Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία...

ΒΙΚΤΩΡΟΣ

ΟΥΓΚΩ

ΤΟΜ ΟΣ

Α!

ΒΙΚΤΩΡ ΟΤΓΚΩ

ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ Τ Ο Μ Ο Σ Α'

ΜΕΤΛΦΡΛΣΗ:

ΜΑ~ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΠΑΓΚΌΣΜΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ >>

ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 42

ΑΘΗΝΑΙ

1970

ΠΡΟΛΟfΟΣ ΤΟΥ b,YffPAΦEA

«"Oao άπο τους νόμους καi τa fίθη, μιa κοινωνικι'ι καταδίκη που δη·

μωυργεϊ τεχνητa κόλαση, ένόaω 6 πολιτι6μος: ανεβαίνει καi e· όνακα-·

τεύε1 κai θa έπ1βαρύνει με τουι;; άνθrώπινουι;; νόμουι;; τι'ι μοίρα που εΙνaι

θεϊκο πεπρωμένο· 060 θa μένουν (iλuτa τa ψία προβλή11ατα του αiώνα:

ό ξεπε6μοι;: του uντρα άπο τnv άvεργία κai τnv όvέχεια, ή έξαχρείω6.Ι\

τiίι;: γυναίκας: άπο η\ δu6τυχία καΙ τiιv πείνα, ό μαρα6μοι;: του παιδιου

άπό η'ιν άμάθεια· ο6ο όρΙ6μένες τάξεΙς: θa ύφί6τανtαι κωνωνικι\ ά6φυ-.. ξία· μt ολλα λόγω, ΚαΙ γενικά, 060 θa ύπάρχει 61Ον Κό6μΟ άpορφω610

καi άνέχεια, βιβλίf! 6ό.ν αύτό έδw- μπορεί νa p1\ν εΙναι άνώφελο~ .

Ώτβiλ 1 'Ιανουαρίου 1862

,.;

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ

ΦΑΝΤΙΝΑ

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΕΝΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣ

Α'.

ΜΥΡΙΗΛ

Στά. 1815, επίσκοτ.ος της Δ ... , fιτιχν δ Μuριήλ, γέρος, ~6οομήντα πε

ρίποu χρόνων, ποu είχε τοποθ~τηθεί σ' αuτην την εορα &πb τά. 1804.

Δεν &πηρεά.ζει τ.Υ;v οuσ1α. τη~ 1στορία.ς ιιο:; ή πα.ρα.κ&.τω λεπτομέρεια, &.λ-" ' ' '

1 ~ "'I ' ' ' ' I 'f ' ι ~"'"' Λα την ανσ.<;:εροuμε α.τ.ι.α για να μΊ)Υ ,.;α.pα."ειψυυμε τιποτε κα.ι, ν.ΛΛωστε yr;-

μίζοuμ: δτι rσως δεν είναι χι' tΧνιίJφελο νrι. πσuμε έδιί> γι!Χ ,ις ψήμ.ες ΠQU κu

κλοψοροuσα.ν τήν έποχή έκεivη, δταv Υjρθε στήν έπαρχία τοu, γιά. τον έπί

σκοπο Μuριήλ. Άi:ΥJθινfι.. ·7; ψεύτικα, δσα. λένε γιrι. τοuς &νθpώποuς, πι4νοuν

πολλές φορές τόσον τόπο στη ζωή τοuς κα.ί, πpοπαvτi;ις στήν τίιχη τοuς, /Sσον

καt τό' iργο τοuς. Ό Μuριήλ ήτα.ν γιος .ένος έπα.ρχια.κοu σuι.ι6ούλοu, εuπα.τρίο"Ι) δε:Jτεροu 6α.θμοu. Σ1'ιμφωνα. λοιπ~ν με τtς φήμες ποu κuκλοφοpοϋσα.v, δ

πα.τέpα.ς τοu, έπιθυμώντας νσ.. πά.p~ι τη θέση τοu δ γιός τοu, τόν πιiντρεψε

πολδ νέο, στ~ i3εκα.οχτώ η στ~ ε(κοσί τω χp6νι!Χ.. Ό Μupιήλ, έκτος ά.πb τb

γάμ-ο τοu, Ε:δωσε κι' άλλες αφορμές v?J. γίνεται πολ(ις λόγος γι' σ/ιτόν. Μόλο

το μικρό τΟU άνά.στημα., ήτα.ν άνθρωπος ΚΙΧλοψτιαγμένος, πp6σχα.pος, εuψuης

,κcψ .ΚQμψ6ς, κα.l τά. νεα.νικά. τοu χρόνια τά. είχε &φιερι~σει στ~ν κοσμικότ'Υj

τα. και τοuς ερωτες. Άλλα ήρθz ή γαλλική έπανά.στα.ση, τα πρά.γμα.τα. Ιiγι

ναν πr..λu OUQ'j{Oλα., οικογένειες ΚUΥΊ)γήΑηκα.ν, οεκα.τίσt"/)ΚΙΧΥ, ΚΙΧtα.διώχt'ΥjΚΙΧν,

σκ6ρπ;σα.ν. ~ο· κύριος Κάρολος Φραyκίσκος: Μupι·ήλ, Ιiφuγε ά.μέσως, &.πο τις πρώτες μέρες της ~πανά.στασΊ)ς, στήν Ί τα.λ(α.. Έκ~ί έχασε τή γuνα.lκα. τοu,

ποu &.πο κα.ιρο είχ~ προσοληθεϊ &.πο μιά. στ:ηθική &.ρpώστεια.. Πα.ιοιιΧ οέν ε!-

χα.ν &.ποχτήσει. ·

τι ~γινε, uστεpα. tiπ' δλα. αuτσ.. μέσα στήν ψuχή τοσ Μupιήλ; Ό ά.ψα.νι-

10

σμός της πα.λιχς γα.λλικης κοινωνίας, δ ξεπεσμός της ίοια.ς της οίκογένεια.ς

τοu, τ& τραγικό; γεγονότα τοu 1793, πιο ψCΧγικιΧ ίσως γιό; κείνοuς ποu τό; ζοuσο ,ι &πό μακριά, εξογκωμένα. κι' &πό τό φό6ο τG'>ν φuγάοων πού ~φτανα.ν στ~ν

Ίτrχλία, τοσ ένέπνευσαν &rαγε τ~ν tοέα της &ποχης &πb τό; εγκόσμια καt τijν

&πομά.κρυνσή τοu &π' αότ&.; 'Ή, μήπως, μέσα στίς χΙΧpές, στtς &.πολαόσεις

καl στήν ίκανοποίφη τι))ν έπιθuμιών του, ενοιωσε ξαcρνικa κάποιο χτύπημα,

&πό τα. μυστ"ι)ριώοη &κείνrχ χτυπ~ματα, πού ορίσκοuν τήν κα.ρδια. κι' ά.να.πο

δογυρίζουν, πολλες φορές, &νθρώποuς πού δέ θa κλόνιζΙΧν οδτε δημόσιες σuμ

cρορές ποu έξαcρα.νίζοuν τήν περιουσία τοuς κι' ά.πειλοuν τήν uπαρξή τοuς; Κα

νένας δέ· γνώριζε.

Τό μόνο πού ήξεραν, ήτrχν δτι γύρισε &πό τ-fιν 'Ι ταλίΙΧ πΙΧπά.ς.

Στα. 1804, δ Μυριijλ ήτΙΧν έφημέριος στη Μπ ... "Ήτrχν κι6λΙΧς γέρος κΙΧί

τραβηγμένος εντελG>ς ά.πb τα. εγκόσμια. Κατά τijν έποχij της στέψης τοϋ ΝCG

πολέοντrχ, ποιος ξέρει για. ποια. μικροuπόθεση της ένορίας τοu, βρέθηκε στό

Παρίσι. Ά νιΧμεσα στούς άλλους 1σχuροlις της ήμέρας πού πΥjγε να. ΠCGpCG

κα.λέσει γιί}. το ποίμνιό τοu, ήτα.ν κι' δ θείος τοίί α.uτοκράτορα., δ ΚCGpοινάλι

ος Φ~ς. Μιά μέρα ποu δ Ναπολέοντας πήγε y(x. έπισκεφθετ τό θείο τοu, 6ρήκε

τον &.γα.θό ΠCGΠά νά περψένει στόν &.ντιθά.λα.μο. Βλέποντας οτι δ γέροντας τόν

κοιτάζει έπίμονα., γuρισε και ρώτησε &π6τομα:

- Ποιός είνα.ι α.ύτός δ καλός &νθρωπά.κος, πού μέ πα.pα.τηρεί;

-Μεγαλειότατε, &.πά.ντησε δ Μupιήλ, σεϊς 6λέπετε εναν ΚCGλον &.νθρω-πάκο, κ' Ξγι!} ενα μέγαν άνθρωπο. ·ο καθένας ά.πο μας sνδέχεται νό; ιbφε

λrιθεί &πό τον &λλο.

'Εκείνο το ίδιο 6pιioΙJ, δ α.uτοκράτοpCGς ζήτφε το ονομα. CGuτoϋ τοϋ Πα.

πα. κα.ί, uστερα. &πο λίγον κα.ιρό, δ Μυpιfιλ ~μα.θε μέ &πορία. δτι δνομά.στηκε

έπίσκοπος τής Δ ... Κανένας δέ γνώριζε κατa π6σον &.λήθεuαν οσα λέyα.ν γιa το πρώτο μέ

ρος της ζωης του. Λίγες οικογένειες είχα.ν γνωρίσει τον Μuριήλ πριν ά.πό

την έπΙΧ νά.στΙΧση.

Χρειάστηκε να. δοκιμάσει κι' δ Μυρι'f)λ τήν τuχη κά.θε νεοφερμένου σε

μικρη πόλη, !:\που πολλ<Χ χειλη μιλοuν καt λ1γα. κεφ6:λια σκέψτονται. Χρει6:

στηκε να. πεpά.σει &π' α.uτ~ν τ'f) δοκιμασία μόλο ποu fιτα.ν έπίσκοπος, τσως μά.

λιστα για.τί ήταν έπίσΧοπος. Στό κιΧτω, κιΧτω, ολα δσα. συζητοuσαν γιa τ' δνομά.

τοu μπορεί να. ~τα.ν φλυαρίες, φήμες, κουβέντες, κά.τι λιyώτερο &.πο κοuβέν

τ~ς, παλά:6ρες, δπως λένε οί 'Ισπανοί, χαρακτηριστικά..

(/Οπως κα.ί ν&.να.ι, το γεγονός εΙνα.ι ~·ια. , δτι δστερα. &.πό έννι& χρόνιοι πα.

pα.μοvης τοu στην έπισκοπη της Δ ... , ολα. είχαν ξεχα.στεί . Κα.νένα.ς πι~ δε μι

λοuσε γι& τό παρελθόν, οuτε καί -;;ο θuμ6τα.ν.

Ό ΜuριΎjλ δτα.ν ήρθε στη Δ .. . σuνοοεuόταν &πό μιά. γεροντοκόρη, τη δε

-,ποινίοα. Βαπτιστίνη, ποu f)τιχν &.Οελφ~ τοu, οέκα. χρόνιο: μικρότερη &.π' α.ό-

11

τόν, κα.ί &.πό μ.ιι;;t uπηρ~σ(ι;;t σuνομήλι·κη μέ τήν Βι;;tπτιστ(νη, τήν κuρ~ Δο-c I \ I ! Ν ~ ~ ( I Ν 'δ I 1 / ι.,αστη, και ποu, t;;tψou πρωτα ηταν uπηρετpια τοu αι εσιμωτατοu ι::ψημεριοu,

είχε πάρει τώρα τον διπλο τίτλο της θetλαιιηπόλοu της δεσποινίδας κα.t της

ο1κονόμου τοσ σεοι;;tσμιωτά.του.

·π δεσποιν(ς Βαπτιστίνη ήταν ψηλή, χλωμή, λεπτή, πρά.ος χαρακτήρα.ς.

Άντιπpοσώπεuε τον τόπο ποlι μποpοuμε να εκψρά.σοuιιε με τ'ij λέξη «ά.ξιοσέοα.στος>>. 'Όχι σεβά:σιιια., για.τ1, κα.θώς ψα.1νετα.ι, γιά vά λέγετα.ι ~τσι ι~ιόι γu

να.ίκa πρέπει ν&.να.ι μητέρα. 'Όμ.οpφη δεν ήταν ποτέ. 'Όλη της ~ ζωi) ή~α.ν μι~ σειρα θειΧρεστα. εργα, καl είχε ι:Χτ::οθέσει στο πρόσωπό της μι&ν ά.σπρά

δα. κcι.l φέγγος, κι' 3τcι.v πιtΧ γέρσ.σε είχε, cι.•)τό ποu μποροuσε κα.νεlς νtΧ όvο

μά.σει όμορφι& της καλωσόνης. υΟ,τι στ& νιά.τα. της ήταν ίσχν6της, τώρα, με

τήν uψψ.ότητα., gγιν~ διαψά.νεια.. Άπ' αύτή τή διαψά.νεια μποροσσες νfl. δεΈς

τόν ~γyελο. Κά.τι πcι.ρα.πά.νω &π? πα.pθενικη ήτα.ν ~ ψuχή της. Νόμιζες πd)ς

είναι καμωμένη &:πο σκιιi . Σώμα λίγο, rσα για να ξεχωρίζει το φύλο της

σκι~ς. Τόση δά uλη γφάτη ψως. Μεγάλα μά.τια., πάντα. χα.μηλωμένα.. Πρό

ψcι.ση γιΟι vα μένει πά.νω στη γη μια ψηχη σχεοbν χωρ(ς σώμα..

Ή κuρα Δοξαστi) fιταν μια κοντόσωμη γριά άσπρη, παχοuλή, πολυάσχο

λη, μόνιμα. λιχχανιιχσμέvη, πpιjΗα γιατl δzν στιχμα.τοuσε ποτέ, κι' ~πειτα. όπ6-

ψεpε κι' &πό δ.σθμα..

υΟτα.ν εφτα.σε δ Muptήλ στΥ)ν εδpα. της επαρχίας του κ' Ξγκα.ταστά.θηκε

στο επισκοπικό τοu μέγαρο μe τ(ς ΧGtθιεpιιψένες τψές, ήρθαν να τοu Κά.VΟUΥ

' ' φ ' δ ' . ' δ 6 δ ~ "= ) ' "Ε ' ' ' ι επισκε η ο ημαρχος και πρ ε ρο; τΙ)!) συμοοu ,ιου. πειτα. κι αυτος με

τήν σειρά. τοu επισκέφτηκε τον στρα.τιωτικο διοικητi) κιχl το νομά.ρχη . Σόμ

ψωνι;;t με τά τότε ΙΧΟτοκρατορικά οιατ6.γματα δ f;τ;ίσκοπΙJς τοποθετείται <Χι~έ

σως ~πειτα &πδ τον στρατηγό.

Άφοu τελείωσαν ολα αuτά., ·iι πόλη περίμενε ·ιt;. γνωρίσει τον έπίσκοπό

της στο ~pγο.

Β'

Ο ΜΥΡΙΗΛ ΓΙΝΕΤ ΑΙ ΕΠΙ!ΚΟΠΟ! ΘΕΟΔQΡΗΤΟ!

Το επισκοπικο μέγαρο της Δ ... Βρισκόταν κολλητ:Χ με το νοσοκομείο. Το μέγαρο ~τα.ν 1~εγιΧλο και ώρα.ϊο, χτισμένο με πέτρα, &ληθιν& δεποτι

κΥ] κατοικία. υΟλα, εκεί μέσα, είχ(ΧΥ μι& μεyαλοπρέτ;εια, τ& δt(Χμεpίσμα,τα, τοu

έπισκόποu, τ:Χ σαλόνια., τα οωμάτια, ή α.uλή, πλατει:Χ μέ θολωτΕς στοές, μΕ

κήποuς κΙΧταπpά.σινους καl μέ θΙΧυμ.ιΧσια. δέντpΙΧ. Ή τρα.πεζαρία, μεyά.λη καl

περιποιημένη α[θουσιχ, με εζοδο προς τον κηπο, είχε φιλοζε:ν~σzι άλλοτε Ι"iιά.

σημ.οuς στήν ίστορ!α. κληρικούς.

12

Τό νοσοκομείο ήτσ.ν eνσ. χτ;1ριο χσ.μ.ηλό κσ.t στενό, μονόροψο μ' ενσ. μι

κρό κηπο.

Τ ρε τς μέρες, uστερσ. &.πό τον έρχομό τοu, δ έπ((. ?ΠΟς έπισκέψτηκε τδ

~οσοκομείο. Άψοu τελε[ωσε την έπίσκεψή του πιχριχκά,).εσε τό οιευθuvτη ν~

κάνει τόν κόπο ν& πάνε &ς τ~ν έπισκοπ1j.

-Κύριε οιεuθuντά, τοσ είπε, πόσους άρρώστους ~χετε γι&. την ώριχ; - Είκοσιέξη, σε6σ.σμιι&τα.τε.

- Νιχί, τόσους μέτρησα. κ' έγι~, αποκρίθηκε δ δεσπότης.

-τα. κρε6άτια., πρόljθεσε δ διευθυντ~ς, . ετναι πολύ σ·φιμωyμένα.. -Το· πσ.ριχτήp'Υ)σΙΧ κ' έγ<!).

- 0[ σ.:ίθΟU'1Εζ είνσ.ι '1lx οωμά.":ι!Χ κα.( δύσκολα. ά.νσ.νει:)νετα.ι δ ά.έpα.ς .

-Λότο μοσ ψά.vηκε κ' έιιένσ..

-Κι' &κόμσ., 3τα.ν ~χει λίγη λισ.κά.8α., δ κ-fιπος είνσ.ι πολύ μικρός γι' α.ότοuς ποu βρ!σκονται σ-' ά.νάpρωση.

- ηι πρόσεξΙΧ κ' έγώ.

-'Όταν εχομε έπιδημία.,' φέτος εrχcψε τύψο, πρίν &π)ι δυό χρόνια &νε-

μο6λσyιά, μαζεύοντα.ι κα.μμιά φop(t κ' ~κσ.τδ άρρωστοι, καί δεν μποροuμε ν&

οpοCίμε τρόπο ν& τούς οίκονι:ψ:ήσουμε.

Α ' ' .$, '"έ - ' ' ' ~ λ' - uτη ,1 ιο α μου πεpασε πριν ΙΧΠ•J ιγο.

~Άλλ& τ! να. γίνει, σε6α.σμιώτα.τε, ε!πε ό διευθuντ1jς, χρειάζεται ίι·ιtομονή.

Ή σuνομιλ1ά .α.δτΥ] γινόταν στην τρσ.πεζσ.ρlσ..

Ό έπίσκοπος έμεινε γι& λίγο ά.μίλψος, uστερα. γuρισε ξαφνικά πpός τόν

οιεuθuντη τοu νοσοκσμ.είου.

-Κύριε, τοCί είπε, &ς πόσα κρε6άτια όπολογίζετε νιΧ χωροuν σ' α.ότΥ]ν

την αίθουσα.

-Στην τραπεζα.pί~ τοσ σεβriσμιώτα.του! ψώνα.ξε εκπληκτος δ διευθuν

τ~ς. Ό έπίσκοπος &να.μετροίίσε τΥ]ν σ.ίΑοuσα. μl τδ 6λέμμα. τοu, κα.ί ψα.ινότα.ν ν& κάνει ύπολογισμοuς καt μετρ1jσεις.

-Χωράει είκοσι κρε6άτια, είπε σat νat ,μιλοuσε στον έοωτό τοu. 'Έπει

τα, ίιψώνοντα.ς τ1) ψων1j τοu:

-Άκοuστε, κuριε διεuθuντιi. ΈoGJ ε!να.ι 6έ6α.ιο δτι f:γινε λιiθος. Είστε

~1κοσιέξη &τομα μέσα σε πέν'tε ~ εξη δωμά."tια. 'Εμ.εϊς είμαστε τρεϊς μόνο, κ' έχουμε χwρο yι?χ έξ~ντιχ. Rίvιχι φανερό, σ&ζ λέω, πως; εγινε λά.θσς. Έyι:}

μένω στο σπίτι σα.ς κα.t σεϊς μένετε στο δικό μσο: Νά μ.οσ πα.ρα.δώσετε το σπί·

τι μοu καί νά. πάρε'tε τό δικό σας.

Την &λλη μέρα οε είκοσιέξη ψτωχοί &ρρωστοι, εtχαν έγκΜαστα.θεϊ στδ

μέγαρο τοu έπισκόποu, κι' δ έπίσκοπος ε!χε τακτοποιηθεί στό νοσοκομείο.

Ό Μuριήλ δeν ε!χε περιουσία. Ή οίκογένειά. τοu ε!χε κατασψαψεί ιiπο

,ην έπσ.νάστα.ση. Στην &.δελψή τοu εΙχε ά.πψείνει ~να. ε1σόδημα. &.πο πεντακό-

13

σι~ ψρά.γκ~, 1σό6ιο, ποu στο πρεσ6υτέριο lψταναν γιά. τά. προσωπικά. της lξο

δα. Ό Μυριi)λ επαιpνε &πο το κράτος δεκαπέντε χιλιάδες φράγκα μισθό, ώς

έπίσκοπος. Την ίδιrχ μiρrχ ποu πήγε στο νοσοκομείο, προσδιόρισε τη χρ~ση

αότοu τοu ποσοσ, μιά. γιά. πά.ντrχ. 'Αντιγράψουμε έδω μιά. σημείωση, γραμμέ

νη· μ€ το χέρι τοu.

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ TQN ΔΑΠΑΝQΝ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΣ ΜΟΥ

Διά. τήν μ.έσην θεολογικην σχολην . . . . . . . . . . . . Άποστολικη &.δελψότης . . . . . . . . . . . . . . . . . . Δια τοuς Λιχζιχριστας τοu Μοντ ι ν ιέ. . . . . . . . . ... θεολογικΥj σχολΥj ξένων ιεprχποστόλων έν Παρισίοις Άοελψότψ; τοu ·Αγίου Π νεuμ~τος . . . . . . . . . . ·1οpuμ~τοι των Άγίων τόπων . . . . . . . . . . . . . . •Ετ~φία μητρικής περιθάλψεως . . . . . . . . . . . . . . 'Επιπλέον διά. τΥjν της 'Άpλης . . . . . . . . . . . . . . Άδελψότης διιΧ την οc:λτίωσιν των ψuλακών . . . . . ~

Άδελψότης διά. τΥ)ν περίθλψιν καl &πελεuθέρωσιν τών

ψuλ~κισμένων . . . . . . . . . . . . . . . . . . _ .

Δια. την ιiπελευθέρωσιν οικογενειαρχών κρατουμένων

διιΧ χρέη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Προσθηκοιι ε1ς τον μισθον των πτωχοτέρων οι8ασκά.λι0ν

1500 ψρά.γκο; 100 ))

100 » 200 ))

150 »

100 »

300 >> 50 >>

400 »

500 »

1000 >>

της έπα ρ χ ίιχς . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2000 » "Α~ορες σιταποθήκες των "Ανω "Αλπεων . . • . . . . . 100 »

Άοελψότης κυριών τijς Δ ... τη,;: Μανόσκας καt τοu σuστε-

ρόν, διιΧ την δωρειΧν έκπαίδευσιν ιiπόρων νεανίδων 1500 »

Δι!Ζ τοuς πτωχοός . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6000 ,, 'Έξοδα συντηρήσεώς μου . . . . . . . . . . . . . 1000 »

15.000 »

~aσο χρόνο δ Μυριήλ f)ταν έπίσκοπος τfις Δ. . . τίποτε. δiv &λλαξε &,πό

τόν προuπολογισμ.b αότο ποίι, δπως ειοαμ.ε, τόν όνόμοισε «κανονισμό των δα

πανών της ο1κίας τοu>>.

Ή δεσποινlς Βαπτιστίνη δiχτηκε ~ότόν τον κανονισμb μi ιiπόλuτη ό

πrχκο1ι. Στά. μά.τια αότης της &για.ς γυνα.ίκσ.ς δ έπίσκοπος της Δ. . . ήταν

τ~υτόχρονα. κα.l &.οελψός της κα.l δεσπότης της. Φίλος της άπο τη ψίιση καt

πρα'ίστά.μενό; τ·ης στήν ~κκλησία.. τον ά.γα.ποϋσε κα.t τον σε.6ότιχv &.πόλuτα..

'Όταν έκεrνος μ.ιλοσσε, zσκυο::: αό,+ι πάντα. το κεψά.λι, κι' δ,αν έvεργοuσε σuγ

κατά.νεuε. Μόνο ή δπηρέτρια., ή κυρά. Δοξα.στ~, μοuρμοuριζε λιγάκι, δτι δ δε-

14

σπότης δεν κρά.τησε γιά τον έαυ ,.; τοu παρά μόνο χίλια. Ο?pά.γκα, ποu μαι,ι

με το εισόδημα. τijς ΒΙΧπτιστίνης εψτΙΧνΙΧν χίλια. πεν,α.κόσια. ψριiγκα. το χρόνο.

Μ' αuτά τά χίλια. πεντακόσια φράγκα. ζοϋσα.ν οί δυο 'Ι)λικιωμένες γυνα.ϊκες

κα.t ό γέροντα.ς έπ(σκοπος. 'Α~ λ' ' I) " , 1 I ~ I j_ - -λ α. κΙΧι πα. .ι, οτα.ν εpχοτα.ν κΙΧνενα.ς εψημ.εpιος κι1;ποιου χωριο.υ της

περιοχής, δ έπ(σκοπος εf)ρισκε τρόπο νά το'; περιποιηθεί, χά.ρη στην α.όστη

ρή οικονομία. της κuρά Δοξα.στης καt τΥjν &πιδέξ ια. δια.χεiριση της δεσποι-νlδα.ς Βα.πτιστίνης. .

Δέν είχαν περά.σει τρείς μijνες &.πο τότε ποu δ έπίσκοπος Μuρι-Υ)λ 6ρισκ6-

τα.ν στην πόλη Δ ... , δτα.ν μιό: μέρα. τόν &κουσα.ν ο! δυο γυνα.Ικες νό: λέει:

- Κα.ί 8μως 8έ ψτ&νουν α.οτ<Χ τ<Χ χpήμ.α.τΙΧ. Στενοχωpιέμ.α.ι. -Το πιστεύω, φώναξε 1J κυρά Δοξαστή, &.φοΟ δέσποτά μου δέ ζήτησες

οuτε το ε~σόδημ.α. ποu πρέπει νΓι.. σοQ δίνει ή έπcφχία., γ~σ. ~ξοδσ.. κίνησης

μέσα. στην πόλη, κα.ί για. τlς περιοδείες στcΧ χωριά. οι πα.λισί δεσποτά.δες, ξέ

ρω δτι τα. παίρναν οοuτά..

- Κα.λΓι.. το σκέψτηκες, κuρΓι.. Δοξα.στή, εrπε δ έπίσκοπος. Κα.t «&μ.' 1!πος &μ' €ργον», €γρα.ψε ζητώντα.ς το έπίδομα.. "fστερα. &.πο λίγον κα.ιρο τό έ

πσ.ρχιακο σuμ6οuλιο, έyκρίνοντα.ς την α.ιτησή του, ψήφισε τή χορ'ήγησ-η τριών

χιλιάδων ψpιiγκων το χρόνο, μ.έ την α.! τ ιολογία.: «'Επιχορήγησις ε1ς τήv θεο

φιλία.ν του τον έπίσκοπον, δι ' εξοδα οχήματος κα.l ποιμαντορικών περιοδειών».

Ή επιχορήγηση αuτij εγινε ά.ψορμΥj ν' &.κουστοuν πολλές διαμα.ρτuρίες

ιiπο τοuς ιiστούς. 'Ένα.ς &.π' α.uτούς , γεpουσια.στ1ις, ποu χιipη στήν lδιότητά.

τσu α.οτη θησα.ύριζε ιiπb την πόλη Δ ... , ~γρΙΧψε στόν όποuργό τών θρησκεuμά.των, ενα έμπιστεuτικ6 κι' &.yα.νακτισμένο σημείωμα., &.πδ το δποίο &.ντι

γpά.ψουμε κα.'ό: λέξη τΊjν πα.ρα.κά.τω πα.pά.γpα.ψο.

<<'Έξοδα. όχήμα.τος; Να τά κάνει τί , σε μ.ιcΧ πόλη ΠΟ'J οί κάτοικοί της

μόλις φτάνοuν τlς τ~σσερις χιλιά.δες; 'Έξοδα. λεωφορείων κΙΧl περιοδειών; Κα.l

- σε tί όφελοϋν Q:uτές ο! περιοδείες; 'Έπειτα., ΠG)ς θά. χρησιμοποιηθοΟν τΓι.. τα.

χυδρομικcΧ &μά.ξια. σ' ενα. τόσον όρεινο τόπο; Δρόμοι δέν όπάρχουν, μόνο με άλογο μπορεί κα.νείς; να. τοuς; περάσει. Τί χρειά.ζοντα.t τόσΙΧ Ι!ξοδα.; Άλλά τέ

τοιοι είνcι. ι cι.uτol οι pcι.σοψόpοι. Άχόpτα.γοι κcι.l ψιλά.pγuροι. Έτοοτος έδω,

ι.ιaς ~κα.νε τον &γιο δτα.ν πρωτόρθε. Τώρα. κά.νει κι' α.ότός, δπως οί άλλοι . Tou χρειά.ζετα.ι οχημα. και τα.χuδρομικb δ:μά.ζι, &φοσ και ή γέφuρα. 'Αντοχής στο

Άρνοσ , μόλις μπορεί νfJ. 6cι:στά.ξε ι ι.ι. ιfJ. βοϊδά.μα.ζα.. Άλλα. &.ρέσει καt σ' αύτον

ή πολυτέλεια. σαν τοuς πα.λιοuς έπισκ6πους. 'Έ, α.οτό τό πα.πα.δαριό! Κuριε

κόμη, τότε μόνον θα. οιορθωθοuν δλα. α.uτά., δτσ.ν δ α.ύτοκρά.τορα.ς μα.ς α.πα.λ

λά.ξει &.πο τιΧ ρά.σQ:. Κά.τω δ πά.πα.ς! (Τότε τιΧ πράγμcι.τQ: μ.έ τη Ρώιιη δέν π'ήγα.ιν"σ.ν καθόλου κα.λά.) . aοσο γιιΧ μένα., &.νήκω κα.t θcΧ ciνήκω μόνο στον

Κα.ίσαρα, κλπ . κλπ.».

Άντ(θετcι. ή κuρά Δοξcι.στή εόχα.ρ ιστήθηκε πολu.

15

-Τώρα μάλιστα, ελεγε στή δεσποινίδα Βαπτιστίνη. Ή θεοφιλία τοu ~ρ

χισε &.πό τοuς &λλοuς, &λλ~ κα.τ&;ληξε στον &α.uτό τοu. Τα.κτοποίησε δλα., δσα.,

είχε για. τοuς φτωχοuς ΚΙΧt τα. φιλανθρωπικα. [δρuματα. Τώοα μένοuν ΚΙΧt για.

μα.ς τρείς χιλιάδες φράγκα το χρόνο. Έπl τέλοuς.

τ ' ,~ , ~ ' , , ψ , , ~ , ., ~ ' ' ην ιιιια. νuχτα. ιι επισκοπος εyρα ε κα.ι πα.pσ;ι;.ιωσε στην α.ι;.ιεpφη τοu, το

παρακά.τω σημείωμα.

«ΕΕΟΔΑ ΟΧΗΜΑΤΟ.Σ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΔΕΙQΝ

»Δια. ζωμον κρέα.τος ε[ς τοuς &σθενείς τοσ νοσοκομείοιJ

,Δι~ τrιν &τα.ιρίσ.ν πψιθ&;λψεως μητέρων της πό-

λεως Α.lξ . .... .. ............ . »Διά. τήν α.uτ-ήν έτα.φία.ν τ'i)ς πόλεως Ντραγκuνιά.ν »Διά. τά. ~κθετα. βρέφη

»Διά. τά. όρφανά ....... .

.Σuνολον

Τέτοιος ήτα.ν δ προGπολοyισμ.ός τοσ έπισκόποu Μuρι'ήλ.

1500 φράγκα

250 ))

250 )}

500 »

500 ))

3000 »

'Όσο γι?ι. τ?ι. τuχερα. της ~πισκοπης, &πο λειτοuργίες, εόχές, δίσ~οuς, μνη

μόσυνα, ά.γιασμοuς, κηδείες, γά.μοuς, 6αφτίσια κ.λ.π. δ έπίσκοπος τά. επαφvε &.πb -.οuς πλοuσιοuς μ.έ τήν ιδια έπψονή καt προθuμ.ία ποu τΟ:. μοίραζε στοuς

φτωχοός .

Σέ λίγο διά.στημα οι χρηματικές προσφορές γίνονταν &φθονες. "Οσοι εt

χα.ν κι' δσοι δέν είχα.ν, χτuποuσσ;ν τΎ]ν πόρτα. τοu δεσπότη . Οί πρώτοι γιΟ:.

νά. δώσοuv, ο[ δεuτεροι γι& ν& ζ ητ~σοuν 6ο~θεια. Δεν πέρασε χρόνος κι' δ ~

πίσκοπος έγινε το θησαuροφuλά.κιο δλων των <.όεργεσιών κα.l ό τα.μίας δλων

τών στεροuμένων. Μεyά).α. ποσά. περνοuσα.ν &πό τ~ χέρια. τοu, &λλCι:. τό σύ

στημα τijς ζωijς τοu δέν &λλαξε στο παραμικρό οuτε πρόσθεσε ποτε εσ~ω κα.t το

έλά.χιστο πφι-.τό σ,Ο:, ~ξοδά. τοu.

'Αντίθετα μά.λιστα, έπειδη όπά.ρχει πά.ντα περισσότερη φτώχεια στΟ:. κά.

τω στρώματα., &πό τ-Ιjν &.λληλεyyuη ποu ίιπάpχει στ~ &νω, δίνοντα.ν δλα. πρlν

ε!σπραχθοσν d.κόμα. τΗταν σ&ν τό νερό στην ξερη γ'i). "Οσο μ.εγά.λα ποσιΧ

κι' α.ν gπα.ιρνε ποτέ δέν είχε . Κα.t τό'ε gδινε &.πό τΟ:. δικά. τοu, ξεyuι.~νωνότοιν.

Κα.θwς οί δεσποτάδες σuνηθίζοuν ν' ιΧραδιάζοuν, τ~ βα.ψτιστικά τοuς ο

νόματα. στχ εγγpα.φά. τοuς καl στlς ποιμαντορικές τοuς έγκuκλίοuς, οι ψτωχοl

τοσ τcποu, σχν &πο κάποιο στοpγικο εvστικτο, είχα.ν διαλέξ'Οr. &νά.μεσα σ' δλα,

έκείνο ποu έκλεινε μιαν ~νvοια, είχε κιΧποια. σημ.α.σία., τον &.ποκσ.λοuσα.ν θεο

δώρητο δεσπότη. Και μεΙς Ιi.τσι θά τον &ποκα.λοuμε δταν χρε ιαστεί. "Άλλω

στε τοσ άρεσε κα.ι τοσ ϊδιοu.

16

- Μοσ ~ρέσει αύτο τό ονομα, ελεγε. το «Θεοδώρητος» διορθώνει το <<δεσπότης».

Δεν 1σχuριζ6μα.στε δτι ~ ε1κόνα. ποu δίνουμε είνα.ι ά.λ:ηθοφα.· ·ΎJς. Περιο

ριζόμαστε ν& τονίσουμε δτι είναι δμοια μέ τό πρωτότυπο.

~Ε ΚΑΛΟΝ ΕΠΙ~ΚΟΠΟ BAPEIA ΕΠΙ~ΚΟΠΗ

ΠΎ)γα.νε κα.l τα. εζοδα. όχΎ]μα.τος στlς έλzημοσύνες, ά.λλα. δ έπίσκοπος δέν

παραμέλησε τίς περιοδείες τ-:ιυ. Ή έπ,σκοπική περιοχή της Δ. . . ε!να.t Ούσ

οα.τη κα.ί κοuριχστικ-11 • "Εχε~ λίγα. πεδ:vα. μέρη κα.ί πολλα. 6οuνα. κα.ί, ίlπως ε!

δα.με, δρόμοuς δεν !tχει σχεδbν κα.θόλοu. ΠεριλαμΟάνει τρια.νταΜο κεντρικές

ένορίες, σα.ρά.ντα. μ(α. κύριες κα.l διακόσιες όγδόντα. πέvτε δευτερεύουσες. Κι>υ

ρα.στικ? κα.l Μσκολο νά. τα. οyά.λει πέρα., κι' &μως τ-7. :ι..α.τά.φερνε. Στlς πιο

κοντινές εφτσ.νε πεζός, i5πou ε[χε δρόμο στα. πεοινa πiιγσ.ινε με ιiμά.ξι, και

στα. οουνα. με ζώο. τον συνόδευιχν κι' ol δuο γριές, &λλά. δτα.ν ~ διαδρομή ~τιχν πολu κουρα.στική, τpα.6οuσε μόνος τοu.

ΜιιΧ. μέρα. εψτα.σε στήν πόλη Σενέζ, παλιιΧ. επισκοπή << ~πί ονου κα.θΎ]μενος». Το ΟΙΧλά.ντι6 του ετuχε vά.να.~ πενιχρό, έκείνη τήν περίοδο, κα.ί οέν τοϋ

&.ψηνε περιθώρια. ~κλοyής &λλοu μέσοu . Ό δήμα.ρχος πijyε στΎ)ν πόρτο: τijς

έπtσκοπijς νιΧ. τόν όποοεχτεί, κα.ί τόν ολέπει να. ξεπεζεύει &πό τό φτωχο ζώο.

Μερικοί μά.λιστα., γύρω τvu γελοϋσα.ν.

-Κύριε δrιμα.ρχε κα.l κύριοι, είπε ό επίσκοπος, 6λέπω τί σα.ς σκανδα

λίζει. Τό ορ[σκετε &λΙΧζονικi:ι εvα.ς ψτωχός ΠΙΧπά.ς να. κα.6α.λικεύει τό rοιο

ζώο ποu ε!χε ά.νεβεr κ~' ό 'Ιησοϋς Χριστός. θέλω να σ&ς οεοα.ιώσω δτι το ~

κα.να. ιiπο ά.νά.γκη, δχι ά.πό κενοδοζία..

Στlς περιοδείες τοu fιτα.ν πά.ντα. σuγκα.τιχ6α.τικός, ηρ~μος κα.l γλυκομί

λητος. Πιό πολι) σuζητοuσε πα.ρά. εκα.νε κΎ)ρυηιΙΧ. Δiν ά.να.ζητοuσε μΙΧκριΓι. τα.

πιχρα.δείγμ.α.τά του ·JΊ τα έπιχειρήμιχτά. του κι' ά.π6φεuγε τοuς τύποuς κιχl τά.

ρητορικ& σχiιιια.τα.. Στοl.ις κα.τοίκοuς 'COU ~ν(ις τόπου α.νά.ψερν~ το πα.ριiδειγμ.α.

τών ~λλων, τοu γειτvνικοu τους τόπου. Στο\ις τόπους δποu οί κιΧτοικοι δέν

σπλα.χνίζοvτα.ν τrι φτώχεια., ελεγε:

<<Κοιτά.ξτz τοuς Μπριανσονίτες. 'Έ6α.λαν το•)ς &π6ροuς, τiς χήρες κσ.i τά.

όρψοινΓι.. νά. θερίσουν τΓι.. σποιρτά. τοuς τρείς μέρες Πιό ιιπροστα. άπ' δλους τοuς

&λλοuς. 'Ότοιν τα. σπίτια. τους κινδυνεuοuν να πέσοuν τοuς τα ξσ.να.χτίζοuν οω

ρεά.ν. Γι' α.uτb κοιl τον τόπο τους τον !tχει εuλοy·~σει δ θεός. ~Ενοιν ΙΧ1ώνrχ, t. , r .. ι ) • " ό ~' , ι ') ' ' ' ι ''t' ι.κατr;, ΟΛοκ ,ηρα. χρι:ινια., ενα.ς φ νος υεν ιχκι:ιuστηκε σ α.uτον τον τοπο» . ·

,

17

" ' ' " ' ' J, ' ό ' λ ' ~λ ... τα: χωρια: οπου οι κα:τοικοι , 1 τα:ν α: χ ρτα:γοι κα:ι ψι οχρΊjμα:τοι, ε εγε:

«Κοιτά.ξτε τοuς Άμπρενίτες. "Αν ενα.ς οtκοyενειά.ρχrJς, τον κα.φο της συγκομιδής, εχει το\.ις γιοός του στο στρατό, τlς κόρες του όπηρέτριες στην

πόλη, κι' ό rδιος είναι &.ν~μπορος η &ρρωστος, ό εφημέριος την wρα: ποu τε

λειώνει η λειτουργία, τον ά.ναφέρει στο εκκλησίασμα. Και την Κυριακή, με

τ~ τη λειτουργία δλοι οι κάτοικοι τοσ χωριοσ, ό\ντρες, γυνα:ίκες κα:ι παιδιά,

πα.νε στο χωρά.ψι τοu &.Μνα:του ν& το θερίσοuν κα:t ν& κοu6α:λήσοuν τον κα.ρ

πο και τ' &χuρα στην &.ποθήκrJ τοu».

Σ I 'I , I ,J, ~ f ' I ' \ ')Ι '\1) \ ζ τις οικογενειες που , 1ταν r.ιιαιρεμενες απο οικονομικα: η 7.ηροvομικα: η-

τ~μιχτα, ελεγε:

«Κοιτ!iξτε τοuς όρειyοi)ς τοΟ Ντε6ιλνί. ·ο τόπος τοuς είνα.ι .τόσο &γριος, ποu δεν &.κοuν κελάηδημα. &.ηδονιοσ οδτε μι& ψορα. στα. πενrιντα: χρόνια.. 'Ε

κεί λοιπόν, σ' αότον τον &yριο τόπο, δταν μι~ οικογένεια οpψανέψει &.πο τον

πατέρα, τ' ά.γόρια φεύγουν ά.πο το πατρικό τους σπίτι, πα.ν: !Χλλοu να. 6ροuν

την τύχη τους, κ' &.ψήνοuν στα. κορίτσια. δ,τι περιουσία: όπά.ρχει γι~ να. μπο

ρέσουν να. παντρευτοuν.

Στις περιοχες δπου οι κά.τοικοι f)τα:ν φιλόδοξοι και δημιουργοσσαν δια

ψορΕ:ς μ.ετα.ξu τους γι& το τίποτε, ποu κα:τά.ληγα.ν στα. δικιχστrιρια. κι' οί &.γρ6-

τες εδινα.ν και το ύστέρ'Υ)μιΧ τους στα. χαρτόσημα., ελeγε.

«Κοιτσ.ξτε αότοuς τοuς &.; .χ.θοuς &.νθρώποuς, τ'Υ)ς κοιλά.·δα.ς τοίi Κιοuριiς. t

Είναι τρείς χιλιά.δες ψυχές και θαρρείς πως είναι μι&. μικρη δrJμοκρατία.

ο'' ~ ' ξ' • λ - "Ολ ' "' ' ' ) ' ' ~ 1 uτε οικα:στες ερουν, ουτε κ ητηρες. ες τις οια:ψορες τις .uνει ο οημα:ρ-

χος. Αuτος κανονίζει κατά συνείδηση το φόρο ποu θa πληρώσει ό καθένας, κρί

νει τις δια:ψορές τους οωρεά.ν, μοιράζει τtς κληρονομ.ίες, 6γά.ζει &.ποψά.σεις χω

ρtς κανένα εξοδο. Καt δλοι δπαΚ:οόουν, γιατι &.νάμεσα. σε 5:πλο•)ς &νθρώπους

είνα.ι άνθρωπος δίκσ.ιος».

Στα. χωρψ ποu δεν είχαν δά.σκσ.λο &νά.ψερνε πά.λι το παράδειγμα. των

κατοίκων τοϋ Κιουράς:

,,Ξέρετε, τί κά.νουν έ~tείνοι; έλεγε. Έπειοη ενα. χωριο ιiπο δώδεκα Υ]

δεκαπέντε σπίτια., δΕ:ν είνα.ι εuκολο ν& σuντηρει δάσκαλο, 'έχουν δα.σκά.λοuς

ποu τοuς πληρώνει δλη Ύι κοιλάδα καt διατρέχουν δλα τ.Χ χωρι.Χ μ.ένοντα.ς έδω

οχτώ, εκεί δέκα. μέρες και διδάσκουν. 'Υποφέρεται ή ντροπη να. είνα.ι κα.νεις

&γράιψα:τος! Κάνετε και σε τς σ& ν τοuς κατοίκους τοσ Κιουρι:Χς. Κα.λΟ εΙ να. ι

να. μΎ]ν το &.μελ~σετε».

''Ολα αuτα. τ&λεγε μέ πατρικη σοβαρότητα. 'Όπου δέν είχε πα.ρα.δείγμα.τα, &πινοοlίσz παρα6ολές, τρα6ώντιχς rσα στο σκοπό τοu, μ.ε λίγzς ψρ&:σεις, μ.ε

πολλες εtκόνες, κάτι ποu χα.pα.κτήριζε κα.ι τΥjν εuγ λωτία τοίi 'Ι ησοu Χριστοu,

και γεμ~τος πίστη δ ϊδιος, επειθε και τοuς ά.κροα.τές του.

2

18

Δ'

ΕΡΓ Α ΠΟΥ MOIAZOYN ΜΕ Τ Α ι\ΟΓΙΑ

τΗτιχν γλυκομίλητος κιχί πρόσχιχρος, γι' αότο κιχί ή συνιχνα.στροφi) τοu

~ταν εόχά.ριστη. Συζητώντα.ς με τίς δuο γριοuλες, ποu ζοuσα.ν κοντά. τοu, sεν

ελεyε ποτέ κάτι ποu ξεπερνοuσε τη νοrιμοσuνη τους. 'Ότα.ν yελοϋσε, νόμιζες

πως γελα. ι.ιικρος μα.θητi]ς.

Ή κupx Δοξα.στ-Υj εόχαριστιότα.ν νά. τον προσφωνεί ,,ή Μεγα.λοσύνη σοu».

ΜιcΧ μέρα. σηκώθηκε ιiπb τήν . πολυθpόνιχ του κα.ί πΎjγε στη 6ι6λιοθi]κη νά. πά

ρει κ6.ποιQ 6ι6λίο. Το οιβλίο δμ.ως ήτσ.ν σ' εν(], ιiπο τιΧ πciνω ράφιιχ κιχί, δπως δ

έπίσκοπος ~τ(J.ν κοντός, δέν μποροuσε νά. το φτάσει .

-Κυρ% Δοξιχστi], φώνα.ξε, φέρε μου, σέ πα.ρα.κα.λώ, ενιχ σκαμνί νά. πα

τ-ήσω, για.τt ή :Μ::::γα.λοσuνη μου oe φτάνει wς έκεϊνο το ράφι. Μι&. μ.α.κρινΎJ σuγγεy-ής τοu, ή κόμησσ(]. Λώ, δέν &φηνε εuκ(].ψίιχ νΓι. της

ξεφuyει, Χα.ί οέν 'ξ_χα.νε ποτέ τΎj οιά.θεση ν' &pα.οιά.ζει μπροστά. τοu, δλοuς

τοuς πλούσιους συγγενείς της, ποu οί τρεϊς γιοί της θα. κλrιρονομοuσα.ν. Er-. χε συγγενείς πολu γέρους, ετοιμ.ους yι' &.π()δήμηση, κιχt οι γιοί της ήτιχν οι

ψυσικοί τοuς κληρονόμοι. Ό μικρότερος &.π' (].uτούς, περίμ::νε νιΧ πάρει &.πο

μι<Χ θείοι τοu εvοι ε1σόδημ(], &.πο &κ(].το χιλιά.δες ψριiγκ(], το χρόνο . Ό δεύτε

ρος Χλrιρονομοuσε, &πb ενα Θείο του , τhv τίτλο τοu δοuκα.. Ό μεγά.λος θιΧ γι

νόταν yεροuσιrι.στi]ς, _ θ&.πrι.φνε τη θέση τοu πα.πποu τοu. Ό επίσκοπος &κουε, σ•Jνi)θως, α.ότές τίς &θώ:::ς κιχί συγχωρημένες κrι.uχισιολοyίsς, &μίλητος. Κά.

ποια. μέρα. δμως, φαινότα.ν πολu σκεφτικός , εμοια.ζε &ψηpημένος, ένώ ή κu

ρ~ Λω έπα.να.λά.6α.ινε, χωρίς νά. πα.ρα.λείψει κα.μμιά. λεπτομέρεια., δλες τίς

κληρονομικές έλπίδες -ιών γιών της. Τον Ιtβγσ.λ::: &πο τοlις ρεμΒασμούς τοu, κά

πως ενοχλημένη.

- Μά. τί σuλλογιέσα.ι τόσο πολu, έξά.δεpφε! - Σκέψτψα.ι, &.ποκpίθηκε δ επίσκοπος, ενα.ν Π(].ριiξενο λόγο, ποtι τον

6ρίσ:ι.ομε, νομίζω, στον &γιο Λόyοuστίνο· «Στηρίξτε τίς ελπίδες σα.ς σ' έκεϊ

νον πού οuτε τ6ν δια.δέχετ(].ι κα.νείς οuτε τον κληρονομα. ποτέ>> .

Μια. &λλ η μέρα, πα.ίρνοντιχς ε να. &.γyελ τi)ριο τοu θιχνάτου κάποιου εόπrι.

τρίδη τοϋ τόπου, κα.ί δια.6ά.ζοντα.ς iιιά. μεγάλη σελίδα., δπ()υ &ρα.διάζοντα.ν

δλοι οι τίτλοι τοu μα.κα.ρίτΥ) κα.ί τών σuγγενών τοu , ΕΚα.νε μορψΙΧσμό &;πορία.ς

κιχί φώνιχξε:

- Ίδές τε, πόσο οα.ρu ψορτίο σi]κωσε δ χάρος στην πλάτη τοu, καί τί

μ.uαλο εχοuν οί ά.νΟρωποι! νχ χpησιμοποιοuν κα.ί τον τά.φο γιά. νά ίκα.νοποι

i]σουν τή ματα.ιοδοξ 1α. τοuς.

HJ

Κά.ποu , κά.ποu ι.ιεταχειριζ6τα.ν l.ναν είρηνικο καί ήπιο τρόπ~ όμ.ιλία.ς, &.λ

λα. πιiντα διδαχτικό, ποτε χωρίς νό'Ι)μα.

Μι~ σαρακοστή, ήρθε στ~ Δ ... eνας νέος ιεροκiιρυκας χ.αί μίλφε στή

Μητρόπολη. Μίλησε μ.' εξαιρετική εόγλωτία. κα.l πε ιστικότητα.. Κάλεσε τοuς πλουσίους να. μ.ή μένουν aσυγκίνητοι μπροστχ στΥ) ψτώχεια γι& ν' &.ποψόγοuν

την κόλαση, ποu τη ζωγρ~ψησε ~fιχτij, ψοοερij, καl να κερδίσουν τον παράδεισο, ποu τον παράστησε εόχάριστο καl ποθητό . Άvά.μ.εσα στοuς &κκλησια.

ζόμενοuς Υjταν κ' ενας πλούσιος εμπορα.ς πο{ι, ά.ψοu κέρδισε μισο έκατομμuριο

κα.τα.σκεuάζοντα.ς οιάψοpα. όψά.σματα., είχε 7.ποτραοηχτεί &πο τη δοuλεια κα.ί ι τ ι ' ' ~-~ ι ' 'ζ , λ ι Τ' ~λ Γ τωρα ειχε μοvο μια. μικρη e1.οuνα.μια. να. τοκι ει τα. εψτα. τοu .. ον ι:. εγα.v εμ-

πορά.v. Σ' 3λη τοu τΎ) ζωΎ) όέν είχε ·δώσει Ηεημοσύνη σέ ψτωχ6. 'Απ' δτα.ν &.κοuσe ~κείνο το κ.ήρυγμσ. πα.ρα.τήρησα.ν οτι κ.ιiθε Κυρια.κ~ εδιvε μια. πεντιiρα

στίς ζητιά.νες, ποu ήταν &.ραδια.σμένες στ<Χ προπύλαια της μητρόπολης. Κι'

~ταν εξrι οί γριες ποu θχ μοίραζαν τήν πεντάρα. Μιχ μέρα. , τον είδε δ ~πίσκο

πος ποu έδινε την υ.εηι.ιοσι>νrι τοu, κα.l είπε χαμογελώντας στην ιiδερqη'j τοu:

-Όρίστε, δ κ. Γεμ.ποραν &.γορά.ζει μι&ς πεντά.ρα.ς παράδεισο.

'Όταν ~ταν για τοuς φτωχούς, δεν ίιποχωροuσε ποτέ , κι' δταν ά.κόμα σu

ναντοuσε ά.ρνηση, ΧΙΧl πά.ντα. εορισκe λόγια. ΠΟύ ΕΟα.να.ν τον συνομιλητή του 1 'ψ κ , ,, , ' \ ' '} f, i 6 " ,

σε σκε η. αποτε εκανε ερανο για. τr.ιuς ψτωχοuς σ ενα σσ.Λ νι οποu στη σu-

νανα.στροψi) ~ταν ο[ μεγάλοι τΎjς π6λrις . 'Ανάμεσα σ' αότοίις ~ταν κ' ενας

μαρκήσιος, δ Σα.ντιερσέ , γέρος, πλούσιος καl ψιλιΧργυρος, ποu ΚΙΧτά.ψερνε πιiν

τα ν<Χ είναι τα.uτόχρονα ψανα.τικος οα.σιλόψρονα.ς κα.ί θα.uμαστΎ)ς τοσ Βολτα.ί

ρου. Δεν ελειπαν κι' ω]τοί. Ό επίσκοπος , περνώντας &.πο μπροστά. τοu, τοu

&.γγιξε το μπράτσο:

-Κύριε Μαρκήσιε, τοu είπε, πρέπει ν&. μοu δώσετε κά.τι κα.t σείς.

Ό μαρκήσιος γύρισε καl τοu ά.πιiντrισε ξερά:

- Σεοασμιώτατε, εχω κ' εγω τοίις ψτωχοός μοu.

-Δώστε τοuς σε μένα., ε!πε δ έπίσκοπος.

Μι χ μέρα μίλ rισε στη μrιτρόπολ rι καί είπε:

«'Αγα.πητοl ά.δελψοl κα.t καλοί ψίλοι, στη Γαλλία. uπαρχοuν χίλιες τpα

κόσιες ε(κοσι χιλι6.δες σπίτια χωρικών, πού lχοuν δuό παράθυρα κα.l μια

πόρ:α. Χίλιες δχτακόσιες δεκαεφτά χιλιάδες , μ' εvα παριiθuρο καί μια. πόρτα κσ.ί, τέλος, τρα.κόσιες σαράντα gςη χιλιά.δες καλύβες ποίι 'εχοuν μόνο την

πόρτα. Κι' αuτο γίνεται ~ζαιτίας ένος πρά.γματος ποίι λέγεται ψόρος « έπί τών

θυρών καί πΙΧρΙΧθύpων» . ΒιΧλ τε μέσα σ' αύτιΧ τά σπίτια φτωχες ο(κι:ιγένειε;,

γριές γuναίκες, rιικpα πα.ιδι<Χ κα.t ψα.ντα.στείτε πuρετοuς κι' ιiρρώστιες. Άλ

λοίμονο! Ό θεος χαρίζει τόν ιiέρΙΧ κι' δ νόμος τόν ποuλά. Δεν κατηγορώ τb

νόμο , εύλογώ το Θεό. Σε μερικες έπαρχίες, καί ιδιαίτερα. στίς πάνω καί κά

τω "Αλπεις, οί &.νθρωποι δέν έχοuν οϋτε μι<Χ χεφάμα.ξα, καl κοuοαλοΟν την

κοπρια στΥ)ν πλά.τrι, οέν lχοuν οuτε λιχνά.ρια, οuτε ξιγκοκιρια. καί ψωτίζον-

20

•α.ι μέ οα.6ι~ η μέ φuτίλια. ιiπο κουρέλια. βουτηγμένα. στο ρετσίνι. Κά.νοuν ψωμί. yι!Χ εξη μ.ηνες κα.ί. •b Φrινοuν μΕ: ξψΧμένες 6οuνιΕ:ς ζώων. Πηyα.ίνετε σ•b &ποcνω Δελφινά.το να τα δητε. Τ~ χειμώνα. μόνο μΕ: το τσεκοuρι μποροuν να

σπιiσσuν ιχuτο το ψωμ(, κιχt το μοuσκεuοuν στο νερο ε(κοσιτέσσερες ilipες για

ν~ μ.ποpέσοuν να το ψ~ ν ε. 'Αοελψοί! λίγη εuσπλιχχνίιχ πρό~ τον πλησίον. Ί

δέστε πόσοι uποψέροuν γuρω σα.ς».

Γεννημένος στ"ήν Προ6ηγκία., εΙχε έξοικειωθεϊ μ' δλοuς τοuς 1διωματι

σμοuς κα.ί. μιλοΟσε μ' εuχέρεια. δλες τίς δ ια.λέκτοuς τΎjς νότια.ς Γα.λλία.ς. Αuτο

εuχα.ριστοuσε πολu το λα.ο yια.τί τόν κα.τα.λά.οα.ινε. Στο οοuνο η στ"ήν κα.λό-

6α. f,τα.ν το ϊδιο οπως σπίτι τοu. Μιλοuσε για τ~ πιο σποuδα.ϊα. πρά.yμα.τα. μέ

τα. πιό τα.πεινα. yλωσσικα. ίδιώμα.τα.. Μιλώντα.ς δλες τί.ς δια.λέκτοuς, εμπα.ινε

εuκολα. σ' δλες τί.ς ψuχές . 'Ήτα.ν ό ϊδιος πιiντα. κα.l προς τοuς &νθρώποuς τοσ

λιχοu κα.t προς τις &.νώτερες τάξεις. Ποτέ δέ 6ιιχζότιχν να. κιχτιχδικιiσει κάτι ,

πρlν &ξα.κριοώσει Βλιχ τα περιστιχτικά. 'Έλεγε:

-"Ας δοuιιε το δρόμο &π' δποu πέρα.σε τό &.οίκημα..

Έπε ι δ-ή, δπως συνήθιζε να λέει ό fδιος χα.μογελώντα.ς, ήτα. ν - «πρώην &.μα.ρτωλός» , δεν ήτα.ν κα.θόλοu ιχuστηρός , οuτε είχε κα.μμιfι.. riδιιχλλιχξία.. Μι

λοίίσε ά.πpοκιiλuπτα. κα.ί χτυπητά. κα.l δια.τόπωνε, τή φιλοσοφία. τοu, χωρtς τij

σuνοφρuωση κα.ί βλοσυρότητα. τών σκληροτράχηλων ένιχρέτων ποu, πολλές φο

ρές, δtα.ν τον &κοuγα.ν δuσψοροuσα.ν. Δίδα.σκε α.uτο ποu πίστεuε.

-':«'0 &νθρωπος εχει &ποcνω τοu τη σά.ρκα. τοu, ποu είνα.ι το ψορτίο τοu κι'

q p:ει~σμός τοu μα.ζί. Τήν σέρνει κα.ί uποκίιπτει σ' α.uτf)ν .

· ; )~Είνα.ι ιiνιΧγκη κ' εχει χρέος ν~ την έπιολέπει, να. την κριχτ~ ιiπο το χα.λιv&ρι -, ν!Χ μην όποτ&.σσετα.ι σ' α.οτην πα.ρ!Χ μόνο σΕ: εσχα.τη &.νά.γκη. Κα.ί σ'.

· α.όt"ήν τ"ήν περίπτωση εχει κά.νει σφά.λμα. οέ6α.ια., &.λλα εΙνα. ι σuyχωρητέο. Εl

να.ι πτώση , ιiλλά ενιχ πέσιμο στ~ γόνα.τα. ποu μπορεί νfι.. κα.τσ.λfιξει σέ προσεu

Χ-6- 'Ο &γιος είνα.ι έξα.ίρεση, &λλ& ή δικα ιοσύνη πρέπει νά. ε!να. ι δ κανόνας . 'Έ

σ,i~1~ς; __ uποχώρησες στlς riδuνα.μίες; &μά.ρτησες; εστω' riλλα να ε!σα.ι δίκιtι.~~;

>~Το να &.μα.pτιiνεις δσο το δuνατο λιγώτερο, εΙνα.ι το 1δα.νικο τοίί ά.νθρώ

ποu. Το να. μηv ά.μιχρτιiνεις Χα.θόλοu ε[να.ι το ονειρο το() riγγέλοu. UΟ,τι γ'ήϊνο

ίιπόκ~ίτα.ι στην ά.μα.ρτία.. Ή &μα.ρτία. Ελκει σα μιχγνήτης».

·· _ 'Ότα.ν Η)λεπε τον κόσμο να φων&.ζει, ν' riyα.να.κτεϊ κα.l να κα.τα.δικά.ζει

πολu yρ1ιyορα., ελεyε '·με χαμόγελο:

-"Ω, ω! ψα.ίνετα.ι πwς α.uτο εΙνα.ι κιiποιο μεγά.λο εyκλημα., &.π' α.uτα

ποu κιiνει δλος δ κόσμος . Νιi, οί δποκpισίες τρομοκρατήθηκα.v και 6ιιiζοvται

να. σκεπάσουν τον έα.uτό τοuς.

Πρός τlς γuνc;ι:τκες κα.l τιΧ πα.ιΒιιΧ ήτα.ν έπιεικής, γιc;ι:τl δποφέροuν τιΧ

μεγα.λότερc;ι: 6ιiρη της κοινωνίας .

Για τα. σφά:λμα.τα. τών γuνα.ικών καt τών πα.ιδιών, τών ίιπrιρετών κα.t τών

21

&δόνατων, των ψτωχι:tlν καί τιi>ν &.γρ&μμα.των, ψτα.ίνε οί γονείς, οί σύζuγοι,

τιΧ ά.φεντικιΧ, ο! !σχuροί, οί πλούσιοι και οί μορφωμένοι. 'Έλεγε &.κό~:

Διδάξετε σ' έκείνοu; ποu δεν ξέροuν, δσο περισσότερα μπορείτε. Ή κοινων!α είναι ενοχη, γιατί δέν παρέχει τΥ;ν παιδεία δωpεά.ν. Είναι uπεuθυν'Υ)

γι(ζ το σκοτιΧοι ποu δημιουργεί ή ίοια. "Οτα.ν μια. ψuχη είναι γεμά.τη σκοτά.οι,

μέσα. της θ& γεννηθεί 1) &μα.ρτlα.. Κα.ί τότε, οεν είνα.ι ~νοχος α.ότος πού &

μά.pτΎ)σε, &λλα. αuτός πού εκανε τό σκοτάδι.

'Όπως ολέπετε, δ &π~σκοπος ε!χε Ιtνα. οικό του τρόπο ν17. κρίνει τα. πpά.γμα.τα. Ύ ποψι&ζομαι δτι &ντλοuσε τΥ; θεωρία. τοu &.πό τό εόαγγέλιο.

'Άκοuσε κάποτε, σε μι& σuναναστροφ~. ν& rιιλοuv γι& κά.ποιο μ~γά.λο ~ΎκλΎJμα, για. το δποίο γίνονταν &.να.κρίσεις κα.ί γρήγορα. eα. &κοικαζότα.ν. 'Έ

να.ς έξα.θλιωμένος &νθρωπος &.πb &y&πη γιά. μιά. yu~α.ίκα κα.ί το πα.ι8ί ποίι &.πόχτησε &π' αuτήν, εκοψε κίβδηλα. νομίσματα. Έκείνη τήν ~ποχΥj οί παpα

χα.ριΧκτες τψωpοuνταν με θιΧνα.το. Ή &στυνομία. επιασε τη γυναίκα. δταν &λ

λαξε το πpG>το κίοδηλο νόμισμα ποu είχε ψτιά.σει ό &ντpα.ς. Κρατούσαν μόνον

αύτή, γιατl μόνο σε 6ά.ρος της είχαν &ποδείξεις. AuτYj μ.ονά.χα μποpοσσε να.

πεί δσα. γνιiψιζε σέ οιΧρος τοσ έpα.στη της καί νά. τον καταστρέψει. Άλλik ~ρ

Ψήθηκε. 'Επέμεναν οί &.να.κριτές, έπέμεινε κι' αότΥ; στΥ;ν άονηση. Ό &.να.κρι

τής τότε, σοψίστ'r)κε gνα. τέχνα.σμ.α. Νά. πα.ρα.στήσει στή γυναίκα., δτι ό έpα

στής της την &πα.τοσσε. Κα.ί πpαγμα.τικα. το κα.τιΧψερε. Με οιά.ψοpιχ κομμά.τια.

έπιστολων, έπιτ~δεια συγκολλημένα., τ-ήν επεισε δτι είχε &ντίζηλο. Τότε έκεί

νrJ, πνιγμένη άπο τΥj ζήλεια., κατά.γγειλε τόν έpα.στή τrJς κα.l τ' άποκά.λυψε δ

λΙΧ. Ό &νθρωπος ΙΧότός ήταν χα.μένος. Θά. 8ικΙΧζότΙΧν πολlι γp~γορΙΧ στο κα

κουργιοδικείο τοu Αϊξ, μΙΧζt με την συνένοχό του. Μιλοuσαν γι' α.uτb τb γε

γσνος κΙΧί δ καθένας θα.τ.Jμα.ζε τΥjν ίκιχνότητα τοσ &νΙΧκpιτη. Έκιιετα.λλεότηκε

μέ τέχνη τη ζήλεια κ' εογα.λε τΥ;ν &.λήθεια. &.πδ τΥ;ν όpγΥ; κα.ί τη δικαιοσύνη

ά.πό τήν έκδίκ'r)σ'r).

Ό ~πίσκοπος τ' &κουε δλα. αύτα. σιωπrJλός. 'Ότα.ν τελείωσα. ν ρά>τ'r)σε:

- Κα.ί ΠQU θ& οικά.σουν τώρα αύτόν τον &ντρα κι' α.ότ"ήν τ"ήν γυναίκα;

- Στό κακουργιοδικείο.

-Κα. ι τον κόριο &νακpιτΥj πσσ eα. τον οικιiσσυν; pώτψε πιiλι.

ΣτΥ;ν πόλη Δ. . . είχε σuμοεί gνα. τραγικό γεγον6ς. "Ενα.ς &νθρωπ!ος είχε καταδικαστεί σε θάνα.το, γιά. ψόνο. Δυστυχισμένος &νθρωπος, οuτε πολύ

μοpψωμένος, οuτε κι' ιiγpά.μματος, ΠΟU ~κανε το θα.uμα.τοποιό στ& πανηγύρια.

κα.ί τον δημόσιο γpα.φέα. ΠολλΥ) σuζ~τηση εγινε στ-ήν πόλη γιά. τΥ) δίκrJ του.

Τi}ν πα.pιχμ.ονή tf)ς 'ijμέpα.ς ποι) όpίστ'r)ΚΕ γι~ τήν έκτέλεση ι ,ά.ppιοστησε δ ΠΙΧ

π&ς της ψuλακης. Χρειαζόταν 15μ.ως Ιtνας πνευματικός νά παρασταθεί στίς τε

λευταίες στιγμ€ς τοu κ!tτάδικου. Φώνα.ξα.ν τόν έφ'r)μ~ριο, ά.λλa α.uτος ά.ρν~θ'r)ΚΕ

λέγοντα. ς: «Δέν Είναι οι κ ή μου όπόθεσ'r), ιiς πipουν σ.λλον. οeν eχω κα.μμιά

22

δοuλειιΧ μ' αοτον τον σα.λτψπ!Χγκο. Ε!~ι κ' έγ<h α.ρρωστος. "Άλλωστε, οεν

έχω κιχμμιιΧ θέσΎ) έκεί>>.

'Ό,α.ν ~ν~ψερα.ν τ"ήν ιiπιiντηση τοu έψΎ)μέριοu στον έπίσκοπο, αοτο.; &.πο

κρίθΎ)κε:

-'Έχει δίκιο δ εφΎ)μέριος . Δεν εrναι έκεί ή θlσ"fJ τοu, είναι ή δική μοu . Χωρίς χρονοτριβή τριiοΎ)ξε για τtς φuλακές, κατέβΎ)κε στο δωμά:τιο τοu

κατ!Χδικοu, τον ψώναξε με τ' ονομά: τοu, τον ΕΠιιΧσε ά.πο το χέρι ΚιΧ! τοQ μί

λησε. Πέριχσε μιχζί τοu δλΎ) τΥ)ν ήμέρα κι' δλΎ) τη νόχτα, ξεχνώντιχς κα.t το

ψαt κα.ί τον i)1τyo, ίκετεόοντιχς το θεο γιά τΎ)ν ψuχη τοQ κατά:οικοu, κα.t πα.

ριχκα.λώντιχς τόν κα.τ!Χδικο γιά τ~ οικrι του ψυχ~ κα.l σωτηρία. . Tou μίλΎJσε για τlς μ~γάλες &.λ-ήθειε.; ποu εΙνα.ι κα.l ο1 πιο &πλές. Tou πα.ρα.στ11;θηκε σαν

πατέρας, ιiοελψός ΚΙΧl ψίλος, κα.l σfι.ν δεσπότης μόνο για να τον εuλογήσει.

Tou μίλησε γι~ ολα, τον &νθά:ρρuνε κσ.l τόν πα.ρηγοροuσε. ·ο άνθρωπος θα.

πέθαινε &.πελπισμένος, δ θάνατος τοίί ψα.ινόταν αβuσσος, ποt'.ι αuτός ορθιος στην

&κρη τοu τρομεpοu τοu χείλους δπισθοχωροuσε μz τρόπο κι' &.να.τριχίλα. Δέν ήτα.ν τόσο κοιθuστερημ.ένος, wστε ν' ιiδιαψοpεϊ δλωσδιόλου. Ή καταδίκη τοu,

χτόπημ.α. 1σχuρό, είχε γκρεμίσει γuρω τοu, άς ποίίμε, τό ψρά.γμα ποu μ.α.ς χω

ρίζει &.πο το μ.uστήpω τG)ν πραyμ.Ι1;των κα.l ΠΟΙJ τ' όνομά:ζοuμε ζωή. Κοίταζε

&.διά.κοπα ~ξ ω &π' α. ο το τόν κόσμο ι~έσα &.π ο τlς τρομερές χαραμιΧοες. χ' έβλε

πε μ6νο σκοτ~δια. Ό επίσκοπος τον 11κανε ν7.. διακρίνει κά:ποιο ψέγγος. "Ο

ταν, τ~ν άλλη μ.έρα., ήρθαν νά πιΧρουν το οuστuχισμένο, δ ~πίσκοπος 6ρισκό

τα.ν εκεt. Τον &κολοόθησε. Παροuσιά.στηκε στο πληθος μέ ~αβί επενδύτη κα.ί

μέ τον έπισκοπικό τοu στα.uρο στο λαψό, πλά.ϊ στο δuστuχισμένο, ποu ήταν

δεμένος μ.έ σχοινιιΧ.

ΆνέβΎ)Κε μ.αζ! τοu στο κά.ρο. Μαζί τοu &\ς τή λαιμητόμο. Ό κατά.δικος 'J; ' θ ' ' ' Ι " - ' 6 ' ΠΟΙJ , 1 τα.ν χτες σκu ρωπος κcι.ι σuντριμμενος, ε χε ενα ψως στο πρ σωπο τοu

τι!ψα. Α1σθα.ν6τα.ν π~)ς ·ή ψuχη τοu ε!χε σuνδιαλλαγεί κα.l είχε ελπίδες στο

Θεό. Ό &πίσκοπt;ς τον &.σπάστηκε καί, τη στιγμή ποu θ&πεφτε ή λεπίδα, τοu εΙπε:

- Αότον ποu σκοτώνει ό άνθρωπος, τόν ιiναστα.ίνει δ θεός. Αuτόν ποu

κuνηyοuν οί &.δελφο! τον 6ρίσκει δ πα.τέρας. Προσευχήσοu, πίστευε , εμπα στή

ζωή. 'Εκεί είναι δ Πατέρας.

'Όταν δ έπίσκοπος κα.τέβηκε ά.πο τη λαιμητόμο, είχε κάτι το έξωαvθρι!Ι

πινο. Το πλijθο; παραμέρισε νά τοu ά.νοίξει δρόμο. Δεν ήξεραν ποιό είναι

πεp~σσότεpο &.ξιοθαuμα.στο, ή ι!JχρότητιΧ τοu ~ ή γαλήνΎJ τοu. Μπα.ίνοντα.ς στο

ψτωχικό tt;u κα.τά.λuμα. , πο•) δ ϊδιος, χαιtοyελώντα.ς, όνόμαζε «μiyαρό τοu» ,

ε!πε σ.τήν &.δελφή τοu:

- Σημερα. λειτοuργησα &ρχιερατικ11;.

Έπειδ-Υ] τ& όψηλ6τερα πρά.yμ.α.τα., εrνα.ι λιyώτερο κα.τα.νοητά., βρέθηκαν

ιΧνθρωποι στΥ)ν πόλη, &νάμεσα σ' έκείν.ως ποu σχολία.ζαν τη οιαγωy~ τοu έπι-

23

6 ' τ " ' 1 J: ι 'Α~ • ' ι ~ ,,. ' ι σκ που, που ειπα.ν οτι α.υτu , 1 τα.ν «προσποιησψ>. Αλα. τετοιες Αεζεις α.κου-

στηκα.ν μόνο στά μεγάλα σαλόνια. Ό λα.ός, ποlι δεν είνα.ι κα.κεντpεχΎ)ς &πέ

να.ντι στις ίερές πρ~ξεις, ενοιωθε κα.t συγκ!νησrι κα.ι θα.υμα.σμ6.

'Όσο γι& τόν &πίσκοπο, ~ θέα. της λα.ψητ6μοu ~τα.ν ενα. δuνα.τό ψυχικό χτύπrιμα., πο•) πέρασε πολuς καιρος ίi>σπΟIJ νά σuνέpθει.

Κ!Χt πρΙΧγμα.τικά., το 1κρίωμΙΧ οτΙΧν το βλέπει κα.νεtς στrιμένο κι' δλ6ρθο, συγκλονίζει, &σκεϊ κάτι σ&ν μαγγανεία πάνω στον &νθρωπο. 'Όσο δέν ~χει

δεί κάνεις ιιε τδ: ιοια. του τδ: μάτια. καρμανιόλα., μπορεί ν' &διαφορεί κάπως

γι& τή θΙΧνα.τική ποινή, ν& μήν Εχει γνώμ.rι, ν& λέει κα.ι να.ι κα.ι οχι. 'Αλλ&

15ποιος &ντικρύσει μι& τέτοια τρομερή μrιχανή, δέ ιιπορεί πα.ριΧ νιΧ δοκιμ~σει

ενα εντονο αισθημα, κrχι στο έξijς ν&. παίρνει θέση uπέp η κα.τά. Ύπάpχουν &νθρωποι ποu θαυμάζουν, 15πως δ Ντεμα.!στρ, κι' ά.λλοι ΠΟΙJ νοιιί>θουν &ποτροπια.σμ6, Όδελίσσοντα.ι, 15πως δ Μπεκσ.ρί. Ή κα.ρμα.νι6λα. είνΙΧι ή όλοποlηση

τοu νόμου και λέγεται Νέμεση. Δεν είναι κάτι οuδέτεpο, και γι' αuτο δεν μα.ς

&πιτρέπει οuδετερ6τητα. Τό &ντίκρuσμ~ τrις προκα.λετ μι& μυστηριώδη ψρικία.

ση. "Ολα τδ: κοινωνικά προβλήματα. στήνουν γύρω &π' αuτη τη λεπίδα. τ& έ

pωτηματικά. τους. Ή καρμανιόλα εΙνα.ι όπτασία.. Δεν είναι '#.να. σανίδωμα., μι&

σκαλωσιά, ·ή κα.ρμα.νι6λα. οzν εΙνα.ι μι& μηχα.νή, lινΙΧ &ψuχο σύνεργο, ψτια.γμένο ' \ ι: '"'I ~ ' 1 ,~ ' ~- ' , φ , , ' , ψ " , απο ι,υΑ<Χ κι απ') σιuεpα κι α.πο σκοινια.. αινετα.ι κατι σαν εμ υχο,. ενα. ον,

πο•) εχει, ποιος ξέρει ποιά σκοτεινή βούληση. Νομίζεις δτι α.uτή ·ή σκαλωσιά

βλέπει, α.uτη ή ιιηχα.νή &κούει, πιbς α.δτο το ψονικο έργα.λείο κα.τα.λα.βα.ίνει,

πιl>ς τ& ξύλα, τ& σίδερα., τ& σκοινιά., δλα. εχουν θέληση. Μέσα. στις σκοτεινές

σκέψεις ποu βυθίζει την ψυχή ή πα.pουσία. της, ή κσ.pμα.νι6λα. παρουσιάζεται

σιΧν συνεργός τοG δήμιου . Σπάζει κ6κκα.λα., τρι:}ει σάρκες, πίνει α.fμα.. Μοιά

ζει σ!Χν τέρας, ποu το κατασκεύασε δ δικαστής κι' δ ξυλουργός, φάντασμα ποu

μοιά.ζει νχ ζετ μι~ τρομερΎJ ζωή, πλασμένη &πο το θάνατο ποu &.πzρy~στηκz.

Γι' ω)το ΚΙΧt -ή έντύπωση ~τα.ν φριχτή και 6αθειά. ΤΥ)ν αηη μέρα άπό

τΥ)ν έκτέλεση καί πολλες μέρες ί\στερα., δ έπίσκοπος φαινόταν κατα.6λημένος.

ΊΙ σχεοον &γρια yα.λήνη της πένθιμης &κείνης στιγμής, είχε &ζα.ψα.νιστεϊ. το

ψάσμ'Χ τής κοινωνικής δικαιοσύνης τον κατάτρεχε. Αuτbς ποό γίιριζε πάντα.

&.π6 κάθε πράξη, χαρούμενος και ίκα.νοποιημένος, φαινόταν τώρα. σ!Χ ν&χε τύ

ψεις στη σuνε!δησή τοu. πότε, πότε ι.ιιλοσσε ι~ε τον έ!Χt>τό τοu, ψιθύριζε πέν

θυμους μον6λοyους. 'Ένα βράδυ τον aκουσε ή &δελψή του: «Δεν πίστευα. πώς

θχ ήτα.ν τέτοια τερατωδία.. Δε'Ι είναι σωστο ν& βυθίζεται κα.νεις στο θετο vό-, f' θ ' ' ' J, ι ' ' θ ι 6 '() θ I ' ι 6 fLO, σε Ο!Χ [LO ΠΟU \Ια [Lι;ν πρr.;σεχει τον α.ν pωπινο ν μο . α.να.τος ΙΧ\Ι'f)Κει [L •

νο στο θε6. Με ποι6 δικαίωιια οί aνθρωποι ά.γγίζουν α.uτο τό aγνωστο πρά-

γμα;» , Μ ' ι ι ~ 1 • • ι ' ι ι " ' ε το περα.σμα. του χρονου οι εντυπωσεις α.uτες μετρια.στηκα.ν, ισως και

ν& σ6όστηκα.ν, αηα παρατήρησαν δτι δ έπίσκοπος επαψε πιιΧ να περvα. ά.πο

την πλατεία τιί>Υ έκτελέσεων.

24

ΜποροΟσαν νιΧ καλέσουν τον επίσκοπο Μυριήλ, δποια.δήποτε &ρα., στο

προσκέψα.λο τών &ρρώστων κα.l τών έτοιμοθανά.των. ΔΕ:γ &γνοοΟσε οτι εκεί

6ρισκότα.ν το 6ψιστο &πο τιΧ κα.θ~κοντά. του, κα.l το σπουοα.ιότερο &πο τιΧ εργα.

του. οι χηρες κα.l τιΧ όργα.νιΧ δΕ: χρειαζότα.ν νιΧ τον ζητήσουν , πήγα.ινε μόνος

του . 'Ήξερε νά. κά.θετα.ι &ρες δλόκληpες κα.l νιΧ σωπαίνει, κοντιΧ στον άντρα.

ποu εχασε τ~ν 4γα.πημένη του γυνα.ίκα., στή μά.να. ποu στερήθηκε το πα.ιοί

της. 'Όπως ~ξερε τtς ώρες της σιγής, ετσι ~ξερε και τΎ) στιγμΎ) πο•) Πρέπει

νά. μιλ~σει . Δε ζητοuσε ν?ι. &ξα.λείψει τον πόνο μΕ: τη λήθη , &.λλιΧ νιΧ τον &νυ

ψώσει, να τον &παλίινει και να τον διώ ξει μΕ: την έλπίδα.

- Προσέχετε, ελεγε, τον τρόπο ποu σκέφτεστε τοuς νεκροuς. Μ~ συλλο

γιέστε α.ότο ποu λειώνει στη γη . Κοιτάξτε κα.λά., θ' &τενίσετε το ζωντα.νο φέγ

γος τοu &γα.πημένου σα.ς νεκροΟ , στο 60.θος τοu οόρα.νοu.

Γνώριζε πιJJς ή πίστη εΙνα.ι κά.τι όγιΕ:ς κα.l &ξιοποιε't Προσπα.θοΟσε να.

συμβουλέψει κα.l ν ' &.λα.ψρώσει την ψυχη τοu &πελπ ισι-ιένου σ.νθρώπου, δείχνον

τάς του μΕ: το Μχτuλο, τον κα.ρτερικό &.νθρωπο κα.l νά. με-cα.οά.λει το πένθος

ποu είχε προσηλώσει τό βλέμμα. προς τό λάκκο, σε πένθος ποu &τι;:ν(ζι;:ι σε

άστρο.

Ε'

ΤΑ ΡΑ"Σ.Α ΤΟΥ ΘΕΟΔQΡΗΤΟΥ ΔΕ~ΠΟΤ!-1 · :ι . ΔΙΑΤΗΡΟΥΝΤ ΑΝ ΠΟΛ Υ ΚΑΙ ΡΟ

Ή 1διωτικη ζωη τοσ Mtir-'1Jλ fιτα.ν σύμφωνη σΕ: δλα μΕ: τη δΥJμόσια.. ΑότΥj ή θι;:λημα.τικη ψτώχι;:ια. τοu έπίσκοπου της Δ .. . , ήτα.ν, γι' α.•:Jτοuς ποu την

πα.ρα.κολουθοuσα.ν ιΧπο κοντά., ενα σο6αρο κα.l θελκτικό θέα.μα.. 'Όπως δλοι

οί γέροι κα.l οί περισσότεροι στοχαστικοl &νθρωποι, κοιμόταν λ(γο. 'Όμως αύ

τbς δ σύντομος ϋπνος ήτα.ν Gα.θuς. Το πρωt α.ύτοσυγκεντρωνότα.ν, μελετοΟσε wς

μι?ι. &ρα.. 'Ύστερα. προσευχόταν εϊτε στη μητρόπολη εϊτε στο σπίτι του . Μετ?ι.

την προσευχή, lτρωγε το πρωϊν6 τοu , ψω:ιt α.πό σίκα.λη κα.ι γάλα. ά.πb τlς &γελάδες του. Σε συνέχειιχ επιιχνε δουλι;:ιά. ..

'Ένα.ς έπίσκοπος εχει πολλες κα.ι διά.ψορες ά.σχολlες. Πρέπει ν& δέχετα.ι

'κά.θε μέρα. τον γρα.μμα.τέα. της έπισκοπης, ποu κα.τα. κανόνα. εΙνα.ι κληρικός,

κα.ι σχεδbν δλες τlς ήμέρες τοuς επιτρόπους της επισκοπijς, να. κά.νει ελεγχο

στά. μοναστήρια., να. μοψά.σει προνόμια., νιΧ έξετά.σει μια. δλόκλΎ)ρΥ) έκκλΎ)σια.

στικ~ 6ι6λιοθ~κη, ι;:όχολόγια., κα.τηχητικιΧ περιοοικά., να. γράφει έγκυκλίους,

νΓJ. έγκρ{νει ΧΎ)ρύγματα., ν& συμοιοοcζι;:ι ΠΙΧΠΟCΟες κα.l οημά.ρχοuς, νιΧ διεκπερα.ι

ώνει τ~ν &.λληλογρσ.ψ!α., &πο τ~ μια. το .κρά.τος, ά.πb τ~ν άλλη ή &.για. 'Έδρα.

Άσχολ(ες πολλές.

25

~οσος κα.ιρός τοσ έμενε &π' α.uτες τις ά.σχολίες τόν &φιέρωνε πρώτα. στοuς &.ρρώστοuς κσtt . τούς φτωχούς, κι' α. ν τοσ περίσσεuε χρόνος &.πό τοuς δuστuχι

σμένους και τοuς άρρώστg,υς, άλλοτε lσκα6ε στόν κήπο του, κι' άλλοτε διά6α

ζε Ύ) εγρα.φε. Αuτες τις δυο τελευταίες έργα.σίες τις ονόμα.ζε με μι!Χ λέξη, «κη

πεύω». «Τό μ.uσtλο τοσ &.νθρώποu, ηεγε, ε!νσtι κι' σtότό ενσtς κηπος» .

Tb ,ι-ιεσημέρι έτρωγε τό λιτό του γεuμα.. . Κα.* τtς δuο, δτα.ν δ κα.ιρος ήτα.ν κα.λός, !ογα.ινε κ' !κ~νε περίπατο

πεζός, στην έξοχή η στην π6λΎ), μόνος, σuλλογισμένος, μέ τιΧ μά.τια χαμη

λωμένα, στηριγμένος στ~ν πατερίτσα του.

υΟπου περνοuσε, το πέρασμά του σκόρπιζε χαρά, ήταν σιΖ γιορτ~. Τά.

πα.ιδι~ κικt ο! γέροι ε6γα.ινα.ν στό κα.τώψλι γι~ τό Μυρι~λ, οπως γι& τον ήλιο. Τοuς εόΆ.οyοuσε καi τόν εόλοyοuσαν. Σ' δποιον είχε &.~άyκη, το σπίτι του έ

δειχναν.

Στεκόταν &διίJ καt κεί, μιλοuσε στ' &.γορ&κια, στ<Χ κοριτσάκια καt χαμ.ο

γελοuσε στις μητέρες. 'Έκανε έπισκέψεις στόuς φτωχούς,, δσο ε!χε χρ~ματα.

Κι' δτα.ν πι& δεν είχε, χτυποuσε τις πόρτες τών πλουσίων.

'Επειδή τ<Χ ράσα πού φοροuσε ε!χαν παλιώσει καl Υjταν τριμμένα, καl

δεν f;θiλε οuτε νΓι.. τ' &.λλάξει, οuτε καt νΓι.. τό προσέξουν, δεν έ6yαινε ποτέ

έξω , χωρtς νά. φορέσει τό μα6u έπενδύτη &.πό πά.νω, κι' σ;ότό μέ τlς ζέστες

τό καλοκαίρι τόν στενοχωροuσε.

Το ορά·δu , στις όχτώμιση, δειπνοσσε με τΥ)ν ιiδερφij του. Ή κυρά. Δοξα

στ'ή στεκόταν πίσω τοuς και τοuς όπηρετοuσε στο φσ;πέζ ι Τίποτε λιτότερο

&πό κείνο τό τραπέζι. Έκτό~ &ν δ έπίσκοπος ψιλοξενοuσε κα.νένσ;ν έφημ.έριο,

· δπότε 'ή κυρά. Δοξαστ~ δεν άφηνε τ~ν εuκαιρία, νά. σερ6ίpει στΥ)ν &.yιοσύνη

τοu τόν έπίσκοπο κσ;νένα κα.λό, ψά.ρι της λίμνης, η κανένα νόστιμο κuν~γι

τοu 6ouνou. Ό έπίσκοπος άφηνε τότε τήν πρωτο6ουλίιχ σ' ιχuτijν. Διαφορετικά,

το τιχχτικό τοuς ψσ.γητο ~τιχν yερό6ρσ.στα χορταρικά. κσ.l σοuπα. ιιέ λά.δι. Γι,

σ.ότο κι' δ κ6σμ.ος ηεγε.

- 'Ότιχν δ δεσπότης δεν τρώει σά.ν πιχπά.ς, τρώει σά.ν &.σκητijς. 'Έπεtτιχ

ιiπο το δείπνο μιλοuσε ως μισΥ) ώρα με τΥ)ν ιiδφψij τοu κα.( τ~ν κυρά. Δοξα

στ~, κι' ά.ποτρα6ιόταν στο δωμάτιό του, δπου καθόταν κ' εyριχφε , &.λλοτε σε φύλλιχ χιχρτιοσ κι' άλλοτε στο περιθώριο κανενος 6ι6λίου. 'Ήταν λόγιος κιχι

λίγο σuyγρα.φέα.ς. "Αψησε μερικά. χειρόγραφα.. Άνά.μεσα. στ' άλλα καl ιιιά. πραγμιχτεία πά.νω στήν περικοπή περt Γενέσεως. «'Εν &.ρχή ·ή yij ήτο &όρα-:ος

κιχί &κατασκεύαστος και σκότος έπιiνω τΎ)ς ιi6ύσσου, και πνεuμιχ θεοu έπεψέρετο έπά.νω 't'QU ίίδοι't'ος». Ό έπίσκοπος εκα.νε πιχρα6ολή οιότοu τοu στίχοu

μέ τρία. α.λλα κείμε-να. Με το &.ρα6ικο ποu λέει: «Και επνεον ο1 άνεμοι τοu θεοu» , μέ τοσ Φλά.6ιου 'Ι ώσηπου ποu λέει: «Και πνεuμα ά.νωθεν έπl της y'ijς»,

κα.ί 't'έλος, μέ τή χοιλ8α:ίκή ποιριl.φροισrι τοu Όγκέλοu, ποu λέε ι : «'Α~ρ έκ

θεοu προερχόμενος ~πνεε έπ! της έπιψανεία.ς τών ύδά.των» .

2G

Κάποτε, &.πάνω στο 8ιάGιχσμ.ιχ, πιχριχτοuσε τό 13ι13λίο κ' ~πεψτε σέ οιχθεια.

σuλλr;γή. 'Ύστερα, έπαιρνε ξαφvικ& τ~ν πέννα. κ' έγραφε ιι~ρικες σειρες στο

περιθώριο τοCί Οιολ(ι;;u, ΠΟλλές ψορές ιΧσχετες μέ τΟ Περιεχόμενο (J.ΙJτOU τΟU

6ι6λίοu. 'Έχουμε δπ' 5ψη- μιχς μια. σημείωση, γρcψμένη μέ το χέρι του, στο περιθιiψιο ένός 6ι6λίοu ποtι έχει τον τίτλο «'Αλληλογραφία τοu λόρδου Γερμα.

vοίί με τοuς στρατηγοuς Κλίντον, Κορνοuόλης και τοuς ναuάρχοuς της &με

ρικανικη; 6ά.σεως». Δια.6άζοuμε τ~v σημείωση:

< "Ω σύ δ ιϊ>ν!

»'0 ~κκλησιιχστής σ~ &.ποκαλεϊ Παντοδuνα.μίιχ, οί ΜιχκΧα6ιχιοι, Πλά.στην, ή πρός Έφεσίοuς επιστολή, Έλευθερίιχν, δ Βιχροuχ, &.πειροτελειότητιχ, οι Ψιχλ

μοί, Σοφiα.'f κα.t 'Αλήθεια.ν, ό Ίωάvvη;, ΦιJΊς, cι1 6cιc:~ιλ~ίcιι, Κuριοv , ~ 'Έξο δος, Πρόνοιιχ, το Λεuϊτικό, Άyιότητα, δ 'Έσδρας, Δικαιο!JUνη, ή Κτίσις, θεό,

δ &νθρωπος, Πατέρα. Άλλα. δ Σολομων σε &.ποκιχλετ 'Έλεος, κι' ιχ6τό ε!vιχι το

καλλ(τερο &.πό τΙΖ ονόματά. Σου».

Κα.τα. τίς εvvι& το 6ρά.δu, οι δuο yυνιχτκες &.ποσuροντιχν στ!Ζ οωμά.τιά.

τοuς, στο πά.νω πά.τωιια., κι' &φψα.v τον έπίσκοπο στο 1σόyειο μονάχο (,)ς το

πρωt.

ΈδG> χρειάζε-:αι ν-Χ περιγράψουμε λεπτομερεικα. τήv κcι.τοικίιχ τοu Μu

pιήλ.

ΠΟΙΟΝ ΗΘΕΛΕ ΦΥ ΛΑΚΑ ΤΟΥ ~ΠiτΙΟΥ ΤΟΥ

Ή κατοικία. του, δπως ε!παμε, &.πι;;τελοίίvτιχv &.πο το ισόγειο κα.t ενιχ μό

νο πάτωμα. Τρία δωμ&-cια. το 1σ6yειο, κι' ~λλα. τρία. τό πp<iHO πά.τωμα. , πο\.ι

πά.vω τοuς 6π'ijρχε καί μι(/, σοφίτα.. Πίσω &.π6 το σπlτι, κήπος, &ς gνα τέ

τα.ρτ" τοσ στρέμμσ.-;ος. Ο! δυο Ύ'JΥαίΥ.ες εμεναv στο πά.νω τ.ιiτωμιχ, δ έπίσκοπος στο 1σόyειο, Το πρι7ιτο δωμά.τιο, ποu ε6λεπε σ-;ό δρόμο, τοσ χρησίμευε

yιi τpιχπεζα~ία, τ~ δεύ:εpο γι& κοιτιi>να.ς κα.ί το τpίτ/j yια. τφοσευχητήριο_

Δzν μποροuσε να. Όγεϊ κανείς &.πό το προσεuχητήριο χωρίς να. περά.σει &.πο

τον κοιτώ·η, οuτε vlι. 6γzί &π6 τον κοtτιl>vα χωρίς ν?ι. περ&σει &πδ τ~ν τρα

πεζαρία. Στ? προσευχητήpιο. στο βά.θος, uπi)ρχε θολωτ6 κλειστ6, με κpεοά.τι

γι~ τ(ς περιπτώσεις ψιλοξεv(α.ς. Το κρεΜ:t ι αuτό, δ &πίσΜπος το Π7..pαχω

pοuσε στοuς zφημέptοuς τής περιοχής, ΠΟ'J ο[ uποθέσεις τΎjς ένοpία.ς το,)ς ε

ψεpyιχy στήν π6λη.

Tb ψc.ιρμιχκείι;; τ'JU νΌσοκοιιεt'JU' }ιtY.po χτίριο προσθετο στο σπίτι, προς

τον κήπο , το zρησ:ιιοποιοίίσα.ν yιιΧ · κοuζίvα και &:ποθήκη. Το πα.λιο μα.yειρεtο τοσ νοσοκομείου, μέσα στ?.ιν κηπο, -:ο είχαν κάνει στα.όίλο, δπου ετρεψαν δύο

27

&.γελάδες. 'Όσο λίγο γάλα. κι' •lv το~ο~vιχν, επρεπε νχ στείλει τδ μισδ κάθε

' ' ' ' ~ ' Πλ ' 1 ' "' "· ~λ πρωι σ":ους α.ρρωστQ'Jς του· vοσQκομειου. " Ύ)pωvω τη uειω.τη μου'\ ε εγε.

Το δωμάτιο ήταν ~ρκετα. ιιεγάλο καί οuσκολα. θερμ.αιν6τα.ν το χειμώνα..

Έπειδ~ . τιΧ ξύλα. είναι ά.κριοά στfιν πόλη . Δ ... , σκ~φτψε ν& κάνει ενα χώ·pισμα. ιιe σανίδες στο στα.Ολο . 'Εκεί περνοuσε τά. χεψωνιάτικα. 6ράδυα. του , ο

ταν itκανε πολu κρύο. Κα.ί το ελεyε «χειμωνιάτικο μέyαp6» τοu.

Στο μέγιΧρο α.ότb δεν είχε &λλα επιΠλα, ά.πο f.να. τρα~έζι τετράγωνο κα.t

τέσσερες ψάθινες κα.ρέκλες . 'Ίδια. ήτα.ν κα.ί ή έπίπλωση τη; τρα.πεζα.ρία.ς, με

τ'fιν r:ροσθψ'.η ένος πα.λιοu μπο•Jφέ , ποu -:ον ε!χα.ν bά.ψει τριet.vτα.φυλλί. Καί τQU

προσεtJΧΎιταpίου του :ο τρα.πέζι είyε το ϊδιο χpGJμΙΧ με τον μπ'J•Jφέ, ά.λλά ~τα.ν , \ , ζ , ~ \ \ "' έ)) \ "

σκεπχσιιενο με α.σπρο τpΙΧπε οιιαΊτΊ)ΛΟ με μπα.μπα.κεpες uα.Ίτ .. ες στις α.κpες. Μπρ"J .~ -1, σ' α.ότο στεκόταν κ' 'Ε.Χα.νε τ·Ιjν προσευχή του.

Πολλες φιJρΕς ο ί ένάpετες γυνσ.ίκες :ης πόλης, είχα.ν μαζέψει χρήματα.,

γι& v& γίνει ΕΨJ. καινούργιο κα.ί σεμ.νο θυσιιχστήριο γι& τον έπίσΜΠQ, &λλ&

έκείνο; επα.φνε, κά.Αε φορά, τ& χρήματα Χα.l τά.δινε στοuς φτωχούς.

-Το ιiιρα.ι6τερο θυσια.οτήριο, ~λεγε, είνα.ι ή ψυχ~ τοίί ά.νθριίJπου ποu

&νακοuφίστηκε Χαί εόχα.pιστεt το Θε6 .

Μέσα. στο προσκuνητ'ήpιο 6π'i)pχα.ν δub σκα.μvια. προσεuχ'i); (εΙνα.ι σκα.

μνι& πάνω στά. δποία. γονα.τίζουν Q[ κχθQλtΜl γιά. νχ Χά.νου•ι τ~ν προσευχrι

) ' ' ' "' ' ' ) θ ' q) ' 'θ "Ο ' ' τσuς και στο υπvσaωματισ μια. πσ .u ρονα., α .α. ψα. ινα.. τα.v τuχαινε να.

τον έπισκεφθοuν έφτα η όχτι;J τ.:ρόσωπχ μα.ζί, ό νομά:ρχης, rι δ φρούρ~ρχος, Υι

&ξιωιιΙΧτικοl της ψροuρας, Ύ) rιεpιΚtJl ιια.θητ~ς της μέση; θεολογική:; σχQλi)ς,

ά,να.yκάζοντΙJ.V -ι&_ μετα.ψέpουy ά.πο το στα.Qλο τ(ς ΚΙΧpέΧλΕς τοϋ χεψωνtάτι

'Υ.Ι)IJ μέγαρου, &πο το προσεuχητήριο τ& σκαμv~& προσεuχi)ς , κι' ά.πο τον ' ' ψ 'Α λ θ ' "Ε . ζ ' " " θ' ' κοιτωνα. τη α. ινη πο •J ρονα... <..τσι μα. εuοvτα.ν ως εν":εκ:χ κα. ισμα.τα. για.

το!Jς Ξπ~σκέπτες. Σz κά:θε νέα ~πiσκεψη aπογύμνωναν χ' ενα δωμά.τ ι ι;ι. . "Αν κχμμι% ψι;ιp% οί έπισκέπτε; εψτα,ναv τούς διjJδεκσ., δ Ξπ!σκοπο; εοpι -~ ·ι: ~ \ \ \ , " θ \ t ζ, ~ J; . , "

σκz οιε~ΟοQ με το να. στεκεται op ιος κοvτα. στ'J τ ακι, α.ν . 1 ταν χεψ.ωΥ'Χς, η

Πpότε~vε ν& πεpΠΙΥ.":ήσΟΙJ\1 λίγο στον ΚΥJΠΟ, &ν ήc~ν Κ1ΧΑΟΚ'Χίpι.

1\Ησα στο Αολωτο τοϋ τ;pQσE'JX'Y(::Χpίou βρικότα.v ά.Χόμη μι& κ:χρέκλα., &λ-

) , "' 1 ι Α τ ' , ) ι ' ' ,, ι""' - ~,.., Γ ' ' .:χ 'iJ ψα. :χ της ητ:χν η ιιιση z:x .σ.σμενη κ'Χι το ενα τ:οοι τη; sι.ειτ.ε. ια Υζl.

Α - " ' ' ~ ' ~ Ε• • .;, ' Β - -, χρη:;ψι:;τ;Qt'Υ) ει επρεπε v α.κουιιπ'Χ στον τQιχο. ι χε Χα.t •ι Χcιpια. . α.τ. .ισ.ι-

VΥj στο οωμ7.τι6 τη; ~yα μεγάλο iγάκλιvτpQ 1 ετ:ιχpuσ(tηιένQ κάπQτε Χ'Χ! ν:'J-' - 6 ' \)) ' ' \ ' ' 1'2 , ~ - ' ' \ !LέVQ ιιε δyα.σιια. :ιε:ω;ωτ . l • . Ct.'J":Q ": ~νωα.σαν;. σ:J ;:pω:Q τ:::.ι:ωμχ α.:ο:ο

το ι:α.ράθυρο , γ~α.τl δΞν το χωpι;ι'}'Jε Υί ι:1κ±λα. , ετσ~. δzv :ιr.:ψ:Λι:1ε να :ο λογ'Υ.-, ' \ , ' .. ' ' ,

ριασε ι ΧΙΧνει;; για. χρησψQ σ α•Jτε; τι; πεpιστασεις.

'Η ' " " , - , Β , .τ ' • 1 Υ " _ - • " , ψ~ΑΟοοζtα τη; κupιας απτισ-:ιvης ητΙΧV V ::ι.γοpα.μ, 7.'1 ιι-.οpοuσ~, .ε_;7.

7.νάχλ~vτpσ a.πο Y.'J.λi:J ξ1λο , ντ•Jμένο fLE κίτρ~ ·ιι;ι οελοiJδο κ' ~:On Χ:ΧΥ:ΧΠΖ μα.ζi. 'Αλλ:Χ αCι-:7. Α% Χ6στιζα.γ τ::Χ:ιω 7.πο πεvτ::ι.κ6σι::ι. φράγκα. Y.:i!. 6λέ7.Qψ;::ι.; πι~);

Ι 6 ') ' ' ., - , ι ~ r ι (Υ. :Χ μzσα. σέ πεντε f.P V~7., μG , ~; χα.-:::ι.qcεp~ ΨΙ. ΖζG~Κ'?'ΙΟ(L'Υ)σ~ι σ::ι.p'J.'Ιτα. J'JO :ρpα.• ..

28

ά.πογοητεότηκε κα.l τα. πα.ρά.τησε. "Αλλωστε, ποιός άνθρωπος πρα.γμα.το-ιtοίησε

το 1δα.νικό του j

Τίποτε πιό ά.πλό δεv_ μπορεί νά. φα.ντα.στεί κα.νεlς &.πό τον κοίτώνα. τοu έπισκ6που. ΜιιΧ πόρτα. ποu έ6λεπε στόν κηπο, ή ίδια. γινόταν κα.l παράθυρο ,

δτα.ν εκλεινε &ς τή μέση. Άπένα.ντι, €να. κρε6ά.τι κοινό, τοu νοσοκομείου σι

δερένιο, με οuρα.νb &.πb πράσινο ϋφα.σμα.. Στ~ σκιά. τοϋ κρε6α.τιοϋ, πίσω &πο ~

να. ΠΙΧρα.ο~ν, ορ(σκοντΙΧν ολα. τ!Χ ά.να.γκα:ία. γιά. τόν εuπρεπισμό τοu επισκόπου ,

ποu μα.ρτυροuσα.ν τlς Μλιές κοσμικές σuν~θειές του. Δόο πόρτες, ή μιά. κον

τά. στό τζάκι, δδηγοuσε στό προσευχητάριο, ~· &λλη κοντά. στή 6ι6λιοθ~κη, στ~ν τpΙΧπεζαρlα. Ή 6ι6λιοθήκη, μεγ~λο επιπλο μ.έ τζάκι, γεμάτη 6ι6λία. .

το τζάκι πάντα. σχεδόν χωρlς φωτιά.. Πά.νω &πό τό τζάκι, ενα.ς 'Εσταυρωμένος &.πό χα.λκό, ποu φα.ινότα.ν δτι κάποτε ~τα.ν επιχρυσωμένος. Ό σταυρός κρε

μόταν ιιέσα. σ' ενΙΧ μαupο πλα.ίσιο ά.πο μα.upο οελοuδο τpψένο, τοποθε'tημένο

κι' α.ύτό μέσα. σ' €να. κάδρο μk ίχνη πα.λιοu έπιχρυσJψα.τος. Κοντα. στήν πόρ

τα. τοσ κήπου, ενα. μεγάλο τραπέζι με μελανοδοχείο, φ~ρτωμένο μέ διάφορα.

χα.ρτιά. κα.ί 13ι13λία, κά.πως &.κατά.στα.τΙΧ ριγμένα. , κα.ί μιά. κα.ρέκλα.. Μπροστά.

στο ;φε6ά.τι, ενα. σΥ.α.μνl προσευχijς, πσ.ρμένο ά.πό το προσκυνητ~ριο . Άπό τή

μ.ιrι κα.l τ~ν άλλη μεριά. τοσ κpε6α.τιοσ, δυό προσωπογραφίες, σε σχημσ. α.δγοu, πα.ρίστα.να.ν Οόο κληρικούς. Αότές ορέθηκα.ν εκεί, 1\τα.ν δ επίσκοπος δια.

δέχτηκε τοuς ά.ρρώστους, κα.l για. τό σχ'Υ)μσ. τους, κα.l για.τl πιθα.νώτσ.τα. θά. ~

τΙΧν δωρητές το(j toptψ τος, τοuς άφησε στή θέση τους.

Στο πα.pά.θυρό του κρεμ6τα.ν μιά. &.ρχα.ία. κουρτίνα., &.πο μά.λλινο χοντρό

uφα.σμα., 'l_tOU dχε τόσο πολU παλιώσει, ιίlστε γιά. νά. μ~ν &.γοράσοuν &λλη, ~ κυρ& Δσξαστή ά.νΙΧγκciσ'tηκε ν& της κ~νει μι& μεγά.λη ραφή σε σχημσ. στα.υ

ροu. Ό έπίσκοπος Ηεyε πολλές φορές, δείχνοντά-ς τον:

-τι κα.Η. ποu τα.φιά.ζει!

~ΟλΙΧ τά. .Οωμά.τ:α., κα.l πά.νω κα.l κά.τω, ~τα.ν &.σπρισμένα. με &.σ6έστη,

δπως ο[ στρα.τώνες κα.ί τιΧ νοσοκομεία. Άλλά;, τά. τελευτα.ία. χρόνια., ή κυρ&

Δοξα.στή &.να.κάλυψε στοuς τοίχους τοu δωμα.τίοu τijς κυρία.ς Βα.πτιστίνης, κά.

τω &.πό τον ~.σοέστη, οιά.φορες ζωγρΙΧφιές ποu οια.κοσμοuσα.ν τό δωμά.τιο. Τά.

δωμάτια. ~τα.ν στρωμένα. μέ κόκκινα. τοϋ6λα., κα.l δλο το σπίτι το δια.τηροu

σα.v κα.θα.ρώτα.το οι δυό γυvα.ίκες. ΤΗτα.ν &λλωστε κα.i ή μόνη πολυτέλεια. ποu

έπ&τρεπε δ έπίσκοπος.

- Άύτο δέν ά.φα.ιρεϊ τίποτε &πδ τοuς φτωχούς, ελεγε .

Πρέπει δμως νά. ποuμε, δτι &.πό την πα.λιά. πολυτέλεια., τοu εΙχα.ν &.πο-, "!: ' ι λ ι ' ' 1.) _.. ι ' .$,

μεινει ε., η ασημενια κουτα. οπηρουνα κα.ι μια κουτ"' ,α. τ. 1ς σουπας, που ,1 κυ-

ρά. Δοξα.στη τά. κα.μά.ρωνε, κα.θwς λα.μποκοποuσα.ν πά.νω στό &σπρο τρα.πεζο

ι.ι.ά.ντηλο. · Κα.l ξπειδ·,'ι &δGΊ περιγράφουμε τή ζωή τοu επισκόπου της Δ ... , !τσι δπω; ~τα.ν , πρέπει νlJ, προσθέσόυμε δτι πολλες φορeς ~τυχε νά. πεί:

- Δύσκολα. θά. σuν~θιζα. ν& τρώω χωρlς &.σημένια. κουτα.λοπ'fιρουνα..

29

Πρέπει να. προσθέσουμε &κόι.ιη σ' α.ότά. τ' &σημικιΧ κα.t δυό οα.ριά. κηρο

π'ήγια, πού εΙχε κληρονομ'ήσει ά.πό μια. θεία. τοu. τΗτα.ν τοποθετημένα. πάνω

στο τζάκι τοσ έπισκόποu, με κεριά. πού ιiνά.βουν . στtς εικόνες τijς έκκλησία.ς.

uΟτα.ν ψιλοξενοuσε κα.νένα.ν, η κυρά. Δοξα.στή &να.6ε τά. κεριά. κα.t τοποθετοσσε τά. κηροπήγια πά.νω στο τραπέζι. Τή νύχτα., μετά. το δείπνο, τοποθετοσσε

δλσ; τ' ιiσημικά. ιιέσα. σ' ενα. ντουλ&.πι ποu Όρισκότα.ν πά.νω &.πb τό κρεοά.τι

τοu έπισκόπου. Πρέπει νά. ποuμε δτι τό κλε ιδt εμενε πά.ντα στήν κλειδαριά;.

Ό κήπος , αδικημένος &.πο τις ασχημες μικρες οικοδομές, &.ποτελοσνταν

ά.πό τέσσερες δεντροστοιχίες, ποu τον δια.ψοuσα.ν στα.υρωτ~, κ' ενα. πηγά.δι

στή μέση μέ &ντλία.. Μιά. &λλη δεντροστοιχία. έκτε ινότα.ν σ' ολο τό γuρο πού

lκα.νε δ &σπρος μιχντρότοιχος . Αuτkς οί τέσσ~ρ~ς δεvτροστοιχiες &ψηναν ιiνά;

μεσά τοu~ τέσσερα κομμά.τια γijς. Στα. τρία., ά.π' α.uτά., ή κυρά. Δοξα.στή κα.λλιεργοuσε λα.χα.νικ~. Στο τέτα.ρτο, δ ~πίσΧοπος είχε φυτέψε ι λουλοόδια.. 'Εδώ

και κεί uπήρχα.ν κα.ι μερικά. οπωροφόρα. . δέντρα..

Μιά. μέρσ;, ή κυρά. Δοξα.στή τοu είπε ι.ιι &κα.κη πονηρία.:

-Ή &;γιοσόνη σου·, ποu θέλει νά. βγά.ζει οψελος &.π' δλα., χα.ρα.μίζει ενα.

τετράγωνο γης . Δέ θ&τα.ν καλλίτερο να. μ.α.ζεuαμε ά.πο δώ σα.λα.τικά πα.ρά μπου

κέτα.;

-Κυρά. Δοξα.στή, &.ποκρίΟηκε δ έπ!σκπος, κά.νεις λά.θος. Χρειά.ζετα.ι κα.t

το ώραίο 15σο ΚΙΧl το χρήσιμο. 'Ίσως μά.λιστα. κα.l περισσότερο, πρόσθεσε, uστερα ά.πο μικρi) σιωπή.

ΑΏτό τό κοι.ιμ~τι γης &.πα.σχολοuσε τόν έπίσκ'JΠΟ δσο σχεδόν κα.t τά. οι

δλίσ; του. Περνοuσε σ' α.ότό μ' εόχα.ρίστηση μιά., δυο ώρες , κλα.δεύοντα.ς, σκα

λίζοντας, t'J ψυτεuοντα.ς &δω κσ;t κεϊ σπόρους. Δεν κυνηγοuσε να. εξοντώσει

τά. Ιt·ιτομα, δπως συνηθίζουν οί κηπ-:;υροί, οuτε είχε &.ξιώσεις βοτανικης. Δε

μ.ελετοuσε τιΧ ψυτά, &γα.ποuσε τά. λουλούδια.. Σε6ότα.ν _ftoλu . τοuς σοφq~ς, ά.λλά

ά.κόμη περισσότερο σε6ότα.ν τοuς πρσ;κτικούς. Κα.t μέ ~μείωτο το qεβοισμο κοιt

πρός τοuς δυό, το κα.λοκα.ίρι πότιζε κάθε βρά.δυ τtς πρασιές του, μ' ενα. .τεν~-κεδέν ιο ποτιστ'ήρι, 6α.μένο πράσινο. . .

Κα.μμιά. riπo τtς πόρτες τοu σπιτιοΟ του δέν κλειδωvό-.α.v. Ή πόρτα. τής

•ροιπεζα.ρία.ς ποό, δπως ε'ϊπα.με , &vοιγε &.π' εuθείας στήν πλοιτεία. τής μητρό

πολης , Υjτα.ν &λλοτε έφοδια.σμένη με κλειδα.ριες κα.l ά.μπά.ρες, δπως οί πόρτες

της ψuλα.κΎ)ς. Ό επίσκοπος εδωσε όδηγίες ν' ά.φοιφέσουν δλα. Ε:κεϊνα. τα. σί

δερα., κctί ή πopτct ~κλεινε μόνο μέ τή μπετοuγια. Μποροuσε δ περα.στικδς να

μπεί στο σπίτι τοu δεσπότη, όπο ια.δήποτε &ρα.. Στ-Υjν ιiρχή , οί δuο γυνοιϊκες

ιiνησuχοuσαν πολu με κείνη τηv πόρτα , ποu έμενε πά.ντα. &νο ιχτή . 'Αλλα. δ έπ(σκοπος τοuς ε!πε: «Βά.λτε, ~Υ θέλετε, κλειδαριές στιΧ δικά. σα.ς δωμ<Χτια.» .

Στό τέλος , &.να.yκάστηκα.ν νά. σuμμεριστοuν την εμπιστοσύνη τοu. Μόνο fι κuρά Δοξα.στή , ε!χε κά.που, κά.που τlς ιivησuχCες της. uΟσο γιά. τη σκέψη τοσ &π1-

σκοπου μποροίίμ.ε νά. τήν δοuμ.ε έκψρα.σμένη σε τρείς στίχους, γραμμένους με τδ

30

χέρι του, στCι περιθώριο μ.ι!Χς Άyίσ.ς Γρσ.ψης. «ΎπιΧρχε ι μια. λεπτ~ δια.φορά..

Ή πόρτα. τασ yιατροu δεν πρiπει νά zλείνει ποτέ , &νω ή πόρτα τοσ παπα. πρέπει νι:Χ. είνα.ι πά.ντοτε ιiνοιχτή» .

Σ ' ενσ. Cί.λλο ΙΗiλίο , ι.ιε τίτλο, « Φιλοσοφίσ. τfι; ισ.τρικη; έπιστήμης» , ε!χε

yρά.ψει μια. &λλη σημείωση : «Μ~ δ€ν εΙμα.ι κ' &yώ γιοιτρός, δπως σ.ότοί; 'Έ

χω Υ.. ' zyώ τοuς ιiρρώστοu; μr;u. ΠpιΙΗσ. το!)ς δικούς τους, ποu α.οτοι τοuς λένε

ιiσθενείς, κ' επειτσ. το&ς δικο•.Jς μου, ποu τοuς λiω δuστuχισμένοuς» .

Σ ' ιΧλλ~ πάλι 6ι6λίο είχε yρά.ψει: «'Εκείνον ποu σαu ζ ητα. προστιχσία καί κα.ταfόγίο, μ~ τον ρώτ&.ς πώς τον λένε. 'Έχει περισσότερη ιiνά.yκη δ <Χνθρω

πος ποu ντρέπετα.ι να. πεί τ' ονομά. του».

Κά.ποτ~ τbν ρώτησε gνα.ς έψημ.έριος , οε θ •Jμοuμα.ι 1:ώρα. ποιιiς ενορία.ς, (fσως ν&κα.vε τΥ)ν ερώτηση με Π'Χpα.κίνηση τής κυρα. Δοξα.στijς) ' aν ~τα.ν σωστο ν' iφήνει τ~ν Πόρτα. τοu, μέρα κα.l νύχτα, στ~ διά.κριση τοv κα.θεν6ς, κι' α_,, δε ψο66τα.v μ~ σ•Jμoij τίποτε σ' ενσ. σπίτι τόσο ιiφuλαχτο . Ό έπίσκοπος τον

&γγιξz κcι.λόκα.ρδα στον ώμο κα.t ιiποκpίθηΚε: << 'Ει:Χ.ν μ~ Κ~ριος φuλά.ττη οΙ

κον, μιΧτην ήγρuπνησσ.ν οι φuλά.ττοντες». 'Έπειτα. γύρισε ιiλλοσ τήν κοuοέντα..

Ιlολλες ψορες !λεγε:

-Ύπά.ρχει κσ.\ &.νδρεία. τοu ίερέα., οπως όπά.pχει Κι:ΧL τι:ισ συντα.yμα.τά.ρ

Ί..ΎΙ τGJν δρα.γόνων. Με τ~ δια.φορά., συμπλήρωνε, π~Jς ή δικrι μα.ς γεννα.ιότητα. πρέπει να. ε!νσ.ι γα.λήvια..

Ζ'

Ο ΚΡ.ΑΒ.ΑΤΑ~

Έδ(ί) 6ρίσκει τ~ φυσική του θέση ί!.να. γεγονός, ποu δεν μποροvμε v& το πα.ρσ.λείψουμε, yισ.τί &.π' α.ότο μποροuμε ν?J. γνωρ ίσουμε Κ'Χλότερα. τον έπί·

" σκοπο Μuριήλ.

'Έπειτα. &.πο τ~ν έξόντωση της συμμορίας τοσ Γκα.σπάρ Μπές, εvα ιiπό τ& πρωτοπα.λλήκαρά. του , δ Κρα.6ά.τα.ς , ξέψυyε στα. 6ουνά.. Κρύψτηκ .. yι ά. λίγον

καφό, με τ' &.πομεινά.ριιχ της σuμμορία.ς, στ-Υjν κομΎ)τεία. τ'i'jς Νίκα.ια.ς. Σε συ

νέχειr;, πέρα.σε στο Πεδεμόντιο, κα.t ξα.φνικ& πα.ροuσιά.στηκε πά.λι στ~ Γαλλία.. Τον ε:Ιχα.ν δεί σε διά.ψορα. μέρη. Κρυβότσ.ν στίς σπηλιές , κι' &.πό κεί κιχ

τέοαινε καί λεηλατοσσε τα. χωριά.. Τόλμησε μά.λιστα. ν?;. ψτά.σει &ς το Άμπρέν. Μισ. vύχτσ. μπήκε στο μητροπολιτικό να.ο κα.l σύλησε το ίερο σκευοψυ

λά.κιο.

Ό κόσμος πιεζότα.ν &π' α.ότΥ)ν τΥι μά.στιγα. κα.l &.νησυχοίίσε. Ή χωροψυ-

31

λα.κή τοσ κ~κοu ζητοuσε τ7. ϊχνη τοσ ληΌτη. Έκeίνος ξέψe•η<:. Κ~μμ.~~ 7-:;p~

πρό6α.λλε κι' &νοιχτη &ντίστσ.ση. 'Ητα.ν πολi.ι τολμ:ηρος ληστ·ής.

Μέσα. σ' α.δτ-f) την τρομοκρατία, Ιtψτασε κι' δ έπίσκοπο;. Είχε ά.ρχίσει

τήν πεpωδεί7.. τοu. Στο Σαστερaλ Βγήκε σε σ'Jνά.ντησή to'J 6 ο·ήμιχρzος κα.ί

τον πα.ρα.κιi/.εσε ν& μ:ιiν σuνεχίσο:: τήν περιοδeία. τοu κα.ί ν7. '('Jpί<Jεt πίσω.

Θά κινΒύνε'Jε ακόμα. κιιl μ' ενοπλr; συνοδεία. "Αδικα. θrΧ ~ιψω.ινοuνευα.ν τij

ζωή τοuς μερικοl χωροφύλακες.

-Γι' σ.uτό λοιπόν, ~ποκρίθηκ~ δ ~πίσκ<Jπος, θδ: προχωιήσω χωρίς σuνο-" ι οεια..

_!_ 'Γi λέτε, α.1δεσιμι~τα.τε; φώνα.ξε δ δrιμα.ρχος. -Λέω δτι δεν θ& πά.ρω συνοδεία. κα.t Ο' &.ναχωρ'iισω μάλιστα σε μια

iJψι:ι..

- θ' ά.να.χωρ'ήσετε;

-θ' d.να.χωρήσω.

-Μόνος;

-Μόνο;.

-'Όχι, δέσποτ!Χ μοu! Αuτο δεν θ& τb κ!Χνετε.

-Έκετ α.πά.νω στ!J 6οuν6, σuvέχωε ό επίσκοπος, zίνα: μι:Χ φτωχrι και

μ.ικpΎJ κοινότητα., ποu Ιtχω τρία. χρόνια νά. τή oG). Είνα.ι φίλο~ μου, δλο~ το'Jς

~συχοι κι:ι.l τίμιοι οοσκοί. Άπο τα yiδια ποu οοσκά:νε, μόλι; το ~να. στα τρι

άντα είναι δικό τους. Κ!Χνοuν ώpσ.ία κορδόνισ. riπo μα.λλιά πολύχρωμα., κα.l 'ζ e , ' ' ' λ , ' ('t: , Α' ' f!!' ~, πα ι ouv r.ιουvισιους σκοπους σε μα ρε ς ψ οyερες με ε'> η τρυπες. uτο~ οι rι.v-

θρωποι, εχουν &.νά.γκη ν' &.κοανε &.πο κα.ιρο σε κι:ι.ιρο κά.πο~οy νά. τοlι; μιλσ..

yιά. τόν πα.vά.γι:ι.θο θεό. Τί eα.λεγrι.ν γιά. τόν δεσπότη τους ποu ψοβiται τούς

ληστές;

- Κα.l οι ληστές, δέσποτά: μου, άν τοuς σuνα.ντ'ήσετε ...

- Να.ί, ο[ ληστές 1tχετε δίκ.ιο. Είνα.ι πιθανό να. το.Jς σuνα.ντ'ήσω στό δρό-

μο μου. Άλλ!Χ, κι' αuτοl θά. Ίf.χοuν d.νάyκη νά. τοuς μιλήσει κά.ποιος yιά το θεό.

-Μ& α.ότοl ε τ ναι συμμορία., δέσποτά. μω! &.γέλη &πο λύκοuς!

-'Ίσως γι' α.ότό το κοπάδι, κύριε δήμαρχε, να. μ' zκα.νε ποιμένα. δ Ί-

ησοuς. Ποιός ξέρει τοuς δpόμοuς ποu χαρά.ζει ή Θε!α. Πρόνο:α.;

-ΘιΧ σάς γΜσοuν, οέσποτά μου.

-Δεν εχω τίποτε ν&. μοu πά.ροuν.

- Θ~ σ~ς σκοτώσο'JΥ.

-Έμινα; gνα. γέρο εερέα., ποu πeρπα.τα. μοuρμοuρίζοντα.; τlς ψαλ~ιωόίες

τοu. Κα.ι yιrx ποιό λόγοΙ;

-'U Θεο; νrΧ μη διί>σει vrΧ το•)ς συνα.ντήσετε.

-Θ& τοuς ζ ητ'ήσω &λeημοσύνη yιιΧ τοuς δυστυχισμένου;.

32

-Γι& 5νομα. τοu θεοu! μην π&. τε οέσποτιΧ μοu. Δια.κινδuνεόετε τη ζωr'ι σσ.ς.

-"Αν είνα. ι γι' α.ότό ; κύριε δήμα.ρχε, &ποκρ1θηκε δ έπίσκοπος, έγw οeν

.~ρθσ. σ' α.ότό τόν κόσμο γι& νιΧ φuλιΧω τη ζωή μοu, ά.λλιΧ να φροντίζω για τις ψuχές.

'Ανα.γκιΧστηκα.ν νιΧ όποχωpήσοuν κα.l νιΧ τόν ά.ψrισοuν νιΧ κιΧνει α.ότό ποu -~)θελε. Άνα.χώρΎ)σέ μέ τη σuνοδεία. &νός πα.ιδιοu, ποu δέχτηκε να πάρει σαν

δδηγό .

'Η έπψονή τοu διαδόθηκε στήν περιοχή, κι' &ψησε Κ'Χτά.πληκτοuς τοuς κα.τοίκοuς.

Δε θέλησε vrι. πliρει μα.ζί τοu τήν &.δελψή τοu οuτε τήν κup?ι, Δοξα.στή. Πέρα.σε τό 6οuνό πά.νω σ' εν~ μοuλά.ρι. Δέν σuνά.ντησε ψuχη στο δρόμο κ' ε

φτα.σε στοuς φίλοuς τοu «σώος κα.l &.6λα.6ής» . 'Έμεινε &.νά.μεσά. τοuς δεκα.

πέντε μέρες , κηρuσσοντα.ς, σuμ6οuλεtίοντα.ς , έξομολογώντα.ς. 'Ότα.ν πλησίαζε .$, ι Ι ι θ 'λ Ι ι Ι ). J, λ ι Μ'λ ' ' •1 μ.εpα. να. ψuγει ε ησε να. κα.νει μ.ια. οιpχιερα.τικ.1 ειτοuργια.. ι ησε γι α.u-

τό στόν έψημέριο. Άλλα. πώς νιΧ γίνει; ά.ρχιερα.τικιΧ &μφια. δεν όπ'ijρχα.ν. Στο

φτωχικb σκεuοφuλά.κιο τfjς έκκλησία.ς τοu χωριοu δεν ορίσκοντα.ν πσ.ρα. κιΧ-τ~

πα.λιιΧ πετραχήλια. &πό οα.μα.σκψο uψα.σιια. , τριμμένα. κα.ί στολισμ.ένα. μέ ψεύ

τικα. σειρήτια..

-'Έ, δεν πεφά.ζει, &γιε έψημέpιε, είπε δ έπίσκοπος. "Ας ιiνα.γγεί

λοuμ.ε τή δοξολογ!α. μα.ς στο έκκλψία.σμα. κα.l θα. δοuμε πώς θα. οtκονομ'Ι)θεί

το πρα.yμα. .

Ζfιτησα.ν &μ.φια. &.πό τlς έκκλησίες τών γύρω χωριών , &.λλa δλος δ πλοu

τος ποu ορέθηκε στlς φτωχικές ένορίες δέν ~φτα.νε νά. ντύσει όποφερτά. ενα.

ψά.λτ'Υ) μητροπολιτικοί} να.οu .

'Ενώ ορίσκοντα.ν σ' α.uτή τήν &.μηχσ.νίσ., δuό άγνωστοι κσ.6ά.λα. στ' &λο

γσ. Μψερσ.ν στο πpεσbuτέριο ενιχ μεγάλο · κιβώτιο γι& τΥ)ν &γιοσόνη τοu, τον

έπίσκοπο. Τ' &φ'Υ)σα.ν κ' έφuγα.ν &.μέσως. 'Άνοιξα.ν τό κιβώτιο κα.ι 6ρfjκα.ν μέσα.

ενσ.ν χpuσοuψαντο &pχιερατικό σά.κκο, μια. μίτρα' διαΚοσμημένη με δ ια.μόιν

τισ., lνα.ν &.ρχιερα.τικο στα.upό , μια ποιμαντορική ρά.6δο, κσ.l δλσ. τ& ά.ρχιερα.~

τικα. άμφισ. ποο κλέφτηκσ.ν πριν εvσ. μΥινσ. &.Πό τό σκεuο'φuλά.κιο της Πα.να.

γία.ς τοϋ Άμπρέν. Mαljt μ' ιχότa 6ρήκα.ν κ' ε να. σημείωμα. ποu εyριχψε: «'Ο

Κρα.6ιiτα.ς προς τόν θεοδώρ'Ι)το δεσπότη».

-Δεν σάς ΙJ.λεγα. δτι κά.πως θ& οικονομηθεί τό πρα.γμα.; είπε δ έπίσκο

πος. ;Έπειτα. χα.μογέλα.σε κιχί πρόσθεσε: - υΟποιος &.ρκεϊτιχ ι με το φαιλόνιο τοu πα.πα., δ θεος τοu στέλνει ά.ρ

χιερσ.τικο σά.κκο.

-Ό Θεός , δέσποτά. μ.οu, εΙπε χα.μογελώντα.ς δ έψημ.έpιος τοίί χωριοu,

ή δ οιιi6ολος; Ό έπίσκοπος κοίτΙΧξε τόν έψημ.έpιο κα.τά.μα.τα. κα.t ιiπά.ντησε lντονα.:

-Ό θεός!

33

'Όταν ξαναγιίpισε στΥ;ν κωμόπολη πο•) είχε &.ψήσει τ~ν &.δερφή τοu καl

τΥjν κuρα Δοξα.στή, &π' δποu πεpνοuσε ~6γ~ινα.ν κα.~ τον κοιτοuσα.ν &.πο περιέργεια..

--i'Έ, είπε, ιν~λις είδε τ~ν &.οερψ-ίJ το•J χ:χ( τήν ΧΙJρa ..lοξαστή, βλέπετε

πο,J είχα Οικιο; '(} ψτωχ~ς πα.π&ς πήγε στο:Jς βουvlσιους ψίλους του με &θειet

χέρια, κα.l γύρισε μ~ τ~ χέρια, γεμάτα. 'Έφυγα, με μόνη τ~ν ~μπιστοσύνη μοu

στο Θεό, κα.l γυρίζω κουοα.λ ι:Jντα.ς μ.α.ζί μου -.? θησα.uρο μιά:ς μητρόπολrις.

Το 6ράδu, πptv &πvσυρθεί σ:ο οωμάτιό του, είπε &κόμη.

---1"Λς μ~ φο6όμαστε τοuς κλέφτες και το•)ς φονιάδες, α:Jτοl είναι Ξζωτε

ρικοl Χίνδu -ιοι, μ:κρσί. Ν α. ψο66μα.στε το·ι Ζδιο τ?ν έα.•;τό μ.α.ς. ΙΩέψτ:ες εΙ να. ι

οί προλ-ήψει;;, χα,[ φονιά:δες είναι οί κακίες. Οί μεyά:λοι κ1νδuνοι 6p1σκοντα.ι μέσα μας. τt σηιια:;ίχ εχει ο,τι &.πω.εϊ το κε:ρ:Χλι μα.;, fι το οcιλάντιό μχς!

Ν a προσέχουμ" πολ•) α. ο το ποu &.πειλεϊ τηv yuχή μα. ς.

"Επειτα. γύρ ισε προς τΎ;ν &δερψή του κα.l πρόσθεσε:

--Ό ιερωμένος, &.δελφή, οεν πρσφuλάσσεται ποτε &.πο τον πλφίον του.

'Ό,τι κάνει δ πλrΊ';iοv έπιτρέπετα.ι &πο το Θεό. Το μόνο πρσ.γμα. πού μπο

pοuμε κα.l πρέπει ν&. κάνουμε, yιa κάθε κίνδυνο πο•) μ~; &πειλεί, είνα.ι νά.

προσευχόμαστε στο Θεό. Κα.t πάλι, οχ ι γι~ 'IX τόν πα.pα.κα.λέσοuμε γιά. τον

έα.υτό μα;, &λλΧ γι& νά μήν πΖσzt σέ άμα.ρτία. δ &δερφός μα.ς, εξα.~τlας μας.

"Αλλωσ:ε, τχ Ξκτcατα. γεγον6τ'Υ. fμαν σπά.νιcι. στη ζω~ τω. Έδώ διηγού

μ.σwσ~e δσ~ ξipVΙJtJ.Z . ~π ζωή ~OU 1 γεν~χά , Κ1Jλο0σz κcίwγοyτ~ς πc(.yτοτε τ~ rδι<Χ

πpά.γμα.-cα, -cl; Ζδιες πά.ντα ιfψες. 'Ένα.ς μήν::ι.ς ~πο το χρόνο τοu, Ιtμοιαζε με

μιi &pα. iπ!J τ'i)ν ~μέρα τοu.

'Όσο για. τ6 τί &.π6γινε ό θησ~υρος τής μητρόπολης τοσ 'Αμπρέν, α.ν

μa; pωτοϋσε κανείς, θi μιΧς Ξφερνε σ' d.μηχry.νία. . Τον iποτελοϋσα.ν ώρα.ία καl

δελεα.στιχ): c7;ντ:κε(μεγα., Π?U ~ξιζε τόν κ:Ίπο v7.. κλαι.οuν πpός οψελο; τιJ)ν ψτωχών. 'Ήταν κιόλας κλεμzνα.. Ή μισή οοuλειχ είχε γiνει . . :Ην &τ.:όμενε πα.pχ ν' ci.λλάξzι κα.τε>.)θuνση ·ή κλzψιά, κα. l νa πάρει το δρόμο τ(J)V ψτωχών. 'Εμείς ΟΕ

ι~πcιροuμε νχ 6ε6α.ιώσουμs τ[π'Jτ<. r ι ' ::ι.δτό. Ιlά.ντως, στα. χ::ι.ρ-cι% τοu &πισκό

πvu' 6ρέθηκε κ' ε να σημείωμα κάπως iόριστο, τ.ο.J (σ ως iναφεpότα.ν σ' αuτή

τ~ν όπόθεση. « 'Γb ζήτημα εΙνα.ι Γλν αuτ!Χ τχ πpάγμ:ι:τα. πρέπει ν&. επ ιστpα.ψοuν

στή ι.~ητρόπολη , r) νCχ. δοθοuv στο νοσοκομείο».

34

Η'

ΜΕΤ Α - ΤΟ KPA~I ΦΙΛΟ~ΟΦΙ.Α

'Ο γερουσια.στ'Υ)ζ, γιά -cόν δποίο μάς 136θηκε εόκα.ιρία. "" μιλήσουμε πιb πά.vω, ήτα.ν &νθρωπος χωρίς δισταγμό, iπό κε(νους ποu τά δρασκελίζουν δλα.,

χωρ(; νά λογα.ριcΧζοuν κα.νένα. &.πό τα. εμπόοισ;, ποu τ~ λέμε, σuνείοηση, δρκο,

οικ~ιοσUνη, κα.θijκον, τιμή. Βάδιζε κα.τ' εοθεία. στό σκοπό τοu, χωρίς ποτε νά.

6ρεr &μπόδιο στό δρόμο ποu όδηγεr στ~ iξιώμα.τα. κα.ί στον πλουτισμό. 'Ήτα.ν

πρώην είσα.γyε;,έα.ς, πολU εuα.ίσθητος στα. ψιλοδωρ~μα.τα., οχι κακος άνθρωπος , πα.ρέχοντα.ς πiντα. με προθυμία. κ:Χθε μικροεκδοόλεuση στοuς γιοός του,

στοuς γα.μπρι;ό; τοu, στά. πεθερικά. του , κα.ί σ' α.ότοuς &.κόμα. τοuς ψίλοuς τοu.

Σαν φρόνιμο; 7.νθrωπος, δεν εχα.νε εόκα.φί~. , είχε πά.ρει τίς κα.λες πλευρες

της ζωης κα.ί ΟΕΥ Ξ.χα.νε το χρόνο του σε πρ:Χγμα.τα. ποu δεν όδηγοuσα.ν σίγοu

ρα. στην έπιτuχία.. 'Όλα. τ' Οlλλα. τό:. θεωροuσε ιiνοησίες.

ΤΗτα.ν εξυπνοζ κα.l &ρκετ~ δια.βα.σμένος, &στε να. π~στεόει τον έα.υτό του

τοuλά.χισ-.ον μα.θη-.+1 τοu Έπικοόροu. Χλεόα.ζε με χάρη κάθε τι τό α.(ι!)νιο κα.ί

&.θά.να.το, κα.ί ιδ~α.ίτερα. μ.i τlς «ά.ψελεϊς ψλυα.ρίες τοu ιiγα.θοu δεσπότψ. Κιχμ

μι~ φορtι γελοuσε, κα.l μπροστά σ-.όν fδι" τον επίσκοπο. με Οψος σuγκα.τα.6α.

τικrις &.νωτερότητα.ς. 'Έτuχε να. βρεθοσν κα.λεσμένοι σε γεσι.ια. ·ποu εοινε ό νομάρχης, σε κά.~

ποια. f)μιεπίσημη γιορτή, δ έπίσκοπος κα.l δ κόμης (δηλ . ό γψουσια.στής). Ά

ψοu ηπιε λίγο κα.l πά.νω στα. επιaόρπια. , πάντοτε δμω; μέσα. στ& πλσ.ίσια. τijς

&.ξιοπρέπεια.ς ψώνα.ξε:

- Νά. μι& εuκα.ιρία. ν&. μιλήσουμε ιυχί λίγο, κόριε zπίσκοπε. Δuσκολα.

Χ'Jtτά.ζοvτα.ι εvα.ς γεpουσια.στής χ' έvα.ς δεσπότης χωρίς Υά μισοκλείσοuν τό μά.

τι δ ενα.ς στόν &λλον. 'Εμείς ο[ δuο ε rμα.στε ο 1ωνοσκ6ποι . .Σα.ς cψολογώ δτ~ ε

zω κ' εγω τήν φιλοσοφία. μοu .

- Για.τl οχι, &πά.ντησε ό επίσκοπος. 'Όπως μπορεί ΚΙJ.."Ιεις ν& τρώει, να.

πίνει κα.l να. κοψ.ιiτα.ι , μπσpεί να. εχει κα.l τη ψιλοσοψί7. Ί;ΟU. Πολίι περισσό

τερο σείς , πι:ιύ εχετε iκ « ΠΟpψuρα.ς τΥjν κλίνη» .

-'Όχι , οχι , <Χς τ<Χ &.ψήσοuμε α.οτά. , είπε δ γεροuσι~στής . θέλω να. μιλ'f)

σοvμ;; σ~ν ϊ..rι.λl;, πα.ιδιά .

-Άκόμ?:. κα.ι σσ.ν κα.λοί δ ια6όλοι, α.ν θέλετε, ιiπάντησε δ Ξπίσκο"tος.

- Πρώτα., πpώτ~ λο~πόν, συνέχισε δ γεροuσια.στής , σσ.ς οηλώγω δτι δ

ιι;χ.pχήσιος ντ' Άpζιiν, δ Πuρpων, δ Χομπς καί δ κόρισς Να.ιζόν (*), δέν ε!να.ι

' Ν τ' 'ΑρζU.ν, Γω.λος συγγQαφέας έκείνης τής tποχης , ποiι εγραψε λι5έλλους .

Ιlύρρων, Cι.ρχαίος 'Έλληνα; φιλόσοφο;, ίδρυτής τ i'j ς σχολής σκεπτικιστιί;ν. Χόμπ; ,

" Α γγλος συγγραφέα; , ποu Εγραψε γιά τήν άνθρώπινη φύση, ύπέρμσ.χος τοίί ίιλι-

3()

άνθρωποι &σήμ.α.ντοι. 'Έχω στή 6ι6λιοθήκrι μου χρυσόδετους δλους τοuς φιλο

σόφους μου.

-'Όπως είστε κα.t σε!ς δ rδιος, κύριε κόμη, πα.ρα.τήρησε δια.κόπτοντιΧ:;;

τον, δ έπίσκοπος .

Ό yεpουσισ.στ·fις έξα.κολοόθψε;

-Μισώ τόν Ν τιντερ6. Είναι. εν ας 1δεολ6γο;, εvα:ς ψωvα:κλιΧς, ε να. ς Ξπα:-, ' ' ' Θ ' (. ' 6 ' θ ' - · να.στα.της, που πιστευει στο εο κα.τα α: ος, και ειvσ,ι περισσοτερο θρi')σκος

ά.πό τόν Βολτα.tρο.

Έyw πιστεύω δτι ό "Πσ.τΎjρ δ &vα.ρχος,, λότός πού ά.λλοιώς τό·; λένε Ί

εχω6ά, είναι μιrΧ άπλη εiκα.σία. ποu Γί.λλο δεν κάνει σ' αότοuς ποu ζητοuν νά.

τόν έpευνήcrΟ'Jν, &πό 'ο νrΧ στεγνώ·ιει τό σώμα. τους κα.l να. σκοτ(ζει τrιν σκέ-,1, Κ, ' 1 , 1 1 ,,r ι Π~ 1 1 y , ,.,. Θ, 1 Μ "I 'f'f} τους. α.τω λΟtΠΟΥ α.υτο Ο lν.ιεγα. αν ΠΟυ με -.,cιΑι(,εl. ΕΑω το Ύ)ΟεΥ·

πού μ' &ψήνει f)συzον! 'Εδώ ποu συ ζ ητοuμε μετctζι) μα. ς, γιά. νά. σάς φανερώσω

την πείρσ, μQυ κα.l γιόl να &ξQμολογηθώ στον πνευματικό μου, σ!Χς δμολοyώ δ

τι Ιiχω όρθ·fι κρίση. Δεν είμα.ι ζετρελλα.μέvος με τον Ί ησοu σας, ποu κηρύττει

σε κιiθε βήμα τrιv α.!Jταπά.ρνηση κα.l τή θυσία.. Αοτ~ είναι συμοοuΗς ψυλιiρ

yυpου σε ζητιά.νοΙJς. Αότα.πιΧρνψτη; Για.τί; ΘΙJσία.; ΓιιΧ ποιό λόγο; Δεν 6λέπω

κανένσ,ν λύκο ν δΙ θυσιά.ζετσ,ι γιά τό καλό tνόζ Ciλλou λuκου . "Ας ιΧκολουθοuμε

λοιπόν τή ψuση. Βρισκόμαστε στrιν i,γιίηα.τη 6α.θμίδα., Ci.ς εχουμε κα.l τΎ)ν i-, ' , τ, , I " ' .ι, ) ' ' ' ' Ε) , νωτα.τη ψ;Αοσοφια.. ι χρησψωει να εψ.cΧστε τοσο 'fΎJ .χ κα.ι νσ, μη ο .επουμε

π ιό πξρα. ιΧπ' α.ότοuς ποu μένουν χσ,μηλά; Χαpοuμενη ζωή! Ή ζωΎ) είναι το

παν. Tb, ο,τι δ tiνθpωπος εχει κιiποιο &λλο μέλλον iλλοσ, ψηλά., χα.μ.ηλά., πά.

νω :η κάτω, η δεν ξέρω ποσ, μοu ψα.Ιvε-;αι ά.στείο, δεν πιστεύω τίποτε &.π' cΧΟ

τά. "Α, με διδάσΧΟ'J'Ι τr;ν αότα.πά.pνηση, τη θ'Jσ(α, ν& προσέχω σ' 5,τι κά.νω,

•;7, σκοτίζω τό μυα.λό μοΙJ γι!Χ τ6 κα.λ6 κχ: γιά το κακό, γιΟ: το δίκαιο κα.t το

&δι κο. Κα.l yιιΧ ποι6 λ6yο; ΙΊα.τl θ !Χ δώσω λόγο τών πράξ~ιi.>ν μου. Πότε; Μετ& θά.να.τον. 'Ωραία ονειpοπολήμ::ι.τα.. 'Ότα.γ πεθάνω 7.ς Ι::ρθει γά μ.ε τ:ι6\σο;ι Β-

- Β'λ ' I ' , . ' \ f ' .... ..... Δ ποιος tιποp:;ι . . :Χ ε ιιια: σκια. να. πια.σει με το χερι της μια χΟ"Jφτα. χωμα:. ε-

σπ6τη μοu, ν& λέμε τ~ν &λήθεια εμείς οί μυημένοι, ποu εχουμs ciνα..:ϊηκώσει τον ποδόγupο της 'Ίσιοο;. Οuτε ;~α.λb όπά.ρχει οi.ίτz κα.κό, ιι6νο ολriστηση ύπά.ρχει. Τ? πρα.ηια.τικο ν& ζητοuμε. ΝιΧ σκιΧ6οuμε, 6σ.θειά., δσο μποpοσμε πιο

βα:θειά:, γιιΧ νa οροuμε τΎjv &,λήθειΙΧ, yά, τΎjν &ναζητήσουμε στά. f:yκχτο:, νa την ξεχώσουμε καl ν~ την κατα.λά.οοuμε. Τότε θα οοuμ::: τlς χrι.ρές της, θά οοκιμά.σουμε τlς &πολαuσεις ΠΟ!J μiiς δίνει, θ(ι. γίνουμε ΠlΟ δuνατοl Κα( θχ yελοijμε. 'Εμένα μέ βλέπετε; ".εχω οάσεις τετpαyωvιΧές. Κύριε επίσκοπε, ή &.θα-

, ~ ' θ ι τ ) 'θ ι\ ' ' , f ι r ι τ ,... ι , ν:χσιcι; του α.v pωπου εινα.ι κο ,οκΙJ ια.. Λυτη την ωpα.ιχ υποσχεση ειχιο πα.ρει κι

δ 'Αδά.μ! 'Έτσι την επαθε . Ό άνθρωπος εrνοcι ψυχΎι, θ~ γίνει α.yγελος, θα.

σμοί!. Πέθανε στά lli79 . Ναιζόν , άσχολήθηκε μt τΎ1 φιλοσοφία καl κήρυξε τuν ά

θε'ίσμό (1738-1810).

36

ψuτρwσοuν στίς πλιΧτες του γαλιΧζ : !Χ ψτε;;&.. 'Ο Τερτuλλια.ν6ς , νομίζω , δεν ε(

να.ι πο~ λέει δτι οί μα.κά.pιιχ θ&. πηyα~νοuν &.π& το εvoc ciστέpι σ:ό άλλο; 'Έ

στω. θ~ γiν~uμ.ε &.κρίδες τGJν ζλσ;;ρων. 'Έπειτ?'. θά δοuιιε το Θεό. Τά., τά., τά.! - ., r

τ~ρα.τα.τά.. Βέ6~ια., α.uτα δεν τα φω•;b.ζω, ο•)τε τχ δημΌσιεuω στο <<Μηνύτορσ.» .

Είναι πpά.γμα.τα. πο>J τά συζητvuμε μεταξu μ~ς φιλικά. ΆλΗ τό 6έοσ.ιο είνcι.ι

δτι τb νά θuσιά.ζει κα.νε!ς τή γη γι~ τον πα.ρά.δεισο, είνα.ι το fδιο σα. ν' ιiψήν.ει

δ κυνηγος τό θήραμα Ηεuθερο για ν ?.ι. κυνηγήσει τή σκιά. . Ν Cι. με τ-ιά.σουν κο

ρόΙδο γιά τήν αΕwνισ. ζωή; 'Έ, rφ Μ. ΔΕ. ν είμαι καί ιiνόητος. Όνομά.ζομα.:

κόμ.ης κ. Μηδέν, γερουσιαστής . ' fπηρχα πρlν y<>ννηθώ; "Οχ ι . Θα (ιπόφχω riφοίί πεθά.νω ; "Οχ ι . τt είμα. ι; Λίγη σκόνη συνενωμένη σ' εvαν οργανισμό. Τί

πρέπει να κάνω σ' α.οτη -:η γη ; ΊΙ &κλογη 3.νήκει σε μένα. Θα uποφέρω 1) θ' ιiπολα.μ6ιΧνω; ποu θ?.ι. με όδηγ.Υισει ό τ:όνος; Στο ιιηοέν. 'Αλλά. θά ::ρuγω με

τον πόνο. IIou Ο:ί. μ~ δδΥJγfισε.ι 'ή &τ::όλα.υση; Στό μηδέν . 'Αλλα οα ι:ρύyω με ο:ήν ιiπόλσ.uση. " }}ι.ανα. τΊ(Ι έκλοyή μου , 'Ένα. iπο τα. ouo πρέπει νfι.. είσα.ι, fι

έκεϊ:νος τ-σ~ τρwει η &κε"ϊνος πο~ τον τρώνε. Έγω, ν?.ι. σiς πώ την ιiλή

θεια, κuρ:ε επίσκοπε, τpι;Jω . Κα.λtιτεpα. ·ιχ ε[σ:χ.ι το δό ·ιτι τ::cι.ρχ το χόρτο.

Αοτη είν11.ι ή q;ιλοσοψiα. μ.οu . " l'στερ11. i.π' α.Jτ?.ι. πijγα~-ιε οποu σε σπρw

χνοuν. 'Ο νεκpοθά.φτη;; γι& δλο:.ι;, Χ7.t γι& μ.α.ς τοlις μεγά.λ?uς το ΙΙ ά.νθεον,

κ.ι' ολοι · κ.~τρα.κυλοσμε σ' ~να λιiκκι:ι. Τέλος. Τετέλεστα.ι. 'Ενθιiδε κείται.

Κλε(νει δ λογ~ρ:α::ψός. Παριστά:ιeιυ·; -.h θιΧvα.τr.ι σ.Χν λιποθυμ.(α.. 'Έ, λοιπbν δ

θά.να.τος είνα:ι θά.•ια.τος, πιστέψτε με. Είνα., αστείο &τι zκεί με περιμένει κιΧ

ποιος γι(χ ν!Χ μοu πεί κά.τι. λ•)τ!Χ τ-Χ λt·ιε οί yριοΟλε; χι' οί πσ.ρσ.μiνες στά

παιδιά. . Ό μπαμπούλας γι-Χ -:0: πα.ιδιά., b ΊεχωG~; γι& τοlις ιι:::γά.λeιvς. Το α.')--ι "' • ΙΙ , ' ' ' ' ~ ' ' ('.,, '~,... .. δ' · ριο ε νσ.ι ,1 vvχcα.. ισω α.πο -:.ον -:.α. ;;;•.:ι ·;;-;cφχει το lLΎj O<:'I, χι α.ΛΛΟ μη ο.•;, χαι

~πειρα. μηοέν. 'Όλα. ί'σα.. "Ησοuν Σ:χρο:<:ιάπα.λος, rjσουν 6 &.γ ιος 'Αντώνιος, το tδιο χά.νει, Ε. ν~ κα.ί τΟ α..JτΟ μηδέν . Νά --ί; αλ~ί1θ=.~:ι. Ί.'Ί d:τ::οι!.iνει; ·J~ ζεtς. Πά

νω &.π' δ λα. κσ.l πρGηα iπ' δ λα.. Ν :ι. χρ-ησιμοπο:είς το έγ ι!> σου δσο το κρα.

τi;. Μιλώ ε1λικpινά. , δέσπο-.ά μο:.ι, εχω τή ψιλοσοψiα. μου, δπω~ ~χω κα.l τοtις

ψιλοσ6φου;; μου. Δεν r.α.pα.σ.Jρομαι &.πό -::Χ τ:α.ρα.μύfίια., α.i!τχ να.•;ουρίζοvν τιΧ

μικp!Χ παιδιά.. Βέ6α.ια χpειά.ζετ:χι κά.τι γιά το λαό, γt&. τrχ κά.τω στρwματα.,

γι~ ~cUς ξuπ6λ·J~οuς, γιά. το.J; έξ~θλιι•)μένοuς, γ~~ τη ψτωχολογι~ γεvικά. Σ'

σΔτοl.ι ς εrνα.ι σωστο ν?χ δiνοuμε 'li χιΧφτοuν συνα.ξά.pια, χ:ι.ι-:ι.φ ε;, ψυχή, 3.θα

ν~σi~, τrn τ.α.ρ&.οεισο, τ' ά.στέρια.. Λuτοt τa τρώ'Ιε χuτχ κα.l yίy~τα.ι 'Ιόστιμο

το ξεpο ψωμί τc.υς. Γι' α.ότeιlι; ΠQU δεν 'Εχeιυν τίποτε χpε :ά.ζετ,cι.ι 6 Θεός. Δε

λέω οχι. Εί'Ι:χt κα.λο α.ότό. 'Αλλ?!. γιχ τον έα.υτό μου κpα.τώ τrι φιλοσοφία μeιu.

Ό Θεος είνιχι κα.λος μονά.χα. γι?!. το λσ.ό.

Ό &πίcrκοπος χειροκρότησε.

Ν ' ι: ' (' λ' '' - Τ' ,,.. , ' θ ' ... " ' - α. , ωρα.ια. 01.1t t~, ψωνα.ςε. t εςα.ιρε.τσ , τι α.uι-ια.~~-;ι πρGt.γμα α.Uτος

6 uλισμός! "Α, δποιος :6ν πισ:εuει δέν πιάνε:αι ΚΌpόιδο, οuτε α.φην<ι σάν ά.

νόητeις νά. τbν έξορiσουν σ?.ι.ν τQ',I Κάτω·ιΙΧ, οuτε ν?ι. τον λιθοοολήσΟ'JΥ σ:Χν τον

37

&γιο Στ~ψtΧνο, οιJτε νG: τον κά.ψοuν ζωντιχνο δπως τΎjy Ίωά.ννιχ ντ' "Αρκ. 'Όσοι

κατάφεραν να. προμΎ)θεuτοuν &.π' α.οτον το θα.uμά.σιο δλισμο ~χουν το εοτύ

χημ.α. να. θεωροuν τον έα.cιτό τοuς &νεόθuνο κα.l να. σκέφτονται οτι μποροuν να.

τά ΚtΧτtΧοpοχθ(ζοuν ολα. &ψοοα., θέσεις, χpγομισθ(ες, &,ξιώμα.τα., έξοuσ(α. &.πο

χτΎ)μένΎ) κ σ. λ& η κα.κά., τt:; πα. λ ι νωόίε:; τ:ο:J φέρνουν κέρόος, τlς ι1:ρέλιμες προ

δοσίες, τοι)ς χρήσιμους σ\JμίΗ)α.σμοuς τ'ij; συνειδήσεως, κι' &:φοΟ τ&. κά:vοuν

δλα., κι' &ψοΟ τά φδi.ν: δλα. κα.l τ& χωνέψουν, a.ς μποΟνε πι& στον τά.ψο. Εό

χά:pιστα, στ ' &λήθεια, πρά:γμα.τι:ι.. Δεν τ& λέω γι&. την εύγενίι:ι. σα.ς, κύριε γε

pοuσια.στά., :Υ.λλ!Χ κα.l δε μπορώ ν1;, μi)v σάς σuγχα.ριiJ. Σείς οί μεγάλοι άρ

χc.vτες έχετε, δπως ε '{πα.τε, τη φιλοσοψία. σα.ς γι& δική σσ.ς χρήσΎ), ψιλοσοψία.

Εκλεκτή, δοuλεμένΎ) στ& κεφά.λια. τιjJ ν πλουσίων κα.( προσιτη μόνο σ' α.οτούς,

ιίψα.~ο κα.pόκεuμα. για. κά.θ~ ψα.γητό . Αuτη ή ψιλοσr;ψ!α. ογijκ~ iπb πολu οα.

ΟειΟι κα.l ξεχdJθΎ)ΚΕ &π·':. εiδι-ι.ο•)ς έpεuνητ~ς. Φέρεστε με γεννσ.ιο:ρροσύνΎ) δμως

κα.l cεν 6pίσκ~τε κα.θ6λοu κακ~ τΥ)ν πίστΎJ τοu λα.οο πp~~ το Θεό, σχεδΟν δ

πως το ξερ6 wωμι εΙνα.ι γιΟι τον ψτωχο 6 ψα.σια.vος πα.ρα.γεμ.ιστός.

θ'

Η ΑΔΕΛΦΗ EΞiiTOPEI ΤΟΝ ΑΔΕΛΦΟ

Γι~ ν7.. δώσουμε μι-Χ tδέα. τής 1διω':ιΧΎ)ς ζωης τοσ Έπισκόποu τi)ς Δ ... κα.l τοu τpόποu με τον όποΙο αuτες οί δuο &γιες γuνα.ίκες προσά.ρμοζα.ν τlς

σ-.:έψεις του;, -:ις πρά:ξει; το•Jς, κα.t αuτες &.κόμη τις εόα[σθΎ)τε; γuν~ικεϊε; δισ.

θέσεις τοuς , μ€ τίς συνήθειες κι:χl τις σκέψεις τοu &πισκόπο'J , χωρί; Υ.7.ν δ

ίδιος να. λά.6ει τον κόπο vlx τίς έκφρά.σε~, το κα.λότερο ποu εχοuμε ν?ι. κά;νοuμε

εΙνα.ι νά. ά.ντιyρά:ψοuμ.ε έo<JJ μ.ι:Χ &πο τlς .ΞπιστολΕς τη; Βα.πτιστiνης πpός την 6ποκ6μισσα. Μποuασε6ρ6ν, πα. ιδική της ψίλη. "Λλλωστε τό γρά.ιψα. α.οτό lτυ

χε vά. τ-οzοuμε πp6χειpο αότ+ιν τΥ) στιγμή.

Έν Δ ... 16 Δεκεμ.ορίοu 18 .. . !

<• Κα.λή μοu κuρία., δέν περv:Χ μ.έρα χωρlς ν&. σlί.ς Ιiνα.ψέpοuμε. Αότb 6έ6α.ια.

γίvετιΧι κΙΧl ά.πο συνήθειοι, &.λλCι. τώροι συντρέχει κι' ά.λλος λόγος. Φσ:.ντι:χ

σθijτε π~J; ή κuρ7.. Δοζαστ.Υι , :-:αθι\J:; Ε'πλενε κα.l ξεσκόνιζε τοuς τοίχους καl

τά. τΙΧ6ά.νια, εκΙΧνε κάποιες ά.νο:καλόψεις. Τέτοιες &.να.κΙΧλόψεις, tJJστε τα. δuο ~ , , , ~ - ~ ' \ "'6 ' οωμα.τια. μα.ς, ποu οι τοιχοι τους , 1 τα.ν σκεπα.σμενοι με· πι:ι.λ.ι χαρτα. σκεπα.σμε-

V'Χ κι' α.ι)τά. μΕ Ιiσ6έστη, δεν uστεpοuν τώρα. σε τίποτε :Χπο το &ρχοντικο το δικό

σα.ς. Ή κuρά. Δοξα.στη εσκισε δλΙΧ έκεϊvα. 't~ χα.ρτι7.. κσ.l &.πο κcΧ.τω 6ρέθηκα.ν ιΧλ

λα. πρά:γμα.τα. Το σαλόνι μου, ποlι δέν Ιtχει κα.νέν'J. επιπλο, καί το χp'Ι)σιμοποι-

38

οuμ.ε για. ν' δ:πλώνοuμ.ε τά ροuχα. νά. στεγνώσουν uστερα. &.πο το πλύσψο, ε

χει στο τα-6ά.νι έπίχρuσες ζωγρα.φι€ς ά.πο τά. πιχλιά. χρόνιιχ, δπως εκείνες τοu

σπιτ ιοu σα.ς, &λλά :ιjτα.ν σκεπα.σμένες με μοuσιχμά., &.πο τότε ποu ήτο:ν νοσοκο-

. μεϊ:ο. 'Επίσης εχει ()ψα:ία. ξuλόγλuπτα, δπω; τον κα.ιρο τών yια.γιά.δων μ.α.ς. 'Ε

κείνο διιως ποu θά σ!Χς κά.νει ν' ά.πορήσετε είνιχι το δωμά.τιό μου. Ή κυρα. Δοξα.στ~ &να.κά:λuψε, κά:τω &πb δέκο: τοuλά.χισ,ον χο:ρτιά. κολλημένα- τονα.

πά.νω στ' ~λλο, ζωγρα.ψιές, πο•) a.ν δεν είναι ά:τtο τlς καλύτερες, είνα.ι πά.ντως

&.pκετά δποψεpτές. Πιχpιστιiνουν τον τηλέμα.χο, δτα.ν ή Άθηνi. τον οcνα.κη

ρύσσει ίππότ'Υ), κιχι τδν ϊοιο πά.λι μέσα. στοuς κήπους, ποu μοσ δια.ψεύγει , , ονομ.ιi τοuς. Τέλος Ξκεϊ: δποu ο[ κυρίες τ9)ς Ριί>μΥ]ς π·ήγα.ινα.ν μόνο γι?χ μιb. νύχτα.. Ποσ νb. σ!Χς τά περιyρά.ψω; 'Έχει Ρωι~ίοuς, Ρωμα.ίες, (έδGJ όπά.ρχει μιά λέξΥ] δυσανάγνωστ-η) ' με δλη τ~ν ακολουθία. 'οuς.

,'Η κuρ?χ Δοξα.στή τά. καθάρισε δλα. α.iJτά μέ uπομονή, κΙJ.l το κα.λοκα.ίpι

θ?χ διορθώσει μερικες μικροζημ.ιές, θα. τα. yuα.λίσει κα.l, τό οωμάτιό μοu θά. εr

να.ι &.ληθινο μουσείο. Βρήκε &κόμη δύο ξύλινες κονσόλες πα.λιοσ ρuθμοσ, σε

μιά. γωνιά. της σοφίτας. Ζήτησα.v δώοεκα. φpά.γκα. γι& vά :lς επιχρυσώσουν,

&λλιl. ε!να.ι προτιμότερο νά δώσοuμε αΙ)τά τα. χρήματα στούς φτωχούς. "Άλ

λωστε δέν είνα.ι καθόλου ιlψ:ι.ίες, κα.l θά προτιμοuσcι. ά.ντt γι' α-lιτF:ς ενα στρογ

γJ)λ6 τραπέζι &πο καλο ξύλο .

»Είμα.ι πά:ντα. εύτuχισμένη. Είνα.ι τόσο κσ.λb; δ &δερψ6ς μοu! Δίνε~ δ,τι

εχει στούς φτωχοuς κιχl στοuς aρρώστους . Με δCJσκολία περνοuιιε καί Ολα τ~

π~με μέ ιιέτρο . Ό χεψώνα.ς έδ ιϊι είναι βαρύς και πρέπει κά.τι νά κάνει κα

νεις γι' α.uτοΙ)ς πο•) uποψέρουν πολύ. "Ωσο γιά μ!Χς, μόλις itχουμε ζεστα.σ~ιΧ, ' . J. ''Q λ ι:;:. ' ' ' τ ' η ' ι και φωτισμ·;. πως κα.τα. α.uα.ιvετε cωτες ι:.ιvαι cι μι:.γαΑες μας αν~σ:;ις.

»'Ο ά.δερψός μοu εχει τtς δικές τοu, πά.ντιχ ϊδιες συνήθειες, κα.t δτcι.ν μι

λοuι.ιε γι' ΙΧuτές, λέει οτ~ ετσι πρέπει ν&.να.ι ενας δεσπότ'Υ)ς. Φαvταστείτε οτι

-ή πόρτα. τοu σπιτιοu ιια.ς δεν κλείνει πο,έ. Μπαίνει !::ποιος θέλε ι Y.o:t 6ρίσκε

ται &μέσω; μπροστ?: στον άδερφό μου. Ό εύλοy·ηιιέ•;ος δέ φο6!Χται καθόλου,

οuτε και τή νύχτα. Αuτή, 8πως λέει, ε!ναι ή ΠΙΧλληκαριά. τοu .

»Κα.t θέλει νά μη ψο6άμαι γι' αlιτ6J, ο5τε έγιh οδτε -ή κuρ&. Δοξαση'ι .

'Εκτίθεται σ' δλους τούς κινδύνους. κα.l δέν θέλει οδτε κ~v ν?ιν δείχνουμε πwς

τδ παρα.τηροuμε. π ρέπει νά μά.θει καyείς νά τοy κα.ταλα.6σ.ίνει.

»Βγαίνε~ μέ τ~ βροχή, περπα.τα. μέσ' στα. νερά: , -.α.ξιδεύε~ χειμώνα. και

ρό. Οuτε τΥ) νύχτα. ψο6aτα.ι, οuτε τοuς uποπτοuς δρόμοuς, οuτε κα.t πο~οuς θά

συναντήσει.

»Τόν περασμένο χρόνο πήγε δλομόνα.χος σ' εΥα. λrιστοκpα.τούμενο, όpει

ν ·J τόπο. Δέ θέλησε νΓι. μaς πciρει μα.ζί του. 'Έμεινε εκεί δεκιχπέντε ιιέρες. Γύ ρισε χωρ!ς νά. πά.Οει τίποτε, &νώ ολο ι πίστεuα.Υ δτι κιvδυvεόει ή ζωfι του. Μά.

λιστα. γύρισε τόσο καλά., ώστε μόλις συναντηθήκαμε μ!Χς είπε: «Ν ά: τί μοu κΗ

ψσ.·;ε!» Κα! ιiνο!γει ενσ. 6α.pu μπιχσuλο, ποlι είχε μέσα. δλα. τά. τιμσ.φλi) κα.l

39

τα. άμφιrχ της μητρόπολης τοu Άμπρέv. Tou τα. είχαν στείλει οί λrιστές. !\. ~ , , ' ~, ~~ 'ζ ~' ό ' ' ' ) ' ». uτη τΥJ. ψοpΙΧ ομως 1 οτα.y γupι ΙΧμε, r:ιε μπ pεσ!Χ Υ'Υ. μη τr;y μιχ ,ωσω,

μόνο ποu πρόσεχα. ν& τοu μιλι'ϊ) δταν το &μάξι ετρεχε κ' εκανε θόρuβο, γι& YOC μην &κοόει κανένrχς άλλος . .

»Τον πρι!Ίτο Χ!Χιpο υ.εγα: «Δεν uπάpχει κίνοuνος ν-Χ τον σταματήσει, εΙ

ναι τροιιερό! ». Τι:ψcι. σuγήθισα. Κάνω νόrιμα. κα.l στην κuρα. Δοξαcrτη να. μ ή

τοσ φέρνει άντφρiρεις. 'Έτσι ριψοκινουνεόει ιiνενόχλητος δσο θέλει. Έyd) , . • Δ ξ .Jo , , , • ~ 1. , , ,

παιρνω την κuροι ο α.στ. 1 κι αποσuρομοιι στο r:ιωμ~τιο μ.οu, προσεuχομ.ΙΧι γι

α:ίιτον κι' &ποκοιμοuμαι. Είμαι ~συχη yιατι νοιώθω πw; Ιλν πάθει τίποτε, θ&

είνα.ι κσ.t τό οικό μου τέλος. θα. πήγαιvσ. χ' εγω μ::ι.ζt με τον επίσκοπο κσ.l

&δερφ6 μου κο ν τ& στον Πα.νά.γαθο θε6. π ι ο πολ•) δυσκολεύτηκε ή χυρ& Δοξαcrτή v& σuνηθίσει τ1ς πα.ροιξενιές τοu, δπω:;; τlς ηεγε. Τώροι το πΎ)ρε κι'

αύτη ιiπόφσ.ση . Κιivομε κι' οί δub την προσευχή μα.ς, [χουμε τοuς ίδιους φό

οοuς κοιί κοψοuμ.α.στε . Κι ' δ οιάοολος ιΧν ε~ιπΙΧινε στο σπί-cι μας, θα. ήτοιν έ

λ~όθεpος ν& Χιiνει δ,τt ήθελε. "Αν Χαl τί εχοuμε να. φοβηθοGμε σ' σ.•)το το

σπίτι; Είνοιι πάντοτε μοιζί μοις κάποιος ποu εΙνοιι 1σχuρότερος Μπορεί ν-Χ ιιπεϊ

μέσσι δ διάβολος, &Αλά σ' σιότο κατοικεί δ θε6;.

»Αtιτο μοu ά.ρκεϊ. Τώρα πια. οεv εχει ά.νά.γκrι να μοu τ:εί μια λέξη δ ά.

οερψός μου. Τbν κα.τσ.λα.6aίνω χωρίς να. μιλήσει κα.ί ά.ψηνόμ~Χστε στο ~λεος

τοu θεοu,.

»τέτοιος πρέπει ylχ είνα.ι Κα.ΥΕlζ μ' f.να.Υ ά.νθpωΠΟ ΠΟΙJ εχει Κά.τι μεγά.λο

μέσα. στο μuaλό τοu.

»Ρώ-cησα -cbν &δερψ6 μου σχετικ& με τ~ν πληροψσρίιχ ποu μοu ζητήσα

τε γι&, την οικογένεια. των ντz Φιf). Γνωρίζετε πόσο κα.λιΧ τα. ξέρει δλιχ, κα.l

πι)); οια.τηρεt τl; &.να.μνήσεις τοu σ&ν γνήσιος π:Χντα 6ιχσιλ6ψρονα.;. ΕΙνα.ι προι

γματικ& μι~ ά.ρχαι6τιιτη νορμανδικ~ ο1κογένειοι ά.πο το Κά.ν. π ptY πεντα.

ι:όσια. χpόvιιχ δπ'Υ]ρχαν τpείς εόπατpίοες ι ι' αότο τb ον:?μα: Ρα:?uλ, Ίωά.ννης

καί θωμ.ΙΧς. 'Απ' α.Ι)τοuς δ ενιχς ~ταν δ &ρχοντα.ς τοu Ροσψ6ρ. Ό τελευταίος ήταν δ Γκu - Στέφα.vος 'Αλέξανδρος, διοtκητfις τοu έλαφροu 1ππικοu τΎ)ς Βρε

τιiνvrις. Ή κόρη τοu Λοu·ίζα Μαρία παντpεuτηκε τόν 'Αοpια.νο- Κά.ρολο, δοό

κιχ τσu ΓΧο:μ.6v, πατρίκιο της Γιχλλίιχς, συντιχγμιχτιΧρχη της γαλλικής ψρου

pfi.ς κα.l δπο:pχηγοu της στρατιfi.ς.

»Κα.λή μοu κuρία., συστηστε μοις στlς προσευχές τοu &γΙου σuγγενi) σας,

τοu κυρίου Κα.ροινα.λίου. 'Όσο για. τήν ά.γαπητή σα; Συλβοιίν, zκ!Χνε πολlι

κα.λ7. ποu σε θυσία.σε τb σύντομο διάστημα, ποu περνά κοντά. σας, για. να. μοG

γρά.ψεt . Είναι κα.λά., έργά.ζετα.ι Cί'J[ιψωΥΙΧ ιι~ τίς &πιθuιιίες σΙΧς καt μ.' d:γα.πσ. 1

' ' τ ' ''θ λ ' 1·θ ' ' ' Ετ ' J, ' " θ πα.ντα, α.uτο εινοιι ποu ή ε α νοι μ~ ω γι αυτην. ιμα.ι ευτuχ.1 ς ποu ταμα. α.

α.uτα. &.πό σα.ς. Ή uγείιχ μοu δΕ.ν είναι τόσο ιiσχημ.η, χι' ομως &.δuνατίζω ολο

καt περισσότερο. Χα.ίρετε, τό χα.ρτt τελειώνει κα.l μ' ά.ν~ΧγκιΧζει ν~ σ&ς &.ψή-

σω. Χίλιες εδχές. Βα.πτιστίνψ>.

40

,,f. Γ. Ή κ.uρία. νύψη σα.ς 6ρίσκετα.ι πάντα. εοω μl την οικογένειά. της.

'Ο ' ψ 6 r ' '"' ' " ' λ' λ ' ' ' ' α.νη ι ς σας ειναι χαριτωμενος. ~ερετε οτι σε ιγο κ ε ινει τα. πεντε κα.ι

θ~ μπεϊ στ~ εξη. Χθeς είδε νΓι. περνά ενα άλογο στο όποίο είχαν 6άλει προ

yονα.τίδες καt ψu>να.ξε: «Καλέ τί eογαλε αότό τό &λογο στ~ γόνατά τοu ;)) Εί

ναι τόσο νόστιμο αuτb το παιδί. Ό μικρότερος σέρνει σ' δλα. τα. δωμά.τια. ιι ι α.

πα.λιιΧ σκούπα σαν άμά.ξι καί φωνάζει: «Βάρδα μπp6ς! "· -'Όπως ψα.ίν~τα.ι &.π' α.uτ6 το γρά.μμα., οί Ciuo γuνα.ίκες ήξερα.ν νi συμμορ-

, , \ ,J,θ - ' , '!! ' , ' '~ , ' 'λ ψ ψωνοντα.ι με τις σuν.1 ειες τοu επισκοποu, ι.ι εκεινη την ιοια.ιτεpη α.ντι η η

της γuναίχας ποu καταλα6αίνει τον &ντρα, καλύτερα &π' δ,τι ό ϊδιος τόν έα.u

τό τοu. Ό ~πίσκοπο; με το &να.λοίωτα 11~ιλίχιο κα.t σφνο ucρος τοu, εκα.νε ,

μΕpικες φορές , Πράγματα μεγάλα, τολμηpχ ΚΙΧt θαuμ&.σια., χωρtς οl.\τε b rο ιος νιΧ τό κα.τα.λα.6α. ίν ε ι . Ο ί δuό γυνα.ϊκες ετρεμαν , iiλλa τόν άφηναν να. ενεργεί

οπως ήθελε. Κα.μμιιΧ φορά., ή κuρα. Δοξα.στΎ) προσπαθοuσε νχ τον εμποδίσε ι , ' ., λ' ά.ν , ., , ' ' ' ι ;:: ;()., ' ' :') ' ι ~ , , ΟCΛ α π τα. πριν ενεργΊ)σε ι , ποτε κατα. την πρα..,η •1 μετα. α.π α.uτην . ....,'λν α.p-

χιζξ να κάνει κά.η ποτέ δεν τον 'ένοχλοuσαν οuτε με μια λέξη , οuτε μ' ενα

νεuμα.. Σε μερικες στιγμές, χωρtς να. τοuς το πεϊ , ϊσως χωρlς κι ' δ rο ιος νΓι. το

νοιώθει , τόσο τέλεια ήταν η &πλότητά. τοu, οι δuο γuνα.ίκ!ς νeιιιi>θαν &.6ριστα.

δτ ι ψεpνό-;;αν σ~ν έπίσκοπΙJ ;. Καί τότε δΕν f)-τ:α.ν πσ.pα σaν δub σκ ιε ς μέσα. στο . T l. ( - t , , , , , , 11 ~ t .J..ι ,

σπιτι. uν uπηρετeιυσα.Ί uπομeινετικα. και με α.ψοσ ιωση κα. ι , v.ν "ij uπCΧκο. 1 ση-

μα.ιvε δη [πρεπε να. φύγουν, σιωπηλά. τον &πά.λλα.σα.ν &πο τΥ;ν πα.ροuσία. τοuς.

Γνώριζαν, &πο μια. θσ.uμά.σια. γuνα.ικεία. δια.[σθηση, &τ ι ύπερ6ολικες περιποιή

σεις μπορεί νet γίνοντα.ι ένοχλητικές. 'Έτσι, κι ' δτα.ν &κόμα. πίστευ01ν, δτι κιν

δύνευε, κατα.λά.6α ιναν, δε λέω τ.ή σΥ.έψη του, &λλ?χ τΥ;ν tδιοσuγκρασία του, wς

το σημείο να. μήν 'tον προσέχουν. Τον &μπιστεύονταν σ-τ:ο θεό.

Εlπε, άλλωστε, ~ Βαπτιστίνη δτι το τέλο; ":OU &δερψοu της, θ!χ ~ταν καt

δικό της τέλος. Ή κupιi Δοξα.στ-1) δεν τδλεγε, &λλ~ το ίδιο πίστευε κ ι' αuτή .

Ι'

Ο EΓli~KOΓlO~ ΜΓlΡΟ~Τ Α ~Ε ΑΓΝQ{ΤΟ ΦQ~

Λίγον καιpο uστερα. &.πο τήν έπιστολΎ; ποu &.ναψέραμε , δ έπίσκοπος της

Δ ... , έκανε κά.τι, ποlι άν πιστέψουμε δλη την πόλη, f)ταν πιο έπικiνδuνο κι'

&πδ ,ην περιοδεία. του στιΧ όρεινα. λημέρια. των ληστών.

Κοντ~ στην π6λη, στην έξοχη ζοuσε ενας άνθρωπος δλομ6ναχος. Ό άν

θρωπος α.ότός, ~ς ποuμε ιiμέσως τη 6α.pι!Χ λέξη, ήταν έΎας ιiπο τοuς 6οuλευ

τ~ς τής πρt:>της γα.λλικ~ς δημοκρατίας . Λεγότα.ν Γ .. .

41

Στ~ μικρ~ π6λrι μιλοϋσαν γι' αuτον τον ιiνθρωπο μe κάποια φρ1κrι. 'Ήταν έπα.να.στατικο;; δουλευτής , μέλος τοσ Ξπαvαστατικοu συμοουλίου. Το φα.ν

τ~ζεστε αuτό; 'Ήτ(;(.ν στ7, πpά.γf!Ν'τ~ την ~ποχΥj ποu μ.ιλοσσ~ν με το «Σu, κι'

&ποκαλοuσε δ ενας τον &λλον « Πολίτη». Θεωροuσσιν τον &νθρωπο σιuτ6ν σχε-

06ν εν~ τέρας. Δεν είχε Ψrιψίσε' τη θσινά:τωσrι τοu ΟΜιλιa Λουδοοίκου δεκάτου

εκτου, &λλα το (διο ΕΚΙΧΥΕ. '"Ητσιν σχεδον Βασιλοκ-:6νο;. Στάθηκε ιhμός .

Πως δμως δταν εγινε ή πα.λινόστηση δεν τον πέpα.σα.ν σψα-cοδικείσ ; Δε

θa τοu εκο6α.ν το κεφά.λt, zστω, ή ΕΠtεtΧΞtα. είναι Υ./Υ..Αή , iλλ&, τουλάχιστον ΠGJς

οeν τον zξόρ,σα.v , για δλη του τή ζωή; Να. δοθη εvσ. πα.ράδειηια -:ελcσπάν-, "Αλ"' " ~, "θ '' ('λ ~ (f ' φ- ' των, κ.Α.π... . Αωστz ητα.ν ενο:ς α. εος, οπως . ο οι οι ομο•.οι του. J:•;cι.ριες

χηνών γύρω &πο ενα. γύπα.

'Ήτα. ν δμως γύπα.ς α.•5τός δ άνθρωπ'Jς; Να.ί, aν τον εχρινε κα.νεlς &πο

τ~ν &γρια. ιιονα.ξιά του. Έπ~ ιση δεν είχε ψηψίσει τη θα.να.τικη κα.τα.δiκη τοu

6α.σιλιa, δέν εΙχε σuμπψληφθεϊ ιι' εκείνους ποu έξορίστψαv κα.ι μπόρεσε να.

μείνει στη Γαλλία.

Κατσικοσσε τpί()', τέτcι,ρτcι, εξω &πο την πόλη, μ.cαριχ &.πο Ύ.:Χθε χωριό,

&πο κάθε δρόμο , κα.τα.χωνιασμένος, κ' έγw δ~ν ξέρω, σέ ποιον &πόμ~pο λά.κκο

άδιά.6α.τΎ):;; κοιλά.δα.ς . 'Έλεγα.ν πιl>:;; είχε έt..εΙ κάποιο χωρά.φι , μια τpιJηλη, ΕΥ()',

r.ρυσψύγετο. Οuτε γείτο'ια, οvτε πεpv.στικό. Άπο τότε ΠΟ•J fιρθε κα.ι κατοίκη

σε σ' Εκείνη την Μιλ:l,οα, το fLΟ'ΙΟΠάτι ΠΟU δδηγοuσε έκε'ί tζαφαvίστψ.z, είχε

σκεπα.στεί &πο τ& χσρτά.ρια.. Μιλοuσα.ν γιχ τr; μέρος α.uτό, σ?. v&. μιλσσσα.ν γιά. \ , ' ""' ,

-:ο σπιτ ι κσ.νενος οημ.ιοu .

Κι' δμως, δ &πίσκοπος συλλογιζόταν, καl κά.πο-cz , χάποτε κο!ταζε τόν

δpίζοντα. στο μέρος, ΠOIJ μεptΚΧ δέντρα σημείωνα.'! τηy Κοιλάδα -;;ofj γzpo -tπανα.στά.τη, κ ' ε λεγε: «'Εκεt πέρα. δπάpχει f.\(~ ψuχη Π'CιU ζεΙ δλοιι6yαχη κ'

ltρημψ .

Κα.! στό 6ά.Οος τftς σχέψΎ)ς του πρόσθετε: «Τοσ χρωσ-.:GJ μια επίσκεψψ.

'Αλλά., i'J.ς τ ' C. ιωλογήσοuμε: Ή iδiα. α.uτή , τόσο ψuσιχrι σ-cYjv &.pχή, τοο

ψαινότ:χν ί.ίστερα. &.πο σκέψη, παράξενη κι' &.κα.τόρθω-cη, σχεcον aποκρουστική.

ΆΕπειδrι στο 6ά.θσς συμμεριζόταν κι' α.uτο; τη γενιχ"i) Ξν-cuτ;ωση , κα.ί ΙΧ 1 σfJα.

νόταν για τον δημοκpα.τικο εκείνον, χωρlς να. τό κα.ταλα6αίνει καθαρά., κά.τι

ΠΟ'J ~μοια.ζε μz μίσeις κα.l ΠΟU μποpε'ί ν' &ποδοθΞί ΚΙΧλuτεpα μ€ τΎ) λέξ ·η aπο

στροφή .

. υΟμως, ή ψώρα. ένος προ6άιοu πρέπει ν' &πομcαpύνει &.π' αοτο τον πι:ιι

μένα ; 'Όχι . 'Αλλα. ποιό το πpόcα.το;

Ό επίσκοπος t5ρ :σκόταν σ' &.μ.ηχcι:νία. . Κάποτε προχωpοuσε προς τό μέ

ρος έκείνο, &λλα. σε λίγο ξα.να.γύpιζε.

Μια μέρα. τέλος, δ ι α.δόθηκε στην πόλη τ:ι!Jς EV!J.; νεα.pός οοσκο; τ.ο'.ι 6πη

ρετοσσε τον δημ.cκpά.::η σοοiο κpυσψuγετό του, Ύjpθε σ--:·/jν πόλ Ύ) ν Χ ζητήσει για-

42

τρό. υΟτι δ γέρος εκείνος ~ταν έτοιμοθάνατος, χτυπημένος &πο πα.ράλυση, κα.t

ζήτημα. σ. ν ξημερωνότα.ν.

-Δόξα. σοι δ Θε6ς, πρ6σθετα.ν μερικοt &π' α.ότοuς ποu τ' &.κούσανε .

Ό &πίσκοπος πήρε τΎtν πα.τερίτσα. του, σκεπάστηκε μέ -::όν έπενΜτη του,

για.τί, κα.θw; είπα.μ.ε, το pά.σο του fιτα.ν πολύ τριμμένο, κα.( γιατι σε λίγο δ

6ρα.δυνός ιi.έρα.ς θ& γινόταν πιο ψuχρός, κα.ι ξεκίνησ~ .

Ό Ύjλιό; εγερνε πρ6ς τη δόση του κα.ί σχεδόν άγγιζε τόν δρ!ζοντα., 15τα.ν δ έπίσκQΠΙJς εφτα.σε στ~ν &ψορεσμένο τόπο. Είδε, οχι χωρlς χτυποκάρδι, δτι

6ρισκ6τα.ν κοντa στό κρυσψόγετο τοu Θηρίου.

Δρασκέλισε ενα. χcι:ντά:Υ.ι, πέρσ.σε ενα. φράχτη, πα.ρcψέρισε μια. στί6α.

ψpύγα.ν.χ , ΙJ.Πήκε σε ΙJ.ιa ερημ.η cι:uλή, προχώρησε ακόμ'Υ) λίγα. 6ήμα.τα. κα.ί, ξαφνικά, στο όάθο; τr;u μα.ντρωμένου κα.t χέρσου έκείνου χώρου, πίσω cl.πo Ε.να

ψηλ~ θάμνο, είδε τ6 σπήλσ.ιο! Μιά. μικρΎ] κα.λύeJσ., πολu φτωχική, &.λλά. κα.

θα.ρή, μέ μιά. περι κοκλ6.δα. μπροστά.

Μπροστά. στην πόρτα. της κα.λ•.Jοα.ς, σε ~ιια. πα.λιά. πολυθρόνα με καρούλια,

κσ.θ6τ7.\Ι zνα.ς &σπρομά:λλης άνψΧς, ποu χ!Χμογελοuσε στον ήλιο. Κοντά. στον

γέρΙJ·ιτα. στεκότα.ν ίf.να. νεα.ρο παληκά.ρι, δ 6οσκός. 'Εκείνη τΥ) στιγμΎ] τοϋ πρ6σ

ψερε ~να. κύπελο γεμ.6.το γ6.λα..

Ένω δ Ξπίσκοποζ κοιτοϋσε δ γέρος ίίψωσε τη cρωνή:

- Εύχα.ριστω , zίπε στο νεα.ρο 6οσκό, δέ χρειά.ζσμα ι τίποτε πιά .

κ,ι τ6 χcψ6γελ6 του, &.cρήνοντα.ς τον Ύjλιο , στ6.θηκε τ.ά.νω στό πα.ιοί.

Ό επiσκοπΙJ; προχώρησε. Μέ το θ6ρυ6ο ποu εκα.νε βαδίζοντας, δ' γέρος

γύρισε το κzψb.λι ΧΟ'.ί τ!J πρόσωπό του ψανepωσε ΟλΎJ την ΕΚΠληξη, ΠΟύ μΠΟ·

pεί ν7.. φαντ!ΧστεΙ κα.νεί; , uστερα. &.πό τ6σο μα.κρο &ρημικο Όίο.

-'Από τότε ΠCΙ~ 6piσκομα,ι σ' cι:{ιτό το μέρος, είπε, πριJιτη φορ& μπ!Χίνει

&νθρωπο; σ:ο σπίτι μου. Πο:ός είστε, κύριε;

-Όνομά.ζομcι ι Θzc.δώρητος Μυρι-Jιλ, &.πάντφε δ έπ1σκοπος .

-θεοδώρητος Μυριήλ! "Ακουσcι α.uτb τ6 δνομα.. Είστε μήπως α.ιJτ!Jς

πω) δ λα.6; &ποzα.λε;: Θzοο<;ψητον δεσπότη;

-Να.ι

- Είσ'ε λοιπ),y δ έπίσκοπός μου, ξα.vΙΧείπε δ Βημοκράτης μισοχαμοyε-

λαστά.

- Μά.λισ~CΎ., iπά.ντησε δ έπίσκοπος.

- Περ&στε μέσσ., κύριε.

Κα.t δ έπΙΧν'Υ.σc6.της &πλωσε το χέρι προς -::!Jν &π1σκοπο, &λλα. δ έπ1σκο

τ;ος ΟΕ'( 'ο π'ί)ρz. Περιωρίστηκε μό'ΙΟ να πεί:

- Χαίρομα.t γιαct 6λέπω οτ•. δέν μοu ε!τ:7.ν τΎjν iλήθεισ.. Δέ φαίνεστε

Ιipρωστος.

-Κύριε, &πω.ρίθηκε δ γέρος, σέ λίγο θά. γιατρευτGι.

Στα.μιiτησε λίγο κα.t πρόσθεσε:

-Σε τρεϊς ώρες πεθαίνω.

Σk λ!γο συνέχισε:

43

- Είμα~ καί λιγάκι γιατρός. Ξέρω πι!Jς εpχεται ~ τελεuταία ιΥψα. Χθες

ένοιωθΙΧ μόνο τά πόδιΙΧ ΠΙΧγιιψtνΙΧ, σ~μεpα ΚΙΧί τα γό•fατΙΧ, σ.uτην τη στιγμη , θ 1 ιι ' e , ' ..h , ιιο , ' ~ , ) '

αισ ΙΧνομΙΧι οτι ΙΧνεvΙΧινει προς τ,1 μεση. τΙΧν ψτΙΧσει στην καρυιοc, τε ,ειω-

vοuν δλα.. Σήμερα. είχε πpαγμα.ταα. ιίψα.ϊο ~λιο. Είπα. στο παιδί καί μοu κύ-) ' ) θ 6 ">= ' ' 'ξ ' λ ' ' .}, ' Μ ,ισε 'ηΥ τ:ο ,υ ρ ΨΧ ε~ω, για; Ία, pι ω ι.ιιΙΧ τε εuτα,ιΙΧ μ.ατια, στ, 1 ψυση . ΠΟ-

pείτε ν& μοο:ί μιλa.τε, αύτο δs μs κουράζει κοcθ6λοu. Κά.νατε κα.λά ποι) ήρθα

τε vά. δijτε 'ivrxν άνθρωπο ποu πεθαίνει. Κα.λΟ είναι νά. εχει αύτη ~ στιγμη I Ο' " θ I ' t \ ~ I ,!, . π ~ \ θ' "θ ~ μ.α,ρτυρες. t 'Ι. Υ pωτ:οι κuριευονται 'Ι.ΠΟ μ.εpικες ΠpΟΛ η'rεις. ΟΛ'J 7.. Ύ) ε Λα:

νά. κρα.τήσω ιο; τ-fιν αι';γή. Άλλά. α ισθάνομαι οτι μόλις μοu μέψ)!JΥ τρείς ιί!ρες.

Θά. ε ίνα~ νuχτα.. Τέλος, τί σημασία έχει; Το ν&. πεθα.ίνε~ κανείς eίνtΧ~ κι' αu

το μιχ άπλ-fι δπόθεση. "Αν γίνει πpωt η νuχτα. είναι άδιι:ί.ιrJορο. Θα. πεθά.νω

uπο εναστρο οδpα.νό.

Ό γέρος στράφηκε τ:ρός τό vεσ.ρο βοσκό:

-'Εσύ, πσ.ιδί μου, πήγαινε νά. κοψηθείς r.ιά.. Χθsς τη νuχτα ζαγρύπνη

σες. Είσαι τόσο κοuρα.σμένος.

το παιδ ί μπi')κε στην ΚΟ:ΑUΟΙΧ.

Ό γέρος το πα.ρακολοuθησε με το ολέμμα καl σά. νά. μιλΙJCίσε στον έα.uτ6

του πρόσθεσε : - Θα. πεθάνω οταν αίιτa θιΧ κοφ&τσ.ι. Οί δυό uπνοι μτ:ορΙJΟν ΚΙΧt γειτο

νεύων . 'Ίσως uτ:οθ:fσει ΚΙΧνείς ο-:ι ό έπ[σκοπος είχε συγκινηθεί :iπ' ολΙΧ ΙΧΙJτά..

Καθόλου. ·ο επίσκοπος πίστευε οτι &τ:' ΙΧuτό τον τp6πο τσσ θcι.νά:τοu &τ:σuσίΙΧ

ζε ό θε6;. "Ας ιιή τ:χρασιωπΥ;σQυμε τίπστ~ , για::ί Χχί οί μrκ:ες &vτιψ&:σει; ποιJ

Πψ:Juσιάζοuν Ol μεγb:λες: ΚΙΧpοιές, χpειά:ζοντΙΧt Κt' iΧUτΕζ Εξήγηση, ΟΠWζ ολα

τ' tJ).λιχ. Αuτος πο-J εlρωvικα.· γελοσσε γιιΧ το «Μέγεθός τοu», εtχε πειραχτεί λιγcf.χι γιατ( ό &νθpωπος αότος θ~Υ τον &ποκαλοΟσε 8εσπ6τ-r;, Υ.!Χt σχεθον τοu

γεννήθηκε ~ έτ:ιθuμ(ιχ νά. τοv &ποκα.λεί χι' ΙΧUτος «Πολίτη)) ΧΙΧί οχι κupιο. Τοσ

~pθε v&. -;:οσ φερθεί :•.ε τη σκυθρωπη έκι::ίνη ο1κειότητΙΧ, -;:η συνηθισμένη στο')ς γι~.τροu; και στοuς ·Ι ερωμένους . Άλλά. αuτο ήτr;.ν εξω ιiπa τον χσ.ρr;.κτήpΙΧ του .

'Άλλωστε, ό συνομιλητής του έπσ.νσ.στά.τη; και α.ντιπρ6σωτ:ος τοΟ λαοσ, ήταν

κ.ά.τ.:οτε &πο το'); πολlι 1σχuρο>!ς τής γη; . 'Ίσως γι& πρώτη ψ'ψά, b επfσκοπος

sνοιωσε αuστηp·ή διάθεση.

·ο γερο- δημοκρατικΌς; έζ άλλο1J τον κοι-;:οuσε με σεμνη εiλικpίνειο:, Χ:Χ-, ' ' < ' "'λλ " - ' ~ ' ' ' , θ ' -:ω •;ι.πο την οποια. ιι. ος, ισω;; μποpο·ηε νcι; uιοικρινει -:ην ταπεινωση αν ρω-

που, τ:οu τ:λησιάζει νά. κατε6εί στον τά.φο.

~() Sπ[σχοπος &π6 τ+ιν &λλrι ιιεp~ά., μ6λο ΠQ') ήταν Εξω &π~ τ~v tδιοσuy~

κρο:σίιχ τ(ί'J ν% πεpιεpγά.ζε-;:αι τ:ολlι τ-ο συνr,ιtιλη":ή ":ΙJU, γι7.τt θεωρcι')σε την , p ) ι ~\ ..,. \ 1 ")~ Ι"' ~ Ι Ι ~ι θ

περιέργει7. σ7.ν προσοο .η, οεν :ιc:οpουσε Ψι. :ιr1 ·ι ε~ετοι1,ει αυτοΊ :ον 7.'1 pωτ:ο

με πpοσοχ-Ιι, κ' Ξπειο'i1 δεν πpc.ψχ6τσ.ν ±π~ σ•ψπά:θεια ή τ:εp~ έpγε~:χ, μτφοσ:~

44

σ' δποιονο~ποτε άλλον θιΧ αtσθα.νότα.ν τύψεις στη σuνείοησ~ του. Άλλα. γι'

α.•3τb τον έπα.να.στά.τη, πο:J εορχσε σ' έκείνη τή δημ.οκροιτίv:, είχε την έντu

πωση δτι είναι έκτος νόμου. Άκόμη κι' έκτος τοu νόμου της &νθpώΠινης συμπόνιας .

Ό Γ ... &τά.ραχος, μέ το κορμt rσιο &.πο τ-ΥJ μέση κα.l πά.vω, μέ ζωηρ-ΥJ ψω

ν~, f)ταν ά.πό τοuς α.σπρομάλληοες εκείνους &ντρες, ποu κα.l στα όγοόντα. τους

χρόνια. πpοκαλοuν τον θσ.υμα.σμ6 . Ή έπα.ν&.σ-;α.ση είχε ν&. επιδείξει πολλοuς τέ

τοιο:;; &ντρες. 'Έολεπε; καθαρά σ' α.uτό το γέρο τον ~νθpωπο ποu πέρα.σε

σκληρ±ς δοκιμασίες. ΤΩρες τον χώριζαν &.πο το τέλος κι' δμως διατηροuσε δ

λη του τ~ οια.όγεια.. Το κα.θαψό του βλέμμα;, 1j στα;θψή φωνή τοu, 1ι ρωμαλέα. κίνηση τών ώμων , .fιταν ίκαvιΧ va ζαφνι&σ!)U') κα.( τb θ&vα.τσ. Ό Άσρα.ήλ, δ

ίσλά.μης αγγελο; τf)ς ταφf)ς τG)ν Μωrι.μεθα.νιϊΊν, θ& γuριζε πίσω, νομίζοντας

\ v λ'θ J, ' ' ' πω; εκα.νε α. ος στ. 1 ν ποpτα. που χτuπησε .

'Ο Γ .. . ψα.ιν6τα.v πως πέθαινε για.τl τ15θελε. 'Έπνεε ελευθερία. το ψυχορ

piyημ6: του. Μόνο τα. πόοιχ τοu εμενχv &σά.λευτοι. 'Απ' αuτ% τον κρα.τοuσε το

σκ.,τά.οι. Τα. πόδια. ήτα.ν πα.γωμ,ένα. κα.i νεκρά., έvω τό κεφάλι ζοGσε μ' δλη τη

Μvα.μ.η τής ζωή; z?.l ψαινότα.v v' ±κτινοοολεϊ. Ό Γ .. . , κ?.τ% την έπίσημη κtΧl

μεγα.λεttJ)δη έκείν'Υ) στιγμή, Εμοιαζε μΕ τό 6ασιλιa τοu aνα.τολί-:ιΥ.Ου μύθου, ΠΟΙJ '} 1 1 J. Ι ' ,.'J., ~. , Ι ' - ' ., ' ..j, Ι L ' }. Ι α.πu τη μ~σrι και πα.νω , 1 τα.v υ.πο σα.ρκα., ενω α.π ο::υτ. 1 ν και κυ.τω α.πu μα.ρ-

μα.ρο.

Μι& τ:έτpα οpισκόταν έκεΙ κοντά . Π άνω σ' ι:χuτΎ)ν κάθισε δ έπίσκοπος

καί, κά.πως &.πότομα, &pχισε να. μιλα..

- Σα.ς συyχα.(ρω, ε!πε, μέ >Jφος μ:Χλλον έπιτιμητικ6, γιατt εσείς ΟΖΥ ψη

ψίσα.τε τουλά-χιστον τό θ6;να.το τοΟ οα.σtλιά .

Ό γέρο- δημοχp:Χτης δέ :ρ:Χvηκε 5τι εδωσε προσοχ~ στον πικρό uπα.ινι

γμό ΠΟU εκpυο~ ή λέξη «τουλάχιστΟ\1>>, &λλa το χοψ.όγελο χά.θηκε &.πο τΟ πρό

σωπό του.

- Μή τόσο μ.ε σuγχα.(ρετε, κόpιε. Ψ'ή:ρισα. το τέλος τοG τuρά.ννοu . - Τί εννοείτε μ' α.ότ6; ρώτησε δ έπίσκσπσς.

-Έ.νvοG) δτι δ άνθρωπος εχεl sνα.ν τύραννο, τΥ;ν άμά.θεια. Ψήφισα λο ι-

πόν το τέλος αότοϋ τοϋ τυpά.vνου : Ό τόpα.ννος αuτος γέννησε την «'Ελέω

Θεοu 6α.σιλεία.» ποu είναι ή εξουσία. ποu προέρχεται ά.πο το ψέμα. '·Ενιi) ή &πι

στήμη είνα.ι ·ή έξουσία. ποu προέρχετα.ι άπδ τ·ή•; &λήθεια . Ό &νθpωπος πρέπει να. ι.υ6ιψ;ιέτα.ι &.πο τ-YJv επιστήμη.

- Κα.t ιiπό την συνε ίδηση, πρόσθεσε δ έπίσκοπος.

- Είνα.ι το rοιο. Ή συνείδηση ε!νο:ι ποιότητα. της έπιστ~μΊJς, Π'JIJ ιJπάρ-χει [μφυτη μέσα. μας.

'Ο έπ(σκοπος άκου ε με aπορία σ/ιτ~ν τΥ; νέα. γί' ι:χuτόν γ λrΛσσι:χ.

Ό γzρο - δημοκράτης έξακολοuθησε: -"Οσο για τον Λcυοο6ίκο οέκα.το itκτο, είπα. 15χ ι . Δε νομίζω 8τι zχω

45

δικαίωμα νχ σκοτώσω :Χνθpωπο. Αiσθάvομ.ιχ~ δμω; δτι sχω zpέo; να έ.ζολοθρεuσω το ::ακιS. Ψήψισα λ'JtΠQY το τέλος τσσ τυράvvσυ, οηλrι.δ·rι τό τέλ-:Jς της πορvzίας της γυναίκας , το τέλος της σκλ:t6(&ς το() &vτρα., ,.:, τέλσς τοu σκο

τα.διοu γιi το τ:;ι.ιοί. Ψηφίζοντα; τr; δημο:φατί;ι., ψήφισα γιχ ολα ;ι.uτά.. Ψή

ψισα τYjv &δεpψοσο.Jvη, τYjv δμόvοι'7., τYjv αόγή. Ψηψίζοv-c'7.ς τΥJ δημοκprι.τία , f.! 'θ , ι r 'i ι f ' r .., ι "Ι\ , , 1 1 υοη ησα. vrι. πεσσυv οι πρω:ηψεις Κ!Χι οι πΑχνες. ΑΠΟ το πωψο τους γεν-

νιέτα.' ψwς. Έμ.::τς γκpεμίσα.μ~ 'COY 7:(/.λtο κόσμο. Κα( 6 παλι6; ι:6σμος δοχείο γεμ±το &πο κάθε &θλιότητα , ιiναποδοyυpvt~·ιτσ;ς πiνω στο &.νθpι~τ;ιvο γένος,

μετα.6λfιθψε σέ σκεuος &.γαλλία.ση; καl χαpi; .

- Χα.pσ.ς ιiνάμικτης, εΙπε δ επίσκοπος.

--'Ανάμικτης; Θχ μπορο•)σατε νχ πείτιz ταραγμένης . Καl σήμερα., μά-λιστα., !Jστεpα &πο τή'Ι ολέθpι'Χ iπα.να.ψοpχ τoiJ Π!Χpελθόντ:-:,ς, ΠΟ'J τ:Υj λένε

«181~>:, χαpiς πο•) έξα.ψανίσ:ηκε. 'Αλλοίμοvο! το εpγο ειι.zιvε ατελείωτο, το

δμ'.iλογιο. Κ!Χτcιστρέψα.με το τ;α.λιο κα.θεστwς στΥjν πράξη, iλλχ δέv μπορέσα

με να το ξ :::ριζώσουμε κι' &π ο τtς iοέ~:;; . .:\Ξ ν &ρκεί ν& εζον-:ώσ~ι; τl:;; κα.τα.χpήσεις, πρiπει ν' &λλά.ξεις κα.l τα. ·7Jθη. 'Ο ιiνεμόμυλος ο±ν ύπά.pχει πιά. , όπά:ρχει ομως &.κόμη ό 6\.νεμος.

- Γκpεμiσ:ιτε. Το γκpέιιισμα είναι ισω; χprισψ'.i. 'λλλ& οεν ε χω &μπιστcσuvη σ" €να γκpέμtσμα &νά.μικτο μέ όpγή.

- τό οίκω εχε~ κι' α.:'J-:6 ~ργiι, κ'..ίρ~ε ~τ:iσκοπε. Κα.t 11 δpγη τοσ διΥ.α.[Ο'J

εrνα.ι στοιχείο προόδου. Δεν gχ~ι σηt~ασiα. ο,·" καt ν:Χ λ:fvε : ·ή οόσία οεv &λ

λάζει, ή γα.λλικΥj επανάσταση εΙναι το σημcι.ντικι:)τερο ti·ημα τοu &νθpώπινου

γένους προς τα. μπpός, ')στερα 6:πΌ τ6v έpχ'ψο -:οσ Xptσt'JO. ΒΊJ!ια. οχι όλο

κληρωμένο, zστω, &λλχ μεγά).ο, -ήpωικ6. 'Λπ":Jδέσμευσε δλε; -:l;; ~γνωστο;ς κοινωνικές δυνάμεις. 'Ημέρεψε -:α πνεuμ:ι:cι., κχατ:pάuνε, γαλfινεψε, ::ρι!)-::ισε. "Α

πλωσε στη γη νάμ!Χτ!Χ πολιτισμοσ. ΊΙ γα.λλικΥj Ε:πα.νάστ:αση εΙvα.ι fι εuλογία.

τής &νθpωπ6τητα.;.

Ό επίσκοπος; ΟΕΥ κρα.τfιθηκε.

--"Ω, :~ουρμο•.Jpιο-ε, κσ.l το 1793;

'() γέρο - οημοκρά.τη; &:ιΟ(:ι.iθισ::: στΊι'ι τ;-:;,λuθρόvα. ι'J'J μz τ;έvθιμη σχε

δον μεγαλοπρέπεια κα.l με δση οuνα.μη μπο;.Jεί να. εχει ΖV'7.ς έτ'.iψοθά:να.τος,

ψώναξε:

-"Α, μ.ά:λιστσ., α.ότb το περίμεν:χ.. Το 1793! Μι:Χ νεψέλη σχηιιΟ'.-:ίστηκε , , ') , , I:.r ~ ~~ ' , ~ , , ,., .,.. ,

μεσcι σε χι ,ι:z. πεντοικοσια. χpονια.. "-ι uστ:εpcι α.πο uεκcιπεΊτε α.ιων:::; :;εσπ!Χσε.

Θέλετε νi:ι.. δικάσετε τον κεραυνό;

.. 'Ο επίσκοπος α.1σθά:νθηκε δ·,ι κ±τι τ('Ι.pά:χτηκε μέσ('!. το·;, ι.ωpl; ν:Χ το ψα-

νεpwσει οuτε στόv έαυτό του. Κρατήθηκε δμω; κσ.l είπε:

--'0 δικαστΥjς &ΠGfet.ίνετα.t Εν ονόματι της Οtκαιοσύψrις , ό [ερέας S'l Ο-, , ' ~ ' t ψ ~ f '() I ~ I νόμσ.τι τοσ :χ.νθρωπισμοσ, τ;ου ειvα.ι οαα.ιοσυvη u ηΑΟτερη. κεp!Χυvος οεν

πρέπει να. κά.vει λά.θος.

Καλ στηλώνοντα.ς το βλέμμα. του στο γερο - δημοκρά.τη πρόσθεσε: -Κ~' δ Λοuδοβίκος οέκιχτος eοο'.ψ.ος; (*) Ό γερο - δημοκράτης &πλωσε το χέρι κι' ~πιασε τον επίσκοπο ~πο το

μπρά.τσο.

-Ό Λοuοοβίκος οέκιχτος eοοομος! "Ας δοuμε. Ποιόν θρηνείτε; Το &θώο πα.ιδί; τ6τε κλαίω κ' &yw μαζί σας. "Αν ομως κλα.ττε το οασιλόπα.ιδο; τότε πρέπει yrι.. σκεφθώ. Για. μένα. δ ά.δερφbς τοu Κα.pτοός, &.θώο πcι.ιοί, ποu τό κρέμα."σαν &.πο τίς μασχά.λες στήν πλατείιχ της Γρέοης, μέχρι νσ.. ογεί ~ ψυχή

του, μόνο για.τl ήταν &δερφος τοu ληστή, δεν είναι λιγώτερο &.ξιολόπητη πε

ρίπτωση ~πb τον έγγονb τοu Λουδοοiκου δεκά.τοu πέμπτου, &.θώο κι' αότb

πα.ιοί , ΠΟU πέθανε μαpτυρικα. μόνο γι():τ( είχε ΠQ:ΠΠΟU το Λουδοβίκο δέκιΧτο

πέμπτο.

- Κuριε,. είπi ό επίσκοπος, σάς πα.ρα.καλώ, δεν μοσ &pέσοuν αότοl οί πα.ρQ:λλ ηλισμοl.

- Του Καρτοuς μ.ε τό Λοuδοο!κο οέκα.τ ι:ι πέμπτο; Γι χ ποιόν ιΧπο τοlις δυό ένοια.φέρεστε περιr'σότερο;

'Έγινε για. μια. στιγμη σιωπή. Ό έπίσκι:ιπος είχε σχεδόν μετανοιώσει

ποu ήρθε σ' α.ότbν τον &νθρωπο. Κι' δμως ():ίσθ():νότα.ν κάποιον ι7.6ριστο κα.t

πcι.ρά.ξενο κλονισμό στlς 1δέες του.

Ό &πα.να.στά.της έξα.κολοuθησε:

-'Ά, κόριε ίερέα.! ψώνα.ξε δ βουλευτής, δέν σάς &ρέσει ή ά.λήθεια. yυ-' 'Αλ)' ' Χ ' "" ~θ λ ' ' ' - . ~ 'Ε - ~ ' μν'Υj. , σ; ο ριστος τ.1 ν η ε ε κα.ι την αγα.ποuσε ετσι. 'κεινος επα.ιρνε το

ι~Q:στ(γιο κα.ί μ' α.uτο κα.θά.ριζε το νΙΧό. Το ιΧστpΙΧψτερό του φραγγέλιο ελεγε

σκληρες ιiλ ήθειες. 'Όταν ιiναψωνοGσε: <<όί.ψετε τ!Χ πΙΧιοίσ.>>, δεν Ε:κσ.νε ΚQ:μ

μιχ διά.κριση &:νά.μεσά: τοuς. Δεν ένδια.ψερ6ταν νιΧ ξεχωρίσει το πα.ιδl του Βα

pαο~ &.πο το πα.ιδl τοσ Ήpώδη. Κύριε, ή ά.θωότητα. ε!νΙΧι ιiπο μόνη της στολίδι.

'Ο τίτλος της όψηλότητος οεv τ·ijς προσθέτε~ τίποτε. Είναι το ιοιο σεοα.στή

ΚΙΧ[ uπέροχη, ε(τe: κουρέλια. φορεί, είτε πορφύρα..

- Αότο είvα~ iλfιθzια., είπε δ έπ(σκοπος τα.πεινά..

-θέλω &.κόμη ν?ι. σσ.ς πώ, εξα.κολοuθησε δ γερο - βωλεuτής, έπειο+ι

Ιiνα.φέpα.τε . το Λουδοβίκο δέκα.το εβδομ.ο, δτι εΙ να.: σωστο νά έξηγηθοuμε. θέλετε νσ.. θρηνήσουμε γι?ι. δλους τοuς ά.θιJ)Ους ΠΟU ύπόφεpα.ν &οικα, ολους τοuς

μά.p-cυpες, δλα τά παιδιά., κα.ί προς τιΧ κά.τω καί προς τ~ πά.νω; Σuμψωνώ

μα.ζί σα.ς. Άλλσ.. τότε πρέπει νb. πα.με πίσω &.πο το 1793, πρlν &πb το Λουοοοίκο οέκα.τ() eοοομο . Κλα.ίω ι ια.ζ( σα.ς γιά. τα. πα.ιδt?ι. των οα.σιλιά.δων, ~ρκεϊ

νά κλά.ψετε κα.ί σεtς μαζί μου γιά τ?ι. πΙΧ~οιιΧ τοu λαοu.

• 'Ίσως δεν ειναι σ' δλους γνωστο δτι δ γιος τοίί Λουδο6ίκου δεκάτου ίiκτου,

φυλακίστηκε τότε μαζl με τi} μητέρα του σε ήλικία όχτιh χρονιον. Σ ε συνέχεια ή

iξοι'σία τον πijρε χαt τον παράδωσε σ' t:ναν τσαγκάρη. Πέθανε ϋστερα άπο λίγο άπο

κακ1] συντήρηση.

47

-Κλαίω yι~ δλους, i];ποκρίθηκε δ ·έπίσΜπος.

-Έξ ισου, ψώναξε δ γερο - δημοκρά.της, κι' aν ε!ναι v7. κλίνει κά.ποu ή ζυyα.ρtά, &ς κλίνει πρός το μέρος τοσ λiΧΟu, yια.τt περισσό--:ερον κιχιpο όπα

φέρει δ λα.ός.

'Λκολο•.Jθησε πά.λι μικρij σιωπij. Και πάλι δ γερο - δημοκράτης τij διέ-φ - 'Α 1 θ λ' ' ' ' 1

" ' ' ~ 6 κο ε πρωτος. Δνα.σηκω ηκε ιyο παvω στον σ.γκωνα. του, επιασε με τα ου

τοu δά.χτuλα. το μ.ά.γοuλ6 του, δπως κά.νουμ.ε δτα.ν ρωτ&μ.ε κrxl κρίνουμε, κα.l

ιJ;ποτειvόμεvrις στόν έπίσχοπο, με μάτι γεμάτο ι7;π6 τij φλόγα. της έπιθα.νά.τια.ς

' ' ' ξ α.γωvια.ς φ ω να. ε;

- Να.ί, κύριε, δ λα.bς ΙJΠοφέρει πpοα.ιιίιν~α.! Κ' επειτα μόνο γ~χ το Λοuδσ6ίκο δέκατο Η>δομ.ο 1jρθατε ν& με ρωτήσετε; 'Εγw δεν σάς γνωρίζω. Ά'Ι':ο

τότε ποu βρίσχομαι έοώ, εζησα. μέσα σ' α.lιτό το περίφραγμα. κα.τά.μονος, χω

ρlς ΥΖ βγά.λω το πόδι μου εξω, χωρtς Υ~ βλiπω ψυχΎ), έκτός !];π' α.ότό τό πα.ι

δl ποu με βοηθά. ΕΙνα.ι ά.λήθεια. δτι τ' οvομά σα.ς ψτcι',Ιει wς τ' α.ότιά μου

κά.πως συγκεχυμένα., κα.t οφείλω να. δμολογijσω, οχι με &σχημ.ο τρόπο. 'Όμως

' ' ~· ' ' Ο' ' ·~ " θ 'ζ 'λ ' α.υτο r.;E'I σημα.ινει τιποτε. ι επιτηr.;εtοι ΙΥ.'Ι ρωποι γνωρι O'JY χt ιους τροπους

για να έξα.πα.τ·ήσουν τον δ.πλοϊκο κα.l τόσο εuκολόπιστο λα.ό. 'Αλήθεια, 3εν

&κοuσα. το θόρυβο τοu ά.μα.ξιοσ σα.;. Σίγο•Jρα. θ~ το aφήσατε πίσω &πο τη δεν

τροστοιχία., στη δια.χλά.δωση τοG δρόμου. Σ&ς εΙπα. δτι δeν σα.ς γνωρίζω . Mou είπα.τε βέβα.ια. δτι είστε έπίσχοπος, aλλα. μ' α.ότο δεν μπορώ να. σχηματίσω

σα.ψη ιJ;v:ι;ίληψη yι!Χ τό f1θtκό σας :Χvά.στημ:z.. Με λίγα. λόγια έπα.νrχλα.οα.ίvω

την έpώτησ'ή μου: Π ο ιός είστε; 'Επίσκοπος! δηλα.δΎJ &ρχσντας τής έκκλη

σία.ς; άνθρωπος χρυσωμένος, πα.ρα.σημοφορηιιένος, με &δρες &μοιοέζ, με εκτα.κτα. εσοοα. κα.t ποικίλες έπιχορηγήσεις; Ή επισκοπη της Δ ... ε χμ δεκαπέντε

χιλιάδες ψράγκα. μισθό, δεκα. χιλιάδες ψρά.γκα. εκτα.κτα. ~σοδα. κα.l τ'Jχερά.,

εικοσιπέντε χιλιά.δες φράγκα. σύνολο. 'Επίσκοπος, δηλ. &νθρωπο; ποu εχει μα.

γείροuς, uπηρέτες με λιβρέες, πλούσια. τραπέζια.. 'Υπηρέτριες με τlς κόρες

τους, η τtς &.νηψιές τοuς, ποu τριονε έκλεκτ& ψα.γητ& τΎjν Παρασκευή, ποu κα.

μα.ρώνοuν σcΧν τα. πα.yώνια, με λα.κέδες μπροστά, με λακέδες πίσω, ποlι εχοuv

άψΧία. ιΧμά;ξια., &λοyα., μ.έyα.ρα. , πού τ' !Χμ.άξι τους περν~ σχν &.στpα.ΠΥj, έν ο-

' - Χ - ' - ,. ' ' t Er ~ ' "Ε ' νομ.α.τι του ρtστου που περπα.τουσε ςυπολuτος . στε υεσποτης. χετε εισο-

Βήμα.τα., μέγαρα., uπηρέτες, μ' ενα. λόγο, δλα. τα. κα.λΓι.. της ζωrι;, δπως Υ.α.l οι

ά.λλοι εότuχισμένοι, κα.t τα. χα.ίρεστε οπως κα.t ot ομ.οιοί σα.ς. Πολ\ι κα.λά.. Αό-, ~, ' ' λ' ' ' Δ ' ' ~ 'ζ ' ' ' το ομ.ως σημα.ινει κα.ι πο υ κα.ι τιποτε. εν μ.ε r.;ια.ψωτι ει για την εσωτερι-

κή σα.ς &.ξία., για την οόσία. σα.ς, ένG) ήρθατε να. μοu φέρετε σοφία. ισως. Σε

ποιόν μιλώ; ποιός είστε;

Ό έπίσκοπος εσκuψε το κεφιΧλι κα.t &ποκρίθηκε:

-Σκώληξ ε!μ.(.

-Σκώληξ πcί.νω σε δ.μ.ιΧξι, μοuρμοuρισε δ γερο - δημοκράτης.

48

'ΉρΟε ή σεφ& τοG δηι.ιακρα.τ:χ;:ι':ί vα. μ:λήσε: ~.yέρωχα., κα.ί τοσ έπισκό

ποu ν& φα.νεί τcιπειvός.

Ό έπ(σκοπCις έπα.vά.λσ.βε ·rιpεμσ.:

-'Έστω, κ{ψε. 'Αλλ<Χ &ξηγ<:ιστε μου πιί>;, &π~ το άμ7.ξι μι:ι·1 πού εμει

vε πι6 κά.τω, πίσω &π6 τα. δtvτρcι , ?.πb το πλοuσισ ψα.πέζι zα.l τ!Χ έχ.λεκτ!Χ

::ρα.γητά. πο:J τρώω τ·ήv π α.ρcισχεtη'ι, από τtς εtκοσtπέvτε χιλ,6:,6ε; :;; ρά.γκα. ποu

εtσπpά.ττω το )',POV0 1 d:.πο τ!Χ μέγα.pα. Χα.ί -;;ou; uπηpέ-;;ες μοu 1 7:6)ς 1 ΕΠΟ'. V!Χ

λcιοcι.[yω, zατα.λiJγετε στο σuμπέpα.σμα. οτι ~ qΛcι.vθρωτ.:iα. δk·ι ε[να.ι <Χρετrι,

δτι rι επιείκεια. δzν είνα.ι χρέο;;, κο:l δτι το 17V3 δzν i)τcιv &.νελtητο;

Ό δημ.οχρσ.τ ιχος εψερε το χέρι στο μέτωπ6 τοu, σΟ: ν&θελε ν&. διώξει

κά.πωι:ι σύνv~φο.

··- Ηροτοσ σας ιΧπαvτ:"ήσω, ε!πΞ , σi; τ.ι:ι.ρακω.ω vά με σuγχωρήσετε. 'Έ-.... , \ ,J , ' , ~ ~ "" , ' \

ψτα. ι ςα. , κυpιε , γι::χ.τι οpισκΕστε στ-:J σπ"ι μοu, εισ~ε ψ ιλ'Jζ'"VΟ1ψε·ιος μοu και ~ '" r ' ... θ... \ , ' ~ ζ .. 1 .,~ι ' ,, εχω uπι:Jχpεωση να σα.ς ψερ ω με ευγεvεια. .... υ ητειτε τις ωεε; μσυ κα.ι επρzπε v&. περιορι-:Jτι!J στQ v' &·ιτικροuσω τΟ: έπιχεψήμα.:ά. σας. Τά πλο>)τη σα.ς κα.l οί

&πολα.υt; σα.ς ε[γι;ι.ι πλεο•ιεκτ·Ιιματα. Π01J εχω έvα.ντ.ίοv σα.:;, ~- :ι/n'ijv τij συζή

τηση, ιΧλλα &π~ λεπτότη"Cα. δε·ι επρzτ:ε ν!Χ τ-Χ μzτα.χε~ρισ-:ιίι. Σ7.; όπόσχομα.ι

ν7. μr;v κ.άvω χprρη.

--Σ~; εUχ~p~σ-:ti)~ εΙπε ό Επίσr..οτ:ι:ις .

-"Ας zpθουμε λοιπ6v, συv~χισε 6 Γ ... , στΎ1 ν zξήyηση ι-ο•) ιιοσ ζητήσα.τε.

'Γί λέyα.με; πο'J εΤz7.με στιχθzΙ ; :Mou εfπα.τz δτι τό 1793 i)τcι.ν ιiνελέητο;

-Ν α.ί, είπε ό &π!σΥ.οπος , iνε/.έητο . Ί'ί γvιiψη ε χετε γιά. τόv Μαρά., ποu

χειροκροτοuσε τ·r; λα.ιμητόμο;

- ~ε:ς τί γνιiψ.Ίι {χετε γι&. τ6v Μποσσωi, ":0 δάσκαλο c'Yj; sκκλησία.ς,

τ~ μzγ&λο ίzροΥ.:ΥJ~υκα, ~·~U εψΞλνε ~6 « 16ξα &ν 69 l 'J'τotς » 1 δταv οί ίππείς τοU

ΛοuΒο6ίκου δεκά.tΟ'J "Cετά.pτω, εξ::ιτ.:6λ1Jσα.ν τούς &.δυσιi>πητου; διωγμούς κα.t

τlς σγα.γες έvα.vτ(σ ·ι τG>Υ οι:;ψ.7.pτ·ηcψένωv, Β •.οpγσ.vωμένες ιlπο τοv όποuργο

Λο6οuά. ;

Ή &πά.vτη~η fιταv σκληpi) , &λλά. eπληξε τον σκοπ6 τη; σ<Χv σιδερέvια.

α.(χμή. 'Ο επiσχ.αι.ος -;σ.p&."J.:cηκε κ~' ιiνcι.κ&.θ ~σε στ!:ι κά.θωμά του, δμως δε 6pη

κε τίπο-cε v' &πα.ντήσει . Πεφάχ-cηκε πολύ ΠΟ'.J 7.-να.::ρiρ~ηκε το δvoιJ.(J. τοu Μποσ

σοuε σ' σ/n;ijy τrι σΙJζήτηση. Κα.t τά α.vώτεpα. πvεuμα.τα. λατpεLΙΟUV μερικδ: δ

vόμα.τα. σά. δικά. τους ε(δωλα., κα.t δεv α.vέχοντα. ι νά λείψει δ όφειλόμεvος, προς

α.Uτά, σε6α.σμ6ς, οuτε &πο τrι'ι !δια. τη λογιΥ.ή .

'Ο δημοκρατικ6ς 6οuλευτης άρχισε ν' αναπνέει με δυσκολία.. Ή &γωνία

τοσ θα.vάτοu τοΟ εκο6ε τij φωνή, τα. μάτια. τοu δμ.ως δια.τηροuσσ.v &.κόμη &.κέρα.ιη τΥj λά.μψη τής ζωη;. 'Εξακολούθησε να. μιλcΧ.

-θ&. fιθελα. vά ποuμε μερικ<Χ &κόμη στ<Χ πετα.χτ&.. Έκτος &πο τήv &πα.

viστcι.-Jη, ποlι 7.v τfιv δοΟμε στο σύνολό της, είvα.ι μι&. πελώρια. ανθρώπινη [γ

κριση, τb 1793 εΙ να. ι , &.λλο1μονο! κα.\ μια. άντα.πόδοση. Τη βρίσκετε &.νελέη-

49

τη! άλλα. τi νομίζετε, κι.}ριε, yιό: τη μον~pχί~ στό σύνολό της; Ό Κ~ρpιέ,

&πι οημ.οκpατ(ας, είνα\ κακοuργος, &.λλα τί χαpακτηpισμ.ο ο(νετε στο οασιλ:

κο Μοντρε61λ; Ό Μαιγι,χρ ~ταν φριχτός, άλλ!Χ δ Σwλξ - Τα6:Χν σάς π~ψΧ

κ~λώ; Ό Φοuκιε - Τ~ιμ6tλ ~τ~ ν μuσ~pός, ά.λλιΧ τί λέτε για. τον Μπα6ίλ; Ό πά::ερ Ν τυσsν ~τcι.ν θηp\ώοης, an,χ πο:6 επίθετο οίνετε στον πατέ ρ?:. Λε

τεγγιέφ; Ό 'Ιορδάνης, πο•) &ποκλήθηκε Κ?:.pατόμος, ~ταν &νθρωπόμοpcpο τέ

ρα.ς, :ΧλλιΧ οχι δσο δ μσ.ρκήσιος ντε Λ~6οuά. Κι.Jριε, κι.Jριε, θpηνu) τη Μ~pία.

'Αντουανέττα, &ρχιδοι.Jκισσα. κcι.l 6α.σιλισσ:ι:, iλλα κλαίω επίση; κα.l κείνη τη

Μστuχη γυναίκα., ποu στα. 1685, &πl Λουδο6ίκου τοσ Μεγάλου, κι.Jριε, με μωpο π::ι~δi, τη cέσαν, yuμνη wς τη μέση, cr' ενα.ν πάσσα.λο, έπειδη ήταν διιχι~ι;ιρτυρ6μενη, καt τοποΘέτησι;ιν το ουζι;ινιά.ρ:κο σ' σ;π6στα.ση, &.πένα.ντί της. Τά.

στήθη της φοuσκωνα.ν &πο γ!ι.λα. κα.l η κα.ρδ ι !ι. της &πο σπα.pαγμό. ΊΌ βρέ

φος χλωμο κο:l πεινασμέ·;ο κοίτ~ζε κείνα τ:Χ στήθη κα.l ξεφώνιζε &πο ά.γ(,ι)νία.

Κι' δ δήμιος, ελεγε στη γuνσ.ίκα, στη μητέρa;, στην τροφό: «'Αλλαξοπίστη

σε", 6ιliζον-;;ά.ς την νa οια.λέξει &νά.μεσα στο θά.να.το τοu παιδιοu -;;ης κσ.ι στο θά.

Ψ:/.7;') τi)ς σuνείοψτlις της. τι λέτε, κuριε, γι' a;uτΎjν τη τuρ~ννία τοσ Ταντάλ

λQ'J ποu ~ψσ.ρμ.όοτηκε σ~ μι!Χ ι-~ητέρcι.; Ν a το θ:.ψ. iί.σοι\ καλά. 'Η γα.λλικΥj επα

νάσταση εΙχε τlς σ.1-;;ίες της. ΊΌ μέλλο·; θ& συγχωρέσει τ·fιν 6ργ·ή της, τοuς

θuμούς της . Το aποτέλεσμά της είν~ι YJ 6ελτiωση τοσ κόσμοu. 'Λπο τιΧ τρομε

ρά. της πλήγμΙΧτ'Χ βγαίνει ενα. χά.:,ι γ :'~ τό ά.νθpώπινο γzνος. Σιωπώ. Δε θέλω

ν&. κάνω κατάχρηση. ~Εχω μαζί μοu δλα τα. επιχειρήματ~ . ~Αλλωστε πε

θαίνω ... ·

Καl παι.Jοντας να. κοιτ6:ζει τοv επίσκοπο, -;:ελεiωσε τΥ) σχέψη τοu μ' αuτες

τ(ς λίγες ήρεμεςς λέξεις.

- Ναi, ο1 παραψορzς της προόδου ονομ6.ζοντοιι επανα.στ6.σεις . 'Ότ-Χν πε

p6.σου·; ολοι παραδέχονται δτι το &νθρώπινο γένος εδεινοπάθησε 6έ6αιcι., ά,λ

λ:l. προχιiψησε.

'Ο γερο - οημοκρατικος ο±ν εfχε &μψιοολία δτι εrχε κυριέψε: ενσ., ενα

δλσ. τα εσωτερικa οχυρ&. τοσ επισκόπου. 'Έμενε ομως &κόμα f.να, κι' &πο

αuτο -;:ο τελευταίο, δ θεοδιορητος δεσπότης , ερριξε τον παρακάτω λόγο, &τcο

τον όποίο ξα.ναψά.νηκε δλη σχεδον ~ &ρχικΥ) τροιχι.Jτητα..

-'--Ή πρόοδος πρέπει να πιστείιει στο Θεό. 'Γο καλο δε μπορε! γ,χ εχει

&σε6η uπ-ηρέτη. K~l δ &θεος είναι κα.κος δδηγος τοσ &νθρώπι-ιοu γένοuς.

'Ο γερο - δημοκρατικος δέν αποκρίθηκε. "Αρχ•.σε να τρέμει. Κο!τοιξε ' ' , \ ' {f ~, , , ' ' ' ... ό 6λ ' προς τον ουpα.νο κ ενcι. uακpu σχηματιστηκε σιγα., σιγσ. σ εκει-ιο τ ,ειι-

"Ο ' Γ.!) I I ' .. I " ' λ \.' I J. λ μα. τcι.ν το ι:; , ει:ρcφο γεμισε, το οα.κpu κυΛησε στο πε ωνο τοu μ"'γοu 'J.

κ~ ι τότε είπε, ψιθ:.ιpιστ:l. καl σα. νά μιλοuσε στο '; έοιυτ6 τοu:

-'Ώ, -:ιu! ~Ω, tδα.vικό! Σu δπιΧρχεις κα.l μόvον σ•) ύπάρχεις!

Συγκίνηση &νzξ·ίιγητη κυρίεψε τον επίσκοπο.

4

50

"Υστερα. ~πο μικρΊJ σιγή, δ γέρος uψωσε το δά.χτuλο προς τον οuρα.νο κα.l είπε:

- Το &πειpο ύπά.ρχει. ΕΙνα.ι εκεί. "Αν το α.πεφο δεν είχε :Ξγώ, το εγω θ , " ' " ' Δ' θ' .J; " ' "λλ λ' ~>• θ' ' - "Ο α. ητα.ν το οριο τοu. ε α. • 1 τιχν α.πειρο, μ ο; α. σγια. vε α. uπηρχε . -

' ' "Α " ' ' Α' ' l l Ι - ' ' τ ' Θ 6. μω; υπα.ρχει . ~\.ρα. εχει εγω. υτο τv ς:γω του απειρου ει να ι ο • ε ς .

Ό έτοιμοθ:iνα.τος πρόφερε α.uτ:Χ τσ.. τελευταία. λόγια. μ' επίσημο τόνο κα.t

με ψρίκrι έκστιχσια.κή, σχ νΜλεπε κάποιον. "Επειτα. εκλεισαν τχ μάτια. του .

Τον είχε έξα.ντλήσει ή προσπάθεια. 'Ήταν φανερο 8τι εlχε ζήσει μέσα. σ' €.να λεπτό, τlς ελάχιστες ιΙψες ζωής ποu τοσ &πόμενα.ν . Αότο ποu είπε τον είχε

πλησιάσει σε κείνο, ποu uπά.ρχει μέσα. στο θάνατο. 'Έφτανε ή uστα.τη στιγμή. Ό έπίσκeιπος το κατάλαοε. 'Ο χρόνος οία.ζε. Είχε Ιtρθει σiiν ίερέας . Άπο

τήν πλήρη ιiτα.ριχξ ία πiρασε στr;Υ ~χρο; συγκίνηση. Κοίταξε τ:l, κλειστα. έ

κείνα. μάτια, πήρε το γέρικο κα.l παγωμένο χέρι κ' εσκuψε στον έτοιμοθάνατο.

- ΑιJτη ·lι wpα εΙ ναι τοσ Θεοu! είπε. Δεν σας φ~ίvετα ι , CJ.δελφέ, δτι eα.

ήτα, ν λuπηρο ί!J.ν ιiντο;μ.ι;>να.με τοu κάκοu;

Ό έτοψοΜνα.τος &νοιξε πάλι τά. μά.τια.. Στη μορψή του &πλώθηκε μιά.

. ~ά.1tι~ς σκοτε ινΥ] σο6αρότητσ. .

, , :. - Κύριε επίσκοπε, είπε με ιiργο τόνο, ποu μ~λλον προερχότιχν &πο ψυ

χικrι &ξιοπρέπεια., πο;ρii &πb σωματικΎ; εξάντληση, πέρασα τη ζωή μοu στη

ιιελέτη , στην α.ότσσυγκέvτρωση κα.l στο σταχα.σμό. 'Ήμουν ~f,ήντα. χρανων δ

το;v ·lι πατpU3σ. με Χά.λεσε καl με πρόστα.ξε ·/ &.να.μιχτG> στlς δποθέσεις της.

•Υπήρχcι.ν κα.ταχρ-Υjσεις, δπερ8cι.σίες, τlς χτι)πησα, τlς καταπολέμησα. Ύ πήρ

χαν τυpαννiες, τι; γκρέμισα.. 'Υπήρχαν οικαιώμχτα., τ~ ~ιακ"ήρuξα, &.ρχ€ς ι' ' ι;:: , ~ ''Ε ~ e "' ' ., I , .. ' , , ' ~ ,

Χ(il.t τις vιεvωσο;. γινε εισvω.η :7.Π':J ςεψ;.ι;ς στη χωρσ., την υπ;:p(ίl.σπιστηκ:;ι..

Ή Γα.λλίσ. κιν8όvεψε, πρόταξα. το στήθ<Jς μ'Ju . Δ~ν ·(;μουν πλοι.>σιος, πcι.ριΧμειvα

φτωχός. 'ΊΙμουv ενα.ς iπΓι τοuς άρχοvτΞ; το 'j κpά.τοuς. Τα uπόγεια τη; Τρα

πέζης της Γαλλίας fιτα.ν γεμά.τ(ίl. χρυσο κα( &σήμι, τόσο, ποu &.να.γκά.στηκα.ν

νiJ. στυλι~σουν τοuς τοίχους va μη κλωτσψrουν &.πο τό 617.ρος. Έγιl> π-ήγαινα. σ' EYCI. έστια.τόpt') ποu τΙ] γεuμΙΧ κόστιζε zlκοσιδ•jο σολδία. Βο·ήθησα. τοuς α.

οuνα.το:;ς , τeι:Jς Χα.τcι.δ:.ι vα.σϊ:ευόμεvοιις, &να.κούψισα. το&ς δυστυχισμένους. Είναι

c7..λήθειο; οτι εσr.ισσ. τrιν δθόνη τής &γ ια.ς τράπεζα.; , ckλλC< γιcr, νά. ~πιδέσω μ'

(Ι,.ι)τ·rίν τlς πληγ~ς τής πατρίο:χς, Πάντοτε δποστήριξ:χ τήv πορ εί(/,. προς τr.t

ιιπp6ς, πpος τό φG>ς, τοu &.νθρώπ ινου γένους . 'Έτυχε, πρα.γμα.τικιΧ , ν?χ όπε

pασπιστιίJ τοuς δ:ντιπά.λοuς μοu, εσ<Χς : Κα.l uπά.ρzει στο Ηηλιαtο τής Φλά.νδp7.; ε·η ιιοvσ.στήρι, της Άγία.ς Λουκίας, ποu τό εσωσσ. στο 1793. 'Έκαμα 'το

χρέος ιιου, στο οα.θμο ποu μποροuσα, κα.ι ποτ€ δεν πα.p:iλε l :)ιet. vά. κάνω το

κcι. λ6. 'Ύστερα &π' αότ::i, itγινα. &.ποδιοπομπ(ίl.ίΟς, κα.τα.δ ιι!Jχtηκα, πpΟΠΥ)λακί

στηκα, έμπα1χθηκα, &μαυpώθηκα, γιουχα.tστrικα., έκτοπ ίστηκ'>ό . 'Απο πολλά.

χpόνι:χ γέρος πι&., α.1σθά•ιομαι 1Π~)ς πλήθος άνθρωποι με θΞωpο:Jι &ξω τ·ης πε-

-.όvησfις τους . Ό cΧ.ψελΊJς κα.l δυστυχισι.ιέvος λα.ος με νοι.ι ίζει &ψορισμ.έvο .

51

Χωplς Υ~ μ.:σώ κ~νένσ.ν, οέχομσ.ι τήν &πομόνωση τοσ μ.ίσοuς. Τwρα. εΙι-ια.ι όγδον

τα.ξη χρόνων κα.l πεθα.ίνω. Τί 7]ρθα.τε ν ?:ι. ζητήσετε &π ο μένα.;

- Tijν εολογίσ. σας, είπε δ επίσκοπος.

ΚΙΧl γον&.τισε.

Όταν δ δεσπότης &να.σήκωσε το κεφά.λ,, ·ή οψη τοu έπrχνα.στά.τη είχε

κά.τ ι το σεοά.σμ.ιο. Ό &νΟρωπος ~τσ.ν νεκρός.

Ό eπίσ~οι.ος γύρισε στο σπίτι τοu οr;θισμένος σε σκέψει;. ΙΙ έpα.σε δ λ ψ τη νύχτα. με προσευχές. την &λλη μέρσ. μερlκοl θρασείς κα.t περίεργοι, θέ

λφσ.ν να. τον ρωτ·ήσοuν για. κείνοΥ r!Jv επαναστάτη. Αοτος εδειξε μόνο τον

αόpα.νό.

'Απο τότε διπλα.σ(ιzσε τη στοργη κα.l τ.Υιν &δερψοσύνη τοu προς τοuς τα

πει νοuς και τούς δυστuχ ισμένοuς.

Κά.θε φοριΧ ποu γινόταν σuζήτηση μπp'Jστά. του για το «γέρο &.λητήpιο

ΙΌ .. », επεψτε σε πα.ρά.ξενη σuλλοyή. Πά.ντως, 6έ6α.ιο είναι δτι το πέρασμα

έκείvου τοίί πνεύματος μπpοστa στο δικό τοu πνείίμα, καl το aντιφέγγισμ.ΙΧ

τΊjς μ.εγά.λης &κείνης σuνείδησης στη δική του σuνείδηση, συνέτεινα.·ι στην τε-

λειοποίησ-fι τοu. · 'Εκείνη ή «έπισκοπικη επίσκεψη» εοωσε aφορμη ψιθυplσμu)'/ στtς μικpο

σuνα.vα.στpοψες τοu τόπου. «'Ήτα.ν ή θέση ένος έπ ισκόποu στο προσκέψαλο τέ

τοιου &vθpwπou στlς τελευτα.ίες τοu στιγμές ; Τί έλπίδα. είχε; Ν α τον φέρει

σε θεογνωσία; 'Όλοι αοτοt οι έπα.vα.στά::ες "έχουν πωρωμένη κα.ρδιά.. τι πηγε

λοιπον νιΖ κά.νει; 'Ίσως &.πο περιέργεια. για. ν& δεϊ: πώς ιi?πά.ζει δ διά.οολος

μ.ι?:ι. ψυχή» .

Μια μέpσ., μι& γριά., &.πο κείνες τlς &πιπόλαιες κα.l &.νσ.ιδεϊ:ς, πο•) νομί

ζοuν πwς εΙνα.ι εξυπνες , τοu πέτα.ξε τον πα.ρcαοcτω &.στεΊσμ6.

-Ξέρετε, δέσποτά. μοu, πολλοl ρωτοu'Ι πότε κcι.l 1] σε6ασμι6τητά. σσ.ς

θ~~ φορέσει τον κόκκινο σκοuφο;

-"Ω! ι'ίι! είνσ.ι χτuπητο το κόκκινο χpώμα. Είναι ε•)tύχημα. δtι δ .:::ιοι

το πεpιψρΟΨ)U\1 στοuς σκούφους, τ6 σέ6οντα.ι στο κα.πέλο. (*)

• 'Η λέξη ε[ναι διφορο(fμενη. Κόκκινο σκούφο φορούσαν οί έπαναστό.τ ε ~, άλλιι.

· κόκκινο χρώμα εΙχε και το καπέλο που φορούσαν οί καρδινάλιοι.

52

ΙΑ'

Α Σ. ΕΙΜΑΣ.ΤΕ ΕΓ1ΙΦΥ .λΑΚτΙΚΟΙ

Έοω χρε~ά.ζeτrχ~ προσοχή. Δέν πρέπει να. γελαστεί κανείς κrχί να. 6γά.λει

το σuμπέρασμ.α δτι δ θεοδώρητος δεσπότης ήταν εvας «ψιλόσοψος έπίσκοπος»

~ ενας «ίερωμένος πατριώτης» . Ή σuνά.ντησή τοu ι.ιέ τον έr:α.ναστά.τη τοu ά

ψησε στο πνεuμα Ιtνα. είδος θαuμασμοσ που τον εκαμε &κόμα πιο ·ljπιο. Αuτο

είνrχι 8λο.

"Αν Υ.αl 6ρ~σκόταν μrχκρ~~ tΧπb τi)ν πολιτική, είναι ίσως κrχφος ν~. ποu

με με δub λόγια ποι~ σ1ιl.ση κpιl.Ίησe στ~ γεγονότrι; τijς έποχijς τοu, δ.ν όπα

τεθεί δτι κρά.τησ~ κά.ποια στά.ση.

"Ας γuρίσοuμε λοιπόν λίγα χρόνια πίσω.

Λίγον καιρb uστερα &πο τόΊε ποu δ Mupιi)λ εγινε έπίσκοπος, 6 α.ύτοκρά.τορα.ς τοu &πένειμε τον τίτλο τοu 6αρώνοu τής αuτοκρα.τορίας μαζί ι.ιέ

πολλοuς &λλοuς !πισκόποuς. Τή νύχτα τής 5 μ~ 6 'Ιοuλίa•ι 1809, είχε σuλ;

λ:ηψθεϊ ό πά.πα.ς μ.έ διαταγή τοu Να.πολ&οντα. ΜΕ: τ'fιν εόκα.φία. α.ότ·fι δ α.ότο

κρά.τορrχς προσκάλεσz κιι.ί τοv .Muριr)f, στΥ; σύνοδο των επισκόπων της Γrχλ

λία.ς κlht τής 'ΙΊΙhλίσ.ς, πau σuγκλήθηκe στό lΙrι;ρίσι.

Ή πρώτη σuνεδpία.ση εγινε ΟΊΥjν lΙΙΧναγία τG;y ΙΙαpισίωv, στίς 15 Ίοuνίοu 1811, όπο τήν προεδρία τοσ κα.ρδινά.λιοu Φές. 01 έπίσκοποι ποu πij

ρrχν μέρος σ' α.ύτήν ήταν ένενηvταπέντε κι ' ιiνcφεσα. σ' αuτοuς κι' δ Μuριήλ.

'Αλλ& δΕ: ν πηρε μέρος παρ& ι.ιόvο σε ι-ι~c.: συνεδρίαση κiht σΕ: ψεϊ; -1) τέσσερες

1διαίτεpες συσκέψεις. 'Επίσκοπος ορεινή ς f.πα.ρχίας, ζώντα.; κο·ιτ& στη ψύση,

&.γροτικός κα.ί ψτωχός, εψεpνε, κrχθιJJς ψα.(νετΙΧl, ά,yά,μεσα. OtO'Jς μεγαλοπρε

πείς έκείνοuς &.ρχιερείς, 1δέες ποu &.λλο1ωvα.ν τήν &.τμόσψlh ιpΙΧ τής σuνόδοu.

Τέλος, γύρισε πι:ιλύ γρήγορα στ:ijv επισκοπή τοu.

''Ο τα. ν τον ρι~τησ<Χv για.τ ί γύρισε τόσ? γρήγορα., iπάvτησ~:

- - τί v& κάμω; Είδα δτι τοuς ένοχλοuσ,;.:. Ή πcι.ροuσία μοu τοuς Ιiψερνε

τον ιΧέρα. τ-ης uπ~ ίθ ροu. "Ημοuν γι' σ.ότοuς μι~ πόρtα. &.νοιχηj ποu τι:ι•)ς εμπα.

ζε ρεuι.ι.α..

'~Λλλη ψορά, εΙπε:

- Τί τ~ θέλετε! 'Εκείνοι οι Βεσποτά.Βες ε ίvιΧι πρίγκηπες . Έγw είμαι

q:-τωzος &τ;ίσκοπος , &πα.ρχιώτης.

Ίf άλrιθεια. είναι δτι δεν τοuς είχε εCχαρ ιστrρει. Κο·ιτ&. στ' &λλα. παρά

ξενα, ltνΙΧ βράδυ ποu βpι':ϊχότΙΧν φιλοξενούμενος στό σπ ίτι ένός απο τοuς επι

ψανέσc:εροuς συ vcι.δέλψους ΊΟU 1 '::OU ξέψυγε κα.l ε[πε κα.l τb. πα.pα.κιl.τω;

- τί ιίψσ.ία. pολόγιΙΧ τοσ τοίχου! τί περiφημσ. χαλιά 1 τ! λσ.ιLπpΕ.ς στο-

' I - , , • ' "Ε ) I • ~ • ο· :ι,e λ ' ι. Αες cροροuν οι uπηρετες. , ,οιποv τ;οτε μου, ο ε α. ;1 ε cι. vtι.z.ω τ:ισα. tνο-

53

χλητικά πράγμ.ατα γι& ν& φωνάζουν ά.~ιιiκοπα: μέσ' στ' α:uτιιi μοu: «Ίπιiρχουν

άνθρωποι ποu πεινοuν! δπά.ρχουν άνθρωποι ποu τρέμουν &πό τό κρύο! όπά.ρ-

χουν φτωχοί! φτωχοί! ». " "Ας ποuμε, με τΥ)ν εόκαιρία:, gτι το μίσος κα:τά τ~ς πολυτέλεια:ς δεν εί

να: ι λογικό. Τό μίσος α:uτό θα. είχε σα.ν συνέπεια καt τήν !ξαφ~νιση τών τε

χνιjJν. Παρ' δλα αότιΧ, στοuς κληρικούς, έκτος &πό τlς τελετΕ.ς καl τίς έπί

σημες έμφανίσεις, 1) πολυτέλεια εΙναι &τοπη. Φαίνεται δτι καθιερώνει συν-ή

θειες οχι Και τόσο έλεήμονες. 'Ιερωμένος καt ταυτόχρονα προκλητικά πλούσιος, είναι μιά &.ντινομία.

Ό ίερέας πρέπει ν?.ι. 6ρ(σκεται ιiνά.μεσα στοuς φτωχούς. Μπορεί κανείς

δμως νά προστρί6εται &8ιάκοπα, μέρα και νόχτα , με δλες τ(ς δυστυχίες, μέ

δ λες τίς &.νέχειες, μέ δλες τίς συμφορές , χωρίς νά μένει Πάνω του οuτε · ίχνος

&π' tιύτ~ τ~ν ίερ~ &θλιότΎ)τΙΧ, δπως ή σκόνΎ) τijς ~ουλειιΧς; Γινετα:ι ν?.ι. στέκε

ται κανεις κοντδ: στό &ναμένο τζάκι καt ν&: μη ζεσταίνεται; ΕΙναι ουνσ.το νά

έργά.ζεται κανείς συνέχεια στό καμίνι χωρίς νάχει οuτε μιά τρίχα. κα.ψt:tλια.-' σμένη, οuτε ενα νύχι μαυρισμένο, οuτε μ.ια. σταγόνΙΧ ίδpώτΙΧ, οuτε ίχνος στάϊ

χτης στο πρόσωπό του; Ή πρι:~τη ~νοειξη φιλσ.νθρωπία.ς σ' Ι!.ναν !ερέα, καί

προπαντος σ' ενα:ν έπίσκοπο , είναι 1ι φτώχεια..

Αuτό, 6έοα:ια:, σκεφτότα:ν κι' δ έπίσκοπος Μυριήλ.

Άλλόl οΕ.ν πρέπει νιΧ νομίσει κανείς δτι δ !πίσκοπος ΜυριΥ)λ συμμεριζό

ταν σε 15λα., καί ιδιαίτερα σε δpισμένα λεπτά σημεία., τίς :<tοέες του α:ίώνα:».

'Ελάχιστα &να:κα:τευότα.ν στίς θεσλσγικες ~ιενέξεις τοu καιροu του, κιχί - ' ζ , \ l. , ' (' ' λ , , ""' ' ,

σιωπι:ι•Jσε στα. ητηματα που τu κpΙΧτος κΙΧ: η εκκ ησιΙΧ ερχονται σε συγκρου-

ση . "Αν δμως τον πίεζε ΚΙΧ'ιείς νά πεί τΥ] γνώμη του, θ&: έκφραζότα.ν όπερ

τιίJν ρωμαϊκιiJν &πόψεων.

ΈπειοΥ] δίνουμε έοώ μιάν ε1κόνΙΧ κιχί οέ θέλουμε ν' &ποσιωπήσουμε τίποτε, είναι &νάyκη να. προσθέσουμε δτι φάνηκε ψυχρότατος πρός τόν Ν απολέ- .i

οντα. την έ.ποy}ι της παρακμi)ς του. 'Από το 1813 ήτα.ν σVμφωνος σε κά.θε &κδήλωση &νΙΧντίον του . Δέ θέλφε νά τον δεί 8τα.ν περνοuσG, γυρίζοντας ά.πο τΥ) νi)σο 'ΈλΌα., κΙΧl &.πόφυγε να. διJJσ:<ι έντολΥ) στίς ένορίες τi)ς έπαρχίας του

νχ κά.νουν δοξολογίες γι~ τον αότοκρά.τορα., στ~ν ίστορικ~ περίοδο των «'Ε"

κΙΧτο ~μερών» .. (*) Έκτος &πο την ά.δερψή του, τη ιοεσποινίοα. Βαπτιστ!νη, είχε καl ουό

&οερφούς, δ ενα.; στρατηγός κι' δ &λλος νομάρχης. 'Έγραφε συχνά. κα.ί στσuς

ou6. Μέ τbν πρώτο ήταν γιά :ι.ιiμποσο καιρό ~υσα.pεστ'f)μένοζ , γιατt οντα.ς οι

οικητrις σώμΙΧτος στρα.τοu στην Προ6ηγκίιχ, οτΙΧν δ ΝΙΧπολέων &πο6ι6άστηκε

στίς Κά.ννες, ΚΙΧταοίωξε τον Ναπολέοντα., &.λλιΧ με τέτοιο τρόπο, ι':Jστε δ Να

πολέων νά. περάσει &νεμπόaιστα..

• Οί έκατό tστορικtς μέρες, 20 Μαρτίου &ς 28 'Ιουνίου 1815, &πό τtΊν έπιστροφή τού Ναπολέοντα &πό τήν έξορία &ς τή δεύτερη παλινόρθωση των Βουρδόνων.

54

Με τον Γί.λλον ιiοερψό, πpdηιν νομά.ρχη, ποu rjτα.ν εvτιμυς και ·ίjσυχος άνθρωπος κ' εμενε στο Ποφίσι , ιΧποτρα.βηγμένος ιΧπο την πολιτική, ~ ιiλλ-ηλο

γραφiα. διατηρήθηκε θερμή.

Καθwς ~λέπουμ.ε, είχε, κι' δ θεοδώρητος δεσπότης, δοκιμά.σει την κομ

ματική έμπά.θεια., τήν πικρία. της καί τα μπουρίνια. της. Ή σκια τGJν παθGJΥ

τijς στιγμijς πέρασε κι' &πο τό γα.λήνιο κα.l μεγάλο α.οτο πνεuμα., ποό ήταν

&.πα.σχολημένο μόνο μέ τα α.1JJνια πpά.γμα.τα. Βέβαια., itνα.ς τέτοιος ά.νθpωπος, ΊJ; ' ~ , λ ' , . Δ' , ' , ' σωστο , 1 τα.ν να μ:ην εχει πο ιτικα. ψρονηματα . εν πρεπει να. νομισε ι κα.νεις

δτι, δτα.ν μιλοuμε γίά «πολιτικά ψρονήμrχτΙΧ», τ& συγχέουμε με τή μεγάλη έ

κείνη τά.ση προς την πρόοδο, Ύ) μ.έ την ύψηλή πα.τριωτική, οημοκpα.τικη καί

&νθpωπιστιΧή πίστη, ποό σ~μερα πρ~πει ν& ε!νσιι τb ~άθος κα.ί ή ο&σlα. κ&.θε

γεννσ.ίας ψυχijς κσ.l κάθε καθαρής διάνοια.ς .

Χωρlς ν& &πεκτα.θοuμε σε ζ ητήμα.τα. ποu δέν Ίf.χΟ1)\Ι &με ση σχέση μέ τήν

ύπόθεση ποu πρα.yμα.τευόμα.στε, προσθέτουμε οτι , eα ~ταν &ριστο ~.ν δ Θεο

δώρητος δέν συvτά.σσοντα.ν μέ τοuς οασιλικοuς και οέν ά.ποσποGσε οuτε μιά

στιγμη το βΗμμα. του ιiπο τη γαλήνια. ένα.τένιση τριών άστρων ποι'.ι ιiκτινοβο

λοuν, την &λ·ήθε tα., τη δικιχιοσόν'Ι) κσ.l τη ψιλα.νθρωπία..

"Αν κα.l πα.ρα.δεχ6μα.στε οτι, ό θεοδώρψος δzν ήτα: ν πλσ.σμένος γιά. κα:

νένσ. πολιτικό λειτούργημα., θά τόν κα.τα.νοούσα.με, ώστόσο, καl θ&. τόν θα.υ

μ&.ζα:με, &ν , στ' /Sνοιια: της δικα.ιοσόνης κα.l της έλευθερίας, uψωνε τή ψωνή

του κα.τά τοίί Νet.πολεοντα. , &.ψΥJφώντα.ς τοuς κινδύνους , οτα.ν δ α:ι'Jτοκpάτορα.ς ·~

ταν πα.ντοΜναμος . Άλλά. ο,τι ιι7.ς ά.ρέσει ένα.ντίον έκείνων ποu ά.νε6α.ίνουν, μ<Χς

δυσα.ρεστε't οτα'i γίνεται ένα.ντί"ν &κείνων ποu ξεπέψτουν. Άγαποuμε τή ι..ι.ιΧ

χη, έφ' δσον ύπιΧρχει κίνδυνος, κα.l δπωσδήποτε ιιόνο οί μιχχ'Υ)τeς της πρώτης

ιΥψ:r.ς έχουν το δικαίωμα. ν~ ε!ν~ι οί μαστιγωτές τijς τελευτα.ία.ς. Άλλά δποιος

δεν ~ταν δριμ.uς πολέμιος στον καιρδ τΎjς ά.νόδσυ κα.l τΎjς εότυχία.ς, όψειλει νά

σωπα.ίνει στ~ν κατά.πτωσ'Υ) και στη δυστυχία. Έκε'tνος ποu κα.τά.γγειλε τΥ)ν έπι

τuχία., εrνα.ι κ ι' δ νόμιμος τψ.ωρος τi'jς πτώσης. ~οσο γι& μα.ς, δτα.ν 1] θεία

Πρόνοια. έπφf5α.lνε ι καl ι:ruντρlf5ει, μ.ι!ν,υμε πα.ρά.μερα κα.l τήν &.ψήνου ι..ι.ε έ

λεύθερη στο εργο τ'ΙJς. Τό 1812 &.ρχ!ζεt ν& μΙΧς ιiψοπλίζει. Στο 1813, ή &νανδρη λuση της σιωπijς τοu άλα.λοu νομοθετικοίί σιbμα.τος, ποu άρχιζε -ιά. ξε

θαρεuει ά.πό τlς κΙΧτα.στροφές, ά.γα.να.κτ,ίίσε μιiλλον τδν ~νθρωπο καί φυσικά.,

ήτry.ν άνάξιο να. το επικροτεί κανείς. Στο 1814, μπροστά. στοuς στρατάρχες

&κείνους ποu προοίνα.ν , μπροστα. στη γερουσία ποu ΕΠΕψτε &.πό βόρ6ορο σε βόρ

βορο, βρίζοντας ο,τι προηγούμενα είχε θ~οποι~σει, μπροστα στοuς ε[δωλολά.

τρες ποu ά.πομακpίινονταν ά.πο το εtδωλ6 τους καl τ15φτuναν, το μόνο ποό μπο

ρο;,όσαμε ν& κά.νοuμε ήτα. ν ν' ά.ποστρέψοuμε 'CO πρόσωπό μας. Στό 1 R15, δτσ.ν

δλα. εοειχνα:ν δτι πpομηνuον•α:ι ύπέρτα.τες κα:τα:στροψές, κα:l ή Γαλλία. α.1σθα.ν6-

τα.γ κι' δλας το ρίγος ά.πο την &.πα.ίσια προσέγγισή τους, δτα.ν άμυορ!Χ δια.κρι

νόταν το Μpα.θpο τόu Βα.τερλw πr/ι περίμενε τον Ναπολέοντα., οι όδυνηpές

55

έπεuφημίε:; τοu στριχτοΟ κα.t τοu λα.οu για. το μεγάλο κα.τ.Χοικο της μο ίρας,

δεν είχαν τίποτε το γελοΊο . Μιχ καροιχ σΟ:.ν τοG &πισκόπσu Μυρι·ήλ, 6άζσντας στην πά.ντα, τον &πόλυτο μονάρχη, ~πρεπε να. μην παραγνωρίσει το έπι6λη

τικο κα( συyκινητιΧό μεγαλείΟ ΠΟΙ) Π7.pουσίαζε, στο χείλος της &οuσσοu, δ έ

να.γκαλισμος §.ν6ς ΙJ.εγ&λου ~θνους κι' &νbς μεγάλου &νθρώπου.

~Εκτός &.π' αότο διιως , δ θεοδώρητος στά.Αηκε στο καθ~τί, δίκαιος, ε1λι

κριvrις, &ληθιvός, ειJθuς, σεμνός, προικισμένος με &ντίληψη , &.ξιοπρεπής κι' , ό .ι. . ' τ ' ' ' ' ~~ ~ ' θ ι ΤΗ ' ' εuεpγετικ ς, πρv,γμα που ειναι κι α.υτο μια. σ.Αλη α.γα. οεργια. . τα.v ιεpεα.ς,

σοφός, κα.t &νθpwπος. 'Ακόμη πρέπει νΟ:. ποuμε δτι κα.( στα, πολιτικ& φpοvήμα:cα. , γ ιά, τ(/, δπdία. τον έλέγξα.με σχεδbV α.uστηpά, ~ταν &.νεΥ.tιΚΟζ ΚΙΧ! μετριο

πσ:θής, π:;;ρισσότερο !σως, &.πο μας ποu τά διηγούμα.στε.

Ό θυρωρος τοu δημοφχείου ε!χε διοριστεί στη θέση αότη &.πο τόν 'ίδιο

τον α.ι)τοκράτοpα.. ΤΗτα.ν εvας γέρος όπα.ξιωματικος τΎjς παλιάς ψρουρα~, γεν

ναίος πολεμιστής, τιμημένος μέ παράσημο στή μ&χη τοu 'Αούστερλιτς, eiοvα.

παρτικος δσ., κι' δ &ητός. Κάθε τόσο ξέφευγαν &πο το στόμα. αuτοu τοu 6α.

σανισμένου &.νθρώπου λόγια. ποu δ τότε νόμος τa χα.ρα.κτήpιζε «στασια.στικά».

'Απο cότε πο•) &.πο το πcφάσrηιο τΎjς λεγιίJνος τΎjς τψης &φα.ιρέθηκε fι ε1κόνα

τοσ α6τοκράτορσ:, δ θυρωρός δέν ξιχνα.φόρεσε πιά τήν ~πίσημη στολή του , γιά

νΟ:. μήν δποχρεωθεί να φορέσει το «κολο6ομέvο» παράσημο στο στήθος του.

Είχε βγάλει εuλα.6ικά, μέ τ~ 'ίθια. του τΟ:. χέρισ;, το σ;ι)τοχοατοpικο δμοίωμα

ΚΙΧL στο παράσημο ~μειvε tVIΧ ι.εν6, ΠΟΙJ tO tΧψησε ετσι, γιατt θεν ήθελε μέ τ{-

' ' ' ό ' ' λ'ψ ποτε και . με κα.νεναv τρ πο vι:ι. το κα u ει.

-Καλλίτερα νά. πεθάνω, ελεγε, παρά. νχ Οάλω στο στήθος μου τρία κα.-

6ο•.Jρια. «Κα6ούριιχ, ηεγιχν τότε ο[ α.ότοκρα.τορικοί τά. τρία. κρίνα. ποι) εrχαν

~μ6λημ7. ο( OOΙJpbώvo~. Είpωνεu6τα.v φαvερα το ΛοuδοοίΧΟ ΙΗ'. <<'Ένσ;ς γέρος

μΕ- πα.pα/.uμέvο: ά.πο τ' &.pθριτικα πόδια κα.( ιι' &γγ λέζικες γκέτες, ψώvα.ζε.

"Ας πάει στην Π ρωσσία. ν& μας &φήσει ·ί]συχοΙJς , νά. χαθεί &.πο τΟ:. μάτ~α μcι.ς, .

Κι' ~vοιωθ~ ζ~χωριστ~ εuχα.ρίστηση, γιατι στi)ν κα.τά.pα αότi) εvωvε τα ouo μισ-ητότερα πράγματα., τήν 'Αγγλία. κα.ί τήν Πρωσσίιχ.

'Ήτιχν .. 6σο &θυρόστομος, ποu στο τΩ-ος εχα.σ~ τη θέση τοu. Τον 1tέτα

ξα:ι στο οp6μ.ο, χωρίς Ε:ργσ;σία. ΚΙΧ( χωpίς ψωμί, μέ: γυνα(κΙΧ καί ΠΙΧιδιά.

Τον κάλεσε τότε δ έπtσκοπος , τοι>κανε παρατηρήσεις με ·Ιjπιο τρόπο, καt

τον διόρισε κ λ η τήρα στή μητρόπολη .

'() ΜuριΎ)λ στά.θηκε &ληθιvος ποιμένχς, δ φίλος δλων στ~ν περιcρέρειιΧ του.

Μέσα. σ' Ξννιά. χρόνια. , με τ(ς τ:ράξε~ς τοu, με τή θεία κα.λωσuνη τοu, δ θεο

δι.Jψητος δεσπότης, είχε &ποσπάcιει τήν &γάπη κσ;t το σε6ασμο τοσ ποιμ.νίοu

του.

Κι' ΙΧuτη &.κ6μ.η τή διαγωγή του &πένιχντι στον Ναπολέοντα., δ λσ;ος τή

συγχώρησε σιωπηρά.. Λιl.τρεuε τον αότοκpά.τοpά. του, &λλά. &γιχποuσε κιχί τδ ·ι

ποιμενάρχη του .

ΙΒ'

ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΔQΡΗΤΟΥ ΔΕ~Γ10ΤΗ

Γuρω &πb ενα.ν έπίσκσπο μ.α.ζεόεται πά.vτα. ενσ. πληθος &πο παπάδες κα.l !:: ' 15 I , ' l " ' " Ν , ' I 'ξ uια.κοuς, πως και γυρω απο ενα στρατηyο ενα. τσουρμσ απr; vεους α. ιωμ.<7.τι-

κοός. Κά.θε στα.οιοορομία εχει έκε[νους ποu τ+ι11 ύπ"Ι)ρετσGv καl &yωνίζσνται

ν' &νεΌοσνε , πηyαίνr;ντας πίσω &πο κείνους ποu εχουν κ~όλας άνε6εϊ τα σκαλοπά.τια της. Κα.μμι?ι.. δύναμη χωρίς οσρuψ6pσυς, κα.l κα.ιψιδl &πιτυχ(α. χωplς

α.ύλή . Auτol ποlι κυνηyοσν τό μέλλον , στροβιλίζονται yόρω &π' αύτοlις ποlι

&κτιΨJΟολοσν στο παρόν . Κά.θε μητρόπολη λοιποy Εχει καl τοlις έπιτελείς της.

Κά.flε έπ(σκοπος , ποu eχει κάποια. ίσχu, περιστο ιχίζεται &:πb δ:ιά.οα. ρα.σσψο

pεμ.ένσυς , ΠΟ!J έτ. ιολέπουv τΥ]ν εuταξία. στο ~ΠtσΚΟΠl'Υ.Ο μέγcι:pο κσ.l φυλδ.νε

σκοποί γύρω &πb το χαμόγελο τοu θεοψιλlστατου. Το ν&. κατΙΧψέpε ι δ όπο

ο ιάΥ.ονος να είναι εδχά.ρ ιστος στο δεσπότη, εΙναι σά va~αλε κι' δλας τό πόοι

του στον ιivαοσλέα. της σέλα.ς τοσ &.λόγου του . π ρέπει δ κα.θέvας ν(ι, δ ια ν>) ..

σε~ τ6 δρόμο του. Ν' &.v εtiεϊ σκιχλοπά.τι , σκα.λοπά.τι τί ς 6α.θμ(οες της lερα.p

χία ς , καl ·ή &ποστολικ~ οιακον[α. okv περιφpονεΙ τΟ\ &κκλησιαστικ& &ξιώμcι:τα . . 'Όπως ύπά.ρχουν άλλοσ τχ όψηλα κc;:πέλα. , τα μεγά.λα. &ξιιίψα.τα., lτσι

κα.ί στ+ιv έκκλησία όπά.pχοuν ο 1 ύψηλές μίτρες. Είνα.ι οί ιιη:ροπολίτες, εuνο

οuμ.εvο t τijς <ΧUλi')ς, ΠΑΟUσιοι , ΠΟλυμήχανοι, ΠC.>J τC.Uζ ΚΙΧΑοδέχοντΙΧι ΠΙΧ\ΙτΟU ,

ΠΟΙJ Μχουν μ.εyά.λες κοινωνικ€ς σχέσεις, ποlι ξέρουν, χωρtς αμφιβολία, να προ

σεύχοντσ.ι στον ''r φιστο, &.λλά. ποu δέν πα.ραλε1πουν vά. θυμ.ιατ1ζουν κα.ί το•)ς

ισχυροuς της γης, πr;u δε σκοτίζονται 1J.ν δ κ6σμος περιμlνει οuρά. στδν προ

θά.λcφ.6 τους .

Ό λόγος τους Μχει 6α.ρuτητα. Εόλογοuν τοuς είινσουμένους τους, αύτοuς

πο•'ι δείχνουν μεγαλύτερη προθυιιία, ποlι είναι πιό ~πιτήδειοι καl ξέρουν νά

εύχα.ριστοuν τού; &ρχιδιά.κοvους, τούς eξα.ρχσυς 'Y.OGt τοlις επισκόπους. UΟσο προ

οοεύουv κι' &νε6α.ίνσυv αuτοί, τόσο προσοεύσυv και οί δσρuψόpοι τους. Μ' αίι

τ6 τον τρόπο σχηματίζεται δλόκληρο ~λtΙΥ.ΚΟ σόστημα. σε _,κίνησ"Ι) . Ή &κτινοΌο

λίσ. τους λσ.ιιπρuνει κσ.l τΥ)v &.κολουθ!α. τους. 'Όσο μ.εyα.Χύτερ'Υ) ~ περιψέρεια.

τοσ προστά.τη, τόσο &νώτερη και 1ι θlση τοu εόνοοuμεvου.

'Έπειτα. είναι κι' ~ Ρώμη. θΕνοις έπίσκοπος ποu ξέρει πώς να γίνει &ρ

χιεπίσκοπος, ·?ι S'Ι!Χζ &ρχιεπ1GJ"κοπος ΠΟΙJ ξέρει πώς ν& ylνει κcφδινά.λ ιος, σε

παίρνει ιισ.ζί του στ6 κογκλάοιο (*) , σέ ιιπάζει στ+ι ρ6τα. (**) , &ποκτ'Ζς ιΧ.ρχιε -

• Κογκλά6ιο, rι!Οουσα ποi1 σι•νέρχονται οί καρδινάλιοι.

•' ΚληQικι'ι δικαστ!1ριο στη Ρι:>μη, ποu άποτελείται Ππι) διοδεκα έκκλησιαστικοi•~

hιωκά!.nυς.

57

ρ-α.τικ& &μ.ψια., γίνεσαι &vαπλ1Jpωμ.α.τικ6ς, &κροσ.τiJς, σε6α.σι-ιιώτατος, πανιερώ-

τα τος.

. Πα.ντοσ σποuδα.pχία.. Κάθε κα.λογερικος σκοΟφος μπορεί νχ ονειροπολεί την τιάρα.. Στις ήιιέpες μσ.ς, δ [ερωμένος είνΙΧι δ μόνος &νθρωπος πού, κατά.

κανόνα, μπορεί ν&. γίνει οα.σιλιά.ς. Κα. ι τί οα.σιλιά.ς! Ό &νώτα. τος δ λ ων! Φα.ν

τα.στεϊτε λοιπον τ&. ιερατικά. σχολεία., τ&. σεμινάρια.. Πόσοι κανονά.pχοι, πόσοι

νεα.pοl pα.σοψ6pοι κοuοα.λοσν πά.νω στο κεψιΧλι τους το στα.μvt μ.ε .:ο γά.λα. της

οοσκοπούλας τσα μύθου «το κέρα.ς της 'Αμαλθείας!, Έδιί\ ή φιλοδοξία οvο

μάζετα.ι εφεση.

'Ο Ί\,f " ' ' I ~· ) ζό ' I ' I λ I 1νιυριηΛ, σεμνος και ψτωχος , vε .ογcφια. -:.σ.v α:πο τις μεγα. ε; μι-

τpsζ. Αuτό γινότ.αv φαvερο &πο τ.·rιν &.ποuσ!α τώv ρασοφόρων Y'.Jpω τοu.

Είδα.με δτ: σtb Ποφίσι «δεν πέρα.σε ~] μπογιά. του». Σ' αuτο τον ερημίτη,

zα.νhα.ς οε·ι ζήτησε νά. δημιοuργ1ισει τό μέλλον του. Κάτω &.τ.ό τη σzιά. του,

Χανένα.ς &πο το·) ς ψιλ .:Jδοξοuς δεν f(:α.·; τόσο μωρός, ι'όστε vx ελπίζει Χά:ι. 01

&ρχιδ ιάκο·ιοt κα.t ot πρωτοσ"Jγγελοί τοu ήταν &γαθοt γέpο·ιτες, δπως χ~ ' δ ι

~ ~ο ς, &vθρωποι τοU λαοU, χτισμένοι σ' ~κείν~η τΎ]ν Ζπαρχ~:{, ποU δε·; είχε Ορ6-

μο προς τΥ;ν Κ α ρ δ ι ν ιχ λ ω σ ύ ν η, κι' εμο ιαζα.ν σ' δλfJ. με τcv έπiσκο -

1 πό τους, με μι&. μόνο διαφορά , 1:\τι α{ιτοt ~ταν χωρtς έλείψεις, ενιί) δ ι'διος ήταν

τέλειος .

01 νέοι της [εpατικf)ς σχολής ενοιωθαv δτι ·fιτα.ν &οι'ιvα.το vx πpοωθηθοuν μένοντα.ς κοντά. τοu, κα.l μόλ:ς &ποφοιτοuσιχν &πο τη σχολή, τοσ ζη:οσσο:v σ·J

στατικ&. γράμματα, γιά &_)),ους δεσποτάδες και φεuγαν, δσο ιιποροuσα.v πιο γρή

γορα, μακpιa &.πο τYjv «ψωpιG>σα.» &pετΥ) τοα επισκόπου τοu~. Σ' αuτο οφειλό

ταν ή &πομόνωση τοu θεοδώρητου δεσπότη.

Ζοuμε σε μ.ιά κοινων(α σκοτεινή. Νά έπιτuχεις! Αότό ε!ναι τό μόνο πα

ρά.γyελμα, ποu ογαίνει σταγόνα, σταγόνα &πο το ξεχείλισμα τijς διαφθοράς.

Ή επιτυχία. είνcιι πρά.γμα. σιχαμερό. Ή ψεuτικη δμοιότητα. ΠΟΙJ εχει με την

&ξία., έξαπατα. τοuς &.νθρώπους. Γι~ το λα.ό, γιά. το πλijθος, ή έπιτuχία. Ιtχει

σχεδο•J τ~v [δια οψη πα) εχει καt +ι ύπερr;χή. Ή zπιτuχία πcιραπλαν~. κι'

α.uτηv &κόμη την [στορία. Μοvά.χα δ Ίοu6ενά.λης κι' δ Τά.κιτος τΎι στηλι

τεύουν. Τό γά επιτύχεις, αuτό είναι ίκανότητα. Κέρδισες σe λαχείο; εστω,

είσαι &ξιος &.νθρωπος. Γεννήθηκες πλούσιος; είσαι μέγας. 'Έχεις τύχη; 'Έ

χεις κι' δλιχ τα. 6πόλοιπα. "Αν &ψιχιρέσουμε Ελά.χιστες εξαιρέσεις, ποu λιχμ

πρύvοuv όλόΧληρο τον αtιi>να μας, ό θιχuμασμός των συγχρόνων μας είναι μυω

πικ6ζ. Δεν καταφέρνουν ν& δια.κρίνων το zπίχρυσr; &.πο τδ χρuσ6.

Ή μεγαλοψutα, αότό το εξοχο προτέρημα, αύτη ή τεράστια ίκαvότητα τοσ

Μωοση, τοσ Α1σχύλοu, τοσ 'Αλέξανδρου, τοσ ΔιΧντη, τοσ Μιχα.Υjλ "Αγγελοu, ή

τοu Ναπολέοντα, έξισώνεται όμόφωνα. &.πο το πλήθος με όποιονοrιποτε εφτασε

στο σκοπο και μ' δποιαοήποτε μέσα κι' α.ν το κατά.ψερε.

Το δτι ~νας φαρμακοτρ ίφτης π. χ. σκαρφίστηκε νά κιΧνει πιΧτους &.πό

58

χcφτόνι, ποu τοuς πουλά στο στρα.το γιά δ~ρμr..<., κα.t πλο•.Jτισε &.π' α.υτο το

χ_cφτόνι, έξα.σψα.λίζοντα; εισόδημα τετρα.κόσιες χιλιάδες ψpά.γκα το χρόνο,

το δ τι ~να. ς γυρολόγος κα.τάψερε με την τοκογ λ υ ψ ία. ν' &.ποχτ'ήσει &ψτα. η όχτw

έκατσμμupια. φράγκα, η ενας ίεpοκηρυκα.ς zγινε αρχιεπίσκοπος, χάpΎJ στην

ενρινη ψωνή του, το δτι ενα.ς οικονόμος aρχοντόσπιτου, φεuγοντα.ς &πο τΎjν

ύπηρεσία. είναι τόσο πλοuσιος, &στε γίνεται ύπουργός των ο1κονοι-ιικών, αοτα.

οί &νθpωπι:.ιι τά. ονομάζουν μεγαλοφυία. Μπερδεόουν τοuς &στεpισμοuς τοu στε

ρεώματος, με τ' αστέρια. ΠΟU &.ποτυπώνουν στΎj μαλα.κΎj λά.σΠΎ) ο( χήνες με τά

πόδια τοuς.

ΙΓ'

τι ΠliTEYE

Δεν &πιχειροuμε νά ουθομετρήσουμε τον έπίσκοπο ΜυριΎjλ &πο &ποψη ορ

θοδοξία.ς. Μιά. τέτοια. ψυχΎj μόνο σεβα.σμο μπορεί νά. έμπνέει, δυσπιστία. οχι.

Ή συνείδΎJση ένος δικαίου &.νθρώπου πρέπει να. γίνεται πιστευτη μόνο με το

λόγο του. "Αλλωστ~, δταν πρόκειτα.ι γιά. τέτοιες ψόσεις, πα.ρα.δεχόμαστε πι

θα.νη τΎjν &.νάπτυξΎJ ολων τGJν καλλονών τΎ)ς &νθρώπινΎJς &pετi)ς, Καt σε μιά.

πίστη οια.φορετικΎj &πο τη δική μας. Τί σκεφτόταν, τ( tδέες είχε γιά. το τάδε '

δόγμα. η τό οεtνα. ι-ιυστήριο, αοτά εΙνα.ι &πόρρητα ποu &κολοuθοuν τόν α.νθρω

πο wς τον τάφο, δπου 1ι ψυχΎ) μπαίνει γυμνή. 'Εκείνο ποu πιστεuουμε και μπο

pοϊίμε νά. 6ε6αιιiJσουμε είναι, πdJς οί δυσκολίες ποu παρουσιάζει μιά. πίστΎJ, σ'

α.δτοv σε μ.ετατρεπόταv ποτε σε δποκρισία. Το σια.μ.ά.ντι σε σαπίζει ποτέ. Π ί

στευε &.περι6ριστα. . «Π ιστεόω ε1ς ~να. Θεο Πατέρα>>, &.κοόστηκε να. λέει πολ- · λες φορές. Έξ &λλοu, &.πο τlς &γαθοεργίες του &ντλοϊίσε την ίκανοποίΎ)ση, ποu

είναι &.ρκετΎ) στη σuνείδηση κα.l ποu σε κάνει να. ψιθuρίζεις: <<ΕΙμα.ι ι-ιΕ: το Θεό».

'Εκείνο ποu πρέπει νά. σημειώσουμε εΙναι, δτι δ έπίσκοπος εςω, κα.l πέ

ρα iπο την πίστη -;ου, i'J.ν μποροσμε να. ποσμε ετσι, ετpεφε uπεροολικη &.γά.πη.

Αοτο ήταν α1τία. νά. κριθεί τρωτος &νθρωπος, &.πο τοι)ς «σοοοφοuς» τοuς «α.ό

στηροτJς,, κα.l τοuς «δικα.ίους», προσφιλείς χcφα.κτηρισμοt τοu θλι6εροu μα.ς κό

σμου, δπου δ έγωισμος &.ποppέει &.πό τό σχολαστικισμό .

Τί ~ταν έκείνη ή uπερ6ολικη &.γά.πη; 'Ήτα.ν μιά. ήπιιχ ΚΙΧλωσόνη ποu

&πλων6τα.ν στοuς ά.νθρώπόυς κα.l κάποτε, δπως εrπαμε, Ιtψτα.νε 't'σα.με τα. άψυ

χα.. Δε γνώρισε ποτε τί θά πε'ί περιψρόνΎJσΎJ. 'Έκρινε μ' έπιείκεια τη δΎ)μι

ουργία. τοσ ΠΜστη. Κάθε &νθρωπος, καί δ καλλίτερος &.κόμη, lχει μέσα. τοu

μιδ:.ν &σuνα.ίσθητη σκληρότητα., ποu τΎ) ψυλάει για. τιΧ ζGJα. Άπο τον &πίσκοπο

της Δ ... ελειπε αuτη ή σκληpότΎJτα. ΊΙ &σχήμια τοu παpουσιαστικοu, ~ δια-

59

στροφη τοϋ ένστίκτου, δέν τον τά.pα.ζα.ν οuτε τον έξοpγίζαν. Σuγκινοϋντα.ν

d.π' α.ότά, α.ίσθα.νότα.ν πόνο. Ό στοχα.σμός τοu ψα.ινότα.ν ν' &να.ζητ~, πέρα. &.πb

τα. ψα.ινόμενα. τijς ζωής, την α.tτία., την έξ-Υjγησ'Υj ή τη δικαιολογία.. Κάπου,

κάπου εμοιαζε σα. νά. ζ ητοuσε &πο το θεο έπιείκεια γι' αύτοός. Πα.pατηροuσε

με ιiπά.θεια κα.l με το μά.τι ένος γλωσσολόγου, πο\.ι πpοσπα.θεί ν' &ποκpυπτο

γρα.ψ-Υjσει μια. πεpγα.μηνη, να. διερευνησει τον ογκο τοϋ χά.ους, πο\.ι ύπάρχει &.κόμη μέσα. στη φόση.

Ό ΘεοδιJψητος δεσπότης, σ.ν πιστέψει κα.νεtς τtς διηγήσεις για. τη νεr.χ.

νικ-Υj, &κόμη κα.t για. την &.ντρικη ήλικία. τοu, ήτα.ν άνθρωπος με πά.θη, Όί

α.ιος. Ή &ναμφισοήτητη καλωσόνη του ~ταν άποτέλεσμα. μιας &.κλόνητης πε

ποίθησης, ποu ένστα.Μχτηκε στην ψuχή τοu &pyά., σταγόνα. , στα.γόνι:ι., &πο τη

μελέτη τijς ζωής κα.t κα.ταστά.λα.ξε μέσα. του. Για.τί, δπως σ' Ε.να. 6pά.χο ύπά.ρ

χουν λα.κκου6ίτσες &.πο στα.λαμα.τιες, το tδto μπορεί νά. σuμ6εί κα.ί σ' έ:•ια. χα.

pα.κη')pα.. Αuτά. τά. 6α.θουλώμ.Μα. δεν έξα.ψα.νίζοντα.ι.

Στο 1815, 3πως εfδα.με, fιτα.ν Η5οομηντα. πέντε χρονιiJν, &.λλά. δέ φα.ινό

ταν οuτε έξr;ντα.. Δεν ~τα.ν ψηλός, ~τα.ν δμως λίγο πα.χuσ·.φκος,. κα.ί για. νά

τό κα.τα.νικήσει τοu άρεσε να. κάνει μα.κρινές πεζοπορίες. Βάδιζε σταθερά.,

καμπούριαζε δμως λίγο, &.λλά., &.π' α.uτη τη λεπτομέρεια. δέ'7 έπιχεφοuμε να.

6γά.λουμε κα.νένα. συμπέρασμα.. Ό Γρηγόριος 16ος, ογ06ντα χpoy(iJV, πεpπα

τοuσε μ' ά.λuγιστο το κεψά.λι κα.t χαμογελαστός, άλλά αuτο σεν τον έμπόδι-

ζ τ ' ' , ε νανα.ι κα.κος επισκοπος.

Ό έπίσκοπος Μυρι·rιλ είχε α.uτδ ποu λέμε «ομοpφο κιοψ&.λι», τόσο σuμ

πα.θητικη δμως ήτα.ν ~ μ.οpψή τοu, &στε ξεχνοuσε κανεlς την tμορψιά. τοu.

'Ότα.ν μ.ιλοuσε μ' έκείνη τηy πα.ιδικη χάρη, για. την δποία μιλήσαμε κι6-

λα.ς, δ Ο'JΨJμιλητης ":Ου eνοιωθz μιά.ν &νεση, είχε την Εντύπωση οτι ciπo την

ψυχ·ΙJ α.uτοu τσu &.νθρι\Jποu &.νάορuζε μόνο χα,ρά. . Ή δροσερότητα τοu πpοσι:)

που του, τά. κά.τα.σ;;pα. δόντια. τσυ, ποu τά διατηροϋσε δλα. κα,l ψα.ινόντουσαν

σ& γελοuσε, τοσ δiνα.ν εκείνο το κα.λ6Υ.α.ρδο κα.t πpοσιτb uφος, πο:J κάνει τον

αντρα, νΙ-;, φα1νετα.ι πpόσχα,pο πα.ιοί. Καt αuτη Ύjτα.ν ή &ντ•1πωση ποu εκα.νε

στ6 Ν α.πολέοντα. 'Όταν τον πρωτό6λεπες σχημάτιζες την εντύπωση Πί~Jς ~pό

'Υ.Ει"LΙJ.~ για_ ~να.ν &.γΙJ.fJo γεpοντά.κο , ιΧλλά. σά.ν Εμενες λίγο κσντr;\; :ου ΧΙΧL τογ

""λ " ' ' λ' e θ ' ' 'ψ ' ' ' '- θ' ' ευ ~πες, εστω και γιΙΧ ιγο, uu ισμενο σε σκε ε ις, α.uτ?ς ο σ.γα. ος γερcντα.-

κος μετα.μοpψωνόταν σιγrΧ, σιγά. κ' επα.φνε κά.τι τ6 έπι61 ητικό. Το τ:λατu

καt ~pεμο μέτωπό τοu, πλαισιωμένο ιιε τ' ιΧσπρα. του μα.λλιrΧ, ψωτtζότα.ν -;τz

pισσότερο κα.ί γινότα.ν πιό σεΜσμ.ιο δταν ~τα.ν συλλογισμένος . Ή κα.λωσύνη

τοu ά.νά.δινz κάποιο μεγαλείο. 7 Ητα.ν σα. νΜελεπε κα.νεtς Ξνα.ν Γί.γγελο χα.

μογελα.στb ν' ιiνοίγει &.pγά, αργά. τά. φτερ<Χ τοu. Σε6ιχσμός, ενα.ς σε6ασιιbς &.νέχψροιστος εlσχωρο·jσε οα.θμιαία. μέσα σου. 'Ένοιωθε~ πwς εlχε:; μπροστά. σου

ιιια. &πό κείνες τtς δυνατε; ψυχές, τις δοκιμασμένες κα.t μακρόθυμες, οπου δ 6αθ1)ς στοχασμος φτάνει στην ήπια γ λuκuτητα.

60

'Όπως είπα.με, fι προσευχή, fι έκπλήρωση τGJν θρησκευτικGΙν του κα

θηκόντων κα.ί σεψa θε&ρεστα. ~ργα., ήτα.ν ~ &Sιά.κοπη προσπά.θειά. του. Άνα.

κούφιζε εκείνους ποu στεροuντα.ν τ& πάντα., πα.pηγοροuσε τοuς πονεμένους, κα.λ

λιεργοσσε ενα. κομμάτι γης, κα.l ταυτόχρονα. δίδασκε με λόγια. κα.l με εργα.,

τήν &8ερψοσόνη, τόν &.λτρουϊσι_ιό, τήν σ.Ώτα.πά.ρνηση, την έμπ~στοσόνη στο θεό,

τη μελέτη, τηy έργα.σία. 'Έτσι γέμιζε τlς ήμέρες της ζωη;; του. Γέμιζε εί

ναι Ύι κυριολεξία, γιατ ί, δεν ύπriρχει &μφι6ολία δτι , κάθε δεσποτικη μέρα. ,.. ,, ζ , l , _ θ' 'Φ , ', , ι: "Ο ι, , , ~ . ςεχε:ιΑt ε σ,πο σ.γα ες σκε εις κα.ι κσ.Αες πραι,εις. μως, ι~ο , α.υτα, οταν ο

κα.κο; κα.φος τον έμπόδιζε νά. 6yεί το 6ρriδι στον κήπο, έστω καl μι& &ρα. 8ταν

οί δύο γυναΊκες &.ποσύρονταν γι& uπνο, ενοιωθε ενα. κενό. Τοiί φαινόταν σά.ν ε

να. είδος ίεροτελεστία.ς, ν& προετοιμάζεται κάθε 6ράδι γι& τον uπνο, κοιτά

ζονϊ:α.ς το μέγα. θέαμά τοu ενα.στρου οuρα.νοu . Πολλες φορ€ς οί δυο γυναίκες, δτα ·ι &ργοvσε να. τις πάρει δ uπνος, άκοuγα.ν τα. οήμα.τά. του στον κήπο. ~Εμενε

έχεί δλομ6ναχος, συγκεντρωμένος στον &αυτό τοu, &τάραχος καί συγκινημένος,

συγκρίνοντας τη γαλήνη της ψυχ-Υjς τοu με τή yrΛήνη τοu α1θέρα, καί θαu

ιι6:ζοντα.ς το δρατο φεγγοβόλημα. των άστρων και τ·f)ν aόρατη λαμπρότητα. τοσ

θΞοu, &.νο(γοντας τ-Υjν κα.ρδιά. του στοuς λογισμοuς ποu έμπνέει το ~γνωστο. Σ'

α.>)τες τlς στιγμες προσφέροντας τ~ν ψυχή του τijν ώρα ποu τ ,:Χ νυχτολούλουδα.

πpοσψέρουν τήν εόωθιά: τους, φωτεινος σl.ι.,ν πυpσbς μέσα. στην ενα.στρη νύχτα.,

&ναλuμένος σ' εκσταση ι.ιέσα στην οlκοuμε:νικη &.κτινοοολία της δημ.ιουργίας,

δε θ!Χ μποpοuσε οi)τε ό ϊδιος, ί'σως, νά. έζηyήσει τi γινόταν -:1το μυαλό του. 'Έ

νvιωθz κά.τι να. ψτεροuγίζει ~πό μέσα. του, προς τά. ~ξω, κα.l κά.τι ν?ι. είσχωρεί

στην ψuχή του. Μυστηριώδης &ντα.ποκρ'ίσεις ά.νάμ.εσα. στΥjν &οuσσο τijς ψuχijς κα.l στο βάραθρο τοu σύμπαντος!

ΙΔ'

τι iΚΕΦΤΟΤ ΑΝ

Μιά τελευταία λέξη.

Τό είδος α.uτδ τιίJν λεπτομερειGΙν, είναι ένδεχόμενο ν~ πσ.ρcιστήσει τόν έ

πίσκοπό μας σαν «Πανθεϊστή>>, για. ν!Χ μεταχεφιστοuμε μιιΧν εκφpαση της

μό-δας, κcιί ν~ δημιοuρyηθεί ~ εντύπωση δτι είχε δικό του ψιλοσοφικό σύστη

μα., CJ'Jμφωνα. με τίς συv-ήθειες τοu α.ίώνα. ποu ζοuμε, ποu γεννιέται καl ριζοοο

λa. κιiποτε στα. μονα.χικα. πνεύματα., και ψοuντώνει κα.ί μεγαλώνει, ως τό σrι

μείο ν' &.ντικα.τα.στήσε:ι τίς θρησκείες. Τον(ζουμ.ε δτι δλοι, δσοι γνώρισαν ά.πό

κοντα. τον επίσκοπο Μυριfιλ, οχι μόνο ο€ν Ιtμεινcιν μ' αuτ~ τ~ν έντύπωση, &λλα.

οuτε τοuς πέρασε ποτ~ iπο το μ.υα.λο νσ. σκεφτοuν κάτι τέτοιο . Ό ιiντρα.ς α.u-

61

τος φωτιζόταν &.πο τ~ν καρδιά. τοu. Ή aρετή τοu και ~ σοφία. τοu ~τα.ν κα.

μ.ωμ.ένες riπo το ψώς ΠΟU ΕΟγtΧιΥε riπ' tΧuτήν.

Δε χρειtΧζ6τtΧΥ ΚtΧΥέΥtΧ <1'JστημtΧ. QΟ,τι πίστευε ψtΧινόταy &.πο τά εpγα

τοu. Δεν &πασχόλφε ποτέ τ~ν σκέψη τοu μέ σκοτεινές &.λληγορίες, κα.ι δεν

το &ψησε y7, ΠtΧptΧΠλtΧΥΊJθεί στlς riποκtΧλϋψεις. Σ?ι.ν riπόστολος μ.ποροuσε vrι. εΙ

ΥtΧt τολμηρός, &λλά σάy έπίσκοπος επρεπε YcX είvtΧι σuyεστα.λμένος, κιΧπως ~

τολμος. lΙρο6λήμα.τα. ποu ~ταν προορισμένα. y' fι..πα.σχολήσοuν τ& κατ' εξοχij

μ.εyά.λα και δαιμόνια. πνεuματ:χ. τi)ς yi)ς, δίσταζε, ·rι &.πο &πίγνωση, &.πόψεuγε

ν!Χ τ!Χ έξερευνΎισει. Κά.τω &πο τοuς θ6λοu; &.νεξιχνiσ.στοu α1νίγμα.τος, 6πιΧρχει

μιιi ιερή φρίκη. Χά.σκοuν έκεϊ τιi &δuτα των ιΧδuτων, ιΧλλιi κά.τι λέει στον

περσ;στικο ν~ μ..fι μ.πεt μ.lσσ;. 'Αλλο!μ.ονο σ' έκείνον ποu θd-. θελήσει ν~ ε1σχω

ρήσει.

01 μεγαλοφuίες, ποu στέκονται πά.νω &πο ·τα. δόγματα, προοά.λλοuν τlς

1δέες τους στο θεό, για. το &δια.νόητο χ6:ος της &ψηρηι.J.ένης εννοιtΧς ΚtΧL της

κhθα.ρΎjς θεωpiας. Ή προσευχή τοuς εΙναι τολμ'Ι)ρ~ συζήτψ5ΊJ, κα.l ή λατρεία.

τους fι..νακριτική. Αότή είναι ή &μεση θρφκεία., γεμ.6:τη · &.γωνία. και εόθu

ΥΎ), γι' α.Οτοuς ΠΟU πpοσπαθοuy ν!Χ σκαpψαλwσοuν στ(ς &προσπέλαστες κορυψές;.

Ή ά.νθρwπtν'Ι) σκέψΎ) δεν εχει δρια . Με δικό της κίνδυνο ά.να.λύει ΚtΧL ε

ρευνά το rδιο τ'ΙJς το θrl.μπος. Θ&: μπορούσαμε ν&. ποϋμε δτι, fι..πο μι&. θαυμα.

στ.η &νταν6:κλα.ση, γοητεύει ή rδιcι. τη ψύση. Ό μυστηριwδη; κόσιιος ποu μχς

περιστοιχίζει επιστρέφει α.ότο ποu παίρνει. ΕΙνα.ι πιθα.νο α.uτοl ΠΟ'J εξετάζουν

τή ψuση, οι μεγάλοι δρα.μα.τισ".:ές, ν&: διερεuνιίJντα.ι κα.t οι fδιοι. 'Όπως κι' a.ν

εΙvtΧι, δπά.ρχοuν στή γη ~νθρωποι ποu οιακρίνοuν, στά οιΧθη τη; ψα.ντασίας

τους, τlς κορυφέ; τοu &πόλυτοu Κ(ΧL τον &.νuπολόγιστο όγκο τοu &.περαvτοu

6ουνοϋ. Ό επίσκοπος :Μυpιήλ, δεν ή-::χ.ν τέτr;;ιος γ ~α.-ct ήτα.ν μεγαλοφ:η'ις. Πάν

τοτε fι..πόφεuγε y&; προσπελάσει αuτχ τ' iσύλληπτα. uψη, ΠΟ'J tJ.ποπεφ6;θηκα.ν μεγάλες διάνοιες, δπως δ Σοέντφποργ καl δ li α.σκάλ, και κα.τάληξχν στijν πα.ραψροσύνη. Εfνaι cΧλr1 θειtΧ δτι οΕ όπέpQχοι σ;uτοt συλλογισμ-οί εχοuν το Ύ]θικό

τοuς όφελος, κιχ[, δτι &πο τl~ δολιχr;;δρομίες τους φτάνει κανεlς; στην 1δανι

κ'i] τελειότητα.. Ό επίσκοπος ±κολοuθησε -c~ σuντομώτερο ιιονοπάτι. Το Εόαγ

γέλιο.

Με μόνο τό πετραχήλι '"Cou, δiν τ:ροσπα.θ~Jίίσε να. παροuσιασ:εί προφήτης.

Άπο τη σκοτεινή ±κείνη έξέλιξη τιον γΞγονότων, δzv eπιζητοσσε ν:Χ προφη

τεuσ~ι >ο μέλλον. Ή ψuχ.ΥJ α.uτ.Υι &.γcι.ποϋσε, αuτο ήταν δλο.

'1'6 ν' &πλωνε την προσωχ.Jι τοu tσα.με την όπεριΧνθρωπη tμπνεuση, ε[ναι

πιθανό. 'Αλλ:Χ ή προσευχή τω α.Lιτη δεν ή:ΙJ.ν μεγα.λύτψr; c/.πο :Υjν χγάπη .

]\:αt αν λέγεται αιLpεση τ~ Υ~ πpοσε1Jχετσ.~ Κ?:Υεί,; πέρα. &πΟ -:-7.. εκκλησια.στικΧ

κείμενα., τότε ή 'Αγία Θηρεσία. καl δ "Λγω; 'Ιερι;Jν\.ιμος θ:Χ ήτα.ν α.(ρετικοi.

'Ότ7.ν Ξ::ικυ6ε στο προσκέψα.λο α.:Jτών ποu fι..νιι.στένcι.ζα·ι Υι τti.JY έτοψοθά

να.των, ,c. σι)μπαν τοu ψα.ιvότα.ν &ρρωστο. 'Ένοιωθε δτι δλη ή γή εχει πuρετ6,

62

δτι ciγωvιi. ολη ή πλιiση, καί χωρίς v?J. έπιζητιi ν?J. λύσει το α.rνιγμΙΧ, ΠpΟΟΠΙΧ

θοϋ ·J~ ·ιά. δέσε~ την πληγή. το ψοβερο θέαμα των καταστά.σ~ων ποu οημιουρ

γ':Juντα.v τοσ προκα.λοuσε σ:tοργή. Το κύριο μ.έλημ.ι;; του ήτα.ν νά. ορεi για. τον έαυτ6 τοu καί γι&. τοuς άλλους τον καλλίτερο τρόπο σuμπαρά.στα.ση; κα.ί &.να.

κούψισης . τα. Qημιουργήματα. της πλriσης fιτα.ν, για. τον καλο και σπriνιο ιερω

μένο, μόνιμη ά.cρορμη θλίψης ποu ζητοσσε παρηγοριά;.

'rπιiρχουν άνθρωποι ποu σκιi6ουν για να &νορύξουν χρυσά.cρι &.πο τα

σπλα.χνα της γης, α.uτος εσκα.οε για. την ιiνόρυξη πα.pηγορια.ς. Ή ιiθλιότητα.

καt fι δuστuχία. ~ταν το μεταλλείο τοu . Πα.ντοσ κα.ί πιiντα 8που παρουσιαζό

ταν ό πόνος, fιτιχν γι' α.ότον εuκαιρία γιά. μιά. καλή πράξη. «'Αγαπάτε &.λλή

λους» , αότο fιταν το κήρυγμά. του , κα.l σ' α.ότο περιοριζότr;ι;ν δλη του ή πίστη.

Μια μέρα., δ άνθρωπος &κείνος ποu θεωροσσε τον έα.υτό τοu «Φιλόσοψο»,

δ γερουσ ιαστής, είχε πεί στον επίσκοπο:

-Μ~ οε 6λέπετε το θέαμα τοσ κόσμου. 'Αλληλοεξόντωση, πόλεμος πά.ντων κατCr. πάντων. Ό ισχυρότερος είναι κι' δ εuψuέστερος. Το δικό σας «'Α

yαπiτε &.λλήλους» , είναι 6λακείιχ.

- ΙΙολu κ9:λά., ά.ποκρ!θηκε δ έπίσκοπος, χωρίς ν' ιiνωφούσει τη «φιλο

σοφία." τοσ γεροuσια.στ'ij, σ.ν είναι 6λιχκεία τότε ή ψυχΎ) πρέπει ν& κλειστεί σ' fJJutijν, δπως το μαργαριτάρι στο δστριχκό του.

'Έτσι περιοριζόταν κι' αύτbς σ' αδτiιν του την ιiρχή, μ' α.ότήν ζοuσε κα.l

ήταν &.πόλυτα. εuχα.ριστημένος, &.φήνοντας κατ& μέρος τ& προ6λήμιχτα ~ou γο

ητεύουν καl θαμπώνουν. οι &.νεξuχνίαστες &.φηρηι~ένες έννοιες, τα 6ιiραθpα.

της μ.ετα.ψ!Jσ~ι<.ης, δλα. α.δτ& τ!Χ σκοτειν!Χ μ.uστήpιιχ ποu κα.τΙΧλήγουν, γι!Χ τόν &.πόστολο στο Θεό, γιιΧ τον &θεϊστη στο μηδέν, το πεπρωμένο, στο &γαθο κα.t το

πονηρό, δ πόλεμος των δντων &.νιiμεσιi τους, ή ανθρώπινη συνείδησ"Ι), τό εv

στικτο α.uτοσuντήρησης τοU ζιi)ΟU, ή μετα.μόpψωση μετi7. τΟ θιiνΙΧτο, δ τά.ψος,

ή οόσία., 1] uλη, δ έρωτας, ή ψuχή, ή φύση, ή έλεuθερία, ή &νά.γκη, δλα α.δτ?ι τα προ6λήμ.α.τα με τ' ά.γκά.θια, πriνω στά. δποία. σκύ6οuν οι κ.ολοσσοl τοσ πνεύ

ματος, δλα αδ.:Cι τ!Χ φο6ερa Μραθρα., μe τα. δποίσι. &σχολ1;θr,χαν δ Λοuκρί

τιGς ('),το Μα.νοtί (2), δ &γιος Ποι.uλος κσι.ί δ Δά.ντης, δ επίσκοπος Μuριijλ &π'

εξω t!Gπ' α.uτ~ χωρίς ν?J. τ' ά.νιχνsύει, χωρίς νet θGλώνει τό μ!Jα.λό τοu μ.' ΙΧuτά;,

ετρεφε μόνο σε6ασμό γι~ τό ύπερπέρα.ν .

* Ρωμαίος ποιητής, θεμελιωτης τijς θεω1:1,Cας τοϋ ύλtσμοϋ.

'Ιερ& βι6λίο των Βραχμάνων.

Β/ΒΛ/Ο ΔΕΥΤΕΡΟ

ΚΑΤΑΠΤΩΣΗ

Α'

ΒΡ .ΑΔΙ ΕΓ1ΕΙΤ Α .ΑΓ10 ΜΙΑ ΜΕΡΑ Γ1ΕΖΟΓ10ΡΙΑ·

Κσ.τα. τtς πρώτες μέρες τau 'Οκτώβρη τau 1815, μια. wρα περίπου πρlν βασιλέψει δ Ύjλιος, εμ,παινε στΥ)Υ πόλη Δ ... ~vα; πεζοπόp':Ις. οι &λά.χιστοι κά.

tοικ':Ι ι ποu βρίσκονταν τijv &pα έκείνη στ:Χ πcψά.θuρcι. η οτ:Χ κα.τώψλια. τιίιv

.;jΠιτιώv τοuς, παρα.τηροuσαv cι.ότb τον πεζοπόρο μέ κά.πο ια. &.v'Υ)σuχία . Δύσκο

λα. εβλεπε καvεlς διαβά.τη μέ τόσο &θλια έμφά.vιση. ΤΗτα.v εvα.ς <Χνθρωπος με

ιJ.έτpιο &.vά.στη[!-α, τετρά.γωvος καl γεροδει..ιέvος, στΎjv &.κμΎj τ·ης ~λικία.; τοu.

~:Χ ήτα.v σα.ρα.vτα.έξη η σα.ρα.vτΜχτ~) χροvώv. Το γείσα τ''u κασκέτeιu 'tO!J,

ποu τό φοροϋσε κα.τεβα.σμέvο, σκέπα.ζε evα. μέρος ιΧπό το ήλιοκα.μμένο πpό

vωπό τeι:1, ποu ~στα.ζε 1δρι~τα. . Το ποuκό:[J-ισό τοu, &.πο zovτp6, ύ·.τοκ1τρινο iJ

..ρα.σμα, ήταv καρφιτσωμένο με μι& μικpη ά.σημένια. αγκu;;α., μόνο στο λα.ι

μό, ά ••οιγε πιο κά.τω κι ' &φηνε va φσ.ίvετα.ι το δα.σUτριχο στi)θ-:ις τau . Φαpοσ

σε cvα. λα.ψοδέ:η στρψμέv-:ι σ:Χ σχοινί, το πcι.vτελόvι :ou &.πό μπσ.μπακερό,

πpα.σιvωπό παvi , ήταν τριμμένο καl λuωμέvο, στο εvα γό-ι:J.το τρύπιο, μια στσ.

χτι:Χ ιιπλοuζσ., σχεδόν κουρελιασμένη, μπα.λωμέvη στον ΕΥΥ. Υ ιiγκώvα μ' if.vα

ιωμμό:τι πρά.σιvο πσ.vί, ροψέvο μ.έ σπά.γκο. Στη ρά.χη του κρα.τοuσε ίf.να στρα

τιωτικο σά.κκο γεμάτο , κα.λοκουμπωμέvο κα.t δλοκα.ίvουργο. ~το χέρι του κρα.

τοϋσz eνα pα.βδl μέ κόμπους, ξ ε κ&: λ τσωτος, μέ τΟ\ πόδια γuμvδ: μέσα. στlς &.ρ

ο •Jλε; , ποu fιτσ.ν γεμά.-rες χοντρές πρόκες. Το κεφά.λι κουρεμένο, γένεια. ιιακρuά..

Ό ίδρόJτας , ή ζέστη, ή πεζοπορία., ή σκόνη, δλοκλήρωνα.ν 'CO &θλιο !κείνο σuyαλο. Τχ μα.J.λιi f;ταy ΚΟjψέvα, ι:iλλ<Χ, είχαν d.ρχίσει Yi ψUψι~ΥΟUΥ

κ' zμοιοιζα.ν σ:Χv &γκό:θια.

Κανένας ΟΖΥ τον γνώριζε. Βέοοιια ήτα. ν περα.στικός. 'Λπ6 ποσ έρχότα·ι;

64

'Από τό νότο . 'Από τά. πcι.ράλισ; ϊσως, !πειοη μπήκε στην πόλη &πό τό'ν Ι:οιο

δρόμο, ποu πρlν έψτά. μήνες είχε περάσει δ Ναπολέων, πηγαίνοντας &.πο τlς

Κάννες στο Παρίσι . Ό άνθρωπος αότος φαινόταν πwς ολ1J τΎjν ήμέρα. περπα

τοuσε , ~ταν Υ.ατάκοπος. Μ~ρικές γuναίκες &πό το πα.λιό προάστιο, O'tYJ'I &κpη

τής πόλης, τον ε!δαν πο-J στά.θηκε κά.τω &.πό τά. δέντρα κα.t ηπ~ε νερο &.πό

τή 6pόση. Πρέπε~ ν7. ο~ψοuσε πολό, γιατl μερικά. παιδιά. π6u τον &.κολουθοϋσαν &.πο περιέργεια, τον είδαν νά. σταματιΧ πάλι, δ ιακόσtι:ι. μέτρα πιο πtpα. , και νά.

ξαναπ ίνει &:πο τη βρύση τής πλατείας.

'Από κεί εστpιψε ά.ρ~στερC.G καt τρά.βηξε για τό δημαρχείο. Μπήκε μέσα

κα.t uστερα. άπο ενα. τέτα.ρτο ξανα.ογψε. Κοντά. στήν πόρτα., πάνω σ' Ξ-να. πεζ()ύλ~, κα.θ6τα.ν ~ΥΙΥ.ς χωροψύλα.κα.ς. Ό ~γvωστος τbv χα.ιρlτ:σε τοιπει v&:, ~γ&:

ζοντας το κασκέτο του.

'Αλλ7. δ χωροψόλιχκα.ς , χωρiς ν' &.ντα.ποδώσε~ το χα.φετ ισμό , τον κοίτα

ξε μz προσοχή, τον παρσ.κολοι)θησε με το ολέμ.μ.α. &.πομ.α.κρuνόμενο κ' έπειτα.

μπήκε στο δημαρχείο.

Ύπηρχε τότ~ στην πόλη ένα. κα.λΟ ξενοδοχείο, γνωσtο μέ τ' ονομα ,, '0 Στu.'Jρό; τοu Κολμ.πά.ς» , κα.l 1διοκτήτης τοu ήτα.ν κάποιο; Ίωσ.Χεlμ Λάβαρος,

άνθρωπο; πσ.σίγνωστος κα.t μέ ιJπόληψη στήν πόλη, γιά. τΎj συγγένειά. του

•ι. ' ενα.ν &.λλο Λά.6σ;ρο, ΠΟ!J διατηροuσε το ξενοδοχείο «":ών Ί'pιών Δελψινι6Ίv

στ'iιν πόλη ΓΧpενόμπλ, κα.t ποu είχε 6πηρετήσει στον αότοκpατορικο στρατό.

Κα.τά. την &:πο6ί6α.σ·η τοu Ναπολέοντα (&.πο τη νήσο 'Έλ6α.) πολλά. δια

δόθηκαν στήν έπα.ρχία σχετικά. μ' α.uτο το ξενοδοχείο «τών Τριών Δελφι~

vι<J'JY» . Διηγοuvτα.v 3τι δ στρα.τηγος Μπερτράν, μετv:μ.ψ~εσμένος σε !Κμ.α.ξόι, ε!

χε ταξιδέψει κα.ί καταλύσει πολλες φοpες σ' α.uτο το ξενοδοχείο, καί είχε μοι

ράσει πιχpάσημσ. ϊ.αί ναπολεόνια με τtς χοu:ρτες σέ πολίτες.

Ή ιΗήθεια είναι δτι δ Ναπολέων, δταν πέρασε &.πο τη ΓΧpεν6μ.πλ, δέ

θέλησε νά. φιλοξενηθεί στο δημαρχείο κι' άφοσ εuχαpίστησε το δήμαρχο, τοίί

ε!πε:

- ΘιΧ πά.ω νιΧ μείν·ω σ' εναν &ξιο &νθρωπο, γvωστ6 μοu. Κα.ί πήγε στδι

«Τρία Δελφίνια».

Αότij ή δόξα τοσ Λιi6αρου της Γκρενόμπλ, α.νταvακλοίίσε σ' α.ποστασrι

είκοσιπέντε λευγών , στο Λάβαρο της Δ ... κι' οί κάτοικοι της πόλης ελεγαν:

-Είναι ξάδερφος τοu Λα.βά.ροu τ'7)ς Γκρενόμπλ.

Ό ~νθpωπος τpιΗΙηξε γι~ κείνο το ξενοδοχείο, ποu fιτα.ν το καλύτερο τής έπαpχίας. :Μπήκε στΎj κοuζίνα Χσ.τ' εΟθε{α &πο τΎjν πόρτα ΠΟU εολεπε

στο cρόμ-7. τΗτα.ν ά.ναμμέvες ολες ο ί έστίες, μεγάλη φλόγα εογα.ινε ά.πο τήν t ' ' ' I ' 'Ο ι: οι-• ' .1, ' , ' ό εστιv. γι~ το •-ιητο. ςεvοοοχος, ποu , 1τα.ν κα.ι σ.ρχιμ.α.γερcι.ς, πηγα. ιvοερχ -ταν 6:ΠΟ το ψψΟ στtς Κατσαρόλες, Π'Jλuά.σχολος Καt έπιολέποντας Ενα. έξαιp ε

τtΚΟ δείπνο, τ:οu προορ~ζόταν γιά. κάτι ά.μα.ξά.δες, ποu ο ! ζωηρzς συζητήσεις

κα.ι τιΧ γέλ ια το'Jς &:κοv;οντα.ν &πο τή διπλαW) αrθοuσα. .

65

Λ/.ιτr:ιl ΠΟ'J τα.ξιδει)οuν, ξέρουν Π~>ς κα.νένα.ς δεν τρώει κrχλότερrχ &.πό τούς

!Χyωy:άτες. MιiJ, δλόπαχη πιiτ;ια &ν!Χμεσα. σέ πέρδικες κα.l κοτσόφια., περιστρε

ψότα.ν σε μι!Χ μακρ•1Cι. σοόολrχ, μπροστCι. στή ψωτιιΧ. Στlς κα.τσα.ρόλες 1t6ρα.ζα.ν

δuό μεγά.λοι κ:πρίνοι κrxt μια. πέστροφα &.πο τlς yόρω λίμνες.

Ό ξενοδόχο;, ά.κο•)yοντα.ς τήν πόρτα. ν' &νοίγει κα.t να. μπαίνει δ ξένος

έκείνος, χωρlς ν& σηκώσει τ& μά.-.:ιο: τοu &πό τlς ψωτιές, ρώτησε:

- τι ιiγα.πα. δ κόριος;

--Να. δειπνήσω κrχ1 νCι. κοιμηθώ, ti.ποκρίθηκε δ ξένος. -- Τi:ι εuκολώτερο πρά.yμα., είπε δ ξενοοοχος. Krxt τrχuτόχρονα. γόpισε το

·ι..εψ!Χλ: τοu πρός τον επισκέπτη ' τον κοίταξε ά.πο πάνω &ς κάτω κο:l πρόσθεσε:

-Άpκεi νCι. πληρώνεις. Ό ιΧγνωστο; ~οyα.λε α.πο τήν τσέπη της μπλοuζα.ς τοu ενα. πέτσινο πορ-

τοφόλι γεμάτο κι' &πάντ-qσε.

-'Έχω λεφτCι. νCι. πληρώσω.

-Τότε κα.λιi>ς ήρθες, είπ;; δ ξενοδόχος.

Ό ιΧνθpωπο; ξα.νιi6α.λε τό πορτοφόλι στή'Ι' τσέπη τοu, ξεφορτώθ-ηκε τό

σά.κΜ τοu , τόν :Χr..οόμπ-ησε κοντCι. στήν πόpϊ:rχ, κpά.τησε τό ρα.6δt στCι. χέρια. του,

κα.l πΎjγε καl κάθισε σ' €να. χrχμηλi:ι σκα.μνί, κοντCι. σϊ:Υj φωτιιi. Ή πόλη είναι

όρεινή κα.l τ&. οpά.δuα. τοιJ Όκτώ6ρη είνα.ι κρόrχ.

Στο μετα.ξύ δ ξενοδόχος, καθως πηγαινοερχόταν, τον πα.ρα.τηροuσε με

ποοσοχ~.

- Κον-;;εuει τi:ι φαt; ρώτησε δ άγνωστος.

-Άμέοως! &.πιiντησε δ ξενοδόχος.

'Ενώ δ ξένος ζεστα.ιν6το:ν κοντα. στή ψωτια. ιιε τήν πλιiτη γυρισμένη πρός

τον ξενοΟόχο, ιl.ξιος &νθρωπος δ κύρ 'Ιωα.κεlμ Λάοα.ρος, Μγα.λε &.πό τήν τσέπη

τοu zνα. μολuοι, zσκισε τ+ιν &κρη μι:Χς πα.λια.ς &φημερίδα.ς, πετα.μένης πάνω

σ' €να. τρα.πέζι κοντά. στ~ παρά.θuρο, κ' Ιtγρο:ψε δuο &.prί.δες στο λεuκο περι

θι1ψιa. Δίπλωσε το χα.ρτt κα.t τδδωσε σ' ενα. πιχι/Η, πού τό είχε οο-ηθό στήν

κοι;ζίνα. κο:l μαζl ύπηpέτ-η. Ό κuρ 'Ιωα.κείμ., εlπε δuό λόγ~ιχ κρuφα. στ' ιχuτι

τοu πα.ιδιοu, κι' α.uτb έψuγε τρέχοντας yιά. τό δημα.ρχείο. . . 'Ο πεζοπόρος, πού δεν είχε δεί τίποτε &π' ιχuτιΧ, ρώτησε για. δεότερ-η

ψορά.:

- Κοντεύει το φιχt;

-'Αμέσως, ξα.να.πε δ ξενοδόχος.

Τό πιχιοι γύρισε, ψέpvοντιχς πίσω το ϊοιο έκzϊνο χαρτί. Ό ξενοδόχος τό

ξεδίπλωσε άμέσως, σCι. νά περίμενε μ' &.νησuχία. τήν &π~ντηση. Φιivηκε νCι.

τb δια.οά.ζει με προσοχ~, επειτα Κοuνησε το κεφάλι κ' ~μεινε για. ιιια. στιγμ.η σκεφτικός.

Τέλος γύρισε προς τον ~πισκέπτ-η, πού ψα.ιvότα.ν 6uθισμένο;; σε σκiψεις

οχ ι εuχά.pιστες, κα.t τοίi ε!πε:

5

66

-Άcpεντικό, δε μπορώ ν&. σε δεχθώ.

Ό ιΧγνωστος τ~ρά.χτηκε!

- πώς! Φο6iσ~ι μήπως aεv σε πληρώσω; θέλεις Υ~ σοu πληρώσω προ-

κ~τ~βολικ~ τό ψ~t ποu θ& μ.οu δώσε~ς; 'Έχω λεφτά., σο() ι:[π~ .

- Δεν είνα.ι α.uτή ~ αtτία..

- Π οι?: λοιπον είν~ι;

--Ή ά.ψεντιά. σοu εχει χρήμ~τ~ ... - Να.ί, είπε δ άνθρωπος.

-'·Εγω δμως οεν εχω θωμά.τιο.

Ό &.γνωστος &.πά.ντησε ijpεμσ..

- .Στο σταuλο 6tiλε με.

-Δε μπορώ .

-Γισ.τί;

- Για τι Π~tiνeιυν ολο τον τόπο τ' ά.λογσ..

- Κσ.λ!Χ, ~π!Χvτησε δ &γvωστος, ιΧς είvσ.ι κσ.t σε μι?:ι.. &κρη τοu tiχupώvσ..

Βολείιομσ.ι κ~t μέσ~ στ' ιΧχuptι:. Au-:6 το βλέποuμ.ε uστερ~ ά.πο -:C. ψ~t.

- Φσ.t σε μπορώ νσ. σοu δώσω.

Τ~ λ6γισ. ιχ(ιτ&_, ΠΟ'J ε(πιiJθηκΙΧΥ Ύjpεμσ., &;λ/.& στσ.θψ& Κα.t σay tiμετ&_

Κλητα, φάνψα.ν 6αpιa -aτόν ξένο. Σrικώθrικε. -'-- TC κά.θεσ~ι κα.ί μοu λές! ΈγιJ) πεθα.ίvω της πείvοις. Πεpπα.τώ !Χπο

τήν &.να.τολrι τοu fίλιοu, δώδεκα. ώρες χωρtς ν~ στοιμ.σ.-:ήσω. Πληpι!)vω! Να.

ψ!Χω ζητώ!

- Δεν εχω τίποτε, είπε δ ξενοδόχος. 'Ο ., θ .,,e. i , ,... \ 'ζ ' ' ... , ' t:

rι.ν ρωπος ευσ.Λε τα. γεΑισ., και γuρι οντσ.ς προς την κο:;(, ι να., ψωνσ.'"ε:

-Τίποτε; Κι' α.uτ&. δλσ.;

- ΑότιΧ εΙvα.ι πα.ρα.yγελία..

-'Από ποιόν;

-'Από τοuς &γωγιάτες , ποu εΙ να. ι έκεΙ μέσα.

- Κα.l πόσοι ε!νοιι οιότοί;

- Διί)δεκσ..

- Καt έδώ εχει νιΧ φάνε εrκοσι.

-Τα. ~χοΙJν πσ.pα.γγε!λει κα.ί προπληρω~ιέvσ. δλα..

'Ο ιΧvθpωπος κά.θ~σε πά.λι, κα.ι χωρις να. δψώσει τή ψωvή τοu, είπε:

-Δεν ξέρω. Βρίσκομα.ι σε ξενοδοχείο, πεινώ, κα.ί δέν το κοuνώ &πο

Τότ:! δ ξενοδόχος εσκuψε στ' α.uτι τοu ξέvοu κα.ι τοu είπε με τόνο ποu

εκα.νε τον άνθρωπο ν' &να.τpιχιtiσει.

-Το κα.λο ποtι σοu θέλω, πήγα.ιvε ιΧπο δω.

'Εκείνη τή στιγμή, δ πεζοπόρος ήταν σκuμένος και μέ τήν άκρη τοu

pα.Όδιοu τοu, ποu είχε σίδερο, σκά.λιζε τ·lj ψωτιά.. Γupισε &πδτομα. γι:Χ ν' &-

67

παντ'fισει, ιiλλά. πρlν ιiκόμσ. ιiνcΑξει το στόμα του, δ ξενοδόχος τον κ-οίταξε

κ:χτά.μ.ατα κ:χl μ.έ χσι.μ.ηλ-Υj πά.ντοτε ψων~, πρόσθεσε.

-Είναι περιττά. τά. λόγια. θέλεις νά. σοu πώ πώς σε λένε, ποιός είσαι;

QΟτιχν μπηκες είχα άμψιβολία κ' !στειλα στό δημαρχείο νΓι. πληροφορηθώ. Ν ά.

ή &.πά.ν-tηση ποu πηρσι.. :Ε:έρεις γρά.μ.μ:Χtα;

K:xl _λέγοντσι.ς σι.ότά, g()σι.λε μπροστά. στά. μά.τισι. τοu ξένου τό χσ.ρτί, ποu

είχε στείλει στο δημαρχείο κι' &π' δπου τοσ το είχαν επιστρέψει. Ό πεζο

πόρος Ιipριξε μιά. ματιά. σ' αότό, κι' δ ξενοδόχος, Ιiπειτα ά.πο μικρη σιωπή,

συνέχισε:

-'Έχω συνηθίσει νά είμαι εuγενικος σ' δλους. Πήγαινε στην εόχή τοu

θεοu.

Ό &νθρωπός ~σκ~ψε το κεψά.λι, πήρε &.πο κάτω το σσ.κκίδιό του, κ' ~

φuγε.

ΙΙ ήρε το μι::γά.λο δρόμο. Προχωροuσε χωρίς ν?ι. ξέρει ποu πά.ει, τοίχο, τοι:-1 J( θ 'ξ θ I 1 I " I I ~I Ι . , 1

χο σαν rJ.ν ρωπος ε ου ενωμενος, οικτρος, ουτε μια φορα ο_ε γ!>ρισε νr:ι. κοιτα-

ξει πίσω του. 'ΑλλοιG:ις θα.δλεπε τον ξενοδόχο στο κατώφλι της πόρτας τοu,

τριγυρισμένο ιiπο το\ις πελ<Χτες τοσ ξενοδοχείου κr:ι.l το\ις διr:ι.βάτες τοσ δρό

μου, νά. μιλοuν ζωηρά. καί νά. τον δείχνουν με το δάχτυλο, κι' &.πο τά. δύσπι

στα 6λέμματα και τήν ιiποστροφΥ) το!) πλήθους, θά μάντευε δτι δ ερχομός

τοu ά.πότελοuσε μεγάλο γεγονός γιά. δλη τήν πόλη.

Άλλά. δεν είδε τίποτε &π' αuτά.. Οι δυστυχισμένοι δεν κοιτά.ζουν πίσω

τους. Ξέρουν πολu κα.λ~ δτι τοuς &κολουθεί ~ κα.κοτυχία. τους.

Περπάτησε Ιiτσι κιiμποσο, προχωρώντας στην τι)χη σε δρόμους ά.γνω

στοuς, λησμονώντας τ+ιν κοόραση, δπως συμ6αίνει στοuς βαριά. θλψένους αν

θρώπους.

Ξr:ι.ψνικά. δμως Ιiνοιωσε πιiλι νά. τον θερίζει ή πείνα. Στά.θηκε ΚCΧl κοί

ταξε γόρω τοu, ψά.χνοντr:ι.ς με τό 6λέμμα κανένα κατrχψtίγιο.

'Γό κα.λο ξενοδοχείο εΙχε κλειστεί γι' α.ότόν. Άνα.ζητοuσε κα.μμιά. φτω

χικ-Υj τr:ι.βέρνr:ι.. 'Ακριβώς στο βά.θος τοu δρόμου ~ταν άνctμένο eνα ψώς. Στόν

οόρανο τοu σοtίρουπου δtcι.κρινόταν ενα κλαδl πεtίΚου, ποu κρεμόταν &π6 μια.

σιδερένια. βέργα, σημάδι δτι εκεί πουλιόταν κρα.σί. Τράβηζε γιά κεί.

Καl πρctγμctτικά. ήτr:ι.ν τα.βέρνct. Ή τα.βέρνct τijς δδοίί Σσ.ψώτ.

Ό πεζοπόρος στά.θηκε γιά. λίγο καί κοίταζε &πό τό τζά.κι στό έσωτερικό

τijς χr:ι.μηλijς αίθουσας. Φωτιζόταν ιiπο ενα λυχνάρι, τοποθετημένο πά.νω σ' ε

να τραπέζι, κι' &πό μιά. μεγιiλη ψωτιά. ποu Ιiκαιγε στό τζιiκι. Μzρικοl &ντρzς

επιναν εκεί. Ό καταστηματάρχΎJς ζεσταινόταν στη φωτιά, ποu πά.νω της

εοραζε μιά. κατσαρόλα..

Στrιν τοιβέρνοι, ποu ήτοιν μοιζί καl χά.νι, ~μπα.ινες &πο δυο πόρτες. Ή μια. εολεπε πρός το δρόμο, ή &λλη σε μια. μικρή αδλ-ή, γεμάτη κοπριά.

Ό !Χγνωστος αεν τόλμφε νά. μπεί ιiπο την πόρτlh τοσ ορόμ.οu. Μπηκε

68

στην α.uλ ή , στα.μά.τησε πά.λι λίγο, επε~ τ:ι επια.qε το χ εpούλ ι της πόρτα.ς κα.l

την εσπpωξε.

- Ποιός είνcι.ι ; ρώτησε δ τα6ερνιά.pης .

-Να δειτ.:ν1;σω fjθελα. κα.ί να κοψ:ηθι:tJ. 'Έχει έοω τίποτε;

-'Έχει. 'EoGJ δειπ·ιοuν κα.l κοψοuνται. Καληcrπέρα. ΙΙέρα.σε μέσα .

Μπήκε. 'Όλοι , δσοι κάθοvταv έκεΙ κ' ~πινα.v , γύρισαν το κεψά.λι πρός

τΟ vεοψερμ.&νο. 'Από τή μ~ά τΟν ψώτ~ζε τQ λuχνiρι, dπb τiJV &λλΥJ Υ; φιuτιά.

Τον παρατηpοϋσαν με προσοχη κα.θ ι:J; ξεψορτων6τοιν τό σα.κκίδιο.

-- ΚάfJισ" ν?:ι. ζεσταθεί;, τοu εΙπε ' δ τα.οερνιά.ρη; , τό ψα.γητό σε λίγο

εfνα.ι gτοιμο.

Π ήγε κα.l κά.θισε κον':Χ στη ψωτιά.. "Απλωσε τ& Κ?; τ;;ι; κουρα.σμέvct :Χπb

τήν πορεία. πόδια. του. 'Από τή χύτρα. &vοιδυνότα.ν μι:Χ ι~ψα.!α. μυρωδιά. . Στο

πρόσωπό τοΙJ, δσο ι.ιποροΟσε νά. διακρ ίνε ι κα.νε(ς , κά.τω :Χπό το κα.τε6α.σμένο

κασκέτο τοu, φα.ιvόα. ν μ ι& εuχαρίστηση ά.να.κα.τεμ.ένη με πόγο. 'Άλλωστε, ή

ταν κά.πως παρά.ξεvη rι.\.ιτ +ι ή φυσιογ•ιωμ iα. , εολεπες c; ' σ.oτijv μια. καρτερία. ι.ια.

ζl μ.ε λύπη. Στην &.ρχη ~~~ο ιιΧζε σα.ν ταπεινωμένη , δσο τr1 v πpόσεχες φαινόταν α.uστηρΎ). 'Γό μά.τ ι ελα.μπε κά.τω &.πό τα ψρuδια. , σ:Χν ψωτι:Χ &π6 ψρύγα.να..

UΕνα.ς &.πο τοi.ις cΧvθpώποuς ποu κά.θονταv στα. τραπέζια., ήτσ.v ψα.ριΧς κα.ί

πρίν ,ερθει σ' α.ότη τijν τ016έρνα , εϊχε περάσε ι ιiπό τοΟ Λά.6αρου, v' ά.ψήσει

στο σταuλο τό &λογό. τοu . Αuτός, ό ψα.ρά.ς, Ι! τuχε τό tδιο :κείνο πρωινό νΓι. τόν σuνα.ντήσει καθ~Jς ,f,Jάδ ιζz στο δημ6σιο δρόμο , &.νά.μεσα. στ~ 'Άψ καί... (μοΟ

δ ια.ψεύγει τ' ονομα.) στό Έσκοuμπλοv νομίζω. Ό πεζοπόρος, ποu φαινόταν

πολύ κουρασμένος , τόν ε ίχε πα.ρα.κα.λέσε ι v!J. τόv πά.ρει πίσω στΓι. κα.πούλια

τοq &.λόγοu τοu. Ό ψι:ι.ρά.;, χωρίς νΓι. τοu &.παντήσε ι, τά.χuνε τό Όημα. τοu ζώοu.

Ό rοιός 6ρ ισκότσ." μιση &ρι:ι. νωρ ίτερα , μαζt μέ τούς άλλου ;, κοντσ. στόν κ•:.ιρ

Ίωα.κείμ Λάβαρο, καt τοu; είχε μάλιστα. δ ιηγηθεί τ~ν πρωινη δuσ6φεστη

σuνά.ντηση.

Άπο τη θέση τοu, εκcψε gνα. &ΙΜpα.το νόημα. στον ταβερνιάρη να. πλη

σιάσει. Άντά.λλα.ξα.ν λ ίγα. λόγιοι χα.μ:ηλ6q;ωνα.. Ό ξένος είχε 6uθιστεί πάλι

στίς σκέψεις τοu .

'.Αμέσως δ τα.Όερν ιάρης γύρισε κοντ:Χ στο τζόι.κ ~ , ε6ο:).z &πότομα. το χέρι

τοu πάνω στον ώμο το!) επισκέπτη ΚΙΊ.t το Ο είπε :

- Ν7. ψuγεις ά.πο δω .

Ό ξένeις γύρισε τό κεψά.λι κα.l ιiπcl.ντησε 'ij pεμc:..

-"Α! ξέρεις;

-Ναί.

- Μέ διώξα.vε κι' &.πό τό &λλο ξενοδοχείο.

- Ναί , καl σε διώχνουν κι' ά.πο -:οuτο.

-'Έ, κα.t ποu θέλεις vα. πάω;

-'Όποu θέλεις. Π ήγσ.ινε &λλeιG.

69

Ό ~νθpωπος π'ijρε τό ρα.Όδί του καl τό σα.κκίδιο κ' ~φυγε.

υΟτα.ν ογήκε, κ~μποσα. πα.ιδ~ιΧ , ποu τον παpα.κολουθοuσαν ιiπο το ξενο

δοχείο τοu «Στα.υpοu του Κολμπά.ς>>, κα.ί κα.θυ>ς φα.ίνετα.ι τον πεpίμ.ενrχν, &p

χισα.ν vσ. τόν πετρο6ολοίίv~

Γύρισε πίσω κα.! με θυμο τα. φοοέριι:;ε με το pα6δί του. Τα. πα.ιδια. σκόρ

πισαν σσ.ν κοποcδι πουλιά..

Πέρασε :ιπρος &.πο τΥj φυλακή. ΣτΥjν πόρτα κρεμόταν μι& &.λυσίδα δε

μένr, σ' Ι!.να κουδούνι. Χτύπησε. 'Άνοιξε εvα. πορτάκι.

- Κuριε θυρωρέ, είπε 6γάζοντας με σε6σ.σμο το κασκέτο τοu, μοu &.vι:Αγzις σk πΙΧpα:χ.α.λώ να. περάσω τη νύχτα μου στη φυλακ~ ;

:Μι& ψων-fι τοu &.πά.ντ-ησε:

-Ή φυλακη δεν εrναι ξενοδοχείο. Κά.με τlποτε ν& σε ψυλα.κίσοuν ~α.ι

τότε σου &.νοίγω.

Και το πορτάκι εκλεισε πάλι.

Ό άνθρωπος μπ'ijκε σ' ενα στενό δρόμο μέ πολλο•)ς κήποuς . :Μερικοί &.π'

α•'ιτο•)ς είΎαι περιφραγμένοι μόνο με θάμνους, πράγμα ποlι δίνει στο δρόμο

μια. οψη ετ'ιχά.ριστη. 'Ανάμεσα στοuς κ'ήποuς καί το•)ς φράχτες, εΙδε ενα μι

Ύ..pο σπ~τά.κι, μονόροφο, πο:) το παράθυρό τοu ~τα.ν φωτισμένο. Κοίτα.ξε &πό

το τζάμι, δπως είχε κά:μ.ει κα.ι στην τα6έpνα. ΤΗταν ενα μεγάλο δωμοcτιο ά.

σ6εστωμένο , μ' ενα κρεβάτι, μια. κούνια. στή γωνιιΧ, μερικες ξtίλιvες καρέ

κλες, ϊ.αl στόν τοίχο κρεμόταν ενα. δίκαννο . Στή μέση τοu δωμ.α.τίοu βρισκό

ταν Ι!.να. τρα.πέζι στρωμένο. υΕνα λυχνιiρι ψώτιζε τό λινό άσπρο τρα.πεζομ.ά:ν

τηλο, τήν κα.νά.τα, ποu ·Jιταν γανωμένη καl γυάλιζε σάν &.σημένια, καί μια.

σουπ:έpα. ποu ~χνιζε ή σοtίπα. Σ' ά.ιJτο το τραπέζι κα.θότα.ν Ι!.νιχς &ντρα.ς, &ς

σαράντcι. χρονG>Υ, μέ χιχρούμενο πρόσωπο, ποu χόρευε στ7.. γόνατά. του Ενα. μι

κρό. Πλά.ι του μι&. νεώτατη γυναίκα θήλαζε Ι!.να. &λλο μωρό. Γελοuσε ό πα.

-:έρας, γελr;ιuσε το πα.ιδί, χα.μογελοuσε κι' ή μητέρα. ποu τοuς Η>λεπε.

'() ξένος ει.ι.εινε γι~ μιά στιγμή σκεψτικ6ς, μπpοστα. σ' α.uτό τό ε1ρηνικb

κα.ί κατεuvασηκο θέα.μα. Τί γινόταν μέσα. τοu; Μ6νο α.ότος μποροuσε να. πεί.

'Ίσω; vi. σκέφτηκε δτι α•jτο τό χαρούμενο σπίτι , θ~ ~τα.ν κα.t ψιλόξενο,

Οτ~ εκεί ΠΟ'J ε6λεπε τόση εότυχία., ίσως εUρtσκε κ~t λtγΥ] συμπόνοια.

Χτtίπησε τό τζά.μι μι& ψορα. Ηα.φρά..

Δέν άκοuσαν &.πο μέσα.

Χτύπησε δεύτερη ψοριΧ.

"λκουσε τΥj γυvαίκιχ ποlι zΑεγε στόv &ντρα τrις:

- :Μοο φιΧvηκε σ~ να. χτtίπησε κάποιος το τζάμι.

- Μπά:, ά.ποκρίθηκε δ &ντρας.

Χτύπησε κα.ι τρίτη ψopoc.

Σηκώθηκε τότε δ &ντρσ:ς, π'Υ)pε το λυχνά:ρι, προχώρησε πρός τΥjν πόρ

-:α., κα.l τΥjν Ciνοιξε.

70

τΗτα.ν έ:να.ς ~ντρα.ς ψηλός, χωρικός, τεχνίτης. Φοροuσε μι& μεγάλη πέ

τσιv'Υ) ποδιά, ποu άνέ6α.ινε ώς τόν ά.ριστερό τοu ώμο κα.ι πού στό στijθος φοu

σκωνε &πό gνα. σψuρί, ένα. κόκκινο μα.ντήλι, ένCΙ'. ψλα.σκt μπα.ρούτι, κι' &λλCΙ'.

πρά;γμα.τα., ΠΟU τ& συγκρα.τοuσε μιa ζών'Ι), οπως μέσα. σε μιa τσέΠ'Ι).

ΕΙχε τό κεφάλι σψωμένο προς τ& πίσω. 'Από το &νοιχτο πουκά.μισ6

τοu πρό6α.λε ό λα.ιμός του γuμνός, λα.ιμος τα.ύρου, ιiλλιΧ &σπρος. Μα.uρα. φρύ

δια., πuκνές μα.uρες ψα.οορίτες, tJ.ά.τια., σχεδόν στο rδιο δψος μέ τb tιέτωπο,

πρόσωπο -ποu κα.τά.λ'Ι)γε προς τα. κά.τω σέ ρύγχος κα.ί, πά.νω ιiπ' δλα. α.Uτά.,

δψος &νθρώποu ποu 6ρίσκετα.ι στο σπίτι τοu, δψος νοικοκύρη, ποu- δέν περι

γρά.φετα.ι.

'Άκουσε, σέ πα.ρα.κα.λώ, είπε ό πεζοπόρος, σοu ζψω συγγνώμ'Υ). Πλ'Υ)ρώ

νω δ,τι μ.οο πεϊς. Μποροuσες νιΧ μοσ δώσει; eνα. πιά.το σούπα. κα.ι μι& γωνι&

σ' &κείν'ΥJ την πα.ρ~γκα., ποu ε!να.ι στον κήπο ν& κοιμηθώ &ς το πρωί; 'Έ;

μπορείς; Πλ'Υ)pώνω ο,τι είνα.ι.

- Ποιός ε!σα.ι; ρώτησε δ οικοδεσπότης.

Ό πεζοπόρος ιiπά.ντησε:

-'Έρχομαι ιiπο το Μοuα.σόν. 'Όλ'Ι) την ήμέρα. περπα.τοuσα.. Δώδεκα. λεο

γες .. Δέχεσα.ι; πληρώνω έκείνο ποu ε!να.ι.

-'Ένα.ν κα.λον άνθρωπο, ποu θa πλ"ήpωνε, δέ θa τον εδιωχνα., ιiλλa

για. τ( δέν πας στο ξενοδοχείο;

- π ήγα, οέν ~χει μ.έρος.

----' Μπά.! πGJς γίνεται! Σ "ήμερα. ο~ ν εχοuμε οlίτε πα.ν'Υ)γύpι οuτε πα.ζά.ρι.

Π η γ ες στοu Λά.6α.ρου ; --,-Να.!.

-'Έ, λοιπόν;

'Ο πεζοπόρος ά.πά.ντησε λίγο σα.στισμένος.

- Δέν ξέρω γιατ( εε μ' &οέχτ'Ι)ΚΕ.

- Π ήγες στοο ... πως τον λένε, στην δδο Σα.φώτ; Ή ά.μηχα.νία. τοο πεζοπόpοu μεγά.λωσε.

- Οuτε α.uτος με δέχτ'Ι)κε, μουρμούρισε.

Το πρόσωπο τοο χωpικοο π'Υ)ρε μιa εκψρα.ση δuσπιστία.ς. Κοίτα.ξε τον

ξέΨι &πό το κεψά.λι &ς τ& πόδια., κα.( ξα.ψνικδ: ~Gyα.λε μι& ψων~ ψρίκψ; .

-Μωρέ μήπως είσα.ι έκείvος δ ... ΞΙΧvα.κοί-cα.ξε -cόν πεζοπόρο, όπισθοχώp'Ι)σε δuό, τρία. 6ήμα.τα., &κούμπησε

τό λuχνά.ρι πά.νω στο τραπέζι κα.( ξεκρέμασε τό 3πλο &.πό τον τοίχο . Στο μεταξύ, στη φωνη τοο χωρικοu <<μήπως είσΙΧι !κείνος δ ... », ή γuνΙΧί

κ:χ. του σηκώθηκε, πήρε τ& ουδ πιχιοιιΧ της στΥjν &.γκιχλι& κ' lτρεξz ν~ κρυψτεί

πίσω &πb τον &vτpα. της, κοιτά.ζοντcις τον ξένο με φόΟο, με το λαιμό γuμνό,

με τά μά.τια. γουρλωμένα. κα.l ι'ιουρμουρίζοντα.ς: - ΚΗψτης!

71

υΟλα αότa ~γιναν πιό γρ~yορα &.π' οτι μπορεί νa τa φανταστεί κανείς.

Ό χωρικός, ιiψοu κοίτα.ξε μερικες στιγμες ιiκόμα τον ξένο, σ~ ν~ κοι-

τοuσε όχι&, προχώρησε π_ρbς την πόρτα. κα.ί τοu είπε:

- Νά. φύγεις &.πό ~ώ. ' - Γι-Χ ονομα τοόj θεοu, &.πάντησε δ &νθρωπος, λυπ~σου, Ιtνα. ποτ~ρι νερό.

-Μια σφαίρα., φώνα.ξε δ χωρικός.

Κ' [κλεισε με Ούνα.μη την πόρτα. του. Ό ξένος &κουσε νά. σέρνοντα.ι δυο

σuρτες &πο μέσα.. 'Αμέσως ~κλείσε κα.ί το παράθυρο κι' &.κούστηκε &ς εξω δ

κρότος ένος σιδερένιου σ•.Jρτη ποu μ.πi)κε ιiπο μέσα..

Ή ν1χτα. προχωροuσε. Φυσοσσε κρύος ά.έριχς ποu έρχόταν ά.πο τις "Αλ

πεις. 'Ο ξένος διάκρινε σ' ενaν &πό τοuς κήπους δ1πλά στο δρόμο, ενa ΚΙΧ

λυ6ά.κι ποu εμοια.ζε κα.μωμένο ιiπο λά.σπη κα.ί άχυρα. Μπijκε στο πεpι66λι.

πηδώντας τό ψρά.χτη καί ζόγωσε στό καλό6ι. Άντt γιιΧ πόρτα. είχε μιά. τρό

πα στενη καί χα.μηλ~. 01 φύλακες κα.ί ο[ έργάτες σuντ~ρησης τών δρόμων

εχου•ι κά.τι τέτοια κα.λυ6ά.κια.. Σκέφτ'ηΚε 15τι θ' &.νi)κε σε κανέναν &π' α.uτοός.

Ίπ6φερε &πο το κρ6ο .κα.ί την πείνα . Εuρισκε τουλάχιστο καταφύγιο γιά. το

κρύο . Γιά. τό φα.t τό πήρε &πόφα.ση.,. Συχνά., τά. καλύ6ια. α.οτά., μένουν &κα

τοίκητα. τη ν•.Jχτα.. ~Επεσε στά. γόνιχτα. κα.ί σούρθηκε wς μέσα. στο κα.λύ6ι .

Βρήκε εκεί ιιέσGΙ ζεστασιά., κ' ΕνGΙ ά.χυρένιο στρώμα.. 'Έμεινε λίγη ιΥψGΙ ξ!χ

πλωμένος στο άχυρο, χωρίς νά μπορεί να κουνηθεί καθόλου, τόση κοόρα.ση

είχε . "Επειτα., έπειδΎ; τόν ενοχλοuσε το σα.κκίδιο στην πλά.τη του, κι' άλ

λωστε, ~ταν eτοψο μαξιλά.ρι, άρχισε να λύνει τά. λουριά. του. 'Εκείνη τη

στιγμ Ύ; &.κούει Ιtνα. άγριο γα.ύγισμα.. Σ~κωσε τα μάτια. του , κα.l 6λέπει ε να.

τpομερb μ.α.ντpόσκυλο στ'Υ)ν είσοδο τi)ς κα.λό6α.ς .

Το κα.τα:ψύγι6 τοu lτuχε ν&.vα.ι κα.τοικ!α. τοu σκύλοu.

Τρομερός ήταν δ σκύλος, ά.λλά. κι' δ πεζοπόρος ~ταν ρωμα.λέος κι' ά.τρ6-

μητος;. Π i)ρε τό ρα.6δί στό χέρι του, πρότεινε τό σακκίδιό του σαν ά.σπίδα.

και 6γ1jκε ά.πο το κιχλύ6ι δπως μποροσσε, οχι, δμως, καt χωρίς ν' ά.νοίξουν

πιο πολu οί τρόπες στ& ροuχα του. '

Byijκ.ε ά.πό τόν κijπο πισωπερπα.τώντα.ς σιyά., σιγά., για νά. κρα.τα. τό

σΎ.όλο σ' ά.πόσταση κα.ί να μπορεί να προφυλά.γετα.ι.

UΟτα.ν, οχι χωρίς κόπο, πήδησε πά.λι εξω ά.πο το φρά.χτη κα.t 6ρέθηκε

στό δρόμο, μόνος, &στεγος, νΎ)στικός κα.l τσα.κισμ.ένος ά.πό την κούρα.ση, χω

ρίς Ελπίδα. να γείρει κά.που τό κεφά.λι του; δ ιωγμένος κι' &.π' α.uτό τό άχυρ6-

στρωμ.α., κι' &.π' ιχuτη την ~θλια: τρι.!ηλη, ποu γι~ ν~ μπεί μέσα: σοόρθηκε

σαν έρπετό, κά.θισε, 1) καλότεpα σωριά.στηκε πά.νω σε μι& πέτρα , καί κά.ποιος

ΠJpα.στικός τον άκουσε Υ~ λέει:

- Δεν ε!μα.ι ο!)τε σκόλος!

Σε λίγο σηκώθηκε π~Χλι κι' ~ρχισε νά. 6ιχοίζει. Βγijκε ά.πο την πόλη,

72

με τ'ήν έλπίδιχ ν& 6ρεί κανένα. δέντρο η κσ.μμι& θuμωνι& &.πο &χupσ., γιtk vtk προψuλιχχτεί ~πό τόν dέp~.

ΙΙερπάτησε &.ρκετή ι\ψιχ, σκuψτός πά.ντιχ. 'Ότα.ν κα.τά.λα.6ε δτι 6ρισκό-, , l 'θ > θ Ι Ι Ι ' ι I ' ξ ' ταν μιχκρια. α.πu χα. ε ιχν ρωπινη κιχτοικισ., σηκωσε τιχ μ.r;ι;-.ιr;ι; κr;ι;ι κοιτιχ ε γu-

ρω τοu. Βρισκότα.ν σε χωρά.φι. Π ιό κεϊ εΙδε, σ' eνιχ χιχμηλο λοψίσκο, κάτι οε

μάτια. χορτ&ρι, ποu στο σκοτάδι της νuχτιχς, μ.οιά.ζα.ν με χωροφuλα.κες πού

είχα.ν στ~σει ένέδριχ.

Ό δρίζοντσ.ς ήταν σκοτεινός. VOX) μόνο ιiπό το σκοτάδι τΎjς νόχτσ.ς, &.λ

λ& κι' &.πό σόννεψσ. πολ•) χσ.μηλά., ποu θιχρροΟσες πώς ά.κοuμπ<Χνε στό λόφο,

κιχί ποu γέμιζαν τον οlιρα.νό. Έπειδή ομως πλησίσ.ζε ν& 6γεϊ το ψεγyά.ρι, τ~

σόννεψσ. σχημά.τιζr;ι;ν ψηλα. εvιχν ιiσπριδερb θόλο, άπ' δποu επεφτε ενιχ aσθε

νικό ά.ντιφέγγισμα στή γ-9).

"Ωστε ή yf] φωτιζόταν περισσότεpο τ:αpά δ ο•)ριχνός. Θέσ. κι' σ. ι)τή &.πσ.ίσ~σ., ολσ. πiνθιμα., θλι6ερα. κι' άποΥ.pουστικά.. Στο χωρά.φι, στο λόφο, δε

δια:κρινότσ.ν τίποτ' &λλο, &.πο ενσ. 8έντρσ κΙΧt κείvο .... ιχχεχτικό, Ξνιχ μ.ονιiχο,

πού τοδερνε 6 &.έριχς , λίγα. 6-ήμα.τα πιο πέρα. &πο τον πεζοπόρο.

Πέ6αισ., δ άνθρωπος ιχuτός ψα.ιν6ταv ν<Χχει μεγά.λΎ) &.πόστα.σΎ) &.πο τΥ) λε

πτή sκε ίνη αίσθηση τιίJV &,yσ.πτuγιt:iνων πνεuμά.των, ΠΟ!J έπηpεά.ζοντα,ι κrΔ δη

μ.ιο•ψγοΟν έντuπώσεις &.πο τή μυστηριιrJδη ~ΨΊJ τιϊJν τ:ριχηιά.των. υοιιως ή τό

ση έρήιιωΟΊ), iκεϊνος δ οuρα-vός, δ λ6φος, εκείνη ή πεδιά.διχ, το δiντρο , ή τόσο

πένθιμη &:τμόσψα.ιρα., ε!χιχν κά.τι το τόσσ 6ιχθι& θλιβερό , ι~)στε ciφoO Ε!ιε ινε γι?ι.

λίγο ά.κίνψος κα.ί σκεφτικός, yuρισε &.πότψιχ πίσω . 'fπά.ρχουν στιγμeς πQ•J

κGtt YJ ψόση ψσ.ίνετιχι έχθρική.

Ξανα.γuρισε σ-:ήν πόλη. Οί τ:όρτες fι:αν κλειστές. Ή ιiΊρα. είχε προχω

ρήσΞt. Δέν ~ξερε τούς δρόμους κιχl περπα.τeιuσ:; στηv ~χη. "Ε:ρ-:α.σε ~το δη

μαρχείQ κι' ά.πό κε! στη θεολογ ική σχολή .

Π 'ΡΥι~ντιχς ιi7to τ.Υ;ν πλGtτείιχ τής μητp6πσλης, ~οε ιξε τ-r, γpοθ:ιi το'J στην

έκκλησία.

Στη γωνιά. αiJτijς -:ijς πλιχτεlσ.ς ορισκότιχν gνα. t•Jπογριχφεϊο. Σ ' αuτb τu

πιf>θrικαν γ:& πpι;>τη φοp& ο[ προκηρόξεις: τοu Ν(ΧΠΟλέο·ιτα προς τον σ-:ρα-;6,

r.ou τtς ~ψεριχν &.πQ το νησί της 'Έλοα, uπιχγορεuμένες &.πό τον ίδιο τον iΧU

τοκράτορα.

κ ' , , λ ' ' ξ' ... , '(, , """ ') α.τα.κοπΙJς κι ::r.πε πισμεvος πια., απΑωσε πανω σ ενα 7tετριvο πε~:,οu . ι,

ποu ορισκότσ.ν κο·ιτCι.. στrιν πόρτα τοσ τυπογριχψείeιu.

'Εκείνη τΥ; στιγμή, μι& γερόντισσιχ ~βγiΧt'ιε &.πό την &κκλφ!ιχ. Είδε τον

&νΟρωπο ξσ.πλιιψένο έκεί στο σκοτάδι.

- Ί'ί κάνεις έκε! χριστιανέ μσu; cbν pώtΎ)σε.

- Τί κά.vω; :ί.ποκρίθΊJκε α·)το; κ6.πω; θιψωμένος, aε 6λέπει; -:i οzά.νω;

Πλά.yιιχσιχ ν& ΜψΎ)θώ.

Ή Χα.λή yuνα!ΧΙΧ, ~τιχν ή κuρία ιιαpκησiσ. ντε Ρ.

73

- Kll'.l πιΧ-ιω στό πέτρ~νο πεζοuλι ορηκες να. κοιμηθείς;

- Ποσ άλλου; Δεκα:εννιιΧ χρόνια: κοιμόμουν πά.νω σε ξuλινο, σήι~εpα: θιΧ

κοιμηθώ σέ πέτρινο.

- Στρα:τιώτης ήσουν;

- Νοcί, δπως είπες, στροcτιιf>της ήμουν.

- Kocl γιατί δεν πηγες στο ξενοδοχείο;

- Γιοcτί ... δέν ~χω λεψτά.

-Κρίμα.! είπε -ή κυρία. ντέ Ρ. Δεν ~χω μα:ζί μου πα:ριΧ τρία: η 'tέσσερα:

σολδlιχ.

-"Ας ε!να:ι κι' α:uτά., δώστε τα..

Ό &νθρωπος πijρε τα. τέσσερα σολοία. Ή κυρία ντε Ρ. συνέχισε:

-Άλλά. μέ τόσο λίγιχ δέ μπορείς νά. μείνεις στο ξενοδοχείο. Τουλά.χιστο

νά. δοκίμαζες. Π ως είναι δυνα:τό νά. περιiσεις ετσι δλ η τη νuχτιχ; ΘΙΧ κρυώ

νεις, 6έ6ιχια. Κ<Χt ϊσως θa πεινiiς κι' δλοcς. 'Ίσως νά. σε οεχτοuν κι' &πο ψι

λα.νθpωπία..

-χτύπησα: ολες τlς πόρτες.

- Καl λοιπόν;

-Άπο πιχντοσ με διώξιχν.

Ή καλή γυνσ.iκιχ επιιχσε το μπράτσο τοσ ξένου κιχl τοuοειξε, στο

νιχντι μέρος τής πλατείας, Ιινα. χσ.μηλό σπιτό:κι, πλό:ι στη μητpόπολrj.

-'Όλες τlς πόρτες τlς χτύπησες, είπες;

-·Νιχι.

-Χτύπησες κα:l σ' &κείνη;

~~Οχ ι.

-Χ τ'Jπησε κ' έκεί.

Β'

ΣΥ ΜΒΟΥ ΛΕΣ ΤΗΣ ΦΡΟΝΗΣΗΣ ΣΤΗ ΣΟΦΙΑ

' ' α.πε-

'Εκείνο το 6ρά.δυ, δ έπίσκοπος Μuρι~λ, γuρίζοντιχς &πό τό συνηθισμένο

περίπα:τ6 του στήν π6λη, κλείστηκε στο οωμά.τιό του &ς &pγά.. ΆΠιχσχολοuν

τιχν μ' ενσ. μεγά.λο 'έργο «Περί καθηκόντων», ποίι δυστυχώς &ψησε &τέλειωτο.

Συγκέντρωνε μέ προσοχη κάθε τι ποίι είπα.ν οι &γιοι Πατέρες καl οι Δάσκα:

λοι τf)ς έκκλησία:ς πάνω στό σπουοα:ίο αuτο θέμα. Το βιβλίο του ήταν διαι

ρεμένο σέ ouo μέρη: το πpGJτo πρσ.γμα.τεuότσ.ν τά. καθ~κοντα: δλων μα:ζί, τό

δεύτερο τοσ καθενός χωpιστσ.. τα. μιχζικιΧ καθήκοντα: είναι τιΧ μεγάλα: κσ.θή

κοyτοc. Είνα.ι τέσσzρσ.. Ό Εuαyyελιστής Μα:τθαϊος τΟι χα:ρακτηpίζει κα.θήκον ·

74

τα προς το Θεο (Ματθ. Στ'), καcθ~κοντα προς έαuτον (Ματfl. Ε' 29, 30), καθ~κοντα προς τον πλησίον (Ματθ. Ζ' 12) , καθ~κοντα προς τ& πλάσματα (Ματθ. ΣΤ' 20, 25).

"Ο ' ' ~~~ θ' ' ~ ' ' Β Ν ' ·~ . σο για. τα. σ.Λλα. κα ηκοντα, ο επισκοπος τα. tιρηκε κα.ταyρα.μμενιχ α.Λ-

λοu: Για τοuς ~yεμ6νες καt τοuς ύπηκ6ους στην προς Ρωμαίους έπιστολ'ι], τ& προς τοuς δικαστές, τlς σuζόyοuς, τlς μητέρες καl τοuς νέοuς στον &.πόστολο

Πέτρο, προς τοuς σuζόyοuς, τούς πατέρες, τ& πα ι οι& κα.t τοuς :)πηρέτες στην

προς 'Εφεσίους επιστολή, προς τοuς πιστοuς στ~ν προς Έ6ραίους επιστολ~,

προ;; τlς παρθένες στην προς Κορινθίοuς. 'Όλα αότιΧ τιΧ ταξινομοuσε ιιε κόπο

σ' ενα ά.ρμονικh σύνολο, μz το σκοπh ν& τό &ψιερώσει στίς ψυχές.

''Ήταν δχτt~) ~ wρα κι' &κ6μη &ρyα.ζ6ταν, γρά.φοντα.ς, οχι με άνεση, σε

τετρ!Χyωνα χαρτιΧκια, π!Χνω σ' ένα χοντρό 6ιολίο ποu είχε &.νοιγμένο στιΧ γό

νατα κα.ί τον δuσκόλεuε στίς κινήσεις, οταν μπi)κε ή κυρ& Δοξαστη γιιΧ ν&

πάρ~ι, κατα τη σuνήθει6. της, τά &σημένια μαχαιροπήρουνα. ά.πο το ντουλάπι,

ποu ήταν κοντιΧ στο κρε6ά.τι τοu επισκόποu. Ύστερ' ιiπο λίγο, κά.νοντιΧς τη Ί " ι 'ζ θ' • " ' ,.J, '·~ ' θ' ι ' ' σΥ.εψη οτι το τρα.πε ι α. εινα.ι ετοιμο και '/ σ.οερψη του α τον περιμενει για.

το δείπνο, Ξκλεισε τό 6ι6λίο του, σηκώθηκε καt μπi)κε στ~ν τραπεζαρία.

·π τραπεζαρία ήταν, Βπως εrπαμε, μια. μακρόστενη αtθοuσα, πο(ι είχε

πόρτα προς το δρόμο καt παρά.θuρο προς τον κi)πο.

Ή κup& Δοξα.στη ~στρωνε τό τραπέζι έκε[νη τη στιγμή, κ' ένιίJ -1jτα.ν

ιiπασχολημένη μ' αuτην τη δουλειά., ταυτόχρονα μιλοuσε με την κυρία Βα.

πτιστίνη.

Άπά.νω στο τραπέζι -1jταν ενα λυ)(νά.ρι. Τό τραπέζι βρισκόταν κοντa στο

τζιiκι, δπου εκα.ιγε μια. καλή ψωτιά;,

τη στιyμη πο.u δ έπίσκοπος μπi)κε στην τραπεζαρία, ή κυpιΧ Δοξα.στη

μιλοuσε κά.πως ζωηρά γιά ενα ζ'ήτημα πο•:ι τήν &.πασχολοuσε πά.ντα κι' Cιλο

τολεyε καl το ξα.νιiλεyε και ποu κι' δ Επίσκοπος το είχε σuνηθίσει. ΤΗτα.ν για.

τίς κλειδαριές τi)ς έξώπορτας.

Φαίνεται πwς ~ κυρα. Δοξαστ-ή, βγαίνοντας Ξξω γιιΧ ψώνια, είχε ιiκοό

σει ν& λένε πολλ& καt διά.ψορα.. Κά.ποιος, Ελεγαν, δποπτος &νθρωπος, με ψοοεΡΥJ tJψ"), πεpιψεpόταν έκείνο το opά.·OU στΥ)ν πόλ"), καί καλ& θ& ~ΧΙΧΥΕ δ καθέ

νας νιΖ μ'ή γυρίζει d:ργιΧ τ'ή νόχτα εξω, γιατl μπορεί ν~χει καμμιιΧ κακ'ή σu

νά.ντηaη μ' αuτόν. Κ' ~πρεπε οί πολ1τες ν& προσέχουν &.κόμ"J περισσότερο,

γιατί rι &.στuνοιιία. δεν ήταν καθόλοu καλa δργανωμένη, έξ α[τία.ς ποu δ κ.

νομιiρχης κα.t δ κ. δήμαρχος ε!χαν διαψορές κι' δ καθένας &.π' αίιτοuς ζητοiJσε

ν& δημιοuρyήσει ζ ητήμα.τα. σε 6άρος τοu ιΗλοu. 'Έτσι κάθε ψρ6νιμος άνθρω

πος επρεπε να φροντίσει μόνος του για τ~ν ιΧσφά.λειά. του, φροντίζοντας να

κλείσει κ~λσ. 'tO σπί•ι τοu, ν' ~1-'.π~pώσει •tς πόρτες τοu. Ή κuρ~ Δοξα.στη έπlτηδες τόνισε τίς τελευταίες λέξεις. 'Αλλα. δ έπίσκο

πος μόλις ~ρθε ά.πό το δωμάτιό του, ποu εκανε κρuο, κά.θισε κοντά στό τζάκι

75

ν& ζeστα.θεt, ~χοντα.ς &λλοu το νοu του κα.ί οέ ψιΧνηκε ν&οωσε κα.μ.μι& προ

σοχij στά. τονισμένα λόγια τΎjς κuρά. ΔοξαστΎjς.

Έκείνη έπα.νά.λα.6ε -~ ίδια.;

Τότε ή Βα.πτιστίνη γι~ ν~ εόχα.ριστήσει τijν κυρ~ Δοξα.στή, χωρίς δ-

μως καί νά. δυσαρεστήσει τον &δερψό -:ης, τόλμησε νά. πεί δειλιΧ:

-'Ακοuσατε, δέσποτιi μοu, τί λέει ή κuρά. Δοξαστή;

- Ναί, Χά.τι άκουσα, &.λλΓι. δεν πρόσεξα καλά, &.πιiντησε ό επίσκοπος.

Κα.t γυρίζοντας λίγο την καρέκλα του, ε'οαλε τα. χέρια. του πιiνω στα.

γόνα.τ/Χ του, σήκωσε τδ γελα.στδ πρόσωπό του, ποu φωτιζότα.ν &πδ τij φωτιά.

και ρώτφε τΎ) γριά. UΠ'Υ)ρέτρισ.:

- Τί ελεγeς; Τί συμβα.ίνeι; Δια. τρέχουμε κα.νένα. μεγά.λο κίνδυνο;

Ή κυρ& Δοξαστή, άρχισε πά.λι &πδ τήν &ρχΎj 1:\λη τΎjν 1στορ(α της, προσ

θέτοντα.ς και uπερβολές, χωρίς ν& το κατα.λα.6αίνει.

- Κ:Χποιος σl:ι..ν &τσίyγα.νος, σά. γuφτος, eνα.ς ξυπόλuτος α.νθρωπος σά. ζrι

τιά.νος, έπικίνουνος 1:\μως, πολU έπικ(νουνος, με οψη ψοοερή, 6ρισκότα.ν α.uτη

την wρα στΎ]ν πόλrι. Π Υ)γε νά. μείνει στοu Λιi6α.pου τb ξενο,δοχείο, &λλά. δ€ν

τόν δέχτrικαν. Τον είδαν νά. περνα. &.πό τη λεωφόρο και ν'ΙΧ τριγυpνα. κατΓι.

τb σοόρουπο στοuς δρόμους . 'Ένα.ς &νθρωπος τοu σκοινιοu κα.ί τοσ πα.λουκιοu,

ενας &γριάνθρωπος; &σα.μ' έκεί πιΧνω.

-Άλήθεια.; εΙπε δ έπ(σκοπος.

Αuτο Ι::δωσε θά.ρρος στ"fιν κυρ~ Δοξα.στή. ΤΎ)ς ψά.νηκε 1:\τι δ έπ(σκοπος

συμμερtζότα.ν τοuς ψό6ους της κα.ί συνέχισε θρια.μ6ευτικά:

-Να(, δέσποτά μου, Ι::τσι ν& /::χω τήν εlιχή σας. 'Έτσι 1:\πως σιiς τά.

λέω είνιχι.~πόψε θά. γίνει κά.ποιο κακο στήν πόλη. ~Ολος δ κόσμος το λέει.

Καθι1)ς ε!να.ι δ& κα.ί ή άστuνομία. μα.ς προκομένη (χρήσιμη έπα.νά.ληψη) . Ν ά. ζεϊ: κανείς σ' ενι:ι.ν δρεινο τόπο καί ν&. μήv εχει τή νόχτι:ι. οuτε ψανά.ριι:ι. στοuς

δρόμους! Βγα.ίvεις εξω κα.ι δέ βλέπεις οuτε τό δάχτυλό σου. Είνα.ι κα.τά.σταση

αύτή; Λέω, οέσποτά μου, τδ rοιο λέει κα.ί ή κυρία ...

-'Εγώ, τ"fιν διέκοψε ή &οερψή, έγιh οε λέω τίποτε, 1:\,τ ι κά.νει δ &οερ

φός μου είvαι καλ?ι. καμωμένο.

Ή κυρά. ΔοξαστΎJ έξακολοόθησε σα. ν?ι. μην είχε γίνει αότΥ) ή οιαμαρτuρία.

- Tb λοιπbν λέγαμε δτι αότb τb σπίτι οεν είναι κα..θόλου &.σψα..λισμένο,

κι' οτι &ν μοu έπιτρέπα..τε, μπορώ νΓι. πετα..χτω ι'Ι>ς το σιδερά., τόν κup Πανά.γο,

νά. τοu πω ν&ρθει ν&. περάσει στήν πόρτα. μι:ι.ς τίς πα.λιές κλειοα.ριές. τlς εχω

ψυλα.γμένες. Μέσα σ' ενrι. λεπτb τελειώνει. Λέω πως χpειάζοντι:ι.ι κλειδι:ι.pιές,

aς ε!να.ι κα.ι μόνο γι' ιΧπόψε. Μια. πόρτα. ποu μπορεί να. τi)ν ιΧνοίξει &.π' εξω

1:\ποιος θελήσει, λέω πιhς είνα.ι πρ&.γμα. ποlι κιiνει τδν άνθρωπο νά. φο6οcται.

Κα.ί μιΧλιστσι καθώς ή &γιότη σου συνηθίζει να. λέει πά.ντα., σ' .δποιον κι' ~ν

είνα:ι, ν?ι. δρίσει μέσα:, ό θεός ν& μiiς φυλάξει άπb άδικη fJψσ. , τη νύχτιχ gνιχς κα.κος όίνθρωπος οuτε κ' ~χει :iνά.γκη νrχ σάς ζητήσει τ~ν α.οεια:.

Έκείνη τ-Υ) στιyμ-!j χτ5πησε δuvατa ή πόρτα.. -'Εμπρός, είπε δ έπίσκοπος.

r·

HPQI~MO~ ΤΗ~ ΓlΑΘΗτΙΚΗ~ ΥΓlΑΚΟΗ~

Ή πόρτα άνοιξε.

'' Λ νοιξ:. άπότομα , :Χνοιξε διάπλατα, σ& ν& τ~ν εσπρωξ< κάποιος με δύνσ.ιιη κι' &.ποψασιστικ6τητσ..

Κι' &μέσως μπijκε Ε'.'ΙΧς ~νθρωπος.

Γνωρίζουμε κιόλα:ς α:uτόν τόν άνθρωπο. Είναι δ πεζοπόρος ποu ειδα:με

πρlν λlγο νa περιπλσ.νιέτσ.ι κα.t ν& ζητα. κα.τα.cρύγιο.

ΜπΎjκε, προχιfψησε ενα Gημα. καt στάθηκε, &.cρ'ήνοντα.ς π iσω τοu τή·ι π6ρ

τσ. &νοιχτή. Εrχε στ'..ν ώμο τω το σακκίδιο, στο χέρι του το pα6δί, μι& εκ

cρρα.ση τρα.χειά, 6λοσ:.~ρο κα.t κοuρσ.σμ.ένο μάτι. Τον cρώτιζε ή cρλόγα της cρω

τιάς . '"Ητσ.ν ά.πσ.iσιος, ά.ποκρουστικ6ς.

Ή κυpχ Δοξα.στi) δεν τόλμησε οδτε μιλια να 6γάλει . 'Α ναταράχτηκε κ'

εμει •ιε μέ το στόμα. &.νοιχτό.

Ή κυρίσ. Βα.πτιστίνη γόρισε, κοίταξε σαστισμένη τον άνθρωπο ποu 1tμπα.ι

νε, ~πειτα. ξα.νά.στρεψε σιγά. , σιγα τό κεψάλι της προς το τζάκι, κοίτα.ξε τον

&δερφό τ"Ι)ς κα.l ξα.να6ρηκε τΎ]ν πριf)τη της fιρεμία.

Ό έπ!σκοπος κοίτα.ξε τον α.νθρωπο άτά.ραχα .

Ένιiι άνοιγε τb στόμα. του, yιrx να ρωτήσει &σcραλG)ς τον άγνωστο τί

ζητσDσε , δ ξένος στήρ ι ξε κα.t τa οuό τοu χέρια στο ραοο1 τοu , περιέψερε το

6λέμμα τοu &.πδ το γέροντα στlς γυναίκες καί, χωρίς νιΧ περιμένει τόν έπί

σκοπσ να. μιλ·/ισει , ε!πε yρήyορσ. κα.l με οuνιχτή ψωνή:

-Να. μ' &κο•)σετε! Γιάννη Άyιάννη μέ λένε. 'Έκσ.νσ. δεκσ.εννιrχ χρό

νους στο κάτεργο . Είνα.ι τέσσεpες μέρες ποu μ' riπ6λυσαν κα1 :tι:.:jδωσα.ν έντο

λΎι ν& πάω στό Πο'iταpλιέ νb.. μείνω . Τέσσερες μέρες περπατι!ι . Άπο την Του-) , ,, ~ , , ~~ ~ , ~ τ "" , "Ε ' , ,ι '

.ων εpχομαι . .;...Υ1 :ιερα μονο εκα.να. ·υωQεκα. ωρες πε~οπορια. ψτiΧσα. απο'fε σ

α•:Jτη την πόλη, τ.!ί)γr:ι. σ' ενα ξενοδοχείο και μ' έδιωξα.ν, γιiΧτl !tμα.θα.ν γι& το

κίτρινο ο ια.6ατ'ήριο ποu εrχα. δείξει στο δημα.ρχεϊο . 'Έτσι μέ οισ.τιΧξα.v, δέ μπr;

pοασιχ να κάνω &λλοιG>ς. Π ήγα σ' άλλο πα.νοοχεϊο. Μοα είπα.ν vb.. ψuyω κι' &.πb κεϊ . Σ τον ε να., στόν Cί.λλο, τίποτε, κσ.νένα.ς δέ μέ θέλησε. Π ηγσ. στΎJ cρυ

λα.κή, δ θuρωρb; ι~' ~διωξ:;. Χώθηκα μέσα στ+j cρωλιχ έvbς σκuλοu. Ό σκu-

77

λος μέ οάγκα.σε κα.t μ' εοιωξε, σιΧ νά.τα.ν κι' αuτ6ς άνθρωπος. Θα.ρρεϊς πwς κι'

δ σκόλος ήξερε ποιος ήμουν. Βγηκα. στα. χωρά.ψια. νιΧ κοιμ:ηθω κάτω &.πb τ' ά

στρα.. Ό οuραν6ς δεν είχε &στρα , ~ταν σκοτεινός. Σκέψτηκα. πwς θά. ορ&ξει

κι' δτι Θεος οέν όπάρχει γιιΧ ν&. έμποοίσz, τή 6ροχη, κσ; γόρισα στήν πόλη

για να ορώ κcψμ.ια πόρτα. σκεπαστή, ν&χει τίπ-:.ιτε σαν κα.μ.ά.ρα. &.πδ πάνω .

Έδώ εξω στήν πλατεία επεσα να ΚΟψΎ)θώ πά.νω σε μια. πέτρα . Μια κα.λΎj

γuνα.ίκα. μοuδειξε το σπίτι σας και μοu είπε: χ WΠΎ)σε κ' zκεΙ. τι είναι Ε06);

Πανδοχείο τ5χετε; Λ.εψτά. ~χω. 'Εκατόν !ννιιΧ ψράγκα, κα.t οεκα.πέντε σολοία,

ποu τα. κέρδισα. στό κά.τεργο με τόν κόπο μου. Δεκαεννια χρόνων κόπους. ΙΙλΎJ

ρώνω, οέ μέ νοιάζε ι . Είμα.ι πολύ κουρα.σμένος, δώδεκα. ώρες πεζ6ς και πει

νώ, πεινώ πολό. Νά. μείνω έΙJω; Θέλετε;

-Κυρα. Δοξαστη, είπε ό έπίσκοπος, 6ά.λε στό τρα.πέζι &.κόμη Ιtνα. πιά.το.

Ό ~νωστος προχώpψJε τρία. 6-ήμα.τα. κα.t ΠλΎ)σία.σ:. τ6 λυχνά.ρ( ποu βρι

σκόταν πά.νω στο τρα.πέζι.

-'Όχι, είπε, σα. να. μην είχε κrzτrzλά6ει καλά, δεν είνrzι α.uτο ποu σοu

ζΎ)τώ. 'Ήμουν στο κά.τεργο, κα.τα.λα.6α.ίνεις, τοu κα.τέργου &νθρωπος. Είμαι τέ

τοιος. Και 6γά.ζοντας &.πο τ·fιν τσέΠΎ) του ενα κίτρινο χαρτί, το ξεδίπλωσε.

- Νά. το δια6α.τήριό μόυ . Κίτρινο καθwς το Βλέπεις. Κίτρινο γιιΧ νά μέ

διώχνουν δπου το δείχνω. Θέλεις νιΧ τό οια.Οάσεις; Μπορώ ·ι..' έyw νά. το δια-

6ά.σω . 'Έμαθα νιΧ δια6ά.ζω στο κά.τεργο. 'Έχουν, γι&. δσους θέλουν, ενα σχr.;

λε"ϊο. Νά. κοίταξε τί εχοuν γρά.ψει στό δια.6ατ·ήριό μου. «Γιά.ννης Άγιά.ννης,

&.πολuθεtς κα.τά.δικος γεννΎ)θείς... (ιiοιά.ψορο) διατελέσας έν τώ κατέργω έτΎ)

δεκαεννέα . Πέντε μ&ν δια. κλοπήν μετα. διαρρήξεως. Δεκατέσσερα δέ ο ι ' &.πό

πειpαν αποδράσεως τετρά.κις. 'Άνθρωπος λίαν επικίνδυνος». Αοτά., ολοι μ' ε

διωξαν. Μέ οέχεσα.ι εοω ή &.ψεντιά. σοu; Είναι ξενοδοχείο έδώ; Mou δίνεις

να. ψά.ω καl να. κοψηθώ; 'Έχετε κrι.νένα. στα.uλο;

-Κυρά ΔοξΙΧστή, είπε .δ έπ(σκοπος, κοίτσι.ξε να. στρώσεις το κρε6ά.τι κα.ι 6άλε κα.θα.ριΧ σεντόνια..

Μ aς ΈίνΙΧι γνωστο πόση ήταν • ~ δπακοή τών Οόο γuνα.ικών. Ή κuριΧ Δοξαστ·ή εφυγε νά εκτελέσει τίς οιΙΧταγές ποu πηρε.

Ό επίσκοπος γύρισε πρός τον ξένο.

- Κά.θισε, κόριε, να. ζεστιχθεϊς, τοσ είπε. Το φα.γητό είνα.ι ετοιμο, θ~

δειπν~σοuμε τώρα κα.ί, ωσπου νa ψάς, θa εΙνα.ι στρωμένο κιχl το κρε6ά.τι σοu.

Ό &νθρωπος κα.τά.λα.οε τώρα. κα.λά. Ή μορψ~ του, ποu &ς τώρα ήτα.ν σκο

-:εινή, σκuθpωπή , τριχχειά., πηρε μιCι; ~κψριχση &.λλόκοτη, ιiποτυπώθηκε πά.νω

-.ης η κιχτά.πληξη, η χαρά., ~ άμφιοολία., η σαστιμά.ρα.. Τραυλίζοντας, σάν άν-

θρωπος ποu τ& χε ι χαμένα., ελεγε:

-Άλήθειιχ, θ&. μείνω &δω; Δεν με διιi>χνεις; αΕναν άνθρωπο τοο κα.

τέργου! Με εΙπες κ ύ ρ ι ο , iντt να. πείς φόγε 6ρωμόσκυλο, δπως,μοu ψώ

νιχξα.ν δλοι! Έγd) ελεγα ΠU)ς θιΧ μέ διώξεις, γι' αότο σοσ είπα. iμέσως ποιος

78

είμαι. ~ο θεός ν' :iνα.πα.όσει τfι ψuχfι τίί>ν γονέων έκείνης της κα.λης γuνα.ί-' ·~ ξ ' 6 φ • eι ' - ' ι I , κας πσu μσυοει ε την π ρτσ: σοu. σ:ι, κρεοατι με στρωμα. κοιι σεντονιοι. σοιν

δλο τό-ι κόσμ.ο. ΚρεΜ τι! ΥΕχω οεκα.εννια. χρόνια. να. κοιμηθώ σε κρε6ά.τι. "Ωσ

τε ΟΕΥ μοu λέτε να. ψ'Jγω! τι &νθρωποι είστε σείς; "Ομ.ως εχω λεφτά., μ ή

θοιρρείς ... θιΧ πληρώσω. Να. μέ σuμποιθα.ς κuρ ξενοδόχε, πώς λέγεσοιι; "Ο,τι

είναι νιΧ μ.οu πείς νιΧ σέ πληρώσω &.μ.έσως. ΕΙσαι καλός &νθρωπος. Ξενοδόχος

ε ίσα. ι;

-Είμαι !ερέας, είπε δ έπίσκοπος, κ' έοώ ε!-ια.ι ~ κατοικία. μ.οu.

-Ίερέοις! έπα.νά.λα.6ε δ &νθρωπος. 'Ώ! πολu κα.λός !ερέα.ς! Κα.t πά.ει

να. πεί ·οέ ζ ητa.ς λεφτά.. Κατά.λα6α, θιΧ ε!σιχί ό έψημ.έριος &κείνης της μεγά.λης έκκλησία.ς. 'Έχεις δίκιο, εrμα.ι ζώο ό δuστuχής. Να. μ.fι προσέξω τόση ωρα.

τον καλογερικό σοu σκοuψο!

'Ενώ μιλοuσε ξεφορτωνόταν τό σοικκίοι6 τοu κα.ί τ' &κοόμπησε σέ μια.

γωνια. μα.ζt μέ τό ρα.6δί τοu. ΥΕ6α.λε πά.λι τό δια.6α.τήριο στfιν τσέπη τοu κα.t

κά.θισε.

Ή κuρίσ: Βοιπτιστίν'Υ) τόν κοιτοuσε μέ κοιλωσόνη. 'Εκείνος σuνέχισε.

-Είσαι κα.λ6ς, κόριε !ερέα.. Έσlι οέν κα.τα.ψρονα.ς κανένα.. Auτb είνα.ι ... μεγά.λο πρά.γμα. ενα.ς καλός παπά.ς. Tb λοιπόν δέv εχεις άvά.γκη ιiπό τα. λε

φτά. μ.ο~;

-'Όχι, ε!πε δ &πίσκοπος, ψόλα.ξε τα. λεψτά. σοu. Πόσοι είπες ~χεις; &κα.

τόν έννιιΧ ψρά.γκα;

- Κα.t δεκαπέντε σολδία., πρόσθεσε δ ξένος.

-Ί.Εκα.τόν έννιιΧ φρά.γκα. κα.t δεκαπέντε σολδία.. Κα.ί σ! πόσο καιρό τιl.

κέρδισες;

- Σέ οεκαεννια. χρ6νοuς.

- ΔεκαεννιιΧ χρόνια!

Ό έπίσκοπος &να.στένα.ξε 6α.θειά..

Ό &νθρωπος έξα.κολούθησε:

-~Εχω ά.κόμη δλα. μοu τα. λεφτά.. Τέσσερες μέρες ξόδεψα μόνο εικο

σιπέντε σολδιά., κι' α.uτιΧ τα. κέρδισα. περνώντας ά.πό το Γκpά.ς. Βοήθησα. κα.t

ξεφορτώσαμε κά.τι &μά.ξια.. 'Αλήθεια., &ψοu είσα.ι κα.ί πα.πά.ς, θιΧ σοu πώ κά.τι.

Ειχαμε στο κά.τεργο εναν πνευματικό. Μια. μέρα είδα καt εvιχν έπίσκοπο. 'Έ

vσ. δεσπότη κσ.θuJς λέγσ.ν. Τά.χrχ πrχπ~ς πά.νω στοuς πσ.πά.δες. Nil. μ! σuμπrχθiς οέν τιΧ κα.λσγνωρίζω κα.ί δλοι. Άμ' κα.t ποu νιΧ τιΧ μά.θω! τΗρθε κοιl λειτοόρ

γησε στfι μέση τοu κατέρyοu. Είχαν στήσει εvα τραπέζι ψrιλιΧ έπίτηδες. Φο

ροuσε στο κεφά.λι τοu ενα πρά.yμα μuτερό, δλόχρuσο. Κι' δπως το χτuποuσε

δ ήλιος λοιμ.ποκοποuσε: Μα.ς είχαν 6ά.λει στη γρα.μμΥj δλοuς, &πδ τίς τρείς με

ριές, κι' ά.ΠQ τb &λλο μέρος τα. κανόνια., γυρισμένα. πά.νω μα.ς, μέ τό ψuτίλι

ετοιμο. Κσ.λά., κσ.λά., νιΧ σοu πω, οέ 6λέπα.με. 'Έκοινε κήρuγμοι, &λλιΧ ~τοιν πο-

79

λlι μα.κρuα. κα.l δεν μπορούσαμε v' ιiκούσοuμε τί έλεγε. Τό•ε είδα. τί εrνα.ι έπίσκοπος.

'ΕνG) ό ξένος μιλοuσε, δ επίσκοπος πηyε νά κλείσει τήν πόρτα., ποlι είχε

μείνει ιΧνοιχτή . Τα.uτόχρονα. 1j κuριΧ Δοξα.στη ξαναγύρισε μ.ε το σεpοίτσιο γιΟI

τόν ξένο.

- Κuρχ Δοξα.στ~, είπε δ επίσκοπος, 6άλε α.ίιτb τb πιάτο οσο μπορείς

πιο κοντιΧ στή φωτιιi. Κα.l γuρίζοντα.ς προς τον ξένο ,- Πρόσθεσε:

- Στtς "Αλπεις, κύριε, δ &.έρα.ς τη νύχτα. είνα.ι τσοuχτερός. θά. κρuώ

νεις βέβα.ια..

'Ότα.ν ~λεγε α.uτό τό «κύριε>> με το πα.τρ~κδ κα.t σεμνό &κείνο δψος, το πρόσωπο τοu ξένοu ψωτιζ6τα.ν. Κύριε σ' ιΧνθρωπο τοu κατέργοu, σ' ενα.ν κα.

τιΧδιΧο, είναι c,τι ενσ. ποτ~ρι νερb. σέ να.uα.yό. Ή έξοuθένωση διψιi γιιΧ έκτί

μηση.

-Λότο το λuχνά.ρι, σuνέχισε δ έπίσκοπος , δε φέyyει κα.λά aπόψε.

Ή κupcΧ Δοξα.στη μπήκε &.μέ?ως στο νόημα. κα.t βγ'Υjκz yια. να. φέρει &.πο

το δωμά.τιο τοu έπισκόποu τ' ιΧσημένια. κηροπήγια., πσlι τ' ιl.κσόμπησε αναμ

μένα. πιiνω στό τρα.πέζι .

Γέροντα, είπε δ ξένος, εΙσα.ι πο),u κα.λος ποlι δέ με κα.τα.φρσνaς, έμένα.

τον κα.τα.φρονεμένο. Με δέχεσα. ι στο σπίτι σοu, ιiνιiοεις για. μ.ένα. τα. ·κεριιi σοu.

Έγω δμως δεν σο(} εκρuψα. &.πο ποσ ερχομα.ι, οuτε Π~)ζ είμα.ι έ:να.ς χαμένος,

ενα.ς δυστυχισμένος ~νθρωπος.

Ό ~πίσκοπσς, κα.θι))ς είχε κα.θ(σει κοντιi τοu, &γγιξε &.πα.λδl τό χέρι τοu.

- Μποροσσες κα.l νά. μη μοσ πετς ποιός είσα.ι. Αuτο το σπίτι δεν εΙνα.ι

δικό μοu, εΙνα.ι σπίτι τοϋ Ίησοϋ Χριστοϋ. Αuτη ~ πόρτα δέ ρωτα. α.ίιτbν ποu

μπα.ίνει aν εχει ονομα, &.λλα. αν εχει κανένα.ν πόνο. 'Εσύ τώρα. όποφέρεις. Πει

να.ς κα.t διψ7.ς. Κα.λως ~ρθες λοιπόν. Κα.ί μr1 μ' είιχα.ριστείς, μη μοu λές δτι σέ δέχομα.ι στο σπίτι μοu. Κα.νένα.ς έδω μέσα. δέ μπορεί να. πετ πιbς 6ρίσκετα.ι στο

σπίτι τοu , πα.ριΧ μόνο έκεtνος ποu εχει &νιiγκη &πο κα.τα.ψύγιο, ποu τοu χpειιi

ζεται &σuλο. Το λέω σε σένα τον περαστικό, νά. το ξέρεις, &δω μέσα εlσα.ι στο

σπίτι σοu, περισσότερο ά.πb μένα. τον 'ϊδισ. 'Όλα. δσα. ολιiπεις έδω μέσα. εΙνα.ι

δικά σοu. ΙΙσιιΧ ά.νά.γκη να. μ.σϋ πείς τ' ονομ.ά. σοu; Κα.ί χωρίς νά. μοσ τό πείς,

εχεις eνα. 5νομα. , ποu τό γνώριζα..

Ό ξένος άνοιξε κα.τά.πληκτος τιΧ μάτια. του.

- 'Αλ~θεια.; Γνώριζες τ' ονομιΧ μοu;

- Να.ί, &πιΧντησε δ έπίσκοπος, ονομά.ζεσα.ι &.δελψός μοu.

-'Άκουσε! φώνα.ξε δ άνθρωπος, έγώ, δτα.ν μ.π'Υ)κα. έδG) μέσα., πεινοuσα.,

πεινοuσα. πολό. UΟμως ε!σα.ι τόσο κα.λός, ποlι τώριχ δεν ξέρω τί εχω, νομίζω

πως ή πείνα. μοσ πέρα.σε ... 'Ο έπίσκοπος τον κοίτα.ξε κα.ι ε!πε:

-•fπ6ψεpες πολύ;

80

-'fπόψερΙΧ λέει! ώ! &κείνη ή κόκκινη κιzζάκιz! ή μολυβένια μπάλα. τοΟ κανονιού δzμένη στο πόδι , ιιια. σα.νίδα. για. νά. κοψ5.σαι , ή ζέστη ' τό κρόο, ή

οαρ;;ι7. δουλειά, το ξuλο κα.l ή διπλη &λuσίδα. για. τό τίποτε, κα.l μποuντροtίμι

αν πείς κχμμια. λέξη, κι' &ρρωστος Cζy είσαι στό κρε6ά.τι, πά.λι δ;λυσίοα.. τα.

σκΙJλιά.; ι))! τα. σκΙJλισ. είνα.ι πιο είιτuχ ισμένα.. Δεκιzεννια. χρόνοι εΙ να. ι α.uτοl. Εί

~~α.ι σα.ρα.ντα.έξη. Τώρα. κα.l τό κίτρινο δια.οσ.τήριο. 'Ακοuς;

- Να.ί, είπε δ επίσκοπος, tΧπό πικρό , θλιοερο τόπο 6γα. ίνε:;. "Ακοuσέ με

&μως. Περισσότερη χα.ρ& α.1σθά.νοντα.ι οί οuρα.νοl για. τό δακρυσμένο πρόσωπο ένός μετΙΧνοημένου δ;μα.ρτωλ~Ο, παρά. γιά. το λευκο σά.ν κr;(νο χιτώνα έκα.το

~να.ρέτω". "Αν ά.πό κεϊνον το ψρ ιχτο τόπο, 6γα.ίνεις τώρα στόν κόσμο μέ μίσος

μέσα στη ψυχή και μέ όργή εναντίον των ά.νθρώπων, είσαι άξιος λόπης. "Αν

δμω; ογα.ίνεις με σκέψεις ά.γα.θες καl είρηνικέ;, είσα.ι πιο άξιος &.π ' δλοuς μα.ς .

Στο μεταξu , ή κυρά. ΔοξαστΥj εΙχε ψέρει το δειπνο. Σοόπrχ iπο νερό, λά.

οι, ψωμί κα.l δ;λά.τι, λίγο χοφινο λα.ρδ[, €.να. κομμάτι πρό6ιο κρεας, σόκα , τu

pl ψρέσκο κ' if.να ιιεγά.λο ψωμί &.πο σίκαλη. Είχε προσθέσει κα.l ή ιοια., πα.ρ!Χ.

τi) συψήθεια. τοΟ έπισκόποu, κ' €.να μπουκάλι ΠΙΧλιό κρασί.

'Π πρόσωπο τοu έπισκόποu πήρε ξα.ψνικα. τη χα.ρα.κτηpιστικΥ] &κείνη εu

θuμ.ίΙΧ -:ων ψ ιλόξενων ά.νθρώπων.

- Στο τpα.πέζι, ψώναξε εuθυιια., δπως συν.Υ1 θιζε δτα.ν είχε μουσα.ψίρη

στο τρcι;πέζι του.

'Έ6ΙΧλε τον ξένο να. ΚΙΧθίσzι στά. δεξιά. τοu . Ή κ•;ρίcι; Βrχπτιστίνη εντελώς

jjρεμ'Υ), δπως fιτα.ν ή ψuσική της κα.τά.σταση, πήρε θέση στ' ά.ριστερά. τοΟ ri.~

δερψοο της.

'U επίσκοπος εuλόγισε τό ψΙΧt ΚΙΧL το πιοτό, κcι;ί, οπως ήτr;.ν YJ σuνiιθειά.

τοu, μοίρασε μόνος τοu τη σοuπα. .

Ό ξένος eπεσ~ μ.ε λιzιμαργία. στο ψα.γητό .

Δ'

1:ΥΖΗΤΗ1:Η ΓΙΑ Τ Α ΤΥΡΟΚΟΜΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΑΡΛΙΕ

Γιά. να. δώσουμε μια. ε1κόvα σχετικόι με τό τί εγινε κιχt τί ειπώθηκε σ' , .. ' 'ζ ' λλ' , ,, , , ... ' , , ,,, εκεινο το τρα.π<Ο ι, το κιχ ιτερο ποu εχοuμε νσ. κα.νοuμε, εινο:ι ν οιντ~γριχ•-rοu-

με έδώ εvσ. ά.πόσπσ.σμα., μι&ς ά.πb τlς έπιστολΕς τf); κυρίας Βαπτιστίνης πρός

τYjv κuρίιz Μπο•Jασεορόv , οποu περιγρά.:pετα.ι μ' ~ψέλεια. ~ σΙJνομιλία. τοu κα.

τά.δικοu με τον έπίσκοπο .. ·. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ... • • • • • • • • • • • • • • • • • ο ο • • •••••••••• ο . ο •• • •• ο ••

"··· Λότος δ &νθρωπος δεν εδινε προσοχ.Υi σε κοινzνοιν. 'Έτρωγε μ.ε οοu

λιμία. Άλλα. μετά. το ψαγητό, γυpίζοvτσ.ς προς τον ά.δερψό μου, εΙπε:

81

»-'Άγιε τοu θε-::ιu, αότiΧ δλα. εΙνα.ι για. μένα. πολu καλλίτερα. &π' δ,τι εΙ·

μ.α.ι συνηθ ισμένος. 'Όμως ν& ξέρεις πιJ>ς ο1 άμ.α.ξά.δες, ποu σε μ' &ψψα.ν vx ψ~ω μαζί τους, τρώνε καλλίτερα. ~πο σα.ς.

>>ΝΟ: σάς πω τ+;ν &λrιθεια., ή παρατήρηση α.ότη με πείραξε λίγο .

»- οι &μα.ξά.δες, &.πά.vτησε δ &.δελψός μου, κουρά.ζοντα.ι περισσότερα α.

πο μένα. .

»-'Όχι, α.πα.ντησε δ &νθρωπος, ε~υν περισσότερα πές μου λεφτά. , ενω έσU είσα.ι ψτωχός . Λότο ψοιίνετα.ι. 'Ίσως να. μην είσα.ι οδτε έψημέρως. 'Έχεις

τουλά.χιστον ενορία.; "Α! έδω είναι ποu θέλω το Θεο νά. ~τα. ν δίκα.ιος . "Αν ή

τα. ν δ 1κα.ιος, θά. Ύjσουν έψημ.έριος.

>>-'0 θεος είνα.ι περισσότερο &.πό ό1Υ.αιος , εΙπε δ &.δερςρός μ-::ιu. Κα.t δ

στερα. ~πο μ.ικρη σ ι ωπiJ, πρόσfJεσε :

,_ Κα.l τώρα. κύριε Γι~ννη, π7.τε στο Ποντα.ρλιέ;

,,_Ν α.ί, και μ.ά.λιστα με καθορισμένο δρομολόγιο. Π ρέπει νά. περά.σω

&.π' α.uτον το δρόμο, χ~' δχι χπb liλλον, κα.l ώρισμένες οί ιi>ρες πού θcΧ μείνω

σε Υ.ά.θε τόπο. Οuτε περισσότερο, οuτε λιγώτερο . Αuριο το πpωt πρ$πει να. ξε

κινήσω, Χαt είνα.ι κουραστικο πο·λύ . 'Γην ήμέρ<Χ κά.νει ζέστη, τη νύχτα. κρι)ο.

»-'•Εκ~"ϊ πι:;ιύ π?..ς, δ τ6πο; είναι κα.λός. Στην έπανά.στα.ση, ε!:χαμε κ' &μ.είς &ψανιστεί, κα.l κατά.ψυγα. σ' &κείνσ. τά. μέρη, οπου εζησα. ιΧρκετο κα.φό,

με μόνο έφόδιι:;ι τΟ: χέρια.. Δε μο,Jλειπε ·lι διά.θεση . Είχε πολλες δουλειές, μπ')

ροuσες νά. οιlilλέξεις. Έκε"ϊ όπά.ρχουν χα.ρτοποιεία, 6υρσοδεψετrι., έλαιοuργεία

μεγ~λα. εργοσστ~σισ. ρολογιών, χαλu6οuργεϊ:σ., καί, τοuλ<Χχιστο εϊκοσι χu τ·ήριι;ι,

σιδήρου.

'Έπειτα. γύρισε σε μένσ. .

,,_Δεν lχοuμο;, νομίζω , συγγενείς εκεί;

'Έ,χοuμz , τοu &πιΧντησσ., κι ' &νιΧμεσα στοuς &λλοuς, τον κ. Λυσινέ, ΠΟV

στό Π7.λιό Χlilθεστwς ή τli\y ψpοtίpσ.ρχος στο Ιlοντα.pλιέ.

,_ Να ί , είπε δ &δερψός μοu, &.λλα aτά. 1793, οΕ:ν όπηρχαν σuyγεvεϊς, δ

κcι.θένα.ς ε ίχε μόνο τα χέριcι. τοu. 'Έπειτα στη δουλειά. . 'Εκεί πού πeϊ.τε, κύριε

Γιάννη, "έχουν μι&. 6ιοτεχνίlί\ δλωσδιόλοu πατριαρχική. Είvι;ι,ι μιά. β ιοτεχν ία,

δ.δελφέ , πολu εόχό:ρ ιστη. Ilα.vτou δπά.ρχουν τυροκομ.εϊι;ι,.

,κα.ι συνέχισε δ χδερφός μοu , €νώ εδινε και πα.ρα.r.ινοuσε τον ξένο νά.

τρώε ι, vrι. τοσ έξηγεί, μ.' δλες τtς λεπτομέρε ιες , πώς λειτοuργοuν τά. τuρο·ιι.ο

μεtα τοu Π οντσ.ρλιέ. 01 κάτοικοι τά. ξεχωρίζουν σέ δtίο εϊ:δη: Τά. μεγά.λα. πού είνΙΧt ciτομικ&, τών πλουσίων χι ' εχοuν σαράντα r.αl πενήvτα ~.γελά.δε ς ,

κ:ι. l Cι ίνουν &ψτά. 6)ς όχτ~) χιλιάδες κεφά.λιrι. τupl κά;θε κu.λοκcι.ίpι, και στα συν

ψοφιΧά., τώv cρτωχιίJν χωρικών, ποu &νώνοuν τlς &.γελ~οες τους καl μοφάζο·ι

τα.ι το τυρί. Παίρνουν ολοι μα.ζt ενα μισθωτb τυροκόμο, τον ονομά.ζοuν << σ'!Jγ

γελο·' · Λότος παpαλcι.βα.iνει το γάλα. τω-ι συντρόφων τpεϊς φορες τ'fιν ·r;μέρσ. κα l

σημειώνει, με το μα.χαipι του πά.νω σε δuό ξlιλα πόσους κά.δοuς παp~λα6ε , κι'

G

82

δ κ~θtν~ς τοuς κρ~τιΧει ά.πο εν~. Ή δοuλει~ τιον τuροκομείων ά.ρχίζει πρός τά

τέλη Άπριλίοu, καl τελειώνει στά μέσα 'Ιοuνίοu, δταν οί χωρικοl πηγα.ίνοuν

τtς iγελά.δες τοuς στό 6οuνό .

,, 'Όσο ετρωγε δ άνθρωπος τόσο σuνερχ6τ~ν.

»Ό &δερφός μοu, φρόντιζε νά. τοu ρίχνει κάθε τόσο στό ποτήρι τοu, &πό

κείνο τό καλό κρο:σl τής Βά.λοο:, ποu δ rοιος οεν πίνει, γιο:τl λέει ΠrJ)ζ είναι

&.κpιοό. Τοσ μιλοuσε γι&; δλο: α.ότά., με κείνο τό φuσικό καl εuθυμο uφος ποu

γνωρίζετε, χωρtς yά, πα.ρα.λείπει εόκαιpία., y' &,πεuθuνει Κ:Χ.t σε μέν~ κάποι~

φιλοφροσύνη.

»Κο:θwς κατάλαβα, &.πό τlς λεπτομέρειες γιά. τά. τυροκομεία κι' aπό τό

οτι πολλες ψορες εψερε τη σuζ1ιτηση στο κ~λο έπά.γγελμα. τοσ τuροκόμοu , δ

&οερφός μου &πιθυμοuσε Υ~ tOU δώσει yά, ΚΜ~λά.οει, χωptς Υ~ ψαίνετ~ι οτι

•ο όποοείχνει, πόσ-J κ~τά.λληλη οοuλει<Χ. εtΎα.ι γι' α.ότόν. 'Ένα. πρά.γμσ. μ-Ju ε

κ~νε εντύπωση. 'Ο άνθρωπος , ποu γι ' αότόν μιλοuμε , περιypιΧψω πιο πιΧνω

ποιός ~ταν. Κι' δμως , σ' 8λη τΎ] διάρκεια τοu δείπνου, κι' δσο κράτησε ή συζή

τηση, σ..ν Εξαφtσο•Jμε λίγα. λόγια. ποu τοΟ είπε στην riρzή, δταv μπήκε, γ ιά.

τον Ίησοσ, δεν είπε οδτε μιδ: λέξη ποu νά. τοσ θuμίσει ποιος fιτ~ν &κε'ίνος, οδ

τε καl να καταλά.οει ποιός f)τα.ν δ αδερφός; μοu. 'Ίσως; έ:νας &λλος, θ?ι. ·ιόμιζε

κ~τά.λληλη την εόκα.ιρία. , α.ν δχι y&, τον κρίνει για το παρελθόν, τοuλliχιστο

νά. τοΟ δώσει ι.ι.ερικες σuμβοuλες γ~ά. το μέλλον. Ό &δερψός μοu ΟΕΥ τον ρώτη

σε οδτε &πό ποιόν τόπο f)ταν, οδτε ΠUJς εψτασε στο σημε'ίο ποu 6ρισκ6τσ.ν, τέ

λος, κάτι &πο τrιν ίστορία. τοu. Γι~τι &κεί, σ-;rιν ιστορία. τοu βpισκότα.ν το λιΧ

θος τοu, κι' δ &.δερφ6ς j.L'.iU φαινόταν δτι Ίjθελε ν' &.ποψύγ.οι κά.θε τί ποu μπο

ροΟσε vά. τοϋ θυμίσει α.ότb τό λliθος. Καl πρόσεχε τόσο, wστε, οτr.ι:ι σε ιι ~ :Χ στι

γμ.ή, μιλοuσε γιa τοuς ορεινοuς το() ΠΟ'Ιτοψλιz δτι, «Κά.'ΙΟΤ/ μι?\ Yjσ'JχYj Εpγ(l.

σία κοντά. στόν οuρο:vό» κα.t πρόσθεσε, σuμπερασμα.τικ& δτι <<εΙvχι ιΧνθpωποι

εότuχισμέvοι, γιατι εΙνιχι &θώοι», σταμάτησε &π6τομχ, γι()'.τt φο6.Υιθηκε μήπως

I λ'ξ 'θ~ ' - ξ' ~ - 1 ' ""' '

1 ~ 1 στη ε η ,,ιχ ωοι» ποΙJ τοu εcρuγε, uπηpχε κατι ποu μποροuσε Ία πεφα.ςει τον

ξένο. Π ιστεύω δτι σ-;Yjv καρδι!Χ τοσ ciδερφοu μOIJ κάτι τέτοιο uπ·ηpχz. 'Οπωσδήποτε σκεψτότ~v πt~)ς. σ.ότός ό &vθρωπος, δ Γ~~Υνης ~Ί\γ~7 .. '~'ιης, δεν εΙχε στΟ

νο•) τi')U τ[π-Jτε ιΧJ.λο ΧΠΟ τΥjν ciθλιότη τά. τοu, Καt cO κcι. λύτεp'.i ήτιχν Va τΟΥ

κά.νει yά, λησμοv'ijσει, yά, τόy κά.νει yΓJ, πιστέψε ι, zστω Χ!Χ l προσωρινά., οτι κι'

αuτος fιταν α.νθpωπος σα.ν τοuς Cί.λλοuς.

»Δέ νομίζετε, κι:ι.λή μοu κuρία, δτι σ' αότΎ)ν τ·r1 λεπτ6τηcι:ι., όπά.ρχει κά.τι

πpι:ι.γμcι.τικ&. ε{ιcι.γγελικό ; Πως &λλοιwς έξηγεΙται v:Χ μ·rιν έπ·.zεφ-ήσει κiν oiJ-, . • θ - " ' ~ ' ~ ~ I ~ ' λ) ' Τ[ ' ~ I ' τε κηρυγμcι.τα η ικης, οuτε οποιαuηποτε uιuαχη η α :ηγοp ι 7. ; ω;ι;ι uεν ε ι να.ι

αότη rι &.ληθινrι ι:ριλα.vθρωπία, δταν εvας &δερψ6ς μας εχει μι& πΊ.:ηγη ποu πο

vliει, v&. μην &.γγίζοuμε σ' α.ότ.ΥJν; Αuτrι νομίζω πwς ήτα·; fι 6αθύτ~ρη σκέψη ·τr;,i} &δερψοσ μοu. 'Οπωσδήποτε, δ ιδιος δε ψαvέρωσε τ!ποτz ο1)τε στον ξένο,

οuτε σέ μένα. 'Απ6 την άρχη ι\ις το τέλος τοσ δείπv'.iυ, στάθηκε 6 tδιος, δπω;

83

Χάθz 6ράοu πο:J οzιπνa. μαζί μας. Δείπνησε μ' αuτόν τό Γιάννη Άγιάννη, οπως οα. δειπνοuσε μ.ε το νομ.ιΧpχη , η με τον ~ψημέριο μ.ια.ς &νορία.ς.

}) προς το τέλος, &νώ τρώγαμε τα. σuκα., χτuπησε ή πόρτα. μ.α.ς. τ π τα. ν

η κuρα. Χάϊοω με το μικρό της, τη γνωρίζετε. Ό ά.δερφός μοu πήρε τό παι

Οά.Χι, το ψιλησε κα.t μο\ί ζijτησε ν?ι, το() δα.νείσω λίγα. σολδι(ι, ΠΟU κρα.τοuσα.

πιΧνω μ.οu, για. να. τα. δώσε ι στ·ήν μητέρα. με το πaιδί. Ό &νθρωπος, στο μ.ε

ταξu, σχzδΟν οtίτε πρόσεχε. Δε μιλοuσε πια καl φαινόταν aποκαμωμένος. Ά

ψοu έ::puγε ·ή ::pτωχη γuνσ.ίκσ., ό ά.οερψός μοu εuλόγησε πάλι την τρά.πσ.ζσ., κσ.t

yuρίζοντaς προς τον ξένο' τοσ είπε:

>>- Θα εχεις &.νάγκη να πέσεις ν' &.ναπαuθείς.

,'π κuρα. Δοξα.στη σiικωσε &.μ.έσως το τρα.πέζι. Κα.τιΧλα.6α. Π~Jς ~πρεπε ν'

&.ψήσοuμε τον ξivo να κοψ.ηθεϊ, κι' &.ποσuρθrιχ.αμε κι' οί δuό μα.ς στό π&;νω

πιΧ~:ωμ.α.. 'Έστειλα. δμ.ως, ϋστερα &.πο λίγο, την κup& ΔοξΙΧστη να. ρίξει π~νω

ά.πό τό πά.πλωι.ι.α. του ξένοu, εvα δέρμσ. ζαρκσ.διοu, ά.πό τό Μέλσ.να. Δρuμό,

πο:J τό είχσ. στό δωμ&;τιό μοu. Τη νόχτσ. κάνει κρόο κι' σ.uτο κρσ.τά.ει ζέ

στη. Κρίμα. ποu α.Δτο το δ&ρμα. πάλιωσε. Ή τρίχα τοu ~χει σχεδον μα.δ·ήσει.

''Ο ά.δερφ6ς μου το &.yόρα.σε δτα.ν ~ταν στη Γερμα.νία, στο Τίτλιyκεν, κοvτα

σ,tς πηγeς τ-:ισ ΔQuνα.eη, σ'ο Μέλα.να. Δρuμ.ό, κα.θ~Jς κσ.t το μ.α.χα.φιΧκι ιιe το

μ.α.vίκι &.πο ελεψα.vτοκ6κκα.λο, πο>) μ.ετα.χεφίζομα.ι σ'ο τρα.πέζι.

>>Η κup!Χ Δοξα.στη ξα.να.νέ6ηκε ιiμέσως. Κά.να.με την προσευχή μα.ς, στΎ)ν

α.Ι:θοuσα. ΠQU άπλώνομ.ε τδ:. ροuχα. y{ι, στεyνώσοuν, κ' ιiπειτα Χλειστήκα.με, χω

ρlς να. ποuμε τ!ποτ' aλλο, ή κά.θε μ.ιC.. στο δωμά.τι6 της.

Ε'

H~YXI.A

'Λφοu εΔχήΟ·φε κα.λ η νuχτα. στr; ν &δερφή τοu, ό θεοδώρητος Δεσπότης

πΎ)ρε τό ΕΥΙΧ &.πο τα. Μο ά.σημένια κηpοπ'Υjγια, εδωσε το άλλο στον ξένο, κα.t

τοσ ε!πε:

- ΝιΧ σέ δδηyήσω τι.fψα., κύριε ΓιιΧννη, στο κρεβ&:τι σοu.

Ό &νθρωπος τον &κολοuθησε.

"Οπως ειπα.με, το σπίτι 1jτα.ν ετσι χωρισμένο, ίί)στε για. να πάει κα.νεr.ς

στο προσευχητήριο, Βποu 6pισκότα.ν το κpεΟάτι, η γιχ viι. 6γετ :J.π!J κεί, iiπρεπε

να περάσει &πο το δωμάτιο τοi) έπισκ6που.

τη στιyμη ΠΟ'J περνοuσΙΧν α.ι'ιτδ το δωμ&:τιο, ή κuριΧ Δοξα.στη τQποθε

τοGσε τ' &σημ.ένια. σερβ(τσια μέσοι. στο ντοuλα.π&;κι, ΠΟ'J ~τσ,y π&;νω &π' το

84

προσκέφαλο τοσ κpεοατισσ. Αότή fιταν ή τελεuταία της φροντίδα, κάθε Όpάδu,

πptν ν~ κοιμηθΕί.

'Ο έπίσκοπος μπi)κε στο Μθος -w' εδειξε στον ξένο τοu το κρε6α:τι με τχ

κα.θcφ~ σεντόνια.. Ό ξένος &κοuμπησε το φιϊ)ς π!Χνω σ' ενα. τρα.πεζ!Χκι, έκεϊ

πλά.ϊ.

-'Έ, καλή νύχτα, είπε δ έπίσκοπος. Αuριο το πρωί; πρlν φuγεις, θιΧ

σοσ ψέροuν ν?ι. πιείς ενιχ ποτήρι γ!Χλα ζεστο ιΧπό τtς αγελάδες μα.ς.

- Εuχαριστώ, γέροντα., είπε δ &γθρωπος.

Μ6λ ' ' ' ' ' ' ) •ι: ' ι: ' ' ' ις προφερε τις εψηνικες αuτες , ε<,εις και, <,αψνικα, χωρις καμ.μ.ια.

α.ίτία., σά.ν ιΧπο κάποια παράδοξη παρόρμηση, [κανε μι?ι. κίνηση, ποu αν fιταν

έκεί οί ouo γuγα.ίκες και τον ~Όλεπιχν θά πάγωνιχν &πο τον τρόμο. Στα.uρωσε τα. χέρια καt κάρφωσε &γρια τ~ μά:;;ια στον έπίσκοπο. 'Ακόμα. κα.t σήμερα

εfναι Μσκολο ν~ έξηγήσοuμε τί τον εσπpωξε σ' αuτη την κίνηση. Τί Ύjθελε;

νtχ προειΟΟΠQιήσε~ ·)j νtχ ψοοήσει τον έπ(σΚQΠΟ; 'Ή μήπως όπά.κοuε ά.πλGJς σε

κάποια εμςpuτη μοχΟηpi) παpόpμησΥJ, ποu οuτε δ tδιος μποροϋσε ν&. ελέγξει;

-'Άκοuσε, γέροντα, φώνtΧξε μέ οpα.χνη φωνή, με βάζεις πραγματικα.

να κqιμηΟG') στό σπίτι σοu; έδGι Μ; τόσο κοντά σσu;

νιάς;

Στα.μ:&.τησε, κα.l τότε ξέσπασε σ' ενα γέλιο ποu είχε κά.τι το τερατώδες.

- Tb σuλλογίστηκες κα.λά; Κα:l ποιός σοσ λέει πως ~γω δέν είμαι φο-

Ό επίσκοπος, σήκωσε τά μάτιιz προς τό ταβάνι κι ' aποκρίθηκε.

- Αuτο &ψopi τον Πσ.ν6:.γα.θο θεό.

'Έπειτα, σοοαpός και κοuνώντcι;; &κόμη τα χείλη τοu, σ?ι. ν& προσεuχό

.-&ν fι σ?ι. νf.ι. μ~λσuσε στόν έιχuτό τοu, σήκωσε τό δεξί τοu χέρι κι' εuλόγησε

τον &νθρωΠΟ, ΠQ1J οεν εσκuψε το Χεψά.λι, Κα.(, χωρ(ς ν~ γuρ(σέι Κσιθ6λΟU ν~

κοιτά.ξει πίσω τοu, μπήκε στο δωμάτιό τοu .

'Ύστερα. ά.πό λίγο οpισκότα.ν στοΥ Χi)ΠΟ του . Βάδιζε, όνειpοπολοϋσε, Όλέ

ποντα.ς δλος ψuχΎ] κα.l νοuς, τχ μεγάλα μuστήpιcι, ποu ό Θεο;; ψcινερώνει τη

νύχτα στιJ. μάτt!Χ ΠΟ1J μένοuν οcνοιχτιi.

''Οσ? γ~&. τον ξένα , ήταν ά:ληθιν& τόσα κουρασμένος, w>1τε οuτε μπόρεσε

νdι. x~pzί τ~ κσ;θ~ι.ρ ιl. έΧzίνσ. &.σπρα. σzντόνια.. Φuσηξε τά r:.εpt με τ!Χ pοuθοuν ια

τ'Ju, δπω;; σuνηΟίζοuν ο[ ιΧνΟpωπ!"Jι τ'Ju κσιτέργοu , σ?ι.ν θέlcJ•Jν νχ σβ~σοuν το

ψως, y..' επεσε. στο κpε6ά.τι με τιΧ pοuχα, δποu κι' aποκcψ.-ήθηκε αμέσως βαθιά.. Το ρολόϊ χτuποuσε μεσά.νuχτα, δταν δ έπίσκοπος εμπαινε &πό τον κηπο

στό δωμά.τιό τοu.

'Ί στερcι aπό λίγcι λεπτά., δ λα κοιμόνταν στό μικρο ΞΧείνο σπίτ~.

85

ΓΙΑΝΝΗ! ΑΓΙΑΝΝΗ!

Λίyr:ι μ.ετ% τδl μεσ~νυχτα., δ Γι~vvης 'Λyι~vvης ξύπvφ~.

Ό Γιάννης 'Αγιάvνης γεννήθψε &πb 9τωχοuς γονείς, χωρικο•)ς τΎjς Μπρ(ας, Ιt(&.ς οόρειας επcφχίας τής Γαλλίας. Πωοl δεν είχε μάθzι γράμματα.. 'Ότα.ν zγινε ctντρα.ς εκιχνε τον κλα.δεuτ+j στ+j Φα.οερόλ . Ή μητέρα του λεγ6-

τα.ν Γ ιαννούλα τοσ Μαθ ιοσ. Ό πατέρας λεγόταν Γιάννης Άγι~ννης, κατ& συγκοπΊJ ίσως τοσ, <<Νά, 6 Γιάννης», η «~Α, ό Γιάννης».

Ν +,πιο &κόμη, είχε χ~σει τοuς γονείς του. Ή μητέρα πέθα.νε &.πο Ιtνα.ν πυρετό τοσ θηλα.σμοσ, παραμελημένη καl χωρlς γιατρό. Ό πατέρας του, κλα

δευτής κι' α.uτός, σκοτώθηκε πέψτοντctς άπό ltvα. δέντρο. "Λλλον σuγγενi) δεν

είχε δ Γιάννης 'Αγιάννης, εκτbς &.πb μι& μ.εγα.λότερη &δερψfι, χfιρα. μέ &ψτ&

παιδιά, &.γόρια καl κορίτσια. Αuτή, δσο ζοuσε δ άντρα; τΎ1 ς, ~ψ.ιτοuσε κοντά της τό μικρό της &δερψό καl τόν [τρεφε. J\H δ άντρας της πέθανε. Τό μεγα

λύτερο &πb τ& έψτ&. παιδιά της ~τα.v οχτι~ χρονών καl το μ.ιzρότερο ένός.

Ό Γιά.ννης 'Αγιάννης, &ντρα.ς πι& τώρα., εΙχε πατΎ;σει τ& ε[κοσι;:έντε,

π.Υιpε τη θέση τοu πα:-:έρσ. κσ.l 6οήθησε την άδερψή τr:ιυ, ποu τόv εΙχε άγ-z

θρέψει. Αι'Jτο εγ ιvε ετσ ι ιiπλά, σ&.v καθΎ)κοv, av καl οχ ι χωρlς κάποια δυσφορία.. 'Έτσι σπα.τα.λοuσε τα. νιά.τα τοu σε 6α.ρειες κα.l κακοπληρωμένες εργα.σίε;.

ΣτΎ)ν περιψέpεισ. δέν τον είδαν ().\τε κι' &κουσσ.ν ποτε ν' άπόχτησε κάποια.

φιλενάδα. Δi ν είχε κ:ι.ιρb για τέτοια.

Κά.θε oρiou γύριζε στό σπίτι κουρασμένος κ' Ξ:pωγz τή σούπα του χω

ρtς ν&. προφέρει λέξη .

Πολλες ψορέ;, ή ά.δερφή το>J, ένι!ι α.uτος ετρωyε, επαφνε &τ:ο το πιά.το

τοu το καλι)τερο μ~ρος τοσ ψα.γητασ τοu, το κομμιΧτ~ το κρ~ας, την καρδ~α. τοσ

λ~χαvοu, γι~ Υ~ το δώσει σε κ~ποιο &π' τα. πcι.ιδιά της. 'Εκεtνος Ξξα.κολοuθοΟ

σε ν!Χ τρώει, σκuμένος π'*.νω στο τραπέζι, μέ το κεφάλι σχεδον μέσα στrι σού

πα., μΕ τ~ :ια.κρuδ\ μα.λλι~ του πεσμένα. γuρω &πο το Πl~το, Ε:σι ΠΟU τοvκρu-

6α.ν τ& μάτια., φαινόταν σχ ν& μrιv z6λεπε τίποτε κι' &φψε το πηρούvι τijς

ςΙ;οερφijς τοu ν?;, κάνει τή δουλειά τοu.

Στή ψα.Ι?εp6λ , 5χι μ.α.κρu& άπο το καλuοι τοu Γιάvνr; 'Αγιάννrι , &πο τr;ν

&πέναΥ"Cι πλεuριi τοu στεvοu εpομάκου, κατοικοuσε μιιi y_ωρικΥj ΠΟ>J τΥjν ελε

γα.y Μαρία Κλα.vτιέ. Τ?: παιοια. τijς &.δερφijς τοu, πάντα σχεδον πεινα.σμέvα,

πήyα.ινσ.ν σ' α.ότ.Υιν κάπου, κάποu κα.t ζητοΟσα.ν, τάχα. &πb μέρος :ής μάνας

τους, μι&. κούπα γιΧλα. , πο•j τοπ ι να.v πίσω &.πb κανένα φράχτη, ιiρπά.ζοvτα; τήν

κοuπα. το Ξν-z &πο το στόμα. τ-:,0 δtλλοu, μέ τ6ση λσ.ιμα.ρyία, ΠΟ'J ο[ μικρές τοχu

vαv στο λαιμό τοuς Ύ} π~νω στ& ροϋχα. τους. 'Η μψέpα θιΧ τ&. cψωροΟσε αi'ι·

86

στηρά., άv μάθα.lνε α.ότή τους τήv πονηριά.. Ό Γιά.vνης Άγlάννης, πλήρωνε

πάντα στην κuρ~ :Κλαντιε το γά.λα της, κρυφ~ ά.πο τη μητέρα. τους κα.ι γ λu

τωvε τ~ μικρ~ ά.πο την τψωpία..

Την &ποχrι ΠΟ!J κλα.οεύοντα.ι τ& οέντρα. , κέροιζε εlκοσιπέντε σολοι& την

"ήμέpα. 'Έπειτα. κυv-ηγοuσε άλλες δουλειές, θεριστής, σκαφτιάς, ά.χθοφ6ρους.

'Έκανε ο,τι μποροuσε, πήγαινε σ' οποια. οουλει& βρισκόταν.

Δούλευε κι' ή ά.δερφή του, &λλ~ πώς ν~ τ& 6γά.λουν πέρα μe τ6σα ά.νήλικα.

πα.ιδ:i; Ν ά. ε να. ζ οlκτpος σωpος ά.πο ψuχές , ποu τις πεpικι>κλωνε σι γα σι γα rJ φτώχεια. κα.t τ\ς eσφυγγε. 'Ήρθε κα.t 6α.plις χειμώνας. Ό Γιά.ννης 'Αγιά.ννης ~· ΥΕ θ ' ~ ~ ' 'Ή ' ' ~· • ψ ' Ν ' ,. οε-ι έορισκε που εΊ'.Ι. οουΑεια.. οικογενεια. οεν ειχε ωμ.ι. υστιΚΎJ στην

κυρωλεξ!α.. Έφτδ-, πα.ιοι& χωρtς καθόλου ψωμί.

.. Ηταv 6ρά.δu, Κuρια.κή, κι' δ φοuρvcφης, πού εΙχε το φοuρνο τοu στην

πλατεία. της έκχλησία.ς, στη Φα.6ερ6λ, έ-cοιμα.ζ6ταν ν& κοιμηθεί, δταν &χουσε

Ενα δυνατο χτύπημα στ& τζάμια τής 6ιτρ(να.ς το(j aρτοποιείου του, ΠΟΙJ ΠρΟ

ψυλα.γότα.ν &πο συρμάτινο δίχτυ. Πετά.χτηκε &μέσως ν& οεί τί εγινε, κα.t το

μά.-cι του προζfτΟ:(νει gyα, χέρι, ΠΟ'J OCψOU sκα.νε τρύπα. με ουνα.τή γροθι~ στο

οίχτυ Χ'J.t στο τζά.μι, &pτ:αζε εvα. καρβέλι. Ό φοόpνα.pης πετάχτηκε εξω. Ό κλέ

φτη; ~φ~υγε, τρέχοντας. Ό ψούpνσ.ρης τρέχ~ι τιίσω του· κα.t τον τιιάvει. 'Ο " ι τ ι~ ' f ι ').., ' l ι 1" '

ΚΑεψ-:ης ειχε πετα.ι,ει το ψωμ.ι, α. ,Λα το χερ ι του ηταv κα.τα.μα.τωμ.ενο.

'Ο κλέφτης fιτα.v δ Γιάννης 'Λγιάvνης.

Λότο γίνεται στο 1795. Ό Γιά.ννης 'Αγιά.ννης, δδηγήθηκε στ& δικαστήρια. τf)ς έποχf)ς γι~ «κλο

τι·η ιιετα. ρήξεως, δια.πρα.χθείσχ νύκτωρ zα.t ε[ς κατωκοψένον τόπον» .

Ό Γιάννης 'Αγιάννης εΙχε ενα. τουψέκι πού το μεταχειριζόταν ?iριστχ .

'Έτuχε ν& τον OOU\1 στα. δάση λα.θροκυνηγ6. Αότό τον ε6λα.ψε στην πεpίστα.

ση. Τπάρχει μιa πpοκα.τάλειψη: «Ό λαθροθήρας κι' δ λαθρέμπορος συγγε

νεύουν μέ το ληστή». Ύτιάρχει συγγένεια., πρα.γμα.τικ6:, aλλ~ τούς πριlηους

τοlις χωρίζει &βuσσος &.πο τοlις φονιάδες τών πόλεων. Ό λα.θροθήρα.ς ζιοί στ~

δάση, δ λαθρέμτιορος στΟ: 6ουν& η στΟ: πελάγη . Ή πόλη Ο(α.ψθείρε ι τοι)ς ά.ν

θρώτ.οuς κα.l -couς κάνει ώμοuς κι' &.δ(στcι;κτοuς. τα. Οά.ση, τ& βοuvά, τα. πε

λάγη εξαγριώνουν τοuς σ.νθpώποuς, ά.ναπτύσσουν τ& άγρια. ενστικτα., ά.λλ& συ

Χ'Ι& χωρις ν7. κα.τα.στρέφουv την &νθριl)π~νη πλευρά.

'Ο Γιά.ννη; Άγιάvνης κηρuχτηκε ενοχος.

Ό νόμος fιταν ρητός.

'Υτ.ά.pχοuv -:;τόν πολ.ιτισμ6 μας τρομερές ώρες. Ε!vαι οί στιγμές ποlι το

ποινικό δικσ.στήpιο ά.vα.γγέλλει ήθικο να.uά.γιο. Τί πένθιμη στιγμή , &.λήΟεια.,

ε!'ιΙΧι έκsίvη, ποlι +ι κοινωνία., &πομα:κρυν6μενη, κάνει &νεπαν6ρθωτη την &πο-

6ολfι κα.t την εγκατάλειψη &νος λοyικοσ πλάσματος.

Ό Γιάννης Άγι!ι.ννης κατα.~ικά.στηκε σε πέντε χρόνια. κάτεργο.

Στtς 2~ 'Απp(λ(οu 1796, ξσ.πλώθηκz ή ε'ίδηση γι~ τή νίκη τοσ Μοντs-

87

νότε, ποu τΎjν κέρδισε δ ά:ρχ'f)γδς της γαλλικής στρατιaς στην Ί ταλία, ποu

τότε λεγόταν Μπουόνα- π~Χρτε . Την 1:δια &κείνη μέρα , στtς ψυλακες της Μπι

σέτρ, ξετυλι.ίχτηκε μι& μα:ι..ριa &.λυσίδα, κ' εvας &.πο κείνους π' ά.λυσοδέθηκαν

-ηταν δ Γιάννης Άγιάννης. · 'Έ.νας παλιος δεσμοψόλα.κας, ένενήvτα. χρονών σήμερα , θυμ?.τα.ι &κόμη

καλ& αότοv το δυστυχισμένο άνθρωπο, δταν καταγίνονταν, νά τοΟ κλείσουν

το π6δι στην άλυσίδα , στη νότια πλευρα. της αόλijς. Καθόταν κα.ταγijς δπως

κι' ολοι οί άλλοι κατάδικοι. Φαιv6-cα.v ν& μην καταλαβαίνει τίποτε fλλλο, πα-

' ' " J, θ 1 7 Ο ' "Ι ' ' ' ~ έ ·~' ρα. μοψ) οτι ' Ι εση του η-:α.ν εινη. σως , αναμεσα στις μπερυεμ νες ιυεες του

καί στην δλοκλ'f)ρωτικη α.γνοιά του, να άντιλα.μβανόταν δτι ~ π?ινΎ] ήταν

6αρειά.

Ένι7> χτυποuσαν με το σφυρί καί στερέωναν στον τοίχο, πίσω &πο το κεφάλι του, το σιδερένιο κρίκο, &π' !Sπou κρατιόταν ή &κρη τιί>ν δεσμών του,

αuτος πνιγότα.v &πο τά δάκρυα., ΟΖ μποροΟσε να. μιλήσει. Κατtiφερνε μόνο νχ

λέει κατά δισ.λείμμιzτα «'Έκανα τον κλα.δευτη στη Φαβερόλ». 'Έπειτα μέσα.

σε ουνατοι'ις λυγμοuς, σήκωνε κο::ί κατέοαζε το δεξί ':OIJ χέρι, σa ν' άγγιζε Οtά

οοχικa ~φτ!Χ διαφο~ετικ!Χ κεφάλια, κι' &π' ω)τΎj την κ!νησr; , δσοι τον έβλεπαν

κατοιλάοα.ιναν πwς ό &νθpωπος αuτάς o,ct [κανε τοκανε για ν& θρέψει έφτ&

όρφα.νά κι' &νήλικα πα.ιδιti.

'Έπειτα. τον μ.εταψέραν στ.Υiν Τουλιi>να., δπου 6ρισκότα.ν το κάτεργο. Υ F,

ψτασz κεί uστεpα &.πο πορεία είκοσιεφτά ήμερων, καθισμένος π~Χνω σ' ~να κά.

pο, μέ τήν &.λυσίδα. στ/; λαιμό. Στην Τουλώνα. φόρεσε την. κόκκινη καζά.κα

"COU κατάδικου. Κάθε τι -Χπb την πpοηγοuμενη ζωή του εσοησε, ά.κόμα κα:ί τ'

δνομ::Χ του. Στ/; κάτεργο δεν τον φuJναζαv πια. οuτε Γιάννη Άγιάννrι. ~Ηταν δ ... 24601.

Τί &π6γινε ή &όερψή του; Τί &π6γινα.Υ τα. έφτά πα.ιδιά τ'f)ς; Ποιός ναι-... αζότα.ν γι' α>jτά ; Ποιός σκοτίζεται γιιΧ τέτοια! Τί &πογiνοντα:ι τιΧ ψόλλα. &.π'

τΙ; σύρριζα κοιιμένο δέντρο;

'Η ϊδια πά.vτοτε ίστορία.. τα. δuστuχισμένα &κείνα. ζω,;τανά. Τ~ πλάvμα

τα α~τa -;ou θεοu, χωρίς κανένα. στήριγμα, χωρίς προστά.τη , χωρίς κατα.'t'u

γιο, τpά.6ηξα.ν στήν τuχη, καt ποιος ξέρει, ϊσως το καθένα τους σέ διαφορετι

κή κατεύθυνση κα.ί 6υ0ίστηκαν σιγa( σιγ~ μέσα σ' έκείνη τήν κρόα κα.τα.

χνιά., δποu χάνονται ο1 zρημες ψuχές, στο 6αθύ σκοτtiδι δπου έξα.ψανίζοντα.ι

'ή μιά ϋστερα &.π' τήν άλλη τόσες &μοιρες ύπά.ρξεις, ιiκο),'Jυθι~ντας τ'ήν σκο

τεινΥj κα.t πένθιμ'f) πορεία τοu &νθpuJπινου γένους.

Σκόρπισαν, παρατ~σα.ν :Ι;ν τόπο τους. τα. ξέχασε το κα.μπαναριο τοu χω

ριοσ cους, το ψτωχικ6 του~ σπιτάκι, τ& δρομά.κια κι' rι πλατεία Π'JU πd.ίζα.vε. Κι' δ θείος τους, δ Γιάννης 'Αγιά.ννης, ϋστερ' &.πο μερικα. χρόνια. στο Υ.ά.

τεργο, τα. ξέχασε κι' α.uτός.

Μιδ: πληγή ποu είχε &.νοίζει κά.ποτε στήν καρδιά. του, έγινε τι~ρα. ο~λή.

88

Αuτ!:ι ·fιτι:ι..ν δλο . Σ' δλο τον καιpο ποu εμ.εινε στΥjν Τουλώνα, μιά καί t-'-6-νη ψψ~ &κουσε νδl μιλοσν για. την α.οερψή του. Κι' αuτο Υ]ταν, νομίζω στο

τέ λος τοϋ τέτcφτοu χρόνου τής φυλάκισής το•;. Δε θυμaμιΧι πιι7. μΕ: ποιο μέσο

πr1ρε την πληροφορία. Κά.ποιος πο•) το•)ς γνιlφιζ~ &πο τ'fιν πατρίδα τους είχε

δετ τr1 ν &δερφή του στο Πα.ρlσι . Καθόταν σ' ενα φτωχικό δρομάκι, κοντCι. στον

&γιο Σουλπίκιο. Άr..ο τα παιδιά της ενα. μόνο εμενε μcι.ζί , ενα άγοράκ ι , το

τε λευταίο. Π ou ή~.σ.ν τ' !Χλλα. §:ξ η; 'Ίσως νά. μη γνώριζε οuτε Υ. ι' rι (δ ια.. Κά

θε πρωl πiιyσ.ινε σ' ενα τυπογραφείο, δπου δlπλωνε κ' ερραβε φuλλα. 'Έπρεπε

ν&. 6piσκε:α.ι έκετ &.πο τίς εςη το πρωί, νύχτα. &.κόμα το χεψώνα. Στο Ζδιο κτί

.ριο με το τυπογρα.ψείο λε ιτοuργοΟσε ενα σχολείο, δποu πήγαινε το μικρ6 της &

γορά.zι, ~ψτα χρονwν τότε . ΈπειδΎ] δμως α/ιτη EΠliJ.YE δοuλεια. στlς Ε.ξη κα.l το

σχολειο fXνoty~ στίς έψτά., τΟ Παιοt επρεπε νά περιμένει μι&, &ρα στην αΙ)λή . .Μι& (7ψrι. χεψωνιάτικης νuχτ:χς στην αόλi). Δεν Ύjθελαv να. μπαίνει στο τυπο

γρα.φειο, τοuς ένοχλοσσε, ετσι λέγα.ν. Πολλες φορές, ο[ έργά.τες Πr:JU περνοu

σι:ι.ν, 6λέπαν τb δύστυχο μικρο πλάσμα Υ..αθισμένο πάνω στtς πέτρες, vυστα

γμένο καl Χάποτε κοιμισμένο έκεί στο σκοτάδι, πάνω στο κcι.λαθά.κt τeιu. "0-:χν E' 6pεy.z , !t.t&. γpti, 11 θυρωρός , τ6 λuπότα'i κι:Λ τοπα.ιρνε στο δωιιά.τ~6 της,

δπc;υ δε οp t 'JΚότcι.ν, τίποτ-' ~λλο aπο §:μχ παλιο στρώμα, μι?J. ρόκα ΚCI.t OUO ΠCΧ

λιΞ~ ςω. ι νε; ΧιΧpέκ.λzς, κ.α.l το πα.ιδt χr;;ψόταy !κεί, σέ μια. γωνια. κοντα. στ-η ι ' ' 'θ ί ι ' ' Σ \ C \ , \ ) - "'' ~f

γcι. :α, yια. να νοιω ει Λιγωτεpο το κρυο. τις εφτα α.νοιγε το σχο ,z ιο κ :_ιι-

πα.c y:;; μ.έσ,r. .

;\ ,) τCι. fιτα.v 8λα. ποlι ~ιια.Ο~ δ Γιάyνης Άγιάνvης . Τοσ μίλησαν γι ' ω)τιΧ

μ :χ μέρα , η' ~ταν σιΧ μια. στιγμή, σχν &σ-:pcι.πή, σCG ν&νοιξε 6ία.ια. ενα. παρ6.

Ουρο στ+, μοίρα. Εκε!vων των τ:λασμ6.Ι.ωΥ, ΠΟ'J τ' ιiγά.πησε και γι' αuτa 6ρι

σκότ,ι:ι.y ,τ,:ο κ&. ~.εργο . 'Έπειτα ζανάκλεισcι.ν δλα. Δε" &κουσε ποτε πια. γι' αlι-

τά . ..\~ y τιΧ ξαναείδε ποτέ, δέν τrΧ συνά.vτr}σε ποτέ~ κι ') οUτε στ~η συνέχεια αU~

-;;·ης -:Ύjς θλιt:εpΎ); 1στορία.ς θC<. ξα.vα.6ρ εθο0ν .

* **

~ -ο τέλος :χ.uτοΟ τr:ισ τέταρτου χρόvοu, fιρθε κι' ή σεψΧ τοσ Γιά.ννη 'Α

γιάν ·ιη νά. δρα.πετε1σει &.πο το κάτεργο, ιιΕ: -:Ύ) 6οήθεια τGJν συντρόφων τοu,

i;τ:ω ; γίνετcι.ι στον δδuνηρο έκεΖνο χGψο.

Δpcιπέτευσε.

Πεpιπλcιν.Υiθηκ.ε δυο μέρες έλεuτερος σ1.ιΧ χωpά.φια, ().ν ιιποpοuμε να. ποu

μ: Ξλεu-cερο , Cί.vΟρωπο ΠΟ'J τον κυνηγοuv, ποu γυρίζει κάθε τόσο το κεφά.λ ι

z ~-.J. Χ'Jt τά.ζει Πtσω τv'J 1 ΠΟU τpομά:ει στοy παρcψιΧpΟ θ6pυ60, Π(/ι φοο!Χτα.ι Ι.ά.

πci.vτα , τfι στέγη ποlι ΧιΧπνlζει, το δια.6<Χτη Π'JU περνaϊ, τb σκύλο ποlι γα.υyi

ζει , ~ ι &λfJyo ίϊ:':ι~ κ7.λπ6.ζει , _τΟ p'Jλ6~ πο,J χτuπi τtς δ)ρες, τήv .. ήμέρcι, έ~ε~Ο~ · :!/ι C, ί.iπ:οuν, τ·fι vuz:σ. γιι:ι.τl δε ολέπει , :ιJ δp6ι~ο , το μονοπιiτι, τό θιiμνο, τόν Η

υπvc· .

89

Κατά τ.ο βράδυ της δεΙ)τερης μέρας τον ξανάπιασα.ν. Τριανταέξη ιiψες

δεν εψαγε τίποτε οi)τε κοψ~θψε .

Καταδικάστηκε για τfιν απόδραση αuτη σε τρία χρόνια παράταση της

ποινijς του . Τχ πέντε χρόνιχ κάτεργο, γίναν οχτιf) .

Τον zκτο χρόνο ήρθε πάλι 'ή σειρά του ν' &ποδpά.σει . 'Επιχείρησε, &λλa

δΕ:ν ι:ο κΙΧτά.ψερε. Στο προσκλητήριο δΕ: βρέθηκε πΙΧρών. 'Αμέσως &ντήχησε

μι& ΚΙΧVΟνι& &πο το κάτεργο, σημάδι δτι δραπέτευσε ΚΙΧtάδικος. Τχ περίπολα

τον 6ρijκαν τη νύχτα κάτω &πο τΎ]'ι καρίνα. ένος νο:υπηγούμενοu καρα.6ιοίί.

'.Αντιστάθηκε. Το &δίκημα Ε:γινε 6αρuτερο. Δραπέ~υση καl &ντίσταση κατ:Ζ

της &ρχijς . Ή πράξη ω3τ~, ποu προβλέπεται &πο ε1δικο κώδικα, τιμωρ ·ήθηκε

με προσθήκη πέντε χρόνων άκόμη στο κάτε ργο, &.πο τα όποία τα δόο με

διπλή ιΧλυσίδα.

τα χρόνια τοίί κάτεργου γίνονται οεκα.τρία ... Το δέκατο χρόνο ξανάρθε 'ή σειρά. τοu ν&. δραπετεύσει. 'Αποπειράθηκε

πάλι, &λλά δΕ:ν τGι. κατά.ψερs κα.λuτερα. &.πο τlς Cίλλες ψορές . Τρία χρόνια

τ:ροσθήκη για τ·ή νέα &π6πειρα. Τα χρόνια γίνονται δεκαέξη. Τέλος, κατ&

το δέκατο τρίτο, νομίζω, χpόΥ'J, &ποπειpάθηκε γι&. τελευταία. φορά , καl πάλι

iπ6τυχε. ΣΕ: τέσσερες δ'.ψες τον είχαν πιάσει. 'Ακόμα τρία. χρ6νιrι. γι% τlς τέσ

σερες ilipες. Δεκαεννια χρόνια! Τον Όχτιl>6ρη τοίί 1815 &πολuθηκε.

ΣημειG>στε δτι είχε ριχτεί στο κάτεργο στο 1796, &πειΖ-ή ~σπ>Χσε iiνα ~. , " ι: " ψ '

τ(,uμι κι cφπα."ε ενα. ωμι.

_ Μια μικpη παρένθεση. Για δεύτερη ψορά., δ συyγpuψέας αuτοu τοu 6ι-

6λίω, μελετώντοις τα ποινικα ζητήματα καl τlς ποινΕ:ς ποu έπι6άλλει δ νό

μος, σuνΙΧντ& τ'ήν κλοπη ένος ψωμιοu, ι;>ς &φετηpία. κα.τα.στροψij; μιας &νθρ<f>

πινης ζωijς. Μια. &yyλι-κΊJ στατιστικη δ ιαπιστώνει δτι στο Λονδίνο, στlς πέντε

κλeιπzς οί τέσσερες εχουν aμεση α1τία τΎjν πείνα. Ό Γιάννης Άγιάννης στο

κάτεργο κλαίγοντας. Βγijκε &.παθής. Μπήκε &.πελπισμέvος, 6γijκε 6λοσuρός.

Τί Ε:yινε CΙ,ραγε ιι.έσu σ' αύτη την ψuχή;

Ζ'.

Τ Α ΒΑΘΗ ΤΗ~ Αf1ΕΛΠΙ~ΙΑ~

"Ας 1ψ:Jσπα.θήσουμε vi δώσουμε μι~ Εtκόνσ.. Ή κοινωνία πρέπει να προσέχει καί να μελετά α.uτ:Ζ τα πρ-Χγματα, &.ψοu

'ή Ιδιcι. τα δημιουργεί.

Ό Γιάννης 'Αγιάννης ·Jι-:αν , δπως ειπαμε, ±γράμμcι:ω:;, C:χι δμως κα~ ·lι

λίθιος . 'Υπήρχε μέσcι. του το κο ινο ψι7)ς, το ψυσικ6. ΊΙ δυσ-cυχία, ποu εχε ι κι'

ΌΟ

αότ·fι το δικό της φως, δΙJνάμωσε αότο ποu uπi)ρχε μέσα στο πνεuμα α•)τό. Κά-, > ' f.? I ' ~ I ' tξ λ ' I ' Ι τω α.π τα. uα.σα:νιστηρια., τα. οεσμα. , την "- α.ντ ητικη κσuρα.ση, τσ μπσuντρσu-

μι, τον καυτερο Ύjλιο κα.ί το κρύο της φυλακης, πάνω στο ξύλινσ κρει?ά:τι των

καταδίκων, ξεκα.θά:;ισε μερικ(k πράγμα.τα στΊj συνείδησ'ή τοu κα.ί σχημάτισε

μι~ σκέψη γι' α.ότά:.

'Έκανε τον έαuτό τοu δικαστ'ήριο.

Παραδέχτηκε δτι δεν ήταν ά.θιίJος κι' ά.ναγνώρισε δτι δεν τιμωρήθηκε

&δικα. 'Ομολόγησε στον έα.υτ6 του οτι εκα.νε μια. πρά:ξη εσχα.τη κ' έπιλήψημη. Πως aν ζητοuσε Χεl\Ιο τb ψωμl ποu &ρπαξε, ϊσως τοu το !διναν. "Οτι δπωσδij

ποτε ήταν προτιμώτερο ν~ το περιμένει .:η ά.πο φιλανθρωπία, η ά.πb τ"ήν έρ

γασ!α. 'Ότι δέν εΙ ναι ά.ρνητική ή ά.πάντηση στό έρώτημ.α: <<Μπορώ νCι. περι

μένω οταν πεινώ;». "Οτι, πρώτα - πρώτα εΙ ναι σπάνιο πράγμα νa πεθάνει,

στήν r..υριολεξία, κανείς &.πο την πείνα. 'Έπειτα, δυστυχώς η εότuχwς, δ άνθρω

πος είνα.ι καμωμένος ~τσι, &στε νά όποψέρει γιά πολύ , Υ~ όποψέρει σωιιcι.τικά

καί ψuχικ~ χωρ!ς νά πεθαίνει. Π~)ς χρειαζόταν λοιπον όπομονή, καί π~1ς

α.ότb θά ή-;α.v καλλίτερο, ά.κόμ.α. κα.l γι~ τ~ ψτωχ~ έκείνιχ πιχιδιi. π ως ή

τα.ν 7";cι.pαψpοσύνη το Υ~ θελήσει cι.ότός, /1vα.ς ουστυχισμ.έvος κι' ά.Ούvιχμος &ν

θρωπος, νά πιάσει τ"ήν κοινωνία &.πb τb λαιμb καl ν&. νομίσει δτι μπορεί ν&.

γλυτώσει ά.πδ τήν πείγσ. μ.έ τήν κλοπή. Κα.ί, δπως κι' &ν τό πά:ρεις, ήτιχν &σχη

μ'Ι) ·ή πόρτα για νά. 6γείς ά.πο τ~ φτώχεια, ~ πόρτα ΠΟΙJ σε μπά.ζεt στήν &.τι

μία. Τέλος, πως εφταιξε.

"Αν αότος ήταν ό μόνος φταίχτης σ' δλη αότΊj τΥ)ν ιστορία. Υ Αν, πρώτα

&.π' t:λα., δέν ήτιχν πολlι σο6οψό πράγμα. νά λείψει 'ή έpγα.σίιχ &.πο τον έργά

τη, νά λείψει το ψωμί &πο 11να.ν έρyα.τικό . "Αν, σέ συνέχεια. , ά.φοu το ά.δίκημιχ

εγινε κιχt δμολοyήθψ:ε, δέν ήταν 'ή τιμωρίιχ σκληρΎ) κιχl όπερι?ολική . "Αν δ

νόμος δέν zκα.νε μεγαλύτψη κατάχρηση στΥ.ιν ποινή, &.πδ τήν uπέρ6α.ση ποlι

εκα.νε ό ενοχος στά &οίκημα. "Αν 'ή ζuγα.ριi ποu σταθμίζεται το δίκαιο ε

χει ισόρροπες τlς πλά.στιyyες, κι' α. ν ο εν ε!να.ι οα.ρύτερη έκείνη ποu ζυyί-

r ' Ι "~ ι Β ι • • ~· ~t: λ ι ' '~ι ' "ετα.ι η τιμ.ωρια. ΛΥ το οα.pυτερο της ποιvης οεv ε:~οα ειψει το ιχοικημα. κιχι

δεν αντιστρέφει τα. πράγματα, τοποθετώντας στη θέση τοu ιiοικijματος τοu

ένόχοu, το εyκλημσ. τοG τιμωpοG, μετα.οάλλοντας ετσι τον εvοχο σε θuμα., τον

όφειλέτη σε δα.νειστη καί, τέλος, aν δέ θέτει τό δίκαιο μέ το μέρος έκείνοu

ποu το παραβίασε. 'Άγ ιχίιτη 'ή ποινij, ποu μπαίνει προσθήκη σε κάθε &.πό

πειρα. δραπέτευσης, δέν καταντά έπt τέλους κατάχρηση τοG 1σχυρ6τερου πά.

νω στον &.σθενέστερο, ~γκλημιχ της κοινων1ας κατ~ του &.τόμου, εγκλημιχ ποlι

συνεχιζόταν κά.θε μέρα., εγκλημα. ποu οιαρκοuσε οεκαεννιa δλόκληpα χρόνια.

Άναρωτijθηκε, α.ν 'ή κοινωνία εχει το δικαίωμα. νά uποχρεώνει τά. μέλη

της, v& όπομένοuν &.πi:J τή μ.ιά την παράλογη &.προvοησίοι της ν& μην έξασψα

λίζει έρyασία., κι' aπο τ-Υjν &λλη τ-Υjν άσπλαχνη κα.l σκληρη προνο'Υ)τικότητά.

της νά ρίχνει στο κάτεργο, ν' &.λέθει ~νιχ ψτωχο ~νθρωπο ά.';άμεσα. σε μιά.ν

91

ελλειψή της. κα.t μιά. uπεpβολή της. 'Έλλειψη έργιχσί~ς, &νυπόψορα. uπεροο-) , , " ,, ο"' J; ~ l ' , , ' , , 1. • ,ικη τψωρια. Λ\1 !·'~ . 1 ταν οεινu κι α.πα.ισιο vα. φερεται μ ιχύτu τον τρόπο

~ κοινωνία., και μά:λιcrτα. προς έκείνα. τά. μέλη της ποu το•):; ετuχε τό μικρότερο, το &λά.χιστο μερίδιο στ~ μοιρα.σιά των ά.γαθων κα.t ποu συνεπιίJς ε!να.ι περισσότερο &ζια tνδιαψέροντος κ' έπιείκεια.ς.

'Αφοu ά.νrχλογίστηκε δλα α.uτά τά. ζητήματα., εκριyε κι' ατ)τbς την κοι-νωνία καl την καταδίκασε.

Τ~ν καταδίκασε σέ τί; Στό μίσος του.

ΤΥ;ν κατά.στησε uπεύθυνη γιά δσrι. ύπόcρερε, καί είπε μέσ' στη καρδιtΧ " ~ ~· θ' ~· γ ' ζ ' ' ' λ' ' ' ' ' Ε' I! του, οτι ισως υε α οιστα-,ε να ητησει, μια. μερα, ογο α.π αuτην. ιπε οα-

θ~ιCι στ~ν κα.ρδιά: του 8τι δέν ύπήρχε 1σοζuγιο ιiνάμεσα. στf; κακό που εκανε

α.uτος κα.l στο ΚΙΧΚΟ πού τοD κά.vα.v. Κα.τά:ληζε στο συμπέρασμα. 8τι ·ή τιμωρία

του δεν ήτα.ν, βέβαια., δλωσοιόλομ ιiθικία, ά.λλά δπωσοήποτε ήταν σκληρότητα,

&πα.νθρωπιά:.

Ή όργΥ] μπορεί vCι ε!να.ι τυφλ~ κα.l πα.ρά:λογη , Μπορεί vά όργιστεί κανείς &δικα.. Δεν <Χγα.νσ.χτα ομως, πα.ριΧ δταν εχει δίκιο. Ό Γιά.νvης Άγιά:ννης α.1-

σθα.Υότα.ν βα.θειχ ιiγα.νά.χτηση.

"Αλλωστε, fι ά.νθpώπινη κοινωνία. μόνο κtαο τοu είχε κάμει. Ποτέ δέ•ι

είδε τίποτε &λλο &π' αύτήν, έξον &.πό τό όργισμένο πρόσωπό τ·ης, ποu το &.ποκα.λεί δικαιοσύνη καί τό δείχνε ι σ' αοτοuς ποu έξουθενGJ\Ιεt. 01 ι].yθpωποι

τόν άγγιξαν μόνο γιά ν' ά.φήσουν στό σ6ψα του πληγές. Ποτέ, ά.πό τότε π>?u

ήτα.ν πα.ιοί, οuτε &.πό την ίδια. τη μά.να. του, οuτε &πb τΥ)v &.δεpφή -rου, δέν

άκωσε φιλικό λόγο, δέν είδε κα.λωσίινης βλέμμα.. Άπό πάθημα. σέ πά.θηιια., 1 1

' 'θ " ' ζ ~ "' rr 'λ 'rι , , , σχη:ια.τισε σι γα., σιγιz πεπο• ηση ο-rι η ω ,1 ει να. ι εvας πο εμος, κι οη σ α.uτο

τbν τ.όλεμο δ νικημένος ήτα.ν αύτός. Δεν είχε λοιπόν &λλο δπλο, ά.πf; το μί

σος του. Αύτο το ιιϊσος &ποφά.σισε νά τροχίσει μέσα. στό κ<Χτεργο καί 1 βγα.ί

νοντα.ς νά το πάρει μαζί τοu.

Στ~ν Τουλώνα όπηρχε σχολείο για τούς κατάδικους, πού τc κρα.τοuσιχν

κα.λόyηροι κα.l οίδασκα.ν τα πιο ιiπα.pαίτητα. σ' οσους &πb τούς δυστυχισμένους

έκείyοuς θέλα.ν ν& μάθοuν. Στ& σαράντα. τοu πήγε κι' δ Γι~ννης ΆγιtΧννης.

'Έμα.θε νά δια.οάζει, vlx γράφει και ν~ κά.νει λογα.ρια.σμούς. 'Ένοtωθε δτι δυ

να.μιJJνοντα.ς το μυαλό τοu, Suνά.μωνε καί το μtσος του. Σε μερικες περιπτώ

σεις ή μάθηση κα.ί το φ<i>ς χρησιμεύουν στο μεγάλωμα. τijς κακίας.

θλιβερο είναι νά το λέει κα.νείς. 'Αφοu έκρινε τήν κοινωνία. σ& ν δημιουρ

γό των δeινων του, εκρινε κα.l τ~ Θεία Πρόνοια σ!Χν δημιουpγο της κοινωνία.ς, κα.t τΥ)ν κα.τα.δίκασε κι' αuτήν. 'Έτσι, μέσα. σε δεκα.εννια. χρόνια. μ.α.ρτυρίων

κα.l σκλαβιάς ή ψυχή του δψι~θηκε κα.l σωρι<Χστηκε τα.υτόχpοvα.. 'Από τη μια.

μπήκε φwς, &.πο τήν ~λλη σκοτά.οι. 'Ο Γ ' 'Α ' " ~~ ~ι ,,; ' ' τπ ιαννης για.ννης, οπως ειοα.με, οεν -, 1 ταy κα.κη ιρuση. τα.ν κα -

λος δτα.ν εφτα.σε στό κά.τεργο. '.Εκεί κα.ταδίκασε την κοινωνία. κ' ενοιωσε δτι

92

γινόταν ΚΙΧκός. 'Εκεί καταδίκασε ΚΙΧl τη θείοι Πρόνοια. κ' ενοιωσε 15τι γινό

ταν &.σε6*.

Ό Γιάννης Ά γιά.ννης είχε &.πiθα.νη σωμα.τικΎ] δόνα.μη. Κα.νένα.ς &.π ο τοuς

κα.τάδlκοuς δεν τον εψτοινε . Στο κλώσιμ.ο ΚΙΧpΙΧοόπα.νων, η στο γύρισμα. βα

ρούλκων aξιζε για τέσσεροuς. Σ-ήκωνε κοιl κρα.τοuσε στην πλάτη τοu τερά

στισ. olipη . "Οτα.ν πσ;ροuσια.ζότα.ν &.νriyκη &.ντικαθιστοuσε 'ένα. εργαλείο ποu

χρησψοτ:οιοί)σαν για ιιεyliλοι οliρη ΚΙΧl τολεγα.ν κ Ρ ί κ ι ' γι> α.uτό οί κατά

δικοι τοu είχαν κολλΎ)σει το παρατσούκλι <<Κρικογιά.ννηρ>.

Κά.ποτε, ετυχε να. δοuλειίε: στην έπι·διόρθωση τοϋ δημσ.ρχείου της Του

λι6να.ς . Μια &.πο τ(;; θαuμά.σιες Κοιρuά.τιδες ποu δπο6ΙiστοιζΙΧν το μπα.λκόνι,

ξεκόλλησε άπο τον τοίχο τη στιγμη ΠΟΙJ ~πισκεύαζαν τον έζι~στη. Ό Γιάννης

Άγιά.ννης, ποu 6ρισκότοιν κliτω &.πο το μπΙΧλκόνι, εοα.λε την ώμοπλά.τη τοu

καί τΥ]ν κράτησε, δίνοντας ετσι κα.ιρο στοuς έργά.τες να. προλά.6οuν.

Άλλα. κα.ί ή εuκι ν η σία. του ζΞπεpνοuσε τ·fι δύvαμ η τοu .

Μψι:;οί κατάδικο-ι στ& κάτεργα., ποu 'έχουv &διάκοπα το νοσ τοuς στη

δpαπέτεuση, κατα.ψέpνοuν στο τέλος να κιΧνοuν άληθινη έπιστήμη τη ΟUV7.μη

συv~υα.σμένη μέ επιτηδειότητα. ΤΊιν ετ:ιστ'ήμη -:G>ν μuιrJνω·ι. Κάθε μέρα. ο[

κσ.τά.δtκοι ά.σκοίίνται &πίμονα. στην τέχνη τ·ης rl..ναρρίχησης, καλ είναι φθο

νεροί θεατές τG>ν πουλιιί>ν καl κάθε φτεpωτοίί εντομοu. ~Ηt::ι.ν άπλό π::ι.ιχνίδι

για το Γιάννη Άyιάννη, το να σκαρφαλώνει κα.τα.κόρυψα, 6ρίσκοντα.ς στη

ρίγματα έκεί δποu οί άλλοι μόλις διακρίνουν μια. προεξοχή . 'Απο μιχ γωνιχ

τοίχου, αutΟζ με τοuς &.yκιJJνες Κ<Χl με tOUζ 6'ψους, η ιιέ τΟ'Jζ wμους ΚΙΧl τlς

φτέρνες, σφηνιίJνοντ&.ς τα. στtς μικροανωμ.σ.λίες τ"ϊ)ς πέτρας άνέt::ι.ιyz (σσ. ιιε το

τρίτο πάτωμα., κcί:ποτε κι' &ς τη σ:έγη τοσ κάτεργου.

Μιλοσσε έλάχιστα.. Κα.t δε γελοίίσε σχεδ~ν ποτέ. Χρειαζόταν κάτι το πο

λu συγκινηηκο .Υ) ενδιαφέρον γι& νi:ι.. τοί) &ποσπάσ:zι, μια - δuό ψοpzς τό χρό

νο, το ψο6εpο καί καταχθόνιο ΕΚείνο γέλιο τών κα.τάδικωy τοi) κατέργοu, ΠΟΙJ

μοιιΧζει μ.ε ήχι'u γέλιου δαίμονα.. Τον κο1τα.ζες κοιl ψοιινόταν v&χει προσηλω

μένη &διά.κοπα. τη σκέψη σε κάποιο πρά.yμα φοβερό.

Κα.t πρα.γμ.ατικά., fιταν οuθισμένος &ποpροφητικα σε συλλογισμούς.

Α1σθσ.•ιότα.ν &.μ·;ορa με την &.ρρωστημένη νόηση τ1)ς κσ.θυστερημένης φύ

σης καt τοu sξουθενωμένοu μ.υαλοσ, δτι κάτι τερατώδες ο&ρuνε πάνω τοu.

"Οσες φορές, μέσα στο σκοτά.δ~ ποu σέρνονταν, γύριζε το λσ.ιμο καί

προσπαθούσε νa σηκι:Jσει το βλέμμα., εολεπε νa συσπειpώνετΙΧt κα.ί y' &.νε-

6α.ίνει σε δυσθει:ψητο uψος, πά.νω &π' αuτόν, Ε:να.ς πελώριος σωρός, πρα.γμά.

των, νόμων, προλ.Υιyεων , ανθρώπων κα.l γεγονότων, έ'να.ς σωρος yεμ&.τος φο-

6ερ7. χάσμα:α, ποu ό ~yκος τοuς τον &ψηνε κα.τιΧπληκτο καl τον τρόμαζε.

Κι' α.~το δΕ:ν ήταν τiποτ' &λλο, πσ.pa ή τεράστια πuρ<ψίδα., ποu τή λέμε πο

λιτισμό. 'Εδώ χ' έκετ, σ' ω}το τόν ιiσχημ.άτιστο κα.l κα.κόμ.ορψο ογκο, ξεχι~

pιζε πότε κοντά. τc.u, πότ~ μ.α.κρu& πι:Χνω σ~ Βψη &.πλησ1α.στα., -χ.όιποιο σύνολο,

93

fι κάποια λεπτομέρεtα., φωτ~σμένη zν-cονώτερα.. ΈδG1 , δ δεσμοφύλα.κα.ς με το

ρα.βδl στο χέρ ι, εκεί δ χωροψόλακα.ς σπαθοφόρος, πιο πέρσ. το δεσπότη με τη

μίτρα., χρυσοντuμένο , &.λλοi}, στα. μεγr.Χ.λα. uψη, τον α.ότοκρά.τοpα. μέ τό στέμμα.

ποu θσ.μτ.ώνει το μά.τι Βπως ό κα.λοκσ.ιpιά.τικος Ίjλιος. Tou φα.ινότα.ν δτι οί πο

λu μα.κpινές θαμπωτικές λά.μψεις, &.ντl να. δια.λ:lουν το γόρω σκο-:ά.δι, τοκα.να.v

πυκνότερο κα.l πιο πένθιμο. Κι' δλα. α.ότά., πρά.γμα.τα., νόμοι , προλήψεις, άν

θρωποι , γεγονότα., περιφέρονταν πά.νω &πο το κεψά.λι του, με την πολύμορφη

κα.~ μuστηρια.κη κίνηση, ποu δ Θεό; δίνει στον πολιτισμ6, κα.l ο);ν κα.τσ;πσ.

τοuσα.v, καl τον συντρίοανε με ι!Jμη &.πά.θεια., μ.έ ιΧδυσώπητη ιΧδια.φορία . οι κα.

τα.δικχσμέvοι &.πο το νόμο &νθρ.ωποι, ψυχΕ:ς πεσμέ·ιες στό οά.pαθpο τijς 'έσχα

της δυστυχ(α.ς, εκεί ποu δέ φτά.νει το βλέμμα. , νοιώθοuν να. τούς πιέζ ει μ' 8λ'J

τη; το οά.ρος α/Jτ•ή ~ &.νθpt~πινη κοινωνία, ΠΟ!J είνα.ι ψοbερη για. Οσοuς Οp(

σκον,α.ι εζω &.π' α.ότήν, η σ.ποκά.τω της.

Μέσα. σ' α.οτη την κατά.σταση ό Γιά.ννης Άγιά.ννης σκεφτόταν. 'Αλλά

τ( εϊδους σκέψεις ε κανε;

"Αν ενα. σπειpl κεχρί μποpοϋσ::: νά σκεφτεί κά.τω &.πο ;;η μυλόπετρα. , σί

γοuρα. θ&κανε τlς 'ίδιες σκέψεις μέ τό Γιά.ννη Άγιά.ννη . .Μεpικες στιγμ.~ς, σταμα.τοΟσε πά.νω στη δουλειδ\ καt σκεψtόταν. 'Όλα.

δσα τοi} εrχαν συμοεί τοσ φχιvόντουσα.ν &κσ.τα.νόητα, δλα δσα τ6v τpιγόριζcι.ν

τοσ φαινόντουσα.v &.δύνατα . Νόμ.ιζε πwς ονειρευόταν. 'Έολ;πε το δεσμοφόλα.κσ.

να. στέκεται λίγα βήματα_ πιο πέρα, κα.l τοϋ φαινόταν ψά.ντα.σμα.. Ξω:ρνικά. ,

το ψά.ντα.σμα. σrικωνε το ρα.βδl κα.l τον χτυποi}σε.

Αοτη ή ψόση ποu βλέπουμε, μόλις uπηρχε γι' α.uτόν. Δεν θά ήταν ύ

περ6ολ'i) α.ν λέγα.μ.ε δτι, για. τ6 Γιά.ννη 'Αγιά.ννη δέν uπijpχε οuτε Ίjλιος, οtίτε

ώρα.ίες κα.λοκσ.φιά.τικες μέρες, οuτε καθαρος οόρανός, οuτε &.νοιξιά.τικες α.δ

ρες . Πο·ιός ξέpεl &.πό ποιό ψεyγίτη eπεφτε λίγο ψwς στή ψυχή του.

Τέλο;, γιχ νΓι. συνοψίσουμε δσα. εϊπα.με, μέσα σε δεκαεννιιΧ χρόνια δ Γιά.ν

yης 'Λγιά.vνης, δ α.χα.χος κλαδευτής της Φαοεpόλ, δ επικίνδυνος κατιiδικος

τη; Τr:ιυλι!JΥΙΧς, χά.ρη στον τρ6πο ΠQU δια.μορψώθηκε μέσα. στο κάτεργο, εγινε ίχα.ν6; νά. Χά.νε ι τό κα.κ6 μz οuό τρόπους . Πρώτα, ξcr.ψνικά, &συλλόyιστcr., σC.ν

&.π6 πα.ρα.ζάλη , &πο έ'νστικτr:ι έκδίκησΎ)ς γιά δσα. uπόψερε. Δεύτερο, προμ.ελε

τημένα., συνειδητά, με σχέδια. uπαγορευμένα. &πο τlς λαθεμένες tδέες ποu σχη

μά.τισε ι~έσα. στην τόση δ•Jστυχία.. r~α ελατήρια. είχε τ+ι συνηθισμένη &γα.νά.

κτησή του, τΥ) ·ι πίκρα. Ίής ψuχης το'J, τη βα.θειά. συναίσθηση γιά. τlς πα.ρα.νο

μ ίε; ποu έ'zα.να.ν σέ βά.pος του , για τlς &.δ~κίε; ποu είχε uποσ'tεί, χιχ[ τ·fιν &.ν

τίδρα.ση &κόμα κcι;l ivαντίον τώv καλών, τών &.θώων, τών δiκαιω·ι , lJ.v uπιiρ

χοu ·ι τέτοιοι r;ά.νω στη γ·η . Ή &.ψετηρία κα.l το τέρμα. δ λ ων τι:ιu τώv σχέψεων,

ήτα.ν το μίσο~ του zνά.ντια στο.Υ &νθρcfJπινο νόμο , μίaι:ις , ποu Ξ).v δεν το &μποδίσει στην &νάπτυξrι του κά.π~ιο οuρα.νόπεμπτο περ ιστα.τικό , γί•ιετα.ι uστεpα.

&πb λίγο, μ.ίσο; ενάντιιχ στΥj'Ι Μινων(cr. δλόκληpη , μίσος έν7.yτισ, στ6 &.νθρώ-

94

πιvο γένος καί, τέλος, μίσος ένάvτια σ' δλόκληρη τή δημιουργία κα:l έκδηλιiJ

vετχ~ μΕ: τη f16ΥψΎ), τηy ιiκpά.τητη, τη θηp~UJΟLΚΎ) ΕΠιθυμία y?y, κ6.vει ΚΧΧό.

Κακό, iδιάψορο σε ποιόν, ιΧς είναι δποιοδήποτε ζωvταvο τ:λά.σμα. 'Όπως ολέπετε, είχαν τούς λόγοuς τοuς αiJτol ποu γράψανε στο δια6~τfιρ:ο του Γιά.ννη 'Λγιcf.νvη δτι, ~ταν &vθρωπος πολU &πικίδuνος.

Άπο χρόνο σε χρόνο ή ψuχfι του aποξηραιν6τα~, &. ργά., μi ολ&θρω .. Στέγνωσε η καρΒιά., στέγνωσε καl το μάτι. Δεi'.!Ζ~ννιi χpόνι;;. στο Χά.τεργο, ~~ ~ f ) I \ f ~\ 1' 1 Ι: εvα υακρu απο τα ιιατια τοu uεv ειχε στα':>ει .

Η'

ΚΥ ΜΑ ΚΑΙ ~KIA

"Ανθρωπος έπεσε στη θάλασσα.

1\αl ϊ:ί σημαίνει αiJτό; Τ6 κοφά6ι δε σταματά. Ό &.έρας φυσά, το σκο

τειν6 σκciψο; zχε: την πορεία. τοu, ποu εrvα.ι δποχpεωμέvο καl βιάζεται νιΧ σuvεχίσει. Ό ιΧvθρωπος χάνεται, έπειτα ξαναψαίvεται, βουλιάζει, καl πάλι ερ

χzτ;;,ι στi)v Ε:πιψά.vεια, ψωνciζει, σηκώνει τ?:ι., χέρια, δΕ:ν τόv 6λέπου·ι, δεν τόν

ιiκοuνε . Το χΙΧpciβι κλuδωvίζεται στή ψορτοuνιασμενη θά.λα.σσΙΧ, εΙvαι δοσμε

ΨJ όλόκλrιρο στ1; δικές :ου δουλειές. Να.στες κ' έπι6ά.τες ο!Jτε προσέχουν πι:Χ

τον ιiνθpωπο πού Χατα.ποντίζεται. Το οικτρό τοu κεψιiλι μόλι; διακρίνεται σ&.v

κοuκlοίτσα. στ' &ψρισμ. ένα. κύματα..

Βγάζει ά.πzλπισμένες κρα.uγ~ς. "Ω! τί φά.ντα.σμα. ~κείνο το πα. νι ποu ά.

πομακ.ρύνεται, θολtίJνz:, μ:κραiνει. Πρlv ά.πο λίγο, ήτrι.v κι' ό (οιος έκεί, ήταν χ.ι' αuτο; &πι€Jb.της, πηγαινοερχόταν κι' αότος πάνω στG. κατάστρωμα, &.νιiπνεε, χαιpότ:χv τόv fιλ ιο , ήταν ανάμεσα. στοuς ζωντα.νοuς. Και τώρα.; Τί

εγινε λο~πον τι:ψα; Γλuστρησ:;, ~πεσε, τετέλεστσ.ι!

Ί'α.λα.vτεύεται στά. τερατώδη νερά. Κιiτω !Χπο τά. πόδια. ,ou δεν εχει, παρ&. 6uθισμα. χα,[ χα.μό. Ί'ά, χι)ματα., καθwς δέρνονται d.π' τον ~Υεμο κ.:' ιiνοίγοuν,

το·ι Υ..UΧλώνοuν &.γpισ., τον &.ρπάζει δ σάλος τής a6uσ~CU ολος C συpq;ετος ";;OU

νεροσ σα.λεuει γύρω &.π' το κεφάλι τοu, τά. κύμα.τcι, τ~v φτύνουν σ:ο πρόσωπο,

βάραθρα. τ&v χατ;;.πί·ιοuν καl πάλι ,Ι;y ξερνaνε. Κάθε ψορ:Χ ποu οufΗζεται,

δισ.χρ(vει zx-:;; γψ:i.το σκοτά.οι, &.γνωστα., &πχ[σια ψύκ.ισ, τοΥ μα.γκ.ι~νcuν, τοu

δsv'Juν τά πόοlα., τον κρατάνε. Νοιώθει Π(;)ς γίνεcα.ι χι, α.uτ?; i6uσσος, Π(;Jς

μετσ.f.iά.λλετα: σ ' :Χ:pρό, τ&, χvματα τbν τ.:ετοuy τb ifvσ. στ' ιΧλλο, το στόμα τοu

ποτίζΖτ:ι~ &pιιr1 x7.t πίκρα., δ &vανδp·~ς dJΧZ7.vO; μα.ίνετα.ι vX τόv πvίζs~, τό πz~ λι;ψt'J πέλαγος πα.ίζει με tY)'I &γωνία τοu. uOJ.'J ~Ύ.~ίΥΟ τ' il.τ.έpα·ι-;:ο κα~ μ:χ -

f I ~~ \ '!" I .,.

·ιισ-.σμ:οvο vφο, ιιοιω,ει •ια. εινοιι σκ.ετο μισος.

95

'Αντιστέκεται δμως. 'Αμύνεται, προσπαθεί ν& κρατηθεί, ν& οαστά.ξει, &yωνίζεται, κολυμπά. Μάχεται αuτός, ψτωχή κ' έξα.ντλημένη δύναμη, ενάντια.

στό &.νεξά.ντλητο.

Που 6ρίσκετα.ι τώρα. το σκά.ψος; Μακρυά., έκεί κά.τω. Μόλις κα.t διακρί

νεται στο γφά.τον δμίχλη δρίζοντα.

ΊΙ κα.τα.ιγίοα. &ξα.κολουθεϊ με λόσσα., οί &ψpot &πό τά. κύιια.τιχ τόν σκε-, ζ , ' , ' , ξ ' ~ ' eλ ' ' ' ) ~ ' , πα ουν, σηκωνει τα μα.τια να. κοιτα. ει, κα.ι οε u επει παρα τα πε .ωνα. σuν-

νεφα.. 'Αγωνιώντας, γίνεται μά.ρτupας της δαιμονισμένης μανίας τοσ ιuκεα.νοσ, ' , , z 'θ ]: , ., "J ' - ' θ , . e. ' ' , α.κr;uει κροτους v.σuνη ιστους, ..,ενους στ α.υτι του αν ρωπου, uουες που μοια-

ζουν ν&ρχοντα.ι &πό μακρυά., πολύ μα~ρυά., &πο τά. πέpιΧτα της yης, έκεί δπου

κυ6ερνa. ή ψρίκη.

Στά. σύννεψα. όπά.ρχοuν πουλιά., οπως όπά.ρχουν &γγελοι πά.νω &.πο την

&νθρι!)πινη &πελπισία. Άλλά. τί μποροuν νά. κά.ναJΥ γι' α.uτόν ; Αuτά. πετοuν,

κελα.ηδa.νε, α.ύτος ψυχορριχγεί. Νοιώθει πώς θά.βετα.ι ά.νά.μ.εσιχ σε δυο &.πέριχν

τιχ πρά.γμα.τα., το πέλα.yος κα.t τον οόρανό, το ενα γίνεται τά.ψος, δ άλλος

σά6ανο.

Ή νύχτα. ερχετα.ι, ώρε; πολλeς κολυμπά., οι δυνά.μ.εις του έξιχντλήθη

κα.ν πιά. . Το σκά.ψος, το μακρινό έκείνο πράγμα., δπου ύπήρχα.ν &νθρωποι, ~ξα

cpα.νίστΎ)κε. Είναι μόνος στήν -φομερi) κΙΧτα6όθρα τοσ σούρουπου, βυθίζεται,

πέψτει σ' ά.ποκά.ρωμιχ, στριψογυρίζει, κρα.υγά.ζει.

"Α νθρωποι δεν όπά.ρχουν πιά.. Ό θεος ποϋ είνα ι ;

Φωνά.ζει, ζψα. 6οrιθεια ά.πο κά:που, ψωνά.ζει συνέχειΙΧ.

τίποτε στον όpίζοντιχ. Τίποτε στον οορα.νό!

Ζητa. βοήθεια. &πο τό aπεφο, &.π' τό κuμα., τα ψύκιΙΧ, τtς ξέρες, δλΙΧ εr

ναι 6οuΒά.. Ίκετεύει την ιΧγpιΙΧ ψορτούνα, μά. ή τρικυμία μένει ά.διά.ψοpη, όπιχ

κούει μόνο στο άπειρο .

Γύρω του το σκοτάδι, ή έρημιά, ή θuμωμένη θά:λασσα , τχ aλόγιστα aνή

μερα κύματα, μέσα του ή ψρίκη καt το &ποκά.μωμα., κά.τω &.π' α.uτόν δ κατα

ποντισμός. Στήριγμα πουθενά. . Σκέψ~:ετα.ι τΎ] σκοτεινΥ) περιπλάνηση τοϋ κου

ψα.pιοu του, στην &πέραντη ζοψερότητοι . Το &πόθμενο ψσχος τόν πα.ρα.λόε: .

Τ<Χ j'έρια. του σ•;στρέψοντα.ι, &νοίγΟ'J'Ι καl κλε[ψJuν, πιά.νοuν τb μηδέν. 'Άνε

μοι, vεφέλες, &·ιταριασμένες θά.λασσες, δίστρα, δλα &.χρησ-:α . τι να. κά.με:; ό

&πελπισμένος αuτοεγκατcι.λεiπετοι ι. 'Ο ά.ποκιχμωμένος πιχiρνε ι την &.π6ψιχση τοϋ

θανάτου, &.ψήνεται στήν τύχη, παραιτείται &.πό κάθε &ντίστα.ση .

~Ω, &μείλικτη πορε1α. τιί>ν &.vθρώπινων κοινωνιών! 'Απώλειες iνθρώ

πω·ι Υ..α.ί ψuχών πο:Ί 6piσκοντα.ι στή•ι πορε!α ταuς. Ώκεα.νέ , πα·) δέχεσ::t.ι κα.t

κα.τα:rιί•ιεις δλσ. τ' ιiποpρίμμιχτα πο•) σπρώχνε: σέ σένιχ δ νόμος. 'λπα1σια. &ποuσία. κά.θε 6οΎιθωι.ς. ~Ω, Ύjθικε θά.vα.τε!

Θ6Gλασσcι., είναι ή &νελiη~:η κοινωνtΧΥJ νόχτα., δπο!J δ ποιν:κός νόμος

ρίχνει τοuς κα.τ::t.δικα.σμzνω; του. Θάλασσα. είνιχι ή εσχα.τη ψτώχεια..

96

Βυθιζόμενη σ' αuτη την ιΧδυσσο ή ψυχή, κινδυνεύει ν&. γίνει τ;:τώμα.

Ποιός θα τήν &.ναστ'ήσει;

. θ'

kAif'IOYPΓIE~ AlτiE~

'Όταν ήρθε ή wρα. να ογεϊ &.πο το κά.τεργο, δταν δ Γιά.ννης Άγιά.ννης

!Χκουσε στ ' αuτιi του τις δυο πcφάδοξες λέξεις: Ε Ι σ α. ι ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς!

ή στιγμη τοu ψ!Χνηκε &.πίθα.νη κα.l &.νήκουστη. Μι!Χ aχτίδα. dπο ψώς , dπο το

dληθιν~ φώς τών ζωντα.νίίJν, ε1σχιJψησε μέσα του. Άλλα δεν &ργησε να χλω

ιιι!Χσει σ. .uτb το ψώς.

'() Γιάννης Άγι!Χvvης είχε θαμπωθεί &.πο τ-fιν 1δέα. της Ελευθερίας. Γι!Χ

μι7. στ ιγμη πίστεψε σε μιa καινούργια ζωή. Δε χρειάστηκε δμως πολό, γιιΧ

ν&. καταλάβει τl θ&. πεί Ξλευθερία. ποu συνοδεύεται &πb κ~τρινο δια.οα.τήριο.

Κον-c!Χ σ' α/ι το είναι κι' &λλες, πολλες πικρίες &.κόμ.α. Ό Γι!Χννης Ά

γιάννης, λογά.pια.ζε πι.:)ς τa χρήματα. ποu επρεπε ν&χουν συγκεντρωθεί γιά

oaQ κ.ι;ι,ιρb δσύλεψε στό κ!Χτεργο, επρεπε ν&. φτάνουν τ&. έκα.τον Ηiδομήντα.

ενα. ψρά.γχ.α. . Σωστο είνα.ι να. ποuμ.ε δτι είχε ξεχ!Χσει ν' &.ψαιρέσει τlς Κυρια.

κες ztl.l τις γιορτέ;, ποu στα δεκαεννιά. χρόνια, μείωνε το ποσο κάπου ε[κο

σιπέν-cε ψρά.γκα. Ιlά.ν'tως, το ποσο Ελαττώθηκε κι' &.πο διάψορες κρατήσεις

τοϋ ιδρύματος, σε έκατον εννιιΧ φράγκα καt δεκαπέντε σολδία.. Λοτα. τοu μέ

τρησαν τή•ι wρα ποu ά.πολόθηκε.

Δεν χ.α.τ!Χλα6ε τ1ποτε &.π' αοτιΧ κα.l τοu μπήκε 1ι ίδέιχ. πwς τοσ τιΧ κρά.

τησ'l.ν, ·η καλλίτερα. δτι τοσ τά.κλεψαν.

Την &λλη μέρα. &.πο τήν &.πόλυσή του, 6ρισκότάν στό Γκριl.ς, βλέπει μπροστ!Χ τQυ στην πόpτ'Χ tνΟς tργοστά,σιου ΠΟΙJ εψτιανε aνθόνερο, έργά.τες νιΧ ξε

φορ-cώνουν κιοώτια.. Ρώτησε αν χρειαζόταν ν& δώσει κι' α.ότος Ιtνα χέρι. Ή

δουλει!Χ ήταν οια.στική, τον δέχτηκαν. Ρίχτηκε στη δουλειά.. ΤΗτα.ν εξυπνος,

ουνατος κα.ι σΒέλτος. Το ιiφεντικο φαινόταν εόχαριστημ.ένο &.π' α.ότόν.

Ένώ ~ργαζόταν, πέρα.σε ενα.ς χωροψ)λσ.κα.ς , τον κοιτα.ξε Χα. ι ζήτησε νιΧ

δεί τ& χ(Χρτιά τ9υ. 'Ανα.γκά.στrικε νrt. δείξει >Ο κίτρινο χσ.ρτί. Σ&;ν τΟ.ειωσε

6 χωροφύλαΧ!Χζ τον ελεγχο, ό Γιά.ννης 'Αγιά.ννης συνέχισε τη δοuλει<Χ τοu.

Λίγο πριν iπ' α.ότb το περιστα.τικό, είχε ρωτήσει gψJ.Y &.πο τοu; έρ

γά.τες , τ;ό:;ο μεροκά.μα.το π-Χίρ •ια.ν γιΟι κείνη τη ΟQυλε ιά.. «Τριb.ντα. σολδ ία.», τοϋ

&πά.ντησε. Το Όρά.δυ, όποχρεωμξνος την &λλη μέρα. να. &γκατα.λείψει το Γκράς,

πα.ρο•Jσιά.στηκε στον εργοστα.σιά.ρχη και τον πα.ρσ.κά.λεσε να τον r.:ληρώσει.

Τ6 ιiφεντιΥ.ο χωρlς νιΧ πεί λέξη, τοu μέτρησε δεκαπέντε σολοί(Χ. Ό Γιά.ννης

97

Άγιά.νν'Υ)ζ πα.ρα.πονέθΎJΧΕ δτι σα. λίγα. τοσ δίνει. Ό έργοστα.σιά.ρχ'Υ)ζ τοσ ά.πά.ν

τφε, «τόσα., ε!να.ι ά.ρκετ~ γι~ σένα.» . ·ο Γιά.ννΎJς Άγιά.ννΎJς έπέμενε. Τό ά.ψεντικό τόν κοίτα.ξε στα. μά.τ ια. κα.l τοu ε!πε: «'Έχει κ' έοώ ψυλα.κή» .

Κόλλφε στο μuα.λό τοσ Γιά.ννη Άγιά.ννη, δτι κ' έοώ τόν κλέψα.ν. 'Η ' ' ' - r , , ,,, , λλ, , , l. l(

κοινωνιι:t, το κρι:tτος, του ε χι:tν κλ.ε'fει τα. πο α., τωρα. κα.ι τι.ι .Ιhτομο

τοu κλέ6ει τά. λίγα..

Ή &πόλuση λοιπόν δέν ~τα.ν κι' άπελευθ~ρωση. Βγα.ίνει κα.νεlς άπό τό

κ&.τεργο, μ.ά. 5χι κι' riπ' τήν κα.τα.ο!κη.

λλτό τοσ εfχε συμ6εί στό Γκρά.ς. Εrοι:tμ.ε κι:tl πώς τόν όποδέχτηκα.ν στήν

πόλη Δ ...

Ι'

ΟΤ ΑΝ iHKQΘHKE ΑΠ' ΤΟΝ ΥΠΝΟ

'Ότα.ν το ρολόί της μητρόπολΎJς χτόπφε Μο μετά. τά. μεσά.νuχτα., δ Γιά.ν

ν'Ι)ς Άγιά.ννης ξuπνησε .

Σίyοuρα., ·το μα.λα.κό κρε6ά.τι ήτα.ν "ή α.ίτία._. Είκοσι χρόνια. είχε ν& κοιμη

θεί σε κρε6ά.τ ι , κα.l μόλο ποu οεν Έrχ,ε ξεντuθεt, α.uτή ~ &.νά.πα.uση fιτα.ν κ&.τ.ι το έντελως νέο yιά. το σιίηtα. τοu, κα.l τοσ τά.ρα.ξε τόν δπνο.

Είχε κοιμηθεί πά.vω &πο τέσσερiς ώρες. Δέν ένοιωθε κοuρα.ση. 'Άλλωστε fιτα.ν κα.l συνηθισμένος ν~ μήν ξεκουρά.ζετα.ι πολλες ώρες.

~ Ανοιξε τιΧ μά.τια. τοu, ε!δε γύρω τοu σκοτά.οι, τ~ ξα.νά.κλεισε κα.l οοκί-

μα.σε ν' ά.ποκοιμηθει · 'Ότα.ν πολλ€ς κα.l οιά.ψορες~ έντuπώσεις σέ μι :Χ μέρα., δτι:tν έ:νΙΧ Πλήθος

πρά.γμα.τα. ιiπα.σχολοuΎ τό μuα.λ6, κοιμ.άτα.ι δ &νθρωπος, ά.λλά. σ~ν ξυ7Wήσε ι δ

i.ίπνος δεν ξα.νά.ρχετι:tι. . :ο Γιά.ννrις Άyιά.ννrις, δε μπόρεσε νcΧ κοιμrιθεϊ πά.λι. Πα.ρ~μεινε ξυπνη

τός κα.ί σκεψτότα.ν. Βρισκότα.ν σέ μιά. στιγμή ά.πο κείνες ποu ο ί ίδέες ε!να.ι

θολέ;; μέσα. στό μυα.λό . Πι:tλιές κα.l νέες ά.να.μνήσεις μπεροεόοντα.ν μέσ' στο

μuα.λό τοu, δια.στα.uρώνοντα.ν σuγκεχuμένα., χ&.νοντα.ς το σχijμα. τοuς, κι' &λλοτε

έξογκώνοντα.ν ό1tέρμετρα., κ' επειτα. χά.νοντα.ν ξιzφνικ!Χ μέσα σε τα.ριzγμένιz

6οuρκονέρια.. Πολλές σκέψεις τόν ιlπα.σχολοϋσα.ν κ' ερχοντα.ν στό νοσ τοu , ιl ι α. δμως &π' α.uτές ξα.να.ρχότα.ν δλοένα. κ' έδιωχνε δλες τlς &λλες. Εfχε πα.ρα.τη

ρήσε ι :α. εξη ά.σημένια. μα.χα.ιροπήροuνα., κα.l τή μεyά.λη κοuτά.λα. τijς σcΛ

πι:tς, τΎ) στιγμή ποu ή κuρCχ. Δοξι:tστΎ) τά. είχε &.κοuμπ"Ιjσει πά.νω σ-.;ό ψα.πέζι .

Αuτα. τώρα., του κα.τα.τuρα.ννοϋσα.ν τό μ.uα.λό. Δεν έψε~yα.ν ιiπο τή σκ.έψη του . τΗ τα. ν !κεί κοντά., λlyι:t 6ήμα.~α. πιο · πέρα.. Την ώρα. ποu π~ρνοϋσε

7

98

&.πο το διπλιχνο ?ωμά.τιο για να μπεί σ' ιχότο δποu κοψaτιχι, ~ γρια δπηρέτριιχ

τα τοποθετοΟσε μέσιχ σ' ινιχ ντοuλά.πι, πά.νω &.πό τό τφοσκέφιχλο τοΟ έπισκόποu.

Εtχε προσέξει κσtλα σtότο το ντουλ&πι. Δεξιά., κιχθ<bς έρχότσtν &.πο τήν

τ~πεζιχρίιχ. τΗτιχν 6α.ριά., πα.λιaς κα.τσtσκεuής &.σημικά.. Μα.ζί μέ τή μεγά.λη

κοuτά.λα., θdξιζα.ν δια.κόσια. φρά.γκα. τοuλά.χιστον, διπλά.σια. ~π' οσα. π'ijρε σέ δεκσtεννια χρόνισt στο κά.τεργο. Είνσtι &.λ~θειιχ δτι θ&: κέρδιζε πεpισσότερΙΧ σ.ν

δέν τον «[κλε6ιχν ;».

Τό μuΙΧλό τοu δια.κuμά.νθηκε, πά.λε6ε μια wpιx &.νά.μεσα. στό να.l κα.l στο

5χι . Το ρολόϊ χτUπησε τρείς. 8σtν&νοιξε τα μά.τισt του &.νσtσηκώθηκε &.πότομΙΧ,

&πλωσε τό χέρι τοu κιχl ζ*ησε ψηλα.φητα το σα.κκίοιό του,. ποu το είχε ρ ίξει

στij γωνιa τοΟ δωμα.τίοu, επειτα. κρέμασε τa πόδια τοu, πά.τφε κά.τω κα.l 6ρέθηκε, χωρίς ν& το κα.τσtλά.οει, κα.θιστος πά.νω στο κpεοά.τι του.

. 'Έμεινε λίγη wρα. "σκεφτικός σ' α.uτή τή στά.ση. "Αν τον Η5λεπε κιχνεlς κείνη τήν ό'ψΙΧ, μέσιχ στο σκοτά.δι, μόνο ξuπνητο μέσΙΧ στο ά.ποκοιμισμένο σπίτι,

θα εrχε κά.τι τό &.πα.ίσιο. Σκu6ει ξα.ψνικ&, 6γά.ζει τlς &.ρ6uλες του κα.l τlς ιiκου

μπα. &.θόρu6ιχ πά.νω στο φιχθί, πλά.ϊ στο κρε6ά.τι, επειτιχ πijpε πά.λι τή στά.ση

τοϋ ρεμ6σtσμοϋ, κα.ί aτ&θηκε &.κίνητος.

Μέσα. σ' &κείνες τίς σκέψεις, ot συλλογισμοί ποu ά.να.ψέρΙΧμε, τά.ρα.ζα.ν ά.δι

ά.κοπα. το μuΙΧλό τοu, έμπα.ινιχν, έογα.ινα.ν, ξα.νάμπαιναν, τα.λα.ντευόντουσαν.

ΤΙΧuτόχρονα. τοuρχότΙΧν στο μ.uα.λό, χωρίς κι' δ ϊδιος νσ. ξέρει για.τί, ά.λλ&:. με

έπιμον~, μέ τήν α.ότόμα.τη έπιμονή της ψα.ντα.σίσtς, ενας κατάδικος τοϋ κα.τέρ

γοu , δ Βpά.κα.ς, δπως τον λέγαν, ποu το πα.ντελόvι τGu κρσ.τιότσ.v &.πb μι& μόνο

τιράντα., πλεχτή &.πο μπα.μπα.κερο ίίψα.σμ.ΙΧ. Ta τετρα.γωνά.κια. ΙΧuτήζ τής τι

ρά.ντα.ς τοσ ξα.vά.ρχοντα.ν &.διά.κοπα. στο μυα.λό. . . 'Έμενε σ' α.uτην τη στά.ση, κα.l rσως θα έξιχκολοuθοuσz να μένει wσποu να

φέξει, &ν το ρολόι δε χτuποuσε μιιΧ φορά, τέτσ.ρτο -iJ μιση &ρ11-. Το χτUπ'Υ)μα

τοϋ ρολογιοϋ τοu ψάνηκε σιfν να. τοϋ είπε: «κιχιρός! » Σηκώθηκε, στάθηκε μι& στιγμή διστα.κτικός, κα.l τέντωσε τ' α.ότί του.

~ώπα.ινα.v τα πά.vτΙΧ. Βάδισε τότε, πσtτώντα.ς σιγά, προς το πα.ρά.θuρο. Ή νu

χτα. δέν ~τα.ν πολu σκοτειν-ή. Είχε ψεγγιΧρι, μεγιΧλοι σόννεψσ; περνοϋσα.ν πιΧνω

ά.π' ιχuτο κuvηγημένιχ ιiπ' τον ά.έpιχ.

'Έ,σι, εξω μια έψεγγε, μια σκοτείνιιχζε, το !διο κα.ί μ.έσΙΧ σ"b σπ ίτι , μ.πιχι

νό6γσ;ινε το ψώς &.πο τα τζάμ.ια. τοu πα.ριχθυριοu.

Φτά.νοντα.; στο πα.ρά.θuρο, δ Γιά.ννης 'Αyιά.ννης 'πρόσεξε πwς τό πιχρά.θu

ρο δtν είχε σίδερα. κι' &νοιγε προς τον κήπο. Το &νοιξε, επειδη δμ.ως ψυσοu

σε δuνα.τος κρuος &.έριχς, το ξα.vιΧκλεισε &.μέσως.

Κοίτα.ξε προσεχτικα. τον κηπο, μ.έ μ.άτ' πού περισσότερο έpεuνi πιχρά. κοι

τάζει. Ψο περι6όλι ~τα.v περιψριχγμένο μέ τοίχο, &σπρο καl χαμηλό, εδκολα.

μποpοuσε να τον σκα.ρφα.λώσει. Στό 6ά.θος, πέριχ &.πο τον κ'ijπο, πρόσεξε κοp

φες δέντρων, σέ ϊσες &.ποστιiσεις, πρά.γμιχ ποu εδειχνε δτι δ τοίχος ιχότος διιχ-

99

χώριζε τον κηπο &πό Κά.ποια. οεντροστιχία., η κά.ποιο δεντροφuτεμένο δρόμο.

Άφοu τελείωσε την έξέτα.σ1j, έκα.νε μιά. κίν1jση &νθρώποu &.ποφα.σισμέ

νοu, γuρισε στο κρε6ά.τι τοu, π'Υjρε το σα.κκίδιό τr;u, τό &νοιξε κ' εχωσε 'to χέρι τοu μέσα., 6γά.ζοvτα.ς κά.τι ποu τ' &κοu!.ι.πησε πά.νω στο κρε6άτι, έ6α.λε τίς

&ρ€iόλες του μέσα. , το ξα.νά.κλεισε κα.t το ψορτώθηκε. Φόρεσε ,α κα.σκέ'tο του,

κα.τε6ά.ζοντά.ς το &ς στά. μά:ια., &.να.ζ~τησε ψηλα.φητά. τό ρα.6δ1 του, τ' &.κούμ

πησε σέ μιά. γωνιά. τοu πα.ρα.θuριοu κα.ι, ξα.vα.γuρίζοντα.ς στο κρε6ά.τι, π9jρε &.ποψα.σιστικά. το &ντικείμενο ΠQU ε!χε, πρtν λίγο, &.ψήσει πιiνω σ' α.uτό. Αuτο

εμοιrχζε μέ σιδερένιο πά.σσα.λο, μuτερό στη μιά. άκρη.

Δύσκολα. μπορεί νά. δια.κρίνει κα.νείς, μέσα. στο σκοτάδι, γιά. ποιιΧ χρήση

fιτα.ν καμωμένο ιχοτό τό σιδερένιο κομμιΧτι. τΗ τα. ν μοχλός; Ρόπα.λο;

Στο φώς τijς μέρας δμως, ψα.ινότα.ν κα.θι:φά. πιbς ήτα.ν gνα. &.πλο κηρο

. πήγιο , &.π' α.οτά. ποu μετα.χειρίζοντrχι ο( μινα.δόροι στά. λατομεία.. Χρφιμο

ποιοuσα.ν, κείνο τόν καιρό , ΚCΧ'tά.οικοuς στοuς γύρω λόψοuς τi'jς Τοuλώνα.ς γιά.

vά. 6γά.ζοuν πέτρες κrχί 5χι σπά.vια. 6ρίσκοντιχν πά.νω τοuς έργιχλεία. πσu χρη

σψ.οποιοuν ot μετοιλλωρύχοι. τα. Κ'Υ}pοπήγια. τών μιναδόρων είναι &.πο σίδερο κα.t στήν Κά.τω &κρrι

τελειώνει σ' rχίχμή, γιά. νά. μπήγετιχι στο 6ρά.χο. π Ύjρε λοιπόν σ.uτό το σιδερι

κο στο δεξί tOIJ χέρι κοιί, κροιτώντα.ς τήν &.νοιπνοή 'tOIJ περπα.τοuσε στtς μύτες

τών ποδιών, πρbς τό διπλανό δωμιΧτιο, δπου, κα.θιbς εrπα.με , κοψότα.v δ ~πί

σκσπος. Φτιiνοντας στήν πόρτα, τη 6ρijκε μισα.νοιχτή. Ό έπίσκοπος τfιν άφη

σε ετσι &.πb &.μεpψνησ!α.

ΙΑ'

τι KANEI

Ό Γιά.ννης Άγίά.ννης στά.θrικε ν' ~κοόσει. 'Ησυχία.. 'Έσπρωξε τ'ήν πόρτοι. TYjv έσπρωξε μέ τήν ~κρη τοu δαχτύλοu τοu , έλα.

φριi, σά.ν γάτα. ποu θέλει νά. μπει

Ή πόρτα. όποχώρησε &.θόρu6α. στο σπρώξιμο κι' άφησε ενα. μικρο πέ

ρα.σμ.α.. Άλλα. κοντα. στήν πόρτα. 6ρισκόταν ένοι τροιπεζά.κι πσu σχημιiτιζε γω

νία. :L' α.uτ'ήν κ' έμπόδισε τήν εϊσοδο. τΗτα.ν &.νά.γκη ν' &.νοίξέι περισσότερο.

Πώς νά. γίνει; Ό ΓιάννΎJς Άγι~νν'Υ)ς πΥjρε ά.π6φα.σ'Υ). 'Έσπρωξε πάλι τfιν πόρτα. . υΕνιχς &.πb τοuς μεντεσέδες ~τριξε μέσ' στο σκοτιΧδι κιχt tιiρα.ξε τη

~~. . Ό Γιάννης Άγιά.ννΎJς τα.ρά.χτ1Jκε. Το τρίξιμο έκεϊvο &.ντήχφε μέσα. στ'

οιότιιi του σά.ν τή σάλπιγγα. τής «Δεuτέροις Πα.ρουσία.ς>> .

100

Τοσ φιiνηκε σά.ν νά. πήρε ζωή κείνο; δ μεντεσες κα.ί γα.ύγισε σά. σκυλί, ' ' ι: ' ttλ ' 1 ") ~ J. ' ' ' για. να. .,uπνησει r; ο τον ΚrJσμο, ο .οuς vσcιuς κcιψvντα.ν μεσα. στcι σπιτι.

Στιiθ'Υ)Κε τρέμοντιχ.ς, σιχ.στισμένος, κ' ενω πιχ.τοuσε στίς μuτες των ποδιών

τοu, στηρίχτηκε τώρα. στις φτέρνες. 'Ένοιωθε τί~ ψλέ6ες τοu ν?:ι. χτuποϋν -στοuς

κροτ&ψοuς σιΧν Suό σψuριά. σιδερ!Χδικcιu, ,.;α.ί τcι6 ψα.ινότα.ν πιl>ς ή ιiνιiσα. ε-6γα.ινε ά.πό τό στijθος τοu με θ6ρu6ο, σιΧν τόν &έρα. ποίι ξεμποuκ!Χρει &.πο μι&

σπηλιά.. Νόμισε πιl>ς ήτα. ν &Μνα. το, έκείνος δ τρομερος κρότος, νά μήν τρά.ν

τα.ξε δλο τό σπίτι σιΧν gνα.ς σεισμός. Ή πόρτα. ποίι Ιlσπρωξε έκεϊνος εrχε ση

μάνει σuνα.γερμό, φώναξε τοuς ά.νθρώποuς. 'Ότι δ γέρος σηκωνότα.ν κι' δλα.ς &πο το κρε6ιiτι τοu, δτι ο[ δuο γριες ετρεχα.ν τρομα.γμένες σε 6ο1Jθειιi τοu, ε

τοιμες νΓJ. 6ά.λοuν τiς φωνές. Σε λίγο 15λ'Υ) ~ πδλ'Υ) κα.ί ~ χωροψuλα.κΥj θά. σψι.ωθοuν στο πόδι. Σκέφτηκε για. μια. στιγμη πιl>ς δλα. τελείωσα.ν, fιτα.ν πι& χα.

μένος.

'Έμενε κα.ρφωμένος έκεί ποίι 6ρισκότα.ν, ά.πολιθωμένος σά.ν στήλη &λα.

τος. χωρίς νά, τολμσ. νιΧ κιiνει τήν πα.ρα.μικρή κίνφη.

Πέρα.σα.ν μερικά, λεπτά. Ή πόρτα. fιτα.ν δρθάνοιχτη. ~Εσχuψε λίγο νά, κοι

τιiξει μέσ' στο δωμ!Χτιο. Νεκρική σιγή. Τέντωσε τ' α.ότ( tCIU. Τίποτε δεν κι

νιότα.ν σ' δλο το σπίτι. Ό κρότος δεν είχε ξuπνήσει κιχνένα.ν.

'Ο πρώτος κίνοuνος ε!χε περάσει, &λλά. μέσα. τοu έξα.κολοuθοuσε τρομερή

τα.ρα.χή. Κι' δμως δεν ~κα.νε πίσω. Δεν όπισθοχώρησε οuτε κι' Ότα.ν πίστεuε πιl>ς είναι χαμένος. Δέ σκεφτό

τrχν πα.ρά. π.ώς νά. τελειώνει οσο πιο γρήγορα. γινότα.ν. 'Έκrχμε ά.κόιη; ενα. 6ij-μ.α. κιχί μπήκε στο δωμ&τιο. .

Στό δωμά.τιο 6α.σί)~εuε ά.πόλUt'Υ) γα.λήν'Υ). Διακρίνοντα.ν έδώ κι' εκεί aόριστα. κα.ί μπερδεμένα. σχήμα.τα., πcιLι στο ψwς της μέριχς -~τα.ν χα.ρτ:χ σκόρ

πια. πά.νω στο τραπέζι, μεγά.λrχ 6ι6λία. &.νοιηJ.ένα., τόμοι σωριασμένο: πά.vω

σ' εvα. σκα.μνί, μι& κιΧρέκλα. φορτωμένΥJ ροuχα, ενιχ σκαμνί προσe:uχijς. Άλλά.

μ~σ' στο σκοτά.οι ολα. α.ότά. ψα.(νοντα.ν σά,y κηλίδες ΠΟ1J ά.σπριζα.ν τ.:ά.νω σε μα.iJ

ρα. κιχί οcόριστα. σχήμα.τα.. Ό Γιά.νν'Υ)ς Άγιά.νΨης προχώρησε προφuλα.κτικά, , προσέχοντας μήν πέσει πά.νω σε κανένα. επιπλο. _ Στο 6ιiθος τοσ δωμα.τίοu ά

κοuε την fjσυχη κα.( κα.νονικη &ναπνοη τοu κοψώμενοu επισκόπου.

Σταμάτησε &πότομα.. Βρισκότα.ν κοντά, qτο κρε6ά.τι. Ε!χε φτάσει πιο yρή

γcιρ7. aπ' δσο νόμιζε.

· ΜερικΕ:ς ψορΕ:ς ~ ψuσ'Υ) πα.pεμοιΧλλει στlς πρ!Χξεις μα.ς τίς πα-ρενέργειες κα.l ι:ΙΧ θεάμα.τά της, εγκα.ιρα. κα.ι μέ τέχν'Υ) σα νάχει μuα.λδ κα.t νά. θέλει ν& _ μάς

κά.νει νιΧ σκεφτοuμε.

Πριν μισΊ) ίί>ριχ, ενιχ μεγάλο σύννεφο σκέπιχζε τον οοριχνό. Τή στιγμή ποίι

ό Γιάννη; 'Αγι&.'Ν'Υ)ζ στεκότιχν iντίκρu στο κρεοά.τι τοσ επισκόποu, το σύννε

ψο σκ6pπtσε, λες κα.( τοκα.νε επίτηδες, κα.ί τδ ψwς τοu φεγγαρ ιοσ μπijκε &πο

το πσ.ρά.θuρο κα.ί φώτισε το χλωμο πρόσωπο τοϋ επισκόποu. Κοιμότιχν γιχλήνιχ

101

δ &γιος άνθρωπος. Κοιμότσ.ν σχεοον ντυμέ:vος, γιΜt οί νόχτες εΙνσ.ι κpόες

στίς κά.τω "Αλπεις. 'Ένιχ σκοupο μά.λλι νο ροuχο τοσ σκέπιχζε τ~ χέριιχ wς τούς

κιχρποός. ΤΌ κεψά.λι τοu ήτΙΧν &νιχγεpμένο στο προσκέψιχλο, &.ψημένο στη στιΧ

ση τijς πιο μεγιΧλης &νά.πσ.uσης. Το δεξί τοu χέρι κρεμότσ.ν εξω &.πο το κρε

βά.τι, το χέρι πού τόσες &γrχθοεpγίες κσ.t τόσες θειipεστες πpά.ξεις ε!χε κιiνει.

'Όλο τοu το πρόσωπο ψωτιζότΙΧν &πο μι~ &όριστη εκψριχση Ελπίοιχς κ' εuδιχιμο

νίσ.ς. Κά.τι περισσότερο &.πb χrχμόγελο, σχεοον &.κτινο6ολία.. Στο μέτωπό του

&ντιψέγγιζε &όρrχτο ψwς. Στον uπνο , ή ψυχή των δικrχίων &τενίζει μυστηριώ

όη οόρΙΧνό. Αότοu τοσ οόpιχνοu &ντιχόγειιχ !πεψτε πά.νω στο πρόσωπο τοσ επι

σκόπου .

Τα.uτόχρονιχ ήτα.ν κα.ί μιά. ψωτεινΥj διιχψά.νειιχ, γιΜί δ ούpΙΧνός αύτός 6ρι

σκότιχν μέσα. του. Ό οόριχνός &κείνος ήτα.ν ~ σuνείοησή του.

τ-η στιγμΥ) ποu ~ &.χτίοα. τοσ ψεγγα.ριοσ προστέθηκ~, νιΧ ποuμε ετσι, στην

έσωτερική &.ντrχόγειrχ, δ κοιμώμενος έπίσκοπος ψιΧνηκε σ:Χν περ ι6λημένος &.πο

ψωτοστέψιχνο. Το ψεγγά.ρι !κείνο στον οuρrχνό, ~ 'fuστrχλέrχ ψόση, δ ijρεμος κή

πος , το γιχλήνιο σπίτι, ~ &ρσ., ~ στιγμή, ~ σιγή, πρόσθεταν κ' έγw οέν ξέρω

τι το σε6ά.σμιο κα.ί άρρητο στη μα.κά.pια. &.νά.πα.υση α.ύτοu τοu ά.νθpωπιστη . · . . .

"fπi'jρχε κά.τι σχε·δον θεϊκό σ' 'σ.uτον τον &νθρωπο, τον τόσο σε6ciσμιο

χωρtς να τό όποψιά.ζετιχι .

Ό Γιά.ννης Άyιά.ννης, στεκ~τα.ν στιΧ σκοτεινά., δρθός, &.κίνητος, μ.έ το σιδερένιο κηροπήγιο στο χέρι; κοιτά.ζοντσ.ς μ' &.μ'ηχανίσ. το φωτεινο εκείνο γέ~

ροντα.. π ·οτέ του ο!ν ε!χε οετ κά.tι πα.ρόμ.οιο. Ή &ψο6ί~,· έκt:ίνη ή έμπιστοσύνη τόν τρόμ.α.ζε. Ό "ήθικός κόσμος οέν εχει μεγα.λοπρεπέστερο &.π' ιχό":ό.

Μια τα.ρα.yμένη κα.ί &.νήσυχη σuνείδηση, τη στιγμ-1] πού εΙνσ.ι ε,οιμη να κά.

μει τό κα.κό, νιΧ στέκετιχι νCι. θιχυμciζει τον Οπνο ένος δικrχίου.

Κa.νένα.ς οέ θιΧ μποροuσε νιΧ έκψρciσει τί γινότιχν ι..ι.έσα. τοu, οuτε κι' α.u

τος δ !οιος. 'Η οψη Μ ψα.νέρωνε πα.ρ:Χ ενιχ θά.μπωμα. 6λοσuρό. το μόνο σίγουρο είνrχι πwς ~ταν ά.νά.στατος, τα.ρrχγμένος. Άλλσ. τί λογής ~τrχν σ.4τη ή τrχ

ρα.χ-ή;

Δέν · ξεκ.ολλοίίσε τό 6λέμμα. του &.πό τόν γέροντα.. Τό μόνο πού ψα.ινότιχν

κα.θα.ριΧ άπο τη σuμπεριψορά. του κα.ί στη ψυσtογνωμία. του, ~τα. ν ~να.ς &λλό

κοτος οιστα.γμός.

Στεκ6τιχν σα.ν ν~ τα.λrχντευότrχν άνά.μεσrχ σέ δυο ά.6όσσοuς, τήν &61J.σσο τ'Υjς

κα.τrχστροφης κσ.ι τήν &6υσσο της σωτηρίσ.ς . Φrχινότrχν σάν νχ ε!ν!Χ ι ε~οψος η να. συντρίψει έκείνο τό κεψά.λι, η να γονα.τίσει κσ.ι να. cίσπrχστεί τό χέρι πού

κρ~μότα.ν.

"Επειτα. ιiπό λίγες στιγμές, τό &ριστερό του χέρι σηκώθηκε ά.ργσ. προς

το μέτωπο κ' ε6γα.λε τό κασκέτο του. "f στερα. το χέρι τοu επεσε &ργα. πιiλι, κ(hι δ Γιciννης Άγιciννης; εμεινε &.κόμη κοιτιiζοντ(hς, με σηκωμ.έν(h τά. μa.λλι~

102

τοu θολωμένου κεφα.λιοίί τοu, τbν έπίσκοπο, που έεα.κολοuθοuσε τό γαλ~νιο δ

πνο τοu, κά.τω &.πb τό τρομερό έκείνο 6λέμμα..

Ή &ντα.νά.κλαση τοu ψεγγαριοu !πεψτε στόν 'Εστα.uρωμένο, ποu ή'tα.ν πά.

νω &.πb το τζά.κt, κα.t φα.ινότα.ν σα ν' άνοιγε τ~ν &γκα.λιά. τοu κα.ι στους οuό,

εόλογώντας τόν g,Ια καt σιγχωρών'tα.ς τον ~λλο.

Ξαφνικά, δ Γιάννης Άγ:&ννης ξαναφόρεσε τό κασκέτο σ'tό κεψά.λι τοu,

πiρα.σε γρ"ήγορα. τό μά.κρος το() κρεβα.τιοίί , χωρ!ς να κοιτά.ζει τόν έπίσκοπο, κ'

~φτασε στό ντοuλά.πι ποu διακpινότα.ν πιΧνω &πό τό προσκέφαλο. Σ"ήκωσε το

σίδερο, ετοιμος να πα.ρα.οιά.σει τήν κλειοα.ριά., &λλά. ολέπον'tα.ς πως τό κλειδί

ήτα.ν έκεί, τΥ)ν άνοιξε. Το πρώτο πρά.yμα. που ε!οε ήτα.ν τό καλά.θι μέ τ' ιiση

μικά.. Tb πfίρε, πέρα.σε 'tb οωμά.τιο μέ μεγά.λα 6ήματα, χωρtς νck νοιά.ζετα.ι μ'i)Υ

κά.νει θόρu6ο, μπ'i'jκε στό οωμ.ά.τιο ΠΟ'J ε!χε κοιμηθεί, πήρε τό ραοο( τοu, elνοι

ξε το πα.pιiθuρο, το ορ~σκέλισε, εχωσε τ' &.σημ.έvια. σερβ(τσια. στο σα.κκίδιό τοu,

πέταξε τό κα.λά.θι, πέρα.σε τόν κηπο, πήδησε τόν τοίχο σ~ν α.ίλοuρος κ' Εψuγε

τρέχοντα.ς.

ΙΒ'

Ο ΕΠΙ!ΚΟΠΟ! ΕΡΓ ΑΖΕΤ ΑΙ

Τήν ~λλη μέρα., μέ τήν &.να.τολΥ) τοu -?jλιοu, ό θεοδώρητος έπίσκοπος περ

πατοuσε στόν κ1jπο τοu. Βλέπει τήν κυρά. Δοξαστή να. τρέχει προς α.ότον ά.να.

στα.τωμένη.

- ΔέσποτιΧ μοu, δέσποτά. μ.οu! φώνα.ξε fι ύπηρέτρια., μfιπως ξέρει fι &.-γιότης σοu ποίι είνα.ι το κα.λά.θι με τ' &σημικά.;

-Να.!, εΙπε δ έπίσκοπος.

-Δόξα ν~ χει δ θεός! Δέν τδ6pισκα κα.l πijγα. να. χά.σω τό νοσ μοu.

Ό έπίσκοπος είχε or-εt, πρίν λίγο, το κα.λά.θι μέσα. σέ ι.ιια. πρα.σια. λο.u-

λούοια., το σijκωσε κα.t το πρόσφερε στΥ)ν κupCι Δοξιχστfι.

-•Ορίστε, τΥ)ς ε!πε.

-"Ε, φώνα.ξε α.ότfι, κα.! μέσα. τίποτε; ποu ε!νιΧι τ' &.σημικά.;

-τ· &.σημ.ικιΧ! &πά.ντ'Υ)σε δ έπ(σκοπος, ά! γι' α.uτα. &.νησuχείς; Δεν ξέ-

ρω ποu 6ρίσκοντα.ι.

-"Q, κα.κό ποu ~πα. θα.! π!Χνε! τά. κλέψα.ν. 'Εκείνος δ χθεσινο6ρα.ουνος

τ~κλεψε.

'Αμέσως, ~τρεξε fι κuρα. Δοξα.στ"ή, μ' δλη τη γεροντοκορίστικη γρηγοpά.

δα., στό προσεuχητfιριο, μπΥ)κε στο κρε6ά.τι που κοιμfιθηκε δ ξένος , καl γύpισε

στον !π(σκοπο. -

103

Αότός ήτιχν ·σκuμμένος κιχί κοlτrχζε με θλ~ψη ~νrχ ώρrχίο λοuλοόδι, ποu είχε σπάσει &πb τb 6ά.ρος τοu κrχλαθιοu. Σηκώθηκε 5ρθιος &πb τίς φωνές τijς

κuρά. Δοξrχστης.

-'Έφuγε, τοσκασε δεσπότη μοu α•)τός! πα. ν ε τ' &σημ.ικά.!

Έν6) φιί)νrχζε, τα μά:η~ της επεσαv -:;έ μια άκρη τοσ κήποu, ποu ψαίνον

τrχν σημάδιrχ &πο σκrχρψάλωμα . 'Ένrχ ξύλινο δοκσ.ράκι πάνω στον τοίχο ήταν

ξεκολλημένο.

-Ν ά., ά.πο κεί εφuγε. Σκαρφά.λω-:;ε καί πήδ-ησε στο δρόμο. Είδες δ &θεόφοβος! Π ήρε τ' &σημικά μrχς κ' /::φuγε.

Ό έπίσκοπος ~μ.εινε γιά. μιά. στιγμ.~ σιωπηλός, ~πειτrχ σήκωσε μέ σο6αρό-τητα το βλέμμιχ ·τοu καl ε!πε στ~ν κuρά. Δοξαστ~ Ύjρεμα.

- Π ρώτα -πρώτα να δοΟμε ήτα. ν δικά; μας τ' ά.σημικά.;

Ή κuρά. Δοξαστή ~μεινε μέ όρθά.νοιχτο το στόμα.

- Αuτά. τ' &σημικά, κuρα Δοξαστή, πρόσθεσε uστερα &πb μιά. μικρή σιω

πη δ έπίσκοπος, εκανα &σχημα ποι) τά. κρατοuσα τόσον καφό. 'Ήταν των φτωχίi)ν. Κι' αότός δ &vθρωπος τί ήτrχν; Φτωχbς 6έ6rχιrχ.

- Χpιστος καί Πα.ναγία.! ά.πά.ντησε ~ κuρά. Δοξαστή. Κα! μήπως το λέω

για μέvrχ. η για την κuρία; Για μας εrνrχι &διάφορο. ΕΙ ναι για την ά.γιότη

σοu, δεσπότη μ.οu, πο•) δe θ&χεις τώρα. μ.έ τί vά. τρώς.

Ό έπίσκοπος τήν κοίταξε με κά.ποιrχ &πορία..

- Μπά.! Κrχί μήπως δέν όπciρχοuν κοuτά.λιΙΧ κιχ\ πηρούvιrχ &πό κα.λciϊ;

Ή κuρά. ΔοξΜτή σήκωσε τοuς ιΟμοuς.

-"Εχει, δέ λέω πwς δεν εχει, άλλά. /::χοuν μ.ιά. μυρωδιά..

-Τότε λοιπόν σ.ς ε!να.ι ιiπδ σίοερο.

Ή κuρά. Δοξιχ.στή εr-ανε εvΙΧ μορφασμό τούτη τή φορά.

- Κα.ί το σίδερο εοcει κι' αuτδ κάποια γεύση.

-"Ας ε!νrχι, τελοσ*άντωv, ξύλινΙΧ, είπε δ έπίσκοπος. 'Ύστερα. &.πό λίγη (J}ρα., δ έπίσκοπος προγεuμά.τιζε στο rδιο τρα. .. έζι, 15ποu

είχε πα.ρα.κrχθήσει το Π+'Υ)γούμενο 6ράδu δ Γιάννης 'Αγιά.νν'Υ)ς. 'Ενώ ετρrι:γε &στειεuότα.v μ.έ τijv ι:Η3ελw-ή τοu ποu ~μ.εvε σιωπηλij κα.t μέ τijv κuρόι. Δοξιχcτή

ποu συνέχιζε να μοuρμοt_ρίζiοι, λέγοvτα.ς πwς δέ χρειciζετrχι οuτε κοuτciλι, οiJτε πηρούνι γιά. νά. 6οuτήf ει κα.vείς ·,;ό ψωμί τοu σέ μ.ιά. κούπα. μέ γάλ!Χ.

-ΏροιίΙΧ κrχτάστοισrι1 ! ελεγε ή κuρα Δοξαστή, ποu πηγοι•.vορχότοιv, να δέ-ι ' " ~ θ ' ' ' 1 I tτ ' ' ' ι" ' ζ ' λ χεσιχι στο σπιτι σοu εvαΎ αν ρωπο σαν κι οιuτuν. 1\.αι να τον Ο!Χ εις μrχ ιστα.

vά κοιμηθεί πλά.ι σοu! Κα.ί πά.λι, άς εχει δόξα. δ θεός, ποu τοσ ήρθε μονά.χα.

νά. κλέψει! 'Αμ' ά.ν ... ΘJέ μοu! Μόνο ποu το σκέφτομαι ά.νατριχιάζει το κορ-1 μ.ί μοu.

'Ενώ δ ά.δερψος κα.l 'ή &δερψΎ) έτοιμciζοντα.ν νά σrικωθοuν ά.πο το τpσ7ϊέ-ζι, χτύπησε 1J πόρτιχ. ·

-'Ορίστε! είπε δ έπίσκοπος.

104

Ή πόρτα. <Χνοιξε, κα.i στο κα.τώφλι πα.ροuσι&.στΥ)Κε δρμΥ)τικ~ μι& πα.ρ&ξενΥ)

σuντροφι~ &.νθρώπων. Τρετς &ντρες κρα.τοuσα.ν ενα.ν τέτcφτο ά.πο το yια.κά.. Οι τρετς ήτα.ν χωροφόλα.κες, δ &λλος ήταν δ Γιά.ννης Άγιά.ννης.

Μπijκε ενα.ς ένωμοτά.ρχης, ποu ψ~ινότα.v έπi κεψα.λijς κα.ί, πλησιά.ζοντα.ς τον έπίσκοπο χαιρέτισε στρα.τιωτικά.

- Δέσποτά. μοu, είπε ... Άκοόγοvτας τη λέξη δ Γιάννης Άyιάννης, ποu φαιν6τα.ν σκεφτικός κ ι '

&.ποκα.μωμένος, crήκωσε το κεφάλι mt μοuρμόόρισε μ' ά.πορία. - Δεσπότη τον λέει! Δεν είναι λοιπόν &.πλος έψΥJμέριος.

-Σιωπή! είπε δ ενα.ς χωροψόλα.κας. Ε!νοcι δ σε6α.σμιώτατος έπίσκοπος .

Στο. μετα.ξό, δ θεοδώρητος έπίσκοπος ζύγωσε οσο πιό γρήγορα: τοu έπιτρέπα.ν τ!Χ γηρα.τειά. τοu.

-"Α! κα.λώς 'ηρθες! φώναξε, κοιτάζοντας το Γιά.νΨη Άγιάννη. Χα.ίρομαι ποu σέ 6λέπω . Σοu είχα. οώσει κα.t τ& ouo κηροπήγια, ποu ε!vοcι κι' αύτιΧ :7.σημένια καl μποροuσες να πιά.σεις κι' &.π' α.ότ~ οια.κ6σια. ψρ&.γκα., για.τt

οέν τ& πηρες μα.ζt μέ τ' &λλα. σερ6ίτσια.;

Ό Γι&.ννης Άγι&.ννης &νοιξε τ& μά.τιο-. κα.t κοίτα.ξε τον σε6ά.σμιο έπίσκοπο

μέ μιιi ΕΚψpα.ση, ΠΟU ιiνθpώΠtΥ'Υj γλ<ί:ισσα. οέν ε!να.ι οuνα.το Υ~ πεpιγρ&.ψεt.

-"Ωστε, πραγματικά., σε μα.ς ελεγε Φέιιατα α.ότος δ &νθρωπος; Τον 6ρήκα.με στο ορόιιο. Φα.ινότα.ν σ!Χ ν!Χ ζητοuσε ν& ξεψόγει. Τόν στα.μα.τήσα.με ν&

οοuμε ποιος ε!ναι, κα.i 6ρ'ήκαμε α.ότ~ τ' &.σ-r;μικ~ &π&;νω τοu.

Κα.t σάς ε!πε 6έ6α.ια., σuμπλ'ήρωσε δ έπίσκοπος· μέ χα.μόγελο, 15τι τοσ τ&

~οωσε lνα.ς γεροντά.κος πα.πά.ς, ποu στό σπίτι τοu πέρασε κοcί τή 6ραούιΧ τοu .

Καταλα.6α.{νω τί σuνέ6η, οέν τόν πιστέψα.τε κα.t τόν ψέρα.τε έοώ. Πα.pεξijγηση .

- Τότε μποροΟμε ν!Χ τόν ιiψήσοuμε λεύτερο; ρώτησε δ ένωμοτά.ρχης.

- Βέοα.(α., &.πάντησε δ έπίσκοπος.

Οι χωροψόλα.κες κα.τέ6α.σα.ν τ& χέρια. τοuς &.πό το Γιάννη Άγιά.ννη .

-Μ' &.ψ'ήνοuν Ηεύτερο, είναι &.λ'ήθεια.; είπε μέ &να.ρθρη ψω\ιή, σ~ ν&

μιλοΟσε στόν δπνο τοu.

- Να.ί, σ' &.φ-ήνοuν λεύτερο, οέν &κοuσες; εlπε ~να.ς χωροψόλα.κα.ς.

- Φίλε μοu , περίμενε σuνέχισε δ έπίσκοπος, πpίν φόγεις μέ το κα.λ6, ν&

π&.ρεις κα.ί τά κηροπήγιά. σοu.

Καl πηγαίνοντας στο τζάκι, . πijρε τά 8uό ΚΥ)pοπήyια. κα.ί τ&ψεpε στό

Γιιiννη Άγιά.ννη.

οι δuό yuνα.!κες 6λιπσtν χωρtς ν~ 6γcnouν λέξ'Υ), χωρίς ν1J. κά.νοuν τήν πα.ρα.μικp'ή κίνησ'Υ), ποu μποpοuσε ν& ένοχλ'ήσει τον έπίσκοπο.

Ό Γιά.νvης' Άγιά.ννης ε·φεμε σύγκορμος. π ijρε τ& οuό ΚΥ)pοπήγια. ,JJ.YJχ α. ν ι κά., &.σuνα ίσθητα..

- Π 'ήγαινε στήν εδχή τοΟ ΧριστοfJ τώρα, είπε δ έπ{σκοπος .

-ΆλΎιθεια., δτα.ν ξα.vα.γuρίσεις, ψίλε μοu·, ε!ναι περιττό ν& περάσεις &π'

105

τον κηπο. Όποια.οήποτε ι':>ρα. μ.πορείς νά. μπαίνεις &.πο τ'fιν πόρτα. τοu ορόι.ιοu,

δεν τ~ν κλειδώναμε ποτέ. Μέρα. κα.l νuχτα. εlνα.ι ά.νοιχτή.

ΥΕπειτα. γόρισε στοuς ~ωροψόλα.κες κα.ί τοuς ε!πε:

- Κόριοι, μπορείτε νά. πηγα.ίνετε.

οι χωροc:ρuλα.κες το•)ς &.ποχα.ίρέτισα.ν.

Ό Γιάννης 'Αγιάννης ιiόλις κρα.τιότα.ν στά. πόδια. τοu. Φα.ινότα.ν ετοιμος νά.

λιποθuμίσει.

Τον πλησία.σε δ έπίσκοπος κα.t τοu είπε με χα.μ.ηλή c:ρωνr/: -Μην ξεχν&ς, μ ή λησμονήσεις ποτέ, πwς μοu όποσχέθηκες νά. χρησιι..ιο

ποιήσεις α.uτο τ' ά.σήμι για να γίνεις τίμιος άνθρωπος.

Ό Γιάννης Άyιά.ννΥ)ς, ποu κα.θόλοu οέ θuμό:α.ν να εΙχε όποσχεθεϊ τίπο

τε, εμεινε κΜάπληκτος. Ό έπίσκοπος ε!χε τονίσει μιά. μιά. τίς λέξεις ποu πρό

c:ρερε. Πρόσθεσε με κάποια. έπισημότητα.:

-Γιάννη, ά.δελc:ρέ, οέ θα σ' έξοuσιάζει πια "ή κακία., θά. σέ σuντροc:ρεόει

ή ά.ρετή. Τώρα &.γ6ρασα τi]ν ψuχή σοu. Τi]ν &.ποσtίρω &.πο τοuς μ.αόροuς σuλλογισμοuς κι' &.πο το πνεuιw- της κα.τα.στροc:ρijς κα.ι τήν πα.ρα.οίνω στο θεό.

ΙΓ'

ΜΙΧΑΛΑΚΗ~

Ό Γιάννης Άγιάννης 6γijκε &.π' τήν πόλη σά.ν κuνηγημένος. Βάδιζε γρή

γορα. μέσα &π' τα χωpά.c:ρια, &κολοuθώντας δποιο δρόμο κι' δποιο μονοπ~τι

εορισκε μ.προστιi τοu, χωρίς νά. προσέχει, πwς πολλές c:ρορές γύριζε στά. ίδια.

μέρη. Περιπλα.νήθηκε ετσι ολο το πρωί χωρίς νά ψάει κα.ί χωρίς νά νοιώθει

πείνα.. Τον πλημμtίpιζα.ν ενα. πλήθος νέες έντuπώσεις. Αίσθα.νότα.ν ενα είδος

δργης, χωρίς κι' δ ίδιος νΟι. ξέρει !νάντιQι σέ ποιόν. Δέ μποροΟσε νΟι. ξεχωρίσει

αότb π,ό ~ν,ιωθz a,ν ήτα.ν σuγκίνηση ~i τα.πε1νωση. Κάποτε α.1σθα.νότα.ν μιιΧ πα.pά.δοξη τpuφεp6τητα., ενα ε!οος κα.τά.νuξης, κι' &.γωνιζότetν νά. 1:ήν κατα.πολεμ.ήσει μέ τή σκληpά.8α. των εϊκοσι τελεuτα.ίων χρόνων. Αδτή ή κσ '·στα.ση τοu γι

νόταν τuρα.ννική. 'Έ6λεπε μ' &νησuχία. πwς κλονιζόταν μέσα τοu ή ά.παίσια

έκείνη γαλήνη, ποu τοίί ε!χε δημιοuργήσει . ή άδικη σuμ.φοpά. τοu. τι &ραγε

έιtpόκειτο νά. μπεί στη θέση της; ΤΗ τα. ν στιγμές ποlι έπιθuμοuσε μ' δλη τοu

τήν ψuχή, οί χωpοc:ρtίλα.κες νά μήν τον είχαν &.φήσει, στή φuλακή θάτα . πιδ

~pεμος, α.uτη τήν ώρα..

Μόλο πο:J το c:ρθινόπωρο ήταν ά.ρκετά. προχωρημένο, εολεπε, έδω κα.l κεί,

δψιμα. λοuλούδια στο.Jς c:ρpciχτες ποu ή εuωδιά τοuς τοίί θύμιζε τά. πα.ιδικci τοu

106

χρόνια.. Οί &.νσ.μν~σεις σ.ότές τοσ ήταν &,;,;;~τα.χτες. Καιρό πολύ οέν τοu είχαν έρθει στό νοu τοu .

Συλλογισμοί &νεξήγητοι σωριάστηκαν μέσα. δλη τ~ν Ύjμέρα..

Καθώς δ δλιος ~γερνε στη δόση τοu κα.t μά.κρα.ινε τόν ήσκιο κα.t τοu πιο μιχροu χα.λικιοu πά.νω στ~ γij, δ Γιά.ννης Άγιά.ννης 6ρέθηκε καθισμένος πίσω

&πό έ:να. θά.μνο, σε μιά. μεγά.λη πεοιά.οα., με κοκκινόχωμα. κ' ερημη. Στον δρίζοντα. ψσ.ίvοντσ.ν μόνο οί "Αλπεις, τίποτ' &λλο, οuτε ενσ. κα.μπα.να.ριο μα.κρι

νοο χωριοο. Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης 6ρισκ6τα.ν &ς τpείς ώρες μα.κρuά. &πb την

πόλη Δ ... UΕνα. μονοπάτι πού εκο6ε μέσα. ιiπο τόν κιiμπο, περνοuσε λίγα. 6~μα.τα. πιο πέρα. &.π' τον θάμνο πού κοιθότοιν.

Μέσα. σ' α.•jτές τtς 6α.σα.νιστικές σκέψεις, ποu θά σuντελοuσα.ν οχι κα.ί λίγο

νά. ψοινοtίy τά. καuρέλια. τοu πιο &πα.ίσια., σ' δποιον τύχα.ινε νά. τον &ντα.μώσει,

&κοuσε μιά. χαρούμενη πα.ιδικΎ] ψων~.

Γύρισε τb κεψά.λι κοιί είδε ν&ρχετοιι &πο το μ.ονοπά.τι ενοι ποιιδt &ς οέ

κα. χρόνων, &πό τά. χωρια.τόποuλα. τijς Σο6όϊα.ς, πού πηγα.ίνοuν ά.πο τόπο σε

τόπο , κι, ~χοuν κρεμασμένο στο πλεuρό ενσ. μικρο οργσ.νο, σά.ν τή λίρα., κα.t στή

ρά.χ'Ι) ενα. κοuτt με ψα.σοuλijδες ~ κάτι τέτοιο, για. νά. κερδίζουν τό ψωμ( τοuς,

Ίjσuχα. κα.t πρόσχα.ρα., μόλο πού ψα.ίνοντα.ι τα. γόνατά τοuς &οπό τtς τρύπες τοu

ποιντελονιοu.

Το παιδί περπα.τοίίσε τρα.yοuδώντα.ς, κα.ί χωρίς ν& στα.μα.τ& τό τραγούδι

στεκόταν κά.θε τόσο κι' επσ.ιζε πεντό6ολα. με μερικά. κέρμα.τα. πού κρα.τοtίσε

στη χοόψτσ. τοu, δλΎJ τοu Ύj περιοuσισ. rσως. Άνά.μ.εσα. στα. ψιλά. ήτα.ν κ' ενα.

ά.σημένιο οίψρα.γκο.

Στά.θηκε τb πσ.ιδt κοντά. στό θά.μνο, χωρίς νά. οεί το Γιά.ννη Άγιά.νν'Ι) ,

πέταξε τά. κέρματα. στον &.έρα., γιά. να. πέσοuν στήν ά.νά.στροψΎ) τijς πσ.λά.μης

τοu, πρά.γμα. πού ώς τότε κα.τά.ψερ~ε με μεγά.λ'Ι) · ~πιδεξιότ'Ι)τα..

Άλλά. α.uτή τή φορά. το δίψρα.γκο τοίί ξέcpuyε κα.ί κύλησε πρός τό θάμνο,

κοντά. στό Γιάννη Άγιά.ννη.

'Ο Γιοcνν'Ι)ς Άyιά.νν'Ι)ς l6α.λε τό πόδι τοu πά.νω στό δ!ψρα.yκο.

Τό πα.ιδt δμως , είχε πα.ρσ.κολοuθήσει τό οίψρα.yκο με τό 6λέμμα. κα.ί είδε

τον &vθρωπο πού τό σκέπσ.σε μέ το πόδι τοu.

Αuτό οέν τοu ψοcνηκε κα.θόλau πα.ρά.ξενο, 6ά.οισε Υσια. στόν &νθρι..πο.

Το μέρος ήταν δλότελα. έρημικό. UΟσο εψτα.νε τό μά.τι, οέ ψα.ινότα.ν ψu

χή στόν κά.μπο, οi'Jτε στο μονοπάτι. Δέν ά.κι.;uγότσ.ν &λλο, ά.πό τtς ιiδόνσ.τες

ψων!ς ένός κοπα.οιοu τα.ξιοιά.ρικων ποuλιών, πού περνοuσα.ν σε μεγά.λο δψος.

Τό πιχι1Η είχε τις πλά.•ες •ou γuρισμένες σ1όν ~λιο πού τοο χρύσωνε τα. μαλ

λιά., κα.t κοκκίνιζε τ~ν &γρια. μορψή τοu Γιά.ννη Άγιά.ννη. - Πα.pε τό πόδι σοu μπά.pμπα., είπε τό πα.ιδί ιιε· τό θά.ρρος κα.l την ~μπι

σ,οσιίνη πού εχει ~ &γνοια. κα.ί ~ &θωότ'Ι)τα..

- Πως σέ λένε; ρώτησε δ Γιά.ννης Άγιά.ννrις.

- Μιχαλ~κη.

- Τρά.βα ά.πο δώ, είπε δ Γιriννης Άγιriννης.

- Δός μ.οu το δίψραγκό μ.οu, ψώναξε τό παιδί.

Ό Γ~riνvης Άγιriννης εσκuψ~ το κεψriλι καί δέν &.ποκr;ίθηκε τίποτε. το παιδί επανάλαβε δuvατά.;

-Να f.ιou δώσεις το δίψριχγκ6 μ.οu. 'ΓΌ μάτι τοσ Γιιivνη Άyιιiννη εμεινε στuλωμέvο στ"ή γη.

107

-Το οίψpαγκό μοu, ξιχνα.ψώνιχξε τό πα.ιοί, σήκωσε τό Πόδι σοu vιΧ πάρω

τό οίψραγκό μ.οu.

Ό Γιάννης Άγιά.ννης ψαινότα.ν σα. να. μ~ν &.κοόει κα.θόλοu. Τό πα.ιδt τόν ~πω.σ~ &πο το για.κ& κα.i τον κοόνφ.:, τα.uτόχpονα ε6α.λε τα. δuνιχτ~ τοu να. μετακινήσει τή χοντρη κι, ολο σιοερόπροκες &.ρ6ίλιχ ποu π~τοuσε τό θησιχu

ρό τοu.

-Το οίψριχγκό μ.οu 1~έλω, το δ'ίψριχγκ6 μ.οu!

Το παιδί είχε &.ρχίσει νιΧ κλιχίει . Ό Γιάννης Άγιάνvης σήκωσε το κε

ψιiλι. Έξιχκολοuθοuσε vα. κάθετιχι. Τα. μά.τια ~ταν θολά. Κοίτα.ξε το πιχιοt μ.'

εκπληξη. 'Έπειτα &πλωσε το χέρι τοu προς το ριχβδt κα.t ~ώνα.ξε μ.έ τρομ.ε

ρη ψωνή.

- Ποι6ς είναι έκεί; - Έγώ κόριε, &.ποκρίθηκε το πα.ιδί. Έyω . δ Μιχα.λάκη;. Δ6ς μοu το οί-

ψριχyκ6 μοu! Σέ παριχκα.λώ, σΎικω τό πόδι σοu.

'Έπειτα. iyρiεψε, av κα.ί μικρος εyινε σχεδον &.πειλrιτικός.

- Θα. τραβήξεις λοιπον το πόδι σοu. Σήκωσε &.πό κε"t τήv ποδά.ρα. σοu ντέ.

- Μωρ' &κόμη έδώ βρ!σκεσα.ι, είπε δ Γιά.'ινης Άyιriννης.

Τινάχτηκε ιiπότομα &.πάνω καt χωρίς v?ι. βγάλει το πόδι τοu &πό τό

&.σηιιένιο 8ίψρα.γκο, πρόσθεσε:

- Χά.σοu ypήγορά. &.πο δώ, μ"ή σέ πιά.σω κα.ί ... Το παιδί τον κοίταξε ψο6ισμ.ένο κι' &ρχισε να. τρέμει δλόκληρο. 'Έμει

νε Ετσι λίγες ·στιηιές σΜτισμ.έvο κ' ΕΠειτα τοοαλε στα. Πόδια , τρέχοντας μ' Ο

λη τοu τ-Υ) Μνιχμη, χωρίς νά. τολμα. ν?ι. γuρίσει τ6 κεφά.λι του νά. κσιτά.ξει πίσω

τοu, οuτε νά. βγάλει μ.ιιΧ φωνή.

'Ότα.ν ξφά.κρuvε &.ρκετά:, &ναyκάστηκε νιΧ σταματήσει λαχοινιασμ.ένο

καί ό Γιά.vνης 'Λγιά.ννηζ μέσα στούς σuλλογισμούς ποu ήτσ.v βuθισμ.ένος, το ~

κοuσε ν?ι. κλιχίει μ.' &.νιχψuλλητά..

"Υστερα &πό λίγο τό παιδί δε φαινόταν.

Είχε κι' δλας βασιλέψει δ Ύjλιος καί το βραδuνο σκοτάδι aρχισε v' &.

πλώνετα.ι γόρω &.πο το Γιάννη 'Αγι&vνη. Δ~v ε!χε φάει τίποτε ολη τ"ήν ~

μέρα. Φαινότα.ν πwς είχε πuρετό .

Άπb :"ή στιγμ-ή πού εψuγε το παιδί, στεκόταν ~τσι δλ6ρθος χωρlς νά. κσu

v-ηθεί &πό κείνη τή σ:riση . Ή &.ναπνοή τοu, &κα.νόνιστη φούσκωνε το στΥjθο.;

108

του κα.τα οια.στ-ήμα.τα. μα.κρυά. κα.t &νισα.. Τό 6λέμμο: του καρφωμένο σ' &.π6στα.

ση δέκα ως δώδεκα 6ημά.των μπροστά. τοu, φα.ιν6τα.ν να περιεργιiζετα.ι μέ 6ο:

θε~~α. προσοχή ενα. κομμά.τι, σπασμένης πιο:τέλα.ς &.πό γα.λ&.ζια. πορσελά.νη, πεταμένο μέσο: στά χόρτα..

Ξο:φνικ~ &.να.τρίχια.σε. 'Ένοιωσε τό κρόο 6ρα.ουνό &γι&.ζι.

·Φ6ρεσε κα.λιΧ το κα.σκέτο του, ζ'ήτησε μηχα.νικα να ΚΟυ!~πώσει τή μπλοu

ζα. του , εκα.νε ενα. 6ijμα. κ' εσκuψε νά. πιΧρει το ρα.68ί του.

Κά.νοντα.ς ο:t'ιτές τίς κινήσεις ε!θε τό &σημένιο 8ίψρα.γκο, μισοχωμένα στό

χώμα. &.πο το 6ιiρος τοu ποδιοu του, ποu γυάλιζε. Tou ήρθε pϊyος .

- Τί ε! να. ι α.ότb έκεί; είπε &.νά.μεσα. στ~ δόντια. του.

· Όπισθοχι:)ρησε δυο - τρία. 6ήμα.τα. κα.l στα.f'ο!Χτησε π!Χλι, χωρίς νΓι. μπορεί

νά. ξεκολλήσει το μά.τι του :!πό το σημείο πού, πρίν λίγο; πα.τοΟdε το πόδι του,

σχ νχ ~τα.ν, έκείνο "CO πρ!Χγιια. ποu γuιiλιζε μέσ' στό σκοτάδι, μά.τι ιiνοιχτό καρφωμένο πά.νω του.

ur στερα. &πο λίγο κιiνει ε να. σπασμωδιΚό 6ημα. πρός τό &.σημένιο Υ6f!οισμα., τ' &ρπά.ζει κα.ί ορθώνοντας το κορμί του, &ρχισε να κοιτά.ζει πέpιχ στον

κ!Χμπο, προς δλα. _τ~ σημεία. τοΟ δρίζοντα., σcΧ.ν ενιχ θηρίο θορυ6ημένο πού ζη

,a, κα.τα.φuγιο. Δέ διά.κρινε τίποτε. Tb σκοτ&.δι τ-Υjς νόχτα.ς πόκνωνε. Ή πεδιά.οα ήτα.'ν

κρuα. κα.t σκοτειν'ή. Μα6ιά. δμίχλ'Υ) σ'Υ)κων6τα.ν &.πb τ~ γΎ) πρ·ός τόν οόρα.ν6.

'Έ6γα.λε Ιtνα. «"Αχ! » κι' &ρχισε ν?ι. περπα.τ~ γρήγορο: πρός τΥ)ν κα.τεύ

θυνση ποu είχε έξα.φα.νιστεϊ το πα.ιSί, προχώρησε κα.μμιιΧ έκα.τοστή 61jμα.το:,

στα.μά.τησε, κοιτά.ζει, οέ οια.κρίνει ψυχή ζωντα.ν'ή.

Τ6τε ψωνιΧζει μ' δλη · τοu τή Οόνα.μ.η.

- Μιχα.λά.κη! Μιχα.λά.κη! . Σώπιχσε κα.l περίμενε. Κcψμιχ &.πά.ντηση.

Ή έξοχ~ ~τα. ν έρημ:η και ;,, ~θpωπή. Tbv τριγόριζε ή ά.y_α.νής εκτα.ση. Γύρω tOU οέy ΕΟλεπε, Πο:pΓι, σκοτά δι !)tΟ'L·,ΙJ.έσσ. του χα.ν6τα.ν ~ !lα.τιά. του, ΚΙΧ.( σι

γή 8ποu χα.ν6τσ.ν -ή φων'ή τοu.

Φυσοuσε πα.yωμένος &έρσ.ς κ' ~κα.νε ολα. Ύ~.Ι!:Ι τοu νιΧ κινιοΟντσ.ι πένθι

μα.. Δεντρά.κια. κουνοuσα.ν μέ μα.νία. τά μικρά. κι' &.δόvσ-'1"'\ κλωνά.ρια. τους, σ?ι. να.

ψο6~ριζα.ν κα.t νιΧ κσ.τα.οίωκα.ν κιiποιον.

"Αpχισε πιiλι να. περπα.τα., έπειτα. νιΧ τρέχει κι' ά.πό κο:ιρb σέ καιρό στο:

μσ.τοuσε Υ.α.t φώναζε μέσα. σ' έκείνη τήν έρημιά. μέ φωνή 13σο πιο τρομερή κι'

ά.πελπισμέvη μπορεί κοινείς να. ψοιντα.στεί.

- Μιχο:λάκη! Μιχα.λά.κη! ... υ Ωστε κι' σ. ν τον α.:.ι.οuε τb πο:ιοί, σίγουρο: θCι φο66τοιν νά. ποιροuσισ.στεί.

'.\:λλlι.. τb ποιιοt ορισ-Λ6τα.ν κι' δλοις πολύ μα.κpυιΧ.

'Αντά:ιωσε ενιχν πιχπα. κο:6~λά.pη. Τρέχει .κοντά. κα.t τόν ρωτά.. - Μ+ι'ι ε!θες, γέροντά. μου, ενα. πο:ιδt στό δρόμο σου.

109

-:-'Όχι, &πά.ντφε δ πα.fiά..ζ. - uΕνα. πα.tδl πού τό λένε Μ;ιχα.λά.κη ; - Δέν εΙοα. κα.νένα..

'Έ6γα.λε &πό τ~ν τσέπη τοu ouo πεντόφpα.γκα. κα.ί τ&οωσε στον πα.πά.. Κριiτησέ τα. ιχ.ότ~ πιχ.πά. μου γt~ τούς φτωχού~e της ένορία.ς σου. UΕνιχ. πα.ι-

οί, γέροντα., μικρό wς οέκα. χρονών, μ• ενα. οργα.νο· στό Πλευρό, θα.ρρώ, κι' ενα.

κα.σ~λιiκι στη ρά.χη, ποu κιiτι εχει μέσα. κα.l δείχvει. Είχε περιiσει ιΧπο δω. Τρα.οοuσε τοuτο τό δρόμο. uΕνα. πα.ιδί, &π' α.ότ~ τijς. Σα.66ϊα.ς, ξέρεις.

-'- Δέν το είδα. πουθενά..

- Μιχα.λά.κης ... μ~πως πηγα.ίνει σέ κα.νένα. χωριό έοω κοντά.;

-"Αν είνα.ι δπως λές, φίλε μοu, α.ότό θα. είνα.ι κα.νένσ. ξένο πάιοl. Αuτα. περ~οuν &πό τόν τόπο, &.λλ~ κα.νένα.ς οέν τ~ γνωρίζει ..

Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης έ6γα.λε 6 ια.στικ~ &.λλα. Ούο πεντόφρα.γκα. κα.ί τ&.-δωσε στον Πα.πιi .

-Κι.' α.δτa για. τοuς φτωχούς, τοσ είπε.

'Έπειτα. πρόσθεσε , σα. να. τοuχε σα.λέψει τό μuα.λ6.

Γέροντα., ν~ φιλήσω το χέρι σου. Πές να. μέ πιιiσουν, ε!μα.ι κλέφτης .

Στείλε ν~ μέ πιά.σουν κα.ί ν~ μέ 6ά.λουν ψυλα.κή!

Ό πα.πaς κέντησε τ' άλογό τοu κ' εφuγε τρομαγμένος.

Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης, &ρχισε ya τρέχε: προς τ~ διεύθυνση πού είχε πρω-τοπά.ρει. .

Προχώρησε έτσι ιiρκετό δρόμο, κοιτο5σε μα.κρuά., φώναζε, καλοuσε δσο

μποροσσε πιό ουvα.τά., &.λλa κα.νένα.ν πια. οέ συνά.ντησε. Δuό τρετς φορές ετρεξε στην πεδιάδα. πρός κά.ποιο πρά.γμα. ποu τοσ φιiνηκε σaν άνθρωπος ξσ.πλω

μένος, Υ) κσ.θισμένος στη γ'ή. Άλλa ήταν θά.μνοι 7) πέτρες. Τέλος, στα.μά.τησε σ' Ιtνσ. μέρος &που δισ.στα.υρώνοντα.ν τρία. μονοπάτια.. Είχε 6yε: το φεγγάρι. Κοί

τα.ξε γύρω - γόρω κα.l φώνα.ξε γι~ τελεuτα.ία. φορά. .

- Μιχα.λά.κη! Μιχα.λά.κη! Μιχα.λά.κη!

ΆλλιΧ ~ φωνή του εσ6ησε μέσα. στή~ δμlχλη, χωρίς νιΖ σηκώσει οf)τε

&.ντίλα.λο. Κα.l πά.λι · μουρμούρισε:

- Μιχα.λά.κη .! ... Τούτη τ~ φορα. μέ φων~ &δόνα.τη κα.t σχεδόν· &.να.ρθρη. Αύτη fιτα.ν ή τε

λευταία. του ' προσπιiθεια..

τ~ γ6να.τά. του λόγισα.ν 6ία.ια., σa ν&πεσε ξα.φνικa πιiνω του κιiποια. &ό

ρα.τη Οόνσ.μη, δλόκληρο· τό 6ά.ρος τi')ς τα.ρ:χ-γμένης σuνείδησής του. Ρίχtηκε

άπο~α.μωμένος πά.νω σέ μιa μεγιiλη πέτρα. κα.l τρα.6οuσε τχ μ.α.λλ ιi τοu μέ τα. δυό του χέρια. : ΧώνοΎτα.ς τδ πρόσωπό του στα. γόνα. τα., φώναζε:

- Εfμα.ι πα.λιά.νθρωπος. Είμ' .ε να. χα.μένο τομά.ρι .

Τότε ή κα.pδιά. τοu ρά.γισε κι' &ρχισε να. κλα.ίει. urστερα. ά.πό δεκα.εννια.

χρόνια. πρώτη φορά. ξέσπασε σ' &.να.φuλλ ητά..

110

.:.

'Όταν βγήκε ιiπο τό σπίτι τοίί &πισκόποu, δ Γιάννης Άγιάννης Ύjτιχν,

κιχθ~>ς εfδα.με , &κτος έα.uτοu. Δέ μποροuσε νιΧ καταλά.οει τί γινόταν μ.έσιχ τοu.

τον άνrχστάτωνιχν κ' έξεγεφότιχν ένάντιιχ στ~ν ά.γγελικ~ πράξη κα.t τιΧ μειλί

χια λόγια τοσ γέροντα: <<Μοσ όποσχέθηκες νά. γίνης τίμιος ιiνθpωπος. Έξαyό

ριχ~:ι. τ~ν ψuχή σοu. την ά.ποσόρω ά.πο το πνεuμα. της κrχτιχστpοψης κrχί την

πrχρrχδίνω στο θεό».

Αότ~ τ~ λόγια. ξανά.ρχοντrχν δλοένα. στο νοu τοu.

Ή dλαζονείιχ, ποu φωλιάζει μέσα. μιχς σα.ν προμαχώνας τijς κακ(α.ς, &ντι

στεκόταν στην οόρά.νια. έπιε(κεια. Αtσθα.νότrχν πως fι σuγyώμη ιχότοQ τοϋ tερω

μένο'J, ~τσ.ν iι πιό φcιοψη ~φcι8cις, ~ πιο δρμητικη έπ1θεση, &π' δσες ~τuχε νά.

τον σuγκλονίσοuν ώς τώρrχ. Πως a.ν όποχωροuσε σ' rχότ~ τ~ν επιείκεια. κα.t τη

μα.κροθuι..ι.ία τοσ έπισκόποu, επρεπε μιά. yιά. πάντα πιά. ν' dπαpν'Υ)θεί τό μίσος,

μέ τό δποίο &πt χρόνια. κα.t χρόν ια εlχα.ν πλημμuρίσει την ψuχ·ίι τοu οί πρά.ξεις

τώ'f α.λλων :iνθρώπων. υΕνιχ μίσος ποu τόσο τον εόχα.ριστcιuσε. Πώς, α.ότη τη

, φορά. , έπρεπε ν~ νικήσει ~ νά. νικ'Υ)θεί, κrχί πως δ ά.γώνα.ς , γιγάντιος κι' ά.πο-

φrχσιστικος &γώνα.ς, διεξσ.γότα.ν ά.νιiμεσσ. στΥ)ν κα.κία τη δική τοu κrxt στ~ν

καλωσύνη έκείνοu τcισ γέρcιντα.

Μπροστα. σ' etότές τtς &κλά.μ.ψεις πρcιχωροuσε σ~ν μ.εθuσμένος. Κάποιιχ

ψων'ή τοϋ ·ψιθύριζε στ' α.uτί, Π~>ς πέρrχσε Επίσημη κιχ( κρίσψη wpιx τής ζωijς

τοu, πως ί-ιέσος ορος δέν όπάpχει πι!Χ γι' αύτόν, πως a.ν στό μέλλον δέ γινόταν

δ tίριστος τG>v ciνθρώπων, έπρεπε νιΧ κα.ταντήσει δ χειρότερος . Πως έπρεπε

τώριχ fι ν' ά.νεοεί ψΎ)λότερα. ά.π' τόν επίσκοπο , η νιΧ πέσει χαμηλότερα &.π' τόν

ά.νθρωπο τοσ κατέργοu. ΙΙ ώς, άν ήθελε νιΧ γίνει καλός, έπρεπε νιΧ γίνει tίγγελος,

ιΧν έπρεπε νά. μείνει κιχκός, ~πρεπε νιΧ κα.τσ.ντήσει ά.νθρωπόμ.οpφο τέρα.ς.

Βέ6ιχιιχ, δ Γιάννης Άyιά.ννης δέ μποροϋσε νf.ι. διrχκρίνει κrxθrxpf.ι. rχότzς τίς

Lοέες, γιατί δεν ήτα.ν τόσο ά.να.πτuγμένο τό πνείίμα τοu, ώστε νιΧ μπορεί νιΧ

βλέπει τόσο καθα.ρά. Ή δuστuχία. ·οιαπrχιδιχγωγε!, καλλιεργεί την ά.ντίληψΎ),

ώστόσο μ~λλον τ'ij μισό6λεπε, κι' ιχότο Ύjτα.ν ποu τον εφερνε σ' &νέκφραστη

ά.νιχτιχρσ.χη καt σχεδόν δδuνηρή ά.μΎ)χrχνίrχ.

'Ότα.ν ογηκε &.πό τό σκοτειvο κrxt κrχκόμορφο έκεϊνο πρά.γμα, ποu λέγε

τιχι κά;τεργο, δ επίσκοπος προκάλεσε στ~ν ψuχή τοu δuνα.το πόνο, δπως τον πό

νο ποu προκ-χλεί στf.ι. μάτια τό ά.πότομο καt ζωηρό φώς 6γα.ίνοντα.ς ά.πο σκο

τεινό ύπόγειcι.

Ή μελλοντικ~ ζωή, 'ή πιθα.νΎj ζωή, πcιu ά.νοιγότιχν στό έξης μ.πρcιστιi τοu ,

κα.θα.ρη κι' ά.κτινοοόλα, τόν γέι..ι.ιζε φρίκη κt' ά.γωv!ιχ. Δέν Ύjξερε στ' tiλήθειrχ

ποu 6ρισκότιχv .

Το 6έ6α.ιο ήτα. ν οτι, μ' δλο ποu θέν τό κοιτα.λ&οαινε, είχε κι' δλα.ς γίνει

111

άλλος &νeρωπος. Πιbς μέσιχ τοu δλιχ είχιχν &λλάξει, δτι ~τιχν &νίκιχνος νιΧ &μ

ποδίσει τij ψωνij το\} έπισκόπου ν(ι. το\} μιλci, ΚQ:t το χέρι του ν(ι. τον αγγίζει

&ο ιά. κοποι.

Σ ' α.uτij την ι.jιυχολογικη κα.τάστσ.ση είχε σuνα.ντ~σει το Μιχα.λάκη κα.ι

τοσ είχε κλέψει το δίψρα.γκο. Γισ.τί; πράγμα. ανεξήγητο, δ€ν ~τσ.ν αuτός ποίι έκλεψε . Δέν rtκλεψε δ &νθρωπος, &:λλα. το &:νθρώπινο κτήνος, όποικοόοντοις

στη δύναμη της συνήθειας, είχε βάλει ήλίθια, μηχανLκιΧ το πόδι του πάνω στο

νόι.ιισμοι.

Ποιράξενο ψα.ινόμενο! "Οτα.ν ~κοινε οιοτη τΎjν πράξη, ήτα. ν κι' δλοις &νί

κανος για. κtΧτι τέτοιο. "Οταν συνijρθε καt το σuνιχισθά.νθηκε, είδα.με τ( τοσ

σuvέ6ει . . . . ; . , • . . . . . . . . .•. 1• • . . . •

Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης εκλοιψε ίί>ροι πολλ~. "Εχuσε δά.κρuσ. πuρινα.. 'Έ

κλα.ψε μ€ λυγμούς, πιο άδύνοcμσ. &πό μια. γυναίκα, πιο τρομαγμένα &πο ενα

ποcιδι

'Ενώ zκλοι ιγε, χάρα.ζε λίγο λίγο ή α.ογη μέσ' στο μuιχλό τοu, ιχογή γοη

τευτικη και τοcuτόχρονσ. τρομερή. Το πα.ρελθόν , ή περα.σμένη ζωή τοu, τό πρώ

το &ο[κημοι, ή ι.ιεγιiλη τιμωρία. τοu, ή έξωτερική τοu &ποκτήνωση,. ή ψυχική

τοu &πολίθωση, η &.πόλuσή τοu &.πό το κάτεργο, ποu τή σuνόοεuοιν τόσο εοχά.

ριστιχ σχέδισ. έκδίκησης, έκεΙνα ποίι είχαν σuμ~ _: στο σπίτι τοσ έΠισκόποu,

ή τελεuτιχίιχ τοu πρά.ξη, ή &vιχvδρη κλοπή τοu δίψριχγκοu &vος παιδιοu , πιο &νανδρη . και πιο τερα.τώδης, για.τι εγινε δστεριχ &πό τη σuγχώρ'Υ)σ'Υ) τοσ έπι

οκόποu, δλα. αύτιΧ ξανά.ρθαν στο μυαλό τοu καθαρά., κά.τω &πό ενα φώς άγνω

στο wς -cότε γι' ιχuτόν. Άναπόλησε -cή ζωή τοu κα.ι τοu φά.νηκε ψριχτή, κοίτιχ

ξε τήν ψuχ-ή τοu κα.ί -cοίί ψιiνrικε &ποτρόπα.ιη. "Ομως πάνω &.π' α.οτ-Υ)ν τ-Υ) ζω-ή ,

καl μέσσ. σ' σ.uτij τijν ι.jιυχ~, χυνόταν ενσ. γλuκ6, χαρούμενο ψώς. Τοσ ψα.ινότ.α.ν σιΧν νΜλεπε το Σα.τοινιΧ στή λάμψη τοu πιχριχοείσοu.

Π όσες ώρες εκλιχψε; Τί εκα.νε &.φοσ εκλιχι.jιε; Ποίί πijγε; Κανένας ο εν

τδμιχθε ποτέ.

Το ι.ιόνο ποu εγινε γνωστό είνα.ι 15τι, έκείνrι τήν ίδιιχ νόχτα., δ τιχχuδρό

μος ποίι έκτελοuσε τΎjν ταχτικΎj όπηρεσία κ' εψτιχνε στην πόλ1J Δ ... κιχτα. τις

τpείς τό πρωt, περvώντα.ς zξω &.πο τΎj μητρόπολη, ε!οε ΕΥαν &vθρωπο γοyrι.

τισμένο πά.νω στό λιθόστρωτο κιχί τοίί ψάνηκε πως προσεuχότα.ν μπροστα. στήν

πόρτα τοσ θεοδώρητου δεσπότη.

ΒΙΒΛΙΟ f.PITO

Α'

ΕΤΟ~ 1817

Το 1817 ε!να.ι δ χρόνος ποu δ Λουοο6rκος ΙΗ', μέ κ~ποιιχ 6ιχσιλική ιχό

τιχρέσκειιχ, &.ποκιχλοuσε είκοστb δεότεpο ~τος τijς 6ιχσιλείιχς τοu, σι% ν!% μi)v είχε διακοπεί 'ή δυναστεία. των 6ouρ66vωv ά.πp τή οημ.οκροιτiιχ ΚIXt τόν Νιχ

πολέοντιχ, πά.νω &.πό είκοσι χρόνιιχ.

'Όλιχ τ!% μιχγιχζι!Χ 6ά.ψιχv τοuς τοiχοuς με γιχλά.ζιες μπογιές κα.ί ζωγρά.ψι

ζιχv Χpίνα., πού fιτα.ν τό εμ6λημ~ της μονιχρχίιχς. Ό γιχλλικός στρα.τός &λλα.

ξε το χρώμα. τής στολης του, ψοροuσε τώρα. λευκιΧ, δπως c ιχuστριιχκός. τα συντά.yμιχτα. &.ποκα.λοuντα.ν λεγεώνες κα.ί &.ντί γι!% &.ριθμ.οuς, εψεριχν τ~ όνό

μα.τα. των έπα.pχιων της Γα.λλία.ς.

Ό Νιχπολέων 6ρισκότιχν έξόριστος στό νησί τijς Άγία.ς 'Ελένης. Στό

Ιlα.ρίσι 6ρίσκοvτα.ν ά.κ6μη ο[ Ιlρώσσοι, δηλιχδή τcί. στρα.τεόμα.τιχ πού είχα.ν εν

θρονίσει το Λουδοβίκο ΙΗ'.

Στο 1817 ψημιζ6τα.ν iliς μ.εγά.λος τρα.γοuδισ,:τ:ijς δ Πελεγγρίνι κιχi 'ή δε

σποινίς Μπιγκοττέv, ώς χορεότριιχ. Ό πρίγκηψ Τα.λλεορά.νοος, μέγιχς ιχόλά.ρ

χης κιχί δ ti66!Xς · Λout, όπουργός των οtκονομικων, &.λληλοκοιτά.ζοντα.ν μέ τό 'χα.μ6γελο ouo ο1ονοσκ6πων. ΕΙχιχν κι' οι δυο ιχότοt ιερουργήσει στην έθνικij

γιορτη τijς 14 'Ιουλίου 1790, κα.t εόλογψ;ει τΥ)v εvωση τών πολεμιστών στο

Πεδ~ο τοσ 'Άρεως, σ!Χν [ερωμένοι κιχί σ~ν &ντρες πού πίστεuιχν στίς. &.ρχές τijς

~πα.νά.στ~σης. 'Απ' α.ότό δ έπίσκοπος Τα.λλεί>ριχνδος είχε &.ψοριστεί Χιχί κιχθιχι

ρεθεί &.πο τον Πά.πιχ . .φα.ίvον:?;ν &.κόμα. &νά.μεσα. στίς δεντροστοιχίες τoiJ ίδιου α.ότοσ Πεδίου

τοu "Αρεως, μεγά.λοι ξtίλινοι κίλuνδροι Κ?;τα.γijς, ποu σά.πιζrι.ν μέσα. στα χόρ

τα, γα.λα.ζο6α.μμέvοι κα.ί πά.νω τους διακρίνονταν έπιχρυσωμέvοι ά.ετοί κιχί μέ

λισσες, &μ6λήμ?;τ!Χ τοu Νιχπολέοντ?;. ΤΗτα.ν οι στύλοι πού πά.νω τους είχε στη

ριχω, πρίν δυο χρ6νια,, ~ έξέδρα. τοίί ιχότοκρά.τορΙΧ ΝιχπολέοvτΙΧ γυρίζοvτιχς &.πό την 'Έλ6α.. Δυο fι τρείς &.π' σ.uτούς τούς στόλους είχαν κιχεί &.πb τιΧ ξένΙΧ

'Ο έπίσκοπος Μυριήλ δίνει στό Γί.άννη Άγιάννη καί τ' rlσημικa ποu άπόμειναν:

τι'ι δύο κηροπήγια . Με τi1 συμ6ουλή να χρησιμοποι"Ι\σει ,αύτό τ' άσήμι νιά νά γίνει

τίμιος άνθρωπος. - Γιάννη, άδελφέ, δε θά σ' εξουσιάζει πιά ή κακία, θι'ι. σε συν- '

τροφεύει ή άρετi].

113

στρα.τεύμα.τα. , ποu στρα.τοπέδεuα.ν στο Πεοιο, μερικοί ά.λλοι ποu σώζονταν &.κό

μη ήτα.ν μα.uρ ισμ.ένοι ά.πό τόν κα.πνό. Τον ίοιο χρόνο, δ σuντα.γμ.α.τά;ρχης Σέλ

μπ, ~ψεuγε γι& τήν Αί'γuπτο γι& ν& γίνει. έκεί Σοuλεϊμ&ν Πασάς. Στ' ά.νά.κτοpα. τοu Λοuοροu εξuνα.ν το Ν, ά.pχικο -tou Ναπολέοντα.. 'Η γέψuρα. τοu 'Αούστερλιτς, μετα.νομα.ζότα.ν σε γέψuρα. τοu 6α.σιλικοu κΎ)ποu. Ή κuρ(α. Κοττεν

ά.νακηρuσσότα.ν ή πρώτη σuγyραψέα.ς τής έποχijς της. Ή &.κα.δημ1α. οιέγρα.ψε

ά.πb τον κα.τάλογο των μελών της, το 5νομα. Ν α.πολέων Βοναπάρτης. Ή κupία.

Στάελ είχε πεθάνει πρίν &.πο ενα. χρόνο. 01 προγρα.μμένοι τοu 1815 6ρ1ζοντα.ν ξετσίπωτα. &.πο έκποpνεuμένοuς δημοσιογρά.ψοuς, ποu εγρα.ψα.ν σε πουλημένες

εφημερίδες . υΟλοι οι σοφοί ποίι εrχα.ν οια.πρέψει στήν έποχή τijς α.ύτοκρα.τορία.ς, τώρα. Υ) παλινόρθωση των Boup66νωv τοuς εδρισκε ~λίθιοuς . Ό περίφη

μος Ύιθοποιος ΤαλμιΧς οέν ήτα. ν πα.ριΧ . κομπάρσος. Ό Ντα.6ίντ οέν είχε πια. τα

λέντο, δ 'Αpνι;J δεν είχε πνεuμα., δ Σοuλτ δεν &.νδρα.γιΧθησε οuτε κα.ί κέρδι

σε κα.μμι& μά.χη, δ ~οιος δ Ναπολέων οέν ~τα.ν μεγα.λοψu1α..

Έπ~στολες ΠQU στέλνονταν με το τα.χuορομείο στοίις έξόριστοuς, σπά.νια.

εψτα.να.ν στον προορ~σμό τοuς. οι ά.στuνομικοί θεωροσσα.ν θpησκεuτικb χρέος

τοuς νiΧ παpεμοά.λλοντα.ι. "Αοuσσος χώριζε α.uτον ποu ελεγε «Ναπολέων» &.πο

κείνον ποu ηεγε «Μποuονα.πά.ρτης» , α.uτοv ποu ηεγε τ& ξένα. στpα.τεύμα.

τα. «έχθρικά.» , ά.πο κείνον ποίι τά.λεγε «σuμ.μα.χικά» , α.uτόν ποu [λεγε «μέλη

της Έθνοσuνελεuσεως», &.πό κεϊνον ποu ηεγε «οα.σιλοκτόνοι». 'Όλοι ot «λο

γικοί» άνθρωποι πίστεuα.v δτι πέρασε δριστικά δ αίώνα.ς των έπα.ναστάσεων,

είχε κλεiσει αύτή ·η εποχή &πο τον Βασιλέα. Λοuοο6ίκο ΙΗ'! ποu τον όνόμα.

ζα.ν «&.θά.να.τον σuντά.κτην τοίί σuντα.γμα.τικοu χά.ρτοu» . Στή 6ά.ση τοίί &.νοpιά.ν

τα. τοu Έρρίκοu Δ', είχε χα.ρα.χτεί ή λέξη «'Ανάστασις>>.

Το διαζύγιο, ποu είχε έπιτρα.πεί στήν έποχή της α.uτοκρα.τορία.ς, κα.τα.ρ

γήθηκε πά.λι. Ί'δ: λUκειοι μετονομά.ζοντοιν ;uμνά.σιοι. οι μοιθητες είχοιν κεν'tη

μένο στο γιll'.κά. τοuς χpuσο κpίvο. Ό λόp·οος Βύρων μόλις ά.να.ψεpότα.ν, ενα.ς

Γάλλο; πο~ητΎ)ς, δ Μελοοuά., τον &.νάφερε σέ κάποια. όποσημείωση μ' σ.ότές

τl ; λέξεις : «Κάποιος λόρδος Βύρων» . Κά.τω &.πο τα. πα.ρά.θuρα. τοϋ Κερα.μει

κοu , μέσα. στον ποταμό Σηκοι ά.vα., πήγαινε κι' έpχότα.ν ενα. πρδ'.γμα. ποu κά.

πνιζε χ ' εκα.νε τά νεριΧ να. πα.ψλά.ζοuν, σιΧν σκuλος ποu κολuμπιΧ. Μιά μηχα.νΎ),

κα.Ι.-lι rσως , &.λλά οχι κα.l τόσο σποuδα.ίο πρά.γμα., ενα. είδος πα.ιχνιδιοu , κενο

όνεψjπόλημα., χίμαιρα. κά.ποιοu φα.vτα.σιόπληχτοu έφεuρέτη. 'Έvα. ά.τμόπλοιο.

οι Πα.ριζιά.νοι κοίτα.ζα.ν μ' Μια.ψορ(α. α.ύτο το πα.ιχνι8ά.κι. Ό ψuσικος Κuοι

έρ, με το ενα. μά.τι στή φuση, κα.t ,σ ~λλο στ~ Γένεση, φιλόθρησκος ά.vτι

δpα.στ tκός , (ήτα.v τό πvεuμα. της έποχης νιΧ ψα.ίνοντα.ι δλοι φιλόθρησκοι) σuν

δuάζοντα.ς τιΧ όρuκτα. με τα. κείμενα. της Άγία.ς Γρα.ψης, κολΙΧκεύοντα.ς το Μω

uση με τ& μαστόδοντα.. προδότες περιφέροvτα.ν κι' οχ ι μόνο δέν εκρuοα.v το

πρόσωπό τοuς, &.λλά. πεpπα.τοuσα.ν κα.ι μ.έ ψηλά. το κεφά.λι. ~ Αντρες ποu α.ύτομό

λησα.v στον έχθρο τήν πα.ροιμονή τής μά.χης , ε!χοιν τόσο κuνισμό, ι'6στε μιλοΟ-

8

114

σαν μέ περηφά:νειιχ γι& τi)ν &μοι6η ποlι πfιρα.ν. θρα.σείς λιποτάχτες, ποlι μι

λοσσα.ν με γιομ~το στόμα., ζητοσσα.ν με κά;θε τρόπο εuκα.ιρiα. να φα.νερώσοuν

την &.ψοσίωσή τοuς στη μονα.ρχία..

ΑuτιΧ, ψuρδην - ιι ίγδην, Ιtρχοντα.ι στΎ)ν έΠιψά:νεια. &.πό τό ξεχα.σμένο 1817. Ή ιστοpίιχ ιiφrινει σχεδον στην πά.'6,τα. δλες τlς λεπτομέρειες, κα.l δέ μπορεί να. Υ..ά:νει δια.ψ.ορετικά: , γιατί θ&πεψτε στην aπεραντολογία.. κ~, οι_ιως, . ιχi)τές οι λεπτομέρειες, ποu τlς χιχριχκτηρίζοuν μικρές;, (δέν ύπά:ρχοuν στην ά.νθρωπό

τητα. μ.ικρ:Χ γεγονότ<Χ, οuτε στή 6λά.στηση μικρα. ψuλλα.) είνα.ι κιχl χρήσιμες κα.l

ά.να.γκα.ίες. Ή μοpψη των α.;ώνων σχημα.τίζεται &.πο το χσψα.κτήρα των έτων.

'Εκείνον τόν ιδιο χρόνο τοu 1817, τέσσεροι νέοι τοσ lΙιχρισιοu, σκάρωσα. ν κά.τι πολu ciστείο.

Β'

ΤΕΤΡ ΑΦQΝΙΕΣ

οι πιχpισινοt ιχuτοt 'ξ.[χσ.ν γεννηθεί δ καθένας κα.l σi μια δια.φοpετικi) &πα.ρχία. της Γα.λλία.ς, ιiλλιΧ ~τα.ν ψοιτη τές, κα.l φοιτητης θ:Χ πεί πιχpισινός.

Φοίτησες στο Ηα.pίσι ; γενν~θηκες στο Πα.pίσι .

οι ΥέΙJι α.uτοl ήτα.ν σ.σiιμα.ντοι. Σ' δλο τον κόσμο σuνηθισμένα. πρόσωπα..

Τέσσεpοι τuχα.ΙΙJι, οuτε καλοί οuτε κακοί, οuτε μορφωμένοι οuτε &.γρ6ψμ.α:-cοι,

οuτε διά.νοιες ο•)τε 6λά:κες. Είχα.ν τr1ν όμορφι:Χ τής &νοιξης , τόν 'Απρίλη τιον

είκοσι χρόνων.

Ό €να.ς ά.π' α.uτοuς, λεγότα.ν Φέλιξ Θολομ-Ιις, δ &λλο; Λιστολίρης, δ τρί

τ:ις Φα.μα.βέλης, δ τέτα.ρτος Βλα.χοβιλάς. Φuσικά, δ κα.θένα.ς τοuς είχε κι' &.πό

μι~ &ρωμένη. 'Ο Βλα.χοβι)Δς εlχε τη Φα.6οuρlτ (κα.t οχ ι Φα.6ορίτ ("') , γ ια.τ!

ε[χε cα.ξιδέψει στi)ν 'Αγγλία. . Ό Λιστολίρης λάτρεuε τr1 Ντά:λια., ποu πήρε τ'

οvrψ:Χ α.uτQΟ τοσ λQuλοuδιQΟ, σα.v πολεμικό της δπλl) ένάντια. στ:Χ όχuρ:Χ τιί)ν

zpa.στίiJ\1. 'Ο Φα.μα.6έλης εχα.vε τό μucι.λό τοu για τη Ζzψ ίν:Χ , UΠQΚοριστικό τοΟ

Ζα.ζεφ ίνα. 'Ο (iι:ιλQμ.ης είχε τΎι Φα.ντίvα., ποu τη ψι;Jνα.ζαν κα.l Ξ?.νθή, γιΟI τα.

ι;ψα.ί:Χ ιιαλλ ~b_ της , χρuσιζΙΧV σ~ν τόν fjλιο.

ΊΙ Φα.6οuρ(τ, ~ Ντά.λια., ·ή Ζεφίνα. κα.l iι Φα.ντίνα. fιτa..v τέσσzρες δμι:ιρψε;

καί πρ&σχαρε; κοπέλλες, λιγά.κι εργ~τριες, για.τl δεν είχαν πα.ρα.τi)σει δλωσ

διόλf)u τ~ δα.χτ 'Jλ-lιθpα., &ξοικειομένες στα σ.1σθημα. τάχ ια, &.λλ!Χ δια.τηpώvτας

€να. ύπόλοιπΙJ &.πό την ·lιpεμία. ποu χαρίζει ή έργα.σία., κα.l στην ψuχη το &vθος εκείνο της τιμιότητα.ς, ποu δια.τηρείτα.ι στi) γuνα.ίκα. καl με:i τ-Υιν πρώτη

• Οί "Αγγλοι προφι"(!ουν τlι λέξη ιιi' ου.

115

πτώση της. Μι~ ά.πο τ(ς τέσσερες τ"fι ψώναζαν <ψικρψ>, γιατ' ~ταν ή μικρ6-

τερη, μιcΧ &λλη τή ψώναζαν <<γριά.» , κι' fιτσ.v rι γριcΧ εικοσιτριών χρόνων.

Για νcΧ μΎjν παραλε(ψοuμ.ε τίποτε, οι τρεις πρώτες fιτσ.ν πιο εμπεφες, πιο ζέγνοισ.στες, καl περισσότερο ξε6γαλμένες στο θ6puoo τής ζωής &.πb τήν Ξαν

θή Φσ.ντίνα., Π'JU 6ρισκόταν &κόμη στο πρGηο ξεγέλασμα. τ·ίjς ζω·fjς, κά.τι ποu

δέ: θ7. μ.ποροuσαν, καt προπαvτος ή Φαοοuρίτ, vα. ποuνε για. το·ι έα.υτό τους. ΊΙ

[στορία. τους, ΠfJU μ6λι ; ε!χε &.ρχίσει , ε!χε &.pκετιΧ &πεισόδ:α. 'Ο ψ!λος πr;ιu

στο rφωτο κεφάλαιο λεγόταν ~Αλεξ, στό δεuτερο τuχαινε νά λέγεται Άλ:pόν·

σος, και στο τρίτο Αιμίλιος. Ή φτώχεια. κι' ή ψυλαρέσκεια, οι δυb ολέθριοι

σuμ6ουλοι, +, μιcΧ γκρινιά.ζει έξοργιστικιΧ, ή α.λλη κολα.κεόει. οι ομορψες κο

πέλλε; τοσ λΙΧΙJΟ τlς εχουν καί τίς δυό μέσα. τους καί τοuς μιλοuν &.διιΧκοπα

στ' .αuτί, κιΧθε μια. τcΧ δικιΧ της. Οι &.προψuλαχτες ψυχΕ:ς ά.κοuνε. Κι' &πο δω τα. όλισθ'ήμσ.τσ. κσ.ί οί πέτρες τοu &.vα.θέμα.τος. 0: άνθρωποι τlς σuντρί6οuν, Οιντιπα.ραθέτο•ιτα.ς τή•ι σ.rγλη τοσ άθικτου, τοσ &μόλυvτου. Στο Τυρόλο, uπάp

χει gγα ψηλb 6ouvo ποu ή κορψή τοu είναι μόvψα χιονισμένη καl πόδι &.ν

θρώπuυ δΕ: ν πιiτrίaε &.κόμη. Αuτη τΥ;}' ' ,κορφΥ; τ·fι λένε «Κ6pψ. 'Αλλοίμ.οvο 8-μως α. ν ή Κόρη α.tnY) wχα.ινε να. πεινrfaει!

.• .

ΊΙ Ζεψίv:ι. Ύ..αl ή Ντοcλισ. fιτα.y θα.υμά.στριες τijς Φα.6ουρίτ, για.τl είχε τα-

ξιδέψει στΎjν 'Αγγλία.. Κι' &.κόμη, είχε σπίτι μέ: δικά. τη; Ι!πιπλα. Πατέρας

της ήταν gνα.ς γέρος καθηγητΥ)ς τGΝ μαθηματικών, χοντpοcvθρωπο; κα.i κομ

πορρrιιιοvα.ς. Δzν ε!χε πα.ντρε'JΊε"ί κα.l μόλο ΠΟ'J εlχε γερcl.σει τbν παδόγυρο

τον κuνηγοuσε. 'Ό,αv ~τα.v νέος, είχε δεί μια. μ.έpα. τ9 ψ6;-εμ.α. μ.ι:Χς όπηpέ

ψια.ς ποu γα.ντζ<i>θηκε iπο ενσ. Ιiπιπλο, κι' &π' !Xu:o το συμ6~ν τον χτuπ'Υ)σε

κα.τα.κeιuτελα δ ερωΊα.ς, &.π' α.uτδv 10 δεσμ.b ογήκε ή Φα.οοuρίτ. Σuνσ.ντοσσε

-κιzμμι& φορ& τον πα.τέρα.; της κι' α.uτδς τή χα.ιρετοuσε. 'Ένα. πρω·t μπήκε

στό σπίτι της μ..ι& γρια. με uφος όσία.ς Μαρία.; κσ.ί τijς είπε:

-Δε μέ: γνωρίζεις;

-'Όχι.

- ΕΙμα.ι ή μη1έpα. σου.

Κα.l χωρlς κα.θuστέρηση ή γρια. &νοιξε το μποuψε, εψα.;;; &.π' δ,τι ορηr.ε

μέσα. , rjπιε κσ.λσ., κοuοιΧλησε ενσ. στρώμα. κι' &πλωσε για κα.λιΧ τ·f)ν κά.πα τη;.

Αιηη η μ..η,έρα., η όποκρίτρισ., η ψευτόθρησκη, δε μιλ'Juσε σχεδ6ν ποτε

σΊή Φα.οοuρίτ, εψωγε δσο τέσσεροι κα.l κα.τέοα.ινε να. κά.vει παρέα. μ.z 10 θuρωρό, δποu κακολογοuσε την κόρη της.

Έκεινο ποu είχε τρα.ο'ήξει τfι Ν τ~λια πpός τό Λιστολίρη, κα.ί σ' ά.λλο•Jς

(σως, κα.θuJς κα[ στήν Ίψπελιά., ήταν τιΧ tiJpα.ία. ροδόχρωμα. νuχια. της. Ιlι7Jς

νά. 6άλ-ει τέτοια. νuχια. στfι δουλειά! UΟποια θέλει να. μείνει ενά.pετη δεν πρiπει νιΧ λuπ:Χτα.ι ,α, χέρια. 1ης.

'Όσο για. τή Ζεψίνα, σ.ότή είχε κατα.κτ'ήσει το Φα.μ..σ.οέλη μέ: το χαϊδευ

τικΌ κσ.ι τσαχπίνικο τρόπο ποlι είχε σα. ν Έλεγε:

116

- Μ&λιστα., κόριε.

Άψοu ο1 τέσσεροι νέοι ήτα.ν σuμψοιτητές, γινijκα.ν κα.l τ~ κορίτσια. ψίλες.

οι τέτοιοι εpωτες σuνυπάρχουν πάντοτε με τέτοιες ψιλίες.

'Άλλο φρόνιμος κι' &λλο φ:λόσοφος. Ή Φα.ο!!υρίτ, ~ Ζεφίνα. κα.t ή Ντά

λ ια., !Χν πα.ρα.ολέψουμε τον πα.ράνομο δεσμό τους, ~τα.ν κορίτσια. ~ ' φ:λόσοφο ι ,

ή Φα.ντίνα. Υjτα.ν φρόνιμη.

Φρόνιμη~ θ~ φωνάξουν. Κα.ί δ θολομ:ι)ς της; Ό Σολομών &.πα. ντα. δτι

δ έρωτα.ς ε!να.ι εvα. &.πό τα. στοιχεία. της φρόνησης. Δέν έξετά.ζοuμε έδω αν 'ή &.π&ντηση τοu ~'> ~. ':ιJLGJντα. ε[να.ι σωστ-ή. 'Εμείς πεpιοριζόμα.στε ν!Χ ποuμε οτt δ Ε

ρωτα.ς τ'i)ς Φχ ·, ~~ να.ς 1jτα.ν δ πρώτος gρωτα.ς, δ μόνος, gρωτα.ς πιστός.

Ή Φα.ντίνα. f)τα.ν Ε:να. &πο τα. πλά.σμα.τα έκείνα, ποu &νθίζοuν γιά νά ποίί

με έτσι, στα. σπλάχ'ιlα. τοu λα.οu . Βγα.ίνοντα.ς &.πο το 6α.θu κοινωνικο σκοτά.δι,

είχε στο μέτωπο τό σημάδι τijς &νωνυμίας κα.ι τοσ &γνωστου. Ε!χε γεννηθεί

στην πόλ'Υ) Μ. έπt Μ ... 'Από ποιοός γονεi'ζ ; Κα.νένα.ς δέν ξέρει. Ή ίδια δέν ε!

χε γνωρίσει οuτε μά.να., οuτε πα.τέρα.. Την λέγα.ν Φα.ντίvα. ΓιΙΧτί ΦΙΧντ(νΙΧ;

Για.τι α.uτό το ονομΙΧ είχε γνωρίσει . 'Ότα.ν γενν-ήθηκε, uπijρ.χε &κόμη ~ δ'Υ)μοκρα.τίΙΧ. 'Επώνυμο δεν είχε , &φοu δεν είχε οικογένεια.. Δέν είχε οuτε 6α.φτι

στικ/; ονομα.. 'Ονομάστηκε ετσι &πb τον πρώτο τυχόντα.. Άπb τον πρwτο οια.-

6ά.τη ποu την συνάντησε στο δρόμο ξυπόλητη. Δέχτηκε α.ότό τό ον~α., δπως

δεχόταν το νερο της οροχης στο κεφάλι. Την λέγα.ν 'ή μικρi) Φα.ντίνα., κα.l κα.

νέvσ.ς δέν ήξερε τίποτε &λλο. 'Έτσι 1jρθε α.uτο το πλάσμΙΧ στη ζωή. 'Ότα.ν ε

γινε δέκα. χρόνων, &ψησε τήν πόλη κα.l βγήκε στα. περίχωρα., οποu μπήκε uπηρέτρια. σέ κάποιον κτημα.τία. Στα. δεκαπέντε της 1jρθε στο ΙΙα.ρίσι << νιΧ 6ρεί

τήν "tuχη της». τΗτα.γ ώpΙΧία., κι' ftμεινε άγvη οσο περισσότερο ΚIΧlpO μπόρε

σε . 'Όμορφη, ξα.νθιιΧ κα.ι μέ ώρα.ίcι. δόντια. Είχε 'ή όρψανή κα.l χρuσ&ψι κα.t

μα.ργαριτά.ρια. γι~ προίκα., &λλά. τb χρυσάφι ήτα.ν πάνω στο 'Κεψάλι της, ΚΙΧL τα.

μα.ργα.ριτά.ρια. μέσα. στό στόμα. της.

Δοuλεψε γιά νά ζήσει . Κ\ Ιtπειτα., πάλ ι για. να. ζήσε ι , (για.τt κι' ή κα.ρ

διa πεινάει) &γά.πησε .

'Αγάπησε το θολομή.

Πα.ιχνιδά:χ.ι, διασκέδα.σ"Ι) γι' ΙΧuτόν, πά.θος γιά κείνηv. Κοντά στο Πά.ν

θεο·ι εΙvα.ι ·ή συ νο ικ!α. Κα.ρτιέ Λα.τέv. Οί δρόμοι της ε!να.ι γεμάτοι ψοιτητές ' ., tr ) ' ' θ \ \ ' -λ ζ, ~' , λ' ' α.π ο ,ο τον κοσιιο, κιχ ως κοιι εργοιτριοu ες, γκρι εντες .οπως τις ενε στη

Γα.λλiα.. Σ ' α.ότο·:ις τοuς δρόμους ξετυλίχτηκε 'ή &.ρχη α.uτοu τοu ονειpου. Στοuς

λα.οόρινθοuς 01uτης της συγι:ιικί01ς, δπου &πειρες τέτο:ες σχέσεις δημιοuργοuν

τα.ι κcι.t δ ισ.λuοvτα.ι κά.θε μέρα., ή Φα.ντίνα. &.πόψευγε γιά πολuν κα.ιρο τον θο

λομή , &.λλ!Χ μέ τέτοιον τρόπο , ι!Jστε πάντοτε να. τον συνα.ντ&. 'Υπάρχει έ:να.ς

τρόπος ν ' ~ποψzuγεις, ποu μοιάζει σα. Υ~ έπιδιώκεις. Τέλος εκεί πλέχτηκε

το ειδύλλιο.

117

Ό Βλαχο6ιλaς, δ Λιστολίρrις και ό Wαμα6έλrις σχrιμά.τιζαν μ~& παpέσ. ΠΟ'J ά.ρχrιγός τrις ~τα.ν δ Θολομή;. Αότος είχε το μuα.λ6.

'Ο θ ) ' J. • ~ 6 ' ' ' ' ' '' ' ο .ομΎ)ς , 1 τα.ν ο πα.Αι τερος ψοιτ'Υ)τ'Υ)ς, ο μεγω.uτερος στ·φ ηΑικιιχ,

κι' ιiκόμα δ πιο πλούσιος. Είχε τέσσερε;; χιλtάδες φράγκα το χρόνο. Τέσσε

ρες χιλι&οες ψρ&γκ<Χ το χρόνο! ΦοΌερο σκά.νο<Χλο γι~ τη συνοικ[ιχ -:οσ Κα.ρτιΕ

Λα.:έv. Ό ΘολομΎjς ~:αν, κατ& τΎ)v κοιν-f; zκφραση, ενας llσωτος γλεντοκόπος. Στ~ τριάντα. τ , · ήταν κι' δλα.ς χαλασμένος, ζαρωμένος κ.α.l φαφοuτrις.

Το πρόσωπό του ρυτιδωμένο, τα δόντια. τοu ά.ρα.ιωμένα, το κεφάλι τοu εγινε φαλακρό, το ενα του μάτι δα.κρυρροοuσε. Άλλα οσο τα νιά:τα τοu ~σβψαν,

τόσο μεγάλωνε τδ κέφι του. 'Αναπλήρωνε τα δόντια τοu μέ τCι πειράγματα, I ' ' I \ I '11 I J. < I Ι Ι > • Ι Ι <:'

τα. μα.ΑΑtα. του με τ'Υ)ν εu~:ιυμ.ιιχ, τ, 1 ν uγεια. του μ.ε τις ειρωνειες, κιχι το οακρu-

σμένο μάτι τοu γελοuσε &.διάκοπα. Μ' 15λο ποu -ή νιότη εψευyε πptν τfιν ι':-ιρα

της, φαινόταν νCι όποχωρεί κα.νονικCι ξεκα.ροισμένη στδ\ γέλια., κι' &.πο μέσα. " Β '6 '0. Θ ' ' τ 1. ,!, Ι Ι <:-Ι ' ' ' " του εγΌιχινε ψΑ γα.. ΟΑΟΙLΎJς ειχε ypσ;ψει κιχι ιιια. κιιψωοια., που την ε-

δωσε στο θέατρο γιCι παίξψ',, άλλα τοu τΎ)ν άπ6ρριψα.ν. 'Έγραφε κάπου κά

που κα.t στίχους, κι' ακόμα γι~ κάθε πράγμα. εοειχνε μιCι ύπεροπτικη αμφι

βολία, κάτι ποu κάνει μεγάλη έντύπωση στοuς &.Μνατοuς. Λοιπόν, εrρωνα.ς

Ύ.αί ταυτόχρονα φαλακρός, είχε γίνει &.ρχηyδς της παρέας.

Μια μέρα ό Θολομής, πήρε παpά.μερα. τοuς τρεϊς &λλους κα.t μέ ϋφος

χρησμωδοu τούς είπε:

Είναι ενας χρόνος τώρα. πού 'ή Φαντίνα., 'ή Ντάλια., ή Ζεφ(να. κα.l ή ~α.

οουρίτ, μάς ζητοσν έπίμονα Υ~ τοuς κά.νουιιε μι!Χν εκπληξη. Τοuς τδ υποσχε

θήκαμε. Μa.ς τδ λένε κα.l τδ ξανα.λένε, προ παντός σέ μένα. 'Όπως στή Νά

πολη οί γΙJναικοuλες πα.pακα.λοuν τον υ Α γιο 'Ιανουάριο: «Faccia gialluttal fa ο miracolo» (χλωμή μου οψη, κά.με το θά.μ.α σοu!). 'Έτσι καί οι ψίλες μας

μaς λένε κ6.θε λίγο: «Μα πότε ΚαΥ)μένε θολομη θ& γεννήσι:ις αδτδ το &.πρ6-

οπτο>;, Άπο την &λλrι οί γονείς μας δλο μaς γρά.φουν να. γυρίσουμε. 'Ατ;δ

τη μ.ιG'. γκρφός, &.πο την &λλη ρέμα. Μοσ ψιχίνετ(χι πι\>ς ήρθε ή &ρα. Λοιπον

&.κοίίστε.

Κι' ό θολομ'ής, χαμηλώνοντας τη ψωνή τοu, &.vακοίνωσε, μέ ίίψος μu-- <:' r \ ό '· • I Ι ,~ ~ <I <I~ ζ\ ξ I στηριωοες, κατι ποu τ σο α;στειο ψανηκε στοuς <ΧΑΑΟuς, ωστε ΟΛΟι μα ι εσπα.-

σαvε σε ουνα.τιΧ χάχανα., κι' δ Βλα.χο6ιλας φώναξε: ~ ~ Αuτο μιiλιστα, είναι tδέα!

Μι~ ταβέρνα γεμά.τη καπνούς &.πδ τσιγάρα βρέθηκε μπροστά τους, μπή

καν μέσα καl το όπ6λοιπο τi)ς συνομιλίας χά.θrικε μέσα σ' έκείνη την δμίχλη.

'Απο τη σκιιΧ εκείνη 6γ1jκε στο φG>ς μι δ\ λαμπpη διασκέδαση στην έξο

χή, δπου oi νέοι κιΧλεσαν τlς τέσσερες κοπέλες yιά τ~ν ~πόμενη Κυριακή.

118

Γ'

ΤΕΣΣΕΡΟΙ ΜΕ ΤΕΣΣΕΡΕΣ

Τα. τέσσφ:χ. ζευγckρια ρίχτηκαν χcι.pοuμενα στίς έξσχικες τpέλλες. Κ6ν

τευιχν ο[ οιακο.πeς ΚΙΧt ή ήμέpΙΧ ήταν ζεστη κι' δλόψωτη. Την Π!Χpα.μονη f) Φα.6συρίτ, ή μόνη ποu ήξερε ν& γρά:ψει, είχε στείλει στό θολομΎJ σημ.είωμ.α.,

&πb μέρο~ς κα.ί τιίιν άλλων κοpιτσιGιν, κα.ί τ6ν παρακcι.λσuσε να. ξεκιν-ήσουν

8σο γινότΙΧν πιο νωρίς. Καί πpα.γμα.τικά;, α.πσ τίς πέντε το πpωl ήταν στό

πόδι. Π ijyιxν &.πο χωριο σέ χωριό, μιiζεψcι.ν λουλούδιιχ, ~τρεξιχν ποιος θα πε

ριiσει τον ιΧλλον, επαtξαν διιiψορα ΠΙΧtχνίδιΙΧ, εψαγαν γλυκ[σματα. κι ο,τι κα.

λύτεpο 6ρijκιχν.

01 νέες θορu6οuσα.ν, ετρεχα.ν, ψλυαpοuσιχν, μοιά:ζαν μέ κcι.ρδερίνες ποu

ξέψηαν άπ' τό κλου6ί. Κιiνα.ν σά.ν τρελλές. Κckπσυ κά.που χτυπσuσα.ν τσuς

φίλους τοuς στb σ6έρκο. Πρωινδ μεθύσι της ζωης. Πολυπόθητα. χρόνια.! Θυ

μiryτε σείς, δποιοι κι' ~" Ξίστε; Περπα.τήσα.τε &νά.μzσD: στοtις θάμνους πα.

pΙΧμερ!ζοvτα.ς τ% κλσ.pιιΧ yιά νά περάσει τ' cΧ.yD:πημένο κεφι:iλι ποu &κολουθ&

πίσω σcι.ς; ΓλυστρήσΜε πάνω στην όγρ.Υ, &πο τη δροσι& χλόη, ι~ε ι~ια. γuνΙΧί

κα ΠOtJ σδ.ς κpσ.τάει !iπο το μπράτσο καί φωνάζει:

-"Αχ, τD: γοοά.κια. μου τ:Gις κα.τΙΧvτησα.ν, σ·ήμερα. γι!Χ πρι!ιτη φορ!Χ τ&-

6αλα.

Τό μόνο ποlι έλειψε &.πb τΥ)ν τόσο χD:pσύμενη συντροφιά:; ήτα.ν μι& γερΥ)

πεpΙΧστικη βροχή, μ' δλο ΠOIJ ή Φα6συpίτ εrχε Πεί δτα.ν ξεκίνησcι.ν, με ϋφι:ις

οΜκά:λα.ς:

- Πα.ιδιά, τα σαλιγκάρια 6γijκαν στ& μονοπάτια. ΒροχΥ) θ&χοuμε.

'ΊΙταν κι' ο[ τέσσερες τόσο ομορφες κα.ί τ& παιχνίδια. τους πολι) χαpι

τωμένΙΧ. 'Ένα; πcι.λιός, περίφημος ποιητ.Υ1 ς πο•) πεpπατοuσε κείνη τήν 'ήμέpα

κάτω δ:πο τίς κΜτσ:iιές τοu Σαίν - Κλοu, μόλις τίς εlδε .να περνοuν, φώ·ιαξε:

- Εrναί μιά παραπάνω, έννοώντας τlς Χά.pιτες.

'Π ΦΙΧ6ουρίτ, ·lι ψ!/.η τοσ Βλα.χοοιλ?., ·ή γριά. τGιν εικοσι τριGιν χρονών,

ξτρεχε μπροστ~ κc:Υ.τω &.πό τα μεγάλα. κα.ταπρά.σινα. κλαριιi, πηδοuσε ΧΙΧ'Ιτά

'Υ.tα, cρασκέλιζε σοέλτα τοuς θάμνους κα.l πρωτοστατοuσε σε κείνη τη . χα.ρ&

ιtz οίστρο 'Λμα.δpurΧδας. Ή Ζεφίνα κι' ή ΝτrΧλια., ποu &.πό σύμπτωση ή κά.θε μιά. τους είχε εγcι. εΙδος όμορψιaς ποlι μ.e τ~ σύγκριση &.λληλοσ!Jμ.πληρ~>vι:ιν

τ7..\Ι, ήταν &χώριστiς κ.α.l 6ά.διζαν πά.ντα ~ μιά πλά:ι στ~ν &λλ'Ι], πεpισσ6-tzρο

&πό φιλαρέσκεια. παρ~ &πό ψιλία, επα.ιρνα.ν έγγλέζικες πόζες, κα.θ~ις λzγον

τα.ι ot pωι-ι.αντικες στά.σεις. Το μελαγχολικό δψος ήταν της μόδας για. τlς γ!J

'ι7.ίz.ε~, δτ:ως &ργότερα. δ Βuρωνισμος ήτΙΧν τΥ)ς μόδα.ς για. τοuς α.ντρες, Κ(Ί.ί

lHJ

τb ιjφαίο φσλο προτιμοσσε μελαγχολικές κr;ιιμώσεις. 'Η- ΖΞφίνα κι' ή Ντάλια·

ήτα.v χτεvισμ~vες μέ μα.κριές μποΟκλες.

Ό Λιστολίρης κι' δ Φαμαβέλης διαψωvι:JΟσα.v γιά. τι:Juς κα.θηγητές τοuς

κι' έξηγοσσαν στη Φαντίνα τη δια.φορχ &νά:μεσα σέ κείνον ποu προτιμοσσε

ό εvσ.ς, &πό κεϊγον ποu πpοτιμοσσε δ άλλος.

'Ο Βλαχι:JeJιλά.ς ~μι:Jια.ζe ν&.ναι πλασμένος έπ1τηδες γιά. vά. κρα.τά στο

μπρά.τσι'J το:J κάθε Κuριακή, το πολύχριιψι'J σάλι τijς Φα.6ουρ1τ.

Ό θολψfJς, &κολουθοσσε, κυρίαρχος τijς παρέας. 'Ήταν πολu εuθυμος, &λλCι.. ψαινόταν σ& ν& έκπpοσωπεί τήν κu6έρνηση. Ή εlιθuμία τοu είχε κάτι

το δικτατορικό. Ό κuριος στολισμός του ήταν παντελόνι &.πό Ναγκίνα, κομι.ι.iγο στο σχήμσ «ποδιιi>ν τοσ έλέφαντα)), ποu δενόταν κάτω ιiπb τις πα.τοuσες. Κρατοuσe στό χέρι τοu gνα μπα.στοό•;ι &πο 1νδικό μπα.μ.ποΟ, πr.:ιu στr.:ιίχιζε δια.

κόσια. φράγκα., κ' sπειδη ολα. τιΧ επέτρεπε στον έαυτό τοu, είχε στό στόμα

eγιχ πα.ρc7.ξενο πpά.yμα., ποu τb λένε ποσρο.

Αότbς δ ΘολομΎ)ς εrνα.ι ιΧι.ιίμητος, καταπληκτικός, ελεyαν οί άλλοι με θαuμασμ6. Τί πα.ντελ6νια, τί ζωντάνια.

'Όσο γι& τ-ή Φα.ντίνα., αύτ-ή fιταν Ύι !δια 1) χαρά. 'Ή:ι:ΙΧν φανερο οτι τ&. κατάλεuκσ. δόντια της είχαν μιιΧν aποστολή &.πό τb θrοό, να γελοσν γλυκά..

π ροτιμοσσε νιΧ κpα:::a στο χέρι παρά νά ψορεί στο κεφάλι το μικρο ψά

θινο καπέλο της μέ τις μακρι~ς άσπρες κορδέλλες. Τά. πυκνά. ξανθά. μαλλιά

της, ποu κά.θε τόσο λύνονταν &πο τό βάρος, ετοψα vCι.. κuμα.τίσοuν, τήν κά.να.ν

νά φα.ίνετα.ι πλασμένη γιιΧ τήν ε1κόνσ. τής Γαλάτειας, καθ~Jς φεύγει κάτω &πό

τις ίτιές. τα. ροδόχρωμα χείλη της φλυαροσσαν μαγευτικά. οι γωνιές τοi} στό

ματός της ήδονικ&. &.νασηκωμένες, οπως στίς &.ρχαίες κατατομές τής Ήριγόνης,

φαίνοντα.ν σ&.ν νά ένθαρρόνουν τον άνθρωπο νά τολμ~σει. Άλλά οί μα.κρυές

σκιερές βλεφαρίδες της χαμήλωναν διακριτικιΧ πάνω &πb κείνο τb πpοκλητι

κο πρr.:ισωπάκι, σά. ν&λεγαν «δχι παραπέρα.» . 'Όλο της τb ντύσιμο είχε κά.τι

το τραγουδιστό, το χαριτωμένο. ΦοροΟσε Ε:να φορεματάκι μιΜ, παπούτσια μι

κρά., κοθόρνους, σέ χρώμα χρuσαφί μελανωπό, ποu οί κοροέλλες τους σχημά

τιζαv πολλά Χ πάνω στη λεuκη κάλτσα της, λεπτ-Υj καί τρuπητή. ~ιά μπλού

ζα. &.πb λzπτ~ μοuσελίνα συμπλήρωνε τή γοητεuτική σιλουέτιχ τη~. 01 ~λλες τρείς, λιγότερο &πό τή Φαvτ(να σuvεστα.λμέvες, ε!χα.ν &νοιχτcΧ.

σχεδδν τά στ~θη, πράγμα ποu το καλοκαίρι, κά.τω &πο καπέλα γιομcΧτα λοu

λούδια., ~ταν πολu γοητευτικο καt προκλητικό. Άλλα πλά.ι στο τολμΎ)ρο α.ότb

ντύσιμο, το φόρεμα της ξανθιάς Φαντίνα.ς μ.έ τίς διαφάνειΕς, &λλοσ διακριτι

κές κι' ά.λλοσ προκλητικές, &.λλοu κρuοοντας κι' ά.λλοu οε1χνοντας, φαινόταν

σcΧ, μιcΧ. θαΙJμά.σια €πινόηση σΕμνότητας, ετσι ΠΟU ιiν Επρόκειτο νιΧ ορα6εuτεί

τό πιο ψιλά.ρεσκο νt'Jσψο, θι:k δινόταν στη Φαvτίνα., μόλο ποu ήταν το σεμνό

τερο. Σuμ.6α1νει σ.. ι)τό, το ά.φελέστερο είναι κά.ποτε τό πιο σοφό.

Λα.μπρb πρόσωπο. αβρή &.π' τά. πλάγια, βαθυγάλανα μά.τια., παχειά. βλέ-

120

ψαpα,τορνευτa Πόδια, άσπρη Καi Οιοcψανη ΕΠιδερμίδα ΠΟΙJ &ψφε να. ψα.ίνον~

ται tδω κα.i κεί διακλαδώσεις &πο γα.λά.ζιες ψλέ6ες, παιδιά.τικα. δλο δpοσια.

μά.γουλα., εuρωστο λαιμό σαν αίγινίτικη UΗρα, δυνατό κ' εόλόγιστο τράχηλο,

στρογγυλοuς ώμους σα λαξευμένος &.πό τόν Κουστώ, μ' ενα λα.κκά.κι ήδονικό

στ-Υj μέση, δpοιτο κά.τω ιiπ' τη μουσελίνα, μια εuθυμία &νακατεμένΥ) μ' ονει

pοπόλφΥ), γλυκειά., &νά.γλuψΥJ· Τέτοια. ήταν ή Φα.vτίνα. Κιiτω ά.πο τ' &πλά

φορεματάκια κα.i τiς κορδέλλες μά.ντεuες ενα. &γα.λμα, πρ6τuπο γλuπτικης,

και μέσα. στό &γαλμα., μια ά.γγελικη ψυχή. . Ή Φαντίνα ~ταν ι1φα.ία., χωρίς ν& το κα.λοξέρει. Ο! σπά.νιοι όνειρο

πόλοι, &πόκρuφοι ίεροφά.ντες του ιi>ραίου, &ναζΥ)τψές τής τελειότητας, σίγο•J

ρα θιΧ διαολέπαν σ' αότΎ)ν τη μικρη έpγά.τρια, μεσ' &π' τ'(J διαφάνεια τ.Υι:;

παpιζιιiνικης χιiρη~ της τήν ίερή εόψωνία. των &pχα.ίων. Ή κόpΎJ α.uτη της

σκι~ς δεν καταγόταν &.πό τον οχλο. ΤΗταν &.λ'Υ)θινα. ι!.Jραία κα.t με touς δuό

τρόΠους τijς όμορψι&ς, κα.i στb uψος κα.i στό ρυθμό. Ό χαρακτ-ήρας είναι τό

σχήμα τοu !δα.νικοu τύπου, δ ρυθμός είναι ή κίνησή τοu.

Στον παpατηρητη ποu θ.Χ τ'ήν μελετοuσε προσεχτικά, δε μπσpοuσε ν&

δια.ψύγει πwς δ,τι &νά.δινε το είναι τΎJς, μ.εσ' &πο δλη εκείνη τ'ή μέθη τijς.

ήλιΥ.ίας Υ.αi τοu ϊpωτα, δεν lλειπε ή ~κψρα.ση της σuστολijς και της σεμνό

τητας. Φα.ινότα.ν κά.πως άπορημένη. Το ά.yνο αuτο σά.στισμα είναι ·ή &.π6χpω

ση ποu χωρίζει τήν ψuχή &.πb τήν Άψpσοίτη. Ή Φα.ντίνα είχε τα. μακρυά,

λεπτa και λευκιΧ δάχτυλα της Έσκά.δας, ποu με μι& χpuσή καρφίτσα σκαλίζει

τ'ή στiχτη της ίεpΎ); ψωτιiς. Μ' ολο ποu τίποτε δέν είχε &ρνr10εί στο Θολομή, δπως με το παpαπά.νω θιΧ δοuμε στη συνέχεια., τό πρόσωπό της οτα.ν ά.ναπα.uό

:α.ν ήταν ~ρεμο, εrχε κά.τι το εντονα. παρθενικό. Μιά. σε:μνΎ) καi αuστηρη &.ξιο

πρέπεια. δια.χuνότοιν σ' α.uτό.

Ό ερωτας είναι πα.ρά.πτωι_ια., εστω. Άλλα. ή Φα.ντίνα. fιταν ή ιiθωότητα

ποlι έπέπλεε πιΧνω &πο το παpιΧπτωμα.

Δ'

Ο ΘΟΛΟΜΗi EINAI TOiO ΕΥΘΥΜΟi, ΠΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΙiΠΑ~ΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Ή ~μέpΙΧ έκεlνη ήταν &.πb την μ.ιa άκρη ώς τ'ήν &λλη μια. auy'ή.

Ή ψόση δλόκλ'Υ)pη φαινόταν σιΧ νά. σχόλΙΧσε και να. γελοuσε. Οί &νθι

σμέvες πρασιές τοu 6ΙΧσιλικοσ κήποu τοu Σαtν - Κλοσ μοσχο6ολοuσα.ν· δ ζέψυ

pοζ τοu Σηκοuά.vΙΧ κινοοοε σιγΙΧνι); τά. φύλλα.· τα. Υ.λαρια. των δένδρων εκα.ναν

σχν νά χειρονομοuσα.ν, δπως άά.λεuΙΧν &πο τ~ν πνοή· οί μέλισσες λεηλα.τοσ-

121

σαν τα. λοuλοόδ ~ α:. πλήθο; πεταλοuδ,ες ~γγιζαν τα. τριψόλλια. κα.t τα. σπα.ρτά;· '"C"ouς σε6α.στοuς ϊ:ΟD 6α.σιλι&. της Γα.λλία.ς πα.ρα.δείσοuς ελuμα. ίνοντα.ν σμ~νη τΙJ

χοδιωκτών, τα. ποuλιιΧ .

Ta περίχα,pα, τέσσερα, ζεuγιiρια,, κιiτω &πο τον iJλιο, στά. λειf?ά;οιCΧ, στά.

&νθη, κιΧτω ά.πό τα. δένδρα., Q:κτινο6ολοuσα.ν χα,( ά.στpα.φτα,ν . . .Μέσα δε στΎ]ν κοινή α.οtΎ) χαριΧ, κα.θως ολοι μιλοuσα.ν , κα.l τρα.γουδοuσα.ν

χ' Ε:τpεχα.ν χα,( χόρ ιωα,ν, κα.l κuν-ηγοίίσα.ν τlς πεταλοuδες, κ' εκοοαv &γριολοu

λοuδα καl μοόσκεuαν τ!ς τρuπητές κάλτσες τοuς μέσα. στά ι!JηλιΧ κα.l δροσερά

χορτιiρια, 8λες σχεδόν δέχονταν 8λων τ:Χ ψιλιιΧ, έκτος ά.πό τΥ) Φαντ!να..

'Ά! ή ΦιΧ.ντίνσ. κλεινόταν μέσα στό χα.ριΧκωμα. της σκεπτικής κι' ά.γρ ιωπης &ντίστα,σ~ς της. Άγα.ποίίσε σο6α,ρά α,uτ~.

· Κ " ' ' 'I - " ) -λ Φ e ' "λ "'' !: ' ' ' ' - αvμ c Jη και σu. τη; ε .εγε 'Ι αt.ιοuριτ, ο ο uεν .,ερω σχν τι ψαι-

νεσα.ι .

01 μικρές &κείνες ψωνές, τα. κuνηγήμα.τα. πιiνω στή χλόη, τό &ρπα.γμα.

τrjς μέσης στόν &έρα., ο! λατρείες, τlς δποίες πολλές ψορές φα.νερι~νει κα.t μό

νος δ τρόπος ποu προφέρεται μια. σuλλα.6ή, τά κεριiσια, ποu οαγκώνονται στόμα.

μέ στόμα., 8λα. α.ότ:Χ εrνα.ι &κλιΧμψεις οόριiνια.ς τροψης.

Μετά. το πρόγευμα τα. τέσσερα. ζεuγά.ρια πήγαν να. οοuν στό 6α.σιλικό κη

πο eνα. νέο δενδρύλλιο ποu είχα. ν φέρει &πό τlς Ί νδίες έΥ..είνες τlς ήμέρες , τό

δποίο 8λη ή πόλη των Παρισ!ων έρχότα.ν νά. θα.uμιiσει. Δε θuμοuμα.στε α.ότΎ)

τΥ) στιγμΎj το όνομά. τοu· δέν είχε φόλλα., ά.λλά. κλαριά. &να.ρ!θμητα. , λεπτά σά.ν

κλωστές, μπερδzμένα. , σάν μα.λλιά. aχτένιστα. καl σκεπασμένα ά.πb χιλιάδες μι

κρά &σπρα. τρια.ντιiφuλλα.

Άφοu ε!δα.ν το δεντρά; κι α.uτό, δ θολομΥ)ς ά.νέκρα.ξε:

...:_ Π pοσψέpω γα.ϊδcΧ.ροuς! γα.ϊδιΧροuς νά. π~με στο 'Ισσύ.

π Υjγα.ν πραγματικά. στό χωριδ αοτ6, κα.οά.λλα. σέ γα'ίδοuριΧκια· έκεί έπι

σκέφθηκα.ν δ,τι όπηρχε πιο περ'εργο κα.l πιο εύχά.ριστο, 6ρίσκοντα.ς δε κα.l μια. Υ.οuνια., σχοινί κρφα.σμένο &.πο δ·Jό μεγάλες κα.στα.νιές, ετρεξα.ν νά κοu

νηθοuν. Ό θολομ'ής , ε6α.λε σε κίΥΥJσΥJ το σχc.ινί , πού πά.νω τοΙJ κά.θοντα.ν ενα.λ

λα.ξ τ& κορ!τσια. καl σΙJγχρ6νως τρ~γοuοοuσε εν~ [σπανικδ τρα.γοόοι, ποu δ

ποιητής τοu είχε κα.'Jιl)ς φα,ίνετα.ι έμπνεuσθεί &.πο κά.ποια. παρόμοια. περίστα.σΥJ.

Σόι sε Βα.Οόχιος

Άμόρ με λά.μα.,

Τίδα. μι' ά.λμα.

Ές έν μlς οχιος Πορκε ένείνας

'Α το!Jς περίνας.

Των κοριτσιών πc.u κοuνιόvτοuσα.ν, ο[ ψοuστες κΙJμά.τιζα.ν στόν &.έρα, πού

122

τφοκα.λοuσε τό σχοινι ψτ!Χνοντα.ς σε πολ\.ι μεγ~λο uψος, κα.ι ο( &λλοι γελοuσα.ν

δυν~τά..

Ή Φα.ντ!να μόνο δε θ_έλησε να κουνηθεί.

- Δέν τ~ θέλω α.uτά., είπε με γκριμάτσα. χαριτωμένη. Γίνετα.ι θέα.τρο

κα.vείς.

'Αφοu άψησα.ν τα. γα.ϊδοuρ~κια., νέα. δια.σκέδα.ση· πέρα.σα.ν τόν Σηκοuάνα.

κα.t &πό τό χωριο Πα.σσό, έπtστpεψα.ιι μ.~ τ~ πόδια. στο Παρίσι, δποu μ.πη

κα.ν &πb τΎ1 ν &.ψίδα. τοu θριάμ6οu τοu Έτοuάλ.

Ι τ θ' " :S, ' 6~ ' , ' ι ' ι '" "\ ' ι ι \.α. ως ειπα.με, ,1 τα.ν στο π c.ιι α.πο ο:ις πεντε το πρωι, α.ΛΑα. τι σημα.σια.

εχει!

"T~v Κυρια.κ~ ο~ν δπά.ρχει κοόρα.σψ ~λεγε ή Φα.tlουρ!τ· <<τ~ν Κυρια.κ~ κα.l δ κόπος εΙνα.ι άργία.>>.

Κα.τ:Χ τlς τρείς μετα το μεσημέρι, πήγαν να κυλιστοuν άπο τα. <ψω

σικα. βουνά.», ν' &ψεθοuν δηλα.δη μέσα. σ' ifνα. κά.θισμα. ποu κυλιότα.ιι κά.τω &πο

Ξ·ια. σα.νιοένιο ψηλό πόργο, i!νιχ πα.ιχνίοι ποu ψο6ίζει &.κίνδυνιχ κιχt δίνει lχι

ιιικpr; εuχα.ρίστηση.

Ή Φα.6ουρ1τ δε·ι πα.pά.λειπε κ!Χθε λίγο ν?ι.. ψωνά.ζει.

- Κα.t το &.πρ6οπ-:ι;ι ποι'.ι μα.ς δποσχεθ~κα.τε; ποu εΙ να. ι ~ εκπληξη; Δεν

τ'ijν εϊδα.με.

Ίπομονή, άπα.ντοuσε δ Θολομής, uπομονή.

Ε'

. ~ΤΟΥ ΜΓlΟΜΓl.ΑΡΔ.Α

'Λψοu - ψυχιχγωγήθηκα.ν και ιιε τά ρωσικά οοuνά, ψρ6ντισιχν να. γευμιχτίσουν, κουρα.σμένοι δπωσοΥ)ποτε, κα.ι κα.τά.ληξα.ν στο ξενοδοχείο, τ6τε περί

ψημο στο είδος του, Βομβά.ρδα..

Τό Χατα.γιί)γtο αδτο βρισκόταν στό δρόμο τοu περιπάτου τιί)ν 'Ηλυσίων.

ΤΗτcι.ν γεμii.το, κα.( μ6λι; 6ρέθηκε κενός εvα.ς εuρύχωρος, &λΗ. άθλιος θά.λα.

μος, π-:/ι είχε στο βάθος κα.t κpε6_6ά.τι.

'Από τ?ι.. O'Jo πcφιΧθυρά. του ψα.ινότα.ν &.νά.μ.εσα. &πό τ?: δένδρα. δ ποτα.-, I ' ~ θ ' "λ ) ό .!J,) Α' , Ν ' ]_ μος Υαι η οχ η τοu· ο η ιος .αμπρ ς, ,1 .ιος υγουστου, χτυπουσε τα. πιχρ~-

Ουpα. &.πb τά. πλάγια..

Μέσα στό δωμά.τιο {ιπi)ρχα.ν ο•;ό τραπέζια.. Πάνω στο itvα. uψώθηκε &.μ.έ

aω; Οpια.μ.6ευτικ~ 6οuνο &.πό κα.πελλίνα., κα.t άνδpικ?ι.. κtΧπέλλα., ά.να.κα.τφένα.

με &.νθοδέσμες, zνιί) πά.νω στο &λλο ποu κ~θισα.ν τ~ τέσσερα. ζεόγη, συσσωρεό-

123

τηκαν σε λίγο, πλήθος χαρούμενο ά.πο πετσέτες, .δίσκοuς, ποτήρια και φιάλες

μπόριχς καί κpοισισu.

Κα.τα.λα.οα.ίνετε δτι πά.νω στο τραπέζι λίγη έπικρα.τοuσε τά.ξη, ά.λλ&. κα.l

κάτω ά.π' αuτδ όπi)pχε ά.ρκετη ά.τα:ξία. Κατ&. τον Μολιέρο,

Καί δλ' όπb τήν τρά.πεζαν έκpότοuν κρότον ξένον· ~Εν ά.διάκοπο τρά.κ, τροuκ ποδιίιν δαιμονισμένων.

'Έτσι είχαν τ~ πράγματα. &ς τtς τέσσερες κ~l μιση τό ά.πόγεuμα. Ό ήλιος S:γερνε προς τη Μση, και ή ορεξη uποχωροuσε.

Ό γεμάτος Ίjλιο και κόσμο περίπατος των Ήλuqίων γέμιζε φιiι;; κα.!

σκόνη· δub πράγματα ά.πb τα. όποία &.ποτελείται ή δόξα..

Τ' άμάζιrι π~γα.ινα.v χ' ~ρχοντα.ν, ~ λεuΧή σrιμα.1ιχ -:ωμάτιζε πάνω.

στον :ροσλο των ά.vα.κτόρων τοσ Κερcφεικοu, ροδίζοντας έλαφρa ά.ν:ίκρu στον

ΊjλtQ ποu εγερνε στη δόση.

'Η ) ' ·ο ' c ' ' t: - . ι - , λ I π .. ο:τεια μfJvοιιχ;, η οποια. ..,α.νο:πηρε το πρωτο της ονσμα, εγ"-

τ.ιχv πάλι πλιχτεία Λοuδο6ίκοu ΙΕ', ε6ριθε Ιiπο χα.ροuμε->σuς περιπατητές. Π ολ

λο! &π' α.uτΟ1Jζ ψορσfJσαν άκόμ.η, τi)ς πολιτικής μεταοΙJλi)ς, το ά.σημέvιο κρίνο,

κρεμσ.σμέvο άπο το πέτο τοuς με λεuκη τα.ινία..

'Όλοι επαιζαv, γελοuσα.ν, τρα.γοuδοuσα.ν, επινα.v. τα πάντα. επνεα.ν ψ:ι:ι

δρότητα. 'λvαντίρητα ή έποχη έκείyη ή-cα.ν έποχη ε1ρ·ήνης καt 6αθuτατη;

6ασιλικης &.σ::ραλείcις. Άφοu δ -c:ό ';Ε &.ρχηγδς της ά:στuνσμiα; σ' εκθεσΎ; 'COU

προς τον 6ασιλέα γι~ την κα.τά.στασrι τιίιν πνεuμά.-cων στα προάστεια -cιiιν Πα

ρισίων εγραψε;

«Οόδείς, Μεγαλειότατε, φ66ος έκ τών κα.το(κων τοότων. Είναι ά.ψρόντι

δες καl &.παθείς ι:ις γαλα.ί. Δι)ο τοιοΟτοι, δ είς Ξπl της κεφα.λης τοσ άλλοu,

ΟΕΥ όπερτεροΟσι ,ι; uψος ένος των uμετέρωv γρεναδιέρων. Είναι ά.ξιοπα.ρα

τήρητοy πιίι; έσμικρόνθη τδ ανάστημα. τοu λα.οσ τοότοu ιiπδ πεν-c:αετίας; , ο[

κάτοικοι τι7ιv Πα.pισ(ωy είναι μικρόσωμοι, πλέον η προ της επαναστάσεως.

Ό δχλος τ(iιy &πα.pχιώv είvΙΧι ψιλοτά.pΙΧχος, ιiλλ' δ τ<7ιν Πσ.ρισίων ο>:Jδόλως,

σi>τε κ.ινδuνώδης».

()[ &.στuνόμοι δΞν πιστε6οuν οτι ή γά.τα. είyα.ι οuvατο Υ~ μεταολrιθεί κά.

ποτε σz λέοy-;α· κι' διιω; μ.ετα.6ά.λλεται, κι' α.ότο ά.κριοίiις είνα.ι το θαuμα. τοu

Παpισινοσ λΜu. Ό Παρισιvος λαος είναι γιit. το Γάλλο, ο::ι στ' &.pzαίιχ

χρόνια δ 'ΛθηναΙο; γι& τ.ον 'Έλλψα.· κανένας oE:v κοιμiται 6αθύτερα iτ;'

αUτ6v, κα.vtνα; πιΟ κουψ6ς, πι~ C/Y..VYJpOς καl τ;εpισσότερο έπtλ~σμ'Jνα~ εϊ:ι

φα.νειοι.κά.· iλλa πο:Ε: χα[ κα.νέΨ.ι.; δέy πρέπει ν& έμπιστ~ίιε:αι ~, α.uτ!Χ τα ψαι-1 ' π \ , ,.. ... \ -ι ' , ' ~ 6 • 'θ , • -vομεvcι: ο cι.ρισιvος να.ι, ειvcι.ι και-ος Υ α.φψιει τον εα.uτ -;ο~ σε κα. ε αv.μ'"-

λι5~, i:ταv διιως δεί σ-;6 τέρμα. της μι& δόξα, τότε γίνεται έζα(σιος σε κάθε

είδο; μανία; .

Δό; -;f)') ενcι. Οόpυ, ν& σηκι!ισει έπαvάσταση· 06ς 'COU εvα δπλο καl Ο:Χχει;

τri νίκη τοu 'Αοuστεpλιτς. Πρόκειται για πατρίδα.; κατα.τά.σσετα.ι σψατιιίι-

124

-:rι;· τφ6κειτ(ι:t y:7. Ξλευθερί(ι:; &.νιΧσκάψτει τlς π(τρες του λιθ6στρωτου και έyείpzl δοα)?p&γμ.ιχτcι .. Φυλάξου καλά! ~ξοργιζόμ.ενες οι τρίχες των μ.α.λλιών του

γί·;ον-:αι επικές' ή μπλοuςα. του μεταο~λλεται σε χλα.μ.uοα.

Π ρ6σεξε, 7.ν ή ό'ψα. σημ.οcνει, δ μ.ικρος στο ά.νά.στημα. θά έγερθεί μέγας,

δ πe~γμα.ίοζ θ& πα.ρουσια.στεί γlγα.ς, ., τρομ.ερο θ:Χ ρίξει 6λέιηι.α. γύρω του, ή

πνr:-ή του θά γίνει σφοδρ'i] σά θuελλα κι' ά.πο το στενο έκείνο στήθος θ& φυ

σήξει !3σρρι7.ς [κα.νδς ν:Χ μ.ετα.κιν~σει τlς χαροcδρες τ6Jν 'Άλπεων.

'Αφοu σrιμzιιiJσcιμε αuτa στο περιθώριο τής πα.ραπά.νω, q.στυνομ.ικής εκ

fJεσ'fίς, ΖΠ(ι:'Ιεpz6μασ-:ε στά τέσσερα ζευγάρια μας.

'Όπως εrπσ..μ.ε, το γεuμα. πλησία.ζε στο τέλος του.

kΕΦΑι\ΑΙΟ ΟΠΟΥ ι\ΑΤΡΕΥΟΝΤΑΙ

τα. λόγια. τοu τρ?-πεζιοu κα.ί τοσ έρωτα. δεν 'έχουν λαβή, δεν πιοcνονται· καί τ-Χ δUο είναι φτερωτά, τα. λόγια. τοi) εpωτα., σύννεφα., τα. τοu τρα.πεζιοu,

κα.πνοί.

Ό Φαμαοέλη; καl ή Ντάλια κελαηοοuσα.v- δ θολομ.ης επινε· ή ΖεψίνιΧc γε

λοuσε· ή Φαντίνα., ±χαμογέλα. Ό Λιστολίρης φυσοίίσε μι& μικρή σά.λπιyyα.,

παιχνiοι παιδικό, ποu είχε &.γοροcσει στδ Σα.lν Κλοσ. Ή Φα6ουρlτ κοιτοuσε

περιπα.θώς τον Βλαy_ο6ίλη κιχ! τοu ηεγε:

- Βλαχοβιλοc, σε λα.τpεύω!

Κι' δ Βλαχο6ιλι1.ς σ' α.ότήν.

- Π ές μου τί θα. εκανες Φα.βουρίτ, α. ν επα.υα. νa σ' &.γα πω;

-'Εγώ! &.νέκρα.ξε ή Φα.οουρίτ. "Α! οuτε σ& ν ά.στείfj ~εν θέλω ν& μοu

το λέ; αύ-:6 . "Α ν επαυες νά. μ, &.γαπ&ς τ1 θά. εκα.να.; Κα.ομένε, κα.ομένε! θά.

'έτρεχα. ά.πό πίσω σi'JΙJ, eα. σ' &pπα.ζα με τα. νύχια. μου, eα. σ' έξέσχιζοι, θ& σοu

εχυνα νερά., θά ψών<ΧζΙΧ νά. σέ πιοcσουν, θά σ' έκοcθιζα. στΎj ψυλακή.

Tou Βλα.χο6ιλ7. ή φιλαυτία έχά.ρηκε, δ νέος έχiμ.ογέλα.σε μ.έ α.ύτα.ρέσκεια. .

-"Ω, να.1! 6πpόσθεσε ή Φα.6ουρίτ, θά φώνα.ζα. ά.μέσως νά σε πιάσουν!

"Α! θα.ppείς δτι έγw πα.lζω!

Ό Βλαχο6:λ&ς ξα.πλώθψε πάνω στην κα.ρέκλα. του κ' Ιtκλεισε τα. μιiτια.

με περηφά.νεια..

Ή Ντά.λιΙΧ, μα.σώντα.ς συνέχεια., εσκuψε προς τη Φαοουplτ και της είπε

με χα.μηλr1 φωνή. -Τόσο λ~ιπ6ν τον λα.τρεύεις έσu α.uτον το Βλαχο6ιλά. σου;

-'Εγώ; ι;ιίσθά.νομι:.ιι 6όελυγμ1α., τον 0Ι)χα.1νομ.α.ι, &.πά.ντησε ή Φα.6ουρίτ

125

κι' α.uτ~ μέ χα.μψ~ φων~, πα.ίρνοντα.ς το πηροuνι της . . Εrναι τσιγκούνης δ

&χρείος.

<Η Φα.6ουρίτ έστιχμάτησε λίγο κα.l έπα.νάλα.οε.

-"Q! νά ξέρεις,, &δελφ~, να ξέρ~ις δτι εγινα. μελαγχολική. σολο α.ό

το το κα.λοκσ.ίρι ε6ρεχε· κα.t ιiέρα.ς. <0 ιiέρα.ς με πειρά.ζει πολί.ι στα νεΟρα.· εt

ναι καl ό Βλαχο6ιλδ:.~ έξηντα.οελόνης, μόλις βρίσκει κανένοις στην &yορδ:. λίγα.

μπιζέλια.· δέν ξέρει κα.νεlς τί ν&. φάει, κα.τα.ντώ νευρασθενική. Το 6οότυρο

ε!να.ι πα.νάκριοο! Κ' ~πειτοι κοίτα.ξε, τί &η οία.! Τρώμε σέ μέρος οπου uπά.ρ

χει κρε66άτι καλ κοιμοίίντα.ι. ΑότιΧ ολοι μέ κάνουν νιΧ σuχα.θώ τη ζωή, σέ

6ε6α.ιω.

Ζ'

iOΦIAi ΘΟΛΟΜΗ ΤΟ .ΑΝ.ΑΓΝQΣΜ.Α

Στο μετα.ξu μερικοί τρα.yουδοίίσα.ν, &λλοι συζητοΟσα.ν μέ δυνα.τη φωνή,

ολοι οέ μα.ζί, καί γινότα.ν μεγά.λος θόρυβος.

Χρειά.στηκε ή έπέμ6α.ση τοΟ ΘολομΎj .

- 'Έ! ψώνσ.ξε, ειρήνη πα.σι! <Ο κα.θένα.ς μα.ς μιλά. δπως τύχει, κα.l λέει

δ,τι τοu κιχτε6εί. σοτα.ν &.διάκοπα. μιλιΧ κα.νείς lτσι πρόχειρα, τό πνεuμα.

βρίσκει τον πά.το του. Μη τρέχουμε κύριοι, μη τρέχουμε. Λίγη ά.ξιοπρέπεια

ν!Χ φέρουμε στην δια.σκέδα.σή μα.ς !Χργά. δ -ct; μποροΟμε· ή κά.θε μποuκια να.

μπα.ίνει στο στόμα. μα.ς μέ κα.iάνuξη. Την &νοιξη πα.ρα.τηρήσα.τε· δτα.ν lρθει

πρόωρα, τi)ν πα.θαίνει· πα.γώνε ι . 'Όχι όπέρμετρο ζijλο. Το όπέρμετρο τοΟ ζή

λοu καταστρέψει τtς ροδακινιές καί τtς 6ερuκοκιές κα.τα.στρέψει τή χόφη κα.ί

τη φαιδρότητα. τών κα.λών συμποσίων. 'Όχι όπεροά.λλοντα. ζήλο λοιπόν, κύ

ριοι. Το λέε ι καί δ Τα.λλεορά.νδος, κα.ί σταθείτε ιά. δείτε καί πσιός &λλος

&.κόμη.

'Όλος δ δμιλσς στα.μά.τφε κα.l περίμενε ν' &.κοόσει ποιος &λλος &.κόμη .

- Τώρα. θ' !Χνοίξουμ.ε τιΧ έyκuκλοπαιδικά. λεξικά.! "Αφησέ μας, α.οελφέ

θολομ.ή , στην ~σuχία. μ.ας, είπε δ Βλαχοοίλης.

- Κά.τω δ τύραννος! πρόσθεσε δ Φα.μα.6έλ'Υ)ς έπα.ναστα.τικά.

- Βομ6άρδα, καί 6όμ6α, καl μπά.μ, κα.l μποuμ! έφώνα.ξε δ Λιστολ ίρης,

θuμούμ.ενος δτι Βομ.ο!Χρδ λεγόταν δ ξενοδόχος.

-" Αφησέ τον, άφησέ τον, ν&. περάσει πρώτα. ή Κυριriκή, επα.νά.λα6ε δ

Φαμα6έλης· &.κόμ.η δέν πέρασε. "Αστον &.κόμ.α κΙΧί σήμερα. νά. ψά.ει ψωμi.

- T'fι v &λΎιθεια. τοίί θεοίί! Ε~μα.στε δλοι νηψα.λι6ηα.τοι, εΙπε δ Λιστο

λίρης.

126

- 'Θολομή, πρόσθεσε δ Βλα.χοοιλά:ς, έμένα. κοίτα., κα.μά:ρωσέ με. Είμα.ι ολος γα.λ11νη.

- Μπρά:οο! Είσα.ι πρά:γμα.τι ό μαρκήσιος έκείνος πλήρης κα.ί σωστότα

τος, &.πά:ντησε δ Θολομής. 'Ο ' Γ λ ' .1, • 1 • , , , • μ.α.οκησιος α. ηνης , 1 τα.ν την ~ποχη εκεινη πα.σιγνωστος, σα. ψα.-

να.τικος 6α.σιλόψρωv. Το μέτριο α.uτο λογοπαίγνιο είχε τi.J αποτέλεσμα., πού

εχει μι~ πέτρα. ποu ρίχνεται στο τέλμα: έσιώπησα.ν &.μέσως ολοι οί οά.τpα.χοι.

-Με σuγχωpείτε, ψίλοι, γι~ τό λογοπο:.ίγvιο, έπο:.νά.λο:.οz δ θολομ.ής,

επεσε α.πb τον ο•]pα.νό. 'Άλλωστε κα.ί ο[ μεγα.λο::ρυtες επα.ιζα.ν κά:ποτε μέ τίς

λέξεις. Ό l\Ιωuσης zκα.με λογοπσ.ίγνιο με τον Ίσα.ά.κ, ό Α1σχuλος μΕ: τον Πο

λυνείκη, η Κλεοπάτρα. μέ τον Όκτά:6ιο . θέλετε άλλο; Ό 'Ιησοuς Χριστός εκα.ιLε λογοπα.!γν:ο μέ τό δνομα. τοσ Πέτρου. 'Επανέρχομαι λοιπόν στό προ

κείμε'ΙΟ. Έπα.vαλαμ.6ά.νω δχι όπέρμ.ετρο ζήλο, κύριοι.

'Ακι:ιuστε με &μ.έvΙΧ, πού εχω τη σοψία. τοG Ί\μ.ψιά.p<:ω κα.ί τΎJν ψα.λά.

κpο:. τοσ Κα!σα.pα.. Σ' δλ-χ τ~ πρά.γμ.α.τΙΧ χρε ιά:ζετΙΧ ι δριο. Χρειά:ζετα.ι δριο

κα.ί τ-::-Χ συμπόσια. α/ιτci. 'Λγα.πα.τε, άς UΠ()θέσοuμε, κuρίες μοu, τίς πητες με

μήλα., ψiτ:ο πήτες ιιέ μήλα., ά.λλ~ μήv πα.ρα.ψα.τε, δλα. με τi.ξη κα.t μ.ε πpά.ξη,

,ουτέστιν τα.ξιπραξία.. Ή λα.ιμα.ργ!α. τιμωρεί τον λαίμα.ργ0. Ή δυσπεψία. εί

ναι &πο τΥ; φύση έντετα.λμένη vα. τιμωρεί τα. &.δηφά.γα. στομάχια.. Κα.ί σημειώ

στε κα.l τοuτο. Ε>~θέvα. &τ;i.J τ~ πά.θη μ.α.ς, κι' α.uτός δ Ιtρωτσ.ς, έννοεϊτα.ι, εχει

στομά.χι, τό C.ποιο δέν πρέπει να όπερψορτώvουμε. Πρέπει σέ κά.θε τι να λέμε

Εγκαίρως - έ:ως έκεϊ θ~ στα.θεϊς. Κοιτα.λα.6α.iνετε; Τα.ξιπρcι.ξiα.. Να. χα.ληνα.

γωγeιuιιε τeιlι; &σ.uτοός μας. Ν~ κλείνοuμε, &ν πα.ροιστεϊ &·,ά.γκη, τΎ)ν ορεξή μ.α.ς.

Ν α πψορίζοuμε τ~ φα.ντ-χσία. μα.ς στη ωuλακ~ καί νά. στέκοuμε !Χr.' εξ ω φύλα.

κέ; της ΕΙLείς ο[ ι13ιοι. Φρόvψος ~νθρωπος ε!Ύα.~ &κείνος' πού σε δρισμ.έ

·-η wρα., είν(Χ~ !κcι.vος v~ βάλει όπό κράτηση τον rοιο τον έα.υτό του. Δόστε στα.

λόγια μου κά.ποια. πίστη, τί διά.6ολο! μέ τό vi σπούοα.σιχ μερικά. νομικά., κα.

θιbς iποοείχvουν το'Jλά.χιστον ο[ έξετά.σεις μου, μέ το Υ~ γνωρίζω ποιa είναι .$.. ~ ' ... , ""' -~ , \ ""' ' - ζ , ' \ ' ,1 c;ια.ψοp~ ιιε--:αςu τοu u:ριστα.μ.ενοu και τοu εκκρεμ.οuς ητηματος, και με το

να. πρόκειτΙΧι, δπου ν:Χνα.ι , ν' ά.να.γορεuθώ κ' έγιb δόκτωρ, δέv σημαίνει κατ'

avά.γκη δτι είμα.ι ολά.κα.ς. Σ:Χς σuνιστω λοιπον ι.ιετριοπά.θεια στις έπιθuμ.ίε;

σα.ς, το "πιΧv μέψον ~ριστοv» των &.ρχα.ίων και σ:Χς οίvω λόγον τψ:Υjς ι:J; Φέ

λιξ Θολομή;, οτι α.uτα. ποlι σ:Χ; είπα. είνα.ι πολύ καλά.. Άμ:r'ιν, iμήν, μα.κάριος &.νδρας, &κείνος δ δποίος δταν σημάνει fι &ρα παίρνει μιa ·ήρωικη &.π6:pαση,

κιχι ι:J~ άλλο; Σuλλα.ς, κα.ί tJ)ζ άλλος 'Ωριγένης ... κα.τα.λα.6α.ίνετε ... πα.ρα.ιτεΙτα~. Ίl Φcι6οuρί τ ά.κοuε με προσοχή .

- Φέλιξ! . είπε, ώρα. ίο οvομα.! Άγα.πGJ α.uτο το δvομα. ΕΙ ναι λα.τlvικ6.

θ~ πεί Εuτύχιος.

'Ο θολομής έξα.κολοόθησε.

-Θέλετε νά. σ:Χς δώσω ιιιa συντα.yή , νa μή νοιώθετε τήν &.vά.γκη, οuτε

127

τοu ύμενα.ί')U, οuτε τ')U ερωτα.; τίποτε ά.πλοuστερο. Λεμονάδες πίνετε, γuμνα.

στική κά.νετέ, έργα.σία. ν~ πηγα.ίνει κα.πνός, πέτρες κuλά.τε ~)σο πιό μ.εγά.λες

μπορείτε· μη κοιμ&σθε, &γρυπνείτε. Γφίζετε την κοιλιά. σα.ς μέ νιτρώδη πο

τά, αιJστηρη δία.ιτα., προσθέστε κα.l κρuα. λουτρ~ κα.l πλέvεσθε με ξυδόνερο.

---'-- Π p-:ιτψώ μ.ιQ: γυνα.ίκα.! &.νέκρα.ξε δ Λιστολίρης.

-Γυναίκα! έπανά.λα6ε δ θολομ"ής, γυναίκα.! Φυλαχθεϊτε πολύ! Άλλοί-

μονο σ' έκείvον ΠQU πα.ρα.δίνετα.ι στην ιΧλλοπρόσα.λλη κα.ρδι~ τrις γυναίκας. Ή

γυναίκα είναι 6πηρέτpια., πονrιρ"ή. Άποστρέψετα.ι τον οψη &.πο ζήλεια., έπειδη

καt δ δψης εχει την ϊδια έπιτηδειότητα. Γι' αότ+1v δ 15ψης είναι το ά.πέναντι

μσ.γα.ζί, δπου ποuλιοuνται τα. ϊδιιχ πράγματα..

- θολομ"ή, μέθυσες! ψώναξε δ Βλα.χο6ιλά.ς. - ΙΙοιός; έγώ! είπε δ θολομ'ής.

- Φύσα., θολομή, έπα.vάλα.βε δ Βλα.χοβιλάς. Κα.l σuγχpόνως, με τη βοή-

θεια. τοu Λιστολίpη καt τοu Φσ.μαοέλη, Cί.pχισε νQ: τpα.γουδα. κλα.ψιά.pικα., ενα.

τρα.yοtίδι άπ6 αuτά. Ποu συνθέτουν συν-ίιθως ο[ έρyα.ζόμενοι έκ τοu προχείρου,

χωρίς κα.μμι~ zvνοια., ποlι γεvνιώντα.ι &.π6 τi:ιν κα.πν6 τijς πίπα.ς κα.ί σκορπα.νε

στον &έpα. μα.ζl μέ τον κα.πνό. .

οι πα.τέpες οι κουρκά.νοι

'ς τόν μεσίτη τον Ρα.πά.νη

εοωσα.ν ψουχτιές ψλουρια.

νCι κυττάζει τον κuρ Τάπα.

ίσως κα.l τον κάνει Πάπα..

Πλην οέν μπόρεσεν δ Τά.πα.ς

να. γενεί δεκτbς ώς Πά.πα.ς,

πώς δέν ήτα.ν πρίν πα.πα.ς·

κι' δ Ρα.πά.νης δ κα.ομ.ένος

στρέφει τΙΖ ψλουρια. σκασμένος

σ~ν α.ψροκοπών λα.πα.ς.

Ή ιiπά.ντηση α.ότη τών σ:ητρόψων τοίί θαλομij προς τήν δικ.ηγορία. το!J, δεν ήτα. ν τέτοια., ώστε να. χά.σει τον οίστρο . "Αοειασε το ποτ·ήpι του, τ?; ξανα.

γέμισε κα.ί !πα.νά.λα.6ε.

- Κσ.τα.ρα.μένη ή σοψία.! δ λα. δσα. είπα., α.ς pιχθοuν στη λήθη. Προπίνω

ύπεp τijς εόθuμία.ς. σω,οι ε/jθυμοι! χαρά, νΙΖ πά.ει &ς τχ σπλά.χνα.. Ζ"ήτω δλη

ή δημιουργία! 'Ένα. μεγάλο δια.μά.ντι ε! να. ι δλος α.ότός δ κόσμος, καλότυχα.

πα.ιδιά.! ΕΙμ.α.ι πα.νευδα.ίμων! Τα. πουλια. τί θοωμά.σια. πετοuν! Πα.ντοίί πα.ν-ίι

γυρη , παν•οG ε•jψpοσύνη! Ή ψuχή μου ψτεροuγίζέι σ' ά.πέραvτα. διiση παρθένσ., &.πά.τητα . Ήλιόλοuστα. τQ: πά.ντα.. Οι μέλισσες βομ6οσv κά.τω &π' τίς

α.;;τίνες. Ό fιλί (j; ψτιχpνίσθηκε, κιχί μ.έσιχ &.πο τή μ.ύτη τοu πέτιχξε τc;u πα.ρα.

δείσοu το πουλί μαζl με τ' 'fι.λλσ.. τ~ χρuσii. παλοu ... πουλά.κια, · κολtί6ρισ.. κσ..ι

τ~ λοιπά.. Φα.vτίνα., ψίλησέ με.

128

Στο μεθύσι τοu ά.πα.τήθηκε κα.ί ά.ντ~ γι~ κείνη ψίλφε τήν Φα.6οuρίτ .

JI;'

Θ.ΑΝ.ΑΤΟ~ .ΑΛΟΓΟΥ

-'Όμως εlς τοu 'Έντεν το ξενοδοχείο τρώει κοινείς κα.λότερα. πα. ρ~ ε1ς

τοu Βομ6ά.ρδιχ, είπε 'ή Ζεψίνιχ.

-'Εγ<l) προτφω τον Βομ.6ά.ρδα., ά.πά.ντησε ό Βλα.χοοιλάς, πιχριΧ τόν "Εντεν. 'Εδώ ίιπά.ρχει μεγοιλότερη πολυτέλεια. ·Εlναι ά.σια.τικώτερα τιΧ πρά.γμ.α.τα..

Πρόσεξες κά.τω, στήν α.ίθοuσοι; Χρuσοί κσ.θρέφτες, ζωyροιφιkς ποu παριστά. νουν

λα.yοός, πέρδικες, ψά.ριοι ... κ λ , θ' J, ' ' Υ "λ ' ' ' 'ζ τ - α. υτερσ. α. • 1 τοιν να. τα. ειχα.με ο α. α.υτα. στο τpα.πε ι μα.ς, ειπε

ή Φα.οουρίτ.

'Ο Ηλα.χο6ιλ&ς θέλησε νά. έπψείνει σ' 8,τι ηεyε.

-- Ιiα.ρeι:τ~ρησε, είπε, τά. μαχα.ίρια. Στοu Βομ6ά.ρδα., οί λα.6ες ε!να.ι &.σημένιες, ένώ στοu 'Έντεν εΙνιχι &πδ κόκκα.λο. Νομίζω δτι το &σ~μι; είνα.ι πολu

τιμ.ότ:::ρο ά.πδ το κόκκα.λο.

-Έκτος ά.π' δσους χlι.σα.νε τή μότη τους κα.l τοuς τήν εκα.να.ν &.σημέ

νια, εlπε δ θολομής. Κυρίες μου, μη σ&ς φανεί παράδοξο , άν σά.ς πώ, δτι

δέχομαι &.κόμη να. ζήσω. Δέν έτελείωσαν τά. πά.ντα. της γrις, &.ψοu μπορεί

κα.νεlς ά:κ6μη νιΧ λέε~ πα.ρα.λογίες. Δόξα. στοlις ά.θά.να.τους Θεούς, λέει κα.νένοι.ς

&.λλα. tl,yτ' άλλων, δμως γελ&.. Λότό, κuρίες μοu, τό κρα.σt ποu πίνετε μέ δλη

τrιν fισυχία. σα.ς, ι;;ί~ ·α.ι κρα.σl ένος χωριοu της Μα.δέρα.ς, το όποίο 6ρίσκετq.ι

τριακόσιες δέκα. έτ.τ?-. όργυιΕς πά.νω &.πο την έπιψά.νεια, τijς θά.λα.σσα.ς! Προ

σέχετε κα.θ~J; πίνετε. Τpισ.κόσιες δεκα.επτά. δpyuιές! κα.ί ό μεyα.λόψυχος ίip

χων llομοcφδ σiς τίς δίνει δλες, μόνο γ· α. τέσσερα. ψpά.γκα. κα.ί μισό! ΙΙ ά.λι διέκοψε δ Βλα.χο6ιλά.ς.

- θολομή, διέιωψε. θολομή οί πα.ρα.τηρήσεις σοu είνdι , πρά.γμα.τι, σο-

φές . Ποιόν συyγρα.ψέα. προτψιΧς;

.:...._Τον Περι ... - α.νδρον;

-'Όχι , δρόμ.ον.

Κα.ί ό θολομijς θά. σuνέχιζε, μέ τόν κα.τήφορο ποu ε!χε πά.ρει, α.ν δέν

συνέ6:Χινε νά. πέσει, έκείνη τή στιηιή, στή μέση τοu δρόμου, εvα. &λογο ποίι

εσερνε φορτηγό ά.μά.ξι. Κα.θwς έστά.θηκα.ν &.πότομα. οί τροχοί, έvιίι γuρvοuσιχν, ετσι στά.θηzε κι' Ύι

γλώσσα. τοu ρήτορα..

Ή Φαντίνα μ!ο το Θολωμη μαζl μέ τ' άλλα ζει.•γάρι.α διασκεδιlζουν στην έξοχή.

Ε[ναι ή τελευταία μέρα τοϊ; άτυχου ερι•ιτά της, πο\ι σq:ραγίζει. τi] μαύρη μοίρα της.

129

Το &.μά.ξι ~τα.ν πολι'.ι οα.ρ•) κα.ί το άλογο γέρικο κι' &Μνα.το, κα.τά.λληλο

vfι. πα,pα.οοθεί σ' α.uτο•); ποι'.ι σφά.ζοuν τ' ά.λογα., σαν &χρφτο κι' ανίκανο. Το

δuστuχισμένο ζώο, ψτά.νοντα.ς wς ~ξω ~πό τa ξενοδοχείο, οέν ήθελε ν&. πρ-:ι

χιιψήσει πιό πέρα., &ποκα.μωμένο &πο την Χ.t;tίptiσ'f) κα.ί τα γηρcι.τειά..

Μα.ζεότηκε πλήθος οια.6ά.τες γόpω τοu. Ό &μ.α.ξας με ολα.στiιμιες Χ?.:t-

6ιχζε &.λόπητα. το κα.μοuτσί τοu, γιΟι νδι το ~να.γκά.σει νιΧ προχωρ~σει, &.λλΧ το

ζώο έπεσε κιiτω, κι' επεσε γι& πιiντ~.

'Απο το θόρuοο α.uτό, ετρεξα.ν ολοι οι &.κροα.τές προς το πα.ρά.θυρο. Έvω

πα.ρα.κολοuθοuσα.ν την &γωνία. τοu ζώοu, δ θολομής θuμ~θηκε ίtνα. λΙJΠ'f)

τερο τετράστιχο, ποι'.ι τοu &ρεσε ν& τρα.γοuδ& σιγ& κα.ί με πα.ρα.φωνίες.

'Ήνθησε μ' δσην τα ρόοα. χά.ριV'

οέν την έχά.ρην.

'Έζ'f)σεν δσον τα ρόδα. χρόνον

πρωία.ν μόνον!

Τελεlι•)σε τ·ήν δι.ιtλί{Χ τοu τραγοuSώντ(tς μελαγχολtκά, κt'

Έφορτώθη μ' δσψ τα. κτ~νη χά.ριν'

το κα.τεχά.ρην.

τ;~κα.μα.ν σχά.ρα.ν πλέον οε χρόνοι

τιΧ κα.κα.ρώνει!

-Το κα.ί>μ.ένο! είπε ή Φα.ντίνα. στενά.ζοντα.ς.

' ι α.uτο.

-Ψώρα. θ' &.ρχίσzι ν& κλαίει κα.l τ' άλογα.! είπε ή Ντά.λια.. "Αν γίνε-

τα.ι μεγα.λότερη &νοησία.!

Έκείνη τrι στιη.~.~, ή Φα.6οuρlτ στα.uρώνοντα.ς τcΧ χέρια. κα.l ρίχνοντα.ς το

κεφά.λι πρός τα. πίσω:

--~Ε, κύριε! είπε στό θολομi( κrχφός τώρα. κrxt για τrιν eκπληξη, ποtι

μiς ύποσχεθ-ήκrχτε.

-Ν α.ί, πρά.γμα.τι ~ρ θ ε πλέον ή ίΔρα., &.πά.ντφε δ θολομrι;. Κtίριοι, 'fιρθε

·ή ιϊψα. να δοσν α.lιτές οί κυρίες τό &πρόοπτο, ποtι τοtις όποσχεθrικα.με. Κυρίες

μοu, πα.pα.κα.λώ, μ.ι&. στιγμ.Υj ν& μ.ΙΧς περιμένετε.

-Το πρa.γμrχ &.ρχiζει &.πο ενα. φίλ'f)μα., είπε δ Βλrχχο6ιλά.ς.

·- Μά.λιστα.' οχι δμως στ& χείλη· στο μέτωπ-:ι, πρόσθεσε δ θολομ.~ς.

Κα.θένα.ς τους ~δωσε στο μ.έτωπc. τijς Sικijς του έρωμiν'f)~. μέ σο15α.p6-

τ·ητα., ενα. φιλί· επειτα. κατεuθόνθηκα.ν καί οι τέσσεροι _ πρός τriν π6ρτrχ στrι

γρα.μμή, φέρνοντας το δά.χτuλο στα. χειλη. 'Η Φα.6οuplτ έχεφοκρ6τησe βλέποντά.~ τους να 6γα.ίνοuν κατ' α.ότό τον

τρόπο.

-Άπο τώρα., είπε, &ρχίζει τό πρά.γμ.α. να. είνGtι &.στείο. --Μην &ργήσετε πολύ, πρόσθεσε ή Φα.ντίνα.. Έδώ θα. σάς πεpιμένοuμε.

:ι

130

θ'

ΕΥΘΥΜΟ ΤΕΛΟε ΤΟΥ Γ ΛΕΝτΙΟΥ

ΆφοΟ τά. κορίτσια. εμ.εινα.ν μόνα., εσκuψα.ν ά.νά. Οόο στά. πα.ρliθuρα., κα.t

6γliζοντα.ς τά. κεφliλια., μιλοuσα.ν ~ μ.ι~ στήν άλλη, &πό τό Ε.να. πα.ρά.θuρο στό

&λλο.

Είδα.ν τοίις τέσσεροuς νέο•Jς νά. 6γα.ίνοuν ά.πό τό ξενοδοχείο τοΟ Βομ.6ά.ρδα.

κα.t να. κρχτιοu·ιτα.ι &.να. δύο &.πό τοίις ορα.χίονες' α.ότοt γuρισαν πρός αuτες

καt •οίις &:γνεψαν γελώντας, ΕΠειτα. μπεροεUτΊJΚΟ:ν μέσα στό πλήθος τών

σκονισμένων περιπα.τητών, ά.πο τοίις δποί?_uς, σuνήθως, γεμίζοuν κιiθε Κuρια.κή

τιΧ Ήλuσια., κι' έγινα.ν &ψαντοι.

- Μήν ιiργήσετε πολύ! τοuς είχε φωνά.ξει ή Φα.ντίνα..

- Τί θά. μα.ς ψέροuν &ραγε; ρώτησε ή Ζεφίνα..

- Βέοα.ια θιΧ εΙνα.ι, ποιός ξέρει, κά.ποιο &.νέλπιστο δώρο, ά.πά.ντησε ή

Ντά.λια..

-'Εγώ, πρόσθεσε ή Φα.6οuρίτ, θ~θελα. νά. είνα.ι ά.πό χρuσό.

'Απόσπασε ίίστερα τΎ]ν προσοχή τοuς ή κίνηση, ποίι διά.κριvαν μέσα στά.

δένδρα., στrιν cχθη τοΟ ποτα.μοΟ. 'Ήτα.ν ή wρα. ποu &νσ;χωροΟσα.ν τά. τα.χuδρομικά. κι' επιβατικά. λεωφορεία γεμάτα. έπιΟά.τες κι' επιπλα ταράζοντας τό λι

θόστρωτο.

Ό κρότος, ή κ!νηση έκείνη, τά. κεψά.λια. των &πιοα.τών στά. παράθυρα. τι!)ν

λεωφορείων, δια.σκέδα.ζα.ν τlς νέες.

- Τί ταραχή! &.ν έκραξε ή Φαβοuρίτ· εχει τήν έvτuπω"η κα.νεtς δτι πε

τοσν ενα. σωρό ά.λuσίδες στον ά.έρα., κ.χt τpίζοuν ά.διάκοπα..

''Ενα. &.πο τά. όχήμιχτα. &κείνα., ποu μόλις φα.ινότα.ν πίσω &.πο τα. δένδρα,

στά.θηκε γιιΧ λίγο, κα.l πά.λι ξεκίνησε γρήγορα..

- Πcφά.δοξο, ε!πε ή Φα.ντίνα., έγο) θα.ρροuσα. δτι τά. λ;ωφορεία., &μα. ξε

κινήσοuν δεν στα.μ.ατά.νε ποuθενιi.

- ΙΙερίεpγΊJ είvα.ι α.ότή ή Φα.vτίνα., ε!πε ή Φα.οοuρίτ , θα.uμά.ζει κα.t γιά.

τά. Ιl;πλούστερα. πρliγμα.τα.. 'Αδελφή, δπ6θεσε εΙμαι ταξιδιώτης· λέω στον &.μα.ξχ· << πά.ω μ.προστά. κα.t δτα.ν περνa.ς ά.πό τό τά.δε μέρος, σταμα•άς κι' ιivε-

6αίvω». Αότο γίνεται κα.θημ.ε_ ' . Βλέπω ~ίλη μοu δτι δεν εχεις κα.μμιά. ιδtα.

άπ' α.uτά. τά. πρά.γμα.τα..

Πέρασε ετσι ά.ρκετος χρόνος. Άπότομα. ή Φα.6οupίτ , κά.νοvτα.ς τή σκέ-

ψη δτι έπρεπε νά. φα. vouν ο[ τέσσεροι φίλοι τοuς:

-Άλλά. που είνα.ι λοιπόν α.uτο το &.πρ6οπτο;

-- Να.ί, πρά.γμα.τι, πρόσθεσε ή Ντά.λια, ποu είναι α.uτο το πολυθρύλητο;

- Πολu ά.ργο- ' είπε ή Φα.vτίvα..

131

Μόλις πρόψφε α.ότ~ τ~ λόγια. fι Φα.ντlνα. μέ στενα.γμό, μπήκε το γκcφ

σόνι ποu τοuς είχε περιποιηθεί κρα.τώντα.ς στο χέρι ενα. χα.ρτί, πού εμοια.ζε

μέ γρά.μμ.ιχ.

- Τί ε!να.ι α.\ιτό; ρώτησε fι Φα.6οuρίτ. Είνα.ι ε να. χα.ρτί, &πάντησε τό

γκα.ρσόνι, ποu ιΧψησα.ν γι~ σάς, εκείνοι οί κtίριοι.

- κ~ι γι~ τι θέν μ~ς το εψερες, &μιχ σοσ το εοωσιχν;

Έπειοη πα.pάyyε~λλα.ν νιΧ. μην τό οώσοuιιε στις κuρίες , πριν περάσ~ι μι&

&ρ α..

Ή Φ~6οuρίτ aρπιχξε τb χιχρτt ά.πο τχ χέρ ι~ τοu. τΗτ~ν πρά.γμιχτι έπι

στολή.

- Μπσ.! είπε 'ή κοπέλλ~. Δεν εχει έπιγραψή, ά.λλιl. μόνο ·θές τε τι γρ~φει &πά.νω. «Αότό είνιχι τb ά.πρόοπτο».

'Άνοιξε &μέσως το γpάμμ.ιχ η Φιχ6οuρίτ κα.ί &ρχισε νιΧ οια.6άζει .

<,' gριχίε; μας ερωμένες ! Π ρέπει νιΧ ξέρετε δ τι έμείς έχομε γονείς. Α\ιτb

τb πρ~γμ.α., -γονείς- εσείς κα.λιΧ. κιχλιΧ. οέν γνωρίζετε τl είνα.ι. Στον κώδι

κα. τον πολιτικό , τόν uίϊκο κα.ί τίμιο , α.uτο λέyετιχι Πα.τέρες κα.t μψέρες. οι

γονείς λοιπόν σ.ότοί έστένιχζιχν, οί γέροντες α.{ηοί μiς ά.να.ζητοuσα.v- οι κα.λοί

α.ότοί &νδρες κα.ί οί κα.λές α.ότές yuνα.iκες μά.ς ελεγα.ν &.σώτοu; uίοtίς, κι' έπι

θuμοuσα.ν να. επιστρέψομε κοντά τquς, ετοιμοι, κιχθως λένε, α.ν το κά.μομε, να.

θuσιά.σοuν τούς μόσχοuς τούς σuτεuτοuς.

»'Γοu;; όπα.κοuμε λοιπόν , έπειοή εϊμα.στε &ν&pετοι.

» υοτα.ν θδι δια.6&ζετε α.ότο το γράμμα., πέντε 6α.ρ6ά.τα. & λογα. aα. μά.ς τρέ

χοuν στούς πiτερά.δες μα.ς κα.ί στίς μα.νιiδες μα.ς. Άνιχχωροσμε· fιδη εχομ.ε ri

νrι..χωρ'ήσει. 'Γό τrι..χuδpομικό δ.μάξι ιιΙΧς ά.ποσπa ά.πο 6άρα.θpσ κα.ί τό 6άριχθρο

είστε σε τς, ώ ti>pα.ϊες μικρές μ.α.ς!

»Έπα.νερχόμα.στε στήν τα.κτικη ζωή, κα.λπά.ζοντες τρείς λεuγες τήν &ρα..

»Σuμψiρει στ'ήν πα.τρίδα. νrι. γίΨ:ιμε κ' έμ.είς, δπως δλος δ χόσι.ιος, νοι ιάρ

χες, δrι..σικοί, σόμ6οuλοι τής έπικpατεlα.ς κα.ί οlκογενειάρχες.

,Σε6α.σθεϊτε μα.ς. 'Εμείς, κα.θι!Jς 6λέπετε, θuσια.ζόμα.στε . Κλά.ψτέ μα.ς

γρήγοprι.. κα.ί χιιψ~ς ν7. χιΧνετε κα.φό, 6ιiλτε τους στη θέση μα.ς. "Αν το , ' \ - , ι: ]_ξ 1 , ~ • \ '

γpα.μμα. α.uτο σα.ς σπα.ρα. .,μ, σπα.ροι ετε το κ ε:σεις , κα.ι χα.ιρετε .

»Σχεδον δub χρόνια. σιiς κά.να.με εοτuχισμένες· μή θελήσετε γι' α.ότb νιΧ

φuλά.ξετε έχθρα. ένα.ντίον μιχς.

Βλσ.χοοιλά.ς, Φα.tια.6έλης, Λιστοpίλης, Φέλιξ θολομ~ς.

<< όστερ6γριχι:pο. 'Γο yεuμα. είνα.ι πλΎJρωμένο, προς ενημέρωσίν σα;>> .

Οί τέσσερες νέες γόρισα.ν κα.ί κοιτά.χθηκα.ν μ.ετα.ξύ τοu; σιωπηλές. 'Η

Φσ.6οptτ ελuσε τij σιωπ~. -'Έ, κι' α.uτb ε!να.ι ά.στετο, είπε· δμολογείστε δτι ώρα.ία. μa.ς τΥjν ε ι:p τια.-

σα. ν.

132

-Πολύ &στείο, πρόσθεσε ή Ζεψίνα ." Α , τούς πειρα.σμοιίς! κοίτα.ξε , κοί

ταξε!

-Ν D; δεϊς δτι ήτα. ν tδέΙΧ το Ο Βλα.χοοιλ~, είπε ή Φα.οοupίτ . Λότο μ.έ κιiνει

πάλι νά &.γαπώ. 'Αναχώρηση καl ερως.

-'Όχι, είπ:; ή Ντά.λια., ή tδέα. ήτα.ν τοu Θολομη, α.uτο φα.ίνετα.ι.

Τότε λοιπόν, ι7.νέκpα.ξε ή Φα.βοupίτ, νά πεθιiνει δ Βλα.χοοιλιiς, ζήτω δ

θολομ:ής.

- Ζήτω δ θολομ.ής! &.ναφώνησαν rι Ντά.λια. κα.l ή Ζεφίνα.. Κι' ε6α.λα.ν

δλες τά γέλια..

Κι' ή Φαντίνα. γέλα.σε δπως οι &λλες .

'Αλλ&. μετ!Χ μία. ι~ψα., δτα.ν εφτα.σε στο δωμά.τιό της, εκλα.ψε π ικρά..

~Ητ,..ν , κα.θ<}>ς elπα.ιιε , δ πρώτος της ~ρωτας, τδν εlχε σ&. σύζuγι:. καl ή

Οιίστuχη α.1σθά.v0ηκε &.π' α.ότοv μέσα της, τά σuμπτώμα.τα. τfις μητρότητας.

ΒΙΒΛ/0 ΤΕΤΑΡΤΟ

ΤΟ ΝΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΕΣΑΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΠΟΤΕ

ΣΑ ΝΑ ΠΑΡ ΑΔΙΝΕΣΑΙ

Α'

ΜΗΤΕΡΑ ANTAMQNEI ΑΛΛΗ ΜΗΤΕΡΑ

Στο χωριο Μομφερμtλ οχι μα.κρι~ &.πο το Πα.ρίσι, 6ρισκότα.ν κα.τ:Χ τό πpιino τέταρτο τοσ α~ιbνα ιιας gνα καπηλειό, πού δέν σώζεται σήμερα..

Κά.τοχcί τοu ήταν Ξνα;; άνδρας ποv λεγότα.ν θερvαοιέρcς Χα.( ή γυναίκα.

του. Πάνω &.πο τrιν πόρτα. τοσ κα.πηλειοσ φα.ινότα.ν μι~ σα.νίδα. με ζωγρα.φιά,

π:/ι ().τεχνα παρίστανε ~νθpωπο, δ δποίος σήκωv~ στον ι!ηJ.ο τοu ()..λλοv, ιιe ε

πωμίδες στpα.τηγοσ, χρυσές και ποικιλμένες μ' aσημένια. aστέρια. κα.! κόκκινα

στίγμα.τσ. πάνω στ~ στολ"ή του, πο•) πα.ρίστα.να.ν Βηθεν σ.ίμα..

Το ύπάλοιπο τής σσ.νίδΙΧς πΙΧρίστανε καπνό, σ:Χ ν:Χ προzpχόταν &πb κά.

ποια μιiχη. 'Λπο κιiτω ύπ-Υjρχε eπιypΙΧψή.

ΣΤΟ ΛΟΧΙΑ ΤΟΥ ΒΑΤΕΡΛΩ

"Εvα 6ρά.δυ κα.τα το καλοκαίρι τοσ 1818, στέκΙJνταv κοντα στΥ]ν πόρτα. -;οΙ) ΧΙΧΠΎ)λειο(} cι/nou δub βαρύτατοι τροχοί, Ξνωιιένοι μέ άξονα., μέ τον δπr.;ίο

ένωνότσ.ν πηοά.λιο ά.μα.ξιοu.

"Ολο μα.ζί φα.ιν6τα.ν σ?:ι.ν ν?:ι. ε!να.ι τό μπροστινό μέρος ένός κολοσσια.ίου

κυλί6α.•ιτο; κα.νονιοu· στ~ν πρα.γμα.τικότητα. δμως ήτα.ν το μπροστινό μέρος ά.

ιιαξιοσ, &.πο κείνα τ& ψορτηγ& μέ τ& δποία ιιεταψέρονται μεγά.λα δοκά.ρια. η δ

λ6κληροι κορμοt δένδρων.

Τροχοί δέ, ά.ξονα.ς κα.ί πηδά.λιο ήταν γεμάτα. κίτρινη λάσπη, πο•) είχε ξε

ραθεί. &.πά.νω. Κά.τω aπό τόν &ξονΙΧ, κρεμόταν aπό τον εvα wς τόν &λλο τροχό

μιχ 6αpειά ά.λuσίδα., 5.ξια. γι& Γολι&θ δεσμώτη. Ό 'Όμηρος θ& εδενε μ' α.u

τ~ν τον Πολι)φημο.

134

Ό ογκος α.uτ6ς, στ~ θέση ποl.ι ορισκότα.ν, εφρα.ζε σχεδόν το δρόμο. Για.

τί; πpGJτα γιιΧ νά φέρει εμπόδιο στοuς δια.6ιiτες κα1. δεότερο νΓι. σκουριάζουν τιΧ

σιοερα..

"Ομοια. κα.ί στον πα.λιο ρυθμό τών κοινωνιών όπ&.ρχε:ι πλήθος θεσμών,

τοuς δποίους συναντi δ άνθρωπος στο δρόμο του, και εμποδίζεται &π' α!'Jτοός,

χωρίς κα.νένα. λόγο.

Το μεσα.ϊο. της άλυσίδα.ς κpεμότα.ν κάτω &.πο τον &ξονα., ώς κάτω σχε·

δbν στ~ γΥ), κα.ι στ~ν κα.μπόλη ποu σχημάτιζε σ&ν σχοινι κοόνια.ς, κιiθοντα.ν

έκείνr; τό ορά.ου δυο μικρά, κοριτσά.κιΙΧ, τΟ ενιχ ώς ~υόμισυ ΚΙΧ( το άλλο ώς έ

ν&μισυ χρόνων. TC. μεγιχλότερο κριχτοίίσε ι.ιέ χ&.ρη το μικρότερο ιlπ&.νω τη;.

"Ενα. μιχντήλι δεμένο έπίτηδες στήν ά.λυσσiδιχ, τά. συγκpιχτοuσε νά. μή πέσουν.

Μι-Χ μη-:έρα, σκέψθηκε νά. κά.νει έκείvη τη φριχτη &λυσίδα, πιχιχνίδι για.

τά. πα.ιδιιi της.

Τ&. δυό μικρά. ήτα.ν άλλωστε ντυμένα ά.ρκετά. κιχλά., ελαμπιχν. Νόμιζες

3τι ~Ο.επες ευό τριαντάφυλλα. &νάι.ιεσα. στά. σίδερα.. Τό gyα. είχε κΜτα.νά. μα.λ

λιά:, τΟ άλλο μα.ί.iρα.. ΤιΧ γελα.στιΧ μιχτάκια. tQυς, τιΧ ΟρQσεριΧ μάγQυ).ά τους, τ'

ά.φελ1) καί χαροόμενα. πρόσωπά. τους, εμοιιχζιχν σaν &νθισμένος θά.μνος.

Π ιό πέρα., στb κα.τώφλι τοu κα.πηλειοΟ κα.θισμένη, γυνα.ίκιχ φόσει &ντι

πα.θψιΧ1)ς φυσιογνωμίας, κουνοίίσε τά. δυό της ν'ήπιιχ μ' gνα. λεπτο κα.l μα.κpu

σχοινί, δεμένο στην ά.λυσσίδα., προσέχοντας με στοργη μήν πέσουν.

Για.τ! ή μητρικη στοργ-ή, οuρά.νιο χά.ρισμα., uπά.ρχει &.κόμη κα.l στ& θηρία..

Σε κά.θε κίνηση τΎ)ς &λυσσίδα.ς, οί &πα.ίσιοι κρίκΘι της [6γα.ζαν μια. &πο

κpουστικη κα.l δυνα.τη φωνή, σά.ν ~ργή, τά. κοpιτσά.κια. δμως ήτα.ν χα.pοόμενα.

κ' εuτυχισμέΨΧ. ·ο ήλιος, ποu ~γερνε προς τή Μση του, εtσχωροίίσε σ' α.uτό

τb πιχιχνίδι κι, εκα.νε χαριτωμένο το θέα. μ(!. να 6λέπει κα.νεtς μια. &λυσίδα.

Τιτά.νων νά. χρησιμεόει ι:Jς κοόνιΙΧ σέ δυό &γγελοU.διΙΧ χερουβείμ.

Ή μητέρα. κουνοuσε τά. δυό μικρά. της κα.ί τρα.γουδοuσe:, με φωνΥ] 3μως

κα.κόηχη κα.ί πα.pά.τονη, εvα. τρα.γοόδι ποu τήν έποχrι εκείνη ήτιχν περιλά.λητο:

Στην Πιχλα.ιστίνη πά.ω

σ' &ψήνω τώρα. πιά. ...

Tb τρα.γοί.iδι κα.t ~ θέιχ των κοριτσιGJν της ά.ποσποuσα.ν τήν προσοχή της

&πό τό δρ6μο, γι' ιχuτό μόλις e:ίπe: τοuς Μο ιχuτοuς c~ίχους κιχ! &κουσe: ξα.φνικ&

μια. ξένη φωνη κοντά. της' φων'Υ] ποu ελεyε: · -"'Εχετε, κυρία, δυο ώριχίο πιχιΟά:κια· δ θεός νιΧ σ~ς τιΧ χα.ρίσει!

τg, Ίμοζέν, yλυκειά ...

Τpιχγοuδησε άκόμη 'ή μητέρα., έξα.κολουθοuσα. το τpα.γοοοι της· επειτιχ ε

στpεψε το πρόσωπό της προς τ~ν ξένη φων-ή.

Μιόι yuνα.ίκα. στεκόταν πιό κετ, σε λίγοι 6-ήμιχτοι &.πόστα.ση, γυνα.ίκοι ποu

135

κρατοuσε κι' αύτή παιδάκι στ~ χέρια της, και μαζι μ' αuτο κι' ενα.ν όδο~πο

pικό σά.κκο.

Το ΠΙΧιδά.κι της &γνωστης αuτης . .,α,ς, Οόο η τριών χρόνων το πολύ,

ήταν πλά.σμα μέ &γγελική , πpά"~· . .χ ~ μορφή· κι' αuτο ΙJ.έ χάρη ντυμένο και

δγιέστα.το. Σοuρχότ,Ι'(, ν ν& οαγκά.σεις, τά pr:.οr:.κ6κκινα και στρογγυλά. έκεϊνα μα

γουλάκιΙΧ του. Ι'ιά. τ&, μάτια του &.γνοοuσες, έπειδή ΚΟψότΙΧ'i' ΕΟλεπες ομως

8τι fι-:αν μεγά.λα, καl οτι ε!χα.ν ώρα.ίες 6λεφα.ρίοες .

Κοιμόταν τΎ)ς ~λικία.ς του τον uπνο· 8μοιο μέ τοv uπνο τΎ)ς aπόλυτης έμ

πιστοσtίνης. Ol ά.γκα.λιες τG)ν μανάδων ε[να.ι πλα.σμένες ά.πu κάτι, μα.λα.κο σα.

μπα.μπά.κι κα.l τa ΠΙΧιΟιa ΚΟψοuντα.ι μέσα. σ' α.uτές 6α.θtίτατα..

'Όσο γι& τΥ]ν μητέρα., εrχε οψη φτωχική, οψη θλιμένη.

τα. φοpέμα.τά. της εδινα.Υ τήν εντύπωση pά.πτptcις, πού, ποιος ξέρει πιίJς,

ξέπεσε σε γυναίκα του χωριοu . 'Ή ταν νέα. ΤΗ ταν δμως και ιίψαία; 'Ίσως,

&λλa μέσα. σέ κείνα. τa φορέματα. οέ φαινόταν.

τα. μαλλιά της, &πο τ& όποία. έξέψευγε μια. ξα.νθι& μπούκλα., ήταν κα.λυ

μένα. ±πο zν'J. &χcιρο, σφιχτα. δεμένο κάτω ά.πο :ο σαγόνι της, μαντήλι. Τό γέ

λιο φέρνει στο φώς τά. ιίψαία δόντια., δποιος εχει τέτοια., άλλά. α.uτή δΕν γε

λοuσε κα.θ6λου.

τα μά.τια. της εδειχνα.ν οτι δέν είχε περάσει πολuς καιρός, ποu είχαν

στεγνώσει ά.πο τά. δάκρυα. 'Ήταν ώχρή. Φα.ινότσ.ν κα.τά.κοπη κα.ι σά.ν ά.θιά.

θετη.

'ΈΌλεπε προς το κοιμισμένο κοριτσάκι της μέ το 1διαίτερο έκείνο δφος,

τ;οι) εχει κά.θε μάνα. ποu μεγσ.λώνει μονάχη το παιδί της.

ΊΙ μέση της σκεπα.ζ6τα.ν δλη &.πb ενα. μεγάλο μα.ντ1ιλι γα.λά.ζιο, σ&ν cιιJ

τa ΠΟΙJ ο[ ά.πόμα.χοt, ψυσοuν τή μύτη τους. Ta χέρια της ήσσ.ν ~λιοκσ.μένα. και γεμάτα. κόκκινες κηλίδες. Το δάχτυλο άψ1.νισμένο άπο τΎ) 6ελ6να..

'Ήταν ~ Φα.ντίνα..

Είχε ΚΙΧ'tΙΧντήσει &γνώpιστη· κι' ομως aν τήν ΠΙΧρατηροuσε κανεlς μΕ

προσοχΥj, θιΧ. Μ6λεπε 8τι διοιτηροuσε &.κόμη τ-Υjν όμοpφιri τη;· μι& θλιοεpή ρu

τίδα., πά.νω στο δεξιό της μάγουλο, ~ταν σά. μιά.ν &ρχΎ) εiρωνεία.ς. Γιά. δε το

ψόρεμά. της, το &.ερώδε; έκείνο ψόρεμrχ &πο μουσελίνα κσ.ι κοpδέλλες, φόρε-' 6 1 , ' ' ' ~ ·~ ' ) ' ; ' ~ ιια. που φα.ιν ταν φτια.γμενο απο χα.pα., rχπο πα.ιχνιοι κι οιr.ο μουσικη, εμοιrχ-

ζε με τΥ)ν δμίχλη, 1j όποία. &ποκρυστα.λοuμενη πά.νω στά. κλα.ριά. τιi.Jν δένδρων, &.κτινο6ολεί σ&ν δια.μ.ά.ντι, έξΙΧψιζόμ.ενη &φήνει 8λrχ τα. >tλσ.ριά. μα.Ορα.

Π έρrχσα.ν δέκα μήνες ά,πο κείνο το << ιiστείο δράμΙΧ» .

Τί εγινε στοuς δέκα. α.ότοuς μήνες, καθένας μπορεί να. τά. φα.ντΜτεί. Με

τά. τ+ιν έγκrχτά.λειψη, ή στενοχώρια. Ή Φαντίνα. δεν εrδε πιά, τ-Υjν Φα6ουρiτ,

τΎ)ν ΖεφίνΙΧ κοιι τ-Υjν Ν τά.λιΙΧ, δ δεσμος πού τον σύντριψαν ot &νδρες, οιοι

λtίθηκε κι' ιiνά.μεσα. στις γυναϊκ.ες. "Α ν μετά. δεκαπέντε μέρες τοuς Ελεγε κσ.-

1%

νείς , δτι ήταν κά.πστε ψίλες, θ' &.ποροuσαν κι' σ! !διες. Δέν uπijρχε πι~ λόγος νιΧ εlναι ψίλες.

Ή Φαντίνα εμεινε μόνη.

'Αψοu ~ψuγε δ πατέρας τοu παιδιοσ της - καl &.λλοίμονο! οί τέτοιες δια

ζεύξεις ε!ναι σuχνές - 6ρέθηκε έντελώς μόνη , μέ λιγότερη κλίση προς τ~ν

έργασ!α. καί περισσότερη προς τήν διασκέδαση. Άψοu πcφαμέλησε καί περι

φρόνησε τb έργόχειρό της, έξ α1τίας τών σχέσεών της μέ τδ θvλοιιή, έχασε αuτΟΙJζ ΠΟU -τijς εοιναν ΟΟUλειιi.

Δέν uπά.ρχει καταψόγιο.

ΊΙ Φαντίνα μόλις καί διά.οαζε, ν!Χ γράψει δέν Ί)ξεpε καf!όλοu, μόνο :' οΨψά. 'της είχε μά.θει νιΧ όπογριiφει.

Πλήρωσε Ξ.ναν δημόσιο γρα.ψέα, κι' εγραψε στό θολομή, Ιtγραψε μιά.,

δuό, τpείς. Κα μ μι& ά.πά.ντ-ηση.

'Άκοuσε κάποτε κάτι γpηοΟλες νιΧ λένε.

-Ή κακi'Jμο!pα! &.ιι' αό-:Οι τΟι παιSιά., παιδιά. vά. τά. λογαρ ιάζει κανείς ;

Τ' iκοσς και γυρίζεις ά.λλοσ τδ πρόσωπο .

Φα.vτά.σθηκε ~ Φαντίνα καί το θολομij ν αποστρέφει το πρόσωπό τοu ,

&π' c;.ότό τό ά.θGιο πλάσμα. κα.ί ~ κcφδιά. της πόνεσε, ενοιωσε δuσψορία γι' αtι

τδν τον &νθρωπο. ΤιJψχ δμως τί ν~ κά.νει; Δέν Ύ)ξερε ποσ ν~ καταψύγει.

'Έσψαλε ν~ δοθεί σ' α.uτόν , ά.λλ~ καθwς ά.να.ψέραμε, ήτι:ι.ν ψόσει σεμνij

καl ένά: ρε τη.

Κα.τα.λά.6α.ινε &μuδρ~ οτι 6pισκόταν στίς πα.pαμοvες νά. πέσει στήν εσχατη

&μ.ηχανία. κα.ί στόν κίνδυνο ν~ δλισθήσzι στιΧ χειρότερα. Χρειαζόταν καpτε·

ρία. καί πραγματικά. έγκαρτέρησε στήν &.ρετή.

Tijς ήρθε έπειτα στδ νοu νά γuρlσει στΥ]v πόλη πο•) γεννήθήκε, στΥ] Μ ... ποίι 6ρισκόταv στίς 5χθες τοu ποταμοσ Μ ... rσως έκεί τήν ά.να.γνώριζε κανένας κα.ί τijς εδινε έργασ!α.. Να.! , ά.λλ~ γι~ νιΧ πάει έκεϊ, ήταν &πόλuτη ά.νάγκη νιΧ

uποστεί καί Sεότερο χωρισμό, &.κ6μα πιδ όοuνηρδ &.πδ τόν πρωτο.

Ή καρδιά. της σχιζόταν, &.λλα. τδ ά.ποψά.σισε.

'Ήδη ε!χε εγκαταλείψει f)ρωϊκ<Χ κάθε στολισμό. Φόρεσε μπαμπακψ~ uφάσματα, δλα της δέ τ~ μετα.ξωτα. καl τlς κfJρδέλλες, τά. φόρτωσε στο κοριτσάκι τ"Ι)ς. Νά. fι μόν"ΙJ ψιλοδοξίrt. ποίι τijς εμεινε, μάλιστα !~ρή. Ποόλησε δ,τι

κι' !Χν είχε, κα.l ά.πο τ~ν ποόλφη α.uτή πi)ρε διακόσια. ψρά.γκα.. Άψοu !πλή

ρωσε ο,τι μικρ& χρέη είχε, της εμειναν ογδόντα. περίποu ψpά.γκα. .

... Ηταν ε ίκοσιδόο χρόνων, 8τα.ν ενα &.νοιξιά.τικο πρω·cνδ eψuyε &πο το Π~

ρίσι, σ"Ι)κώνοvτας τδ παιδί της στδν ιΙψο. Ποιός θ&6λεπε αuτα. τα Μο πλάσμα

τ-:, χωρίς οίκτο; Ή γuναίκ~ α.ότή δεν είχε στδν κ6σμο κανένα. ν, μ.όνο τό πι:ι.ι

δl τη;, καl το παιδί αuτδ δεν εfχε στον κ&σμο &λλον, &.π' αuτ~ν τrι μά.να. ΊΙ φ, ~τίν~ έθήλασε μόνη το παιδί της, καί ε!χε πάθει το στijθος της' ~6ηχε

λι1 tκι.

137

ΔΖ θιΧ μχς σ,..,θεϊ π~& &ψορμΥ] vά. μ~):ήσομε γιά. τον Φέλ~ξ θολομή . Π ροσ

θέτομε μόνο δτι, uστερα &.πό εrκοσι χρόνια, ένώ έ6α.σίλεuε στ~ Γι>:λλία δ Λοuδοοϊκr:ις Φiλιππος, ό θολομΥ]ς ·~ταν σuμβολαιογρά.ψος σε μιχ πόλη, με πολλοΙ)ς

πελά.τες, άνθρωπος πολu πλούσιος κα.ί μ$ 1σχuρό λόγο, ποu περνοuσε: σ' έκε:ίvον τον τόπο .

Σuvε:τός έκλοyει'ις ΚΙΧL αuστηρότατος ενορκος' πά.vτοτε δμως με τη φή

μη τοσ φιλ~δονα..

Άπό τό Πα.ρίσι δ)ς τό Μομφερμ.ίλ, ή Φαντίνα. εφτασε, άλλοτε περπσ.τών

τα.ς ΚΙΧL aλλοτε &.νεοα.ίνοντα.ς, (μέ μ. ικpη πληρωμή, ώς τέσσερα σολοι%) σΕ ΚΙΧ

νένα. περιχστικb &.μά.ξι , ποu &κολοuθοuσε τον ίδιο δρόι.ιο μ' α.ι)τήv. Κατit:α.ιvε

τ;ιο πέρα, για.τt tO &μάξι άλλαζε δρόμο, Πεpπατοuσε πάλι μέ τa ΠόΟtΙΧ, t~JσΠO!J ν' &ποκά.μει ΚI7.L να. ξανανεοε:ί σε κσ.νένα. πeρα.στικb πά.λι.

Μ' α.οτο τον τρόπο eφτα.σε στο Μομφερμ1λ.

Περνώντας μπροστά &.πb τb οινοπωλείο τών θερνα.διέρων, κατα.γο'Υ)τε •j

θηκz άπο το ι\ιpα.ίο θέα.μ.α. τtiJY OUO μικρών κοριτσιών, τά δποία κά.θοντα.y πά;yω σ~ κείv'Υj την τερατώδη ιΗuσ!δΙΧ , κα.ί τά. πΙΧ ρα.τr;ροuσε: μέ &yαλλ1::t.ση. 'Όποu

πα.ροuσία. &,γyέλων, εκεί κα.ί πα.ρά.δεισος. Ένόμισε δτ ι ε6λεπε γραμμένο πά.νω

&πο το ο1νοπωλεϊ"' εκείνο, τό μ.uστηp:ώδες ΕΔQ τfjς θεία.ς Πρ6νσ:α.ς. Οι δύο

ιιικρzς φα.ίvοντα.ν εοτuχισμένες. Γι' α.ότό ε!χε πεϊ, σuyκιvΥ)μένη, στΥ]ν μητέρα.

τοuς.

-'Έχετε, Χ.uρία., Μο ιiιραία. παιδάκια. , δ θεός νιΧ σα:ς τ!Χ χαρίσει.

Κιχί τ& θηριωδέστερα πλάσματα, ήμερώνοuν , οτα.v θωπεύσει κα.νε!ς τ&

μικρά. τοuς. Ή μητέρα σήκωσε τό κεψά.λ ι κ ι ' εοχα.ρίστησε , επε ιτα. σε πpόσψε

pε, στ~ν ξένη νά. κα.θ(σει, το κά.θισιια. ποu ~τα.ν eξω &.πb τήν πόρτσ., έyιi> ή

ra:α. έξακσλοuθοσσε νιΧ κά.θετιχι στό κιχτώφλ ι . Ο! δuό yuνιχϊκε; α.νοιξcιν σ'Jζή

τηση .

- θερναοιέρο; λέγεται δ aνορα; μοu, ε!πε ή μητέρα -:<i)ν o•.Jo κοριτσιG)ν. Λότb το ξενοδοχείο το κpατοσμε εμείς.

'Έπειτα, Ξχοντας π<Χντα. το τραγούδι της στόν νοu, σuνέχισε νιΧ σιyοτpιχ

γοuδ~ ~

ΣκληρΥ) &νάyκη· ε!μαι ιππότης,

Είμιχι, ιός τίμιος στρα.τιώτης

QOπou το χρέος, κι' &y<~> eκεϊ .

ΊΙ κuρίιχ θερνα.διέροu ήταν ιιι& ΥΙJV(Ι.ίκα κοκκινόξα.νf!η , παχόσ!ΧpΛΊ; , ιιε

&.νδp:κά χcιpιχκτ'Υ)ριστικά καί, τ(. τ.cιpiδο~ο ρωμαντικ~ , έπ~ιδrι δ:ιiεΜz μ•Jθ :

στορήι.ια.τιχ.

Είχε ήλικία. μ6λις τριάντα. χρόνων .

"Αν rι γuνα ίκα αuτ~ σ-:α6ταν οpθια, τή στιyμ~ ποu έμφιχv!σ:ηκΞ .Υι ζ i·ιη, i:.;ως το κολι::ισσια.ίο της &νά.στr;μα. ν:Χ. τρ6μοtζε -.:r1 Φα.ντ;να.· ϊσως ΟΧ κλό-

ιns

ζ Ι l ' ' ' I I ~ θ I , t: ~6 "λ , 6 I νι ε την ψπιστοσυνη της σ αυτην και ισως α ε<οαψα.νιι, τι:ι.ν ο ο α.υτ , που εχουμε &κόμη ν?ι. διηγηθοΟμε. Οί τύχες των aνθρώπων, πολλες ι:ρσρές, έξα.ρ

τιώνται &πο τέτοια περιστι:ι.τικά., μ' δλο ποu ι:ραίνονται a..σήμαντα, δηλαδη &.πο

εναν άνθρωπο, δ δποίος ετυ)(ε ν?ι. κά.θεται, ιiντl y(ι. στέκεται ορθιος.

Ή ξένη διηγήθηκε τήν ίστοr,ιία. της , με μερικες παρα.λλαγές. "'Ηταν ρά.π

τρια· πέθανε δ άνδρας της, α•)τη δεν εuρισκε εργασία στο Παρίσι καί πή

γαινz νχ ζητήσει κά.πσυ &.λλοtϊ είχε &.ναχωρ'ήσει &.πο το Παρίσι το πρωί της

ϊοιας: ήμέρα.ς· μέρος τοu δρόμου το διήνυσε με τ?ι. πόδια· καt ή μικpη περπά

τησε κά.μποσο, &λλ?ι. κουρά.στηκε καί τήν πήρε στιΧ χέρια της, δπου κι' &.πο

κοιμήθηκε.

Καt &φοu εrπε αt'ιτά, εσκυψε καl έδωσε τρυφεριΧ στήν κορούλα. της lvα. φίλημα, &.πο το δποίσ καl ξύπνησε.

Το πιχιδl !Χνοιξε τi μ.ά.τια. , μεγά.λα γαλαν?ι. μά.τια., δπως καl τιΧ μά.τια. τής

μ.ψέοιχ; τοu, καl εΙδε· τί είδε; Κα.l τιΧ πά.ντα κα.l τίποτε. ΕΙδε κα.θι\Jς μaς

ολέπουν τα. παιδιά., α[σθα.νόμενcι. τον έcωτ6 τους &yyέλους κι' έμ~ς &.νθρώποuς.

'Έπειτ:ι: &ρχισε ν?ι. γελά., καl θέλησε νi!ι.. κατεβεί καt ν&. τρέξει.

'Εκεί, είδε ·ή κόρη τής Φα.ντί•(ας τίς δuο μικρες πά.νω στην κοuνια τους"

σ:ά.θηκε λοιπbν μπροστά. τους, κα.i, σημείο νηπιακοu θαυμα.σμοu, κρέμασε ~

ξω &π6 τc'ι. χείλη τη; δλη τη γλώσσα..

Τότε καl ή κυρ1α. Θερνα.διέροu κα.τέtluσε τlς θuγα.τέρες της ιiπ6 τήν κού

νια καί: - Παίξετε , τοuς είπε, παίξετε κι' οί τρείς μαζί τώρα. .

οι ήλικ!ες α.ότε; σuμ.ι:ριλιώνονται &.μέσως οεν πέρασιzν δυο λεπτά;, καl

ο[ μικρες τijς θερνα.διέρου επα.ιζα.ν με τή νεοι:ρερμένη καl σuνομ.ήλική τοuς, aνοίγοντας τρόπες στή γη, &πειpη αuτη ή ψυχαγωγία! Ή νεοφερμένη ~ταν

πολlι χαρωπή· ή καλοσύνη τής μητέρας της, είχε ζωγραι:ριστεί στή ι:ραιδρότη

τα το[} νηπίου· είχε πάρει ενα ξυλαράκι καί, χρησιμοποιώντας το yιι:Χ ι:ρτuά.ρι,

εσκα6ε μ' δλη της την ψυχη ενα λάκκο [κανο νa χωρέσει μ.ιa σι:ρΎ)κα. Κα.t

τοu νεκροθά.ι:ρτ'Ι) ή έρyασία. ~χει χιί.ρη , δταν τήν κιί.νοuν νήπια..

οι δύο γυναίκες έξακολουθοuσαν τήν συζ-Υ)τησή τοuς.

- Ποιό είνα.ι το ονομα. της μικρής σου ;

-Τιτίκα.

Τιτίκα, διά.6αζε Εt'ιφροσόνη. Αt'ιτο ήταν το ονομ.α τi)ς μ.ικρΎ)ς, Εt'ιφροσό

νη, &.λλά ή μητέρα της &πο Ε\ιφροσόνη τ~ν εκαμε Τιτίκα, κατά τ~ν γλυκειά

καl χσ.pι-cωμένη ροπή, ποlι €χουν οι μητέρες τοu λαοu, κατά την δποία, ή Δέ

σποινα γίνετα.ι Π ιτίvα., και ή Σοφία, Φιφή . Έγvωρίσαμ.ε γιαγιά, ~ δποίcι.

κατώρθωσε ν& μετα.Οά.λει τ' ονοιια. τοu &γγονοu της, ~πb Θεόδωρο σε Νιόκο.

- Καt π6σων χρόνων είνcι.ι;

- Στ& τρία. περπατεί.

- Κσ.θwς κα.ί ή μεγά.λη μου.

Στο μεταξu ο! τρείς μικρες είχαν συγΧεντρωθεί στο 'ίδιο μέρος καί κοι

τοuσα.ν μ' εκπληξη κα.t ψ66ο ενα. ι.ιεγά.λο ι:ρα.ινόμενο.

139

'Ένα μακρu σκουλήκι είχε 6γε! &πb τό χGψα. 'Γά τρία κεφαλάκια προσηλώθηκαν στb θέαμα ιχuτ6, κολλημένα τb ενα. .στ' άλλο.

- Τί είνα.ι ώς τόσο κα.ί τiΧ πι:<.ιοιά! είπε ή θερνι:<.οιέρου, &.μέσως σχετίζονται! Κοlταξε· θαρρείς π~Jς ε!ναι &οέλφια καί τά τρlα.

οι λέξεις αuτέ; ~ταν 'ή σπίθα., ποu περίμενε, καθwς φαίνεται 'ή ά.λλ'Υj μ:ητέρα.. Αuτή πijρε iμέσως τb χέρι τijς θερνα.οιέρου τήν κοlτα.ξε στά. μά.

τια., κα.ί της είπε:

- Θέλετε να σα.ς &.ψήσω τ·ην μικρή μου, να μοu τήν φυλά.ξετε;

Ή Θερναοιέρου &σιώπησε, ο\ίτε &ρνηση δήλωσε, οuτε κα.τά.ψιχση. Ή μητέρ(/,. τής Τιτίκας πρόσθεσε:

-Βλέπετε δτι, δέ μπορώ να εχω τή μικρή μαζί μου, στον τόπο ποu

' Δ' - ' ' ~ J-ι ' ' ' θ ' ζ ' πα.ω . · εν μου το zπιτρεπει •1 εργα.σια πο•J α. ητησω.

'Όταν εχει κανεlς ενα παιδl μαζί του, δεν 6ρίσκει εuκολα μιά. θέση. ΤΗ

ταν ϊσως !Χπό το Θεό να περάσω μπpοστα &.πό τό ξενοδοχείο σα.ς. "Οτα.ν είδα

τlς μικρές σας :όσο ομορ::ρες, τόσο καθαρές καί τόσο χαρούμενες, &κόλλησε

έδGJ ·:ί κα.pδιά. μου. Νά. , είπα, μια. καλΎ) μητέρα. Με τή δική μου τή μιΧpή

θά. ήταν σαν τpείς &.δελψές. Ketί επειτα έyw δέ θ' ά.ργήσω ν-Χ έπιστρέψω . θέ

λετε νιΧ fLCιu τΥjν κρατήσετε;

-ΒλέΠουμε, είπε ή θεpναδιέρου.

- θά. σ!;ζς ~δινα κά.θε μijνα εςη ψpά.γκQG .

'Ε ' ' J., ' ' ' ~ ' ' ' ' ' ιe•a ~ κεινη τη στιγμ.1 α.κουστηκε α.νορικη ψωνη απο το r.;α ος του Χαπη-

λειοu.

-'Όχι κά.τω &.πό έψτά. ψρά.γκα και μπpοστα εξη μήνες. - "Εξ'Υj ο[ έφτιΧ σαpανταΜο, είπε 'ή Θεpναδιέρου.

- Κα.l δεκαπέντε ψpά.yκα. &.κόμη γιά. τά. πρώτα. εξοδα , πρόσθεσε ή ά.ν -

δρικΎ] φωνή.

-'Όλα μα.ζί πενήντα. έcρτrχ φρά.γκα., έπανέλα6ε ή Θερναδιέρου. Κα.ί

συγχρόνως &ρχισε πά.λ ι σιyQGνCG τό τρQGyούδι τ'Υjς:

«'Ανά.γκη πάσα ν& σε &ψήσω» .

-- Τά. δί·ιω , είπε ή ξένη μητέρα. · [χω δγδόντα ψρά.yκα . Τιi ύπόλοιπα μέ

φΟά·ιουν γιά. νά. πά.ω μέ τα. πόδια. στον τόπο μου. 'Εκεί, &ψοu 6ριο &ργα.σl(Ι. , θ&

κερδίσω λεcρτ6:, καl &μα π~ά.σω λίγet, ερχοιιαι κα.l το πetίpνω το ποιιλά.κι μ.ου.

-'Έχει pουχα.λά.κια ή μικρή ; pιίηησε πά.λι ή &.νδpική ψωΨή.

- ΕΙvα.ι δ &νδρetς μου , είτ:ε τ6,z ή θερναδιέρου τ:pο; τ·)i Φα.ντ ίνα .

- Rέ6αια κι' εχει τά. ροuχαλά.κια της, τό ά.γγελοίιδι μου. Κατά:λα.6α πιϊ1ς

Οά. ~τα.ν ό &νδρας σα.;. Καt ιί>pαία. μά.λιστα τijς τ&χω ψτιά.ξει . Παpetπ6:νω ά.-, J, .,_ I ' " > ' " λ ~ " }.,. ο \ 1. }: ' ' ΠΟ τ,1 ~uνα.\LYJ μου' zχει απ · α. οωι:>εκaοες και ψουστα.νaκ t α \L~τα.'>ωτα, σαν

&ρχοντοκόρη. Τα κρατGJ δλα μέσα σ' αuτb το σά.κκο.

- Π ρέπει ν~ τ' &ψήσετε , &πα.νά.λα.6ε ή ιlνδρικ~ φωνή.

140

-Έννοε'tται πώς θ~ τ' &ψήσω· 8λα νδι τδι ιφuτήσετε! είπε ή μητέρα. 'Ωpι:ι.Ιι:ι θιΧ ήταν ν' &ψηνα το παιδί μοu γuμνό.

Στο μεταξLι ψά.νηκε ft μορψΥ] τοu οικοδεσπότη. - Πά.ε ι καλά., είπε.

ΊΙ (J'Jμψων-ία εκλεισε. Ή μητέρα εμεινε έκε ίνη τη νύχτα στό ξενοδοχείο,

&μέτρησε τ& λεψτιΧ καt παράτησε έκετ τδ πα.ιδί της. 'Έδεσε επειτα τον όδοι-, , ,,~ ' 'λ ό ' ' a., , , 'Ψ " · ΠΟpικι;ι τrις σ!ΧΚΧΟ, !Χuειο Κι ε α.ψρ , Υ.<Χι το πρωι εψuγε \.LZ τη σκε η οτι γpη-

γορα. θιΧ έπέστρεψε.

οι &νσ.χωρήσεις αδτές έτοψάζοντι:ι.ι &.θ6ρuοu, ά.λλα. είναι σπαpα,χτικές.

Μι(!. γειτόν:σσα. τιϊ)ν Θερναδιέρων σuνάντησε στο δρόι-ιο ι:ι.ύτη τή μητέρα.,

Βτα.v zφε·ηε κα.l fιrθε στο ξενοδοχείο λέγοντα,ς.

Άνcά1ιωσα στο δρόμο μιά γuνα.ίκα ποLι περπα.τοuσε κι' εκλα.ιyε τόσο σπαpα.χτικά., ποίι σχιζ6τα.ν 'ή κα.ρδιά. σοu.

'Αψοσ iψuγε ή ιιητέρu της Τιτίκuς, δ άνδρας είπε σcην γΙJναίκα..

-Κοίταξε πώς το εψερε ή τύχη· αδριο είνα.ι ή προθεσμία ν& πληριr1σω

οο;); (.μ6λογο ϊ:GJν έκατόν δέκα. ψpά.γκωv. Mou Ελειπαν πενΎ)vτα ψράγκα.. Καί

ξέρεις θά εϊχα.με κλητΥ)pι:ι. μέ τ·f;·ι δ ιαμαρτύρηση. ΚαλΎ] πα.γίδα. της εστησες

μi τlς κόρες σοu!

- Χωplς τίπο:ε •ιά ξέρω, άπά.ντησε ~ γΙJνα.ίκα.

Β'

Γ1ΡQΤΟ ΣΚΙτΣΟ ΣΕ ΔΥΟ ΑΜΦΙΒΟΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

Tb ποντίκι ποίι παγιδεύθηκε ήταν μικρό , ά.λλιl. ό γά.τος εuχα.ριστιέτα.ι κα.ί

μ.έ το μικρο ποντίκι.

Ύί ήταν το άνδρόγuν'J αuτό τών Θερναδιέρων; "Ας ποuμε μερικά &.πο τώ

pι:ι. γι' α.u-:6, κι' &.pγ6-:ερα συμπληρώνομε τα χαρακτηριστικά..

τα δντα. α•jτ& &.νήκανε στήν νόθο έκείνη τάξη, ποLι &ποτελείτα.ι, &πό τή

μιιΧ ά:π' άνθρι!Jποuς χuδα.ίοuς, οί δποίοι πρόκοψαν τuχαϊα., κι' &πο την &.λλΥJ ' ' ' 0 ι ~ι}: ~ ~ ι . 1.ξ , 1'2 ι ~, _ , ΙΧ7C"- αν pωΠ"-!Jς ~~'JΠ'i')ΙJς ΠΟΙJ ςεΠεσ"α.'i τ~ 'Υ) ΠΟ!J οpισκετα.ι μετι:t.~'J της ιιεσα. ισ.ς

καl τijς λεγόμενης πα;pακα.τια.ν"ijς" τά.ξη ποίι σuνθuά.ζει μερικά &πο τά ελα.τ

τr~ψατα. της δεότερης μα.ζt μέ δλες τlς κuκίες της πρώτrις· κα.l οuτε τlς γεν

να,ίες ~ρμές τοu δοuλεuτΎ) ~χει, οδτε τΎjν τιμιότητα &κείνων, π.,ίι στήν κοινή

γλGJσσι:ι. τι:ιLις λέμε πολίτες. · . Είχα,ν τη ψόση τGJ'i νά.νων., ΠΟ'J σ.ν σuμ6εϊ να. · τόuς έξιiψει 6λοσιψΥ) ψλό

γα, εlίκολα γίνονται &.νθpωπ6μορψα τέρατα..

Στη γuναίΥ.ι:ι. δπijpχε το 6ά.θος κτ~νοuς, σiο1 &νθρα ή μα.γιa παλιαν-

141

θpώποu. Και οί δυό ήταν σέ μεγά.λο οαθμ.c &πιοεκτικοl μ.υσα.pης προόδου στο

κα.κό. Ύ'πά.ρχουν ψuχές κσ.ρκίνο~, ποu οπισθοδρομοuν πά.ντο-r:ε προς τb σκοτά.

δι. Κσ.ρκινο6α.τοuν μ.αλ Ά •. ν, πα.ρ& προχωροuν προς τή ζωή, μετα.χεφιζόμενες

τήν πείρα ,·ης ζωής τοuς, γι& ·ι(ι. κά,ψ)υ'/ μ.εyeι;λuτερη τη ιιοχθηρίeι; τοuς, δδη

γοίψενες πά.ντοτε προς τ<Χ χειρότερα, γινόμενες σuνεχώς πιο σκοτεινές. οι δυο

Θεpν?.οιέpοι ~ταν &.π' α.uτές τlς ψuχές.

'U Θερνα.οιέρος μά.λιστα. ήτα.v iπ' α.ότοvς τοuς &νθpώπeιuς ποu &pκεί μόνο να. τοuς δει κα.νείς, για. να. μην τοuς €χει κα.μ.μ.ια. &μπιστοσόνΊJ. Οί τέ

τοιοι μπροστα. είνα.ι θρα.σείς, πίσω δέ iνήσυχοι. 'Έχουν κά.τι &.πόppΊJτο. Οuτε

γι' <Χuτα. ποu itκα.μ.σ.ν μπορείς να. έγγuηθεϊς, οuτε γι' α.ότα. ποu πρόκειτ<Χι να. κά.

νοuν. Στο 6λέμ.μ.α. τοuς δπιΧρχει μιά. σκιά. ποu τοuς κα.τα.γγέλλει . .Μόνο νά. τοuζ

α.κοuσεις νά. προφέρουν μι& λέξη, η να. τοiις δείς να. κά.νοuν μι& κίνηση, θ&

δια.κρίνεις σκeιτεινα. μuστήρια. στην περα.σμένη ζωή τοuς, σκοτεινά. κι:ι.l στην

μελλοντική.

'Άν έπρόκειτο ν& πιστέψει κα.vεlς τδ θερνα.διέρο είχε uπηpετiισει στρα.

τιώτης λοχ(α.ς, κα.θwς ελεγε κι' ελα.6ε μέρος στην έκστρα.τεία. τoiJ 1815 κα.ί,

κα.θwς ψα.ίνετα.ι, πήρε εuψΥ)μΊJ μνεία. γι Γι.. ιiνδρεία.. Πιο πέρα. θit δοΟμε τί εϊ

οους μέρος είχε λά.6ει. Ή ζωyρα.ψιCι. ποlι κρψότα.ν πά.νω ιiπο την πόρτα. τοΟ

οΕνοπωλείοu, πα.ρίστα.νε ενα. &πο τCι. κα.τορθώμα.τά. τοu . Ή ζωγρα.ψιCι. ήτα.ν έρ

γα.σία δικiι τοu, για.τl δ Θερναδιέpος ciνακατεuόταν σέ δλα, aν κα.l &σχημα.

Ή γuνα.iκα. τοu ήτα.ν νεώτερη &π' α.ότόν κα.τ& δώδεκα. &ς δεκα.πέντε χρό

νιcι .. Ειπcφ.ε δτι &.πο το διά.6α.σμα. των μυθιστορημ.ά.των τοu κα.ιροu της, είχε

χα.ρα.κτrJpα. ρομα.ντικό. Ό χα.ρακτήpας αuτός, δσο τουλά.χιστον είνα.ι νέα. μια.

γυναίκα, δέν ψαίνετα.ι τόσο &ποτρόπα.ιος &.λλ& δτα.ν τα. μα.λλιά. τής yuνα.ίκα.ς

&κείνης &.ρχ1ζουν να. λεuκα.ίνωντα.ι, 6 δέ ρομαντισμός της επιμένει, 1) Παμέλ

τοΟ μυθιστορήματος γίνεται μέγα.ιρα. της πρα.γμα.τικότητος. Ή γuνα.ίκα. τοu

θεpνα.οιέpοu &π~ τΥJΥ κλίση ΠQ!J είχε στ~ ιιuθ~στοpήμα.τα., &;οωσε ΚiΧL στ(ς κόρες

της όv6μαϊ:α. pομα.ντικά.. 'Έ6γαλε τή μεγα.λότερη, Έπc.ινίνη καl τ1ι μικρό

τερη Άζέλμα..

'Αλλα μz -;·!Jν ZU'Z.CΙ.tpία. a; r.οuμε, δτι .;, σuyχιση ΠΟ'J εyινε στχ 6vόμα.τα, εκείνη τΎ)ν Ε.ποχrJ στ'ήν Γα.λλία., είχε κα.l μια.ν &.ψορμή κα.ιιόλοu yελοί<Χ r} έπιπ6λα.ιη. Κ-:ιντιl. στό ρομα.ντικο στοιχείο, tνuπάρχει κα.l κάποιο στοιχείο κοι-

νωνικό.

Σήμερα., στΎj Γα.λλία. οέν είναι σπά.νιο, το πα.ιδt τοu χοφοοοσκοϋ να. λέγεται ΆρθοΟρος, 'λλψρέδος η 'Λλψόνσος, δ δz α.ντικόμ.ης ν~ λέγεται Θωμ:Χς, Ιlέ

ψ~; η 'Ιάκωβος. Ή μετά.Οεση cι.ύτ1), κατα. τijν δποία. τό μεν «κομψο» δνομα.

πήγε στο πα.ιδl τοσ iνθρώποu τοσ λα.οσ, τό δε &yροτικb στο πα.ιδl :ou &.ρι-, ,. ' ' ι \ ι , ~, ' . ' ιΗ '

στοκpα.τη, εχει την α.φορμ.η τη:; στις νεωτερε:; ιυεες περι ισ')tητο;. ανα.-

π6δρχσtΎj εiσχι~pηση τοϋ νέου πvεuμα.τος, δισ.κpίνετα.ι κο•.l σ' α.ότ6, κα.l σ' δλα:

r..ά.τω δμω; iπ' σ.tJ"i:YJ τrιν ~Π~ f'!Χ'/Εt;Ι.Κη ΠCψΧψων(α. δπάpχε ι κι:ί.τι μ.εγά.λ -:ι χα.L

6α.θU· ·lι Γσ.λλικΎ1 Έπα.νά.στα.ση.

1-12

ΚΟΡΥ ΔΑΛΛΙΔΑ

Δεν &.ρκεί να είναι κα.νεlς κα.κός για νιΧ προκόψει. Ψό ξενr>δοχεϊο δέν

προόδεuε. Χrkρη στα πενηντα.εψτ~ ψρ~γκα. τijς περrχστικijς, ό Θερνα.διέρος &.πέ

ψuγε τ·fιν δ:α.μ.α.ρτύρηση κι' έτίμ.ησε τ;ήν όπογρα.ψή τοu στό δμόλογο· Ιiλλα τόν

έπόμενο μΎ)να. χρειάστrικε πάλι χρήματα.· ~ γuνα.ίκα. τοu πήγε στο Πα.ρίσι κι'

ε6α.λε τά. φορέματα. τής Τιτίκα.ς ενέχυρο γιά. έξ'Υjντα. φρά.γκα..

'Λφοu τελειώσαν κι' α.οτά. δ Θερνα.διέρος κα.l ή γυναίκα. του θεωροuσα.ν τό

ξένο α.uτb κοριτσάκι σιΧν παρείσακτο, λές κα.l τό είχα.ν &.πό φιλανθρωπία., κι'

έπομένως ψέροντα.ν σ' α.οτό &.πα.ίσια.. 'Επειδή δέν εrχε φορεμ.α.τά.κια., τήν εν

ϊ:υνα.ν μz τ' &.ποφόρια. τιiJν δικών τους κοριτσιών, δηλ. τά. κουρέλια.. Τήν ε

τρεφα.ν μέ τ' ά.ποφά.yια., λίγο καλύτερα. riπb σκύλο κα.l λίγο χειρότερα. &.πο

γά.τα.. "Α.λλωστε δ σκύλος κα.t ή γά.τα. τοu σπιτιοu, ήτα. ν σuνήθως ή παρέα. της

στό τρα.πέζι. Ή Τιτίκα. ετρωγε κά.τω &πό τό τραπέζι ι_ια.ζt μ.έ τά. ζώα., μέσα.

σε ξύλινο πιά.το, οπως τoiJ σκύλοu κα.l της γά.τα.ς.

Ή μητέρα., πο\ι έγκα.τα.στά.θηκε, οπως θά. δοϋμε στΎ) συνέχειιχ, στΎ)ν Πο

λίχνη Μ, .. &πt Μ ... , εγρα.ψε, ή μ.&λλον εΌα.ζε κι' εγρα.ψα.ν μ.ιά. ψορά. τό μήνα.,

νά. μα.θα.lνει γιά. το πιχιδί της. Οί Θερνα.διέροι &.πα.ντοuσα.ν πά.ντοτε τά. Ίδια.. -Ή Τιτίκα ε!ναι μ.ιά. χαρά..

Άφοϋ πέρα.σα.ν οι πρώτοι εξη μΥ)νες, -ή μητέρα. εστειλε έψτά. ψρά.γκα. γιά.

τόν εοδομο, κα.l συνέχισε νrι.. στέλvει κά.θε μ'Υ)να., με riκρί6εια., το α.uτb ποσό.

Δεν είχε κλείσει χρόνος, Χα.l δ Θερνα.διέρος εrπε μιά. μέρα..

-Ώριχία προκοπή, με τα. έφτα. φράγκα πο\ι μα.ς στέλνει κάθε μήνα.!

Σέ τί θά. ψτά.σουν τά. Ξψτά. ψρά.γκα. της; Κι' εγρα.ψε ζητώντας &.πό τή Φα.ν

τ.ίνα. Μδεκα. ψράγκα. στο &ξής. Ή μητέρα. μα.θα.ίνοντας Βτι το παιδί της ε!νιχι εότuχισμένο κιχί .. . μεγα.

λώνει μια. χα.ρά., εστειλε χωρίς &ντίρηση τά. δώδεκα. φράγκα..

Μερικοί χα.pα.κτΥ)ρες δέ μποροuν ν' ά.γα.ποuν &.πό τή μιά, χωρίς νά. μι

σοuν &.πο τήν άλλη. Ή γυνα.ίκσ. τοu Θερνα.διέpοu &.γα.ποuσε μέ πά.θος τlς κόρες

της. Γι' α.uτό εολεπε μ' &.ποστροψΎ) τό ξένο κορί'tσι. 'Όσο Ελάχιστο τόπο κι'

&.ν επια.νε στο σπίτι τrις ή Τιτίκα, τijς φαινόταν δτι το στεροuσε &.πό τlς θuγα.

τέρες της, κα.l δτι ή μικρΎ) α.uτή ελάττωνε τον &.έριχ πο\ι &.νά.πνεα.v οί δικές της.

οι κόρες της δέχοντα.ν δλιχ. τά. χάδια. της· 6ρέθηκε 'tό ξένο κορί'tσι γιά. νά. οέ

χετα.ι δλες τlς ξuλειές, ποu οέοα.ια., χωρlς α.uτΎ)ν θα. ετρωγα.v σί κόρες τ·ης.

Τίπο'tε δέν εκα.νε -ή Τιτίκα. χωρίς νά. πέσουν βροχΎ] πά.νω σ'tb κεφά:λι της

οί δυνα.τές κα.l άδικες ξυλειές.

143

'Ήσυχο πλci.σμα., &δόνα.το, χωρlς ν& μπορεί ν& καταλά.6ει τί κόσμος ε!

ναι αuτος και τί θεός, πάντοτε τψωρημένο, έμπα.ιγμένο, πα.ρα.γκωνισμένο,

εολεπε κοντά; τοu Ούο &λλα. μικρά σ&ν α.ότό, ν& ζοuν σά.ν μέσα. σe πρωιν~

&κτίδα..

'Ητα.ν φυσικό , &.φοσ rj θερνα.διέροu ήτα.ν κα.κή στήν Τιτίκα., ν& γίνουν

κακkς κι' ή Έπονίνη καt ή Άζέλμ.α. . .Σ' αότήν τ-Υjν ήλικία τ& πα.ιδι& γίνονται

δμοια. με τ~ν μητέρα.. Το σχήμα. μόνο εΙναι μικρότερο.

Π έρα.σε χρόνος, πέρα.σε κι' ~λλος. 'Έλεγοιν οί κάτοικοι τοσ χωριοu.

- '1'1 κα.λοl &νθρωποι α.ότοt οί Θzr'vοιδιέροι &νδρα.ς κοιl γυνα.ίκα.. 'Ενώ δεν εrναι πλούσιοι, σuντηροuν γι&. την ψυχή τοuς ενα. φτωχο κορίτσι ποu τοuς ά

φησαν.

Ν , ζ " , τ . , . 1 λ., • . ομι οιν οτι την ιτικα. την ειχε ι:;γκα.τα. ειψει η μητερα.ς της.

'Εν τώ μετα.ξu δ θερνα.διέρος μα.θα.ίΨnτα.ς, ποιος ξέρει μέ τί κα.τα.χθόνια.

μέσοι δτι, κα.τ& π!Χσοι πιθανότητοι το κορίτσι α.ότο Υjτα.ν νόθο, πρόβα.λε κα.ινούρ

για. &πιΧντηση, ζ~τησε δεκα.πέντε φριΧγκα. κάθε μήνα., λέγοντας δτι «ή μικpΥ]

μεγά.λωσε κι ' ε·φωγε στ& γερά>>, &.πειλοσσε ν% την διώξει. Ή 1-~ητέρα, έπλ~pω

σε κα.t τ&; δεκοιπέντε φράγκα.

Άπο χρόνο σε χρόνο, το πα.ιδt μεγάλωνε, κα.t συγχρόνως μεγιΧλωνα.ν κα.t

τά. δzινιΧ τοu. 'Όσο ~ Τιτίκα. ~ταν πολu μικρή, ξεθύμαιναν οί θzρνα.διέροι πά

νω σ' αuτrιν, για τtς :Χτα.ξίeς τ<ίηι δικών τοuς κο,~; τσιών, δτα.ν μεγάλωσε λίγο,

δηλσ.δi) πρtν γ1νη &κόμ.η πέντε χρόνων, ~γιvz -iι uπηρέτρια. τοu σπιτιοσ.

'Έστελναν τήν Τιτίκα. σε δοuλειές, τi)ν uποχρέωνα.ν vά σκουπίζει τά δω

μάτια., τήν αύλ'ή, το δρόμο, νa πλύνει πιάτα., &.κόμη κα.t Βάρη νa κουβα.λa, &.πο τότε μά.λιστ<1. ποu ή μητέρα. δέv έστελνε τα.κτικ& τ& μηνιιΧτικα. , για.τt π&

ρσ.σα.ν μερικοι μοfjνες κα.t οι Θερναδιέροι δέν πηρα.ν χρήματα..

"Αν ή Φα.ντίνα επέστρεφε στο Μομφερμίλ, δστερα. &.πο τα. τρία. α.ύτιΧ χρό

νια, οέν θ' :J.α.νγνώριζε το πσ.ιο1 της. Ή Τιτίκα. της, .;1 τόσο ομορψη κα.t ζωη

ρή, δτα.ν τ+ιν άφησε στο σπίτι α.ότό , κατάντησε ά.δόνcι:-:η, wχρή . Κατεχόταν το πα.ιδί, δεν ξέρω ιiπο ποια. riνησυχίοι, ΠQ~J οί Θερνοιοιέροι χα.ροικτ~ριζα.ν

ι!'>ς ποvηριιΧ .

ΊΙ δ.δικία. τ'f)ν είχε κά.νει δόστροπη καl οι στερήσεις άσχημη. "Αλλο ο εν τής ~ΙJ.Ζινε οι~ορψο, ιι6vο τά ιιά τια., &.λλ& κι' α.ότ!Χ προξενοuσαν λύπη σ' δποιον

-::&ολεπε, για.τl καθιhς ~ταν μεγά.λα. , εΙχαν μέσα τοuς περισσότερη μελαγχολία..

Το χειμών~ σψιγγ6τα.ν ή κα.ρδιά. σου, ν& βλέπεις το ~τωχο α.ότο κορί

τσι, μόλ ις εξη χρόνων, νά. τρέμzι τb κορμά.κι του κά.τω ά.πο τά πα.λια. καl τρuπια. κουρέλια. τοu, νά σκσuπίζει τον δρόμο, πρlν φέξει &.κόμη, μ~ μια. μεγιiλη

, 12. ' ' ' ' , , ' - ' ' , ' ' ~ι σκουπα, uαρεια. για τα μικρα της χεpακια., κοκκινα. οο.πο το κρυο κα.ι μ ενα.

δάκρυ π6.ντστε στδ: μεγ6.λα. της μιΧτια.. 0 1 κάτσικσ~ τσu χωριοu τ'f)ν έπωνόμ.α.σαν Κοpuδα.λλίδα.. 'Έτσι δ λΙΧός,

ποu &.γα.π7. τl; παρομαι~)σεις, εuχα.ριστι6τα.ν να. λέει το οχc μεγα.λύτεpο &.πο

1-1!

πr:ιuλί, μικρό πλά.σμ~, ποu ετρεμε, πο1:ι φοΟότα.ν, ποu ριyοuσε, ποu πριϊηο ξu

πνr;,σσε στο σπίτι κα.l στο χωρ~ό, ΚΙΧ[ π!Χντοτε στο οpόμο κα.ί '1τΧ χωpιl.ψ~α. πpίν

&πο την α.uγή.

ΊΙ μ.όνη οια.φορ:Χ ήτα.ν δτ~, "ή φτωχη α.uτη κορuδα.λλίτσα. δεν κελα.η

οοuσε ποτέ.

ΒΙΒΛΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΚΑΤΑΝΤΗΜΑ

Α'

I~TOPI.A ΠΡΟΟΔΟΥ ~ΤΟΥ~ ΤΕΧΝΗΤΟΥ~ Γ .Α Γ .Α ΤΕ~

Ή μητέρα στο μεταζu, ή μητέρα ΠΟΙJ κα.θι;Jς Ξν6μιζα.ν ο1 χωρ:<ιο! τοίί Μομ

φερμίλ, είχε έγκα.τα.λείψει τb παιδί της, τί γινόταν; ποΟ 6ρισκότα.νε; τί εκανε;

Άψοσ &ψησε τη μικρή τΎJς 'Γιτίκα στοuς Θερνα.διέρους , έξα.κολοuθησε το

δρόμο της κι' εφτασε στην πολίχνη Μ ... έπί Μ ...

Αότά. , δπως είπαμε στχ 1818. Ή Φαντίνα είχε φύγει &.πο τον τόπο ποu γεννήθηκε πρlν &.πο δέκα χρ6vιιχ. Ή Μ ... Ξπl Μ .. . είχε &.πο τ6cε μετιχ6ληθεί. 'Ενώ ή Φαντίνα. κατέ6α.ινε σιγa σιγa &πο ά.θλιότητα σέ &.θλtότητα , ή πατρίδα. της προόδεuε λίγο λίγο.

'Λπο τχ πολύ πα.λιi zρόν ι(Ι. ο: κά.τοικοι τής Μ ... έπl Μ ... είχαν έπιδοθzϊ στην κα.τα.σκευη μα.uρων κοσμ~ιμά:::ωv, χρησίμων γι&. τοuς γυνα.ικείοuς στολι

σμούς, ιiπb Κάποια. μεταλλ ι κ'Υj f.ία.λα, ΠΟύ ιiνα.πληpιίJ·ιε ι τbν ;pυσ:ΧΟ γα.γά.τη

(ζα.ίς» , τον πιο σuμπα.γη κα.l πιο σκληρο &.π' δλους τοuς γνωστοτ)ς γα.ιάνθρα.κες.

Ή βιομηχα.νία αfπlι έκαλλιεργεΙτο 1δίω; στην Μ .. . Ξπl lVI. .. ά.λλCι. δεν

πpο6δεuε, έπειδή -ήτα.ν πολύ uπερτιμημiνα. -::χ uλικιi, ιiπο τi ,',πο ία πα.ρα::ηι. ευιi

ζετα.ι το όα.λώδες αοτο ιιϊγμα., έπομ.ένως καl ο1 έργά.τες δεν &.μοίοοvταν καΗ.

'Όταν ή Φαντίνα επέστρεψε στΎ)ν Μ ... έπl Μ ... είχε Ξπέλθη στην κα.τα.

σκωη α.ότιiJν τών uαλικών ά.νήκουστη μεταβολή.

Κα.τχ τιΖ τέλη τοο 1815, έ:γα.ς α.γνωστος α.νθρωπος ήρθε κι' .Ξγκαταστ-Χθηκε στην Πολίχνη· C'.ό-.:bς είχε έπινοήσει νά ε1σά.γε ι σ-:Ύiν κα.τΜκευη τοu u::ι.

λίτη, &ντl ρητίΨης γ;ωμαλά.κα. Αότο κα.ί μερικές α.λλες ψοποποιήσε ι; στην

συγκόλληση κα.~ το ψήσιμο τοΟ μίγμ.~':ος, διευκόλυναν τrιγ θοuλειi κι' zλά.τ-

10

146

τωσα.ν πά.ρα. παΜ τ"ήν τιμ"ή τΎ); πρώτης ίίλης. Αuτο σuνέτεινε πρώτο ν' α.uξηθεϊ τό ήμ.ερομ.ίσθιο των έργα.των - οψελος γι~ τον τόπο - δεότερο, &6ελτιώ

θη ή ποιότητα. τοu προϊόντος - οψελος γι:Χ τοuς &γοραστες κα.l γι' α.ότοuς ποu

τb μετα.χεφίζοντα.ν - τρίτο,- ποuλιότα.ν σε πολu χαμηλότερη τιμ-ή, ενω δ κα.

τα.σκεuα.στής κέρδιζε τ~ τριπλ~σια. - οψελος στον 6ιομ.ήχα.νο. 'Ώστε Ιiπο μιά.

lδέα. προέκuψα.ν τρία. εύχά.ριστα. &ποτελέσμα.τα..

Μέσα. σε τρία. χρόνια., α.ύτbς ποu έπιvόησε αύτή τ"ήν τελειοποίηση είχε

γίνει πλοόσιος' κι' α.οτό οέοα.ια. κα.λό, &.λλά. το κα.λuτερο, ε!χε κά.νει πλοόσιοuς

και τοuς yuρω τοu.

"Ήτα.ν δ~ α.uτος ξένος στην έπα.ρyία. έκείνη· Ιiγνοοuσα.ν οί ντόπιοι έντε

λώς τ-Υjν καταγωγή τοu . Λέγανε μόνο, οτι εΙχε ερθη στ-Υjν πόλη, μ.ε Ζλά.χιστα.

χρήματα., μεpικε; έκα.τοντά.δες φpά.yκα., το πολu. Να.ί, ομως νά. τl κατόρθω

σε μ.έ τήν νοημ.οσόνη τοu κα.l τήν μεθοδικότητά. τοu!

"Οτα.ν ~ρθε σ-cήν Μ ... &πl Μ ... τά. ροuχα. τοu, ή σuμ.περιψορά. τοu κα.l ή

δμιλία. τοu, εδειχνα.ν &νθρωπο της έργα.τικης τά.ζη:;; . Φα.ίνετα.ι δε δτι, την ή

μέρα. ποu ~pθε στrιν πολίχνη, Δεκέμ6pιο μήνα., 6pα.δά.κι, σηκώνοντας στοuς enμou:;; σά.κκο δδοιπορικi:ι κα.l :ι.ρα.τώντα:ς στο χέρι ρα:οδl μ.έ κ6μ.ποuς, συνέπεσε

ν&. έκρα.γεί πupκα.ϊ&. στο δημα.pχείο. Ό ιiνθρωπGς α.uτος ορμηaε &φο6α. στlς

φλόγες κα.l είχε σώσ~ι, μ.~ κίνοuνο της ζωής τοu, οuό πα.ιοιόι ένi.ις &νωμοτά.ρ

χη τr1 ς χωpοφuλα.κr1ς. Έ~ α.iτίcι; α.uτοu δεν τοu ζ ήτησα.ν τb δια.οα.τήριο.

'Έκτeιτε οι κάτοικοι εμα.θΙΧν τ' δνομά τοu . Είπε δτι τbν έλεy"J.ν .Μ"J.γο~.

ληνή• τον φώναζαν λοιπόν, θείο Μα.yοα.):ηνiJ.

Β'

Ο ΘEIOi ΜΑΓ ΔAJ\HI'IHi

Θ.Χ. ήτα.ν πεvηντά.pης πtiνω κtiτω· ήτrι.·ι &νθρωπος καλός, ψα.ινότα.ν πά.ν

τα. -,·ω:ρτικ6ς, &λλ& κα.λός . Χά.ρη στlς γρήγορες προ6δοuς τής οιομ.ηχα.νία.ς, τή'i

δποία. ιiνσ.στησε πρα.γμα.τικσ., ή Μ .. . έπt Μ .. . είχε γίνει κέντρο σημα.ντικοu έμ.πQp(οu.

Ή ΊσπCΧνίCΧ, δποu κCΧτα.νCΧλώνοντCΧι πολλοί μeχuροι γα.γ~τες &.π' CΧuτοuς

το•)ς τεχνητούς, eστελ·ιε κiθε χρόνο τ-α.pα.γγελ!ες για. μεγ!iλες ποσότητες . Κα.l στο Λονδίνο, κσ.θwς κσ.l στο Βερολίνο κα.τα.σκεuά.ζοντσ.ι τέτοιοι όα.λίτες· ή Μ ... ~πl Μ ... σχεδον αντα.γωvιζόταv τlς μεγα.λοΙJπόλεις εκείνες- τόσα. δέ zκέρδιζε δ

θείος Μσ.γοα.λψfJς , ωσ,ε, cΧπο το δε•)τερο &.κόμη χρόν-ο είχε κτ ίσε ι μέγα έρ

γοστά.σιο, χωρισμένο σε δub τμήμα.τα.· τό ενσ. γιΟι. τοuς &νθpες, το όe ~λλο

γιΓJ. τlς γuνα.ϊκες.

147

Καθένας ποu πεινοΟσε μποροuσε ν& πcφοuσιαστεΙ στο έργοστάσιο αuτ6,

6έβαιος οτι θ& έβρισκε και έργασ(α καί ψωμί.

Ό θείος Μαγοα.):ηνΊ-1 ;; ενσ. πράγμα μόνο ά.παιτοuσε· &.πο τοuς άνδρες θέ

λήση καλή κι' &πό τι;; γuνα.ίκsς χρηστιi Ύjθη · iπ' δλοu;; σε τιμιότητα.. Χώρισε δύο το έργοστiσιό τοu, γιΟ\ να εργάζονται χωριστα τιi δυο ψuλα καl νιi

μποpοΟν ετσι τ& κοpίτσιcι. καl ο[ γuνcι.ίΧες νa &pγάζονται φρόνιμες.

" Ω! σ' αuτ6 ~ταν αuστηρότrι.τος. Το ιιόνο ποφάπτωμα ποu δεν &.νεχότα.v

καθόλου · ε!χε δμως κα.l δίκιο, γιατί στήν πολίχνη εμενε πiντοτε γpoupa κ' έ

πομ.ένως όπήρχα.ν πολλες &.cρορμkς γιιi δια.q;θορά.

"Λλλωστε, &πο τΎJν &cριξη τoiJ θείοu Μαγδαληνή κα.l δώθε, ό τόπος ιiνάπνεuσε, πήρε ζωή· ή &.vερyία. κ7.l ή ψτώχει!Χ Ξξα.ψανίστηκα.Υ' δΞν gμεινε τσέπη

ποU v& μ.Υ;v εχε~ λlγο Υ; πολU &σημ.~, c/Jτε σ~l-:ι ψτωχό ποU ν&ι μΎ]v ιiπολc.ιμ.Οά

νει κάποια. χαρά . Γιrι.τl δ θείος Μα.γδαλφη:;: εδιvε Ξ.ργασίrι. σε δλοuς. Au<:o μόνο eλεγε καί !Χτcα.ιτοϋσε &π' α. !'ι τούς: «Ν :Χ εΙ σα. ι τίμιος !Χνθpωτcος. Ν i είσαι τίμια.

κόρψ .

'Όπως ε!πα.:ιε, δ θείος Μα.γδα.λ·φΎ;ς ιιεγάλωνε σuγχρόνως τ·fιν περιοuσία

του· αλλά., πράγμα πcφάδοξο, &νθpωπο; ιιετεpχόμεvος τό εμπόριο δ θείος Μσ.

γδα.λψής, σε cρα.ινότα.ν να το εχει κύριο gργeι τeιu. ΠολU περισσότερο εμ.οιΙΧ

ζε έpγα.ζόμενος γιa τοuς άλλοuς, πα.pa γιa τον έα.uτό <:OU .

Στιi 1820 fιτα.ν γνωστ6 οτι είχε έζχκόσιε; τριάντα χιλιά.δε; ψρά.γκχ κcι.

τΙΧθέσει έπ' ονόματί τοΙJ, στον τραπεζίτη Λcι;q;ίτ, &λλα. πρlν σuγκεντρώσει α.uτο

το ποσ6, είχ~ δα.πα.Ψήσει πάνω &πο SΥΙΧ &κcι;τομμύριο για. την π6λη κα.l για. το ι)ς

φτωχούς της.

Το νοσοκομείο δεν είχε πόροu; &pκzτ'Juς· πρ6σθεσε σ' ΙΧ'3τό, &πο δικ7. τοΙJ

άλλα. δέκα κρεοβά.τια..

Ή Μ ... επι .Μ .. . χωpiζετα.ι σε &νω κα.l κά.τω πόλη · ή κάτω, δποu κατοι

κοϋσε κι' δ fδιος, εΙχε &:να. μόνο σχολείο κ:' αi'ιτο σχεδόν έpΞiπιο· α.uτός εχ:ι

σε δύο, τb ενα. γι& τ& κοpίτσιcι;, το &λλο γιιi τ' &γ6pιcι;. Έχσρηγοuσε ες lδίων στο•)ς οα.σκά,λοuς τ(.ι Οιπλά.σιΙΧ aπο τον γλ(σχpό μισθό, Π01J επΙΧιpνΙΧΥ Q:π!;ι

--;!;ι δηιι6σιο, κα.l μι3ι. ιιέptΧ είπε σ' Ι!.νtΧν σuμ.πολίτη, ποu ιiπορcuσε· γι& τήν γε·;

να.ιοδωpίσ. τοu προς τοu; δασκάλους.

0.~::. - · · λ ,,, ό '· ·,·θλ'"' - ι uΙJ') πρωτο~ και κvριοι ει,οuργοι ενος τ τc?u εινα.ι· η · . η α."-οvσα.

καl ό δάσκαλος.

'Επίσης εκαvε, μΕ δικές τοu δα.πά:νες, πτωχοκομείο, κα.θwς χά;l οοήθήτ:

κο τ·χμείο γι?; το.Jς δ:.ρpωστοΙJ; έργά.τες κα.ι 'ο•)ς ύπiργηροΙJς. 'Ε ι:ο-\ ' ' ι ι ,, f r ' ....,, ι , πειοη το εργοστασ:ο το'J εγινε κεντρο , μεσα. σε λιγο χρονο σχημαη-

στηκε γύρω &π' ω)τό νέα συνοικία., δποu κα.τοικοuσα.v &ρκετε; :;;τωχες οtκ':ι

γέv:::ιες· ϊδρuσε λοιπόν κα.\ gyα, cραρμα.κείο, &.πο :ο bπο~ο επαψη·ι δωρεά-ν τi

φά.pμακα. .

Σ,ίς !Χpχeς είχα'Ι πεί γ ι ' cι.uτον σ! «ΧΙΧλες» γλGJσσες. 'Ο γzννάδα.ς ε6α. -

148

λε στο νοσ τοu κα.! κα.λά να. πλουτίσει. 'Ότα.ν δε είδα.ν δτι &πλούτιζε τον τόπο,

πρlν πλουτίσει α;ι)τός , ol t'διε; «κσ.λες» γλώσσες εΙπσ.ν. ΕΙνσ.ι &νθρωπος ψιλό ., δοξος. Αότ6 δε τόσο περισσότερο ψα.ινότα.ν π:θα.νό, δσο δ θείο; Μα.γδα.ληvής

~ταν φιλόθρησκο;' δΕ.ν ηέιπε ποτΕ. &πb την λειcουργία, η κά.θε σα66ατ66ρα

δο ±πο τον έσπερινό, πpά.γμσ. το όποίο πσ.pσ.τηpοσσσ.ν εκείνη την έποχη στη

Γα.λλία κα.ί το &πα.ινοίίσα.ν.

Τόσο, &στε δ οουλευτ·)ις τοu τόπου, ;;ο•) πα.ντοu μυριζότα.ν &ντιπάλους,

&ρχι-::ε ν' &νηcruχεί &πο τ'f)ν ε~λά6εια αότοu τοu iνθριi)ποu, κ' Ενώ μέχρι τότε,

πεpιγελοίίσε στχ κpuψΧ τχ [εpfι. ΚΙΧl τfι. δσια., δτα.ν είοε τον πλούσιο zpγοστα.

σιάpχη Μα.γδα.ληvη τόσο φιλόθpησκc., &ποφ±σισε νά τόν ίιποσκελίσει' γι' α.οτο

πηρε ενα:, ωμσ.τικο tησοutτη κα.t δεν πα.pά.λειπε ν&. κοιvωνεΈ τα.χτικώτατα.

κα.ι ΥΧ πα.ρα. . ?λουθεϊ τοΥ ορθρο.

'Η λ " ~· ;1. ' ' ' ' ' ' .. ' I Σ ' ;::• ' ψι οοοςι:χ "κε ιvη την εποχη πΛησιΥ.<,ε την μα.vια. το μετα..,υ οι ψτω-

χοt ιJ.,φελrιθψ:~γ ι;ι;:;ελήθηκε καl δ πανάγαθος Θεός, γιατl 6 εντιμος 6οuλεuτής ε κανε Υ. ι' α.οτο; δωpε&. στο νοσοκομείcι δυο κpεΟιiτια. κι' &vά.λα.οε τη cruν-

, ' .... Ε ' Ε , ~, ~ , τηρηση τως. γιναν τα. κpεοατια. οωοεκα..

Στχ 1 R1 ,Ι, διαδόθψε μιCι; μέρα. στον τότ:ο δτι, ϋστεpα &πο σύσταση τοu

κυρίου νομ.ά.p) J, δ θειος Μα.γδα.ληvής επρόκειτο vrι. διοριστει &π6 τον οα.σιλέα.

δήμα.pχος της .Μ ... έπl Μ ... γιά τ& κοινωφελή tργα. του στ·!Jν πόλη.

Kcιl τότε, εκείνοι ποu είχα.•; πεί γ ι& τον νεοφερμένο άνθρωπο, δτι ήτα.ν

ά.πλώ; «ψιλό15οξος», !Χρπα.ξσ;ν τήν εuκα.φία. να. ςρωνrl.ξοuν: «Ν !Χ το! δεν τό λέ-'

γα.με i''· Ή φήμr; δΕ. ν ήτα. ν ψεύτικη. "f στεpα. &πο λίγες μέρες δημοσιεύθηκε δ

διι:ιpισμ.ο; στi1 v &πίσημη &ψημεpίοα.. 'Αλλ~ τ ,y &ποι.ιl·ιη δ θείος Μ.α.γδα.ληνΎ-ις &ρνήθηκε τ·fι θέση.

Κα.τα. το ιδ~ο εκείνο χρόνο, 1819, δ ια.-κρίθηκα.ν , στη οωμηχα.νικη εκθε

ση τώy ΙΙαρι;;(ω·ι, τ:Χ πpι:ι"(6ντα. τι:ιϋ θείου Μα.γδα.λψ·η, κα.t ·ή &ρμόδιοι &πι

τpοπ-Υj τυ)y ορκωτών σ:.ινiτcιξz sτcα.ινε::ικΎ] εκ.θεση κα.t 6 οα.σιλιιΧ; ονόμασε τον ~fεupiτη Ίππι)τη τη; Λεyεώνος της Τψης .

Νέο; θόpu6ο; στ-i]·ι μικρ'!J πόλη.

-Τ& εrΒ::ι.τε; ΊΌ τ:α.pά.'>ημο ·rιθΩ.ε ν&. πάρει .

' () θείος Μη δα. λ ην Υ] ς &pΛιθηκε χα.t τό πα.ράσημ.ο .

Αrνιγμα. ι άνθρωπος α.ότός! Οί «κα.λΕ.ς, ψυχΕ.ς ιΧλά::ρpωσα.ν τη συνείδη

'>iι τοuς λέγοy-;:-~ς.

_ι:Οπωσδ·ήπ'Jτε εfvα.ι εvcις τυχοδιώκτης.

Κcι.θι;)ς εi:δcιμε, δ τόπο; τοu χρωστοuσε τ:ολλά: ο1 y-cωχo l το πiv· ήταν

τό'JΟ χprισψας, W'Jτε Ε:δsφε νά τιμηθετ επι τέλ(ΙUς' τόσο κ::ι.λ6;; , wστε εδέησε

ν' &γcιπηθεί' ο[ εργχ-:ε; του :οiω; τl:ιv ελάτρευα·ι, λατρεία &τ.έvα.ντι στ+ιν δ

r:oicι α•:Jτο; φα. ιν 6τα•ι μελαγχcιλικ6; .

'Ότα.ν εyινε πλούσιο;, «ο κα.λος κόσμος» &ρχισε ·ι&. τό·; χα.φετ!Χ , κα.l ν:Χ

149

τον &ποκα.λεr κύριο Μα.γθα.λψ.ΥJ' &.λλ& κι ?ι εργιΧτες κα.t τ& πα.ιοι& &ξα.κο

λοuθοσσα.ν να. τον λένε θείο Μαγδαληνή· κα:t σ' α:uτο μάλλον χα.μογελοσσε,

σ& ν& εόχα.ριστι6τα.ν.

'Όσο &.νέ6αινε, ο[ προσκλ1Jσεις ~~εψταν πά.νω τοu σ~ν 6ροχ~. Ή «κα.λΥj

κοινωνία:" τον ζητοσσε. οι μικρε; &pιστοκpα.τικiς σuνανα.στpοφες τΥ)ς πολί

χνης , ο1 δποϊες έννοείτοιι θ& έκλεινcι.ν τlς π6pτες στοy έpγολσ.οο, εμενα.y όp

fJάνοικτες στον έκατομιιuριοuχο . π ο λ Ης δεξιώσεις τοu προσψέρθ"Ι)ΚΙΧν. Αότbς

&.ρv-ήθψ.ε.

Πά.λι ο! «κα.λές» ψuχές oev &κpά.τησα.ν τlς γλώσσες τοuς.

-ΕΙ να ι εvας &.μόρφωτος άνθρωπος, χuδαίας &.νατροφijς. Κανένας δέν

ξέρει τΥ)ν καταγωγή τοu. Δεν ξέρει πώς ν& φερθεί μπροστ& στον κόσμο . Οuτε ε!ναι γνωστο αν γνωρίζει κοιt ν& οιοιΜζει.

'Όταν είδαν οτι κέρδιζε, ε!παν: « είναι ΕΎας εμπορος» . VΟταν είδαν δτι

οε οεχότοιν τtς τψές είπα.y δτι «είναι ενα.ς τ<Jχοδιώκτης» . vοτα.ν είδαν δτι

δέ θέλει τlς σuνα.vα.στροψές πά.λι εΙ παν: «εΙνοιι ε να. κτήνος».

Στ!Χ. 1820, πέντε χpό'Μ. μετα. τον ερχομό το~ στ~ν Μ ... έπt Μ ... ε!χε

πpοσψέρει στον τόπο τέτοιες κα.t τόσες &.να.μψ ισοr;τητες ώψέλειες κα.t τόσο

όμόφωνος επαινος σηκώθηκε γι' α.uτόν, ι'bστε δ 6ασιλι!Χ.ς τον διόρισε για. δεύ

τερη φορα. δήμα.pχο .

Κοιt α.ότος μ.έν πιΧλι &.ρνήθηκε, άλλιΧ δ νομάρχης &πέμενε τόσο, ώστε πη

γα.ν τό-ιε δλοι ο! ~γκριτοι της πόλεως και τον πα:ρακαλοuσΙΧν, δ δέ ΑΙΧΟς κα:t

στοuς δρόμοuς τον ίκέτεuε ν& οεχθεϊ τΥ)ν θέση.

Δέ μπόρεσε πι~ ν' &.ντισταθε! " δέχθηκε.

Λένε δτι συνέτεινε σ' αότό, πρό πάντων, δ λόγος μια.ς γριάς γuvαίκας

- ' - ' ' ' .I. I ~ ' ) - ' ' ξ ""' ' ' τοu ι.α.οu, η οποια: υ.πο t<.ι κα.τωψ ,ι της ποpτα.:; τη:;, φωνα. ε σχεοσγ μ αγα.-

νά.κτηση.

-Είδες Ε'Χεί! 'Ένας δήμα.pχο;; καλός, είναι γιά. τον τόπο ώφέλιμος .

Πρέπει έ;γα.ς C<,γθρωπσς γ' ιiποψεόγει Ε'Ια. κοιλ6, δτοιγ ι.ιποpεί νσ. το κά.μει;

Αύτη ~τοιν ~ τρ1τΥ) περ(ο~ος τΎjς &.v6~ou τοu . Ό θείσς Μοιγδαλην~ς είχε y!νει κύριος Μα.yοιχληγής- δ οε κύριος Μα.yοιχληγής εyινε κύριος Δήμ.α.ρχος.

Γ'

ΚΑΤ ΑΘΕ~ΕΙ~ ~ΤΟΝ ΤΡΑΠΕΖΙτΗ ΛΑΦΙτ

ΆλλιΧ εμειγε ά.πλοϊκος δπως πρίγ. ΕCχε γκρίζα. κιόλα.ς μα..λλιά., το μά.τι

σοοα.ρ6, τb πρόσωπο ήλιοκα.μ.μ.ένο δπως τοu έργιΧτΥ), τ~ μορφΥ) σκεψτικ~ σά.ν

φιλόσοψος. · Σuνήθως ψοροϋσε κα.πέλλο με πλα.τειοuς yύροuς κα! ρεοιγκ6τοι μ.ά.λλινη,

κοuμπωμένΥJ wς 'ι(ά.τω &πο τb σαγόνι.

150

Έξεπλήρωνε τα καθ)]κοντά τοu ι)Jς δήμαρχος, &λλa εξω &π' α.uτa ζοuσε μοναχική ζωή. Σε λίγους !J.:λοσσε. 'Απόψευγε -ι-lς περιποιrισeις τώv ά.vθρώ

πων · χC'lιpετοuσε πλά.γιC'l κι' &πο μακριά, έφευγε &μέσως γιά ν' &ποψuγει τίς

συζητήσεις, εδινε γι& ν' &παλλά.σσετC'lι &πο το χαμόγελο.

Q[ γυναίκες ελεγΙΧν γ ι ' α.ότ6ν.

- Τί καλος &. ρ κ ο u ο ά ν θ ρ ω π ο ς! χ , $, t' , ' ,

αpC'l του , 1 τα.ν ο περιπατος στα χωραφια..

"Ε , , " , ο Ε ι'?) , ~ ' ~' τρωγε παντοτε μοvος, εχοντας μπροστα του ενα, οιο ,ιο ανοιγμ.ενο , οποu

διάβαζε. Ε[χε μι& μ.ικpη 6ι6λιοθήκη μΕ 6ι6λία έκλεκτωv σuγγpC'lψέων . 'ΑγC'l

ποuσε τΟ: 6ι6λ(σ; · τΟ: βιβλία. είναι ψίλαι ψυχροί , ιl.λλδ: σίγουροι.

'Όσο · ε ρχό -::rχν μΙΧζt με τον πλοuτο .ΥΊ &νεση, &πα.σχολοuσε τίς ιiψες του

κσ.λλιεpyιJ)v :χ; -:η σκέψη τω. Δiv εμειvε ιiπαpατήpητο δτι άπο τότε ποu ήρθε

στΥj 'Ι Π'Jλ iχvη Μ .. . lπ~ Μ ... , ή γλιiJσσα του γιvότσ.ν &.πο χρόνο σε χρόνο κα.θαpώτε ρη ,. ο ί φpάσz~ς του π ιό στρωτές κα.ι πιΟ Ορθές.

'Όταν s6γαιyε περίπατ'J tQU &pεσε v& πα.Ι.pvει Χ'Χ t τό τουφέκι του, ιΧλλa

τ6 μεταχειριζ6αv σπcιι iω;' aτα,ν ομως το χρησιμοποιο!Jαs εσκόπευε &λάνθα

σ-; cι. γcι.[ πρωιαλοϋσε τi; θα.uμασμό. Οόδέποτε χτυποuσε ζι7Jο &.ολcι.~Ης. Οοδέποτε

πυpι:;6r;λοϋσε μικρCι πουλιά.

Π r.φ' οτι δεν ήταν π ι i. νέος, μιλοσσα.ν yιu τη Ούνα.μ~ του με δέος, ελε

γαν πιuς ήτα.y cεράστια.. 'Έοινε χέρι tJ'Jήθεισ.ς σε κσ.θένα.v ΠQ'J είχε &vάyκrj'

a.v επε:ρτε Ξ.νC'l άλογο , το σήκωνε· Jlν Ξ.νας τpοχbς &μαξιοu κολλοiJσε στη λά

σπη , τον εσπρωχνε va ζα.να.κuλ)]σει · τασρος ?J.ν δραπέτεuε, τον &ρπαζε yερ&

&.π ο τ& κέρα τΙΧ.

''0-ι-α.ν πεp νοίισε &τ.~ zα.vένα χωριό, ετρzχαν τ-Χ πα.ιοι-Χ τών ψτωχwν

πίσω ~:ου καt σχν σμηνο; ποΙJλιων τιτίοιζα.v χχpούμενα γύρω του.

Φα:νότσ.v πwς δ &νθριιJ'r:'Jς αuτός, εΙχε ζήσει κάποτε &.γροτικij ζωή, έπει

δ·fι έγvώριζε πολλ&. χρήσιμα πράγματα , τα όποία χ' έδίδασκε στοuς &γρότες.

Τοlις έμά.θαινε Πιϊ'Jς vx sξα.λείψο•Jν τήν ψωρίαση τοσ σταριοίι , ραντίζοντας τη

σιτcι.ποθήκΎJ καl τ(ς σχισμες τών σανlόων με κοινό &λατόνεpο' είχε συντα.γες

γιιΧ τΥjν εξάλειψη δλων των παράσιτων χόρτων, πο.J πνίγουν τ6 στάρι· πώς να ' ' ) , ., ' \ ' ' \ . ~ ' ~ ' ~,

πρ'Jστσ.τεvου y τα. κουvε ,σ;κ:ο-. cι;πο τα, ποyτικισ., με ~:η μuρω,.ι?Ι εvος χοιριu ι 'J'J

τη ; Βα6cφ1α.ς, τοποθεημέvο στο κοuνελ'Jτp'Jψεί:ο. Είδε κάποτε χωρικο•)ς ν&

ξερριζώvοuν τσουκνίδες, zpριξε μια μα.τια σ~:6 σωpb τιον ξερριζομέvων κα.t

είπε.

Τώρα τελείωσαν . "Αν -Ιjξεpαν πι1Jς ν-Χ τ& μετιχχειpιστοuν C'lυτα τ-Χ φuτά.,

σε πόσο: πpάγμα.τα. δε θ7.. χρφίμευcιν! "Οτcιν r; τσουκνίδα ε!νcιι τρυφερή, τΟ: ' )λ ' ' - · ' "Ο ' ' ' ξ θ - ., ' ψv, cι; 'ΥJς γινονται ωpcι.ιο ψcι.γη,Q. τα.ν jJ.εγαΑωσει και εpα: ει εχει κΛω-

στές, Ι:νες, δπως το κσ.vά.6ι καl το λινάρι κα.ι γ:vονται κι' &π' αuτες νήματα

και uψά.σμα.τα σα.ν τα κανάβ ινα, ή τσουκyίοα., aν ψιλακοπεt γίνεται καλη τpα

ψΎ) γι& ,(; κ6Ηες, κσ;( fλψι; ΧQΠΟ:'ΙlC1,εί τpι!Jγεται &.πο τa κεpασψόρα ζGJα:' δ

151

, ' , ' ' ' ... ζ' ' λ . . σπορος τοuς, α.να.κα.τεμ.zνος με την τpοψη 1:ων <•)ωγ, κα.γ:;;ι γuσ. ιστερη την

τρίχα. τους' κα.l ή ρ iζα. 'ης ιiνα.κα.τεμiνη με &.λά.η, κά.vει μια ιlψι...ία. κίτρινη

6α.ψή. Κα.t τ( σοσ ζητ7.. α.ύτη ή κα.κι:ιμοίρα; λίγη γη, ψροντίοσ. κα.μμιά., καλ-λ • • ·ο .,. · · ) · · e · J; • • ·) , • ιεργε ια καιψια.. πωσο;ιηποτε, με .ιγο κοπο α .,τα.ν πραγμ.α. ωψε .ιμο αuτο

το ψuτ6· έγκατα.λείπεται ομως καl γίνεται 6λα6εpό. Το καταδικά.ζων λοιπδν

σε. θά.νατο . Πόσοι ~νθρωποι μοιά.ζοuν με τ·riY τσοuΧνίοα! πόσοι Χσ.l πόσοι 1J.ν

θρωποι! 'Ακοuστε, φίλοι μοu , πρόσθεσε ϋστεpα. &.πb μικρή σιωπή. ΟΙJτε χόρτα.

uπά.ρχοuν κα.κά., οuτε &νθρωποι Κ'J.Κ'Jί. Ύπά.ρχοuν μόνο γεωpγr:ιί, καλλιεργητ€ς

κακοί. Αύτο νrι. γνωρίζετε .

τα πα.ιδι:Χ τον &.γα.ποi}σα.ν &.κόμη κα.ί για.τί τοuς lφτιcι:νε μ' tπιτηδει6τη

τ~, ιiπο αχυpα., χα.pιτωμένα μtκpιi έpγόχειpα.

Πα.ρα.κολοuθοi3σε τίς κηδείες για.τ! τον τρα.6(i!1σε -lι ξένη λύπη· πήγαινε

ΚΟντfι στο•)ς φίλC!Jζ tκείνων ΠΟU ορψά:νΕΙJ!ΧΥ, ~ tχήρωσ.ν ΚIY.l πσ.ρηγοροίίσε IΥ.'J

τούς ΠΟ'J χτύπησε ':0 πένθος. "Α ΧΟUΕ το•); νεκριί)σιμοu; ψαλμούς κα.t σήκωνε το ολέμμα. πρb; τbν ο-3pα.νb μ~ πλήρη σuντρι6ή.

'Έκανε χίλιες &.γαθοεργίες καl Χρu66ταν, 3πως tΧείνοι πού κά.νουν μι:Χ

κακη πpά.ξη .

Νύχτα. εμπα.ινz κpuφά σέ μεpιΧά σπίτια. · &νέ6αινz κλεφτά τη σκά.λα·

πολλες ψορ€ς lτuχε ν:Χ tπισ-:ρέψει ενας ιΧπορος dτο ψτωχιΧό του σπίτι, κα.l ν:Χ

6ρεϊ την πόρτα. ά.νοιχτή, ένGJ την είχε κλείσει, κάποτε μά.λ ιστα κα.l παpα6ια

σμiνη την κλειοcφιά.. Ό &νθρωπος Ε:βα.ζε τlς ψω·ι~ς, νομίζοντ:χς δτι κά.πι:.ιιος κα

κι:.ιπι:.ιιο; μπΎ)κε στο &σ!Jλ6 τι:.ι!J. 'Έμπα.ινε μέσα. καί το πρG)το πp&:γμα. ποu tπ:οφτο: στο Βλέμμα. tiJU, fιτα.ν ΕΨJ. χpuσο νόμlσμα., λησμονημένο ~κεϊ μπροστi,

π&:νω σε κά.ποιι:; tπιπλο. Ό κακοποιος πού μ.πηκε ήcα.ν δ θείι:.ις Μαγοα.ληνής .

'Ήταν πεpιποιψlκος κα! τα.uτόχpονα. σο6αρ6ς.

'() λα.ος Ελεγε γι' α.ύτόν.

-Ν α. ε να. ς &vΟρωπος πλούσιος, χωρίς ν& ψαίvετα.ι καθ6λι:.ιu πεpήψανος, να. (tyα.ς &νRpωπος εύτuχ-ής;, χωplς διόλου να. είνα.ι χα.ρούμενος.

Μερικοl lσχuρίζοντα.ν οτι ·fιτα.ν άνθρωπος μέ μυστηριιiJδη οίο. 'Έλεγαν ετι κα.νένα.ς δέ μ.πα.ίvε ι στό δι•)μά.τιό τοu · δτ~ -ljτα.ν τέλειο κελλί . &.σκΎ)τη· Οτι

εολεπε κανείς zκεϊ μέσα. σύμ6ολα. θα.νά.τοu, όστα. καl κρανία. ιivθpώπινα.. Τόση

κα.ί τέτοια. ΎjτΙΧν ή ψήμη ι7ιστs, μερικές κυρίες aπό τίς κομψότερες τ7)ς πόλης,

με Ηατήριο τη•; κα.κ~ντρ~χ~ια., fιρθα.ν μι& μέρα. στο σπίτι τοu καί:

-Κύριε δ~μα.pχ~, του είπΙΧν, δε μΙΧς σ~ίχνετε τον κοιτώνα σας; Μ.νε

δτι είνα.ι σπήλα.ιο &σκητη.

Έχαμογέλασε Κ!Χl τlς εμπα.σε ά.μέσως γιά. νά. δοσν το <<σπήλαιο>>. Έτι

μωρήθηκα.ν δεόντως γιά. την πολυπρα.γμοσύνΎJ κcιl την περιέργειά. τους. Εί

δαν μιrι. κά.μα.pα με ά.πλa επ ιπ λcι., ιiπο ξύλο κα.ρuοιάς, άσχημα. μά.λιστα δτ:ως

είνα.ι 3λα. τά. τέτοιοu εrοοuς κοινά. lπιπλα. Δόο μόνο πα.λλιά. κηροπήγια. πρό

σεξαν πιΧνω στο μιΧρμαρο του τζακιοu, πο~ ψα.ίνονταν &.σΎJμ~νια <<&πειδ~ lφε-

152

ρα.ν τυπωμένη σψρ<;ι.γίδα.». Πα.ρα.τήρηση πού ψα.νερώνει τό πνεσμα. τών μικρών

πόλεων .

Πα.ρ' δλα. α.uτ~, ή ψήμη έξα.κολούθησε, δτι κα.νένα.ς οε'.ι εμπα.ινε στο δωμάτιο α.uτό, &λλο &ντρο έρημ.ίτη, ψωλιά., λάκκος, μ.νημ.α. μ.~λλον, πα.ρ~ κρε6-

6α.τοκά.μα.pα..

Ψιθυριζόταν έπ!σης δτι α.vτός δ ιΧνθρωπος εΙzε «&πεφα.» πλούτη στ~ν τ }_ ζ ~ Λ I I I • 'λ I I I I • I

pσ,πα. ε του αψιτ κα. ι τα. ειχε μ.α. ιστα. με τη συμψωνια. να. εινι.χι πα.ντοτε

ετοιμα., σε πρώτη ζήτηση. UΩστε, καθwς 'έλεγαν μποpοuσε ενα πρωί, δ κ.

Μα.γδαληνΥ)ς να παροuσια.στεΙ στον κ. Λα.ψίτ, ν&. όπογp~ψει μι& aπόδειξη μόνο κα.l νά. λά.οει μέσα. σε δέκα. λεπτχ τ!Χ · Μο η ψία. &κα.τομμόριά. του. Τα

δύο η τpίa Ξκατομμύprιχ στ'i)ν πραγμc.ιτιΧ6τητιχ δ~ν ~ταν, δπως πpο~ίπαμ~, περισσότερα. &πο έξακόσιες τριάντα. -1'1 σα.ρά.ντα. χιλι~δες ψρά.γκοι.

Δ'

Ο κ. ΜΑΓ ΔΑΛΗΝΗi ΠΕΝΘΕΙ

Στlς &ρχες τοu 1821, οί zψημεpίδες &.νά.γγειλαν τον θάνατο τοu Μu

ριήλ, &πισκόπου της πόλης Δ .. . , τοσ έπωνομ.σ:ζόμενοu « Θ:;οδι~ρητου Δεσπό

τη», &.ποθα.νόντος σε ήλικία. οδγόν"Cα. Μο χρόνων. Παρα.σιωποuσαν δμως ο! έ

pηιιερίδες το γεγονbς δτι ά.πό πολλ~ ήδη χρόνια. ήταν τυψλός. Τυφλός, να.ί,

&'λλά. χσ..ίρων πάνω στη συμ.ψορά. σ..ότΎ;, γισ:τl είχε κοντά. τήν &δελψή του .

το νά. είναι κιχνεις &όμματος και να. τbν άγαποuν, είναι σ' αύτη τij ζωή,

δποu δλιχ ε!νιχι &.τελη, ενα. είδος χα.ρας, ενοόμυχης &.πb τlς ά.νείπωτες. Νά. ε

χεις μόνψ.α. στb πλευρό σου μιά. γυναίκα, θυγατέρα η &.δελψ-fι, πλά.σμ.α. προσψι

λές, πού μένει κοντά. σοu έπειδη έχεις τήν &νά.γκη τοu κ' έπει-δi) σε μπορεί

να. σ' εγκαταλείψει, νά. αίσθά.νεσαι δτι είσαι &.ναπόφεuκτος σ' ενα. πλά.σμα, τοσ δποίου ~χεις την &νά.γκη, νσ. μετρ&ς την &.γά.πη του για σένσ: , &.πο το πόσες

ιlψες στέκεται πλά.ι σου, και~ νΓ;, λές : 'Αψοu ά.ψιερώνει _ σ' έμένοι δλο του τό

ό ( <I ' I "λ ' ,;:, I I ά.ζ .,), χρ νο , σημαινε: οτι κα.τεχω κα.ι ο η τοu την καρuια.· να. φαντ εσα.ι τ.1ν

σκέψη τοΙJ, χωplς νrΧ 6λέπεις τή μορφή :τ:οu· να 6λέπεις μέσα. στΥ) γενικΥ) εκ

λειψη τοσ κόσμοu, τ~ν πίστη α.ότοσ τοσ πλά.σμα.τος σε σένα., ν' ά.κοuς τb θό

ρuοο &νος ψορέμα.τος, σά. θόρυβο φτερών' ν' &.κοuς αuτο το πλάσμα. ν&ρχεται

ΎJ ν' &.πομα.κρύνzτα.ι, νά. πλησιά.ζει η να φεύγει, να μιλά, να τρα.γοuδα. κα.l

ν&; κατα.λα.6α.ίνεις δτι έσίι είσαι τό κέντρο δλων τών κινήσεων, δλων τών δμι

λ~ων, δλων τών τρσ..γουδιwν, ν~ &ποχτ&ς κάθε στιγμΥj πείρσ.. τijς Ηκτικης σου

δύνα.μης· ν& α.lσθά.νεσα.ι δτι είσιχι τόσο δυνατότερος, οσο είσαι &δύνα.τος' yά,

γίνεσα. ι μ.έσοι στο σκότος κα.t διά. τοu σκότους το &στρο, ποu &κολουθεί

α.uτος δ άγγελος! λίγες εΤνι.χι ο! ίκιχνοποιήσεις πού την όπεpτεpοίίν .

153

ΓιΙΧτί ή όπέρτΙΧτη !κσ.νοποίηση της ζωης βρίσκεται στήν πεποίθηση δτι

μaς &γαποuν · δτ ι μάς &γαποuv μόνο γι?ι. τοΎ &α.uτό μα.ς, η μ.α.λλο 'ι δτι μ.ΙΧς &γα.ποuν πcφ' δτι εϊμα.στε τέτοιοι· σ.uτΥ) τΎjν πεποίθηση εχει δ τuφλός . "Αρα.

τοu λείπει τίποτε; όχι. Δεν τοu λείπει το φώς , δτα.ν εχει κατα.κτήσει την ά.

γιiπη . Κα.ί ποια ά.γάπη! ά.γάπη ποlι άλλο σuστατικο δεν εχει &.πο τήv ά.

ρετ-ή. Μέσα. σ' σ.uτο το σκοτάδι φεγγο6ολa δ παράδεισος.

Κα.l λοιπόν, &πό τόv παράδεισο α.uτόν πέρα.σε δ Θεοδώρητος στον άλλο.

Ή &.γγελία τοu θα.νάτοu δ·ημοσιείιθηκε καl στην έψημ.ερίοα τής Μ ... έπl Μ ... καί τήν έπόμ.;:νη δ κ. ΜιχγδαληνΎ]ς φόρεσε στο κα.πέλλο τοu μα.όρη κορδtλλα..

Το πένθος αοτο δεν πέρασε &.παρατ-ήρητο· εγιvε λόγος στήν πόλη· ίιπό

θεσαν δτι δ κ. Μα.γδα.ληνΎjς θ:Χ είχε κάποια. συγγένεια. με τbν σεl?άσμιο tπί

σκοπο . Ή ε1κσ.σία. σ.ότ·!J ά.πόσπα.σε τ~ν σε6α.σμ.ο τG)ν προεστG>ν τοu τόποu. Οί

γριες τbν χα.ιρετοuσσ.ν με 6α.όθτερη όπόκλιση· ο[ νέες του χα.μογελοuσαν προ

θuμ.ότερΙΧ· μία. οε 'ήλικιωμένη δ:πο τίς &.ριστοκρι7,τισσες της Μ ... έπί Μ ... &τόλμησε ίf.νΙΧ Opά.ou νΓι. τον ρωτήσει.

-Ό κίιp ιος Δήμα.ρχος θα. εlνα.ι οέοα.ιοι έξά.δελψος τοσ ι.ιοικοιρlτη &πισκό-

ποu Δ ... -'Όχι, κα.θόλου , ·ιιuρία. μ.οu , &.πάντησε δ ΜΙΧγοσ.ληνής.

-Άλλa 6λέπω, οά.λα.τε πένθος.

-'Ότσ.ν ήμ.οu v vzoς, εκα.μσ. δπηρέτης στο σπίτ ι τοu, γι' α.uτό.

Καί κά.τι άλλο πρόσεξαν οι κάτοικοι· δτι δτΙΧ'Ι περνοuσα.ν &.πο τήν πό

λη, πα.ιδιa της Σα.Οόια.ς , ά.π' α.uτa ποu συνήθως κα.θα.ρίζοuν τίς κα.πνοδόχοuς,

δ κ. Δ-ήμ.α.ρχος τ& προσκΙΧλοσσz , ρωτοuσε τ' οvομά. τοuς ΧΙΧί τοuς εδινε χρή

ματα..

Αότο δια.δόθηκz μετσ.ξv τGJν ποcιδιιί>ν α.u-.;G)ν κα.l περνοuσcιν ά.πο κεί πολλά.

Ε'

ΜΑΚΡΙΝΕ~ Α~ΤΡΑΠΕ~ iTON ΟΡΙΖΟΝΤ Α

Με το πέρασμα. τοu χρόνοu ύποχώρησε σιγa σιγa κάθε ά.ντίοpα.σ'Υ). Στ-)Jν &.ρχ-ή , ~τα.ν φuσικο να. μην ά.ποφόyει δ κ . Μσ.γδα.ληνΎJς τον νόμο , ποlι όφί

στανται ολοι οσοι &.νε6α.ίνοuν μέσα. στΎ]v κοινωνία • τlς συκοφαντίες καί τίς κη

λιδώσεις πρώτσ.· επειτα. τtς κα.κεvτρέχειεζ σε συνέχεια τις ε ίρωνείες' τέλος ΕσΟησαν ολα. σ.ότ& ΚΙΧL ΕΠ ικράτησε κοινος ΚΙΧί γνήσιος σε6ασμ.6ς, ώστε ΚΙΧτcΧ

το 1821 ήρθε 'ή στιγμή, ποu τίς λέξεις <<δ κόpιος Δήμαρχος» τίς πρόφερα.ν

σχεδbν με τόση εuλά6εια οί κά.τοικοι της Μ ... &πt Μ ... , με δση τtς λέξεις << δ

Δεσπότης» το 1815, οί κάτοικοι της Δ .. .

154

'Έρχοvτα.v &πό τά περίχωρα. κα.l ζητοuσα.v σ•Jμ.οοuλή &πο τόv κ. Μα.γοα.

ληψή.

Σuμ.6ί6α.ζε τίς οια.ψορ~ς, ιΧπότρεπε τίς &γωγ~ς , τίς 6(κες, συμφιλίωνε

εχθρού;. Κα.θέvα.ς τbv ~κα.vε κριτή τwv ΟlΧα.ίωv τοu. Ό &vθρωπος α.ότος ψα.ι

νότΙJ.ν σΓJ.ν νάχεt μέσα στΥ]ν φυχ1) του το Όι6λίο τοu φυσικοu ~ικα.ίου.

Μέσα. σε gςη 1j έψτ~ χρόνια. δλος ό τόπος, ολη ή επαρχία τον πεpιέ6α.λλε μΕ: όμ6θuμ~ σε6α.σμ6.

υΕνα.ς μόνο άνθρωπος &ντιστεκότα•; στή γ:;νικ-r .ι..ότή έπιδημία.· δ,τι κι'

&ν lκα.vε δ Μα.γδα.ληvΥjς , πά.vτQτε τον {ιποπτευότα.·,.

Φαίvετα ι οτι , πρά.yμα.τι, δπά.ρχει σε μερικστ'; ς &vθριl>πους, α.uτi:ι ποu πα

ρατηρείται καl στΓ;. κτ1)νη, το ενστικτο, τέλειο κα.t διαυγές , πο•) εξεγείρει τή

σuμπά.θεια. η την &vτιπά.θε ια. , ποu χωρίζει ιιοφα.ία. κά.πως την μια. ψuση ιl;πο

τήν aλλη, χωptζ 'ενοοιιχσμο Χ!Χl τα.pα.χή , δέ σωπαίνει ΠΟ'"έ , ciJτε γελιέται, σα.φzς μέσα. στο σκστά.δt τού, ά.λά.νθαστο , επιτακτικό, έπα.ναστα.τεί &κ6μη καt

tvα.vτίov κά.θε όρθοσ σuλλογισιJ.ο•j, κα.l το 6ποίο, δπως κι 7,γ ι:Χλλά.ξοuγ τ7.

Πpιiγιια.τα. καt Ot τύχες, ΕlCΟΠΟιεί κpυψa τον Κ υ ν ά; 'I θ p ω Π ο γι& τΥjν

παpω'Jία. τοσ α. t λ ο υ Ρ α. Υ θ ? ιί> π ο u κα.ί τον & λ ω π ε κ ά. ν θ Ρ ω

π ο για. τYjv πα.ροuσίσ. τοσ λ ε ο v τ σ. v θ p d> π ο u.

Πολλές ψοpές, &νι7> δ Μαγδα.ληv'fις πεpπατοuσε σ' zνα. δρ6ι.1.ο -§jσuχος κα.l

σκεφτικός, ά.νά.μεσα. στl; εδλογίες ολου τοσ κόσμου, ενας, με {.ψηλο &νά.στΎ)

ιJ.σ. &νθρωπος, με γκρίζα. Ρ"Οzα κα.l το κα.πέλλο κατε6σ.σιιένο &ς τ7. μά.τια.,

έγύpιζ~ &π6τομΙΧ, στο πipασμά. τοu Κ!ΧL ":ΟΥ Π!ΧpατηρΙJασε' στεκ6τα.v κ' έξα.κο

λοuθοuσε v7. τον παρακολουθεί με το 6λέιιμcι., ι'ί>σΠΟ'J χαν~τ.α.ν. Σταύρωνε τα.

f.έp:α, κοuνοuσε σιγ& το κεψά.λι Κ!Χl σΥ(Ι.ωΥε το κά.τω χείλος μέχρι τη μuτη,

u' ενα μοpψασμο ΠΟ'J ελεγε.

-Μωρέ σ7.ν ποιόν μοιάζε ι, ποιός νa είνοι.ι αuτος δ άνθρωπος; Κά.ποu

cόν εχω δεϊ αr3τογ -:ov &γθρωπο . Έμέγα ·?1 ε-:σ: η 7.λλοιιi>ς δέν θά. μέ γελά.σει.

Ό άνθρωπος α.uτ6ς, iQνομά τοu Ία.6έpης, ήτα.ν &στυ•ιομικός. Είχε σQ-

6α.ρη μορψή, ά.λΗ μορcρ-η ά.πb κείνες πο,) καt στο πέρα.σμα να. τi.ς δεί κανείς, μένοοv &πQtuπωμένzς στΥ; μvΥjμΥ] τσΙJ σ&ν &παlσιες . .

ΔΕ:ν ή1.α.ν ά.πο τ.·ην 7.ρχ·η καt δέν είχε πα.ρα.κολουθήσει τήν έξέλιξη τοu

Μσ.γδα.ληvη· 6 'ΙαΒέρης χpωστοuσε α.uτη τη θέση στην προστασία. τοσ γρα.μμ.α.τέσ. τοσ •'ιπoupyou της &στuνοι.1.ία.ς στο Παρίσι, κόιιητος 'Αγγλές. υΟτα.ν

J. θ ' ') Μ ' ' Μ ' 'ι: 'λ ι: - 'λ ' ]_ • , 1 ρ ε στην πο ,η ... ε πι ~ ... , η ε"'ε ι., η του ιιεγα. ou εργοστα.σι(7.ρχη ει χε

πρσ.γμα.τοπο ιηθεί. 'Ο θείος 1\fαγδαλην-f); fι:α.ν πια. κόpιος Μα.γδα.λψής.

Κατ&. τή γνιi)μη μας, iiν οί φ'Jχές των ά.νθpιi>πωγ ήτα.γ δp'Lτές στa μά

τια , κά.θε μιa ά.π' α.•'ιτzζ θάμ'}ιrχ,ζε μ' ίiνα ζG)ο .Y'j πτηνό. 'Απο το στρείδι &ς τον

&.ετ6, &πο το γουρούνι &ς την τίγρη, δλα τa ζG>α 6pίσκοντα.ι μέσα. στοuς &.ν

Ορώποuς zγα. στον κσ.θέvα., κάπQτε κα.l πολλά. μ.α.ζί στον tοιο.

Τ!Χ κτ~ΥΎ) είνα. ι ο! μοpψές τιί>y &pετiiJY κα.l "CW\1 κα.κιώΥ μ.α.ς" ε!να.ι τά.

155

ζωy-;σ,y~ εrοωλα. τιί)y ψuχιίιν μα.ς, πού περιφέρονται μπpοστa στα μά.τια. μα.ς.

Δεν εΙνα~ καθόλου εuκολο Υ~ μiς κα:τ:ΙΧλά.6ει δ &.vα.γνώστης, σ..ν ιiποπειpα.θουμε ν& πα.ρα.στ~σοuμε τi εϊ13οuς &νθρωπος ~ταν δ 'Ιαβέρης.

Ύπά.pχει μετΙΧξu τώv χωρικών της Άστοuρία.ς πεποίθηση, δτι η λόκα.ινα.

σΕ κιΧθε της γέννα., έκτος &,πο τa λuκόποuλα γεvνίJ. ΚΙΧ( εvα. σκ.uλο, ΠΟU τΟΥ

σκοτώνει δμως &.μέσως, yια.τt riλλοιGις θ& ετpωyε τ& λuκόποuλα.

Δόστε &vθρώπινη μορψη σ' αότον το σκόλο, τής λόκα.ινα.ς το γιό, κα.t θ&χετε riπσ.ράλλαχτη τήν εlκόνα του ΊΙΧ6έρη.

Ό Ία.οΞρης γενν~θηκε μέσα. στη φuλα.κ~, &πο μητέρα. χΙΧpτορίχτρα., πο:) δ σόζuγός της 6pισχ6τα.v κα.τάδικο; στο κά.τεpγο.

Μεγαλώνοvτα.ς, είδε δτι ορισκότΙΧΥ εξω &πο τΎ]ν κοιvωνiα. των avθρι~πων· κι' οiJτε ~χει έλπίθα. ν& ι~πετ ο' αuτήν. Πα.pΙΧtήpησε οτι 'ή κοινωνiιχ τωv &.vθρώπωv διώχνει &.πb κοντά της, '.ιτ:ωσ13ήποτε, δόο τάξεις &vθρώπωv, α.uτοuς

ποu την προσ6iλουν κι' α.uτοuς ποι) τ·η φuλσ.vε. Σuyχρόvως α.Εσθα.vόταν δ άν

θρωπο; α.ότός, στο βάθος της ψ'Jχής τοu, μι& παράδοξη α.όστηρότητα., εuθότη

τα. καt ά.κρίβεια. , κιχθώς καt ιiνέκψραστο μίσος γι& τοuς &.λijτες , δπως σ.uτός.

Μπήκε στην &.στυνομίιχ κιχt τόσο εuδοκiμησε, δ'1στε σα.ρά.ντα. χρόνων ~τα.ν ιi

στuνομικος έπόπτης. Νεώτερος uπηρέτησε δπά.λληλος στην έποπτείΙΧ τιί>·ι Υ.ΙΧ

τέργων.

Το &vθpιJ1πινο πρόσωπο του Ία.οέpη ήτα.ν κcφωμέvο &.πb μύτ1J πλατσοu

ρή με 13uo βιχθι& ρουθούνια. Χιχί, πάνω στα. μάyουλιχ &νέ6σ.ινι:ι.ν, δiπλιχ τους,

δub τεράστιες φαβορίτες. "Α μι>: εβλεπες έκείνιχ τα. δ'Jο σπήλαια. κα.ι πλά.ι τοuς,

έκετνrι. τα. δuο δά.ση, &οιαθετοσσες. 'Ότιχν δ Ίαοέpης γελούσε ; πpάγμιχ σπ6:νιο

ΧΟ:l φοβερό, τιΧ. λεπτά του χείλtα παpαμέpιζσ,ν κι' &ψηναν vti ψσ,(yοyτα.ι οχι

μονά.χα. τα. δόντια τοu, ΗΗ Χαλ τα. ο.Jλιχ τοu δλα., ένώ γύρω &πο τη μύτη

σχηματιζόταν μι& &γρια. πίεση &πο το σουψpωμένο οέρμιχ, ποu εκανε τη μορ

ψή τοu σα.ν μοuσοόοιχ θηρίι:;υ. Σο6α.pος δ Ία.6έpης, εμοια.ζε μποuλντώyκ. uο

-:αν γzλουσε, γινόταν τίγρης . Κσ.τά. τ?: ΓJ.λλα, μικρό, λειψό κρα.ν(ο· μεγάλο: σα

γόνια· τα. μα.λλι& σκέπα.ζαν το μέτωπ? κιχt κατέβαιναν wς τά ψρύδια' ανάμε

σα στιΧ δυο μά.τια. μι& ρυτίδα. μόνιμη, σα. σημείο όργης. Βλέμ.μσ. σκοτεινό,

στόμα σψιγμένο ΚΙΧ(, .Jψος &γριο, πpοστιχχτικό. '

Ό άνθρωπος α.uτbς 13ια.κριν6ταν yιa δuο πpά.γμα.τα. πολu &πλα. κα.t σχε

τικ& καλά., τ& όποία. δμως με τόν ύπεpοολικο ζijλο, τ& κα.τα.vτουσε ολέθρια. κι'

&πcι:(σια.. Διακρινότιχv yιά. τον σεοασμο ποu είχε στην έξοuσία. ΚΟ'.t το μίσος

Χα.τ-Χ τής ά.ντσ.ρσίιχς. Γι' ιχότόν , η κλεψιά., δ ψόνος, δλrι. τα. έγκλ~μιχτα., 13E:v ήταν παp!Χ &νταpσίες. Σε6όταν μ' zνιχ είδος πίστης βαθει&ς κιχt τuψλijς κάθε

δημόσιο ύπά.λληλο, ιiπό τον πpωθuπoupyiJ ό'ις το δα.σοφύλα.κα.. 'Ένοιωθε ιiποτpοπια.σμο κα( &ηδtα για. τον καθένα ΠΟ1J ~Πεσε σ' &_ο(κημσ. κα.t ΟpασΥ,έλισε

μι& φορ& το κα.τώψλι τής ά.νcμία.ς. ΤΗτα.ν &.πόλuτος, έξα.ιρέσε!ς δέν εκα.νε πι:;τέ.

'Απ6 τη μιa ελεγε: «'Ο δημόσιος όπά.λληλος δΕ: μπορεί ποτε ν~ κά.νει λά.-

106

θος' ό δικα.στ~ς δεν σψάλλει ποτέ». Κι' &πό τ~ν &λλη: <<Αότοί είνα.ι γιά. πάντα. χαμένοι" κανένα καλό δέ μπορεί να προέλθει &π' αότοός».

'"Ητα.ν στωικός, σοβα.ρος κα.t α. Ι)στηρότtΧ.τος τtΧ.πΕιvός, μtΧ.ζt κι' ά.γΕ:pωχος, ΟΠως ο[ θρησχομΙΧΥείς. το οΑέ{ψ!Χ τοu ψυπά.νι· ψuχpο κα.( Οια.πεpα.στικό. uο

λη τοu rJ ζωη μπορεί να συνοψισθεί στις δub α:uτές λέξεις, «&γρuπνείν» και &πα.γρυπνeίν>>.

Είχε έψα.ρμόσει την εόθεία. γρα.μμη σε κά.θε τι &νώμα.λr;, ποu uπά.ρχει σ' !Χότον τον κόσμ.ο.

ΕΙχε σuνα.ίσθηση τής χpησιμ.ότητά.ς τοu. θρησκεuτικ-!J προσήλωση στα καθήκοντά. τοu , δ Ίcι.βέρης ήτα.ν κα.τάσκοπος, οπως ενα.ς άλλος είνα.ι πα.πά.ς .

'Αλλ- • • - • " • • χ • .. l. e~ · οιμονο σε κειvον ποu επεψτε στα. χερια. τοu. ωpις οιστσ.γμu ι.ιπια:νε τον

πα.τsρα. τοu, &ν τόν ~βλεπε ν& δραπετεύει &πο το κάτεργο. την μ.ά.να. τοu αν

Ε:βλεπε να δρα:πετεuει &πο τη ψuλα.κη θCι. την πα.ρά.δινε στην ά.στuνομία. . Κα.ί

θα το εκα:νε μΕ: τήν ~θικη έκείνη άγα.λλία.ση, ποtι δίνει μια ένά.ρετη πρά.ξη .

Ζοuσε μιά. ζωή στερημένη, μ.ονα.χική, ζωή α.ότα.πά.ρνησης κα.( &γκρά.τεια.ς.

ΟUδέποτε επα.ιρνε μέρος σέ δια.σκέδα:ση. Ή &στuνομία. γι' α.uτbν ~τα.ν δ,τ ι ~ Σπά.ρτη γιά. τοuς Σπα.ρτιά.τες.

'Έολεπες στον 'Ια.οέρη την είκόνα. του ά.νθρώποu ΠΟΙJ πάντοτε πα.ρα:μονει)ει, ένεδρεuει . Τό μέτωπό τοu χωμένο μέσ' στο κα.πέλλο , δέν το ε6λεπι;ς

τά. μάτια: τοu χωμένα. κriτω άπο τιΧ ψpύδια: τοu, δέν τά6λ~πες το πηγούνι

τοu χωμένο στ·ή γρα6ά.τα. τοu, δ&v τ06λεπες' τά. χέρια. τοu χωμένα στά. μ.α:νίκ ια

τοu, δέν τ&Ολεπες το ρα.6δί τοu χωμένο κά:τω &.πό τήν ρεντιγκότα τοu, δέν

το6λεπες. Άλλά., οτα.ν πα.pοuσια.ζότα.ν πεpίστα.ση, ξαψνικ?ι; ξεπεταγόταν &.πο "" ' ' \ " , ) \ \ _., ' ' ;_ 6 \ -τ, 1 σκια. οωτη ενα. κοuτε ,ο στενο κα.ι γωνιωοες, μια μα.τια. ι.ιποτρ πα.ιη σα.ν τοu

χά:pοu , ενα ψο6ερb σα.γόνι, δub χέρια. τερά.στια. , κ' ενα ρόπα.λο τρομερό,

Δέν ήτα.ν έντελGJς &.γρά.μ.ματος' πα.ρ' δλο ποtι μισοσσε τα βιβλία. , διά.6α.

ζε τίς ώρες ποu δέν είχε όπΥ]ρεσία. , γι' α:ότό στη σuζήτΥ)σή τοu είχε κά.πο ια.

εμψα.ση.

Εrπα.μ.ε δ,τι ήτα.v ά.πα.λλα.γμ.έvος &.π' δλες τις συνήθΕιες , δέν ε!χε κα.vέvα

πάθος . Μόνον δτα.ν fιτα.ν εόχα.ριστΥ)μένος &.πο κάποια. πράξη τοu, έπέτρεπ~

στόν έα.uτό τοu νιΧ παίρνει μιιΧ πρέζα. τα.μπά.κο . Μόνο σ' αuτο τb σημείο ε!χε

σχέ~η μέ τοuς ά.νθρώποuς .

'Εννοεί τα. ι πιά. ε1Jκολα. πιος ό Ία.ί5έρΥ)ς ήτα. ν δ cρ66ος κι' δ τρόμος, προκα.

λοuσε ψρίΚΥ) σ' ΟΑΟUς ΕΚείνοuς, ΠΟU ~ έτήσια στα.τιστ ικi) τοi) uπουργείοu Οt

κα.ιοσuνης χcφα.κτηρ!ζε: &στεγοuς . 'Έψτα.νε v' &.κούσοuv μ.όνο τ' οvομά. τοu

γιιΧ να. τοuς κα.τα.λάβει τρόμος, νιΧ δοuν το πρόσωπό τοu για νιΧ μείνοuν κε

ρα.uνόπληκτοt .

Ό Ία.t5έρης ήτα.v ενα. μά.τι σταθερά. κα.ρι:ρωμένο πάνω στον κ . Μα.γοα.

λην1), μά.τι . γεμάτο uποψίες κα.ί εlκιχσίες. Κα.l το κα.τά.λα.6ε, έν τέλει ό κ.

Μα.γδα.λην* , άλλα εκανε πώς δε νοιαζόταν καθόλοu. Δέν εκα.νε ποτέ στον

157

lα6spη κσ. μ.μ.ι~ έρώτηση. Δεν τον <Χνα.ζ"ητοσσε, <Χλλ' οuτε το•ι <Χπόψευγε. 'Α"

yεχότα.ν το ψορτικο κα.l σχεδον &.ψόρητο βλέμμα. τοu, χωρlς κα.θόλοu ν:Χ δεί

χνει δτι δυσα.να.σχετοuσε .. φεpνότα.•ι στον Ία.6έρη, δπως κcι.l σ' δλους; τ e.- &λ

λους, με ά.πλότητα. κα.l κcι.λωσύνη.

l\iερικ?. λόγιcι., τ'Qu διcι.ψύγcι.ν &πο τ:Χ χείλιcι. τοσ 'Ιαβέρη, οώσcι.ν

τijν έντύπωση δτι, κινούμενος α.πο τ'i)ν περιέργειά. του, εκα.νε κρυφες ερευνες

γ ι α. δλα. τ:Χ προηγούμενα. ιχνη τοσ θείQU Μα.γδcι.ληνη. Φα.ινότα.ν ν~ γνωρίζει'

κcι.l μάλιστα. μΕ: μισόλογα ελεγε, πwς κά.ποιος είχε πά.ρει πληροφορίες άπο

κά.ποων' γι~ κά.ποια. οlκογένε:α., ΠΟ~ ο εν uπά.ρχει σ~μερα.. Κά.ποτε μονο·

λογώντα.ς είπε.

-Νομίζω πwς τον κρατώ το ψίλο.

'Έπειτα. εμεινε πά.λ: συλλογ ισμένος, σα. ν7. είχε κοπεί το ν'Υjμα. ποu νό

μιζε δτι κρα.τοuσε.

Ή δλη φυσικότητα. κcι.l ή ηρεμία. τοu κ. Μα.γοα.ληνη, δπωσο~ποτε μπέρ

δευα.ν τ~ν οξυδέρκεια. τοσ Ία.6έpη .

Μια. μέριχ δμως, ό πα.ρά.δοξο; τρόπος τοu α.στυνομικοu α.ότοu σκύλου, έ

κα.νε εντύπωση στον κ. Μα.γδα.λην.Υι. Κα.l νά. σε ποι~ περίσταση.

Ο Μ!1ΑΡΜ!1Α ΘΕΡ~ΑΝΕΜΗ~

ΤΗτα.ν πρωί, δ κύριος Μα.γδα.λψ'ijς περνοσσέ α.τ.ό ενα. σ:ενο κcι.l λα.σπώδη

ορόμο, δτα.ν &κουσε, σε μικp~ άπόσταση, ψωνΕ:ς καl είδε κόσμο μαζεμένο. 'Έ

τρεξε κι' α.uτος να. δεί ι:l συμβαίνει.

'Ένας γέρος, ποu τόν ελεγαν μπά.ρμπα Θzpσανέμη, είχε πλΙΧκωθεί ά.πό

το ψορτηγό &.μά.ξι του, παρασυρμένος &.πο το πέσιμο τοu &λόγου.

Ό Θεpσα.νέμης Υjτα.ν εvα.ς &πο τοuς Ηά.χιστους έχθραuς πού είχε δ κ.

Μα.γδα.λην~ς τ~ν &ποχ~ &κείνη. 'Ότα.ν &γκα.τcι.στά.θηκε στην πόλη ό Μα.γδα

λην~;, δ θερσιχνέμης πρώην δημόσιος γριχ:pέιχ; κα.t σχεδbν μορψωμένος χωρι

κός, εκα.νε ενα. μικρό εμπόριο , πού f'ιδη δεν π'ήγα.ινz καλά.. 'Έβλεπε τον &.πλό

έργά.τη να. πλουτίζε ι , &νω α.uτός, αφεντικό, κcι.τα.στpεψότα.ν. Α.uτο τον eκανε να.

ζηλέψει κα.l να. μισ~σει τον Μα.γδα.ληvη κα.l προσπα.θοσσε μέ κάθε τρόπο να.

τον 6λά.ψει . Χρεωκόπησε τελικi κcι.ί, γέρος πιά., μΕ: μοναδικrι περιουσία ενα

κά.ρρο κ' ενα. '&.λογο, χωρlς γυναίκα. καl παιδιά., εγινε άγωγ~:iτγις για. να. μπο

ρέσ~ι να. ζ~σει.

Είχαν σπά.σzι τ:Χ. ouo πόδια. τοu ά.λόγοu κα.t δε μπορούσε νά. σηκωθεί , δ

γέρος βρισκότιχν &.νά.μ.εσα. στοuς τροχοό;, &.πb τοuς δποίQυς δ ενα.ς πλά.κωvε μέ-

158

ρος τοu σώμα.τος, προς το στijθος, &νω τό &μ~ξι ήτα.ν πολύ ψορτωμένο. Ό γέρο

θψ:ιαν&μης εογα.ζε ρόγχοuς, σα νχ ψυχορρα.γεt. Προσπα.θοuσα.ν ν:Χ. τον βγά.

λοuν cΧπο κεί κά.τω, &λλιΧ μά.τα.ια.. Λίγο &δέξια. αν _μετα.κινοuσα.ν τό κά.ρρο, μπο

ροuσα.ν ν~ τον iποτελειώσουν. Ή μόνη σωτηρία. -ljτα.ν ν' ιΧνα.σηκωθε"ϊ τό ιΧμά.ξι

άπο τη γη. 'Αλλά οί τροχοt εΙχα.ν χωθε"ϊ μέσα. στή λ6.σπη.

Ό Ία.οέρης ποu κα.τέψθα.σε, εστειλε να. φέροuν ενα.ν μοχλό .

'Ότα.ν έφθασε ό κ. Μα.γδα.ληνής, ολοι πα.ρα.μέρισα.ν μ.έ σε6α.σμό.

- ΓιιΧ το Θεό! φώναξε ό γέρος.

Ό Χ. Μα.γοα.ληνης γύρισε προς τοuς συγκεντρωμ.ένοuς.

-υ Ε να.; μοχ λος δέν δπά.ρχει πουθενά.;

- ΙΙ ήγαν νά φέρουν, &.πά.ντησε gνιχς χωρικός.

- πότε θ~ το ψέροuν;

Σ' ενα.ν πετα.λωτή πήγαν, &λλιΧ ε!να.ι κά.μ.ποσο μ.ιχκριά., δεκα.πέντε λεπτα.

τοuλά.χιστον.

-Δεκαπέντε λεπτά.! ψώνα.ξε ό κ. Μα.γδα.ληνής' &κόμη πέντε λεπτά κα.t

ιχότος δ &νθρωπος τελειώνει . Ό τροχος κά.θε δευτερόλεπτο ποlι περνα. δλο κα.t

χώνετα.ι στη λ!Χσπη.

- Ψί νά. κά.νοι.ιε;

-'Ακοuστε, ενα.ς άνθρωπος άν εμ.πιχινε κά.τω ιχπο το κά.ppο, wστε νιΧ τδ

σηκώσει λίγο μ.έ τη pιΧχη cou. Μόνο μισό λεπτο οοuλειιΧ είνα.ι, νά. τρα.6'ijξο

με τον άνθρωπο. Δέν είνα.ι &δω κα.νένα.ς να. 6α.στο0ν τά νεψρ:Χ τοu, κα.νένα.ς &ν

θρωπος με κα.pδιά.; θά λά.οει πέντε ).puσα. ε1κοσόφρα.yκα..

Κα.νένα.ς &πό τούς σuγκεvτρωμένοuς δέν κοuνήθηχε. -Δέκα. είκοσ6ψριχγκα., είπε δ Μα.γδα.λψής.

'Όλοι χα.μ'ijλωσα.ν τα. μά.τια.. "Ενα.ς &π' α.uτοl.ις μοupμοupισε.

-Έοω, επρεπε νά.χει κα.νεtς δια.οολεμ.ένη Μνα.μ.η, &λλοιώς θιΧ πλα.κω-

θεί κι' α.uτος μέσα. στη λά.σπη. · - Εικοσι σ.ς είναι τιΧ εlκοσόφpα.γκα, πρόσθεσε δ Μαγδα.λην'ήζ .

Ή ϊδια. σιγή.

- Δέν ε!νιχ.ι δτι λεlπει, &π' ιχ.ότοuς τοuς &νθρώποuς, ή θέληση, ε!πε μι~

&λλη ψωνή.

Ό κupιος Μα.γδα.ληνής γuρισε κα.t εrοε τον Ία.6έρη, τον δποϊο δέν εrχε

προσέξει νωρίτερα..

Ό Ία.6έρης &ξα.κολοuθησε:

-Τούς λείπει ή οuνα.μη. Έδω μόνον ενα.ς yίyα.ς μποροuσε να. σηκώσει

πά.νω στή ρά.χη τοu, ενα. κά.ρρο σιΧν α.uτό.

'Έπειτα. κοιτά.ζοντα.ς κα.τά.μ.α.τα. τον κ . Μα.γ·οιχληνij, σuνέχισε, τονίζοντα.ς

επίτηδες μια μιά τ!ς λέξεις.

-"Ε να. μονά. χα. &νθρωπο, κ. Μα.γδα.ληνή, έγνώρισα. ίκα.νο να. κιΧ ν ει α.uτο

ποlι _προτεlνα.τε .

159

Ό ΜΙΧγοΙΧληνής ά.νσ.τρίχιΙΧσε.

Ό 'Ια.Όέρης, με δψος ιΧδιά.ψορο κα.l χωρlς ν' α.ψήσει α.πό τ&. μ.ά.τια. του τόν

ΜΙΧγοα.λφή, πρόσθεσε:

- ΉτΙΧΥ ενΙΧς, τόν δποιο είχσ. γνωρίσει ΚΙΧτά.ο ικο στο κά.τεργο.

- Π pαγμΙΧτικά.; είπε δ Μαγδαληv-ής.

-Ν αί, στό κά.τεργο της 'Γ'Juλώνα.ς.

Ό Μα.γδα.ληνΎ]ς χλώμ.ια.σε.

Στο μεταξύ , δ γέρο Θερσανέμ:ης 6ογγοuσε κ' εΌγαζε 1SΡι7lοfες πόνου.

-Τελειώνω! γι~ ελεος τeιu Θεοu! ε να λωστό. Ό Μαγδα.ληνής κοίταξε γύρω τοu.

- Δεν uπάpχει λοιπον κα.νέ.να.ς ΠΟU νa θέλε ι νrχ πά.pε ι ~LΚMt ε1κοσ6ι:ρpΙΧγκα. και ν&. σώσει τη ζωη α{ιτοσ τοσ δυστυχισμένου;

Καl πά.λι κανένα.ς δεν κοuνήθηκε. Ό Ία.οέρης έπανά.λα.οε:

-'Έναν &νθpωπο έγ·ιώp ισα. ίκu.ν6 να. κά.νει τη δουλεια. ποu θα. ε κανε ε

να. κρίκι· ήτα.ν έκε!νος δ κα.τά.δικος.

- Βοήθε ια. ψιJ)ναζε ό γέρος καl ψα.ι·ιόταν στα. τελεuτα.ία τοu .

Ό Μα.γδα.ληνης σήκωσε το κεφ&.λ ι · τi μiτια. τσu σuνά.ντησα.ν το βλέμμα.

τοu 'lαΌέρη, 6λέμμ.σ. γερα.κιοu, κα.pψωμ~νο ά.πά.νω τσu , είδε τοuς ά.σά.λεuτοuς

χωρικοuς, χαμογέλΜε μελαγχολικ!Χ κα.t χωρ!ς να. πεί λέξη γονάτισε κα.ί,

πptν πρσλά.6ει νΓι.. μιλiισει Χ'λνένα.ς &πο το Πλijθο~ , 6pέθηκε κά.τω &.πο τ' ιi

μά.ξι.

Φσ6ερή σιγή έπικρά:τ'Ι)σε &.μέσως .

Ει15αν τον Μαγδαληνή , σχεδόν μπpούμιτα, κά.τω &πο κείνο το μέγα βά.

ρrις, να. προσπαθεί να. ζuγώσει τοlις &.γκwνες προς τ&. γόνατα..

- Τρα.Όήζοu, θείε Μαγδαληνή, ψώναζαν. Θα. πλακωθείς κα.l σό! Κι'

α(ιτb;; δ γέρο Θερσανέμης ενωσε τη φωνή του με τοuς iΧλλοuς καi φώναξε,

ψόyετε θ&. πλα.κωθείτε καl σείς ά.νώψελα . Ό Μαyδα.ληνΎ]ς δέν &ποκριν6τα.ν.

Ό κόσμος πα.ρακολοuθοuσε μ' &.γωνία.. Οί τροχοi είχαν χωθεί 6ιχθότερα, πρα.γμα.τικi όπi)ρχε κίνδυνος νi πλακωθεί κι' ό κ . Μα.γδαληvής.

Ξά.ψνοu , δ οα.ρύτα.τος &κείνος δγκος κουνήθηκε δλόκληρος, τό κά.pρο &να

σηκ~)θηκε fίσυχα, οί ρόδες μ ισό6γα.ινα.v ά.πο τή λά.σπη, μι&. πνιγμένη ψωνή

&κοόστηκε.

--'Ελ7.τε, δόστε ε να χέρι!

'Ήτα.ν ή ψων+ι τοu Μα.γδαλψij, ποu τώρα κα.τέοαλε την τελεuτιχ1α. τοu

δίινα.μ'Ι).

'Έτp~ξα.ν τότε ολ')ι, ή &ψοσίωσΎJ τοu ένός , zΌωσε θiρρος κα.t οuναμ'Ι) στοuς

flλλeιuς. Tb ψeιρτωμ.ένeι κ&:.ρρeι σηκώθηκε &πο εfκeισι μπρ&:.τσα. . Ό θερσα.νέμης

ε!χε γλuτιJ)σει.

'Ότσ.ν σηκώθηκε δ Μσ.γοα.ληνής ήτα.ν χλωμός , λουσμένος στbν ίορώτα.

160

Ψα ρουχα. τοu σκίστηκα.ν , γέμισα.ν λά.σπη. 'Όλοι εκλα.ιγα.v- δ γέρο θερσα.νέ

μης του φιλουσε τα. γόνα.τα κα.l τον &.ποκαλουσε σωτήρα· αuτοζ είχε πάνω

στο πρόσωπό τοu μιΟ:ν εκψpαση εuτuχ~σμένοu κα.ί οuριΧνιοu πόνοu, κα.θιbς ΚΟ ί

τα.ξε Ύjρεμ.α. τον 'Ια.οέρη, ποu &.διά.κοπα. τον πα.ρα.τηρουσε.

Ζ'

Ο ΘΕΡ~.ΑΝ(Μ\-1~ ki-IΓ10YPO~ ~ΤΟ Γ1.ΑΡΙ~Ι

το γόνα.το του γέροντα. είχε έξα.ρθρωθεί ά.πο το πέσιμο και γι' α.uτb δ

Μα.γοσ..λην"fις εοωσε δοηγίες νΓι. τον μετα.ψέροuν στό νοσοκομείο, ποu σuντηρου

σε μέσα στο έργοστά.σιό τοu, γι~ τοuς έργά.τες κα.ί τb δπηρετουσα.ν δuο μονα.χές .

Ψο πρωt τijς έπομένης, δ θερσα.νέμης 6ρijκε κοντa στο κρεβάτι τοu μια

&πιτα.γrι τών χιλ(ων ψρά.γκων κι' ενα. σημείωμα. γρα.μμ.ένο μέ το χέρ ι τοσ Μα.γ

δα.ληνη . «'Αγορά.ζω το κά.ρρο σοu μα.ζί μέ το &λογο >> . Τό κά.ρρο ήτα.ν τσακι

σμένQ κα.ί τό tλλογο νεκρό.

Ό θερσα.νέμης εγ ινε κα.λά. , &.λλδι το γόνα.το είχε πά.θε~ &.γκόλωση. Ό κ.

Μαγδαληνής, μέ συστάσεις τών δuο ά.δελφών καί του έφη~ιέριοu , τοποθέτησε

το οuστuχή ώς κηποuρb σ' &:να. μονα.στήρι κα.λογρα.ιωv, στο ΙΙα.ρίσι, στήν ε

νορία. του Άγίοu Άντωνίοu.

Λίγον Χα.φο &ργότερα &πb το έπεισόδιο αuτό, δ κ. Μαγδα.ληνΥjς διορί

στηκε οήμα.ρχος. υΟτα.ν ό 'Ια.6έpΎJς τον είδε γι&. πρώτη φορα ντuμένο με τ~ν

&π(σημη στολή , ή δπι::ιία. τοίί πρόσφερε τόση έξοuσίχ μέσα. στην πόλη , α.1σθά.ν

θηΧε δ,τι θα αtσθα.νότα.ν σκ{>λος ΠΟU θα όσφα. ι νότα.ν λuκο κά.τω ιiπο τα φορέ

μα.τα. του κuρίοu τοu. 'Από τότε το-ι &.πόφεuγε δσο μπορουσε, έκτός, δτα.ν όπη

ρεσι:ι.κη &.νά.γκη &.πα.ιτοίίσε &πιτα.κτικδι νδι συνομιλήσει μέ τον κ. οrιι.ια.ρχο,

προς τον δποία τότε φερότα.ν με 6α.θύτα.το σεοα.σμό.

Ή εuημερία. ποu εψερε στην πόλη δ θείος Μα.γδα.λην'ής, φα.ινότα.ν κα. ί

&πb ίtνα. &λλο σύμπτωμα. , το όποίο μπορεί νδι ι.ι-fιv είνα.ι δρα.τό, &.λλδι εΙνα. ι &.λ6;ν

θα.στο. 'Ότι:tν ο! Χά.τοικοι ένος τόποu uποφέροuν, δτα.·; δεν uπά.ρχε ι έργα.σ ία., 8-τι:tν το εμπόριο ε!·;α.ι νεκρωμένο , οι ψόροι σuγκεντρώναντα.ι δύσκολα., δ κό

σι.ιος &.ντιστέκετα.~ στ·ήν πληρωιιή τοuς λόγω της &.νέχεια.ς κα.ί το κρ6;τος δα.

πι:tνά. πολλα για. τήν εrσπρα.ξή τοuς, μ.ετερχόμενο κα. l οία. ιiκόμα.. υ Αμα. δμως,

όπά.ρχε~ εργχσ(α. κα.ί δ < σι.ιος χα.ίpετα.ι κά.ποια. ~νεση ο 1κι:ινοι.ι ~κή, ot φόροι πληρι!)νοντα.ι εΟκι:ιλα.. Μέσα. σ' έφτCι. χρόνια τα έξοδσ. του κpοcτους γιΟι τΎ]ν εrσ

πpαξη των φόρων , στήν περιφέρε ια. της Μ .. . έπl Μ ... εΙχα.ν έλα.ττωθij κα.τα. ' ' , 'I ' ' ' t 6 ' ' - Ο ' - ' , ι τα. τρ ια. -;;ετα.ρ τχ, γ ι α.uτα κα.ι ο τ τε uποuρyος τωΊ ικονι:ι ι ι ικων α.να.ψφε πα.ν -

τοτε την περιφέρεια. α.uτή μέ επα.ι~ο.

Ό κ. Μαγδαληνiι.: rπεσε κάτι•Ι ιl.πό τό κάρο, γΩνάτισε καt μΕ μιά ίιπεράνθρωπη

προσπάθεια τ' ιl.νασήκι•)σε. Ό γέρο θερσανέμη~ ε!χε σι•>θrί. 'Ενώ ό Ία6έρης εl

χε ~ιαρφώσει τό. μάτια τοιι πάνι•Ι στόν κ. Μηγδαληνi] καt παρσ.κολοι•θοίίσε έπ(μο-

να ~ιι'tθε του ~ιίνηση.

161

Αuτη -1jτ~ν ~ κ~τά.στιzση στην πόλη, δτιzν ξιzνιzγuρισε fι Φα.ντίνιz. Κα.νένα.ς δέν τη θυμότα.ν πιά.· ά.λλα. εότυχως fι πόρτa τοu έργοστα.σίου τοu κ. Μα.γ

δα.λψΥ), πα.ρουσιά.στηκε σ' α.ότrι σά φιλικο πρόσωπο. Ή Φα.ντ(να. ζijτησε δου

λειά στο έργοστά.σιο κι' εγινε δεκτή στb τμ.ijμ.α. των γυνα.ικων. Ή τέχνη ήτα.ν

νέα. για. τήν Φα.ντίνα., δέν εΤχε ά.ρκετ~ επιδεξιότητα., γι' auτb κα.t τδ μερο

κά.μα.το ήτα.ν μικρό· ά.λλά δπωσδήποτz ήτσ.ν ά.ρκετό γιά νά ζήσει.

Η'

Η KYPIA ΒΟΥΚΤΟΥΡΝΙΑΔΟΥ ΔΑΓΊΑΝ.Α

TPIANT Α ΦΡΑΓΚΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΗΘΙΚΗ

'Ότα.ν ε!οε ~ Φaντίνιχ οτ: 6ρi')κε πόρο νά ζήσει, α.ίσθά.νθηκε κά.ποια. &νιχκοuφιση. Το νά. ζεϊ κιχνεtς ά.πο την έργιχσ(α. του, lντιμα., εΙνα.ι πρα.γμιχτικά.

χaρα. θεοu!

Ξα.να.6ρi)κε την ί5ρεξij της γιά. έργα.σία.. 'Αγόρασε ένα. κα.θρέψτη. Χα.φό

τα.ν να. 6λέπει μέσα. κεί τά. νιά.τα. της, τά. ώpιχία. της μα.λλιά., τά. δμορφιχ δόν

τια. της. 'Ελησμ.όνησε πολλά· μόνο τ-iJν Τιτίκα. της θυμότα.ν ά.διά.κοπα. κα.t τδ

πιθιχ·~ο μέλλον της σκεφτότιχν. ΤΗτιχν σχεδbν εδτυχισμένη. Νο(κιιχσε ενα. μι

κρο δω~τιο κα.t το έπ(πλωσε μέ πίστωση. θά τά πλήρωνε σιγά σιγά ά.πο τήν έργα.σlα. της· έλιiττωμα. ά.πό τίς συνήθειες τοu πα.ρελθόντος.

ΓιιΧ νά. μη φιχνερώσει δτι ε!χε πιχιδί, ά.φοu -1jτα.ν &γιχμη, δέν μίλησε σέ

κα.νένα.ν γιά. την Τιτ(κιz της.

Στ~ν ιiρχΎ) έπλ'ήρωνε τιχχτικιΧ τοuς Θερνιχοιέρους. Δεν ~ξερε να. γριiφει κ' έπλijρωνε γι' α.ότi)ν ενα. δημόσιο γρα.φέα;. Άλλά. α:ότο γινότα.ν συχνά. κα.t δέν

εμ.εινε ά.πα.ρα.τijρητο. 'Άρχισα.ν νά. ψιθυρίζουν οί &λλες γυνα.ϊκες τοu έργοστα.

σίου δτι fι Φιχντίνιχ. «[στελνε ρα.6ιχ.σιiκια» κα.t πwς «τi)ς &ρεσα.ν τα. ζυνιi». Κιzνένα.ς δέν κιzτιzσκοπεόει περισσότερο τίς πρά.ξεις τοu πλησίον του, &π'

α.uτbν ποu οέν ένδια.φέρετιχι διόλου γι' ιχότές.

- Για.τί δ δείνα. &:ρχετα.ι ά.ργά το 6ρά.δυ; Γιιχτί κάθε πέμπτη το κλει

δί τοu τά.δε δέν ε!να.ι κρει.Ι.ΙJGσμ.ένο στο κα.ρψί; Για. τ( πά.ντοτε περν~ ά.πο στενοίις

i5ρόμους; Για.τί έκε1νη -ή κυρία. κα.τε6α.(νει &πο το &μιiζι πά.ντα. πρlν φτά.σει

στ, ι.'J. πόρτα. t'l)ς; κλπ. κλπ. 'fπά.ρχουν &νθρωποι, οι δποtοι γιά νά μιiθουν τΎ)ν εννοια. τέτοιων σ.lνι

γμά.των, πσ.ρά το γεγονος δτι τοuς ε!νσ.ι ά.διά.φοριχ, ξοδεuουν περισσότερα. χρij

μιχτιχ ΚΙΧL χρόνο, κα.τα.6ά.λλουν μεγα.λότερο κόπο, πιzρά α.ν εκα.να.ν δέκα. κα.λ~ εργα.. Κα.l 1\λα. ιχt'ιτ& δωρεά.ν. 'Έτσι γι& να. ίκιχνοποιijσουν τΥjν περιέργειά. τους.

Όλόκληρες μέρες πα.ρα.κολουθοuν α.uτον η εκείνη, ώρες στέκοντιχι στις γωνιές

11

162

τών δρόμων, κιiτω ~πό τtς έξώπορτες, νuχτα. στό κρuο κα.ί τη 6ροχή, διαφθεί

ρουν δπηρέτες, μεθοuν δ.μα.ξά.δες, δωροδοκούν κα.μ.α.ριέρες, έξα.γορά.ζουν θυρω

ρούς. Για.τi ; γ ιά. τίποτε. 'Από μα.νία. νά. δοuν , να μά.θουν. Άπο ψαγοuριχ για

να μποροuν ν!Χ ψλυα.ροuν . Κα.t πολλές ψορές, δτctν α.ότά. τά. μυστικά. μα.θευτοuν,

δτα.ν τ' aπόκρυψα ψα.νεpωθοσν, 1:\τα.ν λυθοuν α.οτ<Χ τ!Χ ιχινίγι.ιοιτοι ψέpνουν κα.

το:σψο:pές, πpοκο:λοϋν μονομαχίες, χpεωκοπίες, &.ψα.νισμοLις ο1κογενειών, τσα.

κlζοuν δπιΧρξεις· κιχt χιχίροντα.ι , χιχρδl ι.ιεγά.λη α.ότο~ ποu «t' :iνα.κά.λυψα.ν δλα»

χωρlς συμψέρο , &.πο περιέργε ια μόνο. "Αθλια. πρά.γμ.α.τα..

Μερικοί άνθρωποι είνα.ι κακοl μόνο ά.πό τήν ά.νάyκη νοc ψλυα.ρήσουν. ''Η

συζήτησή του; στtς σ<Jνα.νιχστpοψές, μπopzt Υ~ έξομοιωθε"ί μέ τά. τζά.κια. έκείνα. ,

πού καίνε ypήγoprι. πολλα. ζuλrι., τοuς χpειά.ζεται λοιπον πολu κιχuσψη ίίλη,

και καuσιμrι ίίλη είναι ό πλrισίον τους.

"Αρχισαν νCι. κΜιχσκοπεuουν κα.t τΥ)ν Φα.ντ(να· κα.t τόσο περισσότερο α.ό

τ'ή, γιατt πολλές γ<Jνα.ίκες τeιu έργοστασ{ου, ζήλευαν τήν όμορψιά. της, τδ\ ξαν

θά. της μα.λλιά., τ~ κα.τά.λευκα δόντ ια. της.

Πeιλλες ψορeς πρόσεξαν στο &ργοστά.σιο, ΠUJς τήν ιUρα. που έργα.ζότα.ν τijς

έρχότα.ν ενα. δά:χ.ρυ κ~.ί συχνa γύριζε τό κεψά.λι για. να τό σκουπίσει .

Έδά.κρυζε , πρά.γμα.τ~, δτα.ν συλλογιζόταν τό πα.ιδί της· ϊσως κα.ί τον &ν

θρωπο πού εfχε &.γα.πήσει. Ε!νι;ι;ι ocφu εργο ν!Χ σπά.σεις τά. δεσμά. τοu παρελ

θόντος , δσο οδυνηρά. κι' iiν -ljτσ.ν.

Πρόσεξα.ν δτι εγρα.ψε τουλάχιστον δύο φορές το μήνα, πιiντοτε στi)ν ί'δια

διεuθυνση κα.! 8τι πλήρωνε α.οτή τ!Χ ταχυδρομικιi. Σέ συνέχεια. κα.τά.ψερα.ν νά.

μά.θουν α.uτΎ; τή διεόθυνση. «ΙΙρός τον κύριον Θερνα.διέρον, ξενοθόχον ε1ς

Μομ.ψερμ.ίλ»,

π ijpιxν λόγια., σ' ~να καπηλειό, &π? το δημ.όσιο γριχ::pέιχ , ενιχ γεροντά.κ ι ,

ποu δέν μπορούσε να γεμ(σει το στομά.χι του κ6κκινο κpα.σί , a.ν δέν &δεια.ζε

τήν τσέπη του &πο τα. ξέvιχ μυστικιi. Τέλος 1 εγιvε γνωστδ δτι, ή Φα.ντίνα. ε

χει πα.:δί. «" Αpα. θ& ήτα. ν τίποτε κ ο ι ν ψ,. Βρέθηκε κ' εvα γρα.tδιο, μιά.

«Χαλ'ij» ψυχ'ij ποu ταξίδεψε ί!)ς τό Μομψεpμίλ, μίλησε μέ τοlις θεpνα.διέpους

καl στ1ιν έπιστροψή της 1\ήλωσε:

- Τριιivτα. πέντε φράγκα ξόδεψα., δμως &.νέπα.ψα τ~ σuvε ίδησή μου. Τό ε!8ιχ το πιχιδί!

ΊΙ γυvα.ίκα. ποu εκανε α.οτο το κατόρθωμα., να. δεϊ: το 7Cσ.ιδί, fιτα.ν μιά.

γοργόνα. ποu λεγόταν κuρία Βοuκτουρνιά.δοu, φpoupoζ Υ.α.l θupωρος τ-9ίς .Jιθ ι

κΊjς &ρε της δλου τοu κόσμου. "Ήτα. ν πενήντα. ιtξη ·χρόνων·, ~ ιiσ1tήμιι:r. της 15-μως εκα.νε πιο &.πα.ίσιο τό γεροcσμένο μοuτρο της. cH γρι&: t-< ιι·cή 6πijρξε κά.

ποτz νέα., πράγμα. ποcρά.δοξ(Ι' Χ .. 7.l στα. νιάτα. της, μ.έσ' στΎ)ν κii'.poι&: τij; &πιχνά.

στα.ση; τοu 93, πα.ντρεuτηκε Μ.να. κιχλόyηpο, tJ.έ κόκκινο σΧΟU'f'Ο στο ΚΕψάλι,

τ.οu το χε σκάσει &π δ το μοναστήρι καl πijγε με τοuς έπο:να.στό: ;; ες . Γuvα: ίκα

στιψΙJ, ξερή, πονηρrι, ψα.ρμα.κεprJ, &κανΟώδης, ποu θυμόταν κctl τόν α.ντpα. της,

163

ώς r..ιστή χήρα, έπειδή τήν είχε δαμ.ιΧσει καλ~ δ καλόγερος, της εΙχε 6οcλει

τ& δub πόδια σ' ενα παποuτσt. Μιά. τσουκν18α πο8οπατημ.ένη &πο το καλογε

ρικο ρtl.σο. ΜετιΧ τήν &πανtl.σταση, δταν έπανήλθε 1ι 6ασιλεία, εytνε θρησκόληπτη, τόσο πολό μάλιστα , &στε οί ίερείς τήν &συγχώρησαν για. τον κοιλόγε

ρό της. Εlχε ενα μικρο κτήμα, το &.ψιέρωσε σέ μιά.ν εκκλησία κα.ί, &πb τότε

δέ σταμιΧτησε ν' ιiναι:ρέpει αuτο το θεάρεστο Ι:'ρyο. Στη μητρόπολη δμως την

ε!χα.ν σέ δπόληψη. Α•)τή λοιπον ή κυρία. ταξίδεψε ιbς το Μομι:ρερμtλ καί ... «&νέπα.ψε τΥ] συνείδησή της. Τό εΙ δε τό παιδί!»

Είχε περιΧσει ιiρκετός καιρός ·ή Φr:ι.ντίνοι fιτr:ι.ν έδώ κι' eνσ. χρόνο στο

έρy'Jστά.σιο δτα.ν, ενα. πpωt 1ι επιστάτισσα στο τμΎ)μα τών γυνα.ικών τΎ)ς εaωσε

έκ μέρους τοο κ. δημάρχου πενήντα ι:ρροcγκα καl συγχρόνως τήν ιiπόλuσή της

tΧΠΟ το tργοστάσιο• μ.ά.λιστCΧ οέ ΚCΧt νά. ψuγει tΧΠΟ τον τόπο έκείνο, χeχ(, α.uτο

έκ μέροuς το(ί δημά.ρχου, yιιΧ το κα.λό της.

Άκρι.οιϊ>ς τόν ιοιο μiινσ., οί θερνα.διέpοι, riφau ζήτησα.ν δώδεκα. φράγκα.

ιΧντt &ψτιΧ, τώρr:ι. ζητοΟσr:ι.ν δεκr:ι.πέντε.

Ή Φα.ντίνα. έ'μεινε κεραυνόπληκτη. Νά. φuyει &.πο κείνον τον τόπο 8έ

ι~ποροσσε· χρωστοuσε τό ένοiκιο καl τά. [πιπλά. της. π ενήντσ. ψριΧγκα οέν &.ρ

κοΟσα.ν γι& την εξόφληση αuτοίί τeιίί χρέeιυς. ΙΙροσπά.θησε νά. παρr:ι.καλέσει, νά.

πεί ίκετευτικά. νά. την r.pσ.τ·ήσοuν, &.λλ&. ή έπιστά.cισσα. τijς όπόδειξε δτι πρέ

πε ι νά. ψόγει &.μ.έσως &.πό το έργοστάσιο. Ή Φαντίνα ήτCΧΥ &λλωστε &:.πο τtς

μέτριες έρyά.τριες.

'Έψυγε ιiπο το έργοστά.σιο τσσ.κισμένη περισσότερο ιiπο τό 6ιipος της

ντροπής, π:ι.ρ& &.πο τήν σ.πελπισία κ' έγuρισε στο δωμά.τι6 της. Το &μιΧρτημά

της το ~ξεpα.ν τώρα. ολοι, fιτα.ν πασίγνωστο! Δέν είχε τ.ιά. Χουρά.γιeι να. προφέρει λέξη. τη συι~6ούλεψα.ν να. μιλήσει

στον Χ. δήμαρχο, ιΧλλά. α,!jτη εΙχε χάσει το ηθικό της, δεν ετόλμησε. Ό δή

μαρχο; της εδωσε πενiιν:'J. φp&.yκα., wς φιλιiνθpωπος· και τήν εοιωξε &πο τό

εργοστάσιο, ιbς δίκαιος. "Εγειρε τό κεψ6ιλι κάτω &.π' r:ι.οτην τήν &.πόψαση,

UΠΟtιiχτ'Υ)Κε.

θ'

ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΣ ΒΟΥΚΤΟΥΡΝ ΙΑΔΟΥ

Λ ' ~ ) 6 ~ 1t ι ' "λ) ' ~ ' ι θ οιπον ή χηρα. του κα. γερου, rι.v υχι τιποτ α .ο cι.•.>tJ το κατωρ ωσε.

'Εννοείτα.ι 1\τι ό Μα.γδ!ΧληνΥ)ς τα. ιiγνοοίίσε, δλα., Ξτ.:ειδΥ) zίχε -::Ύ;ν συν-ή-

θεια. νά μή μπα.ίνει στο ψΥjμ.α. τG>ν γυνα.ικών. Τή·ι επίβλz·~ή τω :Υ]-ι ε!χε &.να.-, ' , ~ξ , {"οο , ' ., ' ., λ)'

θέσει σε μια. yεροντοκορη, α. ια. γυνα.ικα., ορατcηpια. ΧΙΧt cαεpcι.ιη, α. . α. κα.-

τα.λά6αιvε cή φιλανθρωπία ι\Jς κα.θ1)χον Υά Ol'IΞ l , χωplς y?j_ εμοα.θuγει σcί;

164

κιχροιες κιχt νά. συγχωρεί. Τοσ την ε!χε σuστijσει δ έψημ.έριος της ένορία.ς κα.t

δ κ. Μα.γδα.ληνής της ε!χε &.πόλuτη &μπιστοσύνη. Ή έπιστά.τισσα. μέ τήν &.πόλυτη έξοuσία. ποu της ε!χε δώσει δ κ. Μα.γδα.ληνης κα.t με την πεποίθηση

δτι ένεργεϊ σωστά., εκρινε τή Φιχντίνιχ κιχθώς την εκρινε, τ'ή δίκα.σε κιχt την

κα.τα.δίκα.σε. Τά. πεν~ντα. φρά.γκα. τά. εδωσε &.πο ενα. ποσό, ποu της ε!χε έμπι

-,τεuθεt δ κ. Μιχγδιχλην~ς, γιά. 6ο~θεια. δτα.ν πα.ροuσια.ζότα.ν &.νά.γκη, στις έρ

yά.τριες. Τό ποσο α.uτό το οιιχχειριζότα.ν χωρlς νά. δίνει λογα.ριιχσμ.ό στόν έρ

γοστα.σιιiρχη.

Ή Φιχντίνιχ ζ~τησε νά. μπεt σε σπίτι όπηpέτpια.· δέν τη δέχτηκα.ν. Νά.

ψuγει &.πο τήν πόλη δέ μπόρεσε. Αδτο; -::-;·', -::ου χρωστοuσε τά. επιπλα. κα.ι τι

έπιπλα.! της ε!πε 15τι άν ψuγει, θά. βά.λε: :Υ) ν πιιiσοuν γιά. κλέφτρα..

Ό σπιτονοικοκuρης της ελεγε: «Είσ~~ νέα. κι' ομορφη μπορείς νά. πλη

ρώσεις πολu κα.λά.>>.

Μοίρα.σε τά. πενήντιχ ψpάγκιχ μετιχξu τοίί έπιπλοποιοίί κα.l τοίί σπιτονοι

κοκύρη, eδωσε πίσω τά. π~ρισσότεp!Χ επιπλα. κα.ί κρά.τφε τα. άπολuτως άπα.

ρα.(τητιχ κιχ(, νιf την χωρίς δουλειά., χωρίς έπά.γγελμιχ κα.l με χρέος γύρω στά.

εκα:τb ψρά.γκα..

Βρήκε ν17. ρά.6ει ποuκά.μισα. χοντρά., γιδ: τοuς στρα.τιώτες της ψροuρliς

κα.l κέρδιζε δώδεχιχ σολδία. την ήμέρα., &.πό τά. δποία. τά. οέκα. χρεια.ζότιχν γιά.

τijν κόρ'Υ) τ'Υ)ς. Τότε άρχισε νδ: κακοπληρώνει τοuς θερνα.διέροuς.

Κα.l τότε μιά. γριά., ποί.ι τής rλνΙΧ6ε τό λuχνά.ρι, κά.θε 6ριiδu ποu yuρνοϋ

σε, τή οίοα.ξε πώς νά. ζεί στη ψτώχειιχ. ΓιGtτ1. πίσω ~ΠΟ νά. ζεrς με λίγα., 6ρί

σκετα.ι το νά. ζείς με τίποτα.. Δub δωμάτια. ε!να.ι α.uτά . Τό πρώτο σκιερ~ τό δεύτερο σκοτεινό.

Ή Φα.ντίνσι λοιπόν !μ.σιθε πως νά. πεpνi τις ώρες τοίi χειμώνα. χωρίς φω

τιά.. Πως νά. παίρνει τήν &.πόψα.ση νά. οιι~χνει, <Χν εχει, κα.l τό ποuλl ά.πο το

κλου6ί, ποu τρώει κά.θε δuο μέρες μιά. πεvτά.ρα. κεχρί, πώς νά. μετα.χειpίζετα.ι

το μεσοψοόστα.νο γιά. κουβέρτα. κα.l τήν κου6iρτα. μεσοψούστα.νο· πώς νά. δια.ρ

κεt το κερί πολλές νόχτες, άν τρώει το δείπνο της στο ψώς τοσ &.ντικρuνοσ πα

ρ&θυροu. "Ω! δόσκολο νά. ψιχντα.στεί κα.νείς τ( μποροuν νά. προσποριστοuν μέ

μιά. πεντά.ρα., ιiδόνα.τα. πλά.σμα.τα., γ'Υ)ρα.σμένα μέσιχ στη ψτώχεια. κα.l στήν τι

μιότητα.! Ή Φα.vτίνα. λοιπόν εγινε κά.τοχος α.ότijς τi) ς έπιση)μης κα.l ξα.να.6ρη

κε κά.πως το θά.ρρος της.

'Έλεγε, έκε1νη τ~ν έποχ~ σέ μιά. γειτ6νισσά. της:

- Μπά.! !μένα. μ.οίi ψτά.νοuν να. κοιμηθώ πέντε ώρες, κσ.l δλο τδν άλλο

χρόνο νά. ρά.6ω, δπωσοήποτε κσιτορθώνω νά. εχω σχεδόν το κα.θ'Υ)μερινό μοu.

Κα.ί επειτα., 15τα.v ε!να.ι κα.νεlς λυπημένος, &.δελψή, τρώει λιγώτερο. Μ' α.δτο

τον τρόπο, με κά.μποσους στενα.γμοός-; με κά.μποση στενοχώρια., με λίγο ψωμι

κα.ί κά.μποσες θλίψεις περνώ, μέ τρέψοuν 15λα α.δτά., ολέπεις &.8ελψη με -ι;ρέ

ψοuν .

165

"Αν ε!χε , μέσα. σ' α.ότ~ τ~ φτώχεια. τ~ν κόρη της θά. ~τα.ν μεγιΧλη πα.

pηγοpιιJ. γι' σ.uτijν. Σκέφθηκε να. τΥ)ν πά.pει κοντά. της, &.λλα. πως! πρωτσ. θιΧ

όπ6ψερε κι' α.ότή &.πό τίς στερήσεις κα.ι οεότεpο χρωστοuσε στοuς θεpνα.οιέ

ρaυς! πως ν& τοuς πληρώσει; Κα.l τ& ~ξο~α. τοσ . ταξι~ιοu; Π()u;

Ή γρια. ποu της εοωσε τα. μσ.θijμα.τα. της φτώχεια.ς , ήτα.ν μια. &για. γυνα.ί

κα. κα.l τήν ηεγα.ν Μα.ργα.ρ!τα , &.ληθινα. θρήσκα. κα.l ψτωΧ'Υι ιiλλ1J. πονοuσε για.

τοuς &.νθρώποuς, για. το ι)ς φτωχοuς καί γιά. τοuς πλοόσιοuς. 'Ήξερε μονά.χα

νά. γρά.ψει τ' ονομά. της , Μ α ρ γ α p ι τ α , &.λλιΧ πίστευε στό θεό κι' αuτό

&κρι6ως ε!νχι ή γνώση. Τέτοιες &.ρετές σuνσ.ντοuμε πολλές φορές πρός τά.

κά.τω, στο λαό· μια. μέρα. θά λά.μψει κα.t προς τα. πά.νω. Ή σημερινΥ) ζω1j εχει

καl α.uριο.

Στiς &.ρχές ή Φαντίνα. ντρεπόταν πολό, οέν τολμοuσε νά. 6γεϊ στό ερόμο,

ά.ντιλα.μοσ.νότσ.ν δτι πολλοί πίσω τ-ΥJς τήν εοειχνσ.ν με το δάχτυλο· δλοι δσοι

τ-Υ) σuναντοuσα.ν τ-Υ)ν κοίτα.ζα.ν, χωρίς κα.νένα.ς νιΧ τη χα.ιρετ~. Ή πικρή κα.ί

ψuχρΎ] περιφρόνησΥ) της δια.περvοσσ~ τ~ σά.ρκα. κα.ί τΎ]ν ψuχη σά.ν πα.γωμένος

6οριας.

Στίς μικρές πόλεις, κά.θε δυστυχισμένη σά.ν α.δτή, μοιά.ζει σά. γυμνή

κα.ί δέχετα.ι τούς σα.ρκσ.σμοuς κα.ί τ'ήν περιέργεια. τοu κόσμοu . Στtς μεγά.λες

πόλεις τοuλά.χιστο οέ σέ γνωρίζει κα.νένα.ς κι' α.δτό, νά. ε!σα.ι άγνωστος, μοι

ά.ζει σά.ν ένδυμα. "Ω! πόσο θά. έπιθuμοuσε νά. έπα.νερχότα.ν στό Παρίσι! ιiΟύ

να.το δμως.

Χρειά.στηκε &.π' &.νά.γκη ν& συνηθίσει στ~ν &.νuποληψ!α., δπως σuν~θισε στη φτώχει7. . ~ιyιΧ σιγά. τό πήρε &π6φΜη' uστεριχ &.πο δuο τρείς μηνες, πέτα.

ξε τή ντρeιϊ- ι 1 . ~Όγα.ινε εξ ω, χωρίς νά. τή νοιάζει για. τίποτε.

-Μου εΙνσ.ι ιiδιά:φορο, είπε.

"Αρχισε νά. περιφέρεται μέ σηκωμενο το κεφιiλι, μέ πικρο χαμόγελο σ'

αότο:Jς ποu την πcφα.τηροuσα.ν ειρωνικά. κ' ενοιωσε μέσα. της δτι γινότα.ν &.οιά.ν

τροπη .

Τήν !6λεπε κά.ποu κά.ποu 'ή κ. Βοuκτουρνιά.οοu να. περνa κά.τω &.πο το

πα.ρά.θuρ6 της, πα.ρα.τηροuσε τΎ]ν οlκτρη κα.τ&.στα.ση «α.ότής της έλεεινi)ς» πόu

α.uτη την εrχε 6ά.λει «στην θέση πού της !πρεπε» κ' εδχα.ριστιότα.ν. οι μο

χθηροί άνθρωποι eχουν τις μα.uρες τοuς ίκα.νοποιήσεις.

Ή πaHYj δουλει& 6Μά.νιζε τη Φα.ντ(νσ. κα.t δ μικρός ξερός ~~χα.ς Π()U ε!χε, α.uξήθηκε. "Ελεγε κα.μμιά. φορά. στΥ)ν γειτόνισσά. της τΥjν Μα.ργα.ρίτα..

- Σέ πα.ρα.κα.λω πιάσε, πιάσε νά. οεϊς πώς κα.ϊ:νε τά. χέρια. μοu.

Άλλά., κά.θε πρωt, δτα.ν μέ μια. παλιά. χαλασμένη χτένα. χτένιζε τα. ώ

ρα.ία. της μα.λλι&., ξυπνοuσε πά.λι ή ψιλα.ρέσκειά. της καί , γιά. μια. στιγμή, νό

μιζε πιhς ε!να.ι εότuχισμένη.

166

Ι'

~YNEf1EIE~ ΤΟΥ kATOPΘQMATO~

Τ·ή Φα.vτίνα. -3ιν εδιωξα.v &πο co Ξργοστά.σω σ-;~ τέλη τοσ χεψιJ)να: πέρασε -;ο καλοκαίρι, ήρθε πάλι δ χειμώvα.ς.

Μέρες μικρέ;, Ciouλε:% λι;-ι.Jy:;ερη. Το χεψι~να, ζέστη δεν εχει, φGΊς δεν

εχει, δΕ:ν εχει OU"CZ ιιεσημέρι· δεν προλα6α.ίvει νΓι. ξημερι!)σει κι' ιiμέσως νύ

χτωσε . Κα.~:α.χν ι ά., ποu ρίχνει μ ισοσκ6τσ)3ο πα.ντοu, τό πα.ράθuρο μισοφέγγει

δλr; τ'fιν ~μ~pα., δλ6κληρη μέρα δπογ~(-:;•;. Ό Ίjλιος πσ.ίρνει τό uψος φτωχοσ .

ΦριχτΥj έποχη για. τήν δ.νέχε ια., 6α.ρ•)ς κ-Χφός γιιΧ -;·f; ψτιόχεια.! Ό χεψιi)νας

πετρώγει το γερο c' oupα.νo!J , οχι μόνο τό •ι::.ρό, δ.λλ?ι.. καί τr;v κα.pδι~ τοu άv

θpώποu.

Οί δα.νε~στες δεν την &φη·ια.v Ύjσuχη. 'Π Μ"-cuχη , &κipδιζε λίγα.. Τ& χρέη

&·;έt!ηκα.ν ψηλ&. οι θερνα.διέpοι, Π01J δΞv πληpιi)νοvταv τη; sγpα.φοο:ν κάθε μέρα.

έΠt(Jtολές, ποu το πεp:εχ6μεv6 τοuς τ·Ιjν εκαvε ν& σπαράζει, cr1 ν zρpιχνε σ'

&.τ.;;λπισίσ., τ7. τοο:χuθρομικ?ι.. τέλη ποu πλήρωνε γι' α.δτες τ'i)ν άφάνιζα.ν.

Μι& μέρα., της εγραψα.ν δτι rι Τι~:ίκα της eίνα.ι yuμνή μέσα σε κείνο τό

κρύο, Πd)ς είχε aνάγκη aπό ενα μάλλινο poUχl') κι' 3τι γι' α.}cο zπpεπε y(;, στείλει τουλάχιστο δέκΙΧ cρρι:Υ.γκα.. "Ελα.Όε τΥjν ετc: στο):Ιj Υ.αί δλη την Ύjμέpα.

:·ή'Ι κpατσuσε στα χέρια. της, -::'f;v ~γοιyε Χα.l ~:·ήv Ιiκλειγs , l\Ιόλις Βράοuα.σε,

6yYjκz zξω, πε;.;π6.τησε l.iyo ϊ..rι.(, ΙtΠή 'Ι. :Ξ σ' S')(J_ Y.r..ΙJpεio χ' ε6γα.λε τη z-::fν'Y..,

τ:οu κρα.τοuσε τιΧ ιιαλλιά. της. Τ-Χ θα:uιιάσια. μσ).λ:ά ξεχόθηκ:ι.ν :ότε ώς :α. γό

νατα , ξανθά σα χρuσά.φι.

-"Ω, τ( ιiψαία. μαλλι6.! ψι.J)να.ξε δ καuρέας.

- Πόσο θi τ' &y6pΙΧζε;, ν?ι.. σι;,!J τά δι~σω; ρώτησz ·ή Φα.ντίνα:.

- Δέκ:1.. φράγκα. σοσ δίνω.

-Κόψε τα.

'Λγόp(J.σε f.νa: πλεχ:ο μάλλι 1JΙ') φοuστα.ν&..:ι..ι καl τδστειλε στοuς Θeρνα.οι~

pοu;. 'Αλλ~ α•)τ-:;t Ίi.yιΨJ.'I θηpίσ .. 'Ήθελ?.'Ι χpήμα.τ(J .. Δivou'J το μάλλινο στην

Έ;ιογίvη κα.ί, ·i; φτωχrι Κοpuδαλλίδα. &ξα.zαλοuθ~ί ν7. τοupτοupίζει .

Κι' α. •)τά, έvw ~ Φί/,γτίvα. ελεγε μέσα. της.

- Τό παιδί μ-:ιυ δεν κρuι;)νει π:ά.. Τ6 ζέστανα. με τα μαλλιά μου.

'Έκρυ6ε το κουρεμένο της κεςρά.λι μ' ε'/(J. σκουφάκι λευκό, με το όποίο

πcί.λι ήτσ.ν δμορφη.

'Αλλά. στΎ)ν ψuχ'i) τη; Φα.ντίvα.ς, άρχισε κιΧ τι ν& έξΙΧ?ίστα.τα.ι, κ&τι άγρι'l

Ύ.(J.ί σκοτεινό yινότ'λν μέσα. της. 'Ότα.ν είδε το κεφά.λι μέ κσμμένα. τα μαλλιά.,

εγινε δύστροπη, ιχ[σθάγθηκε &ποστρι')ψη γι& δλα. . :Μέχρι τότε, συμμεpιζ6τα.γ

τl;,ν κοινό σε6ασμb πρbς τον κ Μαγδαληγ/,. υΟσο διJ.ως, σκεφτότιhΥ οτι GGύτδ;

167

τΎ)ν εδιωξε &πό τό έργοστά.σιο κι' δτι ~/ιτος εί·ν~ι δ α(τιος της δuστuχίας της,

τον μισησε κι' αuτον κα.ί, προ παντος α.οτόν.

"Οσες ψορές, περνοΟ-:Jε μπροστα. &:πό το εpγοστά.σιο, τ·ήν wρσ. ποu οί έρ· γά.τες ~τα.•; στ-fιν πόρτα, ~κανε -::η γελαστΎ) κα.l σιγοτραγοuδοΟσε.

Μια. γρια. εργάτρια, ποu ti)ν είδε ν&. γε).& Ιtτσι καl να. τραγοuδa είπε:

- Νά. μ~χ κοπέλλα πού , δ Θεος να. με βyά.λει ψεύτρα, θ&χει κα.κο τέλος.

'Έπιασz ξ.ψJ.'Ι έρα.στή . Τον πpGHO ΠΟ'J βρήκε. 'Άνθρωπο τον δποϊο οδτε

ιiγα.ποΟσε τοΙJλά.χιστον. 'ΓΙ; εκα.με γι& πρόκληση. Αlσθα.νότα.ν κά.τι σ&ν λuσσα.

στ·ή ν κα.ρδιά.. 'Ένα.ν άνθρωπο zλεει ·;6, μοuσικ6ς , είδος έπα.ίτη. Τεμπέλης κα.!.

τιποτένιος, ποu την εδερνε κα.l τελικΟ: την πα.ρά.τησε κα.l μά.λιστα. με &ηδία.,

μέ τον τρόπο ποu τον ψώνισε .

Ή Φα.ντίνα. λά.τρεuε τό πα.ιδί της. 'Όσο κrι::pcι.κuλοΟσε, o-:Jo πιο σκοτεινΟ: yίνοντα.ν δλα γύρω της, τόσο δ γλuκbς &κείνος &γyελος &χτινοβολοΟσε στο οά.·

θος της ψuχής της.

-'Όταν πλοuτίσω, υ.εγε , θάχω μαζί μοu την ΤιτίκtΧ μοu. Και γελοuσε. Ε[χε πά.ντοτε βήχα, τώρα. δε•; τ-lιν &ψηνε κα.θόλοu κι' eνοιωθε κρuο !δρώ

τα στη pά.χη της .

Μια. μέρα., εf.α.οε πάλι γρά:μμα. &πο το•)ς θερναδιέpοuς. <<'Π Τιτίκα εΙνα.ι

άρρωστη &:πο μια. έπιδημική &.pρώστεια, τή διφθερίτιδα κα.θ~Jς -cY] λένε. Χρειά

ζεται ψά.ρμ.α.κα. &κριβΟ: κ ι' &με!ς δέν d.ντέχομε πιΟ: στα. εξοοα.. "Αν δεν μσ.; στείλεις σα. ράντα. φράγκα μέσα. σz οχτw μέρες, ή μικρη θ& πεθάνει' να. τό

γνωρίζεις».

Τή Φα.ντ1να. τ-ήν επιασα.ν νεuρ~κα. γέλια. 'ΑκοΟς έκεί! είπε στη γρια. γει

cόvισσά της · σαράντα. φpά.γκα.! περίεργοι Gί.νθρωποι είνα.ι α.ότοt ο! χωρικοί.

Κα.t ποΟ y;χ τα Βριί> έγι:) τά σα.ρά.ντα. φρά.γκα.; ΔΙJο Ναπολεόνια. δηλαδή. Τί

τετράπο8α ζώα.!

Βγήκε στη σκάλα. coD σπιτιοΟ Υ.αt κεί , στο φwς τοΟ φεyyίτ'Ι) ξα.να.διά.6ασε

τό γράμμα.. 'Έπειτα. ·r:.ατέ6ηκε τη σκά.λα. κα.ί βγηκε εξω στο δρόμο, Π'Ι)Οώντα.ς κα.t κα.γχά.ζοντο:ς.

υΕνας δια.οά.της, ποu την σuνά.ντησε την ρώτησε .

- Τί εχεις ΚΟ'.L είσα.ι τόσο εuθuμη;

Άπ' Ε'ξω, ιiπά.ντησε, &πό τΥ)ν uπ-χιθρο μοu γρά.φοuν κάτι πολtι &στεϊσ . Να.

τοuς στείλω σα ρά.ντα. φpά.γκcι.. "Ακοu 6λα.κεία., οί πα.λιοχωριάτες.

Π ερνιJ)ντας &πδ τΥ]ν πλατεία., εΙ δε κόσμο σuγκεντρωμένο γύρω &πό evα

τ.ο:ράξεvο ά.μά.ξι , ποu πά.νω του στεκ6τα.ν ενα.ς άνθρωπος , ντuμένος κόκκινα,

ποtι χειρονομ.οΟσε καt μιλοuσε στόν κόσμο . "'Πiαν ενας &γύρτης, &π' αuτοuς

ποι) περιφέρονται ά.πο τόπο σε τόπο, κά.νοuν τόν οδοντογιατρό , ποuλοuν τε

χνητές όδοvτοστοιχί~ς, σκόνες γι!Ζ το κα.θιipισμα. των δοντιων και άλλα, κομ

πr:ιγ(α.νίτικα. ψά.ρμ.ο:κα..

Ή Φα.ντίνα άνακατ~uτ'Ι)κ~ ιι~ τό πλΥjθσι: κα.l &pχιι:r" -κι' α.Jτ~ vA Ύ").& (;;;ως οι ~λλοι, με τις χuδα.τες κομπορρημοσύνες τοu d.γύρτη.

168

Μόλις είδε, δ &.γύρτης την κοπέλλα ν& γελa ψώναξε: - Ποu εΙσαι! έσένα λέω, έσένα ποu γελaς. "Αν θέλεις ν& μοu ποuλ'ή

σεις τ& ou6 σοu π•Jξlδια, σοσ δίνω ενα χρuσο ναπολεόνι γι!Χ το καθένα. - Τί είναι αότ& τ& πuξίδια.; ρώτησε η Φα.ντίνet.

- Νά., οι μόστρες σοu έπανέλαοε δ όδοντοχειροuργος, τ& μπροστιν& δόν-τιι:χ, τδ: Μο τ& έπά.νω.

- Φρίκη! &νέκραξε ή Φα.ντίνα.

-Άκοuς δυο ναπολεόνια! μούγγpισε μιό: γριά ξεοοντιά.pσ., ποu στεκό-ταν &κεϊ κοντά.. Κοίτι:χξ' e:'κεϊ τόχη!

Ή Φα.ντίνα. ~ψuγε οοuλώνοντα.; τ α.uτια της, γι& ν& μην &.κοuει τη 6pα.χνη ψωνη τοσ &νθpώποu έκείνοu, ποu zξακολοuΟοuσε νιΧ ψωνά.ζει. 'Έ! έσένσ. λέω ομ.ορψούλα.! ΔtJo νσ.πολεόνια.. Μ' σ.uτά &γορά.ζει κανείς πολλ!Χ τφ!Χ.γ

ματι:χ. "Αν &.γι:χπaς, Ελι:χ &:να ορά.οu στο ξενοδοχείο «'Ασημένιι:χ πλώρψ, θ&

μέ 6ρεϊς έκεί.

Ή Φσ.ντίνα. γύρισε στο δωμά.τιό τΎJς &γανακτισμ.ένΎ) και ΟιΎ)γ'ήθΎ)Κε τό

πρfiγμα στη Μαργαρίτα, τΎ)ν καλ'ή της γειτόνισσα.

- Πως σοu ψσ.ίνεται; δεν ε! ναι Ηεεινος άνθρωπος; πώς το•)ς &.ψ'ήνοuν

να. περιψέροντα.ι στον τόπο! να. μοσ 6γά.λει τόl ουο δόντια., τ!Χ μπροστινά;! πό

σο ψριχτ-Υ) θ&. φetίνομetι. Τ& μα.λλια ξetνetγlνοντetι, &.λλ& τιΧ δόντια! "Α! τό

κτijνος! καί δέν πέφτω καλύτερα ά.πb :ο πέμπτο πά.τωμσ. μέ τό κεφάλι στό

πλακόστρωτο!

- Κσ.ί τί είπε πwς θχ σο~δινε; ρώτ'f)σ::: 'ή Μαργαρίτα.

- Δύο ναπολεόνια.

- Σαρά.ντα. ψριΧγκet δΎ)λα.δ'ή.

- Να.ί, είπε -ή Φαντίνα.· σιχρά.ντα. φρά.γκα.

'Έμεινε σuλλογισμ.ένΎJ κetι κάθισε νιΧ pά.ψει. 'Ύστεpet &.πό &:νet τέτetpτο

παράτ-ησε τη δουλειιΧ κα.ί πήγε στη σκοcλα. να. διιχ6οcσει πά.λι τό γρά.μμι:χ των

θερναδιέρων. 'Όταν γύρισε στο δωμ.ά.τιο pώτφε την Μcφγι:χρίτα, ποu εραοε έπίσΎJς, έ

κεϊ κοντά. της.

-Δεν μοσ λές, σάν τ( ά.ρρώστειι:χ είναι αuτη ή διψθερίτιδι:χ; άκουσες πο-

τέ σοu αότ-Υ) την &.ρρώστεια;

-Ν ι:χί, &πά.ντησε ή κα.λη γριά., εΙ να. ι μι& &ρρώστειι:χ.

- Ko:.t χρει!Χ.ζονται ψ!Χ.ρμιχκιχ γι' ιχuη]ν;

-"Ω, ναΙ! ψιΧρμακet, ψόφμetκα πολλΧ καί &.κριοοc.

- Κα.ί ΠG)ς είναι; πώς ε! ναι αuτη 'ή ιl.ρρώστειcι;;

- Νά., ετσι μιά ά.pρώστειι:χ.

- Κα.ί ερχετΙΧι στα παιδιά.;

- Να.ί, περισσότερο στά παιδιά..

-Και πεθαίνοuν &.π' αότήν, πεθetίνοuν;

169

- Πεθα.ίνοuν λέει! τα πνίγει τα. δuστuχισμένα. . Ή Φιχντίνα. 6γijκε πάλι στ-ΥJ σκά.λα., νά. διιχ6ά.σει &κόμη μιά. ψορά. το

γράμμα..

Το βρά.δu βγηκε iπο το σπίτι κα.l τήν ε!οα.ν νΓι. κα.τεuθόνετα.ι προς τΓι. ξενοδοχείιχ.

ΟΟταν τΥ)ν αuyή, πp1ν &κόμα ξημερώσει, μπΎ)κε ή Μαργαρίτα στο δω

μά.τιο της Φιχντίνα.ς, σΛτο γινόταν κά.θε μέρα, για.τt ρά.βανε με τό ίδιο κερί,

τΥ)ν 6ρΎ)κε καθισμένη πάνω στο κρεΌΌάτι, ώχρή, παγωμένη. Δέν είχε κοιμηθεί καθόλου. Τό μαντήλι της ήτα.ν πεσμένο στά. γόνατά. της. Τό κερl άνα.βε

δλη τη νόχτιχ κα.l είχε κα.ετ σχεδον &ς κά.τω.

'Η Μ ' 'θ ' ' ) ' 1- λ ' J- 'λ α.ργαριτα στα ηκε στο κατωψ ,ι και, κατιχπ ηκτη γιιχ τ.1 μεγα. η

&.τα ζ ία ποu εολεπε, φώνα.ζε. Κuριε σώσε! πως κάηκε δλο το κερί! τί εγινε έοG) μ.έσα.; κrJ:τι σοβα.ρο θ~ σuμβα.ίvει.

'Έπειτα. γόρισε προς τή Φα.ντίνα., ποu τήν κοιτοσσε έπίσης με το κουρεμένο της κεφά.λι &.κάλuπτο. Νόμιζες δτι γέρασε κιχτά. δέκα. χρόνια. &.πό χθές

το βρά.οu.

- Πα.ναγία. μοu! τί εχε ις Φα.ντίνα; τί επαθες; ψώνα.ξε ~ Μαργαρίτα.. -Τίποτε, &.ποκρίθηκε ή Μστuχη. Άπενα.ντίας, τώρα. οέ θa πεθά.νει

το πα.ιδί μ.οu &.πό κείνη τήν άθλια. &ρρώστεια., για.τt οέ θάχει ψrJ:ρμα.κα. ΕΙ

μαι χα.ροόμ.ενη.

Kat μόλις τελείωσε, εοειξε στή φίλη τΥ)ς πάνω στο τρα.πέζι τα. oub στιλπνά. ναπολεόνια..

- Κόριε !λέησον! είπε ~ Μα.ργα.ρίτα.. Τί πλοuτος ε!ν' ΙΧότός; &.πό ποιόν

τα πijρες;

- ΤΙΧ πηρα., &.πά.vτησε ή Φα.ντίνα· κα.l συγχρόνως χα.μ.ογέλα.σε, ενα. χα

μόγελο πρα.γμιχτικά. ματωμένο. υΕνα. ματωμένο σάλιο λέρωνε τtς γωνιές των

χειλιών της κα.ί, μέσα. στο στόμα. της ψαιvόταν /t·, .ι. χά.σμα. μα.uρο, ά.σuν'ήθιστο.

Tijς ελειπα.ν τά. δuό δόντια..

'Έστειλε τά. σαράντα. φράγκα. στb Μομψερμίλ. Άλλα δλα. α.uτιΧ ~τα.ν πονηριες των θερvιχδιέρων, γιά. να. πά.ροuν 'tά. χρ'ήψ~'tα.. Ή Τι•ίκα. δεν ε!χε

&.ρρωστ~σει.

'Η Φα.ντίνα. πέταξε τbν καθρέφτη εξω ά.πb τb πα.ράθuρο.

Προ πολλοσ είχε ξενοικιά.σει το μικρό οωμά.τιο, ποίι κρα.τοuσε στο τρίτο

πά.τωμα., κα.l κα.τοικοuσε σέ μια. σοψ!τα. κά.τω &.πδ τα. κερα.μίοια.. Ή σκεπ-ή της

σχημάτιζε γωνία. μέ το πάτωμα. κα.ί, αν δέν πρόσεχε νa σκό6ει, τb κεφάλι χτu

ποuσε στό τιχ6ά.νι. Ό ψτωχός δε μπορεί να. πpοχωρ~σει στο Μθος τοσ οω

ματίω τοu, καθwς καl πpός το 6ά.θος τΎjς μοίρας τοu, &ν δέν σκό6ει δλοένα

κα.l πιο πολu •ο σβέρκο.

Δέν είχε πιΟι. κρεβ&τι. Της ~μενε gνιχ κοuρέλι, ποίι τ~λεγε κοuβέρτιχ, g_ να στρώμα. ριγμένο κα.τa γ'ijς κα.l μι& κα.ρέκλα. με τρύπια. ψά;θα.. Μια. τρια.ντα.-

170

φυλλtά ποu περιποιόταν κά.ποτε, εlχε ξεραθε'ί στ-Υ] γωνια. ξεχασμ~νη. Στήν

άλλη γωνια. 6ρισκόταν ενα. δοχείο &.πb 6οότυρο χ' ε6αζε νερό γιά. νά. πίνει.

Τό χεψιl>να τό νερό πάγωνε κ:z t στtς διάφορες έπιψιiνειες τοu νεροu, ό πάγος

σημείωνε κόκλοuς μέσα στό δοχείο.

'Λφοu εχασε τη ντροπή, της ελειψε κ' ή φιλαρέσκεια. Κυκλοφοροu

σε μέ ορώμικα ροuχα.. 'Ή &:πο eλλειψη κα.φοu ~ &:πό &:οια.ψορία. οέ μπά.λωνε

τά. σχ ισμένιχ . 'Όσο τρuποuσα.ν οί κάλτσες της στή φτέρνα, τόσο τlς τρα6οuσε

πόφιχ κάτω κιχt τtς εχωvε στα. πέδιλά. της.

Οί &νθρωποι στοuς δποίοuς χρωστοuσε τήν ένοχλοϋσαy κά.θε μέρα καί τijν έοριζαν. Τοι)ς συνα.ντοuσε στό δρόμο, τοuς ξιχνά.6ρισκε στη σκά.λα τοϋ

σπιτιοu της. Νύχτες όλόκληρες εκλαιε κιχt συλλογιζόταν. Τα. μά.τια της εί

χαν γίνει πολu γυαλιστερά. Λίσθανόταν μόνιμα. εναν πόνο ψηλά στήν &.ριστερή

ιi>μ.οπλά.τη καt συνεχώς έ6ηχε.

Μισοuσε &.πό το οά.θος της ψυχης της τόν Μαγδαληνή, δμως δέν ελεγε

tb παράπονό τrις.

'Έρρα6ε δεκαεφτά. ώρες το είκοσιτετρά.ωρο . Άλλα. ενας έργολά.6ος, I lt: f θ I ! f • ' f • I I ~~

που ~':>εμισ ωνε την Εpγα.σια. τω'Ι φυΛακισμ.ενων γυνα.ικωv και τους εuινε

δουλειά μέ μηδrφιν-Ιj πληρωμή, ερpιξε τό μ.sροκά.μα.το των ελευθέρων έpγα

τριwy σέ έννέα σολδ(α μόνο. Γιi δεκαεφτά ώρες zpγασ(α tννέα σολδία, σα

ρα.νταπέντε λεφτά.!

Οί πιστωτες 'έγιναν ιiνελέητοι. Έκε'ίνος πού της είχε πουλήσει τα. έπι

πλα, μ' δλο ποu της τ&χε πάρει πίσω σχεδον δλα, της ελεγε συνέχεια. «Πότε

θά. μέ πληρώσεις, μωρη &.χρεία; πύτε θά μέ πληριί)σεις ;».

τι ζητοϋσα.v, θεέ, ιiπ' αuτήν τη δύστυχη! 'Από παντοϋ την κυνηγοσ

σαν σά.ν &γριο θηρίο, τονοιωθε καt θέpιεuε μέσα της το μ'ίσος.

Σ' αuτη την εποχή, δ θερνα.δtέpος της εγρα.ψε πά.λι. ΤΗταν μεγάλη ή

καλωσύνη του νά περιμένει &ς τότε · τοσ ''χpειά.ζοvτ~ν έΚατό φρά.γκα., ιiλλοιwς θ&οιωχνε &πδ το σπίτι τοu τ-Υjν Τιτίκα., πού μ.6λις ε!χε συνtλθει &πb τΥ)ν &ρ

ρώστεια. καλ δεν τόν ενοια.ζε τt θά γινόταν στοlις πέντε δρόμους κα.ί τt θά πά.

θαινε &πο το κρύο καt τίς στερήσεις.

-Έκα.τδ ψρά.γκα.! συλλογίστηκε η Φαντίνα.. θεέ μου! καί ποϋ uπά.ρχει

δουλειά νά κερδίζω πέντε φpά.γκα την ήμέρα έγώ;

- Τέλος! εΙπε. 'ΎΑς ποuληθοuν κα.t τ~ όπόλοιπα..

Κα.ι ή οuστυχη, εγινε κοινή.

171

ΙΑ'

XPiiTE. Λ YTPQiON :ΑΑΣ

Τι είναι ιχότή ~ 1στορίιχ της Φαντlνιχς! Το δουλεμπόριο ποu κάνει -rj κοι

νωνία.. Ποu βρίσκει, &.πο ποu τlς &.yορά.ζει; Άπο τή φτώχεια!

Ή πείνα., το κpόο, ~ ~γκα.τά.λεtψ'r), ή &πόγνωσ1J, ή ενδεια.. 'Άθλιο πα.ζά.ρι. Μι& ψυχ-Υ) γιά gνrι. κομ.μά.τι ψωμί. Ή φτώχεια πουλeί, 1J κοινωνία. &yοpά.ζει.

Ό πολιτισμός μας κυ6:ψν~έτα.ι &πο τόν ίεpο νόμο τοu Ίφοu Χριστοu, ά.λλιΧ ό νόμος α.uτος δέν εχει εισχωρήσει &κ6μ'Υ) σ' αuτ6ν. Λέμε δτι ~ δουλεία

έξα.φα.νίστ'r)ΚΕ ά.πο τον είιρωπα.ϊκb πολιτισμό. Είνα.ι ψέμα.. Ή δουλείΙΧ όπά.ρ

χει &.κόμη.

Καταπιέζει τή γυνα.ίκα., δηλΙΧδΎ) τΎJ χά.ρη, τΎ)ν &δυνα.μ.lα., τήν όμ.ορ

φιά., τή μ'Υ)τpότ'Υ)τα.. Αuτό στιyμα.τίζει την κοινωνία. κΙΧt ά.ποτελεί α.ίσχος γιιΧ

τον ιΧνθρωπο.

Στό σημείο το() θλι6εροtί δρά.μα.τσς ποu φτά.σαμε, στ·Υj ΦΙΧντίνΙΧ δέν &.

πομένει τίποτε ά:πό τόν παλιδ έα.υτ6 τ'Υ)ς. 'Έγινε λά.σπ'Υ) κ' uστερα. μά.ρμα.ρο.

'Όποιος την &.γyίζει, αίσθά.νετοιι παγωνιά.. Περν~ &.πb μπροστά. σου κ' ένω

~έ σz γνωρίζει, τΥ)ς γίνεσαι τ!Jραννος' είναι πρόσωπο &.τψα.σμένσ, &μοιυρω

μένο. Ή ζωή κά.l ή τά.ξη ή κο~νωνικfι της είπα.ν τον τελευταίο λ6yο. 'Ό,τι J. \ , Υ "Ολ \ . θ, θ οι,~ " ' \ .,}, ' • ,1ταν να. γινει, εγινε. ΙΧ τα. αισ α.ν 'Υ)Κε, οwν εμεινε τιποτε να. μ. 1 ν το υπο-

στεί, να. μη το δοκιμάσει, ολα. τ&χασε, δλα. τιΧκλα.ψε. 'Έσκυψε το κεψά.λι Κ!Χt

είπε <<uπομονή» ' &λλιΧ ΙΧuτη ή uπομονή μοιά.ζει μi την ιiδιαφοpία., ΟσΟ δ UΠνος

μέ τό θά.νατο. Δέν &.ποφεόγει πιιΧ τίποτα. Δέν εχει τt ν& ψοοηθεϊ . "Ας πέσει

πάνω στο κεφάλι της δλr; το σόννεφr; της 6ροχης, iiς τήν περιλοόσει δ ιi}κεα.νός

δλόκλ'Υ)ρος. Τί τή νοιά.ζ:::~! Είνοιι σφουγγάρι ποτισ~ιένο καλά;.

'Έτσι νομίζει τσυλά:χ~στσν. Κ&:νει λά:θσς 8~ιως , 8π<?ιος ψα.ντά.ζετα.ι δϊ:ι ή

γυναίκα α.ίηΥ; είχε έξα.ντλήσει δλη την δργΎ) της μοίρας της, ·I) δτι εφθασε

στόν πυθμ.ένα 6π<?ιουδ.Υιποτε ουθοu.

'Αλλοίμονο! 'Όλες α.uτές οί τUχες των &.νθρώπων π<?u σ'Jνωθοtίνται ψuρ

δην μίγδην, τί είναι άραγε; Καt γιατί είyα.ι τέτοιες; 'Εκείνος πο•J το γνωρίζει ΙΧότό, βλέπει ι.ιέσιΧ στο σ;ωτά.δι. Είνα.ι δ ιιόνο;.

'Ονομάζεται θεός.

172

ΙΒ'

Ο ΑΡΓΟ~ΧΟΛΟ~ ΓΟΜΑΡΙΑΔΗ~

Σέ κ~θε μικρΎJ πόλη, δπως κα.ί στΎJ Μ ... &πί Μ ... , όπ&pχει μι~ κα.τηyορlα. νέων, πού ξεκοκκα.λίζουν κά.θε χρόνο χίλια. πεντα.κόσια. φρά.γκα. είσόοημα.,

καθώ; άλλοι δμοιοί τους στο Παρίσι, ξεκοκκαλ!ζσυν στο ίοιο χρονικό οιά.στη

μα., δια.κόσιες χιλι~δες φρ~γκα..

'Όντα. πού &.νήκουν στή μεγά.λη φυλή τών οόδετέρων. 'Άνθρωποι εόνουχισμένοι, πα.pά.σιτα., μ'Υ)διχμινοί, πού εχουν ενιχ κομμά.τι γijς, .λίγ'Υ) &.νο'Υ)σία.

καί λίγο πνεuμα., σι δποtοι δτα.ν 6ρεθοuν σέ κόσμιες σuνα.να.στpοφές ε!να.ι ~ξε

στοι χωριάτες, &νώ στό κα.πηλειό νομίζουν τούς έα.υτούς τους εόπα.τρίοες. Κα.ί

λένε: Τα κτ~ματά. μου , τtk δάση μου, σι χωρικο[ μου. Ποu σφυρίζουν τίς

θεα.τpίνες στή σκηνη γι~ Υ~ έπιδείξουν το κα.λό τους γοuστr;;, ΠΟU φιλονικοuν

μέ τοuς &.ξιωμα.τικούς τijς φρουράς, γι&. ν&. δείξουν δτι εrνα.ι γεννα.ϊοι. Ποu

κυνηγοuν, κα.πνίζουν, χα.σμουριοuντα.ι, πίνουν, πα.ίζουν μπ•. λιά.ροο, χα.ζεύουν

τήν &ροι πο•) κοιτεοοι!νουν ot τοιξιδιώτες &.πό τ&. όχήμ.Μα., περνοuν τή ζωή

τους στα κα.φενεία., εχουν !να. aκόλο ποu τρώει τα κόκκα.λα. κά.τω ιiπο το τρα.

πέζι κα.l μια. έρωμένη για. νa κου6αλ~ τα. πιά.τα. μέ τα. φα.yητ~. Φιλονεικοuν

γιά. μιά. πεντά.ρα., ε!να.ι όπερμοντέρνοι κα.l όπερα.κοντίζουν κά.θε μόδα, περι

φρονοuν τlς γυναίκες, &ς τά. γερά.μ.α.τα 6λά.κες, δέν κατα.γίνονται με καμμιa

έργα.σία., οέ χp'Υ)σιμεύοuν σέ τ(ποτε κα.(, ο1Jτε μποροuν ν~ κάνουν μεγάλο κα.κό.

"Αν δ κ . θολομης εμενε στην έπα.ρχία. του, χωρίς ποτέ ν&. ζήσει στο Πα

ρlσι, τέτοιος θα. ήταν κι' αότός. "Αν ήταν πιο πλοuσιοι θα. τοuς ηεγαν «κομ

ψούς» , ciν ~τΙΧΥ πιό φτωχοί θόι τοuς lλεγα.ν «τεμπέληδες». Ε!να.ι &νεργοι. Μέ

σσ.. σ' σ..ότούς όπά.ρχουν 6σ..ρετοί, &λλοι 6σ..ριεστ'Υ)μένοι, &.ερολόγοι καl &λλοι γιά.

γέλια..

Όκτώ η οέκΙΧ μήνες δστερα. &.π' α.ότά. ποu διηγ'Υ)θήκα.μ.ε πα.ροιΠά.νω, στίς

&.ρχές του ΓενιΧρΎJ 1823, ενιχ 6ρά.δυ είχε πέσει χιόνι· ενας &.π' αότοuς τοuς

κομψευόμενους, τοuς &.ργόσχολους, ποu ε!χε κα.ί ψήμ'Υ) κιχλ~ σκεπτόμενου, έ

πειοη όπερα.σπιζότα.ν μ.έ φα.να.τισμ.ό τό 6α.σιλι~ τ'ijς 'Ισπα.νlιχς, ποu έκεlνη

την έποχη πολεμοuσε έναντίοv των δημοκρατικών κρατών της νότιας Άμε

ρικijς, στεκόταν στΎ)ν πόρτα τοu χαφενείου των ιiξιωμα.τικων της φpουριΧς, πε

ριτυλιγμένος στό ε•)ρύχωρο πανωφόρι του - τijς μόδα.ς κι' α.ότό - κα.l δια

σκέδαζε πειράζοντας μιa γυναίκα, πού περιφερόταν μπρός στο κα.φενείο . αότό. ~Ητα.ν ντυμένη σα. νa π'ήγα.ινε στο χορό· ιiνοιγμένα. τ~ στήθη κα.ι λουλούδια.

στb κεφά.λι.

Ό &.ργ6σχολος οιότbς κόριος κιΧπνιζε τό ποuρο τοu, κοιθtiις ~τα.ν τής μδδα.ς.

173

Κά.θε ψορ&:. πο•) ~ γuνα.ίκα. α.ότΥ) περνοuσε &.πό μπρός τοu, ψuσοtίσε τόν

κα.πνό &.πό το ποΟρο τοu στο πρόσωπό της, &.ποτείνοντα.ς σuγχρόνως κα.t με

ρικeς ψρά.σεις, τίς δποΙες νόμιζε πνεuμα.τύ>οεις κα.t χιχριτωμ.ένες, δπως π. χ.

«" Ασχrιμη εΙσα.ι, άσχημη - τί. θές κιχί βγιχίνεις ~ξω - ε!σιχι κοuτσοοοντιχ -οέν π&ς ν~ κρuφτείς! κλπ.».

Ό κόριος α.ότος ονομιχζότα.ν Γομ.α.ριά.οης.

Ή γuνα.ίκα, θλι6ερο ψά.ντασμα, έξακολοuθοuσε ν&:. περιψέρεται πά.νω στό

χ;όνι, μ' δλα. έκείνα. τ~ στολίοια. της, οέν τοί.ί &.πα.ντοΟσε, οuτε κα.ι πρόσεχε

τίς ε1ρωνείες τοu, &.λλά. συνέχιζε σιωπηλά. τόν rοιο πένθιμο περίπα.το, ποu κά.θε

πέντε λεπτιΧ την ξα.νά.φερνε κά.τω &.πο τιΧ πuριΧ τοί.ί σα.ρκα.σμοί.ί α.δτοί.ί τοί.ί

κuρίοu, δπως δ στρα.τιώτης κατά.δικος έπα.νέρχετα.ι κά;τω &.πό τοuς ρα.6δισμούς.

Πειρ!Χχτηκε, ψα.ίνετα.ι, δ &.ργόσχολος &.πο τΎjν &.δια.ψορία. της στοuς σα.ρκα.σμούς

τοu κα.ί σέ μιιΧ στιγμή, ποu έκείνη εκα.νε την συνηθισμένη στροφή της, δ ίπ

πότης &ορα.ξε τήν εόκα.ιρία., προχώρησε πίσω της πιχτώντιχς σιγ&:. κιχί σuγ

κρα.τώντας τ&:. γέλια. τοu, εσκuψε, π~ρε χιόνι, τοκαvε μπά.λλα στ&:. χέρια τοu

κα.ί την έχωσε &.πότομα. στη ρά.χη της, &.νά.μεσιχ στοuς δuο γuμνοuς τrις ώμοuς.

Ή γuνα.ίκα. ~6γα.λε ενα. μ.οuγγρητό, γuρισε κιχi. μ' ενα. πήδημα. χuμ.ηξε

σ&:. ν τ~γρη κιχt μ.έ τ&:. vόχια. τη-; κιχτα.ξέσχισε το πρόσωπό τοu, λούζοvτά.ς τον .

με τά. πιο χuοα.τα. επίθετα..

Oi ορισιές α.ότές ήτα.v πράγματι &πα.ίσιες, κα.θwς τίς ξερvοσσε μιά. ψω

νη ορα.χνια.σμένη &.πό τό ρα.κt κα.ί 6γα.ίvα.v α.πσ εvα. στόμα. ποu τοuλειπα.v τά.

μπροστι vά. οόντtα..

τΗτα.ν "ϊι Φα.vτίνα..

Άπο τό θ6pu6o, οι &.ξιωμα.τικοi. ποu ήτα.ν στο κα.φενεϊο 6γijκα.ν ολοι στην

πόρτα., μα.ζεύτηκα.v oi περα.στικοt κα.ί, 1\λοι μα.ζί, σχημά.τισα.ν ενα. μεγά.λο

κuκλο, ποu κά.γχα.ζα.ν κα.ί χειρονομοϋσα.ν γuρω &.πο κείνον τον &.νεμοστρ66ιλο,

στον δποϊο μόλις μποροϋσες νά. δια.κρίνεις τον &ντρα. &.πό τη γuνα.ίκα.. Ό &ν

τρα.ς, ποu το μοντέρνο κα.πέλλο τοu είχε πέσει κά.τω κα.ί τσα.λα.πα.τtότα.ν, προσ

πα.θοϋσε νa ξεγαντζωθεί ά.πό τη γuνα.ίκα. ποu τόν κλωτσοΟσε, τον γρονθοκοποϋvε, τόν ξέσκιζε, τόν εψτuνε κα.l τόν εορ.ιζε οόρλιά.ζοντα.ς, χωρlς Οόντια., με

γuμνο το κοuρεμένο κεφάλι, για.τί τijς είχα.v πέσει κα.ί το μα.νη]λι κα.t τ(ι,

λοuλούδια., ώχρη ά.πο την όργή , ψpικα.λέα.. Ξά.ψνοu πετά.χτηκε μέσα. &πο τό πλήθος, δρμητικά., έ:vα.ς ψηλος κύριος,

&.ρπα.ξε τη γuνα.ίκα. ά.πό το λερωμένο στηθόδεσμο κα.ί τijς είπε:

-Άκολοόθησέ με. Μόλις σήκωσε τό κεψά.λι ή γuνα.ίκα., &.μ.έσως στιχμ.ά.τησα.ν τ&:. οόρλιιχχτά.

της. το πρόσωπό της &.πό κιτρινο εγινε πριiσινο κα.ί τρόμος &.νέκ~ρα.στος συγκλόνισε τό κορμί της. Άvα.γνώρισε τόν Ία.6έpη.

Ό Γομα.ριά.δΎJς 6ρijκε την εuκα.ιρία. κ' έγινε &ψα.ντος.

174

ΙΓ'

Λ Υ~Η A~TYNOMIKQN APMOΔIOTHTQN

Ό 'Ια.οέρης πα.pα.μ.έρισε το πλήθος κα.t μ.έ γεννα.ϊα. οrιμ.α.τα. προχώρησε

προς τ~ν ά.στυνομiα., ποu ορισκότα.ν στ~ν &κρη τής πλα.τε[α.ς, σέρνοντα.ς πίσω

του τrι δυστυχtσμένη. 'Εκείνη ά.κολουθοϋσε σχν α.uτόμ:α.το .

Οuτε α.uτός πρ6ψερε λέξη, οl)τε έκείνη. Το πλήθος τών θεα.των ετρεχε

πίσω τους κα.t στόν πα.ροξυσμό τής εuθυμία.ς ταυ, πρόψερε μόρ~ες 6ωμολο

χίες. Ή ~σχα.τη δuστuχ(α., &.ψορμ.ή γιιΧ α.1σχρολογίες .

"Οτα.ν εφτα.σε δ 'Ια.οέρης στο γρο:φεϊο τijς &στυνομία.ς, ενα. χα.μηλοτά.-

6α.νο οωμά.τιο, ποu το θέρμαινε μιά σόμπα. κα.t φρο:ψοuσε ενα.ς σκοπός, ά.νοιξε

την πόpτ:Χ, εμ.πα.σε μέσα. τ~ Φα.ντ(να. κα.t πά.λι τi)Υ ~κλεισε πίσω τοu, προς

μεγά.λη λόπη των περιέργων, ποu ά.να.γκά.στηκαv v~ σψιjJvοvτα.ι στtς άκρες

τώv ποδιών τους κα.ί να. τεντώνουν το λα.ιμο οσο μποροϋσσ.'ι, γιά. νά. κοιτά.

ζοuν μiσα. &πο τα. θαμπ?ι. τζά.μια. . Ή περιέργεια. εΙνα.ι κι' ο:ότ~ λα.ιμα.ργία..

Ή Φα.ντίνα., &.μα. μπήκε μέσα, πήγε καί σωριάστηκε σε μιχ γωνιά., δπου

zι•.εινε &κίνη-τ:η κα.ί ά.ψωνη, σα. φοβισμένο σκυλί.

Ό λαχία.ς τοϋ σι:α.θμοu εψερε ενα. ά.ναμ.μένο κερt καt το ά.κι:ιόμπησε πά.

vω στό τpα.πiζ ι. · Ό Ίσ.οέρης κά.Οησe. 'Έβγαλε ά.τ.ό τήν τσέπη του ε να. χαρ

τοσημασμένο ψόλλο κ::<.t α. ρ χ ι σε ν~ γρ&.ψει.

οι γαλλιχο( ν6μοι πα.pα.δ(νοuν τ(ς γuνα.ίΧες α.uτής τής Υ.ΙΧtΎ)γοp(ας στην

διά.κpιση τής ά.σι:uνομία.ς . Ή &στυνομία. τlς τιμωρεί δπω; νομίζει· τtς κά.vει

δ,τι θελήσει, οημεuει τά ουό οίκτρά έκείνσ. πρά.γματα, τlι, δποία όvομά.ζΙJυν

επά.γγελμ.ιΧ τοuς κα.1. Ηεuθερία. το:.ις.

Ό Ία6έρης φσ.ινότα.v ιiπσ.θέστατος, σο6αρός 6ρ~σκόταν σέ στ~γμη κσ.τά.

τήv δπο(α. &ξεπλήρωνε ,,χ κ:Χθήκοντά. του, σε στιγμή ΠΟU επρόκειτο νά. έξασκ-Υj

σει tή φο6ερ'i) σ.uθα.ιρεσία μέ κάθε σ.τ)στηρότητσ.. 'Όσο περισσότερο έξέτα.ζε

τήv πρά.ξη αuτης της Μινής γυναίκας , τόσο περισσότερο ά.γσ.νακτοϋσε. Κσ.τι1.

το μ.εγά.λο α.uτόv κρ ιτ-Υj, είχε διιχπρα.χθεϊ ~γκλημα.. ΕΙδε ιιέ τά. ιδια. του τα.

μάτια , έκεί στη μέση τοϋ δρόμαυ, την κοινωνία. ν& εξυβρίζεται στό πρόσωπο

ένός κτημα.τία κα.ι εκλογέα., &.πό μι~ γυναίκα. &.πόβρα.σμα. Μια τέτοια γυvα.ίκ:χ , π6pvη σήκωσε χέρι ένα.ντ!ον ~vbς πολ!τη &στοG . Τό είδε το πpά.ytια.

α.uτο με τ!Χ μά;τισ. του, α.uτος δ 'ίδιος δ 'Ια.βέpης· eypα.φε λοιΠΟ'Ι σιωπηλά. .

Άφοu τέλειωσε, ύπόγραψε, δίπλωσε τό εγγρα.::ρο, τό εδωσε στο λοχία.

τοG στ::<.θμοG κα.l τοG είπε:

- Πα.ρliλα.οε τpεl; στρατιώτε; Χα.l πήγαινε α.uτή τή γuv7.iκα. στ+ι φυ

λακή.

Γύρισε lίστερα. πρός :.ή Φα.ντίνα..

- θιΧ μείνεις εξη μ.ήνες UΠΟ ΚptΧτψη.

<Η δύστυχη &.να.σκ!ρτ'Υjσε.

175

-'Έξη μijνες! 'Έξ'Υj μijνες στ+ι ψuλα.κή! QΕξη μήνες να. κερδίζω έψτα.

σολδία. την "~Ίμέρα.. Κα.ί τί θ~ γίνεl ·ή Τιτίκα. μοu. το παιδί μω! Έγw χρω

στώ πάνω &.πb έκα.τό ψράφ·.α. στοuς Θερνα.διέροuς, κύριε riστuνόμε, τό ξέ

ρετε αuτό j

'Έπεσε κάτω, πάνω στlς λερωμένε~, &πο τί; λασπωμένες μπ6τες &κείνων τών σ.νδρων, πλάκες, σούpθηκε με τά. γόY?.tCt. προς τον Ία6έρη κα.ί ένώνοντα.ς

τα. χέρια. ίκετεuτικα. πα.ρα.κα.λοuσε.

- Κuριε Ία.6έρη , γι~ τ' ονομα του Θεου! μή μοu κάνετε α.οτο το κακό .

Ί\λfιθεια., δεν είνα.ι δικό μ<Ju το σψά.λμα.. "Αν είχατε πσ.pα.κολοuθήσει άπο τήν &.ρχiι, θά. 6λέπα.τε! σΙΧς δρκίζομα.ι δτι δεν zχω δλο το &δι κι; . Αuτος 6 κύριος, ποίι εϊδα.τε είχε 6ά.λει gyeχ σοGJλο χιόνι μέσα. στή pά.χη μοu, δταν περνοuσα

Ύjσuχα, χωρlς να. πεφά.ζω κα.νέ.να.ν. ΕΙνα.ι δίκαιο πpά.γμα. α.οτό; Σά.ς πα.pα.κα.

λώ! Δέv ξέρετε πώς μοΟ fιρθε, ξα.φν~κα. νi α.tσθα.νθώ εκείνο το κρύο. ΕΙμα.ι

κα.l λίγeι &ppωσ·ηι 6λέπ;;-;ε . Κ' Οστεprχ ήτα.v κά.μποση wρα πο•) μέ πείραζε μ'

ενα. σωpο λόγια. Είσαι &σχημη, εί'σα.ι Υ..':.u-cσο δόντα.. Έγω Χα.θόλοu δε μίλη

σα., ΕίΠΙJ. μέσα, μοu: θέλει ΥΧ Οl!ΧuΧεΒά.σΞι κι ' ΙΧUτος δ κύριος, ας κάνει ".:0 κέψι τοu. Σά.ς 6ε6α.ιω, ψέpθηκα. ΠCJλv τίμι?. σ' α.uτόν, δf.ν ~νοιξΙΧ το στόμα. μοu.

'Εκείνη τη στιγμή μCJu6cι.λε τό χιόνι. Σiς πα.ρα.κα.λϋJ! 'Έπρεπε να. ήτα. ν εδω

κα.νε\ς νά. σ:Χς πεϊ, σ.ν σiς λέω την &.λήθεια.. Κupιε &.στυνόμε, ν:Χ ζείτε! 'Όχι,

έγw θέλω vά. pωϊ:ήσετε. 'Ίσως εσψα.λα., ΠΟ'J θύμωσα.. Άλλιi, ξέρετ:; σ' εκείνη

την πpώτ'Υj τα.pα.χη δεν είνσ.ι κανείς κuριο; τCJu έα.uτοu τοu, βγΙΧίνει &.πο τα.

λογικ~ τeιu. Κα.ί, πώς ν:Χ σ~ς πω! [να. πα.γωμέyο πpιiγμα. μέσα. στη pά.χη,

έτσι ξΙΧψιικά, χωplς Κ!Χνεl; νά. τb περψ.ένε ι ! 'Έψτα.ιξα. 6έβα.ια., δεν επρεπε

ν:Χ χτuπiισω με το χέρι μου το κα.πέλλο ω'ιτοu τοu κυρίου κσ.l v!X τοu το χα.

λά.σω. llou είνα.ι; για.".:ί εψuγε; έγw να. wu ζητήσω συγγνώμη &.μέσως. Δεν με πειράζει κα.θόλοu να. τοu ζητήσω συyyνιfψη.'Άχ, Θεέ μου! Συγχωρείστε

~~ε, κuριε Ία.βέρη για. σήμερα, σ.uτ+ι τ+ι φορά.. <Η εuγενία. σα.ς δε μπορείτε νά. ιy ιι ι ' ' ι ~' Ι"οο 'r ι ι ' ' t '

yνωpι~εϊ:ε οτι μεσσ. στις ψuΛα.κες, uεν κερeιι~ει κα.νενα.ς περισσοτεpα. α.πο ι:.φτα.

σολδία.. Σ' α.uτb δεν φτα.ίει η κυ6έρνφη, &λλ:Χ εΙνα.ι 6έ6α.ιο δτι κερδίζουν

~ψτα. σολδία. ι~όvο! Κα.l ψα.ντα.σθείτε, νά. εχω να. πληρώσω ~κα.τό φpιiγκΙΧ, η

ν& μοσ στείλουν το πα.ιδί μοu, εvω έγw δ1ν μπορώ, Θεz μοu! μΕ: κανένα. τρόπο

νά. το Εχω μ?.ζί μοu, κο'ιτά. μου Είvσ.~ τόσο ά.χρείο σ.uτΟ ποu κάνω! "Αχ, Τιτί -. " λ ι Ί" θ'. ' .. ' " ' Σ θ - ' "1.0: ι~ι:.υ! &z, μικρε μ.οu α.yγε ε. ι α. γ ι ν ει το οuστυχισιιενο. τα. :::ι τε νσ.

σα.; τ:ώ. ΕΈνα.~ χωριά.τ:ος &νθρωποι , Θψιrχδιtροι λέγr;vται , Εεvοδόχeιι, &ντρα.ς κα.l γuνσ.ίκα. , δεν πα.u<Jυν νά μου ζητοσ'ι χpiιμα.τΙΧ καl σuνέχεια. χρψ~11.τχ, δεν

παίρνουν &π6 λόγια σ.uτο1. Μή, κuρ ιε Ία.β~ρη, μη ι.1.έ t>ά.λετε στη ψuλα.κfι .

Βλέπετε εί'ια.ι μικρή, θά μοu τ·fιν πετά.ξουν στο•)ς πέντε δρόμου;, μέσ' στήν

176

κσ.ρ3ια. τοσ χειμώνα.. Κσ.λέ μου κtίριε Ίσ.6έρη, σ.ύτο πρέπει, πρέπει νιΧ το λυ

πηθείτε σ.ύτο το πλ&σμσ.. "Αν ~τα. ν μεγα.λότερο το πσ.ιδί μου, θα μποροuσε

να. κερδίζει το ψωμί του, &.λλα. σ' σ.uτij τΎ)ν 'ήλικίσ., οuτε ν&. τό ψσ.ντvtσθεί μπο

ρεί κο;νείς. Σάς 6ε6σ.ιω, στό 6&θος δέν ε!μvtι κα.κή γυναίκα.. Δέν ~γινα. ~τσι &.πο &κνηρία. η &.πο λσ.ψα.ργίσ.. Ή _δυστυχία. μ' εκσ.νε να. πιω ρσ.κί, δέν τ' &.γσ.

πώ, &.λλιΧ δ &.πελπισμένος λησμονά τή δυστυχία. του. uΟτα.ν δέν Ύ)μουν τόσο

δυστυχισμένη, eψτσ.νε y' &.νοίξει κσ.νείς τ&. συρτ&ρισ. μ.ου, για να κα.τσ.λ&οει

δτι δέν ε!μα.ι &.πο κείνες τίς &.κσ.τά.στσ.τες, ποu κοιτάνε μόνο ν' ά.ρέσουν. Είχα.

τάξη κσ.ί κσ.θσ.ριότητσ.. Κόριε 'Ισ.6έρη εόσπλσ.χνιστεtτε μια δυστυχισμένη, ελεος κtίριε 'Ισ.οέρη.

Τ&λεγε σ.ότά., γονσ.τισμένrι, λυγισμένη στα δtίο, μέ λυγμ.οuς ποu δέν τήν

&φηνσ.ν ν?ι.. συνεχίζει, χωρίς δια.κοπές, με μάτιΙΧ τuφλωμένα. &.πό τα δά.κρuσ.,

μ.έ τον κόρcpο ξεγυμ.νωμ.ένο, σcpίγγοντα.ς τα χέρια. της καί 6ήχοντας μ' ενα

ξερο καl κομμένο 61jχα, μέ μ.ιά δμιλία σάν να. ψuχοppαγοtJσε.

Ή μεγάλη λtίπη είναι μια. φo6εpij θεϊκή &.κτίνσ., ποu μ.ετσ.μcψψώνει τοuς

έξαθλιωμένοuς. 'Εκείνη τή στιγμή ή Φα.ντίνα. ξα.να.6ρijκε την &μοpcpιά. της.

Κά.θε τόσο σταματοuσε, γι?ι.. ν?ι.. φιλήσει τijν ά.κρη της ρεντιγκότας τοu &.στυ·

νομικοσ επόπτη. Κσ.pδι&. πέτρινη θ?ι. μποροuσε να συγκινηθεί, &.λλ?ι. κα.ροιιΧ

ξόλινη δέν συγκινείται ποτέ.

-Καλά., είπε δ 'Ια.6έpης, σε άκουσα.. Τ&. είπες ολσ.. Τώρα. έμπρός! εξ η

μήνες φuλακή. Π ήγα.ινε. Κι' δ θεός δ tδιος να κα.τε6εϊ, τίποτε δέν θ' &.λ

λ&.ξει.

Μέ τα μεγά.λσ. α.uτα λόγια, «δ θεος δ ίδιος να κσ.τε6εϊ» ή Φσ.ντίνσ. ε!

δε δτι δέν όπijpχε πια. κα.μμια !λπίδα..

-Για το θεό! πρόcpθα.σα.ν μ.6λις τα. χείλrι της να ψιθυρίσουν κα.ί, ό 'Ι

α.6έρης τής γtίpισε τijν πλά.τη. Οί στρατιώτες ετpεξαν τότε, την .επια.σσ.ν &.π~

τlς μ.σ.σχ~λες για να τήν π&ρουν.

'Αλλά., εοω κα.l λίγες στιγμές, ενα.ς &νθρωπος είχε μπεί στο γραφείο,

χωρίς να τον προσέξει κανείς. Είχε κλείσει την πόρτα., είχε στηρίξει τίς

πλά.τες τοu σ' σ.\ιτην κσ.t είχε &.κοόσει τlς &.πελπισμ.ένες ποψα.κλήσεις τής Φα.ν

τίνα.ς. uοτσ.ν λοιπον τήν &ρπα.ξα.ν οί στρσ.τιώτες για να τijν σηκώσουν, Ε.πειδη

&.ντιστεκόταν, δ ά.νθpωπος 6γ'ijκε &.πό τijν σκιά κα.t προχώρησε πρός vtότοός.

-Μια στιγμ.Υj παpα.καλώ! &.κοόστηκε.

Ό Ία.6έpης σήκωσε τ& μ.ά.τια. κα.l &.να.γνώρισε τον κ. Μαγδαληνή. 'Έ-

6γαλε ά.μέσως το καπέλλο κα.t χαιρέτησε &.δέξια. κά.πως, ταpα.γμένος &.πο τijν

&.πpοσΟόκητη α.uτη έμcpά.νιση.

- Μέ συγχωρείτε, κtίpιε δήμαρχε.

Οί λέξεις «κtίριε δi)μα.pχε» είχαν μι&. πα.ρά.ξενη έπίδρα.ση πά.νω στη Φα.ν

τίνα.. Τινόι.χτηκε δλόκληρη, σηκώθηκε &μέσως δλόpθη, σ& φά.ντα.σμα. ποu &.ναδόετα.ι &.πό τή γη, έσπρω~ε τούς χωpοφόλα.κες μέ τούς ιiγκώνες της καt

Ό 'lα6έρης ,',ποκλlθηκε, φόρεσε το καπFλο τοΙ• καt προχι:>ρησε προς την πόρτα.

'Εκεί στάθηκε, γίιρισr καi με τά μάτια πάντα χαμηλι•ιμrνα: - Κύριε δήμαρχε,

εrπ~. θά μείνω στi}ν uπηρεσίrι &ς ΟΤΟ\1 άντικατασταθίiΊ.

177

προχώρησε κατ' εόθεία στον κ . Mcx.yδcx.λrιν')j. Τον κοlτrι.ξε κα.τά.~τrι. σόr.ν τρελλ ή κα.ί ψώνα.ξε:

-"Α! σU ε!σcχ.ι λοιπbν δ κ. Δ~~ρχος! Κα.ί μ! ciκρ~τητrι. εξrι.λλrι. γέλιrι., τόν έφτuσε στό πρόσωπο.

Ό κ. Μα.γΟα.ληνής σκούπισε ijρεμα το πρόσωπό τοu -χcχ.ί στρεφόμενος προς τον Ία.6έρ1J τοu είπε: '

-Κύριε dστuνόμε, ιiφijστε λεότερ'Υ) rι.ότήν τή γuνa.ίκa.. _

Ό Ίrι.6έρης !μεινε σαστισμένος. Πρώτη φορ& στ~ ζω~ τοu, δοκίμa.ζε ouo τi.τοιες &.ντlθε:τες σuγκιν~σεις. Ndt δε! γuνιχίκα. κοινή y~ ψτύνει τό δ'ήμrι.ρχο στο r:ρόσωπο! κcχ.ί νσ. φcχ.ντα.στε! μόνο α.ύτο το πρά.γ~, θόr. τοσ ψα.ινότrι.ν Εεpοσuλίa.. Ka.t να. 8εϊ α.ότδν 'tO δ'ήμrι.ρχο, τόν πρώτο &ρχοντα. τijς πόλ1Jς, ν~

σκοuπίζει ~σuχrι. το πρόσωπο κa.ί νdt λέει «ciψijσ'tε λεότερη α.ύτήν τή yuνα.ί

κα.!». Τοσ χ.όπηκε εντελώς 'ή φωνi). Στό 6ιiθος της σκέψης τοu ~κa.νε ενa.ν

&πα.!σιο πα.ρα.λληλισμό &ν~μεσα. στό τί ήτα.ν α.ότή 'ή γυνα.ίκα. καί, τί ενδεχο

μένως ν& ~τα.ν α.ότος δ δi)μrι.ρχος. 'Έτσι μόνο μποροuσε y~ έξηγi)σει 'tό ciπί;

σ'tεuτα έκεtνο τόλμημrι..

'Όχι λιγώτερο πrι.ρά.δαξrι., ψά.νηκrι.ν τ~ λόγια. τοu δΥ)μά.ρχοu κα.ί στη Φα.ντ!νιχ. Σ-Υjκωσε τό γuμνό μπρά.τσο της κα.ί πιά.στηκε &πδ τό κλειδί της

θερμά.στρrι.ς, γιrι.τί δέ μποροuσε ν~ κρα.τ'Υ)θε! στ& πόδια. τrις. Κοίτιχξε δλόγupά. t'rjς κα.ί με χα.μηλ'ή ψωνή, σdt νdt μιλοσσε στον έrι.uτό τ'Υ)ς !λεγε:

- Λεότερη; νόr. μ' &.ψ~σοuν λεύτερη! νdt μ ή μέ 6ά.λοuν φuλrι.κ'i) Εξ'Υ) μijνες! Ποιός τό ε!πε rι.ύτό; Δέ γίνετrι.ι νdt ε!πrι.ν lτσι. Δέν θ' ~κοuσα. κα.λά..

Ό δ'ήμα.ρχος, rι.ότό το τέρrι.ς ν~ τό είπε, ιiούνα.το! Κα.λέ μοu κύριε Ία.6έp'Υ),

σείς ε!πa.τε vdt μ' &.ψ'ήσοuν &λεόθεpη; ''Αχ! νdt μ' &καόσετε κrι.ί θιi μ' &φ-Υ)

σετε y(ι. ψύγω. Αότός, α.ότός ... τό θηρίο ιχύτό, δ δ'ή~ρχος εΙνa.ι -ή a.lτ(a. δλης

τijς δuστuχίa.ς μοu. Φιχντα.σθείτε κόpιε Ία.6έpΥJ, νιi με διώξει &.πό τό έργο

στά.σιο για. τό κοuτσομπολιό ποu εκa.νrι.ν έκεϊ, eνrι. σωρο πa.λιογuνιχϊκες. Ά

κοόστηκε ποτέ α.ύτό το πρά.γμrι.; τι τοσ εκα.~; έγw έpγrι.ζόμοuν μέ 5λη τ-ήν

τιμιότ'Υ)τιχ.. Μ' εδιωξε, δέν είχα. δσα. μοϋ χpειά.ζοντa.ν γιdt νdt ζ'ήσω κσ..ί, ά.π'

αδτό προijλθαν δλα τιi κακά.. Ε!νιχ.ι, ν~ ξέρετε όλέθpιο a.ότο ποu κά.νοuν κ'

επpεπε ή &.στuνομία. νιi •auς έμπ<ιο!ζει. Έργολά.6οι να. έκμισθώνοuν τ'i)ν έρyιχ.

σίa. των ψuλa.κισμένων κα.ί YOt ζημιώνοuν ταuς ψτωχοός. Νιi σ!l.ς έξ'ηγ'ήσω.

Κέρδιζες δώδεκα. σολδία ιiπό τό ρά.ψιμο τών uποκα.μίσων, επειτα. ξεπέφτοuν

τα. δώδεκa. στιi έννια. σολδία.. τι σοσ μένει πισ. νσ. ζ'ήσεις; Δεν σοu μένει

τίποτε. Γίνεσσ..ι δ,τι μπορέσεις. Έγώ, είχα τ~ν τtτίκσ. μοu, &.νσ..γκά.σt'Υ)Κrι. να. γίνω κα.κη γuνα.ίκσ... Κα.τα.λ~6σ..τε τώρα., γιατί εΙνιχι ιχδτος δ μοχθ'Υ)ρος ~νθρω

πος, δ δήμrι.ρχος, ή rι.lτίrι. τijς κrι.τa.στpοψής μοu; Δέν &ρνοuμrι.ι δτι χά.λα.σα. τό κσ..πέλλο έκεινοu τοu κupίou, μπρός στό κσ..φενείο των ~ξιωμα.τικώΎ, &λλα. κι' α.ότός μοu χά.λιχσε τb ψόρεμά. μοu. Έμεrς δέν eχοuμε &λλο, έκτός &π' α.ύτό

το φοuστά.νι για. να. τό φοροuμε το opά.ou, ποu θα. 6γοuμε. 'Όχι, κόρ~ι= Ία.6iρ'Υ). 12

178

δeν ϊ:Ο ~κα.να έπίτ"f)δες· δέν πείραξα. ποτe κανέναν, ένω όπιiρχοuν τόσες κα.ί

τόσες γuνα.rκες, πολu χειρότερες &:πο μένα κι' δμως είνα.ι πολu εότuχέστερες.

"Α! μ.έ συγχωρείτε. Χωρίς να. τό θέλω επια.σα. το κλειοl της θερμά.στρα.ς, γι'

αότο 6γijκε καπνός.

Ό κ. Μαγδα.λψ~ς τ~ν &κοuε μέ βαθεια. προσοχ~. Ένω έκείν"f) μιλοuσε

&κόμη, α.ότος ~ψα.ξε στήν έσωτερικ~ του τσέπη, ~βγα.λε το πορτοφόλι τοu κα.l

το ~ναιξε. τΗ τα. ν &δειο. το ~βαλε πιiλι στή θέση τοu κα.ί είπε στην Φα.ντίνα.:

- Πόσα ε! πες δτι χρωστάς;

Ή Φαντίνα, ποu ~βλεπε μόνο τον 'Ιαβέρη, γόρισε πρός τον Μα.γ;δα.λην-ή.

-Έσέv!Χ δεν σοu μίλησε κα.νείζ r τοu εrπε σ' &.πά:vτ'l)a'IJ.

Κα.ί γυρίζοντας προς τοuς στρα.τιωτες:

--,Ε! δα τε π6"Jς τον eψτuσα στο πρόσωπο; Δεν τόσ ε πρεπε; 'Ά! τιποτέ

νιε, ~ρθες κ' έδω να. ~ιέ φοβερίσεις. Άλλα. δέ σέ ψοοοuμα.~. 'Εγώ ψοβοuμ.α.ι

τον κ. 'Ιαβέρη. Φο6οuμα.ι τον κα.λο τον κόριο Ία.6έρ'ΥJ. Και &.ποτεινόμ.εν"f) πιiλι

σ'δν έπόπτη :

-Άπb το &λλο μέρος, κ. &.στuνόμε, εϊχα.τε δίκιο. Τήν &.λ~θεια. να. λέμε.

'Ένcις κuριος θέλφε νa παίξει κ' ερριξε λίγο χιονά:κι στήν πλά:τrι μια.ς yuνα.ίκα.ς, με τοuτο τi πείραξε; οι κόριοι ά.ξιωμα.τικοι γελοuσα.V' πρέπει κι' α.ό

τοί ν& διιχσκεΜζαuν μέ κιiτι. 'Εμείς τί ~λλο είμαστε; Ν α. δια.σκεδιiζει δ κό

σμος. Βέβαια., ετuχε να. βρεθείτε έκεϊ καί, ε!στε &.να.γκα.σμένος να. βιiλετε τιi

ξη. Έκ~να.τε πολtι κα.λα. ποu π:ιiσα.τε τή γuνα.ίκα. ποu eψτα.ιξε. Άλλιi, σα.ν

καλός κα.ί δίκαιος ~νθρωπος, το σκεψθΎ'jκα.τε έπειτα. κα.ί δια.τιiξα.τε να. μ' &.ψ~σοuν ελεόθερ'Υ), 6έοαια, τδ κά\νετε α.uτο για. τ~ μικρ~ μοu Τιτίκα., γιατί πώς

θα. μποροuσα. νιΧ τΥ)ν θρέψω, CΙ.ν έμενα. εξη μήνες στη ψuλα.κή. Μόνο πρόσεξε

μήν το ξα.να.κά.νεις, κα.τεργά.ρα.. "Ω! εννοια: σα.ς, δέν eα. το ξα.να.κά.νω κόριε

Ία.οέρη· σα.ς το όπόσχομcι.ι cι.uτό, δε θ<Χ ξrι.να.ψα.νώ .. "Ας γίνω δ,τι γίνω, &πό

το σπίτι μοu δέ θ& βγω πιιi. Μόνο, σήμερα. βλέπετε μοu ήρθε ~τσι σ&ν ξα.ψνι

κ6 έκείνο τό χιόνι· κα.( δπως σάς εrπα., δεν είμ.α. ι κα.t τόσrJ κα.λά., 6~χω δλοένα.,

eχω μ.έσα. στο στομάχι μοu κά.τι σ!Χν σβώλο, ΠΟU μέ κα.ίει ΚΙΧί μοu είπε δ για

τρός ν& κοιταχτώ . Νιi, &δω πιάστε ... Δώστε μ.οu το χέρ ι σα.ς. Μη ψο6aστε,

ε.σω, εοω.

Ή Φαντίνα, είχε στΙΧμα.τ~σει ν~ κλα.ίει. 'Η ψων-ή τΎJς /i:γ:νε τρuφερ~,

χα.ϊδεuτικ~· εοrlλε, πά:νω στο λεπτό κα.ί άσπρο στήθος της, τb τρσ.χu χέρι τοu

Ίcι.6έp'Υ) και τον κοίταξε χα.μογελώντα.ς.

:ΞιiψVCIU ~ρχισε ν!Χ τσ;κτοποιεί τ~ ψορέμσ;τ6: τ'Υ)ς, Κ(1;tέ6α.σε tόV πο/36γuρο

τοu ψοuστα.νιοu της, ποu μέσΙΧ στην τοφα.χή της είχε &.νι>βεΊ: ι'tς τb γόνα.το κσ.ί,

προχώρφε προς τήν πόρτα.. Με φιλικb τόνο και χαμηλόφωνα. ε!πε στοuς χω-.

ροψόλακες:

- Πα.ι6ι6:, δ κ. έπιθεωpητ-ΙJς είπε νιΧ μ' &.ψήσετε. Φεόγω.

179

Κα.l σuγχρόνως έοαλε το χέρι της στο σ'.Jρτη γι~ ν' &νοίξει τ'fιν π6ρτα.

'Ένι;ι; βijμι;ι; &κόμη κ' εβγαινε στο δρόμο.

Ό 'Ια.6έρης ώς έκείvη τη στιγμη ~μενε ορθιος, ιiκίνητος, μέ τι); μιΧτια 1 J, - 'Ο θ • e • ~ , 1 , ξ 1 'i' ,

καρψωμενα. στ.1 γΎJ. ορuοος ποu εκα-ιε ο σuρτης το-ι uπ-ιησε. -'-'Ύ)κωσε

το ϊ.εφιΧλι με Οφος ήγεμον~κό, &πιτακτικώτατο, uφος τόσο πιο φοβερό,. τόσο

πιό τpομ.α.κ-τ;ικό, δσΙJ πιό χα.μηλοt είνα.ι α.ό-τ;οί πού 'έχοuν την Ε:ξοuσία.. 'Ύφος

&:γριότα.το κα.l α.!μόχcιρο στα. θηρία. της ζούγκλας, &δuσώπητο κα.l φρ.ικα.λέο

στοuς μηδα.μινούς άνθρώπους.

- Λοχίσ., δε βλέπεις αότη τη διι;ι;βόλισσα δη φεuγει; ποιός σοσ είπε νι);

την &;φήσεις;

-Έγώ, είπε δ Μαγδαληνής.

Ή Φα.ντ!να., σ-τ;η ψωvη τοσ Ία.6έρη, σείστηκε δλόκληρη κaλ παρά.τησε

τό σίιρτΎ) , σα.ν κλέφτης πού τό-ι πιά.νοuν έπ' α.ότοψι;ιρω κα.l πα.ρα.τά. τ~ κλψμέ

να. "Τστερα, ιΧκοuγοντας τή φωνή τοσ 1\'Ιαγδαληνij, γuρισε Υ.α.ί, &πο κείνη τη

στιγμή, χωplς Υ~ ογά.λει λέξη, χωplς Υ~ τολμ.ά οu-τ;ε y' &.νοι.π-ιεuσει λεύτερα.,

μετιχκινοΟσε τα. μά.τιΙΧ τΎJς ά.πό τό Μα.γδΙΧλψΥ) στον Ία.6έρΎ), κι' &πο τόv Ία.οέ

ρη στό Μα.γδαληνή, iνά.λοi(α. με το ποιος μιλοΟσε κά.θε φορά..

-Κύριε δήμαρχε, είπε δ &,στu-ιομ. ικος έπόπτης Ίσ.βέρης, ώχρός, με πρά.

σινσ. χείλη, τρέμοντας δλόκλΎ)ρΟς κα.ί, το πα.ρα.δοξότερο, μΕ τ~ ι.ιά.τια. χαμηλω

μένα. προς τη γη κα.ί τη ψωνή Ε'ντονΎJ, κύpιε δήμσ.ρχε α.ότό δέ μπορεί ν&. γίνει.

-Πώς; είπε δ κ. Μαγδαληνής.

- ΑότΥj ή έλεεινή έξύβρισε ftνα.v εvτιμο aστό.

-Κύριε &πόπτα. Ίαf3έρΎ),. έπα.-ιάλα.βε δ κ. Μα.γ8αλψ1)ς σέ τόνο ~σuχο

κα.l συμφιλιωτικό, ιiκσuστε. Είστε &νθρωπος τίμιος κα.l θCι. χαρώ, αν συνεννο

ηθω μαζί σα.ς. Ή &λήθεια. είνα.ι σ/;τή. ΙΙερνοσσα. ιiπο την πλα.τεία. τη στιγμη

που παίρνατε α.uτΥjν τη γuναiκα.. Ρώτησα. πολλούς ά.πο τον κόσμο, ΠΟU ~τα.ν

α.κόμα έκε! καl σuζητοοσcι.v . Πληροφορήθηκα. τι); πά.ντα. 'Έφταιξε δ κύριος '- - ' ' 1 ~ ' λ - .. .;., ). ' θ 'λ ' ' .. κεινος' κι α.uτuς επρεπε να. ψu rι..κιστει, α.ν •1 ~στuνομιοc ε ει να. κα.νει σω-

στι); τrι δοuλειά. της κα.l ιΧγα.πa το δίκιο».

- Αότή ~ Ηεεινη κcr.θύ6ρισε τόν κύριο δήμοcρχο, είπε δ Ίοcοέρης.

- Αuτό ά.ψορii έμένα.. Ή προσ6ολ-Υ) ε[να.ι 8ική μοu, δεν πειράζει κανέ-

να. ν &λλο. Είμ.α. ι λοιπον κuριος να. ζητήσω, Υ] να. μη ζητήσω την τιμωρία. της.

-Μ~ σuγχωρι::ί δ κ. δήμα.ρχος, &λλ~ ή προσοολη δέν ιiνiικει σ' ιχότόv,

γίνετοcι στΎjν έξοuσία..

-'·Επόπτα. 'Ια.6έρη, €πα.νά.λσ.6ε δ κ. Μα.yδα.λΎ)ν-ής , πρώτΎJ &π' δλες τlς

&στuνομ. (ες κα.t &νώτα.τη δικα.ιοσuνη ε!νο:ι ή συνείδηση . Έγιh &κουσα. α.uτή τή

yuναίκα.. Ξέρω λοιπbν τί κά.νω, ξέρω σοu λέω.

· -Κ' έγώ, κύριε δήμοφχε, δεν ξέρω, ά.λήθεισ., τί βλέπω! -Τότε λοιπόν δπ&.κουσε.

180

-Έγ~} όπα.κοόω στο χρέος μοu. Τό χρέος μοu &πα.ιτεϊ νιΧ. μείνει α.uτη 'ή γuνα.ίκα. εξη μήνες στΥj φuλα.κ'ή.

Ό κ. Μα.γοα.ληνής &ποκpιθηκε fιρεμοc. -Άλλα. οέν άκουσες κι' έγώ τί λέω! Έγώ λέω, δτι α.δτή 'ή γuνιχ.ίκα. οέ

θιΧ. μπεt στή ψuλα.κή outε μιιΧ. μέρα..

ΜετιΧ. τόν δριστικό α.δτό λόγο, δ Ία.6έρης τόλμησε νιΧ. κοιτά.ξει κα.τιiμα.

τα. τό δ'ήμα.ρχο, πά.ντοτε 8μως με τόνο ψων7jς, ποu ~οειχνε οα.θu σεοα.σμό, τοu

ε!πε.

- Λuποuμα.ι πολό, γιοιτt ε!μα.ι όποχρεωμένος ν' α.ντιστα.θω στον κ. δfιμ.α.ρχο· α.ύτό μοu σuμ6α.ίνει γιΟι. πρώτ'Υ/ ψοριΧ. στΎJ ζωή μοu, &λλιΧ. θιΧ. μοu έπιτρέψει ν!Χ πω, οτι 6ρίσκομα.ι έντος των δρίων της δικα.ιοδοσίοις μοu. ~Αν δ

κ. 8-ήμ.α.ρχος θέλει να. πα.ρα.ολέψει τήν προσβολή ποt'.ι ~γινε σ' α.δτόν, εγώ εμ

μένω στΥιν προσβολή ποt'.ι έγινε προς τον πολίτη. 'Έτuχα. ποcρών. Αuτο τό γύ

νοcιο πρόσοοcλε τον κόριο Γομα.ριά.οη, ψηψοψόρο κα.t tοιοκτijτη τijς u>ρα.ία.ς έ

κείνης οtκία.ς μέ τον έξώστη, 'ή δποίοc σχημοcτίζει τή γωνίοc της δενοροστοι

χία.ς· οtκία. μέ τρία. πα.τώμα.τα. &.πό πέτρα. πελεκητή. 'fπά.ρχει τελοσπά.ντων

κ&.ποιοc τ&.ξ'ΥΙ προcγμ&.των σ' α.ότον τον κόσμο. Όπωσοήποτε, κύριε οήμα.ρχε, α.uτη ·~ όπόθεση &νά.γετα.ι στ'Υjν δδικη &στuνομία., 'ή δποία. όπά.γετα.ι στά. κοιθή

κοντά. μου κα.ί, έννοώ νιΧ. 6ά.λω α.Οτή τή γuνσ..ίκσ.. όπb κρά.τφrι.

Ό κ. Μα.γοα.λψής στα.όρωσε τά. χέρια. κoct με φωνη σ..uστηρij, ποu κα.

νένα.ς ώς τότε οέν ε!χε &.κοόσει &.π' α.ότόν.

Ή πρά.ξη γιά. τήν δποία. μιλaτε &.νιiγετοcι στήν &στική &στuνομία.. Κοcτά.

τιΧ. &.ρθροc ενα.το, ~νδέκοcτο, δέκα.το πέι1πτο κσ.l έξηκοστόν fκτο τοΟ ποινικοΟ

κώοικοc, εfμαι &γ~) δ κριτής. Δια.τά.σσω λοιπόν ν' &ψεθεϊ έλεόθερΥ) αuτή ή γu

να.ίκα..

-' ΑλλιΧ. κόριε δήμα.ρχε ... -Και σάς θυμίζω το περt α.όθα.ιρέτοu κριχ.τήσεως όyΟΟΥ)ΚΟστό πρώτο &ρ-

θρο τοu νόμ.οu τής 13 Σεπτεμ6ρίοu 1799. -Κύριε δήμα.ρχε επιτρέψετέ μοu ... - Πιχ.όει κά.θε λόγος.

-'Αλλ' εντούτοις ... -'Έξω! ... ε!πε δ κ. Μα.yδαληνΎ)ς κ' εδειξε τΥ]ν πόρτα στον Ία6έρΥ),

δ δποίι:ις δέχθηκε τb τρα.σμα. κα.τιiστηθα., σιΧ.ν pώσος στρσ..τιώτrις, κα.θ~Jς λένε.

Χα.ιρέτησε μ.έ 6αθειιΧ. όπόκλιση τον κ. οήμα.pχο κα.t 6γijκε. Ή Φα.ντίνιχ, ποu στεκόταν ά.κ6μ.η μ.πpοστ& στήν πόρτα, πα.ρα.μέρισε κα.t

τον είδε κα.τά.πλ'ΥjΚt'Υj νά. πεpνσ. μπpοστιΧ της. Εfδε ν' &.ντιπα.λεόι:ιuν μπρος στα.

μά.τια. τΥjς δuό ένά.ντιες ~uνά.ιtεις, δuό &.νθrώποuς ποu οια.ψιλοvικοuσοιν τήν ε

λευθερία. της, τη ζωή της, τrιν ψuχή της, το πα.ιδί της . Ό ενα.ς ά.π' α.ότοuς

τΥjν ψ(ΧΟΟuσε στο σκοτά.οι , ό &λλος στο ψιί)ς. Μέσ~ σ' ~uτYj τήν πά.λη , 1) ψσ;ν

τασία. τΥ)ς, τ~ρ(ΧyμένΥ) κα.θώς ήτοιν, ~6λεπ5 οιδτοt'.ις τοuς δόο ά.νθρώποuς, σα.

181

ouo γίγα.ντες· δ ~να.ς &.π' α.ότο\.ις μιλοσσε σdιν δ κα.κός της οαίμ.ονα.ς, δ άλλος

σα.ν &γγελος, δ άγγελος προστά.της της. Ό άγγελος ένίκησε το δαίμονα. Κα.ι

δ άγγελος α.ότός, δ λuτρωτής της, ήτα.ν έκετνος δ άνθρωπος, ποu τον ιiποστρε

φόταν , ήτα.ν δ δήμαρχος, τον δποί~ μέχρι τότε θεωροσσε πρόξενο ολης τfjς οu

στuχίας της κι' ενσ) α.uτi) τον ~6ρισε χuδα.ία., α.uτοι;; τ~ν ~σωζε.

'Έτρεμε 8λο της το κο ρ μ(. Ε! χε κά.νει λά.θος λοιπόν τόσον καιρό; Κι' επρεπε τώρα ν' &λλά.ξει δλόκληρη τήν ψuχ~ της; ... Δέν κα.τα.λά.6αινε, ε6λεπε σα. χαμένη. Σέ κά.θε λέξη, πο•) πρόφερε δ κ. Μα.γδα.λ"ην~ς, έκείνη ~νοιωθε να. δια.λύοντα.ι μέσα της τα. ψριχτα. σκοτά.ο:α τοσ μίσοuς και νσ. γεννιέται

'Jτήν κα.ρδιά. της κά.τι το φωτεινό, το &.νείπωτο· &.γά.πη, εμπιστοσύνη, χα.ρά..

Μετdι το διώ;ψο τοσ 'Ια6έρη, δ κ. Μαγδα.λφijς γuρισε πρόι;; τό μέρος της κα.! τής εlπε -ιjρεμα. κα.ί &.ργά., σdιν ιΧνθρωπος σο6α.ρ6ς, πού κα.τέχεται &.πό

6αθειdι σuγκίνηση καl κά.νει προσπά.θεια. να. κρατήσει τdι δά.κρuα. .

-Σ' &κοuσα . Δέν ήξερα τίποτε &.π' δσιχ ε! πες. Π ιστεtίω δτι ε!να.ι &.λη

θινά, για.τί ιχίσθά.νομαι οτι αύτή ε!να.ι ~ &.λ~θεια. Δέν ήξερα κdιν δτι σέ διώξοινε &.πο τό έργοστά.σιό μοu. Γιατί δέν ήρθες να. μέ 6ρείς έμένα.; Τώρα. τα.

χρέη σοu θdι τά. πληρώσω. θά. στείλω νdι ψέροuν το πα.ι8ί σοu, &ν θέλεις μπο

ρείς νσ. πάς κα.ί μόνη σοu. 'Άν θέλεις μπορείς νdι ζ~σεις έοω, &ν δέ θέλεις

μπορείς να. πα.ς στο Πιχρίσι, ή οποu ιiλλοσ θέλεις. "Αν δέν !χεις ορεξη να.

έργα.στείς, μ.ήν έργά.ζεσαι. 'Όσα χρ~ματα. σοσ χρειάζονται, σοu τdι δίνω. θdι

γίνεις πά.λι τίμια, δταν γίνεις πά.λι εuτuχής. Και μιiλιστα., άκοuσε· σοσ λέω

&.πο τώροι. 'Όλα. ε!να.ι οπως τα. ε!πες (κιχ\ δέν &.μφι6ά.λω γι' α.uτο) ποτέ δέν

επα.ψες νά είσαι μπροστά. στό θεό ένά.ρετη κα.ί άσπιλη. Δuστuχισμένη I uΟλσ. αuτά. ήταν παρα.πιiνω ιiπb τήν &.ντοχή τ'Υ)ς Φιχντίνα.ς. Να. lχει τήν

Τιτίκα. της! νdι 6γεί &.πδ κείνη την &τιμ11 ζωή! ΝGι ζήσει λεότιψη, πλοόσιιχ, :::ότuχισμέν'Υ), τίμια. μέ την Τιτίκα. tΥ)ς! Νά. δεί ξα.ψνικά. μέσα. στήν &.θλι6τητ&. τΎJς, δλα αuτ~ τα. πράγματα τοσ παρα.δ!ίσοu;

Κοίτα.ξε σGιν &.πο6λα.κωμiνη έκε'ίνον τδν &νθpωπο, πο\.ι της ~λεγε rχΌτά.

τα. πρά.γμα.τα. καt μόνο δuο τρεϊς λuγμοuς ε6γα.λε, &. &, . ά! Τά. γόνατά. τ'Υ/ς λtίγισαν, γονά.τισε μ.προστ~ στδν κ. Μα.γοrχληνi) κrχί προτοσ προλά.6ει νά. τ'ijν σ'Υ)κώσει, τοu πΎ)ρε τό χέρι κα.t τ' ά.κοόμπησε στdι χείλη της.

'Εκεί κ' lμεινε ή Οtίστuχη Φα.ντίνα, λιποθtίμησε.

ΒΙΒΛΙΟ ΕΚΤΟ

ΙΑΒΕΡΗΣ

Α'

ΑΓΧΗ ΑΝΑΠΛΥΣΗΣ

Ό κ. Μαyοα.λψής; μετάφερε τή Φαvτίνα στο νοσοκομείο, μέσα. στο έργeιστά.σιό τοu κιχί τ·i]v εμπιστεύθηκε στ: ς ι>:οελψες κιχλόγριες. Πέρασε πολλες

ώρες με παpαμιλητ& χ' zφιά:λτεζ, εΙχ~ uψηλο πυρετό. Στο τΩ.οζ &ποκοιμ"ή

θηκε .

'Γ-), "λλ ' ' ' ' 1 • ξ • , ,. -, , • 1 ν α. η μ.ερα., αργιχ προς τu μεσημερι uπΨησε κι ΙΧκοuσ<: πολu κοντα;

στο κρεο6άτι tης τ-ήν &.νά:σιχ κά.ποιοu &vθρώποu, πιχριχμέρισε λίγο τΥ)ν κουρ

τίνα. καλ εlδε τοv κ. ΜιχγδαληνΎ) δρθιο, ποlι Χοίταζε κά.τι πίσω &.πο το κεφά.

λι τη; με οίκτο, &.γωνίιχ κ' εuλά.οειcι. . Ή Φα.vτίvα, παρακολο•.1θησε τη ματιά.

τοu καί είδε δτι προσεuχότα.ν σ' Ι!.να. στα.uρi:ι κρεμr.ωμέvο στον τοίχο.

Ό κ. Μοι.γδα.ληνΎ]ς εΙχε μετα.μορψωθεί στcι. μά.τιet της Φα.ντ!νιχς. Της ψcΧ

νηκε σα νά. ήταν μέσσ. σε φωτοστέφανο. Τον πρόσεχε πολλή wpα, χωρiς ν&

τολμ.α. να. τον διακόψει . Τέλος τοu είπε δειλα. κάπως.

- Τί κά.νετε έκεί;

Ό δ"ήμα.ρχος στεκ6τα.ν σε κείνη τη θέση μι&v wρσ., περιμένοντας να. ξυ

πνήσει ή ΦΙΧ'fτ!να. π Yjpε τότε το χέρι τη;, ΕΠιiΧΟ'ε το σψuγμό της καί τη ρώ

τησε.

-- ΠίίJς εΙσα.ι;

- ΚΙΧλά.. Έκοιμ~θηκα., &.πά.ντησε ή Φα.ντίvα.· νομίζω π~\1ς εΙμα.ι κα.λότε-

ρα.. θ:Χ εlναι περα.στικό.

-- Προσεuχόμοuν, επα.νcΧλαβε δ κ. Μetγδαληνής, &.πα.ντώντα.ς στ-Jιv πρώτη

έpώτ-ησΥJ τΎjς Φcιντίvας. Π ροσεuχόμοuv σε κείνι;;ν έκεί ψηλα τbv μά.ρτuρα.. Κα.l

μέσα του πρόσθεσε.

-ΓιΟ:. την, μ.ά.ρτuρα. αuτη ΠΟ'J 6ρίσκεται έδώ κά:-:ω.

Γιατί δ κ . Μα.γδιχ.ληνής, είχε στο μετ.χξu συγκεντρώσει κ&.θe: πληροψο-

183

ρία. γι' α.uτij τij γυναίκα.. Σήμερα έyνώριζε τ& πά.ντα . 'Έμα.θε μ! κάθε λεπτο

μέρε~~ τή ορ~μ.~τική ίστορ (α. της .

Τρά.6ηξες πολλιΧ οuστuχΎJ μ.ΎJτέρα. . 'Όμως &πο δω κ~t πέρ~ θιΧ στα.μ.~τη

σουν τ& οεινά. σου. θ&χεις τij μοίρα. ποίι εχουν οι έκλεκτοi τοϋ θεοu. Μ' α.uτο τον τρόπο οι &νθρωποι yίνοντα.ι &yγελοι. Δε ψτα.ϊνε ~uτot ποu οε μ.πο

ροοv &πδ την &ρχij, ν& 6ρouv τό δρόμο τους μέσ' στο σκοτάδι. Βλέπεις; ~ότός

δ &δης, &.πό τον δποτο 6γηκες τώρα., ε!νσ.ι τό πρώτο σχ'ijμα. τ' οόρσ.νοίί. τΗτσ.ν

&νά.yκη νά γίνει &π' α.ότό ~ &ρχή.

Ό κ. Μα.γδαληνης &να.στέvα.ξε &πο τδ 6ά.θος της ψυχής του. Ή Φσ.ντί

ν~ χα.μ.οyελοίίσε , μ' gyα. θείο χσ.μ.όγελο, &πό τό δποτο ιl.λλοίμονο! ελειπσ.ν δύο

δόντια..

ΤΥjν ϊοισ. έκείνη νuχτσ. , δ Ί~6έpης ~γp~ψε μιaν ~πtστολΥj κα.! το πpωt

π-ηγε μόνος τοu στο τα.χuδρομ.εϊο κ~t τήν ~στειλε. Προοpιζότσ.ν για. το Πσ.ρί·

σι με τήν έπιyραφή <<προς τον κ. Σα.μποuγ! γραμματέα. τοίί όποuρyοίί τής &.στuνομ.ί~ς" . ο ι όπά.λληλο ι τοϋ τ~χuορομ.είοu , ποu ε!οαν τήν έπιστολή καί τη

διεύθυνση 6π6θεσαν δτι δ 'Ιαοέρης ~στειλs τήν π~ρα.ίτ-ησή τοu, δστερ~ &.πό

το χθεσινο επεισόδιο μεταξύ α.uτοϋ και τοϋ κ. δημάρχου.

Έξ &.λλοu δ κ. Μαγδα.λψής, χωρίς ν&. κα.θυστφήσει στιγμij, εyραψε

στούς θερν~διέpοuς. Ή Φ~ντlν~ χpωστοuσε σ' α.ότούς έκα.τδν εtκοσι ψρά.γκα..

'Εκείνος έστειλε τριακόσια φράγκα. καl τούς ελεγε νά πλrιρωθοίίν &.π' α.ότά κ~l

νιΧ ψέpοuν &.μ~σως τΥj. μικρΥj Τιτίκα. στΥj Μ. έπt Μ ... , ποu τΥjν περίμενε 'ή άρρωστη μ'Υ)τέριχ της.

Ό Θερνσ.διέρος θαμπώθηκε.

-- Διά.6ολε! ε!πε στη γuνα.ίκ.α του, μη 6γεί &πο τα. χέρισ. ~ς σ.uτο το παιδl. Βλέπω κ~ί πά.ει ν& γ(νει &.γελά.δσ. κσ.ί θιΧ μά.ς δώσει yά.λ~ πολό. Κά.

ποιος θ&. έρωτεύθηκε την μητέρα του. κα.l 'ή τσέπη του, κα.θwς φαl•Jετα.ι , εl

ν~ι yεμά.τη.

Κ&.θησε καl lφτιιχσε εν~ λογ~ρισ.σμ.ό , πού &.νέ6α. ινε σε πεντσι.κόσισ. ψρά.γ

κα.. Δικσ.ιολογοϋσε μέ κσ.νονικ€ς &ποδείξεις τοu γιατροu καί τοu φα.ρμα.κοποι

οu , τριιχκόσια. ψρά.γκ~ γιιΧ θεp~πε lα. κσ.l ψά.ρμσ.κσ., πού ξόδεψε γιιΧ την "Επονίνη κ~t τ-Ι)ν 'Αζέλμα.. Ή Τιτίκα., οπως είπ~με δεν εΙχε &.ρρωστήσει. Ό θεp

νσ.οιέρος ~κ~με μια. μικρη πλα.στογραψία. στ&. δνόμα.τα. Στο κά;τω μέρος τοu

λογα.ριασμοu πρόσθεσε. <<'Έλα.6α. έκ τοϋ &.νωτέpω λογαρι~σμοu, τρι~κόσι~

ψρά.γκ~» .

Ό κ. Μ~γδαληνής εστειλε &.μέσως &λλσ. τριακόσια ψρά.γκα κ' lγραψε:

<<Φέρτε αμέσως την Τιτίκα» .

- Μωρ' έοώ είναι δουλειά;! είπε δ θερνα.διέρος κρά.τα καλ& το πα.ιδί!

Στο μετα.ξίι, ~ όγεlα τ-ης Φαντlνας 8έν κα.λuτ~ρεuε κ~θόλοu κ' έξσ.κο-

λοuθοϋσε ν& ορ ίσκετα.ι στο νοσοκομείο.

Οι &.οελψeς κσ.λόγριες , στ'Υ)ν ά.ρχfι οέχτηκαν τη Φσ.ντίν~ με οuσψορ!α,

184

&.λΗ σε λίγες μέρες τ~ν σuμπόνεσαν και τ~ν &.γciπ'f)σαν. τΗταν γλuκομιλ'f)t'f)

κα.!. σεμ.ν~ κα.\ σ~ μ'f)τέρα. σuγκινοuσε περισσότερο. Μι~ μ.έρrχ οί &δελφες τ~ν

&.κοuσα.ν ν~ λέει:

- ΣτιΧθηκσι &.μσιρτωλ~, δτσιν δμως Μχω το πσιιοί μοu κοντά. μοu, σιότο

θ~ σημα.ίνει δτι & θεός με σuγχώρησε. 'Όσο ζοuσrχ στην &μ.α.ρτία., δεν Jίθελα.

ν& lχω μσιζί μοu τήν Τιτ~κrχ μοu, δε θ& μ.ποροuσα ν& όποφέρω ν& μ! 6λέποuν τ~ λuπημ.ένrχ μrχτά.κιrχ της. Κι' ομως γι' rχότήν εκα.νrχ το κrχκό, γι' rxuτb

κα.ι δ θεος με σuγχωρετ. 'Ότα.ν ερθει το πα.ιοί μοu θ~ vοιώσω τ'Υjν εόλογία.

τοu θεοσ. θa τb 6Ηπω, θά μ' ιbφελ~σ€ι κσιt στήν όγείι:ι. σιότb τb &.θωο πλά.

σμα.. Δεν ξέρει τίποτε. Είναι ενrχς άγγελος. Σ' αuτή τήν "ήλικίrχ, 6λέπετε &.· οελψές μ.οu, δεν !χοuν πέσει τ~ ψτερ~ &.κόμη.

Ό κ. Μα.γοα.ληνής π~γα.ινε κα.i τήv eολεπε ouo ψορες τήv ~μέρσι κα.ί,

κά.θε φορa τόν ρωτοσσε.

-θ~ δω γρ"ήγορrχ τ'ήν Τιτίκα μοu;

Αότός &.πσιvτοuσε.

-''Ισως αϋριο, Π€pιμέvω v~ τη φέpouv άπb στιγμ'ή σε στιγμ"ή.

Κα.l το ώχρο πρόσωπο τ'Υ)ς μ.ητέρα.ς ζωήρεuε.

-'Ώ! ηεγε, πόση &.γα.λλία.ση θά. vοιώσω.

Είπσιμε πιi)ς ή όγείσι τijς Φα.vτίvσις δέ:; κσιλuτέρ€uε κα.θόλοu. Άπ€vαν

τίrχς μά.λιστα φrχινόταν νά. χειροτερεύει ciπb τ'ή μιά. 6δομ.ά.δα στ'ήν &λλ'Υ). ΈΚ€(νη ή μπά;λιχ το χιόνι , κα.θι))ς είχε στα.θεί άνιiμεσα. στίς OUO γuμνΕς ιbμο

πλά.τες της, προκά.λεσε δισικοπ'fι τijς εφιδρώσεως κι' uστερσι ά.π' αότό, ~ &.ρ

ρώστια. ποu δοόλεuε &.πο κιχιρο ιιέσιχ της, εκδηλώθηκε εvτοvιχ. Ό γιιχτρός, ποu

&.κροά.στηκε τ'ήv άρρωστη' κοόνησε το κεψά.λι.

-Λοιπόν; πως τήν 6pίσκετε, pώτφε δ κ. Μαγδrχληv"ής.

-~Εχει πα.ιδί, vοι.ιlζω, κα.ί Ε:πιθuμεϊ vά. το δε!; είπε δ για.τρός.

-Να.l.

-Τότε, ιiς σπεύσοuν νά. τ'Υjς το φέροuν.

Ό κ. Μα.yδα.λ'Υ)νής &.να.τινά.χτηκε. - Τί σάς είπε δ γιατρός; τον ρώτησε ή Φα.ντ(να..

Ό κ. Μα.γδιχλην-Ιjς προσπάθησε νά. χαμογελά.σει.

- Ε!πε Υ~ ψέροuμε γρήyοριχ το πα.ιδί σοu, για.τί αότη ή χαρά. θά. σοίί

κά.vει πολu κα.λό στην όγεία σοu.

-'Ώ! εχει δίκιο, τοσ &πά.ντrισε. Ma τί κά.νοuν α.ότοί οί θερναδιέροι κα.t ιιοσ κρατάνε την Τιτίκα μοu; Δε μπορεί, θ&ρθει το πα. ιοί μοu. Βλέπω την εό

τuχία. vά με ζuγώνει.

Ό θερναδιέρος, δμως, που ν' &φ~σει ά.πb τά. χέρια. τοu το «ψη,ό». Εδρισκε εvrx σωρb &χρείες προφά.σεις!

-'Η Τιτίκα. ήτα.ν &.κόμ.α. λίγο &.διά.θετη κα.i οε μ.πο'ροuσε νά. τα.ξιοέψει,

185

χειμώνα. κα.ιρο μά.λιστα.. 'Έπειτα. είχε κα.l κάτι μικροχρέη έκεt γύρω χα.l

τιίψΧ μάζευε τlς ιiποδείξεις κλπ.

-θ~ στείλω δ.νθρωπο Υ~ τ"ήν πά.ρει! εrπε δ κ. Μα.yδα.λην~ς. "Αν χρει

α.στεt, θ~ πάω κα.l μόνος μοu.

Κι' εyρα.ψε ε να. yριiμμα. ποu τοu το 'ύπα.γ6ρεuε ~ Φα.ντίνα., ~ δποlα. τό 6πόγρα.ψε κι' /Sλα.ς.

«Κύριε θερνα.διέpε · πα.ρα.οώστε Πjν Τιτίκα. στον &πιψέpοντα.. Λότος θ~ σάς πληρώσει κα.l δλα. τ.Χ μικροχρέη.

Σ~ς χα.φετώ

Φα.ντινα.»

.Στό μετα.ξu, μεσολά.6φε ενα. σο6α.ρο γεγονός. Μά.τα.ια. σμιλεύομε το μu

στηριιόδη 6ρά.χο, ιiπο τον δποtο εlνα.ι ψτ1.α.γμέν'Υ/ 1) ζω~ μα.ς, /Sσο μποροuμε

· κα.λλίτφα.. Ή μα.ύpη ψλέ6α. της μοίρα.ς μα.ς θ.Χ πα.ροuσιά.ζετα.ι πάντα..

Β'

ΓΊQ~ Ο ΓΙΑΝΝΗ~ ΓΙΝΕΤΑΙ ΓΙΑ~ΤΟΥΡΑ~

'Ένα. πρωt δ κ. Μα.γοα.λην-Υjς κα.θ6τα.ν στο γpα.ψεtο τοu κι:ιl τα.κτοποιοuσε

μερικ~ έπείγοντα. ζητήμα.τα. τοσ δημα.ρχείοu, ετσι ποu ν~ εΙνα.ι ετοιμος νά. τα.

ξιοέψει γιά. το Μομψεpμίλ, δτα.v τοσ ?ι.νάyyειλα.ν δτι δ &στuνομικος έπόπτης

Ία.6έρης ζητοuσε νοc τοu μιλ~σει.

'Ότα.v &κοuσε α.uτό το ονομα., δ Χ. Μ~γδα.λrινi)ς δέ μπόρεσε νά. μ-ή οεlξει

κά.ποια. οuσφορlα.. 'Έπειτα. &πο κείνο το έπεισόοιο στο γρα.c:ρεϊο της ιiστuvομί

α.ς, δ 'Ια.6έρης ιiπόψεuγε περισσότερο &πο κά.θε ~λλη φορ&. τόν κ. Μα.γ8α.λrιν-ή, ποu οi')τε κιχt τόν ε!χε 8ε! aπό -cό-cε.

-"Ας περά.σει, ε!πε.

Ό 'Ια.6έpης μπ~κε στο yρα.ψεϊο.

Ό ο~μα.ρχος, μέ μιά. πέννα. στό χέρι κα.l σκuμ.ένος πά.νω σέ διιiψορα. εγ

γρα.ψα., κρα.τώντα.ς σ'f)μειώσεις, δέν κιν~θrικε κα.θ6λοu ιΧπο τη θέσrι τοu. θuμ6-

τα.ν τ-Υj οuστuχισμέvη τΎj Φα.vτίvα. κι' α.!σθα.vότα.v πα.γερi) διάθεση για. τον 'Ι

α.6έρη.

Ό 'Ια.6έρης πpοχώpφε ouo τρία. 6~ματα. μέσα. στο γρα.φεϊο κα.ί στα.μά.

τησε χωρίς να. δια.κόψει τij σιωπή.

Πα.pιiδοξο! το 6λέμμα. α.ότοσ τοu &γριάνθρωποu, τοσ στρα.τεuμέvοu στijv

186

ίιπηρεσία. τοu πολιτισμοu, τοu &κέρα.ιοu κι' &μ.lλεικτοu στ~ κα.θήκοντά. τοu, με τ'ήν &λλόκοτη σύνθεση Ρωμα.ίοu , σπαρτιciτη, μοναχου και δεκανέα, οuτε μνr;σικα.κlα., οδτε δuσπιστία. πα.ροuσία.ζ~ κα.μ.μ.ιά.. Στεκότα.ν Ύjσuχος, μ.e ϋψος τα.

πεινό, με το κα.πέλλο στο χέρι, με τ&. μά.τια. χα.μ.r;λωμένα. κα.l περίμενε τον κ .

δήμαρχο νΓι. γuρίσει προς αότον γιΓι. να. του μιλ-ήσει, δπως δ στρατιώτης μπροστΓι. στον &ξιωματικό τοu, r) δ ενοχος μπρος στο δικα.στή του.

Τέλος, δ κ. δήμαρχος ά.ψησε τ'ήν πέννα κα.t μισογύρισε προς αότόν. -τι είναι 'Ια.6έρΥ), τί σuμ6α.ίνει; <Ο Ία6έρr;ς εμεινε yιa λίγο σιωπr;λός, σa ν' α.ότοσuγεντρωνότα.ν. uy_

στερα. κούνφε τα. χείλη τοu καί είπε με θλι6ερη επισημότητα, &λλ!Χ κά.ί

&πλα ι--ια.ζί.

--'Ήρθα., κύριε δήμαρχε, να. σaς &να.ψέρω μιά ένοχr; πρά.ξr;.

- Π οιά. πρά.ξη ; - "Ενα.ς όπά.λλΎ)λος τfις &ξουσία.ς, όψιστά.μενος, zδειξε ελειψΎ) σεe3α.σμοu

στον &νώτερό τοu καί, μά.λιστ •. με τρόπο &σuγχώρητο, πολύ &ξιόποινο. ~Εκρινα. ΠbJζ είχα. χρέος νά πα.ρουσιαστιίJ κα.l να. σάς !Χνα.ψέρω το γεγονός.

- Ποιός είναι α.ότος δ δπ6:.λληλος; Ρώτησε δ κ. Μαγδαλην-ής.

-Έyώ, κύριε δήμcφχε, ιiπiντησε δ Ία6έρης .

-'Εσύ;

- Μciλιστα. .

- Κα.l ποιός είναι δ &νώτεpος στον δποϊο ψέpθηκες i!τσι;

- Σεϊς, κupιε δήμα.ρχε.

Ό κ. Μα.γδαλφΥjς &νακά.θησε πάνω στΥjν καρέκλα τοu. <Ο Ία6έρης

έξα.κολοuθησε με uψος σο6α.pο κα.l τα. μά.τια. χαμηλωμένα. πά.yτα.

-Κύριε δήμαρχε, ήρθα νά σiς παρακαλέσω ν&. ζ ψήσετε &π ο την έ

ξοuσ!α την 7.πόλuσή μοu.

Ό κ. Μα:yδα.ληνης ά-νοιξε κα.τά.πληκτος το στό~ια του ... Ό Ία.6έpη;; τον πρόλα.6ε.

- Θχ μου πείτε δη μπορουσα νά. ίιπο6ά.λω την παραίτησή μοu, ιΧλλ!Χ αό-, ~\ 1 ' ό Τ' , ~ ~'λ , , ' , ,. Λ ' το uεν . εινα.ι ?:ρκετ . ο να. 'Jποοα. ει κα.νεις την παρα.ιτηση του εινα.ι κα.τι

εντιμο. 'Εγw 8μως Ξψτα.ιξα. καί πρέπει να. τιμωρΎ)θGJ. Πρέπει να. μ' &πολιί

σοuν.

'Ύστερα. &π!; μικρΎj σιωπΎ), πρόσθεσε.

-Κύριε δήμα.ρχε, ψ; προciλλες ψανήκατε ά.δικα. αuστηρο; σε μένα.

Φα.νiόίτ~ σήμερα. δ!κα.ια. α.'.Ιστηρός.

Περ(εργο! γι& ποιό λόγο θέλεις να. ζητήσω την χπόλυσή σο'J; Τ! εκα.

νε; εναντίον μοu; Τί μπερδεμένα. κι' &κ?:τανόητα. είν?:ι α.uτα. πο•) λέ;; , Λ .... ι ~ι ' θ' ' ~ ' Β - 11.Κ0uστε με, κuριε ι.ιημα.ρχε κα.ι α. tιε κα.τr,ι.ι.α.οετε.

Ό Ίαοέρη;; &να.στένc.ι:ξε 6α.θta Κ!Χt σuνέχισε με τ!; tδιο πά.ντα. ψuχρο και

θλιμμένο uψος.

187

- Κuριε δήμα.ρχε, πρtv &.πο εξη οδομά.δες, δστερα. &.πο τij σκηvij με

κείνη τij γuνα.ίκα., κuριεuμένος &.πο &.γα.νιiκτηση Χα.t μα.νία., σα.ς Χα.τά.γγειλα. .

-Μ~ κατάγγειλες!

-Ν α.l, στη διεtίθuνση τi'jς &.στuνομ.ία.ς, στο Πα.ρίσι.

Ό κ. Μα.γδα.λψης &ρχισε νά. γελα., πρii.γμα. σπάνιο σ' α.uτόν, δπως κα.t

στον Ία.6έρη. Με κατάγγειλες οτι ώς δijμαρχος έπεμ6α.ίνω στιΧ κα.θήκοvτα. τi'jς

&.στuvομ.ίοc.ς;

-ΥΟχι, σii.ς κα.τάγγειλα. ώς πα.λιο κατάδικο τοu κατέργοu.

το πρόσωπο τοu δημά.-pχοu χ λώμια.σε.

Ό Ία.οέρης, χωρίς κα.θόλοu vα. σηκώσει τιΧ μά.τια, έξακολοtίθ'Υjσε.

- Εfχα. μιά. τέτοια. •jποψία. πρό πολλοu. Κάποια. δμοιότητα., κάτι πληροψορίες ποu εrχατε ζητήσει &.πb το Φα6ερ6λ, ή σωματικΎ) σας δόνα.μη, το πε·

ριστα:τικο εκείνο μέ το γέρο- θερσσ.νέμη, ή ιiλά.θητη σκοπο6ολή σα.ς, το πό

δι σα:ς πο\ι τό σέρνετε λίγο , τί να. σ~ς πώ; Άνοησlες! Τέλος σ~ς ~πα.ιρvα

για. eνσ.ν κάποιον Γιάννη Άγιά.ννη.

-'Ένα.ν κάποιον ... Πως το είπες α.uτο το ονομα.; - Γιά.ννη Άγιά.ννη. τΗταν κάποιος στό κάτεργο της Τοuλόν, δώ κα.t εϊ-

χοσι χρόνια, δταv ύπηρετοuσα. έκεί κα.t λεγόταν Γιάννης 'Αγιά.ννης . Βγα.ί

vοντΙΧς ά.πο το κάτεργο έκα.νε, ΚΙΧθ~)ζ ψα.ίνετΙΧι, κλοπη στο σπίτι έvος έπισκό

ποu, κα.l σε σuνέχεια &λλη σέ οά.ρος &νbς παιδιοu &.π' τα. χωριιΧ τijς Σα.66ϊα.ς,

κα.t μάλιστα. ενοπλος καί στο δημόσιο δρόμο. Όχτω χρόνια τώρα είχε έξαψσ.vιστ;;ϊ κα.t τον ζητοϋσα.v . Έγ~) νόμισα. .. . Τέλος πά.ντων , ~κα.να. α.οτο το λά.θος

κα.ι πάνω στο θuμό μοcι παρα.σόρθηκα. κΙΧ! σάς κατάyyειλα στό Παρίσι.

Ό κύριος δijμ.ctρχος , ποu πρίν iπο λίγο είχε ξαναπάρει το ψά.κελλο με

-:α. εγyραψσ., ρώτησε με ϋψος &.διά.ψορο.

- Κα.t τί σοu &.ποκρίθηκσ.ν;

- Πως δεν ήξερα τί ελεγα .

- Κα.t λοιπόν;

-- Κα.ί λοιπον είχα.ν δίκιο.

- Είνα.ι καλο πο\ι το &.vα.γνωρίζεις. -Έννοείτα.ι τb &.νcιγνωρίζω επειδΎ) βρέθηκε δ ά.ληθινος Γιά.ννης 'Α-

γιάννης.

Tb εγγρα.ψο ποu κpα.τοuσε κείνη τη στιγμη δ κ. Μα.γδα.ληνijς ~πεσε πάνω στο τραπέζι . Σήκωσε το κεφάλι , κοiταξε κα.τάμα.τ.χ τον Ία.6έρη κα.ι με

τόνο ά.νέκφραστο εκα.vε ε να.: «Α!"

Ό Ία.οέρης έξακολοόθησε .

- Νά πwς εχοuν τα πράγμα.τΙΧ, κ:.ίριε δήμα.ρχε. Φα.ίvετα.ι οτι σε κάποιο

)(ωριο ά.πο τη μερια. τοu Άγό, ζ'Juσz κά.ποιος ιΧνθρωπάκος ψα.ινομενικ!Χ κα.λός,

' ' ' ' , ' ~ , ' ' ' ' ' ζ Γ ' Κ1· απ , α.uτοuς ποu καvεν.χς ?εν ~συς προσεχει, και τον ψωΊΙΧ rχν ια.στοuρα . rι.-

τι τέτοιοι δ~v γvωpίζει κανένΙΧς πιi)ς ζοuν. Τελεuτα.ίσ., αuτό το φθινόπωρο δ

188 -

Γιαστοuρα.ς πιάστrικε γιατί ~κλεψε μ:Υ)λα &.πο κά.ποιον ... ~ς είναι, μ.οu οιαψεόγει τ' ονομιi του. Είχz πηδ~σει τον το:χο, είχε· σπάσει κλαριά. &πο τά δέντρα.

π ιά.νουν το Γιαστοόρα μέ το κλαρt τijς μ.ηλιiiς στο χέρι. UΩς Η.iώ το κακό είναι μικρό, το ά.δ[κrιμα δέν είναι 6αρό, &πλο πλrιμμέλημιχ. ΝιΧ δείτε δμως

πώς τ~ φέρνει ή θεία. Πρόνοια.. Έπειδ~ ή τοπικ~ φυλακή ~τα.ν σε κακά χά.λια. δέ λειτοuργοίίσε και δ κ. &νακριτΥ]ς οιέταξε νά. τον μεταψέροuν στtς

φυλα.κές τοϋ 'Αρpιiς. 'Εκεί, σ' αuτiιν τiι φυλακiι 6ρίσκεται ενα.ς παλιος κατά.

δικος ποu λέγετιχι Πρε6ετά.ς. Αuτόν, έπειδΎ) είχε δείξει κα.λΥj διιχγωγ~, τον

ε6α.λα.ν έπιάτά.τrι στοuς θαλάμους τijς φυλα.κΎjς. Δέν πρ6λα6ε καλά. καλά. νά. μπετ μέσιχ δ Γιαστοόριχς, κιχt τον είδε δ Πpε6ετά.ς ποu ε6αλε τίς φωνές: Μπά.,

μπά.! _ Τον γνωρίζω αότον τον &νθρωπο, είναι πιχλιος σuνά.δελφος. Για. κο!τιχ

με παλιόφιλε, δέν είσαι δ Γιάννης Άγιά.ννrις;

- Γιά.ννrις Άγιά.νΨης! Τί Γιιiννrις Άγιά.ννrις; Ποιός είναι αuτός; ρωτii

δ Γιιχστοόριχς, κιiνοντιχς τον ιiνήξερο.

- 'Έλιχ, ελιχ, ποu δέν ξέρεις το Γιά.ννη Άγιά.ννη, τοίί λέει δ Πρε6ετά.ς.

Δεν εfμιχστε μιχζί στο κά.τεργο τής Τουλόν έδω κιχί είκοσι χρόνιοc.

Ό Για.στοόρα.ς, κα.θι~ς κα.τ<Χλα6αίνετε οέν το παριχοεχόtιΧΥ κι' έξακολοu

θοϋσε ν' ιiρνείται. 'Εξετάζουν λοιπον την δπόθεσrι, συγκεντρώνουν πλrιροφο

ρί~ς και, νιi τί 6y'ijκε ιiπ' αuτ~ν την ερευνα. Αuτός δ Γιαστοόρας ~ταν, πρίν

τριιiντιχ χpόνιιχ, κλιχδεuτijς στο Φιχ6ερόλ. Έκεϊ χιiνοντοcι τά. ίχνη του. Πολuν

κα.ιpο ά.ργότερα. τον ξανα6λέπουν στ~ν 'Ω6έρνrι κι' επειτα. στο Πα.ρίσι, δπου

λέει οοόλευε σ' ενα. κοcpροποιείο κα.ί είχε γυναίκα. του μιά. πλύστρα.. Αύτ~ δ

μως δέν έξακρι6ώθrικα.ν. τι ήταν λοιπόν, πpίν μπεί στο κά.τεργο γιά. κλοπ1j; κλιχδευτής. Ποο; στο Φα.6ερ6λ. ~ Αλλο: Αuτός, δ Άγιιiννης είχε 6ιχψτιστικό

" Γ ' - ' , ' ' 'θ - ' 1, Σ ' ΤΗ ονομιχ ιαννης, το οικογενειιχκο επι ετο της ιιητερ<Χς τοu -.1τιχν τοuριχ. -τα.ν φυσικο νά. σκεφτεί, 6γοcίνοντοcς &.πο το κά.τερyο, να. πά.ρει το έπίθετο τΎjς

μ'1)tέριχς -.ου γιιΧ ν~ κρυφτεί. 'Έ-.σι εγινε Γιά.ννης Σ-.οόρα.ς. π 'ijyε uσ-.ερα σ-.ijν 'Ω6έρν'Υ). 'Εκεί, &.πο Γιά.νν'Υ)ς, ~γινε μέ τΥ]ν τοπική προψορά., Γιά.νς, ~πειτ<Χ

Γιιiς. Τόν Έλεyα.ν Γιάς Στοίφα.ς. Άφ1jνει α.uτbς νά προφέροuν ετσι κά.πως τ'

δνομά. -.ou κιχί σιγά. σιγά. γίνε-.α.ι ΓιιΧστοόρΙΧς. ZYJ'tOOν πληροφορίες ιiπb -.b Φιχ

tίεpόλ. 01κοyέν~ια Γιά.ΥΥ'ΥJ 'Λyιά.νΥ'Υ) δέν όπά.pχει πλέον έκεί:. Κανένα.ς δέ γνωρίζει τ! &πόγινιχν. 'Όλες ο! ερεuνες δεν ε6γα:λα:ν τίπο-.ε. Σ6ijνοuν, ξέρετε, πολ

λές ο1κογένειες ά.πο τήν τά.ξ'Υ) αο-.'ή . Wά.χνει κανεtς καt δeν βρίσκει τίποτε &π'

α.uτές. οι ιiνθρωποι αuτοί δτιχν σε 6ρίσκοντα.t σέ κα.τά.στασrι λά.σπης, εχουν γί

νει σκόνη. Π έpιχσιχν κ~ί πολλιΧ χρόνια. ά.πο τ6-.ε. Έpε:uνοuν τότε στο κά.τερ

γο τi)ς Τουλόν. Δub μόνο κιχτά.οικοι, έκτος &.πο τον Πρε6ετιΧ, 6ρέθηκαν &.πο

κείνοuς π.οu εlχα.ν γνωρίσει -.δ Γιά.ννη Άγιιiννη. Δυο ίσο6Cτες μέ πιχpα:-.σοό

κλιιχ, b Βρωμοσπιτά.κης καί b Wιχθομά.νιχς. Τοός ψέρνοuν &.πό τό κά.τεργο της Τοuλόν, στίς φuλα.κές τοϋ Άρρiiς. Τοuς πα.ρουσιά.ζουν το Για.στοόρα ?tι' α.uτοί

τόν &.νιχyνωpίζουν ά.μ.έσως χωρίς κα.νένα. οισ-.ιχγ~ό. ~οπως δ Πρz6ετά.ς, ετσι

189

κι' cχδτο! τόν ψωνά.ζοuν &.μ.έσως Γιά.νν"Ι) 'Αγιά.νν"Ι). Ή ίδιοι περ(ποu ~λικίcχ, ε!

νcχι ώς; πεΨήντcχ τεσσά.ρων χρονών, το ίδιο &.νιiστ'Υ)μcχ, ~ ίδιcχ μορφ'ή, τέλος, δ

t'Otoς ά.νθρωπος. 'Εκείνες τίς μέρες είχcχ στείλει κι' έγili την κcχτcχγyελ(cχ μ.οu

στη διεόθuνση τής &στuνομίcχς των Πcχρισiων. 'Mou &.πcχντοuν οτι τρελλά.θ'Υ)ΚCΧ κcχί, δτι δ Γιιiνν'Υ)ς Άγιιiνν'Υ)ς 6ρίσκετιχι σ~tς φuλιχκες τοu Άρρ"ς, στ~ χέριcχ

τi'jς δικσ.ιοσUν7Jς. 'Έμεινσ. κσ.τά.πληκτος! Κι' έγώ ποu νόμιζοι πώς κρcχτοΟσcχ στ&

χέριοι μοu το Γιά.νν"Ι) Άγιά.νν"Ι)! Γρά.ψω στον κ. &.νcχχριτ'ή κι' ιχδτός με χα.λεί

στό 'Αρρά.ς. 'Εκεί δδ'Υ)γοσν μπροστά. μοu το Γιιχστοόριχ ... - Κιχί λοιπόν! τόν διέκοψε δ κ. Μοιγδοιλ ηνής.

Ό 'Ιιχ6έp'Υ)ζ &.ποκρίθ'Υ)κε πολU φuσιχά. κιχl λuπ'Υ)μένος.

-Κύριε 8ήμ.σψχε, fι ά.λήθειοι είvοιι ιiλήθειοr.. Λuποuμ.οr.ι πολό, ιiλλdt tκεί

νος δ &νθρωπος εΙνοιι πρcχγμιχτικά. δ Γιά.νν"Ι)ς Άγιιiνν'Υ)ς. Τον &νcχγνώρισcχ κι'

έγώ.

- Ε!σcχι 6έ6ιχιος;

Ό 'Ιιχ6έρης γέλασε με το γέλιο &κείνο, ποlι προέρχεται &πο μια. 6α.θιά.

πεποίθ'Υ)σ'Υ).

- 'Ά ν ε!μα.ι 6έ6α.ιος! 'Έμεινε γιά. λίγο σκεφτικός, παίρνοντας μ'Υ)χιχνικά. στά. δά.χτuλά. τοu λί

Ύ'ΥJ &.πορροφ'Υ)τικη ξuλόσκονη γιά. το μελιiνι &.πο ενιχ δοχείο πά.νω στο τροιr.έ

ζι κιχ/. πρόσθεσε:

- Κιχt μά.λιστιχ τώρα ποlι εΙδιχ τqν &.λ'Υ)θtνό Γιά.νν'Υ) Άγιά.νν'Υ), δέ μπορώ

νά. κα.τοιλά:.6ω πώς μ.πόρεσοι νά. ψcχντοιτσώ &λλcχ πρά.γμ.cχτιχ. Σιiς ζ-ητώ σuγyνώ

μη κuριε δήμα.ρχε.

Μιλώντα.ς· τόσο τα.πεινά. κα.l με τέτοιιχ σο6ιχρ6τ'Υ)τα. στον ά.νθρωπο ποό, eξrι

6δομά.δες πρlν τον εί)tε ταπεινώσει στο &.στuνομικο τμi'jμcχ, μπροστά. στοuς &ν

ορες -;oQ στοιθμ.οu, λέγοντά.ς τοu «'Έξω! », δ 'Ιιχ6έρης, ιχuτος δ σκλ'Υ)ροτρά:.χ'Υ)·

λος κα.ί όπερ6πτ7Jς, ήταν &.σuνα.ίσθ'Υ)τcχ &πλος κιχ/. &.ξιοπρεπής.

Ό κ. Μιχγδιχλψής, χωρίς ν' &.πα.ντήσει στην πσιρά.κλησή τοu, τον pώ·

τησε &.πότομιχ .

- Κιχl τί λέει α.uτός δ ά.νθρωπος;

-'Ά, κόριε δήμαρχε, fι θέση τοu είνα.ι πολU &σχημ.η . "'Αν ε!νσιι δ Γιά.-

νης Άγιά.ννης, θά. τιμωρηθεί γιά. όποτροπ.Υι. ~Ενιχ παιδί, ά.ν Π'Υ)δΎισει ενα.ν τοίχο κcxl κόψει έ:νιχ κλα.ρl δένδροu μέ μi'jλcx, εΙνιχι ιiπλο πτα.ϊσμιχ. ~Αν το κά.νει

λ Jλ 'Αλλ' ' " '<:> • ' • ενιχς .ά.νοριχς είναι π ημμ. ... ημσι. cx γ:σι ενσιν κσιτcχοικο τοu κcχτεργοu ειναι

εγκληι..ιοι. Ε!νcχι όπόθεση κα.κοuργιοδικείοu . Πρόκειται για. ισ66ιιχ δεσμά. στο

κά.τεργο. ~Επειτιχ είναι κα.l κείνη ·ή όπόθεση τοσ πα.ιδιοσ τής Σcχ6όϊοι;, ποu πιστεόω νά. 6γεϊ κι' α.uτη στη ι.ιέση. 'Έχομε, κ:χ.θιh; 6λ&πετε, πολu όλ~κό . 'Αλλά. κι' δ 'Αγιά.vνης είνCΙι ΠCΙμπόνηρος. Τποκp!νΞτα;ι Π(~Jς οεν κcχτcχλα.οet ίνει τί

ποτε &.π' α.ό~ά., κά.νε~ πως δέ γνωρίζει τ' ο•ιομά. το~ . 'Εγώ, λέει, είμ.CΙι δ Γιιχστοόρσις , τίποτε ~λλο δέν ξέρω. Προσπr;ιείτα.ι τ6 χα.ζδ. ::ιuτό τQ:J σ~μ;ρέρε~ κα.λ-

190

λίτερα.. 'Υπά.ρχουν δι-~ως &ποδzίξεις. Τον &να.γνώρισα.ν τρεΙς συγκα.τά.δικοί του

κι' έγιό. Θ Ο: κα.ταδικα.στεϊ δπωσδ'Ιjποτε. Ή δίκη θό: γίνει στο κα.κουργοδικεϊο

τοu Άρρ~ς. "Εχω κληθεί γιιΧ μιiρτuρας.

Ό κ. Μα.γδα.ληνΎJς εlχε σκόψzι πά.λι στο ψά.κελλο μ.Ε: τΟ: εγγρα.ψα., διά.-

6αζε, κρατοϋσε σημειώσεις καί φαινόταν δλότελα. ά.πΜχολ'Υ)μένος. Γόρισε προς

τον 'Ια.οέρη κα.ί τοΟ είπε:

-'Όλες αuτες ο~ λεπτομέρειο:ς λίγο μ~ς ένδια.φέροuν. Χά.νομε τον καιρό

μας , ινώ εχουμ.ε ενα. σωρο έπείγουσες uποθέσεις. Ία.οέρη, νό: πα.ς &μέσως

στην κ. Μπιζοuκέ, τη φτωχη έκείνη γυναίκα, πού πουλάει λα.χανικιΧ στη

γωνία. της δδοϋ Σώλ6, κα.! θά. της πε!ς νό: κά.νει μήνuση στον ά.μα.ξά. Πέτρο

.Σενελιέ. Είναι gνα.ς &.αυνείδητος, πα.ρ' όλίγο ν~ πατοuσε τ}ι δόστuχη μα.ζί μέ

το πσ.ιδί της. Πρέπει νό: τιμωρηθεί. "Ιστερα. θιΧ πάς στην δδο Σα.μπινό, στον

κ. Μα.ρσελα.ί. Πα.ραπονείτα.ι δτι τά. νερό: της σ"tέγης τοu διπλα.νοu σπιτιοΟ

στά.ζουv στ~ θεμέλια. τοσ δικοϋ του κα.l τοσ πpοκα.λοϋv ζημιά. Σε συνέχεια.

θό: έξα.κριοώσεις ά,y &.ληθεUΟUΥ ο[ &σ-;uνομικeς πα.ρα.οά.σεις ΠΟU μοu Κ<Χτα.γγέλ

λοντα.ι δτι γίvοντα.ι ά.πο τη χήρα. Ντοριέ, στην δδο ΜπλιΧν καί θιΧ συντάξεις τi) σχετιzή εκθεση. 'Αλλά σοσ !Χνα.θέτω πολλες δουλειές, ένώ εΙπες δτι θιΧ φύ

γεις γιιΧ το 'Αρρά.ς, γι:Χ. κείνη τήν όπόθεση . Πότε λογc.ψιά.ζει;; νιΧ φόγεις ;

σε κα.μμιιΧ 6δομά.δα. ...

- Σα.ς είπα., νομίζω, δτι θιΧ δικα.σ~:εϊ α.uριο α.ότΥ) ή uπόθεση. Πρέπει νιΧ

ψόγω &πόψε μ€ "tό τα.χuδρομικ6.

Ό κ. Μα.γδα.ληνής Οά.γκασε τΟ: χείλ'Υ) του.

- Καt πόσο θιΧ διαρκέσει αuτij ή δίκη;

- Τό πολu μιιΧ .μέρα.. ΊΙ &πόψα.ση θό: έκδοθεϊ το &ργότερο α.uριο τή

vύχτσ.. Έγ~) δμως σε θα. πεpι~ιένω vά έκδοθεϊ ή &.πόφα.ση, μόλις καταθέσω

θιΧ γυρίσω iμέσως.

- Κα.λά., είπε δ κ. Μα.γδα.ληνής κι' eδιωξε τόν Ίσ.6έρΎj με μιό: κί-

νηση τοσ χεριοϋ.

Ό Ία.οέρης αεν eψυγε.

-Με συγχωρείτε κ. δ'Ιjμα.ρχε, θέλω νΟ: σα.ς θuμίσω ... - Τί πρα.γμα ; -'Ότι πρέπει ν' &.πολυθώ &.πο τή θέση μου.

Ό κ. Μα.yδα.λΥJνής σrικώθηκε.

-" Ακοuσε 'Ια6έρη, εΙσα.ι !Χνθρωπος τίμιος κα.l σ' έκτψ.G) . Μεγαλοποιείς

"tO &δlκημά; σοu. Π ρόκειτα.ι &λλωστε γιΟ: μ.ι~ προσβολή ποu &.ψορ:Χ έμένΙΧ.

'Ια.6έρη ά.ξίζεις προΙΧyωγΎjς κα.ί οχι &πολύσεως. Έvνοώ νιΖ μείνεις στη θέ

ση σου.

- Κύριε δήμα.ρχε, σ' α.ότο δέ μπορG) νιΖ uποχωρήσω.

- ΜιΧ &ψοϋ σε 6εβα.ιώvω δτι τ!J ζήτημα άψορα. εμένα..

-Κύριε οήμΙΧρχε, εrπα.τε πως μεyα.λοποιιί> τΟ: πρά.γμα.τα., δuστυχώς οέν

191

είνσ.ι ετσι. ΣΙΧς ύποπτεόθηκα. &.δίκως. Αuτό ίσως να μη είναι πολu σο6σ.pό.

οι &νθρωπο: τijς όπηpεσία.ς μου έχουν, οέ6α.ια. , δικα.ίωμσ. ν& όποπτεύοντσ.ι,

α.ν κα.ί είνα.ι κα.τά.χpηση να ύποπτεuόμσ.στε τοuς :Χνώτεpοuς μα.ς &yώ δμως,

χωptς &.ποδείξεις, σ' ενσ.ν πα.ροξuσμό θuμοu, με σκοπο να. εκδικηθώ, σ!Χς κα.τά.y

γειλα. σ&ν κα.τά.οικο τοu κα.τέρyου· &σaς , !tνα.ν &νθρωπο σεοά.σμιο , ενα. δήμα.ρ

χο. Αuτο εΙ να. ι &.δίκΎ)μα. 6α.pu. li pόσ6αλα. τΥ)ν έξοuσίσ. στο πρόσωπό σα.ς, έyώ,

ενα.ς ά.πλός ύπηρέτης της έξοuσία.ς. "Αν ενα.ς &.πο τοuς κσ.τώτερούς μου lκσ.

νε α.ότό πού εκα.να. &γώ, θ& τόν θεωροuσα. &.νά.ξιο -;:ής ίιπηρεσία.ς κα.t θ& τόν

~Ιδιωχνα &.μέσως. Κ1ριε δήμα.ρχε, cpά.νηκα. σ.ίιστηρος στΥι ζωή μοu, γιά. τοuς &λλους. ~Ητα.ν σωστό. 'Έκα.να. κα.λά.. Κσ.t τιjψσ.; "Αν δέ ψσ.νώ σ.uστηρός κα.ί

στον έαuτό μοu, δ,τι εκανα. θάογα.ινε α.οικο. Μόνο τοuς &λλους λοιπον εκpινοι;

μέ πpοθuμίΙΧ α.uστηρχ κα.ί τιμωροuσα. κα.t οχ ι κα.l τον έα.υτό μοu; 'Ώ! τότε θ&

ήμ.ουν ενΙΧς &θλιος. Κύριε οΎjμ.σ.ρχε , δέν επιθυμώ να. μοΟ φερθείτε με κα.λω

σόνη . Ή κα.λωσόνΎ) σα.ς μ' εκα.νε ν' &.yα.να.κτ~σω δτα.ν τΥ) δείξα.τε σε α.λλοuς.

Δέν τήν &.νέχομα.ι για. τον έΙΧuτό μου . Ί:Ι κcι.λωσόνη ποu οίνει δίκιο σέ μιά. κοι

νη γυνοι;(κοι σέ 6ά.ρος ένος &.στοϋ, στο &.στ'Jνομικο οργσ.νο σε 6ά.ρος ένος δη

μά.ρχου , στον κα.τώτερο σέ 6ά.ρος &.νωτέροu, για. μένα. είνα.ι κα.κή κα.λωσύνη.

Μ' α.uτή τΥιν κα.λωσόνη χα.λοϋμ.ε τή σύνθεση τ·ης κοινων ία.ς . Ε!να.ι εuκολο ν&

εlνοιι κα.νεtς κα.λός, το δύσκολο είνα.ι ν& εlνα. ι δίκα.ιος. "Α, &.ν τύχσ.ινε ν& είστε

ΕΚείνος ΠΟU νόμισα., μπορείτε να είσ-::ε οέοα.~ος Π(~); OEV θQι 17\~ουν κα.θ6λου ΚΙΧ

λΟς μα.ζί σιχς. Τότε θΟι 6λέπιχτε. Κύριε δήμα.ρχε, έννοώ ν& ψερθώ κα.t στον

έα.υτό μοu, δπως θιΧ ψερόμοuν κα.ί σε κά.θε l!ι.λλον . 'Όσες ψορες ετuχε ν:Χ κα.

τα.διώξω κακοποιούς, η να. 6ά.λω χέρ~ σε πα.λια.νθρώποuς, ελεyα. πά.ντα. στον

έσ.υτό μου: "Ε , Ία.6έρη, α.ν τύχει κα.ί πα.ρα.πα.τήσεις κα.μμιιΧ φορά. , θά. σε σu

γuρίσω κα.ί σένα.. Ν ά. λοιπόν ποu τΥ)ν ε πα. θα. Σ~μερα. πσ.ρα.πά.τησα., eπεσοι σέ

σψά.λμα., εψτα.ιξα. . 'Έξω λοιπόν, εξω! Πρέπε ι ν& πα.υθ(7>, ν' &.πο6ληθώ. Αuτδ είνα.ι τό σωστό. 'Έχω χέρια., θχ κα.λλιερyιi) τη yrj' μ()ϋ είνα.ι &.διά.ψορο . Κύρ ιε

δήμα.ρχε, γιιΧ τό κα.λο τΎjς ύπηρεσία.ς &.πα.ιτείτα.ι ενα. πα.pά.δειyμα.. Ζητώ ά.

πλώς την &.πο6ολη τοu έπόπτη Ία.6έpη.

τ~ ε[πε 8λα. α.οτα. μέ τέτc. ια. σεμν6τ-ητ~ . περηψά.νεια. , &πελπισία. κα.l πε

ποίθηση , ώστε ~ μοpψη τοσ πα.ρά.ξενοu α.ίιτοσ εντιμοu &.νθρώποu, πα.ροuσία.ζε

ε να. &.λλόκοτο μεγα.λείο.

-θα. δοϋμ.ε, είπε δ κ. Μα.yδα.λην'i)ς κα.l τοδδωσε το χέρι .

'ΑλλlJ. δ Ία.6έρης δπισθοχώpησε κα.l είπε σκυθρωπά.!

--Με συγχωρείτε, κύριε δήμ.α.ρχε, δέν έπιτρέπετα.ι . 'Ένα.ς δήμ.α.ρχος

δέ Ι) ίν ει το χέρι σ' ε να. χα.ψιέ . Κα.t πp6σθεσε &.νά.μ.εσα. &.πο τa δόντιΙΧ τοu:

- Χα.ψιές, νσ.1. ' Απ~ τη στιγμή ποu κα.τα.χρά.στηκσ. την ιiστυνομ.ική ί

διότητα. ,δέν εΙμ.α. ι τίποτε άλλο πα.ρά. itνα.ς χαψιές.

"fστερα. δποκλίθηκε κσ.ί προχώρησε προς τΥ)ν πόρτΙΧ. 'Εκεί στάθηκε, yό

pισε κοιl μέ τιΧ μά.τια. πά.ντα. χα.μψωμένα.:

192

- Κόριε ο~μσ.ρχε, εΙπε, θιΧ. μείνω στΥ)ν όπηpεσία. ως δτοu ά.ντικα.τα.

στrχθώ.

Βγijκε. Ό κ. Μιχγοσ.ληνΥ)ς lμ.εινε σκεφτικός κι' &κοuγε τα. στα.θεριΧ. 6~

μ!l.τα. ποίι &πομ.!l.κpίνοντσ.ν.

Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία...

Documents

Transcript of Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία...