νων }εν�$�νην τ8ν K�λ�$<νι�νπερ� cκ�στων, = δ� α?τF4 διηγ��μεν�ς 'στι" κα� 'ν μ�ν τF4δευτ�ρFω περ� τ4ν 9ρ�αι�τ�ρων, 'ν δ� τF4 τρ0τFω περ� τ4νQστ�ρων" 7θεν δW α?τF4 τινες κα� �Eπ0λ�γ�ν 'π�γραψαν.

T8 δ� πρ4τ�ν τα?τ� περι��ει πρ�γματα, πλWν 7τι μ�ν�-πρ�σωπ�ς 'στιν h π�0ησις" 9ρ�W δ� α?τF4 �δε (PPF 9 B I),

@σπετε ν.ν μ�ι 7σ�ι π�λυπρ�γμ�ν�ς 'στε σ�$ιστα0.

�Eτελε�τησε δ� 'γγGς 'τ4ν 'νενUκ�ντα, #ς $ησιν =�Aντ0γ�ν�ς (Wil, p. 43) κα� Σωτ0ων 'ν τF4 cνδεκ�τFω. τ�.τ�ν'γu κα� cτερ�$θαλμ�ν +κ�υσα, 'πε� κα� α?τ8ς αQτ8νK�κλωπα 'κ�λει. γ�γ�νε κα� Lτερ�ς T0μων = μισ�νθρω-π�ς.

gO δ� �nν $ιλ�σ�$�ς κα� $ιλ�κηπ�ς �ν σ$�δρα κα� ;δι�-πρ�γμων, 1ς κα� �Aντ0γ�ν�ς $ησι (Wil., p. 43). λ�γ�ς γ�.νε;πε�ν gIερ<νυμ�ν τ8ν περιπατητικ8ν 'π� α?τ�., “gΩς παρ�τ��ς Σκ�θαις κα� �� $ε�γ�ντες τ�2ε��υσι κα� �� δι<κ�ντες,�kτω τ4ν $ιλ�σ�$ων �� μ�ν δι<κ�ντες θηρ4σι τ�Gς μαθη-τ�ς, �� δ� $ε�γ�ντες, καθ�περ κα� = T0μων».

dHν δ� κα� ]2Gς ν�!σαι κα� διαμυκτηρ0σαι" $ιλ�γρ�μ-ματ�ς τε κα� τ��ς π�ιητα�ς μ�θ�υς γρ�ψαι �καν8ς κα� δρ�-ματα συνδιατιθ�ναι. μετεδ0δ�υ δ� τ4ν τραγFωδι4ν �Aλε-2�νδρFω κα� gOμUρFω.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 60 – – 61 –

112

113

Page 33: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Θ�ρυ^��μεν�ς �π" τDς Xπηρ>τριες καD τC σκυλι2, σταματ�0σενC γρ2<gη, ]πειδ# π2νω �π$ =λα Fθελε |συ3&α. Λ>γ�υν δQ τ"νρRτησε κι 7 (π�ιητ#ς) jAρατ�ς πfς θ’ �π�κτ�σgη �κ>ραια τ#νπ�&ησι τ�0 �Oμ�ρ�υ, καD ]κε9ν�ς τ�0 �π2ντησε =τι αWτ" θC τ"]πιτ�3gη sν μελετu τC �ρ3α9α �ντ&γρα<α καD d3ι τC διωρθωμ>να.

114. Πεταμ>να δf καD κε9 κι �κατ2στατα /ταν τC π�ι�ματ2τ�υ. Γι$ αWτ" καD κ2π�τε π�V π'γε νC δια^2σgη κ2τι �π" τC δικ2τ�υ στ"ν ρ�τ�ρα ZRπυρ� καD Jετυλ&σσ�ντας τDς σελ&δες �π�γ-γελλε =,τι παρ�υσια;?ταν (τ?τε τC ^ι^λ&α /σαν ρ?λ�ι), =τανS<θασε στ#ν μ>ση ^ρ'κε τ" κ�μμ2τι π�V μ2ταια ε[3ε �να;ητ�-σει. T?σ� �δι2<�ρ�ς /ταν.

$Eπ&σης περπατ�0σε τ?σ� aνετα (κεν" στ" κε&μεν�) π�Vμπ�ρ�0σε καD 3ωρDς νC <2gη νC ^αδ&;gη. Λ>γ�υν δQ =τι =ταν ε[δεκ2π�ια |μ>ρα τ"ν $Aρκεσ&λα� νC δι>ρ3εται �π" τ#ν �γ�ρC τfνKερκRπων, «T& δ�υλειC S3εις ]σV ]δf �ν2μεσα σ$ ]μuς τ�Vς]λε�θερ�υς;» τ�0 ε[πε. KαD συν�θι;ε νC λ>γgη ]ν εrδει παρ�ιμ&ας]ναντ&�ν ]κε&νων π�V ]δ>3�ντ� τ#ν �Jι�πιστ&α τfν αZσθ�σεων=ταν τ#ν συν�δε�gη | ]κ μ>ρ�υς τ�0 ν�0 πηγ2;�υσα μαρτυρ&α:

jE<τιαJαν nταιρ&α 7 $Aτταγuς κι 7 N�υμ�νι�ς17.Συν�θι;ε δQ ν’ �στειε�εται κατC τ"ν �κ?λ�υθ� τρ?π�: ΣQ

]κε9ν�ν π�V �π�ρ�0σε γιC =λα, τ�0 ε[πε: «Γιατ& δQν �π�ρε9ς καDγιC τ" =τι, ]νf εrμαστε τρε9ς, S3�με τ>σσερα μ2τια;». Δι?τι αWτ"ςκι 7 μαθητ�ς τ�υ Δι�σκ�υρ&δης /ταν «nτερ?<θαλμ�ι» (ε[3ανγερ" μ?ν� pνα μ2τι), ]νf � ]ρωτRμεν�ς ε[3ε καD τC δυ? τ�υμ2τια γερ2.

115. cOταν τ"ν ρRτησε 7 $Aρκεσ&λα�ς γιατD S<υγε �π" τ#νΘ�^α κι /λθε στ#ν $Aθ�να, «ΓιC νC γελf S3�ντας πλ�ρη τ#ν θ>ασας», �πεκρ&θη. �Ωστ?σ�, ]νf τ"ν ]πικρ&νει τ"ν $Aρκεσ&λα�στ�Vς «Σ0λλ�υς», =μως τ"ν ]παινε9 στ" Sργ� τ�υ τ" ]πιγρα<?-μεν� «�Aρκεσιλ��υ περ0δειπν�ν» ($Eπικ�δει� Συμπ?σι� τ�0$Aρκεσιλ2�υ).

θ�ρυ>��μεν�ς θ � Qπ8 τ4ν θεραπαιν4ν κα� κυν4ν 'π�0ειμηδ�ν, σπ�υδ�)ων περ� τ8 jρεμ�)ειν. $ασ� δ� κα� ZAρατ�νπυθ�σθαι α?τ�. π4ς τWν gOμUρ�υ π�0ησιν 9σ$αλ! κτU-σαιτ�, τ8ν δ� ε;πε�ν, “ε; τ��ς 9ρ�α0�ις 9ντιγρ�$�ις 'ντυγ-��ν�ι κα� μW τ��ς +δη διωρθωμ�ν�ις».

E;κ! τε α?τF4 @κειτ� τ� π�ιUματα, 'ν0�τε hμ0>ρωτα"#στε κα� Zωπ�ρ5Fω τF4 oUτ�ρι 9ναγιν<σκ�ντ� τι 'πιτυλ0τ-τειν κα� κατ� τ8 'πελθ8ν διε2ι�ναι" 'λθ�ντα τ� '$� hμισε0ας,�kτως εQρε�ν τ8 9π�σπασμα τ�ως 9γν��.ντα. τ�σ�.τ�ν�ν 9δι�$�ρ�ς. 9λλ� κα� εCρ�υς, 1ς μηδ� 9ριστJν συγ-�ρ�νε�ν. $ασ� δ� α?τ8ν �Aρκεσ0λα�ν θεασ�μεν�ν δι� τ4νKερκ<πων ;�ντα, ε;πε�ν «τ0 σG δε.ρ�, @νθαπερ hμε�ς ��'λε�θερ�ι;» συνε��ς τε 'πιλ�γειν ε;<θει πρ8ς τ�Gς τ�ςα;σθUσεις μετ� 'πιμαρτυρ�.ντ�ς τ�. ν�. 'γκρ0ν�ντας,

συν!λθεν 9τταγJς τε κα� ν�υμUνι�ς.

E;<θει δ� κα� πα0)ειν τ�ια.τα. πρ8ς �nν τ8ν θαυμ�)�νταπ�ντα @$η, «τ0 δ� �? θαυμ�)εις 7τι τρε�ς aντες τ�τταρας@��μεν ]$θαλμ��ς;» �ν δ� α?τ�ς τε cτερ�$θαλμ�ς κα� =Δι�σκ�υρ0δης μαθητWς α?τ�., κα� = πρ8ς �ν @λεγεν QγιUς.

�Eρωτηθε�ς δ� π�τε Qπ8 τ�. �Aρκεσιλ��υ δι� τ0 παρε0η'κ Θη>4ν, @$η, «sν� QμJς 9ναπεπταμ�ν�υς =ρ4ν γελF4».7μως δ� καθαπτ�μεν�ς τ�. �Aρκεσιλ��υ 'ν τ��ς Σ0λλ�ις'πEUνεκεν α?τ8ν <'ν> τF4 'πιγρα$�μ�νFω �Aρκεσιλ��υ περι-δε0πνFω.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 62 – – 63 –

114

115

17. �Hταν δ�� μεγ2λ�ι �πατεfνες τ'ς ]π�3'ς τ�0 T&μων�ς.

Page 34: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Kαν>νας δQ τ"ν διεδ>3θη, �να<>ρει 7 Mην?δ�τ�ς, �λλC διε-κ?πη | συν>3εια τ'ς σ3�λ'ς `σ?τ�υ τ#ν ]παν&δρυσε 7 Πτ�-λεμα9�ς 7 Kυρηνα9�ς. �O Σωτ&ων =μως καD 7 �Iππ?^�τ�ς �να<>-ρ�υν =τι παρακ�λ��θησαν τ#ν διδασκαλ&α τ�υ 7 Δι�σκ�υρ&δης7 K�πρι�ς, 7 Nικ?λ�3�ς 7 P?δι�ς, 7 EW<ρ2νωρ 7 ΣελευκεVς κι 7Πρα�λ�ς (Πρα�λ�υς) �π" τ#ν Tρω2δα. �O τελευτα9�ς τ?σ� καρ-τερικ?ς, τ?σ� aκαμπτ�ς Xπ'ρJε, =πως 8στ�ρε9 7 Φ�λαρ3�ς, tστεsν καD �δ&κως κατηγ�ρ�θηκε, Xπ>μεινε τ#ν ]κτ>λεσ& τ�υ `ς πρ�-δ?τ�υ, �<�0 �παJ&ωσε καD μιC κ�υ^>ντα νC π' στ�Vς συμπα-τριfτες τ�υ π�V τ"ν κατεδ&κασαν18.

116. �H περαιτ>ρω σειρC �π" δ2σκαλ� σQ μαθητ# S3ει `ςnJ'ς: EW<ρ2νωρ, E_^�υλ�ς 7 $AλεJανδρε�ς, Πτ�λεμα9�ς, Σαρ-πηδ}ν καD �Hρακλε&δης, καD AZνεσ&δημ�ς 7 KνRσι�ς π�V SγραψεκαD τC �κτ} ^ι^λ&α τfν «Πυρρωνε0ων λ�γων». KαD | σειρC �π"τ"ν AZνεσ&δημ� συνε3&;εται `ς nJ'ς: Zε�Jιππ�ς 7 συμπατριRτηςτ�υ, Zε0Jις 7 Γωνι?π�υς, $Aντ&�3�ς 7 Λα�δικεVς �π" τ"ν Λ�κ�,Mην?δ�τ�ς 7 Nικ�μηδε�ς, Zατρ"ς ]μπειρικ"ς καD Θειωδuς 7Λα�δικε�ς. T�0 Mην�δ?τ�υ μαθητ#ς Xπ'ρJε 7 �Hρ?δ�τ�ς τ�0$Aρι>ως �π" τ#ν Tαρσ?, καD αWτ�0 7 Σ>Jτ�ς 7 ]μπειρικ"ς(Zατρ"ς) π�V Sγραψε τC δ>κα ^ι^λ&α γιC τ"ν Σκεπτικισμ" καDaλλα κ2λλιστα Sργα. Mαθητ#ς δQ αWτ�0 διετ>λεσε 7 Σατ�ρν9ν�ς7 Kυθηνuς, ]μπειρικ"ς Zατρ"ς καD αWτ?ς19.

T��τ�υ δι�δ���ς, 1ς μ�ν Mην�δ�τ�ς $ησι (FGrH 541 F4), γ�γ�νεν �?δε0ς, 9λλ� δι�λιπεν h 9γωγW Lως α?τWν Πτ�-λεμα��ς = Kυρηνα��ς 9νεκτUσατ�. 1ς δ� gIππ�>�τ�ς $ησικα� Σωτ0ων, διUκ�υσαν α?τ�. Δι�σκ�υρ0δης K�πρι�ς κα�Nικ�λ���ς gP�δι�ς κα� E?$ρ�νωρ ΣελευκεGς Πρα�λ�υς τ�9π8 Tρω�δ�ς, �ς �kτω καρτερικ8ς 'γ�νετ�, καθ� $ησιΦ�λαρ��ς (FGrH 81 F 67) �στ�ρ4ν, #στ� 9δ0κως Qπ�με�ναι1ς 'π� πρ�δ�σ05α κ�λασθ!ναι, μηδ� λ�γ�υ τ�Gς π�λ0ταςκατα2ι<σας.

E?$ρ�ν�ρ�ς δ� διUκ�υσεν EC>�υλ�ς �Aλε2ανδρε�ς, �_Πτ�λεμα��ς, �_ Σαρπηδuν κα� gHρακλε0δης, gHρακλε0δ�υδ� A;νεσ0δημ�ς Kν<σι�ς, 7ς κα� Πυρρωνε0ων λ�γων ]κτuσυν�γραψε >ι>λ0α" �_ Zε�2ιππ�ς = π�λ0της, �_ Zε.2ις =Γωνι�π�υς, �_ �Aντ0���ς Λα�δικεGς 9π8 Λ�κ�υ" τ��τ�υδ� Mην�δ�τ�ς = Nικ�μηδε�ς, ;ατρ8ς 'μπειρικ�ς, κα�ΘειωδJς Λα�δικε�ς" Mην�δ�τ�υ δ� gHρ�δ�τ�ς �Aρι�ωςTαρσε�ς" gHρ�δ�τ�υ δ� διUκ�υσε Σ�2τ�ς = 'μπειρικ�ς, �_κα� τ� δ�κα τ4ν Σκεπτικ4ν κα� Dλλα κ�λλιστα" Σ�2τ�υ δ�διUκ�υσε Σατ�ρν�ν�ς = KυθηνJς, 'μπειρικ8ς κα� α?τ�ς.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION Θ

– 64 – – 65 –

116

18. Bλ. Kλ�μης $AλεJανδρε�ς, Στρωματε�ς, IV, 56.19. jIσως Kυδαθηναιε�ς, �π" τ"ν γνωστ" δ'μ� τ'ς $Aττικ'ς. jHκμασε

κατC τ#ν πρRτη 25ετ&α τ�0 3�υ μ.X. αZfν�ς.

Page 35: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

BIBΛION I

(BIBΛION ΔEKATON)

EΠIKOYPOΣ

1. �O $Eπ&κ�υρ�ς20 τ�0 Nικ�κλ>�υς καD τ'ς Xαιρεστρ2της /ταν$Aθηνα9�ς, Γαργ�ττι�ς κατC τ"ν δ'μ�ν, �π" τ" γ>ν�ς τfνΦιλαϊδfν, =πως μuς πληρ�<�ρε9 7 Mητρ?δωρ�ς στ" «Περ�ε?γενε0ας» ^ι^λ&� τ�υ. KατC τ"ν �Hρακλε&δη («Σωτ0ων�ς �Eπι-τ�μW») καD aλλ�υς 8στ�ρικ�Vς 7 $Eπ&κ�υρ�ς γενν�θηκε στ#ν Σ2μ�=ταν �8 $Aθηνα9�ι Sστειλαν ]κε9 (τ" 352) κληρ�υ3&α (�π�&κ�υς)στ#ν 7π�&α συμπεριελαμ^2νετ� κι 7 πατ>ρας τ�υ. Π'γε στ#ν$Aκαδημ&α σQ |λικ&α 18 ]τfν, τ#ν ]π�3# κατC τ#ν 7π�&α σ3�λ2ρ-3ης /ταν 7 �εν�κρ2της, 7 δQ $Aριστ�τ>λης εXρ&σκετ� στ#ν Xαλ-κ&δα. cOταν π>θανε 7 (M>γας) $Aλ>Jανδρ�ς 7 Mακεδ}ν κι �8$Aθηνα9�ι κληρ�03�ι ]JεδιR3θησαν �π" τ#ν Σ2μ� �π" τ"ν Περ-δ&κκα, 7 $Eπ&κ�υρ�ς S<υγε �π" τ#ν $Aθ�να καD π'γε στ"ν πατ>ρατ�υ στ#ν K�λ�<fνα (τ'ς M. $Aσ&ας).

2. $A<�0 Sμεινε γιC λ&γ�ν καιρ" ]κε9 καD συγκ>ντρωσε π�λ-λ�Vς μαθητ>ς, ]παν'λθε στ#ν $Aθ�να ]πD $AναJικρ2τ�υς. $EπDpνα δι2στημα Sκανε τDς μελ>τες τ�υ μα;D μQ τ�Vς aλλ�υς <ιλ�σ?-<�υς, �λλC μετC παρ�υσ&ασε δικ>ς τ�υ �π?ψεις, �<�0 �δρυσετ#ν 7μRνυμ� σ3�λ�.�O rδι�ς λ>γει =τι /λθε σQ ]πα<# μQ τ#ν <ιλ�-σ�<&α σQ |λικ&α δεκατεσσ2ρων ]τfν. �O $Aπ�λλ?δωρ�ς 7 $Eπι-κ��ρει�ς στ" πρfτ� ^ι^λ&� τ�0 Sργ�υ τ�υ «B0�ς �Eπικ��ρ�υ»γρ2<ει =τι ]στρ2<η πρ"ς τ#ν <ιλ�σ�<&α ]πειδ# �ηδ&ασε δι?τι �8δ2σκαλ�& τ�υ δQν κατRρθωσαν νC τ�0 ]Jηγ�σ�υν τ" ν?ημα τ�0«32�υς» γιC τ" 7π�9� κ2νει λ?γ� 7 �Hσ&�δ�ς.

BIBΛION X

EΠIKOYPOΣ

�Eπ0κ�υρ�ς Nε�κλ��υς κα� Xαιρεστρ�της, �Aθηνα��ς,τ4ν δUμων ΓαργUττι�ς, γ�ν�υς τ�. τ4ν Φιλαϊδ4ν, #ς $ησιMητρ�δωρ�ς 'ν τF4 Περ� ε?γενε0ας (fg. 4 Körte). τ�.τ�ν$ασιν Dλλ�ι τε κα� gHρακλε0δης 'ν τE! Σωτ0ων�ς 'πιτ�μE!(FHG iii. 170) κληρ�υ�ησ�ντων �Aθηνα0ων τWν Σ�μ�ν'κε�θι τρα$!ναι" ]κτωκαιδεκ�τη δ� 'λθε�ν ε;ς �AθUνας,}εν�κρ�τ�υς μ�ν 'ν �Aκαδημε05α, �Aριστ�τ�λ�υς δ� 'ν Xαλ-κ0δι διατρ0>�ντ�ς. τελευτUσαντ�ς δ� �Aλε2�νδρ�υ τ�.Mακεδ�ν�ς κα� τ4ν �Aθηνα0ων 'κπεσ�ντων Qπ8 Περδ0κ-κ�υ μετελθε�ν ε;ς K�λ�$4να πρ8ς τ8ν πατ�ρα" �ρ�ν�ν δ�τινα διατρ0ψαντα α?τ�θι κα� μαθητ�ς 9θρ�0σαντα π�λιν'πανελθε�ν ε;ς �AθUνας 'π� �Aνα2ικρ�τ�υς" κα� μ��ρι μ�ντιν�ς κατ� 'πιμι20αν τ��ς Dλλ�ις $ιλ�σ�$ε�ν, @πειτα ;δ05α9π�<$α0νεσθαι> τWν 9π� α?τ�. κληθε�σαν αsρεσιν συστU-σαντα. '$�ψασθαι δ� $ιλ�σ�$0ας α?τ�ς $ησιν (fg. 179 Us)@τη γεγ�νuς τεσσαρεσκα0δεκα. �Aπ�λλ�δωρ�ς δ� = �Eπι-κ��ρει�ς 'ν τF4 πρ<τFω περ� τ�. �Eπικ��ρ�υ >0�υ $ησ�ν'λθε�ν α?τ8ν 'π� $ιλ�σ�$0αν καταγν�ντα τ4ν γραμμα-τιστ4ν 'πειδW μW 'δυνUθησαν cρμηνε.σαι α?τF4 τ� περ�τ�. παρ� gHσι�δFω ���υς.

– 66 – – 67 –

1

2

20. jE;ησε γ�ρω στC 341-271 π.X.

Page 36: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�O cEρμιππ�ς �να<>ρει =τι στ#ν �ρ3# Sκανε τ"ν γραμματ�δι-δ2σκαλ� (Sκανε δηλ. τ"ν δ2σκαλ� σQ μικρC παιδιC) κι �ργ?-τερα, =ταν εXρ'κε τC ^ι^λ&α τ�0 Δημ�κρ&τ�υ, ]στρ2<η μQ ;'λ�πρ"ς τ#ν <ιλ�σ�<&α.

3. AWτC Xπαιν&σσεται 7 T&μων =ταν λ>γgη:

gO πι8 γ�υρ�υνUσι�ς κα� πι8 σκ�λ�ς 9π8 τ�Gς $υσι-κ��ς, = γι8ς τ�. δασκαλ�κ�υ 9π8 τWν Σ�μ�, = πι89ν�γωγ�ς τ4ν 9νθρ<πων.

Συμ<ιλ�σ�<�0σαν δQ μ$ αWτ"ν μQ τ#ν πρ�τρ�π� τ�υ κι �8τρε9ς �δελ<�& τ�υ, Nε�κλ'ς, Xαιρ>δημ�ς καD $Aριστ?^�υλ�ς,=πως μuς πληρ�<�ρε9 7 Φιλ?δημ�ς 7 $Eπικ��ρει�ς στ" δ>κατ�^ι^λ&� τ'ς «Φιλ�σ�$ων συντ�2εως». $AλλC κι pνας δ�0λ�ς, 7M0ς, συμ<ιλ�σ�<�0σε μα;& τ�υς =πως �να<>ρει 7 Mυρωνιαν"ςστC «xOμ�ια gIστ�ρικ� Kε$�λαια». �O Δι?τιμ�ς =μως 7 Στωϊκ?ς,π�V δι>κειτ� ]3θρικfς πρ"ς αWτ"ν πικρ?τατα, σκληρC αWτ"νδι>^αλε, παρ�υσι2;�ντας πεν�ντα αZσ3ρQς ]πιστ�λQς σCν νCε[ναι γραμμ>νες �π" τ"ν $Eπ&κ�υρ�. jEτσι Sκανε κι pνας aλλ�ςπ�V �π>δωσε στ"ν $Eπ&κ�υρ� aλλες συντ�μRτερες ]πιστ�λQςπ�V πιστε�εται =τι τDς Sγραψε 7 Xρ�σιππ�ς.

4. $AλλC τC rδια Sκαναν κι 7 Π�σειδRνι�ς 7 Στωϊκ"ς κι | σ3�λ�τ�υ καθ}ς καD 7 Nικ?λα�ς καD 7 Σωτ&ων στ" Xπ" τ"ν τ&τλ�ν «Δι�-κλει�ι @λεγ��ι» Sργ� τ�υ. T" rδι� καD 7 Δι�ν�σι�ς 7 �Aλικαρνασ-σε�ς. Δι?τι αWτ�D λ>γ�υν =τι π�γαινε μQ τ#ν μ2να τ�υ στC σπιτ2-κια (σCν διακ�ν�πα&δι), π�V ]δι2^α;ε J?ρκια (καθαρμ��ς), καDμQ τ"ν πατ>ρα τ�υ ]δ&δασκε γρ2μματα (στ�ι3ειRδη) γιC pνα]λεειν" μισθ2ρι�. $AλλC κι =τι κι pνας �π" τ�Vς �δελ<��ς τ�υ /τανμαστρ�π"ς κι =τι συ;�0σε μQ τ#ν nτα&ρα Λε?ντι�. Kι =τι παρ�υ-σ&α;ε σCν δικ� τ�υ τ#ν �τ�μικ# θεωρ&α τ�0 Δημ�κρ&τ�υ καD τ#ν|δ�νικ# τ�0 $Aριστ&ππ�υ. KαD =τι δQν /ταν γν�σι�ς $Aθηνα9�ςπ�λ&της Zσ3υρ&;εται 7 Tιμ�κρ2της κι 7 �Hρ?δ�τ�ς στ" «Περ� �Eπι-κ��ρ�υ '$η>ε0ας» ^ι^λ&� τ�υ.

$ησ� δ� xEρμιππ�ς (FHG iii. 45) γραμματ�διδ�σκαλ�να?τ8ν γεγεν!σθαι, @πειτα μ�ντ�ι περιτυ��ντα τ��ς Δημ�-κρ0τ�υ >ι>λ0�ις 'π� $ιλ�σ�$0αν 5�2αι" δι8 κα� τ8ν T0μωνα$�σκειν περ� α?τ�. (PPF9 B 51) "

kστατ�ς αn $υσικ4ν κα� κ�ντατ�ς, 'κ Σ�μ�υ 'λθuνγραμμ�διδασκαλ0δης, 9ναγωγ�τατ�ς )ω�ντων.

Συνε$ιλ�σ�$�υν δ� α?τF4 πρ�τρεψαμ�νFω κα� �� 9δελ-$�� τρε�ς, aντες Nε�κλ!ς Xαιρ�δημ�ς �Aριστ�>�υλ�ς,καθ� $ησι Φιλ�δημ�ς = �Eπικ��ρει�ς 'ν τF4 δεκ�τFω τ!ς τ4ν$ιλ�σ�$ων συντ�2εως" 9λλ� κα� δ�.λ�ς M.ς aν�μα, καθ�$ησι Mυρωνιαν8ς 'ν gOμ�0�ις �στ�ρικ��ς κε$αλα0�ις (FHGiv. 455). Δι�τιμ�ς δ� = Στωικ8ς δυσμεν4ς @�ων πρ8ς α?τ8νπικρ�τατα α?τ8ν δια>�>ληκεν, 'πιστ�λ�ς $�ρων πεντUκ�-ντα 9σελγε�ς 1ς �Eπικ��ρ�υ" κα� = τ� ε;ς Xρ�σιππ�ν9να$ερ�μενα 'πιστ�λια 1ς �Eπικ��ρ�υ συντ�2ας.

�Aλλ� κα� �� περ� Π�σειδ<νι�ν τ8ν Στωικ8ν κα� Nικ�-λα�ς κα� Σωτ0ων 'ν τ��ς δ<δεκα τ4ν 'πιγρα$�μ�νων Δι�-κλε0ων 'λ�γ�ων, O 'στι περ� τ!ς ε;κ�δ�ς, κα� Δι�ν�σι�ς =gAλικαρνασσεGς (fdg. 37 Us. - Rad.). κα� γ�ρ σGν τE! μητρ�περιι�ντα α?τ8ν 'ς τ� �;κ0δια καθαρμ�Gς 9ναγιν<σκειν,κα� σGν τF4 πατρ� γρ�μματα διδ�σκειν λυπρ�. τιν�ςμισθαρ0�υ. 9λλ� κα� τ4ν 9δελ$4ν Lνα πρ�αγωγε�ειν, κα�Λε�ντ0Fω συνε�ναι τ5! cτα0ρ5α. τ� δ� Δημ�κρ0τ�υ περ� τ4ν9τ�μων κα� �Aριστ0ππ�υ περ� τ!ς hδ�ν!ς 1ς \δια λ�γειν. μWε3να0 τε γνησ0ως 9στ�ν, 1ς Tιμ�κρ�της $ησ� κα� gHρ�δ�-τ�ς 'ν τ4 Περ� �Eπικ��ρ�υ '$η>ε0ας.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 68 – – 69 –

3

4

Page 37: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

cOτι ]κ�λ2κευε 3αμερπfς τ"ν �νRτερ� δι�ικητικ" Xπ2λληλ�τ�0 Λυσιμ23�υ Mιθρ' καD στDς ]πιστ�λ>ς τ�υ τ"ν �π�καλ�0σεΠαιJνα καD ZAνακτα (τ&τλ�ι π�V �π�ν>μ�νταν στ"ν $Aπ?λλωνα).

5. $AλλC =τι ]γκωμ&α;ε καD τ"ν $Iδ�μεν>α, τ"ν �Hρ?δ�τ� καDτ"ν Tιμ�κρ2τη π�V ]δημ�σ&ευσαν τDς θεωρ&ες τ�υ καD τ�Vς]κ�λ2κευε γιC τ"ν λ?γ� αWτ?ν. $Eπ&σης =τι στDς μQν ]πιστ�λ>ςτ�υ πρ"ς τ#ν Λε?ντι�21 τ'ς γρ2<ει: Σωτ�ρα, �<>ντισσα, �γαπητ"Λε�νταρ2κι, σπ2σαμε στC ;�τω καD στC παλαμ2κια iμα δια^2-σαμε τ" γραμματ2κι σ�υ. Στ#ν δQ Θεμ&στα, τ#ν γυνα9κα τ�0(<&λ�υ τ�υ) Λε�ντ>ως, γρ2<ει: E[μαι 8καν?ς, sν ]σε9ς δQν SλθετεσQ μ>να, νC τρ>Jω «τρικ�λιστ�ς» =π�υ ]σV καD | Θεμ&στα μ�07ρ&σετε. Πρ"ς δQ τ"ν Πυθ�κλ>α π�V /ταν `ρα9�ς, γρ2<ει: ΘCκ2θωμαι περιμ>ν�ντας τ#ν π�θητ# καD Zσ?θεη εrσ�δ? σ�υ.

jAλλη μιC <�ρC γρ2<�ντας στ#ν Θεμ&στα τ'ς δ&δει συμ^�υ-λ>ς22, =πως �να<>ρει 7 Θε?δωρ�ς στ" τ>ταρτ� ^ι^λ&� τ�0 Sργ�υτ�υ «Πρ8ς �Eπ0κ�υρ�ν».

6. $AλλC καD μQ aλλες nτα9ρες (λ>γ�υν �8 κατ�γ�ρ�& τ�υ) ε[3ε�λληλ�γρα<&α καD πρ" π2ντων μQ τ#ν Λε?ντι� π�V τ#ν ε[3ε]ρωτευθ' κι 7 Mητρ?δωρ�ς. $Aκ?μη ]πισημα&νεται =τι στ#ν«Περ� τ�λ�υς» πραγματε&α τ�υ (περD τ�0 σκ�π�0 τ'ς ;ω'ς, περDτ�0 Xψ&στ�υ �γαθ�0) ]κ<ρ2;εται `ς nJ'ς: «$Eγ} δQν J>ρω πfςνC καταλ2^ω τ" �γαθ?, sν �<αιρ>σω τDς |δ�νQς τ'ς γε�σεως καDτDς σεJ�υαλικQς |δ�ν>ς, τDς |δ�νQς τ'ς �κ�'ς καD τfν `ρα&ωνμ�ρ<fν». KαD =τι στ#ν ]πιστ�λ� τ�υ πρ"ς τ"ν Πυθ�κλ' γρ2<ει:«Φε0γε κ2θε ]γκ�κλια μ?ρ<ωσι �ν�&γ�ντας =λα τC πανι2». �OδQ $Eπ&κτητ�ς τ"ν �π�καλε9 π�ρν�γρ2<� καD τ"ν περιλ��ει καDμQ π�λλQς aλλες b^ρεις.

Mιθρ!ν τε α;σ�ρ4ς κ�λακε�ειν (fg. 148 Us.) τ8ν Λυσιμ�-��υ δι�ικητUν, 'ν τα�ς 'πιστ�λα�ς ΠαιJνα κα� Dνακτακαλ�.ντα" 9λλ� κα� �Iδ�μεν�α κα� gHρ�δ�τ�ν κα� Tιμ�-κρ�την τ�Gς @κπυστα α?τ�. τ� κρ�$ια π�ιUσαντας 'γκω-μι�)ειν (fg. 124 Us.) κα� κ�λακε�ειν α?τ8 τ�.τ�. @ν τε τα�ς'πιστ�λα�ς (fg. 143 Us.) πρ8ς μ�ν Λε�ντι�ν Παι�ν Dνα2,$0λ�ν Λε�ντ�ρι�ν, �s�υ κρ�τ�θ�ρ�>�υ hμJς 'ν�πλησαν9ναγν�ντας σ�υ τ8 'πιστ�λι�ν" πρ8ς δ� Θεμ0σταν τWνΛε�ντ�ως γυνα�κα Ob�ς τε, $ησ0ν (fg. 125 Us.), ε;μ0, '�ν μWQμε�ς πρ�ς με 9$0κησθε, α?τ8ς τρικ�λιστ�ς, 7π�υ ^ν Qμε�ςκα� Θεμ0στα παρακαλ!τε, �θε�σθαι. πρ8ς δ� Πυθ�κλ�α1ρα��ν aντα Kαθεδ�.μαι, $ησ� (fg. 165 Us.), πρ�σδ�κ4ντWν �μερτWν κα� ;σ�θε�ν σ�υ ε\σ�δ�ν. κα� π�λιν πρ8ςΘεμ0σταν γρ�$ων (fg. 126 Us.) ν�μ0)ει α?τE! παραινε�ν,καθ� $ησι Θε�δωρ�ς 'ν τF4 τετ�ρτFω τ4ν Πρ8ς �Eπ0κ�υ-ρ�ν.

Kα� Dλλαις δ� π�λλα�ς cτα0ραις γρ�$ειν, κα� μ�λισταΛε�ντ0Fω, �ς κα� Mητρ�δωρ�ν 'ρασθ!ναι. @ν τε τF4 Περ�τ�λ�υς (fg. 67 Us.) γρ�$ειν �kτως" O? γ�ρ @γωγε @�ω τ0ν�Uσω τ9γαθ�ν, 9$αιρ4ν μ�ν τ�ς δι� �υλ4ν hδ�ν�ς,9$αιρ4ν δ� τ�ς δι� 9$ρ�δισ0ων κα� τ�ς δι’ 9κρ�αμ�τωνκα� τ�ς δι� μ�ρ$!ς. @ν τε τE! πρ8ς Πυθ�κλ�α 'πιστ�λE! (fg.163 Us.) γρ�$ειν Παιδε0αν δ� πJσαν, μακ�ριε, $ε.γετ9κ�τι�ν 9ρ�μεν�ς. �Eπ0κτητ�ς (iii. 24. 38) τε κιναιδ�λ�-γ�ν α?τ8ν καλε� κα� τ� μ�λιστα λ�ιδ�ρε�.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 70 – – 71 –

5

6

22. T" κε&μεν� ]δf ε[ναι �μ<&^�λ�. �Yπ2ρ3�υν �8 γρα<>ς: αWτg' παραινε9ν:αWτ#ν περα&νειν: αWτ#ν παρακινε9ν: ν�υθετε9ται `ς παρακιν�0σα. Bλ. καDΦα9δρ�, 249D.

21. T#ν περ&<ημη γιC τDς γνRσεις καD τ�Vς τρ?π�υς της nτα&ρα, τ#ν �3Rρι-στη τ�0 K�π�υ (τ'ς σ3�λ'ς).

Page 38: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

$AλλC κι 7 Tιμ�κρ2της, �δελ<"ς τ�0 Mητρ�δRρ�υ καD μαθητ#ςτ�0 $Eπικ��ρ�υ, γρ2<ει στ" Sργ� τ�υ «E?$ραντ��» (διασκεδα-στικQς 8στ�ρ&ες) =τι 7 $Eπ&κ�υρ�ς Jερν�0σε δυ" <�ρQς τ#ν |μ>ρα�π" τ" πλ��σι� καD ]κλεκτ" <αγ�π?τι. KαD διεκτραγωδε9 τ" τ&ε[δε κι Sπαθε ]κε9 μ>σα καD =τι μ?λις ]γλ�τωσε �π" τDς νυκτερινQς<ιλ�σ�<&ες καD τDς �π?κρυ<ες συγκεντρRσεις.

7. Πρ�σθ>τει =τι | γνωριμ&α τ�υ (τ�0 $Eπικ��ρ�υ) μQ τ#ν<ιλ�σ�<&α /ταν μικρ# καD �κ?μα μικρ?τερη /ταν | γνωριμ&α τ�υμQ τ#ν ;ω�.cOτι | σωματικ� τ�υ Xγε&α /ταν τ?σ� ]λεειν# π�V ]πDπ�λλC 3ρ?νια δQν μπ�ρ�0σε νC σηκωθg' �π" τ" <�ρε9�. cOτι]J?δευε μιC μνu τ#ν |μ>ρα γιC τ" <αγητ? τ�υ23, =πως 7 rδι�ςγρ2<ει στ#ν ]πιστ�λ� τ�υ πρ"ς τ#ν Λε?ντι� καD σ $ ]κε&νη πρ"ςτ�Vς <ιλ�σ?<�υς στ#ν Mυτιλ�νη24. cOτι �ν2μεσα στDς aλλεςnτα9ρες μQ τDς 7π�&ες συ;�0σε αWτ"ς κι 7 Mητρ?δωρ�ς /ταν καD| Mαμμ2ρι�ν, | �Hδε9α, | $EρRτι�ν καD | Nικ&δι�ν. KαD =τι στCτρι2ντα nπτC ^ι^λ&α τ�0 συγγρ2μματ?ς τ�υ «Περ� $�σεως»]παναλαμ^2νει `ς ]πD τ" πλε9στ�ν τC rδια πρ2γματα καD παρ�υ-σι2;ει διαμετρικC �ντιθ>τ�υς πρ"ς τ�Vς aλλ�υς �π?ψεις καD πρ"π2ντων πρ"ς τ"ν Nαυσι<2νη (τ"ν δ2σκαλ? τ�υ). Γρ2<ει δQ ]πDλ>Jει καD τC nJ'ς: «cOταν �σ3�λε9τ� μQ μιC θεωρ&α (7 $Eπ&κ�υ-ρ�ς) ε[3ε π2ντ�τε στ" στ?μα τ�υ τ#ν σ�<ιστικ# κα�3ησι, =πωςκαD π�λλ�D aλλ�ι �π" τ�Vς δ�υλ�πρεπε9ς».

8. Πρ�σθ>τει =τι κι$ 7 rδι�ς 7 $Eπ&κ�υρ�ς στDς ]πιστ�λ>ς τ�υλ>γει γιC τ"ν Nαυσι<2νη =τι «Sπαθε τ>τ�ια διαν�ητικ# διατα-ρα3# καD σ�γ3υσι, tστε νC μQ ^ρ&;gη καD μQ �ν�μ2;gη δασκα-λ2κ�». Kι$ =τι 7 $Eπ&κ�υρ�ς συν�θι;ε νC 3αρακτηρ&;gη (τ"ν Nαυ-σι<2νη) μαλ2κι� καD �γρ2μματ� καD �πατεfνα καD π?ρνη.

Kα� μWν κα� Tιμ�κρ�της 'ν τ��ς 'πιγρα$�μ�ν�ιςE?$ραντ��ς = Mητρ�δ<ρ�υ μ�ν 9δελ$�ς, μαθητWς δ�α?τ�. τ!ς σ��λ!ς 'κ$�ιτUσας $ησ� δ�ς α?τ8ν τ!ς hμ�ρας'με�ν 9π8 τρυ$!ς, cαυτ�ν τε διηγε�ται μ�γις 'κ$υγε�ν;σ�.σαι τ�ς νυκτεριν�ς 'κε0νας $ιλ�σ�$0ας κα� τWνμυστικWν 'κε0νην συνδιαγωγUν.

T�ν τε �Eπ0κ�υρ�ν π�λλ� κατ� τ8ν λ�γ�ν jγν�ηκ�ναικα� π�λG μJλλ�ν κατ� τ8ν >0�ν, τ� τε σ4μα 'λεειν4ςδιακε�σθαι, 1ς π�λλ4ν 'τ4ν μW δ�νασθαι 9π8 τ�.$�ρε0�υ διαναστ!ναι" μνJν τε 9ναλ0σκειν hμερησ0αν ε;ςτWν τρ�πε)αν, 1ς α?τ8ς 'ν τE! πρ8ς Λε�ντι�ν 'πιστ�λE! (fg145 Us.) γρ�$ει κα� 'ν τα�ς πρ8ς τ�Gς 'ν MυτιλUνEη $ιλ�σ�-$�υς. συνε�να0 τε α?τF4 τε κα� Mητρ�δ<ρFω cτα0ρας κα�Dλλας, Mαμμ�ρι�ν κα� gHδε�αν κα� �Eρ<τι�ν κα� Nικ0δι�ν.κα� 'ν τα�ς cπτ� κα� τρι�κ�ντα >0>λ�ις τα�ς Περ� $�σεως(fg. 93 Us.) τ� πλε�στα τα?τ� λ�γειν κα� 9ντιγρ�$ειν 'να?τα�ς Dλλ�ις τε κα� Nαυσι$�νει τ� πλε�στα κα� α?τE!λ�2ει $�σκειν �kτως" «�Aλλ� \τωσαν" ε3�ε γ�ρ 'κε�ν�ς�δ0νων τWν 9π8 τ�. στ�ματ�ς κα��ησιν τWν σ�$ιστικUν,καθ�περ κα� Dλλ�ι π�λλ�� τ4ν 9νδραπ�δων».

Kα� α?τ8ν �Eπ0κ�υρ�ν 'ν τα�ς 'πιστ�λα�ς (fg. 113 Us.)περ� Nαυσι$�ν�υς λ�γειν" «Tα.τα +γαγεν α?τ8ν ε;ς@κστασιν τ�ια�την, #στε μ�ι λ�ιδ�ρε�σθαι κα� 9π�καλε�νδιδ�σκαλ�ν». πλε�μ�ν� τε α?τ8ν 'κ�λει (fg. 236 Us.) κα�9γρ�μματ�ν κα� 9πατε4να κα� π�ρνην"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 72 – – 73 –

7

8

23. K�λ�σσια&α δαπ2νη, ]κτ"ς sν πρ?κειται γιC δαπ2νη γιC =λ�υς π�VSτρωγαν μ>σα στ#ν σ3�λ�. 24. Θεωρε9ται πλαστ�, =πως �π�δεικν�εται �π" τ" λεκτικ? της.

Page 39: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

T�Vς �παδ�Vς τ�0 Πλ2των�ς τ�Vς Sλεγε Δι�νυσ�κ?λακες(Xπ�κριτQς καD κ?λακες τ�0 τυρ2νν�υ τfν Συρακ�υσfν Δι�νυ-σ&�υ), καD τ"ν rδι�ν τ"ν Πλ2τωνα 3ρυσ"ν (π�V ]στ�&3ι;ε δηλαδ#π�λV 3ρυσ"ν στ�Vς πρ�στ2τες τ�υ). T"ν $Aριστ�τ>λη aσωτ�ν, 77π�9�ς �<�0 κατ><αγε τ#ν πατρικ� τ�υ περι�υσ&α, π'γε μισθ�-<?ρ�ς καD κατ�ντησε <αρμακ�πRλης. T"ν Πρωταγ?ρα τ"νSλεγε 3αμ2λη καD γρα<>α τ�0 Δημ�κρ&τ�υ καD γραμματ�διδ2-σκαλ� σQ 3ωρι2. T"ν �Hρ2κλειτ� τ"ν �π�καλ�0σε δημι�υργ"συγ3�σεως λ?γ�ω τ'ς �σα<ε&ας τ�υ, τ"ν Δημ?κριτ� Ληρ?κριτ�(�ρ3ι<λ�αρ�), τ"ν $Aντ&δωρ� Σανν&δωρ� (κ?λακα =λων γιC�π?κτησι δRρων), τ�Vς Kυνικ�Vς ]3θρ�Vς τ'ς �Eλλ2δ�ς, τ�Vςδιαλεκτικ�Vς μεγ2λη συμ<�ρ2, τ"ν δQ Π�ρρωνα �μαθ' καD�πα&δευτ�25.

9. cOλ�ι =μως αWτ�D δQν ε[ναι στC καλ2 τ�υς. Δι?τι ε[ναι]παρκε9ς μ2ρτυρες π�V ]πι^ε^αιRν�υν τ#ν πρ"ς =λ�υς εWμεν'δι2θεσι τ�0 �νδρ"ς καD | πατρ&δα τ�υ, π�V τ"ν ]τ&μησε μQ 32λ-κινα �γ2λματα, καD �8 <&λ�ι τ�υ π�V /σαν τ?σ�ι π�λλ�D tστε 7�ριθμ?ς τ�υς νC Xπερ^α&νgη τ"ν �ριθμ? τfν κατ�&κων 7λ�κλ�-ρων π?λεων.

KαD πραγματικC =λ�ι =σ�ι τ"ν ]γνRρι;αν, σCν τ" �σμα τfνσειρ�νων τ�Vς πρ�σε&λκυσε | διδασκαλ&α τ�υ. Πλ#ν τ�0 Mητρ�-δRρ�υ τ�0 Στρατ�νικ>ως π�V π'γε στ"ν Kαρνε2δη,rσως ]πειδ#^αρ>θηκε τ#ν Xπερ^�λικ# 3ρηστ?τητα τ�0 δασκ2λ�υ τ�υ.

τ��ς τε περ� Πλ�τωνα (fg. 238 Us.) Δι�νυσ�κ�λακας κα�α?τ8ν Πλ�τωνα �ρυσ�.ν, κα� �Aριστ�τ�λη Dσωτ�ν, <�ν>κατα$αγ�ντα τWν πατρF<αν �?σ0αν στρατε�εσθαι κα�$αρμακ�πωλε�ν" $�ρμ�$�ρ�ν (fg. 172 Us.) τε Πρωταγ�-ραν κα� γρα$�α Δημ�κρ0τ�υ κα� 'ν κ<μαις γρ�μματαδιδ�σκειν" gHρ�κλειτ�ν τε κυκητWν κα� Δημ�κριτ�ν Ληρ�-κριτ�ν κα� �Aντ0δωρ�ν Σανν0δωρ�ν (fg. 4 Us.)" τ�Gς τεKυνικ�Gς '�θρ�Gς τ!ς gEλλ�δ�ς" κα� τ�Gς διαλεκτικ�Gςπ�λυ$θ�ρ�υς, Π�ρρωνα δ� 9μαθ! κα� 9πα0δευτ�ν.

MεμUνασι δ� �_τ�ι. τF4 γ�ρ 9νδρ� μ�ρτυρες �καν�� τ!ς9νυπερ>λUτ�υ πρ8ς π�ντας ε?γνωμ�σ�νης � τε πατρ�ς�αλκα�ς ε;κ�σι τιμUσασα, �s τε $0λ�ι τ�σ�.τ�ι τ8 πλ!θ�ς1ς μηδ� ^ν π�λεσιν 7λαις μετρε�σθαι δ�νασθαι" �s τε γν<-ριμ�ι π�ντες τα�ς δ�γματικα�ς α?τ�. σειρ!σι πρ�σκατα-σ�εθ�ντες, πλWν Mητρ�δ<ρ�υ τ�. Στρατ�νικ�ως πρ8ςKαρνε�δην 9π��ωρUσαντ�ς, τ��α >αρυνθ�ντ�ς τα�ς9νυπερ>λUτ�ις α?τ�. �ρηστ�τησιν"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 74 – – 75 –

9

τ#ν σειρ2 τ�υς /ταν, Uς pνα ^αθμ?, �νταν2κλασις κ�ινωνικfν �ντιθ>σεων.Δι?τι �μ>σως παρακ2τω �ρ3&;ει 7 «ZEπαιν�ς �Eπικ��ρ�υ».

25. cOλα αWτC π�V �να<>ρ�νται στDς παραγρ2<�υς 3-8, �8 �ρ3α9�ι κριτι-κ�D τC ε[παν «ψ�γ�ς �Eπικ��ρ�υ». E[ναι Xπερ^�λQς sν d3ι �νυπ?στατα καD |�Jυτ2τη αWτ# π�λεμικ# �<ε&λεται στDς �ντιθ>σεις μεταJV τfν σ3�λfν π�V μQ

Page 40: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

KαD ]νf �8 aλλες σ3�λQς ε[3αν σ3εδ"ν ]κλε&ψει, | διδασκαλ&ατ�0 $Eπικ��ρ�υ �νεδε&κνυε �ν2μεσα �π" τ�Vς μαθητQς 7λ�>να]Jαιρετικ�Vς aνδρες, π�V διη�θυναν τ#ν σ3�λ# καD συν>3ισαν τ"Sργ� τ�υ26.

10. �H εWγνωμ�σ�νη πρ"ς τ�Vς γ�νε9ς τ�υ, | εWεργεσ&α πρ"ςτ�Vς �δελ<��ς τ�υ κι$ | |μερ?τητ2 τ�υ πρ"ς τ�Vς δ��λ�υς τ�υ=πως <α&νεται �π" τ#ν διαθ�κη τ�υ κι$ �π" τ" =τι συμ<ιλ�-σ�<�0σαν μα;& τ�υ, καD �π" τ�Vς 7π�&�υς πι" ]πι<αν#ς Xπ'ρJε7 πρ�ανα<ερθεDς M0ς, καD γενικC | πρ"ς =λ�υς <ιλανθρωπ&α, |εWλ2^ει2 τ�υ πρ"ς τ�Vς θε�Vς καD # �γ2πη τ�υ πρ"ς τ#νπατρ&δα ε[ναι SJω �π" κ2θε περιγρα<�.

Kαθ’ =σ�ν, pνεκα τ'ς Xπερ^�λικ'ς τ�υ 3ρηστ?τητ�ς,�Wδ?λως �νεμ&3θη στ#ν π�λιτικ�. KαD ]νf ]ν>σκηψαν τ?τε στ#ν�Eλλ2δα δυσκ�λRτατες ]π�3>ς, αWτ"ς ]π>ρασε διαρκfς στ" rδι�μ>ρ�ς τ#ν ;ω� τ�υ, �<�0 Sκαμε μ?ν�ν δ�� � τρε9ς <�ρQς ταJ&διαστC μ>ρη τ'ς $Iων&ας πρ"ς τ�Vς <&λ�υς τ�υ, �8 7π�9�ι Fρ3�ντ�πρ"ς αWτ"ν �π" =λ�υς τ�Vς τ?π�υς καD δι'γ�ν κ�ιν#ν ;ω#ν στ"νκ'π�, =πως παραδ&δει 7 $Aπ�λλ?δωρ�ς.

11. T"ν κ'π� τ"ν ε[3ε �γ�ρ2σει μQ τ" π�σ"ν τfν �γδ?νταμνfν (=1 1)3 τ2λαντα). KατC τ"ν Δι�κλ' ;�0σαν ]κε9 3ωρDςπ�λυτ>λεια καD μQ λιτ?τητα. Π2ντως �ρκ�0ντ� σQ μιC κ�τ�ληκρασD27 δι?τι γενικC τ" π�τ? τ�υς /ταν τ" νερ?. $Aκ?μη λ>γει 7Δι�κλ'ς =τι 7 $Eπ&κ�υρ�ς δQν διετ�πωνε `ς πρ�σταγ# νC κατα-θ>τ�υν �8 <&λ�ι στ" κ�ιν" ταμε9� τDς περι�υσ&ες τ�υς, =πως 7Πυθαγ?ρας, 7 7π�9�ς tρι;ε �8 περι�υσ&ες τfν <&λων νC ε[ναι

� τε διαδ��U, πασ4ν σ�εδ8ν 'κλιπ�υσ4ν τ4ν Dλλων, 'ς9ε� διαμ�ν�υσα κα� νηρ0θμ�υς 9ρ��ς 9π�λ��υσα Dλλην'2 Dλλης τ4ν γνωρ0μων" � τε πρ8ς τ�Gς γ�ν�ας ε?�αριστ0ακα� h πρ8ς τ�Gς 9δελ$�Gς ε?π�ι0α πρ�ς τε τ�Gς �;κ�ταςhμερ�της, 1ς δ!λ�ν κ9κ τ4ν διαθηκ4ν α?τ�. κα� 7τια?τ�� συνε$ιλ�σ�$�υν α?τF4, vν �ν 'νδ�2�τατ�ς = πρ�ει-ρημ�ν�ς M.ς" καθ�λ�υ τε h πρ8ς π�ντας α?τ�. $ιλαν-θρωπ0α. τ!ς μ�ν γ�ρ πρ8ς θε�Gς =σι�τητ�ς κα� πρ8ςπατρ0δα $ιλ0ας Dλεκτ�ς h δι�θεσις" Qπερ>�λE! γ�ρ 'πιει-κε0ας �?δ� π�λιτε0ας �ψατ�. κα� �αλεπωτ�των δ� καιρ4νκατασ��ντων τηνικ�δε τWν gEλλ�δα, α?τ�θι κατα>ι4ναι,δ�ς K τρ�ς [ε;ς] τ�Gς περ� τWν �Iων0αν τ�π�υς πρ8ς τ�Gς$0λ�υς διαδραμ�ντα. �� κα� παντα��θεν πρ8ς α?τ8ν9$ικν�.ντ� κα� συνε>0�υν α?τF4 'ν τF4 κUπFω — καθ� $ησικα� �Aπ�λλ�δωρ�ς" �ν κα� ]γδ�Uκ�ντα μν4ν πρ0ασθαι.Δι�κλ!ς δ� 'ν τE! τρ0τEη τ!ς 'πιδρ�μ!ς $ησιν — ε?τελ�στατακα� λιτ�τατα διαιτ<μεν�ι" «κ�τ�λEη γ�.ν,» $ησ0ν, «�;νιδ0�υjρκ�.ντ�, τ8 δ� πJν kδωρ �ν α?τ��ς π�τ�ν». τ8ν τ� �Eπ0-κ�υρ�ν (fg. 543 Us.) μW 92ι�.ν ε;ς τ8 κ�ιν8ν κατατ0θεσθαιτ�ς �?σ0ας, καθ�περ τ8ν Πυθαγ�ραν κ�ιν�

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 76 – – 77 –

10

11

26. Στ? λεJικ" «Σ�υ�δα» στ" aρθρ� γιC τ"ν $Eπ&κ�υρ� �ναγρ2<�νται καDτC nJ'ς: «KαD δι>μεινε | αWτ�0 σ3?λη pως Kα&σαρ�ς τ�0 πρRτ�υ Sτη σκ;� (227)]ν ��ς δι2δ�3�ν αWτ'ς ]γ>ν�ντ� ιδ� = 14». jHτ�ι �π" τ" 270-44 π.X. κατC τ"νO_;ενερ. 27. cEνα τ>ταρτ� περ&π�υ τ'ς λ&τρας.

Page 41: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

κ�ιν>ς. Δι?τι μ&α τ>τ�ια πρ�σταγ# �να<>ρεται d3ι σQ <&λ�υς.Δι?τι ]Cν δQν S3�υν ]μπιστ�σ�νη �ναμεταJ� τ�υς, �_τε <&λ�ιε[ναι. Kι$ 7 rδι�ς στDς ]πιστ�λ>ς τ�υ �να<>ρει =τι �ρκε9τ� σQ Jερ"ψωμD καD νερ?. $Eπ&σης γρ2<ει: «Στε9λε μ�υ λ&γ� τ�υλ�υμ&σι�τυρD γιC νC μπ�ρf =ταν θ>λω νC ;f π�λυτελfς». T>τ�ι�ς /ταν 7aνθρωπ�ς π�V S^αλε τ#ν |δ�ν# σCν σκ�π" τ'ς ;ω'ς28. T"ν7π�9�ν καD 7 $Aθ�ναι�ς μQ ]π&γραμμα Sτσι Xμνε9:

12. M��θε�τε, e Dνθρωπ�ι, γι� τ�ς �ειρ�τερες 'πιδι<2εις, κα�Dπληστ�ι, 9δι�κ�πα 9ρ�0)ετε τσακωμ�Gς κα� π�λ�μ�υς γι�κ�ρδη. T!ς ρ�σεως 7μως = πλ�.τ�ς ε3ναι περιωρισμ�ν�ς,'ν4 �� μαται�δ�20ες δ�ν @��υν τελειωμ�. A?τ8 τ8 μUνυμα =σ�$8ς γι8ς τ�. Nε�κλ��υς (= �Eπ0κ�υρ�ς) τ8 Dκ�υσε 9π8τ�ς M�.σες K 9π8 τ8ν �ερ8 τρ0π�δα τ4ν Δελ$4ν.

$Eκ τfν παλαιfν <ιλ�σ?<ων �να<>ρει 7 Δι�κλ'ς =τι τ�0/ταν �ρεστ"ς 7 $AναJαγ?ρας, sν καD σQ μερικC σημε9α ε[3ε δια-τυπRσει �ντιρρ�σεις κατC τ�0 συστ�ματ?ς τ�υ, καD 7 $Aρ3>λα�ς,7 διδ2σκαλ�ς τ�0 Σωκρ2τ�υς. $Aσκ�0σε δQ τ�Vς μαθητ>ς τ�υ ν’�π�μνημ�νε��υν τC συγγρ2μματ2 τ�υ.

13. �O $Aπ�λλ?δωρ�ς γρ2<ει στC «Xρ�νικ�» τ�υ =τι 7 $Eπ&-κ�υρ�ς Xπ'ρJε �κρ�ατ#ς τ�0 Nαυσι<2ν�υς καD τ�0 ΠραJι<2-ν�υς. �O rδι�ς =μως τ" �ρνε9ται στ#ν πρ"ς τ"ν EWρ�λ�3�]πιστ�λ� τ�υ καD �να<>ρει =τι /ταν αWτ�δ&δακτ�ς. $Eπ&σης 7$Eπ&κ�υρ�ς δQν παραδε3?ταν =τι Xπ'ρJε πραγματικC κ2π�ι�ς<ιλ?σ�<�ς Λε�κιππ�ς, γιC τ"ν 7π�9�ν κ2π�ι�ι καθ}ς καD 7$Aπ�λλ?δωρ�ς 7 $Eπικ��ρει�ς λ>γ�υν =τι ]3ρημ2τισε διδ2σκα-λ�ς τ�0 Δημ�κρ&τ�υ. �O Δημ�τρι�ς =μως 7 M2γνης ^ε^αιRνει =τι7 $Eπ&κ�υρ�ς παρηκ�λ��θησε καD τ�0 �εν�κρ2τ�υς τC μαθ�-ματα.

τ� $0λων λ�γ�ντα" 9πιστ��ντων γ�ρ ε3ναι τ8 τ�ι�.τ�ν" ε;δ� 9π0στων �?δ� $0λων. α?τ�ς τε $ησιν 'ν τα�ς 'πιστ�λα�ς(Us p. 156. 8), kδατι μ�ν�ν 9ρκε�σθαι κα� DρτFω λιτF4. κα0,«π�μψ�ν μ�ι τυρ�.», $ησ0 (fg. 182 Us.), «κυθριδ0�υ, sν�7ταν >��λωμαι π�λυτελε�σασθαι δ�νωμαι». τ�ι�.τ�ς �ν =τWν hδ�νWν ε3ναι τ�λ�ς δ�γματ0)ων, �ν κα� �AθUναι�ς δι�'πιγρ�μματ�ς �kτως Qμνε� (App. Anth. iv. 43)"

Dνθρωπ�ι, μ��θε�τε τ� �ε0ρ�να, κα� δι� κ�ρδ�ςDπληστ�ι νεικ�ων Dρ�ετε κα� π�λ�μων"

τJς $�σι�ς δ� = πλ�.τ�ς 7ρ�ν τιν� >αι8ν 'π0σ�ει,α� δ� κενα� κρ0σιες τ�ν 9π�ραντ�ν =δ�ν,

τ�.τ� Nε�κλ!�ς πινυτ8ν τ�κ�ς K παρ� M�υσ�ων@κλυεν K Πυθ�.ς '2 �ερ4ν τριπ�δων.

ε;σ�μεθα δ� κα� μJλλ�ν πρ�ϊ�ντες @κ τε τ4ν δ�γμ�των @κτε τ4ν oητ4ν α?τ�..

M�λιστα δ� 9πεδ��ετ� (fg. 240 Us.), $ησ� Δι�κλ!ς, τ4ν9ρ�α0ων �Aνα2αγ�ραν, κα0τ�ι @ν τισιν 9ντειρηκuς α?τF4,κα� �Aρ��λα�ν τ8ν Σωκρ�τ�υς διδ�σκαλ�ν. 'γ�μνα)ε δ�,$ησ0, τ�Gς γνωρ0μ�υς κα� δι� μνUμης @�ειν τ� cαυτ�. συγ-γρ�μματα.

T�.τ�ν �Aπ�λλ�δωρ�ς 'ν Xρ�νικ��ς (FGrH 244 F 41)Nαυσι$�ν�υς 9κ�.σα0 $ησι κα� Πρα2ι$�ν�υς" α?τ8ς (fg.123 Us.) δ� �C $ησιν, 9λλ� cαυτ�., 'ν τE! πρ8ς E?ρ�λ���ν'πιστ�λE!. 9λλ� �?δ� Λε�κιππ�ν τινα γεγεν!σθα0 $ησι (fg.232 Us.) $ιλ�σ�$�ν, �Cτε α?τ8ς xEρμαρ��ς, �ν @νι�0 $ασικα� �Aπ�λλ�δωρ�ς = �Eπικ��ρει�ς διδ�σκαλ�ν Δημ�κρ0-τ�υ γεγεν!σθαι. ΔημUτρι�ς δ� $ησιν = M�γνης κα� }εν�-κρ�τ�υς α?τ8ν 9κ�.σαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 78 – – 79 –

12

13

28. KαD τD δQν τ"ν ε[παν� γ�υρ��νι, γερ�παραλυμ>ν�ν, �μ?ρ<ωτ�ν, λ�γ�-κλ?π�, 3αμερπ', κ?λακα, rudes δηλ. �γρ�9κ�ν καD aJεστ�ν τ"ν ε[πε 7 Λακτ2ν-τι�ς, κλπ., κ.λπ.

Page 42: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

14. �H Sκ<ρασ&ς τ�υ δQ γιC τC πρ2γματα ε[ναι κυρι�λεκτικ#(εXρ&σκει τ#ν �Wσ&α), γι$ αWτ" 7 $Aριστ�<2νης 7 γραμματικ"ς τ#νκατηγ�ρ�0σε γιC Xπερ^�λικC πρ�σωπικ�. �Hταν δQ τ?σ� σα<#ςπ�V στ" Sργ� τ�υ «Περ� ρητ�ρικ!ς» δQν ;ητε9 παρC σα<�νεια.KαD στDς ]πιστ�λ>ς τ�υ �ντD γιC τ" συνηθισμ>ν� «Xα&ρετε»Sγρα<ε: «Erθε νC κ2νετε καλC Sργα» καD «NC ;'τε �Jι?λ�γα29.

�O $Aρ&στων Zσ3υρ&;εται στ" Sργ� τ�υ «�Eπικ��ρ�υ >0�ς» =τι 7$Eπ&κ�υρ�ς τ"ν «Kαν�να» τ�υ (Λ�γικ# καD Γνωσε�θεωρ&α) τ"ν�ντ>γραψε �π" τ" Sργ� «Tρ0π�υς» τ�0 Nαυσι<2ν�υς, τ�07π�&�υ διετ>λεσε καD μαθητ�ς, καθ}ς καD τ�0 Παμ<&λ�υ τ�0Πλατωνικ�0 στ#ν Σ2μ�. KαD aρ3ισε ν’ �σ3�λ'ται μQ <ιλ�σ�-<ικQς μελ>τες �π" δRδεκα 3ρ?νων καD =τι �δρυσε τ#ν σ3�λ� τ�υ=ταν �ταν τρι2ντα δ�� ]τfν.

Γενν�θηκε, =πως μuς πληρ�<�ρε9 7 $Aπ�λλ?δωρ�ς, στC«Xρ�νικ�» τ�υ, τ" τρ&τ� Sτ�ς τ'ς 109ης $Oλυμπι2δ�ς (341) ]πDΣωσιγ>ν�υς aρ3�ντ�ς στDς 7 τ�0 Γαμηλιfν�ς μην?ς, nπτC 3ρ?νιαμετC τ"ν θ2νατ� τ�0 Πλ2των�ς.

15. ΣQ |λικ&α τρι2ντα δ�� ]τfν �δρυσε σ3�λ�, πρfτα στ#νMυτιλ�νη καD στ#ν Λ2μψακ�, καD μετC �π" π>ντε 3ρ?νια τ#νμετ><ερε στ#ν $Aθ�να, =π�υ καD π>θανε τ" δε�τερ� Sτ�ς τ'ς127ης $Oλυμπι2δ�ς (τ" 271-270), ]πD Πυθαρ2τ�υ, �<�0 S;ησε ]πD72 Sτη.

Στ#ν σ3�λ# τ"ν διεδ>3θη 7 cEρμαρ3�ς τ�0 $Aγεμ?ρτ�υ �π"τ#ν Mυτιλ�νη. Π>θανε �π" ]π&σ3εσι τfν �_ρων �π" π>τρα στCνε<ρ2, �<�0 ^ασαν&σθηκε �π" τ#ν �ρρRστια ]πD δεκατ>σσερις

K��ρηται δ� λ�2ει κυρ05α κατ� τ4ν πραγμ�των, �ν 7τι;διωτ�τη 'στ0ν, �Aριστ�$�νης = γραμματικ8ς (fg. vii Nauck)α;τιJται. σα$Wς δ� �ν �kτως, 1ς κα� 'ν τ4 Περ� oητ�ρικ!ς92ι�� (fg. 54 Us.) 9ντ� τ�. Xα0ρειν En πρ�ττειν κα� Σπ�υ-δα0ως )!ν.

�Aρ0στων δ� $ησιν 'ν τ4 �Eπικ��ρ�υ >0Fω (Wehrli vi, fg.32) τ8ν Kαν�να γρ�ψαι α?τ8ν 'κ τ�. Nαυσι$�ν�υς Tρ0-π�δ�ς, �_ κα� 9κ�.σα0 $ησιν α?τ�ν, 9λλ� κα� Παμ$0λ�υτ�. Πλατωνικ�. 'ν Σ�μFω. Dρ2ασθα0 τε $ιλ�σ�$ε�ν 'τ4νQπ�ρ��ντα δυ�κα0δεκα, 9$ηγUσασθαι δ� τ!ς σ��λ!ς'τ4ν aντα δ�� πρ8ς τ��ς τρι�κ�ντα.

�EγεννUθη δ�, $ησ�ν �Aπ�λλ�δωρ�ς 'ν Xρ�νικ��ς (FGrH244 F 42), κατ� τ8 τρ0τ�ν @τ�ς τ!ς 'ν�της κα� cκατ�στ!ς�Oλυμπι�δ�ς 'π� Σωσιγ�ν�υς Dρ��ντ�ς μην8ς Γαμηλι4ν�ςc>δ�μEη, @τεσιν kστερ�ν τ!ς Πλ�των�ς τελευτ!ς cπτ�.

gYπ�ρ��ντα δ� α?τ8ν 'τ4ν δ�� κα� τρι�κ�ντα πρ4τ�ν'ν MυτιλUνEη κα� Λαμψ�κFω συστUσασθαι σ��λWν 'π� @τηπ�ντε" @πειθ� �kτως ε;ς �AθUνας μετελθε�ν κα� τελευτ!σαικατ� τ8 δε�τερ�ν @τ�ς τ!ς c>δ�μης κα� cκατ�στ!ς �Oλυμ-πι�δ�ς 'π� Πυθαρ�τ�υ @τη >ι<σαντα δ�� πρ8ς τ��ς c>δ�-μUκ�ντα. τUν τε σ��λWν διαδ�2ασθαι xEρμαρ��ν �Aγεμ�ρ-τ�υ Mυτιληνα��ν. τελευτ!σαι δ� α?τ8ν λ0θFω τ4ν �Cρων'πισ�εθ�ντων, #ς $ησι κα� xEρμαρ��ς 'ν 'πιστ�λα�ς (fg. 47Krohn), hμ�ρας ν�σUσαντα τετταρεσκα0δεκα.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 80 – – 81 –

14

15

29. Σ3ετικfς πρ"ς τ#ν γλfσσα τ�0 $Eπικ��ρ�υ 7 Xαρ2λ. Θε�δωρ&δηςπαρατηρε9 τC �κ?λ�υθα: «T" b<�ς τ�0 $Eπικ��ρ�υ ε[ναι τ" ρωμαλ>� ]πιστη-μ�νικ" π�V �π�<ε�γει τC τε3ν2σματα τ�0 παλαι�τ>ρ�υ λ?γ�υ, τC μ2ταια στ�-λ&δια, τDς π�ιητικQς ]κ<ρ2σεις, τ�Vς συναισθηματισμ��ς. Kυνηγ2ει τ#ν <ρα-στικ# �Zκ�ν�μ&α, πυκνRνει ν?ημα κι’ Sκ<ραση, κι’ �π" τDς ρητ�ρικQς ]πιδιR-

Jεις κρατ2ει μ?ν� μι2, τ#ν σα<�νεια. cOπως τ" Jεκαθ2ρι;ε στ" «Περ� ρητ�-ρικ!ς» π�V τ" ε[3ε γρ2ψει γιC νC μ# ρητ�ρε��υν �8 aνθρωπ�ι: «σα<#ς δ’ /ν�bτως, `ς καD ]ν τ�f ΠερD ρητ�ρικ'ς �Jι�9 μηδQν aλλ� � σα<�νειαν �παιτε9ν».

Page 43: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

μ>ρες. �Oπ?τε, =πως λ>γει 7 cEρμιππ�ς, μπ'κε σQ μιC 32λκινησκ2<η γεμ2τη μQ ;εστ" νερ" καD ];�τησε pνα π�τ�ρι �ν>ρωτ�κρασD καD τ" ]ρ��<ηJε.

16. �εψ�3ησε, �<�0 ]JRρκισε τ�Vς μαθητ>ς τ�υ νC θυμ�0νταιτ#ν διδασκαλ&α τ�υ.

Συν>θεσα κι$ ]γ} τ" κατωτ>ρω ]π&γραμμα γι$ �υτ?ν:

Xα0ρετε. Kα� ν� κρατJτε στWν θ�μησ0 σας τ� δ�γματ� μ�υ.ZEτσι μ0λησε, πεθα0ν�ντας = �Eπ0κ�υρ�ς.A?τ� �ταν τ� τελευτα�α λ�για π�G ε3πε στ�Gς $0λ�υς τ�υ.Mετ� μπ!κε σ� μι� σκ�$η γεμ�τη μ� )εστ8 νερ�, )Uτησε Lνα

π�τUρι κρασ0,T8 ρ��$η2ε, κα� σ� λ0γ� 9ναρρ�$�.σε τ�ς παγερ�ς πν��ς τ�.

xAδη.

T>τ�ι�ς Xπ'ρJε 7 ^&�ς τ�0 �νδρ"ς καD τ>τ�ια | τελευτ� τ�υ.17. �H δQ διαθ�κη τ�υ S3ει `ς �κ�λ��θως: «$A<�νω =λα τC

Xπ2ρ3�ντ2 μ�υ στ"ν $Aμυν?μα3� τ�0 Φιλ�κρ2τ�υς �π" τ"νΔ'μ� Bατ�, καD στ"ν Tιμ�κρ2τη τ�0 Δημητρ&�υ �π" τ"ν δ'μ�Π�ταμ?ς, σ�μ<ωνα μQ τ#ν δωρεC τ#ν κατα3ωρημ>νη γιC τ"νκαθ>να στ" Mητρf�, μQ τ"ν =ρ� νC παρα3ωρ�σ�υν τ"ν K'π� καDτC ]Jαρτ�ματ2 τ�υ στ"ν cEρμαρ3� τ�0 $Aγεμ?ρτ�υ τ"ν Mυτι-ληνα9� καD στ�Vς συναδ>λ<�υς τ�υ <ιλ�σ?<�υς, καθ}ς καDστ�Vς διαδ?3�υς π�V θ$ �<�σgη 7 cEρμαρ3�ς στ#ν διε�θυνσι τ'ςΣ3�λ'ς, νC τC S3�υν στ>γη γιC τDς <ιλ�σ�<ικ>ς τ�υ σπ�υδ>ς.

»$A<�νω σCν παρακαταθ�κη σ$ =σ�υς θ$ �κ�λ�υθ�0ν τ#ν<ιλ�σ�<&α μ�υ νC <ρ�ντ&;�υν μα;D μQ τ"ν $Aμυν?μα3� καD τ"νTιμ�κρ2τη νC διατηρ�σ�υν =σ� μπ�ρ�0ν καλ�τερα τ#ν λειτ�υρ-γ&α τ'ς σ3�λ'ς στ"ν K'π�, τ" rδι� καD στ�Vς κληρ�ν?μ�υς τ�υςγιC νC διατηρ�σ�υν κι$ αWτ�D τ"ν K'π� μQ τ"ν καλ�τερ� δυνατ"τρ?π�, =πως καD ]κε9ν�ι π�V �8 �παδ�D τ'ς <ιλ�σ�<&ας μ�υ θCτ�Vς τ"ν παραδRσ�υν. T" δQ σπ&τι μ�υ στ#ν Mελ&τη νC τ" παρα-δRσ�υν 7 $Aμυν?μα3�ς κι$ 7 Tιμ�κρ2της νC κ2θεται σ$ αWτ" 7cEρμαρ3�ς καD �8 συνεργ2τες τ�υ =σ� θC ;' 7 cEρμαρ3�ς.

7τε κα0 $ησιν xEρμιππ�ς (FHG iii. 45) 'μ>�ντα α?τ8ν ε;ςπ�ελ�ν �αλκ!ν κεκραμ�νην kδατι θερμF4 κα� α;τUσανταDκρατ�ν o�$!σαι" τ��ς τε $0λ�ις παραγγε0λαντα τ4ν δ�γ-μ�των μεμν!σθαι �kτω τελευτ!σαι.

Kα� @στιν hμ4ν ε;ς α?τ8ν �kτω (A. Pal vii. 106)"

�α0ρετε, κα� μ�μνησθε τ� δ�γματα" τ�.τ� �Eπ0κ�υρ�ςkστατ�ν ε3πε $0λ�ις τ�Cπ�ς 9π�$θ0μεν�ς"

θερμWν δ� π�ελ�ν γ�ρ 'ληλ�θεεν κα� Dκρατ�ν@σπασεν, ε3τ� �A�δην ψυ�ρ8ν 'πεσπ�σατ�.

�_τ�ς μ�ν = >0�ς τ9νδρ�ς, �δε δ� h τελευτU.Kα� δι�θετ� (fg. 217 Us), vδε" «Kατ� τ�δε δ0δωμι τ�

'μαυτ�. π�ντα �Aμυν�μ��Fω Φιλ�κρ�τ�υς Bατ!θεν κα�Tιμ�κρ�τει Δημητρ0�υ Π�ταμ0Fω κατ� τWν 'ν τF4 MητρF<Fω9ναγεγραμμ�νην cκατ�ρFω δ�σιν, '$� Fv τε τ8ν μ�ν κ!π�νκα� τ� πρ�σ�ντα α?τF4 παρ�2�υσιν gEρμ�ρ�Fω �Aγεμ�ρτ�υMυτιληνα0Fω κα� τ��ς συμ$ιλ�σ�$�.σιν α?τF4 κα� �bς ^νxEρμαρ��ς καταλ0πEη διαδ���ις τ!ς $ιλ�σ�$0ας, 'νδιατρ0->ειν κατ� $ιλ�σ�$0αν" κα� 9ε� δ� τ��ς $ιλ�σ�$�.σιν 9π8hμ4ν, 7πως ^ν συνδιασ<σωσιν �Aμυν�μ��Fω κα� Tιμ�κρ�-τει κατ� τ8 δυνατ�ν, τWν 'ν τF4 κUπFω διατρι>Wν παρακα-τατ0θεμαι τ��ς τ� α?τ4ν κληρ�ν�μ�ις, 'ν FFv Dν π�τε τρ�πFω9σ$αλ�στατ�ν E�, 7πως ^ν κ9κε�ν�ι διατηρ4σιν τ8νκ!π�ν, καθ�περ κα� α?τ�� �bς ^ν �� 9π8 hμ4ν $ιλ�-σ�$�.ντες παραδ0δωσιν. τWν δ� �;κ0αν τWν 'ν Mελ0τEηπαρε��τωσαν �Aμυν�μα��ς κα� Tιμ�κρ�της 'ν�ικε�νgEρμ�ρ�Fω κα� τ��ς μετ� α?τ�. $ιλ�σ�$�.σιν, Lως ^νxEρμαρ��ς )E!.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 82 – – 83 –

16

17

Page 44: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

18. »$Aπ" τC εZσ�δ�ματα τfν =σων ]δRρισα στ"ν $Aμυν?μα3�καD στ"ν Tιμ�κρ2τη νC Jε3ωρ&σ�υν στ" μ>τρ� τ�0 δυνατ�0,λ�γαρι2;�ντας μQ τ"ν cEρμαρ3� =σα 3ρει2;�νται γιC τDς πρ�-σ<�ρQς στ#ν μν�μη τ�0 πατ>ρα, τ'ς μητ>ρας καD τfν �δελ<fν,καD γιC τC γεν>θλι2 μ�υ π�V συνηθ&σαμε νC n�ρτ2;ωμε στDς δ>κατ�0 Γαμηλιfν�ς, καθ}ς καD γιC τ#ν τακτικ# συν2θρ�ισι τfν<&λων τ'ς <ιλ�σ�<&ας μ�υ στDς εrκ�σι τ�0 κ2θε μην"ς στ#νμν�μη τ#ν δικ� μ�υ καD τ�0 Mητρ�δRρ�υ, σ�μ<ωνα μQ τC καθιε-ρωμ>να. NC n�ρτ2;�υν �κ?μα τ#ν |μ>ρα τfν �δελ<fν τ"ν μ'ναΠ�σειδεfνα, τ�0 Π�λυα&ν�υ τ"ν μ'να Mεταγειτνιfνα, =πως τ"Sκανα κι$ 7 rδι�ς.

19. »NC <ρ�ντ&;�υν 7 $Aμυν?μα3�ς κι$ 7 Tιμ�κρ2της γιC τ"νγι" τ�0 Mητρ�δRρ�υ $Eπ&κ�υρ� καD γιC τ"ν γι" τ�0 Π�λυα&ν�υ,=σ� θC καταγ&νωνται στ#ν <ιλ�σ�<&α καD θC ;�0ν μα;D μQ τ"νcEρμαρ3�. NC μεριμν�σ�υν ]π&σης γιC τ#ν κ?ρη τ�0 Mητρ�δR-ρ�υ30 καD iμα <θ2σgη σQ |λικ&α γ2μ�υ νC τ#ν παντρ>ψ�υν μ$=π�ι�ν διαλ>Jgη 7 cEρμαρ3�ς �π$ αWτ�Vς π�V καταγ&ν�νται μα;&τ�υ στ#ν <ιλ�σ�<&α, sν ε[ναι <ρ?νιμη κι$ Xπ2κ�υη στ"νcEρμαρ3�. NC 3�ρηγ�σ�υν δQ 7 $Aμυν?μα3�ς κι$ 7 Tιμ�κρ2τηςγιC τ#ν συντ�ρησ& τ�υς �π" τC εZσ�δ�ματ2 μ�υ =σα ν�μ&;�υν =τι3ρει2;�νται κ2θε 3ρ?ν�, �<�0 συνενν�ηθ�0ν μQ τ"ν cEρμαρ3�.

20. »NC S3gη δQ κι$ 7 cEρμαρ3�ς κυρι?τητα π2νω στC εZσ�δ�-ματα, γιC νC γ&νωνται =λα μQ τ#ν συγκατ2θεσι τ�0 �νθρRπ�υπ�V ]γ>ρασε <ιλ�σ�<fντας μα;& μ�υ καD `ρ&σθηκε �π" μ>να�ρ3ηγ"ς τfν συνεργατfν μ�υ στ#ν <ιλ�σ�<&α. T#ν πρ�9κα γιCτ#ν κ?ρη, =ταν <θ2σgη σQ |λικ&α, νC τ#ν Jε3ωρ&σ�υν �π" τ#νπερι�υσ&α μ�υ 7 $Aμυν?μα3�ς κι$ 7 Tιμ�κρ2της, �<�0 π2ρ�υντ#ν γνRμη τ�0 �Eρμ2ρ3�υ, =σ� ^>^αια ]πιτρ>πει | κατ2στασ&ςτης. NC <ρ�ντ&σ�υν ]π&σης καD γιC τ"ν Nικ2ν�ρα, =πως τ"

Sκανα κι$ 7 rδι�ς, tστε �8 <ιλ?σ�<�ι π�V μ�0 παρεστ2θησαν μQ

»�Eκ δ� τ4ν γιν�μ�νων πρ�σ�δων τ4ν δεδ�μ�νων 9$�hμ4ν �Aμυν�μ��Fω κα� Tιμ�κρ�τει κατ� τ8 δυνατ8ν μερι-)�σθωσαν μεθ� gEρμ�ρ��υ σκ�π��μεν�ι ε\ς τε τ� 'ναγ0-σματα τF4 τε πατρ� κα� τE! μητρ� κα� τ��ς 9δελ$��ς, κα� hμ�νε;ς τWν ε;θισμ�νην Dγεσθαι γεν�θλι�ν hμ�ραν cκ�στ�υ@τ�υς τE! πρ�τ�ρ5α δεκ�τEη τ�. Γαμηλι4ν�ς, #σπερ κα� ε;ςτWν γιν�μ�νην σ�ν�δ�ν cκ�στ�υ μην8ς τα�ς ε;κ�σι τ4νσυμ$ιλ�σ�$��ντων hμ�ν ε;ς τWν hμ4ν τε κα� Mητρ�δ<ρ�υ<μνUμην> κατατεταγμ�νην. συντελε0τωσαν δ� κα� τWν τ4ν9δελ$4ν hμ�ραν τ�. Π�σειδε4ν�ς" συντελε0τωσαν δ� κα�τWν Π�λυα0ν�υ τ�. Mεταγειτνι4ν�ς καθ�περ κα� hμε�ς.

»�Eπιμελε0σθωσαν δ� κα� �Aμυν�μα��ς κα� Tιμ�κρ�τηςτ�. υ��. τ�. Mητρ�δ<ρ�υ �Eπικ��ρ�υ κα� τ�. υ��. τ�.Π�λυα0ν�υ, $ιλ�σ�$��ντων α?τ4ν κα� συ)<ντων μεθ�gEρμ�ρ��υ. 1σα�τως δ� τ!ς θυγατρ8ς τ!ς Mητρ�δ<ρ�υτWν 'πιμ�λειαν π�ιε0σθωσαν, κα� ε;ς hλικ0αν 'λθ�.σαν.'κδ�τωσαν Fv ^ν xEρμαρ��ς Lληται τ4ν $ιλ�σ�$��ντωνμετ� α?τ�., �Cσης α?τ!ς ε?τ�κτ�υ κα� πειθαρ���σηςgEρμ�ρ�Fω. διδ�τωσαν δ� �Aμυν�μα��ς κα� Tιμ�κρ�της 'κτ4ν Qπαρ��υσ4ν hμ�ν πρ�σ�δων ε;ς τρ�$Wν τ��τ�ις, 7 τι^ν α?τ��ς κατ� 'νιαυτ8ν 'πιδ��εσθαι δ�κE! σκ�π�υμ�ν�ιςμεθ� gEρμ�ρ��υ.

»Π�ιε0σθωσαν δ� μεθ� αQτ4ν κα� xEρμαρ��ν κ�ρι�ντ4ν πρ�σ�δων, sνα μετ� τ�. συγκαταγεγηρακ�τ�ς hμ�ν'ν $ιλ�σ�$05α κα� καταλελειμμ�ν�υ hγεμ�ν�ς τ4νσυμ$ιλ�σ�$��ντων hμ�ν Lκαστα γ0νηται. τWν δ� πρ��κατF4 θUλει παιδ0Fω, 'πειδ�ν ε;ς hλικ0αν @λθEη, μερισ�τωσαν�Aμυν�μα��ς κα� Tιμ�κρ�της 7σ�ν ^ν 'πιδ��ηται 9π8 τ4νQπαρ��ντων 9$αιρ�.ντες μετ� τ!ς gEρμ�ρ��υ γν<μης.'πιμελε0σθωσαν δ� κα� Nικ�ν�ρ�ς, καθ�περ κα�

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 84 – – 85 –

18

19

20

30. jIσως πρ?κειται γιC τ#ν Δαν2η. Πρ^λ. $Aθ�ναι�ς, XIII, 593c.

Page 45: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

τ#ν περι�υσ&α τ�υς =ταν ε[3α �ν2γκη καD μ�0 SδειJαν τ#ν μεγα-λ�τερη �<�σ&ωσι, νC μ# στερηθ�0ν τ&π�τε �π" =σα 3ρει2;�νται,=σ� τ" ]πιτρ>π�υν �8 δυν2μεις μας.

21. »cOλα μ�υ τC ^ι^λ&α νC τC δRσ�υν στ"ν cEρμαρ3�. �Aν=μως συμ g' τ�0 �Eρμ2ρ3�υ τ&π�τε �π" τC �νθρRπινα πρ�τ�0μεγαλRσ�υν τC παιδιC τ�0 Mητρ�δRρ�υ, 7 $Aμυν?μα3�ς κι$ 7Tιμ�κρ2της νC τ�Vς δRσ�υν �π" τC εZσ�δ�ματα π�V a<ησα γιCνC μ# τ�Vς λε&ψgη, =σ� ε[ναι δυνατ?ν, τ&π�τε �π" =σα 3ρει2;�ν-ται μQ τ#ν πρ�ϋπ?θεσι =τι θC δε&3ν�υν καλ# διαγωγ�.

»NC <ρ�ντ&σ�υν ]π&σης γιC =λα τC aλλα tστε νC γ&νεται τ"καθ>να =σ� τ" δυνατ"ν σ�μ<ωνα μQ ]κε9να π�V tρισα. $A<�νωδQ ]λε�θερ�υς τ�Vς δ��λ�υς μ�υ M0ν, Nικ&α καD Λ�κωνα. Δ&δω]π&σης τ#ν ]λευθερ&α στ#ν Φα&δρι�».

22. T#ν τελευτα&α |μ>ρα τ'ς ;ω'ς τ�υ γρ2<ει στ"ν (νεανικ?τ�υ <&λ�) $Iδ�μεν>α τ#ν �κ?λ�υθη ]πιστ�λ�: «AWτ#ν τ#ν�ληθινC μακ2ρια καD τελευτα&α |μ>ρα τ'ς ;ω'ς μ�υ σ�0 γρ2<ωαWτC (/ταν | |μ>ρα τfν γενεθλ&ων τ�υ): �H στραγγ�υρ&α καD |δυσεντερ&α μQ ταλαιπωρ�0ν, στ#ν rδια π2ντα Sντασι ^ασανιστι-κ>ς� �λλC σ$ =λα τ�0τα �ντιπαραθ>τω τ#ν 3αρC π�V ν�ιRθωστ#ν ψυ3� μ�υ =ταν �ναθυμ�0μαι τDς συν�μιλ&ες μ�υ μα;& σ�υ.ΣQ παρακαλf, καD αWτ" μπ�ρf νC τ" περιμ>νω �π" σ>να, δι?τιFσ�υν σQ μ>να καD στ#ν <ιλ�σ�<&α π2ντα �<ωσιωμ>ν�ς �π"παιδ&, νC <ρ�ντ&;gης τC παιδιC τ�0 Mητρ�δRρ�υ31».

T>τ�ια /ταν | διαθ�κη τ�υ.MαθητQς δQ ε[3ε π�λλ�Vς μ>ν, π�λV ]J?3�υς τ"ν Mητρ?δω-

ρ�ν τ�0 $Aθηνα&�υ � τ�0 Tιμ�κρ2τ�υς καD τ"ν Σ2νδη τ"ν Λαμ-ψακην?.

hμε�ς, sν� 7σ�ι τ4ν $ιλ�σ�$��ντων hμ�ν �ρε0αν 'ν τ��ς;δ0�ις παρεσ�ημ�ν�ι κα� τWν πJσαν �;κει�τητα 'νδεδειγμ�-ν�ι συγκαταγηρ�σκειν μεθ� hμ4ν πρ�ε0λ�ντ� 'ν $ιλ�-σ�$05α, μηδεν8ς τ4ν 9ναγκα0ων 'νδεε�ς καθεστUκωσινπαρ� τWν hμετ�ραν δ�ναμιν.

»Δ�.ναι δ� τ� >ι>λ0α τ� Qπ�ρ��ντα hμ�ν π�νταgEρμ�ρ�Fω.

»�E�ν δ� τι τ4ν 9νθρωπ0νων περ� xEρμαρ��ν γ�νηταιπρ8 τ�. τ� Mητρ�δ<ρ�υ παιδ0α ε;ς hλικ0αν 'λθε�ν, δ�.ναι�Aμυν�μα��ν κα� Tιμ�κρ�την, 7πως ^ν ε?τακτ��ντωνα?τ4ν Lκαστα γ0νηται τ4ν 9ναγκα0ων, κατ� τ8 δυνατ8ν9π8 τ4ν καταλελειμμ�νων Q$� hμ4ν πρ�σ�δων. κα� τ4νλ�ιπ4ν Rπ�ντων 1ς συντετ��αμεν 'πιμελε0σθωσαν, 7πως^ν κατ� τ8 'νδε��μεν�ν Lκαστα γ0γνηται. 9$0ημι δ� τ4νπα0δων 'λε�θερ�ν M.ν, Nικ0αν, Λ�κωνα" 9$0ημι δ� κα�Φα0δρι�ν 'λευθ�ραν».

ZHδη δ� τελευτ4ν γρ�$ει πρ8ς �Iδ�μεν�α τUνδε 'πιστ�-λUν (fg. 138 Us.).

«TWν μακαρ0αν Dγ�ντες κα� Oμα τελευτα0αν hμ�ραντ�. >0�υ 'γρ�$�μεν Qμ�ν ταυτ0. στραγγ�υρικ� τε παρηκ�-λ��θει κα� δυσεντερικ� π�θη Qπερ>�λWν �?κ 9π�λε0π�-ντα τ�. 'ν cαυτ��ς μεγ�θ�υς. 9ντιπαρετ�ττετ� δ� πJσιτ��τ�ις τ8 κατ� ψυ�Wν �α�ρ�ν 'π� τE! τ4ν γεγ�ν�των hμ�νδιαλ�γισμ4ν μνUμEη. σG δ� 920ως τ!ς 'κ μειρακ0�υ παρα-στ�σεως πρ8ς 'μ� κα� $ιλ�σ�$0αν 'πιμελ�. τ4ν πα0δωνMητρ�δ<ρ�υ».

Kα� <δι>�θετ� μ�ν vδε.Mαθητ�ς δ� @σ�ε π�λλ�Gς μ�ν, σ$�δρα δ� 'λλ�γ0μ�υς

Mητρ�δωρ�ν �Aθηνα0�υ K Tιμ�κρ�τ�υς κα� Σ�νδης Λαμ-ψακην�ν"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 86 – – 87 –

21

22

31. Mετ2<ρ. AZμ. X�υρμ�υ;&�υ.

Page 46: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

AWτ"ς δQν �π�μακρ�νθηκε π�τQ �π" τ"ν $Eπ&κ�υρ� �π" τ#νστιγμ# π�V τ"ν ]γνRρισε, ]κτ"ς �π" pνα δι2στημα pJι μηνfνπ'γε στ#ν πατρ&δα τ�υ (τ#ν Λ2μψακ�) καD μετC ]παν'λθε.

23. �Yπ'ρJε δQ καθ$ =λα καλ"ς aνθρωπ�ς, =πως κι$ 7 $Eπ&κ�υ-ρ�ς μαρτυρε9 στ#ν εZσαγωγ# τfν Sργων τ�υ καD στ" τρ&τ� ^ι^λ&�τ'ς Xπ" τ"ν τ&τλ�ν «Tιμ�κρ�της» συγγρα<'ς τ�υ. KαD σCντ>τ�ι�ς Sδωκε καD τ#ν �δελ<� τ�υ τ#ν Bατ&δα στ"ν $Iδ�μεν>α `ςσ�;υγ� καD τ#ν Λε?ντι� τ#ν $Aττικ# nτα&ρα, �<�0 τ#ν π'ρε, ε[3ε<&λη.

$EπD πλ>�ν δQν τ"ν ]τρ?μα;ε �_τε | ^ι�π2λη �_τε 7 θ2νατ�ς,=πως τ" ^ε^αιRνει καD 7 $Eπ&κ�υρ�ς στ" ^ι^λ&� τ�υ π�V ε[3εγρ2ψει εZς μν�μην τ�υ. $Aνα<>ρ�υν δQ =τι π>θανε nπτC 3ρ?νιαπρDν �π" τ"ν $Eπ&κ�υρ�, σQ |λικ&α πεν�ντα τριfν ]τfν. cOπωςκατα<α&νεται καD �π" τ#ν διαθ�κη τ�0 $Eπικ��ρ�υ, =π�υ πρ�-<ανfς, ]πειδ# ε[3ε πεθ2νει, δ&δει ]ντ�λ# στ�Vς ]κτελεστ>ς της νC<ρ�ντ&σ�υν γιC τC παιδιC τ�0 Mητρ�δRρ�υ. E[3ε ]π&σης 7 $Eπ&-κ�υρ�ς μαθητ# καD τ"ν πρ�ανα<ερθ>ντα Tιμ�κρ2τη, pνα]λα<ρ?μυαλ� �δελ<" τ�0 Mητρ�δRρ�υ32.

24. �Yπ2ρ3�υν δQ τC nJ'ς ^ι^λ&α τ�0 Mητρ�δRρ�υ:

Kατ� τ4ν ;ατρ4ν, 3 >ι>λ0α.Περ� α;σθUσεων.Kατ� Tιμ�κρ�τ�υς.Περ� μεγαλ�ψυ�0ας.Περ� τ!ς 9σθενικ�τητ�ς (9ρρ<στιας) τ�. �Eπικ��ρ�υ.Kατ� τ4ν διαλεκτικ4ν.Kατ� τ4ν σ�$ιστ4ν, 9.gO δρ�μ�ς πρ8ς τWν σ�$0α.Περ� μετα>�λ!ς.Περ� πλ��τ�υ.

�ς 9$� �_ τ8ν Dνδρα @γνω, �?κ 9π�στη 9π� α?τ�. πλWν �2μην4ν ε;ς τWν �;κε0αν, @πειτ� 'παν!λθε.

Γ�γ�νε δ� 9γαθ8ς π�ντα, καθ� κα� �Eπ0κ�υρ�ς (fgs. 73et 241 Us.) 'ν πρ�ηγ�υμ�ναις γρα$α�ς μαρτυρε� κα� 'ν τF4τρ0τFω Tιμ�κρ�τ�υς, τ�ι�.τ�ς δ� tν κα� τWν 9δελ$WνBατ0δα '2�δ�τ� �Iδ�μενε�, κα� Λε�ντι�ν τWν �AττικWν cτα0-ραν 9ναλα>uν ε3�ε παλλακUν. �ν δ� κα� 9κατ�πληκτ�ςπρ�ς τε τ�ς ]�λUσεις κα� τ8ν θ�νατ�ν, 1ς �Eπ0κ�υρ�ς 'ντ4 πρ<τFω Mητρ�δ<ρFω (fg. 37 Us.) $ησ0. $ασ� δ� κα� πρ8cπτ� 'τ4ν α?τ�. τελευτ!σαι πεντηκ�στ8ν τρ0τ�ν @τ�ςDγ�ντα, κα� α?τ8ς �Eπ0κ�υρ�ς 'ν τα�ς πρ�ειρημ�ναις δια-θUκαις (Us. p. 347. 25), 1ς πρ�απεληλυθ�τ�ς α?τ�. δηλ�-ν�τι, 'πισκUπτει περ� τ!ς 'πιμελε0ας α?τ�. τ4ν πα0δων.@σ�ε δ� κα� τ8ν πρ�ειρημ�ν�ν ε;κα��ν τινα 9δελ$8ν τ�.Mητρ�δ<ρ�υ Tιμ�κρ�την.

Bι>λ0α δ� 'στι τ�. Mητρ�δ<ρ�υ τ�δε".

Πρ8ς τ�Gς ;ατρ��ς, τρ0α,Περ� α;σθUσεων,Πρ8ς Tιμ�κρ�την,Περ� μεγαλ�ψυ�0ας,Περ� τ!ς �Eπικ��ρ�υ 9ρρωστ0ας,Πρ8ς τ�Gς διαλεκτικ��ς,Πρ8ς τ�Gς σ�$ιστ�ς, 'νν�α,Περ� τ!ς 'π� σ�$0αν π�ρε0ας,Περ� τ!ς μετα>�λ!ς,Περ� πλ��τ�υ,

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 88 – – 89 –

23

24

32. E[ναι αWτ"ς π�V ε[πε π�λλC καD δι2<�ρα εZς ^2ρ�ς τ�0 $Eπικ��ρ�υ.Bλ. �νωτ. παρ2γρ. 7 καD 8.

Page 47: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

KριτικW τ�. Δημ�κρ0τ�υ.Περ� 'πι$αν�.ς καταγωγ!ς.

$Eπ&σης SJ�3�ς /ταν καD 7 Π�λ�αιν�ς τ�0 $Aθην�δRρ�υ �π"τ#ν Λ2μψακ�, δ&και�ς καD <ιλ?<ρων aνθρωπ�ς, =πως �8 περD τ"νΦιλ?δημ�ν ^ε^αιRν�υν33. $Eπ&σης SJ�3�ς Xπ'ρJε κι$ 7 δι2δ�3?ςτ�υ cEρμαρ3�ς τ�0 $Aγεμ?ρτ�υ �π" τ#ν Mυτιλ�νη, γι"ς <τω3�0πατρ"ς καD 7 7π�9�ς στ#ν �ρ3# �σ3�λε9τ� μQ τ#ν ρητ�ρικ�.

$Aνα<>ρεται =τι αWτ�0 τC καλ�τερα ^ι^λ&α ε[ναι τC nJ'ς:

25. �Eπιστ�λικ� (9λληλ�γρα$0α) περ� �Eμπεδ�κλ��υς, 22>ι>λ0α.

Περ� μαθηματικ4ν.Kατ� Πλ�των�ς.Kατ� �Aριστ�τ�λ�υς.

Π>θανε �π" παρ2λυσι, �<�0 Sδωσε π�λλQς �π�δε&Jεις τ'ς8καν?τητ?ς τ�υ.

$Eπ&σης SJ�3�ς /ταν κι$ 7 Λε�ντεVς 7 Λαμψακην"ς κι$ |γυνα9κα τ�υ Θεμ&στα, στ#ν 7π�&α Sστελνε ]πιστ�λQς 7 $Eπ&κ�υ-ρ�ς. $Aκ?μη 7 K�λRτης κι$ 7 $Iδ�μενε�ς, καD αWτ�D Λαμψακην�&34.

Πρ8ς Δημ�κριτ�ν,Περ� ε?γενε0ας.

dHν κα� Π�λ�αιν�ς �Aθην�δ<ρ�υ Λαμψακην�ς, 'πιεικWςκα� $ιλικ�ς, 1ς �� περ� Φιλ�δημ�ν $ασι. κα� = διαδε2�μεν�ςα?τ8ν xEρμαρ��ς �Aγεμ�ρτ�υ Mυτιληνα��ς, 9νWρ πατρ8ςμ�ν π�νητ�ς, τ�ς δ� 9ρ��ς πρ�σ��ων oητ�ρικ��ς.

Φ�ρεται κα� τ��τ�υ >ι>λ0α κ�λλιστα τ�δε"

�Eπιστ�λικ� περ� �Eμπεδ�κλ��υς ε\κ�σι κα� δ��,Περ� τ4ν μαθημ�των,Πρ8ς Πλ�τωνα,Πρ8ς �Aριστ�τ�λην.

�Eτελε�τα δ� παραλ�σει, γεν�μεν�ς �καν8ς 9νUρ.Λε�ντε�ς τε Λαμψακην8ς =μ�0ως κα� h τ��τ�υ γυνW

Θεμ0στα, πρ8ς �ν κα� γ�γρα$εν = �Eπ0κ�υρ�ς" @τι τεK�λ<της κα� �Iδ�μενε�ς, κα� α?τ�� Λαμψακην�0.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 90 – – 91 –

25

33. �O Π�λ�αιν�ς, μεγ2λ�ς γεωμ>τρης, /ταν pνας �π" τ�Vς τ>σσερις στυλ�-^2τες τ'ς σ3�λ'ς. O8 aλλ�ι τρε9ς /σαν 7 cEρμαρ3�ς, 7 Mητρ?δωρ�ς καD 7Π�λ�στρατ�ς.

34. �O K�λRτης, μ>γας θαυμαστ#ς τ�0 δασκ2λ�υ, ε[3ε γρ2ψει pνα Sργ� στ"

7π�9� �πεδε&κνυε =τι ε[ναι �δ�νατη | ;ω# μQ τ�Vς καν?νες 7π�ιασδ�π�τεaλλης <ιλ�σ�<&ας — ]κτ"ς τ'ς $Eπικ��ρειας. — «OWδQ ;'ν Sστιν |δ>ως κατ’$Eπ&κ�υρ�ν», τ�0 �παντ2ει 7 Πλ��ταρ3�ς στ#ν συγγρα<� τ�υ «Πρ8ς K�λ<-την», 1107 E — 1127.

Page 48: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

AWτ�D ε[ναι π�V Xπ'ρJαν ]λλ?γιμ�ι, μεταJV τfν 7π�&ων κι$ 7Π�λ�στρατ�ς π�V διεδ>3θη τ"ν cEρμαρ3�, τ"ν 7π�9�ν διεδ>3θη7 Δι�ν�σι�ς κι$ αWτ"ν 7 Bασιλε&δης. $Eλλ?γιμ�ς ]π&σης Xπ'ρJε κι$7 $Aπ�λλ?δωρ�ς 7 Kηπ�τ�ρανν�ς, 7 7π�9�ς συν>γραψε π2νω�π? 400 ^ι^λ&α35.

jEJ�3�ι ]π&σης �νεδε&3θησαν �8 δ�� Πτ�λεμα9�ι �π" τ#ν$AλεJ2νδρεια, 7 pνας μα0ρ�ς κι$ 7 aλλ�ς λευκ?ς. $Eπ&σης 7Z�νων 7 ΣιδRνι�ς, �κρ�ατ#ς τ�0 $Aπ�λλ�δRρ�υ, aνδρας π�VSγραψε π�λλC Sργα.

26. $Eπ&σης 7 Δημ�τρι�ς 7 ]πικληθεDς Λ2κων, κι$ 7 Δι�γ>νης 7TαρσεVς π�V κατ>γραψε τC καλ�τερα μαθ�ματα κι$ 7 $Ωρ&ων κι$aλλ�ι π�V �8 γν�σι�ι $Eπικ��ρει�ι �π�καλ�0ν σ�<ιστ>ς.

�Yπ'ρJαν κι$ aλλ�ι τρε9ς $Eπ&κ�υρ�ι, 7 γι"ς τ�0 Λε�ντ>ως καDτ'ς Θεμ&στας, pνας aλλ�ς �π" τ#ν Mαγνησ&α, κι pνας 7πλ�μ2-3�ς.

�Yπ'ρJε δQ π�λυγρα<Rτατ�ς 7 $Eπ&κ�υρ�ς, �<�0 Xπερ>^η=λ�υς `ς πρ"ς τ" πλ'θ�ς τfν ^ι^λ&ων. TC συγγρ2μματ2 τ�υγεμ&;�υν τριακ�σ&�υς κυλ&νδρ�υς. �Ωστ?σ�, περικ�πQς �π"aλλ�υς συγγρα<ε9ς δQν ^2;ει π�τQ στC Sργα τ�υ, =,τι γρ2<ειε[ναι πρ�σωπικ>ς τ�υ γνfμες. T"ν συναγωνι;?ταν δQ κι$ 7 Xρ�-σιππ�ς στ#ν π�λυγρα<&α, =πως �να<>ρει 7 Kαρνε2δης καD π�Vγι$ αWτ" τ"ν �π�καλε9 <ιλ�λ�γικ" παρ2σιτ� τ�0 $Eπικ��ρ�υ.Δι?τι sν Sγρα<ε γιC κ2τι 7 $Eπ&κ�υρ�ς, στ#ν rδια Sκτασι συναγω-νι;?ταν νC γρ2<gη κι$ 7 Xρ�σιππ�ς.

27. Γι’ αWτ" καD π�λλQς <�ρQς τC rδια Sγρα<ε καD =,τι τ�0κατ>^αινε καD τC a<ηνε καD �δι?ρθωτα �π" τ#ν ^ιασ�νη τ�υ.KαD ε[ναι τ?σες �8 περικ�πQς (τC μαρτ�ρια) �π" aλλ�υς συγ-γρα<ε9ς π�V �π$ αWτQς καD μ?ν�ν ε[ναι γεμuτα τC ^ι^λ&α τ�υ,=πως γ&νεται καD στC Sργα τ�0 Z�νων�ς καD τ�0 $Aριστ�τ>λ�υς.

κα� �_τ�ι μ�ν 'λλ�γιμ�ι, vν �ν κα� Π�λ�στρατ�ς = διαδε-2�μεν�ς xEρμαρ��ν" �ν διεδ�2ατ� Δι�ν�σι�ς" �ν Bασιλε0-δης. κα� �Aπ�λλ�δωρ�ς δ� = Kηπ�τ�ρανν�ς γ�γ�νεν 'λλ�-γιμ�ς, �ς Qπ�ρ τετρακ�σια συν�γραψε >ι>λ0α" δ�� τε Πτ�-λεμα��ι �Aλε2ανδρε�ς, 7 τε μ�λας κα� = λευκ�ς. ZUνων τε =Σιδ<νι�ς, 9κρ�ατWς �Aπ�λλ�δ<ρ�υ, π�λυγρ�$�ς 9νUρ"κα� ΔημUτρι�ς = 'πικληθε�ς Λ�κων" Δι�γ�νης τε = Tαρ-σεGς = τ�ς 'πιλ�κτ�υς σ��λ�ς συγγρ�ψας" κα� �Ωρ0ων κα�Dλλ�ι ��ς �� γνUσι�ι �Eπικ��ρει�ι σ�$ιστ�ς 9π�καλ�.σιν.

dHσαν δ� κα� Dλλ�ι �Eπ0κ�υρ�ι τρε�ς" 7 τε Λε�ντ�ωςυ�8ς κα� Θεμ0στας" Lτερ�ς M�γνης" τ�ταρτ�ς =πλ�μ���ς.

Γ�γ�νε δ� π�λυγρα$<τατ�ς = �Eπ0κ�υρ�ς, π�νταςQπερ>αλλ�μεν�ς πλUθει >ι>λ0ων" κ�λινδρ�ι μ�ν γ�ρ πρ8ςτ�Gς τριακ�σ0�υς ε;σ0. γ�γραπται δ� μαρτ�ρι�ν @2ωθεν 'να?τ��ς �?δ�ν, 9λλ� α?τ�. ε;σιν �Eπικ��ρ�υ $ωνα0. ')Uλ�υδ� α?τ8ν Xρ�σιππ�ς 'ν π�λυγρα$05α, καθ� $ησι Kαρνε�-δης παρ�σιτ�ν α?τ8ν τ4ν >ι>λ0ων 9π�καλ4ν" ε; γ�ρ τιγρ�ψαι = �Eπ0κ�υρ�ς, $ιλ�νεικε� τ�σ�.τ�ν γρ�ψαι = Xρ�-σιππ�ς.

Kα� δι� τ�.τ� κα� π�λλ�κις τα?τ� γ�γρα$ε κα� τ8'πελθ�ν, κα� 9δι�ρθωτα ε\ακε τF4 'πε0γεσθαι" κα� τ� μαρ-τ�ρια τ�σα.τ� 'στιν 1ς 'κε0νων μ�νων γ�μειν τ� >ι>λ0α,καθ�περ κα� παρ� ZUνωνι @στιν εQρε�ν κα� παρ� �Aριστ�-τ�λει.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 92 – – 93 –

26

27

35. T" πραγματικ? τ�υ dν�μα /ταν $Aπ�λλ?δωρ�ς 7 $Aθηνα9�ς. ΓιC τ"εXρηματικ" παρων�μι� Kηπ�τ�ρανν�ς δQν S3�υμε πληρ�<�ρ&ες �π" π�ι2α&τ&α δημι�υργ�θηκε.

Page 49: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

T?σα λ�ιπ"ν καD τ>τ�ια ε[ναι τC συγγρ2μματα τ�0 $Eπικ��-ρ�υ, �π" τC 7π�9α τC σπ�υδαι?τερα ε[ναι τC nJ'ς:

Περ� $�σεως, 37 >ι>λ0α.Περ� 9τ�μων κα� κεν�..Περ� @ρωτ�ς.�Eπιτ�μW τ4ν 9ντιρρUσεων κατ� τ4ν $υσικ4ν.Kατ� τ4ν Mεγαρικ4ν ($ιλ�σ�$ων).Διαπ�ρ0αι (πρ�>λUματα).K�ριαι δ�2αι (Bασικ� δ�γματα σ� περιληπτικ�9π�$θ�γματα π�G �� ]παδ�0 τ�υ τ� 'μ�θαιναν 9π� @2ω).T� ν� 'πιδι<κωμε κα� τ� ν� 9π�$ε�γωμε (Περ� α�ρ�σεωνκα� $υγ4ν).Περ� τ�λ�υς (περ� τ�. σκ�π�. τ!ς )ω!ς, περ� τ�.Qψ0στ�υ 9γαθ�.).Περ� κριτηρ0�υ + Kαν<ν (E;σαγωγW στ8 σ�στημ� τ�υ).Xαιρ�δημ�ς.Περ� θε4ν.Περ� ε?σε>ε0ας (Περ� =σι�τητ�ς).

28. gHγησι�να2.Περ� τ!ς 9νθρωπ0νης )ω!ς, 4.Περ� δικαι�πραγ0ας.Nε�κλ!ς: 9$ιερωμ�ν� στWν Θεμ0στα (Nε�κλ!ς πρ8ςΘεμ0στα).Συμπ�σι�ν.E?ρ�λ���ς πρ8ς στ8ν Mητρ�δωρ�.Περ� =ρ�σεως.Περ� τ!ς γων0ας στ8 Dτ�μ�.Περ� R$!ς.Περ� ε�μαρμ�νης.Θεωρ0ες γι� τ� π�θη - κατ� Tιμ�κρ�τ�υς.

κα� τ� συγγρ�μματα μ�ν �Eπικ��ρFω τ�σα.τα κα�τηλικα.τα, vν τ� >�λτιστ� 'στι τ�δε"

Περ� $�σεως, cπτ� κα� τρι�κ�ντα,Περ� 9τ�μων κα� κεν�.,Περ� @ρωτ�ς,�Eπιτ�μW τ4ν πρ8ς τ�Gς $υσικ��ς,Πρ8ς τ�Gς Mεγαρικ��ς,Διαπ�ρ0αι,K�ριαι δ�2αι,Περ� α�ρ�σεων κα� $υγ4ν,Περ� τ�λ�υς,Περ� κριτηρ0�υ K Kαν<ν,Xαιρ�δημ�ς,Περ� θε4ν,Περ� =σι�τητ�ς,gHγησι�να2,Περ� >0ων δ�,Περ� δικαι�πραγ0ας,Nε�κλ!ς πρ8ς Θεμ0σταν,Συμπ�σι�ν,E?ρ�λ���ς πρ8ς Mητρ�δωρ�ν,Περ� τ�. =ρJν,Περ� τ!ς 'ν τE! 9τ�μFω γων0ας,Περ� R$!ς,Περ� ε�μαρμ�νης,Περ� παθ4ν δ�2αι πρ8ς Tιμ�κρ�την,

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 94 – – 95 –

28

Page 50: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

Πρ�γνωστικ8ν (�Aπ�κ�λυψις τ�. μ�λλ�ντ�ς).Πρ�τρεπτικ8ς (E;σαγωγW στWν $ιλ�σ�$0α).Περ� τ4ν ε;δ<λων.Περ� $αντασ0ας (Περ� παραστ�σεως).�Aριστ�>�υλ�ς.Περ� μ�υσικ!ς.Περ� δικαι�σ�νης κα� τ4ν Dλλων 9ρετ4ν.Περ� ε?εργεσ0ας κα� ε?γνωμ�σ�νης (Περ� δ<ρων κα���ριτ�ς).Π�λυμUδης.Tιμ�κρ�της, 3.Mητρ�δωρ�ς, 5.�Aντ0δωρ�ς, 2.Περ� ν�σων [κα� θαν�τ�υ] θεωρ0αι πρ8ς M0θρην.Kαλλιστ�λας.Περ� >ασιλε0ας.�Aνα2ιμ�νης.�Eπιστ�λα036.

Πρ�γνωστικ�ν,Πρ�τρεπτικ�ς,Περ� ε;δ<λων,Περ� $αντασ0ας,�Aριστ�>�υλ�ς,Περ� μ�υσικ!ς,Περ� δικαι�σ�νης κα� τ4ν Dλλων 9ρετ4ν,Περ� δ<ρων κα� ��ριτ�ς,Π�λυμUδης,Tιμ�κρ�της γ�,Mητρ�δωρ�ς ε�,�Aντ0δωρ�ς >�,Περ� ν�σων δ�2αι πρ8ς M0θρην,Kαλλιστ�λας,Περ� >ασιλε0ας,�Aνα2ιμ�νης,�Eπιστ�λα0.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 96 – – 97 –

36. $Aπ" τ" τερ2στι� συγγρα<ικ" Sργ� τ�0 $Eπικ��ρ�υ π�V κατελ2μ^ανε,=πως εrπαμε, 300 κυλ&νδρ�υς, λ&γα πρ2γματα μuς Sμειναν: μερικQς ]πιστ�λ>ς,μερικC �π�σπ2σματα καD μ&α Sκθεσι τ�0 ^ι^λ&�υ τ�υ: K�ριαι Δ�2αι. E[ναιαWτC περ&π�υ π�V δι>σωσε 7 Δι�γ>νης 7 Λα>ρτι�ς, καD παρατ&θενται κατω-τ>ρω. Διακ?σια 3ρ?νια �ργ?τερα pνας ]νθ�υσιRδης �παδ"ς τ�0 <ιλ�σ?<�υ, 7π�ιητ#ς T&τ�ς Λ�υκρ�τι�ς (91-51 π.X.), στ" περ&<ημ� Sπ�ς τ�υ «Περ� τ!ς$�σεως τ4ν aντων», π�V S3ει μετα<ρασθ' τελευτα9α καD στC nλληνικC �π"τ"ν καθηγητ# Γρ?λι�, �π�δ&δει πιστC δ?γματα τ�0 δασκ2λ�υ τ�υ καD

μπ�ρ�0με νC τ" 3ρησιμ�π�ι�σ�υμε γιC νC συμπληρRσ�υμε τC κενC π�V πρ�-κ2λεσε | �πRλεια καD τfν τριακ�σ&ων ^ι^λ&ων τ�υ. Bασικ" ^��θημα γιC τ#νμελ>τη τ�0 $Eπικ�υρε&�υ Sργ�υ ε[ναι | περ&<ημη συλλ�γ# τ�0 O_;ενερ:Epicurea, Λειψ&α 1887, π�V περι>3ει =λα τC σω;?μενα τ�0 $Eπικ��ρ�υ, τ"Xλικ" �π’ =λ�υς τ�Vς �ρ3α&�υς cEλληνες καD Λατ&ν�υς συγγρα<ε9ς καθ}ς καD^ι�γρα<&α τ�0 <ιλ�σ?<�υ κατC τ" λεJικ" «Σ�υ�δα». $AJι�σ�στατ� ]π&σηςε[ναι τ" Sργ� «�Aπ�σπ�σματα 9π8 τ8ν �Eπ0κ�υρ�» τ�0 Cyril Bailey ($OJ<?ρδη,1926), μQ �Jι?λ�γα σ3?λια.

Page 51: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

29. TDς θεωρ&ες π�V �ν>πτυJε σ$ αWτC θC πρ�σπαθ�σω νC τDς]κθ>σω παραθ>τ�ντας τρε9ς ]πιστ�λQς π�V σ$ αWτQς συν?ψισε=λη τ�υ τ#ν <ιλ�σ�<&α. ΘC πρ�σθ>σω �κ?μη τDς «K�ριες Δ�2ες»καD συλλ�γ# �π" τDς �Jι�λ�γRτερες γνfμες τ�υ, γιC νC ε[σαι εZςθ>σιν νC μελετ�σgης τ"ν <ιλ?σ�<� �π$ =λες τDς πλευρQς καD νCJ>ρgης π�fς νC τ"ν κρ&νgης.

T#ν πρRτη ]πιστ�λ# τ#ν �πευθ�νει στ"ν �Hρ?δ�τ� καD θ>μαS3ει τ#ν <υσικ�. T#ν δε�τερη τ#ν �πευθ�νει στ"ν Πυθ�κλ' καDθεμα S3ει τ#ν μετεωρ�λ�γ&α (ΠερD μεταταρσ&ων). T#ν δQ τρ&τητ#ν �πευθ�νει στ"ν Mεν�ικ>α μQ θ>μα τ#ν �θικ�. ΘC πρ>πει ν$�ρ3&σ�υμε �π" τ#ν πρRτη, �<�0 π�0με λ&γα περD τ'ς διαιρ>σεωςτ'ς κατ$ αWτ"ν <ιλ�σ�<&ας.

30. Διαιρε9ται λ�ιπ"ν αWτ# σQ τρ&α μ>ρη - Kαν�νικ?, Φυσικ"καD $Hθικ?. T" Kαν�νικ" �π�τελε9 εZσαγωγ# στ" σ�στημ2 τ�υκαD περιλαμ^2νεται σ$ pνα μ?ν�ν Sργ� π�V ]πιγρ2<εται«Kαν<ν». T" <υσικ" μ>ρ�ς �ναπτ�σσει 7λ?κληρη τ#ν περD<�σεως θεωρ&α καD περιλαμ^2νεται στC «Περ� $�σεως» τρι2νταnπτC ^ι^λ&α καD περιληπτικfς στDς ]πιστ�λ>ς. T" �θικ?, τ>λ�ς,μ>ρ�ς πραγματε�εται γιC ]κε9να π�V πρ>πει νC ]πιδιRκωμε καDν$ �π�<ε�γωμε καD περι>3�ντα στC «Περ� >0ων» ^ι^λ&α, στDς]πιστ�λQς καD στ#ν «Περ� τ�λ�υς» πραγματε&α.

Συν�θι;αν =μως τ" καν�νικ" καD τ" <υσικ" μ>ρ�ς νC τC^2;�υν μα;D καD �ν?μα;αν τ" πρfτ� ]πιστ�μη π�V πραγματε�ε-ται γιC τ" κριτ�ρι� καD τ#ν πρRτη �ρ3# � στ�ι3ειfδες μ>ρ�ς τ'ς<ιλ�σ�<&ας, τ" δQ <υσικ" μ>ρ�ς Sλεγαν =τι πραγματε�εται περDγεν>σεως καD <θ�ρuς καD περD <�σεως. T" �θικ?ν, τ>λ�ς, μ>ρ�ςπραγματε�εται περD τfν =σων πρ>πει νC πρ�τιμ�0με καD ν’�π�<ε�γωμε καD περD τfν ^&ων καD τ�0 τ>λ�υς.

�A δ� α?τF4 δ�κε� 'ν α?τ��ς 'κθ�σθαι πειρ�σ�μαι τρε�ς'πιστ�λ�ς α?τ�. παραθ�μεν�ς, 'ν αbς πJσαν τWν cαυτ�.$ιλ�σ�$0αν 'πιτ�τμηται" θUσ�μεν δ� κα� τ�ς Kυρ0αςα?τ�. δ�2ας κα� ε\ τι @δ�2εν 'κλ�γ!ς 920ως 9νε$θ�γ�θαι,#στε σ� παντα��θεν καταμαθε�ν τ8ν Dνδρα κ^ν κρ0νεινε;δ�ναι.

TWν μ�ν �nν πρ<την 'πιστ�λWν γρ�$ει πρ8ς gHρ�δ�τ�ν<�τις 'στ� περ� τ4ν $υσικ4ν" τWν δ� δευτ�ραν πρ8ς Πυθ�-κλ�α>, �τις 'στ� περ� μεταρσ0ων" τWν <δ�> τρ0την πρ8ςMεν�ικ�α, @στι δ� 'ν α?τE! τ� περ� >0ων. 9ρκτ��ν δW 9π8τ!ς πρ<της, ]λ0γα πρ�ειπ�ντα περ� τ!ς διαιρ�σεως τ!ςκατ� α?τ8ν $ιλ�σ�$0ας.

Διαιρε�ται τ�0νυν ε;ς τρ0α, τ� τε καν�νικ8ν κα� $υσικ8νκα� jθικ�ν. τ8 μ�ν �nν καν�νικ8ν '$�δ�υς 'π� τWν πραγ-ματε0αν @�ει, κα� @στιν 'ν cν� τF4 'πιγρα$�μ�νFω Kαν<ν" τ8δ� $υσικ8ν τWν περ� $�σεως θεωρ0αν πJσαν, κα� @στιν 'ντα�ς Περ� $�σεως >0>λ�ις cπτ� κα� τρι�κ�ντα κα� τα�ς'πιστ�λα�ς κατ� στ�ι�ε��ν" τ8 δ� jθικ8ν τ� περ� α�ρ�σεωςκα� $υγ!ς" @στι δ� κα� 'ν τα�ς Περ� >0ων >0>λ�ις κα�'πιστ�λα�ς κα� τF4 Περ� τ�λ�υς. ε;<θασι μ�ντ�ι τ8 καν�-νικ8ν =μ�. τF4 $υσικF4 τ�ττειν" καλ�.σι δ� α?τ8 περ� κριτη-ρ0�υ κα� 9ρ�!ς, κα� στ�ι�ειωτικ�ν" τ8 δ� $υσικ8ν περ�γεν�σεως κα� $θ�ρJς, κα� περ� $�σεως" τ8 δ� jθικ8ν περ�α�ρετ4ν κα� $ευκτ4ν κα� περ� >0ων κα� τ�λ�υς.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 98 – – 99 –

29

30

Page 52: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

31. T#ν διαλεκτικ# τ#ν καταδικ2;�υν σCν περιττ# (� καDπαραπλανητικ�). Δι?τι τ�0 ]ρευνητ�0 τ�0 <θ2νει ν’ �κ�λ�υ-θ�σgη τ#ν γλfσσα π�V μιλ�0ν τC πρ2γματα. Λ>γει λ�ιπ"ν 7 $Eπ&-κ�υρ�ς στ"ν «Kαν�να» =τι κριτ�ρια τ'ς �λ�θειας ε[ναι τCαZσθ�ματα, �8 Sνν�ιες (πρ�λ�ψεις) καD τC συναισθ�ματα (π2θη),�8 δQ $Eπικ��ρει�ι θεωρ�0ν κριτ�ρι� καD τDς <ανταστικQς παρα-στ2σεις37.

�H διατ�πωσις αWτ# εXρ&σκεται καD στ#ν «�Eπιτ�μW» π�V �πευ-θ�νει στ"ν �Hρ?δ�τ� καD στDς «K�ριες δ�2ες». «Δι?τι», λ>γει, «=τικ2θε αrσθησις δQν S3ει καμμιC ]J2ρτησι �π" τ" λ�γικ" καD τ#νμν�μη (Zσ3�ει μ?ν�ν �π" τ"ν nαυτ? της). ΓιατD �_τε �π" τ"ν nαυτ?της sν κινηθg' �_τε sν �π" κ2π�ι� aλλ�ν κινηθg', δQν μπ�ρε9 νCπρ�σθ>σgη � ν$ �<αιρ>σgη τ&π�τε �π" ]κε9ν� π�V ε[ναι. O_τε Xπ2ρ-3ει κ2τι π�V νC μπ�ρg' νC τ#ν ]λ>γJgη.

32. »Δι?τι �_τε | 7μ?γενη αrσθησις (τ�0 rδι�υ αZσθητηρ&�υ)μπ�ρε9 νC ]λ>γJgη τ#ν 7μ?γενη ]πειδ# S3�υν τ#ν rδια δ�ναμι, �_τε| �ν�μ?γενη τ#ν �ν�μ?γενη, δι?τι δQν κρ&ν�υν τC rδια πρ2γ-ματα. $Aκ?μα λιγRτερ� τ" λ�γικ" (λ?γ�ς), δι?τι τ" λ�γικ"]Jαρτuται ]J 7λ�κλ�ρ�υ �π" τDς αZσθ�σεις. O_τε | μιC τ#ν aλλημπ�ρε9 νC ]λ>γJgη, δι?τι =λες τDς πρ�σ>3�με στ"ν rδι� ^αθμ?. $EπDπλ>�ν δQ �π�τελε9 ]γγ�ησι γιC τ#ν �λ�θεια τfν αZσθ�σεων τ"γεγ�ν"ς =τι Xπ2ρ3ει αrσθησις τ'ς αZσθ�σεως. E[ναι δQ πραγματι-κ?της τ" =τι ^λ>π�υμε κι$ �κ�0με, πραγματικ?της =πως �κρι^fςκαD τ" =τι π�ν�0με. $Aπ" τC <ανερC nπ�μ>νως γεγ�ν?τα πρ>πεινC Jεκιν�0με γιC τC aδηλα, τC aγνωστα (�κρι^>στερα γιC ]κε9ναπ�V δQν Xπ�π&πτ�υν στDς αZσθ�σεις).

TWν διαλεκτικWν (fg. 36 Us.) 1ς παρ�λκ�υσαν 9π�δ�κι-μ�)�υσιν" 9ρκε�ν γ�ρ τ�Gς $υσικ�Gς �ωρε�ν κατ� τ�Gςτ4ν πραγμ�των $θ�γγ�υς. 'ν τ�0νυν Fτ4 Kαν�νι λ�γων'στ�ν = �Eπ0κ�υρ�ς (fg. 35 Us.) κριτUρια τ!ς 9ληθε0ας ε3ναιτ�ς α;σθUσεις κα� πρ�λUψεις κα� τ� π�θη, �� δ� �Eπικ��-ρει�ι κα� τ�ς $ανταστικ�ς 'πι>�λ�ς τ!ς διαν�0ας" λ�γει δ�κα� 'ν τE! πρ8ς gHρ�δ�τ�ν 'πιτ�μE! κα� 'ν τα�ς Kυρ0αςδ�2αις" «πJσα γ�ρ», $ησ0ν, «α\σθησις Dλ�γ�ς 'στι κα�μνUμης �?δεμιJς δεκτικU" �Cτε γ�ρ Q$� αQτ!ς κινε�ται�Cτε Q$� cτ�ρ�υ κινηθε�σα δ�νατα0 τι πρ�σθε�ναι K9$ελε�ν" �?δ� @στι τ8 δυν�μεν�ν α?τ�ς διελ�γ2αι. �Cτεγ�ρ h =μ�γ�νεια α\σθησις τWν =μ�γεν! δι� τWν ;σ�σθ�-νειαν, �Cθ� h 9ν�μ�γ�νεια τWν 9ν�μ�γ�νειαν, �? γ�ρ τ4να?τ4ν ε;σι κριτικα0" �Cτε μWν λ�γ�ς, πJς γ�ρ λ�γ�ς 9π8τ4ν α;σθUσεων +ρτηται. �Cθ� h cτ�ρα τWν cτ�ραν, π�σαιςγ�ρ πρ�σ���μεν. κα� τ8 τ� 'παισθUματα δ� Q$εστ�ναιπιστ�.ται τWν τ4ν α;σθUσεων 9λUθειαν. Q$�στηκε δ� τ8 τε=ρJν hμJς κα� 9κ��ειν #σπερ τ8 9λγε�ν" 7θεν κα� περ�τ4ν 9δUλων 9π8 τ4ν $αιν�μ�νων �ρW σημει�.σθαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 100 – – 101 –

31

32

37. KατC τ"ν K. Γεωργ��λην | «<ανταστικ# ]πι^�λ# τ'ς διαν�&ας» δ�να-ται νC θεωρηθg' διαν�ητικ# ]ν?ρασις (Zντ�υ�τι�) διC τ'ς 7π�&ας λαμ^2ν�με�ντ&ληψι dντων κειμ>νων π>ραν τfν 7ρ&ων τ'ς ]π�πτε&ας, τ'ς ]μπειρ&ας, � `ςσυν�λικ# θεRρησις τfν δεδ�μ>νων τ'ς ]μπειρ&ας, 8καν# ν’ �ντιλη<θg' καD

�?ρατα dντα στ#ν καθαυτ" �Wσ&α τ�υς. �O jAγγλ�ς μετα<ραστ#ς τ�0 παρ?-ντ�ς �π�δ&δει: Perceptions of mental presentations = �ντιλ�ψεις �π" διαν�η-τικQς παραστ2σεις.

Page 53: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»Δι?τι ^>^αια καD =λ�ς 7 διαν�ητικ?ς μας κ?σμ�ς πρ�>ρ3εται�π" τDς αZσθ�σεις. Πλ2σσεται <υσι�λ�γικC καD μη3ανικC � �π"τ#ν aμεση �ντ&ληψι � �ναλ�γικC � �π" τ#ν 7μ�ι?τητα � �π"συνδυασμ?, μQ κ2π�ια συνεργασ&α καD τ�0 συλλ�γισμ�0. $Aκ?μακαD τfν τρελλfν �8 παραστ2σεις κι$ =σες S3�με στ"ν bπν�,�ληθινQς ε[ναι, δι?τι πρ�καλ�0ν κ&νησι στ"ν ν�0, ]νf τ" μ# �νδQν πρ�καλε9 τ&π�τε38».

33. MQ τ#ν πρ?ληψι ]νν��0ν pνα ε[δ�ς �ντιλ�ψεως � μιCσωστ# δ�Jασ&α � μιC Sνν�ια � μιC γενικ# Sνν�ια, π�V μ>νει στ"νν�0 σCν �π�ταμ&ευμα � κατ2θεσις. E[ναι μιC �ναμνηστικ#εZκ?να nν"ς ]Jωτερικ�0 �ντικειμ>ν�υ π�V π�λλQς <�ρQς παρ�υ-σι2σθηκε. cAμα π.3. �κ��ω (� δια^2;ω) τ#ν λ>Jι aνθρωπ�ςJεπετι>ται στ"ν ν�0 μ�υ 7 τ�π�ς τ�0 �νθρRπ�υ καD Jανα;ωντα-νε��υν τC αZσθ�ματα π�V τ"ν ]γ>ννησαν.

KατC τα0τα, τ" �ντικε&μεν� π�V �ρ3ικC δηλRν�υμε μ$ pνα=ρ� ε[ναι «]ναργ>ς» - καθαρ" καD J2στερ�. O_τε κsν θ$ �ρ3&;αμεμιC Sρευνα sν πρ�ηγ�υμ>νως δQν τ" J>ραμε. Παρ2δειγμα:$Eκε9ν� π�V ε[ναι ]κε9 π>ρα ε[ναι aλ�γ� � ^?δι. Πρ�τ�0 νC ]κ<>-ρωμε αWτ# τ#ν κρ&σι θC πρ>πει νC S3ωμε μQ πρ?ληψι γνωρ&σειτ#ν μ�ρ<# τ�0 ^�δι�0 καD τ�0 �λ?γ�υ.O_τε κsν θC �ν�ματ&-;αμε κ2τι, 3ωρDς νC S3ωμε πρωτ�τερα μ2θει τ"ν bπν� τ�υ διCτ'ς πρ�λ�ψεως. $Eναργε9ς λ�ιπ"ν ε[ναι �8 πρ�λ�ψεις. KαD τ"�ντικε&μεν� τ'ς κρ&σεως �π" κ2π�ι� πρ�ηγ��μεν� ]ναργQς πρ�->ρ3εται στ" 7π�9� �να<>ρ�ντ2ς τ� λ>γ�με π.3.: «$Aπ" π�0 γνωρ&-;�με =τι τ�0τ� ε[ναι aνθρωπ�ς;»

κα� γ�ρ κα� 'π0ν�ιαι πJσαι 9π8 τ4ν α;σθUσεων γεγ�νασικατ� τε περ0πτωσιν κα� 9ναλ�γ0αν κα� =μ�ι�τητα κα� σ�ν-θεσιν, συμ>αλλ�μ�ν�υ τι κα� τ�. λ�γισμ�.. τ� τε τ4ν μαι-ν�μ�νων $αντ�σματα κα� <τ�> κατ� aναρ 9ληθ!, κινε�γ�ρ" τ8 δ� μW �ν �? κινε�».

TWν δ� πρ�ληψιν λ�γ�υσιν ���νε� κατ�ληψιν K δ�2αν]ρθWν K @νν�ιαν K καθ�λικWν ν�ησιν 'ναπ�κειμ�νην, τ�υ-τ�στι μνUμην τ�. π�λλ�κις @2ωθεν $αν�ντ�ς, �b�ν τ8T�ι�.τ�ν 'στιν Dνθρωπ�ς" Oμα γ�ρ τF4 oηθ!ναι Dνθρωπ�ςε?θGς κατ� πρ�ληψιν κα� = τ�π�ς α?τ�. ν�ε�ται πρ�η-γ�υμ�νων τ4ν α;σθUσεων. παντ� �nν ]ν�ματι τ8 πρ<τωςQπ�τεταγμ�ν�ν 'ναργ�ς 'στι" κα� �?κ ^ν ')ητUσαμεν τ8)ητ��μεν�ν ε; μW πρ�τερ�ν 'γν<κειμεν α?τ�" �b�ν T8π�ρρω cστuς sππ�ς 'στ�ν K >�.ς. δε� γ�ρ κατ� πρ�ληψιν'γνωκ�ναι π�τ� sππ�υ κα� >�8ς μ�ρ$Uν" �?δ� ^ν �ν�μ�-σαμ�ν τι μW πρ�τερ�ν α?τ�. κατ� πρ�ληψιν τ8ν τ�π�νμαθ�ντες. 'ναργε�ς �nν ε;σιν α� πρ�λUψεις" κα� τ8 δ�2α-στ8ν 9π8 πρ�τ�ρ�υ τιν8ς 'ναργ�.ς +ρτηται, '$� � 9να$�-ρ�ντες λ�γ�μεν, �b�ν Π�θεν \σμεν ε; τ�.τ� 'στιν Dνθρω-π�ς;

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 102 – – 103 –

33

38. cOταν 7 $Oρ>στης ]ν?μι;ε π}ς ^λ>πει $Eριν�ες, | αrσθησις γεννημ>νη�π" εrδωλα /ταν σωστ�, δι?τι τC εrδωλα /ταν πραγματικ2, 7 ν�0ς =μως π�V

]π&στευε τDς $Eριν�ες 3ειρ�πιαστ>ς, «=τι στρερ>μνι�& εZσιν», Sκανε <2λτσ� στ#νXπ?θεσ& τ�υ, «]ψευδ�δ?Jει», =πως δια^2;�υμε στ"ν Σ>Jτ� τ"ν $Eμπειρικ?.

Page 54: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

34. T#ν γνRμη τ#ν �ν�μ2;�υν καD Sνν�ια, κι$ ε[ναι �ληθ#ς �ψευδ�ς. Kι$ sν μQν ]πιμαρτυρ'ται � δQν �ντιμαρτυρ'ται, �ληθ#ςε[ναι. $ECν =μως δQν ]πιμαρτυρ'ται � �ντιμαρτυρ'ται, ψευδ#ςτυγ32νει. Γι$ αWτ" «τ" πρ�σμ>ν�ν εZσ�3θη», δηλ. | <ρ2σις «αWτ"π�V περιμ>νει ]πι^ε^α&ωσι, π.3. νC περιμ>νgης καD νC πuς κ�ντCστ"ν π�ργ� καD νC ]Jακρι^Rσgης πfς <α&νεται �π" κ�ντ2». TCσυναισθ�ματα, τC π2θη ε[ναι δ��, λ>γ�υν, | εWαρ>σκεια καD |δυσαρ>σκεια, καD ε[ναι κ�ινC σQ κ2θε Sμψυ3� (;�f�ν). T" pνα ε[ναιεWν�ϊκ?, τ" aλλ� ]3θρικ?. KαD μ>σ�ω αWτfν καθ�ρ&;εται τ& θC]πιδιω3θg' καD τ& θ’ �π�<ευ3θg'. $Eπ&σης λ>γ�υν =τι Xπ2ρ3�υν δ��εZδfν διερευν�σεις (;ητ�σεις), | μ&α �<�ρu στC πρ2γματα κι$ |aλλη �π�κλειστικC σQ λ>Jεις. AWτC λ�ιπ"ν περD τ'ς διαιρ>σεωςκαD τ�0 κριτηρ&�υ σQ γενικQς γραμμ>ς.

$Aλλ$ sς Jαναγυρ&σωμε στ#ν ]πιστ�λ# (| 7π�&α S3ει �ρκετCστρυ<ν# διατ�πωσι).

«�O $Eπ&κ�υρ�ς στ>λνει 3αιρετισμ" στ"ν �Hρ?δ�τ�.35. »$Eπειδ�, �Hρ?δ�τε, Xπ2ρ3�υν π�λλ�D π�V δQν μπ�ρ�0ν

νC μελετ�σ�υν μQ τ#ν ]πιμ>λεια π�V 3ρει2;εται τC ]κτεν>στερασυγγρ2μματ2 μ�υ, S3ω συνθ>σει μιC ]πιτ�μ# 7λ�κλ�ρ�υ τ�0συστ�ματ�ς, γιC νC μπ�ρ�0ν �8 ]νδια<ερ?μεν�ι νC κρατ�0νστ#ν μν�μη τ�υς τC ^ασικRτερα τ'ς διδασκαλ&ας μ�υ. KαD γιCνC μπ�ρ�0ν σQ κ2θε εWκαιρ&α νC S3�υν pνα ^��θημα =ταν θCκαταπι2νωνται μQ τ�ν μελ>τη τ'ς <�σεως.

»$AλλC καD ]κε9ν� π�V S3�υν κ2πως πρ�3ωρ�σει στ#ν]π�πτε&α τ�0 =λ�υ συστ�ματ�ς θC πρ>πει νC S3�υν στ" μυαλ?τ�υς μιC στ�ι3ειRδη σκιαγρα<&α τ'ς =λης διαπραγματε�σεωςτ�0 θ>ματ�ς. Δι?τι τ'ς συν�λικ'ς �π?ψεως συ3νC S3�υμε�ν2γκη, d3ι =μως στ"ν rδι� ^αθμ" καD τfν λεπτ�μερειfν.

TWν δ� δ�2αν κα� Qπ�ληψιν λ�γ�υσιν, 9ληθ! τ� $ασικα� ψευδ!" ^ν μ�ν γ�ρ 'πιμαρτυρ!ται K 9ντιμαρτυρ!ται,9ληθ! ε3ναι" '�ν δ� μW 'πιμαρτυρ!ται K 9ντιμαρτυρ!ται,ψευδ! τυγ��νειν. 7θεν <τ8> πρ�σμ�ν�ν ε;σU�θη" �b�ν τ8πρ�σμε�ναι κα� 'γγGς γεν�σθαι τF4 π�ργFω κα� μαθε�ν=π���ς 'γγGς $α0νεται.

Π�θη δ� λ�γ�υσιν (f. 260 Us.) ε3ναι δ��, hδ�νWν κα�9λγηδ�να, �στ�μενα περ� πJν )F4�ν, κα� τWν μ�ν �;κε��ν,τWν δ� 9λλ�τρι�ν" δι� vν κρ0νεσθαι τ�ς α�ρ�σεις κα� $υγ�ς.τ4ν τε )ητUσεων (fg. 265 Us.) ε3ναι τ�ς μ�ν περ� τ4ν πραγ-μ�των, τ�ς δ� περ� ψιλWν τWν $ωνUν. κα� τα.τα δW περ�τ!ς διαιρ�σεως κα� τ�. κριτηρ0�υ στ�ι�ειωδ4ς.

�Aνιτ��ν δ� 'π� τWν 'πιστ�λUν.«�Eπ0κ�υρ�ς gHρ�δ�τFω �α0ρειν.»T��ς μW δυναμ�ν�ις, e gHρ�δ�τε, Lκαστα τ4ν περ�

$�σεως 9ναγεγραμμ�νων hμ�ν '2ακρι>�.ν μηδ� δ� τ�ςμε0)�υς τ4ν συντεταγμ�νων >0>λ�υς διαθρε�ν 'πιτ�μWντ!ς 7λης πραγματε0ας ε;ς τ8 κατασ�ε�ν τ4ν =λ�σ�ερωτ�-των γε δ�24ν τWν μνUμην �καν4ς α?τ8ς παρεσκε�ασα, sναπαρ� cκ�στ�υς τ4ν καιρ4ν 'ν τ��ς κυριωτ�τ�ις >�ηθε�ναQτ��ς δ�νωνται, καθ� 7σ�ν ^ν '$�πτωνται τ!ς περ�$�σεως θεωρ0ας. κα� τ�Gς πρ�>ε>ηκ�τας δ� �καν4ς 'ν τE!τ4ν 7λων 'πι>λ�ψει τ8ν τ�π�ν τ!ς 7λης πραγματε0ας τ8νκατεστ�ι�ειωμ�ν�ν δε� μνημ�νε�ειν" τ!ς γ�ρ 9θρ�ας'πι>�λ!ς πυκν8ν δε�μεθα, τ!ς δ� κατ� μ�ρ�ς �?� =μ�0ως.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 104 – – 105 –

34

35

Page 55: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

36. »ΘC πρ>πει λ�ιπ"ν σQ ]κε9να - τC ^ασικC - διαρκfς νC]πιστρ>ψωμε καD νC τ’ �π�μνημ�νε�ωμε, �<�0 μ$ αWτC καD μQμιC Sγκυρη καταν?ησι τfν γεγ�ν?των θC ]πιτ�3ωμε tστε καD τ"]πD μ>ρ�υς νC διακρι^ωθg', ]<$ =σ�ν θC S3ωμε μιC �ρθ# κατα-ν?ησι καD �π�μνημ?νευσι τfν γενικfν �π?ψεων. $A<�0 ε[ναιπρ�ν?μι� τ'ς `ρ&μ�υ μελ>της | ε_κ�λη 3ρ'σις τfν ]νν�ιfν�να<>ρ�ντας καθεμιC �π$ αWτQς σQ στ�ι3ειRδη γεγ�ν?τα καDhπλ�0ς =ρ�υς. ΓιατD ε[ναι �δ�νατ� νC συγκεντρωθ�0ν τC �π�τε-λ>σματα μιuς συνε3fς ]πιμελ�0ς ]ρε�νης τ'ς 7λ?τητ�ς τfνπραγμ2των sν δQν μπ�ρ�0με νC τC συμπεριλ2^ωμε σQ σ�ντ�μεςδιατυπRσεις καD νC συγκρ�τ�0με στ" μυαλ? μας κ2θε τι π�V μQ�κρ&^εια S3ει ]κ<ρασθ', �κ?μη καD στ#ν παραμικρ� τ�υ λεπτ�-μ>ρεια.

37. »Γι$ αWτ?, �<�0 μιC τ>τ�ια μ>θ�δ�ς θC ε[ναι 3ρ�σιμη σQ]κε&ν�υς π�V �σ3�λ�0νται μQ τ#ν <υσικ# ]πιστ�μη, ]γ} π�V�<ιερRνω =λη συνε3fς τ#ν ]νεργητικ?τητ2 μ�υ σ$ αWτ" τ" θ>μακαD δρ>πω μιC �π�λαυστικ# γαλ�νη �π" μιC ;ω# σCν κι$ αWτ#Sγραψα γιC σ>να μ&α τ>τ�ια ]πιτ�μ# καD στ�ι3ειRδη περ&ληψι=λων τfν �π?ψεων.

»KαD πρfτα - πρfτα θC πρ>πει, �Hρ?δ�τε, νC 7ρ&σωμε μQ�κρ&^εια τDς Sνν�ιες π�V �ντιστ�ι3�0ν στDς λ>Jεις. M?ν�ν Sτσιμπ�ρ�0με, �ν2γ�ντας σ$ αWτQς τDς Sνν�ιες, τDς γνfμες, τDς SρευνεςκαD τDς �π�ρ&ες, νC <θ2σωμε σQ κρ&σεις. Δια<�ρετικC θC πελα-γRνωμε, �8 �π�δε&Jεις μας θC 32νωνται στ" aπειρ� καD θC πα&-;ωμε μQ aδειες λ>Jεις.

38. »E[ναι �ν2γκη τ" ν?ημα τ'ς κ2θε λ>Jεως νC <α&νεται�μ>σως καD νC μ# 3ρεια;Rμεθα �π?δειJι sν θ>λωμε νC S3ωμεκ2τι σταθερ" καD σ$ αWτ" ν$ �να<>ρωμε =,τι ;ητ�0με, ]ρευν�0με� Xπ�θ>τ�με.

»Bαδιστ��ν μ�ν �nν κα� 'π� 'κε�να συνε�4ς, 'ν <δ�> τE!μνUμEη τ8 τ�σ�.τ� π�ιητ��ν 9$� �_ � τε κυριωτ�τη 'πι>�λW'π� τ� πρ�γματα @σται κα� δW κα� τ8 κατ� μ�ρ�ς 9κρ0->ωμα πJν '2ευρUσεται, τ4ν =λ�σ�ερωτ�των τ�πων εnπεριειλημμ�νων κα� μνημ�νευ�μ�νων" 'πε� κα� τ�. τετελε-σι�υργημ�ν�υ τ�.τ� κυρι<τατ�ν τ�. παντ8ς 9κρι><μα-τ�ς γ0νεται, τ8 τα�ς 'πι>�λα�ς ]2�ως δ�νασθαι �ρ!σθαι,cκ�στων πρ8ς RπλJ στ�ι�ει<ματα κα� $ων�ς συναγ�μ�-νων. �? γ�ρ �b�ν τε τ8 π�κνωμα τ!ς συνε��.ς τ4ν 7λωνπερι�δε0ας ε;δ�ναι μW δυν�μεν�ν δι� >ρα�ε4ν $ων4νOπαν 'μπεριλα>ε�ν 'ν α?τF4 τ8 κα� κατ� μ�ρ�ς ^ν '2ακρι->ωθ�ν.

»xOθεν δW πJσι �ρησ0μης �Cσης τ��ς F�κειωμ�ν�ις$υσι�λ�γ05α τ!ς τ�ια�της =δ�., παρεγγυ4ν τ8 συνε��ς'ν�ργημα 'ν $υσι�λ�γ05α κα� τ�ι��τFω μ�λιστα 'γγαλην0-)ων τF4 >0Fω 'π�0ησ� σ�ι κα� τ�ια�την τιν� 'πιτ�μWν κα�στ�ι�ε0ωσιν τ4ν 7λων δ�24ν.

»Πρ4τ�ν μ�ν �nν τ� Qπ�τεταγμ�να τ��ς $θ�γγ�ις, egHρ�δ�τε, δε� ε;λη$�ναι, 7μως ^ν τ� δ�2α)�μενα K )ητ��-μενα + 9π�ρ��μενα @�ωμεν ε;ς τα.τα 9ναγαγ�ντες'πικρ0νειν, κα� μW Dκριτα π�ντα hμ�ν E� ε;ς Dπειρ�ν9π�δεικν��υσιν K κεν�Gς $θ�γγ�υς @�ωμεν.

»�Aν�γκη γ�ρ τ8 πρ4τ�ν 'νν�ημα καθ� Lκαστ�ν $θ�γ-γ�ν >λ�πεσθαι κα� μηθ�ν 9π�δε02εως πρ�σδε�σθαι, ε\περL2�μεν τ8 )ητ��μεν�ν K 9π�ρ��μεν�ν κα� δ�2α)�μεν�ν'$� � 9ν�2�μεν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 106 – – 107 –

36

37

38

Page 56: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»jEπειτα νC στηρι3θ�0με στDς αZσθ�σεις καD στDς παραστ2-σεις π�V μuς δ&δει | δι2ν�ια � aλλ� κριτ�ρι�, καθ}ς ]π&σης καDστC σ3ετικC μ$ αWτQς συναισθ�ματα, γιC νC μπ�ρ�0με, μQ ^2σιαWτ2, νC ]Jαγ2γωμε συμπερ2σματα γιC =σα 3ρει2;�νται ]πι^ε-^α&ωσι καD γιC τC aδηλα, τC σκ�τειν2.

39. »cOταν �ντιλη<θ�0με καλC τC δ�� αWτC σημε9α, εrμεθαπρ�ετ�ιμασμ>ν�ι νC μελετ�σωμε τC aδηλα. Θ>τ�ντας τ" ;�τημα,τ" πρfτ� πρuγμα π�V πρ>πει νC π�0με ε[ναι =τι τ&π�τε δQνγεννuται �π" τ" μ# dν. �H dψις αWτ# ε[ναι κ�ιν# σ$ =λ�υς τ�Vςπρ�σωκρατικ��ς39. ΓιατD sν τ" κ2θε πρuγμα, γιC νC γ&νgη, δQν3ρεια;?ταν σπ>ρματα, τ" κ2θε τι μπ�ρ�0σε νC γεννηθg' �π" τ"κ2θε τι.

KατC δε�τερ� λ?γ� πρ>πει νC γνωρ&;ωμε =τι sν ]κε9ν� π�V32νεται �π" τC μ2τια μας διαλυ?ταν σQ μ# dν, =λα τC πρ2γματαθC ε[3αν 3αθ', ]πειδ# ]κε9ν� στ" 7π�9� θC διαλ��νταν θC /ταντ" μ# �ν. $EπD πλ>�ν �π" τDς �ρ3Qς αWτQς συν2γεται τ" συμπ>ρα-σμα =τι καD τ" σ�ν�λ� τfν dντων (τ" πuν) π2ντ�τε τ>τ�ι� /ταν,π�V ε[ναι καD τRρα, καD π2ντ�τε τ>τ�ι� θC ε[ναι. Δι?τι δQν S3ει σQτ& νC μετα^ληθg'. Δι?τι δQν Xπ2ρ3ει δ&πλα στ" «πuν» τ&π�τε π�VεZσερ3?μεν� σ$ αWτ" θC Sκανε τ#ν μετα^�λ�.

»$AλλC καD τ" πuν �π" σRματα καD κεν"ν σ�γκειται. [AWτ" τ"λ>γει καD στ#ν «Mεγ�λη 'πιτ�μW» στ#ν �ρ3# καD στ" πρfτ�^ι^λ&� τ�0 «Περ� $�σεως» συγγρ2μματ?ς τ�υ]. T#ν bπαρJι τfνσωμ2των τ#ν μαρτυρε9 περισσ?τερ� �π" κ2θε aλλ� | αrσθησις,δι?τι =πως ε[πα καD πι" π2νω σ$ αWτ#ν στηρ&;�νται =λες �8εZκασ&ες τ�0 λ�γικ�0 γιC τC aδηλα.

40. »cOσ� γιC τ" κεν" π�V τ" �ν�μ2;�με καD 3fρ� κι$ �ν>γγικτη<�σι, sν δQν Xπ'ρ3ε, τC σRματα δQν θC ε[3αν π�0 νC σταθ�0ν καDπ�0 νC κινηθ�0ν, ]νf ^λ>π�με 7λ�<2νερα =τι κιν�0νται.

»ZEτι τε κατ� τ�ς α;σθUσεις δε� π�ντα τηρε�ν κα�Rπλ4ς τ�ς παρ��σας 'πι>�λ�ς ε\τε διαν�0ας ε\θ� 7τ�υδUπ�τε τ4ν κριτηρ0ων, =μ�0ως δ� κα� τ� Qπ�ρ��ντα π�θη,7πως ^ν κα� τ8 πρ�σμ�ν�ν κα� τ8 Dδηλ�ν @�ωμεν �bςσημειωσ�μεθα.

»Tα.τα δε� διαλα>�ντας συν�ρJν +δη περ� τ4ν9δUλων" πρ4τ�ν μ�ν 7τι �?θ�ν γ0νεται 'κ τ�. μW aντ�ς.πJν γ�ρ 'κ παντ8ς 'γ0νετ� ^ν σπερμ�των γε �?θ�ν πρ�σ-δε�μεν�ν.

»Kα� ε; '$θε0ρετ� δ� τ8 9$ανι)�μεν�ν ε;ς τ8 μW aν,π�ντα ^ν 9πωλ<λει τ� πρ�γματα, �?κ aντων ε;ς | διε-λ�ετ�. κα� μWν κα� τ8 πJν 9ε� τ�ι�.τ�ν �ν �b�ν ν.ν @στι,κα� 9ε� τ�ι�.τ�ν @σται. �?θ�ν γ�ρ 'στιν ε;ς � μετα>�λλει.παρ� γ�ρ τ8 πJν �?θ�ν 'στιν � ^ν ε;σελθ8ν ε;ς α?τ8 τWνμετα>�λWν π�ιUσαιτ�.

»�Aλλ� μWν κα� τ�.τ� (fg. 24 Us.) κα� 'ν τE! Mεγ�λEη 'πιτ�μE!

$ησι κατ� 9ρ�Wν κα� 'ν τE! α� Περ� $�σεως τ8 πJν 'στι <σ<ματακα� κεν�ν>" σ<ματα μ�ν γ�ρ 1ς @στιν, α?τW h α\σθησις 'π�π�ντων μαρτυρε�, καθ� �ν 9ναγκα��ν τ8 Dδηλ�ν τF4λ�γισμF4 τεκμα0ρεσθαι, #σπερ πρ�ε�π�ν τ8 πρ�σθεν.

»E; <δ�> μW �ν � κεν8ν κα� �<ραν κα� 9να$! $�σιν]ν�μ�)�μεν, �?κ ^ν ε3�ε τ� σ<ματα 7π�υ �ν �?δ� δι� �_'κινε�τ�, καθ�περ $α0νεται κιν��μενα.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 108 – – 109 –

39

40

39. Πρ^λ. $Aριστ�τ>λ�υς Mετα<υσικ2, A, 3, 984α31.

Page 57: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»$Eκτ"ς �π" σRματα καD κεν" δQν Xπ2ρ3ει τ&π�τε aλλ� π�VνC μπ�ρg' 7 ν�0ς � μQ aμεση �ντ&ληψι � μQ κ2τι �ν2λ�γ� νC δια-ν�ηθg' =τι Xπ2ρ3ει. cOταν μιλuμε γιC σRματα καD κεν" τC �ντι-κρ�;�με καD τC δ�� σCν σ�ν�λα � 3ωριστC πρ2γματα, d3ι σCνZδι?τητες � συμ^ε^ηκ?τα 3ωριστfν πραγμ2των.

41. »$EπD πλ>�ν [αWτ" τ" �να<>ρει καD στ" πρfτ� «Περ�$�σεως» καD στ" 14� καD τ" 15�, καD στ#ν «Mεγ�λη �Eπιτ�μW»]μερικC �π" τC σRματα ε[ναι σ�νθετα (συγκρ&σεις) κι aλλα ε[ναιτC στ�ι3ε9α ]κ τfν 7π�&ων S3�υν γ&νει �8 συγκρ&σεις. TC στ�ι3ε9ααWτC ε[ναι �δια&ρετα (δQν τ>μν�νται, aτ�μα) καD �μετ2^λητα καDSτσι �ναγκαστικ2, sν δQν πρ?κειται τC π2ντα νC καταστρα<�0νκαD νC περ2σ�υν στ" μ# dν, παραμ>ν�υν Zσ3υρC =ταν τC σ�ν-θετα σRματα διαλ�ωνται, δι?τι S3�υν μιC στερεC <�σι καD ε[ναι�ν&κανα νC διαλυθ�0ν 7πωσδ�π�τε καD 7π�υδ�π�τε, ]κ τ��τωνpπεται =τι �8 πρfτες �ρ3Qς ε[ναι aτμητες σωματικQς �ντ?τητες.

»T" σ�ν�λ� τfν dντων (τ" πuν) ε[ναι aπειρ�. Δι?τι ]κε9ν�π�V ε[ναι πεπερασμ>ν� S3ει κ2π�ι� �κρ?τατ� σημε9�. cOμωςκ2θε aκρ� ε[ναι ν�ητ" μ?ν�ν σQ σ�γκρισι μQ κ2π�ι� aλλ�. $AλλCτ" πuν δQν Jε3ωρ&;εται μQ σ�γκρισι μQ 7π�ι�δ�π�τε aλλ�. Kατ$�κ�λ�υθ&αν μ# S3�ντας aκρη δQν S3ει π>ρας, τ>ρμα, καD μ#S3�ντας π>ρας, aπειρ� πρ>πει νC ε[ναι κι d3ι πεπερασμ>ν�.

42. »K�ντC σ$ αWτ2, τ" πuν ε[ναι aπειρ�ν καD λ?γ�ω τ�0 πλ�-θ�υς τfν �τ?μων καD τ'ς ]κτ2σεως τ�0 κεν�0. Δι?τι sν τ" μQνκεν" /ταν aπειρ�, τC δQ σRματα `ρισμ>να (μετρημ>να), σQκαν>να σημε9� δQν θC Sμεναν τC σRματα, �λλC θC ]<>ρ�ντ� διε-σπαρμ>να κατC τ" aπειρ� κεν?, μ# εXρ&σκ�ντας κ2π�ι� στ�-ριγμα � κ2τι π�V θC μπ�ρ�0σε νC τC σταματ�σgη μQ τ#νσ�γκρ�υσι. �Aν π2λι τ" κεν" /ταν περιωρισμ>ν�, δQν θC ε[3αν τCaπειρα σRματα π�0 νC ]μ<ιλ�3ωρ�σ�υν.

παρ� δ� τα.τα �?θ�ν �?δ� 'πιν�ηθ!ναι δ�ναται �Cτε περι-ληπτικ4ς �Cτε 9ναλ�γως τ��ς περιληπτ��ς 1ς καθ� 7λας$�σεις λαμ>αν�μενα κα� μW 1ς τ� τ��των συμπτ<ματα Kσυμ>ε>ηκ�τα λεγ�μενα.

»Kα� μWν κα� τ4ν τ�.τ� (fg. 25 = 77 = 89 Us.) κα� 'ν τE!

πρ<τEη Περ� $�σεως κα� τE! ιδ� κα� ιε� κα� τE! Mεγ�λEη 'πιτ�μE!

σωμ�των τ� μ�ν 'στι συγκρ0σεις, τ� δ� '2 vν α� συγκρ0σειςπεπ�0ηνται" τα.τα δ� 'στιν Dτ�μα κα� 9μετ�>λητα, ε\περμW μ�λλει π�ντα ε;ς τ8 μW �ν $θαρUσεσθαι, 9λλ� ;σ���νταQπ�μ�νειν 'ν τα�ς διαλ�σεσι τ4ν συγκρ0σεων, πλUρη τWν$�σιν aντα, �?κ @��ντα 7πEη K 7πως διαλυθUσεται. #στετ�ς 9ρ��ς 9τ�μ�υς 9ναγκα��ν ε3ναι σωμ�των $�σεις.

»�Aλλ� μWν κα� τ8 πJν Dπειρ�ν 'στι τ8 γ�ρ πεπερασμ�-ν�ν Dκρ�ν @�ει" τ8 δ� Dκρ�ν παρ� Lτερ�ν τι θεωρε�ται. #στε�?κ @��ν Dκρ�ν π�ρας �?κ @�ει" π�ρας δ� �?κ @��ν Dπει-ρ�ν ^ν ε\η κα� �? πεπερασμ�ν�ν.

»Kα� μWν κα� τF4 πλUθει τ4ν σωμ�των Dπειρ�ν 'στι τ8πJν κα� τF4 μεγ�θει τ�. κεν�.. ε\ τε γ�ρ �ν τ8 κεν8ν Dπει-ρ�ν τ� δ� σ<ματα 1ρισμ�να, �?θαμ�. ^ν @μενε τ�σ<ματα, 9λλ� '$�ρετ� κατ� τ8 Dπειρ�ν κεν8ν διεσπαρ-μ�να, �?κ @��ντα τ� Qπερε0δ�ντα κα� στ�λλ�ντα κατ� τ�ς9νακ�π�ς" ε\ τε τ8 κεν8ν �ν 1ρισμ�ν�ν, �?κ ^ν ε3�ε τ�Dπειρα σ<ματα 7π�υ 'ν�στη.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 110 – – 111 –

41

42

Page 58: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»$Eπ&σης τC aτ�μα π�V ε[ναι καD «μεστ2», δQν S3�υν δηλ.κεν2, καD �π" τC 7π�9α �π�τελ�0νται τC σ�νθετα σRματα καD σ$αWτC διαλ��νται, δηλ. γ&ν�νται π2λι aτ�μα, παρ�υσι2;�υν aπει-ρες δια<�ρQς `ς πρ"ς τC σ3�ματα. Δι?τι | μεγ2λη π�ικιλ&α τfνπραγμ2των π�V ^λ>π�με δQν θC μπ�ρ�0σε νC πρ�>λθgη �π"=μ�ια σ3�ματα. TC =μ�ια �π" κ2θε ε[δ�ς σ3�ματ�ς aτ�μα ε[ναιaπειρα μQ τ#ν �π?λυτη σημασ&α τ'ς λ>Jεως, δηλ. ]ντελfς aπειρα(hπλfς). �H π�ικιλ&α =μως τfν σ3ημ2των τ�υς, sν καD �πε&ρωςμεγ2λη, δQν ε[ναι μQ τ#ν �π?λυτη σημασ&α aπειρη, δηλ. ]ντελfςaπειρη καD δQν 3ωρε9 στ"ν ν�0ν.

43. »[Δι?τι �_τε καD | «τ�μ�», | διαιρετ?της, λ>γει παρακ2τω,πρ�3ωρε9 ]π$ aπειρ�ν. $Eπειδ# �8 Zδι?τητες μετα^2λλ�νται, πρ�-σθ>τει. $Eκτ"ς sν πρ?κειται κανεDς νC διατηρ�σgη καD τC μεγ>θητ�υς ]π$ aπειρ�ν διευρυν?μενα].

Kιν�0νται δQ συνε3fς τC aτ�μα στ"ν αZfνα τ"ν iπαντα. [καDZσ�τα3fς κιν�0νται, λ>γει, παρακ2τω, δι?τι τ" κεν" ]πιτρ>πει νCπερ2σ�υν καD τC ]λα<ρ?τερα καD τC ^αρ�τερα]. KαD μερικC μQν�π" αWτC �ναπηδ�0ν σQ �ρκετ# μεταJ� τ�υς �π?στασι, ]νfaλλα μ?ν�ν π2λλ�υν ]πD τ?π�υ iμα εXρεθ�0ν κλεισμ>να μ>σα σQπεριπλ�κ# � τριγυρισμ>να �π" μιC μu;α aλλων �τ?μων πλασμ>-νων νC περιπλ>κ�υν .

44. »AWτ" �<ε&λεται στ" =τι κ2θε aτ�μ� 3ωρ&;εται �π" τCaλλα μQ τ" κεν?, τ" 7π�9� ε[ναι �ν&καν� νC παρ�υσι2σgη 7π�ια-δ�π�τε �ντ&στασι στ" �ναπ�δημα, στ"ν τιναγμ?. �H δQ στερε?τηςτ�0 �τ?μ�υ ε[ναι ]κε&νη π�V τ" κ2νει νC �ναπηδu, νC τιν2;εταιbστερα �π" σ�γκρ�υσι παρC τ#ν μικρ# �π?στασι =π�υ�ναπηδu, =ταν τ" rδι� εXρεθg' αZ3μαλωτισμ>ν� σQ μιC μu;α �π"περιπλ>κ�ντα aτ�μα. ΔQν S3�υν αWτC �ρ3# (γ>νεσι), ε[ναι αZRνιακαθ}ς καD τ" κεν?. [Λ>γει δQ παρακ2τω =τι τC aτ�μα �_τε καμ-μιC Zδι?τητα S3�υν, ]κτ"ς �π" τ" σ3'μα, τ" μ>γεθ�ς καD τ"^2ρ�ς. T" δQ 3ρfμα �λλ2;ει �ν2λ�γα μQ τ#ν θ>σι τfν �τ?μων,

»Πρ�ς τε τ��τ�ις τ� Dτ�μα τ4ν σωμ�των κα� μεστ�, '2vν κα� α� συγκρ0σεις γ0ν�νται κα� ε;ς | διαλ��νται, 9περ0-ληπτ� 'στι τα�ς δια$�ρα�ς τ4ν σ�ημ�των" �? γ�ρ δυνατ8νγεν�σθαι τ�ς τ�σα�τας δια$�ρ�ς 'κ τ4ν α?τ4ν σ�ημ�τωνπεριειλημμ�νων. κα� καθ� cκ�στην δ� σ�ημ�τισιν Rπλ4ςDπειρ�0 ε;σιν α� 7μ�ιαι, τα�ς δ� δια$�ρα�ς �?� Rπλ4ς Dπει-ρ�ι 9λλ� μ�ν�ν 9περ0ληπτ�ι.

»O?δ� γ�ρ $ησιν 'νδ�τ�ρω ε;ς Dπειρ�ν τWν τ�μWν τυγ��νειν.

λ�γει δ�, 'πειδW α� π�ι�τητες μετα>�λλ�νται, ε; μ�λλει τις μW κα�

τ��ς μεγ�θεσιν Rπλ4ς ε;ς Dπειρ�ν α?τ�ς 'κ>�λλειν.

»Kιν�.ντα0 τε συνε�4ς α� Dτ�μ�ι $ησ� δ� 'νδ�τ�ρω κα�

;σ�τα�4ς α?τ�ς κινε�σθαι τ�. κεν�. τWν ε32ιν =μ�0αν παρε��μ�-

ν�υ κα� τE! κ�υ$�τ�τEη κα� τE! >αρυτ�τEη. τ8ν α;4να, κα� α� μ�νε;ς μακρ�ν 9π� 9λλUλων διιστ�μεναι, α� δ� αn τ8ν παλμ8ν\σ��υσιν 7ταν τ��ωσι τE! περιπλ�κE! κεκλειμ�ναι K στεγα-)�μεναι παρ� τ4ν πλεκτικ4ν.

»xH τε γ�ρ τ�. κεν�. $�σις h δι�ρ0)�υσα cκ�στηνα?τWν τ�.τ� παρασκευ�)ει, τWν Qπ�ρεισιν �?� �sα τε �nσαπ�ιε�σθαι" � τε στερε�της h Qπ�ρ��υσα α?τα�ς κατ� τWνσ�γκρ�υσιν τ8ν 9π�παλμ8ν π�ιε�, '$� =π�σ�ν ^ν h περι-πλ�κW τWν 9π�κατ�στασιν 'κ τ!ς συγκρ��σεως διδF4.9ρ�W δ� τ��των �?κ @στιν, 9ιδ0ων τ4ν 9τ�μων �?σ4ν κα�τ�. κεν�.. $ησ� δ� 'νδ�τ�ρω μηδ� π�ι�τητ� τινα περ� τ�ς

9τ�μ�υς ε3ναι πλWν σ�Uματ�ς κα� μεγ�θ�υς κα� >�ρ�υς" τ8 δ�

�ρ4μα (fg. 56 Us.) παρ� τWν θ�σιν τ4ν 9τ�μων

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 112 – – 113 –

43

44

Page 59: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

λ>γει στDς «Δ<δεκα στ�ι�ει<σεις». KαD =τι τC aτ�μα δQν S3�υν7π�ι�δ�π�τε μ>γεθ�ς. Π2ντως π�τQ aτ�μ� δQν Xπ>πεσε στDςαZσθ�σεις μας]*.

45. »�H ]παν2ληψις σQ τ>τ�ια Sκτασι αWτfν π�V τRρα�νακαλ�0με στ" μυαλ? μας δ&δει μιC ]παρκ' σκιαγρα<&α γιC νCκαταλα^α&ν�υμε τ#ν <�σι τfν dντων.

»�Ωστ?σ�, καD �8 κ?σμ�ι ε[ναι aπειρ�ι, καD ]κε9ν�ι π�V ε[ναι=μ�ι�ι μQ τ�0τ�ν ]δf καD �8 �ν?μ�ι�ι. Δ�θ>ντ�ς =τι τC aτ�μαε[ναι aπειρα, =πως πρDν �π" λ&γ� �πεδε&3θη, μπ�ρ�0ν νC πηγα&-ν�υν tς τDς πι" μακρινQς �π�στ2σεις.

»Δι?τι τC aτ�μα �π" τC 7π�9α μπ�ρε9 νC γεννηθg' � νC σ3ημα-τισθg' pνας κ?σμ�ς δQν ]Jαντλ�0νται μ$ pνα κ?σμ� � μ$ pνα πεπε-ρασμ>ν� �ριθμ" κ?σμων, εrτε 7μ�&ων εrτε �ν�μ�&ων πρ"ς τ"νδικ? μας. �Eπ�μ>νως τ&π�τε δQν θC σταθg' ]μπ?δι� στ#ν �πειρ&ατfν κ?σμων.

46. »$AλλC ]κτ"ς �π" τC στερεC σRματα Xπ2ρ3�υν καDεZκ?νες, σκιαγρα<&ες (τ�π�ι) π�V S3�υν τ" rδι� σ3'μα μQ ]κε9νακαD π�V Xπερ^α&ν�υν �σ�γκριτα σQ λεπτ?τητα =λα τC πρ2γματαπ�V ^λ>π�με. Δι?τι πραγματικC δQν ε[ναι �δ�νατ� νC σ3ηματ&-;ωνται στ" περι^2λλ�ν nνRσεις τ�0 εrδ�υς αWτ�0 �_τε νC λε&-π�υν εWν�ϊκQς συνθ'κες γιC τ#ν κατεργασ&α κ�ιλωμ2των καDZσ�π>δων ]πι<ανειfν, �_τε �8 �π?ρρ�ιες νC μ# διατηρ�σ�υν τ#νrδια θ>σι καD κ&νησι π�V ε[3αν μ>σα στC στερε2. T��τ�υς δQ τ�Vςτ�π�υς εrδωλα �ν�μ2;�με. $Eπ&σης, sν τ&π�τε δQν Fθελε πρ�^2-λει �ντ&στασι, | μετακ&νησις (<�ρC) διC τ�0 κεν�0 τC εrδωλααWτC διατρ>3�υν 7π�ιαδ�π�τε �π?στασι μπ�ρ�0με νC <αντα-σθ�0με σQ �σ�λληπτα σ�ντ�μ� 3ρ?ν� γιC τ"ν ν�0 μας. Δι?τι�ντ&στασις �ντιμετωπι;�μ>νη ε[ναι τ" Zσ�δ�ναμ� τ'ς ^ραδ�τη-τ�ς καD | �π�υσ&α της τ" Zσ�δ�ναμ� τ'ς τα3�τητ�ς.

47. »$AλλC �_τε κι sν μ?ν�ν θεωρητικfς συλλ2^ωμε τ"ν]λ23ιστ� 3ρ?ν� μπ�ρε9 τ" κιν��μεν� σfμα νC <θ2νgη ταυτ�3ρ?-νως σQ π�λλ�Vς τ?π�υς –δι?τι κι αWτ" ε[ναι �διαν?ητ�– καD νCσυνα<ικν'ται σQ αZσθητ" 3ρ?ν� �π$ 7π�ι�δ�π�τε σημε9� τ�0

9λλ�ττεσθαι 'ν τα�ς Δ<δεκα στ�ι�ει<σεσ0 $ησι. πJν τε μ�γεθ�ς

μW ε3ναι περ� α?τ�ς" �?δ�π�τε γ�.ν Dτ�μ�ς �$θη α;σθUσει.

»gH τ�σα�τη δW $ωνW τ��των π�ντων μνημ�νευ�μ�νωντ8ν �καν8ν τ�π�ν Qπ�>�λλει <τα�ς περ�> τ!ς τ4ν aντων$�σεως 'πιν�0αις.

»�Aλλ� μWν κα� κ�σμ�ι Dπειρ�0 ε;σιν, �s θ� 7μ�ι�ι τ��τFωκα� 9ν�μ�ι�ι. αs τε γ�ρ Dτ�μ�ι Dπειρ�ι �nσαι, 1ς Dρτι9πεδε0�θη, $�ρ�νται κα� π�ρρωτ�τω. �? γ�ρ κατανUλω-νται α� τ�ια.ται Dτ�μ�ι '2 vν ^ν γ�ν�ιτ� κ�σμ�ς K Q$� vν^ν π�ιηθε0η, �Cτ� ε;ς Lνα �Cτ� ε;ς πεπερασμ�ν�υς, �Cθ� 7σ�ιτ�ι�.τ�ι �Cθ� 7σ�ι δι�$�ρ�ι τ��τ�ις. #στε �?δ�ν τ8 'μπ�-δ�στατ!σ�ν 'στι πρ8ς τWν 9πειρ0αν τ4ν κ�σμων.

»Kα� μWν κα� τ�π�ι =μ�ι�σ�Uμ�νες τ��ς στερεμν0�ιςε;σ0, λεπτ�τησιν 9π���ντες μακρ�ν τ4ν $αιν�μ�νων.�Cτε γ�ρ 9π�στ�σεις 9δυνατ�.σιν 'ν τF4 περι���ντι γ0νε-σθαι τ�ια.ται �Cτ� 'πιτηδει�τητες τ!ς κατεργασ0ας τ4νκ�ιλωμ�των κα� λεπτ�τUτων γ0νεσθαι, �Cτε 9π�ρρ�ιαιτWν c2!ς θ�σιν κα� >�σιν διατηρ�.σαι �νπερ κα� 'ν τ��ςστερεμν0�ις ε3��ν" τ��τ�υς δ� τ�Gς τ�π�υς ε\δωλα πρ�-σαγ�ρε��μεν. κα� μWν κα� h δι� τ�. κεν�. $�ρ� κατ�μηδεμ0αν 9π�ντησιν τ4ν 9ντικ�ψ�ντων γιν�μ�νη πJνμ!κ�ς περιληπτ8ν 'ν 9περιν�UτFω �ρ�νFω συντελε�. >ρ�-δ�υς γ�ρ κα� τ���υς 9ντικ�πW κα� �?κ 9ντικ�πW =μ�0-ωμα λαμ>�νει.

»O? μWν �?δ� Oμα κατ� τ�Gς δι� λ�γ�υ θεωρητ�Gς�ρ�ν�υς α?τ8 τ8 $ερ�μεν�ν σ4μα 'π� τ�Gς πλε0�υςτ�π�υς 9$ικνε�ται - 9διαν�ητ�ν γ�ρ - κα� τ�.τ� συνα$ι-κν��μεν�ν 'ν α;σθητF4 �ρ�νFω 7θεν δUπ�θεν τ�. 9πε0ρ�υ

* TC ]ντ"ς �γκυλfν τμ�ματα �π�δ&δ�υν –στC νε�ελληνικ2– �π�σπ2-σματα π�V δQν �ν�κ�υν στ"ν <ιλ?σ�<� �λλC S3�υν γρα<ε9 �π" τ"ν Δι�γ>νητ"ν Λα>ρτι� � ε[ναι παρεμ^�λQς μεταγενεστ>ρων (στ" �ρ3α9� κε&μεν� ε[ναι μQμικρ?τερα γρ2μματα).

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 114 – – 115 –

45

46

47

Page 60: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�πε&ρ�υ. Δι?τι, sν �λλ2;gη | κατε�θυνσ&ς τ�υ, αWτ" θC ε[ναιZσ�δ�ναμ� μQ τ#ν �ντ&στασι, 3ωρDς νC λ�γαρι2σωμε τ"ν ^αθμ"τ'ς τα3�τητ?ς τ�υ. $Iδ�V pνα ^ασικ" γεγ�ν"ς π�V πρ>πει νCσυγκρατ�σωμε στ" μυαλ? μας.

»jEπειτα καν>να <αιν?μεν� δQν �ντικρ��ει τ" =τι στ#νλεπτ?τητα τC εrδωλα ε[ναι �Jεπ>ραστα, κι Sτσι κατασταλ2;�μεστ" συμπ>ρασμα =τι S3�υν �νυπ>ρ^λητη τα3�τητα, δι?τι ε[ναι8κανC νC διατρ>3�υν μQ �σ�λληπτη τα3�τητα κ2θε �π?στασι�<�0 λ?γ�ω τ'ς �πε&ρ�υ μικρ?τητ?ς των δQν συναντ�0ν καμμιC�ντ&στασι � συναντ�0ν π�λV μικρ�, ]νf, sν συγκεντρωθ�0νπ�λλC μα;D � πι" σωστC aπειρα, �μ>σως συναντ�0ν �ντ&στασι.

48. »Πρ>πει νC πρ�σθ>σωμε σ$ αWτC =τι | γ>ννησις τfνεZδRλων ε[ναι τα3ε9α σCν τ#ν σκ>ψι. TC στ�ι3ε9α τ�υς ε[ναιπ2ντ�τε pτ�ιμα �<�0 Jε3�ν�νται �π" τ#ν ]πι<2νεια τfν σωμ2-των σQ �σταμ2τητη ρ��, 3ωρDς νC σημειRνεται αZσθητ# καD<ανερ# ]λ2ττωσι στC τελευτα9α, ]πειδ# ]κε9ν� π�V <ε�γει�ναπληρRνεται �π" τC aλλα εrδωλα π�V στ#ν π�ρε&α hρπ2;�-νται �π" τC σRματα. cYστερα, σCν <�γ�υν �π" τC σRματα, τCστ�ι3ε9α τfν εZδRλων δQν S3�υν παρC νC κρατ�σ�υν, καD πραγ-ματικC τ" καθ>να τ�υς κρατ2ει γιC π�λVν καιρ?, τ#ν θ>σι καDτ#ν τ2Jι π�V ε[3αν στ#ν ]πι<2νεια τfν σωμ2των αWτfν, sν καDμερικQς <�ρQς γ&νεται σ�γ3υσι.

»MερικC �π$ αWτC τC εrδωλα σ3ηματ&;�νται π�λV γρ�γ�ραστ"ν �>ρα, �<�0 δQν 3ρει2;εται νC S3�υν καμμιC στερεC σ�στασι.�Yπ2ρ3�υν δQ κι aλλ�ι τρ?π�ι π�V αWτC μπ�ρ�0ν νC σ3ηματι-σθ�0ν. Δι?τι τ&π�τε �π" =σα εrπαμε tς τRρα δQν �ντικρ��εται�π" τDς αZσθ�σεις. T" �ντ&θετ� μ2λιστα συμ^α&νει =πως θC Zδ�0μεsν ;ητ�σ�υμε νC μ2θ�υμε πfς γ&νεται νC Sρ3ωνται �π" τC ]Jωτε-ρικC �ντικε&μενα μ>3ρι σQ μuς �8 παραστ2σεις π�V ]γγυfνται =τιτC �ντικε&μενα Xπ2ρ3�υν πραγματικC καD =τι �π" τ#ν aλλημεριC ε[ναι σ�μ<ωνες μ$ αWτ2.

�?κ '2 �_ ^ν περιλ�>ωμεν τWν $�ρ�ν τ�π�υ @σται9$ιστ�μεν�ν" 9ντικ�πE! γ�ρ 7μ�ι�ν @σται, κ^ν μ��ριτ�σ��τ�υ τ8 τ���ς τ!ς $�ρJς μW 9ντικ�π�ν καταλ0πωμεν.�ρUσιμ�ν δW κα� τ�.τ� κατασ�ε�ν τ8 στ�ι�ε��ν. ε3θ� 7τι τ�ε\δωλα τα�ς λεπτ�τησιν 9νυπερ>λUτ�ις κ��ρηται �?θ�ν9ντιμαρτυρε� τ4ν $αιν�μ�νων" 7θεν κα� τ��η 9νυπ�ρ->λητα @�ει, π�ντα π�ρ�ν σ�μμετρ�ν @��ντα πρ8ς τF4 <τF4>9πε0ρFω α?τ4ν μηθ�ν 9ντικ�πτειν K ]λ0γα 9ντικ�πτειν,π�λλα�ς δ� κα� 9πε0ρ�ις ε?θGς 9ντικ�πτειν τι.

»Πρ�ς τε τ��τ�ις, 7τι h γ�νεσις τ4ν ε;δ<λων Oμα ν�U-ματι συμ>α0νει. κα� γ�ρ oε.σις 9π8 τ4ν σωμ�των τ�.'πιπ�λ!ς συνε�Uς, �?κ 'π0δηλ�ς τE! μει<σει δι� τWν 9ντα-ναπλUρωσιν, σF<)�υσα τWν 'π� τ�. στερεμν0�υ θ�σιν κα�τ�2ιν τ4ν 9τ�μων 'π� π�λGν �ρ�ν�ν, ε; κα� 'ν0�τε συγ�ε�-μ�νη Qπ�ρ�ει, κα� συστ�σεις 'ν τF4 περι���ντι ]2ε�αι δι� τ8μW δε�ν κατ� >�θ�ς τ8 συμπλUρωμα γ0νεσθαι, κα� Dλλ�ι δ�τρ�π�ι τιν�ς γεννητικ�� τ4ν τ�ι��των $�σε<ν ε;σιν. �?θ�νγ�ρ τ��των 9ντιμαρτυρε�<ται> τα�ς α;σθUσεσιν, ^ν >λ�πEητ0ς τινα τρ�π�ν τ�ς 'ναργε0ας sνα κα� τ�ς συμπαθε0ας 9π8τ4ν @2ωθεν πρ8ς hμJς 9ν�0σει.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 116 – – 117 –

48

Page 61: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

49. »Πρ>πει �κ?μα νC δε3θ�0με =τι �<ε&λεται στ#ν εrσ�δ�κ2π�ιων πραγμ2των �π" τC ]JωτερικC �ντικε&μενα τ" =τι ^λ>-π�με τDς μ�ρ<>ς τ�υς καD τDς ν�ιRθ�υμε. Δι?τι τC ]JωτερικC �ντι-κε&μενα δQν θC μπ�ρ�0σαν ν$ �π�τυπRν�υν σQ μuς μQ δι2μεσ�τ"ν �>ρα π�V εXρ&σκεται �ν2μεσα σQ μuς καD σQ ]κε9να, �_τε καDνC δε3θ�0με =τι τC αZσθαν?μεθα π.3. τC 3ρRματα καD τDς μ�ρ<Qςπ�V S3�υν (ε[ναι | θεωρ&α τ�0 Δημ�κρ&τ�υ), μQ κ2τι �κτ9νες π�VSρ3�νται �π" ]κε9να σQ μuς �_τε μQ κ2τι μιuς 7π�ιασδ�π�τε<�σεως ρε�ματα π�V πuνε �π" μuς σ$ αWτ2. T&π�τε �π$ =λα αWτCδQν �π�τελε9 8καν�π�ιητικ# ]J�γησι, Sστω κι sν δε3θ�0με =τι�π" τC �ντικε&μενα �π�σπfνται εrδωλα =μ�ια στ#ν μ�ρ<# καDστ" 3ρfμα μQ τC σRματα, καD περν�0ν σQ μuς σQ μ>γεθ�ς �ναλ�-γικC μQ τ" μ2τι καD τ"ν ν�0 ]λαττωμ>ν�, εrδωλα π�V τρ>3�υν μQτ#ν μεγαλ�τερη τα3�τητα.

50. »jAλλωστε τC εrδωλα αWτC κιν�0νται μQ π�λV μεγ2λητα3�τητα, πρuγμα π�V τC κ2νει 8κανC νC σ3ηματ&σ�υν μQ τ#νσυγκ>ντρωσ& τ�υς τ#ν παρ2στασι nνια&�υ καD συναρτημ>ν�υ�ντικειμ>ν�υ καD νC διατηρ�σ�υν τ#ν 7μ�ι�μ�ρ<&α μQ τ" �ντι-κε&μεν�, παρC τ" κεν" τ�0 ]σωτερικ�0 τ�υς, δι?τι τ" σfμα δ&δεισQ κ2θε τ�υς ]πι<2νεια �ρκετ" στ�ριγμα μQ τ#ν ^��θεια πρ�ω-θ�σεως π�V �π�τυπRνεται στ" εrδωλ� �π" τ" ]σωτερικ" πρ"ςτ" ]Jωτερικ" �π" τC δ�ν��μενα aτ�μα τ�0 στερε�0 καD γεμ2τ�υσRματ�ς π�V τ#ν ]κπ>μπει στ"ν π>ριJ 3fρ�.

»jEτσι | παρ2στασις π�V λαμ^2ν�με μQ τ"ν ν�0 � μQ τCαZσθητ�ρια, εrτε γιC τ#ν μ�ρ<# πρ?κειται εrτε γιC τDς συμπτωμα-τικQς Zδι?τητες ε[ναι π2ντ�τε | μ�ρ<# τ�0 στερε�0, δηλ. τ�0rδι�υ τ�0 �ντικειμ>ν�υ, σ3ηματισμ>νη �π" τ#ν μιC μεριC �π" τ#νδιαδ�3ικ# π�κνωσι � �ρα&ωσι τ�0 εZδRλ�υ π�V ]κπ>μπεται �π"τ" �ντικε&μεν�, κι �π" τ#ν aλλη �π" τ" �π?θεμα τfν εZδRλωνπ�V S3ει �<�σει τ" �ντικε&μεν�. T" λ2θ�ς καD | πλ2νη εXρ&σκ�-νται π2ντ�τε στ#ν γνRμη π�V σ3ηματ&;�με γιC τ" �ντικε&μεν�,=ταν pνα γεγ�ν"ς περιμ>νgη ]πι^ε^α&ωσι � �π�υσ&α

»Δε� δ� κα� ν�μ0)ειν 'πεισι�ντ�ς τιν8ς 9π8 τ4ν @2ωθεντ�ς μ�ρ$�ς =ρJν hμJς κα� διαν�ε�σθαι" �? γ�ρ ^ν 'ναπ�-σ$ραγ0σαιτ� τ� @2ω τWν cαυτ4ν $�σιν τ�. τε �ρ<ματ�ςκα� τ!ς μ�ρ$!ς δι� τ�. 9�ρ�ς τ�. μετα2G hμ4ν τε κ9κε0-νων, �?δ� δι� τ4ν 9κτ0νων K 1νδUπ�τε oευμ�των 9$�hμ4ν πρ8ς 'κε�να παραγιν�μ�νων, �kτως 1ς τ�πων τιν4ν'πεισι�ντων hμ�ν 9π8 τ4ν πραγμ�των =μ��ρ�ων τε κα�=μ�ι�μ�ρ$ων κατ� τ8 'ναρμ�ττ�ν μ�γεθ�ς ε;ς τWν aψιν KτWν δι�ν�ιαν, �κ�ως τα�ς $�ρα�ς �ρωμ�νων, ε3τα δι� τα�-την τWν α;τ0αν τ�. cν8ς κα� συνε��.ς τWν $αντασ0αν9π�διδ�ντων κα� τWν συμπ�θειαν 9π8 τ�. Qπ�κειμ�ν�υσFω)�ντων κατ� τ8ν 'κε�θεν σ�μμετρ�ν 'περεισμ8ν 'κ τ!ςκατ� >�θ�ς 'ν τF4 στερεμν0Fω τ4ν 9τ�μων π�λσεως. κα� �ν^ν λ�>ωμεν $αντασ0αν 'πι>λητικ4ς τE! διαν�05α K τ��ςα;σθητηρ0�ις ε\τε μ�ρ$!ς ε\τε συμ>ε>ηκ�των, μ�ρ$U 'στιναkτη τ�. στερεμν0�υ, γιν�μ�νη κατ� τ8 c2!ς π�κνωμα K'γκατ�λειμμα τ�. ε;δ<λ�υ" τ8 δ� ψε.δ�ς κα� τ8 διημαρτη-μ�ν�ν 'ν τF4 πρ�σδ�2α)�μ�νFω 9ε0 'στι <'π� τ�. πρ�σμ�ν�-ντ�ς> 'πιμαρτυρηθUσεσθαι K μW 9ντιμαρ-

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 118 – – 119 –

49

50

Page 62: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�ντι<2σεως κι bστερα δQν ]πι^ε^αιRνεται � καD �ντι<2σκεται[σQ κ2π�ια κ&νηση ]ντ"ς |μfν συνδεδεμ>νη μQν μQ τ#ν <αντα-στικ# ]πι^�λ�, �λλ’ =μως 3ωρισμ>νη, =ταν λαμ^2νη 3Rρα τ"λ2θ�ς].

51. »Δι?τι �<’ nν?ς, μ>ρ�ς sν δQν Xπ'ρ3αν εrδωλα σταλμ>νασQ μuς, δQν θC μπ�ρ�0σε νC ]Jηγηθg' | 7μ�ι?τητα π�V παρ�υσι2-;�υν μ$ αWτC π�V τC θεωρ�0με πραγματικfς Xπ2ρ3�ντα καD�ληθινC �8 μ�ρ<Qς π�V ^λ>π�με π3. στ�Vς καθρ><τες � στCdνειρα � κ2π�ια πλ2σματα τ�0 ν�0 � τfν λ�ιπfν κριτηρ&ων.

»Kι �<’ nτ>ρ�υ τ" λ2θ�ς δQν θC ]μ<ιλ�3ωρ�0σε sν δQν ]λαμ-^2ναμε πε9ρα κ2π�ιας aλλης ]ντ"ς |μfν κιν�σεως, συνδε�μ>νηςμQν �λλC 3ωρισμ>νης �π" τ#ν καταν?ησι ]κε&ν�υ π�V παρ�υσι2-;εται. $Aπ" αWτ#ν δQ τ#ν κ&νησι, sν δQν αWτ# δQν ]πιμαρτυρηθg' ��ντιμαρτυρηθg', | πλ2νη πρ�κ�πτει, sν δQ ]πιμαρτυρηθg' � δQν�ντιμαρτυρηθg', πρ�κ�πτει | �λ�θεια40.

52. $Eδf S3�με μιC aπ�ψι στ#ν 7π�&α πρ>πει νC ]πιμε&νωμε.�Aν θ>λωμε νC μ# �ναιρ>σωμε =λα τC κριτ�ρια π�V ^ασ&;�νταιστ#ν ]ν2ργεια �_τε νC <>ρωμε γενικ# σ�γ3υσι σ$ =λα τ�0τα τCπρ2γματα, δε3?μεν�ι τ" ψευδQς `ς �ληθιν?.

τυρηθUσεσθαι, ε3τ� �?κ 'πιμαρτυρ�υμ�ν�υ <K 9ντιμαρτυ-ρ�υμ�ν�υ> κατ� τινα κ0νησιν 'ν hμ�ν α?τ��ς συνημμ�νην τ!

$ανταστικE! 'πι>�λE!, δι�ληψιν δ� @��υσαν, καθ� �ν τ8 ψε.δ�ς

γ0νεται.

»gH τε γ�ρ =μ�ι�της τ4ν $αντασμ4ν ���νε� 'ν ε;κ�νιλαμ>αν�μ�νων K καθ� kπν�υς γιν�μ�νων K κατ� Dλλαςτιν�ς 'πι>�λ�ς τ!ς διαν�0ας K τ4ν λ�ιπ4ν κριτηρ0ων �?κDν π�τε Qπ!ρ�ε τ��ς �nσ0 τε κα� 9ληθ�σι πρ�σαγ�ρευ�μ�-ν�ις ε; μW �ν τινα κα� τ�ια.τα πρ�σ>αλλ�μενα" τ8 δ� διη-μαρτημ�ν�ν �?κ ^ν Qπ!ρ�εν ε; μW 'λαμ>�ν�μεν κα� Dλληντιν� κ0νησιν 'ν hμ�ν α?τ��ς συνημμ�νην μ�ν <τE! $αντα-στικE! 'πι>�λE!>, δι�ληψιν δ� @��υσαν" κατ� δ� τα�την[τWν συνημμ�νην τE! $ανταστικE! 'πι>�λE!, δι�ληψιν δ�@��υσαν], '�ν μ�ν μW 'πιμαρτυρηθE! K 9ντιμαρτυρηθE!, τ8ψε.δ�ς γ0νεται" '�ν δ� 'πιμαρτυρηθE! K μW 9ντιμαρτυ-ρηθE!, τ8 9ληθ�ς.

»Kα� τα�την �nν σ$�δρα γε δε� τWν δ�2αν κατ��ειν,sνα μUτε τ� κριτUρια 9ναιρ!ται τ� κατ� τ�ς 'ναργε0αςμUτε τ8 διημαρτημ�ν�ν =μ�0ως >ε>αι��μεν�ν π�ντασυνταρ�ττEη.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 120 – – 121 –

51

52

40. �O $Eπ&κ�υρ�ς /ταν αWστηρ"ς κριτ#ς τfν Σκεπτικfν.

Page 63: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»$AλλC κι | �κ�# μQ τ#ν σειρ2 της γ&νεται �π" κ2π�ι� ρε0μαπ�V Sρ3εται σQ μuς �π" �ντικε&μεν� π�V ]κπ>μπει <ων# � /3� �θ?ρυ^� � καθ$ �8�νδ�π�τε τρ?π� παρ2γει τ" αrσθημα τ'ς �κ�'ς.T" ρε0μα αWτ" διασπε&ρεται σQ 7μ�ι�γεν' σωματ&δια π�V δια-τηρ�0ν κ2π�ια �μ�ι^α&α συν�3# καD μιC διακριτικ#41 nν?τητα,π�V ]πεκτε&νεται tς τ" �ντικε&μεν� π�V τC ]J>πεμψε, κι Sτσι `ς]πD τ" πλε9στ�ν πραγματ�π�ιε9ται | �ντ&ληψ&ς τ�υ. Δια<�ρετικ2,μ?ν�ν τ#ν παρ�υσ&α τ�0 ]Jωτερικ�0 �ντικειμ>ν�υ δεικν�ει.

53. »Δι?τι 3ωρDς τ#ν μετα^&^ασι �π" τ" �ντικε&μεν� κ2π�ιαςσυν�3'ς μεταJV τfν μερfν (συμπαθε&ας) δQν θC πρ�>κυπτεαWτ# | �ντ&ληψις. Γι$αWτ" δQν πρ>πει νC ν�μ&;ωμε =τι 7 rδι�ς 7�>ρας διαμ�ρ<Rνεται σQ σ3�ματα �π" τ#ν ]κπεμπ�μ>νη <ων# �κ2τι παρ?μ�ι�. ΔQν S3ει αWτ#ν τ#ν δ�ναμι, �λλC μQ τ#ν πλ'Jι τ�0�>ρα π�V γ&νεται μ>σα μας =ταν ]κ<ων�0με κ2τι πρ�καλε9ταιμιC μετατ?πισις σωματιδ&ων π�V παρ2γει pνα ρε0μα =μ�ι� μQ�ν2σα, αWτ# δQ | μετατ?πισις δημι�υργε9 τ" αrσθημα τ'ς �κ�'ς.

»$AλλC καD | �σμ�, =πως καD | �κ��, καν>να αrσθημα δQν θCμπ�ρ�0σε νC παραγ2γgη sν δQν μετα^ι^2;�νταν �π" τ" �ντικε&-μεν� μερικ�D σ3ηματισμ�D σωματιδ&ων (dγκ�ι), πρ�σαρμ�σμ>νωννC ]ρεθ&;�υν τ" αZσθητ�ρι� τ'ς �σ<ρ�σεως. Mερικ�D �π$ αWτ�Vςτ" ]ρεθ&;�υν κατC τρ?π� π�V πρ�καλε9 σ�γ3υσι καD ταρα3# κιaλλ�ι δημι�υργ�0ν �συ3α καD εW32ριστα ]ρεθ&σματα.

54. »K�ντC σ$ αWτC πρ>πει �κ?μα νC δε3θ�0με =τι �π$ =λες τDςZδι?τητες π�V παρ�υσι2;�νται στC πρ2γματα τC aτ�μα δQνS3�υν παρC μ�ν23α τ" σ3'μα, τ" ^2ρ�ς, τ" μ>γεθ�ς κι =σα ε[ναι�Jε3Rριστα �π" τ" σ3'μα. Δι?τι πραγματικC κ2θε Zδι?τητα(π�ι?της), �λλ2;ει, ]νf τC aτ�μα δQν �λλ2;�υν δι?λ�υ, �<�0πρ>πει σQ κ2θε δι2λυσι τ�0 συνθ>τ�υ νC μ>νgη κ2τι στερε" κι

41. �H λ>Jις «διακριτικ#» θC λη<θ' στ#ν Sνν�ια π�V μιλuμε στ"ν στρατ" καD

�λλ�0 γιC «διακριτικ2».

�δι2λυτ�, κ2τι π�V νC κ2νgη τDς �λλαγQς μQ hπλ' μετ2θεσι τfν�τ?μων tστε �8 �λλαγQς νC μ# καταντ�0ν στ" μ# �ν �_τε καD νC

»�Aλλ� μWν κα� τ8 9κ��ειν γ0νεται oε�ματ�ς τιν�ς$ερ�μ�ν�υ 9π8 τ�. $ων�.ντ�ς K j��.ντ�ς K ψ�$�.ντ�ςK =πωσδUπ�τε 9κ�υστικ8ν π�θ�ς παρασκευ�)�ντ�ς. τ8δ� oε.μα τ�.τ� ε;ς =μ�ι�μερε�ς aγκ�υς διασπε0ρεται, Oματιν� διασF<)�ντ�ς συμπ�θειαν πρ8ς 9λλUλ�υς κα� cν�τητα;δι�τρ�π�ν, διατε0ν�υσαν πρ8ς τ8 9π�στε�λαν κα� τWν'πα0σθησιν τWν 'π� 'κε0ν�υ 1ς τ� π�λλ� π�ι�.σαν, ε; δ� μUγε τ8 @2ωθεν μ�ν�ν @νδηλ�ν παρασκευ�)�υσαν.

»ZAνευ γ�ρ 9να$ερ�μ�νης τιν8ς 'κε�θεν συμπαθε0ας�?κ ^ν γ�ν�ιτ� h τ�ια�τη 'πα0σθησις. �?κ α?τ8ν �nν δε�ν�μ0)ειν τ8ν 9�ρα Qπ8 τ!ς πρ�ϊεμ�νης $ων!ς K κα� τ4ν=μ�γεν4ν σ�ηματ0)εσθαι - π�λλWν γ�ρ @νδειαν L2ει τ�.τ�π�σ�ων Qπ� 'κε0νης, - 9λλ� ε?θGς τWν γιν�μ�νην πληγWν 'νhμ�ν, 7ταν $ωνWν 9$0ωμεν, τ�ια�την @κθλιψιν aγκωντιν4ν oε�ματ�ς πνευματ<δ�υς 9π�τελεστικ4ν π�ιε�σθαι,K τ8 π�θ�ς τ8 9κ�υστικ8ν hμ�ν παρασκευ�)ει.

»Kα� μWν κα� τWν ]σμWν ν�μιστ��ν #σπερ κα� τWν9κ�Wν �?κ Dν π�τε �?θ�ν π�θ�ς 'ργ�σασθαι, ε; μW aγκ�ιτιν�ς �σαν 9π8 τ�. πρ�γματ�ς 9π�$ερ�μεν�ι σ�μμετρ�ιπρ8ς τ8 τ�.τ� τ8 α;σθητUρι�ν κινε�ν, �� μ�ν τ���ι τεταραγ-μ�νως κα� 9λλ�τρ0ως, �� δ� τ���ι 9ταρ��ως κα� �;κε0ως@��ντες.

»Kα� μWν κα� τ�ς 9τ�μ�υς ν�μιστ��ν μηδεμ0αν π�ι�-τητα τ4ν $αιν�μ�νων πρ�σ$�ρεσθαι πλWν σ�Uματ�ς κα�>�ρ�υς κα� μεγ�θ�υς κα� 7σα '2 9ν�γκης σ�Uματ�ςσυμ$υ! 'στι. π�ι�της γ�ρ πJσα μετα>�λλει" α� δ� Dτ�μ�ι�?δ�ν μετα>�λλ�υσιν, 'πειδUπερ δε� τι Qπ�μ�νειν 'ν τα�ςδιαλ�σεσι τ4ν συγκρ0σεων στερε8ν κα� 9δι�λυτ�ν, � τ�ς

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 122 – – 123 –

53

54

Page 64: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

γ&νωνται �π" τ" μ# dν.»Kατ$ �κ�λ�υθ&αν πρ>πει νC δε3θ�0με =τι ]κε9ν� π�V �λλ2;ει

θ>σι ε[ναι a<θαρτ� καD δQν S3ει τ#ν <�σι τ�0 μετα^αλλ�μ>ν�υ�λλC ε[ναι πρ�ικισμ>ν� μQ δικ� τ�υ μu;α καD διαμ?ρ<ωσι. Δι?τιαWτC (μu;α καD σ3'μα) πρ>πει νC παραμ>ν�υν, νC S3�υν στα-θερ# Xπ?στασι.

55. Δι?τι ^>^αια καD στ#ν πρακτικ� μας ;ω# =ταν �ντικρ�-;ωμε μ�ρ<ικQς μετα^�λ>ς, π2ντ�τε παραδε3?μεθα τ" σ3'μα σCν]ν�παρκτ� (]νυπ2ρ3�ν), d3ι =μως καD τDς Zδι?τητες σCν ]ν�παρ-κτες στ" μετα^αλλ?μεν� �ντικε&μεν�, �λλC =τι 32ν�νται �π" =λ�τ" σfμα. jEτσι λ�ιπ"ν ε[ναι ]παρκ' αWτC π�V �π�μ>ν�υν νCδημι�υργ�σ�υν τDς δια<�ρQς τfν συνθ>των σωμ2των, �<�0ε[ναι �ν2γκη νC παραμ>νgη κ2τι καD νC μ# Xπ?κειται σQ ]κμηδ>-νισι.

»$Aκ?μη δQν πρ>πει νC ν�μ&;ωμε =τι τC aτ�μα S3�υν κ2θεεrδ�υς μ>γεθ�ς, sν θ>λωμε νC μ# ^ρεθ�0με σQ �ντ&<ασι μQ τCγεγ�ν?τα. $AλλC νC δε3θ�0με μ?ν�ν =τι παρ�υσι2;�υν μερικQςπαραλλαγQς στ" μ>γεθ�ς. �H Xπ?θεσις αWτ# καθιστu εWεJ�γητακαD τC γεγ�ν?τα τC σ3ετικC μQ τC συναισθ�ματα καD τDς αZσθ�-σεις.

56. »$Aλλ$ �_τε καD θC συντελ�0σε στ#ν ]J�γησι τfν δια-<�ρfν τfν Zδι�τ�των | �π?δ�σις κ2θε μεγ>θ�υς στC aτ�μα.K�ντC σ$ αWτ2, στ#ν περ&πτωσι αWτ# θC Sπρεπε νC Xπ2ρ3�υνμερικC aτ�μα (μεγ2λα) π�V νC τC ^λ>πωμε μQ τC μ2τια μας.Πρuγμα π�V δQν Sγινε �_τε μπ�ρε9 νC 3ωρ>σgη 7 ν�0ς μας πfςε[ναι δυνατ"ν νC γ&νgη αWτ?, νC γ&νgη δηλ. pνα aτ�μ� 7ρατ?.

»$Eπ&σης, δQν πρ>πει νC ν�μ&;ωμε =τι Xπ'ρJαν σ$ 7π�ι�δ�-π�τε πεπερασμ>ν� σfμα aπειρα εZς �ριθμ"ν μ>ρη =σ� μικρC κιsν ε[ναι. �Eπ�μ>νως d3ι μ?ν�ν τ#ν ]π$ aπειρ�ν Xπ�δια&ρεσι πρ>-πει ν$ �π�ρρ&ψωμε, γιC νC μ# ]Jασθεν�σωμε π2ρα π�λV =λα τC

πρ2γματα καD στDς �ντιλ�ψεις μας γιC τC �θρ�&σματα, τCσ�ν�λα, νC 7δηγηθ�0με στ#ν κ�νι�ρτ�π�&ησι καD τ#ν ]κμηδ>-

μετα>�λ�ς �?κ ε;ς τ8 μW �ν π�ιUσεται �?δ� 'κ τ�. μWaντ�ς, 9λλ� κατ� μεταθ�σεις 'ν π�λλ��ς, τιν4ν δ� κα� πρ�-σ�δ�υς κα� 9$�δ�υς. 7θεν 9ναγκα��ν τ� [μW] μετατιθ�-μενα D$θαρτα ε3ναι κα� τWν τ�. μετα>�λλ�ντ�ς $�σιν �?κ@��ντα, aγκ�υς δ� κα� σ�ηματισμ�Gς ;δ0�υς" τα.τα γ�ρκα� 9ναγκα��ν Qπ�μ�νειν.

»Kα� γ�ρ 'ν τ��ς παρ� hμ�ν μετασ�ηματι)�μ�ν�ις κατ�τWν περια0ρεσιν τ8 σ�!μα 'νυπ�ρ��ν λαμ>�νεται, α� δ�π�ι�τητες �?κ 'νυπ�ρ��υσαι 'ν τF4 μετα>�λλ�ντι, #σπερ'κε�ν� καταλε0πεται, 9λλ� '2 7λ�υ τ�. σ<ματ�ς 9π�λλ�με-ναι. �καν� �nν τ� Qπ�λειπ�μενα τα.τα τ�ς τ4ν συγκρ0-σεων δια$�ρ�ς π�ιε�ν, 'πειδUπερ Qπ�λε0πεσθα0 γ� τινα9ναγκα��ν κα� <μW> ε;ς τ8 μW aν $θε0ρεσθαι.

»�Aλλ� μWν �?δ� δε� ν�μ0)ειν πJν μ�γεθ�ς 'ν τα�ς 9τ�μ�ιςQπ�ρ�ειν, sνα μW τ� $αιν�μενα 9ντιμαρτυρE!" παραλλαγ�ςδ� τινας μεγεθ4ν ν�μιστ��ν ε3ναι. >�λτι�ν γ�ρ κα� τ��τ�υπρ�σ�ντ�ς τ� κατ� τ� π�θη κα� τ�ς α;σθUσεις γιν�μενα9π�δ�θUσεται.

»ΠJν δ� μ�γεθ�ς Qπ�ρ�ειν �Cτε �ρUσιμ�ν 'στι πρ8ς τ�ςτ4ν π�ι�τUτων δια$�ρ�ς, 9$��θα0 τε Oμ� @δει κα� πρ8ς hμJς=ρατ�ς 9τ�μ�υς" � �? θεωρε�ται γιν�μεν�ν �Cθ� 7πως ^νγ�ν�ιτ� =ρατW Dτ�μ�ς @στιν 'πιν�!σαι.

»Πρ8ς δ� τ��τ�ις �? δε� ν�μ0)ειν 'ν τF4 1ρισμ�νFωσ<ματι 9πε0ρ�υς aγκ�υς ε3ναι �?δ� =πηλ0κ�υς �nν. #στε�? μ�ν�ν τWν ε;ς Dπειρ�ν τ�μWν 'π� τ�Cλαττ�ν 9ναιρετ��ν,sνα μW π�ντα 9σθεν! π�ι4μεν κ9ν τα�ς περιλUψεσι

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 124 – – 125 –

55

56

Page 65: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

νησι τC dντα π�V Xπ2ρ3�υν, δηλ. τC aτ�μα �λλC καD τ#ν πρ�3R-ρησι (μετ2^ασιν) ]π$ aπειρ�ν, πρ�κειμ>ν�υ γιC τC πεπερασμ>ναπρ2γματα μQ 7λ�>να καD μικρ?τερες αWJ�σεις θC πρ>πει, `ς�δ�νατη, νC τ#ν �π�ρρ&ψωμε.

57. »Δι?τι �_τε ε[ναι καταν�ητ?ν, iπαJ καD εZπ' κανεDς =τιaπειρ�ς �ριθμ"ς σωματιδ&ων περι>3�νται σQ κ2τι, πfς ε[ναιδυνατ"ν νC ε[ναι αWτ" �κ?μη πεπερασμ>ν� κατC τ" μ>γεθ�ς.Δι?τι ]<$ =σ�ν τC �πειρ2ριθμα σωματ&δια ε[ναι <ανερ" =τι S3�υνκ2π�ι� μ>γεθ�ς, 7π�ι�δ�π�τε κι sν ε[ναι τ" μ>γεθ�ς αWτ?, τ"aθρ�ισμα θC πρ>πει νC S3gη �περι?ριστ� (aπειρ�) μ>γεθ�ς. KαDπραγματικ2, τ" πεπερασμ>ν� S3ει pνα �κρ?τατ� σημε9� π�Vsν δQν ε[ναι ν�ητ" J>3ωρα καD καθεαυτ?, ε[ναι `στ?σ� ν�ητ"μ>σα στ" σfμα π�V �ν�κει. Kατ$ �κ�λ�υθ&αν, sν Xπ�θ>σωμε =τιXπ2ρ3ει pνα σfμα π�V Xπερ^α&νει τ" πρ�ηγ��μεν� σQ μικρ?-τητα, δQν ε[ναι δυνατ"ν νC μ# τ" δε3θ�0με =μ�ι� μQ τ" πρfτ�,δηλαδ# =τι S3ει κι αWτ" pνα �κρ?τατ� σημε9� π�V δQν 3ωρ&;εται�π$ αWτ?. $Aκ?μη δQν μπ�ρ�0με νC μ# σκε<θ�0με =τι τ" rδι� θCσυμ^α&νgη καD γιC τ" nπ?μεν� σfμα καD �τελε&ωτα γιC =λα τ$aλλα π�V θC συναντ�σωμε πρ�3ωρfντας στ#ν αWJαν?μενη]λα3ιστ?τητα. $EJ aλλ�υ, τC τ>τ�ια σRματα παρ�υσι2;�νταιμ�ν23α στ#ν ν?ησι κι d3ι στDς αZσθ�σεις.

58. »$Eπ&σης πρ>πει νC θεωρ�σωμε τ" ]λ23ιστ� �π" τ#ναrσθησι �ντιληπτ" `ς μ# �ντ&στ�ι3� πρ"ς τ" 8καν" νC ]πεκτε&νgη�_τε π2λι `ς ]J 7λ�κλ�ρ�υ �ν?μ�ι� �λλC σCν νC S3gη κ2τι τ"κ�ιν" μQ τC δυν2μενα νC ]πεκταθ�0ν sν καD δQν παρ�υσι2;gηδι2κρισι μερfν. jEτσι, sν δε3?μεν�ι =τι S3ει κανεDς κ�ινQς Zδι?τη-τες μQ τC σRματα π�V τC aτ�μ2 τ�υς ε[ναι εWδι2κριτα καDμπ�ρ�0ν νC μετατεθ�0ν, μπ�ρ>σ�υμε ν$ �ντιλη<θ�0με σ$ αWτ"aτ�μα π�V τC τ�π�θετ�0με τ" pνα �π" δf καD τ" aλλ� �π" ]κε9,εXρισκ?μεθα σ3ετικC μQ τC aτ�μα αWτC στ#ν rδια μQ τ#ν παρα-π2νω περ&πτωσι τ#ν σ3ετικ# μQ τ" =λ�.

τ4ν 9θρ�ων ε;ς τ8 μW �ν 9ναγκα)<μεθα τ� aντα θλ0>�ν-τες καταναλ0σκειν, 9λλ� κα� τWν μετ�>ασιν μW ν�μιστ��νγ0νεσθαι 'ν τ��ς 1ρισμ�ν�ις ε;ς Dπειρ�ν μηδ� <'π�> τ�Cλατ-τ�ν.

»OCτε γ�ρ 7πως, 'πειδ�ν Oπα2 τις ε\πEη 7τι Dπειρ�ιaγκ�ι @ν τινι Qπ�ρ��υσιν K =πηλ0κ�ι �nν, @στι ν�!σαι, π4ςτ� ^ν @τι τ�.τ� πεπερασμ�ν�ν ε\η τ8 μ�γεθ�ς. πηλ0κ�ι γ�ρτινες δ!λ�ν 1ς �� Dπειρ�0 ε;σιν aγκ�ι" κα� �_τ�ι =πηλ0κ�ιDν π�τε eσιν, Dπειρ�ν ^ν �ν κα� τ8 μ�γεθ�ς. Dκρ�ν τε@��ντ�ς τ�. πεπερασμ�ν�υ διαληπτ�ν, ε; μW κα� καθ�cαυτ8 θεωρητ�ν, �Cκ @στι μW �? κα� τ8 c2!ς τ��τ�υτ�ι�.τ�ν ν�ε�ν κα� �kτω κατ� τ8 c2!ς ε;ς τ�Cμπρ�σθεν>αδ0)�ντα ε;ς τ8 Dπειρ�ν Qπ�ρ�ειν κατ� <τ8> τ�ι�.τ�ν9$ικνε�σθαι τE! 'νν�05α.

»T� τε 'λ��ιστ�ν τ8 'ν τE! α;σθUσει δε� καταν�ε�ν 7τι�Cτε τ�ι�.τ�ν @στιν �b�ν τ8 τ�ς μετα>�σεις @��ν �Cτεπ�ντEη π�ντως 9ν�μ�ι�ν, 9λλ� @��ν μ�ν τινα κ�ιν�τητα τ4νμετα>ατ4ν, δι�ληψιν δ� μερ4ν �?κ @��ν" 9λλ� 7ταν δι� τWντ!ς κ�ιν�τητ�ς πρ�σεμ$�ρειαν �;ηθ4μεν διαλUψεσθα0 τια?τ�., τ8 μ�ν 'πιτ�δε, τ8 δ� 'π�κεινα,τ8 \σ�ν hμ�ν δε� πρ�-σπ0πτειν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 126 – – 127 –

57

58

Page 66: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»$Aπ" δf καD π>ρα, `ς ]πακ?λ�υθ�ν τ'ς σκ>ψεως αWτ'ς, θCδε3θ�0με τC ]λ23ιστα αWτC �ντιληπτC �π" τ#ν αrσθησι σCν μιCπρRτη Xπ?θεσι �π$ =π�υ πρ>πει νC Jεκιν�0με γιC τ"ν αZσθητ"κ?σμ� 3ωρDς νC κατε^α&ν�υμε πι" κ2τω, καD δQν θC ^λ>πωμεστ#ν πρRτη αWτ# Xπ?θεσι pνα πλ'θ�ς nνωμ>ν� σ$ pνα μ?ν� καDτ" rδι� σfμα, κι �_τε �κ?μα πι" π�λV μιC pνωσι �π" κ�μμ2τιατfν �τ?μων. Kαθ>να �π" τC ]λ23ιστα αWτC αZσθητC δ&δει στ"νnαυτ? τ�υ καD μQ τ"ν nαυτ? τ�υ τ" μ>τρ� γιC τC αZσθητC μεγ>θη,μ>τρ� π�V περι>3εται π�λλQς <�ρQς στC μεγαλ�τερα μεγ>θη καDλιγRτερες στC μικρ?τερα. Πρ>πει λ�ιπ"ν νC δε3θ�0με =τι τ"]λ23ιστ� π�V Xπ2ρ3ει στ" aτ�μ�, δηλ. τ" �κρ?τατ� σημε9� στ"aτ�μ�, εXρ&σκεται σQ σ3>σι μQ τ" Xπ?λ�ιπ� aτ�μ� στ#ν rδια σ3>σιπ�V εXρ&σκεται τ" ]λ23ιστ� αZσθητ" μQ τ" Xπ?λ�ιπ� αZσθητ"σfμα. Δι?τι ε[ναι <ανερ" πRς, �<�0 καD δQν δια<>ρει �π" τ"]λ23ιστ� αZσθητ" παρC μ?ν� κατC τ#ν μικρ?τητα, τ" ]λ23ιστ�μ>σα στ" aτ�μ� πρ>πει νC στ>κgη σQ σ3>σι μQ τ" Xπ?λ�ιπ� aτ�μ�στ#ν rδια σ3>σι π�V στ>κει τ" ]λ23ιστ� αZσθητ" πρ"ς τ"Xπ?λ�ιπ� αZσθητ" σfμα.

59. »Πραγματικ2, δε3θ�καμε κι?λας γιC τ" aτ�μ� pνα μ>γε-θ�ς �π" �ναλ�γ&α πρ"ς τC ν�ητC πρ2γματα Jεκινfντας �π"κ2τι μικρ" καD �π�<ε�γ�ντας νC πuμε π�λV μακριC τC =ρια τ'ςσμικρ?τητ�ς. Πρ>πει λ�ιπ"ν νC δε3θ�0με ]π&σης =τι Xπ2ρ3�υν�π?λυτα ]λ23ιστα καD Sσ3ατα =ρια μ>σα στC aτ�μα.

»AWτC τC ]λ23ιστα ε[ναι τ" �ρ3ικ" μ>τρ� γιC νC καθ�ρ&;ωμε=λα τC μεγ>θη, =σ� τερ2στια κι =σ� μικρC κι sν ε[ναι. Λ>γ�με=λα τC μεγ>θη, �<�0 πρ?κειται νC ]κτιμ�σωμε μQ τ"ν λ�γισμ" τC�?ρατα μεγ>θη. Δι?τι πραγματικC | κ�ιν# συμμετ�3# π�V Xπ2ρ-3ει σQ αWτC σ3ετικfς μQ τC �μετ2^�λα (δηλ. τC ]λ23ιστα μ>ρητ'ς ]κτ2σεως τ'ς ]πι<ανε&ας) ε[ναι ]παρκ#ς γιC νC δικαι�λ�-γ�σgη τ" συμπ>ρασμα αWτ?. Πλ#ν =μως ε[ναι �δ�νατ�ν αWτC τC]λ23ιστα μ>ρη τ�0 �τ?μ�υ ν’ �π�τελ>σ�υν συμπλ>γματα, καθ$=σ�ν ε[ναι �ν&κανα νC κινηθ�0ν.

c2!ς τε θεωρ�.μεν τα.τα 9π8 τ�. πρ<τ�υ καταρ��μεν�ικα� �?κ 'ν τF4 α?τF4, �?δ� μ�ρεσι μερ4ν Rπτ�μενα, 9λλ� K'ν τE! ;δι�τητι τE! cαυτ4ν τ� μεγ�θη καταμετρ�.ντα, τ�πλε0ω πλε��ν κα� τ� 'λ�ττω @λαττ�ν. Tα�τEη τE! 9ναλ�γ05αν�μιστ��ν κα� τ8 'ν τE! 9τ�μFω 'λ��ιστ�ν κε�ρ!σθαι" μικρ�-τητι γ�ρ 'κε�ν� δ!λ�ν 1ς δια$�ρει τ�. κατ� τWν α\σθησινθεωρ�υμ�ν�υ, 9ναλ�γ05α δ� τE! α?τE! κ��ρηται.

»�Eπε0περ κα� 7τι μ�γεθ�ς @�ει h Dτ�μ�ς κατ� τWν'ντα.θα 9ναλ�γ0αν κατηγ�ρUσαμεν, μικρ�ν τι μ�ν�νμακρ�ν 'κ>αλ�ντες. @τι τε τ� 'λ��ιστα κα� 9μιγ! π�ραταδε� ν�μ0)ειν τ4ν μηκ4ν τ8 καταμ�τρημα '2 αQτ4ν πρ<τωντ��ς με0)�σι κα� 'λ�ττ�σι παρασκευ�)�ντα τE! δι� λ�γ�υθεωρ05α 'π� τ4ν 9�ρ�των. h γ�ρ κ�ιν�της h Qπ�ρ��υσαα?τ��ς πρ8ς τ� 9μετ�>�λα �κανW τ8 μ��ρι τ��τ�υ συντελ�-σαι" συμ$�ρησιν δ� 'κ τ��των κ0νησιν '��ντων �?� �b�ν τεγεν�σθαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 128 – – 129 –

59

Page 67: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

60. »$Eπ&σης δQν πρ>πει νC 7ρ&;ωμε γιC τ" aπειρ� τ" aνω � τ"κ2τω γιC τ" �νRτατ� καD τ" κατRτατ� (σCν νC Xπ2ρ3η pνα ;ενDθκι pνα ναδ&ρ)42. Γνωρ&;�με `στ?σ� `ς πρ"ς τ"ν Xπερ2νω τ'ςκε<αλ'ς μας 3fρ� =τι sν ε[ναι δυνατ"ν νC 3αρ2Jωμε μιCγραμμ# �π" ]κε9 π�0 στεκ?μαστε πρ"ς τ" aπειρ�, π�τQ δQν θCμuς <ανg' αWτ"ς 7 3fρ�ς νC ε[ναι ταυτ�3ρ?νως «aνω»καD«κ2τω», �να<�ρικC μQ τ" rδι� σημε9�. Δι?τι αWτ" ε[ναι �δια-ν?ητ�.

»KατC τα0τα, πρ>πει νC Xπ�θ>σωμε =τι Xπ2ρ3ει μ&α ]π$ aπει-ρ�ν μετακ&νησις πρ"ς τC aνω καD μ&α πρ"ς τC κ2τω, εZς τρ?π�νtστε θC πρ>πει νC συμ g' δ>κα 3ιλι2δες <�ρQς tστε pνα στ�ι3ε9�π�V Jεκ&νησε �π" μuς πρ"ς τ�Vς Xπερ2νω τ'ς κε<αλ'ς μας3Rρ�υς νC <θ2σgη σQ ]κε&ν�υς π�V εXρ&σκ�νται π2νω �π" μuς ��ντιστρ?<ως, Jεκινημ>ν� �π" κ2τω �π" μuς, νC <θ2σgη ]π2νω�π" τ" κε<2λι ]κε&νων π�V εXρ&σκ�νται κ2τω �π" μuς. Δι?τι d3ιλιγRτερ� �ληθιν" ε[ναι τ" =τι | =λη μετακ&νησις (<�ρC) στ#ν�ντ&στ�ι3η περ&πτωσι ν�ε9ται `ς ]π$ aπειρ�ν ]πεκτειν�μ>νη πρ"ςτ#ν �ντ&θετη κατε�θυνσι.

61. »$AλλC καD Zσ�τα3ε9ς πρ>πει νC ε[ναι �8 κιν�σεις τfν�τ?μων, =ταν μ>σ�ω τ�0 κεν�0 μετακιν�0νται καD δQν συναντ�0νκαμμιC �ντ&στασι. Πραγματικ2, �_τε τC ^αριC κιν�0νται γρηγ�-ρ?τερα �π" τC μικρC καD ]λα<ρC =ταν τ&π�τε δQν τC �να3αιτ&;ει,�_τε τC μικρC γρηγ�ρ?τερα �π" τC �γκRδη (μεγ2λα), =σ� κι sνεXρ&σκ�υν ^�λικRτερ� π>ρασμα, �ρκε9 καD σQ αWτC νC μ# Xπ2ρ-3gη καν>να ]μπ?δι�. KαD | Zσ?της αWτ# στ#ν τα3�τητα παρα-τηρε9ται τ?σ� στ#ν λ�J# κ&νησι43 π�V πρ�καλε9ται �π"

»Kα� μWν κα� τ�. 9πε0ρ�υ 1ς μ�ν 9νωτ�τω κα� κατω-τ�τω �? δε� κατηγ�ρε�ν τ8 Dνω K κ�τω. ε;ς μ�ντ�ι τ8 Qπ�ρκε$αλ!ς, 7θεν ^ν στ4μεν, ε;ς Dπειρ�ν Dγειν aν, μηδ�π�τε$ανε�σθαι τ�.τ� hμ�ν, K τ8 Qπ�κ�τω τ�. ν�ηθ�ντ�ς ε;ςDπειρ�ν Oμα Dνω τε ε3ναι κα� κ�τω πρ8ς τ8 α?τ�" τ�.τ�γ�ρ 9δ�νατ�ν διαν�ηθ!ναι. #στε @στι μ0αν λα>ε�ν $�ρ�ντWν Dνω ν��υμ�νην ε;ς Dπειρ�ν κα� μ0αν τWν κ�τω, ^ν κα�μυρι�κις πρ8ς τ�Gς π�δας τ4ν 'π�νω τ8 παρ� hμ4ν $ερ�-μεν�ν <ε;ς> τ�Gς Qπ�ρ κε$αλ!ς hμ4ν τ�π�υς 9$ικν!ται K'π� τWν κε$αλWν τ4ν Qπ�κ�τω τ8 παρ� hμ4ν κ�τω $ερ�με-ν�ν" h γ�ρ 7λη $�ρ� �?θ�ν �ττ�ν 9ντικειμ�νη 'π� Dπειρ�νν�ε�ται.

»Kα� μWν κα� ;σ�τα�ε�ς 9ναγκα��ν τ�ς 9τ�μ�υς ε3ναι,7ταν δι� τ�. κεν�. ε;σ$�ρωνται μηθεν8ς 9ντικ�πτ�ντ�ς.�Cτε γ�ρ τ� >αρ�α θJττ�ν �;σθUσεται τ4ν μικρ4ν κα�κ��$ων, 7ταν γε δW μηδ�ν 9παντ5J α?τ��ς" �Cτε τ� μικρ�τ4ν μεγ�λων, π�ντα π�ρ�ν σ�μμετρ�ν @��ντα, 7τανμηθ�ν μηδ� 'κε0ν�ις 9ντικ�πτEη" �Cθ� h Dνω �Cθ� h ε;ς τ8

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 130 – – 131 –

60

61

42. Πρ^λ. $Aριστ�τ>λ�υς ΦυσικC Δ, 8, 215α8, μετ2<ρ. N. Kυργι�π��λ�υ1970, τ�μ. A, σελ. 98.

43. �O $Eπ&κ�υρ�ς δQν ε[ναι ντετερμινιστ�ς. Παραδ>3εται τ#ν «παρ>γκλισι(clinamen τ#ν ε[πε 7 Kικ>ρων καD declinatio 7 Λ�υκρ�τι�ς), κατC τ#ν 7π�&α τCaτ�μα δQν π><τ�υν κ2θετα καD παρ2λληλα, =πως �8 στ2λες τ'ς ^ρ�3'ς, �λλCS3�υν τ#ν Zδι?τητα νC λ�Jε��υν ]λα<ρ2, κι$ Sτσι συναντι�0νται καD μπλ>κ�-

νται. �H θεωρ&α αWτ# �ντιπαρατ&θεται στ#ν μη3ανικ# ]J�γησι π�V Sδιδε 7Δημ?κριτ�ς. «$Aν2λ�γη aπ�ψη στ#ν ]π�3� μας παρατηρε9 7 P2σσελ»,�ναπτ�σσει 7 Eddington, «nρμηνε��ντας τ#ν �ρ3# τ'ς �πρ�σδι�ριστ&ας».

Page 68: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

κτ�πημα =σ� καD στ#ν κ&νησι πρ"ς τC κ2τω π�V �<ε&λεται στ"^2ρ�ς τ�υς. Δι?τι, ]<$ =σ�ν pνα aτ�μ� θC διατηρg' τ#ν �θησι �π"κ2π�ι� κτ�πημα καD ]κε&νη π�V πρ�>ρ3εται �π" τ" ^2ρ�ς τ�υ,θC κιν'ται γρ�γ�ρα σCν τ#ν σκ>ψι, μ>3ρις =τ�υ συναντ�σgη ]μπ?-δι� � �π" τC SJω � �π" τ" δικ? τ�υ ^2ρ�ς, π�V �ντενεργε9 πρ"ςτ#ν δ�ναμι αWτ�0 π�V τ" SπληJε.

62. »$A<’ nτ>ρ�υ τC σ�νθετα κιν�0νται γρηγ�ρ?τερα τ" pνα�π" τ" aλλ�, sν καD τC aτ�μ2 τ�υς ε[ναι Zσ�τα3'. Kι αWτ" δι?τιτC aτ�μα στC �θρ�&σματα <>ρ�νται πρ"ς μ&α κατε�θυνσι, κατCτ"ν ]λ23ιστ� συνε3' 3ρ?ν�ν, μ�λ�ν?τι κιν�0νται πρ"ς δι2<�ρεςκατευθ�νσεις σQ 3ρ?ν�ν τ?σ� σ�ντ�μ� π�V μ?ν�ν θεωρητικfςμπ�ρε9 νC ]κτιμηθg', �λλC συ3νC συγκρ���νται tσπ�υ τ"συνε3Qς τ'ς μετακιν�σεως Xπ�π>σgη στ#ν αrσθησι. Δι?τι | γνRμηπ�V σ3ηματ&;�με συμπερασματικC καD �να<>ρεται στ" �?ρατ�,δηλ. =τι μ�ν23α 7 3ρ?ν�ς, π�V τ#ν bπαρJ& τ�υ μuς τ#ν �π�καλ�-πτει τ" λ�γικ?, ε[ναι συνε3#ς καD στ" ^2θ�ς αZσθητ?ς, καθ}ς καD�8 κιν�σεις π�V γ&ν�νται μ>σα σ$ αWτ"ν - | γνRμη αWτ�, ]πανα-λαμ^2ν�με, δQν ε[ναι σωστ# σ3ετικC μQ τC �ντικε&μενα π�Vκιν�0νται στ" κεν?, δι?τι pνα συμπ>ρασμα δQν μπ�ρε9 νC Xπερι-σ3�gη μιuς �μ>σ�υ παρατηρ�σεως. Kαν?νας μας ε[ναι =τι μ?ν� |aμεσ�ς Xπ" τfν αZσθ�σεων παρατ�ρησις F | aμεσ�ς καταν?ησις�π" τ"ν ν�0 ε[ναι τ" σταθερC �ληθιν?44.

63. »cYστερ$ �π$ αWτ2, S3�ντας π2ντ�τε Xπ$ dψιν τC αZσθ�-ματα καD τC συναισθ�ματ2 μας - δι?τι Sτσι θC S3ωμε �σ<αλ>-στατη ^2σι γιC νC πεισθ�0με - θC πρ>πει νC 7μ�λ�γ�σωμε =τι |ψυ3# ε[ναι σfμα ]κ λεπτ�τ2των μερfν �παρτι;?μεν�ν (λεπτ�-μερ>ς), κατεσπαρμ>ν� σQ 7λ?κληρ� «τ" aθρ�ισμα» τfν σωμα-τικfν μ�ρ&ων, 7μ�ι?τατ� πρ"ς aνεμ� �ν2μικτ� μQ θερμ?τητα.KαD �π" `ρισμ>νες μQν �π?ψεις ε[ναι =μ�ι� πρ"ς aνεμ�, �π"aλλες πρ"ς θερμ?τητα.

πλ�γι�ν δι� τ4ν κρ��σεων $�ρ�, �Cθ� h κ�τω δι� τ4ν;δ0ων >αρ4ν, '$� =π�σ�ν γ�ρ ^ν κατ0σ�Eη cκ�τερ�ν, 'π�τ�σ�.τ�ν Oμα ν�Uματι τWν $�ρ�ν σ�Uσει, Lως <^ν> 9ντι-κ�ψEη K @2ωθεν K 'κ τ�. ;δ0�υ >�ρ�υς πρ8ς τWν τ�. πλU2α-ντ�ς δ�ναμιν.

»�Aλλ� μWν κα� κατ� τ�ς συγκρ0σεις θ�ττων cτ�ραcτ�ρας <$�>ρηθUσεται τ4ν 9τ�μων ;σ�τα�4ν �?σ4ν, τF4'$� Lνα τ�π�ν $�ρεσθαι τ�ς 'ν τ��ς 9θρ�0σμασιν 9τ�μ�υςκα� κατ� τ8ν 'λ��ιστ�ν συνε�! �ρ�ν�ν, ε;<κα�> μW '$� Lνακατ� τ�Gς λ�γFω θεωρητ�Gς �ρ�ν�υς" 9λλ� πυκν8ν 9ντι-κ�πτ�υσιν, Lως ^ν Qπ8 τWν α\σθησιν τ8 συνε��ς τ!ς $�ρJςγ0νηται. τ8 γ�ρ πρ�σδ�2α)�μεν�ν περ� τ�. 9�ρ�τ�υ, 1ςDρα κα� �� δι� λ�γ�υ θεωρητ�� �ρ�ν�ι τ8 συνε��ς τ!ς$�ρJς L2�υσιν, �?κ 9ληθ�ς 'στιν 'π� τ4ν τ�ι��των" 'πε� τ�γε θεωρ��μεν�ν πJν K κατ� 'πι>�λWν λαμ>αν�μεν�ν τE!διαν�05α 9ληθ�ς 'στιν.

»Mετ� δ� τα.τα δε� συν�ρJν 9να$�ρ�νται 'π� τ�ςα;σθUσεις κα� τ� π�θη - �kτω γ�ρ h >ε>αι�τ�τη π0στις@σται - 7τι h ψυ�W σ4μ� 'στι λεπτ�μερ�ς παρ� 7λ�ν τ8Dθρ�ισμα παρεσπαρμ�ν�ν, πρ�σεμ$ερ�στατ�ν δ� πνε�-ματι θερμ�. τινα κρJσιν @��ντι κα� π! μ�ν τ��τFω πρ�σεμ-$ερ�ς, πE! δ� τ��τFω"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 132 – – 133 –

62

63

44. $Eδf, καθ}ς καD σQ aλλα σημε9α, �κ�λ�υθ�σαμε τ#ν διεJ�δικRτερη�π?δ�σι τ�0 Cyril Bailey.

Page 69: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»$AλλC Xπ2ρ3ει καD τ" τρ&τ� μ>ρ�ς π�V Xπερ^α&νει κατC π�λVτC δ�� aλλα στ#ν λεπτ?τητα τfν μ�ρ&ων τ�υ καD μ>σ�ω τ�07π�&�υ εXρ&σκεται σQ στεν# ]πα<# μQ τ" Xπ?λ�ιπ� aθρ�ισμα45.T#ν bπαρJ& τ�υ τ#ν �π�δεικν��υν �8 δυν2μεις (�8 8καν?τητες)τ'ς ψυ3'ς καD τC π2θη (συναισθ�ματα) καD �8 εWκινησ&ες (|εWκ�λ&α μQ τ#ν 7π�&α κινε9ται 7 ν�0ς) καD �8 διαν��σεις (�8 σκ>-ψεις), τfν 7π�&ων sν στερ��μεθα, �π�θν�σκ�με. $Aκ?μη πρ>πεινC S3ωμε Xπ$ dψιν =τι | ψυ3# S3ει τ" μεγαλ�τερ� μερ&δι� στ#ναZτι�λ�γ&α τ'ς αZσθ�σεως (δηλ. σ$ αWτ#ν κυρ&ως �<ε&λ�νται τCαZσθ�ματα). ΔQν θC τC πρ�καλ�0σε =μως τC αZσθ�ματα, sν δQν]καλ�πτετ� κατC κ2π�ι� τρ?π� �π" τ" Xπ?λ�ιπ� aθρ�ισμα(σωματικ" μ>ρ�ς).

64. »$AλλC καD τ" Xπ?λ�ιπ� aθρ�ισμα, δηλ. τ" σωματικ"μ>ρ�ς, sν καD γι$ αWτ"ν τ"ν λ?γ� τ'ς ]πρ�μ�θευσε (τ'ς ψυ3'ς)τ#ν �παρα&τητη αWτ# κατ2στασι, ]ν τ��τ�ις S3ει κι αWτ" pναμερ&δι� �π" αWτQς τDς 8καν?τητες τ'ς ψυ3'ς, d3ι =μως =λες. Γι$αWτ?, μετC τ#ν �π�3Rρησι τ'ς ψυ3'ς, 32νει τ#ν αZσθητικ?τητα.Δι?τι αWτ" τ" rδι� S3ει �π�κτ�σει αWτ# τ#ν 8καν?τητα d3ι �π"τ"ν nαυτ? τ�υ �λλC κ2π�ι� aλλ� πρuγμα, π�V /ταν συνδεδε-μ>ν� μ$ αWτ?, τ�0 τ#ν ]πρ�μ�θευε. T" 7π�9�ν aλλ� πρuγμα,]μπραγματ��μεν�ν εZς αWτ" (τ" σfμα) μ>σ�ω τ'ς κιν�σεως,�μ>σως �π�κτu γιC τ"ν nαυτ? τ�υ τ#ν Zδι?τητα τ'ς αZσθητικ?τη-τ�ς καD τ#ν μετα^ι^2;ει καD σQ ]κε9ν�, λ?γ�ω τ'ς γειτνι2σεως καDσυν�3'ς �ναμεταJ� τ�υς, =πως ε[πα.

65. »Γι$ αWτ?, ]<$ =σ�ν ]νυπ2ρ3ει στ" σfμα | ψυ3�, π�τQ αWτ"δQν �ναισθητ�π�ιε9ται Sστω κι sν �<αιρεθg' κ2π�ι� μ>ρ�ς τ�υ.AWτ" π�V τ" περι>3ει μπ�ρε9 νC διαλυθg' ]ν =λ�ω � ]ν μ>ρει46, καD`ς ]κ τ��τ�υ μπ�ρε9 νC 32νωνται μερ&δες τ'ς ψυ3'ς, εZς πε9σμα=μως αWτfν, sν | ψυ3# κατ�ρθRσgη νC ]πι;�σgη, θC S3gη τ#ναZσθητικ?τητα.

46. $AλλC πfς ε[ναι δυνατ"ν νC ]πι;�ση | ψυ3# «τ�0 στεγ2;�ντ�ς λυθ>ντ�ς=λ�υ;» Γι$ αWτ" �8 μελετητQς δ&δ�υν aλλη nρμηνε&α στ" «στεγ2;�ν» π�V ]π&σης�ναγρ2<εται καD στ"ν πληθυντικ" (στεγ2;�ντα).

@στι δ� τ8 <τρ0τ�ν > μ�ρ�ς π�λλWν παραλλαγWν ε;λη$8ς τE!λεπτ�μερε05α κα� α?τ4ν τ��των, συμπαθ�ς δ� τ��τFωμJλλ�ν κα� τF4 λ�ιπF4 9θρ�0σματι" τ�.τ� δ� πJν α� δυν�μειςτ!ς ψυ�!ς δηλ�.σι κα� τ� π�θη κα� α� ε?κινησ0αι κα� α� δια-ν�Uσεις κα� vν στερ�μεν�ι θνEUσκ�μεν. κα� μWν κα� 7τι @�ει hψυ�W τ!ς α;σθUσεως τWν πλε0στην α;τ0αν δε� κατ��ειν" �?μWν ε;λU$ει ^ν τα�την, ε; μW Qπ8 τ�. λ�ιπ�. 9θρ�0σματ�ς'στεγ�)ετ� πως. τ8 δ� λ�ιπ8ν Dθρ�ισμα παρασκευ�σαν'κε0νEη τWν α;τ0αν τα�την μετε0λη$ε κα� α?τ8 τ�ι��τ�υσυμπτ<ματ�ς παρ� 'κε0νης, �? μ�ντ�ι π�ντων vν 'κε0νηκ�κτηται" δι8 9παλλαγε0σης τ!ς ψυ�!ς �?κ @�ει τWν α\σθη-σιν. �? γ�ρ α?τ8 'ν cαυτF4 τα�την 'κ�κτητ� τWν δ�ναμιν,9λλ� Lτερ�ν Oμα συγγεγενημ�ν�ν α?τF4 παρεσκε�α)εν, �δι� τ!ς συντελεσθε0σης περ� α?τ8 δυν�μεως κατ� τWν κ0νη-σιν σ�μπτωμα α;σθητικ8ν ε?θGς 9π�τελ�.ν αQτF4 9πεδ0δ�υκατ� τWν =μ��ρησιν κα� συμπ�θειαν κα� 'κε0νFω, καθ�περε3π�ν.

»Δι8 δW κα� 'νυπ�ρ��υσα h ψυ�W �?δ�π�τε Dλλ�υτιν8ς μ�ρ�υς 9πηλλαγμ�ν�υ 9ναισθητε�" 9λλ� | ^ν κα� τα�-της 2υναπ�ληται τ�. στεγ�)�ντ�ς λυθ�ντ�ς ε3θ� 7λ�υ ε\τεκα� μ�ρ�υς τιν�ς, '�νπερ διαμ�νEη, L2ει τWν α\σθησιν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 134 – – 135 –

64

65

45. T" μ>ρ�ς αWτ" 7 $Eπ&κ�υρ�ς �λλ�0 τ" λ>γει �καταν?μαστ�, δηλ. κ2τιπ�V δQν S3ει dν�μα, κατC Λ�υκρ�τι�ν.

Page 70: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»Πλ#ν =μως τ" Xπ?λ�ιπ� aθρ�ισμα εrτε 7λ?κληρ� ]πι;' εrτεpνα μ?ν�ν μ>ρ�ς τ�υ, δQν S3ει αrσθησι iπαJ καD �π�3ωρ�σ�υν�π$ αWτ?, =σ� λ&γα κι sν ε[ναι, ]κε9να τC aτ�μα π�V 3ρει2;�νταιγιC ν’ �παρτισθg' | <�σις τ'ς ψυ3'ς. $Eπ&σης, =ταν διαλ�εται τ"=λ�ν σ�στημα, | ψυ3# διασπε&ρεται (διασκ�ρπ&;εται) καD δQνS3ει τDς rδιες δυν2μεις �_τε κινε9ται. Γι$ αWτ" �_τε καD αZσθητικ?-τητα S3ει.

66. »ΓιατD δQν ε[ναι δυνατ"ν νC τ#ν σκε<θ�0με `ς αZσθαν�μ>-νην SJω �π$ αWτ" τ" σ�νθετ� σ�ν�λ� (σ�στημα) κι �π$ αWτQς τDςκιν�σεις. O_τε μπ�ρ�0με Sτσι νC τ#ν σκε<θ�0με =ταν αWτC π�Vτ#ν καλ�πτ�υν καD τ#ν περι>3�υν δQν ε[ναι =μ�ια μQ ]κε9να στC7π�9α | ψυ3# ε[ναι τRρα ]γκατεστημ>νη καD στC 7π�9α ]κτελε9αWτQς τDς κιν�σεις. [$Aλλ�0 �να<>ρει π}ς | ψυ3# σ�γκειται «]J�τ?μων λει�τ2των καD στρ�γγυλ�τ2των, π�V δια<>ρ�υν π�λV�π" τC aτ�μα τ'ς <ωτιuς. KαD τ" μQν aλ�γ� μ>ρ�ς της ε[ναι δια-σκ�ρπισμ>ν� σ$ =λ� τ" σfμα, τ" δQ λ�γικ" S3ει τ#ν pδρα τ�υστ"ν θRρακα, =πως γ&νεται <ανερ" �π" τDς <�^&ες καD τ#ν 3αρ2.�O bπν�ς γ&νεται =ταν τC μ>ρη τ'ς ψυ3'ς τC διασκ�ρπισμ>να σ$=λ�ν τ"ν σ�νθετ� �ργανισμ" κρατ�0νται γερC σ$ αWτ"ν � δια-σκ�ρπ&;�νται, κι$ bστερα συγκρ���νται �ναμεταJ� τ�υς διC τfνσυμπι>σεRν των. T" σπ>ρμα, τ>λ�ς, πρ�>ρ3εται �π" τ" σ�ν�λ�τ�0 σRματ�ς.]*

67. »$AλλC καD τ�0τ� - ]δf θC πρ>πει νC ]Jετ2σωμε: τD μπ�ρε9νC ε[ναι τ" �σRματ�, sν, σ�μ<ωνα μQ τ#ν τρ>3�υσα 3ρ'σι τ�0=ρ�υ, S3gη ]<αρμ�γ# σ$ αWτ" π�V μπ�ρε9 νC ν�ηθg' `ς αWθ�παρ-κτ�. $AλλC ε[ναι �δ�νατ�ν νC ν�ηθg' 7,τιδ�π�τε τ" �σRματ�ν `ςαWθ�παρκτ�ν, ]κτ"ς �π" τ" κεν?, �π" τ"ν aδει� 3fρ�. T" κεν"=μως δQν μπ�ρε9 �_τε νC ]νεργ�σgη �_τε νC Xπ�στg' ]ν>ργεια, �λλCμ?ν�ν ]πιτρ>πει νC κιν�0νται δι$ αWτ�0 τC σRματα.

»�Eπ�μ>νως, =σ�ι λ>γ�υν =τι | ψυ3# ε[ναι �σRματη, λ>γ�υν�ν�ησ&ες. Δι?τι καμμιC ]ν>ργεια �_τε π2θημα θC μπ�ρ�0σε νCπαρ�υσι2σgη sν /ταν τ>τ�ια (�σRματη). $AλλC ]με9ς ^λ>π�με7λ�κ2θαρα =τι καD �8 δ�� αWτQς Zδι?τητες Xπ2ρ3�υν στ#ν ψυ3�.

τ8 δ� λ�ιπ8ν Dθρ�ισμα διαμ�ν�ν κα� 7λ�ν κα� κατ� μ�ρ�ς�?κ @�ει τWν α\σθησιν 'κε0ν�υ 9πηλλαγμ�ν�υ, 7σ�ν π�τ�'στι τ8 συντε�ν�ν τ4ν 9τ�μων πλ!θ�ς ε;ς τWν τ!ς ψυ�!ς$�σιν. κα� μWν κα� διαλυ�μ�ν�υ τ�. 7λ�υ 9θρ�0σματ�ς hψυ�W διασπε0ρεται κα� �?κ�τι @�ει τ�ς α?τ�ς δυν�μεις�?δ� κινε�ται, #στε �?δ� α\σθησιν κ�κτηται.

»O? γ�ρ �b�ν τε ν�ε�ν α?τ8 α;σθαν�μεν�ν μW 'ν τ��τFωτF4 συστUματι κα� τα�ς κινUσεσι τα�ταις �ρ<μεν�ν, 7ταντ� στεγ�)�ντα κα� περι���ντα μW τ�ια.τα E�, 'ν �bς ν.ν�nσα @�ει τα�τας τ�ς κινUσεις. λ�γει (fg. 311 Us.) 'ν Dλλ�ις

κα� '2 9τ�μων α?τWν συγκε�σθαι λει�τ�των κα� στρ�γγυλωτ�-

των, π�λλF4 τινι δια$ερ�υσ4ν τ4ν τ�. πυρ�ς" κα� τ8 μ�ν τι

Dλ�γ�ν α?τ!ς, � τF4 λ�ιπF4 παρεσπ�ρθαι σ<ματι" τ8 δ� λ�γικ8ν

'ν τF4 θ<ρακι, 1ς δ!λ�ν @κ τε τ4ν $�>ων κα� τ!ς �αρJς. kπν�ν

τε γ0νεσθαι τ4ν τ!ς ψυ�!ς μερ4ν τ4ν παρ� 7λην τWν σ�γκρισιν

παρεσπαρμ�νων 'γκατε��μ�νων K δια$�ρ�υμ�νων, ε3τα συμπι-

πτ�ντων τ��ς 'περεισμ��ς. τ� τε σπ�ρμα 9$� 7λων τ4ν σωμ�των

$�ρεσθαι.

»�Aλλ� μWν κα� τ�δε γε δε� πρ�σκαταν�ε�ν, 7 τι τ89σ<ματ�ν λ�γ�μεν κατ� τWν πλε0στην =μιλ0αν τ�. ]ν�μα-τ�ς 'π� τ�. καθ� cαυτ8 ν�ηθ�ντ�ς Dν" καθ� cαυτ8 δ� �?κ @στιν�!σαι τ8 9σ<ματ�ν πλWν τ�. κεν�.. τ8 δ� κεν8ν �Cτεπ�ι!σαι �Cτε παθε�ν δ�ναται, 9λλ� κ0νησιν μ�ν�ν δι�cαυτ�. τ��ς σ<μασι παρ��εται. #στε �� λ�γ�ντες 9σ<ματ�νε3ναι τWν ψυ�Wν μαται0)�υσιν. �?θ�ν γ�ρ ^ν 'δ�νατ� π�ιε�ν�Cτε π�σ�ειν, ε; �ν τ�ια�τη" ν.ν δ� 'ναργ4ς 9μ$�τερατα.τα διαλαμ>�νεται περ� τWν ψυ�Wν τ� συμπτ<ματα.

* T" ]ντ"ς �γκυλfν τμ'μα δQν ε[ναι κε&μεν� τ�0 <ιλ�σ?<�υ, �λλC S3ειγρα<' �π" τ"ν Δι�γ>νη τ"ν Λα>ρτι�, μQ ^2σι Sργα τ�0 <ιλ�σ?<�υ π�V ε[3εδια^2σει (αWτ" �ντιστ�ι3ε9 στ" τμ'μα τ�0 �ρ3α&�υ κειμ>ν�υ μQ τC μικρ?τεραγρ2μματα).

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 136 – – 137 –

66

67

Page 71: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

68. »Λ�ιπ?ν, �ν2γ�ντας =λα αWτC τC ]πι3ειρ�ματα (τC διαλ�-γ&σματα) τC σ3ετικC μQ τ#ν ψυ3# στC συναισθ�ματα καD στCαZσθ�ματα, καD S3�ντας στ"ν ν�0 μας =σα εrπαμε στ#ν �ρ3�, θCδιαπιστRσωμε =τι ]παρκfς S3�με καταν��σει τ" ;�τημα ]νσκιαγρα<&Lα. Πρuγμα π�V θC μuς κ2νgη 8καν�Vς νC πρ�σδι�ρ&-σωμε μQ �κρ&^εια καD πεπ�&θησι τDς λεπτ�μ>ρειες.

69. »$AλλC καD τC σ3�ματα καD τC 3ρRματα καD τC μεγ>θη καDτC ^2ρη καD =σα aλλα �π�δ&δ�νται στC σRματα, σCν αWτC νCε[ναι παντ�τεινQς Zδι?τητες, εrτε σ$ =λα τC σRματα εrτε στC7ρατ2, καD τC 7π�9α τυγ32ν�υν γνωριστC (γνωστC) �π" τ#ναrσθησι �π" αWτQς �κρι^fς τDς Zδι?τητες - AWτ>ς, λ>γω, δQν πρ>-πει νC Xπ�τεθg' =τι Xπ2ρ3�υν «καθ$ nαυτ2ς», =τι S3�υν δηλ.�νεJ2ρτητη bπαρJι, γιατD αWτ" δQν 3ωρ2ει στ"ν ν�0, �_τε =τι δQνXπ2ρ3�υν �_τε νC τDς θεωρ�σωμε σCν κ2τι aλλες καD �σRματες�ντ?τητες κ�λλημ>νες στ" σfμα, �_τε �κ?μη `ς μ>ρη (μ?ρια)τ�0 σRματ�ς.

»$AλλC θC πρ>πει νC δε3θ�0με =τι τ" =λ�ν σfμα γενικC �π"=λα αWτC S3ει τ#ν μ?νιμη <�σι τ�υ, sν καD δQν σ3ηματ&;εται μQτ#ν συγκ>ντρωσι αWτfν, =πως =ταν �π$ αWτC τC rδια μ?ρια θCπρ�>κυπτε pνα μεγαλ�τερ� aθρ�ισμα, εrτε τC μ?ρια αWτC ε[ναι�π" τC πρfτα � �π" 7π�ιαδ�π�τε μεγ>θη μικρ?τερα �π" τ"συγκεκριμ>ν� σ�ν�λ�.

»$AλλC μ?ν�ν �π" =λες αWτQς τDς Zδι?τητες, ]παναλαμ^2νω,S3ει τ" σfμα τ#ν μ?νιμη <�σι τ�υ. $EπD πλ>�ν =λες αWτQς S3�υντ�Vς δικ��ς τ�υς 3αρακτηριστικ�Vς τρ?π�υς στ" νC ε[ναι �ντιλη-πτQς καD νC Jε3ωρ&;ωνται. $AλλC αWτC Xπ2ρ3�υν =ταν συμ^αδ&-;�υν μQ τ" σ�ν�λ� τ�0 σRματ�ς μQ τ" 7π�9� ε[ναι συμ<υ' καDπ�τQ δQν �π�3ωρ&;�νται �π$ αWτ?. Σ$ αWτ#ν δQ τ#ν πλ�ρη Sνν�ιατ�0 σRματ�ς `ς συν?λ�υ �<ε&λεται τ" =τι Sτσι δηλRν�νται.

»Tα.τα �nν π�ντα τ� διαλ�γ0σματα <τ�> περ� ψυ�!ς9ν�γων τις 'π� τ� π�θη κα� τ�ς α;σθUσεις, μνημ�νε�ωντ4ν 'ν 9ρ�E! oηθ�ντων, �καν4ς κατ�ψεται τ��ς τ�π�ις'μπεριειλημμ�να ε;ς τ8 κατ� μ�ρ�ς 9π8 τ��των'2ακρι>�.σθαι >ε>α0ως.

»�Aλλ� μWν κα� τ� σ�Uματα κα� τ� �ρ<ματα κα� τ�μεγ�θη κα� τ� >�θη κα� 7σα Dλλα κατηγ�ρε�ται σ<ματ�ς1σανε� συμ>ε>ηκ�τα K πJσιν K τ��ς =ρατ��ς κα� κατ� τWνα\σθησιν α?τWν γνωστ�, �Cθ� 1ς καθ� cαυτ�ς ε;σι $�σειςδ�2αστ��ν - �? γ�ρ δυνατ8ν 'πιν�!σαι τ�.τ� - �Cτε 7λως1ς �?κ ε;σ0ν, �Cθ� 1ς Lτερ� Dττα πρ�συπ�ρ��ντα τ��τFω9σ<ματα, �Cθ� 1ς μ�ρια τ��τ�υ 9λλ� 1ς τ8 7λ�ν σ4μακαθ�λ�υ μ�ν <'κ> τ��των π�ντων τWν cαυτ�. $�σιν @��ν90δι�ν, �?� �b�ν δ� ε3ναι συμπε$�ρημ�ν�ν - #σπερ 7ταν '2α?τ4ν τ4ν aγκων με�)�ν Dθρ�ισμα συστE! +τ�ι τ4ν πρ<-των K τ4ν τ�. 7λ�υ μεγεθ4ν τ�.δ� τιν�ς 'λαττ�νων, -9λλ� μ�ν�ν, 1ς λ�γω, 'κ τ��των Rπ�ντων τWν cαυτ�.$�σιν @��ν 90δι�ν. κα� 'πι>�λ�ς μ�ν @��ντα ;δ0ας π�ντατα.τ� 'στι κα� διαλUψεις, συμπαρακ�λ�υθ�.ντ�ς δ� τ�.9θρ��υ κα� �?θαμE! 9π�σ�ι)�μ�ν�υ, 9λλ� κατ� τWν9θρ�αν @νν�ιαν τ�. σ<ματ�ς κατηγ�ρ0αν ε;λη$�τ�ς.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 138 – – 139 –

68

69

Page 72: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

70. »�Ωστ?σ�, π�λλQς <�ρ>ς, παρ�υσι2;�νται στC σRματαZδι?τητες π�V δQν τC παρακ�λ�υθ�0ν μ�ν&μως. AWτQς δQν κατα-τ2σσ�νται �_τε στDς �?ρατες �ντ?τητες �_τε στDς �σRματες. Γι$αWτ?, 3ρησιμ�π�ιfντας τ"ν =ρ� «συμπτRματα» στ#ν κ�ιν#Sνν�ια, ]νν��0με καθαρC =τι τC συμπτRματα δQν S3�υν τ#ν <�σιτ�0 =λ�υ πρ2γματ�ς π�V �ν�κ�υν, καD στ" 7π�9�, �<�0 ]κλ2-^ωμε αWτ" `ς σ�ν�λ�, δ&δ�με τ" dν�μα τ�0 σRματ�ς, �_τε]κε&νη τfν μ�ν&μων Zδι�τ�των, μQ τDς 7π�9ες δQν ε[ναι δυνατ"ν νCν�ηθg' τ" σfμα.

71. »Δυν2μει =μως `ρισμ>νων τρ?πων �ντιλ�ψεως στ�Vς7π�&�υς π2ντ�τε πρ�σ<>ρεται τ" πλ'ρες (�θρ?�ν) σfμα,μπ�ρ�0ν κι αWτQς νC �ν�μ2;ωνται συμπτRματα. $AλλC μ?ν�ν ]<$=σ�ν τC ^λ>π�με νC συμ^α&ν�υν, �<�0 τ>τ�ια συμπτRματα δQνε[ναι μ?νιμα παρακ�λ�υθ�ματα.

»ΔQν ε[ναι �ν2γκη =μως νC τ#ν ]J�^ελ&σωμε �π" τ#ν πραγ-ματικ?τητα (νC π�0με δηλ. π}ς δQν Xπ2ρ3ει) τ#ν 7λ�κ2θαρηαWτ# «]ν2ργεια» μQ τ"ν λ?γ� =τι τ" σ�μπτωμα δQν S3ει τ#ν <�σιτ�0 =λ�υ στ" 7π�9� �ν�κει �π" τ#ν 7π�&α τ" �ν�μ2;�με σfμα,�_τε ]κε&νη τfν μ�ν&μων Zδι�τ�των π�V συν�δε��υν τ" σfμα.O_τε π2λι πρ>πει νC Xπ�θ>σωμε =τι τ" σ�μπτωμα S3ει �νεJ2ρ-τητη bπαρJι - �<�0 αWτ" δQν ε[ναι ν�ητC �_τε σQ αWτC �_τε στCμ?νιμα συμ^2ντα. $Aλλ2, =πως ε[ναι 7λ�<2νερ�, αWτC θC πρ>πει=λα νC θεωρηθ�0ν `ς συμπτRματα τfν σωμ2των καD d3ι `ςμ?νιμα παρακ�λ�υθ�ματ2 τ�υς, �_τε �κ?μη `ς �ν�κ�ντα στ#ντ2Jι αWτ�τελfν Xπ2ρJεων. $AλλC μuλλ�ν αWτC <α&ν�νται νCε[ναι =πως, καD τ>τ�ια, π�V | rδια | αrσθησις �παιτε9 �τ�μικfςνC ε[ναι.

»Kα� μWν κα� τ��ς σ<μασι συμπ0πτει π�λλ�κις κα� �?κ90δι�ν παρακ�λ�υθε�ν �Cτ� 'ν τ��ς 9�ρ�τ�ις κα� �Cτε9σ<ματα. #στε δW κατ� τWν πλε0στην $�ρ�ν τ��τFω τF4]ν�ματι �ρ<μεν�ι $ανερ� π�ι�.μεν τ� συμπτ<ματα �CτετWν τ�. 7λ�υ $�σιν @�ειν, � συλλα>�ντες κατ� τ8 9θρ��νσ4μα πρ�σαγ�ρε��μεν, �Cτε τWν τ4ν 90δι�ν παρακ�λ�υ-θ��ντων vν Dνευ σ4μα �? δυνατ8ν ν�ε�σθαι.

»Kατ� 'πι>�λ�ς δ� Dν τινας παρακ�λ�υθ�.ντ�ς τ�.9θρ��υ Lκαστα πρ�σαγ�ρευθε0η, 9λλ� 7τε δUπ�τε Lκαστασυμ>α0ν�ντα θεωρε�ται, �?κ 90δι�ν τ4ν συμπτωμ�τωνπαρακ�λ�υθ��ντων. κα� �?κ '2ελατ��ν 'κ τ�. aντ�ς τα�-την τWν 'ν�ργειαν, 7τι �?κ @�ει τWν τ�. 7λ�υ $�σιν Fv συμ->α0νει � δW κα� σ4μα πρ�σαγ�ρε��μεν, �?δ� τWν τ4ν 90δι�νπαρακ�λ�υθ��ντων, �?δ� αn καθ� αQτ� ν�μιστ��ν - �?δ�γ�ρ τ�.τ� διαν�ητ8ν �Cτ� 'π� τ��των �Cτ� 'π� τ4ν 90δι�νσυμ>ε>ηκ�των, 9λλ�, 7περ κα� $α0νεται, συμπτ<ματαπ�ντα <κατ�> τ� σ<ματα ν�μιστ��ν, κα� �?κ 90δι�ν παρα-κ�λ�υθ�.ντα �?δ� αn $�σεως καθ� cαυτ� τ�γμα @��ντα,9λλ� �ν τρ�π�ν α?τW h α\σθησις τWν ;δι�τητα π�ιε�,θεωρε�ται.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 140 – – 141 –

70

71

Page 73: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

72. »$AλλC Xπ2ρ3ει καD τ" nJ'ς ;�τημα π�V πρ>πει πρ�σε-κτικC νC ]Jετ2σωμε. Δι?τι τ"ν 3ρ?ν� δQν πρ>πει νC τ"ν ]ρευν�-σωμε =πως τ$ aλλα συμπτRματα, �ν2γ�ντ2ς τ�ν στDς �π" πρDνσ3ηματισμ>νες Sνν�ιες (στDς πρ�λ�ψεις). Πρ>πει περισσ?τερ� νCτ"ν σ3ετ&σωμε μQ τ#ν ]ν2ργεια, π�V μuς κ2νει νC 7μιλ�0με γιCμεγ2λη � μικρ# 3ρ�νικ# δι2ρκεια, Xπ2γ�ντας στ#ν rδια Sνν�ιατDς δ�� καταστ2σεις. O_τε πρ>πει τ"ν =ρ� «3ρ?ν�» νC τ"ν �ντι-καταστ�σωμε μQ aλλες ]κ<ρ2σεις, τ23α καλ�τερες, �λλC νCμετα3ειρι;Rμεθα τDς συνηθισμ>νες. O_τε νC τ�0 �π�δRσωμεaλλην Zδι?τητα, `ς S3�υσα τ#ν rδια �Wσ&α, =πως περι>3εται στ#νκυρι�λεκτικ# σημασ&α τ�0 =ρ�υ «3ρ?ν�ς» - δι?τι κι αWτ" τ"κ2ν�υν μερικ�&. Π�λV περισ?τερ� πρ>πει νC σκε<θ�0με μQ τ&συνδ>�με τ#ν Zδι?τητα αWτ# καD μQ τ& τ#ν μετρ�0με.

73. »Γι$ αWτ" δQν 3ρεια;?μεθα �π?δειJι. Φθ2νει λ&γη σκ>ψιςγιC νC καταλ2^�υμε =τι τ#ν Sνν�ια τ�0 3ρ?ν�υ τ#ν συνδ>�με μQτDς |μ>ρες καD τDς ν�κτες καD τDς Xπ�διαιρ>σεις τ�υς, καθ}ς καDμQ τ�Vς ]ρεθισμ�Vς καD τ#ν �ρεμ&α τ'ς ψυ3'ς, μQ τ#ν κ&νησι καDτ#ν πα0σι. Σ$ =λα αWτC παρατηρ�0με κ�ιν" 3αρακτηριστικ?,αWτ" π�V μuς κ2νει νC μιλ�0με γιC 3ρ?ν�. [AWτ" τ" �να<>ρεικαD στ" δε�τερ� ^ι^λ&� τ�0 Sργ�υ «Περ� $�σεως» καD στ#ν«Mεγ�λη �Eπιτ�μU»47].

»cYστερ$ �π$ αWτC πρ>πει νC δε3θ�0με =τι �8 κ?σμ�ι καD κ2θεσυγκρ�τημ>ν� πεπερασμ>ν� π�V παρ�υσι2;ει μεγ2λη 7μ�ι?τηταμ’ αWτC π�V κ2θε στιγμ# ^λ>π�με γ�ρω μας, πρ�>ρ3�νται �π" τ"aπειρ�. Δι?τι =λα αWτ2, μικρC � μεγ2λα, S3�υν �π�3ωρισθ' �π"εZδικQς συστρ�<Qς �τ?μων. KαD JανC =λα αWτC διαλ��νται, aλλαγρηγ�ρ?τερα κι aλλα �ργ?τερα, τC μQν Xπ" τ#ν ]π�ρειαν αWτ'ςτ'ς σειρuς αZτ&ων, τC δQ Xπ" aλλης. [E[ναι λ�ιπ"ν <ανερ"ν =τικαD <θαρτ�Vς θεωρε9 τ�Vς κ?σμ�υς, καθ}ς τC μ>ρη τ�υς Xπ?κει-νται εZς μετα^�λ�ν. $Aλλ�0 �να<>ρει =τι καD | γ' στηρ&;εται]π2νω στ"ν �>ρα].

»Kα� μWν κα� τ�δε γε δε� πρ�σκαταν�!σαι σ$�δρ4ς"τ8ν γ�ρ δW �ρ�ν�ν �? )ητητ��ν #σπερ κα� τ� λ�ιπ�, 7σα'ν Qπ�κειμ�νFω )ητ�.μεν 9ν�γ�ντες 'π� τ�ς >λεπ�μ�ναςπαρ� hμ�ν α?τ��ς πρ�λUψεις, 9λλ� α?τ8 τ8 'ν�ργημα, καθ� �τ8ν π�λGν K ]λ0γ�ν �ρ�ν�ν 9να$ων�.μεν, συγγενικ4ςτ�.τ� περι$�ρ�ντες, 9ναλ�γιστ��ν. κα� �Cτε διαλ�κτ�υς1ς >ελτ0�υς μεταληπτ��ν, 9λλ� α?τα�ς τα�ς Qπαρ���σαιςκατ� α?τ�. �ρηστ��ν, �Cτε Dλλ� τι κατ� α?τ�. κατηγ�ρη-τ��ν 1ς τWν α?τWν �?σ0αν @��ντ�ς τF4 ;δι<ματι τ��τFω - κα�γ�ρ τ�.τ� π�ι�.σ0 τινες -, 9λλ� μ�ν�ν Fv συμπλ�κ�μεν τ8\δι�ν τ�.τ� κα� παραμετρ�.μεν, μ�λιστα 'πιλ�γιστ��ν.

»Kα� γ�ρ τ�.τ� �?κ 9π�δε02εως πρ�σδε�ται 9λλ’'πιλ�γισμ�., 7τι τα�ς hμ�ραις κα� τα�ς νυ2� συμπλ�κ�μενκα� τ��ς τ��των μ�ρεσιν, 1σα�τως δ� κα� τ��ς π�θεσι κα�τα�ς 9παθε0αις, κα� κινUσεσι κα� στ�σεσιν, \δι�ν τισ�μπτωμα περ� τα.τα π�λιν α?τ8 τ�.τ� 'νν��.ντες, καθ�� �ρ�ν�ν ]ν�μ�)�μεν. $ησ� δ� (fg. 26 = 79 Us.) τ�.τ� κα� 'ν

τE! δευτ�ρ5α Περ� $�σεως κα� 'ν τE! Mεγ�λEη 'πιτ�μE!.»�Eπ0 τε τ��ς πρ�ειρημ�ν�ις τ�Gς κ�σμ�υς δε� κα�

πJσαν σ�γκρισιν πεπερασμ�νην τ8 =μ�ειδ�ς τ��ς θεωρ�υ-μ�ν�ις πυκν4ς @��υσαν ν�μ0)ειν γεγ�ν�ναι 9π8 τ�. 9πε0-ρ�υ, π�ντων τ��των 'κ συστρ�$4ν ;δ0ων 9π�κεκριμ�νωνκα� μει)�νων κα� 'λαττ�νων" κα� π�λιν διαλ�εσθαι π�ντα,τ� μ�ν θJττ�ν, τ� δ� >ραδ�τερ�ν, κα� τ� μ�ν Qπ8 τ4ντ�ι4νδε, τ� δ� Qπ8 τ4ν τ�ι4νδε τ�.τ� π�σ��ντα. δ!λ�ν

(fg. 348 Us.) �nν 1ς κα� $θαρτ��ς $ησι τ�Gς κ�σμ�υς, μετα>αλ-

λ�ντων τ4ν μερ4ν. κα� 'ν Dλλ�ις τWν γ!ν τF4 9�ρι 'π��ε�σθαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 142 – – 143 –

72

73

47. Πρ?κειται γιC �να<�ρC τ�0 Δι�γ>ν�υς τ�0 Λαερτ&�υ καD σ’ αWτ#ν τ#νπερ&πτωσι.

Page 74: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

74. »O8 κ?σμ�ι δQν S3�υν Xπ�3ρεωτικC pνα καD τ" rδι� σ3'μα.[jAλλ�ι μ�ι2;�υν μQ σ<α9ρα, aλλ�ι μQ αWγ?, aλλ�ι μQ κ2τι aλλ�.ΔQν S3�υν =μως καD κ2θε σ3'μα, �_τε ;ωντανC dντα (;�fα) ε[ναι�8 κ?σμ�ι π�V �π�3ωρ&σθηκαν �π" τ" aπειρ�48]. KανεDς δQνμπ�ρε9 ν’ �π�δε&Jgη =τι σ$ pνα ε[δ�ς κ?σμ�υ περιελ�<θησαν τCσπ>ρματα �π" τC 7π�9α πρ�>ρ3�νται τC ;fα καD τC <υτC καD=λα τ$ aλλα π�V ^λ>π�υμε, ]νf σ$ pνα aλλ� ε[δ�ς κ?σμ�υ αWτ"δQν κατ>στη δυνατ?ν. T" rδι� πρ>πει νC Xπ�θ>σ�υμε =τι συν>^ηκαD ]π2νω στ#ν γ'.

75. »$Eπ&σης πρ>πει νC S3ωμε Xπ$ dψιν =τι καD | «<�σις» δηλ. 7πρωτ?γ�ν�ς aνθρωπ�ς, τ" Sνστικτ�, π�λλC καD δι2<�ρα διδ2-3θηκε �ναγκαστικC �π" τC rδια τC γεγ�ν?τα. �O δQ λ�γισμ"ς/λθε bστερα ν’ �ναπτ�Jgη αWτC π�V Sτσι πρ�σελ�<θησαν, καD νCκ2νη καιν��ργιες �νακαλ�ψεις. AWτC δQ σQ `ρισμ>νες <υλQςSγιναν νωρ&ς, σ$ aλλες �ργ?τερα. KαD �8 ]πιδ?σεις π�V σημειRθη-καν σ$ `ρισμ>ν�υς καιρ�Vς καD 3ρ?ν�υς Xπ'ρJαν μεγαλ�τερεςκαD σ$ aλλ�υς μικρ?τερες.

»Γι$ αWτ" καD �8 λ>Jεις (�ν?ματα) δQν S3�υν τ#ν �ρ3� τ�υς σQμ&α πρ�ηγ�υμ>νη συμ<ων&α, �λλC στ"ν �>ρα π�V �8 aνθρωπ�ι^γ2;�υν �π" τ" στ?μα τ�υς �ν2λ�γα μQ τ#ν <�σι τ�υς καD μQ τ"νεZδικ" 3αρακτ'ρα τ�0 κ2θε λα�0. �O τρ?π�ς 7ρ&;εται �π" τ�VςZδια&τερ�υς ψυ3ικ�Vς ]ρεθισμ�Vς κι �π" τDς Zδια&τερες παραστ2-σεις, κι tς pνα ^αθμ" κι �π" τDς τ�πικQς δια<�ρQς τ�0 κ2θε λα�0.

»ZEτι δ� κα� τ�Gς κ�σμ�υς �Cτε '2 9ν�γκης δε� ν�μ0)εινLνα σ�ηματισμ8ν @��ντας ** 9λλ� (fg. 82 Us.) κα� δια$�ρ�υς

α?τ�Gς 'ν τE! ι>� Περ� <$�σεως> α?τ�ς $ησιν" ��ς μ�ν γ�ρ σ$αι-

ρ�ειδε�ς, κα� F��ειδε�ς Dλλ�υς, κα� 9λλ�ι�σ�Uμ�νας cτ�ρ�υς" �?

μ�ντ�ι πJν σ�!μα @�ειν. �?δ� )F4α ε3ναι 9π�κριθ�ντα 9π8 τ�.

9πε0ρ�υ. �?δ� γ�ρ ^ν 9π�δε02ειεν �?δε�ς 1ς <'ν> μ�ν τF4τ�ι��τFω κα� �?κ ^ν 'μπεριελU$θη τ� τ�ια.τα σπ�ρματα,'2 vν )F4α τε κα� $υτ� κα� τ� λ�ιπ� π�ντα <τ�> θεωρ��-μενα συν0σταται, 'ν δ� τF4 τ�ι��τFω �?κ ^ν 'δυνUθη. 1σα�-

τως δ� κα� 'ντρα$!ναι. τ8ν α?τ8ν δ� τρ�π�ν κα� 'π� γ!ς ν�μι-

στ��ν.»�Aλλ� μWν Qπ�ληπτ��ν κα� τWν $�σιν π�λλ� κα�

παντ��α Qπ8 α?τ4ν τ4ν πραγμ�των διδα�θ!να0 τε κα�9ναγκασθ!ναι" τ8ν δ� λ�γισμ8ν τ� Qπ8 τα�της παρεγγυη-θ�ντα kστερ�ν 'πακρι>�.ν κα� πρ�σε2ευρ0σκειν 'ν μ�ντισ� θJττ�ν, 'ν δ� τισ� >ραδ�τερ�ν κα� 'ν μ�ν τισ� περι�-δ�ις κα� �ρ�ν�ις [9π8 τ4ν 9π8 τ�. 9πε0ρ�υ] <με0)�υςλαμ>�νειν 'πιδ�σεις>, 'ν δ� τισ� κα� 'λ�ττ�υς.

»xOθεν κα� τ� ]ν�ματα '2 9ρ�!ς μW θ�σει γεν�σθαι,9λλ� α?τ�ς τ�ς $�σεις τ4ν 9νθρ<πων καθ� Lκαστα @θνη\δια π�σ��υσας π�θη κα� \δια λαμ>αν��σας $αντ�σματα;δ0ως τ8ν 9�ρα 'κπ�μπειν στελλ�μεν�ν Q$� cκ�στων τ4νπαθ4ν κα� τ4ν $αντασμ�των, 1ς Dν π�τε κα� h παρ� τ�Gςτ�π�υς τ4ν 'θν4ν δια$�ρ� EE�"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 144 – – 145 –

74

75

48. T" παρακ2τω κε&μεν� θεωρε9ται παρεμ^�λ# καD �λλ�ιωμ>ν�. Δι?τι στ"κε&μεν� αWτ" γ&νεται λ?γ�ς γιC ;fα μQ τ#ν σημεριν# Sνν�ια τ'ς λ>Jεως, ]νf 7$Eπ&κ�υρ�ς μιλ2ει μ?ν�ν γιC τ�Vς κ?σμ�υς =τι δQν ε[ναι «;fα» μQ τ#ν Sνν�ια

=τι δQν ε[ναι ;ωντανC dντα, ]ν �ντιθ>σει πρ"ς aλλ�υς <ιλ�σ?<�υς, πρ"ς τ"νZ�νωνα π.3. π�V θεωρ�0σε «τ"ν =λ�ν κ?σμ� ;�f�ν dντα καD Sμψυ3�ν καD λ�γι-κ?ν». Bλ>πε τ�μ. Δ�, Z�νων, παραγρ. 139.

Page 75: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

76. »$Aργ?τερα, τ#ν Zδια&τερη λαλιC τ#ν �ντικατ>στησαν στ"νκ2θε λα" μQ κ�ιν# γλfσσα γιC ν$ �π�<ε�γ�υν τ#ν σ�γ3υσι καD νCκ2ν�υν συντ�μRτερες τDς ]κ<ρ2σεις. ΓιC μερικC πρ2γματα π�VδQν ε[ναι 7ρατC ^ρ'καν =ρ�υς ]κε9ν�ι π�V τC FJεραν καλ2, κιSν�ιωθαν τ#ν �ν2γκη νC τ$ �νακ�ινRσ�υν. O8 aλλ�ι, `δηγημ>ν�ι�π" τ#ν σκ>ψι τ�υς, δ>3θηκαν αWτQς τDς λ>Jεις καD τDς ]3ρησιμ�-π�&ησαν στ#ν Sνν�ια π�V ]πεκρ2τησε.

»$AλλC ]π&σης δQν πρ>πει νC ν�μ&;ωμε =τι | κ&νησις, | �λλαγ#στ#ν κατε�θυνσι, | Sκλειψις, | �νατ�λ�, | δ�σις καD τC παρ?μ�ια<αιν?μενα τfν �Wραν&ων σωμ2των γ&ν�νται μQ τ#ν ]ν>ργειακ2π�ι�υ π�V τC S3ει `ς Xπ�3ρ>ωσ& τ�υ49, π�V τC καν�ν&;ει καDθC τC καν�ν&;gη π2ντ�τε καD π�V tς τ?σ� S3ει τ#ν τ>λεια μακα-ρι?τητα καD τ#ν �<θαρσ&α.

77. »Δι?τι �8 π�λλQς �σ3�λ&ες, �8 <ρ�ντ&δες κι �8 θυμ�D κι �8Sγν�ιες δQν ταιρι2;�υν μQ τ#ν μακαρι?τητα �λλC ε[ναι σημ2δια�δυναμ&ας καD <?^�υ καD �ν2γκης νC στηρι3θg' κανεDς στ�Vςaλλ�υς.

»ΔQν ε[ναι λιγRτερ� παρ2λ�γ� νC δε3θ�0με =τι τC �Wρ2νιασRματα, ]νf ε[ναι <ωτιQς π�V μQ τ" στρι<�γ�ρισμα π'ραν σ<αι-ρικ" σ3'μα, κατ>3�υν `στ?σ� τ#ν μακαρι?τητα καD =τι τDς κιν�-σεις τDς κ2ν�υν �π" δικ� τ�υς ^��λησι. Πρ>πει νC τηρ�0με τ#νσ�^αρ?τητα π�V ταιρι2;ει σQ κ2θε μεγαλε9� =τανπρ�σκ�λλ�0με σ$ αWτ" Sνν�ιες =πως | μακαρι?της καD | �θανα-σ&α, γιC νC μ# πρ�^2λλ�υν �σ�σταστες δ�Jασ&ες γι$ αWτ" τ"θεϊκ" μεγαλε9� (σ>μνωμα). $Aλλιfς, �8 rδιες αWτQς �8 �ντι<2σεις�ρκ�0ν νC πρ�καλ>σ�υν τ#ν μεγαλ�τερη ταρα3# στDς ψυ3>ςμας.

kστερ�ν δ� κ�ιν4ς καθ� Lκαστα @θνη τ� \δια τεθ!ναι πρ8ςτ8 τ�ς δηλ<σεις �ττ�ν 9μ$ι>�λ�υς γεν�σθαι 9λλUλ�ις κα�συντ�μωτ�ρως δηλ�υμ�νας" τιν� δ� κα� �? συν�ρ<μεναπρ�γματα ε;σ$�ρ�ντας τ�Gς συνειδ�τας παρεγγυ!σα0τινας $θ�γγ�υς τ�Gς 9ναγκασθ�ντας 9να$ων!σαι, τ�Gςδ� τF4 λ�γισμF4 cλ�μ�ν�υς κατ� τWν πλε0στην α;τ0αν �kτωςcρμηνε.σαι.

»Kα� μW 'ν τ��ς μετε<ρ�ις $�ρ�ν κα� τρ�πWν κα� @κλει-ψιν κα� 9νατ�λWν κα� δ�σιν κα� τ� σ�στ�ι�α τ��τ�ις μUτελειτ�υργ�.ντ�ς τιν�ς ν�μ0)ειν δε� γεν�σθαι κα� διατ�ττ�-ντ�ς K διατ�2�ντ�ς κα� Oμα τWν πJσαν μακαρι�τητα@��ντ�ς μετ� 9$θαρσ0ας (�? γ�ρ συμ$ων�.σιν πραγ-ματε�αι κα� $ρ�ντ0δες κα� ]ργα� κα� ��ριτες μακαρι�τητι,9λλ� 'ν 9σθενε05α κα� $�>Fω κα� πρ�σδεUσει τ4ν πλησ0�ντα.τα γ0νεται), μUτε αn π.ρ Oμα aντα συνεστραμμ�ν�ντWν μακαρι�τητα κεκτημ�να κατ� >��λησιν τ�ς κινUσειςτα�τας λαμ>�νειν" 9λλ� πJν τ8 σ�μνωμα τηρε�ν, κατ�π�ντα ]ν�ματα $ερ�μενα 'π� τ�ς τ�ια�τας 'νν�0ας, sναμηδ� Qπεναντ0αι '2 α?τ4ν <γ�νωνται> τF4 σεμν<ματιδ�2αι" ε; δ� μU, τ8ν μ�γιστ�ν τ�ρα��ν 'ν τα�ς ψυ�α�ς α?τWh Qπεναντι�της παρασκευ�σει.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 146 – – 147 –

76

77

49. Λειτ�υργ&αι. �O θεσμ"ς αWτ"ς ε[3ε `ς σκ�π" ν’ �νταλλ2Jgη τ" κρ2τ�ς�π" `ρισμ>νες Xπ�3ρεRσεις π�V τDς �ν>θετε στ�Vς πλ�υσιωτ>ρ�υς π�λ9τες. O8κυριRτερες λειτ�υργ&ες /ταν | τριηραρ3&α (7 ]J�πλισμ"ς μιuς τρι�ρ�υς), |

3�ρηγ&α (μ>ριμνα γιC τ#ν �ργ2νωσι δραματικfν παραστ2σεων), | γυμνασιαρ-3&α (μ>ριμνα γιC �γfνες, λαμπαδη<�ρ&ες, κ.λ.π.) καD | nστ&ασις (μ>ριμνα γιC�ργ2νωσι γε�ματ�ς μιuς <υλ'ς).

Page 76: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»Γι$ αWτ" πρ>πει νC δε3θ�0με =τι �π" μιuς �ρ3'ς, κατC τ#νγ>νεσι τ�0 κ?σμ�υ, τC �Wρ2νια σRματα Sλα^αν μα;D μQ τ" σ3'μακαD τ#ν �ναγκαι?τητα καD τ#ν περι�δικ?τητα τ'ς κιν�σεRς τ�υς.

78. »$Eπ&σης πρ>πει νC S3ωμε Xπ$ dψιν μας =τι Sργ� τ'ς<υσικ'ς ]πιστ�μης ε[ναι καD τ" νC <θ2σωμε σQ μιC �κρι^' γνfσι�να<�ρικC μQ τ#ν αZτ&α τfν σπ�υδαι�τ>ρων πραγμ2των. $Eπ&-σης νC S3�υμε Xπ$ dψι μας =τι καD | μακαρι?της �π$ αWτ"]Jαρτuται (δηλαδ# �π" τ#ν �κρι^' γνfσι τfν �Wραν&ων καD�τμ�σ<αιρικfν <αιν�μ>νων). KαD =τι ]π&σης Sργ� τ'ς <υσικ'ς]πιστ�μης ε[ναι νC γνωρ&σgη πfς ε[ναι στ#ν πραγματικ?τητα τC�Wρ2νια σRματα καD κ2θε τι π�V συμ^2λλει στ#ν �κρι^' γνfσι�π" αWτ#ν τ#ν aπ�ψι (γιC τ#ν ]Jασ<2λισι δηλ. τ'ς μακαρι?τη-τ�ς).

»$Eν πρ�κειμ>ν�ω =μως δQν S3ει σημασ&α | π�λλ?της τfναZτ&ων, τ" ]νδε3?μεν� καD πfς �λλιfς μπ�ρε9 νC ε[ναι αWτ2,�λλC θC πρ>πει νC Xπ�στηρ&;ωμε =τι καν>να �π" =σα ]πι<>-ρ�υν ταρα3# � �νησυ3&α, δQν συμ^ι^2;εται μQ τ#ν �θ2νατη καDμακ2ρια <�σι. Mπ�ρε9 δQ | δι2ν�ι2 μας νC συλλ2 gη ]ν πρ�κει-μ>ν�ω τ#ν �π?λυτη �λ�θεια.

79. »Πλ#ν =μως �8 ]Jακρι^ωμ>νες γνRσεις γ�ρω �π" τ#νδ�σι, τ#ν �νατ�λ�, τ#ν τρ�π# (τC |λι�στ2σια), τDς ]κλε&ψεις καDτC παρ?μ�ια, δQν συμ^2λλ�υν καθ?λ�υ στ#ν μακαρι?τητα.cOσ�ι τC J>ρ�υν μQν αWτ2, δQν S3�υν =μως Zδ>α γιC τ#ν ^αθ�-τερη �Wσ&α τ�υς καD γιC τDς �ρ3ικQς αZτ&ες τ�υς, ^ασαν&;�νται�π" τ�Vς rδι�υς <?^�υς, σCν νC μ# τC FJεραν.

»jIσως μ2λιστα κι �π" μεγαλ�τερ�υς =ταν | �π�ρ&α (τ" θ2μ-^�ς) π�V γεννuται �π" τ#ν ]μ^2θυνσι στDς λεπτ�μ>ρειες δQνεXρ&σκει τ#ν λ�σι της μQ τ#ν καταν?ησι τ'ς ^ασικ'ς �Zκ�ν�μ&αςτ�0 κ?σμ�υ.

80. »Γι$ αWτ?, sν �νακαλ�πτωμε π�λλQς αZτ&ες τfν τρ�πfν,δ�σεων, �νατ�λfν, ]κλε&ψεων «καD τfν τ�ι�υτ�τρ?πων», δQν

πρ>πει νC ν�μ&;ωμε =τι | Sρευν2 μας πρ>πει νC παραλε&ψgη νC

7θεν δW κατ� τ�ς '2 9ρ�!ς 'ναπ�λUψεις τ4ν συστρ�$4ντ��των 'ν τE! τ�. κ�σμ�υ γεν�σει δε� δ�2�)ειν κα� τWν9ν�γκην τα�την κα� περ0�δ�ν συντελε�σθαι.

»Kα� μWν κα� <τ8> τWν Qπ�ρ τ4ν κυριωτ�των α;τ0αν'2ακρι>4σαι $υσι�λ�γ0ας @ργ�ν ε3ναι δε� ν�μ0)ειν, κα� τ8μακ�ρι�ν 'ν τE! περ� μετε<ρων γν<σει 'ντα.θα πεπτωκ�-ναι κα� 'ν τF4 τ0νες $�σεις α� θεωρ��μεναι κατ� τ� μετ�-ωρα ταυτ0, κα� 7σα συγγεν! πρ8ς τWν ε;ς τ�.τ� 9κρ0>ειαν.

»ZEτι τε �? τ8 πλε�να�4ς 'ν τ��ς τ�ι��τ�ις ε3ναι κα� τ8'νδε��μεν�ν κα� Dλλως πως @�ειν, 9λλ� Rπλ4ς μW ε3ναι 'ν9$θ�ρτFω κα� μακαρ05α $�σει τ4ν δι�κρισιν Qπ�>αλλ�ν-των K τ�ρα��ν μηθ�ν" κα� τ�.τ� καταλα>ε�ν τE! διαν�05α@στιν Rπλ4ς ε3ναι.

»T8 δ� 'ν τE! �στ�ρ05α πεπτωκ�ς, τ!ς δ�σεως κα� 9νατ�λ!ςκα� τρ�π!ς κα� 'κλε0ψεως κα� 7σα συγγεν! τ��τ�ις μηθ�ν@τι πρ8ς τ8 μακ�ρι�ν τ!ς γν<σεως συντε0νειν, 9λλ’ =μ�0ωςτ�Gς $�>�υς @�ειν τ�Gς τα.τα κατειδ�τας, τ0νες δ� α� $�σεις9γν��.ντας κα� τ0νες α� κυρι<ταται α;τ0αι, κα� ε; μW πρ�σEU-δεισαν τα.τα" τ��α δ� κα� πλε0�υς, 7ταν τ8 θ�μ>�ς 'κ τ!ςτ��των πρ�σκαταν�Uσεως μW δ�νηται τWν λ�σιν λαμ>�νεινκα� τWν περ� τ4ν κυριωτ�των �;κ�ν�μ0αν.

»Δι8 δW κ^ν πλε0�υς α;τ0ας εQρ0σκωμεν τρ�π4ν κα�δ�σεων κα� 9νατ�λ4ν κα� 'κλε0ψεων κα� τ4ν τ�ι�υτ�τρ�-

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 148 – – 149 –

78

79

80

Page 77: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

λ2 gη �π$ αWτC =ση �κρ&^εια συντελε9 στ#ν �ταραJ&α καD τ#νμακαρι?τητα. Πρ>πει λ�ιπ"ν νC ]ρευν�0με μQ πρ�σ�3# μQπ?σ�υς τρ?π�υς δημι�υργε9ται στ#ν γ' pνα <αιν?μεν�, =ταν]Jετ2;ωμε τDς αZτ&ες τfν �Wραν&ων <αιν�μ>νων καD καθεν"ς π�VδQν <α&νεται, �<�0 �γν��σωμε =σ�υς δQν γνωρ&;�υν εrτε =,τισυμ^α&νει � γ&νεται μQ pνα μ?ν� τρ?π� εrτε αWτ" π�V συμ^α&νειμQ π�λλ�Vς τρ?π�υς, στC =σα (πρ2γματα) δυν2μεθα νC δ�0με]J �π�στ2σεως, καD �κ?μη �γν��0ν κ2τω �π" π�9ες συνθ'κεςε[ναι �δ�νατ�ν νC ]πιτ�3�υν �ταραJ&α. �Aν λ�ιπ"ν ν�μ&;ωμε =τιpνα <αιν?μεν� μπ�ρε9 νC συμ g' μQ pνα τ>τ�ι� τρ?π� καD =τι στ&ςσυνθ'κες Xπ" τDς 7π�9ες ]νδ>3εται νC S3ωμε �ταραJ&α, =τανγνωρ&;ωμε =τι τ" rδι� μπ�ρε9 νC συμ g' μQ π�λλ�Vς τρ?π�υς, θCταρα3θ�0με τ?σ� σCν νC γνωρ&;αμε =τι συμ^α&νει μQ pνα τ>τ�ι�τρ?π� .

81. »$Eκε9ν� =μως π�V ]νδια<>ρει νC ^2λ�υμε καλC στ"ν ν�0μας π2νω �π$ =λα αWτ2, ε[ναι γενικC =τι | ^ασικ# ταρα3# στDς�νθρRπινες ψυ3Qς πρ�>ρ3εται κατC πρfτ� λ?γ� �π" τ" νCθεωρg' κανεDς τC �Wρ2νια σRματα μακ2ρια καD a<θαρτα, ]νf�π" τ" aλλ� μ>ρ�ς τ�Vς �π�δ&δει ^�υλ�σεις, δρ2σεις καD αZτι?-τητα - πρ2γματα �συμ^&^αστα μQ τDς �νωτ>ρω δ�Jασ&ες.

»Kι$ �κ?μα, κατC δε�τερ� λ?γ�, | rδια ταρα3# γεννuται �π"τ" νC περιμ>νgη κανεDς διαρκfς � νC Xπ�ψι2;εται pνα αZRνι�^2σαν� σ�μ<ωνα μQ τ�Vς μ�θ�υς � �π" τ" νC <�^uται τ#νκατ2στασι �ναισθησ&ας π�V πρ�καλε9ται �π" τ" νC ε[ναικ2π�ι�ς πεθαμ>ν�ς. �H �ταραJ&α =μως (| γαλ�νη τ'ς ψυ3'ς)ε[ναι | λ�τρωσις �π" =λες αWτQς τDς ταρα3Qς καD | διατ�ρησιςστ#ν μν�μη τfν Xψηλ�τ>ρων καD σπ�υδαι�τ>ρων �ληθειfν.

πων, #σπερ κα� 'ν τ��ς κατ� μ�ρ�ς γιν�μ�ν�ις �ν, �? δε�ν�μ0)ειν τWν Qπ�ρ τ��των �ρε0αν 9κρ0>ειαν μW 9πειλη$�-ναι 7ση πρ8ς τ8 9τ�ρα��ν κα� μακ�ρι�ν hμ4ν συντε0νει.#στε παραθεωρ�.ντας π�σα�4ς παρ� hμ�ν τ8 7μ�ι�ν γ0νε-ται, α;τι�λ�γητ��ν Qπ�ρ τε τ4ν μετε<ρων κα� παντ8ς τ�.9δUλ�υ, κατα$ρ�ν�.ντας τ4ν �Cτε <τ8> μ�να�4ς @��ν Kγιν�μεν�ν γνωρι)�ντων �Cτε τ8 πλε�να�4ς συμ>α�ν�ν,τWν 'κ τ4ν 9π�στημ�των $αντασ0αν παριδ�ντων, @τι τε9γν���ντων κα� 'ν π�0�ις �?κ @στιν 9ταρακτ!σαι <κα� 'νπ�0�ις =μ�0ως 9ταρακτ!σαι>. ^ν �nν �;<μεθα κα� 1δ0 πως'νδε��μεν�ν α?τ8 γ0νεσθαι [κα� 'ν π�0�ις =μ�0ως9ταρακτ!σαι], α?τ8 τ8 7τι πλε�να�4ς γ0νεται γνωρ0)�-ντες, #σπερ κ^ν 7τι 1δ0 πως γ0νεται ε\δωμεν, 9ταρακτU-σ�μεν.

»�Eπ� δ� τ��τ�ις 7λως Oπασιν 'κε�ν� δε� καταν�ε�ν, 7τιτ�ρα��ς = κυρι<τατ�ς τα�ς 9νθρωπ0ναις ψυ�α�ς γ0νεται'ν τF4 τα.τα μακ�ρι� τε δ�2�)ειν <ε3ναι> κα� D$θαρτα,κα� Qπεναντ0ας @�ειν τ��τ�ις >�υλUσεις Oμα κα� πρ�2ειςκα� α;τ0ας, κα� 'ν τF4 α;<νι�ν τι δειν8ν 9ε� πρ�σδ�κJν KQπ�πτε�ειν κατ� τ�Gς μ�θ�υς ε\ τε κα� α?τWν τWν 9ναι-σθησ0αν τWν 'ν τF4 τεθν�ναι $�>�υμ�ν�υς #σπερ �nσανκατ� α?τ��ς, κα� 'ν τF4 μW δ�2αις τα.τα π�σ�ειν 9λλ�9λ�γFω γ� τινι παραστ�σει, 7θεν μW =ρ0)�ντας τ8 δειν8ντWν \σην K κα� 'πιτεταμ�νην ταρα�Wν λαμ>�νειν τF4 ε; κα�'δ�2α)�ν τα.τα" h δ� 9ταρα20α τ8 τ��των π�ντων 9π�λε-λ�σθαι κα� συνε�! μνUμην @�ειν τ4ν 7λων κα� κυριωτ�-των.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 150 – – 151 –

81

Page 78: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

82. »Γι$ αWτ" θC πρ>πει νC ]Jετ2σωμε πρ�σεκτικC τC παρ?ντασυναισθ�ματα, τ?σ�ν ]κε9να τ�0 �νθρωπ&ν�υ γ>ν�υς γενικ2, =σ�καD τC �τ�μικ2, καθ}ς καD =λη τ#ν ]ν2ργεια π�V μuς δ&δεται�π" καθ>να �π" τC κριτ�ρια τ'ς �ληθε&ας. Δι?τι sν μελετ�σωμεπρ�σεκτικC =λα αWτ2, θC ]Jι3νι2σωμε τ#ν αZτ&α τ�υς καD θ’�π�μακρ�νωμε τ#ν πηγ# τ'ς ταρα3'ς καD τ�0 <?^�υ, nρμηνε��-ντας σωστC τC �Wρ2νια <αιν?μενα καD =λα τC aλλα πρ2γματαπ�V �π" καιρ�0 εZς καιρ"ν μuς συμ^α&ν�υν καD <�^&;�υν στ"νbψιστ� ^αθμ" τ�Vς aλλ�υς �νθρRπ�υς.

83. »AWτQς λ�ιπ?ν, �Hρ?δ�τε, ε[ναι ]ν συντ�μ&Lα �8 ^ασικQςπερD <�σεως �π?ψεις. �Aν δQ αWτQς συγκρατηθ�0ν μQ �κρ&^ειακαD ]ντυπωθ�0ν, ε[μαι ^>^αι�ς =τι αWτ"ς 7 aνθρωπ�ς θC ε[ναι�σ�γκριτα καλ�τερα ]Jωπλισμ>ν�ς �π" τ�Vς aλλ�υς, Sστω κι$ sνδQν πρ�3ωρ�σgη στ#ν λεπτ�μερειακ# ]Jακρ&^ωσ& τ�υς. Δι?τι^>^αια καD μ?ν�ς τ�υ θC Jεκαθαρ&σgη π�λλC λεπτ�μερειακCσημε9α π�V ]πεJεργ2σθηκα στ#ν πλ�ρη Sκθεσ& μ�υ, καD | rδια |]πιτ�μ# �π�μνημ�νευ�μ>νη, συνε3fς θC τ"ν ^�ηθ2gη.

»Δι?τι αWτ# ε[ναι τ>τ�ια π�V καD ]κε9ν�ι π�V Fδη σQ 8καν�π�ι-ητικ" ^αθμ" � καD τελε&ως ]Jακρ&^ωσαν τDς λεπτ�μ>ρειες, νCμπ�ρ�0ν, �ναλ��ντας τDς γνRσεις τ�υς �π" τDς τ>τ�ιες στ�ι3ειR-δεις �ντιλ�ψεις, καλ�τερα νC διεJ2γ�υν τDς Sρευν>ς τ�υς στ#ν<υσικ# ]πιστ�μη σCν σ�ν�λ�. $AλλC καD ]κε9ν�ι π�V δQν ε[ναικαθ?λ�υ μελετητQς θC μπ�ρ�0ν σιωπηλC καD γρ�γ�ρα νC διεJ>ρ-3ωνται τDς κυριRτερες διδασκαλ&ες πρ"ς ]π&τευJι τ'ς ψυ3ικ'ςτ�υς γαλ�νης».

T>τ�ια ε[ναι | ]πιστ�λ� τ�υ «περ� τ4ν $υσικ4ν». MετC�κ�λ�υθε9 | ]πιστ�λ# γιC τC �Wρ2νια <αιν?μενα.

»�O $Eπ&κ�υρ�ς στ>λνει 3αιρετισμ" στ"ν Πυθ�κλ'.84. »Στ#ν πρ"ς ]μ>να ]πιστ�λ� σ�υ π�V μ�0 τ#ν S<ερε 7

Kλ>ων, ]Jακ�λ�υθε9ς νC μ�0 δε&3νgης τ#ν �γ2πη σ�υ τ'ς 7π�&αςSγινα aJι�ς μQ τ#ν πρ"ς ]σ>να �<�σ&ωσ& μ�υ, καD πρ�σπαθε9ς d3ι�νεπιτυ3fς νC ]πανα<>ρgης στ#ν μν�μη σ�υ τDς σκ>ψεις, π�Vσυντελ�0ν στ#ν ]π&τευJι μιuς εWτυ3ισμ>νης ;ω'ς.

»xOθεν τ��ς π�θεσι πρ�σεκτ��ν τ��ς παρ�.σι κα� τα�ςα;σθUσεσι, κατ� μ�ν τ8 κ�ιν8ν τα�ς κ�ινα�ς, κατ� δ� τ8\δι�ν τα�ς ;δ0αις, κα� π�ση τE! παρ��σEη καθ� Lκαστ�ν τ4νκριτηρ0ων 'ναργε05α. ^ν γ�ρ τ��τ�ις πρ�σ��ωμεν, τ8 7θεν= τ�ρα��ς κα� = $�>�ς 'γ0νετ� '2αιτι�λ�γUσ�μεν ]ρθ4ςκα� 9π�λ�σ�μεν, Qπ�ρ τε μετε<ρων α;τι�λ�γ�.ντες κα�τ4ν λ�ιπ4ν τ4ν 9ε� παρεμπιπτ�ντων, 7σα $�>ε� τ�Gς λ�ι-π�Gς 'σ��τως.

»Tα.τ� σ�ι, e gHρ�δ�τε, @στι κε$αλαιωδ�στατα Qπ�ρτ!ς τ4ν 7λων $�σεως 'πιτετμημ�να. #στ� ^ν γ�ν�ιτ� �_τ�ς= λ�γ�ς δυνατ8ς κατασ�εθ!ναι μετ� 9κρι>ε0ας, �3μαι, '�νμW κα� πρ8ς Oπαντα >αδ0σEη τις τ4ν κατ� μ�ρ�ς 9κρι>ω-μ�των, 9σ�μ>λητ�ν α?τ8ν πρ8ς τ�Gς λ�ιπ�Gς 9νθρ<π�υςRδρ�τητα λUψεσθαι. κα� γ�ρ κα� καθαρ� 9$� cαυτ�. π�ιU-σει π�λλ� τ4ν κατ� μ�ρ�ς '2ακρι>�υμ�νων κατ� τWν 7ληνπραγματε0αν hμ�ν, κα� α?τ� τα.τα 'ν μνUμEη τιθ�μενασυνε�4ς >�ηθUσει.

»T�ια.τα γ�ρ 'στιν, #στε κα� τ�Gς κατ� μ�ρ�ς +δη'2ακρι>�.ντας �καν4ς K κα� τελε0ως, ε;ς τ�ς τ�ια�τας9ναλ��ντας 'πι>�λ�ς, τ�ς πλε0στας τ4ν περι�δει4ν Qπ�ρτ!ς 7λης $�σεως π�ιε�σθαι" 7σ�ι δ� μW παντελ4ς α?τ4ντ4ν 9π�τελ�υμ�νων ε;σ0ν, 'κ τ��των κα� κατ� τ8ν Dνευ$θ�γγων τρ�π�ν τWν Oμα ν�Uματι περ0�δ�ν τ4ν κυριωτ�-των πρ8ς γαληνισμ8ν π�ι�.νται».

Kα� �δε μ�ν 'στιν α?τF4 'πιστ�λW περ� τ4ν $υσικ4ν.περ� δ� τ4ν μετε<ρων �δε.

<�Eπ0κ�υρ�ς Πυθ�κλε� �α0ρειν.»ZHνεγκ� μ�ι Kλ�ων 'πιστ�λWν παρ� σ�., 'ν E� $ιλ�-

$ρ�ν��μεν�ς τε περ� hμJς διετ�λεις 920ως τ!ς hμετ�ραςπερ� σεαυτ8ν σπ�υδ!ς κα� �?κ 9πιθ�νως 'πειρ4 μνημ�-νε�ειν τ4ν ε;ς μακ�ρι�ν >0�ν συντειν�ντων διαλ�γισμ4ν,

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 152 – – 153 –

82

83

84

Page 79: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»KαD μ�0 ;ητε9ς νC σ�0 στε&λω μιC καθαρ# καD σ�ντ�μηSκθεσι γιC τC �Wρ2νια <αιν?μενα, γιC νC μπ�ρg'ς ε_κ�λα νC τC�π�μνημ�νε�gης. Δι?τι, =πως μ�0 λ>ς, ]κε9να π�V S3ω γρ2ψει�λλ�0 γιC τC θ>ματα αWτC δQν μπ�ρ�0ν ν’ �π�μνημ�νευθ�0νε_κ�λα, sν καD τC S3gης π2ντ�τε μα;& σ�υ. MQ μεγ2λη μ�υ 3αρC]δι2^ασα τ" αrτημ2 σ�υ κι$ ε[μαι γεμuτ�ς �π" |δ�νικQς πρ�σδ�-κ&ες.

85. »Γρ2ψαμε λ�ιπ"ν =λα =σα μuς ];�τησες, τC 7π�9α θCε[ναι 3ρ�σιμα καD σQ π�λλ�Vς aλλ�υς, πρ" π2ντων σQ ]κε&ν�υςπ�V μ?λις τελευτα9α Sκαναν γνωριμ&α μQ τ#ν �ληθιν# ]πιστ�μητ'ς <�σεως καD σQ ]κε&ν�υς π�V ε[ναι �<ωσιωμ>ν�ι σQ μιC ^αθ�-τερη μελ>τη nν"ς μ>ρ�υς τ'ς συν�θ�υς μ�ρ<Rσεως. Πρ?σεJ> ταλ�ιπ"ν καλ2, καD κρατfντας τα στ#ν μν�μη σ�υ, κ2νε καD μ&α εZς^2θ�ς ]πισκ?πησι καD τfν =σων �π>στειλα σQ μ&α μικρ# ]πιτ�μ#πρ"ς τ"ν �Hρ?δ�τ�.

»KαD πρfτα - πρfτα θυμ�σ�υ =τι, =πως συμ^α&νει καD μQ τDςaλλες γνRσεις, καD τfν �Wραν&ων <αιν�μ>νων | γνfσις, εrτεσυνα<fς πρ"ς aλλα γ&νεται εrτε αWτ�τελfς, δQν S3ει καν>ναaλλ�ν σκ�π" παρC τ#ν ]π&τευJι τ'ς �ταραJ&ας καD μιuς στα-θερuς πεπ�ιθ�σεως.

86. »$Eπ&σης δQν πρ>πει ν’ �π�σπuμε διC τ'ς ^&ας τ" �δ�να-τ�ν �_τε νC ]πι;ητ�0με νC καταν��σωμε τ" κ2θε τι καλC �_τενC κ2ν�υμε π2ντ�τε τ#ν Sρευν2 μας τ?σ� καθαρC =σ� =τανσυ;ητ�0με γιC τ#ν �νθρRπινη ;ω# � γιC τDς <υσικQς �ρ3QςγενικC - ]πD παραδε&γματι =τι τ" σ�ν�λ� τfν dντων (τ" πuν)ε[ναι σRματα καD �ν>γγικτ�ς <�σις, � =τι τC Sσ3ατα στ�ι3ε9α τfνπραγμ2των ε[ναι aκ�πτα, aτμητα (aτ�μα), καD κ2θε aλληaπ�ψις π�V παραδ>3εται =τι μιC μ?ν� ]J�γησις τfν <αιν�μ>νωνε[ναι δυνατ�. AWτC δQν Zσ3��υν γιC τC �Wρ2νια <αιν?μενα.Π2ντως αWτC ]πιδ>3�νται π�λλQς αZτ&ες τ'ς γεν>σεRς των �λλCκαμμι2 τ�υς νC μ# ε[ναι �ντι<ατικ# μQ τDς αZσθ�σεις.

'δ��υ τε σεαυτF4 περ� τ4ν μετε<ρων σ�ντ�μ�ν κα� ε?περ0-γρα$�ν διαλ�γισμ8ν 9π�στε�λαι sνα o5αδ0ως μνημ�νε�Eης"τ� γ�ρ 'ν Dλλ�ις hμ�ν γεγραμμ�να δυσμνημ�νευτα ε3ναι,κα0 τ�ι, 1ς @$ης, συνε�4ς α?τ� >αστ�)εις. hμε�ς δ� hδ�ωςτε σ�. τWν δ�ησιν 9πεδε2�μεθα κα� 'λπ0σιν hδε0αις συνε-σ��θημεν.

»Γρ�ψαντες �nν τ� λ�ιπ� π�ντα συντελ�.μεν Oπερj20ωσας π�λλ��ς κα� Dλλ�ις 'σ�μενα �ρUσιμα τ� διαλ�γ0-σματα τα.τα, κα� μ�λιστα τ��ς νεωστ� $υσι�λ�γ0ας γνη-σ0�υ γευ�μ�ν�ις κα� τ��ς ε;ς 9σ��λ0ας >αθυτ�ρας τ4ν'γκυκλ0ων τιν8ς 'μπεπληγμ�ν�ις. καλ4ς δW α?τ� δι�λα>ε,κα� δι� μνUμης @�ων ]2�ως α?τ� περι�δευε μετ� τ4νλ�ιπ4ν vν 'ν τE! Mικρ5J 'πιτ�μE! πρ8ς gHρ�δ�τ�ν 9πεστε0-λαμεν.

»Πρ4τ�ν μ�ν �nν μW Dλλ� τι τ�λ�ς 'κ τ!ς περ� μετε<-ρων γν<σεως ε\τε κατ� συνα$Wν λεγ�μ�νων ε\τεα?τ�τελ4ς ν�μ0)ειν ε3ναι +περ 9ταρα20αν κα� π0στιν>�>αι�ν, καθ�περ κα� 'π� τ4ν λ�ιπ4ν.

»MUτε τ8 9δ�νατ�ν κα� παρα>ι�)εσθαι μUτε =μ�0ανκατ� π�ντα τWν θεωρ0αν @�ειν K τ��ς περ� >0ων λ�γ�ις Kτ��ς κατ� τWν τ4ν Dλλων $υσικ4ν πρ�>λημ�των κ�θαρ-σιν, �b�ν 7τι τ8 πJν σ<ματα κα� 9να$Wς $�σις 'στ0ν, K 7τιDτ�μα <τ�> στ�ι�ε�α, κα� π�ντα τ� τ�ια.τα [K] 7σαμ�να�Wν @�ει τ��ς $αιν�μ�ν�ις συμ$ων0αν" 7περ 'π� τ4νμετε<ρων �?� Qπ�ρ�ει, 9λλ� τα.τ� γε πλε�να�Wν @�ει κα�τ!ς γεν�σεως α;τ0αν κα� τ!ς �?σ0ας τα�ς α;σθUσεσι σ�μ$ω-ν�ν κατηγ�ρ0αν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 154 – – 155 –

85

86

Page 80: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

87. »Δι?τι στ#ν μελ>τη τ'ς <�σεως δQν πρ>πει νC συμμ�ρ<ω-νRμαστε μQ κενQς Xπ�θ>σεις καD αWθα&ρετ�υς ν?μ�υς �λλC νC]νεργ�0με, =πως �παιτ�0ν τC γεγ�ν?τα. Δι?τι | ;ω� μας δQν S3ει�ν2γκη �π" παραλ�γισμ�Vς καD κενQς δ�Jασ&ες, �λλC �π" μ&α;ω# 3ωρDς ταρα3>ς. cOλα τC πρ2γματα τακτ�π�ι�0νται sν]Jηγ�0νται μQ τ#ν μ>θ�δ� τfν π�λλαπλfν αZτ&ων, σQ συμ<ων&απ2ντ�τε μQ τC γεγ�ν?τα καD πρ�^2λλ�υμε αWτ" π�V σ3ετικC μ$αWτC ε[ναι εWλ�γ�<αν>ς. cOταν =μως κανεDς aλλα διαλ>γgη�ν2μεσα �π$ αWτ2, κι$ aλλα �π�ρρ&πτει, sν καD κι$ αWτC στ"ν rδι�^αθμ" συμ<ων�0ν μQ τC <αιν?μενα, αWτ"ς ε[ναι 7λ�<2νερ� =τιεXρ&σκεται μακρι2, καD �π" =λη τ#ν μελ>τη τ'ς <�σεως καDκυλ2ει μ>σα στ"ν μ0θ�.

»MερικC <αιν?μενα π�V ]μπ&πτ�υν στ#ν ]μπειρ&α μας παρ>-3�υν ]νδε&Jεις γιC τ#ν nρμηνε&α αWτfν π�V συντελ�0νται στ�Vς�Wραν��ς. Δι?τι ]δf κ�ντ2 μας ^λ>πωμε πfς γ&ν�νται τC <αιν?-μενα, ]νf δQν ^λ>πωμε πfς λαμ^2ν�υν 3Rρα τC �Wρ2νια <αιν?-μενα. KαD ]νδε3�μ>νως νC �<ε&λωνται σQ π�ικ&λα αrτια.

88. »�Ωστ?σ� πρ>πει νC παρατηρ�0με κ2θε γεγ�ν"ς =πωςπαρ�υσι2;ει καD ]πD πλ>�ν νC 3ωρ&;ωνται �π$ αWτ" =λα τC γεγ�-ν?τα π�V παρ�υσι2;�νται μα;& τ�υ, | γ>νεσις τfν 7π�&ων �π"π�ικ&λα αrτια δQν �ντιμαρτυρε9ται �π" τC γεγ�ν?τα τ'ς ]μπει-ρ&ας.

»K?σμ�ς ε[ναι μιC περι�3# τ�0 σ�μπαντ�ς π�V περι>3ειaστρα καD γ' κι$ =λα τC 7ρατ2, Jεκ�μμ>νη �π" τ" aπειρ�, π�V |συν�ριακ# ;Rνη της ε[ναι �ραι# � πυκν�. cAμα διαλυθg' αWτ�,καταστρ><�νται =λα π�V S3ει μ>σα της. Mπ�ρε9 νC κ2νgηκυκλικ# κ&νησι � νC μ>νgη �κ&νητη, νC ε[ναι στρ�γγυλ# � τρ&γωνη� νC S3gη 7π�ι�δ�π�τε aλλ� σ3'μα. ΣQ =λα αWτC δQν �ντι^α&νεικαν>να <αιν?μεν� αWτ�0 τ�0 κ?σμ�υ, στ"ν 7π�9�ν π�υθενC δQνμπ�ρε9 νC εXρεθg' =ρι�.

»O? γ�ρ κατ� 92ι<ματα κεν� κα� ν�μ�θεσ0ας $υσι�-λ�γητ��ν, 9λλ� 1ς τ� $αιν�μενα 'κκαλε�ται" �? γ�ρ +δη9λ�γ0ας κα� κεν!ς δ�2ης = >0�ς hμ4ν @�ει �ρε0αν, 9λλ�τ�. 9θ�ρ�>ως hμJς )!ν. π�ντα μ�ν �nν γ0νεται 9σε0στωςκατ� π�ντων κατ� πλε�να�8ν τρ�π�ν 'κκαθαιρ�μ�νων,συμ$<νως τ��ς $αιν�μ�ν�ις, 7ταν τις τ8 πιθαν�λ�γ��με-ν�ν Qπ�ρ α?τ4ν δε�ντως καταλ0πEη" 7ταν δ� τις τ8 μ�ν9π�λ0πEη τ8 δ� 'κ>�λEη =μ�0ως σ�μ$ων�ν �ν τF4 $αιν�-μ�νFω, δ!λ�ν 7τι κα� 'κ παντ8ς 'κπ0πτει $υσι�λ�γUματ�ς'π� δ� τ8ν μ.θ�ν καταρρε�. σημε�α δ� 'π� τ4ν 'ν τ��ς μετε<-ρ�ις συντελ�υμ�νων $�ρειν τ4ν παρ� hμ�ν τινα $αιν�μ�-νων, | θεωρε�ται EE� Qπ�ρ�ει, κα� �? τ� 'ν τ��ς μετε<ρ�ις$αιν�μενα" τα.τα γ�ρ 'νδ��εται πλε�να�4ς γεν�σθαι.

»T8 μ�ντ�ι $�ντασμα cκ�στ�υ τηρητ��ν κα� 'π� τ�συναπτ�μενα τ��τFω διαιρετ��ν, | �?κ 9ντιμαρτυρε�ταιτ��ς παρ� hμ�ν γιν�μ�ν�ις πλε�να�4ς συντελε�σθαι.

»K�σμ�ς 'στ� περι��U τις �?ραν�., Dστρα τε κα� γ!νκα� π�ντα τ� $αιν�μενα περι���υσα, �_ λυ�μ�ν�υ π�ντατ� 'ν α?τF4 σ�γ�υσιν λUψεται, 9π�τ�μWν @��υσα 9π8 τ�.9πε0ρ�υ κα� καταλUγ�υσα 'ν π�ρατι K 9ραιF4 K πυκνF4 κα�[κα� λUγ�υσαν] K 'ν περιαγ�μ�νFω K 'ν στ�σιν @��ντι κα�στρ�γγ�λην K τρ0γων�ν K �sαν δUπ�τε <@��υσα> περι-γρα$Uν" παντα�4ς γ�ρ 'νδ��εται" τ4ν γ�ρ $αιν�μ�νων�?δ�ν 9ντιμαρτυρε� <'ν> τF4δε τF4 κ�σμFω, 'ν Fv λ!γ�ν �?κ@στι καταλα>ε�ν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 156 – – 157 –

87

88

Page 81: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

89. »cOτι =μως Xπ2ρ3�υν aπειρ�ι τ>τ�ι�ι κ?σμ�ι, τ" καταλα-^α&νει κανεDς ε_κ�λα. T>τ�ι�ς κ?σμ�ς μπ�ρε9 νC γεννηθg' καDμ>σα σ$ pνα aλλ�ν κ?σμ�, καD μ>σα στ" μετακ?σμι� - καD μ$ αWτ"]νν��0με τ" �ν2μεσα στ�Vς κ?σμ�υς δι2στημα - σ$ pνα 3fρ�δηλαδ# �ρκετC κεν?, d3ι =μως τερ2στι� καD ]ντελfς καθαρ" καDκεν?, =πως λ>γ�υν μερικ�&. $Aπ" pνα κ?σμ� � μετακ?σμι� F �π"περισσ?τερ�υς 3�ν�νται κατ2λληλα σπ>ρματα, �ραδι2;�νταιλ&γ� - λ&γ� τ" pνα ]π2νω στ" aλλ�, διαρθρRν�νται, �λλ2;�υνθ>σι sν 3ρειασθ', δ>3�νται π�τ&σματα �π" hρμ?δια aτ�μα Uς τ"τελειωτικ" `ρ&μασμα καD ]γκαθ&στανται σταθερC ]<$ =σ�ν τCτεθ>ντα θεμ>λια τC δ>3�νται.

90. »Δι?τι δQν �ρκε9 νC Xπ2ρJgη pνα aθρ�ισμα �τ?μων � pναςστρ?^ιλ�ς, μιC δ&νη (δ9ν�ς) στ"ν κεν" 3fρ�, =π�υ pνας κ?σμ�ςμπ�ρε9 νC σ3ηματισθg', 7 7π�9�ς κατC τ#ν γνRμη μερικfν �ναγ-καστικC θC αWJαν?ταν tσπ�υ νC πρ�σκρ��σgη σ$ pνα aλλ�ν,=πως λ>γει pνας �π" τ�Vς καλ�υμ>ν�υς <υσικ�Vς (7 Δημ?κρι-τ�ς). Δι?τι αWτ" �ντιμ23εται τC <υσικC <αιν?μενα.

»cHλι�ς, σελ�νη καD τ$ aλλα τC aστρα δQν δημι�υργ�θηκαν3ωριστC �_τε ε[3αν πρfτα �νεJ2ρτητη bπαρJι, κι$ bστερασυμπεριελ�<θησαν στ" σ�στημα τ�0 κ?σμ�υ, �λλC διαμ�ρ<R-θηκαν �π" μιuς �ρ3'ς μα;D μQ τ"ν κ?σμ�. AWJ�θηκαν σιγC[]π&σης καD | γ' καD | θ2λασσα] μQ τ#ν πρ?σθεσι καD τDς περιδι-ν�σεις λεπτ�τ2των στ�ι3ε&ων � �ερ&ων � π�ρινων � καD τfν δ��μα;&. Kι$ αWτC ]π&σης τC ]πι^ε^αιRν�υν �8 αZσθ�σεις.

91. »T" μ>γεθ�ς τ�0 |λ&�υ, τ'ς σελ�νης καD τfν aλλωνaστρων ε[ναι σ3ετικC μQ μuς, τ?σ� =σ� <α&νεται. [AWτ" τ"Xπ�στηρ&;ει καD στ" 11� ^ι^λ&� τ�0 «Περ� $�σεως» Sργ�υ τ�υ.Δι?τι λ>γει sν μQ τ#ν �π?στασι S3αναν τ" μ>γεθ�ς, π�λV περισ-σ?τερ� θC S3αναν τ" 3ρfμα]. Kαθ$ nαυτ" =μως ε[ναι � μεγαλ�-τερ� � λ&γ� μικρ?τερ� � τ?σ� =σ� <α&νεται.

»xOτι δ� κα� τ�ι�.τ�ι κ�σμ�ι ε;σ�ν Dπειρ�ι τ8 πλ!θ�ς@στι καταλα>ε�ν, κα� 7τι κα� = τ�ι�.τ�ς δ�ναται κ�σμ�ςγ0νεσθαι κα� 'ν κ�σμFω κα� μετακ�σμ0Fω � λ�γ�μεν μετα2Gκ�σμων δι�στημα, 'ν π�λυκ�νFω τ�πFω κα� �?κ 'ν μεγ�λFωε;λικρινε� κα� κενF4 καθ�περ τιν�ς $ασιν, 'πιτηδε0ων τιν4νσπερμ�των oυ�ντων 9$� cν8ς κ�σμ�υ K μετακ�σμ0�υ K κα�9π8 πλει�νων κατ� μικρ8ν πρ�σθ�σεις τε κα� διαρθρ<-σεις κα� μεταστ�σεις π�ι��ντων 'π� Dλλ�ν τ�π�ν, '�ν�kτω τ��Eη, κα� 'παρδε�σεις 'κ τ4ν '��ντων 'πιτηδε0ωςLως τελει<σεως κα� διαμ�ν!ς '$� 7σ�ν τ� Qπ�>ληθ�νταθεμ�λια τWν πρ�σδ��Wν δ�ναται π�ιε�σθαι.

»O? γ�ρ 9θρ�ισμ8ν δε� μ�ν�ν γεν�σθαι �?δ� δ�ν�ν 'νFv 'νδ��εται κ�σμ�ν γ0νεσθαι κενF4 κατ� τ8 δ�2α)�μεν�ν'2 9ν�γκης, αC2εσθα0 τε Lως ^ν cτ�ρFω πρ�σκρ��σEη,καθ�περ τ4ν $υσικ4ν καλ�υμ�νων $ησ0 τις" τ�.τ� γ�ρμα��μεν�ν 'στι τ��ς $αιν�μ�ν�ις.

»xHλι�ς τε κα� σελUνη κα� τ� λ�ιπ� Dστρα <�?> καθ�cαυτ� γεν�μενα kστερ�ν 'μπεριελαμ>�νετ� Qπ8 τ�.κ�σμ�υ [κα� 7σα γε δW σF<)ει], 9λλ� ε?θGς διεπλ�ττετ� κα�αC2ησιν 'λ�μ>ανεν [=μ�0ως δ� κα� γ! κα� θ�λαττα] κατ�πρ�σκρ0σεις κα� δινUσεις λεπτ�μερ4ν τινων $�σεων, +τ�ιπνευματικ4ν K πυρ�ειδ4ν K τ8 συναμ$�τερ�ν" κα� γ�ρτα.τα �kτως h α\σθησις Qπ�>�λλει.

»T8 δ� μ�γεθ�ς hλ0�υ τε κα� τ4ν λ�ιπ4ν Dστρων κατ�μ�ν τ8 πρ8ς hμJς τηλικ�.τ�ν 'στιν hλ0κ�ν $α0νεται" τ�.τ�

κα� 'ν τE! ια� Περ� $�σεως" ε; γ�ρ, $ησ0 (fg. 81 Us.), τ8 μ�γεθ�ς δι�

τ8 δι�στημα 9πε>ε>λUκει, π�λλF4 μJλλ�ν ^ν τWν �ρ�αν. Dλλ�

γ�ρ τ��τFω συμμετρ�τερ�ν δι�στημα �?θ�ν 'στι. κατ� δ� τ8καθ� αQτ8 +τ�ι με�)�ν τ�. =ρωμ�ν�υ K μικρF4 @λαττ�ν Kτηλικ�.τ�ν �?� Oμα.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 158 – – 159 –

89

90

91

Page 82: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»MQ τ#ν rδια �ναλ�γ&α ]μ<αν&;�υν �8 αZσθ�σεις σ$ ]μuς ]δf<ωτιQς �ναμμ>νες σQ �π?στασι. K2θε δQ �ντ&ρρησις κατC τ�0 `ςaνω μ>ρ�υς τ'ς θεωρ&ας ε_κ�λα θC καταρρι<θg' �π" ]κε9ν�νπ�V θC πρ�σ>3gη τC καθαρC γεγ�ν?τα, =πως τ" �π�δεικν�ω στC«Περ� $�σεως» ^ι^λ&α.

92. »$Aνατ�λQς καD δ�σεις τ�0 |λ&�υ, τ'ς σελ�νης καD τfνaλλων aστρων μπ�ρε9 νC γ&νωνται μQ τ" aναμμα καD τ" σ^�σιμ�.Mπ�ρε9 =μως τ" rδι� νC γ&νεται καD μQ τ#ν ]μ<2νισ& τ�υς ]π2νω�π" τ#ν γ' καD μQ τ#ν �π?κρυψ& τ�υς π&σω �π" κ2π�ι� σκιερ"σfμα. Kαν>να <αιν?μεν� δQν διαψε�δει τDς ]Jηγ�σεις αWτ>ς.

»�H κ&νησ&ς τ�υς γ&νεται εrτε δι?τι τC πα&ρνει μα;& τ�υ 7�Wραν"ς μQ τ#ν στρ�<� τ�υ εrτε, sν αWτ"ν τ"ν Xπ�θ>σωμε�κ&νητ�, μQ τ#ν περιστρ�<# π�V Sλα^αν �π" μιuς �ρ3'ς κατCτ#ν γ>νεσι τ�0 κ?σμ�υ, εrτε δι?τι | <ωτιC π�V S3�υν μ>σα τ�υς;ητε9 νC hπλωθg' 7λ�>να σQ πι" π>ρα 3Rρ�υς.

93. »O8 τρ�πQς τ�0 |λ&�υ καD τ'ς σελ�νης μπ�ρε9 νC �<ε&λων-ται στ#ν λ?Jωσι τ�0 �Wραν�0, �λλC μπ�ρε9 �κ?μα νC �<ε&λων-ται σQ ρε�ματα �>ρ�ς � νC γ&νωνται κ2τω �π" τ#ν ]π�ρεια bλης<λ�γισμ>νης π�V συναντ�0ν � sν δQν συναντ�0ν καθ?λ�υ bλη.Mπ�ρε9 =μως καD ]J �ρ3'ς τC aστρα αWτC νC S3�υν μ>σα τ�υςμιC δ&νη tστε νC κιν�0νται nλικ�ειδfς. »Δι?τι =λες αWτQς �8]Jηγ�σεις καD �8 παρ?μ�ιες μ$ αWτQς δQν δια<ων�0ν μQ τ#ν7λ�κ2θαρη γνfσι (]ναργ�ματα), sν σQ τ>τ�ιες λεπτ�μ>ρειεςκρατι?μαστε π2ντ�τε γερC �π$ αWτ" π�V ε[ναι δυνατ?, καDμπ�ρ�0με νC <>ρ�υμε καθεμιC �π$ αWτQς τDς ]Jηγ�σεις σQ συμ-<ων&α μQ τC γεγ�ν?τα (<αιν?μενα) 3ωρDς νC <�^��μεθα τDς δ�υ-λικQς τε3νικQς τfν �στρ�λ?γων.

94. »KαD | κ>νωσις καD | ]κ ν>�υ πλ�ρωσις τ'ς σελ�νηςμπ�ρε9 νC �<ε&λεται στ#ν περιστρ�<# τ�0 ]ν λ?γ�ω �Wραν&�υσRματ�ς � στ#ν διαμ?ρ<ωσι π�V πρ�σλαμ^2νει 7 �>ρας. $Aκ?μημπ�ρε9 νC �<ε&λεται στ#ν παρεμ^�λ# κ2π�ι�υ σRματ�ς. �Eπ�μ>-νως μπ�ρε9 νC γ&νεται καD μQ =λ�υς τ�Vς τρ?π�υς σ�μ<ωνα μQτ�Vς 7π�&�υς τC <αιν?μενα μuς 7δηγ�0ν σQ τ>τ�ι�υ εrδ�υς

�kτω γ�ρ κα� τ� παρ� hμ�ν πυρ� '2 9π�στUματ�ς θεωρ��-μενα κατ� τWν α\σθησιν θεωρε�ται. κα� πJν δ� ε;ς τ�.τ� τ8μ�ρ�ς @νστημα o5αδ0ως διαλυθUσεται '�ν τι τ��ς 'ναργU-μασι πρ�σ��Eη, 7περ 'ν τ��ς Περ� $�σεως >ι>λ0�ις δε0κνυ-μεν. �Aνατ�λ�ς κα� δ�σεις hλ0�υ κα� σελUνης κα� τ4νλ�ιπ4ν Dστρων κα� κατ� Dναψιν γεν�σθαι δ�νασθαι κα�κατ� σ>�σιν, τ�ια�της �Cσης περιστ�σεως κα� καθ� cκατ�-ρ�υς τ�Gς τ�π�υς, #στε τ� πρ�ειρημ�να 9π�τελε�σθαι"�?δ�ν γ�ρ τ4ν $αιν�μ�νων 9ντιμαρτυρε�. <κα�> κατ�'κ$�νει�ν τε Qπ�ρ γ!ς κα� π�λιν 'πιπρ�σθ�τησιν τ8 πρ�-ειρημ�ν�ν δ�ναιτ� ^ν συντελε�σθαι" �?δ� γ�ρ τι τ4ν $αιν�-μ�νων 9ντιμαρτυρε�. τ�ς τε κινUσεις α?τ4ν �?κ 9δ�νατ�νμ�ν γ0νεσθαι κατ� τWν τ�. 7λ�υ �?ραν�. δ0νην, K τ��τ�υμ�ν στ�σιν, α?τ4ν δ� δ0νην κατ� τWν '2 9ρ�!ς 'ν τE! γεν�-σει τ�. κ�σμ�υ 9ν�γκην 9π�γεννηθε�σαν 'π� 9νατ�λE!**<σ$�δρ�> τ�τEη θερμασ05α κατ� τινα 'πιν�μησιν τ�.πυρ8ς 9ε� τ�Gς c2!ς τ�π�υς ;�ντ�ς.

»Tρ�π�ς hλ0�υ κα� σελUνης 'νδ��εται μ�ν γ0νεσθαικατ� λ�2ωσιν �?ραν�. �kτω τ��ς �ρ�ν�ις κατηναγκασμ�-ν�υ" =μ�0ως δ� κα� κατ� 9�ρ�ς 9ντ�2ωσιν K κα� kλης 9ε�'πιτηδε0ας '��μ�νως 'μπιπραμ�νης τ!ς δ� 'κλειπ��σης" Kκα� '2 9ρ�!ς τ�ια�την δ0νην κατειληθ!ναι τ��ς Dστρ�ιςτ��τ�ις, #σθ’ �b�ν τιν� Lλικα κινε�σθαι. π�ντα γ�ρ τ�τ�ια.τα κα� τ� τ��τ�ις συγγεν! �?θεν� τ4ν 'ναργημ�τωνδια$ωνε�, '�ν τις 9ε� 'π� τ4ν τ�ι��των μερ4ν, '��μεν�ςτ�. δυνατ�., ε;ς τ8 σ�μ$ων�ν τ��ς $αιν�μ�ν�ις Lκαστ�ντ��των δ�νηται 'π�γειν, μW $�>��μεν�ς τ�ς 9νδραπ�δ<-δεις 9στρ�λ�γων τε�νιτε0ας.

»K�νωσ0ς τε σελUνης κα� π�λιν πλUρωσις κα� κατ�στρ�$Wν τ�. σ<ματ�ς τ��τ�υ δ�ναιτ� ^ν γ0νεσθαι κα� κατ�σ�ηματισμ�Gς 9�ρ�ς =μ�0ως, @τι τε κα� κατ� πρ�σθετUσειςκα� κατ� π�ντας τρ�π�υς, καθ� ��ς κα� τ� παρ�

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 160 – – 161 –

92

93

94

Page 83: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

]Jηγ�σεις. $E<’ =σ�ν κ2π�ι�ς δQν S3ει πρ�σκ�λληθ' στ"ν μ�να-δικ" τρ?π� ]Jηγ�σεως καD δQν �π�ρρ&πτει �δικαι�λ�γ�τως τ�VςXπ�λ�&π�υς, 3ωρDς νC S3gη ]Jετ2σει τ& μπ�ρε9 νC παρατηρ�σgη 7aνθρωπ�ς καD τ& δQν μπ�ρε9, καD αWτ" ]πειδ# ]πιθυμε9 νC τCθεωρg' �δ�νατα. $Aκ?μη ]νδ>3εται | σελ�νη νC ε[ναι αWτ?<ωτ�ς,=μως ]νδ>3εται νC λαμ^2νgη τ" <fς της �π" τ"ν �λι�.

95. »KαD ]πειδ# ]με9ς στ#ν γ' παρατηρ�0με aλλα σRματα νCε[ναι αWτ?<ωτα, aλλα =μως nτερ?<ωτα. Kαν>να δQ �Wρ2νι� <αι-ν?μεν� δQν μ>νει �νεJ�γητ�, sν π2ντ�τε S3gη κανεDς Xπ$ dψιν τ#νμ>θ�δ� τ'ς π�λλαπλ'ς ]Jηγ�σεως καD τDς συνακ?λ�υθες Xπ�θ>-σεις καD αZτ&ες, καD νC μ# ]πιμ>νgη σQ �νακ?λ�υθες ]Jηγησειςδ&δ�ντας σ$ αWτQς μιC �ν�παρκτη σπ�υδαι?τητα, καD Sτσι νCκαταλ�γgη δι’ aλλων 7δfν στ"ν μ�ναδικ" τρ?π� ]Jηγ�σεως.

»cOσ�ν �<�ρu στ" πρ?σωπ� π�V <α&νεται στ#ν σελ�νη,μπ�ρε9 νC πρ�>ρ3εται �π" �νταλλαγ# τfν μερfν της (παραλλαγ#)� �π" κ2π�ια παρεμ^�λ# (]πιπρ�σθ>τησις) � νC γ&νεται καθ’�8�νδ�π�τε aλλ�ν τρ?π� π�V <α&νεται νC συμ<ωνg' μQ τC γεγ�-ν?τα.

96. »Δι?τι μιC τ>τ�ια γραμμ# ]ρε�νης γιC =λα τC �Wρ2νια <αι-ν?μενα δQν θC πρ>πει νC ]γκαταλει<θg'. Δι?τι sν κανεDς �ντιμ2-3εται τC «]νεργ�ματα» (τ#ν 7λ�κ2θαρη γνfσι) π�τQ δQν θCκατ�ρθRσgη ν’ �π�λα�σgη γν�σια �ταραJ&α.

»jEκλειψις |λ&�υ καD σελ�νης δ�ναται μQν νC γ&νεται καD �π"τ" σ^�σιμ� τ�0 <ωτ?ς τ�υς, =πως ^λ>π�με νC γ&νεται αWτ" καDσQ μuς. $AλλC μπ�ρε9 νC γ&νεται καD δι?τι μπα&νει μπρ�στ2 τ�υςκ2τι aλλ� � | γ' � κ2π�ι� παρ?μ�ι� σfμα. Kατ2 τα0τα, θC πρ>-πει νC συνεJετ2;ωμε τDς ]Jηγ�σεις π�V δε3?μεθα καD νC μ#λησμ�ν�0με =τι | σ�μπτωσις περισσ�τ>ρων τ'ς μιuς ]Jηγ�σεωνδQν ε[ναι �δ�νατ�ν νC παρ�υσι2;εται.

[Στ" δQ 12� ^ι^λ&� τ�0 «Περ� $�σεως» συγγρ2μματ?ς τ�υ�να<>ρει =τι Sκλειψις |λ&�υ γ&νεται καD =ταν ρ&πτgη ]π2νω τ�υτ#ν σκι2 της | σελ�νη καD =τι | σελ�νη ]κλε&πει �π" τ#ν σκιC τ'ςγ'ς, �λλC ]π&σης καD =ταν αWτ# (| σελ�νη) �π�σ�ρεται. AWτ" τ"

hμ�ν $αιν�μενα 'κκαλε�ται ε;ς τ�ς τ��τ�υ τ�. ε\δ�υς9π�δ�σεις, '�ν μU τις τ8ν μ�να�! τρ�π�ν κατηγαπηκuςτ�Gς Dλλ�υς κεν4ς 9π�δ�κιμ�)Eη, �? τεθεωρηκuς τ0δυνατ8ν 9νθρ<πFω θεωρ!σαι κα� τ0 9δ�νατ�ν, κα� δι�τ�.τ� 9δ�νατα θεωρε�ν 'πιθυμ4ν. @τι τε 'νδ��εται τWνσελUνην '2 cαυτ!ς @�ειν τ8 $4ς, 'νδ��εται δ� 9π8 τ�.hλ0�υ.

»Kα� γ�ρ παρ� hμ�ν θεωρε�ται π�λλ� μ�ν '2 cαυτ4ν@��ντα, π�λλ� δ� 9$� cτ�ρων. κα� �?θ�ν 'μπ�δ�στατε� τ4ν'ν τ��ς μετε<ρ�ις $αιν�μ�νων, '�ν τις τ�. πλε�να��. τρ�-π�υ 9ε� μνUμην @�Eη κα� τ�ς 9κ�λ��θ�υς α?τ��ς Qπ�θ�σειςOμα κα� α;τ0ας συνθεωρE! κα� μW 9να>λ�πων ε;ς τ� 9νακ�-λ�υθα τα.τ� ]γκ�� ματα0ως κα� καταρρ�πEη Dλλ�τε Dλλως'π� τ8ν μ�να�8ν τρ�π�ν. h δ� @μ$ασις τ�. πρ�σ<π�υ 'να?τE! δ�ναται μ�ν γ0νεσθαι κα� κατ� παραλλαγWν μερ4νκα� κατ� 'πιπρ�σθ�τησιν, κα� 7σ�ι π�τ� Dν τρ�π�ιθεωρ��ντ� τ8 σ�μ$ων�ν τ��ς $αιν�μ�ν�ις κεκτημ�ν�ι.

»�Eπ� π�ντων γ�ρ τ4ν μετε<ρων τWν τ�ια�την \�νευσιν�? πρ�ετ��ν. Kν γ�ρ τις E� μα��μεν�ς τ��ς 'ναργUμασιν,�?δ�π�τε μW δυνUσεται 9ταρα20ας γνησ0�υ μεταλα>ε�ν.

»ZEκλειψις hλ0�υ κα� σελUνης δ�ναται μ�ν γ0νεσθαι κα�κατ� σ>�σιν, καθ�περ κα� παρ� hμ�ν τ�.τ� θεωρε�ται γιν�-μεν�ν" κα� +δη κατ� 'πιπρ�σθ�τησιν Dλλων τιν4ν, K γ!ς K�?ραν�. + τιν�ς cτ�ρ�υ τ�ι��τ�υ, κα� vδε τ�Gς �;κε0�υς9λλUλ�ις τρ�π�υς συνθεωρητ��ν, κα� τ�ς Oμα συγκυρU-σεις τιν4ν 7τι �?κ 9δ�νατ�ν γ0νεσθαι. 'ν δ� τE! ι>� Περ�

$�σεως τα?τ� λ�γει (fg. 83 Us.) κα� πρ8ς �λι�ν 'κλε0πειν σελUνης

'πισκ�τ��σης, σελUνην δ� τ�. τ!ς γ!ς σκι�σματ�ς,

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 162 – – 163 –

95

96

Page 84: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

λ>γει καD 7 Δι�γ>νης 7 $Eπικ��ρει�ς στ" πρfτ� ^ι^λ&� τ�0 Xπ"τ"ν τ&τλ�ν «�Eπ0λεκτα» Sργα τ�υ].

97. »$Aκ?μη θC πρ>πει νC ]Jηγ�σωμε τ#ν καν�νικ?τητα τ'ςτρ�3ιuς τ�υς κατC τ"ν τρ?π� π�V ]Jηγ�0με μερικC συν�θη συμ-^2ντα τ'ς ]μπειρ&ας μας. ΓιC τ#ν ]J�γησ& τ�υς δQν πρ>πει κατCκαν>να τρ?π� νC μπερδ>ψ�υμε τ#ν θε&α <�σι, �λλC αWτ# θC πρ>-πει νC παραμε&νgη �νεν?3λητη καD σQ =λη τ#ν μακαρι?τητ2 της.

�Aν δQν γ&νgη αWτ?, 7λ?κληρη | αZτι�λ�γ&α περD τfν �Wραν&ων<αιν�μ>νων θC ε[ναι μ2ταιη, πρuγμα π�V συν>^η κι?λας σQ μερι-κ�Vς π�V δQν ]<2ρμ�σαν μ&α δυνατ# μ>θ�δ� �λλC περι>πεσανστ#ν μωρ&α νC θ>λ�υν =λα αWτC νC γ&νωνται κατC pνα μ?ν�ντρ?π� καD �π�ρρ&πτ�υν =λ�υς τ�Vς aλλ�υς δυνατ�Vς τρ?π�υς,<ερ?μεν�ι Sτσι στ"ν 3fρ� τ�0 �διαν��τ�υ, καD �ν&καν�ι νCS3�υν μιC περιεκτικ# aπ�ψι τfν γεγ�ν?των π�V πρ>πει νC τCλ2^�υν σCν 7δηγητικ" ν'μα γιC τC Xπ?λ�ιπα.

98. »T" μ2κρ�ς τfν |μερfν καD τfν νυκτfν �<ε&λεται στDςγρηγ�ρ?τερες � �ργ?τερες κιν�σεις τ�0 |λ&�υ pνεκα τfν�λλαγfν στC μ�κη τfν 3Rρων π�V διασ3&;ει καD pνεκα τ�0 =τιγρηγ�ρ?τερα � �ργ?τερα διαν�ει `ρισμ>νες �π�στ2σεις, =πως^λ>π�με κ2π�τε νC γ&νεται καD ]δf κ�ντ2 μας. KαD σ�μ<ωνα μ$αWτC τC γεγ�ν?τα τ'ς ]μπειρ&ας μ�υ θC πρ>πει νC ]Jηγ�0με καDτC �Wρ2νια <αιν?μενα. $Eνf ]κε9ν�ι π�V υ8�θετ�0ν μιC μ?ν�ν]J�γησι εXρ&σκ�νται σQ διαμ23η μQ τC γεγ�ν?τα καD 7λ�σ3ερfςσ<2λλ�νται `ς πρ"ς τ"ν τρ?π� π�V 7 aνθρωπ�ς �μπ�ρε9 νC]πιτ�3gη τ'ν γνfσι.

»Σημ2δια στ"ν �Wραν" π�V πρ�αναγγ>λλ�υν τ"ν καιρ"μπ�ρ�0ν νC γ&νωνται �π" hπλ' σ�μπτωσι τfν ]π�3fν, =πωςγ&νεται καD μQ τC σημ2δια �π" ;fα ]δf στ#ν γ'. $AλλC μπ�ρε9 νC�<ε&λωνται καD σQ �λλ�ιRσεις καD μετα^�λQς τ�0 �>ρ�ς. KαD �8δ�� αWτQς ]Jηγ�σεις δQν �ντι^α&ν�υν στC <αιν?μενα. Π?τε =μως�<ε&λ�νται σQ τ�0τ� τ" αrτι� καD π?τε στ" aλλ�, αWτ" δQν ε[ναιε_κ�λ� νC τ" διαπιστRσωμε.

99. «TC σ�ννε<α μπ�ρ�0ν νC σ3ηματ&;ωνται καD νC συγκεν-

9λλ� κα� κατ� 9να�<ρησιν. τ�.τ� δ� κα� Δι�γ�νης = �Eπικ��ρει�ς

'ν τE! α� τ4ν �Eπιλ�κτων.»ZEτι τε τ�2ις περι�δ�υ, καθ�περ @νια κα� παρ� hμ�ν

τ4ν τυ��ντων γ0νεται, λαμ>αν�σθω" κα� h θε0α $�σις πρ8ςτα.τα μηδαμE! πρ�σαγ�σθω, 9λλ� 9λειτ��ργητ�ς διατηρε0-σθω κα� 'ν τE! π�σEη μακαρι�τητι" 1ς ε; τ�.τ� μW πρα�θU-σεται, Oπασα h περ� τ4ν μετε<ρων α;τι�λ�γ0α ματα0α@σται, καθ�περ τισ�ν +δη 'γ�νετ� �? δυνατ�. τρ�π�υ'$αψαμ�ν�ις, ε;ς δ� τ8 μ�ται�ν 'κπεσ�.σι τF4 καθ� Lνατρ�π�ν μ�ν�ν �\εσθαι γ0νεσθαι τ�Gς δ� Dλλ�υς π�νταςτ�Gς κατ� τ8 'νδε��μεν�ν 'κ>�λλειν ε\ς τε τ8 9διαν�ητ�ν$ερ�μ�ν�υς κα� τ� $αιν�μενα | δε� σημε�α 9π�δ��εσθαιμW δυναμ�ν�υς συνθεωρε�ν.

»MUκη νυκτ4ν κα� hμερ4ν παραλλ�ττ�ντα κα� παρ�τ8 τα�ε0ας hλ0�υ κινUσεις γ0νεσθαι κα� π�λιν >ραδε0αςQπ�ρ γ!ς, παρ� τ8 μUκη τ�πων παραλλ�ττ�ντα κα�τ�π�υς τιν�ς περαι�.ν τ��ι�ν K >ραδ�τερ�ν, 1ς κα� παρ�hμ�ν τινα θεωρε�ται, �bς συμ$<νως δε� λ�γειν 'π� τ4ν μετε-<ρων. �� δ� τ8 �ν λαμ>�ν�ντες τ��ς τε $αιν�μ�ν�ις μ���-νται κα� τ�. E� δυνατ8ν 9νθρ<πFω θεωρ!σαι διαπεπτ<κα-σιν.

»�Eπισημασ0αι δ�νανται γ0νεσθαι κα� κατ� συγκυρU-σεις καιρ4ν, καθ�περ 'ν τ��ς 'μ$αν�σι παρ� hμ�ν )F<�ις,κα� παρ� cτερ�ι<σεις 9�ρ�ς κα� μετα>�λ�ς. 9μ$�τερα γ�ρτα.τα �? μ��εται τ��ς $αιν�μ�ν�ις" 'π� δ� π�0�ις παρ�τ�.τ� K τ�.τ� τ8 α\τι�ν γ0νεται �?κ @στι συνιδε�ν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 164 – – 165 –

97

98

Page 85: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

τρRνωνται εrτε �π" συμπ�κνωσι τ�0 �>ρ�ς μQ τ#ν π&εσι τfν�ν>μων, εrτε �π" τDς περιπλ�κQς �τ?μων π�V ε[ναι κατ2λληλα μQτ#ν περιπλ�κ� τ�υς νC τ" κ2ν�υν αWτ" εrτε �π" τ#ν συγκ>ν-τρωσι τfν �τμfν π�V �νε^α&ν�υν �π" τ#ν στεριC καD �π" τCνερ2. $Eπ&σης ε[ναι δυνατ"ν νC σ3ηματ&;ωνται μQ π�λλ�Vςaλλ�υς τρ?π�υς. MQ τ#ν π&εσι �ναμεταJ� τ�υς μπ�ρε9 νC γ&νgη^ρ�3�. Π�V μπ�ρε9 �κ?μα νC ]Jηγηθg' �π" τ#ν Xγρασ&α π�Vπρ�>ρ3εται μ>σ�ω τ�0 �>ρ�ς �π" καταλλ�λ�υς τ?π�υς, καD γ&νε-ται ^ιαι?τερη =ταν �<ε&λεται σQ `ρισμ>να �θρ�&σματα κατ2λ-ληλα γιC τ>τ�ιες ]κπ>μψεις.

100. »O8 ^ρ�ντQς γ&ν�νται εrτε ]πειδ# κυλ2ει �>ρας (πνε0μα)μ>σα στC κ�ιλRματα τfν συνν><ων, =πως αWτ" γ&νεται στC δικ2μας τC Sντερα, εrτε �π" τ"ν κρ?τ� π�V κ2νει | <ωτιC =ταν �λλ2-;�ντας γ&νεται �>ρας, εrτε δι?τι τC σ�ννε<α διασπfνται καD3ωρ&;�υν �π?τ�μα εrτε μQ τ#ν τρι^# τfν συνν><ων π�V ]π2γω-σαν κι$ Sγιναν κρ�σταλλα.

101. »Kι$ �8 �στραπQς ]π&σης γ&ν�νται κατC π�λλ�Vς τρ?π�υς.TC σ�ννε<α μQ τ#ν τρι^# καD τ#ν σ�γκρ�υσι �ναμεταJ� τ�υς�<�ν�υν νC Jεγλιστρ�σgη τ" παραγωγικ" τ'ς <ωτιuς στ�ι3ε9�, κι$�π$ αWτ" Jεπηδ2ει | �στραπ�. O8 aνεμ�ι τιν2;�υν �π" τC σ�ν-νε<α τC τ>τ�ια σRματα, κι$ αWτC παρ2γ�υν τ#ν λ2μψι. TC σ�ν-νε<α συμπι>;�νται δυνατC εrτε τ" pνα μQ τ" aλλ� εrτε �π" τ�Vς�ν>μ�υς. TC σ�ννε<α περισυλλ>γ�υν καD κρατ�0ν κλεισμ>ν�μ>σα τ�υς τ" <fς π�V δια3>�υν τC aστρα� εrτε �π" δι2θλασι –διC τfν νε<fν – τ�0 πι" λεπτ�0 <ωτ"ς εrτε �π" τ#ν σ�μ<λεJιτfν νε<fν λ?γ�ω τ�0 πυρ"ς καD τ'ς δημι�υργ&ας τfν ^ρ�ντfνκατC τ#ν κ&νησ& τ�υ (τ�0 <ωτ?ς)� καD κατC τ#ν θ>ρμανσι τ�0�>ρ�ς π�V γ&νεται λ?γ�ω τ'ς συντ�νισμ>νης κιν�σεως καD τ'ςσ<�δρ'ς περιδιν�σεως.

102. »MετC δQ τDς διαλ�σεις τfν νε<fν �π" τ�Vς �ν>μ�υς καDτ#ν πτfσι τfν �τ?μων π�V �π�τελ�0ν τ" π0ρ συντελε9ται |]μ<2νισις τ'ς �στραπ'ς. KαD μQ π�λλ�Vς aλλ�υς τρ?π�υςεWκ?λως ε[ναι δυνατ"ν νC παρατηρηθ�0ν τC <αιν?μενα καD νC

»N�$η δ�ναται γ0νεσθαι κα� συν0στασθαι κα� παρ� πιλU-σεις 9�ρ�ς πνευμ�των συν<σει, κα� παρ� περιπλ�κ�ς 9λλη-λ���ων 9τ�μων κα� 'πιτηδε0ων ε;ς τ8 τ�.τ� τελ�σαι κα� κατ�oευμ�των συλλ�γWν 9π� τε γ!ς κα� Qδ�των" κα� κατ� Dλλ�υςδ� τρ�π�υς πλε0�υς α� τ4ν τ�ι��των συστ�σεις �?κ9δυνατ�.σι συντελε�σθαι. +δη δ� 9π� α?τ4ν E� μ�ν θλι>�μ�νων,E� δ� μετα>αλλ�ντων kδατα δ�ναται συντελε�σθαι, @τι τεoευμ�των κατ� 9π�$�ρ�ν 9π8 'πιτηδε0ων τ�πων κα� δι�9�ρ�ς κιν�υμ�νων, >ιαι�τ�ρας 'παρδε�σεως γιν�μ�νης 9π�τινων 9θρ�ισμ�των 'πιτηδε0ων ε;ς τ�ς τ�ια�τας 'πιπ�μψεις.

»Bρ�ντ�ς 'νδ��εται γ0νεσθαι κα� κατ� πνε�ματ�ς 'ντ��ς κ�ιλ<μασι τ4ν νε$4ν 9νε0λησιν, καθ�περ 'ν τ��ςhμετ�ρ�ις 9γγε0�ις, κα� παρ� πυρ8ς πεπνευματωμ�ν�υ>�μ>�ν 'ν α?τ��ς, κα� κατ� oU2εις δ� νε$4ν κα� διαστ�-σεις, κα� κατ� παρατρ0ψεις νε$4ν κα� κατ�2εις π!2ινε;λη$�των κρυσταλλ�ειδ!. κα� τ8 7λ�ν κα� τ�.τ� τ8 μ�ρ�ςπλε�να�4ς γ0νεσθαι λ�γειν 'κκαλε�ται τ� $αιν�μενα.

»Kα� 9στραπα� δ� 1σα�τως γ0ν�νται κατ� πλε0�υς τρ�-π�υς" κα� γ�ρ κατ� παρ�τριψιν κα� σ�γκρ�υσιν νε$4ν =πυρ8ς 9π�τελεστικ8ς σ�ηματισμ8ς '2�λισθα0νων 9στραπWνγενν5J" κα� κατ� 'κριπισμ8ν 'κ τ4ν νε$4ν Qπ8 πνευμ�τωντ4ν τ�ι��των σωμ�των | τWν λαμπηδ�να τα�την παρα-σκευ�)ει, κα� κατ� 'κπιασμ�ν, θλ0ψεως τ4ν νε$4ν γιν�μ�-νης, ε\θ� Qπ� 9λλUλων ε\θ� Qπ8 πνευμ�των" κα� κατ� 'μπερ0λη-ψιν δ� τ�. 9π8 τ4ν Dστρων κατεσπαρμ�ν�υ $ωτ�ς, ε3τασυνελαυν�μ�ν�υ Qπ8 τ!ς κινUσεως νε$4ν τε κα� πνευμ�τωνκα� διεκπ0πτ�ντ�ς δι� τ4ν νε$4ν" K κατ� διUθησιν <δι�> τ4ννε$4ν τ�. λεπτ�μερεστ�τ�υ $ωτ�ς, K 9π8 τ�. πυρ8ς ν�$η συνε-$λ��θαι κα� τ�ς >ρ�ντ�ς 9π�τελε�σθαι κα� κατ� τWν τ��τ�υκ0νησιν" κα� κατ� τWν τ�. πνε�ματ�ς 'κπ�ρωσιν τWν γιν�μ�-νην δι� τε συντ�ν0αν $�ρJς κα� δι� σ$�δρ�ν κατε0λησιν"κα� κατ� oU2εις δ� νε$4ν Qπ8 πνευμ�των @κπτωσ0ν τεπυρ8ς 9π�τελεστικ4ν 9τ�μων κα� τ8 τ!ς 9στραπ!ς $�ντα-σμα 9π�τελ�υσ4ν. κα� κατ� Dλλ�υς δ�

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 166 – – 167 –

99

100

101

102

Page 86: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

]Jετασθ�0ν τC =μ�ια μQ αWτ2.»$Iδ�V δQ καD 7 λ?γ�ς π�V ^λ>π�με πρfτα τ#ν �στραπ# σQ

pνα τ>τ�ι� σ3ηματισμ" νε<fν κι$ bστερα �κ�0με τ"ν κρ?τ�. �O�>ρας, π><τ�ντας ]π2νω στ" σ�ννε<�, Jετιν2;ει τ" στ�ι3ε9� π�V^γ2;ει τ#ν �στραπ�, κι$ bστερα στρι<�γυρ&;�ντας μ>σα στ" σ�ν-νε<� ^γ2;ει τ#ν ^ρ�ντ�. MC κι$ sν | �στραπ# κι$ | ^ρ�ντ# συν>-^αιναν τ#ν rδια στιγμ�, | �στραπ# 3ρει2;εται λιγRτερ� 3ρ?ν�γιC νC <θ2σgη σ$ ]μuς, =πως τ" παρατηρ�0με στ#ν γ', =ταν σQκ2π�ια �π?στασι κτυπι�0νται δ�� σRματα. Bλ>π�με πρfτα τ"κτ�πημα κι$ bστερα �κ�0με τ"ν κρ?τ�.

103. »�O κεραυν"ς μπ�ρε9 νC πρ�>ρ3εται καD �π" συγκ>ν-τρωσι π�λλfν �ν>μων καD �π" Zσ3υρ" στρι<�γ�ρισμα καD ]κπ�-ρωσι �λλC καD �π" μερικ# ρ'Jι τ�0 συν?λ�υ καD �π" πτfσι�κ?μα ^ιαι?τερη αWτ�0 τ�0 πυρ"ς στC κ2τω μ>ρη. �H ]ν λ?γ�ωρ'Jις γ&νεται �π" τ#ν μεγ2λη πυκν?τητα τfν τ?πων =π�υ παρ2-γεται ]J αZτ&ας τ'ς συμπι>σεως νε<fν, και μ$ αWτ# τ#ν ρ'Jι τ"π0ρ, π�V περιε93ε, δια<ε�γει.

»AWτ" μπ�ρε9 νC πρ�>ρ3εται, =πως καD | ^ρ�ντ�, �π" τ" π0ρ,τ" 7π�9�, �<�0 συγκεντρRθηκε π�λV καD συμπυκνRθηκε,διασπu τ" σ�ννε<� ]πειδ# δQν μπ�ρε9 πιC νC πρ�3ωρ�σgη λ?γ�ωτ'ς συσσωρε�σεως τ�0 ν><�υς π2νω σ$ pνα ψηλ" ^�υν?, =π�υσυν�θως π><τ�υν �8 κεραυν�&. KαD κατ$ aλλ�υς π�λλ�Vς τρ?-π�υς ]νδ>3εται νC γ&νωνται �8 κεραυν�&. $Aπ�κλεισμ"ς τ�0μ�θ�υ ε[ναι 7 μ?ν�ς �ναγκα9�ς =ρ�ς. KαD θ’ �π�κλεισθg', =τανκανεDς �κ�λ�υθg' τC γεγ�ν?τα καD ^2σει αWτfν nρμηνε�ει τCσκ�τειν2.

πλε0�υς τρ�π�υς o5αδ0ως @σται καθ�ρJν '��μεν�ν 9ε� τ4ν$αιν�μ�νων κα� τ8 τ��τ�ις 7μ�ι�ν δυν�μεν�ν συνθεωρε�ν.πρ�τερε� δ� 9στραπW >ρ�ντ!ς 'ν τ�ι55Jδ� τινι περιστ�σεινε$4ν κα� δι� τ8 Oμα τF4 τ8 πνε.μα 'μπ0πτειν '2ωθε�σθαιτ8ν 9στραπ!ς 9π�τελεστικ8ν σ�ηματισμ�ν, kστερ�ν δ� τ8πνε.μα 9νειλ��μεν�ν τ8ν >�μ>�ν 9π�τελε�ν τ�.τ�ν" κα�κατ� @μπτωσιν δ� 9μ$�τ�ρων Oμα, τF4 τ��ει συντ�νωτ�ρFωκε�ρ!σθαι πρ8ς hμJς τWν 9στραπUν, Qστερε�ν δ� τWν >ρ�-ντUν, καθ�περ 'π� 'ν0ων '2 9π�στUματ�ς θεωρ�υμ�νωνκα� πληγ�ς τινας π�ι�υμ�νων.

»Kεραυν�Gς 'νδ��εται γ0νεσθαι κα� κατ� πλε0�ναςπνευμ�των συλλ�γ�ς κα� κατε0λησιν ;σ�υρ�ν τε 'κπ�ρω-σιν" κα� κατ�ρρη2ιν μ�ρ�υς κα� @κπτωσιν ;σ�υρ�τ�ρανα?τ�. 'π� τ�Gς κ�τω τ�π�υς, τ!ς oU2εως γιν�μ�νης δι� τ8τ�Gς c2!ς τ�π�υς πυκν�τ�ρ�υς ε3ναι δι� π0λησιν νε$4ν"κα� κατ� α?τWν δ� τWν τ�. πυρ8ς @κπτωσιν 9νειλ�υμ�ν�υ,καθ� κα� >ρ�ντWν 'νδ��εται γ0νεσθαι, πλε0�ν�ς γεν�μ�ν�υκα� πνευματωθ�ντ�ς ;σ�υρ�τερ�ν κα� oU2αντ�ς τ8 ν�$�ςδι� τ8 μW δ�νασθαι Qπ��ωρε�ν ε;ς τ� c2!ς, τF4 π0λησινγ0νεσθαι τ8 μ�ν π�λG πρ8ς aρ�ς τι Qψηλ�ν, 'ν Fv μ�λιστακεραυν�� π0πτ�υσιν 9ε� πρ8ς Dλληλα. κα� κατ� Dλλ�υς δ�τρ�π�υς πλε0�νας 'νδ��εται κεραυν�Gς 9π�τελε�σθαι"μ�ν�ν = μ.θ�ς 9π�στω" 9π�σται δ� '�ν τις καλ4ς τ��ς $αι-ν�μ�ν�ις 9κ�λ�υθ4ν περ� τ4ν 9$αν4ν σημει4ται.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 168 – – 169 –

103

Page 87: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

104. »Φλ�γισμ>ν�ι �νεμ�στρ?^ιλ�ι50 ]νδ>3εται νC γ&νωνταιεrτε =ταν pνα σ�ννε<� κατε^α&νgη πρ"ς τC κ2τω Xπ" τ#ν μ�ρ<#στ�λ�υ Xπ" τ#ν �θησι Zσ3υρ�τ2τ�υ �ν>μ�υ, π�V ]πD πλ>�ν μQτ#ν ]Jωτερικ� τ�υ ]πεν>ργεια τ�0 δ&δει μ&α σ<�δρ?τητα κιν�-σεως, εrτε �π" pνα aνεμ� π�V τ" περι^2λλει κυκλικfς, εrτε �π"τ#ν S<�δ� πρ"ς αWτ" nν"ς �ν>μ�υ π�V δQν μπ�ρε9 νC περ2σgηλ?γ�ω τ'ς μεγ2λης συμπυκνRσεως τ�0 π>ριJ �>ρ�ς. cOταν 7 <λ�-γισμ>ν�ς �νεμ�στρ?^ιλ�ς κατε^α&νgη στ#ν στερι2,δημι�υργ�0νται στρ?^ιλ�ι, =ταν δQ κατε^α&νgη στ#ν θ2λασσαδημι�υργ�0νται σ&<�υνες.

105. »Σεισμ�D γ&ν�νται �π" aνεμ� αZ3μαλωτισμ>ν� μ>σα στ#νγ', π�V γλιστρfντας π2νω �π" τ�Vς μικρ�Vς dγκ�υς της τ�Vς^2;ει σQ �δι2κ�πη κ&νησι, πρ�καλfντας τ�Vς κλ�νισμ�Vς της. �Oaνεμ�ς αWτ"ς � εZσ>ρ3εται �π$ SJω � γεννuται �π" στρfμα τ'ςγ'ς π�V γκρεμ&;�νται μ>σα σQ Xπ?γεια σπ�λαια καD μετα^2λ-λ�υν σQ aνεμ� τ"ν πιεσμ>ν� �>ρα. Mπ�ρ�0ν �κ?μη νC γ&ν�υν�π" τ#ν κ&νησι π�V γεννuται =ταν π><τ�υν 7λ?κληρ�ι dγκ�ι καDτιν2;�νται π&σω, π><τ�ντας π2νω σQ πυκν?τερα καD σκληρ?-τερα στρRματα.

106. »O8 aνεμ�ι δημι�υργ�0νται �π" καιρ�0 εZς καιρ"ν =τανκ2π�ιες ]JωτερικQς bλες συνε3fς καD ^αθμηδ"ν περν�0ν μ>σα�π" τ"ν �>ρα. $Eπ&σης μπ�ρ�0ν νC πρ�καλ�0νται καD �π"μεγ2λη συγκ>ντρωσι bδατ�ς. O8 δQ λ�ιπ�D aνεμ�ι πρ�καλ�0νταιsν λ&γ�ι ]J αWτfν π>σ�υν σQ π�λλC κ�ιλRματα καD μQ τ"ν τρ?π�αWτ" π�λλαπλασιασθ�0ν.

107. «T" 3αλ2;ι δημι�υργε9ται �π" σταθερ# π'Jι καD πλ�ρημετατρ�π# καD �π" τ"ν ]πακ�λ�υθ�0ντα 3ωρισμ" τfν σταγ?-νων `ρισμ>νων �ερ&ων μ�ρ&ων. $Eπ&σης γ&νεται καD �π" μ>τρια

»Πρηστ!ρας 'νδ��εται γ0νεσθαι κα� κατ� κ�θεσινν�$�υς ε;ς τ�Gς κ�τω τ�π�υς στυλ�ειδ4ς Qπ8 πνε�ματ�ς9θρ��υ �σθ�ντ�ς κα� δι� τ�. πνε�ματ�ς π�λλ�. $ερ�μ�-ν�υ, Oμα κα� τ8 ν�$�ς ε;ς τ8 πλ�γι�ν �θ�.ντ�ς τ�. 'κτ8ςπνε�ματ�ς" κα� κατ� περ0στασιν δ� πνε�ματ�ς ε;ς κ�κλ�ν,9�ρ�ς τιν8ς 'πισυνωθ�υμ�ν�υ Dνωθεν" κα� o�σεως π�λλ!ςπνευμ�των γεν�μ�νης κα� �? δυναμ�νης ε;ς τ� πλ�γιαδιαρρυ!ναι δι� τWν π�ρι2 τ�. 9�ρ�ς π0λησιν. κα� Lως μ�νγ!ς τ�. πρηστ!ρ�ς καθιεμ�ν�υ στρ�>ιλ�ι γ0ν�νται, 1ς ^νκα� h 9π�γ�ννησις κατ� τWν κ0νησιν τ�. πνε�ματ�ς γ0νη-ται" Lως δ� θαλ�ττης δ�ν�ι 9π�τελ�.νται.

»Σεισμ�Gς 'νδ��εται γ0νεσθαι κα� κατ� πνε�ματ�ς 'ν τE!γE! 9π�ληψιν κα� παρ� μικρ�Gς aγκ�υς α?τ!ς παρ�θεσινκα� συνε�! κ0νησιν, � τWν κρ�δανσιν τE! γE! παρασκευ�)ει.κα� τ8 πνε.μα τ�.τ� K @2ωθεν 'μπεριλαμ>�νει <K> 'κ τ�.π0πτειν ε\σω 'δ�$η ε;ς 9ντρ�ειδε�ς τ�π�υς τ!ς γ!ς 'κπνευ-ματ�.ντα τ8ν 'πειλημμ�ν�ν 9�ρα. <κα� κατ� α?τWν δ� τWνδι�δ�σιν τ!ς κινUσεως 'κ τ4ν πτ<σεων 'δα$4ν π�λλ4νκα� π�λιν 9νταπ�δ�σιν, 7ταν πυκν<μασι σ$�δρ�τ�ρ�ις τ!ςγ!ς 9παντUσEη, 'νδ��εται σεισμ�Gς 9π�τελε�σθαι. κα� κατ�Dλλ�υς δ� πλε0�υς τρ�π�υς τ�ς κινUσεις τα�τας τ!ς γ!ςγ0νεσθαι.

»T� δ� πνε�ματα συμ>α0νει γ0νεσθαι κατ� �ρ�ν�ν9λλ�$υλ0ας τιν8ς 9ε� κα� κατ� μικρ8ν παρεισδυ�μ�νης,κα� καθ� kδατ�ς 9$θ�ν�υ συλλ�γUν" τ� δ� λ�ιπ� πνε�-ματα γ0νεται κα� ]λ0γων πεσ�ντων ε;ς τ� π�λλ� κ�ιλ<-ματα, διαδ�σεως τ��των γιν�μ�νης.

»X�λα)α συντελε�ται κα� κατ� π!2ιν ;σ�υρ�τ�ραν,π�ντ�θεν δ� πνευματωδ4ν περ0στασ0ν τινων κα� καταμ�ρι-σιν" κα� <κατ�> π!2ιν μετριωτ�ραν Qδατ�ειδ4ν τινων,

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 170 – – 171 –

104

105

106

107

50. Πρηστ'ρες, ]J �� καD ]μπρησμ?ς, �π" τ" πρ�θω, π�ιητικ"ς τ�π�ς τ�0π&μπρημι.

Page 88: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

π'Jι `ρισμ>νων Xδατ&νων μ�ρ&ων καD �π" τ#ν γειτν&ασι `ρισμ>-νων �ερ&ων μ�ρ&ων τC 7π�9α ταυτ�3ρ?νως τC διασπ�0ν tστεαWτC νC παγRν�υν καD στC καθ$ pκαστ�ν μ>ρη τ�υς καD στ"σ�ν�λ� τ'ς μ2;ας τ�υς. cOσ� γιC τ" στρ�γγυλ" σ3'μα τ�υς, δQν�π�κλε&εται αWτ" νC �<ε&λεται στ" =τι λειRν�υν �π" =λες τDςμεριQς τC aκρα τ�υς καD στ" =τι 7μαλfς περι^2λλ�νται �π" =λεςτDς πλευρQς =ταν παγRν�υν �π" μερικC Xδ2τινα � �>ρια μ?ρια.

108. »Xι?νι μπ�ρε9 νC σ3ηματισθg' �π" λεπτ# ^ρ�3# π�V ]κ3>-εται �π" τC ν><η δι?τι �8 π?ρ�ι ε[ναι συμμετρικ�D καD λ?γ�ωσυνε3�0ς καD σ<�δρuς πι>σεως �ν>μων ]π2νω σQ κατ2λληλασ�ννε<α. Mετ2, | ^ρ�3# αWτ# παγRνει κατC τ#ν π�ρε&α τηςλ?γ�ω κ2π�ι�υ Zσ3υρ�0 ρε�ματ�ς ψυ3ρ�0 �>ρα στDς κ2τω �π" τCν><η περι�3>ς. $Aκ?μα μπ�ρε9 νC π>σgη 3ι?νι �π" π'Jι σQ σ�ν-νε<α μQ 7μ�ι?μ�ρ<η �ραι?τητα, μ>σ�ω νε<fν Xδατ�ειδfν. cEνατ>τ�ι� ε[δ�ς συμπι>σεως δημι�υργε9 3αλ2;ι, αWτ" δ>, `ς ]πD τ"πλε9στ�ν, γ&νεται τ#ν aν�ιJι. $AλλC καD =ταν παγωμ>να σ�ννε<ατρ&^�νται τ" pνα μQ τ" aλλ�, μπ�ρε9 αWτ# | συσσRρευσις 3ι�νι�0νC συντελ'ται. KαD κατ$ aλλ�υς δQ τρ?π�υς ]νδ>3εται νC δημι-�υργ'ται 3ι?νι.

109. »Δρ?σ�ς (δρ�σιC) δημι�υργε9ται �π" τ#ν συγκ>ντρωσιμεταJ� τ�υς μ�ρ&ων τ�0 Zδ&�υ εrδ�υς �π" τ"ν �>ρα, τC 7π�9ασυντελ�0ν στ#ν δημι�υργ&α αWτ'ς τ'ς Xγρασ&ας. $AλλC ]π&σηςσ3ηματ&;εται δρ?σ�ς δι?τι XψRν�νται μ?ρια �π" ν�τερ�Vςτ?π�υς � �π" τ?π�υς π�V περι>3�υν bδατα, =π�υ σQ μεγ2λ�^αθμ" δρ?σ�ς δημι�υργε9ται καD μετ2, �<�0 συγκεντρωθ�0νστ" rδι� σημε9� καD δημι�υργ�σ�υν Xγρασ&α, Jαναπ><τ�υνστ�Vς κ2τω τ?π�υς, =πως �κρι^fς συ3νC παρατηρ�0με νC γ&νε-ται σQ <αιν?μενα στ#ν γ'. KαD | π23νη δQν γ&νεται δια<�ρετικC�π" τ#ν δρ?σ�, �λλC �<ε&λεται στ#ν π'Jι κ2π�ιων μ�ρ&ων της�π" ψυ3ρ" �>ρα.

<κα�> =μ�. o!2ιν, Oμα τUν τε σ�νωσιν α?τ4ν π�ι�υμ�νηνκα� τWν δι�ρρη2ιν πρ8ς τ8 κατ� μ�ρη συν0στασθαι πηγν�-μενα κα� κατ� 9θρ��τητα. h δ� περι$�ρεια �?κ 9δυν�τωςμ�ν @�ει γ0νεσθαι π�ντ�θεν τ4ν Dκρων 9π�τηκ�μ�νων κα�'ν τE! συστ�σει π�ντ�θεν, 1ς λ�γεται, κατ� μ�ρη =μαλ4ςπεριισταμ�νων ε\τε Qδατ�ειδ4ν τινων ε\τε πνευματωδ4ν.

»Xι�να δ� 'νδ��εται συντελε�σθαι κα� kδατ�ς λεπτ�.'κ�ε�μ�ν�υ 'κ τ4ν νε$4ν δι� π�ρων συμμετρ0ας κα� θλ0-ψεις 'πιτηδε0ων νε$4ν 9ε� Qπ8 πνε�ματ�ς σ$�δρ�ς, ε3τατ��τ�υ π!2ιν 'ν τE! $�ρ5J λαμ>�ν�ντ�ς δι� τινα ;σ�υρ�ν 'ντ��ς κατωτ�ρω τ�π�ις τ4ν νε$4ν ψυ�ρασ0ας περ0στασιν.κα� κατ� π!2ιν δ� 'ν τ��ς ν�$εσιν =μαλ! 9ραι�τητα @��υσιτ�ια�τη πρ�εσις 'κ τ4ν νε$4ν γ0ν�ιτ� ^ν πρ8ς Dλληλαθλι>�μ�νων <τ4ν> Qδατ�ειδ4ν κα� συμπαρακειμ�νων" |���νε� σ�νωσιν π�ι��μενα ��λα)αν 9π�τελε�, � μ�λισταγ0νεται 'ν τF4 @αρι. κα� κατ� τρ�ψιν δ� νε$4ν π!2ινε;λη$�των 9π�παλσιν ^ν λαμ>�ν�ι τ8 τ!ς �ι�ν�ς τ�.τ�Dθρ�ισμα. κα� κατ� Dλλ�υς δ� τρ�π�υς 'νδ��εται �ι�νασυντελε�σθαι.

»Δρ�σ�ς συντελε�ται κα� κατ� σ�ν�δ�ν πρ8ς Dλληλα 'κτ�. 9�ρ�ς τ4ν τ�ι��των, | τ!ς τ�ια�της Qγρασ0ας 9π�τελε-στικ� γ0νεται" κα� κατ� 9να$�ρ�ν δ� K 9π8 ν�τερ4ν τ�πωνK kδατα κεκτημ�νων, 'ν �s�ις τ�π�ις μ�λιστα δρ�σ�ςσυντελε�ται, ε3τα σ�ν�δ�ν τ��των ε;ς τ8 α?τ8 λα>�ντων κα�9π�τ�λεσιν Qγρασ0ας κα� π�λιν $�ρ�ν 'π� τ�Gς κ�τωτ�π�υς, καθ�περ =μ�0ως κα� παρ� hμ�ν 'π� πλει�νωντ�ια.τ� τινα <συντελ��μενα θεωρε�ται. κα� π��νη δ� �?δια$ερ�ντως> συντελε�ται τ4ν δρ�σων, τ�ι��των τιν4νπ!20ν τινα π�ι�ν λα>�ντων δι� περ0στασ0ν τινα 9�ρ�ςψυ�ρ�..

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 172 – – 173 –

108

109

Page 89: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

«�O π2γ�ς (κρ�σταλλ�ς) δημι�υργε9ται μQ τ#ν ]κδ&ωJι �π" τ"νερ" τfν στρ�γγυλfν μ�ρ&ων π�V Xπ2ρ3�υν σQ αWτ" καD μQ τ#νσυμπ&εσι τfν σκαληνfν καD �Jυγων&ων �τ?μων π�V Xπ2ρ3�υνστ" νερ?. $Aκ?μη μQ τ#ν ]πα�Jησι τfν τ�ι��των �τ?μων �π$ SJωτC 7π�9α συνεν��μενα ]πι<>ρ�υν π'Jι τ�0 νερ�0, �<�0 ]κδιω-3θg' 8καν"ς �ριθμ"ς στρ�γγυλfν �τ?μων.

110. »OWρ2νι� τ?J� ([ρις) δημι�υργε9ται =ταν 7 �λι�ς ρ&πτgητ" <fς τ�υ ]π2νω στ"ν �>ρα τ"ν <�ρτωμ>ν� �π" νερ?, � �π"μιC Zδι?τυπη �ν2μιJι τ�0 �>ρα μQ τ" <fς π�V γεννu τDς Zδι?τητεςαWτfν τfν 3ρωμ2των, � =λων μα;D � τ�0 καθεν"ς 3ωριστ2.

AWτ" π2λι, μQ τ#ν λ2μψι π�V σκ�ρπ2ει στ"ν π>ριJ �>ρα, δ&δειτ#ν 3αρακτηριστικ# �π?3ρωσι π�V συνηθ&;�με νC ^λ>πωμε. �Hκυκλικ� τ�υ παρ2στασις ]Jηγε9ται δι?τι | �π?στασις τfν δια<?-ρων μερfν τ�υ γιC τ" μ2τι μας ε[ναι π2ντα | rδια.

111. »Στε<2νι γ�ρω �π" τ#ν σελ�νη δημι�υργε9ται =ταν 7�>ρας �π" =λα τC μ>ρη ]πεκτε&νεται πρ"ς τ#ν σελ�νη, � δι?τιαWτ"ς �ναστ>λλει 7μ�ι?μ�ρ<α τC ρε�ματα �π" τ#ν σελ�νη tστεν’ �π�τυπRνεται pνας κ�κλ�ς στ#ν νε<�ειδ' μu;α π�V δQν 3ωρ&-;εται �π$ αWτ�. �H �κ?μα γ&νεται δι?τι 7 �>ρας �ναστ>λλει τ"ν�>ρα π�V aμεσα τ#ν περι^2λλει συμμετρικC �π" =λες τDς πλευ-ρ>ς, καD Sτσι σ3ηματ&;εται pνας πυκν"ς δακτ�λι�ς.Δημι�υργε9ται δQ αWτ" (τ" στε<2νι) μ?ν�ν μερικfς δι?τι =τανpνα ^&αι� ρε0μα �π$ SJω κιν'ται πρ"ς τ#ν σελ�νη � δι?τι | θερ-μ�κρασ&α π�V Xπερ&σ3υσε σQ `ρισμ>νες δια^2σεις καταλλ�λ�υςνC ]πιτελ�0ν τ�0τ�.

»Kρ�σταλλ�ς συντελε�ται κα� κατ� @κθλιψιν μ�ν τ�.περι$ερ�.ς σ�ηματισμ�. 'κ τ�. kδατ�ς, σ�νωσιν δ� τ4νσκαλην4ν κα� ]2υγων0ων τ4ν 'ν τF4 kδατι Qπαρ��ντων"κα� κατ� <τWν> @2ωθεν δ� τ4ν τ�ι��των πρ�σκρισιν, |συνελασθ�ντα π!2ιν τF4 kδατι παρεσκε�ασε, π�σ� τ4νπερι$ερ4ν 'κθλ0ψαντα.

»dIρις γ0νεται κατ� πρ�σλαμψιν τ�. hλ0�υ πρ8ς 9�ραQδατ�ειδ!" K κατ� σ�μ$υσιν ;δ0αν τ�. τε $ωτ8ς κα� τ�.9�ρ�ς, � τ� τ4ν �ρωμ�των τ��των ;δι<ματα π�ιUσει ε\τεπ�ντα ε\τε μ�ν�ειδ4ς" 9$� �_ π�λιν 9π�λ�μπ�ντ�ς τ�=μ�ρ�.ντα τ�. 9�ρ�ς �ρ4σιν τα�την λUψεται �sανθεωρ�.μεν, κατ� πρ�σλαμψιν πρ8ς τ� μ�ρη. τ8 δ� τ!ςπερι$ερε0ας τ�.τ� $�ντασμα γ0νεται δι� τ8 δι�στημαπ�ντ�θεν \σ�ν Qπ8 τ!ς aψεως θεωρε�σθαι, K σ�νωσιν τ�ι-α�την λαμ>αν�υσ4ν τ4ν 'ν τF4 9�ρι <9> τ�μων K 'ν τ��ςν�$εσιν 9π8 τ�. α?τ�. 9�ρ�ς [πρ�σ$ερ�μ�ν�υ πρ8ς τWνσελUνην] 9π�$ερ�μ�νων [9τ�μων] περι$�ρει�ν τινακαθ0εσθαι τWν σ�γκρισιν τα�την.

»xAλως περ� τWν σελUνην γ0νεται κα� [κατ�] π�ντ�θεν9�ρ�ς πρ�σ$ερ�μ�ν�υ πρ8ς τWν σελUνην K τ� 9π� α?τ!ςoε�ματα 9π�$ερ�μενα =μαλ4ς 9ναστ�λλ�ντ�ς 'π�τ�σ�.τ�ν '$� 7σ�ν κ�κλFω περιστ!σαι τ8 νε$�ειδ�ς τ�.τ�κα� μW τ8 παρ�παν διακρ�ναι, K κα� τ8ν π�ρι2 9�ρα α?τ!ς9ναστ�λλ�ντ�ς συμμ�τρως π�ντ�θεν ε;ς τ8 περι$ερ�ς τ8περ� α?τWν κα� πα�υμερ�ς περιστ!σαι. � γ0νεται κατ� μ�ρητιν� +τ�ι @2ωθεν >ιασαμ�ν�υ τιν8ς oε�ματ�ς K τ!ς θερμα-σ0ας 'πιτηδε0ων π�ρων 'πιλαμ>αν�μ�νης ε;ς τ8 τ�.τ�9περγ�σασθαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 174 – – 175 –

110

111

Page 90: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»K�μ'τες δημι�υργ�0νται εrτε �π" <ωτιQς π�V �π" καιρ�0εZς καιρ"ν �ν2^�υν σQ κ2π�ιες περι�3Qς τ�0 �Wραν�0, εrτε]πειδ# 7 �Wραν"ς σQ `ρισμ>νες στιγμQς κ2νει κ2π�ια κ&νησι]π2νω �π" τC κε<2λια μας π�V �<�νει νC <αν�0ν αWτC τCaστρα. �H ]Jα<2νισ&ς τ�υς �<ε&λεται στ�Vς �ντ&θετ�υς �π" τ�Vς�νωτ>ρω λ?γ�υς.

112. »MερικC aστρα μπ�ρ�0ν καD ]κτελ�0ν τ#ν περι<�ρ2τ�υς σQ `ρισμ>ν� τ?π� d3ι μ?ν�ν δι?τι τ" μ>ρ�ς αWτ" τ�0κ?σμ�υ ε[ναι �κ&νητ� καD γ�ρω �π$ αWτ" στρ><εται τ" Xπ?λ�ιπ�μ>ρ�ς τ�0 κ?σμ�υ, =πως Zσ3υρ&;�νται μερικ�&, �λλC καD δι?τιμπ�ρε9 τC aστρα αWτC νC περι^2λλωνται �π" μ&α δ&νη �>ρ�ς |7π�&α τC ]μπ�δ&;ει νC περι<>ρωνται, =πως καD τC aλλα, � δι?τιδQν S3�υν τC �ναγκα9α κα�σιμα γιC νC πuνε μακρ�τερα, ]νf τCS3�υν a<θ�να ]κε9 π�V <α&ν�νται νC ε[ναι. KαD μQ π�λλ�Vςaλλ�υς τρ?π�υς δ�ναται νC γ&νgη αWτ" =ταν κανεDς ε[ναι 8καν"ςνC σκ>πτεται σ�μ<ωνα μQ τC γεγ�ν?τα.

113. »�H περιπλ2νησις `ρισμ>νων aστρων, sν | τ>τ�ια περι-πλ2νησις ε[ναι | πραγματικ� τ�υς κ&νησις, καD | 7μαλ# κ&νησις`ρισμ>νων aλλων, ]νδ>3εται νC πρ�>ρ3εται ]κ τ�0 =τι ]J �ρ3'ς]Jαναγκ2σθηκαν νC κιν�0νται Sτσι κυκλικ2, τC μQν νC στρ�^ιλ&-;ωνται μQ τ#ν rδια 7μ�ι?μ�ρ<η περιστρ�<�, τC δQ μQ μιC π�ικ&λ-λ�υσα στρ�^ιλιστικ# κ&νησι.

»Mπ�ρε9 =μως νC πρ�>ρ3εται καD ]κ τ�0 =τι στDς περι�3Qςπ�V διασ3&;�υν, σQ `ρισμ>να μ>ρη, Xπ2ρ3�υν 7μ�ι?μ�ρ<ες]κτ2σεις �>ρ�ς π�V τC �ναγκ2;�υν νC πρ�3ωρ�0ν πρ"ς μιCκατε�θυνσι καD νC κα&�υν 7μ�ι?μ�ρ<α, σQ aλλα =μως αWτQς �8]κτ2σεις παρ�υσι2;�υν �νωμαλ&α π�V πρ�Jενε9 τDς παρατηρ��-μενες κιν�σεις. T" νC τ’ �π�δ&δgη δQ κ2π�ι�ς αWτC σQ μιC μ?ν�ναZτ&α, =ταν τC γεγ�ν?τα Xπ�δεικν��υν π�λλC αrτια, ε[ναι παρα-<ρ�σ�νη καD παρ2Jενη �συν>πεια. $Aκ?μη αWτ" γ&νεται �π"τ�Vς �παδ�Vς τ'ς �περ&σκεπτης �στρ�λ�γ&ας π�V λ>γ�υν κενCπρ2γματα γιC τC aστρα, =σες <�ρQς ]πιμ>ν�υν νC <�ρτRν�υντ#ν θε?τητα μQ ]πα3θ' Sργα.

»K�μ!ται 9στ�ρες γ0ν�νται +τ�ι πυρ8ς 'ν τ�π�ις τισ� δι��ρ�νων τιν4ν 'ν τ��ς μετε<ρ�ις συντρε$�μ�ν�υ περιστ�-σεως γιν�μ�νης, K ;δ0αν τιν� κ0νησιν δι� �ρ�νων τ�.�?ραν�. \σ��ντ�ς Qπ�ρ hμJς, #στε τ� τ�ια.τα Dστρα9να$αν!ναι K α?τ� 'ν �ρ�ν�ις τισ�ν =ρμ!σαι δι� τινα περ0-στασιν κα� ε;ς τ�Gς καθ� hμJς τ�π�υς 'λθε�ν κα� 'κ$αν!γεν�σθαι" τUν τε 9$�νισιν τ��των γ0νεσθαι παρ� τ�ς 9ντι-κειμ�νας τα�ταις α;τ0ας.

»Tιν� Dστρα στρ�$εται α?τ�. � συμ>α0νει �? μ�ν�ν τF4τ8 μ�ρ�ς τ�.τ� τ�. κ�σμ�υ cστ�ναι περ� � τ8 λ�ιπ8ν στρ�-$εται καθ�περ τιν�ς $ασιν, 9λλ� κα� τF4 δ0νην 9�ρ�ς @γκυ-κλ�ν α?τF4 περιεστ�ναι, � κωλυτικW γ0νεται τ�. περιπ�λε�ν,1ς κα� τ� Dλλα" K κα� δι� τ8 c2!ς μ�ν α?τ��ς kλην 'πιτη-δε0αν μW ε3ναι, 'ν δ� τ��τFω τF4 τ�πFω 'ν Fv κε0μενα θεωρε�ται.κα� κατ� Dλλ�υς δ� πλε0�νας τρ�π�υς τ�.τ� δυνατ8νσυντελε�σθαι, '�ν τις δ�νηται τ8 σ�μ$ων�ν τ��ς $αιν�μ�-ν�ις συλλ�γ0)εσθαι.

»Tιν� τ4ν Dστρων πλανJσθαι, ε; �kτω τα�ς κινUσεσι�ρ<μενα συμ>α0νει, τιν� δ� μW <�kτω> κινε�σθαι 'νδ��εταιμ�ν κα� παρ� τ8 κ�κλFω κιν��μενα '2 9ρ�!ς �kτω κατηνα-γκ�σθαι, #στε τ� μ�ν κατ� τWν α?τWν δ0νην $�ρεσθαι=μαλWν �nσαν, τ� δ� κατ� τWν Oμα τισ�ν 9νωμαλ0αις �ρωμ�-νην" 'νδ��εται δ� κα� καθ� ��ς τ�π�υς $�ρεται �_ μ�ν παρε-κτ�σεις 9�ρ�ς ε3ναι =μαλ�ς 'π� τ8 α?τ8 συνωθ��σας κατ�τ8 c2!ς =μαλ4ς τε 'κκα��σας, �_ δ� 9νωμαλε�ς �kτως #στετ�ς θεωρ�υμ�νας παραλλαγ�ς συντελε�σθαι. τ8 δ� μ0ανα;τ0αν τ��των 9π�διδ�ναι, πλε�να�4ς τ4ν $αιν�μ�νων'κκαλ�υμ�νων, μανικ8ν κα� �? καθηκ�ντως πραττ�μεν�νQπ8 τ4ν τWν ματα0αν 9στρ�λ�γ0αν ')ηλωκ�των κα� ε;ς τ8κεν8ν α;τ0ας τιν4ν 9π�διδ�ντων, 7ταν τWν θε0αν $�σινμηθαμE! λειτ�υργι4ν 9π�λ�ωσι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 176 – – 177 –

112

113

Page 91: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

114. »T" =τι μερικC aστρα <α&ν�νται νC μ>ν�υν π&σω �π"aλλα, μπ�ρε9 νC συμ^α&νgη δι?τι αWτC κιν�0νται �ργ?τερα sν καDκ2ν�υν τ"ν rδι� κ�κλ�, � ]πειδ# αWτC pλκ�νται π&σω �π" τ#νrδια στρ�^ιλιστικ# κ&νησι καD κιν�0νται πρ"ς τ#ν �ντ&θετηκατε�θυνσι F, τ>λ�ς, δι?τι μερικC ταJιδε��υν ]π2νω �π" μεγα-λ�τερ�υς καD μερικC ]π2νω �π" μικρ?τερ�υς 3Rρ�υς, ]κτελfν-τας τ#ν rδια περι<�ρ2. $AλλC τ" ν’ �π�<α&νεται κ2π�ι�ς =τιαWτC S3�υν μιC μ?ν�ν ]J�γησι ταιρι2;ει σQ ]κε&ν�υς π�V]πι;ητ�0ν νC θαμπRσ�υν τ" πλ'θ�ς μQ θα�ματα.

115. »O8 λεγ?μεν�ι δι2ττ�ντες �στ>ρες μπ�ρε9 νC �<ε&λωνται� στ#ν �μ�ι^α&α τρι^# τfν rδιων τfν aστρων � στ#ν ]κδ&ωJι`ρισμ>νων μερfν =ταν λαμ^2νgη 3Rρα ]κε&νη | �ν2μιJις πυρ"ςκαD �>ρ�ς π�V εrπαμε καD γιC τDς �στραπ>ς. $Aκ?μα μπ�ρε9 νC�<ε&λωνται στ#ν συγκ>ντρωσι �τ?μων π�V συντελ�0ν στ#ν<ωτι2, π�V ]τα&ριασαν tστε νC ]πι<>ρ�υν αWτ" τ" �π�τ>λεσμα,καD �π" τ#ν συνακ?λ�υθη κ&νησ& τ�υς τ'ς 7π�&ας | 7ρμ# ]J�ρ3'ς κατC τ#ν συγκ>ντρωσι Sγινε.

»Mπ�ρε9 =μως αZτ&α νC ε[ναι καD τ" =τι aνεμ�ς συγκεντρR-θηκε σQ `ρισμ>νες πυκνQς 7μι3λ�ειδε9ς μu;ες, 7 7π�9�ς, ]πειδ#αZ3μαλωτ&;εται, ]κπυρ�0ται καD μετC ]κρ�γνυται καD <>ρεταιπρ"ς τ"ν τ?π� π�V Sγινε | 7ρμ# τ'ς κιν�σεως. KαD aλλ�ι δQ τρ?-π�ι Xπ2ρ3�υν γι’ αWτ" 3ωρDς νC S3ωμε �ν2γκη νC πρ�σ<�γωμεστ�Vς μ�θ�υς.

»$Aνα<�ρικ2, τ>λ�ς, μQ τC πρ�γνωστικC π�V λ>γ�υν =τι τC]J2γ�υν �π" `ρισμ>νη συμπερι<�ρC μερικfν ;Rων, ε[ναιτυ3α9ες συμπτRσεις51. Δι?τι τC ;fα δQν S3�υν τ#ν Zδι?τητα νC

»Tιν� Dστρα Qπ�λειπ�μεν� τινων θεωρε�σθαι συμ>α0νεικα� παρ� τ8 >ραδ�τερ�ν συμπερι$�ρεσθαι τ8ν α?τ8νκ�κλ�ν περιι�ντα κα� παρ� τ8 τWν 'ναντ0αν κινε�σθαι 9ντι-σπ<μενα Qπ8 τ!ς α?τ!ς δ0νης" κα� παρ� τ8 περι$�ρεσθαιτ� μ�ν δι� πλε0�ν�ς τ�π�υ, τ� δ� δι� 'λ�ττ�ν�ς, τWν α?τWνδ0νην περικυκλ�.ντα. τ8 δ� Rπλ4ς 9π�$α0νεσθαι περ� τ��-των καθ!κ�ν 'στι τ��ς τερατε�εσθα0 τι πρ8ς τ�Gς π�λλ�Gς>�υλ�μ�ν�ις.

»O� λεγ�μεν�ι 9στ�ρες 'κπ0πτειν κα� παρ� μ�ρ�ς κατ�παρ�τριψιν cαυτ4ν δ�νανται συντελε�σθαι κα� παρ�@κπτωσιν �_ ^ν h 'κπνευμ�τωσις γ�νηται, καθ� περ κα�'π� τ4ν 9στραπ4ν 'λ�γ�μεν" κα� κατ� σ�ν�δ�ν δ� 9τ�μωνπυρ8ς 9π�τελεστικ4ν, συμ$υλ0ας γεν�μ�νης ε;ς τ8 τ�.τ�τελ�σαι, κα� [κατ�] κ0νησιν �_ ^ν h =ρμW '2 9ρ�!ς κατ�τWν σ�ν�δ�ν γ�νηται" κα� κατ� πνε�ματ�ς δ� συλλ�γWν 'νπυκν<μασ0 τισιν ['ν] =μι�λ�ειδ�σι, κα� 'κπ�ρωσιν τ��τ�υδι� τWν κατε0λησιν, ε3τ� 'π�κρη2ιν τ4ν περιε��ντων, κα� '$��ν ^ν τ�π�ν h =ρμW γ�νηται τ!ς $�ρJς, ε;ς τ�.τ�ν $ερ�μ�-ν�υ. κα� Dλλ�ι δ� τρ�π�ι ε;ς τ8 τ�.τ� τελ�σαι 9μ�θητ�0ε;σιν.

»A� δ� 'πισημασ0αι α� γιν�μεναι 'π0 τισι )F<�ις κατ�συγκ�ρημα γ0ν�νται τ�. καιρ�." �? γ�ρ τ� )54α 9ν�γκην

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 178 – – 179 –

114

115

51. $Eπειδ# γιC τ" rδι� ;�τημα γ&νεται λ?γ�ς καD στ#ν παρ2γρ. 99, 7O_;ενερ <ρ�νε9 =τι | ]πιστ�λ# ε[ναι συμπ&λημα. Π2ντως, κατC τ�Vς μελετη-τ>ς, παρ�υσι2;ει πιστC τ#ν διδασκαλ&α τ�0 $Eπικ��ρ�υ.

Page 92: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

πρ�καλ�0ν Xπ�3ρεωτικC τ"ν 3ειμfνα �_τε κ2θεται κ2π�ιαθεϊκ# <�σις νC παρατηρg' τDς ]κδηλRσεις τfν ;Rων καD SπειτανC ]κτελg' τC πρ�γνωστικ2. Δι?τι δQν θC εXρεθg' καν>να Sμψυ3�Sστω καD μQ r3ν�ς γνRσεως π�V νC κ2νgη τ>τ�ια ^λακε&α, π�λVλιγRτερ� τ" �ν τ" πρ�ικισμ>ν� μQ =λη τ#ν μακαρι?τητα.

116. »AWτC =λα, Πυθ�κλ' μ�υ, νC τC κρατ�σgης καλC στ"μυαλ? σ�υ. Δι?τι θC σQ ^�ηθ�σ�υν νC Jεκ?ψgης γιC π2ντα �π"τ#ν μυθ�λ�γ&α, καD θC μπ�ρ'ς ^2σει αWτfν νC καταλα^α&νgης τCπαρ?μ�ια. NC ^αλθ'ς =μως μ$ =λα τC δυνατ2 σ�υ νC ]μ^αθ�νgηςστDς πρfτες �ρ3>ς, στ#ν Sνν�ια τ�0 �πε&ρ�υ καD στC συγγενικCπρ�^λ�ματα.

»NC στ�3ασθg'ς �κ?μα τC κριτ�ρια καD τC συναισθ�ματα3ωρDς νC παραλε&ψgης τ�Vς λ?γ�υς π�V μuς κ2ν�υν νC καταπια-νRμαστε μ$ αWτQς τDς θεωρ&ες. O8 γενικQς �π?ψεις εWκ�λ�ν�υν νCν�ιRθ�υμε τC μερικ2. cOσ�ι =μως αWτC δQν τC �γ2πησαν μQ τ#νκαρδι2 τ�υς �_τε τC ;ητ�ματα τC rδια μπ�ρ�0ν νC καταλ2^�υν�_τε νC <θ2σ�υν στ"ν σκ�π" π�V αWτQς �8 μελ>τες ]πιδιRκ�υν ».

AWτQς ε[ναι καD �8 �π?ψεις γιC τC μετ>ωρα52.117. cOσ�ν �<�ρu στ#ν συμπερι<�ρ2 μας στ#ν ;ω�, σ3ετικC

μQ τ" τ& πρ>πει ν$ �π�<ε�γωμε καD τ& νC ]πιδιRκωμε, γρ2<ει τC�κ?λ�υθα. $Aλλ$ sς ]Jετ2σωμε πρfτα τ& <ρ�νε9 περD τ�0 σ�<�0(�νθρRπ�υ) 7 rδι�ς κι$ | σ3�λ� τ�υ.

O8 aνθρωπ�ι πρ�Jεν�0ν ^λ2^ες �ναμεταJ� τ�υς � λ?γ�ωμ&σ�υς � λ?γ�ω <θ?ν�υ � λ?γ�ω περι<ρ�ν�σεως. �O σ�<"ς Xπερι-σ3�ει =λων αWτfν διC τ�0 λ�γισμ�0. $Aκ?μη ]κε9ν�ς π�V Sγινεσ�<"ς (π�V ε[δε τ" σωστ" σκ�ρπfντας τDς πλ2νες) δQν μπ�ρε9πιC νC λ2 gη τ#ν �ντ&θετη στ2σι �_τε νC μεταπλ2σgη τ"ν nαυτ?τ�υ. ΘC ε[ναι εWα&σθητ�ς στDς συγκιν�σεις περισσ?τερ�

τιν� πρ�σ$�ρεται τ�. 9π�τελεσθ!ναι �ειμ4να, �?δ�κ�θητα0 τις θε0α $�σις παρατηρ�.σα τ�ς τ4ν )F<ων τ��-των '2�δ�υς κDπειτα τ�ς 'πισημασ0ας τα�τας 'πιτελε�.�?δ� γ�ρ <^ν> ε;ς τ8 τυ�8ν )F4�ν, κ^ν <ε;> μικρ8ν �αρι�-στερ�ν ε\η, τ�ια�τη μωρ0α 'μπ�σ�ι, μW 7τι ε;ς παντελ!ε?δαιμ�ν0αν κεκτημ�ν�ν.

»Tα.τα δW π�ντα, Πυθ�κλεις, μνημ�νευσ�ν" κατ�π�λ� τε γ�ρ τ�. μ�θ�υ 'κ>UσEη κα� τ� =μ�γεν! τ��τ�ιςσυν�ρJν δυνUσEη" μ�λιστα δ� σεαυτ8ν 9π�δ�ς ε;ς τWν τ4ν9ρ�4ν κα� 9πειρ0ας κα� τ4ν συγγεν4ν τ��τ�ις θεωρ0αν,@τι δ� κριτηρ0ων κα� παθ4ν κα� �_ Lνεκεν τα.τα 'κλ�γι)�-μεθα" τα.τα γ�ρ μ�λιστα συνθεωρ��μενα o5αδ0ως τ�ςπερ� τ4ν κατ� μ�ρ�ς α;τ0ας συν�ρJν π�ιUσει. �� δ� τα.ταμW καταγαπUσαντες E� μ�λιστα �Cτ� <^ν> α?τ� τα.τακαλ4ς συνθεωρUσαιεν �Cτε �_ Lνεκεν δε� θεωρε�ν τα.ταπεριεπ�ιUσαντ�».

Tα.τα α?τF4 κα� περ� τ4ν μετε<ρων δ�κε�.Περ� δ� τ4ν >ιωτικ4ν κα� 7πως �ρW τ� μ�ν hμJς α�-

ρε�σθαι, τ� δ� 'κ$ε�γειν, �Qτωσ� γρ�$ει. πρ�τερ�ν δ� δι�λ-θωμεν O τε α?τF4 δ�κε� περ� τ�. σ�$�. κα� τ��ς 9π� α?τ�..

Bλ�>ας (fg. 536 Us.) '2 9νθρ<πων K δι� μ�σ�ς K δι�$θ�ν�ν K δι� κατα$ρ�νησιν γ0νεσθαι, vν τ8ν σ�$8νλ�γισμF4 περιγ0νεσθαι. 9λλ� (fg. 222a Us.) κα� τ8ν Oπα2γεν�μεν�ν σ�$8ν μηκ�τι τWν 'ναντ0αν λαμ>�νειν δι�θεσινμηδ� πλ�ττειν cκ�ντα" π�θεσι (fg. 596 Us.) μJλλ�ν

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 180 – – 181 –

116

117

52. T" κατωτ>ρω τμ'μα μ>3ρι τ#ν ]πιστ�λ# πρ"ς Mεν�ικ>α παρ�υσι2;ειμιC �καταστασ&α καD π�λλC κεν2.

Page 93: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

�π" τ�Vς aλλ�υς. AWτ" δQν θC σταθg' ]μπ?δι� στ#ν σ�<&α τ�υ.�Ωστ?σ�, �_τε σQ κ2θε σωματικ# κατασκευ# | σ�<&α θCμπ�ρ�0σε νC ρι;Rσgη �_τε σQ κ2θε λα?.

118. Kι$ =ταν X<&σταται ^ασανιστ�ρια, 7 σ�<"ς μπ�ρε9 νCε[ναι εWτυ3ισμ>ν�ς. KαD μ?ν�ν εWγνωμ�σ�νη θ2 τρ><gη 7 σ�<"ςγιC τ�Vς <&λ�υς, παρ?ντας καD �π?ντας, μQ λ?για καD μQ Sργα.�Ωστ?σ� θC Jε<ων&;gη καD θC �ZμR;gη =ταν Xπ�^2λλεται σQ ^ασα-νιστ�ρια. MQ γυνα9κα π�V �παγ�ρε��υν �8 ν?μ�ι δQν θC Sλθgη σQ]πα<# 7 σ�<?ς, =πως παραδ&δει 7 Δι�γ>νης στ#ν «�Eπιτ�μW τ4νjθικ4ν δ�γμ�των τ�. �Eπικ��ρ�υ». O_τε θC τιμωρg' τ�Vς Xπηρ>-τες τ�υ (π�V τ?τε /σαν δ�0λ�ι). Muλλ�ν θC τ�Vς λυπuται καD θCσυγ3ωρg' τ�Vς καλ�τερ�υς �π$ αWτ��ς. ΔQν <α&νεται νC παραδ>-3ωνται �8 $Eπικ��ρει�ι =τι θC πρ>πει νC ]ρωτε�εται 7 σ�<?ς.O_τε θC πρ>πει νC σκ�τ&;εται γιC ]πικ�δειες τελετ�υργ&ες. O_τεθε?πεμπτ�ν θεωρ�0ν τ"ν Sρωτα, =πως �να<>ρει 7 Δι�γ>νης στ"δωδ>κατ� ^ι^λ&� τ�υ. O_τε πρ>πει νC ρητ�ρε�gη 7 σ�<?ς. ΓιCσεJ�υαλικ# δQ �π?λαυσι λ>γ�υν =τι π�τQ δQν �<>λησε, sν δQνS^λαψε κι?λας.

119. $AλλC �_τε θC νυμ<ευθg' καD θC δημι�υργ�σgη �Zκ�γ>νεια7 σ�<?ς, γρ2<ει 7 $Eπ&κ�υρ�ς στDς «Διαπ�ρ0ες» καD στ" «Περ�$�σεως». K2π�τε μπ�ρε9 νC νυμ<ευθg' λ?γ�ω εZδικfν συνθηκfντ'ς ;ω'ς τ�υ. KαD μερικ�D θC ]γκαταλε&ψ�υν τDς ]πιδιRJεις τ�υς.O_τε θC μωρ�λ�γg' σQ μεθ�σια, λ>γει 7 $Eπ&κ�υρ�ς στ" «Συμπ�-σι�». O_τε θC π�λιτευθg' =πως �να<>ρει στ" πρfτ� ^ι^λ&� τ�0Sργ�υ τ�υ «Περ� B0ων», �_τε τ�ρανν�ς θC γ&νgη. O_τε θC τραπg'πρ"ς τ"ν Kυνισμ" =πως �να<>ρει στ" δε�τερ� ^ι^λ&� τ�0 Sργ�υτ�υ «Περ� B0ων», �_τε ]πα&της θC γ&νgη. $AλλC καD =ταν θCτυ<λωθg', δQν θC αWτ�κτ�ν�σgη, =πως �να<>ρει (7 $Eπ&κ�υρ�ς)στ" rδι� ^ι^λ&�. KαD θC στεν�3ωρηθg' 7 σ�<?ς, =πως �να<>ρει 7Δι�γ>νης στ" π>μπτ� ^ι^λ&� τfν «�Eπιλ�κτων».

συσ�εθUσεσθαι" �?κ ^ν 'μπ�δ0σαι (fg. 587 Us.) πρ8ς τWνσ�$0αν. �?δ� (Us., p. 170, 14) μWν 'κ π�σης σ<ματ�ς L2εωςσ�$8ν γεν�σθαι ^ν �?δ� 'ν παντ� @θνει.

K^ν στρε>λωθE! (fg. 601 Us.) δ� = σ�$�ς, ε3ναι α?τ8νε?δα0μ�να. μ�ν�ν (fg. 589 Us.) τε ��ριν L2ειν τ8ν σ�$�ν,κα� 'π� $0λ�ις κα� παρ�.σι κα� 9π�.σιν =μ�0ωςδιατε<λε�ν> ε?λ�γ�.ντα. 7τε (fg. 598 Us.) μ�ντ�ι στρε->λ�.ται, @νθα κα� μ�)ει κα� �;μ<)ει. γυναικ0 (fg. 583 Us.) τ��? μιγUσεσθαι τ8ν σ�$8ν E� �� ν�μ�ι 9παγ�ρε��υσιν, #ς$ησι Δι�γ�νης 'ν τE! �Eπιτ�μE! τ4ν �Eπικ��ρ�υ jθικ4ν δ�γ-μ�των. �?δ� (fg. 594 Us.) κ�λ�σειν �;κ�τας, 'λεUσειν μ�ντ�ικα� συγγν<μην τιν� L2ειν τ4ν σπ�υδα0ων. 'ρασθUσεσθαι(fg. 574 Us.) τ8ν σ�$8ν �? δ�κε� α?τ��ς" �?δ� (Us., p. 332,15) τα$!ς $ρ�ντιε�ν" �?δ� θε�πεμπτ�ν ε3ναι τ8ν @ρωτα, 1ς= Δι�γ�νης 'ν τF4 ** �?δ� (fg. 565 Us.) oητ�ρε�σειν καλ4ς.συν�υσ0η (fg. 62 Us.) δ�, $ασ0ν, �νησε μ�ν �?δ�π�τε,9γαπητ8ν δ� ε; μW κα� @>λαψε.

Kα� (fgs. 19 et. 94 Us.) μWν κα� γαμUσειν κα� τεκν�π�ιU-σειν τ8ν σ�$�ν, 1ς �Eπ0κ�υρ�ς 'ν τα�ς Διαπ�ρ0αις κα� 'ντα�ς Περ� $�σεως. κατ� περ0στασιν δ� π�τε >0�υ γαμU-σειν. κα� (fg. 591 Us.) διατραπUσεσθα0 τινας. �?δ� (fg. 63Us.) μWν ληρUσειν 'ν μ�θEη $ησ�ν = �Eπ0κ�υρ�ς 'ν τF4Συμπ�σ0Fω. �?δ� (fg. 8 Us.) π�λιτε�σεται, 1ς 'ν τE! πρ<τEηΠερ� >0ων" �?δ� τυραννε�σειν" �?δ� (fg. 14 Us.) κυνιε�ν, 1ς'ν τE! δευτ�ρ5α Περ� >0ων" �?δ� πτω�ε�σειν. 9λλ� (fg. 15Us.) κα� πηρωθ�ντα τ�ς aψεις μεθ�2ειν α?τ8ν τ�. >0�υ, 1ς'ν τE! α?τE! $ησι. κα� (fg. 597 Us.) λυπUσεσθαι δ� τ8ν σ�$�ν,1ς Δι�γ�νης 'ν τE! π�μπτEη τ4ν �Eπιλ�κτων"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 182 – – 183 –

118

119

Page 94: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

120a. KαD στC δικαστ�ρια θC π2gη. KαD συγγρ2μματα θ$�<�σgη. ΔQν θC συγγρ2ψgη =μως πανηγυρικ��ς. KαD τ#ν περι�υ-σ&α τ�υ θC πρ�σ>Jgη καD τ" μ>λλ�ν τ�υ ]π&σης. Θ’ �γαπ�σgη τ#νπατρ&δα τ�υ. Θ’ �ντιτα3θg' στ#ν κακ�τυ3&α καD δQν θC ]γκατα-λε&ψgη καν>να <&λ� τ�υ. ΓιC τ" καλ? τ�υ dν�μα θC <ρ�ντ&;gη τ?σ�=σ� 3ρει2;εται νC μ# κατα<ρ�ν'ται. KαD θC εW<ρανθg' περισσ?-τερ� �π" τ�Vς aλλ�υς στDς n�ρταστικQς ]κδηλRσεις.

121b. KαD θC �<ιερRνgη εZκ?νες 7 σ�<?ς. KαD εrτε ε[ναι ε_π�ρ�ςεrτε d3ι, αWτ" ε[ναι �δι2<�ρ� γι$ αWτ?ν. M?ν�ν δQ 7 σ�<"ς ε[ναι8καν"ς νC 7μιλ�σgη περD μ�υσικ'ς καD π�ιητικ'ς, 3ωρDς =μως νCγρ2<gη 7 rδι�ς π�ι�ματα. ΘC πα&ρνgη �μ�ι^# 7 σ�<"ς =ταν S3gη�ν2γκη, �λλC μ?ν�ν �π" τ#ν σ�<&α τ�υ. KαD μ�ν2ρ3η θC περιπ�ι-ηθg' σQ μιC περ&στασι π�V αWτ" ε[ναι �ν2γκη νC γ&νgη. KαD θC 3αρg']πειδ# κ2π�ι�ς διωρθRθηκε - Sγινε καλ"ς aνθρωπ�ς. KαD σ3�λ#θC 8δρ�σgη, d3ι =μως γιC �3λαγωγ&α. KαD θC κ2νgη διαλ>Jεις �λλCμ?ν�ν =ταν τ�0 ;ητηθg'. KαD θC S3gη συγκρ�τημ>νες θ>σεις καD δQνθC ε[ναι μ?ν�ν σκεπτικιστ�ς, �γνωστικιστ�ς. KαD θC ε[ναι =μ�ι�ςμQ τ"ν nαυτ? τ�υ �κ?μη καD =ταν κ�ιμuται. KαD θC θυσι2σgη τ#ν;ω� τ�υ XπQρ τ�0 <&λ�υ, aν 3ρειασθg'.

120b. �Yπεστ�ρι;αν δQ =τι τC hμαρτ�ματα ε[ναι aνισα. KαD =τι| Xγε&α σQ `ρισμ>νες περιπτRσεις ε[ναι pνα καλ" πρuγμα(�γαθ?ν), σQ aλλες =μως ε[ναι κ2τι �δι2<�ρ�, �Wδ>τερ�. �H�νδρε&α δQν ε[ναι κ2τι <υσικ?, �λλC γ&νεται �π" Xπ�λ�γισμ?,�π" συμ<>ρ�ν. KαD | <ιλ&α δημι�υργε9ται �π" τDς �ν2γκες μας.ΘC πρ>πει =μως νC γ&νgη τ" πρfτ� ^'μα, δι?τι ^>^αια καD στ#ν γ'ρ&3ν�υμε πρfτα τ"ν σπ?ρ�. Διατηρε9ται δQ | <ιλ&α μQ τ#ν συμμε-τ�3# στ#ν �π?λαυσι τfν |δ�νfν τ'ς ;ω'ς.

121a. �H εWδαιμ�ν&α διττfς ν�ε9ται. $Aπ" τ" aλλ�ς μ>ρ�ςXπ2ρ3ει | �κρ�τ2τη, | Xψ&στη δυνατ# εWδαιμ�ν&α, σCν αWτ# π�V7 θε"ς �π�λαμ^2νει καD | 7π�&α δQν μπ�ρε9 νC ]παυJηθg'. Kι�π" τ" aλλ� μ>ρ�ς S3�με τ#ν εWδαιμ�ν&α π�V ]πιδ>3εται α_JησικαD με&ωσι |δ�νfν.

�Aς Sλθωμε δQ τRρα στ#ν ]πιστ�λ�53.

κα� (fg. 576 Us.) δικ�σεσθαι" κα� (fg. 563 Us.) συγγράμματακαταλείψειν· �? (fg. 566 Us.) πανηγυριε�ν δ�" κα� (fg. 572 Us.)κτUσεως πρ�ν�Uσεσθαι κα� τ�. μ�λλ�ντ�ς. $ιλαγρUσειν (fg.570 Us.). τ��Eη (fg. 584 Us.) τ� 9ντιτ�2εσθαι, $0λ�ν τε �?δ�ναπρ�Uσεσθαι. ε?δ�20ας (fg. 573 Us.) 'π� τ�σ�.τ�ν πρ�ν�Uσε-σθαι, '$� 7σ�ν μW κατα$ρ�νUσεσθαι. μJλλ�ν (fg. 593 Us.) τεε?$ρανθUσεσθαι τ4ν Dλλων 'ν τα�ς θεωρ0αις.

E;κ�νας (fg. 575 Us.) τε 9ναθUσειν. <εn> ε; (fg. 588 Us.)@��ι, 9δια$�ρως ^ν σ��0η. μ�ν�ν (fg. 569 Us.) τε τ8ν σ�$8ν]ρθ4ς ^ν περ0 τε μ�υσικ!ς κα� π�ιητικ!ς διαλ�2ασθαι"π�ιUματ� (fg. 568 Us.) τε 'νεργε05α �?κ ^ν π�ι!σαι. �?κ (fg.561 Us.) ε3να0 τε Lτερ�ν cτ�ρ�υ σ�$<τερ�ν. �ρηματ0σεσθα0(fg. 567 Us.) τε, 9λλ� 9π8 μ�νης σ�$0ας, 9π�ρUσαντα. κα�(fg. 577 Us.) μ�ναρ��ν 'ν καιρF4 θεραπε�σειν. κα� 'πι�αρU-σεσθα0 (fg. 592 Us.) τινι 'π� τF4 δι�ρθ<ματι" κα� (fg. 564 Us.)σ��λWν κατασκευ�σειν, 9λλ� �?� #στ� ]�λαγωγ!σαι" κα�9ναγν<σεσθαι 'ν πλUθει, 9λλ� �?� cκ�ντα" δ�γματιε�ν (fg.562 Us.) τε κα� �?κ 9π�ρUσειν" κα� (fg. 595 Us.) καθ� kπν�υςδ� 7μ�ι�ν @σεσθαι" κα� (fg. 590 Us.) Qπ�ρ $0λ�υ π�τ� τεθνU-2εσθαι.

[T8 c2!ς] δ�κε� δ� α?τ��ς / RμαρτUματα (fg. 521 Us.)Dνισα ε3ναι. κα� (fg. 428 Us.) τWν Qγ0ειαν τισ� μ�ν 9γαθ�ν,τισ� δ� 9δι�$�ρ�ν. τWν (fg. 517 Us.) δ� 9νδρε0αν $�σει μWγ0νεσθαι, λ�γισμF4 δ� τ�. συμ$�ρ�ντ�ς" κα� (fg. 540 Us.)τWν $ιλ0αν δι� τ�ς �ρε0ας" δε�ν μ�ντ�ι πρ�κατ�ρ�εσθαι(κα� γ�ρ τWν γ!ν σπε0ρ�μεν), συν0στασθαι δ� α?τWν κατ�κ�ινων0αν 'ν τ��ς τα�ς hδ�να�ς 'κπεπληρωμ<�ν�ις>.

TWν (fg. 407 Us.) ε?δαιμ�ν0αν δι�! ν�ε�σθαι, τUν τε9κρ�τ�την, �sα 'στ� περ� τ8ν θε�ν, 'π0τασιν �?κ @��υσαν"κα� τWν<κατ� τWν> πρ�σθUκην κα� 9$α0ρεσιν hδ�ν4ν.

Mετιτ��ν δ� 'π� τWν 'πιστ�λUν"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 184 – – 185 –

120α

121b

120b

121α

53. ΓιC τ#ν διατ�πωσ& της 7 X. Θε�δωρ&δης γρ2<ει: «$EJα&ρετη πρ?;α,γν�σια ]γγ�ν# τ�0 Θ�υκυδ&δη». $Eπ&σης καD 7 K. Γεωργ��λης τ�ν&;ει =τι «τ"περιε3?μεν�ν τ'ς πρ"ς Mεν�ικ>α ]πιστ�λ'ς S3ει γρα<' μετC π�λλ'ς 32ριτ�ς

καD ]πιμελε&ας». Δι?τι «τC συγγρ2μματα τ�0 $Eπικ��ρ�υ ]ψ>γ�ντ� `ς 3ρησι-μ�π�ι�0ντα �μελημ>νην γλfσσαν».

Page 95: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

«�O $Eπ&κ�υρ�ς στ>λλει στ"ν Mεν�ικ>α 3αιρετισμ?.122. »cOταν κανεDς ε[ναι ν>�ς, νC μ# �ργg' νC <ιλ�σ�<g', κι$

=ταν <θ2σgη στC γηρατειC νC μ# λυπuται τ"ν κ?π� νC <ιλ�σ�<g'.Δι?τι κανεDς δQν ε[ναι aωρ�ς �_τε π2ρωρ�ς γιC ]κε9ν� π�V δημι-�υργε9 τ#ν Xγε&α τ'ς ψυ3'ς. cOπ�ι�ς λ>γει =τι δQν ε[ναι �κ?μη �=τι ]π>ρασε | tρα νC <ιλ�σ�<g', μ�ι2;ει μQ ]κε9ν�ν π�V λ>γει =τιδQν /λθε �κ?μα � =τι ]π>ρασε πιC 7 καιρ"ς γιC τ#ν εWδαιμ�ν&α.�Eπ�μ>νως πρ>πει νC <ιλ�σ�<g' κι$ 7 ν>�ς καD 7 γ>ρ�ντας. �O ν>�ςγιC νC ε[ναι ν>�ς καD γ>ρ�ντας μα;D μQ τ#ν �<�^&α γιC ]κε9να π�VθC Sλθ�υν. �O γ>ρ�ντας γιC νC νε2;gη μQ τ#ν �ν2μνησι τfν�γαθfν π�V 32ρηκε. Πρ>πει λ�ιπ"ν νC μελετ�σωμε =σα κ2ν�υντ#ν εWδαιμ�ν&α, δι?τι, =ταν τ#ν S3ωμε αWτ�, τC S3�με =λα. cOτανπ2λι τ#ν στερηθ�0με, τC κ2ν�υμε =λα γιC νC τ#ν �π�κτ�σωμε.

123. »cOσα συνε3fς σ�0 ]τ?νι;α νC τC ]<αρμ?;gης καD νC]Jασκ'σαι μ$ αWτ2, θεωρfντας τα σCν τC στ�ι3ε9α τ'ς σωστ'ς;ω'ς. KαD πρfτα - πρfτα τ"ν θε" νC ]κλαμ^2νgης `ς Sμψυ3�νdν, a<θαρτ�ν καD μακ2ρι�ν, �κρι^fς =πως | σ3ηματισμ>νηκ�ιν# περD θε�0 Sνν�ια S3ει διαμ�ρ<ωθ', καD νC μ# πρ�σπ2πτgηςεZς αWτ"ν τ&π�τε π�V νC ε[ναι �συμ^&^αστ� πρ"ς τ#ν �<θαρσ&ακαD τ#ν μακαρι?τητ2 τ�υ. NC ]γκρ&νgης δQ σ3ετικfς μQ αWτ"νκ2θε δ�Jασ&α | 7π�&α δ�ναται νC δια<υλ2ττgη τ#ν μετ$ �<θαρ-σ&ας μακαρι?τητ2 τ�υ. Δι?τι �8 θε�D Xπ2ρ3�υν, | δQ �ναγνRρισιςτ'ς Xπ2ρJεRς των στηρ&;εται ]πD τ'ς ]ναργε&ας.

«�Eπ0κ�υρ�ς Mεν�ικε� �α0ρειν.»MUτε ν��ς τις tν μελλ�τω $ιλ�σ�$ε�ν, μUτε γ�ρων

Qπ�ρ�ων κ�πι�τω $ιλ�σ�$4ν" �Cτε γ�ρ Dωρ�ς �?δε0ς'στιν �Cτε π�ρωρ�ς πρ8ς τ8 κατ� ψυ�Wν Qγια�ν�ν. = δ�λ�γων K μUπω τ�. $ιλ�σ�$ε�ν Qπ�ρ�ειν #ραν K παρεληλυ-θ�ναι τWν #ραν 7μ�ι�ς 'στι τF4 λ�γ�ντι πρ8ς ε?δαιμ�ν0αν KμW παρε�ναι τWν #ραν K μηκ�τι ε3ναι. #στε $ιλ�σ�$ητ��νκα� ν�Fω κα� γ�ρ�ντι, τF4 μ�ν 7πως γηρ�σκων νε�)Eη τ��ς9γαθ��ς δι� τWν ��ριν τ4ν γεγ�ν�των, τF4 δ� 7πως ν��ς Oμακα� παλαι8ς E� δι� τWν 9$�>0αν τ4ν μελλ�ντων. μελετJν�nν �ρW τ� π�ι�.ντα τWν ε?δαιμ�ν0αν, ε\ περ παρ��σηςμ�ν α?τ!ς π�ντα @��μεν, 9π��σης δ� π�ντα πρ�ττ�μεν ε;ςτ8 τα�την @�ειν.

»�A δ� σ�ι συνε�4ς παρUγγελλ�ν, τα.τα κα� πρJττε κα�μελ�τα, στ�ι�ε�α τ�. καλ4ς )!ν τα.τ� ε3ναι διαλαμ>�νων.πρ4τ�ν μ� τ8ν θε8ν )F4�ν D$θαρτ�ν κα� μακ�ρι�ν ν�μ0-)ων, 1ς h κ�ινW τ�. θε�. ν�ησις Qπεγρ�$η, μηθ�ν μUτε τ!ς9$θαρσ0ας 9λλ�τρι�ν μUτε τ!ς μακαρι�τητ�ς 9ν�0κει�να?τF4 πρ�σαπτε" πJν δ� τ8 $υλ�ττειν α?τ�. δυν�μεν�ντWν μετ� 9$θαρσ0ας μακαρι�τητα περ� α?τ8ν δ�2α)ε. θε��μ�ν γ�ρ ε;σ0ν. 'ναργWς γ�ρ α?τ4ν @στιν h γν4σις.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 186 – – 187 –

122

123

Page 96: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»ΔQν ε[ναι =μως =πως τ�Vς <αντ2;εται 7 π�λVς κ?σμ�ς. Δι?τιαWτ"ς δQν διατηρε9 �κ>ραιη τ#ν �ρ3ικ# παρ2στασι γιC τ�Vςθε��ς. $Aσε^#ς δQ δQν ε[ναι 7 �π�δεικν�ων �νυπ�στ2τ�υς τDςπερD θεfν δ�Jασ&ες τfν π�λλfν �λλC 7 πρ�σ2πτων στ�Vς θε�VςτDς δ�Jασ&ες τfν π�λλfν.

124. »Kαθ’ =σ�ν, �8 περD θεfν �ντιλ�ψεις τfν π�λλfν δQνε[ναι γενικQς Sνν�ιες (πρ�λ�ψεις) π�V S3�υν τ" πρ�σ"ν τ'ς�ληθε&ας, �λλC ψευδε9ς καD �νεJακρ&^ωτ�ι δ�Jασ&ες. $EJ �� καD| aπ�ψις =τι �8 μεγαλ�τερες ^λ2^ες π�V ]πισυμ^α&ν�υν στ�Vςκακ�Vς καD �8 μεγαλ�τερες �<>λειες π�V ]πισυμ^α&ν�υν στ�Vς�γαθ�Vς πρ�>ρ3�νται �π" τ�Vς θε��ς. Δι?τι αWτ�D (�8 π�λλ�D)ε[ναι εWν�ϊκ�D πρ"ς τDς δικ>ς τ�υς καλQς Zδι?τητες καD λαμ^2ν�υνεW3αρ&στησι, �π" τ�Vς 7μ�&�υς πρ"ς αWτ�Vς �νθρRπ�υς, �λλC�π�ρρ&πτ�υν `ς �λλ?τρι�, `ς J>ν�, κ2θε τι π�V δQν ε[ναι �π" τ"ε[δ�ς τ�υς54.

»K�τταJε νC συνηθ&σgης μQ τ#ν Zδ>α =τι 7 θ2νατ�ς δQν πρ>πεινC μuς σκ�τ&;gη. Δι?τι κ2θε καλ" καD κ2θε κακ" εXρ&σκεται στ#ναrσθησι, ]νf 7 θ2νατ�ς ε[ναι νC στερηθg'ς τ#ν αrσθησι. Γι$ αWτ" |�ρθ# γνfσις =τι 7 θ2νατ�ς δQν ε[ναι τ&π�τε γιC μuς, κ2νει νC3αρ�0με τ#ν πρ?σκαιρη ;ω� μας, δι?τι δQν μuς <�ρτRνει �τ>λει-ωτα 3ρ?νια (�Wκ aπειρ�ν 3ρ?ν�ν� �8 κRδικες γρ2<�υν: �Wκaπ�ρ�ν 3ρ?ν�ν), παρC μuς �<αιρε9 τ"ν π?θ� τ'ς �θανασ&ας.

125. »Δι?τι | ;ω# δQν S3ει τ&π�τε τ" <�^ερ" γιC ]κε9ν�ν π�Vκατ2λα^ε εZλικρινC =τι δQν Xπ2ρ3ει τ&π�τε τ" <�^ερ" γιC ]κε9ν�π�V πα�ει νC ;'.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 189 –

�s�υς δ� α?τ�Gς <��> π�λλ�� ν�μ0)�υσιν �?κ ε;σ0ν" �? γ�ρ$υλ�ττ�υσιν α?τ�Gς �s�υς ν�μ0)�υσιν. 9σε>Wς δ� �?� =τ�Gς τ4ν π�λλ4ν θε�Gς 9ναιρ4ν, 9λλ� = τ�ς τ4ν π�λλ4νδ�2ας θε��ς πρ�σ�πτων.

»O? γ�ρ πρ�λUψεις ε;σ�ν 9λλ� Qπ�λUψεις ψευδε�ς α�τ4ν π�λλ4ν Qπ�ρ θε4ν 9π�$�σεις" @νθεν α� μ�γισται >λ�->αι τε τ��ς κακ��ς 'κ θε4ν 'π�γ�νται κα� �$�λειαι <τ��ς9γαθ��ς>. τα�ς γ�ρ ;δ0αις �;κει��μεν�ι δι� παντ8ς 9ρετα�ςτ�Gς =μ�0�υς 9π�δ���νται, πJν τ8 μW τ�ι�.τ�ν 1ς 9λλ�-τρι�ν ν�μ0)�ντες.

»Συν�θι)ε δ� 'ν τF4 ν�μ0)ειν μηθ�ν πρ8ς hμJς ε3ναι τ8νθ�νατ�ν" 'πε� πJν 9γαθ8ν κα� κακ8ν 'ν α;σθUσει" στ�ρη-σις δ� 'στιν α;σθUσεως = θ�νατ�ς. 7θεν γν4σις ]ρθW τ�.μηθ�ν ε3ναι πρ8ς hμJς τ8ν θ�νατ�ν 9π�λαυστ8ν π�ιε� τ8τ!ς )ω!ς θνητ�ν, �?κ Dπειρ�ν πρ�στιθε�σα �ρ�ν�ν 9λλ�τ8ν τ!ς 9θανασ0ας 9$ελ�μ�νη π�θ�ν.

»O?θ�ν γ�ρ 'στιν 'ν τF4 )!ν δειν8ν τF4 κατειλη$�τιγνησ0ως τ8 μηθ�ν Qπ�ρ�ειν 'ν τF4 μW )!ν δειν�ν"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 188 –

124

125

54. E[ναι σωστQς �8 �ντιρρ�σεις π�V διετυπRθησαν κατC τ'ς �π?ψεως τ�0$Eπικ��ρ�υ =τι δQν Xπ2ρ3ει Θε&α Πρ?ν�ια. Π�λV σωστC παρετ�ρησαν: «T&μ>νει �π" τ"ν Θε" sν �<αιρ>σgης τ#ν πρ?ν�ια;» KαD πραγματικC μπ�ρε9 νC

ν�ηθg' κ?σμ�ς s - σκ�π�ς, τυ3α9�ς, 3ωρDς σ3>δι� καD πρ��ρισμ?, ]κτ"ς ]Cν«OWδQν ]στ&», =πως �να<>ρει 7 Γ�ργ&ας, κι$ =λη | Πλ2σις ε[ναι μιC <αντασμα-γ�ρ&α.

Page 97: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»E[ναι κ�υτ?, nπ�μ>νως, =π�ι�ς λ>γει =τι <�^uται τ"ν θ2νατ�,d3ι δι?τι θC Xπ�<>ρgη =ταν θC Sλθgη �λλC δι?τι Xπ�<>ρει =σ� σκ>-πτεται =τι θC Sλθgη. Δι?τι ]κε9ν� π�V δQν ]ν�3λε9 =ταν τ" S3ωμεμπρ�στ2 μας, aδικα μuς �νησυ3ε9 =ταν τ" περιμ>νωμε.T" <ρικτ?-τατ� λ�ιπ"ν αWτ" κακ?, 7 θ2νατ�ς, δQν πρ>πει νC μuς σκ�τ&;gη,δι?τι ]<$ =σ�ν ]με9ς Xπ2ρ3�με, 7 θ2νατ�ς δQν Xπ2ρ3ει, κι$ iμαSλθgη 7 θ2νατ�ς, τ?τε ]με9ς δQν Xπ2ρ3�με. �Eπ�μ>νως δQν S3εισ3>σι �_τε μQ τ�Vς ;ωνταν�Vς �_τε μQ τ�Vς πεθαμ>ν�υς, δι?τιστ�Vς πρRτ�υς δQν Xπ2ρ3ει, �8 δε�τερ�ι δQν Xπ2ρ3�υν πι2. O8κ�ιν�D =μως aνθρωπ�ι (�8 π�λλ�D) τ"ν θ2νατ� aλλ�τε τ"ν�π�<ε�γ�υν σCν τ" μεγαλ�τερ� κακ?, κι$ aλλ�τε τ"ν ]πι;ητ�0νσCν �ν2παυσι �π" τC ^2σανα τ'ς ;ω'ς.

126. »�O μυαλωμ>ν�ς =μως aνθρωπ�ς (7 σ�<"ς) �_τε παρα-καλ2ει νC ;' �_τε <�^uται τ" νC μ# ;g', δι?τι �_τε τ" S3ει γιCκακ" τ" νC μ# ;', �_τε τ" νC ;' τ�0 ε[ναι π2θ�ς. Kι$ =πως στ"<αγητ" δQν διαλ>γει ^ε^α&ως τ" περισσ?τερ� �λλC τ" ν�στιμR-τερ�, Sτσι καD στ#ν ;ω# δQν ;ητε9 τ#ν μικρ?τερη �λλC τ#ν πι"εWτυ3ισμ>νη.Kι$ ε[ναι �λ&θι�ς ]κε9ν�ς π�V ε_3εται στ"ν ν>� νC ;'καλC καD στ"ν γ>ρ�ντα καλ" τ>λ�ς, d3ι μ?ν� δι?τι | ;ω# S3ει τDς3αρ>ς της γιC =λ�υς �λλC καD δι?τι | Sγν�ια ε[ναι | rδια καD γιCνC ;' κανεDς καλC καD γιC νC πεθα&νgη καλ2. Π�λV 3ειρ?τερ�ε[ναι ]κε9ν�ς π�V λ>γει =τι καλ�τερα θC /ταν νC μ#ν εr3αμε γεν-νηθ'.

�A$�. 7μως π�G γεννηθUκαμε, ν� >ιασθ�.με ν�περ�σ�υμε πι8 γρUγ�ρα τ�. xAδη τ�ς π�λες55.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 191 –

#στε μ�ται�ς = λ�γων δεδι�ναι τ8ν θ�νατ�ν �?� 7τι λυπU-σει παρuν 9λλ� 7τι λυπε� μ�λλων. � γ�ρ παρ8ν �?κ 'ν��λε�πρ�σδ�κ<μεν�ν κεν4ς λυπε�. τ8 $ρικωδ�στατ�ν �nν τ4νκακ4ν = θ�νατ�ς �?θ�ν πρ8ς hμJς, 'πειδU περ 7ταν μ�νhμε�ς eμεν, = θ�νατ�ς �? π�ρεστιν" 7ταν δ� = θ�νατ�ςπαρE!, τ�θ� hμε�ς �?κ 'σμ�ν. �Cτε �nν πρ8ς τ�Gς )4ντ�ς'στιν �Cτε πρ8ς τ�Gς τετελευτηκ�τας, 'πειδU περ περ� ��ςμ�ν �?κ @στιν, �� δ� �?κ�τι ε;σ0ν. 9λλ� �� π�λλ�� τ8ν θ�νατ�ν=τ� μ�ν 1ς μ�γιστ�ν τ4ν κακ4ν $ε�γ�υσιν, =τ� δ� 1ς9ν�παυσιν τ4ν 'ν τF4 )!ν <κακ4ν α�ρ�.νται.

gO δ� σ�$8ς �Cτε παραιτε�ται τ8 )!ν> �Cτε $�>ε�ται τ8μW )!ν" �Cτε γ�ρ α?τF4 πρ�σ0σταται τ8 )!ν �Cτε δ�2�)εταικακ8ν ε3να0 τι τ8 μW )!ν. #σπερ δ� τ8 σιτ0�ν �? τ8 πλε��νπ�ντως 9λλ� τ8 �διστ�ν καρπ0)εται. = δ� παραγγ�λλωντ8ν μ�ν ν��ν καλ4ς )!ν, τ8ν δ� γ�ρ�ντα καλ4ς καταστρ�-$ειν ε?Uθης 'στ�ν �? μ�ν�ν δι� τ8 τ!ς )ω!ς 9σπαστ�ν,9λλ� κα� δι� τ8 τWν α?τWν ε3ναι μελ�την τ�. καλ4ς )!νκα� τ�. καλ4ς 9π�θνEUσκειν. π�λG δ� �ε0ρων κα� = λ�γων(Thgn. 425, 427) καλ8ν μ�ν μW $.ναι,

$�ντα δ� 7πως �κιστα π�λας �A�δα� περ!σαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 190 –

126

55. Στ&3�ς τ�0 Θε?γνιδ�ς 425, 427. Bλ. καD Σ�<�κλ>�υς «O;δ0π�υς 'π�K�λωνF4», 1217-19.

Page 98: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

127. »Δι?τι, sν αWτ" τ" λ>γgη «πεπ�ιθ}ς» - τ" πιστε�ει - γιατDδQν αWτ�κτ�νε9; Δι?τι ε[ναι ε_κ�λ� νC τ" κ2νgη, sν ^>^αια τ"πιστε�gη. �Aν =μως τ" λ>γgη γιC κ�ρ�ϊδ&α, ε[ναι �περ&σκεπτ�ς σQπρ2γματα π�V δQν σηκRν�υν �στε9α56.

»ΘC πρ>πει δQ νC ]νθυμ��μεθα =τι τ" μ>λλ�ν �_τε ε[ναι7λ�κληρωτικC δικ? μας �_τε δQν ε[ναι. ΓιC νC μ# τ" περιμ>νωμεστC σ&γ�υρα, �_τε ν$ �πελπι;Rμεθα =τι δQν θC Sλθgη.

128. »$Eπ&σης θC πρ>πει ν’ �ναλ�γισθ�0με =τι �π" τDς ]πιθυ-μ&ες aλλες ε[ναι <υσικQς κι$ aλλες μ2ταιες. Kι$ �π" τDς <υσικ>ς,aλλες ε[ναι �ναγκα9ες, aλλες μ?ν�ν <υσικ>ς. $Aπ" δQ τDς �ναγ-κα9ες aλλες ε[ναι �ναγκα9ες γιC τ#ν εWδαιμ�ν&α, aλλες γιC τ#ν�ν�3λησ&α τ�0 κ�ρμ�0 κι$ aλλες γιC τ#ν rδια τ#ν ;ω�.

»AWτfν | �ρθfς θεμελιωμ>νη μελ>τη, | καθαρ# καταν?ησιςκατα<>ρνει νC ]Jαρτ�σgη κ2θε πρ�τ&μησι κι$ �π�<υγ�, �π" τ#νXγε&α τ�0 κ�ρμι�0 κι$ �π" τ#ν �ταραJ&α τ'ς ψυ3'ς, �<�0 αWτ"ςε[ναι 7 τελειωτικ"ς σκ�π"ς τ'ς μακ2ριας ;ω'ς. Δι?τι =λα γι$αWτ" τC κ2ν�υμε, γιC νC μ# π�ν�0με καD γιC νC μ# ταρα;Rμα-στε.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 193 –

»E; μ�ν γ�ρ πεπ�ιθuς τ�.τ� $ησι, π4ς �?κ 9π�ρ�εται'κ τ�. )!ν; 'ν cτ�0μFω γ�ρ α?τF4 τ�.τ� @στιν, ε\περ �ν>ε>�υλευμ�ν�ν α?τF4 >ε>α0ως" ε; δ� μωκ<μεν�ς, μ�ται�ς'ν τ��ς �?κ 'πιδε��μ�ν�ις.

»Mνημ�νευτ��ν δ� 1ς τ8 μ�λλ�ν �Cτε hμ�τερ�ν �Cτεπ�ντως �?� hμ�τερ�ν, sνα μUτε π�ντως πρ�σμ�νωμεν 1ς'σ�μεν�ν μUτε 9πελπ0)ωμεν 1ς π�ντως �?κ 'σ�μεν�ν.

»�Aναλ�γιστ��ν δ� 1ς τ4ν 'πιθυμι4ν α� μ�ν ε;σι $υσι-κα0, α� δ� κενα0. κα� τ4ν $υσικ4ν α� μ�ν 9ναγκα�αι, α� δ�$υσικα� μ�ν�ν" τ4ν δ� 9ναγκα0ων α� μ�ν πρ8ς ε?δαιμ�ν0ανε;σ�ν 9ναγκα�αι, α� δ� πρ8ς τWν τ�. σ<ματ�ς 9��λησ0αν,α� δ� πρ8ς α?τ8 τ8 )!ν. τ��των γ�ρ 9πλανWς θεωρ0απJσαν αsρεσιν κα� $υγWν 'παν�γειν �3δεν 'π� τWν τ�.σ<ματ�ς Qγ0ειαν κα� τWν τ!ς ψυ�!ς 9ταρα20αν, 'πε� τ�.τ�τ�. μακαρ0ως )!ν 'στι τ�λ�ς. τ��τ�υ γ�ρ ��ριν π�νταπρ�ττ�μεν, 7πως μUτε 9λγ4μεν μUτε ταρ>4μεν"

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 192 –

127

128

56. cOσ�ν �<�ρu στ#ν aπ�ψι τ�0 $Eπικ��ρ�υ γιC τ"ν θ2νατ�, 7 P2σσελπαρατηρε9 τC nJ'ς: «$AλλC 7 <?^�ς τ�0 θαν2τ�υ ε[ναι τ?σ� ^αθιC ρι;ωμ>ν�ςστ" Sνστικτ�, tστε τ" εWαγγ>λι� τ�0 $Eπικ��ρ�υ δQν /ταν δυνατ"ν νC S3gηεWρ�τερη �π�3ησι» (Sνθ. �νωτ. σ. 422). KαD στ"ν «�A20���», pνα Sργ� τ�0 1�υαZRνα π.X., δια^2;�με τC nJ'ς: «ΔQν �<ελ�0ν <ιλ�σ�<&α καD στ�3ασμ?ς.K2θε σκ>ψις καD θεωρ&α παραμερ&;εται. MQ κυριε�ει κα& 7 τρ?μ�ς π�V γρα-τ;�υν2ει τ"ν ν�0 7λ?γυρα, σCν σκ><τ�μαι π}ς θC στερηθf αWτ" ]δf τ" <fςκαD τC τ?σα �γαθ2, καD θC σαπ&;ω παραπεταμ>ν�ς, κ2π�υ aμ�ρ<�ς κι$ �γνR-ριστ�ς, καD θC γ&νω σκ�υλ�κια καD κνRδαλα».

KαD =μως! �H <ιλ�σ�<&α κι$ 7 στ�3ασμ"ς d3ι μ?ν�ν μπ�ρ�0ν νC μuς�π�λυτρRσ�υν �π" τ"ν <?^� τ�0 θαν2τ�υ, �λλC καD νC τ"ν κ2ν�υν νC <α&νε-ται γελ�9�ς. $AλλC γιC νC γ&νgη αWτ?, 3ρει2;εται �ρθ# κ�σμ�θεωρ&α, πρ>πει«�ρθfς» νC <ιλ�σ�<�σωμε, =πως λ>γει 7 Πλ2των, 7π?τε «τ" τεθν2ναι �κιστααWτ�9ς �νθρRπ�ις <�^ερ?ν τι», =πως π2λι 7 Πλ2των μuς λ>γει στ"ν «Φα0-δωνα».

Page 99: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»cAπαJ τ" ]Jασ<αλ&σωμε αWτ?, γαληνε�ει | ^αρυ3ειμωνιCτ'ς ψυ3'ς δι?τι 7 aνθρωπ�ς δQν S3ει πιC �ν2γκη νC τρ>Jgη γιC νC]πιδιRJgη κ2τι π�V θC συμπληρRσgη τ#ν εWεJ&α τ'ς ψυ3'ς καD τ�0κ�ρμι�0. $Eπειδ# τ?τε μ�ν23α 3ρεια;?μεθα τ#ν |δ�ν�, =τανπ�ν�0με �π" τ#ν στ>ρησ& της. cOταν =μως δQν Xπ�<>ρωμε, δQντ#ν 3ρεια;?μεθα. KαD γι$ αWτ" τ#ν |δ�ν# �ν�μ2;�με �ρ3# καDσκ�π" τ'ς μακ2ριας ;ω'ς.

129. »Δι?τι αWτ#ν τ#ν �ναγνωρ&;�με πρfτ� καD γεννημ>ν� μα;&μας �γαθ" κι$ �π$ αWτ#ν Jεκινuμε γιC κ2θε πρ�τ&μησι κι$ �π�<υγ�,καD σ$ αWτ#ν κατασταλ2;�με λαμ^2ν�ντας `ς καν?να τ" συνα&-σθημα, γιC νC ^αθμ�λ�γ�σωμε τ" κ2θε �γαθ?. Kι$ ]πειδ# αWτ#ε[ναι τ" πρfτ� κι$ Sμ<υτ� �γαθ" δQν ]πιδιRκ�με κ2θε |δ�ν�,�λλC ε[ναι περιστ2σεις π�V π�λλQς |δ�νQς τDς παρατρ>3�με, =ταν^λ>πωμε =τι θC S3�υν γιC συν>πεια μεγαλ�τερες ]ν�3λ�σεις.

»Π�λλ�Vς π2λι π?ν�υς τ�Vς S3�με γιC καλ�τερ�υς �π" τDς|δ�ν>ς, =ταν τ�Vς π?ν�υς, π�V Xπ�<>ρ�με ]πD π�λVν καιρ?, τ�Vς�κ�λ�υθε9 μεγαλ�τερη |δ�ν�. K2θε λ�ιπ"ν |δ�ν�, ]πειδ# S3ει<�σι συγγενικ# μQ μuς ε[ναι κ2τι καλ?, δQν ε[ναι =μως | καθεμιCκαλ# γιC νC τ#ν ]πιδιRJωμε. T" rδι� λ2θ�ς ε[ναι κακ?, d3ι =μωςτ>τ�ι�ς π2ντα π�V νC τ"ν �π�<ε�γωμε.

130. »cOλα =μως αWτC ]πι^2λλεται νC κριθ�0ν μQ τ#ν συμμ>-τρησι �ναμεταJ� τ�υς καD μQ τ"ν πρ�σεκτικ" Xπ�λ�γισμ" τ�0 τ&συμ<>ρει καD τ& δQν συμ<>ρει. E[ναι περιστ2σεις π�V καταπιαν?-μαστε μQ τ" καλ" σCν νC ε[ναι κακ?, καD �ντ&θετα μQ τ" κακ" σCννC ε[ναι καλ?. KαD τ#ν �λιγ2ρκεια τ#ν S3�με γιC μεγ2λ� καλ?,d3ι γιC νC ;�0με π2ντ�τε μQ λ&γα, �λλC =ταν δQν S3ωμε τCπ�λλ2, νC εW3αριστ��μεθα μQ τC λ&γα, πιστε��ντας εZλικρινC

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 195 –

7ταν δ� Oπα2 τ�.τ� περ� hμJς γ�νηται, λ�εται πJς = τ!ςψυ�!ς �ειμ<ν, �?κ @��ντ�ς τ�. )F<�υ >αδ0)ειν 1ς πρ8ς'νδ��ν τι κα� )ητε�ν Lτερ�ν FFv τ8 τ!ς ψυ�!ς κα� τ�. σ<μα-τ�ς 9γαθ8ν συμπληρ<σεται. τ�τε γ�ρ hδ�ν!ς �ρε0αν@��μεν 7ταν 'κ τ�. μW παρε�ναι τWν hδ�νWν 9λγ4μεν"<7ταν δ� μW 9λγ4μεν,> �?κ�τι τ!ς hδ�ν!ς δε�μεθα. κα�δι� τ�.τ� τWν hδ�νWν 9ρ�Wν κα� τ�λ�ς λ�γ�μεν ε3ναι τ�.μακαρ0ως )!ν" τα�την γ�ρ 9γαθ8ν πρ4τ�ν κα� συγγε-νικ8ν @γνωμεν, κα� 9π8 τα�της καταρ��μεθα π�σηςα�ρ�σεως κα� $υγ!ς κα� 'π� τα�την καταντ4μεν 1ς καν�νιτF4 π�θει πJν 9γαθ8ν κρ0ν�ντες. κα� 'πε� πρ4τ�ν 9γαθ8ντ�.τ� κα� σ�μ$υτ�ν, δι� τ�.τ� κα� �? πJσαν hδ�νWνα�ρ��μεθα, 9λλ� @στιν 7τε π�λλ�ς hδ�ν�ς Qπερ>α0ν�μεν,7ταν πλε��ν hμ�ν τ8 δυσ�ερ�ς 'κ τ��των Lπηται" κα� π�λ-λ�ς 9λγηδ�νας hδ�ν4ν κρε0ττ�υς ν�μ0)�μεν, 'πειδ�ν με0-)ων hμ�ν hδ�νW παρακ�λ�υθE! π�λGν �ρ�ν�ν Qπ�με0νασιτ�ς 9λγηδ�νας. πJσα �nν hδ�νW δι� τ8 $�σιν @�ει �;κε0αν9γαθ�ν, �? πJσα μ�ντ�ι α�ρετU" καθ� περ κα� 9λγηδuνπJσα κακ�ν, �? πJσα 9ε� δ� 9ε� $ευκτW πε$υκυ�α.

»TE! μ�ντ�ι συμμετρUσει κα� συμ$ερ�ντων κα� 9συμ$�-ρων >λ�ψει τα.τα π�ντα κρ0νειν καθUκει" �ρ<μεθα γ�ρτF4 μ�ν 9γαθF4 κατ� τινας �ρ�ν�υς 1ς κακF4, τF4 δ� κακF4τ�Cμπαλιν 1ς 9γαθF4. κα� τWν α?τ�ρκειαν δ� 9γαθ8ν μ�γαν�μ0)�μεν, �?� sνα π�ντως τ��ς ]λ0γ�ις �ρ<μεθα, 9λλ�7πως '�ν μW @�ωμεν τ� π�λλ�, τ��ς ]λ0γ�ις �ρ<μεθα,

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 194 –

129

130

Page 100: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

=τι τ#ν π�λυτ>λεια τ#ν 3α&ρ�νται πι" εW32ριστα ]κε9ν�ι π�V τ#ν3ρει2;�νται λιγRτερ�, καD =τι κ2θε τ" <υσικ" τ" π�ρ&;εταικανεDς ε_κ�λα, τ" μ2ται� =μως δ�σκ�λα. Δι?τι τC λιτC <αγητCδ&δ�υν τ#ν rδια εW3αρ&στησι μQ τC π�λυδ2πανα δε9πνα, =τανπαραμερ&;�υν 7λ?τελα τ" αrσθημα τ'ς πε&νας.

131. »ΨωμD καD νερ" δ&δ�υν τ#ν rδια εW3αρ&στησι, =ταν τCπα&ρνgη κανεDς τ#ν tρα π�V τC 3ρει2;εται. T" νC συνηθ&;gηλ�ιπ"ν κανεDς σQ μιC hπλ' κι$ d3ι π�λυδ2πανη διατρ�<�, ε[ναι�<>λιμ� στ#ν Xγε&α, κ2νει τ"ν aνθρωπ� «a�κν�» στDς Xπ�3ρεR-σεις τ'ς ;ω'ς, κι$ =ταν π?τε - π?τε μuς δ&δεται | εWκαιρ&α γιCπλ�υσιRτερ� <αγ�π?τι, μuς κ2νει πι" καλ�δι2θετ�υς καD μuς7πλ&;ει μQ θ2ρρ�ς �π>ναντι στDς Zδι�τρ�π&ες τ'ς τ�3ης.

»cOταν λ�ιπ"ν λ>γωμε =τι | |δ�ν# ε[ναι σκ�π"ς τ'ς ;ω'ς, δQν]νν��0με τDς |δ�νQς τfν �σRτων �_τε τDς κ�λλημ>νες στ#ν�π?λαυσι, =πως ν�μ&;�υν μερικ�D �πληρ�<?ρητ�ι � �ντ&θετ�ι �=σ�ι παρεJηγ�0ν τDς γνfμες μας, �λλC τ" νC μ# Xπ�<>ρωμε στ"σfμα καD νC μ# ταρα;Rμεθα στ#ν ψυ3�.

132. »ΔQν ε[ναι τC μεθ�σια καD τ$ �δι2κ�πα Jε<αντRματα,�_τε | �π?λαυσις �γ�ριfν καD γυναικfν �_τε ψαριfν καD τfνaλλων, =σα πρ�σ<>ρει πλ��σι� τραπ>;ι π�V γενν�0ν τ#ν εW32ρι-στη ;ω�, �λλC 7 νη<2λι�ς λ�γισμ"ς π�V ]ρευνu στ" ^2θ�ς τDςαZτ&ες γιC τ#ν κ2θε πρ�τ&μησι � �π�<υγ�, καD διR3νει τDς <αντα-σι�κ�π&ες π�V ε[ναι �<�ρμQς γιC τDς μεγ2λες ψυ3ικQς ταρα3>ς.AWτfν =λων �ρ3# καD τ" μεγαλ�τερ� καλ" ε[ναι | <ρ?νησις. Γι$αWτ" ψηλ?τερα κι$ �π" τ#ν <ιλ�σ�<&α �κ?μα, στ>κεται | <ρ?νη-σις κι$ �π’ αWτ# Jεκιν�0ν �8 aλλες �ρετQς π�V διδ2σκ�υν =τι δQνμπ�ρε9 νC ;' κανεDς εW32ριστα 3ωρDς νC ;' <ρ?νιμα, �θικC καDδ&καια =ταν δQν S3gη καD τC εW32ριστα. Δι?τι �8 �ρετQς κι$ |εW32ριστη ;ω�, �π" τ#ν rδια ρ&;α <υτρRν�υν, κι$ | εW32ριστη;ω# ε[ναι �3Rριστη �π$ αWτ>ς.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 197 –

πεπεισμ�ν�ι γνησ0ως 7τι �διστα π�λυτελε0ας 9π�λα��υσιν�� �κιστα τα�της δε�μεν�ι, κα� 7τι τ8 μ�ν $υσικ8ν πJνε?π�ριστ�ν 'στι, τ8 δ� κεν8ν δυσπ�ριστ�ν" �s τε λιτ���υλ�� \σην π�λυτελε� δια0τEη τWν hδ�νWν 'πι$�ρ�υσιν 7τανOπαν τ8 9λγ�.ν κατ� @νδειαν '2αιρεθE!" κα� μJ)α κα� kδωρτWν 9κρ�τ�την 9π�δ0δωσιν hδ�νWν 'πειδ�ν 'νδ�ων τιςα?τ� πρ�σεν�γκηται. τ8 συνεθ0)ειν �nν 'ν τα�ς Rπλα�ς κα��? π�λυτελ�σι δια0ταις κα� Qγιε0ας 'στ� συμπληρωτικ8νκα� πρ8ς τ�ς 9ναγκα0ας τ�. >0�υ �ρUσεις D�κν�ν π�ιε�τ8ν Dνθρωπ�ν κα� τ��ς π�λυτελ�σιν 'κ διαλειμμ�των πρ�-σερ��μ�ν�υς κρε�ττ�ν hμJς διατ0θησι κα� πρ8ς τWν τ��ην9$�>�υς παρασκευ�)ει.

»xOταν �nν λ�γωμεν hδ�νWν τ�λ�ς Qπ�ρ�ειν, �? τ�ςτ4ν 9σ<των hδ�ν�ς κα� τ�ς 'ν 9π�λα�σει κειμ�νας λ�γ�-μεν, #ς τινες 9γν��.ντες κα� �?� =μ�λ�γ�.ντες K κακ4ς'κδε��μεν�ι ν�μ0)�υσιν, 9λλ� τ8 μUτε 9λγε�ν κατ� σ4μαμUτε ταρ�ττεσθαι κατ� ψυ�Uν.

»O? γ�ρ π�τ�ι κα� κ4μ�ι συνε0ρ�ντες �?δ� 9π�λα�σειςπα0δων κα� γυναικ4ν �?δ� ;�θ�ων κα� τ4ν Dλλων 7σα$�ρει π�λυτελWς τρ�πε)α τ8ν hδGν γενν5J >0�ν, 9λλ�νU$ων λ�γισμ8ς κα� τ�ς α;τ0ας '2ερευν4ν π�σηςα�ρ�σεως κα� $υγ!ς κα� τ�ς δ�2ας '2ελα�νων '2 vνπλε�στ�ς τ�ς ψυ��ς καταλαμ>�νει θ�ρυ>�ς. τ��των δ�π�ντων 9ρ�W κα� τ8 μ�γιστ�ν 9γαθ8ν $ρ�νησις" δι8 κα�$ιλ�σ�$0ας τιμι<τερ�ν Qπ�ρ�ει $ρ�νησις, '2 �ς α� λ�ιπα�πJσαι πε$�κασιν 9ρετα0, διδ�σκ�υσα 1ς �?κ @στιν hδ�ως)!ν Dνευ τ�. $ρ�ν0μως κα� καλ4ς κα� δικα0ως, <�?δ�$ρ�ν0μως κα� καλ4ς κα� δικα0ως> Dνευ τ�. hδ�ως" συμπε-$�κασι γ�ρ α� 9ρετα� τF4 )!ν hδ�ως, κα� τ8 )!ν hδ�ως τ��-των 'στ�ν 9�<ριστ�ν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 196 –

131

132

Page 101: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

133. »EXρ&σκεις καν>να �νRτερ�ν �π$ αWτ?ν; ΓιC τ�Vς θε�VςS3ει =σες δ�Jασ&ες, κι �π" τ"ν <?^� τ�0 θαν2τ�υ ε[ναι ]J7λ�κλ�ρ�υ λυτρωμ>ν�ς. Συνειδητ�π�&ησε τ"ν σκ�π" π�V tρισε| <�σις καD J>ρει π?σ� ε_κ�λα τ" bψιστ� �γαθ" μπ�ρε9 ν’�να;ητηθg' καD νC ]πιτευ3θg' καD π?σ� | δι2ρκεια � | Sντασιςτfν δεινfν ε[ναι ^ρα3ε9α. T#ν ε8μαρμ>νη π�V εZσ2γ�υν μερικ�D`ς κυρ&αρ3� τfν π2ντων, αWτ"ς τ#ν κ�ρ�ϊδε�ει, ^ε^αιRν�νταςμuλλ�ν =τι `ρισμ>να πρ2γματα συμ^α&ν�υν κατ$ �ν2γκην, aλλα�π" τ�3η κι$ aλλα �π" τ#ν δικ� μας τ#ν ]νεργητικ?τητα. Δι?τι^λ>πει =τι | μQν �ν2γκη ε[ναι �νε�θυνη, | τ�3η aστατη, | δικ�μας =μως δραστηρι?της ε[ναι ]λε�θερη. Γι$ αWτ" καD Xπ?κειται σQμ�μ<# � ]παινε9ται.

134. »Δι?τι ε[ναι πρ�τιμ?τερ� ν’ �κ�λ�υθ�0με τ"ν περD τfνθεfν μ0θ�, παρC νC δ�υλε�ωμε στ#ν ε8μαρμ>νη, =πως τ#ν παρι-στ2ν�υν �8 <υσικ�D <ιλ?σ�<�ι. Kαθ’ =σ�ν 7 περD θεfν μ0θ�ς�<�νει νC δια<α&νεται κ2π�ια ]λπ&δα ]JιλεRσεως διC τ'ς μεσ�-λα^�σεως τ'ς πρ"ς τ�Vς θε�Vς τιμ'ς, | περD ε8μαρμ>νης =μωςθεωρ&α ]μ<αν&;ει τ#ν �ν2γκη �παρα&τητη. T#ν δQ τ�3η �_τε θε"τ#ν ν�μ&;ει, =πως 7 π�λVς κ?σμ�ς - καθ’ =σ�ν �WδQν πρ2ττεταιXπ" τ�0 θε�0 �τ2κτως - �_τε τ#ν θεωρε9 �^>^αιη Sστω αZτ&α,δι?τι δQν πιστε�ει =τι �π$ αWτ#ν παρ>3εται τ" �γαθ" � τ" κακ"γιC τ#ν μακαρι?τητα τfν �νθρRπων, sν καD δημι�υργg' τ#ν�<ετηρ&α γιC μεγ2λα �γαθC � κακ2. Πιστε�ει =τι πρ�τιμ?τερηε[ναι | �π�τυ3&α �π" καλ# σκ>ψι παρC | ]πιτυ3&α �π" �ν�ησ&α.cOτι ]ν �λ&γ�ις ε[ναι πρ�τιμ?τερ� στ#ν περι�3# τ'ς δρ2σεωςαWτ" π�V �ρθfς ]πελ>γη νC μ# �<ε&λgη τ#ν ]πιτυ3' τ�υ Sκ^ασιστ#ν τ�3η.

135. »NC ]Jασκ'σαι λ�ιπ"ν σ$ αWτC καD στC συγγενικC μQαWτ2, |μ>ρα καD ν�κτα, μ?ν�ς σ�υ καD μα;D μQ =μ�ι�ν μQ σ>να.KαD π�τ>, �_τε =ταν ε[σαι J�πνι�ς F =ταν κ�ιμuσαι θC ταρ2;ε-σαι. KαD θC ;�σgης σCν θε"ς �ν2μεσα σQ �νθρRπ�υς. Δι?τι δQνμ�ι2;ει σQ τ&π�τε μQ θνητ" aνθρωπ�ς π�V ;g' �ν2μεσα σQ�θ2νατα �γαθ2.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 199 –

»�Eπε� τ0να ν�μ0)εις ε3ναι κρε0ττ�να τ�. κα� περ� θε4ν7σαι δ�2�)�ντ�ς κα� περ� θαν�τ�υ δι� παντ8ς 9$�>ως@��ντ�ς κα� τ8 τ!ς $�σεως 'πιλελ�γισμ�ν�υ τ�λ�ς, κα� τ8μ�ν τ4ν 9γαθ4ν π�ρας 1ς @στιν ε?συμπλUρωτ�ν τε κα�ε?π�ριστ�ν διαλαμ>�ν�ντ�ς, τ8 δ� τ4ν κακ4ν 1ς K �ρ�-ν�υς K π�ν�υς @�ει >ρα�ε�ς, τWν δ� Qπ� τινων δεσπ�τινε;σαγ�μ�νην π�ντων 'γγελ4ντ�ς <ε�μαρμ�νην κα� μJλλ�ν| μ�ν κατ� 9ν�γκην γ0νεσθαι λ�γ�ντ�ς>, | δ� 9π8 τ��ης, |δ� παρ� hμJς δι� τ8 τWν μ�ν 9ν�γκην 9νυπε�θυν�ν ε3ναι,τWν δ� τ��ην Dστατ�ν =ρJν, τ8 δ� παρ� hμJς 9δ�σπ�τ�ν FFvκα� τ8 μεμπτ8ν κα� τ8 'ναντ0�ν παρακ�λ�υθε�ν π�$υκεν('πε� κρε�ττ�ν �ν τF4 περ� θε4ν μ�θFω κατακ�λ�υθε�ν K τE!τ4ν $υσικ4ν ε�μαρμ�νEη δ�υλε�ειν" = μ�ν γ�ρ 'λπ0δαπαραιτUσεως Qπ�γρ�$ει θε4ν δι� τιμ!ς, h δ� 9παρα0τη-τ�ν @�ει τWν 9ν�γκην), τWν δ� τ��ην �Cτε θε8ν 1ς �� π�λ-λ�� ν�μ0)�υσιν Qπ�λαμ>�ν�ντ�ς (�?θ�ν γ�ρ 9τ�κτως θεF4πρ�ττεται) �Cτε 9>�>αι�ν α;τ0αν (<�?κ> �\εται μ�ν γ�ρ9γαθ8ν K κακ8ν 'κ τα�της πρ8ς τ8 μακαρ0ως )!ν 9νθρ<-π�ις δ0δ�σθαι, 9ρ��ς μ�ντ�ι μεγ�λων 9γαθ4ν K κακ4νQπ8 τα�της ��ρηγε�σθαι), κρε�ττ�ν ε3ναι ν�μ0)�ντ�ςε?λ�γ0στως 9τυ�ε�ν K 9λ�γ0στως ε?τυ�ε�ν" >�λτι�ν γ�ρ 'ντα�ς πρ�2εσι τ8 καλ4ς κριθ�ν <μW> ]ρθωθ!ναι δι� τα�-την.

»Tα.τα �nν κα� τ� τ��τ�ις συγγεν! μελ�τα πρ8ςσεαυτ8ν hμ�ρας κα� νυκτ8ς πρ�ς <τε> τ8ν 7μ�ι�ν σεαυτF4,κα� �?δ�π�τε �Cθ� kπαρ �Cτ� aναρ διαταρα�θUσEη, )Uσειςδ� 1ς θε8ς 'ν 9νθρ<π�ις. �?θ�ν γ�ρ @�ικε θνητF4 )<Fω )4νDνθρωπ�ς 'ν 9θαν�τ�ις 9γαθ��ς.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 198 –

133

134

135

Page 102: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

»ΣQ aλλα σημε9α �π�ρρ&πτει ]J 7λ�κλ�ρ�υ τ#ν μαντικ�,καθ}ς καD στ#ν μικρ# ]πιτ�μ�, καD λ>γει =τι τρ?π�ς νC πρ�^λ>-ψωμε τ" μ>λλ�ν δQν Xπ2ρ3ει, �λλC κι$ sν Xπ2ρ3gη, καν>να �π" τCσυμ^α&ν�ντα σ�μ<ωνα μ$ αWτ#ν δQν μuς �<�ρu».

T>τ�ιες ε[ναι �8 �π?ψεις τ�υ καD γιC τC �<�ρfντα στ#ν ;ω�.Περισσ?τερα γι$ αWτC Sγραψε σ$ aλλα Sργα τ�υ.

136. Δια<ωνε9 δQ πρ"ς τ�Vς Kυρηναϊκ�Vς περD τ'ς |δ�ν'ς.Kαθ$ =σ�ν αWτ�D δQν ]γκρ&ν�υν τ#ν ]ν �ρεμ&Lα εXρισκ�μ>νη(καταστηματικ#) |δ�ν�, �λλC μ?ν�ν τ#ν ]ν κιν�σει. �O $Eπ&κ�υ-ρ�ς =μως τDς παραδ>3εται καD τDς δ��, καD τ#ν |δ�ν# τ'ς ψυ3'ςκαD τ�0 σRματ�ς, =πως �να<>ρει στ" «Περ� α�ρ�σεως κα�$υγ!ς», στ" «Περ� τ�λ�υς», στ" πρfτ� ^ι^λ&� «Περ� >0ων», καDστ#ν πρ"ς τ�Vς ]ν Mυτιλ�νgη <ιλ�σ?<�υς ]πιστ�λ�. $Eπ&σης κι$ 7Δι�γ>νης στ" 17� ^ι^λ&� τfν «�Eπιλ�κτων» κι$ 7 Mητρ?δωρ�ςστ"ν «Tιμ�κρ�τη» παραδ>3�νται καD τC δ�� αWτC εrδη |δ�ν'ς.�O rδι�ς δQ 7 $Eπ&κ�υρ�ς �να<>ρει ]πD λ>Jει τC �κ?λ�υθα στ"«Περ� α�ρ�σεων»: «�H �ταραJ&α καD | Sλλειψις π?νων (�π�ν&α)ε[ναι |δ�νQς καταστηματικ>ς57, δηλ. ]ν �ρεμ&Lα, | δQ 3αρC καD |εW<ρ�σ�νη (εW3αρ&στησις τ'ς ψυ3'ς) ]μ<αν&;�νται νC πραγματ�-π�ι�0νται διC κιν�σεως καD ]νεργητικ?τητ�ς».

137. KαD σQ aλλ� σημε9� δια<ωνε9 μQ τ�Vς Kυρηναϊκ��ς. Δι?τιαWτ�D Xπ�στηρ&;�υν =τι �8 σωματικ�D π?ν�ι ε[ναι 3ειρ?τερ�ι �π"τ�Vς ψυ3ικ��ς. Π2ντως σωματικQς π�ινQς ]πι^2λλ�νται στ�Vςτιμωρ�υμ>ν�υς. �O $Eπ&κ�υρ�ς =μως Zσ3υρ&;εται =τι �8 ψυ3ικ�Dπ?ν�ι ε[ναι �8 3ειρ?τερ�ι. �Oπωσδ�π�τε, | σ2ρκα X<&σταται τDςκαταιγ&δες τ�0 παρ?ντ�ς μ?ν�ν, ]νf | ψυ3# X<&στα-

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 201 –

»MαντικWν (fg. 395 Us.) δ� Oπασαν 'ν Dλλ�ις 9ναιρε�, 1ςκα� 'ν τE! Mικρ5J 'πιτ�μE!. κα0 $ησι" «μαντικW �nσα9ν�παρκτ�ς, ε; κα� QπαρκτU, �?θ�ν παρ� hμJς hγητ�α τ�γιν�μενα».

T�σα.τα κα� περ� τ4ν >ιωτικ4ν" κα� 'π� πλε0ω διε0λε-κται 9λλα��θι.

Δια$�ρεται (fg. 1 Us.) δ� πρ8ς τ�Gς Kυρηναϊκ�Gς περ�τ!ς hδ�ν!ς" �� μ�ν γ�ρ τWν καταστηματικWν �?κ 'γκρ0-ν�υσι, μ�νην δ� τWν 'ν κινUσει" = δ� 9μ$�τερα <τ� γ�νη>ψυ�!ς κα� σ<ματ�ς, #ς $ησιν 'ν τF4 Περ� α�ρ�σεως κα�$υγ!ς κα� 'ν τF4 Περ� τ�λ�υς κα� 'ν τF4 πρ<τFω Περ� >0ωνκα� 'ν τE! πρ8ς τ�Gς 'ν MυτιλUνEη $0λ�υς 'πιστ�λE!. =μ�0ωςδ� κα� Δι�γ�νης 'ν τE! cπτακαιδεκ�τEη τ4ν �Eπιλ�κτων κα�Mητρ�δωρ�ς 'ν τF4 Tιμ�κρ�τει (fg. 29 Körte) λ�γ�υσιν�kτω" ν��υμ�νης δ� hδ�ν!ς τ!ς τε κατ� κ0νησιν κα� τ!ςκαταστηματικ!ς. = δ� �Eπ0κ�υρ�ς 'ν τF4 Περ� α�ρ�σεων (fg.2 Us.) �kτω λ�γει" «h μ�ν γ�ρ 9ταρα20α κα� 9π�ν0α κατα-στηματικα0 ε;σιν hδ�να0" h δ� �αρ� κα� h ε?$ρ�σ�νη κατ�κ0νησιν 'νεργε05α >λ�π�νται».

ZEτι (fg. 452 Us.) πρ8ς τ�Gς Kυρηναϊκ��ς" �� μ�ν γ�ρ�ε0ρ�υς τ�ς σωματικ�ς 9λγηδ�νας τ4ν ψυ�ικ4ν, κ�λ�)ε-σθαι γ�.ν τ�Gς Rμαρτ�ν�ντας σ<ματι" = δ� τ�ς ψυ�ικ�ς.τWν γ�.ν σ�ρκα τ8 παρ8ν μ�ν�ν �ειμ�)ειν, τWν δ� ψυ�Wν

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 200 –

136

137

57. Kαταστηματικ# |δ�ν# (�π" τ#ν λ>Jι κατ2στημα π�V ]σ�μαινε κατ2-στασι) ε[ναι | σταθερ�, μ?νιμη, εW32ριστη δι2θεσις, =ταν λε&πgη κ2θε ]ν�3λη-τικ" (��3λησ&α) πε9να, δ&ψα � aλλη ]πιθυμ&α � μ>ριμνα. TDς κ�ινQς |δ�νQς τDςε[πε |δ�ν# «]ν κιν�σει» π�V �<ε&λ�νται στ" =τι αZσθανθ�καμε τ#ν Sλλειψ&

τ�υς. AWτQς πρ�καλ�0ν δι>γερσι, �κ?μα κι$ | 3αρC κι$ | εW<ρ�σ�νη. �OΣτ�^α9�ς γρ2<ει στ" �Aνθ�λ�γι� τ�υ XIII 35, $Eπ&κ�υρ�ς 422, τ�0τ� τ" �ρθ?-τατ�: «T?τε 3ρεια;?μαστε τ#ν |δ�ν# =ταν Xπ�<>ρωμε �π" τ#ν στ>ρησ& της.cOταν =μως αWτ" δQν τ" παθα&ν�με, τ?τε δQν μuς 3ρει2;εται |δ�ν�».

Page 103: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

ται καD ]κε9νες τ�0 παρελθ?ντ�ς καD τ�0 μ>λλ�ντ�ς τ?σ�ν =σ�νκαD τ�0 παρ?ντ�ς. Γι$ αWτ" καD μεγαλ�τερες ε[ναι �8 ψυ3ικQς|δ�νQς �π" τDς σωματικ>ς.

ΓιC ν’ �π�δε&Jgη δQ =τι | |δ�ν# ε[ναι 7 σκ�π?ς, πρ�^2λλει τ"γεγ�ν"ς =τι τC Sμ^ια dντα, μ?λις γεννηθ�0ν, αZσθ2ν�νται εW3αρ&-στησι �π" τ#ν |δ�ν�, ]νf τ"ν π?ν�, �π" <υσικ# παρ?ρμησι καD3ωρDς νC σκε<θ�0ν, τ"ν �π�κρ���υν. AWθ?ρμητα λ�ιπ"ν(αWτ�παθfς) �π�<ε�γ�με τ"ν π?ν�. $Aκ?μα κι$ 7 �Hρακλ'ςκατατρωγ?μεν�ς �π" τ"ν 3ιτfνα (τ"ν 7π�9� �π" ;�λεια ε[3ε�λε&ψει μQ δηλητ�ρι� | πρRην μνηστ� τ�υ Δηϊ2νειρα) Jε<ων&;ειδυνατ2 (^�Lu).

Kα� �?ρλι�)ει κι� 9ντη��.ν τ� 9κρωτUρια τ!ςΛ�κρ0δ�ς κα� τ� $αρ�γγια τ!ς E?>�0ας58.

138. KαD τDς �ρετQς γιC τ#ν |δ�ν# τDς πρ�τιμ�0με κι$ d3ι γιC τDςrδιες, =πως καD τ#ν Zατρικ# τ#ν θ>λ�με γιC τ#ν Xγε&α (κι$ d3ι γιCτ#ν rδια). jEτσι λ>γει κι$ 7 Δι�γ>νης στ" εZκ�στ" ^ι^λ&� τfν «�Eπι-λ�κτων», 7 7π�9�ς μ2λιστα καD τ#ν «�γωγ#» τ#ν λ>γει «δια-γωγ�», δηλ. τ#ν παιδε&α τ#ν λ>γει �ναψυ3�, ψυ3αγωγ&α. �O δQ$Eπ&κ�υρ�ς περιγρ2<ει τ#ν �ρετ# `ς �ναπ?σπαστη �π" τ#ν|δ�ν�. cOλα τC aλλα μπ�ρ�0ν νC 3ωρισθ�0ν, =πως τC τρ?<ιμα59.

KαD τRρα sς ^2λ�υμε τ#ν σ<ραγ9δα, �bτως εZπε9ν, σ$ =λ� τ"σ�γγραμμ2 μ�υ καD στ#ν ;ω# τ�0 <ιλ�σ?<�υ παρ�υσι2;�νταςτDς «K�ριες Δ�2ες» τ�υ. KαD κλε&ν�ντας μ$ αWτQς τ" =λ� Sργ�,κ2ν�υμε νC συμπ>σgη τ" τ>λ�ς τ�υ μQ τ#ν �ρ3# τ'ς εWδαιμ�ν&ας.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 203 –

κα� τ8 παρελθ8ν κα� τ8 παρ8ν κα� τ8 μ�λλ�ν. �kτως �nνκα� με0)�νας hδ�ν�ς ε3ναι τ!ς ψυ�!ς. 9π�δε02ει (fg. 66 Us.)δ� �ρ!ται τ�. τ�λ�ς ε3ναι τWν hδ�νWν τF4 τ� )F4α Oμα τF4γεννηθ!ναι τE! μ�ν ε?αρεστε�σθαι, τF4 δ� π�νFω πρ�σ-κρ��ειν $υσικ4ς κα� �ωρ�ς λ�γ�υ. α?τ�παθ4ς �nν $ε�γ�-μεν τWν 9λγηδ�να" sνα κα� = gHρακλ!ς κατα>ι>ρωσκ�με-ν�ς Qπ8 τ�. �ιτ4ν�ς >�5J (S. Tr. 787 sq.),

δ�κνων ;�)ων" 9μ$� δ� @στεν�ν π�τραιΛ�κρ4ν τ� aρει�ι πρ4νες E?>�0ας τ� Dκραι.

Δι� (fg. 504 Us.) δ� τWν hδ�νWν κα� τ�ς 9ρετ�ςα�ρε�σθαι, �? δι� αQτ�ς, #σπερ τWν ;ατρικWν δι� τWνQγ0ειαν, καθ� $ησι κα� Δι�γ�νης 'ν τE! ε;κ�στE! τ4ν �Eπιλ�-κτων, �ς κα� διαγωγWν λ�γει τWν 9γωγUν. = δ� �Eπ0κ�υρ�ςκα� 9�<ριστ�ν $ησι (fg. 506 Us.) τ!ς hδ�ν!ς τWν 9ρετWνμ�νην" τ� δ� Dλλα �ωρ0)εσθαι, �b�ν >ρωτ�.

Kα� $�ρε �nν δW ν.ν τ8ν κ�λ�$4να (1ς ^ν ε\π�ι τις)'πιθ4μεν κα� τ�. παντ8ς συγγρ�μματ�ς κα� τ�. >0�υ τ�.$ιλ�σ�$�υ, τ�ς Kυρ0ας α?τ�. δ�2ας παραθ�μεν�ι κα�τα�ταις τ8 πJν σ�γγραμμα κατακλε0σαντες, τ�λει �ρησ�-μεν�ι τE! τ!ς ε?δαιμ�ν0ας 9ρ�E!.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 202 –

138

�σ�νη λ.3. συν&σταται στ" νC ]νεργ�0με κατC τρ?π�ν tστε νC μ# S3ωμε νC<�^ηθ�0με τ#ν δυσ<�ρ&α τfν aλλων».

58. Στ&3�ι τ�0 Σ�<�κλ>�υς στDς «Tρα�0νιες», 787.59. �O P2σσελ τ" σημε9� αWτ" τ" κατ2λα^ε `ς nJ'ς: «�H �ρετ�, sν δQν

σημα&νη σω<ρ�σ�νη στ#ν ]πιδ&ωJη τ'ς |δ�ν'ς, ε[ναι dν�μα κ��<ι�. �H δικαι-

Page 104: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

139. (1) T" �ν π�V ε[ναι μακ2ρι� κι$ a<θαρτ� (7 θε"ς) �_τε τ"rδι� S3ει καμμιC ]ν?3λησι �_τε καν>να aλλ� ]ν�3λε9. Kι$ Sτσι δQν]J�υσι2;εται �_τε �π" θυμ�Vς �_τε �π" ε_ν�ιες. Δι?τι αWτCε[ναι σημ2δια �δυναμ&ας. [$Aλλ�0 �να<>ρει =τι τ�Vς θε�Vςμ?ν�ν μQ τ"ν λ�γισμ" μπ�ρ�0με νC τ�Vς �ντιλη<θ�0με, δ�θ>ν-τ�ς =τι μερικ�D μQν κατ$ �ριθμ"ν διακρ&ν�νται, ]νf aλλ�ι πρ�κ�-πτ�υν 7μ�ι?μ�ρ<α �π" τ#ν συνε3' εZσρ�# 7μ�&ων εZδRλων(εZκ?νων) π�V κατευθ�ν�νται στ" rδι� σημε9� καD S3�υν �νθρR-πινη μ�ρ<�].

(2) �O θ2νατ�ς δQν ε[ναι τ&π�τε γιC μuς, δQν μuς σκ�τ&;ει,δι?τι ]κε9ν� π�V διαλ�θηκε �ναισθητε9. $Eκε9ν� δQ π�V �ναι-σθητε9, δQν μuς σκ�τ&;ει.

(3). T" μ>γεθ�ς τ'ς |δ�ν'ς ε[ναι τ" Jαλ2<ρωμα �π" τ" κ2θετι π�V πρ�καλε9 τ"ν π?ν�. Παντ�0 =π�υ Xπ2ρ3ει κι$ =σ� ^αστ2ει| |δ�ν�, δQν Xπ2ρ3ει �_τε σωματικ"ς �_τε ψυ3ικ"ς π?ν�ς �_τεμα;D 7 pνας κι$ 7 aλλ�ς.

140. (4). O8 π�λV δυνατ�D π?ν�ι δQν ^αστ�0ν π�λ�, <>ρν�υνγρ�γ�ρα τ" τ>λ�ς.cOσ�ι ^αστ�0ν π�λ�, |μερε��υν σιγC σιγC κι$S3�υν διαλε&μματα. O8 3ρ?νιες �ρρRστιες δ&δ�υν περισσ?τερ�τ?π� στ#ν |δ�ν# παρC στ"ν π?ν�.

(5). ΔQν μπ�ρε9 νC ;' κανεDς εW32ριστα, 3ωρDς νC ;' <ρ?νιμα,�θικC καD δ&καια, =ταν δQν S3gη καD τC εW32ριστα. cOταν =μως 7aνθρωπ�ς δQν ε[ναι 8καν"ς νC ;' <ρ?νιμα, ε[ναι �δ�νατ� αWτ"ςνC S3gη μιC εW32ριστη ;ω# Sστω κι$ sν ;' �θικC καD δ&καια60.

(6) E[ναι <υσικ" �γαθ" κ2θε μ>σ�ν π�V μuς παρ>3ει �σ<2λεια�π" aλλ�υς �νθρRπ�υς. ($Eδf τ" κε&μεν� ε[ναι κ2πως συγκε3υ-μ>ν�).

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 205 –

I. T8 μακ�ρι�ν κα� D$θαρτ�ν �Cτε α?τ8 πρ�γματα @�ει�Cτε DλλFω παρ��ει, #στε �Cτε ]ργα�ς �Cτε ��ρισι συν��ε-ται" 'ν 9σθενε� γ�ρ πJν τ8 τ�ι�.τ�ν. 'ν Dλλ�ις (fg. 355 Us.)δ� $ησι τ�Gς θε�Gς λ�γFω θεωρητ��ς, �kς μ�ν κατ� 9ριθμ8ν

Q$εστ4τας, �kς δ� καθ� =μ�ε0δειαν 'κ τ!ς συνε��.ς 'πιρρ�σεως

τ4ν =μ�0ων ε;δ<λων 'π� τ8 α?τ8 9π�τετελεσμ�νων, 9νθρωπ�-

ειδε�ς.

II. gO θ�νατ�ς �?δ�ν πρ8ς hμJς" τ8 γ�ρ διαλυθ�ν 9ναι-σθητε�" τ8 δ� 9ναισθητ�.ν �?δ�ν πρ8ς hμJς.

III. xOρ�ς τ�. μεγ�θ�υς τ4ν hδ�ν4ν h παντ8ς τ�.9λγ�.ντ�ς Qπε2α0ρεσις. 7π�υ δ� ^ν τ8 hδ�μεν�ν 'νE!, καθ’�ν ^ν �ρ�ν�ν EE�, �?κ @στι τ8 9λγ�.ν K τ8 λυπ��μεν�ν K τ8συναμ$�τερ�ν.

IV. O? �ρ�ν0)ει τ8 9λγ�.ν συνε�4ς 'ν τE! σαρκ0, 9λλ�τ8 μ�ν Dκρ�ν τ8ν 'λ��ιστ�ν �ρ�ν�ν π�ρεστι, τ8 δ� μ�ν�νQπερτε�ν�ν τ8 hδ�μεν�ν κατ� σ�ρκα �? π�λλ�ς hμ�ραςσυμμ�νει. α� δ� π�λυ�ρ�νι�ι τ4ν 9ρρωστι4ν πλε�ν�)�ν@��υσι τ8 hδ�μεν�ν 'ν τE! σαρκ� +περ τ8 9λγ�.ν.

V. O?κ @στιν hδ�ως )!ν Dνευ τ�. $ρ�ν0μως κα� καλ4ςκα� δικα0ως, <�?δ� $ρ�ν0μως κα� καλ4ς κα� δικα0ως>Dνευ τ�. hδ�ως. 7τFω δ� τ�.τ� μW Qπ�ρ�ει '2 �_ )!ν $ρ�ν0-μως, κα� καλ4ς κα� δικα0ως Qπ�ρ�ει, �?κ @στι τ�.τ�νhδ�ως )!ν.

VI. xEνεκα τ�. θαρρε�ν '2 9νθρ<πων, �ν κατ� $�σιν[9ρ�!ς κα� >ασιλε0ας] 9γαθ�ν, '2 vν Dν π�τε τ�.τ� �b�ς τ�EE� παρασκευ�)εσθαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 204 –

139

140

60. $Eπειδ# | «<ρ?νησις» ε[ναι | συνθετικ# 8καν?της, | συν�ραματικ#ματι2, π�V μuς δ&δει τ#ν δυνατ?τητα νC ^λ>πωμε =λ� τ" ταμπλ} τ'ς ;ω'ς, νC

μ# <�ρ�0με παρωπ&δες καD νC μ# γινRμαστε μ�ν�δι2στατα καD τυπ�π�ιημ>ναdντα – κι’ Sτσι θ’ �π�<ε�γωμε πρ2Jεις π�V θC τDς πληρRναμε �κρι^2.

Page 105: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

141. (7) K2π�ι�ι θ>λησαν νC γ&ν�υν Sνδ�J�ι καD σπ�υδα9�ι,πιστε��ντας =τι μQ αWτ"ν τ"ν τρ?π� θC πρ�<υλα3θ�0ν �π" τ�Vςaλλ�υς �νθρRπ�υς. KαD ]Cν μQν ε[ναι �σ<αλ#ς 7 ^&�ς αWτfν,�π>κτησαν τ" �γαθ" τ'ς <�σεως. $ECν =μως δQν ε[ναι, δQν�π>κτησαν τ" �γαθ" π�V �π" <υσικ# παρ?ρμησι �πε;�τησαν.

(8). KαμμιC |δ�ν# δQν ε[ναι αWτ# καθ$ nαυτ#ν κ2τι κακ?.$AλλC τC πρ2γματα π�V παρ2γ�υν `ρισμ>νες |δ�νQς ]πι<>ρ�υνπ�λλQς <�ρQς ]ν�3λ�σεις μεγαλ�τερες �π" τDς |δ�ν>ς.

142. (9). �Aν κ2θε |δ�ν# μπ�ρ�0σε νC συσσωρευθg' καD νCσυντελ'ται 3ωρDς διακ�π# καD μ>σα σ$ =λ�ν τ"ν �ργανισμ? μας �Sστω στC κυριRτερα μ>ρη τ'ς �νθρωπ&νης <�σεως, δQν θC δι>-<ερε | μιC |δ�ν# �π" τ#ν aλλη.

(10) �Aν τC πρ2γματα π�V <>ρ�υν |δ�νQς στ�Vς aσωτ�υς,τ�Vς ]γλ�τωναν �π" τ�Vς <?^�υς τ'ς διαν�&ας, �π" τ�Vς<?^�υς δηλ. π�V ]μπν>�υν τC �Wρ2νια καD �τμ�σ<αιρικC <αιν?-μενα �π" τ" aγ3�ς τ�0 θαν2τ�υ καD τ�0 π?ν�υ, sν κ�ντC σ$αWτ2, τ�Vς ]δ&δασκαν τ" «π>ρας», τ" =ρι� τfν ]πιθυμιfν τ�υς,δQν θC S3�υμε καμμιC μ�μ<# νC τ�Vς κ2νωμε γιC τ" =τι Jε3ειλ&-;�υν �π" κ2θε λ�γ'ς |δ�ν>ς, ]νf ταυτ�3ρ?νως ε[ναι �παλλαγ-μ>ν�ι �π" κ2θε π?ν�, σωματικ" � ψυ3ικ?, π�V σημα&νει �π"κ2θε κακ?.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 207 –

VII. ZEνδ�2�ι κα� περ0>λεπτ�0 τινες '>�υλUθησαν γεν�-σθαι, τWν '2 9νθρ<πων 9σ$�λειαν �kτω ν�μ0)�ντες περι-π�ιUσεσθαι. #στ� ε; μ�ν 9σ$αλWς = τ4ν τ�ι��των >0�ς,9π�λα>�ν τ8 τ!ς $�σεως 9γαθ�ν" ε; δ� μW 9σ$αλUς, �?κ@��υσιν �_ Lνεκα '2 9ρ�!ς κατ� τ8 τ!ς $�σεως �;κε��ν�ρ��θησαν.

VIII. O?δεμ0α hδ�νW καθ� cαυτ8 κακ�ν" 9λλ� τ� τιν4νhδ�ν4ν π�ιητικ� π�λλαπλασ0�υς 'πι$�ρει τ�ς ]�λUσειςτ4ν hδ�ν4ν.

IX. E; κατεπυκν�.τ� πJσα hδ�νU, κα� �ρ�νFω κα� περ�7λ�ν τ8 Dθρ�ισμα Qπ!ρ�εν K τ� κυρι<τατα μ�ρη τ!ς$�σεως, �?κ Dν π�τε δι�$ερ�ν 9λλUλων α� hδ�να0.

X. E; τ� π�ιητικ� τ4ν περ� τ�Gς 9σ<τ�υς hδ�ν4ν @λυετ�Gς $�>�υς τ!ς διαν�0ας τ��ς τε περ� μετε<ρων κα�θαν�τ�υ κα� 9λγηδ�νων, @τι τε τ8 π�ρας τ4ν 'πιθυμι4ν'δ0δασκεν, �?κ Dν π�τε ε\��μεν 7 τι μεμψα0μεθα α?τ��ςπαντα��θεν 'κπληρ�υμ�ν�ις τ4ν hδ�ν4ν κα� �?θαμ�θεν�Cτε τ8 9λγ�.ν �Cτε τ8 λυπ��μεν�ν @��υσιν, 7περ 'στ� τ8κακ�ν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 206 –

141

142

Page 106: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

(11). �Aν δQν μuς ]^ασ2νι;αν �8 <?^�ι �π" τC �Wρ2νια <αιν?-μενα κι$ �π" τ"ν θ2νατ�, | Xπ�ψ&α δηλαδ# μ�πως ε[ναι καD τ"τρ�μερ?, κι$ �κ?μα | aγν�ια τ�0 7ρ&�υ τfν π?νων καD τfν]πιθυμιfν, δQν θC εr3αμε �ν2γκη �π" <υσικ# ]πιστ�μη (<υσι�-λ�γ&α).

143. (12). E[ναι �δ�νατ�ν ν’ �παλλαγg' �π" τ�Vς <?^�υς γιCτC Xψ&στης σημασ&ας ;ητ�ματα, 7 aνθρωπ�ς π�V δQν J>ρει τ#ν<�σι τ�0 συν?λ�υ τ�0 σ�μπαντ�ς, �λλC ε[ναι παραδ�μ>ν�ςστ�Vς <?^�υς π�V διηγ�0νται �8 μ0θ�ι. �Eπ�μ>νως ε[ναι �παρα&-τητη | μελ>τη τ'ς <�σεως γιC νC μπ�ρ�0με ν$ �π�λαμ^2νωμεκαθαρQς |δ�ν>ς.

(13). OWδQν d<ελ�ς Xπ2ρ3ει sν ]πιτ�3gη κανεDς �σ<2λεια �π"τ�Vς συνανθρRπ�υς τ�υ, ]<$ =σ�ν τρ�μ�κρατε9ται �π" τC συμ-^α&ν�ντα Xπερ2νω τfν κε<αλfν μας � κ2τω �π" τ#ν γ' καDγενικC �π" =σα συμ^α&ν�υν στ" �π>ραντ� σ�μπαν.

(14). �Aν καD | �σ<2λεια �π" τ�Vς �νθρRπ�υς ]Jαρτuται �π"τ#ν �π�τρεπτικ# κ2π�ιων πραγμ2των δ�ναμι καD �π" τ"νπλ�0τ�, πρ�^2λλει Xπ" τ#ν πλ>�ν εZλικριν' μ�ρ<# | �σ<2λειαγιC μιC �συ3η Zδιωτικ# ;ω�, �π�μακρυσμ>νη �π" τ" πλ'θ�ς61.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 209 –

XI. E; μηθ�ν hμJς α� τ4ν μετε<ρων Qπ�ψ0αι jν<�λ�υνκα� α� περ� θαν�τ�υ, μU π�τε πρ8ς hμJς E� τι, @τι τε τ8 μWκαταν�ε�ν τ�Gς 7ρ�υς τ4ν 9λγηδ�νων κα� τ4ν 'πιθυμι4ν,�?κ ^ν πρ�σεδε�μεθα $υσι�λ�γ0ας.

XII. O?κ �ν τ8 $�>��μεν�ν λ�ειν Qπ�ρ τ4ν κυριωτ�-των μW κατειδ�τα τ0ς h τ�. σ�μπαντ�ς $�σις, 9λλ�Qπ�πτευ�μεν�ν τι τ4ν κατ� τ�Gς μ�θ�υς" #στε �?κ �νDνευ $υσι�λ�γ0ας 9κερα0�υς τ�ς hδ�ν�ς 9π�λαμ>�νειν.

XIII. O?θ�ν a$ελ�ς �ν τWν κατ� 9νθρ<π�υς 9σ$�λειανκατασκευ�)εσθαι τ4ν Dνωθι Qπ�πτων καθεστ<των κα�τ4ν Qπ8 γ!ς κα� Rπλ4ς τ4ν 'ν τF4 9πε0ρFω.

XIV. T!ς 9σ$αλε0ας τ!ς '2 9νθρ<πων γεν�μ�νης μ��ριτιν8ς δυν�μει τε '2ερειστικE! κα� ε?π�ρ05α ε;λικρινεστ�τηγ0νεται h 'κ τ!ς hσυ�0ας κα� 'κ�ωρUσεως τ4ν π�λλ4ν9σ$�λεια.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 208 –

143

61. Λ�θε >ι<σας. 7 σ�<"ς κατC τ"ν $Eπ&κ�υρ� θC πρ�σπαθ�σgη νC ;�σgη�παρατ�ρητ�ς, �π�τρα^ηγμ>ν�ς �π" τ"ν κ?σμ�, γιC νC μ# S3gη δι?λ�υ]3θρ��ς. «�Hταν | <ιλ�σ�<&α nν"ς <ιλ2σθεν�υ �νθρRπ�υ», γρ2<ει 7 P2σσελ,

«πρ�ωρισμ>νη γιC pνα κ?σμ� στ"ν 7π�9�ν | ριψ�κ&νδυνη εWτυ3&α ε[3ε περ&-π�υ καταστ' �δ�νατη».

Page 107: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

144. (15). �O πλ�0τ�ς, π�V ]πι;ητε9 | <�σις μας, ε[ναι `ρισμ>-ν�ς καD �π�κτuται εWκ?λως. (Δηλαδ# γιC νC 8καν�π�ιηθ�0ν �8<υσικQς �ν2γκες μας �_τε 3ρει2;εται π�λVς κ?π�ς �_τε π�λVaγ3�ς). Tfν ματα&ων =μως ]πιδιRJεων 7 πλ�0τ�ς �π�σ�ρεται]π$ aπειρ�ν, δQν ]Jαντλε9ται. (Δηλαδ# ε[ναι �τελε&ωτες �8 μαται-�δ�J&ες καD �8 συνακ?λ�υθες �νησυ3&ες).

(16). �H τ�3η �<$ nτ>ρ�υ σπ2νια παρεμ^α&νει στC ;ητ�ματατ�0 σ�<�0. ΓιατD τC μ>γιστα καD σημαντικRτατα ]νδια<>ρ�ντ2τ�υ τC κατη�θυνε καD θC τC κατευθ�νgη καθ$ =λην τ#ν δι2ρκειαντ'ς ;ω'ς τ�υ 7 λ�γισμ?ς.

(17). �O δ&και�ς �π�λαμ^2νει τ#ν μεγαλ�τερη γαλ�νη τ'ςψυ3'ς, ]νf 7 aδικ�ς ε[ναι γεμuτ�ς �π" π�λλ# ταρα3# καD�νησυ3&α.

(18). ΔQν ]παυJ2νεται | |δ�ν# στ#ν σ2ρκα, iμα σταματ�σgη 7π?ν�ς π�V �π" �ν2γκη πρ�εκλ�θη, �λλC hπλfς �λλ2;ει, δια<�-ρ�π�ιε9ται. T" =ρι� =μως τ'ς |δ�ν'ς στ#ν δι2ν�ια ]πεκτε&νεται=ταν συλλ�γι;Rμεθα τC rδια τC πρ2γματα καD τC 7μ�γεν' μ$αWτ2, π�V τ�Vς μεγ&στ�υς <?^�υς πρ�Jεν�0ν.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 211 –

XV. gO τ!ς $�σεως πλ�.τ�ς κα� #ρισται κα� ε?π�ρι-στ�ς 'στιν" = δ� τ4ν κεν4ν δ�24ν ε;ς Dπειρ�ν 'κπ0πτει.

XVI. Bρα��α σ�$F4 τ��η παρεμπ0πτει, τ� δ� μ�γιστακα� κυρι<τατα = λ�γισμ8ς διF<κηκε κα� κατ� τ8ν συνε�!�ρ�ν�ν τ�. >0�υ δι�ικε� κα� δι�ικUσει.

XVII. gO δ0και�ς 9ταρακτ�τατ�ς, = δ� Dδικ�ς πλε0στηςταρα�!ς γ�μων.

XVIII. O?κ 'πα�2εται 'ν τ! σαρκ� h hδ�νW 'πειδ�νOπα2 τ8 κατ� @νδειαν 9λγ�.ν '2αιρεθE!, 9λλ� μ�ν�ν π�ι-κ0λλεται. τ!ς δ� διαν�0ας τ8 π�ρας τ8 κατ� τWν hδ�νWν9πεγ�ννησεν � τε τ��των α?τ4ν 'κλ�γισις κα� τ4ν=μ�γεν4ν τ��τ�ις 7σα τ�Gς μεγ0στ�υς $�>�υς παρεσκε�-α)ε τE! διαν�05α.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 210 –

144

Page 108: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

145. (19). KαD 7 aπειρ�ς κι$ 7 περιωρισμ>ν�ς 3ρ?ν�ς rσ�νπ�σ"ν |δ�ν'ς παρ>3�υν, sν καταμετρηθ�0ν τC =ρι2 της μQ τ"νλ�γισμ?.

(20). �H σ2ρκα θεωρε9 �περι?ριστα τC =ρια τ'ς |δ�ν'ς, καDγιC νC τ#ν ]πιτ�3gη 3ρει2;εται aπειρ� 3ρ?ν�. �H δι2ν�ια =μως,�<�0 συνειδητ�π�&ησε τ"ν σκ�π" καD τ" =ρι� τ'ς σαρκ?ς, καD]J�^>λισε τ�Vς <?^�υς �π" τ" μ>λλ�ν, παρ>3ει μιC πλ�ρη καDτ>λεια ;ω�. Πλ#ν =μως δQν �π�<ε�γει τ#ν |δ�ν�, �κ?μα δQ καDτ#ν tρα τ�0 θαν2τ�υ | δι2ν�ια δQν στερε9ται τ'ς �π�λα�σεωςτ�0 �ρ&στ�υ ^&�υ.

146. (21). $Eκε9ν�ς π�V ]συνειδητ�π�&ησε τC π>ρατα τ�0 ^&�υJ>ρει π?σ� ε_κ�λ� ε[ναι ν$ �π�κτ�σgη ]κε9ν� π�V καταπα�ει τ"νπ?ν� �π" στ>ρησι καD καθιστu πλ'ρες καD τ>λει� τ" σ�ν�λ� τ'ς;ω'ς. Γι$ αWτ" δQν S3ει καμμιC �ν2γκη �π" πρ2γματα π�V μQ�γfνες καD διαπληκτισμ�Vς �π�κτfνται.

(22). Πρ>πει νC S3ωμε Xπ$ dψιν τ"ν σκ�π" π�V πραγματικCXπ2ρ3ει καD τ#ν μαρτυρ&α τ'ς «]ν2ργειας» (δηλ. =λη τ#ν πραγ-ματικ?τητα), καD σ$ αWτC ν’ �ν2γωμε τDς γνfμες μας. $Aλλιfς, τCπ2ντα θC ε[ναι γεμuτα �π" �^ε^αι?τητα καD σ�γ3υσι.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 213 –

XIX. gO Dπειρ�ς �ρ�ν�ς \σην @�ει τWν hδ�νWν κα� =πεπερασμ�ν�ς, '�ν τις α?τ!ς τ� π�ρατα καταμετρUσEη τF4λ�γισμF4.

XX. gH μ�ν σ�ρ2 9π�λα>ε τ� π�ρατα τ!ς hδ�ν!ςDπειρα, κα� Dπειρ�ς α?τWν �ρ�ν�ς παρεσκε�ασεν. h δ� δι�-ν�ια τ�. τ!ς σαρκ8ς τ�λ�υς κα� π�ρατ�ς λα>�.σα τ8ν'πιλ�γισμ8ν κα� τ�Gς Qπ�ρ τ�. α;4ν�ς $�>�υς 'κλ�σασατ8ν παντελ! >0�ν παρεσκε�ασε, κα� �?θ�ν @τι τ�. 9πε0ρ�υ�ρ�ν�υ πρ�σεδεUθημεν" 9λλ� �Cτ� @$υγε τWν hδ�νUν, �Cθ�hν0κα τWν '2αγωγWν 'κ τ�. )!ν τ� πρ�γματα παρεσκε�α-)εν, 1ς 'λλε0π�υσ� τι τ�. 9ρ0στ�υ >0�υ κατ�στρε$εν.

XXI. gO τ� π�ρατα τ�. >0�υ κατειδuς �3δεν, 1ς ε?π�ρι-στ�ν 'στι τ8 <τ8> 9λγ�.ν κατ� @νδειαν '2αιρ�.ν κα� τ8 τ8ν7λ�ν >0�ν παντελ! καθιστ�ν" #στε �?δ�ν πρ�σδε�ταιπραγμ�των 9γ4νας κεκτημ�νων.

XXII. T8 Q$εστηκ8ς δε� τ�λ�ς 'πιλ�γ0)εσθαι κα�πJσαν τWν 'ν�ργειαν, '$� �ν τ� δ�2α)�μενα 9ν�γ�μεν" ε;δ� μU, π�ντα 9κρισ0ας κα� ταρα�!ς @σται μεστ�.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 212 –

145

146

Page 109: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

(23). �Aν �ντιμ23εσαι =λες σ�υ τDς αZσθ�σεις, �_τε pνα πρ?-τυπ� στ" 7π�9� ν’ �να<>ρεσαι θC S3gης κι$ nπ�μ>νως �_τε τCμ>σα νC κρ&νgης �κ?μη καD ]κε9νες τDς κρ&σεις π�V τDς κηρ�ττειςψευδε9ς.

147. (24). �Aν �π�ρρ&ψgης κ2θε αrσθησι, 3ωρDς νC κ2νgης δι2-κρισι �ν2μεσα σQ ]κε9ν� π�V περιμ>νει ]πι^ε^α&ωσι καD σQ ]κε9ν�Fδη π�V ε[ναι παρ"ν εrτε στ#ν αrσθησι εrτε στC συναισθ�ματαεrτε στDς <ανταστικQς παραστ2σεις, θC ^2λgης σQ σ�γ3υσι καD τDςaλλες αZσθ�σεις μQ τ#ν �^2σιμη δ�Jασ&α σ�υ , κι$ Sτσι θ’ �π�ρ-ρ&ψgης καθ$ 7λ�κληρ&αν τ" κριτ�ρι� τ'ς �λ�θειας. sν δ>, ^2σειhπλ'ς γνRμης, ^ε^αιRσgης ^ιαστικC σCν �ληθιν" κ2θε τι π�Vπεριμ>νει ]παλ�θευσι, καθ}ς καD ]κε9ν� π�V δQν περιμ>νει, δQνθC Jε<�γgης �π" τ#ν πλ2νη, καθ}ς θC διατηρg'ς πλ�ρη �σ2<εια=σες <�ρQς θC πρ?κειται νC κρ&νgης �ν2μεσα στ#ν �ρθ# καD στ#ν]σ<αλμ>νη γνRμη.

148. (25). �Aν σQ κ2θε περ&στασι δQν �να<>ρgης τDς δραστηρι?-τητ>ς σ�υ στ"ν σκ�π" π�V διαγρ2<ει | <�σις, �λλC ]νεργε9ς^2σει κ2π�ι�υ aλλ�υ σκ�π�0, �8 πρ2Jεις σ�υ δQν θC ε[ναισυνεπε9ς πρ"ς τDς θεωρ&ες σ�υ.

(26). $Eκε9νες �8 ]πιθυμ&ες π�V δQν πρ�Jεν�0ν π?ν� � καημ?,sν δQν 8καν�π�ιηθ�0ν, δQν ε[ναι �ναγκα9ες62, �<�0 ε_κ�λα δια-3>εται | 7ρμ� τ�υς, μ?λις <αν' =τι δQν μπ�ρ�0ν ε_κ�λα νC8καν�π�ιηθ�0ν � =τι μπ�ρε9 νC πρ�Jεν�σ�υν ^λ2^η.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 215 –

XXIII. E; μ��Eη π�σαις τα�ς α;σθUσεσιν, �?� L2εις �?δ�|ς ^ν $E!ς α?τ4ν διεψε.σθαι πρ8ς τ� π�ι��μεν�ς τWν9ναγωγWν κρ0νEης.

XXIV. E\ τιν� 'κ>αλε�ς Rπλ4ς α\σθησιν κα� μW διαιρU-σεις τ8 δ�2α)�μεν�ν κατ� τ8 πρ�σμ�ν�ν κα� τ8 παρ8ν+δη κατ� τWν α\σθησιν κα� τ� π�θη κα� πJσαν $αντα-στικWν 'πι>�λWν τ!ς διαν�0ας, συνταρ�2εις κα� τ�ς λ�ιπ�ςα;σθUσεις τE! ματα0Fω δ�2Eη, #στε τ8 κριτUρι�ν Oπαν'κ>αλε�ς. ε; δ� >ε>αι<σεις κα� τ8 πρ�σμ�ν�ν Oπαν 'ν τα�ςδ�2αστικα�ς 'νν�0αις κα� τ8 μW τWν 'πιμαρτ�ρησιν, �?κ'κλε0ψεις τ8 διεψευσμ�ν�ν" 1ς τετηρηκuς @σEη πJσαν9μ$ισ>Uτησιν κατ� πJσαν κρ0σιν τ�. ]ρθ4ς K μW ]ρθ4ς.

XXV. E; μW παρ� π�ντα καιρ8ν 'παν�0σεις Lκαστ�ντ4ν πραττ�μ�νων 'π� τ8 τ�λ�ς τ!ς $�σεως, 9λλ� πρ�κα-ταστρ�ψεις ε\τε $υγWν ε\τε δ0ω2ιν π�ι��μεν�ς ε;ς Dλλ� τι,�?κ @σ�ντα0 σ�ι τ��ς λ�γ�ις α� πρ�2εις 9κ�λ�υθ�ι.

XXVI. T4ν 'πιθυμι4ν 7σαι μW 'π� 9λγ�.ν 'παν�γ�υ-σιν '�ν μW συμπληρωθ4σιν �?κ ε;σ�ν 9ναγκα�αι 9λλ�ε?δι��υτ�ν τWν aρε2ιν @��υσιν, 7ταν δυσπ�ριστ�ι K >λ�->ης 9περγαστικα� δ�2ωσιν ε3ναι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 214 –

147

148

62. Πρ^λ. καD τ#ν σ3ετικ# Sκ<ρασι: «M�0 ]π?νεσε γιC μιC π&ττα»!

Page 110: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

(27). $Aπ$ =λα τC �γαθC π�V | σ�<&α ]Jασ<αλ&;ει γιC τ#νεWτυ3ισμ>νη ;ω�, τ" μεγαλ�τερ� ε[ναι | �π?κτησις τ'ς <ιλ&ας.

(28). �H rδια πεπ�&θησις π�V μuς ]γκαρδιRνει =τι καν>ναδειν" δQν ε[ναι αZRνι� �_τε μεγ2λης διαρκε&ας, μuς κ2νει ]π&σης8καν�Vς νC Zδ�0με =τι καD μ>σα στDς περιωρισμ>νες μας συνθ'κες;ω'ς63 τ&π�τε δQν αWJ2νει τ#ν �σ<2λει2 μας =σ� | <ιλ&α.

149. (29). jAλλες ]πιθυμ&ες ε[ναι <υσικQς καD �ναγκα9ες aλλεςδQ <υσικQς �λλC d3ι �ναγκα9ες, aλλες δQ �_τε <υσικQς �_τε�ναγκα9ες, �λλC γεννfνται �π" τ#ν μαται�δ�J&α. ΦυσικQς καD�ναγκα9ες θεωρε9 7 $Eπ&κ�υρ�ς ]κε9νες π�V μuς �νακ�υ<&;�υν�π" τ"ν π?ν� τ" νερ" π.3. =ταν διψuμε. [ΦυσικQς δ>, �λλC d3ι�ναγκα9ες, θεωρε9 ]κε9νες π�V μ?ν� δια<�ρ�π�ι�0ν τ#ν |δ�ν#3ωρDς ν’ �π�μακρ�ν�υν τ"ν π?ν�, =πως τC ]κλεκτC ]δ>σματαπαραδε&γματ�ς 32ριν. O_τε δQ <υσικQς �_τε �ναγκα9ες θεωρε9τDς ]πιθυμ&ες γιC καταθ>σεις στε<2νων καD �νεγ>ρσεις �νδρι2-ντων].

(30). Kι ]κε9νες �8 <υσικQς ]πιθυμ&ες π�V δQν συνεπ2γ�νταιπ?ν� ]Cν δQν 8καν�π�ιηθ�0ν, �λλC τC �ντικε&μεν2 τ�υς μQ�κ2θεκτη 7ρμ# ]πιδιRκ�νται, π2λι στ#ν κεν�δ�J&α �<ε&λ�νται.KαD | δυσκ�λ&α ν’ �παλλαγg' κ2π�ι�ς �π$ αWτQς δQν �<ε&λεταιστ#ν <�σι τ�υς �λλC στ#ν κεν�δ�J&α τ�0 �νθρRπ�υ.

150. (31). T" <υσικ" δ&και� ε[ναι σ�μ^ασις �να<ερ�μ>νη στ"συμ<>ρ�ν καD �π�σκ�πε9 στ" νC μ# ^λ2πτgη 7 pνας τ"ν aλλ�ν καDνC μ# ^λ2πτεται.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 217 –

XXVII. �Ων h σ�$0α παρασκευ�)εται ε;ς τWν τ�. 7λ�υ>0�υ μακαρι�τητα, π�λG μ�γιστ�ν 'στιν h τ!ς $ιλ0αςκτ!σις.

XXVIII. gH α?τW γν<μη θαρρε�ν τε 'π�0ησεν Qπ�ρ τ�.μηθ�ν α;<νι�ν ε3ναι δειν8ν μηδ� π�λυ�ρ�νι�ν, κα� τWν 'να?τ��ς τ��ς 1ρισμ�ν�ις 9σ$�λειαν $ιλ0ας μ�λιστα κατε�δεσυντελ�υμ�νην.

XXIX. T4ν 'πιθυμι4ν α� μ�ν ε;σι $υσικα� κα� <9ναγ-κα�αι" α� δ� $υσικα� κα�> �?κ 9ναγκα�αι" α� δ� �Cτε $υσι-κα� �Cτ� 9ναγκα�αι 9λλ� παρ� κενWν δ�2αν γιν�μεναι.$υσικ�ς κα� 9ναγκα0ας hγε�ται = �Eπ0κ�υρ�ς τ�ς 9λγηδ�ν�ς

9π�λυ��σας, 1ς π�τ8ν 'π� δ0ψ�υς" $υσικ�ς δ� �?κ 9ναγκα0ας

δ� τ�ς π�ικιλλ��σας μ�ν�ν τWν hδ�νUν, μW Qπε2αιρ�υμ�νας δ�

τ8 Dλγημα, 1ς π�λυτελ! σιτ0α" �Cτε δ� $υσικ�ς �Cτ� 9ναγκα0ας,

1ς στε$�ν�υς κα� 9νδρι�ντων 9ναθ�σεις.

XXX. �Eν αbς τ4ν $υσικ4ν 'πιθυμι4ν, μW 'π� 9λγ�.ν δ�'παναγ�υσ4ν '�ν μW συντελεσθ4σιν, Qπ�ρ�ει h σπ�υδWσ�ντ�ν�ς, παρ� κενWν δ�2αν α_ται γ0ν�νται κα� �? παρ�τWν cαυτ4ν $�σιν �? δια���νται 9λλ� παρ� τWν τ�.9νθρ<π�υ κεν�δ�20αν.

XXXI. T8 τ!ς $�σεως δ0και�ν 'στι σ�μ>�λ�ν τ�. συμ-$�ρ�ντ�ς ε;ς τ8 μW >λ�πτειν 9λλUλ�υς μηδ� >λ�πτεσθαι.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 216 –

149

150

63. $Eνν�ε9 τ#ν περιωρισμ>νη ;ω# π�V Sκαναν μ>σα στ"ν K'π�-Σ3�λ�;

Page 111: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

(32). cOσα ]κ τfν ;Rων δQν �δ�ναντ� νC κ2ν�υν συμ<ων&εςtστε νC μ# ^λ2πτ�υν τ" pνα τ" aλλ� καD νC μ# ^λ2πτωνται, σ3ε-τικfς μQ αWτC δQν Xπ2ρ3ει καν>να �_τε δ&και�ν �_τε aδικ�ν(δηλ. �_τε δικαι�σ�νη �_τε �δικ&α). $Eπ&σης καD ]κε9ν�ι �8 λα�Dπ�V δQν �δ�ναντ� � δQν �θ>λησαν νC κ2ν�υν �μ�ι^α9ες συμ<ω-ν&ες πρ"ς τ"ν �νωτ>ρω σκ�π?, στ#ν rδια περ&πτωσι ]μπ&πτ�υν.

(33). ΔQν Xπ2ρ3ει μ&α ZδεRδης καD �π�λ�τως ν��υμ>νη δικαι-�σ�νη, �λλC | δικαι�σ�νη λαμ^2νει Xπ?στασι κατC τ#ν μεταJVτfν �νθρRπων �ναστρ�<�, σQ 7π�ιασδ�π�τε ]κτ2σεως 3fρες,`ς συμ<ων&α ]Jασ<αλ&;�υσα τ" νC μ# ^λ2πτ�υν καD νC μ# ^λ2-πτωνται �8 aνθρωπ�ι.

(34). �H �δικ&α δQν ε[ναι καθ$ nαυτ#ν κακ?, �λλC ε[ναι κακ"καθ$ =σ�ν μuς γεννu τ"ν <?^�ν τ"ν ]μπν>�ντα τ#ν Xπ�ψ&αμ�πως δQν δια<�γωμε - =ταν πρ2ττωμε τ" aδικ� - τ#ν πρ�σ�3#]κε&νων �8 7π�9�ι S3�υν δι�ρισθ' `ς τιμωρ�D τfν τ�ι��των�δικημ2των.

(35). ΔQν ε[ναι δυνατ"ν ]κε9ν�ς π�V διαπρ2ττει κρυ<C κ2τι�π" ]κε9να τC 7π�9α διC συμ^2σεως �πηγ�ρε�θησαν καD �να<>-ρ�νται στ" νC ^λ2πτ�υν �_τε νC ^λ2πτωνται, νC πιστε��υν =τιδQν θC γ&νgη �ντιληπτ?ς, Sστω καD sν aπειρες <�ρQς pως τRρα S3gημε&νει �παρατ�ρητ�ς. Kαθ$ =σ�ν μ>3ρι τ>λ�υς τ'ς ;ω'ς τ�υ, ε[ναιaδηλ�ν sν δQν θC γ&νgη �ντιληπτ?ς.

(36). ΓενικC τ" δ&και�ν ε[ναι τ" rδι� γιC =λ�υς, �<�0 παρ�υ-σι2;ει πλε�νεκτ�ματα γιC τDς σ3>σεις μεταJ� τ�υς. $AλλC κατCτ#ν ]<αρμ�γ� τ�υ σQ Zδι2;�υσες περιπτRσεις τ?πων � συνθηκfν7π�ι�υδ�π�τε εrδ�υς, π�ικ&λλει κ2τω �π" δια<�ρετικQς περι-στ2σεις.

152. (37). $ECν �8 θεσπισθ>ντες ν?μ�ι �π�δει3θg' =τι ]Jυπη-ρετ�0ν τDς �ν2γκες τ'ς μεταJV τfν �νθρRπων ]πικ�ινων&ας,τ?τε �π�κτ�0ν τ#ν Zσ3Vν δικα&�υ, εrτε αWτ" �π�^α&νει τ" rδι�

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 219 –

XXXII. xOσα τ4ν )F<ων μW 'δ�νατ� συνθUκαςπ�ιε�σθαι τ�ς Qπ�ρ τ�. μW >λ�πτειν Dλληλα μηδ� >λ�πτε-σθαι, πρ8ς τα.τα �?θ�ν �ν δ0και�ν �?δ� Dδικ�ν. 1σα�τωςδ� κα� τ4ν 'θν4ν 7σα μW 'δ�νατ� K μW '>��λετ� τ�ς συν-θUκας π�ιε�σθαι τ�ς Qπ�ρ τ�. μW >λ�πτειν μηδ� >λ�πτε-σθαι.

XXXIII. O?κ �ν τι καθ� cαυτ8 δικαι�σ�νη, 9λλ� 'ν τα�ςμετ� 9λλUλων συστρ�$α�ς καθ� =πηλ0κ�υς δU π�τε 9ε�τ�π�υς συνθUκη τις Qπ�ρ τ�. μW >λ�πτειν K >λ�πτεσθαι.

XXXIV. gH 9δικ0α �? καθ� cαυτWν κακ�ν, 9λλ� 'ν τF4κατ� τWν Qπ�ψ0αν $�>Fω ε; μW λUσει τ�Gς Qπ�ρ τ4ν τ�ι��-των '$εστηκ�τας κ�λαστ�ς.

XXXV. O?κ @στι τ8ν λ�θρ5α τι π�ι�.ντα vν συν�θεντ�πρ8ς 9λλUλ�υς ε;ς τ8 μW >λ�πτειν μηδ� >λ�πτεσθαιπιστε�ειν 7τι λUσει, κ^ν μυρι�κις 'π� τ�. παρ�ντ�ς λαν-θ�νEη. μ��ρι μ�ν καταστρ�$!ς Dδηλ�ν ε; κα� λUσει.

XXXVI. Kατ� μ�ν <τ8> κ�ιν8ν πJσι τ8 δ0και�ν τ8α?τ�, συμ$�ρ�ν γ�ρ τι �ν 'ν τE! πρ8ς 9λλUλ�υς κ�ινων05α"κατ� δ� τ8 \δι�ν �<ρας κα� 7σων δU π�τε α;τ0ων �? πJσισυν�πεται τ8 α?τ8 δ0και�ν ε3ναι.

XXXVII. T8 μ�ν 'πιμαρτυρ��μεν�ν 7τι συμ$�ρει 'ντα�ς �ρε0αις τ!ς πρ8ς 9λλUλ�υς κ�ινων0ας τ4ν ν�μισθ�ν-των ε3ναι δικα0ων @�ει τ8 'ν τ�. δικα0�υ �<ρ5α ε3ναι, '�ν

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 218 –

151

152

Page 112: Βίοι φιλοσόφων, Τόμος ΣΤ' - Διογένης Λαέρτιος

γιC =λ�υς εrτε d3ι. $ECν κ2π�ι�ς θ>σgη pνα ν?μ�, π�V δQν �π�^α&-νει στ" συμ<>ρ�ν τ'ς μεταJV τfν �νθρRπων ]πικ�ινων&ας, 7ν?μ�ς αWτ"ς 32νει τ#ν <�σι τ�0 δικα&�υ. Kι$ sν �κ?μη τ" πλε�ν>-κτημα σ3ετικfς πρ"ς τ" δ&και� μετατ�π&;εται, �λλC γιC κ2π�ι�δι2στημα ]Jακ�λ�υθε9 νC συμ<ωνg' μQ τ#ν κ�ιν# γνRμη, γιC τ#νπερ&�δ� αWτ# �π�τελε9 δ&και� γιC =σ�υς δQν ]νδια<>ρ�νται γιC�νR<ελα λ?για �λλC λ�γαρι2;�υν μ�ν23α τC γεγ�ν?τα.

153. (38). $Eκε9 π��, ]κτ"ς sν aλλαJαν �8 συνθ'κες, �8 διατ2-Jεις τfν ν?μων �8 θεωρ��μενες δ&καιες δQν συμ<ων�0ν πιC<ανερC στ#ν πρuJι μQ τ#ν γενικ# �ντ&ληψι γιC τ" δ&και�, δQν ε[ναιδ&καιες. $AλλC ]κε9 π��, �<�0 aλλαJαν �8 συνθ'κες, �8 rδιες δια-τ2Jεις τfν ν?μων π�V ]θεωρ�0ντ� δ&καιες, δQν παρ�υσι2;�υνπλ>�ν καν>να πλε�ν>κτημα, πρ>πει νC λ>με =τι /ταν δ&καιες γιCτ#ν ]π�3# π�V παρ�υσ&α;αν πλε�νεκτ�ματα στ#ν μεταJV τfνπ�λιτfν ]πικ�ινων&α. cYστερα =μως δQν /ταν πιC δ&καιες ]<$=σ�ν δQν παρ�υσ&α;αν πλε�νεκτ�ματα.

154. (39). cOπ�ι�ς aριστα J>ρει ν$ �ντιμετωπ&σgη τ�Vς <?^�υς�π" τ�Vς ]Jωτερικ�Vς ]3θρ��ς, =σ�υς μπ�ρε9 �π" τ�Vς ]3θρ�VςαWτ��ς, τ�Vς κ2νει δικ��ς τ�υ. cOσ�υς π2λι δQν μπ�ρε9, δQν τ�Vςμετα3ειρ&;εται σCν J>ν�υς. KαD =ταν �_τε αWτ" ε[ναι δυνατ?ν,�π�<ε�γει κ2θε ]πικ�ινων&α, καD ]<$ =σ�ν ε[ναι σκ?πιμ�, τ�Vςκρατ2ει σQ �π?στασι.

(40) cOσ�ι S3�υν τ#ν δυνατ?τητα νC ]πιτ�3�υν πρfτα �π"=λα τ#ν �σ<2λεια στ#ν συμ^&ωσι μQ τ�Vς 7μ?<ρ�ν>ς τ�υς, αWτ�Dπερν�0ν τ#ν πι" εW32ριστη ;ω�, δι?τι S3�υν 7 pνας στ"ν aλλ�νστερε?τατ� στ�ριγμα. KαD �<�0 3αρ�0ν τC �γαθC τ'ς πι"στεν'ς �Zκει?τητ�ς, δQν θρην�0ν σCν κ2τι �νεπαν?ρθωτ� τ"νπρ?ωρ� θ2νατ� ]κε&ν�υ π�V <ε�γει �π" τ#ν ;ω# πρDν �π"αWτ��ς.

ΔΙ�ΓΕΝ�ΥΣ ΛΑΕΡΤΙ�Υ «ΒΙ�Ι ΦΙΛ�Σ�ΦΩΝ» – BIBΛION I

– 221 –

τε τ8 α?τ8 πJσι γ�νηται '�ν τε μW τ8 α?τ�. '�ν δ� ν�μ�νθ!τα0 τις, μW 9π�>α0νEη δ� κατ� τ8 συμ$�ρ�ν τ!ς πρ8ς9λλUλ�υς κ�ινων0ας, �?κ�τι τ�.τ� τWν τ�. δικα0�υ $�σιν@�ει. κ^ν μεταπ0πτEη τ8 κατ� τ8 δ0και�ν συμ$�ρ�ν �ρ�ν�νδ� τινα ε;ς τWν πρ�ληψιν 'ναρμ�ττEη, �?δ�ν �ττ�ν 'κε�ν�ντ8ν �ρ�ν�ν �ν δ0και�ν τ��ς μW $ωνα�ς κενα�ς cαυτ�Gςσυνταρ�ττ�υσιν 9λλ� Rπλ4ς ε;ς τ� πρ�γματα >λ�π�υσιν.

XXXVIII. ZEνθα μW καιν4ν γεν�μ�νων τ4ν περιεστ<-των πραγμ�των 9νε$�νη μW Rρμ�ττ�ντα ε;ς τWν πρ�ληψιντ� ν�μισθ�ντα δ0καια 'π� α?τ4ν @ργων, �?κ �ν τα.ταδ0καια. @νθα δ� καιν4ν γεν�μ�νων τ4ν πραγμ�των �?κ @τισυν�$ερε τ� α?τ� δ0καια κε0μενα, 'ντα.θα δ� τ�τε μ�ν �νδ0καια, 7τε συν�$ερεν ε;ς τWν πρ8ς 9λλUλ�υς κ�ινων0αντ4ν συμπ�λιτευ�μ�νων" kστερ�ν δ� �?κ �ν @τι δ0καια, 7τε μWσυν�$ερεν.

XXXIX. gO τ8 μW θαρρ�.ν 9π8 τ4ν @2ωθεν Dριστασυστησ�μεν�ς �_τ�ς τ� μ�ν δυνατ� =μ�$υλα κατεσκευ�-σατ�" τ� δ� μW δυνατ� �?κ 9λλ�$υλ� γε" 7σα δ� μηδ�τ�.τ� δυνατ8ς �ν, 9νεπ0μεικτ�ς 'γ�νετ�, κα� '2ωρ0σατ�7σα τ�.τ� 'λυσιτ�λει πρ�ττειν.

XL. xOσ�ι τWν δ�ναμιν @σ��ν τ�. τ8 θαρρε�ν μ�λιστα'κ τ4ν =μ�ρ��ντων παρασκευ�σασθαι, �kτω κα� '>0ωσανμετ� 9λλUλων �διστα τ8 >ε>αι�τατ�ν π0στωμα @��ντες, κα�πληρεστ�την �;κει�τητα 9π�λα>�ντες �?κ �δ�ραντ� 1ςπρ8ς @λε�ν τWν τ�. τελευτUσαντ�ς πρ�καταστρ�$Uν.

ΒΙΒΛΙ�ΘΗΚΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

– 220 –

153

154