Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία...

151
388 &.- . oe oi Tb

description

 

Transcript of Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία...

Page 1: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

388

στο μοναστ-ήρι ενα οίκοτροψείο ε ό γ ε Υ ω Υ κ ο Ρ α σ ι ο ω Υ, οι περισ­

σότερες πλούσιες, μετοιξu τών δποίων κα.l μια 'Αγγλίδα, ποu είχε το ίστορικο

ονομ.α ΤcΧ.λμ.ποτ.

τα. κορίτσια αuτά., &.να.τρεψόμενα &.νά.μεσα στοuς τέσσερους τοίχους &.πο

τίς καλόγριες έκεϊνες, μεγά.λωναν μισώντας τον κasμο καt τον α.lώνα.. Μια &.π'

α.οτeς μιΧς ~λεγε κά.ποτε: «Κα.t μόνο να. ο ω λιθόστρωτο δρόμου με κιiνει ν' &.­να.τριχιά.ζω &.πο τ~ν κορυψ~ &ς τα. νόχια.».

Ή περι6ολή τους fιτα.ν &.πό 6α.θuγά.λανο ϋφασμα, μέ λευκο σκοίίψο στο κε­

ψά.λι καl στο στijθος είχαν χά.λκ ιν'Υ) ε!κόνοι το\J Άγίου Πνεύματος.

Σε δρισμ.ένες yιορτις, κυρίως τιης, Άγία.ς Μά.ρθα.ς, τοuς έπέτρεπαν, σα.ν εκτακτη εuνοια. κα.l όπέρτα.τη &.πόλαυση να ντύνοντα.ι μονα.χες κα.ί νιΧ ψέλνουν

δλη τ~ν ήμέρα. . Στijν &.ρχij οί μονα.χ!ς τοuς Sά.νειζα.ν τιΧ ροuχα. τοuς, aλλα.. ιiργότερα. α.uτb

θεωρήθηκε ιεροσuλία. κα.l ή ήγοuμένη το &πα.γόρεψε .

"Αξιο προσοχής είναι, οτι τοuς μετα.μψιεσμοuς αότούς, ποu τοuς &.νέ­

χοντα.ν καl τοuς ένθά.ρρuναν &.πο πνείίμ.α προσηλuτισμ.οίί, για. να. οημιουργ'Υ)θεί

στα. κορίτσια &κείνα. κιiποια. προδιά.θεσ'Υ) για. τα. μαίίρα. ροίίχα., fιτα.ν μια. εδτυχία

κοιl μια. α.λ-ηθιν~ οισ.σκέδαση για. τtς οίκότροψες. 'flς διασκέδαζε για.τt ~τσ.ν

κά.τι καινούργιο, γινόταν κά.ποια. !Χλλα.γ+;.

Ή πα.ιοική ιiψέλεια. εχει οιuτες τίς ά.γνες παρθενικες προοιιχθέσε~ς, τlς

δποίες είνα.ι Οόσκολο νά. κα.τcι.λά.6οuμε εμείς, νιΧ κρα.τ!Χ οηλ. ενοι κορίτσι ραντι­

στήρι κοιί νά. στέκεται ώρες όλόκληρες opθto να ψέλνει σε τετρα.ψωνίοt μπροστά.

σ' ενοι ιiνοtλόγιο κα.l νά. οιίσθά.νετσ.ι εόχα.p(στηση.

οι μοtθ'ήτριες &κείνες ιiποχτοuσοιν σuνήθειες στή ζωi) τοu κοινό6ιοu, ποu

δεν μποροuσιχν κι' οτα.ν Η)γαινα.ν στiιν κοινωνία. να. τlς ξεχά.σοuν. Μιά. κυpίοt

ιι~Χς ελεγε οτι ιiψοu βγήκε στ~ν κοινωνία. κα:l παντpεότηκε, γιά. πολλά. χρό­

νια. oe μποροuσε νά. κό<:ιει τή συνήθε ια, δτοιν χτυποuσα.ν τi)ν πόρτα της , νά.

ψωνιiζει «ε!ς ιχ!ώνας ιχ!ώνων».

υΟπως οί μονα.χές , ετσι κα.l οί μ.α.θ~τριες τοΟ οtκοτροψείοu εολεπα.ν τοuς

γονείς τους μόνο στο έντωκτήρ ιο. ΤΗτα.ν ιlδόνα.το oi μ:ητέρες να. ψιλήσοuν τίς

κόρες τοuς.

Μιά. μέρα. ήρθε να &πισκεψω μιά. ο1κότροψα ·ή μ'Υ)τέ pα. της με μι& μικρΥ)

&δελφή της, τριων χρονων. Ή ο1κότροψος πα.ρακ:χλοuσε, eκλα.ιε νά. ψιλ-ήσει

τη μικρη ιiδελψοuλα.. ΆΜνατο. Παpα.κά.λεσz ν' &.ψήσουν νά. περ&.σει το χε­

ρά.κι της μ.έσο: &.πο το κιγκλίοωμο: για ν& το ψιλήσει . Tb &.pνήθ'Υ)κα.ν χι' αuτο

οί καλόγριες με τρόπο βά.p6ιχρο, σχ ν' &.ποτελοGσε σκιl.ν δcι.λc;.

Page 2: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

389

Δ'

Χ .Α ΡΕ~

Πιχρ' δλιχ ιχότά., τ~ κορίτσιιχ &ψησιχν χιχριτωμένες &.νιχμνήσεις στό ιχόστη­

ρο μοναστήρι.

Όρισμένες ώρες ~ παιδικ~ ~λικία &στραπο6ολοuσε μέσα σ' &κείνη τ~ μονή. Χτuποuσαν διαλείμματα . Μι~ πόρtιχ άνοιγε κιχt τ~ ποuλι~ κελαrιδοuσιχν

τήν εμψά.νιση των πα.ιδιων.

Τ~ κορ(τσιιχ πλημμ.όριζιχν &κ!>ίΥΟ τό πεpt6όλt, ΠΟU tO χώριζε σtή μέση ενας σταuρός σιΧ ν&. μήν ~τιχν κήπος &.λλ&. σά.οιχνο. Σκορποuσιχν &.στριχπιιχϊιχ

πρόσωπα κόκκινα, μέτωπα λεuχά., μά.τια. γεμά.τα χαροuμενο φως καt γοητεία,

κά.θε λογi)ς γλuκοχιχρά.μιχτιχ ... Μετ~ τlς ψαλμωδίες, τlς καμπά.νες, τ~ κοuδοuνίσμιχτιχ, τlς ιχόστηρές προ­

σεuχες καl τlς ά.κολοuθίες, έρχότιχν ~ σεφ~ τών οίκοτρόφων μα.θrιτριών και ξε­

σποuσε δ θ6ρu6ος τών κοριτσιών, πιο γλuκος κι' &.πο το 6οόϊσμιχ τών μελισ­

σών. 'Άνοιγε ή κuψέλη τijς χαράς καt κά.θε μι~ εψερνε τό δικό της μέλι.

~Επαιζαν , φώναζαν, σχ'Ι)μά.τιζιχν δμίλοuς, έτρεχαν και λεuκι:Χ ώραία δόν­

τια εκανα.ν ομορφο τό μαuρο περι6ά.λλον. Οί μονα.χές &.πό μα.κρu~ έπόπτεuα.ν

τ~ γέλια., ο[ σκιές πα.ρα.μ.όνεuαν τlς &.χτίδες, &.λλdι. &.διά.ψορο, ή &.κτινοοολία.

καl το γέλιο έξακολοuθοuσαν καl οί τέσσεροι έκείνοι στιyνοl καl πένθιμοι τοί­

χοι εΙχα.ν κιχt στιγμές χα.ροόμ.ενες.

τ~ κορίτσια. ψα.ίνοντιχν στ~ μά.τια. των κιχλοypα.ιων σ~ν τρελλά., τό 6λέμ.­

μα. τΥ)ς &να.μά.ρτητης μονα.χΥ)ς δέν &νοχ λεί τήν &.θωότrιτα.. Χά.ρΥ) σ' α.ότιΧ τ&.

κορίτσιιχ, &.νά.μεσιχ σε τόσες iliρες σκληρής ζωης, uπηρχε καt μι~ ώριχ χιχρaς.

Οι μικρές πηδοuσα.ν, ο[ μεγά.λες χ6ρεuα.ν . Μ'σα. σ' &κείνη τ-Υj μον-Υj το πα.ιχν1-δι

-1jτιχν &νιχκιχτεμένο μέ τ'Υ)ν οuρά.νια. &γαθότrιτα..

Τίποτε τό μεγιχλοπρεπέστερο κιχt τό γοrιτεuτικότερ,ιο &.πό τtς τρuψερές έ­

κείνες ψuχές. Στό μα.uρο α.uτόν κΥ)πο ίιπijρχα.ν νιά.τα., όγεία., θόρu6ος, ψωνές,

εuχσ.ρίστ'Ι)ΟΥJ, εuτuχία, ίκανα να φα.ιδρuνοuν τούς προγόνους κα.ί τ'Υ)ς έποποιία.ς

κα.t τijς μuθολοyίιχς, τοσ θρόνοu κα.t τijς κα.λU6α.ς της Έκά.6ης μέχρι τη Μεyα.­

λομ*ορα.. Μέσα. σ' α.uτο το οίκοτροφείο είπώθηκιχν περισσότερες &.πο &λλοσ, &πδ τίς

πιχιδικές έκείνες ψρά.σεις ποίι προκα.λοuν κιχt σκορπίζουν ονειροπόληση κιχt γέ­

λιο κα.t χά.ρη

Μέσα. σ' έκείνοuς τοίις τέσσεpοuς πένθιμους τοίχοuς ενα. κοριτσά.κι φώνα­

ξε μία. μέρα.. «'Οσιωτά.τη, μι~ ά.πο τlς μ.εγά.λες μοu είπε δτι μόνον έννέα. χρό­

νια καt δέκα μήνες &.κόμη εχω νά μείνω έδω μέσα. "Ω! Τί χα.ρά.!»

Page 3: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

390

Έοώ επίσης εγινε και δ έξης ό:ξιομνημόνεuτος οιά.λογος.

Ή μοναχή . __:_ Γιατί κλα.ϊς, παιδί μου; Το κοριτσάκι (f..ξη χρονwν, μέ λuγμοός) . - Εlπα. στην Άλίκrι, δτι ξέ­

ριι. ·ην 1στορία. της Γα.λλία.ς , α.ύτij μοu είπ~ δτι δεν την ξέρω, ~γώ δμως την ξέρω . .

Ή 'Αλίκrι (έννιιΧ χρονών) : 'Όχι δέν την ξέρει. Ή μονα.χή: Κα.t πώς εγινε α.ύτο πα.ιδί μου;

'Αλίκη: Mou είπε ν' &.νοίξω το βιβλίο στην τόχη, δπου θέλω , κα.! νιΧ της

κά.νω μια έρώτηση &πο το βιβλίο κα.ι α.ύτΥ) θα. μοu ά.πα.ντήσει.

-Λοιπόν;

-Λοιπόν, οέν μοu &πάντησε.

- Γιά. νά. οοσιιε , ποιιi έ.ρώτηση της εκσ.νες;

-" Ανοιξα. το βιβλίο στην τόχη , δπως μοΟ είπε Εκείνη, κσ.l την έρώτ'f)σσ.

τήν πρώτη ποu επεσε στα μά.τιQ.. μου.

-'Έ, κα.l ποιά ήτα. ν α.uτή ή ερώτφrι;

_τΗτα.ν: «Τί f!γινε uστερα;»

Στο μοναστήρι α.lιτο εγινε κι' α.uτη ή βα.θεια ερώτηση γιά. f..ψ:ι.ν πα.πα.γάλο

λίγο λαίμαργο, ποu ά.νijκε σέ μια. δεσποινίδα τοΟ ο1κοτροφείου.

- Εrνα.ι εlιγενή;! Τρώ10ι το πάνω μέρος τοΟ γλυκοΟ τοu, σ&.ν άνθρωπος!»

"Αλλοτε πιΧλι, σ' α.~τδ το μ.οvα.στήρι ορέθηκε γραμμένη ή εξομολόγηση

μιάς ά.μα.pτωλijς έφτιΧ χρονών.

- Πιiτερ μου, δμολογώ δτι >)πijpξα φιλάργυρος.

-Πάτερ μου, δμολογώ οτι πα.ρε6ία.σα. τrι συζ:ιγική πίστη.

- Πά.τερ μου, δμολογώ δτ ι σήκωσα. τα. βλέμμα. τα. Υ.α.ι κοίταξα τοuς fί.ν-

τρες.

Έοω, σ' αότδ το μοναστήρι, iivα. κοριτσιiκ ι εκθετο , ποu το είχαν πάρε ι

Χα( το ά.νιiτρεψα.ν Ot μοναχές, μιά. μέρα. ΠΟU ά.κουε τtς fί.λλες να μιλοuν γιcΧ, τίς

μητέρες τους, τοuς εrπε:

-Έμέvα., ή μητέρα. μου ελε ιπε δτα.ν γεννήθηκα..

Στό μοναστήρι ~ταν μ.ιά. χοντρi) καλόγρια ποu εκα.νε το ψόλα.κα κσ.t τΥ)ν

οικονόμο, τήν ελεγα.ν &..Οελφή Άγιiθη. Οί μεγάλες, μεγάλες πά.νω &πδ δέκα.

χρονών, τήν εGγα.λα.ν Άγα.θοκλη.

Ή τραπεζαρία., μια μακρόστενη α.ϊθοuσα. ήταν, καθώς έλεγαν τά. πα.ιοιιi,

γεμάτη μσ.μοόοιCΧ, ποu μCΧζεόοντα.ν έκεί &πb τά. ψίχουλα.. ΣΕ: κά.θε γωνιά. εΙχα.ν

δώσει κα.l ενα. 1δια.ίτερο ονομ.α., παρμένο ά.πο α.uτά. τα. ζωντανά, δπως τά. ε­

λεγCΧν.

Γην μιά. γωνια. τΥ)ν 'έλεγαν &.pιiχνη, τΥ)ν 5.λλη κά.μπ ια, τi)ν τρίτη σα.pα.ν­

τα.ποδα.pοΟσα. κα.l τήv τέταρτη κουνούπι.

'Απο τi)ν σ.ίθοuσσ. τής τpσ.πεζσ.ρίCΧς ο1 ονομ.ιχ.σίες μεταφέρθηκα. ν στο οι κο-

Page 4: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

391

τροψείο κ~ι χρησίμευαν , δπως &λλοτε στο παλιδ κολλέγιο «Μ~ζ~ρίνος», γι~ να. ξεχωρίζουν τίς ο1κότρεψες σέ τέσσερες κ~τηγορίες .

Κά.θε μ~~ &.πδ τίς μαθijτριες &.νηκε σέ μι~ &.πδ τίς τέσσερες κ~τηγορίες,

&.νιiλογ~ μ.έ τ-ή θέση ποlι είχε στήν ψΧπεζ~ρία κατ~ τίς ώρες τοσ φαγητοο. Μιχ μέp~ δ &pχιεπίσκοπος, ποlι μετ~ τ~ν καθιερωμένη έπίσκεψ'Jj τοιι

στό μοναστήρι, πεpιόοειιε καί τό οικοτροφείο, ε!δε ν~ μπαίνει ενα. ώpα.ιότα.το

κοριτσάκι μέ κόκκινα μ.άγοιιλ~ κ~ί θ~ιιμά.σι~ ξ~νθ~ μαλλιά.. Ρώτησε τότε μι~ν

&λλ"Ι) ο[κ6τpοφο , &πίσης ώρα.ίrι., μελrι.χροιν~ μέ δροσερ& μάγουλrι., ποlι 6ρέθηκε

κοντά. τοιι.

- Ποιά. είν~ι ή μ~θ~τρι~; - Ε!ν~ι μι~ &pά.χνη, &.πά.ντησε το κοpιτσά.κι.

- Μπά.! πώς γίνετ~ι; Καί ή &λλη έκεί;

- Μι& κά.μπιrι..

- Κα.ί 'ή &λλη πιο πέρrι.;

-Αύτη ε! ν~ ι ε να κοuνούπι.

-'Έ! κrι.λ& κrι.ί σύ;

-Έγω εΙμο:ι σο:ρο:ντο:ποοο:ροuσο:, Σε6ο:σμιώτο:τε. Κά.θε μονή ~χε ι κ~t τtς 18ιοppυθμίες της.

Στο Έκου&ν για. ν~ πά.pει μέρος μι~ ο1κότροψος στήν ~ξοοο των Άχρά.ν­

των μιιστηρίων, τίς χώριζαν σέ πα.pθένες κα.ί &.νθοφοροσσ~ς. Άπό τ!ς παρθέ­

νες έχρησιμοποιοσντο τέσσερες, ποu 6ά.8ιζ~ν μπροστά..

Τό πρωί της μεγά.λ"Ι)ς α.uτης ήμέρα.ς, στον κοιτώνα. των κοpιτσιιί)ν γιν6-

τ~ν δ π~ρακά.τω οιά.λογος, κ~θwς μ~ς ελεγε ή κυρία Κα.μπά.ν, μετα.ξu μι~ς

μικρ'ijς &ψτα. χρονών κα.ί μι~ς μεγά.λ"Ι)ς οεκα.έξη χρονών.

Ή μικpij. Ποιές είνα.ι πα.ρθένες για. σijμερα.;

Ή μεγά.λη. Μι~ &πο τίς τέσσερες ε!μα.ι έγώ.

-Έσlι ε!σα.ι πrι.ρθένα.; Έγιh δμως δέν είμ~ι παρθένα., πρόσθεσε ή μικρ~.

Ε'

ΔΙ.Α!ΚΕΔ.Α!ΕΙ!

Πάνω &.πο τήν πόρτ~ τijς τρα.πεζα.ρία.ς ήτα.ν γραμμένη μέ χοντρα. γρά.μ­

μα.τα. μι& προσευχ~, ποlι τ-Υjν ελεγα.ν «το λειικο κομ.6ολ6γιον» κ~ί είχε &νωθεν

τη χά.ρη ν~ δδηγεί κα.τ' εύθεία.ν τοuς &νθρώποιις στον πιχρά.δεισο.

<< 'Ώ λεuκον μικρον κομοολόγιον, σύ το εργον τοσ θεοσ, σύ δ λόγοι;; τοu

θεοu, σέ δ θεος εθεσεν έν τω πα.ρα.οε ίσω . Τήν έσπέρα.ν πορεuομένη ε1ς δπνον

ε ·'ιρόν τριά.δα. 'Αγγέλων έν τ'Υj κλίνη ενα.ν περί τοuς πόδα.ς κα.ί δύο περί τ'ήν

Page 5: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

392

κεψοιλ'ήν, Μαρία δ€ τ~ν Παρθένον έν τω μέσω ε!ποσσαν κοίμοu καt μη φοοου .

Πατήρ μ.οu ήν Ποινriγαθος θεός, μήτηρ μοu ~ Άειπάρθενος, τpιιΧς &.ποστόλων

άδελφοί μοu, τριιΧς παρθένων &.δελψαί μ.οu ... » .

» uοστις τρtς έπαναλαμ6άνει τα.ύτην κα.θ' &σπέpα.ν καt πρωία ν ε tσέρχετιΧι

έν τω παραοείσω».

Ή χαρακτηριστικΎι α.uτη προσευχή, στ:Χ 1827 είχε έξαφ<Χνιστεί με τρι­

πλό ιiσοέστωμα. Και ήδη κοντεύει να. σοήσει κσ.l ά.πό τ~ν μνήμη των τότε νε­

αρών π<Χρθένων, ποu σήμερα. πι~ είναι γριές.

'Ένας μεγάλος 'Εσταυρωμένος, ποu κρεμόταν στόν τοίχο, συμπλήρωνε

τη διακόσμηση της τραπεζαρίας , τής δποίσ.ς ή μονα.δικη πόρτα fί.νοιγε πpός

τον κΎjπο . Δύο πα.ράπλεupα. στενa τραπέζια, &.πο πλατειες σανίδες , σχημάτ ι­

ζα.ν ουό έπιμήκεις ποιρα.λλήλοuς, &.πο τη μ. ι~ ά-κρη της τραπεζαρίας &:;, τΥ]ν

&λλη. Οί τοίχοι ΑΕUΚΟί, τιΧ τραπέζια. μα.υpα, τΟ:. δύο α.uτιΧ χp<Jψα.τΙΧ του πέν­

θοuς, &.ποτελοσν τΥ]ν ποικιλία. στα μοναστήρ ια. τα γε ι)ματιΧ ~ταν λιτ6τατα. κα.l

ή τροψη των πα.ιδιών τό tδιο αuστηpή.

QΕνΙΧ πιάτο κρέοις μέ λαχα.νικ&. ·η ψάρι παστό, ~τα.ν ή μονα.δικΎj πΙJλυτέ­

λεια. ΑότΎ) 'ή έζα.ίρεση ήταν μόνο γιΟ:. τlς ο!κότροφες.

τσ. παιδι:Χ έτρωγαν χωρtς να. μιλουν , όπό την έπί6λεψη μι!λς μοναχrις,

ποι'.ι &λλσ.ζε κάθε Ηlοομriδα.. Ή σιγη εκείνη μποροσσε νCι. δια.κοπεϊ ι.ι.6νο με τό

διri6α.σμα τοϋ οίοu των Άγίων, &,πο μ ι:Χ εδρα. με &.νσ.λόγιο , τοποθετημένη κά­

τω ά.πό τόv 'Εσταυρωμένο. Αuτ~ ποι'.ι οιά.οι:ι.ζε ήτα.ν μ.εγriλη μαθήτρια, ποu &λ­

λαζε έπίσης κά.θε έοδομriδσ..

Ή μαθ'ήτριΙΧ ποu θα. διέκοπτε τη σιγή, σχημάτιζε το σημείο του στιχυροu

μέ τη γλώσσα. της. Καt ποu το σχημάτιζε; Κάτω σ-::Ύj γη. 'Έγλε ιψε το πλα­

κόστρωτο.

Ή σκόνη ήτα.ν επιφορτισμένη να. τψωpεί τΟ:. δυστυχισμένα έκείνα ροδοπέ­

τα.λα. για.τl !ψτσ.ιξαν ποu κελά·ψησα.ν.

Στο μονα.στήρι ορισκότα.ν ενα. βι6λίο, σε ενα μοναδικό &.ντίτuπο , ποu ή &­νά.γνωσή τοu fιταν α.uστηρ& &πα.γορεuμένη. "~"ΗτΙΧν δ κσ.νονισμος του Άyίοu

Βενε8ίκτοu, &.πόκpuψος, στον όποίο κα.νένα 6έ6'Υ)λΟ μάτι δeν έπιτρεπότα.ν να.

εlσχωp'ήσει.

ΟΣ μα.θήτpιες κα.τόρθωσα.ν μια. μέρα. νΟ:. το πάρουν κρυcρa κι' &ρχισαν νΓ.ι..

το διαβάζουν &χόρτα.γα.. Τό διri6αζΙΧν ένώ ταυτόχρονα. ~τρεμα.ν ά.πο το ψόβο

μη τίς πιάσοuν. Αδτο τlς &.νάγκαζε ν' &.vοιγοκλείνοu.ν κά.θε τόσο το 6ι6λίο. Ά­

πο το μεγά.λο κίνδυνο μόλις κατάφερα. ν να. · δια.6άσουν μερικ& κομμάτια γρή­γορΙΧ, γρήγοpσ.. Μέσα. σ' α.t)τα. δμως τΟ:. κομμriτια, ποu δεν τΓ.ι.. καταλάοαιναν

Κ!Χl πολύ, 6pΎjκα.ν eνα Π'JU εγρ,χφε γιΟ:. τίς &μα.pτίες των νεαρών &.γοpιι!Ίν. Αu­

τη ~τσ.ν κα.ί fι μόνη εuχα.ρίστηση, μέσα. στην τρομάρα. ποu είχα.v, οση Gψα

κρατοuσαν τό 6ι6λίο, για.τι το 6ρηκα.ν &.πο τα. πιο ενδιαφέροντα θέμα.τα.

Σ' Ιtνσ.ν &.πο τούς δια.δρ6μοuς τοu κήποu, κα.θwς επα.ιζα.ν, οp'Υ)Υ.α.ν ώριμα-

Page 6: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

393

σμ.ένα. μ.ηλα. κα.l &χλά,δια, ΠΟU είχαν'πέσει κάτω, &πο το δέντρα. π.ού ορίσκ-?ν­

ταν στtς δuό πλεuρeς τοσ δια.δpόμοu κα.ί πα.ρ~ την αuστηρη έπί6λεψη, κατά­φεραν να. τα. πά.ροuν.

Άλλα. πως κα.ί ποu ν& τ& φάνε χωρlς να. τtς δοίίν;

Νά, τί γράψει μια. πα.λιa οίκότροφος, έοω κ.α.t εικοσιπέντε χρόνια, σε μια.

έπιστολi) ποu αuτ~ τ~ στιγμη τ~ν ~χω μπροστά μοu. ΕΙνα.ι γραμμένη &.πο οι­

κότροφο, ποu σ~μερα. είνα.ι μι~ &.πο τtς κομψότερες κuρίες τοίί Πα.ρισιοtί.

«Κρό6α.με τιΧ μ:ijλα., η τ' &.χλιΧδια. δπως μπορούσαμε. αΟτα.ν &νεοα.ίνα.με

στούς κοιτώνες ν& ψορέσομε τ-ό πέπλο yιιΧ το θείπνο, τ& χώναμε κά.τω &.πο τιΧ

μαξιλάρ ια. κα.ί τΥ) νuχτα. τa τρώγαμε στο κpε6ά.τι κάτω &.πό τ& σκεπά.σμα.τα.,

η δτα.ν α.uτο ή•α.ν &.Μνα.το, Π'Υ)γα.ίνα.με στ' ά.ποχωρητ~ρια.». Κι' δμως α.ύτο fιτα.ν γι' αότkς ή πιο δuνα.τ~ &πόλα.uση.

"Αλλοτε πά.λι, ήτα. ν οί ήμέρες πού περίμεναν την &πίσκεψη τοtί &pχιε­

πισκόποu. Μι& &.πο τίς οίκ.ότροφες, f] δεσποινlς Μποuσά.ρ, έκ γενετής Μονμο­

ρα.νσu (ετσι λέγα.νε τοuς γα.λα.ζοα.ίμα.τοuς) !6α.λε στοίχημα. δτι eα. τοίί ζ Ύ)τ~σει

μιάς f]μέρα.ς άδεια έξόδοu . Αότό fιταν τερατώδες γι& τΥj μονΥj τ-οσ Μικροσ

Πlκποu.

Το στσ1χημα εγινε δεκτό, &.λλ& κα.μμι& &.π' α.ότες ποu στοιχημάτισαν

δεν πίστεψε δτι θα. τολμοίίσε να. ζ ητ~σει κά.τι, ποu οuτε ν& το ψα.ντα.στοtίν μπο­

ροuσα.ν κα.ί πολU περισσότερο δτι eα. γινόταν δεκτό .

•Ήρθε ή &ρα. ποu δ &.ρχιεπίσκοπος πέρα.σε μπροστ& &.πο τlς οtκ6τpοφες.

Ή δεσποινίς Μποuσάρ, μόλις πλΎjσία.σε δ &.ρχιεπίσκοπος, μπροστιΧ στα. κα.τά­

πληκτα. κα.t κα.τα.τpομα.γμένα. μ.ά.τια. των σuιψα.θητριών της, ή δεσποινlς Μποu­

σ&ρ 6γijκε &πό τΥj γρα.μμ.~, στάθηκε μπροστά τοu κα.t είπε:

- Σε6α.σμιώτα.τε μιιiς ήμέρα.ς &δεια, παρακαλώ.

Ή δεσποινίς Μπο~σ&ρ ~τα.ν δροσερΥj δπως τ~ν άνοιξη, ύψηλ~, ροδοκόκ­κινη κι' έξα.ιρετικιΧ χαριτωμ.ένη.

Ό Σε6α.σμιώτα.τος έμειδία.σε.

«Κα.t δια.τί οχ ι, φίλτα.τόν μοι τέκνον; Μόνον μια.ς ήμέρα.ς &δεια.ν; τρείς ~Υ θέλεις. Σοσ παραχωρώ τρεtς 'ήμ.έρα.ς»,

Ή ήγοuμένη δεν fιτα.ν δuνα.το να. φέρει &.ντίρρηση, &.φοu μίληaε δ cφ­χιεπίσκοπος. Χαpα.κτrιpίστrικε σκάνδαλο 6έ6α.ια γι& το μοναστήρι, ή δια.γωγη

της ώραιοτάτΎΙς Μποuσιiρ, ά.λλιΧ 'ή χα.pιΧ στο οικοτροφείο fιτα.ν μεγάλη. Κα.t

κα.θένα.ς μπορεί να. φα.ντα.στεί το &.ποτέλεσμα..

Το κα.τάκ},.ειστο δμως μονα.στ1jpι, πα. ρ& . τ-Υjν αόστrιρότητα., δε μ~οροtίσε

v' &.πομ.οvωθεί ~vτελως ά.πο τ!ς όοuνες, τα. πιΧθΥJ, τ! ι;; δρα.μα.τικες περιπέτειες κΙΧi τtς μuθιστορrιματικες δράσεις, πcιύ κα.τώρθωνα.ν ν& εισχωροuν ώς έκεί.

θ~ περιοριστοuμε ν' ιiνα.φέρομε μ€ λίγα. λόγια., ενΙΧ πρσ.γμα.τικό γεγονός,

τό δποίο οuτε σχέσrι, ο1.ίτε σόνθεσμο ~χει με τ-Υjν ίστοp!α. πού γρ<Χ;φομε. Το ά.-

Page 7: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

394

1να.ψέpομε μόνο γιά. νά. σuμπλ ηpώσομε τ~ ν tδέα. τοu -Χ να. γνώστη, οσον ιiψopa.

τά. μ.ονα.στ~pια..

'Εκείνη λοιπον την εποχή δπijρχε στό μ.ονα.στήρι 11νσ. μυστηpιίίJδε; πρό­

σωπο, ΠΟύ δέν ήτσ.ν μονα.χή, ΠΟU τοίί ψέpοντα.ν μέ μεγάλο σε6α.σμο κα.ι ΠΟ!J το

ελεγα.ν «Κυρία. Άλμ.περτίνα.>>.

Δε γνώpιζα.ν τίποτε άλλο γι' α.ότήν, πα.ρά. πιίJς ήτσ.ν τpελλΎ) κα.ί δτι ot εξω τή θεωpοίίσα.ν γιά. πεθα.μένηΌ

Ή γυνσ.ίκσ. α.ότή, &ς τριάντα. χρονών, μελαγχολική ·ιια.l πολu wρα.ία., μό­

λις κινοίίσε τά. μα.ίίρα. μάτια. της κα.ί κοίταζε ιiψηρημ.ένα. το γόpω της κόσμο.

'Άγνωστο σ.ν εολεπε, για.τl uπtjρχα.ν πολλοί ποu &μφέ6α.λλα.ν. Μα.λλον εσερ­

νε τα. πόδια. της πα.ρα. περπα.τοuσε, δέ μ.ιλοuσε ποτέ κα.ί φcιινότα.ν σά. νά. μήν

έχει ά.να.πνοή. Τά. pοuθοόνι~ της κολλημένα. κα.ι πελιδνά, δπως οτσ.ν εχει ψόγει ή τελευτσ.ία. πνοή.

"Αν &γγιζες το χέρι της, νόμιζες δτι &γγιζες χιόνι. Είχε δμως μιά. ιiλ-

λόκοτ'Υ) νεκpικ-Υj χάρη. 'Όπου εμ.πα.ινε έκείνη πάyωνα.ν δλσ..

Μια. μέρα., μία. μοναχή μόλις τήν είδε νιΧ περνΙΧ, είπε σε μιιΧν &λλη.

- Περνα. σιΧν πεθσ.μένη.

-Μπορεί καί να. είναι, &.πσκρίθηκε ή &λλη.

Πολλά. λέγα.νε για. τ~ν κυρία. Άλμπερτίνα.. Είχε συγκεντρώσει τήν περι­

έργεια. των ο!κοτρόψων. Στο παρεκκλήσι τοu μr;ναστηριοu •)πήpχε μιά. 11ορα.,

στ-Υjν δποία στεκόταν πάντοτε κα.τά. τίς ώρες της ά.κολουθίας ή κυρία. αuτή.

Βρισκόταν ΟΕ σε τέτοια. θέση ή εδρα. αότή, (~Jστε μποροuσε Υ~ βλέπει και τον

ίερουργοuντα. κα.ί τον rεροκήρυκσ. πάνω στον ιlμ6ωνα.

Μια. μέρα., στον &μ6ωνα ε!χε ά.νεοεί ενας νεα.ρος παπάς, ά.πb ά.ρχοντικ-Υj

οικογένεια.. '"Ηταν δ οοόκας τοu Ροάν, πα.τρίκιος τής Γα.λλίας, ά.ξιωμα.τικος

τΎjς σωμα.τοφuλα.κ'i)ς στά. 1815, πέθα.νε &.ργ6τερα. στιΧ 1830 Κα.pδινά.λιος καί ά.ρχιεπίσκοπος τοσ Μπεζα.νσών.

ΤΗτα.ν ή πρώτη φορά, ποu δ κ. ντέ Ροά.ν έκανε κήρυγμα. ά.πο τον &μ6ω­

να. τοίί Μικροίί Πίκπου. Ή κυρία. Άλμπερτίνα. συνήθιζε νά. πα.pα.κολουθετ τίς λειτουργίες κα.l τa κηρόγμα.τα. με πλ1jρη γα.λ1jνη κα.t &.π6λυτη &.κινησ(α..

'Εκείνη τήν ήμέρα., μόλις &.ντίκρuσε τόν κ. ντε Ροάν, ά.νατινάχτηκε καί

μιά. κραυγή διατάραξε τήν έκκλ'Υ)σιαστικ-Υj σιγή.

- Νά δ Αuγοuστος!

'Ολόκληρο το έκκλησία.σμα. τρομαγμένο γόρισε το κεψά.λι, δ ίεροκ~ρυ­

κας σ~κωσε τά. μά.τια νά. κοιτά.ξει, &.λλά. ή κυρία Άλμπερτίνα ε!χε ξαναπέ­

σει στήν ά.κινησία. της.

Πνοή &.πο τό έξωτερικό, μια. ά.ντα.όyεια. ζωής, ε[χε περάσει γιά. μιά. στι­

γμ~ μπροστά &.πο κείνο τό σβησμένο και παγωμένο πρόvωπο. 'Έπειτα. τά. πάν­

τσ. έξα.ψα.νίστηκαν κα.ί ή τρελλij μετα6λήθηκε πά.λι σε πτώμα..

Page 8: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

395

Έκείνες οί δυο λέξεις ήτσ.ν &ρκετές για. να. οοθεί α.ψθονη τροψη στην περ ι έργεια των μι:ιναχών.

Πόσσ. ·δέν ύπέκρυπτε έκείνο το «Νά: δ Αuγουστος! » Πόσες εiκσ.σίες δεν

έκαναν οί μοναχές.

Ό κ. ντ~ ΡοcΧν λεγόταν 6ιΗ3οι(οι Αuγοuστος. Φανερδ λοιπδv δτι η κ . Άλ­

μτ:ερτ1vσ. είχε uψηλ~ καταγωγή , &.φοu γνώριζε τον κ. ντε Ροά.ν, πρέπει κι' αδ­τη ή ϊδια ν' &νηκε στην {ιψηλΎ) κοινωνία, &ψοσ ιιιλοσσε για. μιά τέτοια όψη­

λότητσ. μέ τόσο οίκεϊο τόνο, σημσ.ίνει δτι εΙχε μ' αοτδν κάποιοι συγγενικΥ]

σχέση κσ.l οέ6αισ. πολύ στενή , γιά νά γνωρίζει το κόριο ονομσ..

Ό κ. ντέ Ροα.ν ~τσ.ν , χωρlς να. τό γνωρίζει, αντικείμενο τijς γενικijς

προσσχης τGJν ο ίκοτρόψων. Ε!χε διοpισ-:εί έκεlνη τ-Υ)'i έποχ-Υ) μfγσ.ς πρωτΜίιy­

γελος τοσ &ρχιεπισκόποu Π-χρισίων καl προοριζ6τσ.ν για. έπισκοπικΥ] έ:δρcι.

Συνήθιζε ν?ι. ερχεται συχν?ι. στο παρεκκλήσι του Μικροu Πίκπου για. να.

ίερουpyεί.

Κα.μμιά. &πο τlς νεσ.ρες οΕκότροψες οέ μποροuσε νά τον δεϊ, κσ.θwς eμε­

νε κρυμμένος πίσω &τ: ο το μαuρο παραπέτασμα' &.λλα. τον &νιχyνώριζσ.ν &.πο

τη γλuκειά. καl κυι.ισ.τίζουσσ. φωνή τοu.

'Υπήρξε άξ ιωματικος τi)ς σωμα.τοφυλcικης. Λέyσ.νε πwς ήταν πολU φι ­

λάρεσκος, πwς ε!χε ώpσ.ίοι κοιστοινδ\ μ<:~.λλιά. , τ& όποία. χτένιζε ομορψα. κά.νον­

τά.ς τσ. μτ:οuκλες γύρω &.πb το κεψά.λι τοu, δτι φοροuσε πλα.τειά. χρυσω.έντη­

τ·η ζώνη καl δτι το ρά:σο του ήτα.ν κομψότσ.τσ. κα.τασκευσ.σμένο. UΟλοι σ.ότοl

ο[ θpuλοι εψτσ.νσ.ν ως τ' οιότι~ των δεκοιεξ&χρονων ο1κοτρόψων κσ.l τlς &.πα.­

σχολοuσα.ν εντοvα .

Κανένσ.ς κοσμικος ήχος δεν εψτανε wς το έσωτερικο τοσ μοναστηριοσ. Έν

τοιίτοι;; κάποισ. χρονιά εφτσ.σε wς έκεϊ δ ήχος ά.πδ εvοι φλά.οuτο. Αοτδ εΙvσ.ι

γεγονδς κα.l οί ο1κότροφες της έποχης εκείνης τδ θuμοuvτα.ι &.κόμη .

τΗταν φλάουτο τb όποίο επα.ιζε κάποιος έκεί κοντό:..

Αuτο το φλά.ουτο εποιιζε πά.ντοτε τον rδιο σκοπό, πολlι πσ.λιδς σήμερα..

«Ζητοόλ6η μ.οu Ηιχ ν& θρονια.στείς πάνω στi)ν καpδιιi μου» , &κουόταν δε α.uτbς

δ σκοπ6ς δυο κα.i τpείς φορες τ"ήν "ήμ.έρσ..

τ~ κορiτσισ. εχσ.να.ν ώρ~ς δλόκληpες yQι. τδν &.κοuνε, οί ψιχντιχσίες πετοu­

σαν, εΙχσ.ν ιiνσ.στσ.τωθεϊ κα.i οί ποινες επεψτοιν οpοχΎ) πάνω στiς δυστυχισμέ­

νες οίκότροφες.

Ή κα.τάστα.ση σ.uτη κpά.τησz μήνες. Οι ο1κότpοψες ήτα.ν ιiλλες πεpισσό-zλ" .. , , , ' , ,, , Κ'θ ' '

τεpο, v. Λες Λιγωτερι:ι ερωτεvμ~νες μ.ε τr;.ν α.γνωστο μοuσιΥ;ο. α ε μια ονει-

ρεuότσ.ν τδν έιχΙJτό της Ζητοιίλοη του.

Ό ήχο; τοu ψλάουτοu έρχότσ.ν ά.πδ τη μερι~ της 6δοu Ντροuά. - Mup. Τά. πά.ντα. θδ\ εοινσ.ν τ& πάντα. θ~ δισ.κινδύνεΙJσ.ν, τα. πά.ντσ. Αα. 'i:ι..tJ.nν ,

γ ι& ν& τον δοuν , να. τον aτενίσουν, εστω για ενα. δευτερόλεπτο σ.uτο το νεσ.ρό

Page 9: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

396

μουσικό, ποu ~πα.ιζε τόσο γλυκ~ εκείνο το φλά.οuτο , ένώ συγχρόνως ΕΠΙΧιζε κα.ί

με δλες €κείνες τlς καρδιές.

Πολλές &.π' α.δτες πέρα.σα.ν τ'ήν πόρτα. της Όπηρεσία.ς κι' &.;.ιέοηκα.ν &ς

το τρίτο πά.τωμα., ποu εeJλεπε προς τήν δδο Ντρου~ - Mup, γι~ Υ~ μπορέσουν \'~ δοϋν έπί τέλους. Άδύνα.το . Δυο τολμrιρότερες ορijκα.ν τον τρόπο ν' &.να.ρ­

ριχηθοuν, με κίνδυνο τής ζωής τους, σέ μι~ στέγη κα.ί κα.τόρθωσα.ν Υ~ OOUY το

«νειχρο», μουσικό.

''Ήτα.ν δμως ενα.ς γέρος τυφλός, εδγεν'ής κα.ί κα.τα.στρα.μμένος, ποu ~πα.ι­

ζε το φλά.ουτο στη σοψίτα. του, γι~ ν~ δια.σκεδά.ζει τ'ήν &.νία. του.

ΤΟ ΜΟΝΥΔΡΙΟ

Μέσα. στον περίβολο της μεγάλης μονης έκτος ιiπο το πσ.ρεκκλ'ήσι κα.ί το

ο1κοτροψείο όπήρχε κα.ί ενα. &.κόμη μικρο μοναστήρι. Σ' α.δτο είχα. ν στεγαστεί κάθε λογής κα.λόγριες, γριες ώς έπί το πλείστον,

ιiπο διά.φορα. τά.γμα.τα., ποu τα. μονα.στ'ήρια. τους ε!χα.ν κα.τα.στρα.ψετ στην πε··

ρίοοο τής επα.νά.στα.σης. 'Εκεί είχα.ν συγκεντρωθεί δλες οι ;tοικιλίες, ιiπ' δλα. τ~

τά.γμα.τα. κι' &π' δ λα. τcΧ σuστ'ήμα.τα..

Μετ& την έγκα.θίδρυση τής μονα.ρχία.ς, επέτρεψαν σ' δλες α.δτες τtς &τυ­

χες μονα.χές, τίς ξεσπιτωμένες κα.ί σκορπισμένες νιΖ συγκεντρωθοuν στο μονα.­

στ'ήρι των Βενεδικτίνων - Βερνα.ροίνων. Ή κυοέρνφη τοuς ~δωσε μι& μι­

κρη σuντα.ξη. Οι μονα.χες τοu Μικροu Πίκπου τlς οέχτηκα.ν μέ προθυμία..

Mιat &π' α.δτές τίς μ.ονα.χές ξα.να.6ρέθΎ)κε σχεδόν στό t'διο tΥ)ζ τό σπίτι.

'Ήτα.ν καλόγρια. τ~ς Άγία.ς χρυσής, -ή μ.όνrι ποu επέζησε &.πο το μοναχικό

τά.γ~. Το πα.λιο μονα.στήρι τής Άγία.ς Χρυσής, ε!χε &.πό τtς &.pχές τοϋ δεκιi­

του δγδόου α.Lώνα. κα.t το μ.ονα.στ'ήρι τοϋ Μικροσ Πίκπου, &.ργότερα. το πα.ρα.­

χώρησε στίς Βενεδικτίνες τοσ Μα.ρτίνοu Βέργκα..

Ή δσία. α.δτη κόρrι ήτα.ν πολu ψτωχή πι~ κα.t δέ :.ι.ποροϋσε ν~ ντύνετα.ι

με την πολυτέλεια. ποu ε!χα.ν &λλοτε στο τά.γμ.α. της, λευκο ρά.ι:rο κα.ί κόκκινη

μπέρτα.. 'Έντυσε μ' εuλά.οεια. ενα. μικρο ξύλινο &.νορείκελο με τέτοια. στολΎJ

κα.t τό εδειχνε με φιλαρέσκεια.. 'Ότα.•; πέθα.νε το κλΎJροδότφε στό μονα.στ'ήρι.

Στ~ 1824 δεν ε!χε &.πομείνει &.πο το τά.γμα. εκείνο πα.ρ~ μόνο μι~ μονα.­χ'ή, σήμερα., μετ~ το θά.να.τό της, &.πόμεινε μι~ κούκλα..

Έκτος &.πb τίς 15σιsς των οια.ψόρων τα.γμά.των κα.t aλλες κοσμικές γυ­

να.ϊκες, &.κόμα. κα.ί έλευθεpίωy Υjθώy, είχα.ν κα.τα.φέρει Υ~ πιiρουν !οεια. &.πο

Page 10: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

397

τήν 'fιγοuμ.aνη κrι.t ν~ μ.ποσν στό μικρό μονιχστήρι. 'Ανάμεσα. σ' ιχδτές ~τιχν

κσ.ί μ.ιιΧ, ή δποία. εκσ.νε τόσο θόρuοο δτα.ν φτα.ρνιζότα.ν, η δτα.ν σκοuπιζε τή μu­τη της, ιϊιστε οί μα.θήτριες την εΙχrι.ν βγιiλει <<κuρίrι. βροντή».

Κα.τδt το 1820 η 21 ή κ . ντε Ζα.νλίς, ποu ε6γα.ζε τότε ενα. περιοδικό με τον τίτλο «δ Άτρόμ'Υ)τΟς» , ζήτφε να. μπεί στο μονσ.στήρι τοϋ Μικροϋ Πίκποu, τή σuνιστοuσε οε στήν ήγοuμ.ένη δ οούκrι.ς της Όρλειiνης.

Μέγrι.ς θόρuοος ξεσψtώθηκε στ~ ν κuψέλ η . Οί μονα.χ€ς έντρομες δια.μα.ρ­τuροντα.ν.

-Πώς ε!νrι.ι δuνrι.τό, ελε.γαν, ή κuρία. ντέ Ζσ.νλίς, ποίι έγριχψε μ.uθιστο­

ρ'ήμ.ιχτσ., νδt μ.πεί &οώ μέσα. j Άλλδt ή κυρία. ντε Ζα.νλtς έοήλωσε δτι μισοϋσε

τα. έργα. της κα.l δτι εΙχε φτιΧσει σε ήλικία της άγίrι.ς μ.ετα.νοίrι.ς. Μέ τη βοή­

θεια, τοϋ ΘεοΟ κα.Ι. τοσ πρίγκιπα., μ.πfjκε στη μ.ον.Υι . 'Έψuγε δμ.ως ϋστερrι. ά.πό

εξη η όχτw μήνες, πρός μεγά.λη &.vα.κοuφιση τών μοvα.χών. Πα.ρ' δλο ποu

ήτα.ν γριιi, επαιζε &.κόμη ~ρπα. κrι.t μά.λιστrι. πολu επιδέξια.

Ζ'

~KIT~A ΤΙ-Ι~ ΝΥΧΤ ΑΣ.

Κα.τδt τ~ν έξα.ετίrι. 1919- 1825, ήγοuμέvη του Μικρου Πίκποu Ύjτα.ν ή

δεσποινlς Μπλεμέρ, ιiπό την οtκογένειrι. Μαργι;φίτrι.ς Μπλεμ.έρ, πο\ι είχε σuγ­

γριΧψει τό «Βίο των 'Αγίων τοu τά.γμ.α.τος τοu 'Αγίοu Βενεοίκτοu» .

τΗτα.ν μια. γuνα.ίκα. έξήντα. πεpίποu χρονών, κοντή, πrι.χειιΧ, ΠQU «~ψελvε

σα. ρrι.γισμένη κrι.νιiτrι.», δπως μα.ς λέει fι έπιστολη της οΙκοτρόψοu ποu ά.να.ψέ­

ρrι.με. 'Εξαίρετη κrι.τά. τά. &λλα., ήτα.v κα.t ή μόνη εuθuμη σ' δλο το μοvα.στήpι

κα.l γι' α.οτό τη λά.τρεuα.ν.

Το μοναχικό της οvομα. ήτα.ν 'Ιννοκεντίrι.. Πολίι μορψωμένη, σοφή , κάτοχος της ίστορία.ς, τέλεια. κα.τα.ρτισμ.ένη σ' δλα., γνώστης . της λα.τινικ'ijς, τ'ijς Ε.λλη­

νικijς κα.t της; έ6pα.ϊκrjς γλώσσα.ς, περισσότερη Βεvεοικ_τϊνος πrι.ρά. Βενεοικτίνα. . Κα.τόπι ιiκολοuθοuσα.ν οι δσ ιες μητέρες, ποu είχrι.ν τδt οιά.ψορα. ά.ξι<!ψα.­

τα., οιεuθύντριες , τα.μ ί ες , ά.ρχ'Υ)γοt χορών κλπ. Ίπηρχε, &.vά.μεσα. σέ τόσες 5-μορφες , μια. έξα.ιρετική κα.λλοvή εικοσιτριών χρονών, ά.πο το vησt Μποuρμπ6v, ιiπόγονος του ιππότη Ρόζ, πο\ι το κοσμικό της ονομα. Ρόζ, εγιvε στο μοvα.στή-

κ ' - θ ' ρι « οψησις τη; εοτοκοu >> .

Ή διευθύντρια. τοu μ.οuσικοu χοροu, επσ.φνε για. τη σuγκρότησ-ή τοu κο­

ρίτσια. ά.πi.ι το οίκοτροφεϊο . Διιiλεγε έφτιi, δσες κα.t οι φωνες της δια.τονικης

κλίμα.κα.ς, ιiπb δέκα. &ς; δεχα.έξ'Υ) χρονών, φωνές κα.t ά.ναστήμrι.τrι. ά.νά.λογrι..

Τ!ς τοποθετοuσε ορθιες στη γρrι.μμή ά.νά.λ•ηet μ.έ τήν ήλικ1α. κα.ί το &.νά.στημet.

Page 11: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

398

κ' &δίδασκε. ΤΗτα.ν κά.τι το έντuπωσια.κο κ' έξα.ιρετικιΧ θελκτικό . 'Έμοια.ζε

μ.έ ζωντα.νο α.ύλΟ τοσ Πα.νός, συγκροτημένο &πό αγγέλους.

Οι μ.ονα.χές τοϋ μικροσ μονα.στηριοσ fιτα.ν α.uστηρες μόνο για. τον έα.uτό τους, σ' δλες τlς ο1κ6τροψες ~~ειχνα.ν τρuψερότητα.. θέρμανση ε!χε μόνο τό οι­

κοτροφείο κα.l ~ τροφή, σε σύγκριση με την τροψή των μονα.χων, fιτα.ν κα.λή

κα.ί περισσότερο ψροντισμένη.

Ό κα.νονισμος της μονής, ποu είχε πρώτιστο κα.l &.πα.ρά.6ΙΧτο δρο τη σιγή,

είχε μετα.βά.λλει τ&. &νθρώπινα. πλά:σμα.τα. σε ~λα.λα. ον.τα.. Άλλ?χ &νω τ?χ εμ.ψu­

χα. δέ μ.ιλοuσα.ν, δ λόγος είχε δοθεί στα. ιiψυχΙΧ αντικείμενα . Στο μοναστήρι

μιλοuσα.ν &.~ιά:κοπα., πότε οί κcψ.π~νες τοi.ί μ.ον01οτηριοϋ, πότε 1) κα.μ.πά.νι;ι: τής

&κκλησίΙΧς, πότε τό κοuδοuνι τοu κηποuροΟ κα.l πότε τό κα.λόηχο σήμ.α.ντρο τής

θuρωροσ.

Αuτο το σήμα.ντρο της θuρωροσ, ήτσ.ν ενα. είδος &.κουστικοΟ τηλέγρσ.φοu,

ποu ε(δοποιοΟσε γιά τιΧ πά.ντα.. Κάθε πρόσωπο κοι;l κ~θε πρ<Χγμα., είχε τ? δικ.ό

του !διΙΧίτερο κουδούνισμα..

'Ένα. κι' &λλο ενα. κοuδούvιομσ. ΚΙΧλοΟσε τΥιχ. ~γοuμέvη . "Εvσ. καl δύο την

παρα.- ήγοuμένΎJ. 'Έξ"Ι) κσ.ί πέντε σήμα.ινε εϊσοδο τι'ϊ:ιν οlκοτρό1-ων οτΥ]ν τιΧξη,

wστε οι μα.θήτριες δεν ελεγα.ν πάμε στijν τά:ξη, α.λΗ πάμε στο εξη κα.ί πέντε .

'Ότα.ν το σήι_ισ.ντρο χτuποuσε δεκα.zννέα. ψορές επρόκειτο για. μεγά.λο γεγονός

κα.ί τότε άνοιγε ή μεγάλη πόρτα. τής α.1)λης, &.πο την δποία. μόνο δ tiρχιεπi­

σκοπος εμπα.ινε.

Έκτος ά.π' α.ύτον κα.l τον κηπουρό, κα.νένα.' &.λλος &ντρα.ς δέν ~μπα.ινε

στο μονα.στήρι. Οι ο1κ6τροψzς Ηίλεπα.ν κι' &λλοuς Μο. Ό ενα.ς δ εφημέρ ιος,

γέρος κα.ί άσχ"Ι)μος, δ ά66α.ς Μπα.νές. Ό άλλος δ δά.σκα.λος της 1χνοyρα.ψία.ς

Χ. Άνσιώ, ποu ~ επιστολή, ποu ιΧνσ.φέρσ.με, τον ονομάζει «yερο-κα.μπούρψ.

Η'

ΜΟΝΑΧΗ ΕΝΟ~ AIQNA

Άφοσ μιλήσα.ι~ε γι?χ το τί ήτσ.ν άλλοτε το μονα.στήpι τοu Μικροu Πίκποu, &ς μ<Χς &πιτpέψει δ &.να.γνώστης μία. &.κόμη λεπτομέpειrχ, άσχετη με το 6ι6λίο

αuτό, &λλ&. χαρακ.τηριστικΎ] κσ.l χρήσιμη, γιατί μ' α.uτη yίνετα.ι γνωστδ 15 -: ι

κα.l τ!Χ μοναστήριrχ "έχοuν τίς tδιορρuθμ.(ες τοuς.

Στό μικρό μονα.στήρι fιτrχν κα.ί μια γρι !Χ έκ~~:τό χρονιίJν, ποu μπήκ~ Ξκ~ϊ

μ~τ?χ τ.YJV κα.τα.στροιρΎ] τής μον'ijς ΦοντεGρώλ . ΙΙρίν &πο τήν έπα.νά.στα.ση fιtα.ν κοσμική. Μιλοtίσε πά.ρα. πολ:J γι?χ. δub

Page 12: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

399

πρόσωπιχ. Γι& τόν κ. Μιρομ.ενσόλ, δποuργός τijς ,δικιχιοσύνης, έπί Λοuδοβlκοu

ΙΣΤ' κα.ι για μια πρόεδρο Ντeμπλά., πολύ γνωστ'ή της.

Ή μεγάλη της εuχα.ρίστηση κα.ί fι μα.τα.ιοδοξία. της fιτα.ν νά. μιλά σuχνά.

κα.ί σέ κά.θε περίσταση γι' α.ότά. τά. δuο ονόμ.α.τα.. 'Ακόμα. διηγότα.ν θα.uμ.α.στα.

πρά.γμ.α.τα. γιά. τΥ)ν μονΥj Φοντε6ρώλ, Π~)ς ήτα.ν μιά. δλόκληρη πολιτεία., πως

είχε δρόμους μέσα. στb μοναστήρι γιά. περιπάτους κλπ.

Ή δμιλία. της &ρεσε στίς οικότροψες τi'jς μονi'jς κα.t τtς εκα.νε νά.

γελοuν μέρες δλόκληρες κα.t τtς δσιες μητέρες νόι. ζα.ρώνουν τόι. ψρόδιc:. τους.

Διηγότα.ν τη συνήθεια. τijς Κα.μπα.νία.ς κα.t τi'jς Βουργουνδίας μέ τά. τέσ­σερα. κρα.σιά.. Πρtν ~πb τ'i]ν έπα.νά.στα.ση, δτα.ν ενα. μ.εγά.λο πρόσωπο, στpα.τά.ρ­

χης, πρίγκιπιχς , οούκα.ς 'I) πατρίκιος περνοuσε ά.πb μιά. πόλη τijς Κοψπα.νία.ς

rι τijς Βουργουνδίας, δλος δ πληθυσμbς μέ τοuς προεστοuς συγκεντρωνόταν γιά.

Vά. δποδεχτεί ΚΙΧ( νά. προσψωνήσει τον όψηλο έπισκέπτη κιχ( το(j πρόσψερα.ν

τέσσεριχ &.σημένια. κόπελα., μέσα. στά δποίιχ εΙχα.ν τέσεσρα. διαφορετικά κρα. ­

σιά. Tb πρώτο είχε τΥjν έ11:ιγριχφΥ) «κριχσί Πιθίκων», τb δεύτερο «κρα.σt Λέον­

τος», το τρίτο «χριχσί &.μνοΟ» κα.ί το τέτα.ρτο <<κριχσt χοlροu~' · Οί τέσσερες έ­

κείνες έπιγρα.ψkς σuμ.βόλιζα.ν τ<Χ τέσσερα. σκα.λ ιά., στά. δ11:οίιχ κα.τρα.κuλ!Χ δ μέ­

θυσος. Ή πρώτη μέθη είνα.ι ή εόθuμία., ή δεύτερη εlνα.ι ή εξα.ψη, ή τρίτη &.­

πο6λα.κώνει κα.ί ή τέτα.ρτη &ποκτηνώνει.

Μέσα. σ' ενα. ντουλιi11:ι είχε κλειδωμένο κάτι ΠΟΙJ εμενε γιά. δλοuς μυστή­

ριο κα.t στb όποίο ψα.ίνετα.ι είχε μ.εγά.λη ~γά.πη. Ό κα.νονισμος τής μονής Φον­

τεβρwλ το έπέτρεπε. Το ιiντικείμενο α.uτο δεν ήθελε να. το δείξει σε κα.νένα.ν.

Κλεινόταν στο κελλί τ'Υ)ς, το έπέτρεπε κι' α.ότο δ κα.νονισμος τijς μονijς

Φοντεορώλ, κα.t κρuψά. το Ι::βλεπε.

"Αν &κοuε βήμ.ιχτα. στο διά.δρομ.ο, ξα.νά.κλεινε τό ντόuλά.πι δσο πιο γρ'ή­

γορα. τijς έπέτρεπα.ν τά. γέρικα. χέρια. της. 'Ότα.ν τijς μιλοuσα.ν γι ' α.ότb τη­

ροuσε πεισμα.τικΥ) σιω11:ή, πιχρ' δλο ποu ήτα.ν πά.ντοτε τόσο .ψλόα.ρη . Κα.ί οί πιό περίεργες ιiπό τtς μ.ονα.χές δέν κα.τόρθωσα.ν να. τijς οcποσπάσουν μιά. λέξ'Υ)

κα.t οι έπίμονες δέ μπόρεσιχν νά. τrι λuγίσοuν.

Αότο lοινε &ψορμ.η για. σχόλιιχ στο ι.ιονα.στΥjρι. Ί'ί νά. fιτσ.ν &ρα.yε α.uτο

το πολύτιμο πράγμα., τb δποίο ή α.iωνόβια. θεωροuσε θησα.υρό τ'Υ)ς, ποu κα.νένιχς

δέν επρεπε ν?ι. δεϊ; Κιχ νένα. ίερό 6ι6λ1ο; Κα. νένα. μ.ονα.δικb κομπολόϊ; Κα. νένα &γιο λείψ~νο;

01 φαντα.σίες δοuλεuα.ν κ' εκα.να.ν ενα. σωρο είκα.σίες, α.λλα. μόνο είκα.σίες iq:ιou τίποτε δέν είχα.ν οεί.

Μ6λις π~θιχνε ή ~κατο'Jtά.χρονη γριά, YJ πρώτη τους φpο'Ιτίο(Ι; ήτα.ν ν' ά.­

νοίξοιJΥ το ν:ουλά.πι. Βρijκα.ν το αντικείμενο τριπλοτυλιγμένο μέ πα.νιά..

'Ήτιχν εvσ. οοχεϊ:eι ι~i παραστάσεις ιiπο [pωτες ποu πετοϋσαv, κuvηγη­

μ.ένα &.π6 νεαροuς φα.ρμα.κοτρίφτες μέ κλυστήρια σ-;:f.G χέρια.. Tb κυνηγητi:ι

γίνετα.ι ΧωμιΧά. ΧΙΧί μ.ε μ.ορψα.σμ.οv;. 'Ένα.; &τ./; τοuς ερωτες περtκ•;χλι(>νε,χt I

Page 13: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

400

κά.νε~ προσπά.θειες ν& ψuγει &νοίγοντα.ς &νώψελα. τα ψτεριΧ με αγωνία , &λλιΧ

δ κωμικος διώκτης τοu γελά σσ.τανικιΧ καl τοίί εχει κι' δλα.ς χώσε: το κλ ίσ:ιιz . .Συμπέρα.σμα.; 0[ κοιλόπονοι νικοϋν τον ΕpωτΙΧ.

Το τ6σο tοι6ρρυθμο α.ότδ δοχείο, δπήpχε κατά το 1845 σ' E'iiΧ ΠΙΧλΙΧιο­πωλείο της δδοϋ Μπωμαρσα.ί.

Ή μονη τοσ Μικpοϋ ΙΗκποu είχε ΚΙΧθ ιε ριίJσει την Άένα.η Λατρεία &.πό ΕΥΙΧ σποuδΙΧίο γεγον6ς.

Στα 1649 ε!χε έπα.νειλημμέΥΙΧ 6ε6ηλωθεί ή Άγία. Μετά.ληψη σε δυο εκ­κλησίες τοσ Παρισιοϋ, στην έκκλησία. τοϋ Σοuλπικίοu καt στr1 ν τοu Άγ. 'Ιω­ά.ννοu.

Ό ·ήγούμενος τοσ Άγίοu Γερμανου διέταξε τ6τε ν?.ι. γίνε~ λιτσ.vε ία &.πο δλο το κλήρο, στ-ήv όποία. 1εροuργησε κα.l δ &.ποστολικος σ.ντιπρόσωπος . ΆλλιΧ

δεν εκρίθη ίκανοποιητικη για την έξά.λειψη της 6εβήλωσης μ6νο ή λιτανεία..

'Έκρ ινα.v δτ ι γιά YGG zξαλειψθεί 1ι 6ε6ήλωση, πρέπει να λατρειίετα.ι με διαρκεί uμνωδία ·ή Μετά.ληψη .

Καλέσαy λοιπον την δσίΙΧ Α1κΙΧτερίνη του Bαpvii, τής Ιtδωσαy σημα.ντικ&

χρrιματικ?.ι. ποσά., με την έντολη να. ιδρύσει μονη &πο το τά.γμα τώv Βενεδικτί­

νων γι' α.:Jτο τό σκοπ6. ~Ετσι στ& 1654 ιορuθηκε ή μονΎ) τοϋ Ιlίκπου, ποu ονο­μά.στηκε τής Άέvα.ης Λα.τρεία.ς της θεία.ς Μετά.ληψης.

θ'

ΤΕΛΟi ΤΟΥ MIKPOY ΠΙΚΠΟΥ

'Η ιων-rJ του Μικρου Πίκποu, χπ6 την ά.ρχη τ·ij; πα.λ:ν6ρθωσης , &pχισε

νά. παρα.κι..ιά.ζει, &ψοϋ εΙχε πά.θει κιόλας μα.pα.σμο καl τό τά.γμα τGJν Βεpναδί­

νων - Βενεδικτίνων, ποlι μετά το δέκατο 5γδοο α.lώvα., σβήνει δπως κcι.l ολσ.

τ& μονα.χικ& τά.γμα.τα..

Το οrκημα. τοσ Μ:κροσ Πίκποu σιγά. , σιγά. Μεια.ζε. Στά. 1840, το μικρο

μονΙΧστήρι δεν ύπήρχε, το ΟtΥ.οτροφείο είχε διαλυθεί. Δεν uπήρχαν πι:Χ ο1jτε

καλόγριες, οΟτε κορίτσια. Οι πρώτες είχαν πεθάνει, τ&. δεύτερα. είχα.ν φύγει.

'Ο κανονισμος του Άγίου Βενεδίκτοu ~ταν τ6σο α.uστηρός κι' aλύγtστος ,

wστε έvέπνεε τp6μο. ΜπροστιΧ σε τέτοιο μονα.χισμο καl οι πιο θεοσεβείς δ~ί­

λια.ζα.·ι κα.l ·ίι στρατολογία συνεχώς &ραίωνε.

llplν aπο σα.pά.ντα. χρόνια οί μοναχ€:;; Ιtψταναv τlς έκα.τό, πρlv d.πb δεκα­

πέντε χρόνια. ήταν περίπου εiκοσιοχτώ .

Στ& 1847 ή ήγουμiνη ~ταν πολlι νέα., σημeίο δτι δ κύκλος της Ξκλι:ιγης

ήταν πολu περιορισμένος. ΔΕ:ν {]ταν οiJτε σαράντα. χρόνων. 'Όσο 6 7.p:θιιbς

&λα.ττωνόταν , τόσο μεγά.λωvε ή κούραση. Ή uπηρεσία. για κάθε μια. aπ' α/ιτεζ

Page 14: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

401

γίνετσ.ι πολtι κουρσ.στική. Τό otipoς γίνετσ.ι &σήκωτο, ήτσ.ν τό !οιο κ' έπρεπε ν& τό σηκώνουν ο! λίγες, δπως τό σήκωvα.ν &λλοτε ο! πολλές. 'Ότα.ν δ συγ­

γρα.φέα.ς σ.ότοϋ τοϋ 6ι6λίου ήτα.ν άκόμrι στο Παρίσι, πέθα.να.ν ουό, ~ μία. ε1κο­

σ:πέντε χρονιίJν καί ή άλλη ε!κοσιτριίίιν. Έξ αlτίας λοιπον αύτijς της παρα.­

κμ:Υjς, τ.ό μοναστήρι επαψε πια. ν& δέzετα.ι ο!κότροc:ρες γι& zκπα.ίδευση.

'Όταν μ!Χς δόθrικε εόκσ.φία. ν& πφiσομε &.πο κεί, ή περιέργεισ. μα.ς δ'δή­

γησε &ς το &σωτερικό τοσ άγνωστου κοιl σκοτεινοσ &κείναυ σπιτιοσ κοιl θεωροσ­

με σκόπιμο ν& μπάσομε κα.ί τον &.ναγνώστrj, γιά. ν& μπορέσει κα.λλίτερα. νά.

μιΧς πα.ρσ.κολουθήσει στή μελαγχολική ίστορία. τοϋ Γιάννη Άγιάννrι.

Μπήκα.με σ' α.ότδ το κοινό6ιο, το γεμ.ά.το &.πο πα.λιeς συνήθειες, ο! δποϊε~

σήμερα. μa.ς c:ρα.ίνοντα.ι νέες.

Μιλήσαμε με λεπτομέρειες γιά. τον τόπο α.ότδν κα.i με τον &.ποcιτοuμενο

σε6οισμ.ό, στό οοιθμ.ο ποu εΙνοιι οuνα.τό v.X σuμ6ι6α.στοuν σε€/α.σμός κcχ.ί λεπτομέ­

ρεισ.. ΙΙολλες &.π' α.tιτες τίς λεπτομέρειες δεν τίς κατοινοοuμε, &.λλά. σε ορίζο­

με τίποτε.

Μ&ς χωρίζει ή rοια. &.πόστα.ση &.πο τό Ώσα.νά. τοσ ΖοζS.ψ ντε Μα.ίστρ, ποu

καθαγιάζει τή λα.ιμrιτόμο κα.t άπδ τήν κα-κεντρέχεια. τoiJ Βολ τα.ίρου ποlι σαρ­

κάζει τον 'Εσταυρωμένο. Δε λέμε τίποτε, Ol)-z όπέρ, οuτε κατά..

Το θεωροuμε 1ΙΙΧpά.Ίολμ.ο ν?ι. &.ποc:ρα.νθοuμ.ε γι?!. τη σημ.α.σία. τοΟ πα.ρελθόν­

τος στά. θρησκευτικά. ζητήμα.τα., γιατί κσ.ί γιά. κείνους ποlι ά.ρνοuντα.ι ν& πιστέ­

ψουν τη θεία. ένσά.ρκωση, τί πα.ριστά.νει δ 'Εσταυρωμένος; Το σοφό όπό διωγμό.

Κατά. τό δέκσ.το εννατο σ.!ώνα ή θρrισκευτικη 1 'δέσ. περνα. κρίσΥJ. Δέ μα­

θα.ίνομ.ε μ.ερικ?ι. πρά.ytιατα., α.ότό ε!να.ι κα.λό, &.ρκεί μ.όνο νόι μαθαίνομε &λλα.

στη θέση τους .

Στην &.νθρώπινΎ] κα.ρ'διά. 'δέν πρέπει νά. όπά.ρχει κeνό.

Γίνονται πολλS.ς Υ.σ.τεδαψίσεις , κα.ί καλό εlνα.~ νά. γίνονται, &λλά. ύπ?

τον δρο νά. €.πΙΧκολουθτρ.;:ι ή &νοικοδόμηση . Άλλά. έμείς στό μεταξύ, ιΧς μή

στα.ματήσομε νά. μελετοiJμε οσα δεν ύπά.ρχουν σήμερα.

Είvα.ι ά.νά.γκη νόι τόι γνωρίσομε, εστω κσ.l μόνο γιά. ν?.J. τ' &.ποφuγομε. Ο! Πα.pαποιiρεις τοi) παpελf!όyτος μπορεί νΓJ.. ΠlipOUV ψεύτικα. ΟΥόμα.τα. Κα.( νσ. ΠΙΧ­

ρουσιάζΟVΊα.ι &ψοοα. στ? μ.έλλeιν.

'() 6ρυκόλα.κας αοτός, το παρελθον αuτό, είνα.ι !κοινο νΓ.ι. πλα.στογροιφ.Υισει

το οισ.Όα.τiιριό του. 'Εμείς όψείλομε νi το προψυλά.ξομε, ν7. το βλέπομε σ7.ν

ποιγίδοι, ν?ι. δυσπιστοuμ.ε κα.l ν& c:ρυλαγόμαστε.

'Γο ποιρελθον εχει 'iva πρόσωπο, τη δεισιοα.ιμον ία, -ι.α.ι ενα προσωπείο,

τήν ύποκρισία.. Χρέος μοις είναι νά. κα.τοιγγείλομε το πρόσωπο κοιί ν ' ά.ποσπi­

σομ.<: το προσωπείο.

υοσο yιά. τά. μονα.στ.Υιptα. α.uτ6:, μιΧς πα.ρουσι6:ζοωι πεpiπλΟΧ'J ζiιτrιμα.. ΖΊι­

τημσ. πολιτισμοu, ά.πο τό όποίο κσ.τοιοικά.ζοντοιι, κοιl ζ ήτη~~οι &λευΟερίοις --cό δ­

ποίο ,α, προστ~J<\τεόει. 26

Page 15: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

ΒΙΒΛΙΟ ΕΒΔΟΜΟ

ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ

Α'

το ΜΟΝΑ~τΗΡΙ Q~ ΙΔΕ.Α .ΑΦΗΡΗΜΕΝΗ

Τδ 6ι6λίο α.ότ~ είνα.ι οριίμα., τοσ δποίι:ιu πρωτα.γωνιστής ε!να.ι τό !πειρο.

Ό !νθρωπο; παίζει τό δεuτερ? πρόσωπο.

Άψοσ το πριiγμ!l. τίθετα.ι έτσ:, iψοσ μι~ ψι:ιρ~ βρέθηκε στό δρόμο μα' ε να. μονα.στ~ρι, δφείλομε ν~ μπGιuμ.ε μέσα. σ' α.ότ6. Για.τ!; Έπει~ή τό μ.?YQt·

σηjpι, τόσο στ1jν Άνrι.τολ~, στη Δι)σrι, στην ~ρχα.ιότψα., στήν ε18ωλολα.τρείι>:,

δσο κα.ι στό 6οu8ισμ6, στο μωιχι.ιεθα.νισι.ι.ό κα.ί στι:ιuς νzwτεροuς χρόνοu~ χα.θώ'

κα.t στο χριστια.νισμό, είνα.ι €να. όπτικο δργα.νο χρησψοποιοόι_ι.ενο ιiπό -ςο\ις

ιiνθpwποuς γιά. τήν ερεuνο: τοσ iπε!ροu.

Δεν εlνα.ι &Sω δ κ!l.τιΧ.λληλ?ς τόπος γιά. ν' ιiνα.πτUξομε πλα.τύτερα. δρισμέ­ν<ς tοέες. 'Εν τούτοις , δσο κο:! &.ν περιοριστοΟμε και! πα.ρ' δλι~ τι~ !πιψuλιiξεις

μ.α.ς, τlς ά.ντφρήσεις ι.ιο:ς κα.ί τ'ijν ιiγι:ι.νιiκτrισiι μα.ς ιiκόμ'Υj, δφείλομε νά. ποΟμε

δτι, κιiθε φορά ποίι σuνα.ντοuμε τον ι!ίνθρωπο ν' ιΧσχολε!τα.ι μe τό &.πεφο, σω­

στά. ή στρα.6ιi, ο:ίσθα.ν6μα.στε σε6α.σμ6 .

Και ι_ι.έσΟ\ στή σuνα.γωγή, κα.ί μέσοι στο τζrχμi, κα.ί μέσrχ στ~ν lνδιχη χιχ­

λύ6α., uπιiρχει μία. ~Φ'Υ/ ειοεχθ~ς, γιά. τrιν δποία. α.1σθt:ιιν6μα.στε ά.πέχθεια., και

μία. οψη θεία., τήν δποία. λα.τpεόομε.

Β'

το MOf'J.A~τHPI Q~ Ι~ΤΟΡΙΚΟ ΓΕΓΟΝΟ!

Άπb την ~ποψη της ίστοplας, της λογικής ΧQ(.ί τη.; aλήθει(Ι.ς, ό ι.ιονt:ιιχιχός

6ίος είνα.ι κα.τα.δικα.σμένeις.

'Όtll.Y τά. μ.ονt:ιιστrιρ :α. ιiψθονοΟν σ' Ιtνα. εθνος, είνσ.ι ~μπόδια στ'ήν κuκλο­

ψορία, ίορόμcι.τΙΧ ΕΥ!Jχλητ:κ~ ΠΟ'J ψp&ζοuν τ6 ορόμο , κέντρα. τεμπελιιiς, εκεί

Βποu ε[να.ι &.vα.γ-z.α.ία. Χέντρα. Ε.ργα.σίι:ι.ς.

Page 16: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

403

Οί μοναχικές κοινότητες ε!να.ι γι!Χ τη μεγά.λη κοινωνικη κοινότητα. δ,τι

δ κισσός γιΟr. τ~ Sρu, ο,τι ~ λέπρα. για. τό &νθρώπινο σώμα. Ή εύημερία. κιχί

ή κα.λοπέριχσ'ή τους ε!νιχι ή φτώχεια τeιu τόπου . Το μονιχστικο σuστημιχ όπήp­

ξε ΚΙΧΑΟ στην ~ρχη τοu πολιτισμοί} γιΙΧτL ελάττωνε την κτηνωδίιΧ ι.ι.έ την ΠΥευ­

:.ια.τιΚ~ ζωή, ά.λλά έολα.ψε πολύ τ~ν zνψικίωση τών λα.ώV . Άπο τότε πού άρχισε ή εκλυση κα.ί μπijκε στην περίοοο τοσ έκτpοχιιχ­

Jμοu, ένώ έξακολουθοϋσε Υ~ παρουσιάζεται σ~y όπόοειγμ.α, εyιvε έξαψετικtl.

~πι ζ rιμιο για. ολους &κείνους τούς λόγους, πr;ύ τb ε κιχ να. ν σωτ~pιeι κα.τα. την

rtρώτη περίοδο της άγνότητιiς του .

·rπ-ηρξε έποχή, ποu τ~ μοναστήρια ήταν χρήσιμα, επρεπε να. δπάρχουv,

tώpιχ πέρασε ή έποχη έκείvη.

ΤιΧ μοναστήρια. α.uτιΧ έξεμέτpησα.ν τη ζωή τους . Κσ.λά. κα.t ώψέλφα. στο

5έκα.το οι.!ώνα., ~μ.ψισ6ητήσιμrχ στο οέκοι.το πέμπτο, κατάντησαν ο1κτρ0r. κιχ! οc­

JUΠόψορα. στο δέκοcτο EYYIJ..tO.

Ή μονιχστικη λέπρα κrχτάψιχγε &ς το σκελετο Μο θα.uμά.σι<Χ εονη, τ-Υιν Ί­

tα.λία. ΚQf.t tήν Ίσπwι.νί:ι;. Ή ι~ίwι. ψώτισε κα.t ή ~λλη λ~μπριvε την Εόρώπ'Ι) 5λη

~πt α.ίώvες, κα.t μέχρι σήμερα τα. δόο α.οτα. ~θ·ηι μόλις &ρχισα.v να. θιψχπεuον­

tα.ι, χιiρη στlς uyιεϊς &ρχές τfjς επα.νιiστα.σης τοσ 1789. τ~ μονwι.στήριwι., !οι­

α.1τερα. τά. πα.λι~ γυvα.ικεtσ., δπως πσ.ρουσ ι cΧζοντα.ι κα.t σfιιιι.ερα. ~κόμη στ·Γιv

Ίτα.λίσ., στήv Α•)στρίσ. κrxt στ.Υιν Ίσπα.vία., είvα.ι δ σκοτεινότα.t':.Ι~ ιΧντικα.τοπτρι­

σμδς τοσ Μεσα.1ωνα..

τα. μονα.στήριοι. α.ότα. ε!νοι.ι έγκά.pσια. οιοι.στσ.uρωση τ6Jν τρομοκpιχτGJΥ. Στά.

κυρίως κοι.θολικά. μονιχστ'Ιιρισ. opιi ~νεπηρέα.στα. δ μιχuρο~ θά.νιtt?ς . Τά. Ίσπσ.·

νικα. προ πα.ντος μοvα.σττιpιwι. τρομερά. ~ποτρόπΙΧιwι. κιχt π~νθφα.. Έκεt uψι:Jνeιν­τα.ι μέσα. στο σκοτcΧο ι , κάτω aπό θόλοu; γφ~τους δμίχλη, τpι:ιμzpά. θuσιιχστ1ι­

ρια. σε σχήμα. 6ιχ6υλιίJνειων πύργων. 'Εκεί κρlμr:ινtα.t ~πο ~λvσίοε~ μέσα. στ?

σκοτliδι τεpliστιυ ~ λευκοl Έστα.υpωμένοι. Έκεt πp':.ΙΜλλοντα. ι πάνω στον Ιt6:.νι:ι

ι .ιεγάλοι χριστοl ψ~λντ~σέy :(J ι ποu στάζι:ιυν α.[μα., ψα.ίνοvτα.ι τ-Χ κ6κκαλα. πετα.­

γμένα εξω clπo τούς ιΧγκGJνες κα.l &πο τά. γόνατα..

Φα.ίνονται ο ί σά.ρκzς πληγια.σιJ.ένες, ε!ναι στεψαvωιιένοι ΙJ.έ ciσημέvια ?ι.γ­

κά.θισ., καρψωμένοι μέ χρυσa κα.pψιά, Μχουν στο μέτωπό τoui; στα.γόνες α.fμα.

&πο ρουμπίνια. κσ.l στ~ μ.ά.τ~α. τους οά.κρυα. ά.πb δια.μά.vτι!Χ.

Τά. ροuμπ ίν ι α. κα.l τα. δια.μcΧντια. είvα.ι σιΧν όγρά. κα.t κάνουν v~ κλαtvε ' λ ι ' " \ ' , ' ' λ ~ •J . \ ) τα. π α.σμα.τα. ποu εχο•Jv το προσωπο σκεπα.σμεvο με πεπ ο, τα. ΠΛΕJpα. με .ιχ-

νια. σμένα. ιΧπb τl ς μαστιγώσε ις μ€ το σιδερένιο φρα.ηέλιο (κσ.μτσ ίκι) , μ.ε τα.

στήθια. σα.κα.tεμέΥΙΧ ιiΠΟ τeιr)ς Οα.pμοuς, ΙJ.Ε τα. γόνα.τΙΧ γο:;-.pμέvΙΧ rlπo τlς γοΥ'J­

Χλισ t ές, &.νθpώπινα. πλάσι.ι.ατΙΧ , γυναίκες ποu θεωροuy τον έαυt6 τοtις ώς συζύ­

γοuς τοu Χριστοu.

Οι γυνα.ϊκες α.uτeς σκέπτονται; 'Όχι. 'Έχουν θέληση ; 'Όχι. Άyαπι:ισν; 'Όχι . Zouv ; 'Όχι.

Page 17: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

404

Τά. νεuρα. τοuς eγινσ.ν κόκκα.λα., τά. κόκκα.λα. τώρα. πέτρωσαν. Tb πέπλο τοuς είνα.ι ίιφά.Sι τ~ς νόχτα.ς. Ή &.να.πνοή τοuς κckτω ~πό το πέπλο μοιά.ζει μ~ τρα.γικi) ά.πόπνοια. τοu θα.νιiτοu.

Ή ήγοuμένη, ποu τlς εlιλογεί, έμπνέει τρόμο, γιατί έκεί μέσα. τό &σπιλc ε[να.ι &γριο, ώμό.

Τέτοια. ε!να.ι τά παλιά. μοναστήρια. τijς Ίσπα.νία.ς. "Αντρα. ψοοερijς εόλιi·

6εια.ς, τρώγλες πα.ρθένων, τόποι κα.τιχχθόνιοι.

Ή κα.θολικ~ Ίσπα.νία. ήτα.ν ρωμιχϊκώτερη κι' ά.πb τ~ν tοιι:1. τ~ Ρώμη, το

ίσπσ.νικ~ μονιχστi)ρια. ~ταν τά. κα.τ' έξοχ~ καθολικά. μοναστήρια.. Ό &.ρχιεπίσ

κοπός τοuς Κισλ!Χp &.γιiς τοu οόpα.νοu , ά.μπά.ρωνε κα.i. κα.τα.σκόπεuε τά σερά. για., τά. σεράγια. ξκείνα. μ~ τίς ψυχές πο\ι προορίζοντα.ν γι!Χ τό θεό.

Ή μονιχχη ήτιχν ή όδιχλίσκη, δ ίερέιχς δ εδνοuχος.

ΟΕ κιχλλίτερες κα.l θερμότερες &.π' α.ότές διιχλέγοντα.ν κα.i. τ'ή νύχτα. στο' uπνο κιχτέ6α.ινε δ φ ιλ'fιδονιχς γuι..ινός κα.ί γινότα.ν 1ι ά.πόλα.uση τοϋ κελλιοϋ.

Τό χα.ρtμι ήτα.ν περιφραγμένο με πανύψηλα τείχη κα.t μέσα. σ' α.ό'τc

ο! μυστικές σοuλ τά.νες. υ Ε να. 6λtμμα. Ι:: ξ ω &.πό τ~ τείχη έκεϊνα. ήτιχν ά.σέ6εια.

"Αν· κα.μμ~ά. ψοpά. τόχα.~vε νά. σuμ6εt κά.τι -::έτοιο, τίς σοuλτά.vες τijς Ά·

νιχτολi'jς τίς "έπνιγαν στ~ θά.λιχσσα., τi.ς σοuλτά.νες τi'jς Δόσης τlς έχωναν ζων·

τα. νές στη γη.

Κα.ί στοuς δub δpίζοντες 6ασ!λεuε -ή &.γωνία γι!Χ τίς γuvα!κες. Τό κuμα

γιά. κείνες, δ λά.κκος γιά. τοuτες. ΦρικΙΧλέος πα.ρα.λλ'Υιλισμ6ς!

Σήμερα. αότοί ποu όποστηpίζοuν το πα.ρελθόν, ά.ψοu πιά. οέ μποροuν ν'

ιiρνηθοuv τ' ιΧποτροπια.στικα. γεγονότα, &pκοuντα.ι στα μειδιά.μα.τα. . . '"Όλοuς δσοuς &.σχολi)θηκιχν με τά. προολiιμα.τα. α.ότά., τοί.ις &.ποκιχλοuν

<φ'fιτορες» και οί &.νόητοι ΟΠ!ΧΟΟ\ επαναλα.μ6ά.νοuv <ψήτορες».

Ό Ροuσσώ , δ Ντuvτερό, δ Βολτο:ϊρος, δ Λαμπιip, δλοι ιχδτοί, κα.τ!Χ τοuς

θλι6εροuς &.πολογψές τών μονα.στηpιιiJΥ, οp·fjκΙΧν ΕUΚΙΧφίες ν7_ pηtορεuοuν.

Έν τοότοις τά. γεγονότα &πίι..ιeινΙΧ κα.l rΧΚΙΧτιiπα.uστΙΧ τοuς δια.ψεόδοuν. Ό σuγγρα.φέ~ς α.δτοu το!) 6 ι6λίοu ε[δε μέ τά. tοια. του τά. μά.τια., όχτώ λείίγεζ

~ξω &πό τίς Βρuξέλλες~ στη μ.ον'ή Βιλλέρ, τοuς λά.κκ.οuς γιά. τίς κρύπτες

στ-Υ) μέση τοu λει6α.διοu, πσlι fιτα.v &λλοτε δ περ(6ολος της ιιονης, κοιι στην

οχθη τοu ποτα.μοu Ντόλ, τέσσεpες τέτοιες κρόπτες, τό ιιισο κάτω &.πο τ~ γη

κα.t το ιΧλλο μισο κά.τω ιiπο το νερό. Αότές -;;iς κρόπτες τίς ~λεγα.ν ειρηνες,

«in pace» (&ν εlρ~νη). KiOz ιιιζ.ζ ιiπ' α.uτές τtς κρι1πτες εχει Ε.νσ. όπόλοιπο σιδερένιας πόρτιχς,

ε να. &ποχωρητ'fιριο χ, Ε. να. ψεγyίτη μέ σιοερένιΙΧ κιiγκελσ.. Τό εξ ω μέρος ε!να.ι

oub ΠόΟιΙΧ πιiνω ιiπό τb ποτά.μι, το μέσα. χώνετα.ι Ε.ξη πόδια. κά.τω ιiπο τή γfj. ΚΙΧτet μijκος τοσ eξωτεpικοi} μέροuς, τέσσερα. πόδια., τρέχοuν τά. νερά.

τοu ποτα.μοu .. Ί'b εοα.φος ι,tνα.ι μόνψα. βρεγμένο. Ό κά.τοικος τοσ ιιποuντροu­

μιοu εlχε γι&. κρε6ά.τι α.ότο το βρεγμένο €δα.φος.

Page 18: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

405.

Σε μι~ &π' ιχuτές τlς κρuπτες όπιiρχει ενα κομμ&.τι &λυσίδα. καρφωμέ­

νη σ'tΟΥ 'tο!χο. Σ! μ.ιδι &λλη βλέπει κα.vεlς gνα. είδος κουτl τετρ~γωvο, κα.-:α.­

σκευιχσμένο ά.πο tέσσερες πλάκες γρανίτη , τόσο, ι]\σtε νrχ μ~ χωρά.ει ν& πλα.­

γιά.σει, οuτε ν~ στΙΧθεί οpθιος καl δ πιο μικρόσωμος άνθρωπος . 'Εκεί μέσα " " λ' ζ 1 I I )' I I 'l ι εμενε ενοι. π ασμοι, ωvτα.νι:ι, με μια. π ,α.κα. για. σκεπη α.πcι πα.νω.

Αuτο uπά.ρχει σήμερα. Το ολέπει δ κό ·:ψος. Είναι ψηλαφητό, το πιά.νει.

Αuτές οι κρuπτες, ΙΧuτές οι ε1pijvες, σ.ότές οι σιδερένιες πόρτες, ο[ &λυ­

σίοες, δ σιδερένιος φεγγίτης κά.τω &πό τόν όποίο τρέχει το ποτά.μ.ι, το πέτρινο

κιοώτιο σ~ν τόμοος, μέ τη δια.φορ& δτι σ' ιχότό τοv τά.φο δ νεκρος fιτοι.ν ζων­

τιχνός, ιχlιτο το πιiτωμιχ ποu ε!vιχι λάσπη, α.lιτ~ ή οπή τοσ ά.ποχωρητήριου,

ΙΧutol οί τοίχοι ποu στά.ζοuν νερό, νά., οί ρήτορες, νά., αuτοl ποu ορijκα.ν τi)Υ

εuκαιpίιχ ν!Χ φωνιl.ζοuν.

Γ'

ΥΓΊΟ ΓΊΟΙΟΥ~ ΟΡΟΥ~ ~ΕΒΟΜΑ~ΤΕ ΤΟ ΓΊΑΡΕΛΘΟΝ

'Όπως .:ητοι.ν τδι μοναστήρια. στ~ν Εόρώπrι κι' δπως ίιπά.ρχοΙJ\1 ά.κόμΥJ Χαί

σήμερα στο Θι6έτ, γι~ τον πολιτισμb είναι ιiληθ:vή φθίση. Αuτά. στα.μιχ­

τοσv τ~ν έξέλιξ'Ιj της ζωης. Μιτα. &.pα.ιι!>vουν, &.νψψ:σοήτητα., τοuς πληθu­

σΙtοuς κοι.t φέρνοuν την έρήμωση.

Μοvα.χισμδς Ο'Υ)μα.ίνει &.κρωτ'Υ)pια.σμό, ΠΟΙJ γινότα.ν στο γενεσ.λογικο δέν­τρο της &.νθριJ>πινης ο1κογέvεια.ς. τ.χ ιtονα.στήpια. είναι ή μ.ά.στιγα. της Εόρώ­

πης. Προσθέστε σ' οιuτ& ολοuς tOIJζ έκοισ.σμοuς ΠΟΙJ έφά.ρμοζα.ν στίς συνει­

δ"ήσειι;;, το ιiνα.γκιχστικb κλείσιμο στά. μΙJνασ:ήρια., το φεουδσ.λισμο Π'JU εΙχε

στήριηtά. του τlς μονές, τ& προνόμια ν& ρίχνουν μέλΥJ της Οt"Ι.''Υένειας στ& μο­

ναστήρια., τlς θΥ)ριωδίες, γι& τlς δποίες μιλήσιχμε, τ& σφρα.γισιιένιχ σ:6ματιχ,

τ& ραμένα. χείλη, τη φυλάκιση τG>ν έγκ:.φά.λωv, τόσα. ~τυχα. πλά.σμα.τα. μ!

ιιυιχλο κλ~ισιtένιχ στις κρύπτες τιί)ν &.διά.κοπων δεήσ~ων, τον έντο:ψια.σμb τό­

σων ζωντα.νων φuχων κο:ί τότε <:ποιος κι' ?J.ν είστε, θά. νοιώσετε ρίγος φρί­

κης μπρ~στόι. στο ρckσο κσ.t μπροστα. στό πέπλο, τόι. δυό ο:οτ& €Η.σα.να, πού &πι ­

νόησε ·ή ά.νθρώπινη ψοιντιχσ(α.

Κι' δμως, σέ πολλές χιΙφες &.κ6μΥJ, πιχρά τ~ φιλοσοφικi] έπίδρα.ση, πσ.p ά.

τ~ν πρόοδο, τb μ.ονιχστικο πνεuμα επιμένει νά. δπά.ρχει κα.l μέσα. στ~ν καρ­

διά. τοϋ οεκά.τοu ένά.τοu α1ώνα., κο:l μια. νέοι έπά.νοοος, πιο 1τιχμή, προς τον

ά.σκητισμb πα.ρα.τ'Υ)ρεϊτιχι, πr)') &.ψήνει κατάπληκτο τbν πολιτισμένο κ6σμ.ο.

οι ά.πόπειρες νά. Οισtιων(σΟΙJΥ γερασμένους θεσιιοuς, μοιά.ζει μe ά.πα.ίtη­

':iΥ1 νά. φα.με χιχλΙΧσμένο ψάρι . Ή προσπάθεια. γιά. τ~ν έπα.ναφορά. τijς κλη-

Page 19: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

406

pοκpα.τlα.ς, ε!να.ι ο,τι ~ &πα.ίτηση πα.ιοικοϋ ρούχου, ν~ Ύτuθεϊ: μ' α.uτό ενα.ς

Ιiντpα.ς, εrνα.ι ο,τι δ πόθος ένος πτώμα.τος Υ~ μάς ά.γχ.α.λι&;σει μΕ τpuφεpότψα..

ΆχιΧριστοι! μιiς λέει το πα.ιοικό ροϋχο, έγw οέ σaς προστιΧτεψcχ ά.πο το

χ.ρόο;

'Έρχομα.ι &.πό τΥ]ν ά.νοιχτή θιΧλcχσσα., λέει το χα.λα.σμένο ψιΧρι. Για.τί oe μέ τρώτε;

Σ~ς ιiγιΧπησα. λέει το πτιομα., γιατί aε μ' &.ψήνετε να σ~ς &.γκοr.λι!Χσω

Σ&ς lκοr.να. πολιτισμένους λέει το μονα.στ~ρι.

Στlς &πα.ιτ~σεις α.lιτές μιά μόνο &πά.ντηση όπά.pχει .

«" Αλλοτε, ενcχν κα.φό».

Ν~ ά.ξιώνοuν οι &νθρωποι α.uτοl να. οια.ιωνίσομε επ' &πειρο τ:ράγμα.τα πεθα.μένα., ν~ κu6ερνηθεϊ δ κόσμος μέ 6α.λσα.μώμα.τα., ν' ά.να.κα.ινίσομε δόγμα.­

τα. fjoη χpεωκοπημ.ένα. Κα.l ψθα.pμ.έ\iα., να Επιχpuσώσομ.ε }LCΧUσωλεία., ν' ιiνο-:·

στuλώσομε τtς μονές, ν~ έξαγνίσομε τtς οεισιδcχιμονίες, να. ύποθά.λψομε το φα­

να.τισμ.ό, ν~ πιστέψομ.ε οτι ή σωτηρία τG)ν ά.νθpιj)πων έξαφτiτα.ι ά.πο τον πολ­

λα.πλα.σια.σμ.ό τιϊ'!ν πcχpα.σίτων, ν7. έπι6ά.λιψε το πα.pελθον πά.νω στο Π·α.pόν, εί­

ναι τό όλιγώτερο &.κα.τα.νόητο.

Κι' ομ.ως, όπάρχοuν κα.t θεωρητικοί &.δίστα.κτοι κσ.l όπα.δοl α.tιτης της

θεωρία.ς. οι θεωρητικοl rχi)τοί, άνθρωποι πού δεν τούς λείπει τ!:ι πνεϋμα., λοu­

στρά.pοuν τό πα.ρελθόν, το έπιτpοπεuοuν κα.l τοσ δίνουν νέες &πωνuμίες. θείο

οίκα.ιο, κοινωνικΥ] τά.ξη, ~θική, ο1κογένεια., σεοα.σιJ.ο των προγόνων, ά.pχα.ία.

έξοuσ(α., ίερή πα.pιiδοση, νομιμοφροσύνη , κα.l φωνάζοuν πρός τό λα.ό:

- οι τίμιοι &νθρωποι πάρτε ά.π' α.lιτιΧ. -αΟσο γι~ μ&ς σεοόμ.α.στε πολλ~ κα.l δέ θέλομε ν' &.πα.ρνηθοϋμε έντελG>ς

το πcχρελθόν, ά.pκεϊ: ν& θεωρηθεί νεκρό. Άλλα. σ.ν θtλει ν' &.να.οιώσει το πολε­

μοϋμε κα.t προσπα.θοϋμε να. το θα.να.τώσομε.

Δεισιδαιμονίες, θρησκομα.νίες, θεοσοφίες, πpολ~ψεις, δλα. α.uτ!Χ τ!Χ σκοu­

λ~κια, κα.ίτοι σκοuλ~κια., εχοuν κάποια Μνι:ψη, κpόοοuν δόv-τ:ισ. κor.l νuχιrz

κα.t πρέπει ν~ τ' ιiντιμ.ετωπίσοuμε μ.έ θά.ppος, ν!Χ τ!Χ πολφ.οϋμ.ε &.κα.τάπαu­

στσ., &.στα.μά.τητα., σuνεχG)ς, για.τl -ή μο'ίpα ·κατα.δ(κσ.σε τ-Υ]ν ά.νθpωπ6τητα. νCG

6ρίσκετα.ι σε &τέλειωτο &γώνα. με τ~ φσ.ντά.σμcχτσ..

Δ~ μπορεί κσ.νείς νά πιά.σει τ'f) σκι!Χ ά.πό τό λσ.ιμο καί ν!Χ τ~ν πνίξει μιά.

κσ.l κα.λ~.

Μονα.στήρια. στ~ν κα.ρθιά. τοσ 8εκά.το'J έν!Χτοu α.ίώνσ., είνcχι κοuκοu6ά.γιες

πού ά.τενίζοuν το φG)ς. UΕνσ. ά.σκητικb μονσ.στ-ήρι στ-Υ] μέση τοσ ΠαρισιοG , στήν

πόλη τοG 1789, τοϋ 1830 κσ.ί τοϋ 1848, είνα.~, με άλλα. λόγια., Ύι Ρώμη &.πλω­μένη κσ.t &νθίζοuσσ. στο Πσ.pίσι, ε!νσ.ι &.νσ.χρονισμ6ς.

Σε δμ.cχλούς κσ.ιpοuς, γιά. νά. &ξοuθενι;)σεις, vά. οια.λόσεις ενrzν ιiνcχχpονι­

σι-ιό, χpει!Χζε-.~ι μιά ά.νσ.ορομή, ν' &να.τpέξομε χίλια. χρόνια. π(σω .

Page 20: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

Άλλα σ~μεpα. δέ 6pισκ6μα.στε σ' έποχΥ) &πi:J τίς συν-ηθισμένες . Σ"ήμεp1. διεξάγομε &γώνα., πολεμ.οuμε.

407

Μα.χόμ.ενοι ομ.ως, κιΧνομ.ε διά.κριση. Χα.ρα.κτηριστικό τ'9ίς &λ~θεια.ς είνα.ι

ν&. μ.ήν ύπ<Χρχει ύπεροολ~, ά.φοu δέν εχει ά.νιiγκη &ξόγκωσης. Δε χpειιiζετα.ι

ν' ιiνά.ψομε φλόγα. έκεί δποu μόνο τό ψιί>ς είνα.ι &ρκετό.

Λοιπόν, μ.έ δεδομένο τό δέκα.το eνα.το ιχ1ώνα., εϊμ.α.στε ά.ντίθετοι γενικ&.

γι~ . δλοuς τοος λα.οός, κα.t τ'9ίς Άσία.ς κα.t τΎ)ς Εόρώπης, κα.t των Ί νδιων

κα.ί τ'ijς Τοupκία.ς, προς τα. ά.σκ'Υ)τικιΧ κέντρα..

eΟποιος λέει μ.ονα.στ"ήpι, &ννοετ βά.λτο. Ή σα.πίλα. ε!να.ι δλοψά.νεpη, ή στα­

σψ.ότητα. νοσηρ~, οί &.να.θuμιά.σεις τοuς ψέρνοuν πuρετi:J στούς &.νθρώποuς, τούς

μ.α.pα.ίνοuν. Ό πολλα.πλα.σια.σμ.ός τοuς γίνετα.ι πληγή τοΟ Φα.pα.ιί>.

Ποιός μπορεί ν&. σκεφτεί χωptς ν&. φρίξει τούς φα.κίρηδες, τούς ίμά.μ.η­

δες, τούς οοuδιστές μονα.χούς, τούς 'Έλληνες κα.λόγεpοuς, τοuς δεp6ίσηδzς,

τοuς Σια.μ.α.ίοuς ιiσκητές, ποu πολλα.πλα.σιά.ζοντα.ι οπως τα. μupι.ι"ήγκια.;

Άπ' δλα. α.ότ&. 6γα.ίνει 8τι όπ<Χpχει θρησκευτικό ζ~τημ.α.. Τό ζ~τημα. α.ότό εχει. μεpικΕ:ς πλευρές μυστηριώδεις, σχεδόν ψοοερές. "Ας μaς έπιτρα.πεί

να. τό δοuμε το ζ "ήτημα. α.lιτό.

Δ'

ΤΟ MON.AiTHPI .ΑΓ10 ΤΗΝ .ΑΓlΟΨΗ TQN .APXQN

Σuνα.θpοίζοντιχι &vΟpωποι, ντόνοντα.ι δμοιόμορψα. κα.t κα.τοικοΟν μα.ζί. Με

ποιό δικαίωμα.; Τοο σuνετα.φισμοΟ.

Κλείνονται στ&. σπίτια. τοuς. Μέ ποιό διΧα.ίωμα.; Μέ τb δικαίωμα. πού ε­χει δ &νθρωπος ν' &.νοίγει κα.ί νά. κλείνει δτα.ν θέλει τΥ)ν πόρτα. τοu.

Δέ 6γα.ίνοuν εξ ω. Με ποιό δικα.ίωμα.; Μέ τό δικα.ίωμα. να. ογα.ίνεις, ν&.

έπα.νέρχεσα.ι δποτε θέλεις κα.t ψuσ:κά. νά. μένεις κα.t μόνιμα. στο σπίτι σοu. 'Εκεί, μέσα. στό σπίτι τοuς, τί κά.νοuν; ' Μιλοuν σιγά., χα.μ'Υ)λώνοuν τα. μά.τια., έργά.ζοντα.ι. Άπα.ρνοΟντα.ι τόν lξω

κόσμο, τtς πόλεις, τtς δια.σκεΟά:σεις, τίς ιiπ?λα.ύσεις, τη μα.τα.ιοδοξία., τΥjν πε­

ρηψιiνεια. κα.ι χιiθε ιδιοτέλεια.. Ντόνοντα.ι μ~ μά.λλινα. η μ~ κα.νά.βινα.. Κα.νένα.ς &.π' α.uτούς δέν ~χει τί­

π?τε οικό τοu. Μπα.ίνοντσις έκεί, δ πλοόσιος yίνετσ.ι φτωχός. UΟτ ι κι' άν ~χει

τό μοιpά.ζει σε δλοuς.

Λότος ποu ήτα.ν εόγεν~ς, ε.Jπιχτρίδης η &ρχοντα.ς. γίνετιχι rσος με τόν

τελεu'tα.ίο &pγά.τη. Τό κελλt ε!νσtι το rοιο γιά. δλοuς.

VΟλοι ύψίστσιντα.ι τό ϊδιο κούρεμα., ψοροuν το ίδιο pά.σο, τρώνε τό t8ιο

Page 21: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

408

μα.uρο ψωμί, κοιμοuνται στο ιοιο -&Χ,υρένιο στρώμα, πεθαίνουν πά.νω στην ίδια. σ'ά.χτη. Κου6α.λοuν τον tδιο σά.κκο στον tiψ.o καl ζι~νουν στη μέση τους το

!οιο σκοιν!.

"Αν δ κα.νονισμος λέει νιΧ περπατ'ήσουν ξ•Jπόλυ,οι, περπα.τοuν ολοι χω­

ρlς πα.ποότσια. Άκόμα. κα.t τά οlκοyενεια.κιΧ όνόματα χά.νοντα.ι , οεν ~χουν τό

ονομιχ ποu πηρα.ν, δταy τοuς 6ά.ψτισα.ν, τοuς δίνοuν άλλο.

Δια.λuσα.νε τΥ] σα.ρκικΥ] οίκοyένεια. κα.l συστ'ήσα.νε στό · κο ινό6 ιό τους τήν

πνευιια.τική οίκοyένεια. Δέν έχουν πι α. άλλους, tδιαίτερους σuγγενε!ς, πcψχ

δλους τοuς &νθρώπους. Βοηθοuν τοuς ψτωχοuς, περιποιοϋντα.ι τοuς ά.pρώστους.

Έκλέyοuν α.uτοuς στοuς δποίους •.'.ιπα.κοuνε. Κα.λοϋν b ενα.ς τον &λλο , ιΧδελψέ μου . "Ώς έοG> πά.ει κα.λά. " Ως έδώ σέβομα ι τα. κοινόβια.. Τα. σέβομαι {ιπο τον

δρeι δτι σuyκροτοuντα.ι έκοuσια. κα.l α.Οθόpμητιχ.

UOπou uπά.ρχει κοινότητα, όπά.ρχει κα.t δικαίωιια.. Το μοναστήρι είνα.ι

μέρος της &.ρχης <<'Ισότης, Άδελφότης» . Πόσο μεγά.λ'Υ) -ή ίδέα τ·ης Ηευθερ1ας!

Κα.l τί λ(ψπρη εrνα. ι α.uτή ή μετα.μόpψωση. Ή έλευθερ ία. είνα.ι ά.ρκετ'ή γ ια. νιΧ

μετα.6ά.λει ενα. μονιχστικο κοινόβ ιο σε δημοκρατία.

Έξακολουθοuμε.

Άλλ& ολοι αότοl ()1 άντρες, ο! γυνα.tκες, ποu ε!να.ι κλε ισμένο ι πίσω &.πο

κείνους τοuς τέσσεpους τοίχους , φοροuν ρά.σα., ε!να.ι rσοι καl καλοuνται μετα­

ξύ τc;uς &.δελψοί. 'Έχει κα.λώς.

Κά.νουν κα.l τίποτε ~λλο;

Να.ί.

τι κά.νουν;

Κοιτάνε το σκοτάδι , γονατίζουν κα.l στα.υρι~νουν τα. χέρια. .

Ε'

Η ΓlPOiEYXH

Κα.t τί σημασία. ε χουν αuτά.;

Προσεόχονται.

Σέ ποιόν προσεuχοντα.ι;

Στο θεό.

Προσευχη στο Θεό, τί σημαίνει; •r L J. ~ , ,... ~ , ' ιο: , ' ' ~ ' ι ... ι''\,. , ρ ο

Π<λ.ρχει κα.νι:.να. <λ.Πειρο ες ω απ ο τον εα.υτο μας , ε.,ω οι.πο μας ; J. ποι. χ _ι,

το ά.πειρο α.uτο ε!ναι ε να., ά.μετά.βλ ητο, μόνιμο, ά.να.γκα.στικιΧ μέ οuσ1α. . Έπει ­c.η είνα ι tί.πειρο, ~Υ ελειπε &.π' αότο ή uλη θά ήτσ..ν &να.γκιχστικ~ ξεπψl.­σμ.ένο πνεuμα, &πειοΥ) εrνα.ι άπειρο, σ.ν τοu ελειπε το Πνεuμιχ θιΧ ήταν περ ισpι -

Page 22: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

409

σμ.ένο. Τό &πειpο α>"ιτο ξΙJπνα. μέσα μας την 1 δέα. της οι:Jσία.ς, ένιjΊ έμείς οέ

μπορούμε ν' &.ντιλψρθοuμε, παρ& μονά.χα τΥ]'Ι 1 οέα. της ί.ίπαρξης; Μ' &λλα λ6-

γιcι. ο~ ν είνα.ι το ά.πόλuτο, τοο δπο!οu εμεί; είμαστε το σχε-cικό;

Κα.t κα.θclJς uπά.ρχει εξω &πο ~ι<Χς &πzφο, οΕ:ν δπά.ρχει κ' i!.να. &πεφο

μέσα μας; Το δεύτερο σ.δτb &Πειρο δl·ι ίιπόκειτα.ι , σ& νa λέμε, στb πpGJ-.:o;

Δέν είναι ό καθρέφτης t'J'J, 'lJ 1jχώ :ω, μι&: &6uσσος σuγκεντρω:ικ'fι &λλης &.­f3uσσou. Τό δεύτερο α.ότο &πειρο εΙνα.ι η δεν είνσ. ι κι' σ.ότό πνεΟμ.σ.;

Σκέφτεται; &γαπ.7~; έπιθuμετ; ''Av τά: δub άπειρα, €χouv νοrιμσσιJνη, τΟ

κα.θένα. &π' α.δτ!Χ εχει θέληση· κα.ί στό &πεφο τό έπά.νω, καfιι~Jς και στο &πει-' I ~ I ~~ "t I τι ' ' ' Ι '1' ,_λ φ Ι l ., \ 1

ρο το κα.τω, uπα.ρχει ενα εγω. ο εγω το κατω εινα: •ι uzη, τυ εγω τυ

έπrΧνω είναι δ Θεός.

Ότcι.ν με τη σκέψη τό κά.τω άπειρο, επικοινωνεί μΕ: το έπά.νω, αδτο λέ­

γεται προσεuχ~ .

"Ας μην &φα.φέσομε τίποτε ά.πό το άνθρώπινο πνεuμα. Ή κχτάργηση

είναι κακό. Χρειάζεται να. ι.ι.ο:ταρρ •;θμίζομ.ε κα.ί ν' &να.πλ!Χθομ.ε.

'Ορισμένες lδι6τητες τοσ ιiνfJρώποu τείνοuν προς τl:ι "Άγνωστο, δ στοχα.-

σμός, 'lι όνειροπόληση, ή προσεuχή.

το 'Άγνωστο είνα.ι 'Ωκεα.νός.

Τί εϊνα.ι ή σuνείοηση; Είνα.ι ·ή μαγνητικη τcuξίοα. τοu ΆγνιΙJστοu.

Ή σκέψη, δ ρεμ6α.σμ6ς, 1ι προσευχή, εlνα.ι μεγά.λες κα.t μυστηριώδεις

&.χτίνες, iς τίς σεοαστΙJuμε.

Ποϋ &πευθuνονcαι οί μεγα.λειΜJεις &ντα.uγειες της ψuχής; Στή σκιά., οηλ.

στό φως.

Τό μεγα.λείο της δημΙJ·ι..ρσ.τία.ς εγκειται στο νά μην ιiποδοκψά.ζει κα.l

νa μήν &πο:ρνιέτα.ι τίποτε &π' δ,τι εΙνα.ι περιοuσία. της &νθpωπ6τητσ.;.

Κοντ&: στο δικαίωμοc τοu άνθρώποΙJ, τουλάχιστον παράλληλα, ύπάρχει

τό δικα.ίωμα. τijς ψuχης.

Ν& τσα.κίσοιιε κάθε θρησκομανία, κά.θε ψανατισμο καί ν& σεοα.στοuμε το

άπειρο, αuτbς ε[να.ι δ νόιιος. "Ας ιιη περιοριζόμαστε στο ν& προσκuνοuμε το

οέντpο τής Δημ.ιουpγίοις κσ.ι να. θα.υμά.ζομε τα. γεμά.τά άστρα. &πέρα.ντα κλα.­

διά. τοu.

"Εχομε i!.vcι. χρέος, ν& έπεξεpyαστοuμε την &νθpιί>πινη ψuχ~, ν& ύπφα.­

σπίσομε το μυστήριο &νά.ντια. στό θαuμα, να. λατpεuσομ.ε το &κα.τά.ληπτο κσ.t

ν' άπορρ ίψομz το &νόητο, να. μη πα.ροcδεχόμαστε ά.πο .το ιΧνεξήyητο, πα.ρ&: μόνο

τό &νσ.yκσ.ίο, να έξuyιά.νομε τη·ι πίστη κα.t y' &.~αλλάξομε τη θρησκεία &.πο

τlς ;;εισιδαψονίες ποlι είναι κολλημένες πά.νω της.

Page 23: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

410

ΑΠΟΛ ΥΤΗ ΑΓ .ΑΘΟΤΗΤ .Α ΤΗ~ ΠΡΟ~ΕΥΧΗ~

u0σο για τον τρόπο ΠΟU πρέπει νιΧ κάνομε τ~ν ΠprJσεuχή fL~~, ολ'Jι εί­να.ι κα.λοί, aρκεί νιΧ είναι είλικρινείς.

Γuρίστε το 6ι6λίο δπως θ&λετε, οια.6ά.στε δποu θέλετε κα.t ο,τι θ&λετε, &λλα προσηλωθείτε στο άπειρο.

Ύπιiρχει φιλοσοφ(α ποu &ρν~ϊτα.ι το ~π~ιρο. Ύπά.ρχει επlσηζ κα.ί &λ­λη φιλοσοφία., παθολογική, ποu aρνείται τον ήλιο, ή φιλοσοφία. αύτή κα.λείτα.ι

τύφλωση .

Ύπιiρχοuν, το γνωρίζομε, διάσημοι κσ.ί εξέχοντε; &θε'Jι. Αδτοί Κ?;t' οδ­

σία. σοelα.ριΧ σκεπτόμενοι κα.ί Ιiντλοuντες liπb τήν πνεuμα.τική τοuς δύναμη

τ~ν &.λ ήθεια., οέν ε!να.ι κα.ί τόσο οέ6α.ιοι γι~ την aθεtσ. τοuς. "Αλλωστε γι' α.δ­

τοuς κσ.ταντα. ζ~τημα. &.πλοσ δpισμοσ κα.ί σε κά.θε περίπτωση, σ.ν ώς μεγά.λα.

πνεόμα.τα. οέν πιστεόοuν στό θείο, ε!να.ι α.δτοί οί ϊδιοι μι~ &.πόδειξη τ'i'jς ίί­

πι.:φξης τοσ θείοu.

Στο πρόσωπό τοuς χαιρετίζομε τοuς έρεuνη~ές φιλόσοφους, ένω συγ­

χρόνως aπορρίπτομε χωρίς οίκτο τή φιλοσοφία. τοuς.

Έξα.κολοuθοuμε.

'Άξιο θα.uμα.σμοίί σ' α.ότ~ τ~ν περlπτωση είνα.ι ή εόκολία., μέ τήν δποία.

&.ποζημιώνοντα.ι μέ τtς λέξεις. Μια. μετοc::puσικ-1) σχολ-1) τοu 6ορριi, νόμισε πι:,;

εφερε &πα.νά.στα.ση στήν &.νθρώπινη &.ντίληψη, μέ τb y' &.ντικα.τα.στ~σει -:ή

λέξη Δόνα.μη μέ τή λέξη θέληση.

Το να ποuμε: το φuτο θέλει, &.ντί τοίί: τό φuτο μεγαλώνει, θ~ ήταν στ'

&λήθεια. μιιΧ lοέα. γόνιμη, aν προσθέταμε: τb σόμπα.ν θέλει.

Για.τl; ΈπειδΥj &.π? τΥjν προσθijκη α.uτη θά. 6γεί &.πb σuνειpμb σuλλοyι­

σμών, το ψuτο θέλει, &ρα. το φuτο εχει ενα. έγώ, το σύμπα.ν θέλει, &ρα. ~χει

κι' α.ότό ενα. έγώ, τb θεό.

Ή σχολΥj λοιπbν α.ότ'ή, ένω πα.pα.οέχετιχι θέληση στο ψuτό, τi)ν ά.ρνε"ϊται στο σύμπα.Ύ, πρi.yμα. ποu &.ποτελεϊ &.ντlψα.ση.

Για.τί το ν' &.pνεϊτα.ι θέληση στο άπειρο, 8Ύ)λα.οη στο θεό, ε!να.ι σιΧ ν' &ρνε"ίτα.ι το rδιο το &πειpο.

Ή ~ρνηση 8μως τοίί &.πείρrJu, bοηyεί κα.τ' εόθεία. στό μηδενισμό.

Με τό μηδενισμb δέν είναι ·δuνα.τη κα.μμια σuζ'ijτησ'fj, για.τί ή λογική τοσ

μηδενιστή &.μφι6ά.λει γ ιιΧ τ~ν δπα.ρξη τοΟ σuvομιλητ'i'j τοu κα.ί δέν ε!νιχι 6έ-~ " ' ' <:.- , ~ ξ uα.ιος ΟΙJtε για τη otΚ'fj τοu uπα.ρ η.

Page 24: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

411

Σόμφωνα. μΕ; τη λογική του 6γα.ίνει το συμπέρα.σμα., δτι κα.ί δ ίδιος γιά

τον ~αuτό είναι &πλη &.ντ1λrιΨrι πνείψατος.

Μόνο πού δέ μπορεί ν' &.ντιλrιφτεί 8τι δλα δσα &.ρνήθrικε, τ~ παραδέχε­τα.ι με το νά προφέρει τη λέξη πνεϋμα..

Μ' ενα. λόγο, κα.νένα.ς δρόμος ποι) δδηγεί στη γνώση με τη φιλοσοφία., σε μπορεί νά Κ(lτ(lλ~ξει στο δισόλλαοο: 'Όχι.

Στο 'Όχι, μιιi &.πά.ντηση uπά.ρχει, το Να.ί .

Συνεπιος δ Μηδενισμος δεν εχει κα.μμιά σπουδα.ιότητσ.

Χά.ος δέν δπάρχει. Μrιοέν δέν uφ!στα.τα.ι. Το πα.ν εrνα.ι κά.τι. Το τίποτε

δεν είνα.ι μηδέν.

Ό άνθρωπος τρέφεται περισσότερο μέ μιά 6εο(lιότΥ)τα, &π δσΥ) μ •ο

ψωμί.

Δέν εΙνα.ι ά.ρκετο στον ~νθρωπο μόνο νά. 6λέπει κα.ί νά. δείχνει.

Ή φιλοσοφία εχει χρέος νά ε!να.ι ένέργεια.. Όφείλει ν&. εχει γιά σκοπο

τη 6ελτίωσrι τοϋ &νθρώποu.

Ό Σωκρά.τ"/ς πρέπει νά μ.πεϊ μέσα. σ.τhν ΆοιΧμ κοιί νιΧ δrιμ.ισuργ~σει τh

Μά.ρκο Αόρήλιο. Μ' άλλα. λόγια. πρέπει ά.πο τον άνθρωπο της εόδα.ιμ.ονίας νά

προ6ά.λει δ &νθρωπος της σοψία.ς.

Να. μετα.ολrιθεί ή 'Εδέμ τijς Έπα.γγελία.ς σέ Λόκειο τοu Πλάτωνα..

Ή γνώση πρέπει ν&. είνα.ι το δυνα.μωτικο της καρδιάς.

Ή &π6λα.υση είναι πράγμα. πενιχρ6, &ρρωστημ.ένη φιλοδοξία., σκοπος

θλι6ερός, πού τα.ιpιά.ζει μόνο στά. κτήνη.

Ή γνώση, δ νοϋς, fι κρίσΥ), νά. δ &.ληθινός, δ γνήσιος θρία.μ6ος της ψuχης.

Ή ά.πσστολή της πραγμ.α.τικης φιλοσοψίας ε!να.ι νά δίνει γνιάση σ' σ.•'ι­

τούς ποu διψοuν γι' α•jτ~ν, νά. 6οηθα. στήν ά.δελψοποίηση της γνώσης μέ τη

συνείδηση.

Ή ήθικΥ) είνα.ι ή ά.νά.πτuξη της ά.λ~θεια.ς.

Το &.πόλuτο 1Sσ.νικh γιά. vά. εΙvσ.ι προσιτό, κα.τσ.ληπτb στο &vθρώπιvο μ.•Jα.­

λδ πρέπει νά δίνετα.ι δπω;; ή τροφή. Αότδ τό ίδα.νικό δικα.ιοuτα.ι νcΧ πεί:

«Λά.6ετε φά.γετε τοϋτο έστί το σGψ.ct μοu, τοϋτο έστί το σ.ίμα. μου» .

Ή σ()φία είναι ·~ !ερή Μετά.ληψrι.

Μ' αuτοv τον δpο ΠΙΧUΕt ν7.. είναι άγονη riγά.πη της γνώσης γιά, τον

~νθρωπο καί γίνεται δ κυρίαρχος τρ6πος της &νθριάπινης &νασυγκρ6τη-

' , 1: λ ' 't: I ' ' ' Θ ' σης κα.ι, α.π~ φι οσοφια. ε<ουψωνε:αι σε '1!εριωπ"/ ρ'ησκωι.;.

Ή φιλοσοφία δέν πρέπει νά είναι το προστέγασμα. στrιμένο πάνω &.πο

το μυστ~ριο, γιά ·/ ιiτενίζει πpός α.ότό κα.τ' ά.ρέσκεια κα.ί νά εχει ώ; μόνο

&ποτέλεσμ.α Υ~ Gολέψει τrιν κοιv·η περιέργεια

'Όσο γι& μάς, άφοσ ά.να.6ά.λλσμε γι& ~λλΎ) εuκαιρία τήν &νάπτuξη της

γνώσης μα.ς, περιοριζόμα.στε νσ. ποuμε:

Page 25: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

412

Οuτε τον &νθρωπο έννοοuμε σ&ν ά.φετΎ)ρία., οuτε τ~ν πρόοδο σ-Χ σκοπό,

χωρtς τις δύο κινητήριες οuνά.μεις) τήν πίστη κα.ί τήν ά.yιiπΎ).

Ή πρόοδος εΙνα.ι δ σκοπός, το lόα.νικο ε!να.~ δ τόπος.

τί είνα.ι τό ιδανικό; Εrναι δ θεός.

'Ιδα.νικ6, Άπόλuτο , Τέλειο, ε!να.ι λέξεις τα.uτόσ'Υ)μες.

Ζ'

ΕΓΊΙΦΥ ΛΑΚτΙΚΟΤΗΤ Α ΣΤΗ ΜΟΜΦΗ

Ή ίστορ!α. κα.t ή ψιλοσοψία. ~χοuν α.lώνια. κα.θήκοντα., έφ' /5(Jον {)πά.ρ­

χει κα.ί δ κόσμος, ά.λλά. κα.t τα.uτόχρονα. &πλά. Νά. κΜα.οικ&.σει π.χ. τον Κα.ϊ&.­

ψα. ιi>ς &pχιεpέα. , τό Δρά.κοντα. ώς δικαστή, τον Τριμα.λκίονα. ώς νομοθέτη,

τον Τιβέριο ώς α.ότοκρ&.τορα. , ε!να.ι νοητό, σα.ψές, δέν πα.ροuσι&.ζει κα.νένα.

σκοτεινό σ'Υ)μεϊο.

Άλλά. το νά. ζήσει κα.νείς χωρισμένος ά.πό τον ύπ6λοιπο κόσμο, €στω

κα.t μετά. τά. δuσ&.ρεστα. κα.l τίς κα.τα.χρήσεις, μπορεί fι tστορία. νά. τό θεω­

ρήσει ώς δικα.ίωμα. &.νεξέλεγκτο;

Κα.t ά.ν οικα.ιοσντα.ι, να. έξακρι6ωθεϊ μέχρι ποίοu σ'Υ)μείοu.

Ή κοινοβια.κή ζωή ε!να.ι πρόβλ'Υ)μα. ποu ένοια.φέρει δλόκληρη τ'ήν &ν­

θρωπότ'Υ)tα..

ΤιΧ μοναστήρια. είνα.ι ίδρόμα.τα. πλά.ν'Υ)ς κα.t &θωότ'Υ)τα.ς, &ποπλ&.νησης κα.ι

α.ότο€Ιοuλία.ς, &μ.ά.θεια.ς κα.ί α.ύτα.πά.ρνησ'Υ)ς, ποινi'jς κrxt μαρτuρ!οu. Αότό σά.ν

ίστορικο γεyονος δΕ:ν έπιδέχετα.ι &ντίρρ'fjσ'fj.

Άλλά. -ή &.ντίφα.σ"ι') βpίσκετα.ι σ' α.ότ'ή τήν lδια. τήν δπα.ρξη της κοινο­

βια.κijς ζωής, ή δποίιχ εχει σκοπό τη σωτrιρία. κα.ι μέσο yι' αότΥ)ν τ'ijν θuσία.

Τό ,μονα.στήρι ε!να.ι όπερφ!α.λος έγωtσμός, ποu φτιi.νει στΥ)ν όπέρτα.τη / '

α.ότοθuσ!α..

Ό μονα.δικος βίος ~χει ώς &ξίωμα. νά. πα.ρα.τηθ~τς &πό τό θρόνο γiά. νά.

βασιλέψεις.

Στά. μονα.στήρια. δ~ινοπα.θοίίν γιιΧ ν' ά:.πολα.όσοuν.

Τpα.βοuν σ!Jνα.λλα.yμα.τικij σέ βιiρος τοσ θαν&.τοu.

Πpοεξοφλοσν στο έπίyειο σκοτά.δι τό οόρά.νιο φG)ς.

Στο μοναστήρι δίνετα.ι 1) κόλα.ση ~)ς προκα.τα.6ολ~ γιΟι. τ~ν κλr1rχινι:ψ.ιά. τοu Πα.ρα.δείσοu.

Το πέπλο κα.ι το pιiσο είναι αuτοκτονίσ; ποtι πλrιρώνετα.ι μέ τ1jν α.lωνι6-τητα..

Page 26: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

413

Σ' ~t}tό τό ζ'ήτημ~ ~ΠQΚλείετ~ι κιiθε ε[ρωνι~. υολ~ ε!ν~ι σο6α.pιi! Κα.t

τό κσtλό κα.t τό κα.κ6.

υΕνα.ς δίκα.ιος &νθρωπQς μπQpεί ν~ σκεπά.σει τ~ φρόδια., &.λλ~ ποτέ δέν

θ~ μειοιιiσει εlρωνLκά.. Πα.ρα.οεχόμα.στε τήν όργή, ά.λλ~ σέ κα.μμι~ περί­πτωση τήν κακεντρέχεια., τή διάθεση γι~ κα.κολογία..

Η'

ΠΙΣΤΗ. ΝΟΜΟΣ

Λίγιιχ λόγιιχ ά.κό~.

Κσtτ'Υ)yοροuμα.ι τήν Έκκλ'Υ)σία., έφ' 8σον πα.ίρνει μέρος στίς ρα.διοuρyίες,

κα.τα.κρίνομε τήν πνεuμα.τική ά.ρχή ποu ιiπλώνει χέρι στήν κοσμική έξοuσία..

Άλλ~ τιμοuμε πιiντοτε τό λογικο &νθρωπο, τόν &νθρωποο ποu προσεuχετα.ι.

Χσtιρετοuμε ο:δτον ποu •rονο:τίζει.

Ή πίστη στόν &νθρωπο εΙνα.ι ά.να.γκα.ία..

Άλλο!μονο σ' kκετνον ΠQU οέν πιστεόει σέ τ!πQtε! 'Εκείνος Ποu προΟ'ηλώνετα.ι σέ κάτι δέ μένει χωρίς &.σχολία..

Τπά.ρχει κα.ι δρα.τη κα.ι ά.άρα.τη έργα.σίΙΧ.. · 'Ότα.ν λσtτρεόεις εΙνο:ι ίσον έργά.ζεσα.ι.

'Ότα.ν σκέφτεσα.ι ένερyείς;.

τ~ στα.uρωμένα. μπρά.τσα. έργιiζοντα.ι, τ~ ένωμένα. χέρι~ κιiνοuν κιiτι.

Tb 6λέμμα. πρός τόν οόρα.νό εlνο:ι ~ρyο.

Ό θωμα.ς έμεινε τέσσερα. χρόνια. ά.κίνητος. 'Ίορuσε φιλοσοφία..

Ν~ σuλλογ(ζεσα.ι τό σκοτάδι ε!να.L κιiτι σο6α.ρό. Σuνεχής &.νά.μνηση τοσ τά.φοu &.ρμόζει στοuς ζωντα.νο•jς. Σ' ctότδ τb

σ'Υ)μείο δ lερέα.ς κα.ι δ φιλόσοφος σuμφωνοuν.

Άφοu ε!νιχι ~π~ρ~ίτητο Υ~ πεθιiyομε, 1:\σο ζοuμε, ε!να.ι κα.λό, Υ~ θuμοό­

μο:στε κα.ι τον τά.φο.

Νόμος σοφός, νόμος &.σκητοu, μέ τήν έννοια. α.uτή άσκητής κα.l σοφός σuμ6ιχοίζ οuν.

Σέ κε(νοuς ποu &.περ(σκεπτα. ρωτοuν, τί χρειιiζοντα.ι έκείνα. τ:Χ &.κίνητα.

πλιΧ.σμα.τα. μπροστ~ στο μuστηpιίi)οες &οηλο, όφείλομε να. τοuς ποuμε δτι:

Χpειιiζοyτα.ι α.ότ~ ποu πpοσεuχοΥτα.ι σ"Jνέχεια. γι~ κείνους ποu

προσεuχοyτιχι ποτέ.

Γιά μaς, δλο τό ζ'ήτ'Υ)μα. 6ρίσκετα.ι στήν ποσότητα. της σκέψης

&.να.κα.τεuετ,'l.ι στήν προσευχή.

Μ

ο εν

τ: ου

Page 27: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

414

Έννοοσμε μεγά.λη τήν προσεuχή Λά.ϊπν~τς, δπιvς έπίσης μεγά.λη τή

ΑΟGτpείΙΧ τοσ ΒολtΙΧίροu .

Εϊμα.στε όπέρ τ'ij; θρησκείιι.ς κOGl ΚOGt~ tG)•; θρησκειG)ν.

ΚΙΧtα.κρίνομ.ε τίς πομπώδεις δεήσεις στlς κηδείες κα.l σεοόμα.στε το με­

γΙΧλεϊο ·τής προσευχής.

'Άλλωστε, τή στι•rμή α.ότή ποu περνοuμε, τη στ~γμή ποu εότuχώς δέ θ~

μετα.6ά.λ~ι τή ψυσιοyνωμία. τοϋ δεκά.τοu ένά.τοu α.1ώνα., τήν wρα. α.ότή πο.J τό­

σοι ιiνθρωποι κοιτ<7.νε χΙΧμ:ηλ~ μέ τ!Χ μ.ά.·ηα. κα.l μt την ψuzrι λίγο ψηλά., &.νά.­

μεσα. σέ τόσα. οντα. ποu εχοuν ώς rιθική τήν &.πόλΟGuση ΚOGL &.σχολοσντΟGι με ε­

ψήμερα. ΚΙΧ( Κσ.Κόμοpψα. Πpά.γμα.τα. τ'ijς uλης, ΟΠΟtός α.uτοεξορ[ζετα.ι, μ&; ψOGl-

. νετΙΧ~ ιiξιοσέοιΧστος.

Τό νά. πα.ίρνεις yιά. κα.θ'ijκον μιά. α.όστηρη πλά.νη ~χει κι' αότο το με­

γΟGλετο του.

Ί'α. μοναστήρια. ΟGΟτα. κα.θ' έOGutά., 1οια.(τεριχ. τών γuνα.ικών, για.τί σή­

μερα. σ' α.ότόν τόν κόσμο ~ yυνα.ίκα. όποψέρει περισσότερο, ~χουν &.να.μψισο1ι­

τητιχ. κ~ποιο μεγιχ.λείο.

Ό μα.uρος α.ότός κα.ί α.όστηρός μονιχ.χικός οίος δέν εί·ισ.ι ζωή, ~ψΌϋ δέν είνα.ι έλεuθερη. Άλλσ. δέν είνα.ι κα.ί θά.να.τος, yια.τl δέν ήρθε το πλ-1-ι~

ρωμα., τό τέλος. Είνα.ι πα.pιiδοξος τόπος ~πό τόν όποίο βλέπει κιχνεlς Μο

ιi6uσσοuς, τ+; μια. μέσα στήν δποίΙΙ. ζοΟμε ΚΙΙ.ί τΎιν &λλη ι~tσα. σττιν όποία. eσ. πέ­

σομε . Είνα.ι ενα. όpόσημο ποu χωρίζει δύο κόσμους, Π~I1J φωτίζετα.ι κα.l σκοτει ­

νιάζει κι' ιiπο τοuς οuό μ.11.ζί, ε!νΟGι όpόσημο, πά.νω στο δποίΙJ ~ έξουθενοuμενη

&.κτινο6ολία. της ζωής ιiνα.κα.τεtίετα.ι μέ την ιbχρή ιiκτινΙJοολία. τΙJu θα.νά.τω.

Ε!νΙΧι το μισοσκότα.δΙJ τοσ τά.ψου. Είνα.ι τό μετα.ίχμιο ζωης κα.l θα.νά.τοu.

'Εμείς δέν πιστεtίομε, δπως ο[ γuνΟGίκες ΟGότές, ιiλλιί. ζοσιιε δπως α.uτές

με τήν πίστη κα.l πάντοτε &.τενίσα.μ.ε μέ στοpγη κα.l θρησκευτ:κη ~Λ::ιt':I.'JY),

τα. πλά.σμα.τα. α.uτα. πο\ι ιiπα.pνήθψα.ν τόν έα.υτό τους, ποu τρέμο:.ιν στήν

i1.φοσίωσr1 τους, τα. πει •ι6ψρον11. κα.ί όπέροχα., ποu ζοσν πά.νω στο μυστηpιG)­

δες χείλο; τοσ μέλλΙJντΙJι;;, προσμένοντΙΧς ιiνά.μεσα. στό•; κόσμ.ο πο\ι ε!vαι πια.

κλεισμένος κα.t στο χcko; πού δέν άνοιξε &.κόμη γι' α.ότές, με τCι ολέμμα στό

&.6pατο ψώς, μέ τήν έvδόμuχη χΙΧpιί. 8τι γνωρ[ζοuν &.πό ποσ θα.ρθzί, μέ

ίδα.νικό το!)ς τό ά-πειρο κα.ί το άγνωστο, με προσηλωμένο το μ&:τι στο iΧκ(­

νητr;, σκοτ!Χδι, γονατισμένες, κΙΧτοcπληκτες κα.ί &.vΙJ.τριχια.σμένες κα.ί σηκώ­

νοντας για. μια. στιγμ~ τό κε::ρά.λι πρός τ~ π&νω μe τrιν &λπ(οα. ν' &.πολα.ύ­

σοuν τήν α.1ωνιότητα..

Page 28: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

Β/ΒΛ/Ο Ο Γ Δ Ο Ο

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ

Α'

ΓlQ~ ΘΑ ΓΙΝΗ Η ΕΙ~ΑΓQΓΗ:

ΆψοΟ !6οιλοιy τήy Τιτίκα. Υ~ κοψ.ηθεί στό κρ~6ιi.τι τοΟ θερσα.yέμη,

κιiθησa.y δστεpa. ν& δ~ιπνήσοuν κοντ~ στ-ή yωτιιi. Μι& κa.ί τό μονσι.δικό κpε-

6ιitι, πού όπήρχε στο 8ωμιitιο, fιta.ν πια.σμέyο rlπo το κοριτσιiκι, δ θερσσι.νi­

μη~ κι' ό Γιιiννη~ ΆγιιΧ,yyη~ πλιiγισι.σσι.y πά.Υω στόt ξερόt χόρtσι.. llρtν κλε1σει τ& μιiτισι. τοu 6 ΓιιiΥνης Άyιιiyνης ε!χε πεί στόy θερσσι.­

νέμ•JJ.

- ΕίΥa.ι ιiνιiγκη ι..ι.έ κιiθ~ τρόπο νόt μείνω γιόt κιiμποσο κα.ιρό έδω μέσα..

Αότό~ δ λ6γος στριφοyόριζε 8λη τή νύχτα. στό μuα.λb τοu θερσα.νέμ.η κα.l

8έν tbν &φησε ν~ κλείσει μ~τι μέχρι τ~ ξ'Υ)μερώμα.τα.. Άλλlι.. οuτε δ Γιά.νν'Υ)ς

Άγιfi.yyης μπόρεσε Υ" 6ρεί UΠΥΟ. ηι μ.ονα.στήρι a.utό iγκuμοyοΟσε κa.t κινδύ­

νοuς, ιiλλ:Χ τcωτ6χρονσι. Υjτα.ν κσι.l τ~ iσφσι.λέστεpο κα.τσι.φόγιeι. Έγκuμονοuσε

κιν8ίινeιuς yιa.τι Sέν ~πιτρεπότa.ν σέ &ντpa. ν(;. μ.πεί ~κεί μέσσι., ιiν λοιπbν τόν

ά.yσικιiλuπτσιν θ" γιν6τσι.ν σκιiyδσιλο μέ &μ.εσο έπσικόλοuθο, ό Γιά.Υνης Άyιιi.Υ­

νη; ιiπό τό μονa.στήpι νόt 6pεθε! στή φuλσι.κή. τΗτσιν τό ιiσφσι.λέστερο yισ.τί,

&ν γινότα.ν κa.τορθωτb ν& τον 8εχτοΟν σ' a.uτ6, κa.νένa.ς κa.l σε κa.μμι& περί­

πτωση 8~ θ:Χ τόy &,yιχζητοuσε &κεt μέσa., ιiκρ:6ως yιa.τί δέ μπeιροuσε οί.ίτε Υ~

μπεt άντρα.;, πολU περισσότερο κrxl ν?ι.. μείνει.

'Ο θερσα.νέμης, &.πό τΎ)ν άλλη μ~pιιi, εσπιχζε το κεψάλι τοu, χωρίς νόt

μποpzί ν?ι.. 6γιiλ~ι κα.νένα. σuμπέρα.σμα.

Πω; ~ κ. Μσι.γδa.ληvrις οριfθηκε &κεί μ.iσα; Πως μ.πόρεσ~ Υ~ πηδ ήσει &.π~ -:όσο ψηλοίι; τοίχοuς κα.1. μιiλιστα. · μ' ε να. μικρ~ κοριτσιiκι; Κ' επε ιτα. : ! ήτσ.ν α.ότf; τό πα.ιδί; 'Από ποο είχα. ν εpθει κι' οι δuό τοuς; Άπο -:ότc: πο6 ό

Page 29: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

416

θερσα.νέμης ορισκότα.y σ' έκεtvο το μοvα.στήpι δέν είχε &κοόσε ι ν' &να.ψέρετα.ι οuτε το οvομα. τΎ)ς πολίχνης Μ. επι Μ ... κ' ετσι &.γvοοuσε ολα. τά. δια.τρέξα.vτα.

έκεί μετα. την &ναχώρησή του. 'rπόθεσε δτι ό κ. Μαγδα.ληνης θα. έπεσε εξω " ' '

1 ' θ' 1 ~~ ι ~ ι ' ' η ισως στις επιχειρησεις τοu κα.ι α. τuν κατα._uιωκαv οι uανειστες του η οτι μπο-

ρεί να. είχε &να.κα.τωθεί στην πολιτικη κα.l τον ζ ητοuσε ή έξοuσiα., α.ίιτο δμως

δέ δυσα.ρεστοϊίσε κα.θόλοu τό θεpσα.νέμη, για.τl κα.τa βάθος ~τα.ν 6οvα.παρ­τικός.

Το πιο &vεξ~γητο γι' αuτοv ~τα.ν πως μπόρεσε δ κ. Μα.γδα.ληνής νά. περά.σει τοuς τοίχους τοϊί πεpι6ολιοϊί μα.ζί μέ τη μικρή. Τοuς Ηiλεπε, τοuς &γ­

γιζε, τοuς μιλοuσε κι' ομως τοu φα.ινότοι;ν !Χπ(σ'tευ'tΟ.

υΟπως κι' α.ν ε!να. ι, lλεγε μέσα. τοu, δ κ. Μαγοοι;ληνης μοσ έσωσε τη

ζωή.

Αίι•ο κα.!. μόνο ~τα.ν ιiρκετο να. τον κα.θησυχά.σει. Ή συνείδησή τοu τοu ηεγε: «Τί σ' ένδια.ψέρει; Αότος δ &νθρωπος σοσ έκανε κα.λό; Ν σ;, •ώρα. ήρθε

ή σειρά. σοu vά. τοu το &.νταποδώσεις. 'Εκείνος δτα.ν χρειcfστrικε ν& χωθεί κά.τω &πο τb φορτωμένο ά.μ6;ξι γιιΧ- να. σέ ξεπλα.κώσει, να. σοϊί σώσει τή ζωi), δεν

κάθrισε πρώτα. νά. το σκεφτεί». 'Αποφάσισε λοιπόγ γ{ι. κάνει δ,τι μπορεί για.

να. σώσει το·ι κ. Μα.γδα.λ·ην"ή.

Άλλα. κα.ί μετα. &π' α.ότο οι σκέψεις δέν τον ά.ψηνα.ν.

-"Αν, ηεγε με το νοσ τοu, uστερα. &π' δ,τι έκικνε γιά. μένα. α.ότος δ &ν­

θpωπeις, μά.θα.ινα. δτι είνΙΧι ενα.ς κλέφτης, επρεπε πιiλι να. τον σώσω; Να.Ψ. "Αν δ•ι εΙ να. ι ενα.ς δολοφόνος; Κα.ί πά.λι να.(. Ένω λοιπον ε!να.ι &γιος, πρέπει να. τόν

σώσω; Δε χωρά.ει συζήτηση. Πως ομως νά. τόν κρόψω έoGJ ιJ.έσα., χωρίς κα.θό­

λοu νά τό κΙΧτα.λά.6οuν ;" Ό γερο - θερσα.νέμης ~ταν ιiγρότης , &λλά εκανε κα.ί δημόσιος γpΙΧψέα.ς,

πρα.γμΙΧ ποu πρόσθετε πα.νοuργία. στή νοημοσύνη του κc.Gl θ ιορα.τικότητα. στήν

&ψέλειά. τοu. Άπο διά.φορες α.tτίες επεσε εξω στις δουλειές τοu~ Ξέπεσε στο έπά.γγελμα. τοu κα.ρα.γωγέα. κα.t τοu έργά.τη, εμεινε δμως πά.γτοτε μέσ17. του το

πνεuμα. τοu γρα.φια. και . πολλές φορές ηεγα.ν οί &λλοι χωρικοί γι' α.ότόγ:

«Είδες δ γερο - θεpσανέμης κοuοέντιά.ζει σά.ν κόριος με κα.πέλλο» . "Αν δ

&νθpωπος α.δτός είχε &λα.ττώμα.τα., α.ότιΧ fιτα.ν έποuσιώδΥJ. Ή φυσιογνωμία.

του δεν εκα.νε κα.θόλου κα.κη εντύπωση. σ' α.uτο\1 ποu τον εβλεπε κα.t -ίι γερον­

τικij τοu μopψij, πολύ 6ΙΧσαvισμένη, δέν είχε κα.μμιά. &πο κείνες τίς ρυτίδες,

ποt'.ι δείχνοuν τίς ψα.uλες κα.t κτηνώδεις ψυχές .

ΚΙΧtα τα χcφά.ματΙΧ, δ θερσα.νέμης, &ψοu κα.τα.οα.σα.νίστηκε δλη τή νuχtΙΧ

&.πο τίς σκέψεις , &νοιξε τα. μά.τια. κα.ί είδε τον κ. ΜαγδΙΧληνη κα.θισμένο πάνω

στα · χόρτα., νά. κοιτάζει τfιν 'Γιτ1κο:, Ποu κοψότα.ν ~κόμη . Άνα.κ6;θησε κι' α.ό­

τος στά ,δικά. του χ6ρτα. κι' ιiμέσως ιiπευθuνόμενος στο Γιάννrι Άγιά.ννrι, είπε: -Τώρα λοιπόν, να. δοuμε πως πρέπει νά. γίνει για νa μπεϊς στο μονα.­

στijρ ι .

Page 30: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

417

Ό Γιιiνν'Υ)ς Άγιιiνν'Υ)ς &ποσπιiσθ'Υ)κε &πο τlς σκέψεις τοu, γUρισε προς τδ

θερσοινέμ'Υj κοιl τότε ο! οuδ οιότοι κοιλοι δ.νθρωπαι κιiθφα.ν να. συσκεφτοσν. - Πρωτ' &.π' ολιχ, είπε δ θερσα.νέμ'Υjς, οέν πρέπει νόt πιχτήσεις ~ξω ιiπ'

α.ότδ τό οωμιiτιο αΟτε σιJ, οΟτέ ή μικρή. UΕνα. 6'Υ)μα. α.ν κιiνεις μέσα. στόν κij­πο, πόίμε χιχμένοι κι' ο! οuό μιχς.

-'Έχεις 81κιο.

-" Ακοuσε τώριχ, κ. Μοιγοα.λψ'ή, ν!Χ σοσ πω. τΗρθες σέ μιόt στιyμη πολu κα.λή, δηλα.δ'ή πολύ κα.κ'ή ijθελιχ να ΠG'). Μια &.πδ τίς Κ(t.λ6γpιες ε!νοιι ά.pρωστη

κιχί yι' ιχuτο δέ θδ.χαuν το νασ ταuς προς τα. δω. Κα.θιhς φα.ίνετα.ι, είνιχι άσχη­

μα., πεθα.ίνει. Κιiθε σα.ριiντα. ώρες κιiνοuν πα.ρά.κληση. Εlνα.ι ολο το μονιχστήpι

σέ κίνηση. Αuτη ΠQU εrνοιι έτοιμοθιiνιχτη, ε[νοιι μια &για, δηλα.δ'ή, ολοι έδω

μέσιχ εϊμ.οιστε &γιοι. Ή μόνη οιοιψαρ!Χ ιiνιiμεσοι σ' έκεϊνες καl σέ μένα., είναι

δτι αuτές λένε «τό κελλί μοις» ένω έγιh λέω «ή κά.μα.ρά. μοu •• . Τώριχ θόt ποϋνε

τοuς ψαλμούς yιά. τοuς έτοιμοθιiνα.τοuς, Οστερα. τ:ά. νεκρώσιμα.. Πές δτι ολη

την ήμ.έριχ σ'ήμεριχ θόt περά.σομ.ε ήσυχα., δσο δμ.ως γι, σ.ίίριο , οέ μπορώ να

σοu πω.

- Μιi, είπε δ Γιιiννης Άγιιiννηι;;, &φοσ έοώ ε!να.ι τόσο πα.ριiμερα., πίσω

ιiπο τόt χα.λά.σι.ια.τα. κα.l τόt οέντροι μ.~ς κρuβοuν ri.πό τά. πα.ριiθuρα. τασ μονα.­

στηριοϋ!

- Να.ί, κι' αν θέλεις &.κόμη, έδω δέν ~ρχοντιχι ποτέ οι κα.λ6γριες, οuτε

πλ ησιιiζοuν.

-Λοιπόν; ρώτησε δ Γιάννης Άyιιiννης, σ!Χ ν!Χ ελεyε: «Μοσ φα.ίνετα.ι

οτι έδώ είμοιστε κα.λόt προφuλα.γμένοι» .

-Το κα.κο είνα.ι, &.ποκpίθη«ε δ θερσιχνέμrις, έκείνες οί μικρές.

- Ποιές μικρές;

'Ενώ δ θερσα.νέμrις άνοιγε το. στόμα. τοu ν' &.πα.ντήσzι, &.κοuστηκε ή

κσ.μπιiνσ. τijς έκκλησίσ.ς, ποu σήμανε μιόt φοριi.

- Πέθσ.νε ή κα.λό_γρια.! ε!πε. Ή κα.μπιiνα. 6αριiει πένθιμα.. Κ' ε κανε

v6'Υ/μ.ιχ στο Γιά.vvη Άγιά.vvη vα. προσέξει.

Ή κα.μπιiνσ. σήμσ.νε ιΧλλrι μιόt .ψορά..

- Είνα.ι τό νεκρώσιμο, κ . Μα.yδα.ληνή. Τώρα. ή κα.μπά.να. θα. χτuπα., δπως

τΥjν &κοuσες, &.νά. ενσ. λεπτό, εικοσιτέσσερες ώρες, &ς δτο'J 6γεϊ το λείψα.νο

&πό τ'ήν εκκλησία. . Πρέπέι ν& ξέρε ι ς δτι τ'Υ)ν ώρα. ποu έπιτρέποuν στις μικρές ν& 6γοϋν να.

πα.ίξοuν, α.ότές &λωνίζοuν δλο τδν κijπο.•Μιόt μ.πά.λλσ. · vόt κuλίσει, !ρχοντιχι

&ς έδώ &.π' !ξ ω κιχl τ'ή ζ ητοϋν, μ' 1\λο ποu σ.ότο &.πιχγορεuετα.ι . Δέ ξέρεις <;(

δια.οολόποuλσ. ε!νοιι οιότοl οι &γγελοι.

- Ποιά.; ρώτησε δ θερσα.vέμ.rις.

-Ο! μικρές. θα σε &νοικοιΜψοuν &μέσως. θα φωνιiξοuν: <<Μπά.! ενιχς . 27

Page 31: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

418

&ντpιχς!». 'Όσο δμ.ως γιιΧ σ'Υ)μεpcι δ~ν ύπά.ρχει κίνδυνος. Δέ eα τούς έπιτρέ­ψουν να. πα.ίξουν. οΟλη ή μέρα. θ!Χ περά.σει μ.έ τtς παρακλψιεις. · Άκοuς την κσ.μπιiνα; Καθwς σοσ ε!πcι, κά.θε λεπτό κα.ί μ. ία.. ΕΙ να. ι τό νεκρώσιμο.

- Κα.τά.λα.6α., ε!πε δ Γιά.ννης Άγιά.ννης. Θα. έχουν μ.ικρές μα.θήτριες στο μοναστήρι .

Κα.ι τijν ίδια. στιγμή, δ Γιάννης Άγιά.ννης σκέψτηκε: «Να. εuκα.ιpία. να.

μιiθει κα.ί ~ Τιτίκα. γρά.μμα.τα.».

Ό θερσα.νέμΎJς συνέχισε. 'Έχουν λέει! eνα. σωρό . Αδτές νά. σέ δοuν, θά.

6ά.λοuν τις ψωνeς καί δρόμο. Έδω &μ.α 6λέποuν &ντρα., θα.ρροuν πως βλέπουν

πα.νώλΎJ. Δέ 6λέπεις ποu μοu δέσα.νε το κοuδοόνι στο γόνα.το σα. νιΧ Ύ)μουν κα.­νένσ. θερι6!

Ό Γιά.ννrις Άγιά.ννης ~τα.ν ά.πορροψΎJμένος &.πο τοlις οικοuς του συλλο-γισμού~.

- Αuτό τό μονα.στήρι, ελεγε μέ τό νοu του, μπορεί να. μα.ς σώσει.

''f στεριχ, εΙπε δuνατά.:

- Να.ί, ή δυσκολία. είνσ.ι πώς να. μείνομε.

-'Όχι, &.ποκρίθηκε δ Θερσα.νέμης, ή δυσκολία. είνα.ι πώς να. ογεττε.

Το αrμα. τοu Γιά.ννη Άγιά.ννrι ά.νέ6ηκε δλο στήν καρδιά. τοu.

- Ν α. 6γοuμε!

- Βέοα.ια., κύριε Μα.γSα.λψή, για. να. μείνετε έδώ μέσα., είνα.ι <iνά:yκη

ν~ 6γεϊτε πρώτιχ.

Κι' ά.ψοu σταμάτησε λίγο, δσο ν?J. περά.σει ά.λλο ενα. πένθιμο χτuπημα.

τijς κα.μπά.να.ς, έξα.κολούθησε;

-Δεν είνα.ι δuνα.τό ν?J. βρεθείτε &δω μέσα. 'Από ποu ijρθατε; 'Όσο γι?J. μένα, επεσε;; ά.πό τόν οδρα.νό, &λλ?J. έyώ σ~ γνωρίζω, ο[ κα.λόγριες δμως, κα.­

τα.λα.6α.ίνεις... οί κα.λ6γριες είνα.ι &.νά.γκη νά. σέ δοuν Cίτι μπήκες ά.πό τήν

πόρτα..

Στο μετα.ξlι ά.κοuστrικε &λλος ήχος, δια.ψορετικος τώρα.

-"Α! εrπε δ θεpσΙΧνέμης, μ' αuτο προσκα.λοσντα.ι οι συνοδικές. Τώρα

θCι: κά.νουν σuμ6οuλιο. Πέθα.νε, κα.θώς ψα.ίνετα.ι, τCι: χα.ρά.μ.α.τα.. Συνήθως α.uτη

τήν wρσ. πεθσ.ίνοuν. Τwρσ. για. πές μου, δέ θCι: μποροuσες ν&. 13γεϊς ά.π' δπου

μπήκ;;ς; Δέ σέ ρωτώ c1;πδ περιέργεια, ά.λλ?J. ά.πό ποΟ μπόρεσες κσ.t μπήκες,

πρέπει να. μά.θω .

Ό Γιά.ννης Άyιά.ννης χλώμια.σε. Κα.t ή σκέψη μόνο δ·tι θ.Χ κα.τεβετ στο

ψο6ερό εκείνο δρόμο, τοσ προκα.λοuσε ψρίκη. Κα.ι δέν 'fιτα.ν μικρό. Byfjκε &.­πο eνα. δά.σος γψά.το τίγρεις κι' ά.ψοu βρέθηκε eξω ά.π' αuτό το δfι.σος, ψΙΧν-

' l 15! λ ι 'λ ' ;:: • ' ' ι Σ ' ι • τσ.στείτε να τον συμοοu ευει ψι ος νσ. .,α.νοψπει σ α.υτο . τη ψΙΧντα.σιΙΧ του

Γιιiννrι Άγιιiννη, δλη ή σuνοικία. ~τσ.ν γεμά.τΎJ ά.πο ά.στuνομ.ικοlις κα.ί κσ.τά.­σκοπους, ήτσ.ν γεμά.τη &.πο χέρια. έ:τοιμα. νσ. τον άρπά.ξοuν c1;πt. το σοέρκ'J .

Page 32: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

419

'Ίσως κι' ό ϊδιος δ 'Ιαοέρης νσ. στεκόταν καt νσ. παραμόνευε σε κάποια γ ω­

νι~ τοϋ δρόμοu.

-Άδόνα.το πρaγμα., ε!πε. Ίπόθεσε, κόριε θερσα.νέμ.η, δτι lπεσα. &πό

τον οuρανό.

- Σοο είπα δτι &γω το πιστεόω, α.ότο το πιστεόω, οeν eχεις κα.μμι~ a­νcl.γκη να. μοu τό πείς. Σίγοuρα., δ Θεός σ' &πήρε στα. χέρια. τοu για. νdι. σε

κοιτάξει ά.πο κοντά.. Κ' επειτα σ' &.φησε κ' επεσες. Μόνο ποu ήθελε ν~ σε

οά.λει σ' ε να μονα.στήρι &ντρων κ' εκα.νε λά.θος, σ' ερριξε &δω μέσα.. Νά.! τώ­

ρα. πcl.λι σημαίνουν, για. νά. είδοποιήσοuν το θυρωρο νά. πάει στο δημα.ρχείο

κα.ι να. πεϊ να. στείλοuν το γιατρό, για. να. οεοα.ιώσει το θάνατο. Ό νόμος,

ολέπεις, το ά.παιτεϊ. Δεν ά.γαποuν καθόλου, α.•)τες οι εuλογημένες την επίσκε­

ψη τοu για.τροu, &.λλα. τί να. κά.νοuν j σε για.τροt τοuς ς:ρα.ίνοντα.ι &νθρωποι &­θεοι, οέν πιστεuουν τίποτε. 'Ένα.ς για.τρος σηκώνει το πέπλο τους κα.t βλέπει

το πρόσωπό τσυς. Σηκώνει μάλιστα., κα.μ.μιά. ς:ρορά., κα.t ~λλα. πρά.γμα.τα.. Άλ­

λα. πολu γρήγορα. εστειλαν νά. φωνάξουν το γιατρό! Τί συμβαίνει άραγε. Ή

μικρη κοιμάται ιiκόμη. Πως τη λένε;

-Τιτίκα..

-Κόρη σοu είνα.ι, ~ 'Εγγονή σοu;

-ΈγγοΥ"ή μοu.

-'Όσο γι' σ.uτην είνα.ι εuκολο νά. τη ογά.λομε εςω. Είνα.ι ή πόρτα. τής

ύπηρεσία.ς πο.J Βγα.ίνω στην α.όλή. Χτυπώ κι' δ θυρωρος μοu aνοίγει. 'Έχω

στον iliμo μου -co κοφίνι κ' ή μικρη μέσσ; σ' α.>Jτό κα.ί πά.ει λέγοντα.ς. Μόνο

νά. πείς στη μικρη νά. μη κινηθεί, οuτε νά. ογάλει λέξη. θα. τη βά.λω μέσα.

στο κοφίνι ομορφα, δμορφα, σκεπασμένη μ~ μι& ψά.θιi. Τi)ν &.φήνω δσο χpειά.­ζετα.ι σε μια. γριά. κους:ρή, είνα.ι πολU ς:ριλενά.οα. μοu, της oi·fω κα.t πουλά λα.­

χα.νικά.. Tijς ς:ρωνά.ζω μέσcr. στ' α.οτι πιbς είναι &.νηψιά. μου και να. την κρατή­

σει wς αuριο. 'Έπειτα. την πα.ίρνεις κ' ερχεστε μα.ζί, ·&γω πρέπει να. σα.ς ξα.­

να.μπά.σω &δω. Αοτά. θά. τα. κα.ταφέρω. Ή δυσκολία., κα.θιbς σοu ε!π(ί',, είνσ.ι ΠG)ς θά. βγείς εξω.

Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης &.νά.πνευσε.

- Τό πα.ν είνα.ι, είπε, νά. μη μέ οεϊ κα.νείς. "Αν όπήρχε κα.νένα.ς τρόπος

νά. βγω κ' έγιb Ιtξω, δπως ή Τιτίκα., μέσα. σέ κος:ρίνι ή τίποτε &.λλο.

Ό θερσα.νέμης εξυνε το κά.τω μέρος τοu α.uτιοu του μέ το μεσα.ϊο δά.χτu­

λο τοu ά.ριστεροu χεριοu τοu, σημά.οι σοοα.ρ1jς 17;μηχα.νία.ς.

"Αλλο χτόπημα τής καμπά.να.ς &.κοόστηκε πά.λι.

-Ό για.τρος των. νεκρwν φεόγει, είπε ό θερσανέμης. Την κοίταξε καί

είπε: «ΕΙ να. ι νεκρή». 'Ότα.ν δ για.τρος &πιθεωρ·Ιισει το οια.οα.τiιριο γιά. τi:ιν

&.πcl.νω κόσμο, &.μέσως στέλνοuν και το νεκροκρέβατο. "Αν ή πεθαμένη είνΙΧι

συνοδικrι, τη σαβανώνουν οι συνοδικές, &.ν είνα.ι &.πλrι μονα.χrι, τη σα.οα.νώ-,'1 "Ε 'ζ "' , ' ' ' ' Ε' ' νοuν ο[ μονα.χΕ'ς. πειτα. ψωνιχ οuν εμ;;;vιχ κιχι κιχρψωνω την κα.σοι. ινοιι κι

Page 33: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

420

α.ότο εvα. "πο τιi. κα.θήκοντα. τοu ΚΎJΠOUpou. Ό ΚΎJΠΟUpός, έοώ μέσα., ε!να.ι κα.ί

λίγο νεκpοθά.ψ'τΥJς. τη 6ά.ζουν σ' ενιχ 8ωμ.ά.τιο της έκκλφίιχς, πού εχε: eξοοο στο ορόμο καl δποu μόνο δ για.τρος τών νεκρών μποpε! vά. μπετ. 'Εκεί κιχρ­

ψώvω κα.l το νεκροκρέ6ιχτο. 'Έρχονται (ίστεpΙΧ μέ ά.μά.ξι Χα.1. την πα.ίρνοuν

riπb έκεί Χα.ί rσΙΧ στο νεκροτα.ψεtο. Φέρνοuν ενα. cpέρετρο ά.οειο κα.ι το παίρνοuν

γεμiτο. Μ' α.uτο τον τρόπο γίνοντΙΧι έοώ ΙΧότ~ τ~ πριΧγμ.α.τΙΧ. Μ~δr. δριζόντια. ~κτίνιχ τοσ ijλιou φώτιζε το πρόσωπο της Τιτίκα.ς, ποu

ΚΟψότιχν μέ το στόμ.ΙΧ μ.ισΙΧνοιγμένο κιχl ήτΙΧν σά. μικpος ά-γγελος, ΠΟU ιΧνά.­

πνεε φώς. Ό ΓιιiννΎ)ς ΆγιιiννΎ)ς τΥjν κοιτοuσε &.πο ώρσ. κι' οδτε &.κουf το θερ­

σΙΧνέμΥJ , ποu &ξα.κολουθοuσε τή ψλuιχρία. τοu.

- Τ1.ς πηγα.ίνοuν στο κοψητ~ριο Βωζιρά.p, οχι πολtι μα.κpια. ιΧπο οώ.

Ό νεκpοθά.ψτης είναι φίλος μοu. Αότές οι κιχλόγριες έχουν ενΙΧ προνόμιο, νά.

τlς πα.ρα.χώνουν 6ρά.8υ στο ΚΟψΎ)τήριο. Κοίταξε δμωι,; πόσα. πριΧγμα.τα., εγινrι.ν

ιiπο χθές ω; σ.Υιμερα! ~ δσία. Στα.όρώσΥJ νά. πεθά.νέι κιχl ό κ. Μα.γοα.ληνής ... -Να. τα.ψεί, είπε δ ΓιιiΥ'vΎ)ι,; ΆγιιiννΎJς μέ θλιμμένο χα.μ.όγελο.

- Πρα.γμα.τικά., ~ποκρ(θηκε δ θεpσα.νέμΎ)ι,;, θά. μποpοuσες νά. πείς πιbς

θιiφτηκει,;, σ.ν εμενει,; &οώ μέσα..

Νέο κουδοuνισμιχ &κοuστ'Υ)κε κι' ό θερσα.νέμηζ ξεκρέμ.ιχσε ά.μ.έσως το κου­

οοόνι &.πο τον τοίχο, κα.ί το εοεσε στο γόνατό τοu.

- Τώριχ έσ.Υιμιχνε γιά. μ.ένιχ, είπε. Με θέλει fι fιγοuμένΎ). Πρόσεξε κ. Μα.γδα.λ'Υ)νij μij κοuνήσεις ιiπο οώ μ.έσιχ, περίμενέ μ.ε νιΧ. έπιστρέψω κα.l μijν

ιiνησuχεϊ:ς. θα. εχομε κιiτι νέο. "Αν πεινιiσεις, έκεϊ: έχω ψωμί, τυρί κιχί κριχσί.

Κα.ί ογ~κε &.πο τό 8ωμ.ά.τιο φωvά.ζοντιχς: 'Έpχομα.ι, εpχομα.ι! σrστερα. riπo λίγα. λεπτά., δ γερο - θερσα.νέμης , ποu ό ήχος τοu κουοου­

νιοσ του ΕΚ!l.νε τίς κα.λόγριες να. το 6ιiζοuν στά. πόδιιχ , χτυποuσε μ.α.λα.κα. μ.ιά.

π6ρτιχ, κιχl μ.ιά. γλυκειά. ψωνή ιiποκρινότιχν : «Έσα.ε (», ποu σημαίνει έμπρός,

είσελθε.

Ή πόρτα. α.ότij ήτα.ν τοu &ντεuκτήριοu, ποtι eμπα.ινε δ κηποuρός, δτιχν

τδ ιiπα.ιτοuσο:ν οί &νά.γκες τijς δπηρεσία.ς του. Στο' έvτευκτήpιο α.uτδ όπijρχε πόρτιχ πού δοηγοσσε στο συνοδικό. Ό γερο - κηποuρος_ op'ijκε τΎ)ν ·ίjγουμ.ένrι να. κάθετα.ι στή μ.οvοιοική κα.ρέκλιχ κιχl νσ.. τον περιμένει.

Page 34: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

421

Β'

Ο ΘΕΡ~ΑΝΕΜΗ~ ΜΓΊΡΟ~Τ Α ~τι~ Δ Υ~ΚΟΛΙΕ~

Το σο6αρο uφος και το πολuά.σχολο προσιοιά.ζει στlς κρίσιμες περιστά.­

σεις, σ' όρισμένοuς χαρακτήρες κat έπaγγέλμ.α.τα., ιοια.ίτεpα. σε ίερωμέva πρό­

σωπα. Τ+1 στιγμΥ> πού μπ·ijκε δ θερσ~νέμης, ή ήγοuμένη, γuνα.ίκα. εuθuμ.η &πδ τ-Υ) φύση της, φαινόταν &.νήσuχη καl σο6αρή, τόσο, &στε δ κηπουρός

προσκύνησε οειλιΧ κα.ι στ&:θηκε στό κα.τώφλι.

ΊΙ ήγοuμένη κρα.τοuσε κείνη τη στιγμη κ' ~π~ιζε στα. οά.χτuλά. της το

κομπολόι της. Σήκωσε τα μάτια κα.l είπε:

-'Ά! κup θα.νέμη, έσU ε!σα.ι;

Είχα.ν κάνει α.ότή τΥjν περικοπή στ' δνομά. τοu για σuντομ.ι~.

Ό θεpσα.νέμης έπα.νά.λα6ε τi)ν προσκύν-ηση.

- Κuρ θα.νέμη σε φώναξα. νά. εpθεις ... - Στlς προσταγές σα.ς, &.γία. ήγοuμένη.

-'Έχω κά.τι vά σοϋ πώ.

-Κ' &γώ, είπε δ θερσα.vέψης, με φιχιvομεvικό θάρρος, &.λλά. με κά.ποιο

έσωτερικό φό6ο, είχα. κά.τι να πG> στΥjν &.γία. ήγοuμένη.

Ή ijγοuμένη τον κοίταξε μέ περιέργεια.

-"Α! εχεις κά.τι νά. μοu πεϊς.

-Να πα.ρακαλέσω Υjθελα τi)ν &γιότητά. σοu.

-Λέγε λοιπόν.

Ό Θερσανέμης έπιστpά.τεuσε ολη tOΙJ τi)ν πα.νοupγία. κα.t tλρχισε vrι. μι­

λa . ΠρG>τα. γιά. τά. γηρα.τειά. του κα.l τlς &.pρώστειες τοu, οτι τόν πijp~ν τά.

χρόνια κα.l 6α.ρ~ίνοuν πολu πά.νω του, ένώ 1j έργα.σία. τοu κήπου γίνετ~ι πε­

ρισσότερη, 5τι δ κijπος εχει εκτα.ση μεγά.λη, οτι ~τα.v ά.vα.γκιι.σμέvος, πολλές

ψορές, νιΧ έργά.ζετα.ι κα.t τfι νόχτα., δπως π. χ. τήν προηγούμενη, ποu χρειά.­

στ'Υ)κε νά. σκεπά.σει τα. πεπόνια. μέ ψά.θες, γιιΧ νιΧ τιΧ προφυtιiξει &.πό τi)ν πα.­

ΎωνιιΧ κα.l οτι ε!χε ~να.ν ιiοελφό, έοώ ·ή 1jγοuμένη μετ~κιν'ήθηκε μέ ά.νησu­

χία., Ι!.νιχ &.οελφό ~λικιωμένο κι' ~οτόν, 1ι ~γουιιένη lκανε οεuτερη κίνηση,

ποu lδειχνε δτι ήσόχα.σε, κα.l δτι α.ν τοϋ έπέτρεπα.v μποροϋσε να. πεί στον &.­οελφό τοu νά. ~ρθει νά. τόν 6οηθά κα.t κα.θώς ήτο:-ν κο:l έξα.ίρετος κηπουρός,

τό μονα.στ'ήρι ε!χε νά. (bφεληθετ πολύ. Δια.φορ~τικά., iΧ.ν Ci!ν τοϋ έπέτpεπα.ν

νa φέρει τον &.δελφό τοu, έπειδη α.uτος αίσθανότα.ν τlς δuνιiμεις τοu νιΧ λιγc;­

στεύοuν κα.l ήταν &.νίκανος ν&. τ&. 6γά.λει πέρο: μόνος τοu, θ&. ά.να.γκο:ζότα.ν,

().ν καl μέ μεγάλη τc;υ λύπη, νά. φύγει. 'Ότι δ &.δελψός τc;u εΙχε μιι!ι. μικρή κό­

ρη, τijν δποlα θά. εψερνε μα.ζί τοu, για. ν' &νατρα.ψεϊ στό μονα.στήρι μ.έ τό

Page 35: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

422

ψό6ο τοίi θεοίi καί, ποιός ξέρει, μπορεί ν~ γινόταν κι' αίιτ~ μι~ μέρα μοναχή . Άψοίi τελείωσε τb λόγο τοu, ~ ~γουμένη σταμά.τ-ησε νa παίζει στ& Μ­

χτuλά. της τό κομπολόι κα.l τοσ ε!πε σ' ιiπιiντηση:

- Πές μοu, κuρ θα.νέμη, μπορείς νά. 6ρεϊς wς τό 6ρά.·οι κσ.νένσ. μοχλb σιδερένιο, ά.ντοχijς ομως, δυνα.τό;

- Νά. τby κά.νω τί;

- Γιόι νά. σηκώσει κά.τι 6οψύ.

- Βρίσκω, &ποκρίθηκε δ θερσανέμης.

Γ'

Η ΗΓΟΥΜΕΝΗ

ΊΙ ·ήγοuμένη χωρίς ν& προσθέσει τίποτε άλλο, σψώθψε Χαl μπijΧε στο

διπλσ.νό δωμά.τιο, ποlι fιτσ.ν σ.ιθοuσα. τοσ σuνοδικοσ συμ6ουλίου, , δποu, καθwς

φαίνεται, fιταν συναγμένες οί γερόντισσες. Ό θερσιχνέμης εμεινε μόνος . ur ~. ' ~ ι , λ , ~ ,J, , ~ , ' , , '

στερα. Cλ.ΠΟ uεκαπεντε περιποu επτα, η • 1γουμενη επεστρεψε κ εκα-

θησε πά.λι στΎjν καρέκλα της .

- Κuρ θανέμη;

- Πpόστα.ξε &γία. ~γοuμένη. -~Εχεις προσέξει κα.λά. τΎjν έκκλησία.;

-~Εχω μιά. θέση σκεπαστΎj ιiπb το εξ ω μέρος, δπου . ερχομα.ι κα.l α.κούω

τή λει τουργίι:ι.

- Μπfiκες ποτέ σοu μέσα. γιά. κα.μμιά. δοuλειιi;

- Ναί, oub Ύ) τpεϊς ψορές .

- Είνα.ι ά.νά.γκη λοιπον ν' &νιχσηκώσε ις μι& πλάκα.

- Είναι 6αpειά. πολύ;

- ΤΥjν πλά:κα ποlι είνα.ι κοντά ατό !ερό.

- Την πλά.κα. πού σκεπά.ζει τb 6π6γειο;

- Ναί.

-~Ισα., Υσα γι' αίιτό χρειά.ζονται δuό &ντρες.

-Ή δσία 'Ανάληψη ~χει δύναμη ϊσα μ' ΕνΙΧΥ &ντρσι κα.ί μπορεί ν& σε

6οηθήσει.

-Μια. γuνα.1κα. μπορεί ποτέ ν& είνα.ι fσα. μ' !!να. ν &ντpα.;

- Αύτη μόνον εχομε να. σέ οο·ηθ'ήσει. Τί θ& γίνει;

-'Όσο νά. πείς, γυναίκα ε!να.ι. Ό α.δελψός μου, έκεϊνος ~χει δύναμη.

-Άλλα. θιΧ ~χεις κα.l το μοχλό.

Page 36: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

423

-Ό μοχλός, πάει καλά, ό μοχλδς είναι το κλειδί, οποu τα.ιpιά.ζει σέ τέτοιο: πόρτο:.

-Ή πλάκα. Ξχει κρίκο στο πάνω μέρος.

-Ν σ. περάσω το μοχλο έκεί μέσο:. Αuτο σωστό. -Κο:! ή πλά.κο: είναι τοποθετημένη ~τσι, ι'~στε ν' &.νοlγει ε/Jκολιχ.

-Πάει καλά, &γία. rιγοuμένη, θ' &.νοίξω τήν κρύπτη. -'Έρχονται κο:l οι τέσσερες σuνοοικες ψά.λ τριές μα.ς κα.ι σέ 6οηθοσν.

-Κι ' &.φοίί &.νοίξομε το uπ6γειο:

- Θi χρειαστεί ϋστεpα. νά. ξα.νακλειστεί. -Αότο είναι δλη ή οοuλειά.;

-~Οχι, κuρ θανέμη, έμείς σε θεωροuμε &νθρωπό μα.ς πιστό.

-Έγι!J Β,τι μοu πείτε θά κά.νω, γι' α.uτb 6ρίσκομα.ι έδώ. - Ko:l ο,τι κι' ~ν είναι, ο,τι κι' ~ν ολέπεις, νσ. σιωπα.,.

- Μ!Χλιστο:, ά.γία. ήγοuμένη.

-Άψοu λοιπον &.νοlξεις το ίιπόγειο ... - Νά. το ξα.να.κλείσω.

- Να.ί, &λλά. θά. χρειιχστεί πρώτα. ... - Τί πράγμα., &γ ία. ήγοuμένη;

• - θά. χρεια.στεί κάτι νά. κΜε6ά.σομε.

Ό θερσανέμης έσιώπησε. Ή ήγοuμένη, ϋστεριχ ά.πό διστιχγμό, είπε: ...:.__ Kup θο:νέμη. - Πρόστα.ξε, δ.γία. ήyοuμένη . - Ξzρεις οτι σήμ.ερα. τό πpωt π~θα.νε μια. γερόντισσα. σuνοοική;

-'Όχι, οέν ijξεpo:, ζωΥ) σέ λόγοu σοu.

-Καλά., οέν δ:ι<.~uσες τήν καμπάνα.;

-'Εκεί χά.τω, στο Οά.θος τοσ κήποu, δεν ά.κοόει κα.νεtς τίποτε.

-'Αλήθεια.;

-Μόλις ΚΙΧ! &κοι..ίω το κα.μ.πα.νά.κι ποu σημαίνει γιά. μένα.

-Πέθανε λοιπbν σήμερα τΟι χαρά.ι~α.τα.. -Κ' επειτα, σήμερα. το πρωί, δ ιΗρcι:ς ψuσοuσε &.πο το μ.έρος τό δι-

κό μ.οu.

Ή ήγοuμένη έσιώπησε, κιν-ήθηκcι:ν τα. χείλη της για. μιά. στιγμή, σα. να.

προσευχόταν και σJνέχισε:

-Π ρ! ν τρία. χρόνια. μιά. γυνrJ.ίκα &σε6ής, Πl')u τ'ήν είχαν φθείρει τά. κακά. f" f"~ I f ' •<:> \ • I ~ I • I ~ξ I .>_ I ΟlΟΛtα., \j...ινο ΠΟΙJ ειοε την οσιιχ ... τα.upωση νrι. πpοσεuχετα.ι, ~ επνεuσε v.μ.εσως,

-'Ά, ναί, τώρα. &.κοόω τήν καμπάνcι: ποu σημαίνει νεκρώσιμα.

- Ot γερόντισσες λοιπον τή μεταφέριχνε στήν αϊθοuσα των νεκρών, ποu συγκοινωνεί μ.ε τΥjν έκκλησίcι:.

-Ξέρω .

-Στο οωμά.τιο αuτό άλλος ιiντρας, έκτος ιiπο σένα., οuτε μπορεί, οuτε

Page 37: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

424

πρέπει νά. μπει Νά. προσέξεις κ~λιΧ. θά. ήτα.ν tλτοπο να. μπετ ενα.ς tλντρα.ς στο

δωμάτιο των νεκρών' σ' ε να. γuνα.ικείο μονα.στήρι.

Τ-ή στιγμή έκείνη χτύπφε έννια. 1ι ώρα..

-τ~ ένιiτ\) ώρ~, κα.ι έν πά.σ\1 ώρq., α.1νετον κα.ι δεοοξα.σμένον τδ πιχνά.-

γιόν σοu δνομιχ, &.πά.γγειλε ~ ~γοuμένη.

-'Αμήν, ε!πε δ θερσιχνέμης.

Ή ~γοuμένη σuνέχισε:

-Ή δσίιχ Σταύρωση , &φοϋ δσο ζοϋσε εφερνε ψuχές στη μετάνοια., μετα.

το θιiνα.τό της θά. κά.νει θα.όμιχτα., 1ι μα.κα.ρίιχ.

- Είμπορεϊ, εrπε δ θερσα.νέμης, &.λλιiζοντα.ς τ-Υ) θέση τοσ κοuτσοσ πο­

δcφιοϋ τοu κα.t προσέχοντας μην πεί τίποτε &.ντίθετο .

- Κlιρ θα.νέμ.η, τό μονιχστήρι μα.ς ηuλογήθη μέ την δσία.ν Στα.ύρωσιν.

Διετήρησε τά.ς α.ίσθήσεις της εως τήν τελεuτα.ία.ν στιγμήν . Μας δμιλοϋσε κα.ι έν συνεχεία. ώμίλησε μέ τοuς &.γγέλους. Μaς εδωσε τά.ς τελευτα.ία.ς της πα.­

ρα.γγελία.ς. Κα.ι α.ι τελεuτα.ϊα.ι πα.ρα.γγελία.ι των νεκρών πρέπει πάντοτε νά.

έκτελοϋντα.ι.

«Είκοσι δλοκλ ήροuς χpόνοuς -ή μα.κα.ρϊτις έκοιμ.&το μέσα. ε1ς το ψέρ:::τρόν

της, μέ ρητήν &δεια.ν τοϋ ά.γιωτά.τοu πα.τρδς ~μών Πά.πα Πίοu Ζ' "· -Ξέρω, έκείνοu ποu ϊtστεψε τον οιότοκρ&;τορα. Μπουονα.πά.ρτη.

-Πρέπει να. ξέρεις, κι)ρ θα.νέμη , δτι δ &γιος Διόδωρος, &.ρχιεπίσκοπος

τής Καππα.δοκίοις, ζήτησε να. γρά.ψοuν εlς το μνημα. τοu την λέξιν «Ακα.pως>> ,

~ δποίιχ σημαίνει σκώληξ τής γής. Κα.θιl>ς κα.ί εγινε. Ε!να.ι α.lιτο &ληθές;

- Μά.λιστιχ, ά.γία. 1jγοuμένη, ά.ληθέστα.το.

-Ό μα.κά.ριος έκεϊνος &66iς τη; Άκοutλας, δ δσιος Μεζοκά.νης, θέλφε

να. τόν έντα.φιά.σουν κιiτω &πb τήν &.γχόνΎ) . Κα.θιl>ς κα.ί ~γινε.

- Βε6α.ιότιχτιχ.

-Ό έπίσκοπος τ()u Πόρτου , &γιος Τερέντιος (α.uτ~ τ~ Πόρτο 6ρίσκε-

τα.ι έκεί δπου χύνετα.ι δ ποτα.μος Τί6ερις στή θ&tλοισσοι) έζήτησε ν~ χα.ρά.ξοuν

πά.νω στήν πλά.κα τοϋ τά.φοu του το σημείο, &πb το δποίο διακρίνονται οί

τά.φοι τών πατροκτόνων, μέ την έλπίδα. δτι ο! οια.6ά.τες θά. εφτυνα.ν πά.νω στο

μνijμα. τοu. 'Έτσι ΚIXl έγινε . Πρέπει ΟΥJλ. ν& yίνετοιι το θέλημ.οι τGΊν νεκρGιν.

-Γένοιτο, Κύριε, το ελεός Σου.

- Κα.τά. τον rδ ιο λοιπον τρόπο, κuρ θα.νέμ.η, κιχι ή δσία Στιχόρωση θά.

τιχφεί μέ τδ νεκροκρέ6ιχτο, μέσα. στο δποίο κοιμ6τα.ν ε!κοσι χρόνια. σωστά..

- Auτb είνα.ι ο(κ~ιο.

- θά. είναι μ.ιά. σuνέχεια το\ί δπνοu της. · - θά. χρειαστεί λοιπόν να. τ~ν κα.ρφώσω μέσιχ στο νεκροκρέt;α.το.

- Ν~ί, κuρ θα.νέμη.

- ΕΙμιχι στοuς δρισμούζ σ~ς , ο,τι μ.έ δι~τά.ξετε θά. το κιΧνω.

-θα. σέ 6ο1Jθ~σουν κιχι οί τέσσερες ψά.λτριες.

Page 38: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

425

- Γιά. · νά. κι:χρψώσω το νεκροκρέ6ι:χτο ε!νι:χι περιττές. -~Οχι, για. ν& το κι:χτε6ά.σετε.

- Ποσ νιΧ το κα.τε6ά.σομ.ε j

- Μέσι:χ στ-ήν κρόπτ'Υj.

- Σέ ποιά. κρόπτ'Υj ; - Κ~τω &.πο το !ερό. -Ό θερσι:χνέμrις τιν&;χτrικε.

- Στ~ ν κρύπτη κά.τω &.πb το ιερό! - Να.l, κά.τω &.πο τ'ήν Άγ!σ. Τρά.πεζι:χ.

-Αότό δμως ... -θα. ~χεις το σιδερένιο μοχλό . - Νι:χl, &λλ&; ... - Τ-ήν πλά.κι:χ θcΧ τ'ήν σηκώσεις ιiπο τον κρίκο.

- Κσ.λά., ιiλλά. , &ylι:x ήγοuμένrι··· -'Ό,τι πι:χρι:χγγελίες &.ψήνουν οί νεκροί πρέπει νά. είσι:χκοόοντι:χι. Ή ό-

σίι:χ Στι:χόρωσrι μaς &φφε πι:χρι:χyyελίι:χ να. τ-ή θά.ψομε στο όπόyειο, κά.τω &.πο

τΥ)ν Άγίι:χ Τρά.πεζι:χ, να. μΥ) μετι:χφερθεί σέ &.νίερη γi), να. μείνει νεκρη έκεί, δποu προσεuχότα.ν ζωντα.νή. Μaς το ζfιτrισε, ο'Υjλα.δ'ή μ&ς το ο:ά.τα.ξε.

-Άλλα δεν εΙ ναι αότb ά.παyορεuμένο; -Άπα.yορεuμένο &πο τοuς &νθρώποuς, ιiλλcΧ το οια.τά.ζει ό θεός.

- Κσ.l άν το μά.θοuν;

-'Έχομε έμπιστοσuνrι σε σένα., δέ θα. το μά.θοuν.

-''Α, 3σο γιά. μeνσ., έγι~, κα.t μιά. πeτρσ. τοϋ μονσ.στηριοσ, εrιισ.στε ενσ.

κι:χt το σ.uτό .

-οι γερόντισσες δλες σuνηλθα.ν στ"l]ν ι:χίθοuσι:χ τοu μονα.στηριοu, εyινε

σuνέλεuσrι κα.l τίς ρώτrισα. κα.ί ιiπ&;ντφα.ν §μ6ψωνα. νά. τα.ψεί ~ όσία. Στα.ύ­

ρωσrι, κα.θιi>ς παράγγειλε, κά.τω &πο τ"ήν Άγία. Τράπεζα.. "Αν θα.uμα.τοuργή­

σει, θcΧ εΙνα.ι εuλογία. θεοu για. το μονα.στήρι μα.ς, κuρ θα.νέμrι! Τα. θα.ύμα.τα.

6γα.ίνοuν ιiπο τα. μνήμα.τσ..

-Άλλά., &.γία. ήyοuμέν'Υ), 5.ν ή ιiστuνομία., ποtι φροντίζει για. τ~ν όyεία. τοσ πληθ\Jσμ.οσ .. .

-Ό &γιος Βενέοικτος ό Β' ιiντιστάθrικε, ώς προς τ'ήν τα.ψή , κα.τα. τοu

Κωνστα.ντίνοu τοσ Πωγωνά.τοu.

Ν ι " .;, ' , - α. , ομως •1 α.στuνομια. ... -Ό Χωνοδεμέρ, ενας ά.πο τοuς έπτα. Γερμαyοuς 6/'lσιλεϊς, ποu ε1σέ6Ι'l-

λα.ν εΕς τΥ)ν ΓΙΧλΙΧτίΙΧν έπt ΙΧuτοκρά.τορος ΚωνστΙΧντίοu, ιiνα.γνώρισε ρψGJς το

οικα.lωμα. τών κληρικών νά., έντα.ψιά.ζοντα.ι έκκλφια.στικώς, δΎJλ. είς το ίερόν.

-Σωστά, μόνο ή &.στuνομία., ή ιiστuyομίσ. ... -'0 κόσμος δλος ε!να.ι μ'Υ)δεν μπροστα. στο στΙΧuρό. Ό 1.\σιος Μα.ρτίνος,

ένοέκα.τος &.ρχηγος τοσ μοΥΙΧστικοσ τά.γμΙΧτος τών Φσ.ιώΥ, εοωσε στό τά.γμα.

Page 39: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

426

α.ότο τό &ξης ρητό: Stat crux dam volvitum oabus (θά στέκει δ στα.uρός

δσο θά κuλά.ει δ δίσκος τοu ο)jλιοu).

-'Αμήν, είπε δ θερσα.νέμ"Ι)ς, 6ρίσκοντιχς τρόπο με το &.μ~ν νά ζεψεό­

γει, 1\σες φορές &κοuε λα.τινικά..

- Τί σ't)μα.ίνοuν για μliς τα λόγια. της &.στuνομία.ς κα.t το δήθεν ένδια.­

ψέρον της για τ~ν ύγείιχ, μπροστά στον δσιο Μιχρτίνο, στον &γιο Βερνάρδο

κα.t τόσοuς &λλοuς έκκλησια.στικοuς πα.τέρες! Σα. να. μΎ)ν εϊχα.με τό δικα.ίωμα.

ν' &.ποδώσομε τΎ) στά.χτ't) μα.ς στόν κόριο! Τά. όγειονομικά. α.ότ& μέτρα. ε:'1να.ι

έπινοήσεις έπιχνα.στα.τικές . Άκοuς έκεϊ! θέλοuν νά όποτά.ζομε το θεό στον &.στuνόμο τοuς! υΗμα.ρτον, Κόριέ μοu! σέ ποιόν α.!ώνα. κα.τα.ντήσα.μ.ε. Σ' α.ότοlις

τοtις τελεuτιχίοuς κα.ιροuς έπικριχτεϊ μια. σόγχιση σέ δλα.. Οί α:ιθρωποι &.γνο­

οσν δ,τι επρεπε νά γνωρίζουν, κα.ι γνωρίζοuν δ,τι επρεπε ν' &.γνοοσν. Οuτε

δίκαιο πλέον όπά.ρχει, οδτε &δικο . Κrχτrχτρέχοuν τοlις &γίοuς, κλείνοuν τα. μά.­

τιιχ σε κ!Χθε &.λήθεια.. Το σκοτάδι εγινε ή σuν-ήθεια. τοuς. Τά πιό σ.ίμο6όρσ.

θηρία. είνα.ι τα. τuψλά.. ΔΕ: γνωρίζοuν τt χρωστοuν ο•:Jτε στοlις ζωντα.νοός, οδτε

στοuς νεκροός. Άκοuς έκεί, &.πα.γορεuετα.ι νb. πεθάνει κα.νεtς κσ.ί ν& τσ.ψεϊ σ&ν

&γιος! Ό έντα.ψια.σμος εγινε πσλιτικο ζήτημα.. Αότο προκα.λεϊ φρίκη. Κuρ

θα.νέμη κα.τά.λιχ6ες;

- Κσ.τά.λα.οα., &.γία ήγοuιJ.ένη, έγώ κα.τά.λα.tlα..

- Μπορώ λοιποv vfι. 6α.σίζομα.ι σε σένα;

-'Εγώ θά κά.νω δ,τι με προστάξετε.

- Πά.ει καλά. θά. κα.ρφώσεις λοιπον το νεκροκρΗ5α-::ο κα.t ο! μοναχές

eα. το μετιχφέροuν στ~ν εκκλησία.. θά ψάλλοuν τΎ) νεκρώσtμ'tj ά.κολοuθία. κ'

~πειτα. θα. έπιστρέψοuv στά. κελλιά. τοuς. Μετα.ξlι εvτεκα. κα.t δώδεκα. τα. μεσά.­

νuχτιχ, θ&ρθεις έσU μΕ: τό σιδερένιο μοχλό. 'Όλα. θά γίνοuν μΕ: μuστικ6τψα..

Μέσα. στην έκκλησία. δε θι:Χ. είνα.ι άλλος &.πό τίς τέσσεpες ψάλ τpιες, την δσία.

Άνά.ληψη κα.t &.πό σένα..

- θά είνα.ι κα.t ή άλλη δσία. &δελφ~, ποu είνα.ι ή σειρά. της ν' ά.γρu-

πνήσει α.uτη τη νόχτιχ.

- ΑότΎ] δε θά. γuρίσει νά. δεί πίσω της.

- θ' &.κοόει 1:\μως.

- Δz θ' &.κοόει. 'Άλλωστε δ,τι ξέρει τδ μοναστήρι, δ κόσμος τδ &.γνοεϊ.

"f στερα. &.πb μικρΎJ σιγή, ή ήγοuμένη σuvέχισε:

-Έ'1u στο μετα.ξu θι:Χ. 6γ!Χλεις το κοuδοόνι &.πό τό γόνα.τ6 σοΙJ, είναι πε­

pιττb ν' &.κοόσοuv δτι είσα.ι έκεί.

-Ό για.τρbς τ6>ν νεκpιί>ν, ά.γία. ήγουμένη, ~κανε τ~ συνηθισμένη &πl­

σκεψή τοu;

-θα. ερθει σήμερα. κα.τα. τlς τέσσερες, έσήμα.vα.v τ~v κα.μπά.vα., μέ την

δπο1α. πpοσκα.λεϊτα.ι δ γιατρός. Άλλα. &σU δέν &.κοuς κα.μμιά. κα.μπ&:να.;

-Έγ~) προσέχω μόνο στ~ δική μοu.

Page 40: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

427

- Εογε σοu, κύρ θανέμΥj, σ' αότό πολύ καλά. κά.νειι;; . .:._Λέω, &.yία ήyοuμέν-η, θα. χρειαστεί ενας μοχλός, νσ. εχει τοuλά.χιστον

εξη πόδια μά.κρος .

- Πο\ί θ& τόν ζ Ύ)τήσειι;;;

- uOπou uπάρχουν σίδερα, δέν &.πολείποuν και οι μοχλοί. 'Έχω ενα σω-

pο σιδεpικσ. εκεί στο 6ά.θος τοσ κήπου.

-Μ~ λησμονήσεις, κύρ θα.νέμ.η, ψίιχ. τέτιχ.ρτα της wρας πρtν ά.πό τ&

μ.εσάνuχτα..

-'Ήθελα νά. πώ, &yία ήyουμένη, οσες εχετε τέτοιες δουλειές, δ ά.δελ­

ψός μοu είναι πολύ χειροοuνα.μος.

-Πρέπει Υ~ γίνοuν τ~ πpάyμα.τα 15σο είναι οuνατό yρηyορώτεριχ.

-Είναι δπού εΙμα.ι κα.t ά.νά.πηροι;;, κοuτσα.ίνω. θ& μοu χρειαστεί ενας

6οηθός.

-Θ& 6ρίσκεσαι στίς εντεκοι ή &ρα. κοντα. στο θuσιοιστήp ιο, με τό σιδε­

ρένιο μοχλό σου. Μια. Jψα σε ψτά.νει. Ή &.κολουθία &.ρχίζει τ& μzσά.νuχτα .

Φpόντισε να είναι ολα ετοιμα ενα τέταρτ<:J της ώρας πριν rlρχίσει ή άκολοuθία.

-Θα. κάνω το πχν γι& ν&. σας είιχαριστήσω. Το uπόσχομαι, ιΧyία ήyου­μένη . θά. καρψώσω τό νεκροκρέβατο. Στtς εντεκα. ή wpα ά.κρι6G)ς θά. είμαι

στ-ήν έκκλ-ησία., έπίσης καί οί οσιες &.δελφές, καθwς και ή όσία Άνά.ληψη.

Δuό &ντρες θα. εκαναν καλλίτερη δουλειά., α.ς είναι ομως θα. zχω καί το μο­

χλό μcιu . Θ' &.νcιίξομε τό δπ6γειο, θα. κcι.τε6ά.σομε τό νεκpοκpέοσ.το κα.ί πά.λι

θα. κλείσομε τό uπόyειο. θα. ψανεϊ σα. να. μ.Ύ)ν εyινε τίποτε. Ή ~ξοuσία δέ θα.

μά.θει το πα.ρα.μικρό; Είνα. ι &λλο τίποτε νά. γίνει;

- ΕΙνα.ι ά.κόμrι κά.τι .

- Τί άλλο;

- το ψέρετρο θά. με ίνει ιiοεια.νό.

- Ναί, κα.ί ποu θά. χρειαστεί ν& το πάμε ;

- Αuτο θ& πρέπει να. το θά.ψομε.

-Άοειανο θα. το θά.ψσμε;

'Εδώ ή ήyοuμένΎJ έσιώπησε. Ό θερσανέμης άρχισε νά. σκέπτεται ά.λλό ­

κοτα πpά.γματα , καί ή ήyουμένη το (οιο .

-Άγία ήγουμ.ένη, έyw καρφώνω το φέρετρο στο δωμά.τιο, πλά.ι στΊjν

~κκλrισίcι., &λλος κανένας δε μπορεί ν& μπεί έκεί μέσα έκτός &.πό μένα. Το

σκεπάζω uστερα με το μασρο νεκρικο σά.6ανο καί είναι εντάξει .

- Ναί, tΧ.λλ& ~κείνοι ποu θi το σηκώσοuν, γι~ νά. το ιιετα.ψiροuν στο

fι..μά.ξι, καί riΠO το &.μά.ξι yrι_ τό κα.τεοά.σΟUV στό μνijμοι, θa ΚΙΧtα.λά.οοuν ΠWζ

δεν εχει τίποτε μέσα.

-"Α! δ ια. ... ! φώναξε δ θερσανέμης. Ή ήγοuμένΎJ σταuροκοπΥ)θrικε καί κοίταξε τόν κηποuρό κατά.ματα. Ή

Page 41: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

428

μισ~ λέξη «6ολε» ~μεινε στο λιχρuγγι τοu. Γιοc ν& λησμονηθεί ~ βλcχστ'ήμιcχ

τοu, 6ιά.στηκε ν& πεί στήν ~γοuμένη:

-Άγίrχ ~γοuμένη, λέω νοc 6ιiλω χώ\1" στό φέρετρο, θοc φrχίνετrχι σ~

ν.Χ εlνιχ.ι μέσα. ~ νεκρή.

- Κιχλ~ λέι;, κuρ θrχνέμη. Το χwμrχ εtνrχι το ϊοιο, δπως κι' δ οcνθρω­

πος, yij κrxt γij. 'Έτσι λοιπόν, οπως σκέφτηκες, μπορείς Υ~ τrχκτοποι'ήσεις

το φέρετρο;

-Άφ'ijστε τ1jν όπ6θεσ'Υ/ σέ μένα..

Το σκuθρωπό κι' ά.ν'ήσuχο πρόσωπο της ~γοuμένης φωτίaτηκε. 'Έκrχνε vό'Υ)μιχ. στό θερσσι.νέμη ν~ ψύγει κι' δ κηποuροι; προχώρησε πρός τήν πόρτα..

'Ενώ ά.κοuμποuσε τό χωλό τοu πόοι στό κα.τώψλι, fι fιγοuμένη ψώνrχξε σιγά.: - Κuρ θrχνέμη, είμrχι εόχrχριστημένη &.πό σένιχ. Αuριο, μετ~ τόν έντα-

ψιrχσμό, νοc μοu ψέρεις τόν &.οελψ6 σοu κrxt ν~ τοΟ πείς ν?ι. φέρει μα.ζl κα.l τήν

κόρη τοu.

Δ'

Γ1010! EIN.AI ΜΕΣ.Α ΣΤΟ ΦΕΡΕΤΡΟ

Οί ορα.σκελιές τG>ν χωλών είνιχι δπως οί μα.τιές τιί)Υ μονόψθα.λμων, οέ

φτά.νοuν γρήγορα. στό σκοπό. Ό θερσα.νέμης 6ρισκόταν σ' &.μηχrχνίrχ. Χρειά­

στηκε οεκαπέvτε λεπτ?ι. ως δτοu yuρίσει στο "Κα.τά.λuμά. τοu. Ή Τιτίκα είχε

ξuπν'ήσει. Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης καθόταν κοντ?ι. στη φωτιά.. Τη στιyμ-Υj ποu

μπηκε δ θερσανέμης, δ Γιά.ννης Άγιά.ννης eοειχνε στήν Τιτίκα. το κοyίνι

τοί) κηπpuροu, ΠΟU ήτrχy κpεμrχσμένο στον τοίχο ΚIXL τ'ijς ελεγε:

-" Ακοuσε Τιτίκιχ μοu. θ~ χρειrχστεί νοc 6γοΟμε πά.λι ά.πο δώ 'Καl τότε

θ?ι. είμαστε καλά.. Ό 'Καλός rχότός &νθρωπος, ποu εχει ιχ.uτό τό σπίτι, eσ. σε

οά.λει έκεί μέσα. κα.ί θ~ σέ πά.ρει στόν ώμο τοu ν& σε πά.ει στο σπίτι μ.ια.ς

καλijς yuναίκας, οποu θ&ρθω κ' έγw ίίστερrχ. "Αν θέλεις ν?ι. μη σέ πά.ρει

πά.λι ή θερνα.οιέροu οα. κιiνεις δπως σοu λέω, χωρlς ν& μιλΥjσεις καθόλοu. Ή Τιτίκα. κούνησε τό κεψά.λι της κrχτrχψrχτικιΧ μέ ϋφος σο6αρό.

ΚΙΧθwς άνοιξε ή πόρτα. κα.l μπήκε δ θερσα.νέμης, δ Γιά.νψης Άyιά.ννης

γύρισε πρός rχότbν κrxt τον ρώτησε: . -Λοιπόν, τ( lγινε;

- UΟλα. εγινrχν 'Καl τίποτε οέν εγινε, &ποκρίθηκε δ θερσrχνέμ:ης. llijρα

τήν ά.οειrχ νιΧ σέ μ.πά.σω στο μοναστήρι, ά.λλοc γι& νά. μπείς, ε!νιχ.ι &.νά.γκη ν&

ογείς eξω . Έδω 6ρίσκετιχ.ι τό έμπόδιο. uοσο γι?ι. τη μικρή, εχομε εύκολίΙΧ.

-Ν~ την πά.ρεις στόν ώμο σοu, κιχ.θwς εtπειϊ;

Page 42: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

- Να.ί, ιΗλά. θά. ε!να.ι φρόνψ.η, -ι;( λές;;

-'Όσο γι' α.δτό μπορώ νά. σε 6ε6α.ιώσω.

- ΠιΧει κα.λιΧ. Γιά. σένα. δμως τ( θά. γίνει;

~y στερα. ά.πό μικρή σιωπή ιiγωνία.ς, δ θ~ρσιχνέμης πρόσθεσε: - Εuλογ'Υ)μένε, νά. ε6γα.ινες &.πο κεϊ ποu . μπήκες! Ό ΓιιΧννης ΆγιιΧννrις &.πιl.ντφε οπως κιιιιl προrιγοόμενα.: -' Αδόνιχτο!

429

·ο θερσα.νέμης, σά. νά. μιλοΟσε μάλλον στόν έiuτό τau. πα.pά. στο Γιά.ννrι Άγιιl.ννη. .. .

- Εlνα.ι κα.ί τό &λλο ποu μέ 6α.σα.νίζει. 'Έλεγα. ν&. 66.λω . μέσα. χGJμα..

ΆλλΓι. τό χώμα. εrνα.ι άλλο, κα.l άλλο τb σώμα. νεκροu : Tb χώμα. θ,Χ . φα.νετ. Ε!­να.ι &.8όνα.-ι;ο νά. μ.η μετα.κινrιθεί, νά. μη κuλίσει η προς τό ενα. μέρος f1 πpQς

το '&λλο. Αότοl ποu θά. σηκώνΟJJν 'tO φέρετρο θα. -ι;ό κα.-ι;α.λιΧ6οuν. Μέ κα.τιχλιχ­

βα.ίνεις Κίιριε Μα.γδα.λψ'ή; Ή έξοuσία. θά. πά.ρει μυρωδιά. καλ τότε &.λλοίμονο!

Ό ΓιιΧννrις Άγιά.ννης κοίτιχξε έκπληκτος το Θερσανέμη στα. μάτια., ~ο­μίζον-ι;α.ς οτι πα.ρα.φρόνησε.

Ό θερσα.νέμης έξα.κολοόθφε:

-Πως 1Μ .. . 6ολο θά. μπορέσεις να. 6γεϊς ιiπό οώ μέσα; Κιχί τό κακό εί­

ναι, πως ολα πρέπει νά. γίνουν &ς α.uριο. Αuριο πρέπει νά. σέ φέρω, νά. σέ

πιχροuσιιiσω. Ή 'ήγοuμένη θά. σέ περιμένει.

Κα.l τότε δ θερσανέμrις διηγήθrικε δλα δσα σuζητήθηκα.ν μέ την fιγου­

μένrι. Κα.ί ή ά.μοιοή τοu γιά. τήν uπηρεσία ποu θά. τοuς πρόσφερε ~τα.ν, δτι τοσ έπέτρεψε να. φέρει στο μονα.στήρι τόν &δελφό τοu κα.l τrιν ά.νηψιιΧ τοu,

α.uριο τό 6ριΧοι μετιΧ ά.πο τον εικονικό έντιχφια.σμό στο κοιμητήριο. Άλλ?χ

πώς μποροΟσε ν?χ φέρει τόv κ. Μα.γοα.ληνή, a.ν δ κ. Μα.γδα.ληνijς δέ 6ρισκότα.ν

έξω; Λότο fιτα.ν το μεγιΧλο έμπόοιο. Άλλά. uπήρχε κα.l εvα.· &.κόμη, το φέρε­

τρο θά. έμενε ιiοεια.νό.

-Πώς θά. μείνει &.θεια.νό τό φέρετρο; pώτ'Υ)σε δ Γιιiννη Άγιά.ννης.

-:-Το φέρετρο ποu στέλνει ή έξοuσία., &.ποκρίθηκε δ θερσα.νέμης. -τι φέρετρο στέλνει 1ι έξοuσία.;

- 'Ότα.ν πεθα.ίνει μιά. &.π' α.ύτες τις κα.λόγριες, δ για.τρός πrιγα.ίνει κα.l

τούς λέει: Πέθα.νε μια. μοναχή. Τότε ή έξοuσία. στέλνει ενα. φέρετρο ΚΙΧL

την &λλη μέρα. στέλνει μιά. νεκροφόρα. κα.ί &.νθρώποuς, γιιΧ να. πά.ροuν το φέ­

ρετρο κα.l να. το μετα.φέροuν στό κοιμητήριο. Τώρα. λοιπόν, δτα.ν θά. έρθοuν

α.ότοl ot &νθρωποι, θ?χ οροΟν το φέρετρο ν?χ μήν έχει τίποτε μέσα..

- Βά.λε μέσα. κα.νένα. δtλλο πpι7.γμα..

- Σά.ν τί 'fι.λλο πράγμα.; Κα. νένα. ν &λλο νεκρό; Ποu νά. τον ορώ;

-'Όχι νεκρό, ζωντα.νό.

- Ζωντα.νό; κα.l ποιός μπα.ίνει στό φέρετρο;

-'Εγώ, είπε δ Γιά.ννης Άγιιl.ννης.

Page 43: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

430

Ό θερσα.νέμης σ<.ίστηκε δλόκληρος κα.ί πετ~χτηκε 5ρθιος, σ~ ν&γινε έκπυρσοκρότηση κά.τω &πο το κά.θισμά. του .

-ΈσU!

-Για. τ( 5χι; Νά. μιdι. σύμπτωση! θuμ~σα.ι, δτα.ν μοσ είχες πεί, «ή δσία.

Σταύρωση πliθανε», έγw εΙχα. προσθέσει, «κα.ί δ κ. Μα.γδα.ληνΎ)ς &ντα.φιά.στηκε» .

Αότο ψαίνετα.ι και θ& γίνει.

-"Α! τ( κά.θεσα.ι κα.ί λές; Μέ τdι. σωστά. σου ε ίσα. ι;

-Με τα. σωστά. μου. Πρέπει ν& ογω &.πο δω μέσα.;

-Βέβαια.

- Δέ σοu είχα. πε! νδl 6ρε!ς κα.ί γιΟI μ.ένα. ένα κοψίνι κ' ένα. σκέπΜμα.;

- Να.ί.

- Τδ κοψίνι λοιπόν θά. είνα.ι &.πδ ελα.το κα.t τδ σκέπα.σμα. &.πδ μα.ύρη τσόχα..

-Υ Ασπρη τσόχα, στίς καλόγριες οά.ζοuν &.σπρη τσόχα.

-'Άσπρη, ιΧς ε!να.ι &σπρη.

-'Εσύ, κα.θwς ολέπω, δeν εfσα.ι σάν τούς &λλους ά.νθρώποuς, κ. Μα.γδα.-

λην-ή.

-Άδελψe, ε!πε δ Γιά.νvης Άγιά.vvης, ε!vα.ι avά.γκη vα. βγω aπό δώ

μέσα. δπωσο~ποτε, χωρlς ν& με οε! κανείς. 'Άλλον τρόπο έκτος &π' α.ότον

δέ ολέπω. Μόνο μπορείς να. μοu πείς πώς γίνοντα.ι ολα. α.ότιΧ τα. πρά.γμα.τα.;

Κα.t πρωτα &.π' δλα., ποu ε!να.ι α.ότδ το ψέρετρο; -Το &οεια.νό;

-Νιχί.

- Τό lχουν στό νεκρικό δωμ.ά.τιο, κα.θwς το λένε, πλά.ι στΎ)ν έκκλησία..

Το ~χουν πά.νω σέ δυο τρίποδα. κιχί σκεπα.σμένο μ' ένα. νεκρικό σά.6α.νο .

- Κοι;ι τι μά.κρος ~χει τό ψέρετρο;

- υΕξη πόδια..

- Αότb τό νεκρικό δωμάτιο τί ε!ναι;

- Τό νεκρικό δωμά.τιο, ε!να.ι μια. κά.μιχρα., μ' ενrτ πα.ρά.θυρο προς τον

κijπο, πού lχει κά.γκελα. κα.ί δυο πόρτες, ή μιά βγα.ίνει στό μονα.στ~ρι κα.l rι

&.λλη στΎ)ν έκκλησία..

-'-'Έχεις τά. κλειοιά., &π' α.ότές τίς δuδ πόρτες;

-'Όχι. · 'Έχω μό't:ο ~το ~λειδί τής πόρτα.ς ποu μπα.ίνεις στο μοναστfιρι,

της &.λλης, ποu μπα.ίνεις στην έκκλησία., τό ~χει δ θυρωρός.

-Πότε aνοίγει α.ότη την πόρτα. δ θυρωρός;

- 'Ότα.ν ~ρθουν οί &.νθρωποι νά. πά.ροuν το λείψα.νο. Βγα.ίνει το λείψα.νο

κιχί πά.λι κλείνετα.ι ή πόρτα..

- Ποιός κα.ρψώψ το φέρετρο;

-'Εγώ.

- Ε!σα.ι μάνος ~~είνη τήν ώριχ.;

Page 44: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

431

- Κα.νένιχς &.λλος, έκτος ιiπο το για.τρο τ'ijς ιiστυνομία.ς, σε μπορεί νά μπε! στο νεκρικο οωμά.τιο. Μά.λιστ~ το Ιtχουν κ~ί γρ~μμένο πά.νω στόν τοίχο.

- Μποροuσες ιiπόψε, &ψοu κοιμηθοuν ολοι στο μονα.στήρι, ν& με κρuψεις σ' α.ότό τό δωμά.τιο;

-'Όχι. Μπορώ δμως νά σε κρuψω σε μιά σκοτεινή ιiποθήκη, ποtι οά.νω τά έργα.λεία. γι& τi)ν τα.ψή, ποu κρατώ έγω το κλειοί. 'Από κεί ογα.ίνε~ς στο νεκρικό Ciωμά.τιο.

-τι &ρα. θα.ρθε! α.uριο ή νεκροψόρα. νά πά.ρει το φέρετρο;

-Κα. τ& τtς τρείς το ιiπόγευμα.. Ή ταφή θά γίνει λίγό πρiν νυχτώσει. Εrνα.ι κά.μποσες ώρες.

- θά μείνω λοιπόν κρυμμένος σ' α.ότή τήν ιiποθήκη &.π' ~tιτή τή νuχτ~ &ς α.upιο.

-'EγdJ θά σοσ φέρω φ'χγητό. -Κατά τlς ouo 'ή wρα. ερχεσα.ι κ~ι με καρφώνε~ς μέσα. στο ψέρετρο.

Ό θερσα.νέμης τ' &κοuσε με φρίκη.

- Δόσκολο πρ~γμα., ιiοελφέ, μοσ φ~ίνετ~ι σάv ιiοόνα.tο.

- Μπά.! νά πά.ρεις ΕΥΙΧ σψυρi κα.i vά χτυπήσεις κα.ρψιά πά.νω σ' ε να.

σα.νίδι, τό εχεις Μσκολο;

'Ό,τι φαινότα.ν &ν'ήκουστο για. τό θ:φσα.νέμη, στό Γιά.ννη 'Αγιά.ννη, &ν­

θρωπο ποu είχε περά.σει πολλά Ciεινά., φαινόταν ά.πλό. οι Ciεσμώτες γνωρίζουν

τήν τέχνη νά μικρα.ίνουν, &.νά.λογα. με τήν τρόπα., &πό τήν δποία πρόκειται

ν&:. ορα.πετεόσουν. οι κα.τά.οικοι κιvουνεόουν στήν &.πόορα.ση, 8πως ο~ &.ρρω­

στοι στήν κρίση τ'ijς &.ρρώστεια.ς, ποι'.ι σώζοντα.ι Ίj πεθαίνουν. Ή ψυγή εΙνα.ι

δ,τι κα.ί fι θερα.πεία.. Τί οeν κά.νει δ α.νθρωπος για. να. για.τρευτεί. Τό να.

uπομείνει δ Γιά.ννης Άγιά.ννης νά. τδν κα.ρψώσουν κα.~ vά. τόν μεtα.ψέρουv

σά Ciέμα. μ' έμπορείιμα.τα., το ν& ζ 'ήσει ε να. δλόκληpο ήμερονίιχτιο μέσα. σ' ε να.

κιβώτιο, νfι. 6ρε"ί αέρα. έκε"ϊ ποu δέν uπά.ρχει, yfι. οικονομήσει τ'ήν ιiνα.πνοή τοu

ώρες δλόκληρες, νά πνίγεtα.ι χωρlς νά. πεθαίνει, α.όtες ήταν &.πο τlς &.πα.ίσιες

ίκα.νότητες τοu Γιά.ννη Άγιά.ννη. "Αλλ(!)στε κα.ί οιότοκράτορες συνέβη νά. κοιτοιψόγουν σ' οιότο τό μέσο.

"Αν πιστέψο~ε το μονα.χδ Άουστίνο Κα.στα.λλέγιο, δ Κά.ρολος 6 Ε' α.ότοκρά.­τορα.ς της Γερμα.νία.ς, δτα.ν μετά. τrιν πα.ρα.ίτησ'ή του τόν εκλεισα.ν σε μονα.­

στ'ήρι κα.ί θέλησε νά. οεί την &.γα.πημένη του, τ"ήν εμπα.σε μέσα. σέ φέρετρο

καt τrιν ε6γαλε με τον ίδιο τρόπο.

Ό θερσα.νέμης, &φοu σuvηλθε &πο τή φρίκη, ρώτησε: -Άλλά., πώς θά κ6.νεις για. ν' &νΙΧπνέεις;

- Θα. ιiνα.πνεω .

- Μiσα. σ' εκείνο τό .σεντούκι! 'Εγώ, μόνο ποu τό συλλογίζομα.ι, π ιά.νε-

τα.ι 1ι ιivοιπνοή ι.ι.ου. -Θα. έχεις 6έ6α.ια. τρυπά.νι. θά. κά.νεις μερικές τρόπες γύρω ch:ό •ο

Page 45: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

432

στόμα. μοu, κ' ~πειτα. προσέχεις Υ~ μ:ή κοιρψώσεις κοιλιi το κα.πά.κι τοί) φε­ρέτροu, ώστε νιΧ περνα. λίγος &έρα.ς.

- Κα.λ~, &ν σοσ !ρθει νιΧ 6'ήξεις η νιΧ φτοιρνιστείς;

-'Όποιος ορα.πετεuει, οuτε 6-ήχει, οuτε ψτα.ρνίζετοιι. Κύριε θερσοινέμη,

ποιό &πο τιΧ ouo ε!νιχι προτιμώτερο, νσ. με σuλλά.6οuν έοώ η νΓJ. 6γώ . με το

φέρετρο;

Ό 8ερσα.νέμΥ)ζ ήτα.ν &.πό τή ψtίση τοu 8ιστοικτικός, &λλιΧ "'J &τα.ρα.ξία. τοσ Γιά.ννη Άγιά.ννη τον ένθά.ρρuνε.

-"Ας ε!να.ι, aψοσ προιγμ.οιτικιΧ οεν όπά.ρχει rkλλος τρόπος.

-Το μόνο ποu μ' ά.νησuχεί, είπε δ Γϊά.ννης Άγιά.ννης, είνιχι τδ τί θιΧ γίνει δστεροι στο νεκροτα.ψείο.

-~Α! δσο γι' ιχότ6, εγω δέν έχω κα.μμιά &.νΥJσuχία., Ο. -οκρίθηκε δ θερ­

σα.νέμ.η~. Άρκετ ίσu νιΧ εΙσοιι οέοοιιος πως θ' ά.ντέξεις μέσα. στο φέρετρο καλ

δσο γιιΧ vσ. σε οyά.λω έπειτα. &.π' το λά.κκο, εΙμοιι ήσυχος. Ό vεκροθά.φτης

είvιχι ψίλος μοu. Άγιχπii το ποτ'ήpι. Αότδς 6ά.ζει τοuς νεκρούς μέσοι στο λά.κκο

κ' έγ~) οά.ζω τδ νεκροθά.ψτη μέσοι στ'ήν τσέπη μοu. ΝιΧ σοu πώ τώρα. τί θΓJ.

γίνει. Το φέρετρο θ~ ψτά.σει στο νεκρο~οιψετο λίγο πρlν νυχτώσει. θιΧ τό κα.­

τε6ά.σοuν στο λά.κκο. Είνα.ι χρέος μοu νά τδ σuνοοεuσω wς εκεί. θα. εχω μα.ζί

μοu έργα.λετα., σψuρί, σκα.ρπέλο κα.t τιχνά.λια.. Ό πα.πάς λέει τ'ήν &.κολοuθία.,

κά.νει το σημείο τοu σταυροu, ρα.ντίζεt τον τά.ψο καl &πο δω πιi.νε οί &λλοι.

Ιlά.ει κι' αότος στή δοuλειά. τοu. Μένω μόνος με τό γερο - Μα.νώλη. uΕνα. &πο

τα. δuό, η θα.ρθει μεθυσμένος f) νηστικός. "Αν ερθει νηστικός, τοσ λέω: Γερο -Μανώλη πα.με νfl. κοπανίσουμε κα.νένα. ποτηρά.κι κ' Gστερα. γεμίζεις το λά.κκο.

Τον παίρνω κοιt τον κά.νω στοuπί, δΕ: χρειά.ζετα.ι πολλ'ή wρα. yι' α.ότ'ή τ~ οοu­

λειά., εuκολιχ μ.εθά.ει, &λλωστε . εχει πά.ντα. κά.νει τήν ι7..ρχ'ή. Τον &φ'ήνω νά.

πλιχγιά.σει στο τριχπέζι κ' &πισtρέψω. Ή δουλειa τελε!ωσε. "Αν πά.λι ε!να.ι μ.ε­

θuσμ.iνος, τοu λέω, π'ήyα.ινε κ' έyili τελειώνω τfι δοuλειά. σοu. Έκείνος φεύ­

γει, κα.t τότε σέ οyά.ζω &μ.έσως &π' το λά.κκο.

Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης πρότεινε το δεξί του χέρι προς το θερσα.νέμ.η.

- Σύμφωνοι, τοu ε!πε, ολοι θa π<Χνε καλά..

- Φτά.νει μόνο μ.~ τύχει κα.μ.μ.ιa &.να.ποδιά, είπε μ.έσα τοu δ κηπουρος

καl τότε θεέ μοu φuλα.ξε τί ~χομε νa πά.θομε.

Page 46: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

4J3

Ε'

ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΘΥ~ΟΙ

Τήν άλλη μέρα., δτα.ν δ 'ijλιος εγερνε πρδς τ"ή δόση τοu, οί &;ρα.ιοt δι«­

οά.τες των γόρω ιΧπό τό μ.ονα.στήρι δρόμων, έ6γα.ζα.ν τιΧ κα.πέλλα. τοuς σ' έν­

δειξη σε6α.σμοu στό πέρα.σμα. νεκρικijς πομπής. aΕνα. ~χημα. περνοuσε, πά.νω

στο όποίο ήτα.ν τοποθετημένο Ε:να. ψέρετρο σκεπα.σμένο με λεuκο σ6:6α.νο με

μ.α.uρο στα.uρδ. ΙΗσω ιΧπ' α.ότο ~κολοuθοοσε &λλο οχημα., μέσα. στο δποϊο ήτα.ν ενας πα.π~ς με τ~ ίερ~ &μψtα. κ' ενα. πα.ιδt ποu κρα.τοuσε τό σκεuος τοu &.για.­

σμοσ κα.t το εuχολόγιο τοσ πα.πΙΧ. Άπο τή μι~ μερι~ κα.t τ"ήν άλλη της νε­

κροψ6ρα.ς οά.διζα.ν δυό &ντρες κα.l πίσω ιΧκολουθοuσε ενα.ς γέρος ποlι κοό­

τσα.ινε. Ή νεκρικij πομπη κα.τεuθuν6τα.ν προς τό νεκροτα.ψείο.

Άνιiμεσα. στ~ πα.ρισιν~ νεκροτα.ψεια., το νεκροτα.ψεϊο τοο Βωζφ~ρ α.­

ποτελοσσε &ξα.ίρεση. Είχε τtς 1δια.ίτερες συνήθειές του. Είχε ουό πόρτες, μιιΧ

ποu την ον6μα.ζα.ν των ιππέων, γι.α.τl ά.π' α.uτ+ιν πιφνοuσα.ν τοuς νεκροuς πά.νω

σε όχijματα., κα.ι μι~ των πεζών, &.π' α.uτij εμπα.ζα.ν α.uτοuς ποu τοuς κοu6α.­

λοuσα.ν μl τιΧ χέρια..

01 κα.λόyριες τοσ Μικροσ Πίκπου είχα.ν έπιτόχει ν<Χ έντα.ψιdιζοντα.ι έκεϊ,

riλλ~ σε ξεχωριστό μέρος, γιιχτ~ ό τόπος riν'ijκε Ιlλλοτε στη μονή.

οι νεκροθriψτες είχα.ν συνijθως Ιiποyευμα.τινij έργα.σία., ποu το χειμώνα.

γινόταν νυχτερινή.

Τα. πα.ρισινα. νεκροταφεία. έκλειναν, την εποχη εκείνη, με τη δόση τοΟ

Ύ)λιου, κ' έπειδij α.uτο ήτα.ν δια.τα.γή τijς δημ.α.ρχία.ς, το νεκροτα.ψείο τοΟ Βω­

ζιριΧρ δεν ά.ποτέλεσε έξα.ίρεση .

οι δυδ πόρτες, ή είσοδος των ιππέων κα.l ή είσοδος των πεζών, fιτα.ν

ή μια. κοντιΧ στην ~λλη κα.ι τlς χώριζε ενα. μικρό χτίριο, στό δποtο eμ.ενα.ν

οί θupωpοί, εκλεινα.ν με το 6α.σίλεμμα. τοu Ύjλιοu. "Αν τΎ-ιν ώρα. εκείνη κιΧ­

ποιος νεκροθά.ψτης είχε καθυστερήσει, πρα.yμα. συνηθισμένο, yιιΧ νιΧ 6γεί ε­

πρεπε να. δείξει ενα. ε ~οικο χα.ρτ ί, πσu τοuς χορηyοuσε ·ίι διεόθυνση των κη­

δειών. Μέσσ. Ιiπό το πα.ρά.θυρο tιπηρχε ενα. κου-τ;( , σα. γpα.μμα.τοκιοώτιο. Ό κα.θυ­

στερημένος νεκροθάφτης ερριχνε μέσα. σ' α.uτό, το εtδ ικο χα.ρτί, μ/; το όποίο

ήταν εφοδιασμένος κα.l ό θuρωρος τρα.6οσσ_ε ενα. σκο ινί, ποu μ' α.uτο &νοιγε ·ή

πόρτα. τGJV πεζών. "Αν δ νεκροθάφτης δεν είχε τό χα.ρτί του, ελεyε τ' Όνομά. τοu και ό θυ­

ρωρδς πλησία.ζε στο παριiθυρο, τον ε6λεπε και το!) Ιlνοιγε τήν πόρτα. με κλzι­

οί, δ νεκροθά.ψ-τ;ης εογα.ινε, ΙiλλιΧ πλήρωνε οεκα.πέντε ψρά.γκα. πρόστιμο.

28

Page 47: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

434

Τό νεκροτ~φείο α.ύτό έκτbζ &.πb τb δτι 8~χδτ(χν τtς κσιλόγpιες, ε!χε

κ~ί &λλες ίδιορρuθμίες πού ,δι~τιiρ~ζ~ν τ'ή οιοικητικ'ή δμ~λότητα. Tb κατάρ­γησαν στα. 1830 κ~ί το δι('.(δέχτηκε το vεκροτQ;ψετο Μον Π~ρvάς.

"Αλλωστε τό νεκροταφείο Βωζφα.ρ ορισκότ~ν σε ΠQ;ρ(Ι;κμή. Είχε πνι­γεί &.πό &.γρι6χορτ~, οί ίσιοι δρόμοι τοu δε φα.ίvοvτα.ν πιά., Υjταν εντελώς π~­

ραμελημένο. <Η τιiξη τών &οστών, ποιJ Q(.λλο-;ε τόσο πολύ έπιθuμοuσε νrι. κη­

οεόετα.ι έκεί, τώρα. το ιiπ6φεuγε για.τί μupιζε ψτώχει('.(, &vώ ξετρελλα.ινότQ;y γι~ το νεκροτα.ψείο Πέρ - Λrχσrχίζ. 'Εκεί μιiλιστrχ! Να. τrχφείς στό Πέρ - Λα.­

σαίζ, Υjτα.ν σα. να. εΙχες στό σπίτι σοu πολότιμα. επιπλ~ aπό μ~όνι. Σ' α.uτό

δια.κρινότα.ν η κομψότητα κιχt η πολuτέλεια.. το Βωζιpα.ρ είχε κάτι το ιΧγριω­

π6, το τρ~γικ6. Οί yρcψfλ<ές τοΟ τοπίοu ήταν πένθιμες Κ!J.t τη νύχτα. εlχε οψη τρομακτικ-ή.

Δεν είχε 6ιχσιλέψει ιiκόμrι δ fίλιος κ~ι ή vεκρικ~ πομπή gμ.πα.ινε σ-;ήν πόρτα τοϋ νεκρο-;α.ψείοu Βωζιριiρ. Ό χωλός &νθρωπος πού τi) συν6οεuε -ητ~ν

δ θερσα.νέμrις .

Ή τrχφrι τfj; δσίrχς Στα.uρωσης στ'ήν κρuπτη, κά.τω &.πο τ-Υjν Άyί(Ι; Τρά­

πεζ~, η lξοδος τi)ς Τιτίκrχς α.πο τό μι:ινα.στ'ήρι, ή ιiπόκρuψη τοu Γιά.ννrι Ά­γιά.vvrι στi)ν ~rθοuσ~ τώv νεκρών, δλα. είχ(Ι;ν γίνει χωρίς κι:ι.νένα. πρόσκομ~.

Γι' α.όtο κι:ι.ί δ θερσrχνέμης ιiκολοuθοuσε τό λείψα.νο ·7ισυχος . Οί δub σuνωμ.ο­

σίες τοu, η μια. με τίς κ~λόγριες κ' ή ~λλη μέ τον κ. Μrηο~λψή, ή μιΓι. ύπέρ

κ~t η &λλη κα.τα. τοu κοινο6ίοu, ε!χ~ν πετuχει &.πόλuτQ; . Γι~ t~ όπόλοιπ~ οεν

εtχε κ~μμια. 11.μψι6ολίrχ, ο,τι είχε να. κά.νει ιiπό οώ κ~ι μπρος ήτ~ν εuκολο.

Μέσ~ σε δuο χρόνι~, εtχε τοuλά.χιστο οέκ~ ψορες μεfJόσει το γερο • Μα.νώλΥJ, τόν πα.χuσα.ρκο κα.ι κοκκινομιiγουλο νειφοθάψτη. ΊΌν εκι:ι.νε δ,τι ~θελε. Γι'

ιχότο ήτα.v &.πόλuτιχ fίσuχος.

Στήν εrσοοο τοσ νεκροτι:ι.ψείοu, 6λέπει ενιχν ilργά.τη πού κρ~τοϋσε μιά.

tσιiπ~ κάτω α.πό το μπρά.τσο τοu. <ο Θερσανέμ:ης τον κοίταξε καλ~ ΚQ;l τόν

ρώτησε:

-Ποιός ε!σα.ι τοu λόγοu σοu;

Ό έργάτης aποκρίθηκε:

.,.-Είμαι δ νεκροθιiψτης.

"Αν μιά ό6ί,διχ κrxvovιou χτuποϋσε κά.ποιοv κατιiστηθσ. κα.ι &πιζοuσε, aε

θ~ ~ΚQ;Υε σ.uτο tO μορψσ.σμό, ΠΟU ΕΚ~νε δ θεpσιχνέμ.Υ)ς έκείvη tYJ στιyμ~.

Ό νεκροθά.ψτης ε!σα.ι!

-Νιχί.

-Έσl.ι είσαι δ νεκροθάφτης;

-'Εγώ.

-Ό νεκροθιiφτrις είνιχι δ γερο - Μα.νώλrι~· _τΗτιχv, τώρα. ε!μ.α.ι &γώ.

-Πώς! κα.l τ( ~γιvε δ γερο- Μα.vώλης;

Page 48: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

435

- :Μα.ς ~ψησε χρόνοuς, πέθCΧνε.

Ό θερσανέμ'Υ)ς δλα τά. περίμενε, έκτος άπο τσ οτι κι' ό νεκpοU&.:ρτη; ήτσ.ν δυνσ.το να πεθάνει. Κι' δμ.ως, ήτCΧν ά.λήθειιχ, πέθιχνε. ΠεθΙΧiΥ?!JΥ κι ' ι:ι[ Υ~·

θ ι Σ ι ε "λ , λ, " " , 'ξ . , ο:- , κρο CΧψτες. ΚCΧι~οuν ο ων το CΧκκο, ως οτοu CΧνοι οuν και το οικο τοuς.

Ό θερσανέμ.ΎJς εμεινε μ' &.νοιχτο το στόμα, &ναυδο; . Μ6λις κσ.τιiφερε να προφέρει κσ.θαρ~:

-Πώς γίνετCΧι!

-Να. ποlι γίνεται!

- Πιχράξενο! δ νεκροθιΧφτης είνιχι δ γερο - Μιχνώλης.

_ufστεριχ &πο το ΝCΧπολέοντCΧ, δ Λοuδοβίκος ΙΗ'. urστερα. &.πο τ!:ι Μα.­

vώλ'f), δ Πα.vαγιώτ'f)ζ, Παναγιώτ'Ι) μ.έ λένε. Ό θεpσιχνέμ.ης, ώχρός, κοιτοΟσε rhUtO τον ΙΙ~r.νrhγιώτη. ΤΗ trhν δtνθpωπος

ψηλός, ά.οuνατος, μαuροκίτρινος, πρα.γμα.τικ!:ι λείψανο.

:Ξrχφνικά., δ Θερσανέμης ξέσπασε σε γέλια.

- Τί είνιχι, μωρε ΠΙΧιοί μ.οu, ιχύτος δ κόσμος! ΠιΧει κι' δ γερο - Μα.ν<J"J­

λ ης. 'Γί να. πείς! Ζήτω δ γερο - Ζήσης. Δέν τον ξέρεις το γερο - Ζήση; Εί­

ναι α.ύτος ποu Ιtχει έδώ &.π' έξω το καπηλειό. 'Έχει ενα κρασί, τί να. σοu πώ,

θα.uμα, είνα.~ ά.π' σ.ότο ποu επιναν eνιχν καιρο οί ά.θιΧνιχτοι θεοί! "Ας εΙνιχι

&.λα.ψρο το χώμιχ ποlι σκέπιχσε το γερο - Μανώλη, δ Θεος; ν' &.νιχπαuσει τij•ι

ψυχiι του. Κά.θε φορά. πηyα.ίνα.με καl πίναμε κα.νένιχ πο:tiιρι, ά.π' αό-.;ο tb εξσ.ι­ρετικο κρασί. Άγσ.ποuσε την κα.λη ζωη ό μιχκαρίτης. Πίνεις; κιχί σύ, συνά.­

οελψε, κα.νένα. ποτiιρι καλο κρασί, δέν εfναι ετσι; Σε λίγο πaμ.ε και τ6 δοκι­

μ.ά.ζομε.

Ή &.πιΧντηση τοσ ν!ου νεκροθιΧφτη οιιΧψεuσε τlς &λπίδες; τοσ Θερσιχνέμη.

- Κριχσl έy~) οέν πίνω ποτέ. 'Εμένα. ποlι με βλέπεις, σποuδσ.σ:Χ, πηγrι.

μέχρι την τετά.ρτη τοσ yuμνιχσίοu.

Στiι μετ<Χξu ή νεκρQψ6ρα. προχωροϋσε προς το λιΧκκο. Ό Θερσιχνέμης 6ρά­

δuνε το 6ήμα του . Κοuτσr.ι.ινε περισσότερο α.π6 τi)ν ά.νησuχία. του, πσ.ρά i.πό

τijν α.νrι.πηρίσ. τοϋ ποδαρωΟ τοu . ΆλλCι. δ νεκροθάψτης πpοχωpοΟσε μπpο­

σ-c~ τοu.

-"Ακουσε να. σοu πώ, σύντροφε, είμαι κ' έγw νεκpοθά.φτης -cou μονQ.-

στηριοu.

-Σuvά.δελψός μοu, ε!πε δ &λλο~.

- UΩστ~ ετσι λοιπόν, δ γερο - Μα.vώλης πέθανε.

- Να.ί, είδε ολέπεις δ Θεός τσ. κιχτιΧστιχιΧ τοu κα.ί 6ρΎ)κε δτι fιτα.ν ή σε ι -

ριΧ τοu μ.πά.ρμ.πμ - Μα.νώλη κα.ί λοιπόν τον πi'jpε.

-Ό θεq·~, ε; ... είπε δ θερσανέμης;. . -'Αμ' δ ' θε6ς, GέοC<Ιια..

~Ε J ' ' ' r ' σ' )6γου μ"ς Θ;. π;;ι·~ ν;. "='·'' ''','~ - iτσι εa~α.ι, τι να. κα.νομε, ..,ωη ε ' v.. "' ..,.~.-- J o •·•J•-

κα.νένα ποτηρά.~νά. γνωριστοuμε καλλ(τερα.;

Page 49: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

436

- Τί καλλίτερα. νά. γνωριστοσμ.ε, γνωριστήκαμε. Έσu θα. είσα.ι &.πό τ!Χ

περίχωρα., εγω ε!μα.ι &πό δώ, μέσα. &πό το Πα.ρίσι.

- Γιά. νά. γνωριστοσν δuό tλνθρωποι κα."Ji., πρέπει να πιοuνε μα.ζl ε να. ποτήρι κpα.σί. ~οποιος (Η3ειά.ζει το ποτήρι τοu, &.οει~ζει κ;ι.l τ~ν καρδιά. τοu, α.ότον το λόγο δέν τον ε χεις &.κσόσει; Θα.ρθείς νά. πιείς μGΙζί μσu. Δε ι.ιπσρείς

νά. μσσ το ά.ρν'Υ)θεϊς.

-Πρώτα. -ή εργα.σία. κ' δστερα. ολέπομε.

- Πά.ω χα.μένος, είπε μέ το 'IOU τοu δ Θερσα.νέμ'Υ)ς.

Ό νεκροθά.ψτrις πρόσθεσε: -~Ε, φίλε μοu! 'Έχω ~cρτά. πα.ιδι6G, πρέπει τα. τα.tσω τόσα. στόι.ι;ι.τα..

Γι~ ν~ ψ~νε α.uτ!Χ, γι~ y(J. γεμίσουν τόσες κοιλιές, πρέπει νά. μήν πίνω έyώ.

Ή νεκροψόρα. πλησία.ζε στrιν ~.κρη τοσ νεκροτα.ψείοu, στή θέση ποu ε!­

να.ι καθορισμένη γιά. τίς κα.λόγριες. Ό θερσα.νέιιης ορά.οuνε το ο'Υ)μα. τοu, &λ­

λά. δέ μποροuσε να. 6ρα.δόνει κα.t το 61jμα. τ'ijς νεκpοψόρα.ς. Το χώμα. 6οόλια.­

ζε κα.t ot τροχοί χώνοντα.ν στη λά.σπη κα.t κuλοϋσα.ν μέ δuσκολία.. Ό θερσα.νέμης π6Gλι πλφία.σε το νεκροθιiψτη.

- θά. πιοϋμε ά.πόψε, εχει ώρα. ίο κρα.σt σοu λέω, θΓι. πιοϋμε.

-Τίποτε, &πά.ντησε δ νεκροθά.ψτης, θά. τελειώσαμε πρG)τα. τ~ δοuλειά.

μα.ς.

Ή νεκροψόρα. στά.θ·ηκε μπρος στο λά.κκο, πίσω τ'Υ)ς στά.θψε κα.t τ' &­

μά.ζι μέ τον πα.πιΧ. ΚΟ\L το ΠΟ\ιοί. Κα.τέ6'Υ)κα.ν κι' α.ότοl κα.l πλ'Υ)σίσ.σα.ν. Ή zσχα.­

τ'Υ) wρσ. ~φτα.σε.

- Αοτο εΙνα.ι τρομερό, ά.νά.θεμα. στrι μοίρα. μοu, εΙπε μέσα. τοu δ θερ­

σσ.νέμ'ΥJς.

ANAMEiA iE TEiiEPEΣ iΑΝΙΔΕΣ

Ποιός ήτCΙΙν ιιέσCΙΙ στο ψέρετρο; Το γνωρίζομε. Ό Γιά.ννης Άγιά.νΥ'Υ)ζ.

'() Ι'ιά.ννης 'Αγιά.ννης βολεότηκε ~κεί μέσα. μe την &.πόψα.ση να. ζήσει

κα.t κα.τά.ψερε ν' &.να.πνέει.

Εfνσ.ι πράγμα. πα.ρά.δοξο, ·ή fισuχη σuνείδφ'Υ) δίνει &.σψά.λεια. κα.t σ ' δλα.

τ' άλλα.. Τό σχέδιο τοϋ Γιά.ννη Άγιά.ννη, στο σύνολό του, προχωροuσε κα.λα.

κα.ί μά.λιστCΙΙ &πο τήν προηγούμεν'Υ) μέρα.. Βα.σιζότα.ν κι' α.ότός, δπως κι' δ

Θερσα.νέμης, στο γερο - Μα.νJ)λη. Δεν εrχε κα.μμια. &μψι6ολία. γι.ι.Χ τΥ)ν κα.λΥ)

εκβα.σ'Υ). Ή κρισιμώτερ'Υ) θέσ'Υ) είχε σuντα.φιά.ξει μέ την πληρέστερη γα.λ-fινη.

οι τέσσερες 00\νίδες τοσ ψερέτροu &ποπνέοuν μιά. τρομερη r)ρεμία , σά. νά.

Page 50: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

437

ε!σχωpοϋσε στήν ήσuχlα. τοσ Γιιiννη Άγιιiννη, Ιiνα. μέρος &.πό την &.νιiπα.uση

τών νεκρών.

Άπο το 6ιΧθος τοσ φεpέτροu, παpα.κολοuθοuσε 8λες τlς φ!Χσε:ις τοσ φοοε­

ροσ ορά.μ.α.τος, ποu ε'πα.ιζε με το θά.νο:το. Λίγα. λεπτa &.φότοu δ θερσα.νέμης

κάρφωσε το φέρετρο, δ Γι!Χννης Άγι!Χννης ~νοιωσε ν~ τον σηκώνοuν κα.t u­στερα. νa τον κuλοuν. Άπο τ& τινά.γμα.τιχ τοu &.μα.ξιοσ κα.τά.λα.6ε πότε πέρα.­

σα.ν το λιθόστρωτο της πόλης κ' ~φτα.σα.ν στο χωμα.τόδρομο της έξοχης. Άπο

τον ύπόκωφο κρότο κα.τά.λα.6ε 8τι πέρα.σα.ν τή γέφuρα. τοσ Άούστερλιτς. Στο

πρώτο στα.μιΧτrιμα. κα.τά.λα.6ε οτι μ.πijκα.ν στό νεκροτιχφε'ίο. 'Ότα.ν στά.θηκα.ν

κιχί οεότερη φορά., σκέφτηκε, έοω ε!νιχι δ λά.κκος.

'Ένοιωσε 8τι τό φέρετρο σηκι6θηκε πιiλι, &.πότομα.. 'Ύστερα ενα. τρlξιμο στις σα.ν(δες, ά.πb τό δπο'ίο κατά.λα.6ε 1:\τι οένοuν τό φέρετρο με σκοινιά., γιά. νά.

το κιχτε6ά.σοuν στον τά.φο.

"fστψΧ ενοιωσε λίγη ζά.λη, ίσως δτα.ν κα.τέ6α.ζα.ν τό φέρετρο, ~γειρε

πρός τό κεφάλι. Μόλις σuνήλθε κα.τά.λα.6ε δτι 6ρισκότα.ν σέ δριζόντια. θέση κα.t

dκίνητος. Είχε φτάσει τό φέρετρο στόν πιiτο.

Α1σθά.νθηκε σύγκpuο.

Άπδ πιiνω &κοόστηκ:ο μιά. φωνή πα.γερή κα.t &.πα.θής. 'Άκοuσε νa προ­

φέρονται &.ργ~ λέξεις λα.τινικές, &.κατιΧληπτες.

- Κοuι ντορμίοuντ [ν τέpρα. ποίιλ6ερε, έοεζελά.μ.ποuντ, &.λlι 1ν 61τα.μ έ-

τέρνιχμ, έτ &.λίι ίν όπpόμπριοuμ, οuτ 6ιντέα.τ σέμπεp.

Κα. ι ή φωνή τοσ πα.ιοιοσ πρόσθεσε:

- Ντ~ Προφοίιντις.

Ή άλλη φων~, ή πα.yερ~, έπα.νά.λα.6ε:

- Ρεκοόιμ zτέρνιχμ ντόνα. ~ι ντόμινε.

Ή φωνή του πα.ιοιου &.πά.ντησε:

-Έτ λοuξ πεpπέτοuα. λοuκέα.τ, [ι.

"Ακοuσε πά.νω στίς σα.νlοες Ιiνα.ν &.πα.λa ~χο, σά. στα.γόνες 6ροχης. Σί­γουρα ~τα.ν τb pά.ντισμα. με &.yια.σμό.

ΕΙπε με τb νοu του: 'Έ , τώρα. πια. τελειώνοuν δλα.. 'Ακόμη λίγο όπο­

μ.ον~. Τώριχ. θ~ φόγει δ πα.π&ς κα.l δ θερσα.νέμης θa πά.ρψ το yερο - Μα.νώλη να. πaνε •ι& πιοuνε. "f στεριχ δ θερσιχνέι..t.ης θ& γuρ!σει' μόνος κα.l θ&. μέ 6γά.λει.

Θα. χρειαστεί τό πολu μιιΧ ώρα.. Ή πα.γερη φωνή επα.νά.λα.6ε:

- Ρεκοutσκα.τ 1ν πιiκε.

Κα.t ή φωνή τοu πα.ιδιοσ πρόσθεσε:

-Άμ~ν.

Ό Γιά.ννης Άyιά.ννης άκοuσε 6~ματα. ποu &.πομα.κρύνοντα.ν.

-Τώρα. φεόγοuν, ~μεινα. μόνος.

Page 51: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

438

Ξά.ψνοu &κοuσε πά.νω ά.πο το κεφά.λι του ενα. κρότο, ποu τοu φά.νηκε σά.

v~πεσε κερα.υνός. Είχαν ρ1ξει μι& cρτuα.ρια. χώμα. πά.νω στο cρέρετρο.

Δεuτερη ψτuα.ρια. χώμα. έπεσε κα.l 6οuλωσε μιά. ά.πο τlς τρuπες ποu είχε γισ. ν' &.να.πνέει.

Κα.l τρίτη cρτυα.ριιΧ χώμα..

"r στερα. κα.ί ;;έτα.ρ;;η.

Είνα.ι μερικά. πρά.γμα.τα., ποu είν<Χι ίσχuρότερα. κι' άπο τον ισχυρότερο

ιΧ.vθρωπο. Ό Γιά.ννης Άγιά.vvης gχα.σε τlς α.1σθήσεις τοu.

Ζ'

AΓQNIA

Ν& δοuμε τί γινότα.ν πά.νω &.πο το λά.κκο, μέσα. στόv όποίο ήτα.v το cρέ­

ρετρο με το Γιά.vνη Άγιά.vνη .

'Ότ<Χν &.πομ<Χκρuνθηκε ή νεκροφόρα, δτα.v ό παπ&ς με το παιδί ξαvα.νέ-

5ηκαν στο ά.μά.ξι κ' εφuγα.ν, δ Θερσα.νέμης ποu δεν &φηνε ά.πο τά μάτια. τοu

το νεκροθά.cρτη, τον είδε vά. σκuεJει κα.l vά. πα.ίρvει το ψτu&ρ~ του, ποu ήτα.ν

6uθισμένο μέσ<Χ στο σωρο τά. χώμα.τα..

Ό θερσανέμης πήρε τότε μιά. εσχα.τη ά.πόφα.ση. Στά.θηκε &.νά.μεσ<Χ στο

λά.κκο καl στο νεκροθά.φτη, σο;α.ύρωσε τ-l, χέρια. του κα.l τοu είπε .

-Έγι~ πληρώνω!

Ό νεκροθά.ψο;ης τόν κοίτα.θε με ά.πορία..

-τι πληρώνεις έσu.

-Έy~> πλrιρώνω , 6ρε &.δερψέ, έπα.νά.λα.Gε δ Θερσα.νέμης.

-τι πρ!Χγμα. πληρώνεις;

-Το κρασί.

-Το κρα.σί;

- Νσ.ί, &.πο το κα.λό.

- Δεν κά.vεις τ~ οοuλειά. σοu! είπε δ νεκροθά.cρτης.

Κ' ερριξε μια ψτυα.ριά. χώμα. πά.νω στο ψέρετρο. Τά. γόνατα. τοu θερσσ.νέ-

μη λuyισα.ν, κλον1στηκε, πα.ρ' ολίγο να. πέσει κι' αuτος μέσα. στο λά.κκο.

'ΈGyα.λε μια. φωνij σα. νά. τον επνιyα.ν.

- Σuvτροψe:, ελα. σοu λέω, πριν κλείσει το καπηλειό!

Ό νεκροθά.φτης ξα.νά.χωσε το ψτuά.ρι στο χώμα.. Ό θερσα.νέμrις έξα.κολοuθησε.

-Πληρώνω, Ιiκοίίς! Έγω θά. πλrιρώσω.

Κ' επια.σε το νεκροθά.ψτη &.πο το μπρά.τσο.

Page 52: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

439

- Μωρε τί ά:ιθρωπος είσα.~ σό; Κ' έγώ είμ.α.ι νεκροθcl.φτης, δ νεκροθcl.φτης

τοu μονα.στηριοu, ήρθα. να. σε οοηθήσω. Αότ~ είνιι.ι μια. δοuλεια. πού γίνετα.ι κα.t

τη νόχτα. . Πii.με τώρα. να. πιοuμε κα.t uστερα. γuρίζομ.ε.

Κ' &νώ μιλοuσε ιι' &.πελπισμ.ένη έπψονή, τα.uτόχρονσ. σκεψτότα.ν μ.' ιiνη­

συχ1α. . Άλλα. κι' a.ν ~ρθει κα.t πιεί, τον πιάνει &ρα.γε ιι.ότον το κρα.σί;

-'Έ , κα.λά., είπε δ νεκροθάφτης, ιiφοίί επιμένεις τόσο θα. πdμ.ε να. πιοίί-

με, ά.λλα. να. τελειώσομε πρώτα. τ~ δοuλει6., ποτέ προτήτερα..

Κα.t πάλι ~χωσε το ψτucl.ρι στο χwμα..

Ό θερσα.νέμης τόν κpά.τησε.

-'Ένα. κριι.σί, σύντροφε, ποu δev το ήπιες ποτε στ~ ζωή σοu!

- Κσ.τάλα.οσ., ε!πε δ νεκροθάψτΎJς. "Ακοuσε να. σοu πw, μήπως δeν ε!σα.ι

νεκροθ!Χφτης ΙΧλλ~ κωδωνοκρούστης; Ντίν, ντιiν, ντ(ν, ντιiv, δέv ξέρ~ις κσ.t

τίποτε άλλο; Δεν πii.ς να. κοuρεόεσα.ι! ... Κ' ~pριξε δείιτεpΎJ φτuα.pια. χώμα. στόν τά.φο.

Ό θεpσα.νέμης εφτα.σε στο σημείο να. μ"ήv ξέρει τί λέει.

-Μα. ελα., σοίί λέω, να. πιείς ενα. ποτήρι, ά.ψοσ σοu λέω, έyω πληρώνω

σοίί λέω!

--,-Πρώτα. να. πλα.γιάσομε τό πα.ιδί, ά.πά.ντησε δ νεκροθά.ψτης, κ' ερριξε

τρίτη ψτuα.ρια. χώμα..

"Επειτα. εχωσε το φτuά.pι στό χώμα. κα.ί πρόσθεσε.

-'Απόψε κάνει κρόο ΚΙΧί ή νεκρΥj θΓι. Ετρεχε πίσω μ.α.ς να. ψωνάζει, α.ν

τ~ν ά.φήνα.με χωρίς πά.πλωμα..

'Εκείνη τij στιγμή, δ vεκpοθ!Χφτrις εσκuψε ν&. γεμίσει τό φτu<iρι τοu χώ­

μ.ΙΧ, κΙΧθu); ήτΙΧ'Ι σκυμμένος, ή τσέπη της μ.πλοόζΙΧς τοu &νοιξε κ' ~χα.σκε. Tb ολέμ.μ.α. τοσ ΘερσΙΧνέμrι ~πεσε μέσα. στ~ν τσέπη εκείνη κ' εμ.εινε έκεί πpοσrι­

λωμένο. 'Ακόμη οεν είχε οα.σιλέψει δ ijλιος κα.ί τό φώς ήτrι.v ά.ρκετό, γι&. ν&.

οια.κρίνε ι το μάτι στο 6άθος της &.vοιχ,ης ,σέπης ί!νοι πρii.γμ.οι. λεuκ6.

Το μά.τι τοu θερσσ.νέμη &στpα.ψε. Tou ήρθε μια. φωτειν~ 1δέα.. 'Ενώ δ

ν~κροθά.φτης fιτα.ν ιiπασχολ η μένος με τό φτuάρι τοu, α.ότος &.πο πίσω χώνει

προσεχτικα. ,Ι;, χέρι τοu στην &νοιχτη τσέπη κι' &.ρπά.ζει α.ότο το λεuκο πρii.­

γμα., χωρίς να. 'bν ιiντιλψρθεί δ νεκροθά.φτης, ποu εpριχνε τYjv τέτα.ρτη φτu­

α.ρια. χώμοι . . τη στιγμΥ) ποu γuριζε για. να. πάρει κα.t πέμπτη φτuιι.ριιΧ, δ θερσιι.νέμης

τον κοίτα.ξε ήρεμα. Κ('J.L τον ρώτησz.

-'Αλήθεια., ε χεις πά.ρει μ.cι.ζ( σοu τό χα.ρτ(;

- Ποι6 χιι.ρτί;

- " Αμ' δ ήλιος πά.ει νά. 6ασιλέψει .

-'Ώριχ τοu ~~λ ή. ~Ας φορέσει κα.ί το νuχτικό τοu.

- Κσ.t δτοιν δ θuρωρος κλείσει τΥjν καγκελόπορτα.;

-"Ας τ-Υjν κλείσει.

Page 53: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

440

-'Έχεις το χαρτί σοu νσ. το δείξεις;

-"Α, ναt τδ χαρτί μοu, είπε δ νεκροθ~ψτης.

'Έψαξε στ~ν τσέπ'Υ) της μπλοόζας τοu, τίποτε, ~ψαξε ό)ς τ1ι. τσεπ~κια τοu

γιλέκοu τοu, τtς ό:.να.ποοογόρισε δλες, το χαρτί οε βρέθηκε.

- τί οιά.βολο! είπε, θσ. το λησμόνησα. στο σπίτι.

-Δεκαπέντε ψρ~γκα πρόστιμο, ψιθόρισε δ θερσα.νέμης.

Ό νεκροθά.ψτης ~γινε πρά.σινος.

- Πανrtγία. μοu! οεκα.πέντε ψpά.γκσ. πρόστιμο! - Μά.λιστα., δεκαπέντε δλόκληρα ψρά.γκα., πρόσθεσε δ θερσο-.νέμης.

Ό νεκροθά.ψτης Υ.ψφε τό φτu~ρι. τΗρθε fι σειρ1ι. τοu θερσα.νέμη νσ. γί­

νει κόριος τijς κα.τά.στα.σΥJς.

-''Ε, μ.ήν τα. χ~νεις, τοu είπε. Μήν πάς νά πεθάνεις, τιiψα. ποu είναι

κα.ί δ λάκκος ό:.νοιχτός. Δεκσ.πέντε φρ~γκα. είναι μεγάλο ποσό , άλλιΧ μπορείς

νιΧ μΥ)ν τιΧ. πληρώσεις. θιΧ σοu οώσω μια. ψ ιλική σuμ.βοuλή, είιια.ι παλιΌς έοίiι μέσα., ενω &σ1) είσαι νέος. 'Έχεις ι:ΧκόμΊJ καιρό, πέvτε λεπτιΧ ι'{)σποu ν& βασι­

λέψει δ ~λιος. Μόνο μ.ή χα.σομερ~ς.

-Άκοuς δεκαπέντε φρά.γκα, είπε ~ νεκροθάφτης.

-Ναι, δεκαπέντε σωστά., δμως εχεις καιρό. Είvαι μακριιΧ άπο o<i το σπlτι σοu;

-"Ως δεκαπέντε λεπτά. Σ' α. ο τον τον fδιο δρόμο &.ριθιιος 87. -Τρέξε λοιπον να. προφτά.σεις πρtν κλείσει ή καγκελόπορτα.. υrστεpα.

με τδ χαρτί σοu &.νοίγει δ θuρωρός, χωρtς νιΧ πλ"f)ρώσεις τίπο-iz. Κα.ί τότε θά-6εις τb νεκρό σοu .. Έγιiι σ' αότό το μετα.ξu τον φuλά.ω μ.ή σηκωθεί .κα.l σ?u

ψόγε ι. Μόνο τρέξε! -Σ' εόχα.ριστω, γέρο, μ' εσωσες.

- Φόγε γρήγορα, είπε δ θερσανέμΊJς.

Ό νεκροθά.φτης εφuγε τρέχοντας. 'Όταν χάθηκε καί δεν σ.ΧΙ')Uονταν τ&

6ήμα.τ~ τοu, δ Θερσα.νέμης εσκυψε πά.νω &.πο το λά.κκο και σuγκρα.τημένα.

ψώνα.ξε:

- Κόριε Μα.γδα.ληνΎ1 ! Κύριε Μα.γοα.λψή!

ΚαμμιιΧ &.πόκptσ'Υ).

Ό θερσα.νέμης ι:Χvα.ψίχιασε. Κα.τρα.κόλισε μέσα. στο λάκκο, ~σκυψε πά.νω

ά.πο το κεφά.λι τοu ψεpέτρου κα.ί ξα.να.ψώνα.ξε.

Σιγη &.πο τb φέρετρο.

'Έξαλλος κα.ί τρέμοvτιχς, δ θεpσα.νέμΊJς &ρπα.ξέ τή σφήνα. κα.ί το σψuρί

καt άνοιξε το καπάκι. Παρουσιά.σθψ.ε fι μ.οpψfι τοu Γι~νvη Άγιά.ννη κατα­

κίτρινη καt με κλειστσ. τCι. μά:~ια. .

τ~ μα.λλι& τοσ θερσανέμη όρθt!)θηκσ.v . ~

-Πέθανε! ε!πε με ψωνή, ποlι lσοησ~ στσ. χείλη τοu.

- Κα.t θέλησα. δ etθλιος ν?ι.. τον σώσω! είπε δ οuστυχ~ς &vθρωπος μέ

Page 54: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

441

κλά.μα, χτυπώντας τό στ~θος τοu καί μονολογώντας, γιατί κοcνοuν λιΧθος αίι­

τοl πο>'ι 1σχuρίζονται δτι δ μονόλογος :οεν ;!ναι πρ<Χγμα φυσικό. οι οuνατες

σuγκιΨήσεlς, πολλ€ς φορές, μιλοuν δuνα.τά..

-'Ά! Ό γερο - Μα.νώλης, εκείνος δ γέρο Μανώλης φταίει, ποu πf)γε να.

πεθάνει 6 παλιάνθρωπος! Τί διάβολο πηγε νά. σκάσει σε ι.ιιΟr. στιγμ.η ΠQU κα­

νένας δεν τό περίμενε; Έζ cι.lτίας τοu πέθανε δ καλος αοτος &νθρωπος. Άμ~

φρ6νφα ε!να.ι α.ότ!Χ τά. πράγμα. τα. νa γίνοντα.ι; "Αχ, Θεέ μοu! Τελείωσε! Καl

τώρα.; Ί'ί θά. γίνει ·ή μικρ~ τοu; Ί'ί θά. πεί &κείνη ή γuνα.ίκα., οποu την πήγα.;

θεέ μοu! Είναι δuνατ6 ν& πεθάνει ι..ι' α.ότ6 τον τρόπο ενα.ς &νθρωπος! Κuριε

Μα.γοαληνή, κuριε Μα.γδσ.ληvή! 'Έσκασε δ Cίνθρωπος. Καλά. το ελεγα. έγώ.

Δέν ήθελε να. με πιστέψε ι. Καl τί &νθρωπος, τί &νθρωπος! uΕνας &νθρωπος

τοu Θεοu. ~Εσωσε τη ζω·ή μου. 'Όταν θuμοuμαι πώς χώθηκε κάτω &:πο το

φορτωμένο &μάξι καt τό σήκωσε . 'Ά! δεν πάω πουθενά.. θa μείνω κ' έγιb έδώ

μέσα .• Μα.ζl κι' ο[ δuδ στόν ϊδιο λάκκο! Κύριε Μαγδαληνή! Κύριε Μαγδα­

ληνή! Κύριε δήμα.pχε . Να.ί, τώρα. κι' &λλη μι& φοριΧ. 'Ώ κα.κδ ποu επα.θα.! Δε μ' &.κοόει .

Κα.l δ δuστuχΥ]ς άρχισε ν& τρα.6& τά. μαλλιά τοu.

Πέρα., μακριά., πίσω ιiπο τrΧ δέντρα. τοu νεκροτα.φε ίοu, &:κούστηκε ΕΨJ.

όξο τρίξιμο, ~ταν η καγκελόπορτα πο.J ~κλεισε.

Ό Θερσα.νiμης εσκuψε πάλι πάνω &.πb το Γιάννη Άγιά.ννη κα.l ξα.φνικΟr.

&.να.τινά.χτηκε προ; τά. πiσω κα.τά.πληχτος. Ό Γιά.ννΥ)ς Άyιά.ννΥJς είχε τώρα.

τa μάτια. &νοιχτΟr. κσ.l τον κοίταζε.

ΊΙ θέα. τοu θα.νάτοu είναι κάτι φριχτό, &λλ& ο€ν είνα ι λιγώτερο φpιχτο

κιχl ή νεκριχνά.στα.ση. Ό Θερσανέμης ίJ.αρμά.ρωσε, κιτρίνισε, ~τρεμε, δεν fιξ ε­

ρε &ν ~τcι.ν ζωντοcνbς 1} νεκρbς δ Γιάννης Άγιάννης, ποlι τον κοι,οuσε.

--Άποκοιμήθηκα., είπε δ Γιάννης Άγιάννης.

Κα.ί &.νιχκά.θΥ)σε μέσιχ στό φέρετρο . Ό Θερσανέι.ιης γονάτισε.

-"Α! ΠιίJς φο6ήθηκα είπε .

υl'στερα, σηκώθηκε κα.l φώναξε.

-Δεν ξέρεις πόση χα.ρCι. μοuδωσες, κύριε Μαγδαληνή! Σ' εόχαριστιί>.

Ό Γιάννης Άγιά.v-ιης είχε λιποθuμ'ήσε ι, ό κα.θα.ρbς iέpα.ς τον συνέφερε .

'Η χαρCι. ε!νcι.ι η παλiρροια τοQ τρ6μοu.

-Δόξα σοι δ Θεbς ελεγε, δόξα. σο_ι δ θεός . Ί'ώρα. κα.τά.λα.6α π6σ'J μεγά­

λη ε!νlλι ~ ψυχ'ή σου, Μελφέ μου. Σ' έφιiJνα. ξα., σ' έφιί)να.ξα. , ιJ'!σπσu &να.στήθη­

κες. υοτα.ν είδα. κλειστ~ τa μά."'Χ σου, είπα., τελε(ωσε, εσκασε δ α.νθpωπος.

'Ήμοuν νά πά.ρω τ& oouν ci , τρελλδς γι& δέσιμο. Φα.ντb.σοu t.J.ν πέθαιv~ς! Τί

θa ΕΚΙλΥΙΧ j Τί θα. γlvότα.ν ή μικpη σοu! τι ιστορ ία., Θεέ μ.οu! Δόξα. σοι δ Θ ε­

οι;; &να.στήθηκει;;!

- Κρuώνω, είπε ό Γιά.ννης Άyιά.ννης.

Page 55: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

442

-" Αμ' θα κρυώνεις οέοα.ια., σ~κω γρ~γορα. να ψόγομε &.πο διτι.

'Έψαξε στήν τσέπη του κ' ε6γαλε ενα μπουκάλι μέ ρακί, τδ άvrΛξε και

πρόσφερε στο Γιciννη ΆγιιΧννη.

-Πάρε να πιείς λίγο, να ζεσταθείς, τοσ είπε.

Το pαΚt δλοκλήpωσε αuτο πού είχε &ρχίσει δ καθαρος ιχερα.ς. Ό ΓιιΧν­

νης ΆγιιΧννης &νιΧχτησε τlς ουνάμ.ε.ς του. Βγήκε &πό τό φέρετρο κα.l 6οήθrι­σε το θερσα.νέμΎ) να Υ.αρφώσει πάλι τό κα.πά.κι. Σέ τρία. λεπτ~ είχαν 6γεί κι'

ot ouo εξω &πο το λά.κκο .

"Αλλωστε δ θερσα.νέμης ήτα.ν ~σιJχος. Το νεκροτα.φείο ήτα.ν κλειστό, φ6-

6ο να τοuς προφτάσει δ νεκροθά.ψτης οέν είχε. Αότος θ~ εψσ.χνε &.κόμη γιιΖ

το χα.pτί του, καt ψυσικιΖ δέν θιΧ τό είχε 6ρεϊ, &ψοu 6ρισκότα.ν στfιν τσέπη

τοu θερσανέμ'Ιj, χωρlς α.δτο το χαρτl ήτα.ν &Οόνα.το να. μπεί στο νεκροτα.φείο.

Ό θερσα.νέμης πijρε το ψτυά.ρι κι' δ Γιιiννης Άγιciννης τijv τσciπα. κι '

οί οuό μαζί πα.ρα.χώσα.νε τό &δειο φέρετρο.

Άψοu γέι.ιισε δ λά.κκος , δ θερσα.νέμης είπε στο Γιά.ννrι Άγιά.ννrι. -Τώρα. νιΖ πηγα.ίνομε, πιΧρε έσό τ-Υjν τσ&.πα. κ' &γιb το ψτuά.pι κα.ί ιl.κο­

λοόθα. με.

Νόχτωσε . Ό Γιά.ννης Άγιά.ννης περπα.τοσσε μέ δuσκολία. , είχα.ν πιαστεί

οί κλειδώσεις του μέσα. στο φέρετρο. 'Ανάμεσα. σ' &κείνες τlς τέσσερες σα.νίοες

τον είχε προσ6ciλει ή άγκι)λωση τοσ θα.νά.τοu. Χρειαζόταν ν~ πεpciσει λίγη {fι­

ρα., για. να. δι~Jξει τόν πα.γετό τοσ τά.ψοu.

- Δuσκολεόεσα.ι να. πεpπα.τiiς; τον ρώτησε δ θερσα.νέμης.

- Να.ί, λιγιiκι, &.ποκρίθηκε δ Γιά.ννης Άγιά.ννης, λίγα. 6ήμα.τα. &κόμ'Ι)

κα.l θα περπα.τι7ι κα.νονικά. .

UΟτα.ν εφτα.σα.ν στήν εξοδο τοu νεκροταφείου, δπου κα.t τό σπιτά.κι τοG

θupωpou, δ θεpσα.vέμης εpριξε τό χα.ρτl τοu νεκροθάφτη στο κουτί κι' δ θυ­

ρωρός τρά.6rιξε τό σκοινί, &πο μέσα, κι' άνοιξε ή πόρτα.. Οί Μο ψίλοι 6γηκα.ν

~~ω. Κα.λα ~ρθα.ν τ~ πράrι.ιατα.! ε!πε δ θερσα.νέμης. Τώρα. λέω κ' έγιJJ δτι σω­

στιΖ σκέφτηκες να. γίνει ετσι. Κοίτα.ξε τώρα. ν~ δεϊς εvα. σπίτι μέ &.ριθμ.ο 87, έσu 6λέπεις καλλίτερα..

- Άκpι6ως σ' α.ότο εrμα.στε, ε!πε δ Γιciνγης Άγιά.vνης.

- Δός μου λοιπον τfιν τσά.πα. κα.ί περίμενέ με έοGι ~ξω, δΙJο λεπτci.

Ό Θεpσα.νέμης μπήκε στο σπίτι τ?Ο νεκροθ~φτη, δποu 6ρ·7)κε τον Πα.να.­

γιώτη &πελπισμένσ, yια.τt δεν εϋpισκε το χα.pτί τσu; ένω ε!χε κιiνzι ά.νω κά.­τω δλο το σπίτι.

-'Έφερα. το ψτu~ρι κα.l τ-ήν τσά.πα., τοσ είπε.

Ό νεκpοθά.ψτης τbν κοlτα.ξε κα.τά.πληχτος.

-Το χα.ρτί σοu, πρόσθεσε δ θεpσα.νέμης, θα. τό πά.pεις α.ίJριο τb πρωί

ά.πb τb θuρωρb το\ί vεκ.pοτα.ψ~ίcιu.

Page 56: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

4:43

- ΠιϊJς γίνεται; φιjJνα.ξε δ πα.να.γιιjJτης.

-Είχε πέσει, ψα.ίνετιχι, &πο την τσέπη σοu κα.t το 6pi)κα. κά.τω, οτα.ν εφuγες .

Κάθησα κ' εθα.ψα το νεκρό, τέλειωσα τη δική σοu δοuλειά. Αuριο πα.ίρ­νε ι ς καl το χαρτί σοu &πο το θuρωρl.ι και δεν πληρώνεις το πρόστιμο . "Εκιχ ­

να, καθ ι!)ς 6λέπεις ο,τι ιιποροίiσα. για σένα. ' Εόχα.ριστώ, &δελψέ! ε!πε δ νεκροθάψτης θαμπωμένος. Την άλλη ψopa θ&,

πιοuμ.ε και θά κεριl.σω έγιb.

Η'

ΕΠΙΤΥΧΙΑ

'Ί στερα. &.π ο μια ιrψι. δuο άντρες κα.ι ε να. κοριτσάκι χτuποuσα.v τΥjν πόρ­

τα στον iριθμο 62 της δδοσ Πίκποu. ΤΗταν δ Θερσα.νέμης, δ Γιάννης Άγιάν­

vης κα.t iι Τιτίκα., ποu την είχαν πα.ρα.λιΧοει ά,πδ τη γp : ιΧ, δποu δ Θεpσα.νέ ­

μης τΎjν είχι; &φ~σει τΥ]ν προηγούιιενη μέρα..

Ή Τιτίκα., μ' δλο πού ρωτήθηκε επανειλημμένα. &.πο τη γριά, κράτησε

&πόλuτη σιωπή, σuνα.ισθα.ν6τσ.ν δτι ή θέση τοuς ε!να.ι κρίσιμη, και χρεια.ζ6-

τα.ν φρόνηση. Ποιός δε γνωρίζει πόσο τεράστια. δύναμη Ιiχοuν οί τρείς λέξεις

· «μ·Ι1 ν πείς τίπρτε», δτα.ν ε1πωθοuν, με Ιf.να.ν δρισμένο τόνο, στο α.uτl &νος φοβι­

σμένου πα.ιδωu; Ό ψό6ος είναι &ψωνος .

Κανένας &λλωστε δεν κρατεί τόσο τ/.ι μυστικό, δσο το παιδι ποu κατέχε ­

ται &.πο ψ66ο. Άλλά, δτα.ν (ίστερα. ιiπ' α.uτες τlς ε1κοσιτέσσεpες πένθιμες κι'

&.νήσuχες ώρες, ξαναείδε το Γιάννη 'Αγιά.ννη, Η3γα.λε' τέτοια κpαuγrι χα:p&ς, wστε δποιος πρόσεχε κείνη τη στιγμή, θ~ μάντεuε δτι α.uτη ή ψωνη 6γηκε ιiπb

την &6uσσο.

Ό Θερσα.νέμης, σαν &νθρωπος τοu μοναστηpιοu, γνώριζε τί /!πρεπε νά. πετ για. ν% ανοίξουν δλες οί πόρτες. 'Έτσι λοιπον λtίθηκε το διπλο κσ;t τρομερο

πρ66ληιια., της εξόδου κιχl της εlσόδοu.

Ό θuρωρός, ε1δοποιrιιιένος κι' δλα:ς Ιiμπα:σε κα:t το·)ς τpετς στο έντεuκτή­

ριο, δποu δ θερσα.νέμης την προηγούμενη είχε πάρει δ'δηγίες ιΧπο την ~γοu­

μέν'Υ). Ή ήγοuμ~Ψη τοuς π~ρίμενε. Κοντά. τΎ)ς στεκόταν μιά. γερόντι~σα. ιiπο τlς

σuνοοικες με Κ(Χτε6α.σμένο το πέπλο στο πρόσωπό της . Το έντεuκτήριο ψωτι­

ζότιχν &μuοpά. &πο εvα: κερ1.

Ή ήγeιυμένΎ) έπιθεώρφε με το μιΧτι το Γιά.νvΎ) ΆγιιΧννΎ). Κσ;νένα. μά.τι

δeν είνιχι τόσο έξετα.στικό, οσο το χα.μΎ)λωμένcι.

Page 57: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

444

"fστερrχ ρώτφε.

- Tou λ6γοu σοu είσrχι 8 &.οελψ6ς; - Να.ί, &γία. ήγοuμένη, &.ποκρίθηκε δ Θερσα.νέμης. - Πως ονομ.ιiζεσrχι ; Ό θερσα.νέμ:ης &.πά.ντησε.

- Οuλτιμος θερσανέμ:ης.

Πραγμ.α.τικ.ιΧ, δ θερσα.vέμ.ης είχε εvα.v Μελψό ποu τόv ελεγα.v Οuλτιμο καl είχε πεθάνει.

-'Από ποu κα.τά.γεσα.ι;

Ό θερσανέμης &.ποκρίθηκε.

-Άπό τα. περίχωρα τΥ)ς Άμιέννης, &.πο το Πικινό.

- Κα.t ποιά. ήλικία. εχεις;

-Πενήντα πέντε χρονών, &.ποκρίθηκε δ θερσα.ν&μ.ης. - τι δοuλεια. κά.νεις ;

Ό Θερσα.νέμης ιiποκρίθηκε.

-Κ'Υ)ποuρ6ς.

-Είσαι κα.λος χριστιανός;

Ό Θερσανέιιης &.ποκρίθηκε. -'Απο μά.νrχ καl &.πο πατέρα,.

-Δική σοu εΙ ναι αύτη ή μικρή;

Ό Θερσrχνέμης &.ποκρίθηκε.

- Ναί, &γία ·ήγοuμένΥ), είναι έγγον~ τσu.

Ή ήγοuμένη κοίτα.ξε την Τιτίκα. με προσοχή , καl είπε, με χα.μηλη φωνή,

στή γερόντισσα., ποu στεκότα.ν ορθια., θ~ γίνει ά-σχημη.

01 οuό μονrχχές μ1λ'Υ)σrχν λίγη {Jψrx 1οιrχίτψχ σέ μια. γωνιa τοu έντεuκτη-ρίοu. urστερα. ή ήγοuμένη γύρισε κα.l είπε. .

- Κuρ θα.νέμη, θιΧ σου δώσοuν κα.l ενα. ά-λλο κοuδοόνι, χρειά.ζοντ(/.t Ούο τώρα..

Τήν &λλη μέρrχ, πρα.γμα.τικά., &.κοu6ταν δ ήχος δύο κοuδοuνιών κα.l οι κα.­

λ6γριες ο/;ν &ντεχα.ν στον πειρα.σμο ν' ~να.σΥ)κώσοuν το πέπλο τοuς κα.ί νδι κοι­

τά.ξοuν. Στο 6άθος τοu κ'ήποu ψrχίνσντα.ν τώρα δub άντρες νa σκά.6οuν , δ ενα.ς

κοντ& στον ei.λλο . Γεγοvος ι.ι.εγά.λο. 'Έι.ι.rχθα.ν &.πο τlς σuvοοικ&ς οτι δ &λλος ε!­

να. ι &.όελφός τοu κuρ θα.νέμΎJ καt προσελήψθη κι' αοτός ώς Gσηθός τοu.

Μια. &.πb τlς α.lτίες πού 6οήθησα.ν πολύ να. γίνει δεχτη ή Τιτίκα., ~τα.ν

α.ότο πού είπε ·η ήγοuμένη, «Ο!Χ γίνει &σκημψ. Ή πρόγνωση α.uτη είχε εuερ­

γετικa &.ποτελέσμιχτα γι& τΥ]ν Τιτίκα, ή ήγοuμένη τΥ] σuμπά.θφε καl τΥ]ν ε6rχ­

λε στο ο[κοτροψεϊο μαθ'ήτρια δωρεάν .

Αότό άλλωστε είνα.ι &.π6λuτrχ λογικ6 . "Οσο κι a..ν οεν όπά.ρχοuν κα.θρέ­

φτες στο μονα.στήpι, οί γuνα.ίκες εχοuν μια. μuστικη γνιhσΎ) τΥ)ς μορφής τοuς.

Έπειοη λοιπον δσα. κορίτσια. αίσθά.νοντα.ι δτι ε!να.ι 15μορψα, Οόσκολα γίνοντα.ι

Page 58: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

445

κα.λ6γριες, μ.' &λλα. λόγια., δσο πιο ομορψα. εrνα.ι τιΧ κορίτσια., τόσο λιγώτερη

είναι f; κλίση τοuς προς τον μονα.στικδ οίο, τΟι μονα.στήρια. όπολογ :~οuν πε­ρισσότερο στις ~σχημες. Άπο δω λοιπον κα.l f; μεγιiλη προτίμφη προς τlς

περισσότερο &σχημες πα.pθένες.

'Απ' δλα. α.uτ" τ" γεγονότα., το γόητρο τοu γερο - θερσα.νέμ:η μεγάλωσι πολu. Είχε τριπλΥ) έπιτuχία.. 'Έσωσε το Γιά.ννη Άγιά.ννη κα.l τοίί εδωσε &σu

λο, όποχρέωσε πολu το νεκροθάφτη, για.τl τόν &πάλλα.ξε &.πό το πρ6στψ.ο, ό

ποχρέωσε κα.l &.πόσπα.σε τΥjν &μπιστοσύνη τοίί μονα.στηριοΟ, για.τt χάρη σ' α.u

τον εγινέ κα.τορθωτό ν& κρα.τηθεϊ κα.l νΟι τα.ψετ ή δσία. Στα.ύρωση κ&.-,ω &.πc.

τ+; ν &γίιχ τρά.πεζα., ξόφλησε τον Κα.ίσα.ρα. κ' εuχα.ρίστησε το θε6. το μονα.στή· ·

ρι κριΧτησε ένα. ψέρετρο με λείψα.νο κα.t το νεκροτιχψε"ϊο δέχθηκε ενα. ψέρετρc

χωρlς λείψανο. Βέβαια. διαταράχτηκε ή δημόσια τάξη, ιiλλ?ι. χωρίς ν?ι. το α.1-

σθα.ν0εϊ. '() θεpσα.νέμης εγινε δ ·κα.λλίτερος όπηρέτης κα.l δ πολυτιμότερος κη­ποuρ6ς. Κιχl δτα.ν δ &.ρχιεπίσκοπος εκα.νε έπίσκεψη στο μονα.στήρι, ή ήγοu·

μένη δεν παράλειψε να διηγηθεί τ& γεγονότα. στΥ;ν πανα.γιώτητιΧ τοu, κα.l γιά

νΟι &ξομολογηθεί κιχt για. να. κιχuχηθεϊ κιiπως γιιi το κιχτόρθωμα..

Ό &.ρχιεπίσκοπος, ογα.ίνοντα.ς ά.πο το μονοι.aτήρι, μίλησε με έπα.ινετικά.

λόγια. στον πνεuμα.τικο τοίί &δελψοίί τοίί οα.σιλιά. Ή κα.λ'i] ψήμη τοΟ θεp­

σα.νέμη εψτα.σε ετσι μέχρι τ+; Ρώμη, wστε δ τότε Πά.πα.ς, Λέων lB', σε μι?ι.

έπιστολή τοu σε σuγγενικό τοu πρόσωπο στο Πα.ρίσι, εγραψε μ.α.ζl μέ ~λλα.:

«Φα.ίνετα.ι δτι εις μία.ν των εν Πα.ρισίοις μονών εδρίσκετα.ί τ ι ς κηποuρ6ς, &γιος

&νθρωπος, όνόμα.τι Θα.νέμηρ>.

Ό θερσα.νέμης, βέοα.ια., ιiγνοοΟσε δλο α.ότό το θρία.μ6ο, κ' έξα.κολοuθοΟ-' ι e ' ... ~ , ' , 'ζ ' λ, , ' ' , σε να. σκοcοει, να. κλα.οεuει κα.ι να. ποτι ει τα; ιχχα.νιχ τοu κα.ι τιχ πεπονιιχ

τοu, χωρlς ν?ι. πάρει κιχθόλοu χα.μ1.ά.pι για. τΥ)•; &γιοσ_Uνη τοu.

θ'

Α~ΦΑΛΕΙΑ

Ή Τιτίκα. κα.l μέσα. στό μοναστήρι έξα.κολοuθοΟσε να σιωπii.

Ή μικρή πίσ>εuε πώς ήτιχν κόρη τοίί Γιάννη 'Αγιάννη . Δέ γνώριζε τί-' ' ' 'δ' Ν ' -' 'Αλλ' '"' 'ρζ· 'λιδέ ποτε κα.ι γι α.uτο ε μποροuσε να. πει τιποτα.. α. κι σ.ν εγνω ι ., πιχ

r , , (, ~, , , Γ , 'θ

θα. ελεyε τίποτα. . ' ποφερε τοσα. , ωστε φοvοτα.ν τα πα.ντα . pηyopα. σuνη ισε

στη ζωή τοσ ι..ιονα.στηριCιΟ. Έπιθuμ.οΟσε ι..ιόνο να. Είχε κα.ί τή'Ι Κατερίνα της , ~ , , 1 , , Μ ' , ~ • 1 Γ , 'Α ,

&.λλ?ι. οεν τοψοuσε να το εκψρασει. ια. ψορα. ομως ειπε στο ια.ννη γιιχννη.

- Πα.:έρα., &.ν τό Ύjξερα. θά τήν επα.ιρνα..

Page 59: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

446

'Α -·τ , , θ' ... , , , , , ψοu η ιτικα, εγινε μ.σ. ητρισ. τοu οικοτροψειοu, χρεισ.στηκε νσ. ψορε-

σει κι' α.uτΥ) τi)v 1δια.ίτερη στολ.Υ;, ποu φοροuσα.v κα.ι οί &λλες μαθήτρ ιες. "Ι­

στερσ. ά.π6 πα.ρά.κληση τοu Γιά.ννη Άγιά.ννη, δέχτηκαν να. τοu πcφα.δώσοuν

τα. π{νθψα. ροuχα τής μικρής, τα. δπο'ία τοποθ{τησε σε μια. μ.ικρ.Υι βαλίτσα., ποίι

κα.τriφερε να. προμηθευτεί, προσθέτοντας καί μεpικα. &.ρώμα.τα, τα. κλείδωσε και κρατοΟσε πά.ντοτ:ο το κλειο\ πά.νω τοu.

Ό γερο - θερσα.νέμης, έκτος &.πο τη δόξσ., γι& την δποία. μιλ-!ισα.με, &.ν­

τα.μοίφθηκε κα.l μ' άλλοuς τpόποuς . Αtσθα.νότα.ν &.vέκφρα.στη εuχα.p ίστηση , Ξ­

λα.ττιbθηκε πολU YJ έργΙΧσίΙΧ του, &.ψοu δοuλευε μΙΧζί τι;ιυ κι' δ Γιά.vνης Άγιά.ν­

νης, τέλος έπε ι δη &.γαποuσε πολu το ταμπιiκο κα.t το lξοδο γι' α. ο το το &.νιiλα.-

6ε ό κ. Μα.γδα.ληνής, επα.ιρνε, με πολλΥ) εuχα.ρίστηση , τριπλάσιο &.πο πpGΗα. Uι καλόγριες οέν Ιtκανα.ν χρήση τοu νέου δνόμα.τος τοu Γιά.ννη 'Αγιά.ννη

καί &ντί να λένε Οuλτψος, 'έλεγαν δ &.λλος Θανέμης.

"Αν οί δσιες αότές κόρες cΙχαν κά.τι ιiπο την οξυδέρκεια τοu Ία.οέρη, θcΧ.

πpόσεχΙΧν έπί 'tέλους, οτι δσες ψοpές χpεισ.ζότοιy γcΧ, γίνει Εξοο9ς γιδ:. κά.ποια,

δοuλεια. τοu κ.Υιποu, ε6γσ.ινε πιiντα δ μεyα.λuτερος Θανέμης, '6 yέρος, δ &.νιiπη­ρος κΙΧί ποτέ δ &λλος. Άλλα. εrτε για.τι ε!χΙΧν πά.ντα. τα. μά.τιcι; τους προσηλω­

μένα. στο θεό, εϊτε γιcι;τί πpοτιμοΟσΙΧΥ να. aλληλοκα.τΙΧσκeιπεtίοντΙΧι, ΟΕΥ Εοω­

σα.ν καμμια. προσοχΥj σ' αότό.

'Άλλωστε, πολύ κα.λ&. εκα.νε δ Γιιiννης 'Αγιιiννης, πού κλείστηκε έκεr

μέσα. καί ΟΕΥ /t6γΙΧινε καθόλου εξω, γιατί 6 ']ιχοέpης ~yα,ν δλόκληpο μήνα κσ.­τιχσκόπεuε τη σuνοικία &κείνη μέ τοuς χαφιέδες τοu.

Τό μοναστήρι εκείνο ήταν για. τό Γιriννη Άγιά.ννη σα νησί περικuκλωίιέ­νο ιiπο 6ά.ραθρα . Οί τέσσεροι το'ίχοι τοu fιτσ.ν yι' αότόν, ιiπο δω κα,ί πέρα., δ­

λος 6 κόσμος. Περιορισμένος μέσα σ' αότοuς, εολεπε ιiρκετ6 οόρα.νό γι'χ να

εΙναι γαλήνια ή ψuχή τοu κ' Ε:6λεπε ιiρκετα την Τιτίκα, yια ν:Χ είνα,ι εuτu­

χισμένος.

'Έκτοτε &pχισε γι' α.uτον μια. πολu εiρηνικΥj ζωrι.

Ό θερσανέμ.ης τοu παρα.χι.iψησε, παρα. τις ιiντιρρήσεις τοu, το καλλί-cε­

ρο, τb πιb δποψερ•ο &πο τα. τρία δωιι&.τιΟ\ τής κατοικ ίας του. Ό Γιάννης Ά­yιά.ννης εργαζόταν δλη την ήμέρα. στον κήπο κα.ί f)τα.ν wφέλιμ.ος. VΗτΙΧΥ άλ­

λοτε κλαδεuτης καl ή κηποuρικΥj δεν τοu ήταν ξένη. Εϊπαμε &.λλοτε δτι, δ

Γιά.ννης 'Λγιά.ννης γνώριζε &.ρκετα. &.πο τ.Υι γεωπονία καt τιbρα τχ Ξβαλε σ'

έφαpμογiJ. 'Ενώ δλrι. τά. δέντρα. τοu κiιπου f)τΙΧν cl;πεpιποίητα., κα,χεχτ ικα. κσ;ί

δεν &π6διν7.'1 τίποτε, &.λλα πιΧλι fιτα,ν ιiγρι?δεντρα, δ Γιά.ννης Άyιά.vvης τ&

ζωογόνησε, τα. μπόλιασε κ' εκτος &πο την ομοpφι&. πού τούς ~δωσε, τα εκα.νε

να. δίνουν κι' ώpΙΧ!ους καρπούς. 'ΙΙ .Ί'' r ~~ '" 'θ' '" ' 'Ε~' ιτικα ειχε αuεια να ερχεται κα ε μερα. μ.ιιχ ωρα κοντα. τοu. πειvη

οί μοναχες ήτα.ν πά.ντοτε σο6α.pες κα.1 μελαγχολικές, ή κα.λωσtίνη τοσ l'ιά.ννη 'Λyιr'ι.ννη εκα,νε -cό ΠIΧtOL να τον λυ.τρεuει. Κατά. την δρισι1ένη ωρσ., ετρ~χε στο

Page 60: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

447

δωμιiτιο κχl μόλις Ιiμπχινε σ' α.uτό τό γέμιζε πα.ρ&:δεισο. Ή χα.ρά ποlι προξε­

νοuμε aτού; &λλοuς, tχει σ,uτη τη γλuκειά. χά.ρη, δτι &πιστρ~ψει σε μli.ς ψωτει­

νότερη, δπω; κάθε &.ντα.νάκλα.ση. Στα. δια.λείμμα.τα., δ Γιάννη; Άγιά.ννης τfιν

εολεπε !Χπ6 μα.κριά., πα•) επα.:ζε κ' Ιiτρεχε κα.l ξεχώριζε το γέλιο της !Χπό τά.

γέλια. τιi)ν &λλων πα.ιοιών.

Για.τl τώρα., ή Τιτίκα. γελοΟσε.

Το πρόσωπό της πήρε κά.ποια. μετα.6ολ7]. Έξα.ψα.νίστηκε &.π' α.uτο η κα.­

τ7]ψεια.. Το γέλιο εrνα.: δ ήλιος, το γέλιο διώχνει το χειμώνα. &.πο την !Χνθpώ­πινr; μορψ7].

'Ότα.ν τελείωνε το διάλειμμα. κα.l ή Τιτίκα. έμπα.ινε στο σχολείο, δ ΓιιΧν­vης Άγιά.vνης κοιτοΟσε ά.πο ι.ι.α.κριά. το πα.ρά.θuρο της τά.ξης της κα.ί τη νύχτα.

ξuπνοuσε κ' έβλεπε τά. πα.ρά.θuρα. τοu κοιτώνα. της.

'Άλλωστε δ θεός εχει τοuς δικούς τοu !Χνεξιχνία.στοuς δρόμοuς. Τό μονα.­

σηΊρι κα.l ή Τιτίκα. 6οήθησα.ν στην προώθηση κα.l τελειοποίηση τοΟ ~ργοu τοu

&πισκόποu Μuριήλ. ΕΙνα.ι 6έ6α.ιο δτι μία. πλεuρά. της &.ρετijς κλίνει προς την

όπεροψία.. Ό πεφα.σμος εχει στ7]σει στό μέρος α.ότο μιά. πα.γίδα.. Ό Γιά.ννης

Άγι&:ννης χωρlς νά. το κα.τ<Χλ&:6ει, ϊσως Πt<Χν6τα.ν &.πο την πα.γίο<Χ α.uτη, ιΧν

ή Θεία. Πρόνοια. δέν τον Ιiρριχνε Ιiγκαιρα σ' αuτο το μοναστήρι. 'Όσο σύγκρι­

νε τον έα.uτό τοu με τον έπίσκοπο, Ιiβλεπε δτι ήτα.ν όποδεέστερος έκείνοu κι'

α.ότο τον ~κα.νε τα.πειν6. Άλλά. &δώ κ<Χl μερικό Κ<Χψό ε!χε ά.ρχίσει νά. quγκρί­

νει τον έαuτό τοu μέ τοuς ιiνθρώποuς γενικά. κι' &ρχισε νά. γεννιέτα.ι μέσα. τοu

μιά όπερηψ&:νεια.. ΙΙοιός ξέρει; ''Ισως σιγά;, σ: γ&:, στό τέλος, νΓι. ψώλια.ζε μίσος

στην καροι&: τοu.

Το μονα.στΎ;ρι τον κράτησε &π' α.uτbν τον κα.τ7]ψορο. ~Ητα.ν ό δείιτερος

τόπος τ'ijς α.lχμα.λωσία.ς τοu. Στή νεότητά. τοu, στήν !Χρχή τη; ζωης τοu, &.κόμ.η

κ<Χl τώρα. τελεuτ<Χί<Χ, ~ζησε σ' eν<Χν &λλο τόπο, ~ροι.ι.ερ6, ψρικ ια.στιΚ6, τοu bποίοu

οι α.όστηρότ·ητες τοu ψιΧνηκα.ν πιΧντα. σαν κα.κοuργ7]μα.τα. τη; δικα.ιοσίινης κα.t

σά.ν &γκλ7]μα.τα. τοσ νόμοu. Σ7]μερα., μετά. το κ&:τεργο, Ηlλεπε τό ι.ι.?να.στrιρι .

Σκεψτότα.ν πώς &λλοτε ήτα.ν μέσα στο κάτεργο καl τώρα 1jτα.ν, νσ. ποuιιε ,

θεα.τr1ς aτό μονα.στi;ρι, παραλλήλιζε αuτιΧ τιΧ δύο μέσα. aτό μv,α.λό τοu κ<Χί,

πολλές ψορές, στηριζόμενος πά.νω στήν τσά.πα. τω, βuθιζότα.ν , ιla ' &.πέρα.ντοuς συλλογισμούς. , .

'Ανα.πολοuσε τοuς πα.λιοίις τοu σuντρόφοuς, τήν . α.θ.λ'ι6τητά. τοuς, δτι ε­πρεπε ν(). ξuπνοuν τΓι. χα.ρ!Χμtl.τσ.. κσ..t νΓι. έργ&:ζοντα.ι μ'iχpι τη νόχτα., νά. f.χοuν μόλις τό δικα.ίωμα. τοu Βπνοu, νά. κοιμοuντα.ι πά.νω σέ σκληρά. στρώματα., νά.

ψeιpοuν κόκκινες μπλοuζες γι~ κα.τα;ισχόνη, 'Υ(). τοtις riψα.φοuvτα.ι κα.ί τ~ όνό­

μα.τ&: τοuς κ<Χί ά.ντί γι' α.uτα. ν&χοuν i!.να.ν &.ριθμ6, νά. χα.μηλιJ)νοuν τά. μ&:τι<Χ,

νά. μιλάνε σιγά., νά. είν<Χι πά.Υτα. σίιρριζσ. κουρεμένοι Κ!Ζt νά. ζοuν κά.τω &.πο το

βοόρδοuλα. κα.ί τη ντροπή.

"f στερα. γύριζε τή σκέψη τοu προς τtς γuνα.ίκες ποu Η5λεπε μπροστά. τοu .

Page 61: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

448

Κι' α.ότ~ τ~ πλάσμ.α.τα., ε!χα.ν έπiσης τri. μα.λλιri. κουρεμένα., κι' α.ότ~ χα.­μ'ήλωνα.ν τα. μά.τια. κα.ί τη ψων'ή, οχι μέσα. στη ντροπ'ή, ιiλλιΧ στούς σα.ρκli'.­

σμοuς τοu κόσμου. Κι' α.ότ~ είχαν το σώμα. Πλ'Υ)για.σμένο, 15χι δ:πο το βούρ­

δουλα., &.λλά. &πο το ψρα.γγέλιο. Κι' &π' α.uτά. ε!χα.ν &ψΙΧιρέσει το ονομα. ποu τοuς έδωσαν δταν τά. βά.ψτισα.ν κα.t το &.ντικα.τάστησα.ν με &λλο . Κι' α.ότά. έ ­

νήστεuαν κ' έσκληραγωγοίίντα.ν, κι' α.uτli φοροuσα.ν άντί κόκκινη καζάκα, μαu­ρο pι1.σο μι1.λλινο, &.λα.ψpu για. το χεψώνΙΧ κα.ί πολύ οα.ρu για. το κα.λοκα.(ρ,, χωρtς να. eχουν το δικα.ίωμα. νιΧ προσθέσουν, η ν' άψα.ιρέσοuν τίποτε . Κι' α.ό­

τ~ κοιμοuντα.ι δχι πά.νω σε μα.λα.κ~ στρώματα., άλλ& πά.νω στ' &χυρα, κι' αι)c

τα. δεν εΙχα.ν το δικα.ίωμ.α. να. κοιμ.ηθοuν δσο 7jθελα.ν, για.τί 'έπρεπε να. ξυπνοσν

μ6λις τ&παιρνε δ Ι>πνος, &λλοτε γιδ: τ-fιν &.κολοuθiα. τοu μεσονυχτ ίου, ιΧλλοτε γιιΧ τον ορθρο. Κι' α.ότιΧ επρεπε \ltZ πλuνοντα.ι γρήγορα. ΚΙΧl ν&. κα.τε6α.iνουν σε

μια. εκκλησ(α πα.γεpη καl σκοτεινή , δποu ci'ιψειλα.ν νιJι γονα.τ(ζr:Juν πάνω στ(ς

πέτρε~.

, ΤιΧ πρGιτα. πλάσμα.τα. &π' α.uτ&. ήτα.ν ~ντρες, τ~ δεu-cερα. γuνσ.ίκες. Τί 'έκΙΧνα.ν ο[ όlντρες α.uτο(; ''ΕκλεψΙΧV, έοία.σα.ν, &pπα.ξα.ν, δολοψόνησα.ν,

σκότωσαν. τΗτα.ν ληστές, κιβδ'Υ)λοποιοί , δηλψηpισ.στές, πυρπολητές , φονιά.δες,

πα.τροκ-cόνοι . Τί 'έκα.να.ν αuτες οί γuνα.ϊκες; Τίποτε. Άπο τη μια. ή άνοσι­ουργία., &.πο την &λλη ~ άθω6τητα. .

Ή τέλεια &.θωότητα. aνυψωμένη &ς τη μυστηριώδη ά.νιΧληψη, ποu uπά.ρ­

χει &κόμη στη γη με την ά.ρετη κα.ί uπάρχει στον οόρα.νο με την άγιοσύνη .

Άπο τη μιιΧ έκμυστηρείισεις έγκλημάτων με χαμηλΊ) ψωνΊ) κα.t στ' α.ότί,

κι' ιiπο τήν άλλη έξr;μολόγηση παραπτωμάτων με δυνα.τΎj φωνή, για. ν' άκοu­

νε δλες. Άπο τη μι&. μεριά. δ μολυσμένος ιiέρας, ιiπο την &λλη δ:νέκφρα.σ-cο

&ρωμα.. Άπb τη ι..ιιά. ~ iιθικη ΠΙΧνοuκλα. πού τη ψυλ&.νε με τα. 8πλα μη 6γεί

στΎ)ν κοινωνία καί δια.δοθεί, πού κατα.τρώει σιγά., σιγιΧ α.ότοuς ποu 'έχουν προσ­

οληθ~ί &π' α.uτ'ήν. Άπο τήν &λλη, &μόλuντη ά.νά.ψλεξη δλων έκεiνων τών ψυ­

χών μέσ' στην ϊδια. ψωτιά.. 'Εκεί το πuκνο σκοτά.δι, έδώ ή σκιιi, &.λλιΧ σκιιΧ

γεμάτη ιiντα.ύγειες, κα.ί ά.νταuγειες γεμά.τες ιiχτινο6ολία. Δόο τόποι δουλείας καt σκλα.6ια.ς. Στον Ιtνα. όπιΧρχει η ελπίδα. της &πελεu­

θέρωσης κι' ιiκόμη ή δρα.πέτευσ'Υ). Στον άλλον ή α1ωνι6τητα., ή έλεuθερία. έκεί­

νη, την όποία 1J &νθρωποι ιiποκα.λοϋν θ~να.το.

Στον πρώτο δεμένοι μ' &λuσίδες. Στο δεuτερο δεμένοι με την πίστη .

Τί &ναπέμπεται &πο τον πρώτο; Βλα.στ~μια. καί τρίξιμο τών δοντιών,

μίσος κι' απελπισμένη κrhκία., κprhuγη λuσσιhσμένη κατά τοu σuνετα.φισμοΟ τι\Jν

ά.νθρώπων καt σαρκασμ.ος κατιΧ τοu οόραvοu.

Ί'ί 6γαίνει &πο τό δεύτzpο; Ή εuλογία και ή &γάπη .

Καl στούς δυο τόπους , τούς τόσο δμ.οιοuς κα.l τόσο δ ια.ψοpετικούς, τά

δύο ω)τα. ε1:δη τών άvθpώπιvωv πλασμάτων, εκτελοuσαν το ίδιο εpγο. T-f)v

έξιλέωση.

Page 62: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

449

Ό Γιά.ννης Άyιά.ννης έννοοuσε τήν έξιλέωση τώ•ι πρώτων, τήν προσω­

πική έξιλέωση. ΆλλiΧ δeν έννοοuσε τήν έξιλέωση τών δεύτερων, τήν έξιλέω­

ση πλα.σμ.Ιiτωv ποu δεν ε[χα.v &μ.ά.ρτημ.α., ποlι οέν εψτα.ιξα.ν σέ τίποτα. κ' ελε­

γε μ.έ τόν έα.uτό του.

Κα.λά.! έξιλέωση γιiΧ ποιό πρι7.γμα.; Ί'ί εκσ.νσ.ν σ.uτά. τά. πλάσμα. τα.; Μια ψωνή &ποκριν6τα.ν μέσα. στή συνείδησή τι:ιυ.

- Αuτά. τά. πλά.σμα.τΙΧ ά.σκοuν τήν πιό θεία., την πιό &νορεία. &πό τlς &ν­

θpώπινες &ρετές, έξιλέωση γιά. τίς &μσ.ρτiες τG>ν ~λλων.

Έοώ, πρέπει νά. σημειώσομε δτι εμείς περιyρά.ψομε, χωρίς νά. δια.τυπώ­

νομε τlς δικές μ.ΙΧς κρίσεις πιΧ.νω σ' σι.ότο το θέμα., τtς σκέψεις τοu Γιά.ννη Ά­

γιιiνν'r), σκέψεις κα.ι εντυπώσεις, οί δποίες έξα.ψά.νισα.ν &πο μέσα. τι:ιυ κά.θε

όπεροψlrι..

Συχvα τη νόχτα., ή κα.l τα χα.ρά.μα.τα., τήν ώρσι. ποlι δ κηπι:ις ήτα.v ερη­

μος, γονά.τιζε μπροστiΧ στό πα.ρά;θυρο της έκκλ'ησίιΧς, πρός τό μέρος δπου &γρυ­

πνι:ιuσε fι μ.ονrι.χή, γι:ινα.τισμ.ένη πά.νω στις πλιiκες κα.ί προσευχότα.ν κι' α.ότός

πρός τη γονατισμένη μονα.χή, σα να μή τολμοuσε ν' ά.πευθόνει κcι:;:' εόθείcι.ν

τrιν προσεuχ~ τοu πρός το θεό.

UΟλα. δσα. τον πιφιστοίχιζα.ν, δ ειρηνικός κηπος, τ' α.ρωμα.τικά λουλού­

δια., τα πα.ιδια με τlς χα.pούμ.ενες ψωνές, οί μελα.yχολικες κα.ί &.πλες γuνα.Ικες,

το σιωπ'ηλό έκείνο κοινό6ιο, ε1σχωροuσαν σιγ&., σιγα στ.Υιν ψuχή τοu, οα.θμια.ία.

τη γέμιζαν στοργή, δπως τοσ μοναστηριοσ, εuωδίιΧ δπως των λουλουδιών, rιρε­

μία. οπως τοu κήποu, &.πλ6τητα. 1\μι:ιια. μ' &κείνη τών γuvα.ικG)ν, χα.pα. δι.ι.ι:ιιcι. μ.έ

τών παιδιών.

Σκεψτότα.ν uστερα. δτι Οόο ο!κοι τοu θεοu τον όποδέχτηκα.ν στίς δυό κρί­

σιμες στιγμές της ζωης του, δ ενα.ς δτα.ν τι:ισ εκλεινα.ν δλες τtς πόρτες κα.l ή­

τα.ν riπό6λητος τ1jς tiνθρώπινης κοινωνiιις, δ άλλος τήν ώριι ποu ~ κοινωνία.

ετρεχε πίσω του μέ α.λλες δια.θέσεις κα.ί τόν κα.τα.δίωκε κα.ί τό κά.τεpyο &.νοι­

γότα.ν &κ νέου γι' α.ότόν. Σκεcρτ6τα.ν δτι χωρίς τον Πρώτο θ~ ~πεψτε πόlλι στό εγκλημα. κα.ι χωρίς τό δεuτερο στο μα.ρτύριο.

"Η κα.ροι~ δλόκληpη d.να.λυότα.ν σ' εuγνωμοσύνη κα.ί α.γαποuσε δλο κα.ί πε ­

ρισσότερο. Πολλα χρόνια. πέρα.σαν ετσι κα.ί ή Τιτίκα. μ.εγά.λωνε.

ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΔΕΙΤΕΡΟr ΜΕΡΟΙΣ

29

Page 63: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf
Page 64: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

ΜΕΡΟΣ TPITO

~ΙΑΡΙΟΣ

Page 65: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf
Page 66: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

ΒΙΒΛΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΤΟ ΠΑΡΙΣΙ ΣΤΟ ΚΥΤΤ ΑΡΟ ΤΟΥ

Α'

ΠΑ ΙΔΙ

Ή πόλη τοίί Παρισιοίί εχει ένα παιδt και το Μσος; εχει ένα ποuλά.κι· τό

ποuλά.κι τό λένε σπουργίτη, τό παιδί τό λένε χαμίνι.

Ένώστε τtς ouo ιχοτές εννοιες, &πο τtς δποϊες fι μ.ίιχ περ ικλείνει δλόκλ7Jρο

καμίνι, ~ ά.λλ'Ι) πλ-ήρη ι:ι.?η-ή, σuγκροuστε τούς; ~u, ιχότοuς σπινθήρες, Πι:Χ.ρ1σι - Πιχιδί κιχί θα. ξεπετιχχτεϊ ενιχ μικρο πλιχσμ.οιτά.κt: &νθρωπά.κος.

Τό πλα.σμ.α.τά.κι α.uτό ε!να.ι εuθuμο. Δέν ~χει κά.θε μέρα. νσ. φά.ει, πηγαί­νει ομως στο θέα.τpο κά.θε e)ρά.δι, άν τοίί &ρέσει. Δέν εχει σοικκά.κι, οδτε πιχποό­

τσια., οuτε ποu να. γείρει τό κεφά.λι. Ε!ναι σσ.ν τtς μίίγες, πετοuν καt δέν eχοuν

τίποτε &π' ιχοτα. τα. πριirι-ιιχτιχ. Ε!νιχι &.πο έψτα. μέχρι δεκιχτριιi'>ν χpονιi'>ν, ζεί

δμαδικά., τρέχει στ& σταupοδpόμιιχ, στο λιθόστρωτο, κοιμ&τιχι στό δπιχιθpο, cpo­pεί !νιχ πιχλιό πα.ντελόνι τοσ πα.τέρα. τοu, πdu κα.τε6α.ίνει κά.τω ά.πό τtς φτέρνες

τοu, ενιχ τριμμ~νο κιχπέλο κ&ποιοu &λλοu πιχτέριχ, ποίι χιbνετιχt κά.'tω &πό ,. α.δτιά. τοu, παρσ.μονεόει, ψιiχνει, ζητιανεύει, χιiνει ά.σκοπα τόν κα.ιρό τοu, κα­

πνίζει πlπιχ, 6λιχσt7Jμ.~, σuχνά.ζει στα. κα.π7Jλεϊα., γνωρίζει τοuς κλέφτες, μιλά

μέ τίς πόρνες, ξέρει τ-Υjν σuνθ'Υ)ματικ-Υj γλG)σσα τών κιχκοποιών, τριχγοuδa ξε­

τσίπωτοuς σκοπούς κα.t δεν εχει κιχμμια. κιχκίιχ στ"fιν ψuχfι. 'Έχει στ"fιν ψuχη

τοu ένα. μιχργα.ριτά.ρι, τήν &θωότητα. , κιχί τα. μοcργιχριτά.ρια. δέ λuώνοuν μέσοc

στό 6οίίρκο. ffOσo δ &.νθρωπος; ε!νιχι παιδί , δ θεός τόν θ~λεt &θώο.

"Αν κα.ποιος ρωτοuσε ocuτ"fι τ"fι μεγά.λ'Υ) πόλ'Υ). Τί ε! ναι αuτb τό πλιiσμα.;

Αό'tή θ' &.ποκρινόταν, ε!να.ι τό σπλά.χνο μ.οu.

Page 67: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

454

Β'

MEPIKA ΑΠΟ ΤΑ ΙΔΙΑΙτΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣτΙΚΑ ΤΟΥ

Tb χα.μίνι τοu Πα.ρισιοu, είνα.ι δ νάνος τοu yίγα.ντα.. ΓιιΧ νιΧ μij λέμε όπερ-5ολές, εχει κά.ποτε σακκά.κι τό &.γγελούδι α/ιτό τιί>ν p!;ίθρων τοσ δρόμου, ά.λλ~

έχει έ:να. κα..l μοναδικό. ~Εχει κάποτε κιχl παπGuτσια, &λλιΧ λείπουν οί πά.τοι,

εχει κάποτε καl σπίτι κα.t μά:λιστα. τό ά.γα.ποc, για.τl σ' α.δτό 6ρίσκει τη μΎ)τέρα

τοu. Προτψa 1\μ.ως τδ δρόιJ.ο, γιοιτί σ' οιuτl:ιν 6ρlσκει τήν tλευθερlοι'. 'Έχε: τ~

πα.ιχνίδια. τοu, τtς πονΎ)ριές τοu, &κόμΎ) καl τίς μεταφορικές τοu lννοιες, για.

τόν πεθα.μένο π.χ. λέει; «τριίJεt χuiμιχ.».

"Εχει καl τ& έπα.γγέλματά. του, ν& ψέρει &μάξι &.γοραίο, να. κιχτε6ά.ζει

τi)ν ciνα66θρα τοϊί ά.μαζιι;.ϊί γι& ν& διευκολύνει τό &νέ6ιχσμα, δτα.ν 6ρέχει ρι:ι.γ­

δαία. καl στοuς δρόμους τρέχουν ποτα.μάκια., ν& κά.νει περά.σμιχτα. μέ σανίδες

για. ν& περνοϋν ο[ δια6ά.τε; καl ν&. ε1σπρά.ττει 8ι6;ια, ν& οιαλα.λεϊ τά. οιαγγέλ­

μσ.τα της έξοuσία.ς όπzp τοu γαλλικοu λα.οu, νά. σκα.λίζει το λιθόστρωτο. 'Έχει .,. I 6 > ' 'θ ) - ' .J, I ' e I ' οι κο τοu ν f!-tσμ.α, οιπο κα. ε .ογης κα.ι σχ •ιtJ.ατος μ.πα.κψι, ποu ο;;ρισκει στοuς

δρόμους. τ~ περίεργα. αδ-:& νομίσμα.τσ., ποu τα. λένε «λόκ», έχουν μεταξύ τοuς

δ:.μετά.6λ ΎJτΎJ κα.t κα.νονισμένΎJ κυκλοφορία..

'Έχοuν. δικές τους ψρά.σεις, λόγια. εδψυij, ποu σuνα.γωνίζοντα.ι τά. λό­

για τοϊί περιώvuμοu Τα.λλεf..Ιρά.vδοu. Δ~v εχουv λιγώτερο κυνισμό &.π' ΙΧ>)τtν .

ά.λλά εΙνα.ι περισσότερο τ!μια.. Στέκετα.ι μπροστά. σ' εvα. κα.τά.στΎ)μ;α. κα.ί ;αrpνι­

κά. ξεσποc σ' gyα. γέλιο τρελλό, ποu ξαψνιά.ζει τον κοιταστηματά.ρχη.

'Άν τύχει κα.l περά.σει κ"ηδεία. κι' ά.νά.μεσα. σ' έκείνοuς ποu συνοδεύουν τ?

νεκρό όπάpχει ΚOtL κανένοcς για.τρός, τό χΙΧμίνι ψωνά;ζει;

- Μπά! &.πο πότε οί γιιχτροl συνοδεύουν τ& θύμιχτά. τους;

ΜέσΙΧ σε κά.ποιο συνωστισμό, ενα; σποuοαϊος κuριος μe γυιχλιιΧ στΥ) μuτ'fl

κιχl μz πολλά μπιχλιμπίδια. κρεμασμένα. στijν &λuσίδα. τοu ρολογιοu τοu, γuρίζει

ξ \ , ' , αψνικ~ πισω τοu αγα.νακτισμενος:

- Βρε πιχλιόπιχιδο! φωνάζει, «apπιχξες>> τή μέση τijς γuνα.ίκα.ς; μοu!

-'Εγώ, &.ψεντικό; ψάξε με.

Page 68: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

455

Γ'

ΕΧΕΙ ΚΑΙ τt-Ι XAPt-1 ΤΟΥ

Το οριΧοι, με τtΧ λίγα. κέρμα.τα., πού &πσ.ρα.ίτητα. θtΧ προμηθευτεί δ &ν­

θρωπιΧκeις ιια.ς, μπζ.G(yει σ' ΕΥΙΧ θέατρο. ΦτιΧvει μόνο πού θa ορεθεί εκεί με τή

χσ.ρa ζωγρ~φισμένη στό πρόσωπο, με τή δύναμη τοu έvθουσια.σμοσ του, ιιε τά χειροκροτ~μα.τιΧ του, πού μοιιΧζουν μ.ε ψτερουγίσμ.σ.τσ., γιa νa γίνει α.uτδ τδ

&.ιιπ&.ρι, τι) στενό, το μ.ολυσμ.eνο, τb σκοτεινό, τb ά.παίσιο, τό φρικτό, παροc­

δεισος.

Άπb τό χα.μίνι οέ λείπει κα.ί κ~ποιοι φιλολογική διαίσθηση. Ή τάση του

βέβαια, τό λέμε μέ λύπη, οέν ε!νσ.ι πpός τον κλσ.σσικισμ6. 'Από φυσικοϋ του

είνα.ι έλόιχιστα. ά.κα.οrιμcι.'ίκ6ς. 'Έτσι για. να. δώσομε ενσ. τ;α.ρόιοειγμσ., ~ οrιιιοτι­κότητσ. της; aεσποινίοσ.ς :Μχρς (διά.σηιιη -fιθοποιός) ' &.να.κα.τεύτΥjΚΕ με μιά Μ­ση ε!ρωνεία.;, &πb το θορυοιϊ)οες α.ότb κοινό. Tb χσ.μίνι τής έδωσz πσ.ράτσού­

κλι, τήν Ηεγε Μούς , ποu σΎ)μαί'Ι::ι ιΧπό τό «κουτί ογα.λμένψ.

Τό πλά.σμα. α.ότό ξεψωνίζει , ε!ρωνεύετα.ι, σφυρίζει οα.ιμονισμένα., σέρνει

τ(ι. κουρέλια. του κσ.l τυλίγετσ.ι μ' σ.ότιΧ σ.Χ φιλόσοφος, ψαρzύει στόν όπόνομο,

Χυνηγχ στό 66θρο, ά.ντλεί · τή χαρά. του μέσα. iπό τό 66ρ6'?ρο, μ.α.στιγι~νει μέ

τij ψσ.'Ιτασία. του τΟ'Jς οια.66;τες τii')ν κεντρικών ορ6μων, κιiν~ι μορφασμούς,

δα.γκ,ώνει, &.να.κσ.τιJ)νει.-.:Cό &.λληλούια. με τόν &.μσ.νέ, τρα.γοuδα. δλοuς τοuς pυ­

OμQJ~ ά.πδ το,)ς μα.καρισμοuς wς τα. πιο ξετσίπωτα. τρα.γούδια.. Βρίσκει χωρlς . y~:~φά.χνει, γνωρίζει έκείvο πού δeν ξέρει, είνα.ι Σπα.ρτιιΧτης κσ.l τι:ωτόχpοvσ. κλέφτης, εΙvσ.ι τρελλος μέχρι φρον~ΙJεως καt λυρικός ιιtχpι 6ωμ.ολ'7χία.ς. Κ'

ενω ε!ψχι άξιος 'lα. πλσ.γιά.σει στόι δώμα.τα. τοu 'Ολύμπου, κυλιέτα.ι στΎ)ν κοπριά.

κα.t ογ~ίνει iπό κεί στολισμένος μ' &.στέpιιχ.

Το χσ.μίνι τοu Πα.ρισιοu είναι zνας μικρος Ραμπελ~ί .

Δεν τοϋ αρέσει το Π~Υtελόνι, σ.ν δ~ν εχει τσέπΥ) πίσω κα.l τσεπά.κι για.

το ρολόι. Πολι'J λίγο έκπλ"ήσσετα.ι κι' ά.κόμη λιγώτεpο τρομ.ά.ζει, γελοιοποιεί τlς

δεισιδα.ιμονίες, ξεφοuσκιί>νει τlς όπεροολsς, ε(ρωνεόετ~ι τόι μυστ~ριιχ, 6γά.ζει

τη γλώσσσ. τοu στούς 6ρuκ6λσ.κει;;, κοροϊδεuει τά. π~χια. λόγια., δι~κωμωδεί τήν

όψηλή πο1ηση. 'Όχι γιΜl εΙνα.ι δπ~δός τοu πεζοu λόγου , ιiπενσ.ντ1α.ς, μόνο

γιατι !Χρέσκεται νά. οι~στρε6λώνει τό πομπώδες κσ.l θεαματικό, με τ"ήν κιχτιχ­

χρφτική απομίμηση.

Ό Άδα.μιΧστωp (*) νά. πα.ρουσι~ζόtα.ν μ.προστ~ του, το χσ.μ.ίνι θα φώναζε:

- Νά. δ μπσ.μπούλα.ς!

(.) 'Αδαμό.πτωρ, μιοflικιΊ πρόσιιJΠΟ στο επικό ποίημα (Λουσιό.δες» τοίι Καμb­

ιινς. Γίγας των τρικυμιών, οργισμένος ΠοσειδJJνας.

Page 69: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

456

Δ'

ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ EINAI ΧΡΗίΙΜΟ

Tb Π~ρίσι &ρχίζε ι &πό τον ήλίθιο καί καταλήγει στό χαμίνι. Είναι τα μόνα πλriσματσ., τα δποία σε κ~μμι& ~λλη πόλη δέ 6ρίσκοvται πλά.ι - πλάι.

Παθητικη παραδοχή πού άpκείτσ.ι νά βλέπει μονά.χ~, &πb τή μιcΧ, καί &.vε­ξcΧντλητη πρωτο6ουλια &πό την ~λλη .

.Μόνο τό Παρίσι τb εχει αότb σιlν ιστορική του έξέλιξη .

Κriθε μοναρχικός εrνσ.ι ήλίθιος, κα.l κά.θε &να.ρχικbς ε!να.ι χαμίνι.

Tb χλωμό αότο παιδί τιiιν προαστίων τσu Παρισισu ζεί κ~ί &.να.πτόσσε­τα ι. Μεy~λώνει μέσιχ στη δυστυχίιχ, παρόν πάντοτε σ' δλες τίς !στορικές έξε­

λlξεις, ΙΧότόπτης l.ι,ά,ρτυpιχς, άψωνος άλλά ψιλοσοψικος παpΙΧτηpητής, θεωρεί

τον &αυτό του &μέρψνο, &.λλα στην πραγμΙΧτικότητα δεν είναι .. Κοιτά.ζει ετο ιμο νά ΎΞλάσει, ΞΙναι δι.ι,ως π<Χντι;;; Ιfτοψο κΙΧl γι' lJ.λλΓ) σκοπό.

' Οποιοσδήποτε κι' σ.ν ε[σαι, δπως κι' ά.ν όνσμά.ζεσαι, Πρόληψη, Κα.τά.­

χρηση , Άτίμωση, ΤuραννίΙΧ , Παρα.νομία., Δεσποτισμός, 'Αδικία., Φα.να.τισμ6ς,

Καταπίεση, δόσε προσοχή στο χαμίνι, τό δποίο σέ 6λέπει χά.σκοντΙΧς .

Το μ.ικρ9 σ..uτό θ~ ιιεγr.ι.λώσει.

'Από τ( πλcΧστηκε; Άπο τήν κοιν6τερη λά.σπη.

Μιά. χοtίψτα λά.σπη κ' $.νιχ ψόσημα. κ' lγινε δ ΆοcΧιι. Φτά.νει ε να ψuσημα.

ά.πο κά.ποιο θεο και 6έ6α.ιιχ, πνοή κά.ποιοu θεοu πέρασε κι' ι:iπο το χαμί-ιι.

Ή ι.ι,οίpΙΧ οοuλεόει κιχt ιιέσιχ σ' αuτο το μικρο πλά.σμα. Με τη λέξη μοίρα.

έννοοuμε λίγο καl την περιπέτε ιΙΧ.

Ό πυγμαίος αuτbς ΠΟΙJ εγινε ιiπb τήν κοινΥ) y~, δ &όαής, δ &yρά.μμα.τος, δ &μόρψωτος, δ χυοιχίος, αuτό το γέννημα. tQu οχλου, ίσως γίνει ενα.ς Βοιω­

τός Ύ) ''Ιων.

Περίμενε μόνο να. οείς τί eα. 6yεϊ, δταν το crσ.ρκίο σ.ότο ι.~.πολιιχστεί με το Π(Ι.pισινΟ πνεuιια., (},ΠQ το όΠΟίΟ fJy'i'jΚCl.V τά τέκνα τ'i'jς μοίρας Καί Οί άνθρωποι

τοu πεπρωμένου .

Ή κοινη στάμνα. καθόλου παρά.δοξο να. μεταπλιχστεί σέ &μψορέα όψη­

λ Ύjς τέχνης.

Page 70: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

457

Ε'

ΚΑΙ ΛΙΓΗ liTOPIA

ΚοιτιΧ τ'ήν &ποχ~ πού γίνονται αότ~ πού &ξιστοpοuμ.ε σ' αότο το 6ιl?λίο,

δέν uπijpχαν &στuφόλακ~ς σε κ&.θε ορόμ.b, δπως σήμερα (εόεργέτημ.α) , γι& τοΙJς δποίοuς δεν εrνα.ι ι'δρα. νά. μιλήσομε, τά. περιπλα:νόμενα. πα.ιδι& &φθονοϋ­

σαν στό Παρίσι.

Σύμφωνα μέ τΥ) στατιστικ-ή, ύπ-ϊjρχαν κατ& μέσ" liρo ·διακόσια &ζήvτα παι­

διά. χιιJρtς tlσuλo, ποu τά. μά.ζεuα.ν τ' &στuνομικά. περίπολα;, μέσα. dπb τά. ο1κό­πε8α, τιΧ γιαπιΟι. καt κά.τω &.πο τtς γέφυρες.

Μιά. &π' α.uτές τίς φωλιές , ποu εμεινε δνομα.στ~ ιίJς φωλιά. «τιiJΥ χελιδό­

νων της γέψuρα.ς τ·ης Άρκόλα.ς» , ~ταν ιiληθινb κρuσφ"ήγετο. Άπ' α•'ηές τίς

cρωλιές &πορρέουν δλα τιΧ καταστρεπτικ!Χ κοινωνικιΧ συι~πτώμα.τα. κα.l είνα.ι rσως

περιττό ν~ ποuμε δτι σχεδόν δλα. τα έγκλήματα. ~χουν τ-Υjν &.ρχή τους , σ' α.ό­

τές τίς περιπέτειες τοσ πα.ιδιοϋ .

Άλλά. τό Παρίσι &.ποτ~λεί έξα.ίρεση . Κ' ή έξαίρεση πού διατuπι!Ινομε ε!­

να ι δίκαιη. Ένω σέ κά.θε άλλη μεγά.λη πόλη , το παραημένο στον έαυτό του

πα ιοι, &.ποκληρωμ.ένο &.πb την κοινωνία., εχει δλα τα γνωρίσματα τijς κοινής

κακίοις, οουτηγμένο στ-ή οιοιcρθορΟι. πού τοu πνίγει κα.ί τιμιότητα καί συνείδη­

ση κα.ί &νθρωπιά. κι' &.ξιοπρέπεια., τό χαμίνι τοϋ Πα.ρισιοu, iπ ιμένομε σ' αότ6 ,

κσ.ίτοι έπιφσ.νεισ.κά. φσ.ίνετα.ι χσ.λΜμένο,. έσωτερικά. μένει ijθικa ιiπείpα.χτο. Το γεγονbς ιχότό είναι &.ξιοπρ6σεχτο γιατί &.πορρέει &.πο την ~θικη δύναμη

των λα.ϊκών έπα.να:στά.σεων , &πό την &τμόσφα.ιρα τοϋ Παρισιοϋ. Τό ν' ά.να.πνέεις

το Παρίσι σημαίνει δτι διατηρείς τ~ν ψυχή σου.

UΟλα α.uτα πού λέμε έδGJ , δέ μα.ς &παλλά.σσουν καθ6λου &.πb τον ψυχικό

πόνο, πού σ.ίσθσ.νόμαστε δταν συναντοϋμ.ε α.uτι.Χ τα. πλά.σματα., γύρω ά.πο τα. δ ­

ποία. ψα.lνοντα.ι οε ΚΟf1tJ.ένες κλωστές τi')ς "tσα.κισμ.ένης ο!κογένεια.ς.

Στον τόσο ά.τελij &.κόμη σύγχρονο πολιτισμό, είνα.ι συνηθισμένο πρΙΧγμιχ

ot ακρωτηριασμένες οικογένειες, ποίι &δειά.ζοuν μέσα στb χά.ος, ποίι δέ γνω­

ρίζουν τι &.πόγινα.ν τά. ra~α τά. πα.ιοιά. τους, πού &.φ~νουν να. χίινοντσ.ι στ~ μ.έ­

σΥJ τοϋ δρόμου τά. ίδια. τιΧ σπλά.χνα τους.

Να. α.tτίες &.πb τις δποίες 6γα.ίνει "ή μαύρη μοίρα. . Auτb που λένε <<Πε ­

τά.χτηκε στοlις πέντε Sρ6μ.ους».

Πρέπει να. θυμίσαμε δτι 'ή πα.λιΟι. μο',ισ.ρχίσ. οχι μόνο θεν έμπ6θιζε, d.λλc'G

όπόθα.λπε τijν έγκ~τά.λειψη τών α.τuχων εκείνων πλασμά.των.

τα. έγκα.τα.λειμ.ένα., τ' ιiπ6κληρσ., οί cρελιiχοι ήταν ιiναγκοιίοι στ' ιiνώ­

τερσ. στρώματα. γι~τt μεγιiλωνοιν τ~ν ίσχίι. τοuς. Ή ά.ντιπά.θειιi τους για τ-Υjν

Page 71: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

458

~κπα.ίδευσΥJ των πα.ιδιων τοσ λα.οu είχε γίνει δόγμα.. Σε τι χρ-ησιμεύουν, Ηε­γι:ι.ν, οί «'ήμιμι:ι.θεϊς>>; Λότο ήτι:ι.ν το σόνθ1Jμιi τους. 'Έτσι το ά.λητόπι:ι.ιδο τό

δ1jμιουργοίίσε η ά.γραμματοσύν1j.

~Άλλωστε ~ μοναρχία. χρειαζόταν κά.ποτε παιδιά. τοi) λα.οu καt δσες φο­

ρες πι:ι.ροuσιι:ι.ζότι:ι.y σ/ιτή ή ά.νά.γκ1j, τά. μά.ζευε ά.πό τοuς οpόι~ους.

Ό Λουδο6ί~cς ΙΔ', γιά. νά. μ~ν &νι:ι.τριfξομε στο μα.κρuνlτεpο πι:ι.pελθ6ν,

ήθελε, κα! πολύ σωστά., ν7. φτιά.σει στόλο. Καλη 'ή 1δέα. Άλλrχ μέ ποιά. μέσα;

Δε οημ.ιοupγεττι:ι.ι στόλος, οτιχ·ι το ίστιοψόpο ποu ε!να.ι πα.ιχνίοι τοu ά.­

νέμοu δεν €χει τη δυνα.τ6τΥJτα στ~ν ά.νά.γκ1), νά. συνεχίσει την πορεία. ~ μ.~ τά.

κουπιά., ~ με τον &τμό, ποu aεν uπηρχε τότε.

Τά. κάτεργα λοιπδν ~τα.ν τότε δ,τι είνα.ι σήμερα. τά &τμόπλοια.. Άπb τά κά.τερyα επαιρνα.ν τοuς κωπ'Υ)λά.τες. Είχα.ν ά.νά.yκ11 λοιπbν ά.πο κα.τά.δικους.

Ό Κολμπέρ, πρωθυποuρyος τοu Λουδοβίκου ΙΔ', πα.ρά.yyειλε στrχ οpyα.νά. του

ν& στρcιτολοyήσοuν κα.τι:ι.81κοuς.

Ή οικα.ιοσύνΥJ 6έ6α.ια. οέν ά:ντιτά.χθΥJΚΕ, ά:ντίθετα. έδειξε προθυμία., οχι

λιγώτεpΥJ ά.πο τtς ά.λλες ά.ρχές.

Περvοuσε π. χ. μιά. κηδε!α. καί ξεχνοίίσε κά.ποιος νά. 6γά.λει το κα.πέλλο

του, χα.pα.Κt'Υ}pιζότα.ν «α.ίpετικ6ζ>> ΧΙΧί κα.τ' εuθεία στο κά.τεργο.

Κα.ι ομως έκείνη ~ 6α.σιλεία όνομά.στηκε μεγά.λη κα.ί δ α.tιΙJνΙΧς μ&γα.ς.

Έπl Λοuδο6ίκο•J ΙΕ', τά. πι:ι.ιδιά. έξι:ι.ψα.νίζοντα.ν ι.ιέσι:ι. στο Πι:ι.ρίσι, τά. μ.ά.­

ζευε 'ή &στυνομία. ~γνωστο γιά. ποια. χρήσrι.

Σιγοψιθύριζι:ι.ν μ.έ ψρίκ11 ψοοερές •)πόνοιες γιά. τ~ ποpψuρ~ ι.ιπά.νιιχ τοu

6α.σιλια..

Ό φιλόσΙJφΙJς Μπα.ρμπιέ (*) μιλά μέ ά.ψέλεια. γι' α.{ιτχ τά. πρά.γμα.τα.. Σu­

νέοιχιvε κάποτε ο! &ξιωιιι:ι.τικοί τη; &στ•nψίι:ι.ς, οί περισσότεροι ήτι:ι.ν &ι.ινψ~~:ευ­

θέντες Κ~τάδιΚΟl, y(ι, μη 6pίσκουν &,),.η-;:6παιδα ΚΙΧt τ6τε apπα.ζα.ν ΠΙΧιοι?J, &.πό

τχ χέρια. τ6JΥ γονέωy τοuς. Q[ πατεpά.δες τότε [τρεχα.ν ά.πελπισμένοι ΚΙΧl ζη­

τοίίσα.ν τa πα.ιοιά. τοuς ~πb τοvς ~ξιωιια.τικοός, ~λλα. έπενέοα.ινε ή 8ικ(1.ιοσι'ι­

νrι κα.ί κpεμοuσε μεpικοuς;, ποιοός νομίζετε; το>)ς &.μν1jστεuμ.ένοuς &.στuνομι­

κοός; 'Όχι. Τοuς γονείς.

(.) Μ;ταρμπιε 16R9-17ίl. Δικηγόρος, μέλος τοίι ι'ινι•ιτάτου δικαστηρ(ου. Συγ­

γραφέας τού ήμερολογίου της 6ασιλείας τοϋ Λουδο6ίκου ΙΕ ' .

Page 72: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

459

ΤΟ X.AMINI Θ.Α EIXE ΘΕ!Η

iTHN KOINQNIKH Τ.ΑΞΙΝΟΜΗiΗ TQN ΙΝΔΙQΝ

Τα παρισινα χαμίνια ά.ποτελοuν σχεδbν αϊρεσrJ. Μπορεί κανείς νl:ι. ισχυ­ριστεί δτι οεν είνrχι δυνrχτσ νΓι.. γίνει χrχμίνι δποιοσοήποτε fι δποιος ΟzλήG~ι.

Ή λέξη χοψ.ίνι (gamin) χρησιμοποιήθηκε γιά πρώτη φοριΧ. κα.ί &.πσ τ·i) λαϊκ~ γλώσσα πέρασ~ στ~ φιλολογία, στα 1834. Σ' ενα εργο μέ τίτλο δ «Έ­πα.ίτης Κλαόοιος», εκανε τΥ)ν έμψά.νισή τrJς αότΥ) ή λέξη. Δημιουργήθηκε μ.ε­γά.λο σκά.νοαλο, &.λλιΧ έπί τέλι;;uς πέρασε, σα. νά εοωσε έξετίiσ:;ις.

Τά. στοιχεία. ΠΟU συνθέτουν την ά.λληλοεκτίμ.ησ'Υ) τιί>ν χαμινιιί>ν ~ίνα.ι πr;ι­

κίλα. 'Ένιχ &.π' ιχότά. &π6σπιχσε την έκτίιιηση κιχt το θιχuμ.ιχσμb τι7>ν &λλων,

&πειο~ εΙδε εναν άνθρωπο να. πέφτ~ι ά.πb τb καμπαvαριb τi'jς Πα.ναγίας των

Παρισίων. σΕ-,α άλλο επίσΥJς, γιατί κατάψερε νσ. χωθεί στον κηπο τr;u Κεριχ­

μεικοu, 8που εΙχιχν τοποθετήσει προσωριν.Χ τα ά.γά.λματα, ποu εστφα.ν. σ' rχu­

τόν, κα.ί εκλεψε &.π' α.ίιτιΧ. μολό6ι. 'Άλλο πά.λι γιατl εΙχε οεί ν' &.vαποδογυρί­

ζετrχι ενα λεωφορείΟ, Κ!Χί EV!1. ά.λλι:J, γιιχτί γνώpιζ~ Ενιχ στρα.τιι!ηη ΠQΙJ πιχρα.­

λίyο να 6γιΧλει τα. μά.τια. ένbς &στοu.

Βέ6α.ια. ή ά.πά.ντηση ποlι εδωσε ενα.; χωρικbς σ' ενσ.ν ά.στό, εχει τΥ)ν ά.ψέ­

λεια. τοu &γρότ'Υ), ά.λλά. κα.l την είρωνεία. προς τ·ήν ά.στικη τά.ξΎJ.

-'Έ , πσ.τριώτΎJ, τοu Ηει δ &.στ6ς, ή γuνα.iκα. σου ά.pρώστησε Χαl πέ­

θα.νε, δε σοu είπα. να. πά.ρεις για.τρό;

-Έμείς οί ψ'tωχοί, ά.ψεντικό, πεθιχίνψε μονά.χοι μα.ς.

'Ένα.ς πα.πά.ς συνοδεύει πά.νω στό &μά.ξι εναv κα.τά.-3ικο, ποu τον πα.·ι~

στη λα.ψ.ψόμο κα.l τοu μιλi ήρεμα.. Τό χα.μίνι ποlι στ~κετιχι κιχt πα.ριχκολοu­

θεί τη συνοοείιχ, λέει σ' ενιχ dλλο:

-Ήρε τον &τιμο! τοu μιλα. σα. ν.Χ πηγιχίνι:.uν στην &ξοχ'Υ)!

ΊΙ ά.πά.ντφ't) τοu χωριοu δείχνει δλ'Υ) τ'ήν έγκα.p'tέpφη, ένώ 't'Jtί χα.μι­

νιοσ δ οι ιΗογος, 'tO &.vα.ρχικb πνεuι.ια τοί} πα~οιοί} τιίΙν πρι:.α.στίων . Στα θρη­

σκεΙJτικ~ θέμα.τα. ψτά.νει μέχρι τ~ν α.ίιθά.δεια.. θεωρεί κιχθi')κον του νά. πα.ριχ6ρεθεί σ'tlς θα.να.τικές έκτελέσεις. uΟ:-:ου

uψώvετα.ι ~ κα.ρμα.νιόλα. , σ.uτός π~ρουσ~ά.ζετα.ι μέ κέψι, γελιi, σα. να 6λέπ~ι δια.­

σκεδα.στικb θέα.μα..

Δίνει στή λcχιμrιτόμο οιά.ψοριχ όνόιι~'tΙΧ: Τό τέλος 'tijς σοuπα.ς, Γκplνια., Μά.να. τ' ούρα.νοu, Στερνή μποuκια κ. &. Για. να μή χά.σει τlποτε &πb τό Οέιχμ~, σκσι:pψα.λι~ν~ι πάνω σε στUλους, σε δέντριχ, κρεμιέτιχι σέ κά.γκελιχ, &.κόμη κα.t

π<iνω σέ κα.πνο8όχες.

Page 73: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

460

Δεν ύπ~ρχει, γι~ τό χαμίνι, γιορτή &λλη Ιiπό τi')ς πλα.τείιχς τής Γpέ-

6ης, ποu στήνεται 1ι λαιμ-ητόμος . ΓιCι. τb χα.μίνι τ~ Sημοψιλέστεpα. δνόματα.

ε!να.ι δ Σα.ι.ιψών κα.t δ &:66~ς Μrητές. Γιοuχαtζει τόν κατά.οικο γι~ ν~ τοu οt!J­

σει θάρρος . Κάποτε τόν θα.uμά.ζει. uΕνα. χαμίνι, δ Λασεuα.ίp, δτα.ν είδε τbν &.­παίσιο Ντωτεν να. πεθα.ίνει γενναία, ε!πε τή ψp&.ση έκείνΎJ, στην δπο ία διαβλέ­

πει κα.νεlς ενα. μέλλον : «Μα. τήν Παναγία. τbν έζ-ήλεψιχ» .

Το χα.μίνι δέν ξεχωρ1ζει τον πολιτ ικο κα.τά.δικο &πο τδ δολι:ιψόνο . θu­

μ~τα.ι τί φοροuσε καθένας &.π' α.uτοuς στlς τελεuτα.!ες στιγμές τοu. Ό Τολε­

ρόν, σοσ λέει, ψοpοuσε σκοΟφο θεpμα.στη, δ Ά6pίλ ενα γούνινο κα.σκέτο, δ

Λοu6lλ ενα ψ'Υ}λό κιχπέλλο στρογγυλό, δ γερο - Ντελα.πόpτ ήταν φα.λα.κpbς καί

&.σκεπής, δ Κα.στιχίν ~τα.ν κόκκινος κα.ί 5μορψος, δ Μπορl ε!χε ενα. ρομαντικό

μούσι, δ zeι_ ,, - Μα.ρτέν ψοpο\ίσε τίς τιράντες τοu, πwς δ Λεκοuφέ τσα.κωνότα.ν

με τη μητέρα τοu ... Στοuς τελεuτα.ίοuς α.uτοuς ενα. χαμίνι τοuς φιίινσ.ξε: -'Έ, τώρα. 6pήκοιτε τον κα.ιρο νCι. ξεκα.θσ.ρίσ~τε τοδς λογσ.ρια.σι.ιοός σσ.ς;

uΕνα. &λλο χσ.μίνι, μ ικρόσωμο, γιιΧ να. δεί τb Ντεμπακέp, πού τόν π-ήγαι­

ναν στην καpμΙΧνιόλα. κ' έπειοΎJ οέ μποpοΟσε νδ:. πεpά.σει &πό τό ΠUΚ'ΙΟ πλή­

θος , &vαρρ ιχijθηκε σα.ν πίθηκος πά.νω σ' ενα φανά.pι τοu δpόιιοu. Ό χωροψό­λα.κα.ς γύρισε κα.t το ε!θε ι3ργισιιένος .

-~ Αφησέ με ν' &.νε6G'> κuρ χωροψόλα.κα..

Κοιt γιά νΓJ. κά.μψε ι τή·ι α.ύστηρότητα. τοu όpγ&.νοΙJ τής έξοuσία.ς, πρόσθεσε:

-Μ ή σέ μέλει, δεν πέψtω.

-.Σκοτίστηκα.! &ν πέσεις η δέν πέσεις, &.π&.ντφε δ χωροφύλα.κα.ς.

ΤιΧ χαμίνια. πολu λογαριά.ζοuν ενα &.ξιομνημ6νεuτο γεγονός . Πολδ σέ6ον­

ται π. χ. έκείνον &.πό τούς 15ιιοιοός του , ποu &πό d.πpοσεξίοι κόπηκε wς τό

κόκκαλο .

Τό χα.ι.~οίνι &.ρέσκετα.ι να. &παναλα6αίνει: «~Εννοιοι σοu καl 6αστοuν τCι.

χέρια μοu» .

Για. τα. χα.μίνια. ενα. σωματικό η φuσικb έλιΧττωμα. ε!να.ι ζηλεuτό . "Αν εί­

σα.ι ζερ6ός σε θσ.uμά.ζοuν. "Αν εrσα ι rΗλο!θωρος σ' έχοuν σε ύπόληψη .

Ζ'

0110Υ ΔΙΑΒΑΖΟΜΕ ΜΙΑ QPAIA ΦΡΑ~Η

ΤΟΥ ΤΕΛΕΥΤ AIOY ΒΑ~ΙΛΙΑ

Το κσ.λοκσ.ίρι τό χQtμίvι μετα.μορψώνετα.ι σέ 6ά.τρα.χο. Κα.ί τb 6ρα.Μκι ιivε6αίνει, μπpοστα στlς γέφuρες Άούστερλιτς κα.ί 'Ιέvσ.ς, πά.vω στίς μσ.οΟνες

με τό κά.p6ouvo κα.! στίς 6ά.pκες, δποu ερχοντα.ι οι γuνα.ίκες κα.l πλένοuν κα.ί

Page 74: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

461

ρίχνε-.αι σ-.~ νερ~ -.οσ Σrικοuά.ν~ δλόyuμνο, παρ~6ιά.ζοντα.ς «κα.τα.ψώρως» τίς

άστuνομικές δια.-.ά.ξεις «περί δrιμοσίας αtδοuς»,

Οί χωροφόλα.κες δμως &:yρuπνοuν, &λλ&. κο:ί -.α. χQr.μίνια. μόλις οοuν ά.πό μα.κρuά. ~νθρωπο τ'Υ)ς εξοuσία.ς, ε!δοπο ιοuνται μεταξu τοuς με σuνθημQr.τικες

φωνές:

-'Έ! Τιτ'ή! ψα.λίδα. μωρέ! 'Έρχονται τα. τζίνια! δέμα τά. ροίίχο:• κι'

άπό τόν όπόνομο.

Κά.ποτε ξέρουν νιΧ δια6ά:ζοuν, &.κόμη καί νά. yρά:ψοuν. ΕtΎα.ι χρ'ήσιμα κα.ί

στήν κοινωνία., μα.θα.ίνοuν, ποιός ξέρει με ποια. μέθοδο &.λλ'Υjλοδιδα.κτικijς, πο­

λιτικά. συνθή~τα..

'Από τά. 1815 6>ς τα. 1830, ιπι 6oup66νωv, τά. χcφίνι~ ε!χ~y μά.θει ν' ιiπομιμοίίνται τέλεια τ~ φων~ τών κοόρκων, μ' ο:οτοδς πα.ρομοίαζαν τοίις πα.χu­

σQr.ρκοuς κο:ί πσφα.ψοuσκωμένοuς 6α.σιλιιiδες τής δuνα.στεία.ς εκείνης. Άπό τιΧ

1830 &ς τά. 1848, σχεδία.ζα.ν στοδς τοίχους &χλά.δια., yια.-.ί τοίις ψα.ινότα.ν δτι

τό πρόσωπο τοu Λοuδο6(κοu Φίλιππου είχε τό σχήμα. &χλα.διοu.

'Ένα 6ρά.δι δ Λοuδο6ίκος Φίλιππος, &πιστρέψοντα.ς στ' ά.νά.κτορα. πεζός ,

είδε ενα. χα.μίνι ποu προσπα.θοuσε να. σχεδιάσει με κ6ιρ6οuνο ενοr. ά.χλά.δι με­

yιiλο, σ' ενα στόλο κα.yκελόπορτα.ς, ΠΟΙJ μόλις εψτα.νε τΟ χέρι τΟU.

Πλ'Υ)σία.σε δ &.γα.θος έκεϊνος 6ασιλιά.ς, 6οrιθrισε το πα.ιδl v' ά.ποτελειώσει τό άχλά.δt, uστερα. τοίί 'ε δω σε !Ι. να να.πολεόνι καt τοu εΙ π ε:

-'Έχει κι' αύτό χ~ρα.γμένο πά.νω ενα ιiχλά.δι (*). Το χοr.μίνι ά.ντιπαθεϊ -.οίις πα.πά.οες. Μι~ μέρ~ στήν δδό Π~νεπιστημίοu,

ενα. ά.π' α.δτά., ζωγρά.φtζε στ-ην έξώπορτα τοΟ ιiριθμ"u 69, eνα. όργισιιiνο πρό­

σωπο μέ μεyά.λrι μtίτΎJ. -Γιατί το ζωyρα.ψίζεις α.δτό; το ρώτησε ενας οια6ά.τrις.

-Για. τ(; εsω μένει πα.πά.ς. ΠραγμΜικά. έκεί !μενε δ &ποστολικος &ν-

'tιπρόσωπος -.οσ πά:ποr..

Δ•Jο πράγματα. έπιθuμεί καί ούδέποτε τ~ κα-.ορθώνει. Ν' ά.νΙΧτpέψει μιά

κu6έρνrισrι κα.ί να. ρά.ψει το σκισμένο παντελόνι τοu. Στlς έπαναστά.σεις 6ρίσκετΙΧι στb στοιχείο τοu. 'Εκεί ΠI)U το 6λέπεις &θλιο,

ά.μέσως μετα.6ά.λλεται σέ Ύjρωα.. Φωνά.ζει : «'Εμπρός! » καί στή σ•ιγμή ά.πο νή­

πιο γίνεται γίγα.ντας.

Μέ λlγα λόγια., τb χαμίνι είνα.ι εΟθuμο γιατι είναι οuστuχισμ.ένο.

( ·) Σ τό νόμισμα ήταν χαραγμένο τό πρό_σωπο τοϋ 6ασιλιδ..

Page 75: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

462

Η'

ΤΟ APXAIO Γ ΑΛΑ τΙΚ Ο ΓΙΝ ΕΥ ΜΑ

Τό χα.μίνι τοσ Πα.ρισιοσ εtνα.ι ά.πεικόνιση τοσ πνεόμα.τος Μπωμα.ρσέ, τοu

σuγγρα.ψέα. τοσ «Κοuρέως της Σιs6lλλης». Το γα.λα.τικό πνεσμα. οια.ποτίζει δλη

τη ζωή τοu.

~οτα.ν τόχει κά.ποια.ς ά.yωyjjς, τό χα.μίνι yίνετα.ι ά.πίθα.να. εόφuές. Ό Κά.­

μιλλος Ντεμ.οuλέν ήτα. ν· τοσ πpοα.στ(οu. Ό Σα.μπονιέ, ποu χλεόα.ζε τά. θα.όμα.­τα. ήτα.ν τέκνο τοu πα.ρισινοσ λιθ6στρωτοu.

Τό πα.ρισινό χα.μίνι ~χει σε6α.σμό, εχει δμως κα.ί εlρωνεία. κα.l α.όθά.δεια..

Γνωρίζει δλοu~ τοLις &στuψύλα.κες, μέχρι τον τελεuτα.ϊο, τοο Πα.ρισιοο κα.t εό­

φuέστατα. τοuς δίνει ά.νά.λι:ιγοuς χα.ρα.κτηρισμούς. ΊΌuς πα.ίζει στά. οά.χτuλα..

Μελετά. τά. ήθη τοuς, τtς σuνήθειές τοuς. Γιά. κ~θένα.ν ιiπ' α.uτούς μπορεί νά. σοD οιrιι:rιθεί πολλά., κpα.τα. σημειώσεις.

Wuχολοyεί καθένα.ν &.π' ιχότούς σά. νά. διιχ6ά.ζει σ' &.νeιιχτο 6ι6λ1ο. Μπορεί

να. σοσ πεϊ μέ πεποίθηση: 'Εκείνος εrνα.ι προδότης, δ τά.δε είνα.ι μοχθηρός, δ

δείνα. είνα.ι ιιεγα.λ6ψuχος, α.ότος εrνα.ι γελοίος. 'Όλες α.uτές οε λέξεις στη

γλώσσα. τοuς, lχοuν μιά. Ιδιαίτερη σημα.σίιχ. Τοuτος δώ φrχ.ντό:ζετιχι δτι ~ νέα.

γέψuρα. εrνα.ι χτi)μα. τοu κ' έμποοίζει τόν κόσμο νά. περπατά. στά. πλαίσια,

&κείνος έχει τη μα.νία. νά. τρόι6α. τ' σ,ότιά. τοΟ κσ,θενος κ. !. ~ο,τι κι' &ν φωνά.ξει ά.πο μιχκρuά. τό χαμίνι πρός σuνά.δελφό τοu, εχει

μιά. κρuψη σtpα.τηγικη σημιχσίιχ Κt' α.ότό μέ ΚrXΠOtiX έμ.ψιχση, ιιέ σπα.pτια.τι­

κη 6ρα.χuλογίιχ κοιί τέτοια. &.νωμα.λία. ~ιιχί &.σuνα.ρτ'Υjσία., &στε &ιιφι6ό:λεις cΧv

αότό πού πρόφερε εrχε δποιαδήποτε lννοιιχ . .

θ'

ΙΔΟΥ ΤΟ ΓlΑΡΙ~Ι. ΙΔΟΥ Ο ΑΙ"ΙΘΡQΓ10~

Τδ χQ(.ι.ι.ίνι τοσ ΠQ(.ρισιοu εlνα.ι δ λα.δς - ΠQ(.tot πού !χει στδ μέτωπό τοu

τη ρuτίδα. τοu πα.λιοσ κόσμοu .

Το χα.μίνι είναι γιά. τό εθνος χά.ρη κα.ί μα.ζι ά.ρρώστεια., ποu πρέπει

νά. -θερα.πεuτεϊ. Πώς; Μέ το φώς. Το ψιί)ς θερα.πεόει. . ~Ολες ot μεγά.λzς κοινωνικές !iχτϊνες πηγά.ζοuν ά.πό την iπιστ~μη , ά.πό

τijν τέχν'Υj κιχl &:πb τ.Υιν &κπα.ίοεuση. Φτιό:ξτε &.νθρώποuς , ψτιά.ξτε &.νθρώποuς .

Φωτίστε τοuς γtά. νά. σάς ζεστά.νοuν. Τό μέγα. ζ~τημα. τής γενικής &κπα.ίδεu-

Page 76: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

463

ση, θα. τεθεί ά.ργα. ~ γρ~γορα σα.ν &.πόλuτη καί ά.καταμάχητη &λ~θεια, τότε,

ιχuτοί ποu θα. κu6ερνοοv Χιiτω !Χπο τό &γρuπνο μά.τι τ~ς γιχλλικ~ς ίδέας, θα. πρέπει να. οι~λέξοuν: 'Ή τα. τέκν~ τijς ΓΙΧλλίοtς ~ τα. χοtμ.ίνιΙΧ τοσ π~ρισιοσ,

~ λαμπά.δες στο φω,, Ύ) πuγολαμπίδες στό σκοτά.δι.

Το χαμίνι έκφρά.ζει το Παρίσι καί το Πα.ρίσι τον κόσμο. Γιατί τό Πα.­

ρίσι είνοtι σύνολο. Το Πα.ρίσι είνοtι ό κολοψώνα.ς τοσ ~νθρώπινοu γένοu~. 'Ό­

λη α.ότi) YJ τερά.στιΙΧ πόλη εΙνα.ι &πιτομi) των i)θων των νεκρ6)ν κα.ί τών ζων­

τανών. "()ποιος βλέπει το Ιlα.ρίσι, νι:ιμίζει πως βλέπει τό uπόστρωμσ. δλης τi)ς ιστοpίοtς ΚΙΧί στα. ένοιά.μ.εσΙΧ οόροtνο ΚΙΧί ~στερισμ.οός. ΊΌ Πα.ρίσι εχει κα.πιτισ­

λιο, το δημα.ρχείο, πα.ρθενώνα.,τi)ν εκκλΥισία. τή; Πανα.γία.ς. Ά6εντίνο ορο~, τό

προά.στιο τοσ Άγίοu Άντωνίοu, Άσινά.ριο, τή Σορβόννη, Ιlά.νθεο, -;ό Ιlά.νθ::!'J,

Ίερα. ό86, τό Βοuλε6ά.ρτο τίί)ν 'Ι τα. λ ων, Ν α6 το σ Αίόλοu, την κιJι νrι γν<ίψη.

"Ο,τι uπάρχει &.λλοσ, uπά.ρχει κα.ί στο Ιlα.ρίσι. Το Παρίσι είναι σuνώνuμο

τοΟ κόσμος. το Πα.ρίσι είνα.ι ~ Άθ'ήνιχ, ~ l'ώμη, -~ Σu6αρις, ~ 'Ιερουσα.λ'ήμ. "Ολοι οί πολιτισμοί τijς γης ορίσκοντσ.ι στο Ιlα.ρίσι κα.ί σ' επιτομή, zπίσης

δλες οί 6α.ρ6α.ρότητες.

Ζi)τ'Υ)σε κάτι ποu να. μiιν uπάρχει στο Ιlαρίσι. Ό τρίπιJuς τοσ μάντη

Τροψώνιοu ο~ν περιέχει τίποτε, πι:.ιu νΟι. ι_ιi)ν όπά.ρχει στή θεωρίσ. τοσ :Μέσμ.ε­

ροu. Στο πρόσωπο τοu Κα.λλιόστριJu, &.να.γεννιέται δ Έργοψίλας. Ό Βραχμά­

νος Ήα.λσ.φάντης &νσα.ρκώνετα.ι μέσα. στον Σα.lν - Ζερμα.ίν. 'Όπως το τέμενος

τi)ς Δα.μα.σκιJΟ κά.νει θαόμα.τα., ~τσι κrχί το νεκροτσ.ψείο τι:.ιu Άγίοu :Μεοά.ρ.

Τό Πα.ρίσι εχει γιΟι. Αϊσωπο το :Μ!hγιέ κrχί γιΟι. 1\.νuoίlh τrι δεσποινίοrχ

Λενορμάν. Άνε6άζει τήν πόρνη σ-.ό θρόνο, δπως ~ Ρώμη &.νέ6σ.σε μια. καμα.­

ριέρα.. "Αν ό Λοuοο6ίκος ΙΕ' ήταν χειρότερος ιiπο τον Κλα.όδιο, 'ή κuρία. Ντtι

Μπα.ρu ήτlhν προτιμότερη &.πο τή Μεσσα.λίνlh.

Το Πα.ρίσι σuνδuάζει σ' S.ναν ιiκα.τάλrιπτο τuπο τΥ)ν έλλψικi) γυμνότητα

στο κάλλος, τ'ήν έ6ραϊκ'ή γα.γyρα.ινώδη ~σuνειδησία μέ τ'ή γα.σκωνικ'ή αισχρο­

λογία..

Διογένη~, 'Ιώ6 κα.l Πα.yιιΧς yιιΧ τό Ιlα.ρίσι είνα.ι κρ&μα. α.1ων66ιο.

Ή Ρώμ'f) τοΟ Σuλλα. ~ τοΟ Δομιτια.νοΟ δέν ήταν ~ ίδια, τιΧ νερα. τοΟ Ί'ί-

6ερη ήτα.ν μιά λiJθ'fJ, το πα.ρελθον λησμονιότα.ν. Το Πα.ρίσι πiνzι eνα. έκα.τομ­

μupιο λ1τρε~ νερό τήν ~μέpιχ, &.λλά. αuτό δέν τό έμποδίζ~ι να. ξεσηκώνεται

δτα.ν πrχροuσιιiζετα.ι ιiνιiγκη και να 6α.ράει σuνa.γερμό.

Το ΙΙα.ρίσι ε!να.ι οπωςενα. πα.ιδί. 'Όλrχ τ' &παοέχετα.ι ήγεμονικά;. Κα.ί στο

ζ ήτημιχ τrις 'Αψροδίτης οέν ε!να.: οuσκολο. Ή Κα.λλ1πuγ6ς "COU μπορz! να. ε!­

ναι κα.t Ότεντότη, &ρκεϊ νά γελfJ., δλα τ' άλλα. της σuγχωροGντα.ι, ή &σκ'ήμια. τοΟ δίνει εuθuμία, τό έλά;ττωμα. το εuχα.ριστεί. Κι' α.uτ~ &.κόμη ή ύπι:ικρισ ία ,

α.ότός δ \ίπcι.τι:.ς κuνισιι6ς, οέν τό έξα.γpιώνει.

'Έχε: τόση ψιλολογική οιά.θεση, ίόστε ο~ οοuλώνει τή μ.uτη τοu ι:/ί-·

Page 77: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

464

μπpοστιl. στο μέγο: Μπα.ζίλ (*) , δπως δε σκα.νδα.λίζεται κι' ά.πο τήν πpοσεuχή τοu Ταρτοuψοu. Άπο τΥ]ν κοc.τα.τομ.Υj τοΟ Ποc.pισιι:ιΟ aέ λείπει ι:ιtίτε iJ tλά.χιστ"Ι) γρα.μμή της πα.γκόσμια.ς φυσιογνωμίας.

Πι:ιλt.ι θιl. λuπότα.v το Πσ.ρίσι, ά.v δεν εtχε κα.ί μια. καρμανιόλα. Λίγι:ις τό­πος στήν πλα.τεία. τής Γρέοης, ε!vα.ι ιiνιΧγκη vά. όπιΧρχει γιά. tπίδειξ"Ι). Τί θά. γινόταν δλο εκείνο το α[ώνιο πανηγύρι, α.ν δέν ιiνα.κα.τεuότο:ν μ.έ το θέα.μα. μιaς λα.ιμητόμι:ιu;

Ή επισφράγιση μια.ς τέτοια.ς ~σχο:της ιiπι:ικpιcΧ.τικης ήμέρα.ς δε θά. ήτα.ν πλήρης, aν δεν εσταζε και το λεπίδι, ά.λλά. ι:ιi νόμοι το πρόολεψα.ν κι' α.\ιτο

μέ όξt>δέρκεια..

Ι'

ΝΑ ΦΛ ΥΑΡΕΙΣ ΚΑΙ ΝΑ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙΣ

Στό Πα.ρίσι ορια δέv όπά.ρχοuν, οuτε κα.μμια. &λλ"Ι) πόλ"Ι) εlχε ποτέ αuτή τήν έπιοολ"ή, νά. σαρκάζε ι , πολλές φορές, α.\ιτι:ιuς πι:ιu όποδοuλώνει. Τό Πο:ρίσ ι

δέ δίνει μόνο vόμοuς, αλλά. κα.ι τή μόδα., κι' οχ ι μόνο τή μόδα. &.λλα. κα.ί τή

σuν"ήθεια.. "Αν τοσ ιiρέσει, το Πα.pίσι γίνετα.ι ιiνόψο, γιατί αρέσκεται κά.που,

κά.που κα.ί σ' αuτό, τότε ολη ή ο[κοuμ.έν-η γίνετο:ι Οιν6-ητ-η κι' ο:\ι·η1. ul'στερο: τό

Παρίσι ξuπνΙΧ, τρί6ει τά μά.τια του καί λέει: - Τί βλακεία ~κα.να! Κα.l ξ ε­

σπα. σέ γέλια. έμ.πα.ίζοv-ι:α.ς το &.νθρώπινο γένος, ποlι εκανε το ϊδιο με τb Πα. ­ρίσι. Παρά.δοξο! πώς σuμο ιβά.ζετα.ι μέ τέτοια γελοιότητα.; καl πώς τέτοια. σε­

μνότητα., τέτοια. μεγα.λοπρέπε ια. σuμβα.δίζει με τόση πα.ρωδία.; κα.ί πώς το

ϊδιο στόμο: μπορεί σήμερα. να. σαλπίζει με τη σά.λπιγγα. της μέλλοuσα.ς πα.pοu­

σiα.ς κα.ί α.Οριο νa σφuρiζει μέ κο:λαμένιο σι:ιupάολι; Ή εόθuμlοc. τοu Ποc.ρισιοσ

είνο:ι κφο:uνος κο:t ή κωμωδία. του κρGGτiΧ σκήπτρο. Άπο ενGG μορφασμό του,

κά.ποτε, ζεσπα. κα.το:ιγίδcι .. οι έκρ-ήξξις τοu, οι ήμέρες τοu, τ~ α.ριστοupγήμα.­

τά. του, οί εποποιίες του, ψτά.νουν ώς τα. πέρατα τής γης, κα.θwς κι' οί μω­

ρολογίες τοu . Το γέλιο τGυ είναι κρατήρα.ς ήφα.ιστείου ποu προπ"Ι)λακίζει δλη

τή γij. Οι χλευα.σμοί τοu εΙναι δο:uλοt ιiνα.μ.μένοι. Έπι6ά.λλει στοuς λαοuς τά.

ώρGGία [δανικά., οπως καί τίς σα.τυpικές γελοιογραφίες τοu. ΤCι. uψιστο: μνημεία.

τοΟ &.νθρώπινο':J πολιτισμοϋ ΠGGρGGδέχονται τήν εtρωνεία τοu κα.ί προσφέρουν τrιν

ιχ!ωνιότ"Ι)τα στtι;; 6ωμολοχίες τοu.

Το Πα.ρίσι εχει μεγαλοφροσύνη, α\ιτο έπρα.γματοποίησε μια. τεριΧστιο: δε-

(') Μπαζίλ, {'ιρωας τοίί Μπωμαρσέ στον « Κουρέα Τ1]ς Σεuίλης~> , μέγας πα ·

νοϋργος και ύποκριτής.

Page 78: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

4G5

κcΧ.τη τετcΧ.ρτη 'Ιουλίου 1789, ποu ά.πολυτρώνει την uφήλιο. ~Εκανε τη λογική τοu 1σχuρό οραχίονα της παγκόσμιας θέλησης, γέμισε με το ψώς του τοuς ε­

λευθερωτές δλων τών &θνών, τον ΟΜσιγκτον, τον Κοσιοuσκο, το ΜπολιΒ!Χρ,

το Ρέγκα, 'tό Μπότσιψη, τό Μπέμ, τό Μανίν, τό Λοπέζ, τό Μπρά.οuν, τό Γα­ρι6ά.λ13η, είναι παρwν 8ποu aρχίζει τ~ ψέγγει το μέλλον. Στη Βοστώνη στ~

1779, στην Πέστη στιΧ 1848, στο Παλέρμο στιΧ 1860. Wιθuρίζει τ~ν παντο­Μνοψη λέξη «'Ελευθερία.» στ' α.ίιτt &κείνων πού ά.γωνίζοντ~ι γιιΧ τό σταμά­

τημα. τοu &ξα.νδρα.ποδισμοu τών Άμερικα.νών 13ούλων, καλ σ :' α.uτl τών πα.­

τριωτών της Άyκώνας. Auτi) δημιουργεί Κα.νιiρη , Κφόγκα., Πιζα.κά.νε. Ή πνοή της σπρώχνει το Βύρωνα. νά. πεθά.νει στο Μεσολόγγι κα.t το Μα.ζε ν?ι.

πεθ&;νει στiι Βα.ρκελώνη. Αuτή ε!να.ι ρητορικό 6ijμ.α. κ&:τω &.πό τά. τ;όδια. τοu

Μιpα.μπω καt κρατήρας κά.τω ά.πο τα. πόδια τοu Ρο6εσπιέρου. τα. οι5λία. της,

τά. θέα;φcΧ, της, ή τέχνη της, ή έπιστ'ήμη της, ή ψιλολογία. της, η φιλοσοφία.

της, εlνα.ι τιΧ εγχειρίδια. τοu &.νθρώπινοu γένους. 'Έχει τόν Πα.σκά.λ, τό Ρε­

νιέ, τον Κορνήλιο, τον Κc.φτέσιο, το Βολταϊρο, το Ντεκάρτ, το ΖιΧν - Ζά.κ,

σέ κά.θε ώprτ., το Μολιέpο στον rτ.1ώνα τον &.πιχντα. Τη γλώσσιχ τrις μιλά τό

παγχόσμιο στόμα. , χα.ί -ή γλώσσα. αύτ~ γίνετα.ι λόγος . Αύτή οίκο13ομεί σ' 8λα. τ~

πνεύματα. τi)ν ιδέιχ τijς προόδου. Τά. λιχοσωτrιpιΙΧ δόγμ.ιχτα. πού α.uτη σφυρη­

λατεί είναι γιΟι τlς γενεeς σπα.θιά. πρόχειρα. πά.ντοτε, κιχl &.πο τrιν ψ•Jχή των

φιλοσόφων και των ποιητών της πλά.στηκιχν &.πο τα. 1789, ολοι κα.ί 8λων τών

λα.ών οί ήρωες.

Κι' 5μως, ϋστεpα. ciπ' δλα. ιχότιΧ χιχμινίζει. Krxt ή άπειρη σ.ότή μεγαλο­φυία., πού λέγεται Πα.ρίσι, ~νώ μετα.μορφι!)νzι τον κόσμο μέ τδ φώς της, σχε­

διά.ζει μ.' /!.νιχ κά.ρ6ουνο μι(ι. γελοία. μuτη στον τοίχο τοu νιχοu τοu θησέιχ ·κιχl

γρά.ψει το 8νομα ένος πι:ιτα.ποu κλέψτη πά.νω στίς πuροψίδες.

Τό Παρίσι δείχνει πά.ντοτε τα. δόντια του. 'Όταν δέ θυμώνει, γελά.

0ί καπνοί ΠΟύ ογα.ί'Ιουy ciπ(; τή στέγη του, είναι οί ίοέες tΥ)ς οίκουμένης.

Σωρός πέτρες καl λά.σπη, ():ι θέλετε, νιχί, ά.λλιΧ π~νω ά.π' δλ~ ήθικΎJ ά.ξία.

Το Παρίσι είναι κά.τι περισσότερο &πο μέγα . Γιατί; Για. τ( τολμa! Τόλμα., fτσι προοδεuzις. Χωρtς τόλμη δεν όπά.ρχει κα.μμι& πρόοδος.

uΟλες οί μεγά.λες καί δψηλες κα.τ~κτ~σεις, είνα.ι λιγώτ;;;ρο iJ περισσ6τερο τα. βρα.βεία. θιΧρρους. Για. νά.. γίνει ή έπα.νά;στα.σrι τοu 178!:!, δεν ά.ρκεί να. τήν

πpο(Χισθα.νθεί δ Μοντεσκιέ, ν?ι. τήν κηρύξει δ Ντuντεpό, νσ. την ιiνα.γγείλει δ

1\fπωμαρσέ, νχ τήν όπολογίσει δ Κοντορσέ, νιΧ τ'iJY προε-cι:ιιμά.σει ό Άοuρε κα.ί

ν?:ι. τfιν προμελετrισει ό Ροuσώ, πρέπει ν?:ι. τfιν τολμrισε ι ό Ντα.ντών. ΊΙ κρ~υγή «θοιρσε!τε» εΙναι το «Γεvνηθήτω ψώς» . ΓιιΧ τΎjν πρόοδο τι:ιu

&.νθpu)πινου γένr.;u;, είvα.ι iJ.νά.γκr( νΓJ.. ίιπιiρχουν μόνιμα. κα( σε κάθz περιωπfι,

περήφανα. κα.l σεμνά πα.ριχδείγμα.τα θά.ρροuς καί κα.ρτεροψυχίιχς . ΊΌ τόλμημα. 'ζ ' ' ' ' ί δ 1-λ ' - , θ ' "" , κα.τα.uγα. ει την ιστορια. και ε να.ι μ.εγοι. ος πuρσος τοu α.v ρωποu . 1'α ~πι-

χειρείς, ν' &.ψηψάς, νά έπιμένεις, vά &γκα.ρτερείς, νά. πιστεόεις στον έα.uτ6 σοu,

30

Page 79: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

4:66

να. παλεύε ις &κ τοσ σuστά.δην με τή μοίριχ, νά. ξιχφνιά.ζεις τ1jν κιχταστpοφ~ μέ τ1jν ιiφοοίιχ, π6τε να. πεpιcρpονείς τήν &Sικη Sύνα.μ.η , πότε νά. ορίζεις τή με­

θuσμένη νίκη, ν' ιiντέχεις γερά. , ν' ιiνθίστιχσιχι. Νά. τό πιχρά.δειγμιχ &.πό τό δ ­

ποίο lχοuν ιiνά.γκη οί λιχοί, νά. το φώς ποu τούς .Υιλεκτρίζει. Τό ϊδιο μεyα.­λοuργό φώς ιiπο το διχuλο τοσ Προμηθέα. μετα.yyίζετα.ι στήν πύρινη πνοή τοσ Κιχμπρών.

ΙΑ'

ΤΟ ΛΑΝΘΑΝΟΝ ΜΕΛΛΟΝ ΕΝΟ~ ΛΑΟΥ

Ό πιχρισινός λαός κιχl δτιχν ιiνδρωθεί, παραμένει χα.μίνι. υΟποιος ζωyρα.­

cρίζει το πα.ιδί, ζωγpα.ψίζει τΥjν πόλη. Γι' α.ότο μελετήσαμε κεϊνον τόν ιiετό,

σ'α.δτό το σποuργίτι.

Στα. προά.στια. κuρίως , οpίσκεται ή γνήσια. πα.pιζιά.νικ7] pά.τσα. 'Εκεί ε!­

να.ι δ κιχθα.ρός τύπος . 'Εκεί είνα.ι δ λα.6ς πού έργιiζετα.ι κcxt όποφέpει, όχλος η

σuρψετος ~ν θέλετε . Άδιά.ψοpο. Τί σημσ;σίσ; εχει σ.ν οι άνθρωποι ιχότοί 6ιχδί­

ζοuν ξuπ6λuτοι; Τί κι' aν ε!νι:tι &γp&.μμα.τοι; Τόσο το χειρότερο. Πρέπει λοι ­

πόν γι' ιχότό νά. &γκα.τιχλείποντιχι; 'Επειδή είνιχι δuστuχείς πρέπει νά. μείνοuν

σ' α.ότή τ~ν κα.τά.pα.; Το cρώς δε μ.ποpετ νά. ψτά.σε ι &ς α.ότούς; Φώς φωνά.ζομε

κ' έπιμένομε. Άνά.γκΎ) &πb φώς, &.νιiyκΎ) &πο cρώς! Μ.Υιπως ο! έπο:να.στά.σεις

of.v ε!να.ι ι-ι-ετα.μ.ορψώσεις; 'Εμπρός, φιλόσοφοι, διδάξετε, φωτίστε, ιiνriψτε, στο­

χαστείτε μ.έ το λα.ο κα.t cριλείστε τον ιi8ελψικά., μ.οιρά.σtε ιiλψα.6ητά.ριrχ, οιιχ­

Κ"ΙJpUξετε, _ τ' &.νθρώπινα. δικαιώματα., τpα.γι:J•Jοείστε Μι:tσσι:tλιώτι8ες, σπείρετε

ένθοuσια.σμό, δρέψετε ιiπό τή δρu χλωρά. 6λα.στά.ρια.. Κά.νετε τi)ν ίδέιχ στρ6-

οιλο. Αοτό το πλijθος είναι επιδεκτικό εξα.ρσ"Ι)ς Auτol οί ξuπόλuτοι, οΕ 'XOU·

ρελ'Ι'jδες, ο[ ιiμιχθεϊς, ο[ καταφρονεμένοι κα.l άσημοι, μπορεί να. χρησιμέψοuν

&ποτελεσματικα. για. τi)ν κα.τιiχτηση τοu lδοινικοu . Κοιτιiξτε μέσα. &.πο το λα.ο

κα.l θά. δείτε τήν ιiλήθεια. Ρίξτε αοτ~ τή ορώμικη &μ.ιιο, ποu πα.τα.τε στο κα­

μίνι, yά, οριiσει κ~ί νσ. λuώσει έκεί μέσα. . eσ. γίνει ώρα.ίο κρύσταλλο με το δ­

ποίο δ Γα.λιλσ.ίος κα.l δ Νεuτων θ' &να.κα.λόψοuν τ' δ.στέρια. τ' οόpα.νοσ.

Page 80: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

467·

ΙΒ'

Ο ΜΙΚΡΟ Σ Γ ΑΒΡΙΑΣ

"rστερα. ιΧπο δχτω η ενν ι~ περίπου χρόνια. &.πο τα γεγονότα. ποu διηγη­θήκα.με στο θεtίτερο μέρος α.•3τής της [στορία.ς, εί:iλεπε κανείς συχν~ στή συνοι­

κία. τοu Τέμπλου , στο Παρίσι κα.t στΥ;ν περιοχ7) τοσ πtίργου Ντώ, zνα. &yορά.­

κι έ:ντεκα &ς δώδεκα χρονών. Αuτο θα ήτα.v π ιστη εtκόνα. τοu χα.μ.ινιοu, δ­

πως tO π,;pιypά.ψι:tμ~ ΠιΟ πά.νω, ~Υ ~ κα.ρ~ιά. το'J ~eν ήτσ.ν σκυθρωπ7) χιχ[ &οειιχ, Το πιχιδl α.uτi:ι φοpοuσε μεν ιiντρικi:ι πα.ντελόνι , ιiλλιΧ 15χι &.πb τον πα.τέρα.

του, ψοροϋσε καl μ.ιιΧ γυναικεία. μ.πλοόζα. yι7. πουκιΧμ.ισο, ιΧλλ!Χ δεν τήν πi')ρε

&.πο τη μά.να. του . "Αλλοι τοϊί εΙχα.ν δώσει α.ότcΧ τά. ροϋχα ιlπb ψιλα.νθρωπία .

Κι' δμως , τό παιδί αuτο είχε καί πατέρα κα.t μ.ά.να. Άλλrχ δ πατέρας του δε

νοιαζότα.ν yι' αότο κα.ί ή μ.ιΧνα του δεν το ιΧyαποuσε . τΗτα.ν ενα ιΧπο τ~ πιό ιiξιολuπητα. πα.ιδ:Cι, ποtί, &νώ εχοuν πα.τέρα καί μά.να., είνα.ι όρψα.νά..

Το παιδί αuτο τότε μόνο ήταν εόχαριστημένο, δτα.ν βρισκότα.ν στο δρόμο . Το λ ιθόστρωτο ήτα.ν γι' αuτο λιγώτερο σκληρο ιiπο το στήθος τής μ.ιΧνας του .

ΟΕ γονείς του το είχα. ν ρίξει στrι ζω7). με ι~ι!Χ Κλωτσιά.. "Ανοιξε λοιπόν

κι' α.uτό τi φτεριΧ του κα.ί πέταξε.

'Ίlτr>:.ν πα.ιδί δλο ψλυα,ρία., εuκ[νητο, ξuπ'Μ, με ϋψος ζωηρο καt μαζί

καχεχτικό. Π'ήγα.ινε, ερχόταν, τρα.γοuδοuσε , επα ιζε 6ώλοuς, σκά.λιζε τ' α.lιλά.­

κια, εκλε6ε κα,ί λίγο, iiλλ~ δπως τα. yατιrχ κα.ί οΕ σπουργίτες , με τρόπο χα­

ριτωμένο, yελοuσε δτα.ν τον eλεyα,ν π ιτσφίκο, θuμωνε δτα.ν τον φώνα.ζαν

' Δ' r ' " J. • ψ ' ν ' ' ' ' 'Αλ μ.ορτη . εν ε χε στεγη, οuτε ψωτιοι., ουτε ωμ.ι, οt>τε στοργη α.πο κανενα.. -Η ήταν εuθυμο yιατί ήτα.ν &λεuθερο.

'Όταν τ~ δυστυχισμένα. αuτ& πλά.σμα.τα είναι άντρες, σχεδbν πά.ντα, ~

μυλόπετρα. τ-Υjς κοινωνικής τά.ξης, 8που τcΧ σuνα.ντa, <:ιΧ πα.(ρνει ιiπο κά.τω

. κα.l τ' αλέθει, δσο δμως είνα.ι πα.ιδια. τijς ξεφεύγουν γιατl είνα.ι μικρά.. Ή πιο

μ.:κρή τρtίπα τά. σώζει .

'Όσο 8μ.ως κι' &ν ήτα.ν &γκατα.λειμ.ένο α.ότο το πα.ιδι, τtίχα.ινε καμ.μ.ιά.

φορCι, στο(ις δuό, τρείς μην ες να λέει:

-Δεν πά.ω ν!Χ οώ κα.l τή μ.ιivα. μ.οu, τί κιΧ ν~:!

Τότε περνοuσε τ'i)ν πόλη καl κα.τεuθuνόταν ποu; Άκp:βώζ σέ μια. κατοι­

κ ία., ποu είνtΧι γνωστή στον ιΧνα.yνώστη, στό παλιόσπιτο Κά.ρακα., στον ιΧριθμό

50 - 52. 'Εκείνη τ7jν ΕΠΟχ'ή , το οίκημα α,{ιτ6, ΠΟU πά.ντα ΥJ '::Χν €p'f)μO κα[ σχzΟΟΥ

' ' τ ' λλ ~ !::: 1 t !::: ' ' ' (' ~ ακtΧτοικη-το, ειχε vcιικια.σμ.ενα πο α vωμ.α.τιtΧ σε vια.ψορ~ προσωι.α , τ:χ CιΠ(Ίια.,

8πως σuμοα. iνε ι πά.ντοτε στο Παρ ίσι , δεν είχα.ν ο::Jτε δεσμό , ο!ί τε σχέση κcψ-

Page 81: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

468

μι~ μετ~ξu τοuς. •Ήταν δλοι τους ~πό τij δυστυχισμένΎ) !κείνΎ) τά.ξΎ), ποu &.ρ­

χίζει &.πδ τόν ξεπεσμένο μ.ικρο~στό κα.l ψτά.νει στ~ τελεuταία σκα.λοπά.τια τής

δυστυχία.~. &ς τόν κοινωνικό 6uθό, ω, !κείνα. τ~ οuό πλ&σμ.α.τα., ποu κα.τα. ­

λ~γοuν δλα. τά. όλικ.~ πρά.γμα.τα. τοu ;Πολιτισμοu, στο σκουπιδιά.pΎJ κα.ί το ρα.­κοσυλλέκτΎJ.

Ή θυρωροζ τijς έποχijς τοu Γιά.ννη 'Αγι&ννη, ε!χε πεθά.νει κα.ί είχ~ aν­

τικα.τιχστα.θεϊ &.πό μ.ι~ δί.λλη δμοια, ποu τijν Ιiλεγαν π~νώρ ια.. Ή γρια. α.uτij

οεν ε!χε τίποτε &λλο &.ξιόλογο στ·η ζωή της, &.πο τρείς παπαγά.λοuς ποu ε!­

χα.ν διαδοχικ~ κα.τα.χτήσει τijν καρδιά. tΎ)ς.

Οί πιο έξ~θλιωμένοι &.π' δσοuς εμενα.ν σ' &κείνο το σπίτι ~ταν τα. μέλΎJ

μιιiς οικογένεια.; &.πό τέσσερα. &τc.ιμ.α., τοuς γονεΊς κιχί ouo κορίτσι~, iρκ.ετ~

&.ν(l.πtυγμένα.. Καl οι τέσσερε~ α.uτές ψuχές ~τα.ν στριμωγμένες στο ίδιο οω­

μά.τιο, σέ μια. τρώγλη τοQ πGΙλιόσπιτοu, γι~ τδ δποίο μιλήσα.με κιόλα.ζ. Ό πα.τέρα.ς δτα.ν νοίκιιχσε τό οωι.ιά.τιο είχε πε'ί δτι δνομ.ά.ζετGΙι Ίονορέ­

τΎJς. "fστερα &πο τij μετα.κόμισΎ), ε!πε στij θυρωρό:

- Κuρά., πως σέ λένε, σ.ν !ρθει κ(l.νείς κα.l ζητiισει ενα. Πολωνό, ~ ενα.ν Ί ταλ6, η κα.l Ίσπα.ν6, πές τοu δτι μένει έοώ, είμιχι έγώ.

Αοτ.Υι ~τα.ν -ή οικογένεια τοu εl.ίθuμοu ξuπόλuτοu πιχιοιοίί τG)ν 8ρ6μ.ων.

Έρχότα.ν κά.ποu, κά.ποu κ' e6λεπε τijν εσχιχτη έξαθλίωση κιχl τό πιο θλιβερό

οuτε ενιχ χα.μόyελο. Πα.γωνια. στο τζά.κι, Πα.yωνιά. στlς κα.ρδιές. 'Ότιχν εμπαι­

νε τό ρωτοϋσα.ν:

-Άπb ποσ ερχεσ~ι;

Αuτδ &.ποκρινότα.ν:

-Άπb τb δρόμο.

'Ότα.ν έψευγε τό ρωτοϋσα.ν πriλι: - Κα.l τώρα. ποίί π~ς;

-Στο δρόμ.;, &ποκρινότα.ν τό παιδί.

Ή μητέρα. τοu Ιiλεγε:

- 'Γί ερχεσα. ι νά. κά.νεις έοώ;

Ζοuσε λοιπον το παιδί α.uτο χωρίς κα.μμιά. στοργή, δπω; τά. χλωμ~ έ­

κείν~ χόρτα., πc.ιu ψuτρώνοuγ στά. όπόyεια.. Οδτε πα.ρα.πι:ιγιότrι.ν γι' eϊtuτό, οuτε

ιιισοΟσε κσ.νένα. . Δέν ήξερε &.κρι6G)ς πώς πρέπει γά. είνα.ι μι~ μά.νeϊt κ' ενα.ς

πeϊtτέρα.ς. ΊΙ μά.νeϊt δμ.ως &:yα.ποuσε τlς &δελψές τr.ιυ.

Μν εrπα.ι.ι.ε δτι στrι σuνοικ(eϊt τοu Ί'έμπλQu, ψ<ίηα.ζα.v αuτό τό πιχιδί Ι'σ.-

6ριά.. Για.τί τδ φώνα.ζα.ν ετσι; 'Ίσως γι~ τόν rδιr.ι λόγο Π'JU ελεyeϊtν κα.l τb'i πα.­

τέρeϊt του Ίονδρέτη. Το ·δωμά.τιο ΠCιΙJ κα.τοικοσσε ό Ίονδρέτης μi τijν οικογέ­νειά. τοu, ~τα.ν το τελεuτeϊtίο στό 6ά.θος τοu δια.δρόμ.ι:ιu. Το δίπλα. τό κρα.τοuσε

ενα.~ πολιJ ψτωχος νέος, ποlι δνομα.ζότα.ν κόριος Μά.ριος.

"Ας ποuμε λοιπον τί ήταν α.ότος δ κ. Μά.ριος_.

Page 82: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

ΒΙΒΛ/0 ΔΕΥΤΕΡΟ

ΠΑΠΠΟΥΣ ΚΑΙ ΕΓΓΟΝΟΣ

Α'

ΕΝΕΝΗΝΤ Α XPONIA ΚΑΙ TPI.ANT .ΑΔ ΥΟ ΔΟΝτi.Α

Ύπάρχοuν &κόμιχ στό Πιχρίσι μερικοί πα.λιοί κά.τοικοι, ποu θuμοuντιχι 'Ενα.ν κα.λδ γέρσντα. μέ τ' δνομιχ κ. Γιλνορμά:νδο~ κιχί μιλοuν γιΉιχοτόν μ' εοχοι­

ρίστηση. Ό &'Ιiθρωπος α.ότός ~τα.ν κιόλα.ς γέρος, δτα.ν α.ότσί ~τα.ν νέοι. Είχε

πεpά.σει τά ένενν~ντιχ κι' 8μωζ περποιτοuσε στητά., μιλοuσε ζωηρά., !6λεπε κα.θα.ρά., επινε τό κριχσl ά.κρα.το, έτρωγε μέ ορεξη, κοιμότα.ν κσ.Ι. ροχά.λιζε. ΕΙ­

χε κσ.ι τ& τριιχντιχ8όο τΟΙJ'· οόντια. . ΦοροΟσε γuα.λιά. μόνον δτα.ν ~θελε νά. δια.-6ά:σει; ··. ·

τΗτσ.ν άνθρωπος μ' έρωτικ~ δtά.θεση, άλλά έλεγε πιi.Jς έοιίι κι:ιί δχτι:) η

δέκα. χρόνια. ε!χε δριστικά. πα.ρα.ιτηθεί ά.πό τίς γuνα.ϊκεg. Δέ μποροuσε πια. ν'

ά.ρέσει, ελεγε. Δέ:ν παρι:ιοεχότι:ιν οτι γέριχσε πολό, ά.λλ&.: <<Δέ μοσ ~ιιεινιχν

χρ~μα.τα.. "Αν δέν ε χ α να. τ~ ν περιουσία. μοu .. . έεε! "· Πpι:ιγμι:ιτικ&., μόλις τοu είχε μεί•ιει ενι:ι είσόδηιJ.ΙΧ &ς δεκα.πέντε χιλιά.δες ψρά.γκιχ. Τ' ονειρό τοu Υj­τι:ιν να. πάρει μια. κληρονομιιΧ κrχί νά.χει έκιχτο χιλιά.δες φρά.γκιχ τό χρόνο, γιιΧ

να. Sια.τηρεί έρωμ.ένες.

'Όπως ολέπετε, δ γερο - Γι λ νορμά.νοος δέν Υjτα.ν κα.θόλοu &πό το•) ς &.σθε­

νικοuς έκείνοuς γέροuς, οί δποϊοι, δπως δ Βολτιχϊρος, ψuχορpα.γοuν σ' δλη

τοuς τ~ ζωi).

Έπιπόλα.ιος σ' δλιχ, Υjτα.ν γρi)γορος κι' ά.νιχ6ε εuκολιχ. Μέ το παραμι­

κρό ξεσ~κωνε θύελλα. Υ.α./. τίς περισσότερες ψορέ:ς ένά.ντ'ια. στο σωστό. u0trtY

τοσ ά.ντιμιλοuσε κα.νεlς σ~κωνε το μπαστούνι, κιχί δέν τό σΎ)κωνε μόνο, χτu­

ποuσε κιόλα.ς.

Ε!χε μ.ιά. κόρη πά.νω Ιi.πό πενήντα. χρονων, ά.νuπα.ντρη, ποu δτα.ν θόμωνε

Page 83: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

470

τ~ χτυποίiσε, σ~ ν~ ~τα.ν μικρο κοριτσά.κι. Χα.στοuκιζε δuνα.τιi και τοuς uπη­ρέτες τοu κα.t τοuς cρώνα.ζε: «'Ά, γαϊδούρι ξεσο:μά.ρωτο! ».

Συνεχώς μετα.χεφιζότα.ν τlς λέξεις «εδα.ίσθ'Ι)τος ~νθρωπος, κα! «YJ ψύσψ. ,!Η ψύσ'Ι), ~λεγε, γιιi νιi ~χει δ πολιτισμός μα.ς λίγα &.π' 8λα, στίοει στον &ν­θρωπο κα.l λίγη οαρ6α.ρότητα. Ή Εuρώπη διατηρεί δείγματα. της 'Ασίας κα.t τη;; Άcρρικη;; σέ μικρΥ) δόση. Ό α.ιλουρος εΙvαι τίγρη των σπιτιών, ή σο:tίpα. είνο:ι κροκόδειλος τής τσέπης. οι χορεύτριες· της οπερας είνο:ι κα.ννί6α.λες ρο­δοκόκκινες. Αοτές δέν τρώνε τοuς &.vθρώπσuς, &.λΗ. τοuς σουρωμα.δοuv, 7), δ­πως οί μά.γισσες το•)ς μεταμορφιi>νοuν σέ στρείδια. κα.l τοuς ρουφοuν. Αuτιi εl­να.ι τιi -ήθη μα.ς. Δεν κα.τα.οροχθίζομ.ε, pοκα.νίζομ.ε, οέν έξολοθρεuομε , ξεφλου­δ(ζομε».

Β'

ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΟΙΚΟΚΥΡΗ ΚΑΙ Η ΚΑΛΥΒ.Α ΤΟΥ

Κα.τοικοΟσε στΎ) συνοικία. Μα.ρα.f, Goo;; Κα.λοα.lρ &.ριθ. 6. Το σπlτι ήτα.ν

χτήμα. του . Είχε πα.vτpεuτεΙ 0'JO γυνα.ϊκες. ΤΗταν εuθuμος κα.ί, δτα.ν Ύjθελε,

τρΙJφερός. Στα. 'Ιtά.τα του uπΎ) ρξε &πb τοuς &vτpες &κείνους, ποu τοuς &.πα.τοοv

οι γυνα.ϊκες τους κα.l ποτέ ο! zpωμένες τους, για.τl εΙνα.ι οί πιο οuστpοποι σύ­

ζυγοι κα.l τα.υτόχρονQ: οι πιο γοητεuτ~κοt έpασ:ές. Φοροσσε πάντα. κοστούμι τής μόδα.ς κα.l μz τ~ χέρια στlς τσέπzς t!:ιu στε •ιοσ παντελον ιοu , 1;:λεγε μέ ί.ί­

ψος Q:uθεvτικό: << 'Η γαλλική ΕΠIΧ''άστα.σις Ύjτο ενα.ς σωρος &.πο κα.θά.ρμα.τα.>> .

ΤcΧ 1δια.ίτεpr;; δωμάτια. του, ήταν εvα. δλόκληρο διαμέρισμα στον πρώτο

δροφο, ντυμένος ~'ι; το τα.οά.νι με ι.iιρα.ίες τα.πετσα.ρίες τι1ν Γκομ.πελεv κα.t Μπω-

6αί, ΠΟU ΠΙΧpίστΙΧΥΙΧy βουκολικές σκηνές. Τχ θέιια.τα. κα[ οί ζωγpαφιες τι7JΥ

τα.6α.vιιi>Υ κα.l τιiιv τοlχωv, έπα.vα.λα.μ6ά.vοvτα.ν σμικρuνόμενα. πά.νω στ(ς πολυ­

θρόνες .

Το κρεΟά.τι τοu κρυοότα.ν δλόyupet &πο εvσ. πολύπτυχο πα.ρσ.ο~v στιλ-

6ωμέvο με λάκα. τοu Κοpομα.ντέλ . Μικρές κουρ:ίνες σοuρωτΕ:ς κρέμονταν στ~

πα.pάθυρα., ποu σχημ.ά.τιζσ.ν ι-ιεγάλες συγκεκοι.ψέ•ιες πτυχες γρα.ψικώτα.τ:ος κα.t

μεγα.λοπρεπεϊς.

Ό κηπος, ποu 6ρισκότα.ν κάτω &.πb τιi πα.ράθυρα, σuγκοινωvοuσε με το

γωvια.κο πα.ράθυρο με ι-ιι& σκά.λα. άπb δ:οκα.πέvτε σκα.λοπά.τια..

Έκτος &.πο μιΟι 6ι6λιοθ~κη ποu συγκ!:ι ιvωνοuσε μ.έ τb δωμ.ά.τιό τοιι, είχε

κα.t εvα. μποuvτοuά.ρ, ποu τ' άγαποuσε πολύ, έρωτικ~ φωλιά, διακοσμημένrι

r.α.τdι: το πρότυπο uπ6δειγμα. τώy πιvα.κοθηκων τοΟ Λοuδο6ίκοu ΙΔ', δπως τι;

Page 84: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

471

είχε πα.ρα.γγείλει δ στρα.τάρχης κα.ί &ντιοα.σιλι~ς της Σικελία.ς, γι~ τ-Υjν &ρω­μένη τοu.

Ή συμπεριφορά. τοu είχε κά.τι &πό τοuς τρόποuς αuλικοu, άν καt δεν uπijpξε ΠΟtΕ τέτοιος, κα.ί ά.πο τοuς τρόπο•Jς οικιχστικοi), ποu θ~ μ.ποροuσε y~ ε!χε γίνει .

Γ'

ΦQτΙΟΣ

Σε -ήλικίιχ 8εκιχέξη χρονών, ~να. 6ρά.8ι, στήν 'Όπερα., είχε τΥ}ν τψΥ} ν&

τδν κοιτάξουν μ~ τ& κιάλια τοuς δub καλλονες ώριμες τότε, τ(ς δποϊες έξu­μνησε κι' δ Βολταϊρος, ή Κιχρμ.σ.γκιJJ κιχ! ή Σσ.λλέ.

Κ<Χθι\)ς 6ρiθηκε ξ<Χψνικ~ &ν&.μ.εσ<Χ σt 8ub έπικίν8uνα. πuρά., 6ρ-Υjκε τρ6πσ νΓι. ξεφόγει ά.πό τήν ένέδpα. μέ τή 6οήθε ιΙΧ μιάς δεκΙΧεξά.χρονης πΙΧιδοόλα.ς χο­

ρεύτριας, ποtι --:Υ]ν ελεγαν Νανερή, τΎjν όποία κ' έρωτεuτηκε.

Ό δεσμός τοu μ' ΙΧuτ'ή τη χορεότριΙΧ, τοϊί άφησε ζωηρες ά.να.μνήσεις κα.ί 8έν !J.ψψε εόκα.ιρlα. ν& τήν έκθειάζει.

-'Ά ! τί ώρα ία ποtι ήταν ω)τi] ή Νανερή, Νανερή μοu! τ·ήν τελευταία

φορά ποtι τrιν είδα. στό Λοuσάν μ' έκεΙνα. τά κοσμήματα. κσ.t τά έξα.ίσισ. φορέ­

ματα., ήτα.ν τρέλλα..

ΣτΎ)ν έψη6ική τοu ήλικία. είχε φορέσει έ:νιΧ σακκά.κι, γιά το δποίο, κάθε

φοp(ι. ΠΟΙJ tό θuμότα.v, μιλοϊίσε μέ μεγ6;λο ένθοuσια.σμό, σa νa Επρόκειτο γι(ι.

κάποιο μεγάλο κι:ι.t &ξιομ.νηιιόνεuτι:; γεγονός , στό δ'ιtοίο είχε κι' α.ότbς σuμ-

6ά.λλει.

-'Ήμοuν ελεγε ντuμένος σ&ν &.να.τολίτης, Τοσρκος ά.yά.ς.

Τόν ε!δε τuχα.ία. στα. είκοσί τοu χρόνια. ή κ. Μποuφλέρ, σόζuγος τοϊί στρα.­

τά.pχη οιοικητη της Σενεγά.λης καl τον χαραχτijρισε <<ώρα.ϊο τρελλό».

Σκα.νδαλιζόταν δταν διάβαζε δνόμα.το: εξέχοντα. στΎ)ν πολιτικ-Υj κιχ! στ-Υjν

έξοuσία, 6ρίσκοντάς τ(1. ά.σήμ.α.ντσ. Κ<Χί χωριάτικα.. Διά6ιχζε τίς zψημερίδες, τα.

«νέα χα.pτιά, τις γκιΧζέττες», δπως ελεγε, και ξεκα.ρδιζότα.ν στα γέλια. I

-Μα. τί δνόμα.τιχ είνα.ι ιχότ6;; Κοpμπιέp, Οόμά.ν, τί είνα.ι α.ότόι μωρέ;

Μ 1 1 1 Κ ζ 1 Π ι • 1 τ " < • θ' ' YJ χειροτερΙΧ. iΧ ψuρ εριε, α.uτι:; εινα.ι ονομ.α UΠOupγou; α. σκα.σω ... 'Απερίφραστα. μιλοϊίσε γιά. δλα, σεμνό: και iΧσεμνα. χωρlς να. νοι6;ζετιχ ι

άν ύπΊjρχΙΧν κα( γuνα.ίκες. Οι α.ίσχpολογίες, οι χυδαιότητες ερρειχν ά.πό το

στόμα. τοu, μέ τόση &πά.θεια. και τόσο φuσικ&. σά. ·ι&. Βρισκόταν στό στοιχείο τοu . .. Ηταν ή ιiψέλεισ. τοσ α.iώνιχ τοu.

Page 85: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

472

Πρέπει νtΧ σημειώσαμε δτι τΥjν tποχΥj ποu ~· ποlησ'Υ) 6ρισκ6τα.ν σέ ~ξα.pσ'ΥJ, ήτα.ν και lποχη τών ώμοτήτων στον πεζο λόγο.

Δ'

ΠΡQΤ Α ΝΑ ΕΚΑΤΟΣΤΗΣQ ΚΑΙ ΥΣΤΕΡΑ ΑΣ ΠΕΘΑΝQ

Κα.τά τη μα.θ'ΥJτική του 'ήλικία., στο Λuκειο Μοuλέν, είχε πG:ρει το πρώτο 6ριχ6είο, ενα. στεφάνι ποu το &.πένειμ.ε ίδιοχείρως ό δοuκα.ς Νι6ερναί, ποu σ/ι­

τός τον έλεγε ΟΟ!JΚΙΧ τοσ Νε6έρ.

Οδτε ή σuμ6α.τικη (συνέλευση) , ο•:ίτε ό θάνατος τοο Λοuδο6ίκοu 1 fJΙJυ, οu­τε ό Ναπολέων, οuτε ή &πάνοδος των Βοuρ66νων, κχνένα ά.π' α.uτα. τα. γεγονό­

τα. οεν κα.τιίψθωσ::: να σ6~σει ά.πό τΥj μνήμη τοu εκ~ίνΙJ το στεφά.νωμιχ. Ό οσό­

κα..,; τοίί Νε6ερ ήταν γι' α.uτον "ή μεγαλύτερη μορψ!) τοΟ α.1ώνα. Λα μπρος άρχοντας, μεγιστά:νσ.ς! ελεγε, κιχ ι τί ~ψα.ίιχ τοu πήγα. ι ν ε 'ή γα.­

λά.ζια ταινία.!

Κατ~ το Γιλνορμά.νοο, ή Α1κα.τερίν'ΥJ "ή R' είχε &πα.νορθώσει το εγκλημα

τοσ διιι.μελισμοσ τi)ς Πολωνίας, ά.φοίί ά.yόριχσε γιά τρείς χιλιάδες ψρά.γκα. το

μ•Jστικό τοίί χρuσοίί &λιξηpίi)U ά.πο το Μπεστοοσεφ. Κσ.ί ζωηρότερα. έξα.>.ο­

λl)υθοίίσε:

«Το χρuσό έλιξήριο, το κίτρινο ι:5rί.μμα τr;ίί Μπεστοίίσεφ, οί στα.γ6νες τι;ίί

στpιΧτηγοίί Λαμότ, κόστιζαν το δiκα.το (;yδc'.J αiι:>να. ε(κοσι φpά.γκα. η ψιcΗη

τi)ς μισi)ς οuyκιάς, το ιιέγα. ψά.ρμα.κο γιιΧ τtς &ρωτικες καταστροφές, ά.λη~ι

νi) πανά.κεια. κατά τijς Άφροδίτης. Ό Λοuδο61κος ΙΕ' εΙ χε στείλει σ-:pν Π&:-. πα. οια.κόσιες ψιά.λες &π' αι)το το φάρμακο» .

Δα.ιμονιζ6τα.ν κυριολεκτικά., δταν τοϋ Ηεyα.ν δτι τό χpuσb α.δτb !λί.ξήριο δε•ι είνα.ι τίποτε άλλο, πα.pa uπεpχλωp ιοΟχος σiδ'Υjpος.

Ό Γιλνορμά.νδος fιταν ενΟεpμος θιασώτης τijς δυναστεία.ς τιi>ν ' Βοup66-

νων Κ(l. l μιλοϋσε με ι3δελuη.ι.1α. γιά το 178Ό. Σuνέχεια. οtηyό:αν με τί τρόπο είχε γλυτιί>σει τόν καιρb τi)ς ":pομοκρcι.τίας, κα.ι πο ια. μέσα κα.t εόφulα μετα­

χειρίστηκε, γιιΧ νtΧ κα.τοpθώσει νδ..χει τι~pα. το κεφάλι του. "Α I ~ I ,.. I λ , I ~ ' ' .,..;, ν κανενας οοκιμα.,ε να. μι ησει, μπροστα. τοu, .. γκωμtα.στικΙΧ για. --1

δημΙJκρατία, μελά.νιαζε ά.πο τό θuμό τοu και πήγαινε νtΧ πάθει ά.σψuξία..

Κα.μμι!Χ φσρα μιλοuσε yιa τά έννεν~ντα. τοu χρόνία. κα.ί πρόσθετε: I

Δεν πιστεύω νά δω ouo φοpες το έννεν'ήντα. τp(α..

"Αλλοτε π~λι ελεγε δτι έννοοσσε νά φτά.σει έκατό.

Page 86: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

473

Ε'

MflAΓIA~ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ

Γι~ τή γυν~ίκ~ ε!χε τή θεωρία. του. ~οτα.ν ενα.ς &ντρα.ς ά.γα.πα. με πά.­

θος τ!ς γuνα.ίκες, ένώ εχει δικ'ή του, ποu δέν τbν &νδι~ψέρει κ' έλά.χιστα. τή

σκέπτετα.ι, για.τι ε!να.ι ~σκ'Υ)μη, δύστροπη, ζηλότυπη κλπ., ενα.ς μόνο τρόπος

όπά.ρχει ν~ μείνει ήσυχος κ~ι ν~ ορε! τήν !λευθερί~ του, ν' &.ψ'ήσει στή γυνα.ί­

κα. του &.νοιχτο το 6α.λά.ντιό τοu.

Ή σόζυγος τότε κα.τα.γίνετα.ι με ~λλες &.σχολ(ες, ά.ποχτα. τή μα.νία. τοϋ

χpήμα.τος, μετρ& ά.θιά.κοπα. νομ.ίσμ.α.τοι, θέλει Υ~ οιiλει τιiξη στοuς ύπηpέτες,

στοuς έργά.τες, κα.λεί σΕ σuμ6οuλια. τοuς γρα.μμα.τείς τG>ν σuμ.6ολιχιογράφων,

σuσκέπτετα.ι μ' α.uτοός, ρητορεόει, έπισκέπτετα.ι τοuς δικηγόρους, πιχριχκολοu­

θεί τ!ς δίκες, σuντά.σσει μισθωτ'ήρι~, όπ~γορεόει σuμοόλα.ια., συμπεριψέρετα.ι

σαν ά.πόλuτη κuρία.ρχος, ποuλa, &γορά.ζει, δια.κα.νονίζει τις ΠΑΥ)ρωμές, επικυ­

ρώνει κα.ί &κυρώνει σuμοόλα.ια., πα.ρ~χωρεί κα.ί ίιπ~να.χωρεr, ψτιά.νει, χ~λά.ει,

θ'ήσα.uρίζει, σπα.τα.λ&, γίνετα.ι &.νόψη επί τέλους, 8>σπου ~ποχτ& τb α.lσθημ.α.

τοu &.νεξέλεγκτου κ~ι ίκα.νοποιε!τα.ι, ένω δ &ντρ~ς τΥJς περιορίζετι:kι στ~ν πε­

ριψρόνφη, έκείνη ίκι:kνοποιείτα.ι μ.έ: τήν κα.τα.στρvψή τοu &ντρα. της.

Τ~ θεωρία. α.uτΥ; εΙχε έφα.ρμ6σει κα.! στον έα.uτό τοu δ κ. Γιλνορμά.νδος κα.t

πολλές ψορές τή διηγότσ.ν.

Ή δεύτερη γuν~1κ~ τοu εΙχε δια.χειpιστεί τήν περιουσίι:k τοu, ~τσι, ί!>στε,

δέν ά.πόμεινε στόν κ. ·Γιλνορμά.νδο, δτα.ν εμεινε χ~ρος, πα.ρa το &.πολότως &.­ν('J.γκ('J.ίο γι~ ν~ ζ~σει.

Tb σπίτι ποu Κ('J.τοικοuσε στήν δδό Κ('J.ΑΟ('J.ίρ ~τ('J.\1, κα.θώς εrπα.μ.ε, tδιοχτη­

σ1σ. του. ΕΙχε δυb ίιπηpέτες, «!να.y &.pσενικο κ' ενα. θηλuκό». υΟτα.y ενα.ς UΠΥJ­

ρέτης &.να.λά.οα.ινε όπηρεσία. στο σπίτι τοu, δ κ. Γιλνορμά.νδος τον ξα.να.6ιiφτι­

ζε . Στοuς &ντρες lδινε τα όνόμ~τα. τijς έπα.ρχί~ς τοuς. Ό τελευταίος ~τα.ν ε­

νcιις κοντόχοντρος πενηντά.pης, ά.σθμ.ιχτικός, ποίι δέ μποροσσε ν~ τρέξει είκοσι

6ήμα.τα.. ΕΙχε γεννηθεί στ~ Μπα.γιbν κα.ί δ κ. Γιλνορμ.&.νδος τον ~6γcιιλε Μποιγι&..

υΟσο γι~ τίς ύπηpέτpιες, δλες τίς fιθελε Νικολέττες (&κόμ1J κα.ί τΥ; Μrι­

νιώ, γι& τήν δπο1~ θ~ μιλ-ήσομε πιο κά.τω). Μια μ.έpα., μια &.γ.έpωχη μα.γεί­

ρισσrι, σποuδα.ία. στήν τέχνη της, &.πb γενι~ θuρωρGΊν, πήγε ν' &.νcιιλά.6ε-ι όπη­

pεσία..

- ΠόσQ μισθό θέλεις; τή ρώ•ησε δ κ. Γιλνορμιiνοος.

- Τριά.ντ~ ψρά.γκα. .

-Πως σε λένε;

-Όλυμπίιχ.

- Σοο δ(νω πεν~ντα. φρά.γκα. κα.ι θά. πάοειc: το δνιψα. Νικολέττα. .

Page 87: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

474

ΟΙ ~ΥΓΓΕΝΕΙ~

~στα. ν δ κ . Γι λ νορμά.νδος ήτα. ν λυπ'Υ)μένος εϋρισκε διέξοδο στb θυμό. Ή

ΑUΠ'Υ) τοu εψερνε δρyή. 'Ήτα.ν yεμ.ά.τος πρ-:ιλήψεις κα.ί εκδοτος σε κά.θε εϊδους &κολα.σία. .

"Αν &κουε δτι δ κόσμος τbν θεωροuσε &κόμ'Υ) κα.ί σ' auτ'fι ,ην ~λικία γu­να.ικι:i , οχι μόνο δεν τοσ κα.κοψα.ιν6τα.ν , &.λλ~ ενοιωθε κ' εόχα.ρίστrισ'ΥJ· Συνήθι­

ζε μάλιστα. νά. λέει δτι ~ ψήμ'tj αότ'fι είνα.ι «ψήμ:η ~α.σιλική>>. Ή ~α.σιλικ-Υ] α.ό­τή ψ'ήμ.rι .Οεν ~μ.ενε κενός λόγος, κά.ποτε έπα.λ'Υ)θευότα.ν κιόλα.ς. ΜιιΖ μέρα. τοu

Εψεpα.ν μέσα. σ' ~Vet κcΧνιστpο, ~να, νεογέννητο πα.χοuλο &.γοp6.κl, ΠΟ'J τσ[pl ­

ζε δυνα.τα. μέσα. στα σπά.ργο:.νά. ":OU. Μια UΠ'Υ)ρέτριο:., ποu τi)ν εΙχε διώξει πρlν

~ξrι μηνες, ίσχuρ ιζότοιν πd>ς fιτα,ν δικό του. "Ας σημειωθεί δτι -:6τε δ κ. Γι­

λνορμά.νδος είχε πλήρη τχ όyδοήκοντα κα.t τέσσα.ρα.. ~Ολοι ο ί συγγενείς του

&.γα.νά.χτηκαν κα.t τα. ε6α.λα.ν μ' αuτη ":"f)Y &ναίσχuνt'Υ). Τόση αόθάδεια, τόσο

θ ' τ ' ' Π 6 6 ζ " θ' ' 1 ' ' ·~ ' Α' ρασο;, ει ναι ανηκουστα.. οι ν ν μι ε οτι α πεισει με την ΙΧνα.ιι.ιεια. της; u-

τb είναι 6δελuρΎ) σuκοφαντiα.!

Μόνον δ κ. Γιλνορμά.νδος δz θύμωσε καθόλου. Κοίταξε τb φα.σκιωμένο

μωρό μ.e χα.μ.6yε), ο κα.λοκ!Χγα.θου &.νθρώποu, ποu κολ1.:κεύετα.ι &π' αύτή τή

συκοφαντία κα.ί είπε στοuς γόρω του:

-'Έ! καl τί τά.χοc; δ'Υ)λαδή τί παράξενο 6ρίσκετε; πώς κάνετε zτσι; σά.

νά σaς κα.τέ~α.σοιν &.πb τ~ ~οuνά.! δ κ. δούκας της Άγγοuλέιιrις, νόθο; υ!bς

τijς α.ότοσ μεyαλειότητος τοu Καρόλου Θ'' παντpεU't'tjΚΕ δyδόντα. πέντε χρο­

νών μ.' ενα κοριτσά.κι ΟΕΚCΧΠΕντε χρονών . Ό κ. Βιργινά.λης, μαρκήσιος τη;

Άλλοu ι , &.8ελψbς τοu κα.ρ8ηναλίου ντε Σοuρντί , &.ρχιεπισκόπο:;u τοσ Μπορντιίι,

~τα.ν όyδόντα. τριών χρονών, δτα.ν με μια. καμαριέρα της κuρία.ς προέ8ροu Ζα.­

κέν , ~κα.νε ενα. γuιό, ενα πρα.γμ.α.τικο πα.ιδt ερωτα, δ όποίσς εγινε &pγότερα.

ίππ6τ'1/ς της Μά.λτα.ς κα. l σόμ~οuλο; της έπικρα.τεία.ς. 'Ένα.ς &.πb "::/ι; ιιεγά. ­

λοuς α.ντρες αuτοσ τοσ α.lώνα, δ &66ιΧς Τα.ραμπώ, είναι yuιbς ένο; &νθρώποu

δyδ6ντα. έφτα. χρονών. Καθημερινά. έ:χομε τέτοια πα.ρα.8είγμα.τα.. "Οσο y :~ :ο μωρό, δzν είνα: 6έ6αια. δικός μου α.uτδς δ μικρος κύριος, ιiλλιΧ θ& q:ψο•~tίσω

ν' ?:νατραφεί. Αδ:ο δε φταίει τίποτε.

Εfχε ί!ναν &δελφb πα.π&, πο,J ήτσ.ν τρι&:ντσ. χρ6νισ. ~ψημέριος O":Yj'l 7-κ~­

δημία τοσ Ποuατιέ κα.l πέθανε σέ rιλικίσ. έ6δομήν:::ι έννια. χρονών.

-Τον eχα.σα. πσ)/ι νέον ! ~λεγε δ κ. Γι λ vορμά.νδος .

Κατ~ τ~ άλλα., δ κ. Γιλνορμάνδc.; ljτα.v ftλά.νθρωπος, l8ινε γενναία καί

μάλιστα με τρόπο πάντα εuγενικό. τΗτα.ν συμ;;G>νετικός, &.πότΙJμος &.λλα. κιχ-

Page 88: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

475

λόκcφδος κα.ί a,y ήταy πλοuσιος, &;ια;ιτiρρητα θ,Χ ήταν γενναιόθωρος. 'Ήθελε

δλα δσα τον &.φοροuσαν νοc γίνονται με μεγαλοπρέπεια, &κόμα και τά έναν­

τίον τοu. Κ~ποτε πήρε μιοc κληρο'ιομια κσ;ι δ &vθρωπος ποu δρισε για. διαχει­ριστή, τbv κα.τα.χρά.στηκε μέ τρόπο χοντροκομμένο, ξετσίπωτο . Ό κ. Γιλνορ-

μά.νοος ε6αλε τlς φωνές: ' - Τί ΚΙΧτ~πτωση! τί εότέλεια, ελεγε. Αuτος ΚΙΧτΙΧχρά.στηκε χ' εγω ντρέ­

πομαι. ~Ολχ σ' α.ότb τbv α.lιi>να. έξεuτελίστηκα.ν, &κόιιη κι' οί κα.τα.χρα.στές κι' οί &ρπαγες. τι διάβολο, ετσι κλέ6οuv; Δέν ά.γα.να.κτω τόσο για.τί μ' εξε­

γuμνωσε, &λλχ μ.έ τόση χαμέρπεια.!

Είχε ποcρει, κα.θ~>ς εfπαμε, oub γuνα.Ίκες. Άπο την πρώτη ε!χε μι& κόρη ποu εμειvε ά.vuπα.vτρη, γεροντοκόρη, κι' ά.π/; τij δεύτερη 5-λλη μιά., ΠΟU πέθσ;νε

' , ' , 'Η 6 ' J. τ • " ι πριν ψτασει στα. τρισ.ντα της. κ ρη α.uτ.1 ειχε παντρεuτει εvα στρατιωτικu

διακεκριμένο, ποu είχε uπηρετ~σει στο στpα.τό τΥjς δημοκρατίας και σε συνέ­

χειΙΧ στο στρσ;το της α.uτοκρσ;τορία.ς, είχε τιμηθεί με τό πα.ρά.σημο της λεγε­

ώνα; μετά τη νίκη τοσ Άοuστερλιτς και στο Βατερλω προ6ι6~στηκε σέ σuν­ταγμα.τά.pχη.

- Αδ:ος εrναι η vτpοπη της οικογένειάς μου, ελεγε δ γερο - Γ:λνοp­

μά.vδος .

Τέτοιος ήταν δ κ. Φώτιος Γιλνοpμά.νδος . "Ανθpωπος ά.ξιοσέ6cιστος στ'fιν

οψη. Δισ;τηροΟσε τα μα.λλιιΧ, ποu ήταν μιiλλον γκρίζα ΠΙΧpa λεuκιΧ. Στο 8εb

Ηά.χιστα π1στεuε.

ΚρατοΟσε &π6 το δέκατο ογδοο α[ώνα, ματαιόδοξος &.λλα. μεγαλοπρεπ*.

την Υjμέρα κρα.τοuσε την πόρτα. κα.τά.κλειστη κα.ί δέ δεχότα.y κα.νένα. γι& δ­

ποια.δήποτε δοuλειά., παρά μόνο τό ορ&.δι. Γεuμ&.τιζε στ!ς πέντε ~ &ρα. κ' Β­

στερα. &νοιγε τΎ)ν πόpτιχ τοu. Τέτοιιχ ήτιχν ~ σuνήθειιχ τοu ιχ!ώvιχ του κσ;ί δεν

ήθελε ν& τΎ)v ά.λλά.ξει.

-Ή Υjμέρα είvσ.ι χυδαίιχ, !λεγε, και πρέπει νΓι. της κλείνεις το παρ~­

θupό σοu. οι «κα.θwς πρέπει» Ιiνθρωποι ά.vά.oouv το πvεuμα. τοuς, δτα.ν το οόpά­

vιο στερέωμα. ιΧνά.οει τ' ιΧστέρια. τοu.

Οί θυγατέρες τοu κ. r~λνορμάvδοu yεvΨήθΥ)καν δέκα χρόνια. ~ μι& ()στε­

ρα. iπb την &λλη . Δέν ε[χα.v σχεδον κα.μμιά. δμοιότητα. μετα.ξό τους, οuτε στο

χαρι:ι.χτήρα., οi.Jτε στη μορψη κα.t κανένας δέν τtς περνοuσε γιά &δελφές.

'Η ' • ' ' ψ ' Ε' λ' ' ' θ 1 ' νεωτερη ειχε εuyενικη uχη . ιχε κ ιση σε κα ε τι φωτεινu, ιχγα-

ποuσε τα. λουλούδια , τΎjν ποίηση, τη μοuσικij, φτερούγιζε στοuς α1θέρες yε­

μά.τη &νθουσιασμο κι' &.πό τΎ)ν πα.ιδική της 'iιλικία όvειρευότα.ν ενα.ν tδανικb

τόπο, ενα Ίιpωικο πρόσωπο.

Ή μεγαλύτερη εΊχε κι ' α.uτη τη δική της χίμαιρα. Στο γλυκ6 yαλιΧζιο

χρwμχ τ' οορα.νοσ Ιtολεπε, σ,Χ μ6νη εοδαιμ.ονία., κιiποιο χοvτρέμτ:ορcι παχου­

λό, λαμπρ6 κτήνος, έκατομμύριο μεταμορφωμένο σε α.ντρα, η, ίJ.v δεν ήτα.ν

'tiτοιος, εvα. νομ~ρχη. οι δεξιώσεις της vομΙϊψχία.ς, δ κλητήρα.ς qτόy ιΧντιθά.-

Page 89: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

476

λαμο, οί έπίσrιμοι χοροί, οί προσψων~σεις τοσ ·8ημιipχου, τό ν~ λέyεται σ.ότ~ <<κυρία νομά.ρχοu», δλα. α.ότιΧ στρο6uλίζοντα.ν μέσα στ~ ψιχντασία της. Αότ~ ~τα.ν τ& ονειρά. της στήν έψη6ική της ~λικία.. Εlχιχν κιχ! ot δuό τοuς φτερά.. ·π μιά. φτερά. άyyέλου, ~ &λλ'r) ψτερ~ χ~να.ς.

Κ' επειο~ κα.μμιά. φιλοδοξία. δέν ίκα.νοποιεϊτιχι στδ σύνολό τ'r)ς, σ' αότό τόν κόσμο, κα.! κανένας πα.ρά.8εισος 8έ γίνεται έπlyειος στ~ν έποχ~ ποu ζοu­με, ~ μικρότερrι παντρεότrικε τόν &ντρα των όνεlρων της, &.λλ~ πέθανε. ·π μ.εyά.λη ζοσσε, ά.λλά. ~μεινε yεροντοκόρ'Υ).

τη στιγμ-Υj πού μπαίνει στijν ιστορία. μ.α.ς, α.ότΥ) 'ijτιχν μιά. γεριχσμένrι ά.­ρετή, μιά. &φλεκτ'Υ/ σεμνότυψη, μόtΥj όξότιχτ'r) κα! πνεuμ.α ά.πό τ~ πιό κοντό­

ψθαλμα. πο•) μ.πορετ vΓι. συνα.ντi)σει dνθρωπος. Χα.ρα.κτηριστικδ έrνα.ι δτι, lξω &πό τό στενδ ο1κογενειακό περι6ά.λλον, κανένα.ς δέν ~μαθε ποτέ ποιό δνομα. τ'i)ς Οώσα.νε δταν 6α.ψτίστ'Υ/κε. Τήν ηεγα.ν <<οεσποινί8ιχ Γιλνορμά.ν8ου ~ μ.εyιχ­λότψψ.

Ή σεμνοτυψlα. τ'Υ)ς ~ψτα.νε σ' &πίθιχνη όπερ6ολή. Ε!χε μιά. ψριχτή &νιi­μν'Υ)ι:J'Υ) σ' δλη τ'Υ)ς τή ζω~. 'Έτυχε κά.ποτε ενα.ς &ντριχς ν~ 8εϊ τΥjν καλτσο­

δέτα τ'Υ)ςΙ

Ή ~λικlα. μ.εγά.λωσε &.κόιιη περισσότερο τήν &μείλιχτη αότή ιχίδώ τ'i)ς κόρης. Πρόσεχε σχολαστικά. τό δψασμιχ πού κά.λυπτε τό στijθος τ'ΥJς νά. ε!νιχι

ίJσο τδ 8υνα.τό πυκνότερο, ν' ά.νε6αίνει δσο γίvετα.ι πιό ψηλά.. Πρόσθετε λοι­

πόν σοίίστες κα.! καρφίτσες έκεί δπου κα.νένα.ς δέ θά. σκεψτότα.ν ποτέ νά. κοι­

τά.ξει. Εlναι χα.ρα.χτηριστικό τijς σεμνοτοφίαι; νά. τοποθετεί τόσο περισσότε­

ρους ψρουροός, 8σο λιyώτερο ά.πειλεϊτα.ι τό φροόριο.

Άλλά. δμως, ποιός θcΧ. έξΎ)y'ήσει τα. πα.νά.ρχα.ια. μυστΥιρια. τijς &.θωότητα.ς;

·π γυναίκα. αότij ~φηνε χωρίς καμμιά. δυσαρέσκεια νά. τή φιλιΧ ένιχς νέος &­ξιωματικός των λοιχοφόρων, ενας ά.νηψιός της πού λεyόταν θεόδοuλος.

•Ήταν κα! θρησκόλΎJΠτ'η κα.l είχε μιά. ψίλΎJ πού έκκλησιαζότα.ν μα.ζί τΎJς,

yεροντοκόρη κι' αότή, πού λε--όταν δεσποινίς Ντεμποuά., 'ήλιθια., πού κοντά. t7)ς

~ οεσποινlς Γι λ νορμά.ν8ου ε!χε τήν εόχα.ρίστ"fJση νά. ψα.ίνετα.ι &.ετίνα.! Έκτδς

&.πδ τό <<Πά.τερ 1jμών» κιχί τό <<χαίρε Μαρία», άλλες γνώσεις, 1j δεσποινίς Ντε­μπουά, οεν ε!χε.

Πρέπει νά. ποuμε δτι ~ δεσποινίς Γιλνορμά.νδου, 1\σο γερνοuσε κέρδιζε

περισσότερο παρά. εχιχνε. Εlνο:ι χαραχτrιριστικό των παθητικών φύσεων. Κακ~ δeν όπήρξε ποτέ, αότο είναι μια. σχετικΥj κιχλωσόνη. φrστεριχ, τά χρόνια τρί-

6οuν τίς προεξοχές κα.ί λεια.ίνοuν τίς τριχχuτ'Υ)τες. τΗτα.ν μελαyχολικ~ χωρl.(

κι' αότή ή ϊδια νά. ξέρει yιατl. 'Έ6λεπεζ στο δλο τrις κά.τι σ&ν &χλύ μιaς ~;

ijς τελειωμένΎJς, ένw ποτέ 8έν άρχισε . ~Εμενε στό σπίτι τοσ πατέρα τrις. ·ο κ. Γιλνορμά.νοος είχε κοντά. τοu

τή θυγατέρα τοu, 13πως δ έπlσκοποζ Μuριήλ ε!χε κοντά. του τήν σ.Sελφή του.

Δέν είναι σπά.νια &λλωστε ή σuyκατοlκ'Υ)σ'Υ) !νός γέροντα μέ μια. yεροντοκόp'Υj,

Page 90: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

477

εχξι μά.λιστα: κα:i κά.τι το σuγκινητικb ή θέα Μο &Μνατων πλασμ.ά.των ποu

σ•rιρίζοuv •ο gyα. •δ ~λλο.

Άλλα. ζοuσε, avά.μεσα. σ' IXU'tO 'tO γέρο 'lt<hί στη γεροντοκόρη, ενσ. μικρό άγόρι. υΕνσ. πσ.ιδί ποu ετρεμε πά:ντσ. ΚΙΧt δέ μιλοuσε ποτέ μπροστα. στον κ. Γι­

λνορμά.vοο. Ό κ. Γιλvοpμά.νοος, κά.θε φοριΧ ποu &πευθυνό•α.ν σ' α.ότο το παι­

δί, εfχε uφος txUO't'Y)pό, tπιπλrικτικό, Ο'Υ)Κώyοyτιχς μά:λιa'tΙΧ Κlht 'tό μπιχa'tΟUΥι του

&πειλ τιτικά.:

-Για. κόπια.σε δω, κόριε. 'Έ! έσέvιχ λέω! γουροόνι, γά.ιδα:pε, ποu γυρ­νάς! γιατί δέ μιλάς 6ρέ &.χρε'ίε! κ . &-.

Κα:ί το λά:τρεuε .

'ΊΙτα:ν έγγονός 'tou. θα. ξα.να.σuνα:ντ'ήσομε ιχuτό τb πα.ιοί.

Ζ'

ΣΥΝΑΝΑΣΤΡΟΦΗ ΣΕ ΠΛΟΥ~ΙΑ ~ΑΛΟΝΙΑ

Κα.τοc τijν έποχij ποu δ κ. Γιλνορμά.νδος κατοικοίίσε στην δ.οCι Σεροα.ντό­

νι, σύχναζε σ' &.ρχοντικliι. σα.λόνια. μ' έκλεκtές σ•ηψοφιές. "Av κα:t άοπλος &­στός, δ κ. Γtλνeιρμά.νδος, γιν6τα.ν πα.ντοίί οεκτ6ς, έπειοή ~τα.v οιπλliι. πνεuμα.­

'tώοτις, οηλσ.οij έκε'ίvο ποu ~~ι.ε κ' έκείνο ποu φημιζότα:ν πώς εχει, fιτα.ν πε ­

ριζ'ήτΎ)τCις, σέ οα.θμ.ό μ.ά.λιστα. ή rtα.ροuσίσ. τοu να. θεωρεί'tσ.ι σ.πιχpα:ί'tητη.

Πα.ντοu δπου σόχνα:ζε, επρεπε ν& θεωρηθεί το κόριο πρόσωπο της σuνα.­

vα:στροφης.

Ίπά.ρχοuν &νθρωποι ποίι θέλουν μ.έ κά.θε τpόπο νιΧ &ξα.σκοΟν α.ότοt •ή

μεγαλUτερη έπιρροij κα.i ν' &σχολοίίντα.ι δλοι μ' α.ότοός. Έκε'ί ποu δέ μrtοροuν

ν& θεωρηθοuν χρησμοΟότες, πρέπει να. χα.ρα.χτηριστοu\' γελωτοποιοί.

ΆλλιJι. δ κ. Γιλνορμά.νοος οέν ήταν τέτοιος. Ή όrtεροχ'ή 'tOU σ't& σα.λόvιιχ

τών 6α:σιλοφρόνων ποu σόχνα.ζε, δέ μείωνε κα.θόλοu τήν ιiξιοπρέπειά. τοu. τΗ­

τα.ν χρησμ.ος πα.ντοσ.

Κιχτ& τb 1817, oub &.πογεόμα.τα. τη 6δομά.οα. . ~α. περνοuσε σ' ε να. γειτονι­κό τοu σπίτι, στijν δδό Φεροu, της κuρία:ς 6α.ρώνης ντε Τ ... , κυρία.ς κα.θώς πρέπει, ποu δ &ντρα.ς της έrtt Λοuδο6ίκοu ΙΣΤ' fιτα.ν πρεσοεuτής της Γα.λ­

λία:ς στο Βερολίνο.

Ό 6α.ρώνος ντε Τ ... σ' δλη τοu •ή ζωή &σχολ'ήθηκε μέ μα.γνrιτικα. πει­

ρόψα.τα., rtέθα.νε &ψσι.νής κG<.ί ~σημος στήν έξοpίG<., &ψήvον•α.ς ι.ι.ονα.ο ικη πεpιοu­

σία. δέκα. χειρόγρα.φοuς τόμοuς χρuσόδετοuς, μέ περίεργα. ά:πομνημονεόμα.τα:

περί τοu Μέ:ψεp κσλ τfις μα.γιΥ.Ύjς του pά.οδοu.

Ή κυρία. ντέ ΊΌ .. οέν έοημοσίεuσε α.ότ&. τ' ιiπομνημονεόμα.τα. άπο σεοσ.-

Page 91: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

478

σμb προς τb σUζuγό της και ζοuσε ά.πο ενα μικρο ε1σ6δημα. πο& οια.σώθηκε,

&γνωστο πώς, ά.πο την δλη καταστροφή. Ή κuρία. ντε Τ ... ζοuσε μακρια. &πο την αίιλή, «τρελλόκοσμο>> καθώς Ηεγε, προτιμώντας τΎι ψτωχική, &λλα. ά.ξιο­

πρεπη μοναξιά..

Μερικοί γνωστοί σuγκεντρώνονταν οu(ι ψορΕ:ς τη οοομά.οσ. γuρω iπο τη φωτια. τοu τζακιοu της χήρας, σε μια. σuνανα.στροψή 6α.σιλοψρ6νων . 'Έπα.ιρνα.ν

το τσά.ι τοuς κ' εογα.ζα.ν κρα.uγές, άλλοτε πένθιμες κι' άλλοτε δ ιθupα.μ6ικές,

έκτοξεuοντας μόρια. &.να.θέμ.α.τα. κα.τιi τής κοινωνία.ς τοu α.ίώνα. α.ίιτοίί, κα.τά;

τοu σuντα.γμα.τικοu χάρτη, κα.τα. τών 6οναπαρτικών κα.ί κα.τα. της εκπόρνεtι ­

σης της γα.λά.ζια.ς τrχιν!α.ς, τοu iριστοκρατικοu έκείνοu έμ6λήμα.τος, ποu δι-

νότα.ν σέ &.στοός. . nΟ,τι εΙχε γpα.φεϊ κατα. τής αίιτοκρατορία.ς τοu Να.πολέοντα. ~ταν είι­

πρόσδεχτο, οια.σκέδα.ζα.ν με λογοπιχίγνια., ποu τα. νόμιζα.ν ψα.ρμακερά., με &.­πλοϊκά. τετριiστιχα καί δίστιχα ποu τdι. θεωροίίσαν καuστικες σά.τψες .

Δ ιιχκωμωοοCί?α.ν την έπα.νά.στα.ση καί πά.ντοτε έξονuχιζα.ν τά. λαμπρότερα.

έπεισόδιά. •ης, για. να. διαστρε6λώσοuν τη σημα.σ(α. τοuς κα.l να. τα. πα.ροuσιά.­

σοuν σιΧν &.ποτρόπα. ι ες σελίδες τής [στορία.ς.

Τα. τρα.γοuδιcι ποu σcιτιρίζοuν είναι ενα. είδος καpμα.νιόλα.ς, κ66οuν κε ­

ψά.λια χωplς διά.κpιση, σrιμεpα. α.ότο κα.l α.uριο •ό &λλο . 'Όταν μιλοσσαν γι;χ. τοuς φιλελεuθεροuς, ελεγα.ν, «Ο[ &.δελφοί κα.l ψίλοt>> καl εΙχα.ν τήν eντuπωση

. οτι α.ότΎJ ε!να.ι ή εσχα.τη βρισιά. . .Στο σα.λόνι τής κuρlα.ς ντε τ ... όπi)ρχαν δtιό &λέκτορες, οπως σε με ρ ι ­

κιΧ κα.μπα.να.ριιΧ uπά.ρχοuν δuό κα.μπά.νες. Ό ενα.ς ήτα.ν δ κ. Γιλνορμά.νδος κα.ί

δ ά.λλος δ κόμης ντε Λαμότ, γιά. τον δποϊο !λεγα.ν κρuψά. δτι «οέοα.ια. θά. ξέ­

ρετε οτι α.ίιτος είνα.ι δ σuζuγος έκείνης πο& lπαιξε σποtιδα.ϊο ρόλο στήν όπό­

θεσr; τοu περιδέpα.ιοu τijς 6α.σίλισσα.ς! » (*) . Κα.l δμως , με τ'ήν παροuσία. τοu

δεtίτεροu αότοσ &.λέκτορα. γινότα.ν σuνιiντηση Μο ιΧκρων.

Ό κόμΥJς ντε Λοψ6τ, έ6δομήντα. πέντε χρονών τότε, δια.κριν6τα.ν για. το

σιωπ'ΥJλό κι' ά.ποφθεγμα.τικb f.ίψος τοu . Τον λογιiριιχζα.ν σ' έκείνο το σα.λόνι

έξ α.(τία.ς α.ότijς τijς ψήμης τοtι.

UΟσο για. τον κ. Γιλνορμά.νδο, α.ότος δια.τrιpοuσε τΥιν όπόληψή τοu ιiμεί­

ωτη. Έπιβιχλλότιχν πά.ντοτε. Πιχρ' δλο ποu ήτα.ν λίγο έλα.ψρος κα.ί οεν εχα.νε

κα.θόλοu τ'ή\1 είιθuμία. τοu, ε!χε zνα. f.ίψος κιiπως &πι6λητικ6, &γέρωχο κα.t ί-

(.) Ε[ναι Ενα σκάνδαλο πού δημιουργiιθηχε στΟ. 1784-1786. Ό Καρδινάλιος ντε Ροάν, i\θελε να κερδίσει τήν εuνοια τής ΜαQίας 'Λντουανέττας, πού τού φερόταν ψυ­Λ-!!ό.. 'Εξσ.πατ{Jθηκε άπό την κόμισσα \'τε Λαμύt, αί•λικi1 ραδιοί•ργα, ποu τον ~κανε νά ;ιιστέψει δτι ή Cιασίλισσα ε{χε μεγάλη έπιθυμία ν' άποχτi]σει Ε~Vα Περιδέραιο ΠΟύ Χό­στιζε 1.600.000 φράγκα καl ό C.ασιλιάς άρνιόταν νίι τής τό πάρει. Ό καρδινάλιος το &.­νι)ρασε καl το παράδωσε στην κόμισσα. τι, περιδΕQαιο εξαφανίστηκε, στ& μεταξu ;, Ροαν δΕ μπορούσε να πληρώσει καt ξέσπασε τό σκάνδαλο . 'Ο Ροάν φυλακίστηκε καί ή Λαμότ μαστιγώθηκε.

Page 92: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

479

οια.ίτερσ. έπι6α.λλότσ.ν με τη μ.εγά.λη τοu -ήλικίσ.. UΕνσις σι1ώνσι; ε!νσιι δπωσο'ή­

ποτε κεψ~λα.ιο &ξιοσέ6α.στο.

Κοντb. σ' σιότά., είχε κά.ποτε κσιt σπινθηρο6όλο πνεσμσι . υΟτα.ν δ 6α.σι­

λιας της Πρωσσία.ς, ά.cροίί παλινόρθωσε το Λοuδοοlκο ΙΗ', ήρθε ν!Χ τοσ κόινει

έπίσκεψη μ.έ τό ψεuδώνuμο κόμης ντέ Ροuπέν, δ &.πόγονος τοu Λουδο6ίκου ΙΔ'

τον uποδέχτηκε μ.έ κόιποια. ά.θuροστομία., τΥjν δποία. ενέκρινε δ κ. Γι λ νορ­

μιiνδος.

- uΟλοι οί 6σισιλιά.οες ποtι οέν είνα.ι τοσ orκou τijς Γαλλίας, είναι 6:χσι-

λιά.οε; επαρχιώτες, ε!πε δ κ. Γιλνορμά.νδος.

Μια μέρα. ~κα.να.ν μπροστά. του μια έρώτηση:

- Σt τί κα.τα.8ικ!Χστηκε δ 8ιεuθuντής τοi} <<Γα.λλικοtί Τα.χuορόμοu» ; -Σε δισικοπή.

-Το «δια» ε!να.ι πλεονιχσμός, πιχριχτήρησε ό κ. Γιλνορμά.νδος.

Σε μι!Χ οοξολογlα. για. τήν επέτειο τijς πα.λινόρθωσης των Βοuρ6όνων,

μόλις είδε τον Τσιλλεορά.νδο να. περνa, είΠε:

-'Ιδοtι -ή α.ότοσ έξοχότης -ή pα.διουργία..

Ό κ. Γιλνορμά.νδος στίς &.πογεuμσιτινΕ:ς σιuτΕ:ς σuγκεντρώσεις σuνοδεuό­

τα.ν &πο τ'Υjν κόρrι του, ποtι εΙχε φτάσει στ& πεν'ήντσι πιb. κι' ά.πο ενα. ά.γο­

ρά.κι &ς ~ψτb, χρονών ώρσιϊο, λεuκορόδινο μέ ζωηρ!Χ μάτια, για. τό δποίο δμως,

δσες φορες έμφα.νιζότα.ν στο σα.λόνι, δλοι ψιθύριζοι.ν:

- τί ώραίο παιδά.κι! τί κρίμα., τό κα.Uμένο!

Το πσtιδl otu'to ήτσtν εκείνο γιιΧ. το όποίο εϊπα.με δυο λόγια. πιο πά.νω.

'Έλεγα.ν δέ <<'tO κα.ομένο, 'tί κρίμα.», για.τl δ πα.τέροι.ς τοu όπijρξε λ-ηστ-1)ς τoiJ

Λείγηpος ... Ό λησ't-1)ς α.uτος ή'tσιν γα.μ.προς τοi} κ. Γιλνορμ.ιiνδοu, για. τον δποίο 'tOV

&:χ.οuσαμε να λέει δ'tι είνσιι fι «ντροπ-fι τijς οtκογένειά.ς τοu».

Η'

EI'JA Α/10 Τ Α AIMOXAPH ΦΑΝΤ Ai.MAT Α ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ EKEINOY

"Αν κσtνiνα.ς περvοtίσε τήν εποχή έκε(yη. &πό τή μικρή πολιτεία. Bεpvov

χ' εκανε περίπα.το πά.νω στΥjν ώρα.ία γέφυρα. , ποu ένώνει τlς δυο ~χθες τοσ

ποτι;;μοu Σηκοuιiνα, θ& εολεπε ίσως dπο το uψος τ'Υ)ς γέφυpα.ς εκείνης κα.ί

πά.νω στήν &.pιστερή οχθη ι:να.ν α.νθpωπο &ς πενήντα. χρονών, μ' ενα. πέτσινο

κα.σκέτο στο κεφά.λι κα.l ροίίχα. γκρίζα., ήλιοκοι.μένο, μ.έ μα.λλι& σχεδον &σπρσι

κα.ί μέ μια. ψα.ρδεια. οuλή, ποtι α.ρχιζε &.πό . το μέτωπο κα.ι κα.τέ6α.ινε &ς κιiτω

στο μόιγοuλο. '~'Ητα.ν σκuψτ6ς, γερσισμ.ένος πρlν τήν &ροι. τοu κα.ί περπα.τοuσε

Page 93: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

480

σχεδόν ολη μέρα μ' ενα: λισγιiρι στό χέρι κα.λλιεργώντα.ς λοuλοtίοια. σ ενα.

στενό κ'ijπο, ποu άρχιζε ιiπό μια. Πα.ρα.κείμενη οtκία. κα.ί κα.τ~ληγε στην οχΟη τοσ ποτα.μοΟ.

Ζοuσε κεϊ μονιiχος .κ' ε'ρημος, σιωπηλ~, φτωχικά, μαζί με μια. γuνα.ίκα.

οuτε νέα., οl.ίτε γρι&, οuτε &σκημη, οοτε ομορψη, οuτε χωρι~τισσα., οtίτε ά.στiι, ποu τον ύπηρετοuσε.

Ό μικρός τοu κ'ijπος f)τα.ν ονομα.στός στην πολίχνη για. τη σπανιότητα.

κα.t την δμορψι~ τών λοuλοu8ιG)ν ποu κα.λλιεργοuσε μέσα. σ' α.uτ6ν. Τα. λοu­λοuδια. ~τα.ν ~ μόνη τοu &.σχολία..

'Από τιΧ χα.ριΧμ.α.τα., τό κα.λοκα.ίρι, 6ρισκότα.ν μέσα. σ' !κείνο τον κijπο .

ΣκιΧλιζε, κλ!Χ8εuε, ξεχορτ!Χοια.ζε, περπα.τώντα.ς ιiνάμεσα. στα. λοuλοuδια. τοu με 1.\ψος &.γα.θό κα:l μελα.γχολικό , δνειροπόλος κι' ιiκίνητος κιΧποτε , ιiκοuγον­

τΙΚ.ς τό κελάηοημα. κάποιοu ποuλιοϊi, τό τρα.γοuοι &νός πα.ιδιοu μέσα. σε κά.ποιο

σπίτι, η μe τά. μά;τια. καρφωμένα. πάνω στή χλ61) με τίς δροσοσταλίδες σ&.ν

πολύτιμα πετρά.οια. . Τό τρα.πέζι τοu -ητα.ν λιτό, ~πινε γά.λι;ι ι~Ι7.λλον πι;ιρ?ι. κρα.­

σι. Τποχωροuσε ιiκ6μ1) κα.ί μπροστα. σ' ενα. πα.ιδί. Ή όπηρέτριά. τοu τόν μ~­

λωνε, ντροπα.λός δ:ις τό σημείο ν?ι. ψα.ίνετα.ι &γριος, εογα.ινε σπάνια. κα.ί οeν ~-

6λεπε &λλον, zκτος &.πο τοuς ψτωχοuς Π(ιU χτuπο(ίσι;ιν την πόρτι;ι τοu κα.! τον

έψημέpιο. 'Όσες ψοpες δμως, ά-νθρωποι ιΧπi:ι περιέργεια. ν?ι. δοuν τα. λοuλοu­

δια. τοu, χτuποΟσι;ιν την πόρτα. τοu, τοuς &νοιγε με ψιλόξενο χαμόγελο.

Αuτός ήτα.ν δ ληστής, το ονειοος τ'Υ)ς οlκογένεια.ς τοσ κ. Γιλνορμά.νδοu.

UΟποιος εκείνrι την έποχη διά.6α.ζε στράτιωτικα. &:tcομνημονεόμα.τα., τίς 6ιογρα.ψίες, τόν τtίπο κα.ί τίς έκθέσεις τ'ijς μεγά.λrις στρα.τια.ς τοu Να.πσλέσν­

τα., θα. θα.όμα.ζε σuνα.ντώντα.ς σuχνα. τό ονομα. Γεώργιος Πομεpσtί.

Αuτος δ Γεώργιος Πομερσtί, &.πό πολu νέος, πρίν &.πο την έπ11.νά.στι;ιση

τοu 178\:1, είχε κα.τα.τα.γεί στο γα.λλ ικb στρα.τό. Πολέμησε στη Σπίρ, στο Βόρμς, στό Νόuστrχτ, στο 'Γοuρχά.:μ, στο Άλζι;ιί, στή Μι;ιγιά.νς, δποu ήτι;ιν ιiνά.μεσα.

στοuς δια.κόσιοuς τr1 ς οπισθοψuλα.κης τοσ Οuσά.ρ. Κρά.τησε, δωδέκατος ι;ιuτός,

ένά.ντια. σ' δλόκληρο τb σώμα. τοu πρίγκηπα. τοσ 'Ές, πίσω ιiπο τό χα.ριiκωμα. τοσ Άντερνά.χ κΙΧί δε σuμ.πτόχθηκε με τον κόριο δγκο, πι;ιρά. δτα.ν τά. κανόνια.

τοίί έχθροίί &νοιξα.ν ρ'ijγμα. κά.θετο, ά.πό τίς έπιiλξε ις δ:ις κά.τω.

τΗτα.ν με τb στρα.τηγο Κλεμπeρ στη Μα.ρσιeν κα.ι στη μάχη τοu Μbν -Πα.λισσέ, δποu Ιl.να. ολijμα. κα.νονιοu τοtίσπα.σε τό μπρά.τσο. urστερα. πέρα.σε στό

μέτωπο τΥ)ς Ί τα.λία.ς, Όποu με εlκοσιεννι~ &λλοuς γρενα.διέροuς δπό τον Ζοuμ­

πέρ, όπεράσπισα.ν τό στενό τοσ Τέντε.

Ό Ζοuμπέρ προ6ι6άστηκε τότε σε όπσστρά.τηγσ κι' δ ΙΙομερσU σε ύπο­λοχα.γό. Ό Πομερσu ήτα.ν πλά.ι στό στρα.τηγb Μπερτιέ, δτ11-ν δ !διος δ στp11. ­

τηyός κά.θησε στό μuδρα.λ ιο6όλο, στην κρίσιμη μά.χη τοu Δόντι κ' εκrχ νε τό

Βονα.πά.ρτη ν~ ψωνά.ξει:

Page 94: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

481

-Ό Μπερτιε πολiμ.ησε κ~t σ~ν πuρο6ολητijς κ~t σ~ν ίππέ~ς κα.ί σα. γρε· να.διέρος.

Είδε τον πα.λιό τοu στρα.τηγο νά. πέφτει στο Νό6ι, τ-Jj στιγμ-J) ποu με σηκωμένο το σπ~θt ψώναζε:

-'Εμπρός!

Έπ~οιβά.στηκε σ' eνα. μετα.γωγικό &πό το λιμά.νι της Γένοβα.ς, με προορι­σμ.a &λλο λψιΧνι, σόμ.ψωνα: με οιοιτα:γή πο& πijpε κα:ί γιΟι τίς &.νά.γκες τη; ~κ­στρα.τεία.ς, άλλά. κα.τά. τ~ δια.δρομή επεσε πά.νω σ' έψτιΧ Ύ'] όχτw ιl.γγλικιΧ κα­ρά.βι~.

Ό Γενοβέζος πλοίαρχος ήθελε νά. πετά.ξει τα κανόνια στη θά.λασσα, νά.

κpίιψει τοuς: στpα.τιώτει;: στ' &μπιiρι γι?.ι. ν?.ι. π~ριiσ~ι &.νά:μ .. σά. τοuς: σάν έμ.πο­pικό κ~ρά.6ι &νενόχλητος.

Άλλά. δ Πομερσu ιJψωσz την τρίχρωμη σημαί~ στό κατά.ρτι, καί πέp~:>;σε περήφα.να. μέσα. &πό τά. κα.νόνια των βρετα.ννικG)ν πλοίων.

Άψοu &.πομακρόνθηκε εϊκοόι λεσγες, ή τόλμη τοu μεγά.λωσε. ΜΕ. τό με­ταγωγικο ρίχτηκε κι' α:ίχμ.α.λώτισε Ιiνα. μ.εγιiλο &.γγλικό ψοpτηγο κα:τcΧψορτο

μέ τρόφιμα. κα.l πολεμοφόδια., τά. δποtα. μετά.φzpε στον έχΟpικb στρα.τb ποu

βρισκ6τα.ν στrι Σικελία.. 'Γ6σο ψορτωι.ιένο ήτα:ν το &.γγλικο καρcΧβι, ό'ιστε ή

θά.λα,σσα. Εφτα.νε σχεΟΟ\1 στο κα.τά.στpωμΙΧ.

Στ& 1805 όπηρe:τοΟσe: στη μεραρχία. τοΟ Μα.λέρ, ποu κατά.λα.6ε τ6 Γκι)νσ­μποupγκ &πό τόν &ρχιδοόκα. Φεροινά.νδο. Σ,ό Βέλτιγκεν δέχτηκε στην &γκα:­

λιά. τοu, μέσα σε βροντη &πο σψαίρες, τό σuνταγματά.ρχη :Μωπετί, διοικητη

τοσ 9ou σuντά.γμα.τος των ορα.γόνων, θα.νά.σφ.α. πληγωμένο.

Δια.κρίθηκε στο Άοόσ,ερλιτς στη θα.uμιiσια: ~κείνη πορεία., κιiτω &.πό τά.

καταιγιστικά. έχθρικά. πuρά.. QΟταν το ίππικο τής: ρωσικής α.uτι:Jκρα.τοpικΎις

φροuρΙΧς τσά.κισε όλόκλr}ρο τό τέτα.ρτο τά.γμ~:>; της γρα.μμ:Υ)ς, ό Πομερσu Υjτα.ν Ιiνα.ς &.πο τοvς &κοικητες πο& κα.,α.ψ6πωσα:ν ,η ψpοuρά. α:όηj. 'Ο σ.uτι:.κρcΧ,ορα.;

τοu &πένειμε τό σταuρό τ·iις λεγει!)νας τής τιμής.

Ό ΙΙομερσu α.tχμα.λώτισε διαδοχικά. τό Βοupμσερ στή Μά.ντοuα., τό Μc­

λά. στην Άλεξά.νδρεια, 'ό Μά.κ σ'ο Οuλμ. Τπηρε,οΟσε σ'ο δγοοο σώμα ποu διοικοuσε δ Μορτιε κα.l ποu κατάλαβε το Άμ.βοuργο. Στο Έuλιί), βρέθηκε στο

νεκρ!J-ο:α.ψείο οποu ό fιpωας λοχαγος Λοuοοοίκος Οuγκώ, θείος τοσ σuγγρα.ψέα

α.uτοΟ τοΟ οιολίοu, κριiτησε μ.e όγδόντα. τρείς &ντρες, επί τpείς ιiψες, tYJY πίε­

ση δλόκληροu τοΟ έχθρικοu στρα.τοu. Ό ΠομερσU ήτα.ν eνα.ς ιΧπο τοuς τρείς

ποu 6γijκα.ν ζωντανοί μέσα. !Χπό κείνο 'tό νεκρο'tαψείο.

ΙΙΎ1ρε μέρος σ' δλοuς τοuς κα.τοπινοuς πολέμ.οuς. Στο Φρ.Υιντλαντ, στη Μ6-σχα., στο Μπεpεζίνα., στο Λοuτσεν, στο Μπά.οuτσεν, στrι Δρέσδη, στ6 Βα.χά.ο·J, στη Λειψία. κα.t στά. περά.σμ~:>;τα τοΟ Γκελενχι!ι.οuζεν. ''l'στε-pα., σ'ο Μονμιρb.~ι:,

στο Σατw - 'Γιερρu, στο Κρά.ν, στlς οχθες τοu Μάρνη, στlς οχθzς τοu Λιν Χ?.ί

στην τρομερη τοποθεσία τοu Λι!ι.ν. 31

Page 95: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

482

Στο Άρνα.t - λέ - Ντούκ fιτα.ν λοχα.γός, δτα.ν ~~ψε μέ το σπα.θί τοu δέκα. κοζ<iκους κ' ~σωσε 5χι τό στρα.τrιγό τοu, &λλα. το δεκανέα. του . 'Εκεί

τοu κα.τα.τρόπφα.ν τον &.ριστερό βρα.χίονα. κα.ί σε μια. έγχείρφη τοuογα.λα.ν

είκοσι έφτα. κοκκα.λιiκια..

Λίγες μέρες πρίν &.πό την πα.ράοοσrι τοu Πα.ρισιοu, είχε μετα.τεθεί στο

ίππικό. Είχε α.ύτο πού όνόμα.ζα.ν <<οιπλο χiρι». Δrιλα.οη είχε την ίδια. ίκα.νό­

τψα. να. μεταχειρίζεται τό σπα.θl ~ το τουψέκι σχ στρα.τιώτrις, κα.ί μι&.ν ϊλrι η

μι&. πυροβολα.ρχ ία. σα. ν &.ξιωμα.τικός.

Συνόδευσε το Να.πολέοντα. στ~ν &κτδπισή του στ~ νήσο 'Έλβα..

Στο Βα.τερλω ήτα.ν έπίλα.ρχος των θωρα.κοψ6ρων κα.ί οιοικοuσε rλη στην

τα.ξ ια.ρχlιχ τοu Ντυμ.πουα.. Αύτος f)τα.ν ΠΟ'J κυρiεψε τη σrιμα.ία. τοu γερμα.νικοu

τά.γμα.τος τοu Λούνεμποιiρyκ κ' tτρεξε α.tμόψυρτcις κιχί τήν ερριξε στri πόδια.

τοϋ α.uτοκρά.τορα.. Είχε ά.ρπά.ξει μι&. σπα.θι&. κΜά. μήκος τοu προσώπου. Ό α.u­

τοκρά.τορα.ς συγκινημένος ψώνα.ξε:

- Προ6ι6ά.ζεσα.ι σε συντα.γμ.α.τά.ρχη, σέ βα.pώνο, σέ &ξιωμα.τικό της Λε-

γεώνας της Τψ.ης.

Ό Πομ.ερσu ιΧπά.ντησε:

- Μεγα.λειότα.τε, σάς εuχαριστώ για. λογαριασμ.ο της χήρα.ς μcιυ.

Μια. wpα. &.ργότερα. επεφτε στη χα.pάοpα τοu Οuα.ίν.

Γνωρίζομε &ς τώρα. ενα. μέρος τής tστcιρία.ς τοϋ Πομ.εpσu. urστερα. α.πο τη

μάχη τοο Βα.τερλώ, &.φοΟ &.πα.λάχτrικε &.πο τιΧ πτώμ.Μα. πού τον ε!χα.ν κα.τα.­

πλα.κώσει, 6γήκε &.πό 'tή χιχρά.ορα. τοu Οuα.ίν καί κα.τόρθωσε ν&. ψτά.σει τά.

φεύγοντα γα.λλικ&. στρα.τεόμα.τα.. Τά. ψορητά. νοσοκομεία. τόν περιποιiJθrικα.ν

κα.ί τον προώθφα.ν ώς τα. κα.ταλύμα.τα. της Λουά.ρ.

Ή κυβέρνηση των 6ουρβ6νων τον έβα.λε σε διαθεσψδτητιχ κα.ί τσσ χοpή­

γrισε τον μι σο μισθό. 'Ύστερα. τοο &ρ ι σε τόπο δια. μονής τη Βεpνον μ' έπιτ-Ιj­

pφη. Ό Λουδοβίκος ΙΗ' διέγρα.ψε δλα. τα. γεγονότα. τών &κα.το ήμερων . Δέν

tOU &.να.γνώρισε οuτε το 6α.θμο τοο συντα.γμα.τά.ρχη, οuτε τον τίτλο τοu Βα.­

ρώνου, οlίτε τό πα.ρά.σrιμο τής Λεγεώνας . Αύτός δμως δέ στα.μά.τφε ποτέ ν&

uπογpάψει «σuντα.γμα.τά.pχης 6α.ρώνος Πομφσu».

UΕνα. μόνο πα.λα.ιb κουστοuμι μπλέ είχε κα.ί δέν εογα.ινε ποτέ χωρίς να.

κα.ρψιτσώσει τ~ν ταινία. τοu &.ξιωμα.τικοσ της ΛεγεG1να.ς. Μια. μέρα. ό ε tσα.γγε­

λέα.ς τον εtδοποίφε δτι θ&. τον «tν{ιγα.γε» για.τί εψερε «&.θεμίτως» το πα.­

ρά.σrιμο α.ότό . Ό Πομερσu ά.πάντησε.

-Δεν ξέρω α. ν &γω οέν κα.τσ.λα.6α.ίνω πια. τά γα.λλικ~ ~ αν έσείς πα.ι)­

σα.τε ν&. τ&. όμιλεϊτε. Τό 6έοα.ιο είνσ.ι δτι εγω δεν σ&ς έννο6:>. u:rστερα. &.π' α.uτο βγηκε δχτω ήμέρες συνέχεια. με το πα.ρά.σημο. Δέν έ­

τ6λμφα.ν ν&. τον ένοχλfισουν . Δόο ~ τρεϊ:ς ψορές δ όπουργος των στpΙΧtιωτικών

καί δ στρα.τιωτικος διοικ'Υ)τ'ής τijς πsριψeρεία.ς , τοu [στειλα.ν &πιστοΗς μ.ε τ~ν

έπι γpα.ψij:

Page 96: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

483

-«Προς τον κuριον ΠομερσU, έπίλαpχον», γupισε πίσω τ& γρά.μματα χω­ρlς να. τ' iνοίξει. Σχεδδν τήν tδια. έποχή εκανε τb ϊδιο κι' δ Ναπολέων στο

' - <Α ' <Ελ ' Γ' ' ' ' ' ' "Α ) ν'Υ)σι τΎJς για.ς ενr;ς . υpισε πισω τις επιστοΑες τοu yy ,ου διοικητij,

ποu έπιγρά.ψοντα.ν «προς τbν στpα.τηγον Βονα.πά.pτψ.

Μιδ: &λλη μέρα., δ ΠομερσU σuνά.ντησε τον εtσαyγελέα. στο δρόμο, τον πλησίασε καl τοu είπε:

«Κόpιε εtσα.yγελεu μοίί έπιτpέπετε να. ψέρω έπt τ9u προσώπου αότήν τήν οόλή>>;

Ό Πομερσu λοιπόν ζοuσε στ'fιν Πολίχνη τής Βερνόν με τόν τρόπο ποu είδα.με. Τόν καιρό τfις αuτοκpα.τοpία.ς, ά.νά.μεaα σ~ δυb πολέμους, 6ρήκε τήν εδκα.ιρίct νlι. πctντρεuτεί τή δεσποινίδα. Γιλνοpμά.νδοu. Ό κ. Γιλνορμά.νδος &.­να.γκά.στηκε νιΧ συγκατα.τεθεt σ' α.ότή τη συγγένεια., &.νctστενά.ζοντα.ς κrxl λέ­γοντα.ς:

«Τί νά γίνει! κα.t οι μ.εγα.λότερες οικογένειες &.να.γκά.ζοντα.ι κά.ποτε ν' ά.νέχοντα.ι τέτοιες ο[κτρeς σuγγένειες».

Ή κupία. ΙΙομερσύ, γuνα.ίκα. σ' δλα. όξισθα.ύμα.στη κα.l &.ντά.ξια. τσσ συζό­

γου της, πέθα.νε στά 1815, &.ψοσ ~ψερε aτόν κόσμο ενα πrχιοί. Το πα.ιοl rxu­τo θ& μποροίίσε να. εlνα.ι ~ χα.pιΧ κα.ί ~ μονα.δικη ποφηγοριδ: τοίί συντα.γμ.α.­

τά.ρχη στη μον!7.ξιά. τσu. Άλλ(ι. δ πα.ππο•)ς εlχε &.πα.ιτήσει νσ. εχει κοντά. τσu

τόν έyγον6, iπειλιJJντctς οτι ·οέ: θά τον ~κσ.νε κληρονόμο τοu. Ό πα.τέρα.ς &.να.γ­

κά.στηκε να. όποκόψει για. το σuμ.ψέpο τοίί πα.ιδιοίί τοu, πνίγοντας το δικό του

πόνο. Κι' ά.ψοο δέ: μποpοΟσε ν&χει το γuιό του κοντά. του, νlι. ψpοντίζει γι'

α.ότ6ν, εδpισκε διέξοδο ν& περιποιείται τά λουλούδια .

Περνοuσε τον κα.ιp6 του μ.rχκριδ: &.πό κά.θε συνωμοσία., &.ποι.ι.ονωμ.ένος, πε­

ριμένοντας ν' ά.νοίξει κάποιο γα.ρόψα.λο η με τήν &.νά.μνηση τοίί Άοόστερλιτς .

Ό κ. ΓιλΥοpμά.νοος οέν εrχε κα.μμιιΧ σχέση μέ το γαμπρό τοu, δ σuντα­

γμα.τά.ρχ"f)ς fjτα.ν γι' αδτον ενα.ς <<ληaτής». Αότός δε γι& το σuντα.γμ.α.τά.ρχη ή­

τα.ν ενας «πα.λιά.νθpωπος» . Ό κ. Γιλνοpμά.νδσς δ€ μιλοuσε ποτ€ για. το auντα.­

γμα.τά.ρχη, οuτε κctl το δνομά. τοu ιiνά.ψερε ποτέ, έκτος οτα.ν fιθελε νά είρω­

νευτεί τή <<bα.pωνεία.» του . 'ΙπΎjρχε συμψωνία. νιΧ μη ζ ητ~σει ποτ ε δ συντα.γ­

μα.τά.ρχης ν& δεt η ν?ι. μιλήσει στό πα.ιδ! τοu, μέ: τήν ιiπειλΎ) οτι θlι. το ιiποκλή­

ρωνε. ΓιrΧ τeιuς Γιλνοpμ.ά.νδοuς, δ Πομερσu ήτα.ν ·ή Πα.νώλη . Έννeιοuσα.ν ν' ά­

να.θρέψοuν αότοι το πα.ιδ! κα.τιΧ τb δικό τοuς τρόπο. ~Ισως νιΧ είχε &δικο δ σuν­

τα.γμ.α.τriρχης πού δέχτηκε α.uτοt'.ις τοuς δροuς , ιiλλlι. συμψιίJΥησε κα.ι όπόμεινε

με τήν πεποίθησ"f) δτι θuσιά.ζει μόνο τόν &α.uτό τοu.

Ή κληρονομιιΧ ποu θ&ψηνε ό γερο - Γιλνορμά.νδος ήτα.ν μικρή, ά.λλa '1ι , κληρονομι~ της δεσποινίοα.ς Γιλνοpμά.νδοu ήτα.ν σ"f)μα.ντική. Ή θεί!Χ α.δτή ήτα.ν πλοuσιώτσ.τη ~πο τή μ.ητέρα. της κα.t δ γυιός της &.δελψΎjς της fιτα.ν δ μ.6νος

φuσικος κλ'Υ)ρονόμσς.

Το πα.ιοί, ποt'.ι λεγότα.ν Μά.ριος, ήξερε πwς ε!χε πΜέρα., &.λλχ τίποτε πε-

Page 97: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

484

pισσότερο. Κιχνένιχς δέν ιΧνοιξε το στόμα. τοu ν' &να.ψέρει τlποτε γιά. τbν πα.­

τtρα. τοu. 'Όμως στίς σuνα.να.στpοφές ποu τον κοu6α.λοuσε δ πα.πποός τοu, οί

ψιθuρισμοl, τά. μισόλογα., εοα.λα.ν κ&ποιες όποψίες στό πα.ιδί, κσ.τά.λα.οε δτι κά.τ~

σuνέ6α.ινε μέ τόν πα.τέρα. τοu, δuσά.ρεστο δμως ποu σιγά., σιγά. !ρχισε νά. τό

ψα.ντά.ζετα.ι σά. ντροπή.

ΈνG) τό πα.ιοt μεγά.λωνε κα.τ' α.uτόν τόν τρόπο, δ σuντα.γμα.τά.ρχης κά.θε Οόο, τρεϊς μήνες εψεuγε κρuψά. ιiπό τΥι Βερνόν, σά.ν κιχτά.δικος ποu οριχπετεuει

κ' έρχότα.ν στό Πα.pίσι. Π'ήyα.ινε στην εκκλησία. της σuνοικία.ς ποu κατοικοu­

σιχν ο[ Γιλνορμά.νοοι, τΥιν ώρα. ποu ή θεία. σuνόοεuε το Μά.ριο στη λειτοuργία..

Έκεϊ τpέμ.οντα.ς μ.~πως yuρίσει κα.t τον ~εϊ ή γεροντοκόρη, κρuμμ.έvος πίσω &.πό μιά. κολώνα., ά.κίνητος κα.ί μέ κpατημένΥ) την &.ναπνοή, έβλεπ~ το πσ.ιο[

τοu. Ό σψιχ-.;ιώtης, ποu πijρε μtρος σ' &;μέτpητες μά.χες κα.ί όπόφεpε τόσα.; φο-

6ότα.ν μιά. γριά.!

Άπό δώ κα.ί ή στενή τοu φιλία. μέ τόν έφΥ)μέριο τής Βερνόν. Ό ιΧξιος

κα.t κιχλδς ιχu-.;ός πΙΧπά.ς , είχε 'i.νιχν ιiδελψό &πίtροπο , της έκκλησίσ.ς, στήν δ­

ποία π'ήγσ.ινε δ Πομερσ•) γιά. νά. βλέπει το πα.ιδί τοu. Ό έπίτροπος είχε προ­

σέξει αuτόν τόν &νθρωπο μέ τη μεγά.λη ouλYj στό μά.γοω.ο, δτι κοιτοϋσε πάντα.

προς τ-ήν rδιιχ κιχτεuθuνση με τά. μά.τιιχ διχκρuσμένιχ. Λότο τοσ ψά.vηκε πα.ρά.οο­

ξο, τέτοιος &ντρα.ς μέ οψη πολεψστή κ:Δ νf.ι. δα.κpόζει σf.ι. γuνα.ίκα.!

Μι~ μέρα., ποtι πηyε στη Βερνον ν?ι. δεί τον &.δελψ6 τοu, σuνά.νtησε τόν

Πομερσu πά.vω στή γέψupα. κσ.ί τον ιiνσ.γνώpισε ιiμέσως. Μίλησε γι' α.uτο στον

έψημέpιο καί τότε, Οpίσκοντας κά.ποια. ΟLΚcΧιολογ(Q; εκΙΧΥG<Υ κσ.ί ο[ OtJO tJ•"'-ζί ~­

Πίσκεψη στό σπίτι τοu σuνταyμιχτά.pχΥJ. Ή πριότη έπiσκεψΥJ εφερε κι' &λλες.

Ό σuντ.,γμα.τά.ρχης στήν · ιipχη δέν rιθελε νf.ι. φα. νερώσει τίποτε, σιγά., σιγά.

δμως εtπε δλη την ιστορία. στοuς δύο ιiδελφοuς, στον πα.πά. κα.ί στον zπίτρο­

Π9, &.κόμα. κι' tίτι θuσ:ιχζόταν γιά. χά.ρΥ) τοu παιδιοu τοu. Αuτο σuyκίνφε τον έψημέpιeι κ' εγινε rι.(τία. Υ' aνrι.πτuχθεί μετα. ξτ.ί τοuς aμοιΟα.ία. ι:Χyιiπη κ' έκτ(­

μηση. "Αλλωστε δταν τόχει νιΧ όπιiρχεt κt' &πb τtς δuό πλεuρές ε1λικplνεια.

κα.l κα.λωσuνη, τίποτε θέ σuvτα.φιά.ζει κα.ί θέν ένώνετα.ι εuκολώτερα. &.πο Ένα γέρο πα.πα. κ' εvα.ν πιχλιο στρα.τιώτη. Στό 6ά.θος κά.νοuν κ•' οί δuό τό rδ,ο. Ό

ενας ι:ΧψοσιώθΥ)κε στην πατρίδα την έπίγεια., ό &λλος στήν &κεί ψηλά., στην

οίιριiνισ..

Δuο ψορeς το χρόνο, στην πριίΗη 'Ια.νοuσ.ρίοu κα.ί στήν γιορτΎι τοΟ Ά­

γίοu Γεωpγίοu, δ Μά.pιος εγραφε στόν πατέρα τοu- επιστολές, ποu τίς uπαγό­

pεuε 11 θείοι. τοu, τuπικές, πού μοιά.ζανε ι:Χντιγρα.ψη &.πο κά.π9 ιο βιβλίο &πιστο­

λογραφίcις. Αuτο ~ταν το μόνο ποu &νεχ6τα.ν δ κ. Γιλνοpμ&.νδος. Ό πα.τέpα.ς

aπι:χντοuσε μέ γpά.μμα.τα. yεμά.τα. στοpγ"ή, τα δποία δ Π(J.ΠΠΟUζ εχωνε στήν τσi­

ι•η τοu, χωρtς οuτε κ&_y yά, κα.τe<οεχ-.;εί Υ~ τ& οια.οιiσει.

Page 98: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

485

θ'

ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΕΞΗΓΗ!Η

οι συναναστροφές στο σαλόνι της κ. τ ... Υ)ταν τδ μόνο πράγμα ποu ε6λε­πε δ Μάριος Πομερσό. Αδτές ήταν τό μόνο παράθupο &π' δποu κο!τα.ζε τΥ) ζ J, , ~ 0 \>l - I τι \>1 ' ι - "λ I Ι ") ω,1 κ επα.ιρνε ιοΕα. της κοινωνια.ς. ο πα.ιοι οωτο μπηκε ο ο χα.ρα. κα.ι ο ,ο

ψώς σ' εκε'ίνο τον Κόσμο, &.λλ!Χ μέσα σέ λίγο οιά.στημα. εγινε μελαγχολικό Y.tΧL σο6α.ρό.

Στb σιχλ6νι ιχότb συγκεντρι!Jνσντα.ν σε &κρα.ιψνεϊς ~α.σιλ6ψρσνες, τό π&ν έκε'ί μέσα &.ποτελοuσε Ύ)λιθιότητα, χλεuασμδ στlς ένοοξότzρες σελίδες τi')ς γαλ­

λικής !στορία.ς. 'Έβλεπε το παιοt έκείνα. τ!Χ πρόσωπα. μετα.μορψωμένα. &πό τtς

κακίες και τό χρ6νο και &.πο6λακων6-:αν τό δυστυχισμένο.

ΤιΧ ιiρχα.ία. πρόσωπα. κα.t τιΧ 6ι6λικά. α.δτιΧ όνόματα ποι) μσ.ζεuονταν έκεί

μ.έσα, &νακατώνοντα.ν μέσα. στό μυαλό τoCi πα.ιοιοu μέ τΥ)ν Πα.λαιά. Διαθήκη,

ποu τΥ;ν ά.ποστήΑιζε. 'Όταν 6ρίσκονταν έκεί δλες αlιτές οί κυρίες μέ τΥ;ν α.u­

στ'f)pΥ) κατατομ'ή τοuς, μέ τα γκρίζα -η άσπρα μαλλιά. τοuς μέ τα. μακpιa φο­

ρέμα.τα. ποu μόλις μποροuσες νά. διακρίνεις τά. πένθιμα. χρώμα.τά τους, μ! τά.

πομπώοη κα.ί α.όστηρά. λόγια. τους, δ μικρος Μάριος τίς κοίτα.ζε μέ ά.νοιχτό το

στόμα. και νόμιζε πwς εολεπε οχι γuνα.ίκες, &λλά. πα.τpιά.pχες Υι μάγους, 5χι

πλ<Χσμα.τα. πρα.γμα.τικά, ιiλλά. ψα.ντά.σμσ.τ(1..

Με τα. ψα.ντά.σμα.τα. έκείνα. &.να.κατεuονταν καl ρασοφόροι, γνωστοl της κ.

Τ .. : κα.ι μεριΚΙJl εuγενεϊς μαρκήσιοι, ίιποκόμητες, πρίγκιπες, ιiπό τι:ιύς δποίους t eι 1" ι ' ,. 'ζ ~ ι ' ,,_ ' ι l λ I) ενα.ς ητα.ν νεωτατος και ειχε συ ΙJyo ωpα.ια και εςυπνΎj, που \1Ε τcι προκ Ύj·

τικ6 τΎjς ντύσιμο &ναστάτωνε έκεϊνα τά. σκοτά.δια, τΥ; φαντασία καt τlς δρμές

μερικιίιν. Άπ' αότοuς, ενας μα.ρκήσ ιος, ενα.ς ίππότΥ)ς κα.l ενας UΠΙ)κόμ.ης είχαν

ξετρελλαθεί κυριολεκτικά. μα.ζί τΎjς.

'Ένας &.π' αlιτο•)ς 8ιηγ6τα.ν δτι στά. 1793, Sεκαπέντε χρονGιν, τδν eπια.σα.ν καί τόν ερpιξαν στό κά.τεpγο για. ψ'J'ΊΊόστpα.το, τoCi πέpα.σαν &.λuσίοα. μα.ζl μ.'

iινα.ν έπίσκοπο όγδόντα. χρσνι7ιν, ποu τόν είχα.ν πιά.σει γιά. τΥ)ν rοια. α.ίτία. . Ή

δουλειά τους Υ)τα.ν νά. μαζεύουν τά. κεφά.λια. καl τά. κορμιά. εκείνων πού καρα.­

τψοCίσ(1.ν κά.θε μέρα.. Κου6(1.λο0σ>Χν πά.vω στοuς ώμ.οuς του; /5λ(1. εκείνιχ τιΧ σώ­

μιχτιχ ποu στ&:ζανε arμα κα.t f)t κόκκινες κα.ζά.κες ποu φοροuσαν οί κατάδικοι,

είχαν πίσω μια στρώσΎJ αίμα, ποu στέγνωνε τ~ν ~μέρα κΙΧl όγρα.ινόταν τ~

νtίχτα.. Τέτοιες τρα.γικές SιΎJγήσ:;ι ; γίνονταν σuχν& στίς συναναστροφές τijς κ. Τ ... Μέσα. έκεϊ εκριναν τιΧ γεγονότα καί τούς ιiνθρώπους. Εϊρωνεuον-tα.ν τόν

>Χ1ώνα., πρα.γμα. ποu τοuς ~6yα.ζε &πό τον κόπο να. τον κα.τetλά.6οuν. Βοηθοσσε δ

Page 99: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

486

εν~ς τον ά.λλο στο νιΧ yίνοντα.ι δλοι πιο έκπληκτικοί. Μοίρα.ζιχν μετιχξύ τοuς

8σΥJ διαύγεια. μποροϋσα.v vδι δισ.θέσοuν. Θα.uμ~ζε κα.l έπα.ινοuσε δ ενα.ς τον

&λλον. Ό Μα.θοuσά.λας δίδασκε τον Έπιμενίδrι κ~l δ κοuψος πληροψοροuσε tόν τuψλό.

Ι'

ΤΟ ΤΕΛΟ! ΤΟΥ ΛΗ!ΤΗ

Ό Μιiριος Πcιμ.ερσu zκαvε τίς σπουδές τοιJ, δπως σ-Jν~rθως ολ:χ. τ~ ~ιδιά..

Άπο το δημοτικο πΥjyε ·στο "('Jμν&.σιο κ-Χ! iπ6 το ι~μ.v:ιi.σt<:ι δ ΠΙΧΠΠΟΟς V.JU τον

εστε~λε στ~ νομικ~ σχολ~ .

'~"Ητιχν κιχ! δ Μά;ρ-ιος ΟΙΧ•σιλικος M.l ΙJ.άλιπ~ φ:χ.~τικος κ~ί ·ιχl>πηρ6ς. τ:σν

Π-'Χ~Πποtί 't'OU τΟ'Ι &ycιπο~ έΗχιστα, γ:σ:τ! -m αι~εί~ t{)'J Υ.σ.l δ Κ'JΥισμός τον ε­

νοχλοοο~ν.

Κα.τζt τχ !kλλα. δ νε·χρ6; αιJτος fιw.v δρμητικός, ~uyε·ν~κος Χ·α.ί ψJχpός, y·εν­

νατο;, τ...ερήφανος, :ριλ6θprισκας , a."Ι.ιψπτα. &ξ:ι;ιπ.ρε'Π'Υjς ~ι &y,ρ :-χ &.ιιός .

Στi 1827, δ Μ:Χpιος είχε σ-Jομπλη·ρώσει τ~ δεm·ε:pτ&. τοu χιοόvισ.. VEvα ορά-­

δι έπιστpzψοvτα.ς στο σπίτι τοu, είδε τον ΠΙΧΠΠΟU 70U Ya κpα.7εί €.να. γpά.μμα στο

χέρι του.

-Μάριε, ε{π·ε δ κ . Γιλνοpμάvδος, Υ~ έτοψ>Μτείς li·~ ψύγzις αupto τό πρωl

γιιΧ τ~ Βε<pvόν.

- Για.τ.ί; ρώτφε δ Μά.ριος .

-Γι& ν& οείς τον πσ.τzpα. oou .

Ό Μά.ριος .ερρiyησε, άρχισε νχ τpέtJi!ι. 'Όλα. τα. :ρα:ν'όαζότ>») &Χτbς &π' ~ό­

τ6. Δέ ·ι ε!χε •βάλε: σtb 'ΚιU του δτι Η~p'θ'ει 1.1Zp-:x πeιu θ·i δεί τον Π·Χτipα. του. Ti­ΠI':Jτ€ πιο ά.πpοσδ6κψο, πιο ~κπληκτικο κι1.ί .. . πιό δuσ&.ρεσ-tο .

Ό ΜάpιGς, έκτός ά.πό τl; πολιτικz; Οt•:Χ:pοpές . Π(ιU τον χώρ:ζοιv &πο τον

mτιρα. τοu, εrχ:~ την τσzπο!θησ'Υ) πιbς α.ιJτbς δ «<μ,α.χα.ιρο6yά:):tη~» δπως τον η~­

γε, κα.μμιa ψοpά., δ κ. Γιλvορμιiνδος, δεν τον ιiγ~ποuσε. Είχε κσ.ταλή;ει σ'

αuτΥ) τήν πεποίθrισrι &.π6 το γεyονος 8τι τον είχε έyκατ~λε1ψει σε &.λλοuς.

Τόση ήτΧν 1) κα.τά.πληξ~ του, ωστε δzv έκσ.νε και~μ.ι~ έρώτφη σtον π~π­

ποu τοu. Ό κ . Γι λνορμ.ά.νοΙJς πρόσθε·σε.

- Φα.iνετσ.ι π~Jς είναι άρρωστο;. Σε ζητα..

Κ«ι δστε.ρα. &.πb μικ.ρη σ:ωπή, &π·:χ.νiλ'7.6ε.

Α,, l \ ' , Ν I}"' \ , ~ , ~ ~ l. \ ' ' - uριο το πpωι να. ψuyεις. ομ.ι-.ω πως ψεuγει α.μα.'>ι α.πu τις πηγες , σ:ι;

εξη "ή ωρα τό Πipωί καί φτάνει &κΞί το 6ριiδι. Καθw; ψiν<:ταt !Ινα.t iπείyοv.

Page 100: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

487

οrσ-σερα. δίπλωσε την επιστολή κο:.t την l·6~λ<: στην τ~έπη τοu. Ό Μά.ριος μποροί>σε να ψuγ~~ &κεϊν{) τό ίδιο 6~δ~ y,.α,t v~ ορ~ετ κοvτα.

στόv πα.'Όipο:. wu το ψωt τ'i)ς έπι:ιμένης, γι:χ.τl έκείνη τ~ν έποχ~ uπ~pχz τακτι ­κ-ή συyκοιv(ι}νία. Πcφ~,.[ων - Ρ!7J&ν κ~ι το &ιμά·ξι πεpνοσσε νόχτα. iπb τ'ή Βερνόν. Άλλ?ι. ou-cε δ κ. ΓιλΥf)pμ.ά.vδος , οuτε δ Μά.p.ιος σκέ:ρτηκο:.ν y(ι. ζητή-:r?JΥ πληpοΙ­:pι:ιρlες.

Την άλλη ·μέρα., κο:.τ~ τό οοόρωπο, δ Μά.ριος ε1Jw.σε στ~ Βε1ρνόv. PώtYJ· σε τόν πpιίJτ(ι δ~α6ά;τη πο•) ·opijκε ·μπpοστοc τοu «το σπίτι τοσ κυρίου Π ομιψοο";

Γ:ο:.-ι;l κιχl δ Mocp:o;, 'J:X. οαι"J:λόφpονα;, δεv οcνα.yνώ'pιζε τον πα.τ~pο:. τω ο~τε yι& 6ο:.ρώνο' ouτz γ::Χ Ο'JΥ"tα.ηι~~ρχη.

Τιου ~δ·ειξα.ν το σπ•!τι. Χτόπη~ το κου8οόvι. Μι~ γυνιιχίκιχ 'ljpθ·ε κο:ί τοu &· Υ<ϊιξε, κpα.τώντο:.ς ενα. μικρο φάνά.pι .

-Ό κόpιι:ι; Πομ.ερσό; ρώτησε δ Μά.ρ:ος.

Ή γ•Jw.ίκα έμzινε &.κίνη-.;η κο:.t &w.uδη .

-'Εδώ ε ίνα.:; ξα.να.ρώτφε δ Μά.ριος.

Ή γuν'Υιίκα. έκιχvε μ.:α κιχτα.:ρατ:κη κίΨησΥ) με τό κεφά-λι. - θ χ μπορeιϋσα. ν-Χ τoti μ~λ ήσω ; Ή γuνα.ίκα. κοό·ιησε πάλι το κ.zψάλι &.pν'f/τ~κ« .

-Είμαι δ γu~ός τ?J, είπε δ Μά.pιος. Με π<:.ptμέν·εt.

- Δέν σε περιμlν•Ζt π~&.. &ιποcντ'tjσε ~ γuνα.ίκα. .

Τότε πpόσε·ξε δ Μάp:σς δτι ή yυναι~κα α.uτη εκλ'ltε.

Τσu ~ΟΖ•ιξε μέ το Μχτ·Jλο τηv πόρτα. έvb; δωματίου, μπ'Υjκε μέσα.. Μέ·σ'l σ' α.uτο 't'O οωμ&.τιο, ΠΟΙJ ψωτ~ζ6't1ΧΥ &.πο ΖΥΟ: Χεpt "Ι;QΠ()&ετη;μιέψ; πάνω

ΠΟ τζiκ:, 6pitσΚIJ'It1.Y τρ·εiς άνθρωπο':. Ό ΕΥΙcις ορθ:σ;, δ άλλος γονατισμένος, δ

:ρίτος ξα.πλwμ~Υ')ς &νοcσκελα κάτω στt; πλ!Χκες . Αuτος δ ξ·χπλlt1μένο; 'fιrw.ν δ

:rJντα.γματ~pχης. οι &λλοι δuο 'fιταν δ για.τpο; κ•αl δ ε:pημlpιος ΠQU προσευχόταy..

Ό σuντο:.γμ.α-.;οcpχης είχε πpeισολΥJθ•εί έ·i5GJ καλ τρεις μέρες &πb Ξyκεφαλ:κό

πυρετό. Μόλις &pρώστησε, κάποιο κακb πpeια.·(σf!ΥjμΙΧ τον' ~·mρωξ·z Υ'Χ γράψε•: στον

κ . Γιλvοpμάνδο κcιt ΥΧ ζητ~~zι το yυ:ό του. Ή ~ρρώστια. τω χεφοτέρεψε. το

ro:eι οpιiδ: ποu έφταισz δ :Mά.pt'Jζ, δ ~;yτα.yματά.pχ'Υ); zίχιε ·μ:χ κpί·crYj ~ι~ πσ;;α.λ-ΙJ~

r-r;μ .. ~ .. Σηκώ<θηκ·ε &.πο το κpεεά.τι, πr.ψ~ τl;; προσπiθ«:iι<Sς της ύπrypέτp~ας Υ~ τό-,ι

iποτpέψει, φω~οvτα,ς:

,,·ο γuιός μσJ δzν ~pχετα.:! Πιiω vx "CO'I &ντrχμώσω!»

1\f6λις •ογijκε &.πο τ~ οωμάτ·:'J στο δ~&.opDιw, επεσε κάτω ~τι:; πλάκες. Είχε

ξεψυχiσει.

Φώναξα.v το γ~α.τpο κ.α. t τον iψημ!ρι(ί . Ό για.τρός ήρθ·ε &ργά., δ m:πιΧς ήρ­

θ·ε ά.ργ~, &ρya Ε::ρτα..σε κι' δ "f'Jιό;.

Ό Μάp:ος κοiτα.ζε α.uτbv τ6v άνθρωΠΌ, ποu τόν Ηlλ~π·ε yιlι. πρώτΥJ κα.l γιa

't'ελωτο:.lα. :pop&.. Κοίταζε τή σε6rrοτη Υ...α.ί &ρρενωπΎ) έκε·(νη μοpψή, τιΧ &νοιχVk

ι.!Ιά.τια. ποu δ&v s6λεπα.ν, τ' .Χσπpα μαλλ~ά:, τb γεροοε1.ι.έν<J κοριμ.! πΟΟ έπά.νω -ι;οο,

Page 101: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

488

&δω κ' έκε!, qn!νι:rιτ.σ.ν μαuρ·ες χα-ρακιές, ποu ήταν χτυπ'fΆlια.τα iπb σπ~θι κα1

μερικά. κόκκινα στίγματα, σά.ν άστρα, ψuπες &πό σφαίρες. Κοίταζε τ"fιν τεριiστια.

ούλή στο πρόσωπο, ΠΌU εοεtχνε τον ~pωϊσμ.ο τοu τrολφιστη, στο πρόσωπο ποu

δ θεός είχε &ποτuπώσει την καλωσόνrι. Σκεψτότιχν πwς δ &νθρωπος α.uτος ήταν πατέρα.; τΟ'J, πwς ~ταν νεκρός κt' gμως ~μ.ε·νε ψυχρός, σ<Χν ξένος.

Πένθος, σπα.ριχχτικο π-ένθος, γέμιζε έκεϊν:ο το δωμάτιο. Ή uπrιpέτρια θρ'Υ)­

νοuσε σέ μ.ι<Χ γωνιά., δ !ερέας προσεuχ~ταν μe ~Χράτrιτο κλiμα., δ γ ιατpljς σκού­

πιζε συ-;εχιi)ς τa μά~ια τΟ'J. Κι' δ νοεκρ6;! κι' σ.!hΌς lκλα.ι.z ... Ό γιατρός, ~ γuναίκα, δ παπ~ς ε6λεπαν τό Μάριο, &νά.μ~σα &πο τή θλί­

ΦΎJ τοuς, χωρtς να τι:;Q άπε•;θόνων λέξΎJ. Ό πιο ξένο; μεταξύ V..ΛJς ψσ;:vόταν ό

MJ. UΩ ' ' δ ' ' ' ' J, , ~ ' ' ' , ~ριο;. " στε vτραπηκz πι!Χ yuιος αuιtο; για τ,1 ν ιχνσ.Αγη~ια τω και στψ r;.,

μηχαν!α. τοu <Jι{ξψτηκε y' σ;:pi)O'·Zt το καπέλο, ΠΟύ Χpα.τοϋσ-ε στο χέρι τοu, νlz πέ-

.. 1. ω ' ' ~ '>= , ' ) , - ~ '"' ' , , ,J., ' , λJ. "' σε ι κατ , για να οz·ι .,ει πω; η .uπη τοu -.κ"'t'ε κι αuτ 'Ι την ε ιι.χιστη vU"i(lljl'Yj

ν<Χ σηκώνει το 6ipo; τού κα.π·έλοu τοu.

ΆλΗ τα.CJτ~χρονα. α.[σΟάvθψε τίιψεt ς στη σιJVzfδφή τω χολ π.ε·pιιφpονοUσε

τοy !α.uτό του γι' αύτή τοu τη διηωγή. Άλλ7. πώ; Ηλ,_,:ιί); νlz κά.•ι ·ει, ά.:ροΟ οεν

&yδιποu.σε τον πατέρα. του j

Ό Ο'Jϊ'tια.γματά.ρχr,; δ~ν &ψησε τ(ποτε. Πcιόλφα.ν τ.Χ λ!yα. ~πιπλα. γι.χ 'JX πλψώσi/Jν τ:Χ zξooz τη; κηοz(.χς t(ί'J, ΊΙ 1J1Πjpέτρ:α. Ο·ΡΥiΚ~ gνα. .χα.pτl και τδδω­

σz στο Μά.ριο. ΤΗw..ν yp?.Ιμιμ.iνο μέ τό χέρι τοu :ru•ντα.γμα.τιiρχη κ' εyρα.φε τά. έξης:

<<Προς τόν γuιό μοu.

Ό α.uτeικρ&:rοpα.ς; μi bν6;ια~~ 6α.ρι~>'ι-? στο πεο[ο τij:; μχχης, στb Βα.τεpλώ.

Ή Βzσιλε•ία. δέ θέλησε v~ μcιϋ :iναγνωρ•ίσει τον τίτλο α.Uτόν, 100u iξαy6.pασα μi

το ιχ.rμα. <[WJ. Άλλά. δ γuι6; μο'J μόνο πpiπει ν:Χ τον δ:ιχδεχτεϊ κιχί Υ~ τον φέρει.

Είμαι 6έ6α.ιcις 8τι θά. γίνει &ξιcις αuτοΟ τοu τίτλου» .

Στό π!σω μέpο;, δ ιτJντημα.τάιρχΎJ; είχ~ προ~σει καt τχ πα:ρακά.τω. «Στην

rοια. έκείνrι μάχη τοϋ Βατερλώ, ενα.ς λοχί·α.ς •ιιοij εσωσ·ε τη ζω~. Αίιτό; ονομφ­ζότοον θεpνοοδιέpο;. Νο•ιιζω οτι κpατc/jσε πα.ν&.χεί~ σ' ένΙΙΧ &πο τχ Πξρίχω;;α. τc.u

Πσφισιοσ, στό Σελλ η στό Μομφερμίλ. "Αν δ γuι6ς μοu σuνα.ντ-ήσει ποτέ α.Jτt.v

τby &νeρωπο, 61.ς τbν z(>zργz-τ;ή:;ει ~:;ο ιιπ•::ψεt» .

'Όχι α.πο ίερb α.!σθημ•α π.ρο; τον πατέρα τω, :iλλά. :Χπο ~ε6ασμο mu -ή

ψuχΥ) κ&θε .iv{)pώπou οο1·σθιΧνετιχιι προς tQu; νεκ,ροός, δ Μιiρ:ος τιηρε &κετνο το

χαρτί καί τ5σφιξε στο χέρι τau.

Τίποτε δεν Ξμ.zινz ·iπό τb σJνταyjl!Χ't'ιipχΎJ. Ό κ. Γιλνοριι.ά:νδeις ποίιλη~ε σ' zξεuτελιστική τψη τ.ο σπαθί t'?!J κα.ί τή στpα.τιωτικη στολ-ή. 01 γε~τv'ιε; λ•ΖΎJλά.•

τφα.v τ& σπά.νtα. λωλοόδια κα.ί ρfηια.ξα.Υ τοΥ κήπο tGU. Τ~ &λλα ψυτ~ εγινα.y κλα­

ριά κα.ί φρόyα.να. καί στο τέλο; έξα.φα.y(στηκσ.ν.

Ό Μά.ριος ~μ.εινz μόνο σ.:ιρα.vταιοχτ~) ιr>:;.ε; στΥ) Βερν6Υ . .Μετ~ τΥ)ν τΧ:pη γu-~ π , . ' , ' ~, ' ' λ' ' ' ,.. pι~ε στο α.ρισι κα.ι συνεχισε τι; σπο·.}ο~ς τcιu στη ψ:ψ"-Ύ) σχο ΎJ, χωpι:; να. ;7.-

Page 102: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

48!)

'Ια.θuμηΗετ τbν πατέρα. ;tOO, σ& ν& μ-fι.ν όπijpχε ποτε στη ζω~. Μέσα. σε S•Jό μlpες

δ σ'JVtα·η.ια:tά.ρχ'Υj; κηοεότrικ.ε κιχt μέαι. σε τρείς ξεχά.στηκε &ντελώς.

Ό Μά.ρ.ιος ~οα.λε μ:ι& μιαόρη κορθ~λλα. στο )((Χ.πέλο τοu. Αότο ή~ν 8λο.

ΙΑ'

ΓΙΗΓ .ΑΙΝΟΙ'·Π .Α~ K.ANEI~ ~ΤΗΝ ΕΚΚΛΗ~i.Α

ΚΙΝΔ ΥΝΕΥΕΙ ΝΑ ΓΙΝ ΕΙ ΕΠΑΝΑΣΤ ΑΤΗΣ

Ό Μ.&:.pιος οιιχτηpοό}~ε τίς π:'l.:θικiς του θρησκευτικές σuνrιθειες. Μια. Κu­

ρια.κη πf)yε ν' άκοuσει τη λει-:οuρyία. στην ΥSια. &κείνη &κκλ11σία., 8ποu τον π~­

γαιν·ε ή {}ει ~σ. τω, δτσ.v ήταν πα.ιδ>!. Είδε εw. στασίδι εκετ κοντά. τω, π·~~ω &.πο

μιδ: κολώνο:, κα.t στά.θηκε σ' α.uτό.

Μόλις ~ρχισε ~ λι;ιτωρy1~, g-;.!J. γs.ροντά.κι πλη~ία.σ~ το Μά.ριο κιχί τοσ είπε:

- ΜΞ 'J'ηχωpείτε, κuρt~ , α.uτfι ε!να.ι ή θέσΎJ μοu.

Ό Μά.ριος οyήκε iμέσως &πb το στασίδι κιχt δ γ!ρος πijρ·ε τη θέ·ση τσιJ. 'Αφοσ τελείωσε ~ λειτωpγία, ~ Μά.ριος έξακολο·Jf!σuσε ?Χ στξκ~τα.ι σκε-

fiτ:κός οτή θέση τω, κοντ<Χ στό γέροντα, δ όποίος 6γα.!νοντας &eπό τb στ!l.σ!δι

του ν& ψuγει, τln 7:λησ:'l,σε πά.λι κ.αt τοσ λ&ι:

-Να. μ~ συγχωρείτ•ε, κύριε, ποu σaς &νφόχησα. προ όλ1γω κocl σ?.ς ~V'Y)­

σuχw καl τώρα, &.λΗ θ& μέ θεωρ~σετε &.διά.κριτον καl όφείλω ν& σάς δώσω

μι&ν έξ~'ΥjσΎJ· - Σaς πα.ρα.κα.λώ, κuptε, είνα.ι περιττό, είπ.; δ Μά.ριος.

-~Οχ: έντz/.6'1ς πψττό, ξα.νά.πε δ yέρο;, , 8έν έπιθuμιϊ> v& σχημα~lσετε κι:ιr

κη ίδέ-!l. γιά. μiνιχ . 'Έχω &θτΙσ.:μ(ιχ σ' .,.υτη τή θέιση . Mou :ραiνeτα: δτι, στεκό}ιιε­

vος σ' σ.uτήν, &.κοόω κ'!l.λλ!-τψ!l. τη λε·ιτωργ1α. Γιατί; 'Ακ.ρ:οώ; αδτο θΩ.ω vx σά; zξηγ~·σω. Σ' 'Υ.ύτη'ι έδιiJ τη θiση είδα ν~ έρχετα..:, χρόνια δλ6κληpα., ~y.α;ς

ευστuχΥ)ς πχτέρας, &ξ~6λογο; ά.νθρωπος, ποu γι<Χ λόyοuς ιΑκηεvε:ακοuς ο~ν μπ{)~

ροΟ:JΙε Υ~ δεί το παιδ[ τοu μ' '&λλον τρόπο, παρα. μ6νο !διiJ 1ιέσ:ι. στην έκκλφ[α:,

Γιτ.'J·J z:' 1..1):6 Ξpχόw.ν zάfJz Κυριακή. Ίb &.θώο αuτb παιδί, δέν είχε τ'ijv πα.-, '~' " ' 2. ' ' .}, '~- ' λ ' ~ ~eλ ' ραiμικρη ιυ~α. οτι π:·σω ~π αuτ ,1y εuω την κο ω να τu ε ο επε κα.W.ι71JΎΚtΊΥJ1~ 'ιΟ~

δ πα.τέpαζ τοu. 'Ίσως ν& μΥ)•ι !γνι~pιζε κα.θ6λοu 8τι ~ίχz πατέρα. Έν τούτο:; δ · "" · · , · · e• ' , , ~ ~ - "Ε"'λ , πατεp!l.ς , 1τ1.ν κpuμμεvος σ ·:ι.uτη τη ~σ-η για να μη τuΊ uouΊ. ~ο επε το πα~-

δl κ' [κλαιε. Ό δuστuχής το λ<iψεu·Ζ. Αότ& τ& ε!δσ. κιαl τά. παρακ~λοόθφα μi

τχ ιμά.τtα μα.ι. 'Έτσι το μipος αuτο μοu εγινε κατ~ κά.ποtΟΊ τρόπο ·[ερ6, w.l πήρα. -;η <J'ηήθε:σ. ν&ρχομ.σ.: ν' i-κοόω iπό oG> τη λειτωργί·α, ~:ι κ·αl ιi>; έπίτρσπος

τijς έκκλησία.ς, ~χω το στα.σίδι ι.ι.οu έκετ κά.τω στό πσ.γκ&:ρι. 'Έτυχε ιι.ά.λιστα ν&

Page 103: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

490

τον γνωρίσω κι' &πb κοντά ιχ.ίιτbν τόν ?λτuχ~ κόρω. Εrχιε εvα•ν π~Ηzρό, κ&ποι~ πλοό::rια. θεία. τοίί πα.ιοιοίί, οέν ξέρω 1t'Otouς &λλοuς σuγγενείς, ο! δποίοι &:πειλοο~

σr/JY δτt e~ ιiποκληpώσcην τό παιδί, aν το Ε'ολε"ΠΙΖ δ πα;τ;έρας τω. Έπροτ!μησε

λοιπον ν& 6ι>σ~ιαιrt~τ α.Ιl't6ς, γι~ v?J. γίνει μι?J. μέρα. δ yυιός τω πλοό::rιος κ' είι­

τυχισμέν~;. Γιa τ~ πολ:ιτα& q:φονfιιματα., νψίζω, δτι ε!χα.ν κόψει κ-ά.& σχέσΎJ μ;α-1"' Δ' λ' δ ' λ ' ' ~::• ' ' ' " lξ ' "'ι τοu. ε εω τι τιχ. πο ιτικα. φρονημ.α.-αχ. ·uε yιvονται οοι't'ια. οιεν.ο εων και χω-

ρισμ.οu, &.λλά πά.λι μέχρι ~~· αuτο το 6αtlμό! Γιατt εvα.ς &νθpωπος 6ρέθηκ~ στη

•μάχ'Υ) τοu Βατερλώ μ.ε 'tlo Βονi'Ι.πάρτη, θα. πεί δτι ε!να.ι tkγpιo θΎJρίο! Εrναι δυν«.­τό για. μια. τ~τοια. σλτία. vlι.. χωp·ίζοuν τόv πατέρα. &.πb το πα.tδί του. Ό πα.τlρα.ς

τοu ~ταν σuντα.η.J.α.τά.ρχης mt πολέμησε ύπό τόν Βοvα.πά.ρτη. Νομίζω πώς ΠJΖ­

θ·α.νε. ΙCια.τοικοilσε στη Βερνό'J, Οποu ~χω έ!ν·α.v &οελ:ρο &:ρΎJ•ιJ.έ ιρ>ιο, ΚQ;t λεγόtαrι,

ο!ν θuμοuμα.ι 'ιtαλά., Πο}Ι!μα.ρu, Πομπzp~u ... ενι!J. τέτοιο ~VOJUX . Ε!χε στο πρόσω­

πό τοu μιά μεγά.λη, μιά ψσοεpή σπαλΜ.

- Πομερσό; ε!πε δ ~ριο;;, χλωμιά.ζοντα.ς.

-Ν α.i, ναι Πομερcrό, &ποκρΗJηκε δ γέρος, τον γνωρ-ίσατε;

- τΗτα;ν δ πα.τέρα.ς μοu, κύριε, είπε δ Μά.p·ιος.

Ό γέρος ενωσε τ« χέρια. τω κ' zκα.νε ενα. μορψα.~μο !kι'Jtt.<Χ~μou.

- Σύ λQ:πον είσω τό πιχ.ιδ<( τοu! Βέfuι,α. πέρασαν τόσα. χρ6νια., lγινες νέος.

«Α! παιδι1 μου! Γνώρ~ζε οτ~ είχε·ς 'έ·-nv πα.τιέρα., δ δmϊος 'J' &.γαποοοε μέ &.πέ~

pα.νtη στοργή!

Ό ΜιΧpιος 1ψότεινε τό μπριΧtσο του στό γέροντα καl τον π'ίjγε lτcrι δ)!;

το σπίτι τοο.

Την &λλ'f) ·ι.ι.έρα. είπε στον κ. Γιλνορμάνδο. - Μερικcλ ψιλο: crφψωνήσαιμε, πιχ.πποσ νlι.. ποομε ν~ κuνηγ1ρι:>μ.ιε. Μου

&π~ τρέπετε νa λε1ψω τρετ:;; μέρες;

Κα.t 'Όέ::;::;ερες! iποκρίθηκε δ πα.πποός. Πήγαινε νΧ οι·uικεΜ~ε:;. Και

κλεlνοντιχς το μ.ά.τι στη θυγα.τέρα. του, της ε!πε ι1ε χαμηλή q:ιωvή.

-'Ερωτοδοολει.ΟC, δ κα.τ.ερyάpΥJς.

ΙΒ '

τι ΒΓ AINEI ΑΓ10 ΤΗ ~ΥΝΑΝΤΗ~Η Μ' ΕΝΑΝ ΕΓ1ΠΡΟΓ10 ΤΗ~ ΕΚΚΛΗ~ΙΑ~

Ποσ πήγε πρα.γματικα δ Μά.pιος θα το δοuμ.ε &pγότερα.

'Έλε~ψε τpείς •μέpες. ~r~τε.ρα. ξαναγύρισε στο Παρ(σι, π'ίjγε κατ' είιθε·!α.

σcη οιολιοθ-Ι[κη τής ψ)·ι.ι.:κής ~χολής κα.ί ζήτησε τη σJλλογη έγκυρης έ:prιμφίδας

τ'ίjς Γαλ):ίας. Κιiτα6ρ6χθφε τa ψuλλα. τ1]ς έψΎJμερίδα.ς, SιιΧ6α.σε δλα. τα. χρονικα. τ'ijς

Page 104: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

491

οημοκροcτίας καί της αοτοκρατορίας, δστεροc τά. <<&πομνημ.ονεόμα.τοc της Άγίοcς

'Ελένης», δλα. τα &ποιινημονεtίματα. τΎ)ς έποχΎ)ς έκείνης, τ(ς έφημεpίδες, τ(ς ' ~ θ, \ '·r= ~Jλ ' ~ uo ' ' στρα:t~ωτ~κΕς -.κ' ε'Jε~ς, τις προκηρu.,ε,ις , ο σ, τα. ·εγγpαι::pα.. · ταν για. πpωτη φο~

ρ~ συνά.ντησ~ το οvομα τοίί πατέρα. του στίς έκGέ.σε·ις τΎ)ς μ.zγά.λης στρατιάς , τόv

έπιασε πυpετbς μ.ιa όλόκληρη 6δομιiδα. Π Ύ)γε W. συναντήσει τοu; crψατηγοUς!, κά.τω &.πο τtς δια:οα.γες των δποίωv όπηpέτησε δ Γεώργιος ΠψεΡ'σό. Ό &πί­

τροπο; τΎ)ς έκκλφίας , ποu ξ(ί',;ναπijγε ν~ τόv δ·εί , τοu διηγήθψ.ε τη ζω"fι τοu

συνταγματάρχη στη Βερνόν, την 7.πομόvωσή του, τa λοuλοόδ ια. τQU, τΊj στφημ.έ­

vη ζωή τω. Μ' ~να. λ6γο, δ Μ6.p ιο; ~~&ε Υ.ά.θ·ε λεπτομέρεια. για. τη ζωΥj τQ'Ο

σπά.Υ~ΟU EΚEtYO'J .ivθp~JΠCιU, τού έξα.ίpετου κα.l ~ιειλίχιου , ΠΟU fjταΥ λ€οντας κα(

α,ρyί μαζί.

Άπορροψη~vος &.ποκλειστιyfl. &π' αδτΊJ τή μ10λέτη, ποu &πια.σχολοίίσε δλΎ) WJ τη σκέψη κι' ολες τω τι; στιγμές , δ~v ~6λεq-cε σχεδόν κα.·θ6λοu τοuς Γιλνcιρ~

μά.νδοuς. Μόνο στο γεU.μα καl στb δ·είπνο πα.ρουσιαιζότα:v, τlς άλλες ιiJpες τbν

ζητcι\ίοοy κα.ι δΕν τόν εup~7Λαν πωθ•ενά. Ή θεία δλο πcφαποvιότα;ν, δ κ. Γιλ­

vορμά.νδος χαμογελοίίσε.

Το ~χεις "rοαρά:δοξο! Ηεγε. τΗρθιε δ καιρός νa τρέχει ν& κυν-ηγά κοριτσά­

κια. κι' α.δτός.

Κάποτε πρόσθετε.

-Διάβολε, έγw νόμιζα δτι θα ~τα.v τ•ίποτε πρά.γψχτα έπ~πόλC>'.ια, &λλ& :ρα-ί­

νετα.ι δτι κά.πο~ο πά.θο; τbv κupίεψz.

Πραγματικά., πά.θος τον είχε κυρ~έψει . Ό Μά.ριο; είχε τώρα. λατρε!α. γ~χ

τοv πατέρα του. Τ·cωτ6χροvα γ~ν6w:ν ·μια. παράδοξη ΙJ.ετα.ΟολΥj στl; ίδέες του. Ή

γα.λλικη δημ.cικpσ.τ[σ., rι γαλλική α.δτοκpατcιpiα, ό)ς τώρα. τοσ ψαιίνοντα.ν λέξεις

τερατώδ·εις.

Ή δημ.ωφα.τία. μ~χ mpιμ.α:ν:6λ·α. στημένη τ'Χ χα.pά·μα.τα., ~ α.δτοκpατορία.

σπ~θl ιμέσα. στο σκοτ!Χδ~. Τ~ψα. εδωσε προσοχη κχl δπω ν&μ.ιζε δτ: ύπά.pχε·: μό­

νο χά.ο ς, είδε με &_π,:ψ!α, μl ~κπληξη κ~t •μ.' εδχι:ι.ρiστηση, &κτινοοcιλοΟ•ιτα ~τρα.

Άφοu πέρασε ~ πρώτη εκπληξη, &φοίί συνήθισαν τ& μάτια στ+;v &:.κτινο6ολία.,

εκα.νε μια θεώρηση των πραγμάτων χωρlς σύγχιση κα.l έξέτασε ψίιχρα.ιμα. τα πρ6σωπ~ ΠΟ'J π'1)ρcι.y μέρος στ& ορά.μα.τα. έκεί:vα. . ΕΙοε δτι &.ποτέλεσμα. της οηιιο­

κρσ.τίας εκείνη; ήταν Υ) κυριαρχία τοσ πι:ιλιτικοσ δικα.ιώμα.τQς , ποιJ &.πQδόθηκε

στο λα.ό, της δε α.uτοκρα.τορία.ς ήτα.ν ~ κυρια.ρχία. της γαλλικής ιδέοις, ποu επι-

6λήθηκε στ+;ν Ε•)ρώπη. Είδε νi 6γαίνει &:.πο τ"fιv zπα.νά.στα.ση ~ μεγάλη μοpφΥ;

τοίί λα.οu, κα.l ά.πο τ+;ν α.ότοκρα.τορία. -lι μεγάλη μοpφrι της Γαλλίας. Στ+; συνεί ­

δησή του ιiηιολόγησε δtι o)JJ. α.uτα ~τοιν καλά.. Kxl τότε &ρχι•ΟΕ Υ~ Υfi.W..λα.6αιiνε·ι, οτι Όπως δlv ,zίχε κα.ταλά.βε~, ·μέχρι τώ­

ρα., τ·r1 ν πα.τpi·δ·α. τ'IJ, zτ1ι δiv είχε καταλά·6ει y,αl το'ι πατiρα. τω. Δέ ·ι είχε γνω­

ρίσει οuτε τη ιιιχ ο1Jτε τόv &.λλο. Είχε 6ά.λει θελημα.τικχ ifνα. μα.Ορο πέπλο σ-:7. ' τ ι " "/!λ ' , t I I θ ι Υ 2. ' ' 2(λ) λ' ματ~σ. τοu. ωp·α. σμω; εο επε κσ. ι α.π.u τη ιι.~;ια. αυμr.ι..,ε, απο την α. .η ατpε~"

Page 105: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

492

Αlσθανό-c~ν. 6αθ·ε:~ λόπη ;αιί τόψεις στ~ συνείοησή τω. Σκτεψτ6τα.ν μέ π~­

κρ.i.:χ. οτι , δλα 000. ΠλΥ)1J.iμUptζαν τώρα τήν ψυχή του, Ο~ 'μ:ποροι~ε Υ~ τ~ zκ:ρρά.­

σει, πσ.ρα. σ' ε να. ν τ~ψο. 'Ώ! αν ζοuσε ά.κόμ'Ι) δ ποcτέρας τοu, α. ν τον είχε &κ6μη, ... θt ' ~ ' λ ' ' ' λ ' . ·" , ' ~ α.ν ο Ξος μΞσα. ~--1ν εuσπ σ.χνια. κσ.ι την ;αι ιοοvνη τσJ , ~:ρηνε σ.uτον τuν πc.t-

τέρα iκ&μ:η iνιi~cra ~οuζ ζωντανοός, πwς Μτρεχε, πι:ί'Jς Wι. χuν6ταν στήν &γ-

;αιλιά; τau ψωv«ζοντας. · - Πατέρα μοο! έοιί) εrμαι! ~χω τήν rο:α ;αιροι& μ~ τη δική σοu! ε!iμ.α:

δ γuιός σοu!

Πως θ~ γz·μ:ζε :ριλιδι τό λ·ευκό τω y..z:pά.λιι. Πιϊ1ς θa Υ.ατιiο;ιεχε τa μ.σλλιά.

του μέ καuτa Οά:κρuα.! θ~ ~6λεπε μέ θα.υ1..ι.α.σιιό κα.ί σuγκ(νητη τήν ·ψ~ιιε.ρή έ­

κzίνη οόλη τοu προσώπου του, eα ~σψ~γγ~ τα. χ.~ρια. τω, θχ προσκυνοϋ~ τ&

ροϋχοι. του, θ~ κσ.:αιψ:λοϊ}σε τ~ πόοια. του! Ό Μά.ριος αίσΗα.νότα.ν ενα.ν ιiδιάκο­

πο λυγμb στήν κα.ροιά.. "Ω! για.τl α.οτός δ πα.τ~pα.ς να. πεθά.ν~ι τόσο πpόωpα, πρtν

&κόμη γερά.σει, πρtν άπb τήν zπικρά.τψt'Ι) τijς δικα~ι::ισόνης, πρίν ψ;:ιiJσε·ι τή

στοργή, τό σεΟΟ.σμ.ο mί την iγά.πη 'οίί y:οίί του! Άλλαiμοv.ο! Π ατέpσ. συ γ-

. χώρΥjσέ με! .. . Ταυτόχρονα γινόταν πιό σπουδαίος, πιο σο6αρός, π:δ στέρεος καi. πιο σί­

γουρο; στην πίστη του Υ.αl στα :ρpο"Ψqιιn.τά τω. Γινότc.tν τώρα. σ' α.ότον μ:~ α.ΙJ ­

ξΎjσΎ) zσωτερικ~ . UΟπως δτα.ν 6ρεί κανείς τb κλειδί, δλα πι~ &.ν,ίγονται μπρο­

στά. του, ετσ: τώρα. &ξηγετ Q,τ ~ είχε μ~σrρε~, έμ6ά.θ:JVε σε 8,τι zίχz πzριφpον1jσε·ι.

a0t·7.Y σκa:ρτόw.ν τl ς πpι::ιηγοόμ.εν>zς &,yτοιλήψ~:ς του, τίς χθ·ε•σιν~ς Χ~' δμ.ως τόσο

παλιiς γι' αότbν σ~μzpα.; άγανα.χτοucε κα.t χαJμογελοuσε π~κpά..

:Μετά. την ·iποκr..<τtiπαση τοu πατέρα του, πέ·pασε, κα.f!ι~ζ fιτωι φυσικό~

στήν .&.ποκατάστα.τη τοίί Ν·α.πολέοντα, τόv δποίο iπο τα. 'ΙΎ)Πtακά. του χpόν•ια. διδά-1

χ τψε vα. μι σιΧ.

Τον είχαν ποτίσει με τα κριτήρια. ποu εκρινε τό 6οναπάρτη, τό 6ουρ6ο­·ι ι κb κό~ τοu 1814. <Η παλιν?ρθωση ενοι σκοπο είχε, ν~ πα.ρ-ιχιμο?ψώσε: τόν

Ναπολέοντα. Έκμετα.λλεuτηκαν τ-fιν κοuραση τοίί yαλλικοίί €θνοuς κα.ί τb μίσος

των rμανάδωv , πιιύ εχασ'J.ν τοuς "(U'~οός τοο;, γ~.χ ν1. παpαιπήσων, με δλα. τ& t.ιi­

σα, τον &ντρα &κzίνον, σ~ν τέpα.; &.νθρωπόμοpψ(ι , σχεδόν μι;θ:κ6. Ν~ τον πα.­

pοuσιά.σι:ιuν στη φαντασία τοίί λαοίί, ·ή δπι::ιία μοιά.ζει μ€ τ-ή φα.ντα.σία. tG>v πα ι ­

διών, &.πα.ίσιο. Τόν ζωγράφιζαν στα. πλ'iJθΎJ με κάθε προσωπείο , ποu μποpοίίσε

vΓι.. προχ.ι!ΧΗσει τρ6•μο, &πό τb ψ(ι6ερο πc.u πψrψένει μέγα, &ς -::δ ψοΌεpδ Π(IU

κα.τα.vτιi γελοίο.

Ό Μάιριος εολεπ·ε κάθ·ε μ.tρα Υ..α.ί κα.θα.ρώτερα.. , Αpχι·σε ν' ιi•ιε·6α.ίvει σ~γά.,

ΟήΙμα, fJήμ.α., σ"τΥJ'Ι &pχYJ ·μs Κ0CΠ0t•7. ΑUΠη, uσ-cεpα. μs ΠOCfll)ς, πpιi>τα. τet 'J'ΚΟτε:­

ν& σκαλοπά.τια., ϋστφ7. τχ κά.πως dψJδpx φωτιισμ.ένα και τiλος τ& δλόφωτα. κα.t

λσομπpιΧ. σκα.λοπά.τ~α. το σ ~νθουαια.σμοίϊ .

Μια. vuχτα 6ρισκόταν μονάχο; στό ·μιχιp6 wJ δωμ.&τιο . Tb κερι f)τα.v &ν~μ­

μ~νο. Διά.οα.ζε 1.ιε τοuς &.γκw~ς &κοομπισμ.ένους πά.νω στο τραπέζι, κοντα. στο

Page 106: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

493

πα.ριΜ}υpQ. 'Απο το :Χχαvε; ο~ά.~τημΙΧ zρχογταγ Κ·iθε λογής ον~φοπολiρε:ς. τ!

θέα.μ.σ. ή νύχτα.! ~κοuς δπόκωψοuς θορύ6οuς κσ.ί δεν ξέρεις iπb ποσ ~ρχοvτο:.ι. Βλέπεις το Δίο:., ποtι ε!vα.ι χ1λιες διακόσιες ψορες μεγαλύτερος ά.πό τη γη, ν' ά.­

vο:.οίvει ά.τμοuς κόκκινους σ:Χν ά.vο:.μμ.έvα. κά.ρ6οuνα., τό γα.λαvο στερέωμα. ε!vα.ι μα.uρο, τα. &.στρα. λιΧμποuν, πρ&γμα. τεριΧστιο, ψο6ερ6.

Διά.Οα.ζε τlς έκθ·έσεις της μ.εγά.λης στp~ι&ς, τlς δμ'Υ)pικές έκείvες σψ:ι:pές,

τίς γρα.ιι-μένες στο πεδίο της μιΧχης, ~·6λεπε ·μέσα. σ' α.uτες κα.τα. δια.λείvι:ιατ·:Χ το " ~ ' . "" ~ I ~ ~ ' 1. "Ο~ ' , ~ οvομα. τοu πα.τφα. τ<Ν, σ-Jνεχω; το ονοf-":;ι, τοu α.uτοκρ!hτορα.. Λη η μεγα.Λη

ο:uτοκρα.τορία. πα.ροιrσιαζόwv μπροστά τω σ?J.ν οπτιmία.. Αίσθα.νότα.v κάτι σ?J.v πα­

λίρροιth v' iνε6ο:(νει μέσΙΧ τοu. Στιγμές, στ:γμες τοu ψα'ινότα.ν πως 6. πσ.τέp:χς τω περνοu~ κοντά. τοu σ:Χv πνοή κα.l τοσ μιλοΟσε στ' :χuτί. Σιγά., σιγ:Χ γινόταν

zξαλλο;. Νόμ,:ζε Π~)ζ άκοuε τuμπα.vα., τό κανόνι, ψ; σά.λπιγγες, το σημειωτο 6Υj­

μι:χ τGJ',Ι ταγμά.των, το μα.κρινο κα.l uπόκω::ρο κα.λπα.~μιο των lππέων. Κατ:Χ δια.­

στ~μα.τα. σ~κωvε τ:Χ μιΧτια. στον οuρα.νό κα.l κοίτiχζε το>)ς γιγά.vτιοuς :Χστερι­

σμοός, ποu !Χστρα.::ρτα.ν στ' ά.τ·έp:μο·να. 64'θη τοu στερεώματος. 'Ί στεpα. τ:Χ 1J.άτια.

του ξα.νιΧπε::ρτα.ν στό 6ι6λίο xxl τότε ~βλεπα.ν &λλους κολοσσοlις ν:Χ κινοuvτσ;ι χά.­πως ά.κα.θόριστα.. Ή κα.ρδιιΧ τοu σψίχτrικε. τΗτα.v σuvεπα.pμέvος, ~τpφε. Ξα.­

φνικά., χωρίς κι' δ !διος νά ξέρει τί γινόταν μέσα του καl σέ ποιά. Μναμη πει­

θα.pχοuΟ'ε, σηκώθηκε, τέντωσε τ:Χ χέp:α. του ~ξω iπδ το πα.ρri'θuρο, κοίτσ.ξε μέσα.

στό σκοτάδι, στη σ~γ~, στό σκοτε~vό &πεψο, στήν α:lω'fι6τητα. κα.l ψώνα.ξε:

- Ζήτω δ ιχuτοκp6.τοpα.ς!

'Απο κείν'Υ) τή στιyμ.η τ~ π6.ντ:χ είχα.ν iποψα.σ:στεϊ. Ό δράκος τής Κοp­

σ~κi)ς, δ &ρπα.γα.ς, δ τtίpα;ννος, τό &vΗρωπόμοp::ρο τέpα.ς, δ cχιί!μομίκτη;, δ σ::ρετε­

ριστής, δ ΚΙΧΧΟίJpγος, δ ΟΎ)λητΎ)pιαστijς, δ Μποuοναπά.ρτε, δλ' αuτα εσοφαν καl

γι:Χ •μ.εv τόν πατέρα. τοu δ :χuτοκριΧτορα.ς ήταν δ &.γ:χπημ,iv(')ς ipχηγό.ς, τόv όποίο

δλο: ~θα.όμα.~α:ν κ:χ.l τοu είχαν ά.::ροοιωθ,ε'ί, γιa το Μάριο δμως ήτα.v κ<iτι τσε·pι·σ­

σότερο. τΗτα'Ι δ μεγiλο; &.pχ:τέκτΟ"/α.ς μι~ς γi.α,ς ivο,ικοδόμ'Υ)της τοu κ61ψ/J.

Είχε οiΟα.ια τlς χrιλιδες τοu, τ:Χ σ::ριΧ/-μια.τά. τ(IIJ, ·μά.λιστα. κα.l τό εγκλημά. του,

&iJoG ή~α?Ι &νθρωπος. Άλλa :;ο:οα..:ηός κα.l στά. σψά.λμα.τά. t{)U, λrψπρός κα.l στl;

κηλίδες του, ενοοξος κα.l στb έγκληΊ.ιο:.

ΤΗτα.ν δ μοιραίος &ντρα.ς, α.Ότός ποu 6ία.σε τά. zθΥ'Υ) 5λ:χ. ν& πoGv: «Νά. ll.vα

μεγιiλο zθνος!, Ί π'Υjρξε κιiτι πα.pαπiνω, η tvσi:pκωσ'YJ τής t·δ:ια.ς της Γαλλία.;,

ποu κα.αικτοuσε την Ε\ιpώπη με τό ξϊ:ρος, ποu κρ:ι.τοi}σε καl την aικωμiνη με

τή Ημψη ποu zρρ:χνe. Ό Μ«ρ:ος ε!οε στο Βοwιπά.ρt'Υ) :ρωτεινο :ρά.νταaμα:, ποu

θ:Χ οpθώvετα:: πιΧvτοτε ~τ& σuνο.ρα: τ1jς Γα.λλίο:; κα.l θ:Χ π.ρο~τα.τεtίει το μέλλο-ν της.

Δεnότη, &λλ:Χ οχι δικτ:Χτόρσ.. Δεσπότη ποlι προήλθε iπο μ::Χ δηι~οκρα.τία. κα.t

λ ' ' , ' 'Ο Ν λ' ,$, ' ' Μ ' 'Ε θ L συγχε:pσ; α.ιω·η:. ι μ.:α.v zπα.να.στσ.σ'Υ). α.πο εων • 1 τα.ν για. το α.pιο ν ν <λ ν-

Ο ρ ω π ο ζ, δπω; δ Χpιστος ύπijpζε θ ε ιΧ v θ p ω π ο ς.

θΟπω; ~Jμ.:οα.ίvε: μz δλοuς το :.; νεοφώτιστους, δ Μ6.ριο; δ&θηκε με τή·ι ψυ-' ' ' ' "" ' •, ' Jιk l ' , 1'Η ' ' χ η κα..ι μ~ το σωμια., με τJJψΑ~ ~-""" τια. στu νεο του πιστεΙJω. τα. ν η ψl)ση το•J

Page 107: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

494

τέτοιQΙ. Βρ-έθηκε στόν κα.τήφοpο μta φορά., δε ·μπο.ροίiσε νά κρατηθεί. Δzν πρό­

σεξε δτι μ.aζl με τη 'Jl'E'('Qiλoψut·α. θαόμ.:χ.;ε και τη δuναιμη, δηλαδη τr1 v κτφώδη βία. Σέ πολλά ~Π·εσε στο άλλο άκρο. UΟ,τ·ι οrορwτ.χ ήτοr,y στόl ·ιJ.-iτια. τοv οuση, ε­

γινε ιiνατολή.

uοτα.ν &.πό &.ψοσιωμ.ένος 6ουρ6ονικός, [γιlνε έπαναστιΧτης, βα.θειά δημο­

κprχτικός, πi)γε σ' ενα χαρά.χτη κα.l πcψ:Χγyειλε έκα,τό &πι<ικεπτήρια. με το OYCI>'

μ.α. <<Βα.ρώνος Μάιριος Πομιερσύ)),

ΤΗταν ·μια. λογικ~ συνέπεια. τijς μετα:βολής ποu ξγινε σ' αuτόν. Άλλά &π•ει­

οη δέν ε!χε με κανένα σχέση κα.l δε μποροuσε νιΧ τ& μ.οιρcΧσει πουθενά., τ& cpu­λα.ξε στην τσtπη τau.

'Άλλη συνέπει-χ, ψuσικη κι' α.ό·π], δσο πλησίαζε στόν πα:τέpα, του, στή μνή­

ι.ιη του κα.ι στα. πρά.γ~τα., γιa τιΧ δποία. α.ότό; &γωΥ1στψι.ε ε·tκοσιπέντε δλό­

κληρα. χρόνια, τόσο iπομα.κpu'ίόw:ν iπό τον παπποG του. uΟπω; ε'ίπα.με κα.l πιb

πά.νω, πρb πολλοu ~εν ά.ρε<J'ε στο Μ~ιο δ χα.pα.κτήpας τοu κ. Γιλνορ,μ.iνο'~U. Άνάιμεσ.χ σ' ω)τοuς, Υ.έσJ σοοιχ:ροϋ κσ..t ριχοu γέpοντσ.., όπήpχε ο:άιστα.ση. uΟσο

Υ.α.ιρό είχα.ν τις ιοιες πολιτικές tδέες, . δ Μά.p_ιος Υ.α.l δ πσ.πποιί-; τοu &.ντα.μώνσν­τQΙν, πά.νω σ' αότά., οπως πά.ν{.ι) σε μιόl . γέcpuprx. Άλλά~ οτQ\ν α.uτη ή γέψupα γκpε­

μ;ίστηκε, ά.νοίχτηκε ά.νά.μ.εσά. τοuς &~υσος. 'Ακόμη σ.:ίσθσ.νότ•Χ'i τώpσ. &πο7tpοψΎ)

κα.l &γα.ν-ά.χτηση προς τΥ.η κ. Γιλνοpμ.ά.νδο, σκεφτόμενο; πwς γ~);. &νόΎ)~ες, αλτί­

ες , χώρισε &:νά.λγητα. τό παιιδιl ~πο τον πατέρα. του κα.l τον ποr.τiρα. iπό το ποr.:·οί

Άλλσ. δ Μά.pιος lκpu6ε τ~ α.t~-ijμα.τά; τοu, μόνο ποu yινότοr.ν δλο κσ.l πιο

ψυχρός, λακωνικος στο τpσtπέζι κα.l σπ!Χνιος στο σπίτι, ~oτQIY ή θε(σ. του τοί) g. ΚΓJ.νε -rοα.p!ΧτΎ)pήσεις γι' α.uτό, τijς iΠ·α.ντοu~ε ήπια. κα.l με σεοα.σμ6, πpοψα.σιζά[JJΕ­

νος τιΧ μ.σ.θήμα.τα., τlς ξξετά..σεις κλπ. Ό παππούς ομως επέιι»ενε στο ιiλά.νθα.στο

δια-γνωστικό τοu.

- Έρωτοοοuλει•έ;! τ!Χ ξέρω έyw ο:uτά.

'Ο Μ«ριος &.πο ΚiΧψΟ σz καιιρο iποuσία.ζε ~πο το Πα.p(σι.

-Μα. ποu πάει; Ilou γuρίζει; ρωτούσε ή θεία-.

Π·~γε στο Μομ.;pφμιλ, γι~ Υ~ 6pεί ισόμιφωνα μz τήν Μpαγγελ[ο: τοu πα.­

τ-fρα., τον &λλοτε λοχία. τού ΒΜερλώ, τον ξενοδόχο Θεpνα.οιέpο. Ό Θεpναδtέpος

~ίχε χpεωκοπήσε:, τό ξενοδοχείο ~τσ.ν κλει·στ6, είχε ψuγει. κα.l Κ<:χviνα.ς &πο

τοu; κσ.το-ίκοος δzν ήξερε ~( &πόγιν·ε. Γιi την &vα.ζiιτησΎ) αότή, δ Mocpto; ελει­

ψε τέσσερες 1-~ρες &.πο το σπίτι. -" Ασχημ.ες δουλειές, ελεγε δ πα.πποός, πι«στη-κε στet ~p6χια..

Τοuς ψά.ΥΎJΚ'Ε πwς ε·fδαν να. φοp·εί στο στijθος τοu καl μέσα &πο το πουκά.­

μισ6 τοu, κά.τι σιΧv εγκόλπιο, κρ~ιJ.οr.σμ.ένο &.πό το λο;ιμ6 το'J μ~ μ.ιξζ μο:ύpη κοp­

δέλλα..

Page 108: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

495

ΙΓ'

KAf1010~ f10ΔΟΓΥΡΟ~

Μ~λψ1ψε π~b πά.νω γ:χ ενα. νιfο πρα.τιωτικ6, λογχοψ6ρο. Αότbς ήτα.ν !γ­

γονος ένός πρώτου έξσ.6iλφω του κυρ!ω Γιλνορμά,ν6ου. Θεό6ουλο; Γιλνορμάν­

~ος όπολοχα.γ6ς, ποu ~rχε δλα. τχ προσόντα. v~ λέγετσ.ι ώρα,ϊος ~ξιω~τικός. Εί­

χε <ψι.:Χ. μιέση ·6εσποιγί6ος», είχε ενα.ν θρ~α,μ6εuτ~κο τρόπο va σ#.ρνει το σπαιθί τοο κοα.l μικρό μοuστά.κ:, ποu το ε>πptοε σCι.v ~γκiστp:ι . Στο Πα.ροίσ~ έρχότα.ν σπα,y~ώ­

τα.τα., ώστε δ Μάρtος ~ε,; τόν εΙχε ~δετ ποτέ τοu. Ό θεόδ('ηλος fιτα.v δ εόνοοό­

μιεvος τiiς θε[ιχ.ς Γιλνορμά.νδου, τον πρ(ιτιμοuσε &.πο το Μάριο, &πειδη δev τον

ε·ολεπε κι' α.ότοuς ποu δe ολέπομ.ε τοuς θε·ωpοΟμε τέλε ιους .

"Ε ' ' ~ ' Γ λ .. ι. ~ - ' λ ' ' ~ ' ό να. πpωι η οεσποινις ι νορ.F'νοοu μπηκε κcα.ι κ ·εισtηκε στο "ωμα.τι

τrις dρκετά ταραγμέvrι. Ό Μάριος είχε πάλι ζητ~σει &π6 τον παππού του ιΧδεια.

y' :iπουσιά.σει λίγες μέρες.

- Πήγα.ινε! τοu &πάντησε δ κ . Γιλνορ~νδος. Κι' &νασηκώνQyτα.ς τόι. ψρό­

δ:α. του, πρόσθεσε χαμηλόφωνα:

- Δεύτερη ψοp~ πού ξεγοκοι~τα.:.

Άνοι6σ..1vοντοις τή ::r/.ιiλα. γι& ν& π.&ιει στό δωμ.ά.·η6 της, ~ψησε lv::x. tπιψώ-

ΥΎ)μσ..

- Αότο εΙ ναι :iπο τ~ (lγpο:ψα.. Κα.ι πpό~ε·σε iρωτημα.τικά. -ΆλΗ ποu πηγα.1νει &ρα,γε;

Ή θεiα. δ~ά.6λεπε σ't'lς &πουσίες α.ότ~ς τοu &νεψιοu της κ.ιi.Ποια. σποuδα.lα. έ­

ρωτικη πα.ρεκτροπ~, γι' αuτο εrχε κυριευτεί :iπο μεγάλη περιέργε ια να. μάθει

α.uτό τό μυστ'ήριο.

Γι~ vCι. δια.σκεδάπι τi]v περ~·έρyε~α. κα.l τlς :ivησυχίες της κά·θισε ν~ έργα.­

~ξί. "Αρχ:σε ν?ι. κεvτ~ μέ ψrο!7.Ιμπα.κεpή κλωπή πά.vω σέ μπmμπακεpb εφα.σμια,, κιiνοvτα.; σχ~i5~α. ποίι πcιρ(στα.να.ν τροχούς &.μ.α.ξιοu. 'Εργ6χzψο &:νοU.σιο, &ξιο της

εργαζ6μ;ενη;. Εi'χε περά.σε~ ά,ρχ,ετi] ώpα, δτσ.ν άνοιξε ~ πόρτα. τοu δωμα.τίΟIJ.

Ή οεσποινις Γιλvοpμιiνοοu σήκωσε τη μ.ότη της κα.l είδε μπροστά. της τό νει:.Gpό

ύπολοχα.yό ΥΧ την χα.ιρ~τ~ στρα.τιωτι κοc. Ή γρι« εογα.λz μιχ :ρωνη χα.ροόμε';η.

Γp:~ σεμνότυφη, θpησκόλrιπτη, θ·ε!α τέλος πά:vcωv, iλλ1J. της Ύjταv πολlι εuχά:­

pιστο ν~ ολέπε~ ν~ μπσ.!νε~ στο 6ωμά.τιο της ε·να.ς γέος λογχο1'όρος ~ξ:ωμα.τικός.

- Κα.λε ποu 6ρέθηκες, Θε6δουλε! ψώναξε ~ γεροντοκόρη.

- Περα.σ-:ικbς εrμαι, θεία..

-'Έλα. , ~ίλησέ με γρ~γορα..

Ό Θε6δοuλος ίκα.νοποίησε τi]ν έπιθυμία.. Ή θεία. Γιλνορμάνοοu πijyε στi]

vτουλ!Χπα καl τήν α.νοιξε.

Page 109: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

496

- Τοuλά.χιστον θ& σ' έχομε κrχμμ~ά 6δομά.δrχ;

- Δuστuχώς,ψεuγω &πόψε κιόλrχς. -Πώς yίνετrχι, τόσο γρrιγορrχ!

-Κι' ομως, δέν όπά.ρχει περιθώριο .

-Μείνε, μικρέ μοu θε6δοuλε, σε παρακαλώ.

-Ή καρδιά λέει vα.ί, ά.λλά ·ή διάtα.γ~ λέει 5χι. Ή !στορία. είvα.ι &πλη. Ή ψpouρli μ.ιχς μ.ετατίθετιχι. ΕΊμαστε στό Μr:ιλέν κα.ί μ~ς στέλνουν στ~ Γκα.­

γι6ν. 'Έπρεπε κο:τ' &νά.γκη ν~ περά.σομε &πδ τδ ΙΙrχρίσι. Είπο: λr:ιιπόν, α.ς πά.ω

νΓι. δώ τΎj θεία. μοu .

-''Ε, τότε λΜJε τδν κόπο σοu! είπε "ή θείο:, κα.ι τοu !6α.λε δέκα. χρuσά νο:πολεόνια. στό χ~ρι.

-Θέλετε ν&. πείτε yιΓι. τη διΙΧσκέδα.σ'ή μοu, ά.γαπητΎj θεία..

Ό Θεόδουλος τή ψίλησε κα.ι οεότερη ψορά κ' "ή γεροντοκόρη είχε τήν εuχο:ρiστηση να. γρο:τζοuνιστεί έλο:ψρα. δ λο:ψ6ς της &.πδ τά σειρήτια. τής στο­

λής τοu.

-'Έψιππος τοιξιοεuεις, οτrχν πηγοιίνεις μέ τδ σύντrχγμi σQU;

-''Uχι, θείοι μοu. 'Ήθελα ν~ σάς δώ δπωσδήποτε. Πήρα. ε1δικ~ Μειιχ

γι' αuτό. 'Άφ-ησα. το &λοyό μοu στον ίιπηpέt'Υ) κα.t Π'Υ)yΙΧίνω μέ τή σuyκοινω­

νiα.. Μά.λιστrχ rχύτδ εγινε riψoρμij νά εχω μιά. σuν&.ντηση. 'Ήθελrχ νά σ!Χς ρω­

τήσω κ&.τι.

-Τί πρα.γμο:;

-Ό &ξά.οελψός μοu, δ Μά.ριος Πομερσό, τιχξιοεόει κι' ο:ότος &.πόψε;

-Πώς τό εμιχθες; είπε "ή θείο:, ποu ενοιωσε νά. τη γα.ργrχλΙJ.. ζωηρή πε-

ριέργεια..

-'Ότο: ν πήγα. νά κρα.τήσω θέση στο λεωψορείο, ήρθε gνα.ς νά. πά.pει κι'

α.uτος θέση κο:t εΙδΙΧ &κε! στο 6ι6λίο τijς διεόθuvσης τ' ovoμi τοu, Μiριος Πο­

μερσό.

- Τό παλιόπrχιδο! είπε ή θεία.. ~Α, ό έξά.·δελψός σοu δέν εΙνο:ι ψρόνιμος

σα. ν έσένα.. Άκοuς έκεί ν<Χ περά.σει τη νόχτα. μέσα. σ' eνα. οχ η μα.!

-'Όπως κ' έγώ.

- Νοιί, έσu δμως &.πο κοιθήκον, ένω !κείνος, ποιος ξέρει, για. ποιά. 6ρω-

μοδοuλειιΧ.

- Διάοολε! είπε ό Θεόδοuλος.

Έοω πρα.γμσ. σπά.νιQ γιά. τή δεσποινίοΙΧ Γιλνορμά.νδοu, τής ήρθε μιά. t­δέοι στδ νοσ. Γuρισε προς τό θε6δοuλο κο:l τοσ είπε:

- Ξέρεις ?lν σε γνωρίζει δ έξάδελψός σοu;

-'Όχι. Έγw τόν είδα, ά.λλά. rχότος δέν καταδέχτηκε νά. με προσέξει

ποτέ.

-'Έτσι λοιπόν, θά. ταξιδεύετε riπόψε μΙΧζί.

- Ναί, αότος &πήρε θέση &πά.νω, &γw μέσ~ στ' &.μιΧξι .

Page 110: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

491

- Κα.l ποu πηγα.ίνει α.uτο τ' &.μά.ξι;

- Στο Άντελί.

-Έκε! λοιπbν πά.ει κι' δ Μά.ριος;

-Έκτος Cί.ν στα.μα.τήσει σέ κσ.νένσ. ένδιά.μεσο σταθμό, δπως κ' &γώ. θόl

στα.μσ.τήσω στη Bεpvov καl &.πό κεϊ θα. πάω στο Γκα.γιόν. Ό Μά.ριος οέν

ξέρω γιά ποu εχει δρομολόγιο.

- Μά.ριος! τί ιlντιπα.θητικο 5νομ.α.. Τί ιοέα. ήτσ.ν κι' σ.ότη να. τόν όνο-

μάσοuν Μάριο. Έσένσ., τοuλιiχιστο, σέ λένε Θεόδουλο.

- Κα.λλίτεpα. θα. είχα. να. με λένε Άλφpέδο, εΙπε δ &.ξιωμα.τικός. -" Λκουσε, θεόδουλε. -Άκούω , θεία. μου.

-Πρόσεξε &μως κα.λά. τi θά. σοu πω. Πρέπει νά. ξέρεις δτι δ Μά.ριος

κάνει συχνές &πουσίες, ξσ.ςρνικΟι. τον χ&;νομ.ε.

-Πώς, πώς!

- Τα.ξιοεuει συχνά. κα.l κ.α.νeίς μα.ς δeν ξέρει ποσ πάει.

-'Ά! &! - Ξενοκοιμάτα.ι.

-"Ε! ε;

- Θ:Χ θέλα.με νά. μά.θομε τί τρέχει.

Ό θεόδουλος &πο~pίθηκε με την rιpφία. &νθρώπου μέ πείρα.: - Κά.ποιος ποδόγυρος.

Κα.l χα.μογελώντα.ς πονηρά., πρόσθzσε:

-Κα. νένα. κοριτσόπουλο.

I

-Λότο δποψια.ζόμ.α.στε κ' &μείς, είπz ή θεία.. Κά.νε μα.ς τή χά.pη νά. πα.-

pα.κολοuθήσεις τα. ίχνη τοu. Λότο θά σου ε!να.ι εuκολο έπειδΥj σ.ότος δέ σέ

γνωρίζει. "Ισως μπορέσεις να. δεΙς α.ότο το κοριτσόπουλο, να. μά.θομε σά.ν τί

πρaγμα. είνα.ι. Μα.ς γρά.ψεις uστερσ. λεπτομέρειες. Λότο θGι. οια.σκ.εδά.σει τόν

πα.πποu.

Ό Θεόδουλος οέν είχε κα.t μεγάλη οpεξη γι~ τέτοιου εt·δοuς πα.pα.κολου­θ-fισεις, &λλΟι. τα δέκσ. νσ.πολεόνισ. τον εlχα.ν κοιτασvγκινήσει κ'Χl εrχε &λπί:Sα.

δτι μπορεί νά. ~χουν κα.l σuνέχεια.. Δέχτηκε λοιπόν την πα.ρα.γγελία. καl είπε:

- Κσ.λά., θείσ. μ.Qv, θά. κά.νω σ.ότδ πο\ι ~πιθυμ.εϊτε.

Ή δεσπο~νlς Γιλνοpμιiνδοu εσπευσε τότε νά τον ψιλήσει.

-Έσu, Θεόοουλέ μοu, δeν εΙσα.ι τέτοιος νέος, δέν κάνεις τέτοια. παρά.­

δοξα. πρά.γμα.τα.. ΕίσΙΧι συνηθισμένος στην πειθα.ρχίσ., σκλά.6ος των δισ.τcι:γωγ,

άνθρωπος πο\ι ξέρει νά κά.νει τό κα.θήκον του. Ποτέ δέ θ' &ςρηνες την ο1κ9-

γένειά. σου για. να. τρέχεις νGι. κυνηγiiς μιά. μηδα.μιν.Υι. • Ό λογχοψόpος &μόρψα.σε, δπως θα. εκα.νε δ ληστ·riS α.ν τον επα.ινοuσα.ν

γιά. την τιμιότητά. του.

Ό Μά.ριος &κείνη την ίδια. νuχτcι: ιiνέοηκε στο &.μάξι, χωρίς ν&. όποψιά-

32

Page 111: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

498

ζετα.ι δτι τον κα.τα.σκόπεuα.ν. Ό κα.τιiσκοπος τόση διιiθεση είχε νά. ~κτελέσει

το κα.θ~κον τοu, &στε μόλις μπ~κε στ' &.μ.~ξι !πεσε στον δπνο μέ πλήρη εό­συνειοφία.. Ό "Αργος ροχά.λιζε 1\λη τή νύχτιχ.

Τά. χα.ριiμ«τα. δ &μα.ξά.ς φώνα.ξε: Βερνόν, δ στα.θμος τΥ)ς Βερνόν! ποιοί θά. κσιτε6οuν στο στιχθμο τ~ς Βερνόν;

Τότε μόλις έξuπν"ησε δ ύπολοχα.γος θεόοοuλος.

- Κσιλ~, κσιλά., μοuρμοόρισε μισοκοιμισμένος. Έοω θά. κα.τε6ώ.

"rστεριχ, μόλις συνήλθε &.πο τον δπνο, σκέφτηκε τη θεία. του, τά. δέκα.

είκοσόφρα.γκα. κα.t τtς πλ"ηροφορίες ποt'.ι είχε &.νσιλιiοει νά. της Οώσει γιά. το

Μιiριο. Γέλα.σε:

- Τώριχ μάλιστα.! ε!πε δ θεόοοuλος μk το νοu τοu. Το οχημσι στα.μιi­

τησε σε τόσους στα.θμοuς. Ό Μάριος μπορεί νι!t κιχτέ6ηκε στο Ποuιχσσύ, μπο­

ρεr κα.ι στο Τριέλ, ιΧν οέν κα.τέοηκε στο Έλιiν . Τρέχα. γι)ρευε θεία.. Τί διιi-6ολο νι!t τijς γρά.ψω τώρα. τής γρ~~ς;

'Εκείνη τΥ) στιγμΥ) Ε.να. μα.Ορο πα.ντελόνι, ποu κσιτέοιχινε &.πο το πά.νω

μέρας ταu ά.μα.ξιοο, ψά.νηκε στο τζ~μι.

- Μήν ε! να. ι δ Μά.ριος; ε!πε δ ύπολοχσιγός. Καλ πρα.γμα.τικι!t α.ότbς Υjτα.ν.

Μια. χωριιχτοποuλιχ μικρΊJ στεκότσιν μπροστά. στο &.μά.ξι κσιί ποuλοuσε

λοuλοόδια. στοt'.ις ταξιδιώτες.

- Λοuλούδιιχ, πάρτε λοuλοuδιιχ γιά. τίς κuρίες σα.ς, φώναζε.

Ό Μά.ριας τήν πλησία.σε κι' &.γόρσισε μ .. ιά. ώριχίιχ α.νθοδέσμη, διιχλέγον­

τα.ς τά. δμορφότεριχ λοuλοόδια..

-'Ά! είπε δ Θεόδουλος, το πρα.γμα. εχει ένδια.φέρον. Γιά. νά. πά.ρει α.ό­

τος τόσα ώρσιίσι &.νθαδέσμη, πρέπει νά. εrνσιι πολύ δμορψη ή ερωμένη τοu. θέ­

λω νά. τή δώ. "Οχι τόσο γιά. λογαριασμό της θείσις μ.οu, &.λλιiι. &.πο δική μ.οu

περιέργεια..

"Ιοιος σκύλος &.πο κείνοuς, παu κuνηγοσν γιά. ο~κό τοuς λογσιρια.σμό, α.­

κολοόθησε κρυφά. το Μά.ριο. Ό Μάριος οuτε πρόσεξε κα.θόλοu τό Θεόοοuλο. Γuνσιίκες κομψές κα.τέ­

Ο'Υ}κα.ν &.πο το λεωφορείο, &.λλ' ιχότbς οuτε γόρισε νιiι. κοιτ~ξει. Φα.ινότα.ν σά.

νά. !!..Υι προσέχει, νά. μή βλέπει τίποτε γόρω τοu.

- ΠαλU πρέπει ν' &γα.πi, συλλογίστηκε δ Θεόδουλος.

Ό Μά.ριος κσιτεuθόνθηκε προς τΥjν έκκλησία..

- Στήν έκκλησίιχ, είπε δ θεόδοuλος. Αότο εΙνιχι. Οί 6σ.θεtς lρωτες εr­

να.ι &.λα.τισμ.έναι κα.t μέ . λίγο ορθρο 6α.θό. τίποτε δέν είνα. t τόσο γλυκό, δσο

ενα. 6λέμμ.ιχ ποt'.ι δια.περν~ το θείο.

Φτιiνοντfλς στ~ν έκκλησίfλ, δ Μάριος δέ μ.π'ijκε μέσα. , &.λλ& πέρα.σε τόν

οr..όλόγuρο κor..t προχώρησε προς τήν πόρτα. τοu νεκροτα.φείοu.

- Μπά! στό νεκροτιχψείο! πίσω &.πό τον τοίχο ψιχίνετσιι εΙνοιι το ριχν-

Page 112: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

499

τεοοιJ, σκέφτηκε δ θεόοοuλο~. Τώρα. θα. οοϋμε κα.l το κορίτσι. Προχώρησε με προψuλα.ξη .

Μόλις Εψτα.σε στον τοίχο τοϋ νεκpοταφzίου, σταμιiτησε κα-:άπληκτος. 'Ο Μά.ριος γονατισμένος πά.νω στα. χόρτα. ένος τά.ψου, είχε τδ πρόσωπο ')Ι.ρυμμένο

' ' ' Ε' ' ' ' ' ' 1 J. ' λ λ ' <:-μεσα στα. χερια. ιχε σκορπισει πανω σ α.υτο τον τοιψο cα. ου ουοια ποlι &.-γόρασε. Στην ά.λλη ά.κρη τοϋ τά.φοu, προς τb κεφά.λι τοϋ νεκροϋ ~τα.ν ενας μικρδς σταυρός, ποlι έπά.νω ήτα. ν γραμμένο, με ά.σπρα. γρά.μμα.τα. τb ονομα.: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗΣ ΒΑΡΩΝΟΣ ΠΟΜΕΡΣr.

~ Ακοuσε τοuς λuγμοuς τοϋ Μά.ριοu ποu θρηνοϋσε.

Ή κόρη ήταν ενα. μνijμ.α..

ΙΔ'

ΜΑΡΜΑΡΟ ΓlANQ ~Ε ΓΡΑΝΙΤΗ

Σ' α.uτο τον τά.φο εrχε εpθει δ Μά.ριος κα.l την πρώτη φορα. ποu Ελειψε ά.πό τό Πα.ρίσ:. Σ' α.ότό τον τά.ψο &πανερχότα.ν, δσες ψορες δ κ. Γιλνορμά.νθος

lλεγε γι' α.ότόν:

- ΠΥ)γα.ίνει κα.l ξενοκοιμα.τα.ι.

Ό 6πολοχαγός θεόοουλος κα.τα.θορυοήθηκε , Ιtμεινε α.να.υοος μπροστα. στο

&.πρόσμενΙJ ιiντίκρυσμ.α. ένος τά.ψου. 'Ένοιωσε κά.τι ουσά.ρεστο καί &.λλόΥ..οτο,

ποlι οέ: μποροϋσε ν?ι. τδ &.ναλόσει. uΕνα. αrσθημα. &.να.κατεμένο μέ: τδ φυσικδ σε­

οα.σμό πρbς ενα. τά.φο κα.l τόν πειθα.ρχικb προς ενα. συντα.γμα.τιiρχη. Είθε τό

θά.να.το μέ: μεγά.λες επωμίδες κα.l πα.ρ' όλίγο νΓJ. χα.ιρετίσει στρα.τιωτικά.. Δεν

t'ιξερε λοιπδν τί ν& γράψει και προτίμησε να. μη γράψει καθόλου.

Ό Μά.ριος γύρισε ιiπ~ τή Βερνδν στο Παρίσι τήν τρίτη μέρα. πρω!, πρωί,

&.νέοηκε στο σπίτι tOU ΠαΠΠΟU του καί, κουρασμένος &.πο την &.γριJπνια και . τό τα.ξίδι, α.iσθά.νθηκε την ά.νά.γκη νά κά.νει ενα. λοuτρό με κρuο νερό γιά.

νά. συνέλθει . Άνέοηκε γρήγορα στό θωμά.τιό του, Ιtογα.λε τΓJ. ροΟχσ; τοσ τσ;ξι­

θιοu και το έγκόλπιο ποlι είχε κρεμα.σμένο στο λαιμό του με τη μαuρη κορ­

δέλλα. κα.ι πήγε νa πλuθεΙ.

Ό κ. Γιλνορμάνθος εrχε ξuπνήσει πολlι ένωρίς, δπως ολοι οι όγιεϊς γέ-, " ' ' 'f.! 1 <:- ' ό ' " , , 1 , , ροντες, τον σ;κοuσε ποu ανεοαινε στο οωματι τοu και εσπευσε κι αυτος ν α-

νεοεί γιCι. να. τον φιλήσει κα.l γιa νa μά.θει πά.νω κά.τω &.πο ποΟ έρχότα.ν.

Άλλα. &ς δτου &.νε6εί μέ: τα. γεροντικά. του πόοισ; , δ ·ι έος είχε κιόλα.ς κσ;­

τεοεί κι ' 1\τα.ν μπΎjκε στο δωμάτιο οε opijκε κανένα.

Το κοεοά.τι ~τα.ν &.πείρα.χτο κα.l πά.νω σ' α.ότb fιτα.ν πετα.μtνα. τά. p'Juχα.

κα.t ή μα.uρη ταινία..

Page 113: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

500

-Καλλίτερα θα. μά.θω ι:iπ' σ.ότά., σκέφτrικε δ κ. Γιλνορμά.νδος.

").στερα &πό λίγο εμπαινε στό σαλόνι, δποu καθόταν ή θuγα.τέρα. τοu κα.ί κεντοuσε τοuς τροχούς της.

Ό γέρος μπήκε θριαμοεuτικά., κρατώντας στό zνα. χiρι τα. ροuχα κα.ί στό Ηλο τή μαόρη κορδέλλα., ψωνά.ζοντα.ς: '

-Νίκη! τώρα. θά. μu'Υ)θοuμε στο μuστ~ριο. Τώρα. θιΧ μά.θομ~ τlς πονηριές τοu. Τοuς έρωτικοuς ιiθλοuς τοu. 'Εδώ κά.ποια. ε!.κόνα., ιiσψαλώς, κρατώ.

Καί λέγοντας αuτά., !ψα.χνε στή δερμά.τιν'ΥJ θ~κη, πο& κρεμόταν ι:iπό τή μσ.uρ'Υ) κορδέλλ~.

- Δέν όπά.ρχει ιiμ.ψι6ολία. δτι έδώ μέσα. εΙνσ.ι το πορτρα.Ιτο. Τά. ξέρω l 1

' ' κ ~ f' ) ' ! Ι I ~ ! Ι Ι λ 1 ' ' .>. εγω σ.uτιχ . pεμοuν, ο .επει~, οωτο το πρ()ιγμ.οι σ.πο τf.l οιψ.'J, για y <ι.κουμπi

τρυφερά. πά.νω στήν κα.ρδιά.. Τά. πα.λιόπα.ιδα.! Κα.l ποιός ξέρει τl άσχημη θιΧ

ε!νοιι. οι σηι~ερινοt νέοι δεν f.χουν καθόλου κα.λα.ισθφία. σ' α.ότά. τά. πρά.yμα.τα.! 'Α 'ξ ' ' 't: ' ' ' ο;, - τ .$, ' - νοι ετε την , α.νοι.,ετε την, πα.τερα., νσ. f./Οuμε, ειπε ,1 γεροντοκορη.

Δε ορέθψε μέσα. στ"ή θi)κη, πα.ρά. ενσ. χαρτί διπλωμένο στα. τέσσερα..

-Άπο εκείνην εlς εκείνον! εrπε δ κ. Γιλ νορμά.νδος, γελώντας. Είνα: ρα.-

6α.σά.κι. Έρωτικδν ρα.6α.σά.κι.

- Νσ.ί, να.ί, νά. τδ δισ.Οά.σομε, εΙπε "ή θεία..

Kor.t &φόρεσε τ& γυοr.λιά. της. Ξεοίπλωσα.ν τότε το χα.ρτt κor.t οιά.οασσ.ν:

«Προ; το γuιό μοu. Ό αuτοκpά.τορας μz &νόμασε 6αpG)YO στό πεδίο τij;

ιιά.χη~, στο Βα.τερλώ. Ή οα.σιλεία. οε θέλησε ν' aνα.γνωρίσει τον τίτλο α.ότ6, πού τόν έξα.γ6ρα.σα. μέ τό or.fμ.or. μ.ου. Άλλ<Χ δ γuιό; μου πρέπει ν<Χ τ?ν διαδε­

χτεί κα.ί νά. τον φέρει. Είμαι 6έ6αιος δτ ι θιΧ γ ίνει άξιος α.ότοu τοu τίτλου >> .

. "Ο,τι ενοιωσαν έκείν'ΥJ τη στιyμη ό πατέρας καl ή κόρη, είναι &νέκφρα­στο. Τοuς φά.νηκε δτι το κεφά.λι τοσ νεκpοϋ φύσηξε πά.νω τους κσ.l τού; πά.­

γωσε. Δέν &ντά.λλα.ξα.ν λέξη. :Μ6νο δ κ. Γιλνοpμά.νδος, είπε σά. να. μιλοuσε

στόν έιχuτό του:

-Ε! ναι τό yρά.ψψ.ο &κείνου τοίi μ.αχαιρ!Χ.

Ή θεία. κο ίτα.ζε τό χαρτί, το &ξέτσ.σ-ε &:π' δλες τl ς μεριες κα.( τb lοα.λε

πά.λι στη θ~Κ'Υ) τοu. Τα.υτ6χρονα. έπεσε α.πο 1-'.ιδι τσέπη τοσ σα.κκοικιοG i!.να. μQικρ6στενο πακε­

τάκι, iπδ μπλε χα.ρτί. ΊΙ δεσποινίς Γιλνορμάνδοu εσκuψε , το πήρε άπο κά.τω

κor.t τ~ ~yο:ξε. ΤΗτα.ν τ~ zκα.το επ ισκεπη]p ια. , πού δ Μά.ρ ι 'Jς ε[χε τυπώσει

με τ' ονομά. τ'Ju. 'Έδωσε :iνα στδν κ. Γι λ νοpμά.νδο , α. uτος Ιiρρ ιξε πά.νω σ' αότο

τα. μά.τια κα.ί διάοα.σε: «Βαρώνος Μάριος Πομερσύ» . .

χτύπησε τό κοuοούνι. ΤΗρθε "ή Νικολέττα.. Ό κ. Γιλνορμά.νδος zπijpε τη

Οήκη καt τιΧ ροuχα, τα. πtτα.ξε στη μέση τοu σαλονιοu κor.l φώναξε:

-Πάρε &πδ δώ αuτ~ τ~ σκοuπiδ ια.

11έρα.σε μ.ια. δλόκληρη ιϊιρα. μ.έσ:ι: σε οα.θειά. σιωπή. Ό γέρος κα. l ή γε­ροντοκόρη κάθονταν με τΥ)ν πλά.τη γυρισμένη ό zyα;; στον &λλον κα.ί σκεψτό-

Page 114: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

501

ταν δ καθένας μοναχός του, ίσως κι' οί δυδ τα lδια πριiγμ.ατα. Ή γρια lσποι­σε πρώτη τη σιωπή:

-Καλό κι' αότ6, ποιός τό περίμενε!

urστερα. &πό λίγο Ύjρθε κι' δ Μάριος. 'Από τδ κατι.IJφλι τοu σαλονιοu εΙδε

τδν πΙΧππσύ του, ποu κpΙΧτοuσε στο χέρι ενrι. ά.πό τα. έπισκεπτήριά. του. Μόλις τδν εΙ δε δ γέρος, πήρε τb &.γέρωχο tίψος του κσιl τοίί ψώνα.ξε ε1ρωνικά:

- Μπά! μπά.! μπά.! κrι.λGJς τον κύριο! 'Έγινες, λέω, κα.ι 6α.ρώνος τώρα.. Σε συγχαίρω! Τί σημαίνουν δλ' α.uτά.;

·ο Μ· · 'λ • , ~- 'θ αριος κοκκινισε z α.ψρα κι σ;ποκρι ηκε:

- Αuτα. σημα.iνουν δτι εΙμα.ι γυιδς τοu πατέρα. μσυ.

Ό κ. Γιλνορμάνδος επα.ψε ν& γελ~ ε!ρωνικα. κοι\ ψώνοιξr:; ~π6τομ.οι: -Ό πα.τέρα.ς σου εΙμ.' εγώ.

-Ό πατέρας μου, &.πά.ντησε δ 1\{άριος μέ τα. μά.τια. χα.μηλωμένιχ κα.ί με

σο6α.ρό δψος, ijτα.ν ενας σεμνός καί ήρωικός &νθρωπος, δ δποϊος uπηρέτησε ενδοζα τΎj δ'f)μσκρατία κα.ί . τΎj Γαλλίrl, δ δπσίος ήταν μεγιΗος στή μέγιστΥJ

ιστορία. ποu δημιούργησαν ποτέ σι άνθρωποι, δ δπσίσς εζησε πά.νω ά.πδ ένα

τέτιχρτο τσσ α1ώνα στα. στρατόπεδα., τijy ήμ.έρα. κά.τω ά.πδ τίς ο6ίδες και τις σι:ραίρες, τ'i) νύχτα. μέσ' στδ χιόνι, μέσ' στή λιiσπη, κιiτω &πό τ'i) 6ροχή, δ δ­

τ;οίος πijρε δuό σημαίες &.πό τον εχθρό κ::ι:ι εϊκοσι τρ::ι:ύμ.α.τα., δ δποίος πέθα.νε

λησμονημένος κ' έγκαταλειμ.ένος και δ δποίσς ει:ρταιξε σ' αuτδ κα.ί μόνο δτι

&.γάπησε πά.ρα πολu δυό &χά.pιστσ\Jς, τΥ)ν πατρίδα. του κ' έμένrι..

']Ιταν θα.uμα πάΊς δ κ. Γιλνι::ιρμάνδος εκιχνε τόση uπομ.ονΎj κοιί τον άψησε

να. τελειι~σει. Στή λέξη <<δημι::ικρατία.», είχε σψωθεί, ~ μ&λλον στυλώθηκε

ορθιος.

Κάθε λέξη τοίί 1\ίά.ριου έπενεργοuσε στο πρόσωπο τοu π:χλιχιοίί 6α.σιλό­

φρονα. κα.l το &να.t5ε, δπω; τό φυσερό τή φωτιά. τοίί σιδερ&.δικοu. 'Από ώχρό

εγινε κόκκινο κα.ί &πό κόκκινο πύρινη ι:ρλόγα..

- Μά.ριε! &.νέκραξε. Κατάπτυστε! Έγι~ δέν ξέρω τ( ήταν δ πατέρας

σου, οuτε θέλω να. μά.θω! 'Εκείνο ποu ξέρω εΙ ναι δτι δσοι βρίσκονταν μετα.ξtι

αότG)ν τών άνθρώπων ήτα. ν ολοι rλθλιοι! δλοι χαμένοι, ι:ρονιά.δες, ξuπόλuτοι, κοκ­κινοσκούφηοες, κλέφτες, Ηεεινοί! 'Όλοi λέω, ολοι τους! Δε γνωρίζω κανέ­

να. ν! δλσι, λέω, δλοι! &κοuς; Μπορείς λοιπόν, τώρα. να. κrι.ταλά.6εις δτι ε ίσα. ι 6cι­

pG)νι:;ις, οσb είνα.ι κttt ή πα.ντοόψλιχ μ.οu! 'Όλοι κιχτεργά.ρηδες! ολοι ληστές, δ­

σοι uπηρέτησα.ν τόν Μ που -ο - να. - π<Χρτε! δλοι προδότες, &πρόδωσα. ν, &πρόδω­

σα. ν, κατεπρ6δωσα,y τό νόμιμο 6α.σιλέα. τους! UΟλοι οuτιδα.νοt κα.ι &να.νδροι,

το6ιχλαν στα. πόοια, δπου ψόγει - ι:ρόγει μ.προστα. στοuς Πρώσσοuς κα.ι στοuς

'Άγγλους, στό Βα.τερλώ! Νά., τί ξέρω έγώ. "Αν δ κ. πατέρας σοu 6ρισκότα.ν &νάμεσα σ' αότούς, Υ] κάτω &π' α.ότοuς, τό &γνοώ. Λυποuμα.ι γι' α.ότό, τόσο τδ

χειρότερο, δοuλος σα.ς τα.πειν6ς!

Τώρα ~γινε διχuλος δ Μά.ριος κα.l δ κ. Γιλνορμά.νοος τό ψuσερό. ~ Ανα.ψε

Page 115: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

502

κα.i φλογίστηκε &.πο το κεφά.λι μέχρι τιΧ πόδια.. 'Έμοια.ζε με ίερέιχ ποu μπροστά.

στά. μά.τιιχ τοu σκορπα.νε στον &νεμο την ά.γία. μετάληψη, μέ φα.κίρη ποu βλέ­

πει περαστικο νά. φτύνει τό εrδωλ6 του. Πως fιτιχν δuνατό νά. είπωθοuν μ.προ­

στά. τοu τέτοια. πράγμα. τα. κα.i νά μείνοuν &.τιμώρητιχ! Άλλα. τί νά. κά.νει; Ό

πιχτέριχς τοu ποοοποιτήθηκε μπροστά. στά. μάτια. τοu! Άπο ποιόν; Άπο τον

πα.πποίί του. Πως νά. uπερα.σπιστεί τόν ενιχ χωρίς νά. προσ6άλει τόν &λλο·ι;

ΆΟόνα.το νά. 6ρίσει τον πα.ππσu τοu, δμως επίσης &.δύνα.το κα.ί νά. μ:fιν uπεριχσπι­

στεϊ τόν πα.τέpα. τοu. 'Από τή μιά. τά.φος ίερός, ά.πδ την &λλη κά.τΙΧσπρα. μα.λ­

λιά. 'Έμεινε γι!Χ μια. στιγμη ζα.λισμένος, ενοιωθε σκστοδύνη , uστερα σήκωσε τό

κεφά.λι, κοίταξε κα.τά.μΙΧτα τον πα.πποu τοu κα.i μέ φωνή, (κερα.υνο) φώνα.ξε :

-Στ' &νά.θεμοι οί Βοuρ66γοι κοιt κεϊγο τό χογτροyοtίροuνο δ Λοuοοοικος

δέκατος δγοοος!

Ό Λουοοοίκος ΙΗ' είχε πεθά.νει πρlν τέσσερα χρόνια., &.λΗ το ίδιο €-κανε.

Ό γέρος &πο κόκκινος εγινε μ€ μ.ιιiς πιο α.σπpος κι' &πό τ& μaλλιά. του.

Γύρισε σέ μιά. προτομή τοσ 6α.σιλια., ποu fιτα.ν πάνω στο τζά.κ ι κα.l όπσκλίθη­

κε 6α.θειά., με μια. &λλ6.,..οτη μεγαλοπρέπεια.. 'Έπειτα. π·ϊjγε οuό ψοpές, &ργά. κο:t

σιωπηλά., &.π6 τό τζάκι στο πα.ράθuρο ΚΙΧL &πδ τό. παρά.θuρο στο τζά.κι, δια­

σχίζοντας δλο το οωμά.τ ιο κα.l κά.vοvτα.ς τις σα.vίοες το(ί πα.τιίιμα.τος vά. τρί­

ζουν, σά. νά. περπα.το(ίσε zνα. πέτρινο δίγα.λμα . Στή δεtίτερ'Υ) στροψη ΕσΧuψε πρός

τή θuγα.τέρα. τοu, ποu πα.pα6ρισκότα.ν σ' α.uτή τήν zκρηξη κα.τά.πλrιχτη κα.l ζα­

λισμένη σά. γριά. προ6α.τίvα. κα.ί της είπε χα.μσγελώvτα.ς , μ' ενα χcψόγελο σχε­

δόν ήρεμο.

-'Ένα.ς 6α.pGJνος δπως δ κup ιος, καl έ:νας ά.πλος άνθρωπος δπως έyι:J,

οέ μποροϋν νά. μένοuν κά.τω &.πό την ϊοια. στέγη.

Γυρίζοντα.ς όρyισμένος , τρέμοντας δλ6κληρος, σfικωσ~ το χέρι προς το

Μά.ριο τοσ ψώvα.ξε: 'Έξω !Χπο τό σπίτι μοu!

Ό Μ&.ριος itψuγε &πb τό σπίτι . Τήν άλλη μέρα., ό κ. Γιλνοpμά.νδος είπε στη θυγατέρα του.

-Σ' αuτον τόν α.ιμοοόρο, κοίτα.ξε νά. στέλνεις έξακόσια. φράγκα κάθε έ-t: 1 , , , , , 'J '- ι , - ' ι ι ., ' ι ι.,αμηνια. κοιι ποτε πια. να. μη σ σ..κουσω 'I'Y. μοιJ α.ναψερεις τιποτε γ ι α.υτον.

Ό Μάριος εφuγε &γαναχτησμένο;. Άλλα. μιά. σuμπτωση μzγά.λωσε &.κόμα

περισσότερο την &.γα.vά.χτησή tou. 'Ότα.ν ή Νικολέττα., με δια.ταγή τσίί Χ. r~λ­

νορμά.νοοu, μετά.ψερε τά. «σκοuπίδιοι " τοσ Μά.ριοu στο οωμά.τιό τοu, Ιtπεσε στη

σκοτειvη σκά.λα. , &.πο &.πpοσεξία 'ίσως τi)ς όπηpέτpιας, ή πέτσινη θήκη, στ'fιν

δποία 6ρισκότα.ν ή διαθήκη τοσ σu·ιτα.γμοιτά.ρχη. Το χαρτl α.uτο κα.l ·ίj ΟήΧη

δε βρέθηκαν πιά.. Ό Μάριος σχημάτισε την πεποίθηση δτι δ <<κύp~ο; Γιλνοp­

μάνδος» (ετσι τον &.ποκα.λοuσε &πο κείνη τ'fιν ήμέpα) Ε:δωσε διαταγή καl ή

δι7.θήκη τοϋ ποιτέρσ. τοu ρίχτηκε στή ψωτιrΧ.

Είχε &.ποστηθήσει τlς λίγες γpα.μ.μές, ποu είχε γρά.ψει δ σuντα.γμοιτά.ρχrι;

Page 116: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

503

και το περιεχόμενο δεν είχε 6έ6αια χαθεί. Άλλα το χαρτ!, δ γραψικος; χαρα­κτήρ(Χς, το tερό (ΧU'tO κειμήλιο, ποu ~τ(Χν ή ϊδι(Χ ή Κ(Χpοι& του, τι τα !κ(Χν(Χν;

Ό Μ&ριος eψuyε χωρlς να πεϊ σε κανέναν ποu πά.ει και χωρlι; κι' δ ίδιος

να ξέρει ποu θα πά.ει, είχε μόνο τριά.ντα ψρά.γκα, το ρολόι τοu και μερικα ροuχα

μ.έσ(Χ σ' gy(Χy δοοιπορικό σ&.κκο. Άνέ6ηκε σ' εν(Χ &yοp(ΧίΟ &μ.&ξι Κ(Χί τυχ(Χίοr. κοr.­

τευθόνθηκε πpός τΥjν λ(Χτινικη συνοικία., 1\που Κ(Χτοικοuν tiJς επ( το πλείστον

σποuδα.aτές.

Τι θ' &πογίνει δ Μ&.ριος;

Page 117: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

Β/ΒΛ/Ο τ Ρ ι τ ο

ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΩΝ

Α'

!.Υ ΛΛΟΓΟ~ f10Y f1.AP' ΟΛΙΓΟ ΝΑ ΓΙΝΕΙ I~TOP I KO~

Την έποχή ΕΥ.ziνη , τήν έπιψα.νειχκ~ άδι~ψορη, uπrjpχε σ-;;Υ; Γαλλία tι ­

πολα.νθά.νουσα. έπα.ν(1.στα.τική άνι:ι..τριχίλα.. Άπο τ& 6ά:θη τοG 1780 κα.l τοίί 1792 ξα.νά.ρχοντα.ν στον &.έριχ πνοές. τα νιά.τα. εοειχν!Χν rι.ν'ήσ'Jχ!J., iΧ?χισα.ν να &ς~­

γείροντιχι. Σχεδον χωρlς ν& το κσ.τα.λιχοαίνοuν οί fλνθρωποι πάθαιναν μια με­

τα.6ι:;λη rι.πο την κίνηση α.ύτη τοϋ κα.ιpοij τουζ. Ό δι:.ίκτης ποι'.ι προχωρεί π&:νω

στήν πλά.κιχ τοσ ρολογιοu, προχωρεί κα.l πά.νω σ-;;l; ά.νθριJηtινες ιΙ , ιιχi ς. Κα.θi­

νας εκα.νε προζ τCι μπρος τb ΒΎjμΙΧ τοu. οι βασιλόφρονες ψιλελε'Jθέρ ιζα:ι κα.l οί

φιλελεuθεροι έδημοκρά.τιζα.ν.

τΗτα.ν σ& μια πΙΧλίpροια. aνα.κα.τεμένη μέ χίλιες &μr.ωτες . Εfνα. ι χcιρα­

χτηριστικb τijς &μπωπ1 ς να ψέpνει iνα.κά:τωμα. . 'Απ' cιuτο δημιοuργήθηκα.ν

πα.ρά.δοξοι συνδ'Jα.σμοl ιοειjιν . Ο ί άνθρωποι θcιuμα.ζα.ν το Να.πολ&οντα κcι.l &.γα.­

ποίίσα.ν ταυτόχρονα. τήν έλευθερία. .

'Εμείς &δω &.πλώς ίστοροuμε. Στlς vέες α.uτές τά.σεις φα.ινότα.ν δ rι.ντικα.­

τοπτpισμος των πα.λα.ιιiJν χρόνων. οι ιδέες κα.l οί πεποιθήσεις τοίί κοινοίί πεp­

νοίίν &.πο οιά.ψοpες ψά.σεις.

ΊΙ 6ολτα.ιρική Βα.σιλοψpοσύνη εaειχνε τά.σεις &κόμη ΠιQ πα.pά.δοξες , εκ­

λινz προς το Βονα.πα.ρτικb φ'ιλελεuθερισμ6 .

~ Αλλες κομματικές &.ποχρώσεις ήτα. ν πιο σο6α.ρές . Αuτές μελετοίίσα.ν τίς

πολιτικές &.ρχές. "Αλλες δπερα.σπίζοντα.ν τ&. οικα.ιιi>μα.τα.. Άνα.ζητοϋσα.ν ιιέ πά ­

θος τδ &.π6λuτο, όvειρεuόντα.ν τήν πρΙΧγμα.τοποiηση &.pχwν, πο\ι σπι ρίζοντιχν

στο aόριστο, ~πιιχστες πρα.γμιχτοποιήσεις. Το &:π6λuτο σπρώχνει τ~ πνεuιι?'.-;α

r.pOς τΟy ΙΧίθέρα. κα.l 'tiX Κ~νει ν' aεpooσ.'tOUY στο δ_πειpο.

Page 118: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

505

Τίποτε κα.τα.λληλότεpο &.πό τό δόγμα. οεν uπάρχει, γι& να. γενν~σει το ο­

νειρο κα.ί γιά τΎj δημιουργία. τοu μέλλοντος τό δνειρο είναι δ &κρογωνιαίος

λίθος.

Αότό ποu σήμερα. θεωρείται οuτοπία. , αuριο παίρνει σά.ρκα. κα.l όστά. Άρ­

Χ~ μuστηρίοu &.πειλοuσε το καθεστώς, πού ήταν καχύποπτο και δόλιο. ΣΎJ­

μά.οι στον uψιστο 6α.θμο &πα.να.στα.τικό. Ή κρucpΎj σκέψη της &ξοuσία.ς προσ­

κρούει στην κρuψη σ-κέψη τοu λα.οu. Ή &πώα.ση των επαναστάσεων έκκΙJλά­

πτει τον προσχεδια.σμο πραξικοπημάτων.

Στη Γαλλία. δεν uπijpχα.ν τότε μεyιiλεζ μuστικeζ όργα.νώσεις δπως ή γερ­

μα.νικη Tugend bund κσ.l ό ιτα.λικός κα.ρμπονα.ρισμ6ς, ά.λλιΧ. yίνοντα.ν κpuφeς

&να.μοχλεuσεις ποlι ρίζωνσ.ν σιγά., σιγά. στά. πνεόμα.τα. κα.t γίνοντα.ν a.πειλητικές.

Στό Αιξ γεννιόταν ή «Κοuγκοόρντ» καl στο Πα.ρlσι &.νά.μεσα. σέ τόσες άλλες, ή «Φιλικη Έτα.ιρία. των &.να.λcpιχο*ων» .

Τί ήτα. ν α.ότοί οι cpίλοι τGJν ιiνα.λcpα.οijτων; Μια. έτα.ιρία. ποu cpα.ινομενικο

σκοπό ε!χε τ'i)ν έκπα.ίδεuση τιiJV πα.ιδιών, πρα.γμα.τικο ομ.ως τ~ν ιiνόρθωση τοu λα.οσ.

Άνα.λcpά.6Υ)τ? έννοοuσα.ν το λα.ό, κα.ί σκοπός τοuς ήτα.ν νιΧ. τόν ιiνυψώσοuν.

01 φίλοι των &.να.λφα.6~των ~τα.ν όλιγάριθμοι. Στο Πα.ρίσι σuγκεντρ(bνοντα.ν

σε δuο τόποuς, σ' ενα. κα.πηλειό Χ.Οντα. στ'i)ν &.γοp& πού λεγό-:.α.ν «Κόρινθσς»,

yιά. το δποίο θά. μιλ-ήσομε ιiργότψΧ, κα.ί σ' Ενα. Κα.ψiνε"ίΟ της πλα.τε ία.ς τΟU

Άγίοu Μιχιχήλ , ποu λεγότα.ν «Κα.φενεϊον Μοuσα.τον» . ΚοντcΧ στο πρώτο κα.­

τοικοσσα.ν εργάτες κα.l κοντtΧ στό δεύτερο φοιτητές.

οι cρίλοι των &να.λcρα.6ήτων σuνεδρία.ζα.ν σ~ μια. ιχϊθοuσα. στο πίσω μέρος

τοu κιχφενείοu. Ή α.ίθοuσα. σ.uτΎ) έπικσινωνοuσε με το καφενείο &.πδ ενα. μα.κρu

κα.l στενο διά.δρομο κα.t ήτα.ν ά.πομονωμένη ιiπ' α.ότό. Είχε δύο πιχρά.Αυριχ κα.ί

μιά. κpuψή ~ξοδο ποu ε6yσ.ζε στην δδό Γκρέ. 'Εκεί μέσσ. επα.ιζσ.~; , κά.πνιζιχν

κ' επιν!Χν. Μιλοσσ.:;ι;ν με δuνιχτΥ] φωνΥ] για. · δλα. τα. πρά.yμα.τσ., πολu σιγcΧ δμως yιά. κά.ποιο &λλο. Στόν τοίχο ήτιχν καρφωμένος ενα.ς πα.λιχιος χάpτΎ)ς τijς Γα.λ­

λία.ς, τijς έποχης της ΟΥ)μοκpα.τίΙΧζ, τεκμ-ήριο [κα.νb νcΧ πpοσελκόσει την ΠpΟσΟ­

ΧΥJ τijς ιiστuνομίας.

0 ! περισσότεροι ιiπο τοuς cpίλοuς των ~ΥΙΧλφιχ61jτων fιτιχy φοιτΎ)τΕς οχαl

είχαν ά.δελφικες σχέσεις κα.l σuν~νvο-ήσεις με μ.ερικοuς ~pγcί;τες. Ot κυριώτε­

ροι iπ' α.uτοuς -couς φοιτητες fιτα.ν: οί Ένζολωράς, Κομπεφέρ, 'Ιωάννης Προu-

6α.ίp, Φεγu, Κοupφερά.κ, Ήα.χορέλ, 'ΑΥ)τός, Ζολύ, Γκρα.ντα.ίρ. αΟλοι α.uτοl οί

νέοι ε!χιχν τόσο στενή φιλία. ώστε θα.ρροuσες πώ; είν!Χι δλοι yuιol της ίέια.ς μci;yιχς. αΟλοι, έκτος ιiπb τον Άψό, fιτιχν &πό τlς νότιες έπα.ρχ1ες τi)ζ Γσ.λ­

λίιχζ.

Πρlν δοuμε α.uτά. τά νεα.ρά κεcρά.λια. vά. 6uθίζοντα.ι μέσα. στο σκοτά.δι τοu

δριiμα.τος, δπως θ' &vα.πτuχθzί 'Ι(ιο κάτω, είνα.ι &να.yκα.ίο νιΧ. pίξομε σ' α.uτιΧ

λίγο cpώς, νά. δώσομε μ.ιά είκόνα. τοu κα.θενbς &π' α.uτιi.

Page 119: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

506

Ό ΈνζολωριΧς ήτσιν μονσιχογuιος πλοόσισις οίκογένεια.ς. Νέι:;ς χα.ριτωμένος

ίκανος νά. γίνει τρομερός . Είχε &.γγελικfι δμορφιά. τΗτα.ν δ Άντίνοο; &.λλά.

&.γριωπός.

Στο στοχα.στικ6 τοu ι)λέμιια. θα.ρροuσε κα.νεtς δτι οια.κρ1νει τΎ]ν &πα.να.στα.­

τικΥ) &.ποκά.λuψη. Γνιiιριζε καt τίς ελάχιστες λεπτομέρειες αuτης της μεγά:λης

όπ6θεσης. Πα.ρά.δοξο yιδ\ ενα. νέο, σχεδον [φη6ο, σuνδόα.ζε τΥ) θεωρία. κα.ί τΥ)ν

πράξη. 'Ήταν μαχΥJτ-fις στρατιώτΥJς τής οrιμοκρατ1ας στην &μεσΥJ οpά.σΥJ κα.ί

πά.νω &.πb τΥ)ν &μεση δρά.σΥ), ήταν ίερέα.ς τοu ιδα.νικοu. Είχε 6α.θu 6λέμμα., τά.

6λέψα.ρα. λίγο κόκκινα., το κά.τω χείλος πα.χu κα.ί κά.πως όπεροπτικό, μέτωπο

ψ λ6 Tl λ' ' ' " 6 τ " ' λ ' ' ' ' " Υ) . υ πο u μετωπο σ ενα. πρ σωπο, εινα.ι οπως ο πο uς οuρα.νος σ ενι:ι..ν

δpίζοντα. Πα.ρ' δλο ποu Ιjτιι.ν α.ντρας, φαινότιι.ν &.κόμη παιδί. Τά. εtκοσιδόο τοu

χρόνια. ψα.ίνοντα.ν σδl δεκα.εψτά. . 'Ήτα.ν σο6α.ρος κα.ί ψα.ινότα.ν σα. νδl μΥ) γνώ­

ριζε δτι πά.νω στ'fι γη, όπά.pχει κά.ποιο πλά.σμα. ποu το λένε γuνα.ίκα. . •Ενα.

μόνο πά.θος εrχε, το δίκιι.ιο, καt μια. σκέψη, ν' οcνατpέπει τα. έμπόδια. Μόλις κ'

εολεπε τά. τpιαντά.ψuλλι:ι.., &γνασσε τi]ν &ναιξΥJ. Δέν &κοuε το κελά.Υ)δημ.α. των

πουλιών. Ό γuμνος λα.ιμος της Εύά.δνης σε θά. τον σuγκινοuσε περισσότερο,

&.π' δσο τον Άριστογείτσνι:ι... Γι' ι:ι..uτ6ν, δπως κι:ι..ί για. -::δν 'Αρμόδιο, τόt λοuλοό­

διιι. ήτσ.ν κα.λιΧ μόνο γιά. να. κpuoouν το ξίψος . Στlς οια.σκεδά.σεις ήτιι.ν σκ;;eρω­πός. Μπροστά. σέ κά.θε πρiyμ(Χ ποu δέν fιτα.ν δημοκρατία, χα,μήλωνε σεμνά. τά.

μά.τια.. τΗτΙΧν &ρωτε •Jμέν'Jς μέ τΥ)ν Έλεuθερί:χ.. Ό λόγος τοu &.κοu6τα.ν τρα,χίις

κα.ί εΙχε διθuρσ.μ6ικό ρuθμό. Άλλοίμον'J σ' &κείνη ποu θ&.κα.νε &πόπειpα. νά. τρσι-

6~ξει την προσοχ~ τοu, ποu θα. όρεyότα.ν το στrιτο έΥ..είνο χορμl με τlς ξαν­

θιές κα.ί μακριές 6λεψα.ρ03ες, μέ τά. γα.λα.ν!Χ. μά.τια., μέ τά. &.έρινα. μα.λλιά., μέ

τόt ρόδινα. μά:yοuλα., μέ τά. δροσερά. χείλη, κα.t μέ τ' &σπρα., σά.ν λεuκο μά.ρμοι.­

ρο, δόντια. . UΕνα. τρομερο 6λέμμοι. τοu Ένζολωρi θ&νοιyε μπροστά. της Μuσσο .

Κοντα. στον Ένζολωρ!Χ. ποu &.ντιπροσώπεuε -cή λοyικΥ) της έπα.νά.στα.σης,

ό Κομπεφέρ &.ντιπροσώπεuε τΥ) φιλοσοφία. της. Άνά.μεσα στ-Υ) λογικΥ) καί στ-Υ)

ψιλοσοψία. τijς έπα.ν~στα.σης ή δια.ψορδl ε!να.ι δτι, ή μεν λογική μπορεί νά. χιχ­

τα.λΎjξει στον πόλεμο, ~ δέ ψιλοσοφlα. κατα.λΎjγει στην ε!ρήνη. Ό Κομπεφέρ

συμπλήρωνε Υ..α.ί διόρθωνε τον Ένζeιλωρά.. Ήταν πιο κοντος ·ι.α.ί πιο φα.ρδός .

Ό Κομπεψερ ζ ητ'Juσε νδl &νστα.λά.ζοντα.ι στά. πνεuμα.τα των &.νθρώπων οι πλα.­

τειές &.ρχές τών γενικών &.ρχών. Αότος lλεγε, έπΙΧνά.σταση να.1, &λλά. με πο­

λιτισμό. Πέρα. &.πδ το &.πόκρuμνο 6ο!)νό, ε6λεπε &.χα.ν'ή γα.λάζιο δρίζοντα.. 'Έ­

τσι οί θεωρίες του ΚQμ.πεψέρ ε!χα.ν κ~τι το προσιτο κα.ί πρακτικό. :Με τi:ιν

Κομπεψέρ ή έπα.·iά.σταση ήταν λιy<Ι)τερο &.σψuκτικΎj, &.π' δ,τι μέ τον Ένζολω­

ρ~ . Ό Ένζολωρα.ς ~ξέφpα.ζε το θείο δίκα.ιο της ~πα.νά.στα.σης, δ Κομπεφέ:ρ το

ψu-,ικi:ι δίκα.ιο. Ό Καμπεψέρ ζοuσε περισσότερο &πi:ι τi:ι·ι Ένζολωρά. τη ζωή

δλοu τοu κόσμου γε·ι~κά.. "Αν οί δύο α.uτοt νtοι ~τα.ν προορισμtνοι να. περιΧ­

σοuν σ-c+;ν !στοpί~., δ εν~.ς θά. &.να.γρα.ψότα.ν δίκα.ιο;, ό &λλος σοφός. Ό Κομπε­

ψέρ fιτα.ν πρaος, 8πως δ Ένζολωρά.ς α.οστηpός. Τά. δι~6α.ζε δλΙΧ, πα.ρα.κολοv-

Page 120: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

507

θοuσε τ~ θέατρα., Ιίκουε τά Ο'Υ)μόσlα μα.θ·ήμα.τcι. Διά.οαζε τlς καθ'Υ)μερινές προ­

όδους τ1jς επιστήμης, σποόδaζε τιΧ ίεροyλυφικά., σχεδίαζε &.;to μνήμης κά.θε &.ντικείμ.ενο, σημείωνε τ& λά.θη στο λεξικο της &.καδημία.ς. Τίποτε δέν έπι6ε-

6aίωνε, οuτε και τ& θcιύματcι, τίποτε δέν &.ρνι6ταν, οδτε κα1 τοuς βρυ~6λα.κες,

ψuλλομετροuσε τΎ) σuλλοyη τοu «Μ:ηνuτοpΙΧ>> τής ΠιΟ Εyκuρης zψημεμiδα.ς τής

Γα.λλ!ας κα.l πά.ντοτε σκεφτόταν. 'Έλ<:yε δτι το μέλλον 6ρίσκε:ΙΧt στ~ χέptΙΧ τqu

πaιδα.yωyοu καt μιλοuσε σuχν& yι& τήν &κπα.tδεuση. Φο66τα.ν δτι ή φτώχεια

τών διδα.κτικών μεθόδων κα.l οι σχολΙΧστtκές προλΎjψεις, περιορίζουν 6α.θμιαία.,

ά.ντt ν' ά.νaπτύσσοuν το πνεuμα. της νεολαiα.ς . οι ψιλοι τοu τον. ελεyαν ρομαν­τικο <<μέχρι χίμαιρας>> . Πίστευε σέ δλα. τά τότε ονειρα. .. Στοuς σιδ'Υ)ροδρόμους, στον ήλεκτρικο τηλέypα.ψο, στό πηδάλιο τών &.εροστά.των. Alyo τον τρόμαζαν τCG ψpοίιpια. ΠΟU σ'fικωνα.y &πο ΠΟ\Υτοij ΚΟ\τα_ τi)ς &νθpωοοτητCΙΙζ Οί προλήψεις,

οι δε ·σποτισμο( καl οι δεισιδα.ιμονiες. ΤΗτα·ι i:-:b κείνους ποu πιστείιουν δτι ή έ­Πlσ•ή ι~η, στο τέλος, θιΧ τιΧ γκρεμίσει ολα τ).:Ί. τιΧ τc:ιχη.

Ό ΈνζολωριΧς ήταν &.ρχηyός. Ό Κeιμπεψέρ ήταν καθοδηγητή~:_ · Αδτοt ΠΟU τοuς πεpιέ6αλλαν Υ)θε).αν με τον πp G)tO νa σuμπολεμήσουν, μέ το δεuτερο

ν&. σuμοαδίσοuν. 'Όχι πwς ό Κομπεψέρ δέν ήταν ίκανός yιiι. &.yώvε;. και πρό- · θ \ λ •, ") I }. 1 I ~ 1 λ I ψ ' λ' 6' 1 uμος να. πο . εμησεl, αΛ .::ι. ι;ι;να.μεσα. σε c.ιuc.ι cψ εις, η κ ιση τοu c.ιρισκοτσ.ν ΠF-

ρισσ6τερο πρός τη λάμψη τής ςρωτα.ψίcις παρ& πρός τη λά.μψη τη; πυρκα.yι.Ζς.

Φέγyει βέ6cιι01 κα.l -~ πυρκαγιιl., ψέρ ·ιει κι' α.uτη ψώς, &.λλ~ γιατί v7. μην πε­ριμένει κcιν ε!ς τ~ν &.να.τολ~ τοu Ύjλιου; Πα.ρά.γει κα.l τό όψα.iστειο ψιίJς, &.λλιΧ

τb ψώς τής αuγης είνα( πιb γλυκό .

'Ένα ψώς μΕ καπvοός, μιιΧ πρόοδος zξαyσpασμένη μΕ τΥj 6ία, ΟΕ\1 εδχαpι­

στοuσαy &.π6λuτα. τbv Κομ.πεψέρ. Το &.π6τομο γκρέμ;σμα. του λα.QQ &πο eνα.ν

&πόκρημνο 6ρά.χο στΥ;ν &λήθεια, δπως εγιvε στη Γαλλία. στ& 1793, τον τρ6 -

μαζc:. ΆλλΓι. κα.ι ~ στασιμότητα, ~ ά.ποτελμά.τωση τοu φαινόταν εξαιρετικιΧ έ­

πικίv~υvη . Στη στα.σψότητα. ~βλεπε την δ:.ποσίιvθεση ΚΙΧt το θά.vα.το . Άπο το τέλμα προτψοuσε τό χείμαρο, καl &.πb τιΧ λιμνάζοντα νερά., τοuς καταρράκτες

τοσ Νια.yά.ρα.. Μ:' ενα. λ6yο δέν fιθελε οuτε τη 6ια.σύV'Υ), οuτε την ά.κινησiα.. οι ' ' ') ~ ' ' ' ' l ' , λ θ , ..... ' ' r.ιρμητικοι ψι ,οι τοu, ιπποτικα. σuvεπα.pμενοι α.πο το α.πο uτο, α.uμα.ι,α.ν κα.ι ονει-

ρεueιντcι.v τiς επα.vα.στατικες περιπέτειες, δ Κοιιπεψερ σ.vτίθετα. ήθελε ν' •&.ςρή ­

νοuv την πρόοδο , την κα.λΎJ πρόοδο νιΧ προχωρεί ΙJ.ονιl.χη της. Ό Κομ.πεψερ ήταν [κα.νος vα. γονατίσει μπροστ& στο μέλλο•; καl ν:Χ προσευχηθεί ν& προψθά­

σει με ολη τοu τi)v &γνότητα., νCι, μη λύσει μύτη, y(ι, μη διατcψα.χτεί κα.θόλοu ή πα.yκόσμια. έξέλιξη τών λαιί.ιν στijv ά.ρετή . <<Το κα.λό πρέπει v7.. ε!vαι ά.θιί)ο» ελεγε πάντοτε. Κι' ά.λήθεια., aν το μεγαλείο της Ξπα.vιiστα.σης 6pίσκετ!Χt στο ν' &.τενίζεlς μέσα. &.π' α:Jτή τό lδα.vικό τέρμα., τό λαμπρο μέλλο·ι κ!Χl να ψτε-

,, ' , ' ' ' ι::> , , , ' 7 .. , ροuγι"εις α.να.μεσα. στQuς κεραuνοuς με οοuτηηιενα τα •;uχια. σοu σ:ο αψ!Χ κα.ι

στη φωτιά, ~ ώρα(ό:ητα., ~ ομορφιά, ~ κα.λλονi) της προόδου 6ρίσκεται στ6

~σπιλο, στο ά.κηλίδωτ6 της.

Page 121: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

508

Ό Ίω&.ννης ΠρουΕJα.lρ ~ταν &.κόμη πιό ~πιος χα.ρα.κτήpα.ς &πό τ~ν Κομ­πεφέρ. Αύτδς έρωτεuότα.ν, κα.λλιεργοuσε λοuλοίιδιΙΧ, επαιζε φλά.ωτι:J, εyρα.φε στίχους, &.γα.ποσσε το λα.ό, λuπότα.ν τή γuνα.ίκα., θpψοuσε το πα.ιδί, μπέρδzuε στήν ϊδια πεποίθηση τό μέλλον μέ το θεό, κα.l κα.τ&.κρινε τ-fιν έπα.ν&.στrχση για­

τί κα.ρα.τόμησε ενα 6α.σιλι&. κα.ί τον Άνδρεα. Σενιε _Chenier) ~να.ν ποιητή. 'Η

φωνή του συνήθως λεπτή, yινότα.ν ξα.φνικ~ ά.ρρενωπή, οα.ρια. άντρικi). 'Ήταν ;ς,-"'ιρετιv I ο I Τ ' , ., ~~ \ ~~ I , λ I ~ "" r.α. μ ρψωμενος, ειχε ευρυτα.τη εκπσ. ιοευση και ιοια.ιτερα. εκ ινε προς

τ~ &.να.τολικ~ γρ&.μ.μα.τα.. Πιiνω &π' δλα fιτα.ν κα.λός. ~Ήξερε ίτα.λικά., λατινι­

κά., έλληνικά. κα.l έΕJρα.ίικα. κα.l γι' α.ότο διά.6α.ζε τέσσεροuς μόνο ποιητές . Τδ

Δ ' :ι 'Ι ~ 'λ I Α' 'λ I I 'Η λ Ε' , λ' I α.ντη, τuν οuοενα. Υ], τον ισχυ ο και τον σα.ια.. uχα.ριστιοτα.ν πο υ νr~.

περιφέρετα.ι στ&. χωρά.φια., δπου τά. ψηλά. χόρτα. &να.κατείιοντα.ι μ~ τά. στιΧχυα.•,

κα.l κοιτοuσε τ~ σίιννεφα. μέ τό ί'διο ένδιιχφέρο ποu κο ιτοσσε κα.l τά πολιτικα.

γεγονότα.. Μόνιμη κα.l συνεχΥ]ς &πα.σχ6λησ-Υj του ήτα.ν ν~ &ρεuν!Χ; οα.θι~ τ~ κοι­

νωνικα. προ6λήμα.τιχ, το ~μερομίσθιο, το κεφάλαιο , τήν πίστωση, το γά.μο , τη

θρησκεία.; τήν &λευθερία. της σκέψης, την έλευθερία. της &γά.πης, τοσ ερωτα.,

την έκπιχίδεuση, τήν ποινική νομοθεσία , τή φτώχε ια , το συνεταιρισμό, την 1-διοκτησία., τήν πα.ρα.yωγη καί τή διανομή. Προ6λ'ήμ.α.τα δλα. πού ρίχνουν τη

' I , ζ I ' θ , , Τ"" , ' ζ , v σκια. τους και .σκεπα. ouv την α.ν ρωπινη μuρμηγκια.. ,1 νυχτα. κοιτα. e -c α.-

, vλλ ' • , ' ' t: TJJ ' ' Ι ' Ι στρΙΧ, τις α. ες εκεινες γιγα.ντιες υπα.ρ"'εις. τα.ν κι α.uτος μονα.χοyuιος κα.ι

πλούσιος, δπως δ Ένζολωριiς. Μιλοuσε ήρεμα. κα.ί σιγά., εγερνε πλά.για. το

κεφ&.λι, χα.μ-Υjλωνε &πο συστολη τ~ μά.τια. , z.α.μ.ογελοσσε μέ &μηχιχνίιχ, φιχινότα.ν

&.δέξιος στούς τρόπους, κοκκίνιζε μ~ το τίποτε κ' εμοια.ζε πολ•'ι δειλ6ς. ΆλΗ δ

Προu6αίρ fιτιχν &νδρεϊος, ιiτρόμητος.

Ό Φεyu ήταν έργά.της, εκα.νε 6εντά.λιες, ορφα.νδς &πδ μητέρσ.. κιχί πα­

τέρα , κέρδιζε μέ κ6πο τρία. ψρά.γκα. τΥjν ήμέρα. κα.l μι~ μ6νη σκέψη εΙχε, την

aπελευθέρωση τοσ κόσμοu, τη λότρωσή ,ou. Κι' &κόμα. μι~ φροντίδα, να. μορ­

φωθεί, πρ7.γμα. πο•) &.ποκα.λοΟσε &πίσης &.πολύτρωση τοσ !α:uτοi} τοu. Μόνο:.ς

τοu εμα.θε νά. δια6ά.ζει και ν?ι. yρά.φει. 'Ό,τι ~μαθε τό ~μαθε μόνος του . Ό Φε­

γΙ; ήταν γενναία. κα.ρδι~. Στ'ήν &γκα.λιά. τοu εκλεινε τήν οίκοuμένη δλη. Όp­

ψα.ν6ς δ ίδιος, υιοθέτησε τοuς λαούς. Δέν ε!χε ιι~να: κα.t &.yα.ποσσε τΥjν πα.τρίοα. . , Δεν ήθελε να. uπά.ρχει άνθρωπος πά.νω στή yij χωρίς πα.τρίδα.. Λότο πού σ-Υjμε-ρα. όν _ .ιά.ζοιιε <<lοέα. των έθνοτήτων>> σuνά.ρπιχζε τη σκέψη το σ έργliτη Φεγύ.

ΕΙzε τ6 6α.θu ~νστικτο . ποu θια:κρlνει τbν &νθρωπο τοϋ λσ.οϋ. Έπίτηοες ιιελέ­

τησε ίστορία, γιά. νά. γνωρίζει γιατt ά.γιχνιχχτεί, ένα.ντίον έκείνων ΠΟ!J ά.γα.να.χτεί.

Οί σuντροψοί τοu ε!χα.ν στραμένη τ'ήν προσοχή τοuς uοίως στ'ή Γα.λλία, αuτος

σ' ολη τή γη. Προ παντός στήν Έλλ~δα, στην Πολωνία. , στην Ωuγγα.ρία., στη

Ροuμανίιχ, στ'Υjν 'Ι τα.λίιχ. Άδιά.κοπιχ μιλοuσε γι&. τίς σκλιχ6ωμένες πατρίδες ,

' ' Τ ' ' 'Ε) λ ' ~ ' ' Ρ ' ""' Β ""' ' ' για. τους ουρκοΙJς στην . α.οα., για. το•Jς ωσοuς στ.1 αρσοοια., για. τοuς

Αuστρια.κούς στη Βενετία.. Ό τα.πε ιvbς α.ότος έργ~της ~γινε κηδεμόνα.ς τής

δικα.ιοσίινης κι' ιχότή τόν άντιχμο(6ει κά.νοντά.ς τον μεy&λο. Γιατί πραyματικιΧ

Page 122: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

509

στό aίκα.ιο όπάρχει α.1ωνι6τ'f)τα.. Ή Βαρσο6ία δεν ε!νιχι δuνιχτb νδ: γίνει Τιχρ­τιχρική, οuτε ή Βενετίιχ γερμ.ιχνική. Οί 6α.σιλιά.οες ποu προσπα.θοuν κά.τι τέ-

, , 1 , , , 1 'Α , τοιο, χανοuν τοuς κοποuς τοuς κα.ι τφ τψ'f) τοuς τιχuτι.ιχρονα.. ργα. η γρή-

γορα. ή κα.τα.ποντισμέν'f) πα.τρίaα. &να.auετα.ι κα.l πλέει στi)ν επιφά.νεια. 'Η 'Ελ­λά.οα. ξιχνα.γίνετιχι Έλλά.οιχ, ή 'Ι τα.λία. ξα.να.γίνετα.ι 'Ι τα.λία.. 'Η οια.μα.ρτuρία. τοΟ δίκιοu ενά.ντια. στο άδικο πρα.ξικόπημα. μένει &κα.τάλuτη στοuς ΙΧ1ώνες. 'Ο λα.~ς δέν κλέβετα.ι. οι «uψ'f)λol» αuτοι σφετερισμοl δέν έχοuν μέλλον. Δε μπο­ρείς ν' ά.φα.ιρέσεις το ονομα. ά.πδ Ιtνα. εθνος, οπως ξηλώνεις τ' &.ρχικ!Χ ένος ό­ν6ματος &.πο ενσ. μσ.ντ~λι.

Ό Κοuρφερ~κ είχε πατέρα, ποlι όνομα.ζ6τα.ν «Κ. ντέ Κοuρφεpά.κ>>. Μιδ: &.πο τ!ς εσφαλμένες 1δέες πολλών Γάλλων, τi)ν εποχη της πα.λινόpθωσr1 ς της δuνσ.στεία.ς τών Βοupοόνων, ήτΙΧΥ ή ά.ντίλψ}η ποu είχα.ν 8τι ΙΧuτδ το ψτωχδ ιι6-ριο «ντέ» προσδίνει στα. ζψήμοιτα. της &.ριστοκρα.τία.ς κeι:l της εuγενείeι:ς. Το

<<ντέ» ψuσικα. δέν εχει κοιμμι:Χ σημα.σία.. Κα.τ:Χ την περί'Jδο της έπα.νά.στα.σης είχοιν τόσ'f) UΠόληψη σ' tXUτO το μόριο, Wστε θεωρήθηκε ά.νιχγκΙΧίΟ νdι. ΚΙΧτΙΧρ­

γηθεί, Κα.t δ πα.τέροις λοιπόν τοΟ Κοuρφφ!Χκ δΕ θέλφε νά μείνει πίσω σ' οιu­το κιχί τό ΚΙΧτά.ργφε.

Ό νέος Κοuρφεράκ έμοιαζε σ' ολοι μέ το θ'Jλωμη. 'Όπως πολλ€ς γuνσ.ϊκες [χi'Juν Ε.να. κά.λλος έψiιμερο, ποu μετά τΥ) νεότητα. παρέρχεται, γι' αuτό κοιl

οι Γά.λλοι α.ότδ το κά.λλος, το &.ποκιχλοΟν διΙΧοολικ6, ετσι κα.l δ Κ'Jυρψερ:Χκ εί­χε τη p'f)τορεία. zκείνrι τfις νιότης, ποlι θ:Χ μπορ'Juσε κανεlς ν:Χ την όνομά.σει

δια.6ολικb κάλλος τοΟ πνεύματος. Με τ1j'l πάροδο τοu χρόνοu σ6iινει, δπως σ6-Ιι­

νει καl ή χά.ρη τοu μικροu γιχτιοu, δτα.ν μεγαλώσει. Ό Κοuρψερ:Χκ τοu 1828, θα. νόμιζε κανε! ς δτι είναι δ θολωμrις τοο 1817. Ό ΚουρφεpιΧκ δμως ήτοι ν

τίμιος νέος. Πα.ρά τrιν έξωτερικη όμοιότητα. τi'JO πνεύμα. τος μz , -:ό Θολωμή, "ή

&σωτερικΎJ δια.ψορδι. ήτα.ν μεγάλrι.

Ό Ένζολωράς ·Jιτοιν aρχηγός, δ Κομπεφέρ κα.θοδηγητΥjς κσ.l δ Κοuρφε­

ράκ ήτα.ν το κέντρο. οι. &λλοι εοινα.ν περισσό-:ερο φως, α.ότός περισσότερη

ζ I Τ' Β •Β ' " • "' ' 6 ~ I εστασιοι . ο οεοοιιο εινcι.ι ο-:ι ειχε οΜι. τα. προσ ντοι τeιu κεντροu.

Ό Βα.χορελ f)τα.ν εuθuμος κοιt κα.κeιήθης νέος. Γενν7.ίΟς μάλισ-:α., άλλα.

δμi'Jιος μ~ τρύπιο καλάθι, Ο.σωτος ως τη σπατάλη, ψλύαρος wς την πολυλογία,

τολμηρος μέχρι τ~ν α.uθά.δΗ~. Ζύμη δια.6όλοu. Φpόνημα. κατακόκκινο. Φο-

6ερb; -cι:ιρι:ιχοποιός, δr;λeι:οΥj ofv &γι:ιποΟσε τίποτε περισσότερο &πb μι& φα.σοι­ρία, έκτος καt γινόταν καμμιδ:. &νταpσία. κα.t τίποτ~ δtν &.γοιποuσε π~ρισσότε-

, , , , 1 , , , ι ' ' ι ΤΗ η ρο α.πο την eι:ν-:α.ρσια., εκ-:ος κα.ι γ ~ νοτ.ΙΧν κοιμ.μ.ιΙΧ επα.να.στ7.ση. τα.ν ετ.οψος

6 ' 'θ ' ' ' " ζ' ~ ' Ί ' λ θ' κeι:t πp θuμος σε κοι ε στιγμr; να σπα.σει ενα. τ αμι 'f) νοι σκα.ψει το ι οστpωτο

ένός δρόμου, Οστεροι να ρίξει μια. κι;οέρνφη κα.l σε συ'ιέχειοι νιΧ Χα.θiρει κeι:l

' ') Εί ' ' ' ' ' · ' Μ να. χοιζεuε~ το α.ποτε ,εσμeι:. χε ψτα.σει στο'/ εν-:εκατο χρονο φοιτητr;ς. uρt-

ζ6τα.ν τ& Ψψικά: , &λλ& τό $μ6λrιμά: του ήτα. ν <<οuδέποτε δικr;γόρος ! » Στ& μtz­

θήμοιτά τοu zΟρισκε θiμα.τα. για. σοιτφ:κά τροιγούδια. κοιl στοuς κeι:θηγητες τύ-

Page 123: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

510

πους για.. γελοιογραφίες. Και ετρωγ"ε κάθε χρόνο, γιa νά μήν κάνει τίποτε

άλλο, τρείς χιλιάδες ψρά.γκΙΧ, δ aΙΧτΙΧνάς! Εlχε γονείς &.γρότες, σ>οuς δποίους είχε κα.τορθώσει να. έμπνεύσει σεο"ασμο για. το γυιό τους .

Τον ~χανες; θα. τον εuρισκες στα. κα.φενεϊα, χωρίς νάχει τίποτε συγκε­κριμένο, δπως ο[ ψ!λοι του . Κατα. Μθος ήταν όξuς νοίίς κΙΧl στοχΙΧστΥ)ς περισ­

σότερο &.π' οσο φα.ινόταν. Χρησίμευε λοιπόν για. σύνδεσμος &.νά.μεσα. στοuς φί­λους των &.νΙΧλψΙΧ6ήτων κσ.t σε &λλες δμ.ά.δες ποu δεν εΙχα.ν σχημ.α.τιστεί &.κό­

μη σε συλλόγους, &.λλά θιΧ σuγκροτοuντα.ν &.ργότερι:ι .. 'Ανάμεσα. στ"l)ν δμάδα. α.uτή των νεα.ρών κα.ι καλλικόμωv κεφαλιών, ύ­

πηρχε κ' eνα ψαλΙΧκρ6.

Α ' I J. Ν 'Α - ι Υθ '-λλ' " Ηο ' " l υτο •ιταν του ητοu, νεοu εu uμ.Θu ~ α ατυχοu. ,τι κι σ-ν ς;πιχει-

ροuσε να. κάνει &.ποτύχα.ινε. Κι' δμως για. Βλα. γελοσσε. Εικοσιπέντε χρονών

καt τοίί εlχα.ν πέσει τ~ μαλλιά.. Ό πατέρ(Χς του, διεuθuντΊjς τσ-χuδρομείου σε

μια. έπαρχία., είχε κα.τορθώσει ν' aποχτήσει ενα. σπίτι κ' έ:νΙΧ χωρά.ψι. Ό γυ ιος

ομ.ως ψpόντισε νιΧ, τιΧ, χά.σει ΚΙΧL το σπίτι ΚΙΧL το χωρά.φι σΕ: μιι): κερδοσκοπικ"i)

έπιχείρηση κ' έτσι είχε &.πΙΧλλαγεί &.π' δλα, δεν τοiίμ.εινε τίποτε . Είχε γνώσεις

κα.ι πνιωμα., &.λλα. να.υα.γοuσε μόνιμα.. UΟλοι του οί :Jπολογισμοί εογα.ιναν λα.θε­

μ.ένοι. υΟλοι τόν &.πΙΧτοuσαν, δ,τι κι' α.ν εχτιζε γ;ρεμ.ιζόταν. "Αν έσκιζε ξύλα., ~κο6ε τb Οά.χτuλ6 τοu. "Αν επιανε ερωμέ-rη, δεν &.ργοσσε ν?.!. μά.θει δτι αuτη ε!­

χε κι' &λλο φίλο. Κάθε στιγμή τοσ έρχότα.ν κα.ί μιά. συμφορά.. Άπο αύτα. κα.ί

ή εuθυμία. του. Συνrιθιζε να. . λέει: I

-Κατοικώ κά.τω &.πb μ.ιά στέγη ποu κατρακυλούν τά κεραμίδια της.

Φτωχός, !Χλλα. δεν έπαψε ποτΕ: νrι. γελσ .. Εϋρισκε &.μέσως τήν τελευταία του πεντ~ρα, &.λλdι. ποτε το τελεuτοιίο του γέλιο.

Αuτοί οί κατατρεγμοί της τύχης τον εκαναν εφευρετικό. Χρήματα δεν εί­

χε, &.λλιΧ εϋρισκε τρόπο, δταν -Υ)θελε, να. κά.νει «έξωφρενικ"i) σπατά.λψ>. Μια. , , ~ ι f ~ ι 1 ' λ λ ι 1 1 δ ι

νυχτα καταψερε να ψαει «εκατο ψραγκα» μ.ς; μια. κοπε ιτσα, προς την ποια,

έν μέσω εuωχίας, είχε πεΙ: «Κόρη των πέντε ε~κοσοψρά.γκων τρά.6ηξέ μου,

σε παρακα.λώ, τα. όποδήματα.» .

Κικt δ Άητός σποuδαζε, μΕ: κά.θε &νεση, νομικά., στ&. ίχνη τοίί Βαχορέλ. Σπάνια είχε δικό του δωμά.τιο. Καθόταν πότε στοu έν6ς καi. πότε στοσ άλλου

το δωμάτιο, συνηθέστερα στοσ Ζολό. Ό Ζολu σπούδα.ζε 1ατρικη καί ~ταν Μο

χρόνιικ νεώτερος &.πb τον Άητό.

Κατ&. φαντασία &.σθενής, δ Ζολύ το μόνο ·ιr.οlι εrχε κεροίσει &.πb τ"i)ν ια­

τρική, ήτοιν γΓι, είνικι περισσότερο &ρρωστος παρ&. για.τρ6ς . 'Από τ&. εϊκοσ ι τρ1α.

του χρόν ια, νόμιζε τον έ!Χυτό του καχεκταο καt περνοuσε τ"l) ζωή τοu κοι­

τάζοντας τή γ λί!.Jσσα του στον καθρέφτη. 'Ισχυριζόταν δτι δ άνθρωπος μαγνη­

τ ίζεται κι' αδτό;; , . δπως ή μ.α.γνητική οελόνη , καt γι' αδτο πρόσεχε π~ντοτε ' f:"ι ' ' 6 ο l ' λ ' τ ν:Χ τοποθετε1: το κρεοα.τι του κικτα τετοιον τρ πο, ωστε το κεφα. ι του να ειναι

προς το Νότο κα.ι τα. πόδια. του προς το Βορρά, γι!Χ να μήν ΕΥοχλείτα.ι τή νύχτα.

Page 124: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

511

~ κυκλοψορία. τοu α.Υμα.τος, &πb τό μεγ&λο μαγνητικό ρεuμα. τής γης. 'Ότα.ν

είχε κ~τ~ιγίδ~ επι~νε το σφυγμό του. κ~τα. τά ιΧλλ~ fιτ~ν κι' ~ότος εuθυ­

μος κ' εόχ~ριστος. υολ~ ~ότά τά ~συμ.6ίο~στ~, νέος, μ~νι~κός, ψιλ!iσθενος, εuθυμος, συγκα.τοικοuσα.ν μέσα. του &ρμονικά. κα.t συνθέτα.νε g_να. πλά.σμα. έκ­

κεντρικο κ~ι μ~ζι εόχάριστο, το όποίο οί ψίλοι του, κάνοντας σπα.τάλ'Υ) στα

όγρδ: σόμψωνα., τό ψώνα.ζα.ν, Ζολλλλλό.

Ό Ζολu είχε τη συν~θεια. ν' &γyίζει πιΧντοτε τή μύτη του με τ-Υ)ν &κρ'Υ)

τοσ μπΜτουνιοσ του, τεκμήριο αuτο ~νθρώπου όξuνου.

"Ολοι α.ότοt οί νέοι, ,όσο οια.ψορε,ικοt με,α.ξό •ους, ε!χα.ν μ.ία. κα.t τήν r;ι.ό­τ-Υ) θρ'Υ)σκεία., τ-Υ]ν πρόοδο. "Ολοι ήταν δ &μεσος μίτος τijς γαλλικής έπανιΧστα.­

σ'Υ)ς. κ~ι οι γονείς τους &.ν~κ~νε σ' δλ~ τά. πολιτικά. κόμματα, &λλά γι' αότοuς οέν εΙχε σ'Υ)μασία, το &.να.κά.τωμα. τοu πα.ρελθόντος ·δέν τοuς &.ψοροuσε. Στtς

φλέβες τους κυκλοφοροuσε καθαρό α.[μα. &.ρχών. Γνώμονά: τους εΙχα.ν τb &.οιιΧ­

ψθορο οίκα.ιο κα.l το &.πόλυτο χρέος. Έτα.ίpοι και μυημένοι, &.yωνίζονταν συ­

νωμοτικά. γιά. τό ώρr;ι.!ο ίδα.νικό.

'Ανάμεσα. σ' δλες α.ότές τίς γεμ!iτες πάθος, κα.ρδιές, &.νάμεσα. σ' δλα.

~uτά. τά. γεμ.άτ~ πεποίθηση πνεόμ~τα., όπηρχε κ' ενα.ς σκεπτικιστής ψιλόσοψος.

Αότός λεγότα.ν Γκρα.ντα.ίρ, πο•) γιά. όπογρα.ψή οέν έβα.νε τ' ονομά: του, &.λλά

σ'Υ)μείωνε ενα μεγάλο Ρ. ·ο Γκρα.ντα(ρ δέν πίστευε σε τίποτε. ΤΗτα.ν δμως &.­ΠΟ τοtις ψοιτητές ποtι ε!χα.ν τtς περισσότερες γνώσεις γιΟ: τή ζωή τοσ Παρι·

σιοu. Γνώριζε &ριστα. ποu κά:νουν τον καλλίτερο κα.ψέ, ποu ε!να.ι τό κα.λλίτερο

σφαιριστήριο, ποu τα. καλλίτερα κουλοuρια., ποu οι ώραιότερες κοπέλλες, ποσ

τα. δρεκτικώτερl)(. έδέσμl)(.τα. ΚI)(.L ποσ τό &γνότεpο ΚI)(.L πιό δuν(ί(,τό κρl)(.σ(. ~Ητl)(.ν

καλός στην πυγμα.χία., στη ραβδομαχία. κα.t στό χορό. Πρό παντός δμως ήταν

έξαίσιος οινοπότης. ~Ηταν κ~ι τρομερά άσχημος. Μιά κορδελλιά.στρα. γυναι·

κείων πα.ποuτσιών, περίψημη για. την όμοpψιιΧ της, ποu δ Γκρα.ντα.tρ την είχε

&.γαναχτ~σει μέ τ-Υjν &σκ~μια του καl τη συνεχij πολιορκία, είχε πεί:

-Λότος δ Γκρα.νταίρ είναι &.πίθανα. &.ποκρουστικός κα.t ιiνuπόψορος.

ΆλλΟ: δ Γκρα.νταtp οuτε &.πογοητεuότ(ί(,ν, οδτε ~ΠΙ)(.υε νά. .ην πολιορκεί.

Κοίτα.ζε τρυφερά. κα.l κα.τά:μα.τα. δλες τlς γυνα.ίκες καt φαινόταν σά. νά. τοuς_

έλεγε. Είναι δτι δέ θέλω. "Αν fιθελl)(.! Κα. ι φιλότιμα. πάσκιζε νδ: πείσει τοtις

σuντρόψοuς τοu δτι ήτrι.ν περιζήτητος.

'Όλες έκεϊνες οι λέξεις, δικα.ιώματ~ τοu &.νθρώπου, δικαιώματα των λ~­

ων, κοινωνικb συμβόλ~ιο, γσ.λλική έπα.νά.σταση, δημοκρ~τίrι., &.νθpωπισμός, πο·

θ . ό ~ I I Γ ' • ~ ' • Τ' λιτισμ.ός, ρησκει<Χ, πρ οοος, για το κρα.ντ<Χtp ειχαν μηοα.μινη σημα.σια.. ις

&κουε μέ ε1pωνικb χα.μόγελο. Ό σκεπτικισμός, ή πώρωσ'Υ) ~ότη τοu \IOU, οέν τοΟ είχε rl.φήσει κσ,μμιά. tδέα. κrι.θ~ρή, &.κέpα.ιη μέσrι. στό μυrι.λό του. Τό &.ξίω·

• ~ "Ε ό Β •Β ' ' ' ' ' Ε' ω' υότα" μα. του ητα.'ι: « να μ νο οεοα.ιο υπαpχει, το γεμ.α.το ποτηpι μου>>. ιp ~,<: ,

κά.θε αφοσίωση προς δποιοοήποτε πολιτικο κόμμ~. ΓυνΙΧικά.ς, χαρτοπ~ίκτης

ιiκόλα.στος και σuχν?ι. μεθυσμένος, ένοχλοσσε πά.ντοτε τοuς νέους ~κείνους στο-

Page 125: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

512

χιχστές, τρα.γουδώντιχς &.διά.κοπα. σα.χλά. τρα.γούοιιχ, γιά. τlς ώρα.ίες, γιά. τοuς

τοuς εpωτες, γιά. το κα.λο κρα.σί.

Είχε δμως δ σκεπτικιστ~ς α.ύτός μιά. τυφλij &.φοσίωση. "Οχι σε κα.μμιά.

lδέα., σε κα.νένα. δόγμα, -ij τέχνη, η &πιστήμη, &ψοσ(ωση τυφλή σ' ενα.ν α.ντρα.,

στον Ένζολωρά.. Ό Γκρα.ντα.tρ έθα.ύμα.ζε, Ηά.τρευε κα.l σεοότα.ν τον Ένζολωpά..

Με ποιόν συμοιοα.ζότα.ν δ &να.ρχικος Γκpα.νταtp μέσα. στή φά.λα.γγα. αύτij των

&.πολύτων πνευμάτων; Με τό πιό &.π6λυτο. Κα.t μ.έ τί τόν &γοήτευε ό Ένζολω­

pά.ς; Μήπως με τίς lδέες του; 'Όχι . Με τόν χα.pα.κτήρα. τοu. Φα.ιν6μενο οχ ι

σπά.νιο. Ό σκεπτικιστής πpοσκολλιϊ.τα.ι σ' αύτον ποu πιστεύει 6α.θειά, για.τt

δ,τι λείπε ι &.πό κά.θε &νθρωπο, α.ότό κα.ί τόν έλκύει. Κα.νένας δεν &γαπα. το

ψώς, οσο δ τυφλός. Ή κοντ+; γυνα.ίκα. λα.τρεuει τόν ψηλό άντρα.. Ό Γκρα.ν­τα.ίρ, ποlι μέσα. του σεpν6τα.ν ή α.μψιβολία. κι' δ δισταγμός, χαφότα.ν, έπιθυ­

μοuσε να. 6λέπει τijv κυμα.τίζουσα. πίστη τοσ Ένζολωρa. Κοντά. στον Έvζολωρ!Χ.,

δ Γκρα.vταlρ γινόταν κά.τι. Γιατl ε(ρωνευότα.ν τιΧ πά.ντΙΧ, &.λλιΧ ήτα.v κα.ί ειλι­

κρινής. Ή πίστη οεν ήτα.ν &.πο τά. &πcψα.ίτ·ητα. γιά. το μυα.λό του, &.λλ& ~ φι­

λία. Υ)τα.ν &.πα.ρα.ίτητη γιιΧ τ-fιν κα.ρδιά. του. ΠΙΧρά.οοξη, &.λ ηθι vά., &vτίψα.ση, για.­

τt "ή &.γά.πη, "ή πιστ~ φιλία, είναι κι' α.ύτ€.ς μια. πεποίθηση. Άλλα. τέτοια. ή­

τα. y ή ψύση τοu.

Τπά.pχουν άνθρωποι ποu ε!να.ι ή &λλη πλευρά., ή &.νά.ποδη κά.ποιου άλλου.

'() ΙΙολuδεUκης, δ Πάτροκλος, δ Ήφα.ιστίωv, ζοσν με τον δρο να. προηyείτα.ι

&.π' α.ότοlις κά.ποιος &λλος, το οvομιi τους είvα.ι σuvέχεια. κα.t γρ!Χ.ψ~τα.ι πάντο­

τε με πρόταξη τοu σuvδέσμοu «κα.ί » . Κάστωρ κα.l Πολuοεύκης, Άχιλλέα.ς κα.i

ΙΙ!Χ.τροκλος , Μ. Άλέξα.vδρος κα.l Ήψα.ιστίων. Ή δπα.pξή τους δεν &.vήκει δλη

σ' α.ότούς, ε!να.ι τό πίσω τοίί πεπρωμένου κά.ποιου &λλου δ.νθρώπου.

Ό Γκρα.ντα.ίρ ήτα.ν Ε:να.ς &.π' α.ότοός. 'Αληθινός δορυψόρος τοu Ένζολωρα.,

τον σ.κολουθοuσε πα.ντοu . Οι άλλοι τον &.νέχοντα.ν, για.τl εΙχε κα.λη διά.θεση,

ΙΧ.λλά. δ Έvζολωρά.ς τοu ψ:φόταv &.πότομα, περιφρονοuσε τό σκεπτικισμό του,

τον πα.ρα.γκώνιζε πά.ντα., &.λλα. α.ότος σε κα.μμια. περίπτωση δέν &.πομα.κρυνό­

τα.ν, έπα.νερχ6τα.ν πά.ντοτε κοντά του, λέγοντας.

- Τί λα.μπρο μά.ρμα.ρο! είνα.ι α.ύτός δ &ντpα.ς .

ΓlPOiΘt-IKt-1 ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ

'Ένιχ &.π6γευμα. , δ Άητος στεκ6τσ.ν &.κοuμπισμένος στ~ν πόρτα. τοu κα­

φενείου τοu Μουσα.ίου, &ργ6σχολος συλλογιζότσ.v, κείνη τη στιγμή , εvα. μι­

κρό &.τόχημα., ποu είχε την προηγούμενη στη νομικη σχολη καt ποu τροποποι­

οuσε τtΧ μελλοντικά. του σχέδια., ποu άλλωστε ήτιχν &κα.θ6ριστα.. 'Έβλεπε Προς τijv πλα.τεία τοu 'Αγίου Μιχιχ~λ κ' ~τσι &ψηρημένος κιχ-

Page 126: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

613

θώς fιτα.ν κα.ί χά.ζευε, είδε ενα. δίτροχο &.μάξι πού ~ψτιχσε &ς έκεί μπροστα. στήν πλ~τεί~, κ~t οΟτε προχωροσσε, οuτε κα.ί στά.θrικε, φα.ινότα.ν σα να δι­στάζει. Τί ζΥJτοuσε α.ότό τ' &.μ.ά.ξι; Γι~τι ~κα.νε &ργοuς οημ.α.τισμ.ούς, σχεδόν έπί τόπου; Ό Άψος έστρεψε τήν προσοχ~ του πρός α.ότό. Πά.νω στ' &.μά.ξι ~τα.ν ούο πρόσωπα., δ ιiμα.ξ~ς κ' ενα.ς νέος. Άπένα.ντι ιiπ' α.uτό τό νέο ενrι..ς δδοιπορικός σά.κκος μέ ρα.μμένο gνα, χα.ρτόνι πά.νω του, ποu εγρα.ψε μέ μ.εγά.λα. μαuρα γρά.μματα το ονομα., ΜΑΡΙΟΣ ΠΟΜΕΡΣr.

Μόλις οιά.οα.σε το ονομα. δ Άητός, ιΧλλα.ξε στά.ση &.μέσως κα.t φώνσιξε -ιτό νέο ποu κα.θότα.ν πά.νω στ' &μ.ά.ξι.

-Κύριε Πομ.ερσύ!

Το οχrιμ.α. στα.μιiτφε ιiμέσως τον ιiρyό 6ΥJμα.τισ ο κΙΧ! δ νέος, ποu έπί­

σης ψα.ινότα.ν συλλογισμένος &ς έκείν"f) τη στιγμή, σήκωσε τ~ μά.τια κι' ιiπο­κρίθΥ)κε.

-'Ορίστε;

-Είστε δ κύριος Μά.ριος Πομερσύ; -Μάλιστα..

- Σ~ς ζ"f)τοuσα., είπε δ Άητός.

-Έμένα.; ρώτησε δ Μά;ριος, ποu λCγο νωρίτερα. ε!χε ψuγει aπό τό σπίτι

τοίί παπποίί του κ' ε6λεπε τώρα ενα. πρόσωπο &.yνωστο, να. τον φωνά.ζει μ.έ τ'

ονομ.ά του. Δέ σ~ς γνωρίζω, κύριε.

- Οδτε κ' έγw σ~ς γνωρίζω, &.πά.ντησε δ Άη-cός.

Ό Μάριος ίιπόθεσε δτι α.ότος ποu τοu μ.ιλοuσε ήθελε να. πα.ίξει μσιζί του

κ' έπειοrι οέν &νεχότα.ν τέτοιους ιiστεϊσμ.οuς κα.ί μά.λιστα στήν ψυχολογική κα.­

τά.στα.σΥJ ποu ορισκότα.ν έκείνη τή στιγμ.1ι, ζά.ρωσε τα. ψρuοια. του όργισμ.tνιΧ. Άλλ<Χ. δ Άητος έντελώς ά.τά.ρα.χος τοϋ είπε.

-Προχθές οέν f]ρθα.τε στή σχολή.

-Μπορεί να. μήν ήρθα..

- ΣίγουριΧ δέν Ύ)ρθα.τε.

-Είστε ψοι τητ~ς; ρώτησε δ Μά.ριος. -Μάλιστα., κύριε, 8πως κα.ί σείς. Προχθές μπήκα. τυχα.ίσι στή σχολή,

Δέν ξέρω πώς μ.οu ΚιΧτέοηκε. Ό ΚιΧθΥJγrιτijς εοα.λε να. δια.6άσουν όνομ.α.στικό

κα.τά.λογο. Τώρα. τοuς fιpθε κι' σιότη fι γελοία. lθέα., νόι. θέλουν να. μ.ά.θοuv iiv είναι ολοι παρόντες. υΟποιος &.πό τοuς φοιτητές σ"f)μειώσει τρεϊς &.πουσίες, &.­ποβάλλετα.ι, έκτός aν θέλει νά πετάξει έξήντιΧ φράγκιΧ στη θά.λα.σσα..

Ό Μάρ ιος άρχισε y(J. προσέχει. Ό Άητός έξα.κολούθησε. - Τόv κα.τά.λοyο διά.6αζε δ Μπλοvτώ. Τόv ξέρετε 6έ6α.ια τόv Μπλοντώ,

έκείΥΟΥ μ.έ τij σουβλερή μύτη, ΠΟU ψα.(yετα.t οτι α.1σθά.vετα.ι ά.γα.λλία.ση οτα.y μυριστεί κ~νέν~Υ &πόντ~ . Έπίτηδeς &ρχισε &.πό το ψηψίο π. Έγw είχ~ &.λλοu

τήv προσοχή μ.οu, ά.φοσ οέν ημ.οuv σ' α.uτο το Φrιφίο. υΟλα. τα. όνόμα.τα. &.πα.·ι­

τοσσα.ν. ΈκείΥΥJ τrιν ήμ.έρα. ΕΊυχε πα.ροuσα. δλη ή οικουμένη κα.ι δ ΜπλοντιiJ 33

Page 127: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

514

ήτα.ν κατα.λuπημένος. 'Έλεγα. μέ το νοσ μοu. Κρίμα. Μπλοντώ, σοuολομύτη, σ~­μεpιχ δέν σοuψεζε. 'Έξιχψνιχ δ Μπλοντώ ψωνά.ζει, «Μά.ριος Πομερσu» κιχί τιχ,; ­

τόχρονα παίρνει το μολuοι στο χέρι . Δε 6ά.σταξε ~ ψuχή μοu, κuρ ι ε . Νά., τώ­ρα., είπα. μέσα. μοu, Ε:νΙΧς &ξιος νέος, ποt) θa τον σο~σοuν &πο τον ΚΙΧτ!Χλογο. Προσοχη. Ό νέος ιχοτος γιΟι νδι εΙνιχι &πών, θδι ε!νιχι &νθρωπος ποu ξέρει νδι

ζ~σει. Αότbς δέ μπορεί ν?ι. συγκαταλέγεται με τοuς έπιμελείς φοιτητές, μ'

έκείνοuς ποu θαρρείς δτι ~χοuν κρεμάσει το μολύοι στ& όπίσθιά τοuς κιχt το πρό-

~ σωπcι χωμένο στο 6ι6λlο. Αuτος πρέπέι νά εΙνιχι κανένας καθ~)ς πρέπει τεμπέ­λης, δ δποίος αότrJ τ"ή στιγμη τίς οίδε ποσ 6ρίσκεται. Ό νέος αότος μπορεί

ν& κιχλλιεργετ ιχδτή Ί'J έχe!vη, μ.πορeϊ ν& οpίσκετα.ι στο σπίτι της έpωμέvης, μπο­ρεί νa φλερτάρει καμμι' ώρα.ίσ.. Πρέπει ν?ι. τον σώσομε. θά.νσ.τος στον Μπλον­

τώ, άς τοu στερήσαμε σ.ότη την ώρσ.ίrχ !κα.vοποίηση. 'Εκείνη τη στιγμη δ

Μπλοντώ ~ψερε γύρο τήv ιχl:θοuσα. μέ τ& ψιδίσιιχ μά.τιιχ τοu κ' έπιχνά.λιχ6e γι&

τρίτη φορά., «Μά.ριος Πομερσύ».

- Πα.ρών, ψώvιχξα.. 'Έτσι γλuτώσα.τε τη δια.γρα.φή.

-Κύριε ... είπε δ Μά.ριος. -Το ονομα το δικό μου, Άψος οοuλος σα.ς, σβήστηκε ά.πο τον κα.τά.-

λογο.

-Πως! φώνα.ξε δ Μά.ριος.

- Πως! το προcγμα. είναι πολlι ά:π.λ6. Στεκ6μι:ιuν κι:ιντα στην ~δρα για.

ν' ά.πιχvτήσω κα.ί κοντa στην πόρτιχ γιιΧ νa ψuγω. 'Αμέσως δ σιχα.μ.ερός Μπλον-1 I J, EJ. I , I , ~ 'I: , " "'- ' I I π I

τω με τ , 1 σοuο ερη μ.uτη, ποu ψιχινετιχι εχει οςειιχ οσψρuσ-η, π-ηοιχ ιχπο το , στο Α κα.t φωνά.ζει τ' ονομά. μοu. «Άητ6ς!,

- Πα.ρών! ά.ποκpίvομιχι πάλι eγώ.

- Πως! γupίζει κα.l μοϋ λέει δ Μπλοντώ, με ηπιότητα. τίγρεως, ά.ψοσ

εΙστε ΙΙομερσύ, δεν είστε 6έ6α.ιΙΧ Άητός. Φρά.ση ποlι μ.πορεΙ ν?ι. φα.ίνετα.ι όπο­

τιμ:ητική γιcΧ σiς, ά.λλ!Χ ποlι ήτα.ν ολέθρια. ΙJ.όνο γιcΧ [!..ένα.. Ό &λ-ητήpιος μ.έ

διά.γραψε.

- ΠολU μέ. λ!Jπεί αότό, κupιέ .. . - Ν~ πά;ει ν& χαθεί! b μισά;νθpωπος, b ψα.pι-ια.κομuτης , δ &.πα. ίσιος . Tb

λείψανό τοu δέ θΓι. διαφέρει &πb το τωριvb πρόσωπό τοu. Καl δε φιχντά.ζομαι

ν' ά.ργήσει πολlι δ Θεος νrι. τον σ61jσει ά.πb τον κα.τ~λοyο τti)Y ζωντα.νων.

- Λuπήθηκα. πολύ, εΙπε δ Μάριος.

Ό Άητbς εσκα.σε στά γέλια..

Έμέν~ α.πεν~ντ!α.ς μ& γεμίζει χαρ~. 'Ήμοuν, &δελφέ, gτοιμος νά γίνω

δικηγόρος, τώρα. μ' ~οτb τb πεpιστιχτικο σώζομαι. Σ~ς χ~pίζω δλες τtς Μψνες

της δικ-ηγορίας. Οuτε τη χήρα νά όπερασπiσω, ο'Jτε το όρφ~νο vά κα.τηγο­

ρ~σω. Μέγα εότύχημcι, τό δποτο χρωστώ σε σ:Χς κ. Πομερσύ. Δέ σ~)vτpέχμ

λόγος ν& στενοχωpειστε . 'E'ΙVOG) μ.άλιστα. ν& σά; κάνω μιά πιχνηγupικΎ1 ~πί­

σκεψη, γι& νά εκφράσω τtς εόχαριστίες μοu. Ποu μένετε;

Page 128: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

515

-Σ' ιχότό τ' ιiμά.ξι, κιχθιbς βλέπετε, ε!πε δ Μά.ριος.

-Σημείο μεγάλου πλοότου, πρόσθεσε ήρεμιχ δ Άητός. Είστε εότυχης

κύριέ μου, &.ψοu μπορείτε νά πληρώνετε &ς &ννιά χιλιά.δες ψρά.yκα. το χρόνο ~ ' .. νοικιο.

Έκεiνη τη στιγμ~, δ Κοuρφεράκ ε6yιχινε riπo το καφενείο. Ό Μά.ρι?ς χιχμογέλιχσε περίλυπιχ.

- Ε!να.ι δόο ώρες τώρα. ποu βρίσκομα.ι μέσα. σ' α.ότό τον πλοuτο κα.ί βι!Χ­

ζομιχι να οyώ. Το κα.κο εΙνα.ι δτι δεν ξέρω ποιά. κα.τεόθυνση να πά.ρω. Άνα.­

ζητώ κα.τα.ψόγιο.

-Κύριε, είπε δ Κουρφερά.κ, έ:λατε στο σπίτι μου, αν θέλετε. -θα σaς προσκα.λοuσα. έyω πρώτος, εΙπε δ Άητός, ιiλλιΧ δέν eχω σπίτι.

- Σώπιχινε, Άητέ! είπε δ Κουρφερά.κ, και &.νεοιχiνοντας στ' &μά.ξι πρόσ-

θεσε.

-<Αμα.ξά., στο ξενοδοχείο τijς πόλης τοu <Αγίου 'Ια.κώοου.

''Εκείνη λοιπον τη 6ρα.διά., δ Μά.ριος έγκα.τα.στά.θηκε σ' ενα. &.πο τα. δω­

μά.τιιχ τοσ ξενοδοχείου τijς πόλης, πλά.ι στον Κοuρψερά.κ.

Γ'

Η ΠI~Q ΑΙΘΟΥ~Α ΤΟΥ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ MOY~AIOY

Μέσα. σε λίγες μέρες, δ Μά.ριος εγινε ψίλος με τον Κοuρψερά.κ. Τά. νιά.τα.

ε!νiι ή έποχΎ] τών &μεσων συσχετισμών κα.l τών γρήγορων έπουλώσεων. <Ο

Μά.ριος, κοντά. στον Κοuρφερά.κ, &.νά.πνεε έλεόθερα, πραyμιχ νέο γι' αότόν.

Ό Κουρψερακ δε θέλησε να. κά.νει κα.μμια έρώτηση στο Μά.ριο, οδτε κα.ί το

σκέφτηκε κιχθόλοu. Σ' ιχuτη την ~λικίιχ, τά. πρόσωπιχ ~κφρά.ζουv τά. πά.ντα, w­στε τα. λόγια. εrνα.ι ιiνώψελα..

'Ένα. πρωί μόνο δ Κοuρψερά.κ τον ρώτησε, χωρlς περιστροψές:

-'Αλήθεια, εχεις κανένα. πολιτικδ φρόνημα;

-Πώς! riπά.ντησε δ Μά.ριος, σχεοον προσ6λ η μένος &.πο την έρώτηση

α.όϊ:ή.

- Ti ε!σιχι; - Δημοκρα.τικ.ος και ΒονΙΧΠΙΧpτικός.

- ΧρG)μα. μικτ6ν, είπε δ Κουρφερά.κ.

Την &λλη μέρα, δ Κοuρφερά.κ δο~yησε το Μά.ριο στο καφενείο τοu Μοu­σα.ίου. Μπα.ίνοντα.ς τοu ε!πε σιγά. στ' α.δτί.

-'Εδώ θά. σέ μπά.σω στΥ)ν έπα.νά.στα.ση. Μόλις μπήκα.ν στΎ]ν α.tθοuσα. τών

Page 129: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

516

φίλων τών άνα.λφα.6~των, τόν πα.ροuσίΙΧσε στοuς ά.λλοuς σuντρόψοuς , λέγοντ.zς μέ

χQ(.μηλή ψωvη σ.ότη τήν ιiπλη λέξη, ποlι δ Μά.ριος δΕν τήν κα.τά.λα6ε. - Μσ.θητής.

Ό Μά.ριος ~πεσε σέ σψψοφωλιά. πνεuμά.των. 'Άλλωστε, .-;α.ρ' δτ ι ήτσ.ν σι­

ωπηλός κσ.ί σοοσ.ρ6ς, οέν τοu ελειπσ.ν ο/)τε τά. ψτερά., ο1Jτε ή σuγκρότηση, ο:.ίτε

τά. δπλα. 'Αλλ& συνηθισμένος ως τότε στη μονσ.ξιCι. κσ.ί μέ κλίση προς το μο­

νόλογο κα.t &πb χα.ρσ.χτ~ρα. κα.t &πο σuν~θεια, θορu6~θηκε λίγο &πο την τόσο

δμιλητική &κείνη νεολσ.(σ., τήν δπο(α είδε ξt1.φν ικά. γύρω τοu. Οί ίδέες τώv νέων α.ότών πολλες φορές &πομ.α.κρόνοντσ.ν τόσο πολίι &.πό τlς δικές τοu, &στε

τlς 1!.χαvε, δέ μποροuσε νά. τtς πσ.ρα.κολοuθ~σει. 'Άκοuε περί φιλοσοψίσ.ς, φιλο­

λογ(Q(.ς, τέχνης, Lστορίσ.ς, θρησκείσ.ς, σ.λλα. πριiγμ.ατα, ιiπροσδόκητα. σ' αότόν,

χιiος. Αότbς είχε πιστέψει δτι πσ.ρα.τώντας τά. ψρονήμα.τα. τοu πα.πποu τοu γιά.

τίς !οέες τοσ πα.τέρσ. τοu, εlχε ·ιια.τα.στα.λ6:ξει . Τώρα. Ci.ρχισε νιJG διακρίνει, αν κα.l

&.μuδρά. &.κόμη, οτι τά. πρά.γrια.τοι. οεν ~τα.ν τόσο &πλά., δσο τά. νόμιζε. Ή γωνίο:.

ιiπ' δποu ~6λεπε το κά.θε πρα.γμα., άρχισε πά.λι y?.ι, μετατοπίζεται μπροστά. στόr.

μά.τια. τοu. Τοσ ψά.νηκε δτι γιC.. τοuς νέοuς έκείvοuς τίποτε δέv uπijρχε δσιο,

κανένα. πράγμα. κα.θιερωμένο . 'Γοuς &κοuε νά. σuζ ητοuν γιά. δ λα. μέ τρόπο πα.­

ράοοξο. Οί πα.ρά.δοξες αότέ' aπόψεις &νοχλοuσα.ν το σuνεστα.λμένο &.κόμη μuα.­

λό τοu.

Κα.νένα.ς &.π' αότοuς δεν αεγε «δ α.ότοκρά.τορα.ς», μόνο δ Γιιiννης Π~οu-

6αlρ ελεγε κά.ποτε «δ Ναπολέων». "Ολοι οί άλλοι 'έλεγα.ν «δ Βονα.πά.ρτηρ>. ΊJ

Ένζολωρά.ς τό πρόψερε «δ Μποuονα.πά.ρτης» .

Μι& &λλη 6ρα.οιά., ήτα.ν μα.ζεμένοι στην πίσω JGrθouσα. τοσ κα.ψενείοu Mou­σcx.ίou ολοι σχεοοv ο! φίλοι τών &vcι.λφαβή·cων. "Ολα. τά. κεριά. τοu πολuελαίοu

ήτα.ν &.να.μ.μ.ένα.. 'Εκείνη τη vόχτcχ., δ Μιipιος ιχίσθιiνθηκε ά;ληθινό σεισμό στο

κεφά.λι τοu.

Μιλοσσαν γιά ενσ. σωρό πριiγματα., χωρlς πιiθος, &.λλά. μέ πολίι θόρuοο.

Έκτος &.πο τόν Ένζολωρά. κα.ί το Μά.ρ ιο ποu σιi)Παtνcχ.v, κα.θένα.ς ιiπό τοlις

&λλοuς φλuα.ροuσε κα. l πολλες ψορές στην τόχη.

Κσ.μμιι7.. γuνα.ίκα. οέ γινότα.ν ·οεκτ·ή στήν α.ιθοuσα., &κτος ιiπb μια. κοπέλ­

λα., τή λα.ντζέρισσα. τοσ κα.ψενείοu, ποu περνοuσε ά;πό την α.ϊθοuσα. γιC.. νά. πιiει

ιiπb τή λιivτζα. στο κα.ψενείο.

'Ο Γκpα.ντα.ίρ, μεθuσμέvος δπως σuν~θως, ξεκούφαινε μέ τοuς πιχρα.λογι­

σμοός τοu οσοuς ήτα.ν &κε! μέσα..

-Διψώ! πίνειν οοόλομιχι, ώ θνητοί. 'Γό ζi)ν έπιθuμιϊ) ν&: λησμονήσω .

Ή ζωή, μωρέ πα.ιδιά., είν~ ι μιά Ιiπαίσια. εφεόρεσΥJ, ποu εγιvε, δέν ξέρω &.πό

ποιόν. Αuτο το πρ&.γμα οια.pκεί τόσο λίγο κα.ί, λοιπόν, δεν aξίζει τίποτε. Γιά ν?J. ζijσΕ~ ό &νθpωπος πρέπει νά. σπά.ε ι κά.θε στιγι.ιη τ& κέρα.τιΧ τοιι . 'Η εuτuχία.

είναι &.πό τό [να. μέρος χρωματισμένη, ό:πb τό &λλο τ"ήν ψιJ')νε τ& σκουλήκια.

Ό έκκλησιιχστης είπε. «Τά. πιΧ·ιτα. μ.α.τα.ιότη · κιχί εΙμα.ι με τη γνώμη α.ότοσ

Page 130: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

517

τοu κιχλοu άνθpώποu , δ δποίος μπορεί κ~t ν& μήν όπηpξε ποτέ. Το μηοέν έπει­δ'ή ντρεπότ~ν νιΧ περπατά γuμνό, ντuθηκε τ-1) μ~τ~ιότψ~. Ή &ρετ-ή .. . ~χει κι' ~Ότο το πp&γμ~, πού το όνομά.ζοuν &ρετή, τόσ~ έλ~ττώμ~τ~, οσες τρuπες ε!χε το ρουχο του Διογένη. Π.χ. πέστε μοu ποιόν θ~uμά.ζετε; Το σκοτωμένο ή ~δ­

τον πού τον σκότωσε; Τον Καίσαρα. ~ το Βροuτο; Γεν ι κιΧ έπα.ινοuν το φονιά.. Ζήτω δ Βροuτος! σκότωσε. Νά. ή &ρετή. 'Έστω, &ρετή, &λλιΧ τ~uτόχρονα κ~t τρέλλα. κα.ι μα.νία. . Αuτοι οι μεyά.λοι άντρες εχοuν κrxt κηλϊοe:ς &πά.νω τοuς . Αό­

τοί οί ~ίώνες &ντιγpά.φοuν δ ενα.ς τον άλλο. Ή μά:χη του Μαρέγκοu μήπως

οέν είναι ά.ντίγρrχψο της μά.χης τijς Πόονιχς; Νίκη! Τί θιΧ πεϊ νίκrι; Τίποτε πιο άνόητο &.πο το νa ν ικήσεις. Ν& πείσεις, μ&.λιστιχ, εlνα.ι &.ληθινη Οόξ~, ~χι νά. νικ-ήσεις! Σa..ς θεωρώ &.ξιοuς δτ~ν μπορέσετε ν' &ποδείξετε εν~ πpa..γμιχ.

'Αλλ& σείς &ρκείστε στ~ν έπ ιτuχlrχ . Tl μετρι6τητ~! Κολ~κεόεστε μέ τήν κα.­τά.κτηση. τι &θλιότητιχ! Άλλο ίμονο! Μα.τιχιότης κιχ1. &νιχνορίιχ πα.ντοσ. UΟλοι

όπα.κοuνε -στην έπιτuχί~ κι' ~uτ'ή' &κόμ"Ι) ή γρcφμ~τική! Άποστρέψομαι τb ά.νθρώπινο γένος . θέλετε ν& θαuμά.σω τούς λΜuς; Άπο ποιόν ν' &.ρχίσω, &πο

τ~ν Έλλάθα.; Οι Άθηνα.ϊοι σκότωσα. ν το Φωκίωνα. κα.l κολά.κεuα.ν τούς τuρά.ν­νοuς κ~ι μά.λιστ~ σε τέτοιο 6αθμό, ό'>στε δ Όνησίψορος ελεγε γιά. τόν Πεισί­

στρrχτο. «Το οδρος τοu έλκόει τίς μέλισσες» . 'Ή νά θαuμά.σω τ-l)ν Άyyλlα; Νά.

τη θιχuμά.σω για. πο ιό λόγο; Γιά. τb Λονδίνο της; Μισώ την Κα.ρχηδόνα.. Κι'

δστερ~ τb Λονοίνο, μητρόπολη της πολuτέλειας , είν~ι ψωλιά. τijς ψτώχει~ς.

Μόνο σέ μιά. ένορία. τοu Τσ~ίριγκ - Κρος πεθιχίνοuν κά.θε χρόνο έκ~το 1j,νθρω ­

πο ι ά.πο πείν~. Μηη ε!ν~ι ή 'Αλοιών. Γ ια. σuμπλήρωμ~ σ&ς λέω, δτι ε!δα. μιά.

μπα.λα.ρίνα. Άγγλίοα. νά. χορεόει μ' ενα. στεφά.νι &πο τρια.ντά.φuλλrχ στο κεφά.­

λ~ κα.l μέ μπλέ ματογuά.λια.!

Και &.ψοu δε θαuμά.ζω τον 'Άγγλο Τζων Μποόλ, θέλετε να. θαuμά.σω τον

&.οελψb 'Ιωνά.θα.ν; Άψα.ιρέστε το «δ χρόνος ε!να.ι χρήμα.», τ( μένει &.πδ την 'Αγ­

γλία.; Βyά.λτε το «6 οά.μοα.ξ εlνα.ι Βα.σιλεύς» τ ί θ' &πομείνει &.πο τ-l)ν 'Αμερι­

κή; Πα.ραλείπω τη Γερμανία., τ~ ν Ί τα. λ ία. , τη Ρωσία. κλπ ...

Auτrx κα.ι &λλα πολλιΧ €λεγε ό Γκρανταιρ κα.1. θά. συνέχιζε καθwς ~τα.ν

μεθuσμένος, aν 6 Άητός , ποu σuζψοuσε πιο κεϊ μέ μερικοuς &λλοuς νομικά:! .. ζ η τ 'ή μα. τα., δεν έ:βyα.ζε δuνα. τ'ή ψ ω ν 'ή.

- ΠιΧψε &πι τέλοuς κεψα.λα.ϊο Ρ!

Πιό πέρα., ouo &λλοι σκuμένοι π&.νω σ' εν~ τρα.πέζι, ποu όπήρχε χα.ρτι

και μελανοδοχείο, εyρα.ψαν κά.ποια κωμωδία.. Σ' &λλο τραπέζι μερικοt μιλοu­

σα.ν για μια μονομαχία., ποu θιΧ γ ι νότα.ν. 'Άλλοι πά.λι σuζητοuσαν για. τήν ποί~

ηση κα.l ιΧλλοι, μ.ετα.ξu τών δποί(J~ν δ Κομπεψερ κα.l δ Κοuρψερά.κ, ά.σχολοuνταν

μέ τ-l)ν πολιτικ-ή .

Πρώτα., πρώτα. , ελεyε ΟUΥΙΧτ& ό Κοuρψερά:κ, ΟΕ θέλω οα.σιλιά.δες. Κα.l μό­

νο &πο λόyοuς οίκοvομία.ς πιiλι δΞ θά. τούς ήθελα. . Ό Βα.σιλιιΧς εrναι ενα πrχ ­

ριiσιτο . Ό Βα.σιλι!Χς δεν κιiθετα ι δωρεά.ν . Είνα.ι πολuδά.πανο πρa..γμα. οί 6ασι-

Page 131: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

518

λιά.δες. 'Ότα.ν πέθα.νε δ Φρα.γκίσκος δ Α', οί τόκοι τοσ δημόσιου χρέους της

Γα.λλία.ς ~ψτα.να.ν στlς τριά.ντα. χιλιά.οες ψρά.γκα.. 'Ότα.ν πέθα.νε δ Λουοοοίκος

ΙΔ' το χρέος ~τα. ν τέσσερα. οισεκα.τομμόρια. ψρά.γκα., ποu σήμερα. θ& ισοουνα.μοσ­

σε μέ δώδεκιχ δισεκιχτομμόριιχ. Δεότερο, χωρίς νά. θέλω νά. θίξω τον Κομπε­

ψέρ, &λλ& το λεγόμενο σόντα.γμα. είναι zνα. κα.κο μέσο γιιΧ τον έκπολιτισμο των

&.νθρώπων. Μερικοί πιστεuουν δτι το σUντα.γμα. κα.τευθuνει 6α.θμια.ϊα. τό λα.ό

προς τij δημοκριχτίιχ,' δτι ~ συντιχγμr>:τικij ιxuτij κωμωοίιχ είνιχι μιά. κιχλ-Υj γέ­

ψuροι, ποu εόκολόνει το πέρα.σμα. &πο τη μοναρχία. στη δημοκρατία κα.l τη χα­

ρακτηρίζουν μετα.οα.τικΥ) περίοδο. Τίποτε, κuριοι! 'Όλα. α.uτ& ε! να. ι άθλιες

κα.l πα.ρα.πλα.νητικές α.lτιολοyίες. Δέγ εχομε δικα.ίωμα. νιΧ ψωτίζομi το λα.ο μέ

μισοσκότα.οοι. οι δγιείς κα.l. κα.θα.ρές &ρχές κιτρινίζουν κα.l μα.ραίνοντα.ι μέσα.

στο συντα.γμ:χ:tικό' σα.ς δπόγειο. 'Όχι νόθα. πpά.γμα.τα.. 'Όχι συμοιβα.σμοός. 'Όχι

βα.σιλικές πα.ρα.χωρ'ήσεις προς το λα.ό. Κοντά. στο χέρι ΠΟΙJ δίνει , όπά.ρχει το

νύχι ποu &ψα.ιρεt τιΧ οοθέντι'l. Το σUντιχγμα. είvα. ι πρι:ισωπείι:ι. Κά.τω &.π' α.uτο

κρό6ετα.ι το ψέμα.. ΛΙΧος ποu οέχετα.ι σύντα.yμα., πα.ρα.ιτείτα.ι &:πο τά. δικα.ιώ­

μα.τά. του. Το οικα.ίωμα. ε!να.ι οικα.ίωμα. μονά.χα. δτα.ν ε!να.ι &:κέρα.ιο. 'Όχι σUν­τα.γμ.α., 3χι.

Δ'

ΕΥΡΥΝΕΤ ΑΙ Ο ΟΡΙΖΟΝΤ Ai.

οι συγκροuσεις των νεα.νικG)ν πνεuμά.των ιιετα.ξu τοuς ~χοuν τοuτο το θα.υμα.στό, δτι κα.νεlς οε μπορεί ν& προβλέψει η ν& μα.ντέψει το σπινθήρα.. Τί

θά. 6γεί ίίστερα. &:πο λίγο; aγνωστο. Τό σπουδα.ίο μπορεί νά. μπεί στη σΥ.ην'ή,

πά.νω στήν πιο κωμικη στιγμή . Οί παρορμήσεις έξαρτGJντα.ι &.πο μι& τυχαία. λέ­ξη. 'Έvα.ς εότρά.πελος λόγος &.pκεί ν' ά.νοίξει το δρόμο σ' aπρόοπτα..

Μέσα. σ' έκείνη τήν όχλοοοή, δ Άητος ιιιλοίίσε προς τον Κομπεψέρ. Άπο

τΥ)ν bμ.ιλία. οιότΥ) &.κούστηκοιv ο[ τελευταίες λέξεις.

- 18 Ίοuνίοu 1815, Βα.τερλώ. Ό Μιiριος, μόλις ά.κeιυσε Βα.τερλώ, ενω δJς εκείνη τή στ ιγιJ.ή κα.θότο:ν μέ

τοuς &.γκώνες στηριγμένους πάνω στο τρα.πέζι, εογα.λε τό χέρι άπο το πηγοu­

νι του κα.l α.ρχισε νά. κοιτάζει επίμονα. το &.κροα.τ'ήριο.

- Πα.pά.δοξο ψώνα.ξε δ Κουρψερά.κ, α.ότος δ &.pιθμος 18 μοu κά.νει πιiν­

τοτε &.λλόκοτη έντύπωση. Είναι ή κο:τα.στροψη τοu Βονα.πάpτ'Υ) . Ό Ένζολωρά.ς, ποu &ς εκείνη τη στιγμη κα.θότα.ν σιωπηλός, εσπΜ:: τη

σι γη κα.l ι>!πε στον Κουρψερά.κ:

- Είνα.ι ή δίκ'Υ) τοσ κα.κουργ.Υιμα.τόι; του.

Page 132: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

519

Ό Μά.ριος δέ μποροuσε ν' &.νεχτεί α.ότη την τελεuτα.ία. λέξη, συγκινημένος μά.λιστα:, κα:θιbς Ύjτα:ν, &πό τ~ν &.πότομη &νιχπόληση τοu Βα.τερλώ.

Σηκώθηκε, 61Χοισε &.ργα προς το χάρτη της Γα.λλία.ς ποu ήτα.ν κρεμασμέ­

νος στον τοίχο κα.t ποu στο κά.τω μέρος τοu ψα.ινότα.ν /ίνα. νησί, κλεισμένο σέ χω­

pιστο πλαίσιο. Άκοόμπησε το δάχτυλό τοu πά.νω σ' α.uτο το πλαίσιο κα.i είπε:

-Ή Κορσική . 'Ένα. μικρό νησί, το δποtο εκα.νε μεγάλη τij Γα.λλία..

Στό &κουσμα. α.uτων των λέξεων, ολοι &σίγησαν . 'Ένοιωσαν 8τι κά.τι ~ ­

μελλε νά. γίνει.

Ό Ένζολωρά.ς, ποu το γα.λά.ζιο τοu μά.τ ι δέν κοίτα.ζε κα.νένα.ν κ' εμοια.ζε ν?ι. 6λέπει τό κενό , &ποκρίθηκε χωρ!ς ν?ι. στρα.ψεί κα.θόλοu πρός τό Μά.ριο:

-Ή Γα.λλία. δέν Ιiχει &.νά.γκη &.πό κα.μμια Κορσικ~, για να ε!να.ι μεyά.λη. Ή Γα.λλία. είνα.ι μεγά.λη, !πειοή εΙνα.ι η Γα.λλ(α..

Ό Μά.ριος συγκινημένος κά.πως &πο τ?ι. λόγια α.uτά., γύρισε προς τον Έν­ζολωρά. κα.i τοu &.πά.ντησε:

- Θ ε ο; ψυλά.ξοι! Δέ σκέψτηκα. ν& μικρύνω τή Γα.λλία.. Άλλ!Χ δέν τή

μειώνει καθόλου δτα.ν τijν ά.να.κα.τεόει κα.νεtς μέ το Ναπολέοντα.. Έγω είμα.ι

νέος στήν πα.ρέα. σα.ς κα.t όμολογω δτι μέ κά.νετε ν' &ποpώ. Ποσ 6ρισκόμα.στε;

Ποιο( ε!στε; Ποιός ε!μα.ι; Ν~ &ξηγηθοuμε. Σ~; &.κοόω ν& προψέρετε Μπουονα.­πά.ρτης κα.t να. τονίζετε το «Ου» είρωνικ&:. 8πως οί 6ασιλόψρονες. Σα.ς πληροψο­

pω δτι Κ<Χt ό πα:πποός μοu κά.νει το ιδιο. Έγιb σάς νόμtζ<Χ νέους . Ποσ είναι ό

ένθοuσιασμός σας; Ποιόν θαuμά.ζετε, &ν δέ θα.uμά.ζετε τον α.uτοκρά.τορα.; Κα.t

τί περισσότερο θέλατε; "Αν δέ θέλετε το μέγα εκείνον &ντρα, ποιοός μεγά.­

λοuς &ντρες προτιμάτε; 'Εκείνος τα ε!χε ολ<Χ, ήτιχν τέλειος. Συγκέντρωνε μέσ'

στο μuαλ6 τοu 8λες τtς rlνθρώπινες ίκα.ν6τητες . Σuνέτα.σσε κώδικες 8πως δ

'Ιουστινια:νός, lιπα:γόρευε δπως δ Κα.ίσα.ρ, δ λόγος του ενωνε τήν άστpr:ι.πij τοσ

Πα.σκ&:.λ μέ τον κεpα.uνο τοσ Τ!Χκιτοu. Αuτος δημιοupγοuσε τήν tστορίιχ κι' α.u·

τος τ-Ι]v ~γpα.φε. Οι έκθέσεις τοu, τα διαγγέλμα.τιi τοu είναι Ίλι!Χδες. Σuνδόα.ζε

τον &ριθμb τοσ Νεότωνr:ι. μέ τίς παραβολές τοσ Μωά.μεθ. Στ~ν ιiνr:ι.τολ~ &φηνε

πίσω τοu λόγοuς μεγά.λοuς σαν τtς πupα.μίδες. Στο Τιλσtτ δίοα.σκε στοuς α.ότο­

κρά.:ορες ποιο είναι το &.ληθινο μεγαλείο. Στην &.καδημία. των έπιστημων &.­πα.ντοuσε στο Λα.πλά.ς, στο σuμοοόλιο τοu κρά.τοuς ά.ντέτεινε στο Μερλέν, εοινε

ψΙJχη στη γεωμετρία. τοu ένος κα.\ στη νομολογία. των &λλων, ήτα.ν νομικός

μέ τοuς νομικοuς κα.ί ά.στpονόμος μέ τοuς &στρονόμ.οuς. Τά. εολεπε δλα, τ&:. 7ίξεpε

ολα. κσ.l τα.uτόχρονα. χα.μοyελοuσε, χα.μόγελο κα.λοσ κα.l ά.yα.θοσ πα.τέρα. πά.νω

ά.πο τήν κοtίνια. τοσ πα.ιδιοσ τοu. Άλλα ξα.φνικ&:. ή Εuρ~)Π'Υ) ορθονότα.ν σαστι­

σμέΨη , θορυ6ημένη. 'Έ6λεπε ν& κινοuνται στρατιές , ν& κυλάνε πuρο6ολα.ρχίε~,

yέψuρες πλωτές νά. ένώvοuν τtς οχθες των ποτα.μων, σόννεψα. [ππικο(ί νά. καλ-

1 ~ ι .,), θ ι λλ "Α ') λ ' 'λ 1 -

1

πα.ι,ουν μεσα. στ ,1 uε α.. κουε α, ,α. ιχγμοuς, σοι πιγγες κα.ι πα.yτου σεισμοuς

θρόνων. τα. σtίνορα. των βασιλέων κινοuvτα.ν πά.νω στο χά.ρτη, τότε &κοuες τ~ν

κλrι.yγή μιας ρομψrι.ία.ς όπερά.νθpωπης ποu 1i6yrι.ινε ά.πο τη θήκη της, ε6λεπιχν

Page 133: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

520

έκείνον ΙSρθιο στον δρίζοντα. μ.έ τ'ή ψλόγα. στο χέρι κα.ί τ'ήν ιiκτινο6ολία. στ~

μ.ιiτια., ν' ιiνοίyει τ~ δuο ψτεpά. τοu μέσα. στην &.στρα.π~, τη μ.εγιiλη στρατια.

κα.t τ'ήν πα.λιά. ψροuρά. κ' ελεγαν: «Ό ιiρχά:yγελος τοσ πολέμου» .

υΟλοι σιωποuσα.ν κι' δ Ένζολωρ~ς ε!χε σκuμ.μ.ένο το κεφιiλι. Ή σιωπη

φαίνεται πιiντα ~ σ& σuyκα.τά.νεuση, ή σά.ν προετοιμα.σία. ιiπά.ντησης Οόσκολης.

Ό Μ&.ρ:ος έξα.κολοόθησε:

-"Ας είμα.στε δίκα.ιοc ψlλοι μοu! Τί πιο περίλα.μπρη τuχη yιά. ενα !θνος,

ιiπο την α.uτοκpατοpία ένος τέτοιοu αότοκρά.τοριχ, 3τα.ν μ.ά.λιστα. το εθνος α.uτο

είνα.ι ή Γα.λλία. κα.t προσθέτει τη μεγαλοψuία. τοu στη μεyαλοφuία τέτοιοu &.ν­δpός! Ν~ έμφα.νίζεσαι κα.ί νά. οα.σιλεόεις, νά. οα.δίζεις κα.t νά. θρια.μοεόεις, να.

πα.ίpνεις τοuς γpεναδιέpοuς σοu κα.ί νχ τοuς κά.νεις 6α.σιλιά.δες, ν' &.ποψα.σί­

ζεις τήν πτώση των οuνrχ.στειων, νσ. μεταμορφώνεις τΥ)ν Eupώπ'IJ μ~ «6-Υjμα. τα.­χό», σέ κά.θε στιγμ-ή νά. κα.ρψu)νεις στο ζενtθ των α.Εώνων &στερισμούς α.πο νί­

κες, νά. κά.νεις τη yαλλικη α.uτοκρατορία. τα.ίρι τΥ)ς ρωμ.α.ϊκΥ)ς, ν' &πλώνεις τίς

λεγεώνες σοu στα. πέρα.τα. τής γης, δπως το ψηλο οοuνο ιiμολά.ει &πο τtς κορu­

φές τοu σ' δλα. τά. πλά.τη τοuς &.ετοός τοu, νά. ν:κα.ς, να. κuρια.pχεϊς, να. κα.τα­

κερα.uνώνεις, νά. ε!σα.ι στήv Εuρώπη σά. λα.ός χρuσωμένος ιiπο τ'ή μεyrΧλη δόξα.,

νά. κατα.χτiiς τον κόσμο δόο ψορές, μέ τ& δπλα. κα.ί μ.έ το θιiμ6ος σοu, α.u-::6, φίλοι μοu, εΙ να. ι uψηλό, εΙνα.ι uπέροχο! Σ&ς ρωτώ Τί &λλο uπιiρχει μεγα.λότερο

&.π' α.δτό;

- Τό ν~ είνα.ι κα.νεlς έλεόθερος, ε!πε δ Κομπεφέρ.

Τώρα δ Μιipιος χα.μi)λωσε το κεφάλι. Αότες οί &πΗς κα.t ψuχρές λέξεις

οια.πεpά.σα.νε σά. λεπίδι τον έπικό τοu οίσ:pο, ΠΟU τον Ενοιωσε Υ~ σοήνει μέ­

σα. τοu. 'Ότα.ν σ-fικωσε τά. μά.τια., δ Κομ.πεψέρ 8έν fιτα.ν πιά. έκεί. Ίκα.νοποιημ€· νος, ψα.ίνετα.ι, α.πο την &.π6:ντφη ποu εδωσε στήν &.ποθέωση, εφuγε καt ολοι,

έκτος ιiπο τόν Ένζολωρά., τον &.κολοuθησα.ν. Ή αtθοuσα εtχε ά.δει6:σει. Ό Έν­ζολωpά.ς εμεινε μόνος μέ το Μ&.ριο καt τόν κοίταζε μέ δφος σοοιχpό.

Ό Μ&.ρ:ος στό μετα.ξύ σuγκέντpωσε τtς σκέψεις τοu κ' έτοιμα.ζότα.ν ίσως

ν' &.πεuθuνθεϊ πρός τον Ένζολωρ&., δτα.ν ιiκο•)σ-cηκε κ6:ποιος νά. κα.τε6α.ίνει τή

σκάλα. τpα.γοuδώντα.ς. ΤΗ τα. ν δ Κομπεφέρ καt να τί τρα.γοuδοuσε:

"Αν δ Κα.ϊσα.p μοuδινε

το θρόνο Κ(Χ! τή δόξα.

κα.t σ&ν δρο μοu6(Χνε

τή μriνα. μοu ν' &.πσ.ρν'Υ)θώ

π&.ρε Κα.ίσ(Χρ θ&.λεγα.

κα.t δόξα. κα.t το θρόνο

έγιb μόνο τη μιiνα. μοu,

τ'ήν &γά.π'Ι) της ποθώ.

Ό πσ.θ'Υ)τικός κα.ι α.ypιος μα.ζ! τόνος, μέ τον δποϊο δ Κομπεψέp τραγοu­

οοuσε α.δτο το στιχά.κι, τοu εδινε ~να. πα.ριΧ.ξενο μεγα.λεϊο.

Page 134: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

521

Ό Μάριος, βυθισμένος σε σκέψεις, με τιΧ μάτιιχ κιχpφωμένιχ στό τα.βάνι,

έπα.νάλα.οε σχεδόν μηχα.ν,ικά:

- τ~ μάνιχ μου! ... Έκείνη τή στιηιή, ενοιωσε πάνω στl.ιν ιiJμο του το χέρι τοu Ένζολωpα..

- Πολίτη, τοϋ είπε, 1} μά.να. σου είναι 1} δημοκρατία..

Ε'

iTENAΓMOI ΑΠΟ ΠΑΝΤΟΥ

Λότ-Υj ή βρα.οιιΧ έφερε ενα.ν κλονισμό στό Μά.ρ ιο καt μια. θλιβερi) σχοτει-' ' Ι ' "Ε " ' θ' " ..;.. ' .J.. • .J.. νια στην ψυχη του. .νοιωσε ο,τι α.ισ α.νετα.ι ισως •1 γη, τη στιγμ . 1 που τ.1

σκίζουν με το σίδερο, γιά νά pίξοΙJν μέσα. της τό σπόρο τοϋ στα.pιοϋ, μόνο τΥ)ν

πληγη α.ίσθά.·;ετα.ι. Το ά.να.τρίχιΙΧσμιχ τijς γονιμοποίησης κ' 'ή χα.ρά τοu κιχρ­

ποu ~pχονται &ργότερα..

Ό Μάριος εγινε σκεφτικός. Μόλις είχε σχηματίσει μι& πεποίθηση, μι&

πίστη, έπρεπε &pΙΧγι; ν!Χ τήν &παρνηθεί; Ή κΙΧ ροιά. του τοu είπε δ χι. Νόμιζε

δτι δεν &νεχόταν κανένα δισταηιό . Κι' δμως, &ρχισε χωρlς ν& το θέλει ν' ά.μ­

φιβάλλει.

Είναι ά.νvπόφορο y(;, ορίσκετα.ι κα.νεlς ιiνά.μεσα. σε δuό θρησκείες, να. μ-i)ν

1!χει λvτρωθετ &κόμη ά.πό τ·fι μι& κα.l νCι. μην έχει ά.σπΙΧσθεί &.κόμη την &λλη.

Τό λuκόφως, τό ιιισό φGJς, δεν εόχα.ριστεί τ::αρα μόνο &κείνες τlς ψuχ~ς, ΠΟΙJ

ιιποpεί κα.νεlς να. τίς ονομάσει νvχτερίδες.

Ό Μά.ριος είχε όγιη δφθΙΧλμο κΙΧl τοu χpεια.ζότα.ν &.ληθινό φιίJς. 'Όσο κι' 1lν έπιθυμοuσε ν& μείνει έκεr 1:\ποv βρισκόταν, μια &κιχτα.μ.ά.χητη Μναμ.η τον

εσπρωχνε νU σuνεχ!σει το δρ6μο, ν& προχωρ~σει, νά. εξετάσει, ν& σκεφτεί, ν& ψαοήξει μιχκρύτερα.. Ποσ θ& τον δοηγοuσε α.uτό; Φοο6τα.ν μήr.ω;, &φοσ προ­

χώρησε τόσα. β·ήμα.τα πι:/J τον εφεpα.ν κοντά στον πα.τέρα. τοu, κάνει &λλα. τώρα.

ΠΟΙJ θα. τΟΥ ά.ποιια.κpύνοuν Πά.λι ά.π' <Χuτόν. uοσο σκεψτότα.ν, τόσΟ μεγάλωνε ή

σcεvοχι~ρια. τοu . 'Έ6λεπε γόρω τοu γκpεμοός. Διιχψωνοσσε με τον πιΧπποu

τοu, δ~ σuμψωνοuσε καl με τοuς φίλοuς τοv. Τολμηρός, προχωρημένος πΙJλu

γι& τον ΕΥΙΧ, οπισθοδρομικός, καθυστερημένος γιά τοuς α.λλοuς. 'Ένοιωσε τον

έα.vτό τοv μόνο, &.πομονωμένο κι' &πο τ:Χ γεράμιΧτα. κι' άπο τα. νιά.τα.. "Εr.-:·~·ε

νά πηγα.ίνει στο καφενείο τοu Μουσαίοu .

ΜέσιΧ σ' α.uτη τ~ν ψυχικ1J ταραχή, παραμέλησε έντελwς μεpικες πλεuρες

της ζωης, έξ rσου σπουδαίες κι' α.ότές. Άλλck οεν εlνα.ι οuνα.το ν7. λησμ.ονηθοϋν

οι πραγματικότητες της ζωής για πολό . ΤΗρθα.ν ν& τοu θuμίσοvv πιbς δε μπο­

ρεί νόι. τlς ξεχνόί μ.6νψα..

Page 135: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

522

υΕνα. πρωί μπηκε στό δωμά.τιό τοu δ ξενοδόχος κα.t του ε!πε: -Κύριε, γιά. τό ένοίκιό σα.ς eχει έγγuηθεϊ ό κ. Κοuρψερά.κ.

- Πολlι κσ.λά., aποκρίθηκε δ Μά.ριος.

-'Αλλ~ ~χω &νά.γκη &πό τ~ χρ~μα.τα..

-Σάς πα.ρα.κα.λώ, ν& πείτε στόν κ: ΚοuρψεριΧκ νιΧ ~ρθει νιΧ τοu μιλήσω.

Ό Κοuρφερά.κ i)ρθε κι' δ ξενοδόχος eψuγε κα.t τοuς &ψησε μ.όνοuς. Ό

Μά.ριος τότε είπε στον Κουρψερά.κ πwς δε σκέφτψε να τον ένημερι;Ισει πwς

ε!να.ι μονάχος στόν κόσμο κα.t πwς δεν ε!χε συγγενείς.

- Κσ.l τώρα. τί θά. κά.νεις; ρώτησε δ Κοupψερά.κ.

- Οuτε κ' έγw ξέρω , <iπά.ντ'Υ)σε δ Μά.ριος.

- Τί σκέψτεσιχι ν~ κά.νεις;

-Δεν ξέρω.

-'Έχεις κα.θόλοu χρήμα. τα.;

- Δεκιχπέντε ψpά.γκιχ.

- θέλεlς ν& σέ διχνείσω &.πό τά. δικά. μου;

-Ποτέ δέ θδ: δσ.νειστω.

-'Έχεις ροuχιχ;

' -'Έχω α.ύτά.. -Τίποτε πρά.γμα.τσ. &.ξία.ς;

-0

Ενα. ρολόι.

-'Ασημένιο;

-Χρυσό, νά. το.

-Γνωρίζω Ιlνα.ν &π' α.ότοuς ποu ιΧγοpά.ζοuν pοΟχιχ, σ' α.lιτόν μπορείς νά.

πουλήσεις τb έπα.νωψόρι σοu καl ενα. παντελόνι.

- Κα.λά..

-Τότε 3μως θά. σοσ μείνει μόνο ενα. παντελόνι, ενα. γιλέκο , τb κα.πέλλο σοu κα.l eνα. σακκά.κι.

- Κα.i. ,α, πα.ποuτσια. μοu.

- Νσ.ί, &λλά. δε ιιπορείς να περπα.τaς ξuπόλuτος. 'Όσο για το ρολόι σου ,

γνωρίζω Ιtνα.ν ιi:ιρολογοποιό, δ δποίος μ.ποpεί νά. 'tO ά.γοράσει.

- Πολ•) κσ.λά.

-~Οχι κσ.i. πολlι κα.λά, τί θά. κά.νεις uστερα.;

- θχ κά.νω ο,τι ν?J. ε!νσ.ι. Φτά.νει v?J. ε!να.ι τίμιο.

-Ξέρεις αγγλικά.; I

-'Όχι.

- Γερμσ.νικά.;

-'Όχι. Για.τί;

-"Αν ijξερες μιά. ά.π' α.uτές τlς γλώσσες, &:χω ενσ. ψίλο 6ι6λιοπώλη, δ δποϊ-

ος έκδίδει ενσ. ε!οος έγκuκλοπα.ίοειιι:ς, γισ. την δποία. θά. μποροuσες να μετα.-

Page 136: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

523

φpά.ζεις &ρθpα. γερμανικά η &.γγλικά.. Δεν πληρώνει 6έ6αια κα.λά., &.λλά. δπωσ­δήποτε μπορεί να ζήσει κανείς.

--Να. μά.θω λοιποv &.γγλικ& κα.! γερμανικά..

- Ναi, &.λλα. wς τότε;

-Στο μετα.ξlι θα τριbω τα ροϋχσ. μοu κα.t τό ρολόι μοu.

Κά.λεσα.ν το μετα.πρά.τη τGJν ροuχωv κα.! &γόpα.σε το έπα.vωψόpι κα.! το παν­τελόνι για ε!.'κοσι φράγκα. . 'Ύστερα. πήγαν στό ρολογά., ιiγόρα.σε κι' α.uτbς τό ρο­

λόι για σα.ρά.ντα. πέντε ψρά.γκα..

- ΔΕ:ν τa ποuλ~σα.με &σκΎ)μ«, ελεγε ό Μά.ριος στον Κοuρψερά.κ, έπιστρέ­

φοντα.ς στο ξενοδοχείο. Π'ήρα.με έξ~ντα. πέντε κ_α.t τά δεκαπέντε ποlι είχα.,

όγδόvτα. ψpά.γκα..

- Να.ί, &λλά πρέπει ν' aφαιρέσεις &π' αt'ιτ& τό ενοίκιο, &πά.vτησε δ Κοuρ ­

φεριiκ.

- Κα.λ~ λές, τό λογα.ρια.σμό λησμόνησα..

Ό ξενοδ6χος zψερε τό λογα.ρια.σμό, έ6δομ'ήντα. φράγκα., ποu πληρώθΎJ­κα.ν iμέσωc.

- Μού μέvouv δέ'ιl:α. ψριΧγκα. , είπε δ ΜιΧριος.

- Νά. πά.ρ ' rι οργ-ή! ε!πε δ ΚοuρφεριΧκ . Μέχρι νσ. μιΧθεις τ' &.γγλικtΧ

θά. ψα.ς 1:έντε κα.t μέχρι νά μά.θεις τά. γερμανικά. τά. &λλα. πέντε. Μά τήν &­λ'ήθεια., -1) :tσλ& γρ-ήγορα. πρέπει vιΧ τρώς ιJ.ια. γλώσσα., ή πολu &.ργα. τ& πέντε

φρά.γκα..

Στο με τα. ξ~ ή θεία. Γι λ \ιορμά.νοοu είχε κατορθώσει, έπt τέλοuς, ν' &.να. κα­λύψει τήv κα.τοικ (α. τοu ΜιΧριοu . Κα.ί μια. μέρα. &πιστρέψοvτα.ς δ ΜιΧριος &.πό τ-Υj

σχολrι, 6ρ"ήκε €.να. γριί.ιιμα. της θεία.ς τοu κ' έξακόσια ψρά.γκα. χρuσά μέσα σ'

Ι!.νι:ι. κοuτί σψρα.γισμένο. 'Ο -:ι 1r ι " ) , , , J, θ , v, , " , . lvLα.ριος εστει ,ε πιc>ω τα. χρημα.τα στ ,1 Ξια τοu μαΙ, ι μ ε να. γραμμα.,

στο δποίο με σεμνότητα. την εuχα.ριστοϋσε κα.t τη 6ε6α.ίωνε δτι είχε τa μέσα.

va σuvτηρείτα.ι μόνος τοu κα.l να. μή γiνετα.ι 6ιΧρος σέ κα.vένα. . "Ας σημειωθεί

οτι οτα.v τάγρα.φε α.uτά, τοΟ είχαν &.πομε ίνει τρία. φράγκα..

'Η θεία δε θέλησε νa ενημερώσει τον πα.τέρα. της γιά τ~'ι iipνrιση τοϋ

Μιiριοu va κρα.τήσει τ!Χ χρΎ)μα.τα., &.πό cρό6ο μ-Υj τόν έξα.γριώσει π:ψισσ6τερο.

Ί'ής είχε πεί &λλωστε, δπως θ& θuμaτ~ι ό ιivαγνώστης:

-Ποτέ νl.ι. μη μοu &.να.φέρεις γι' α.uτό "'όν α.!μο6όρ')! , .. ·ο :Μιiριος έγκα.τιiλειψε τό ξενοδοχείο ποu eμενε, για. να. μη δημιουρ-

γ~σει χρέη .

Page 137: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

Β/ΒΛ/Ο τ Ε τ Α Ρ. · τ ο

ΤΟ Ε::ΟΧΟ ΤΗΣ Δ ΥΣΤΥΧΙΑΣ

Α'

Ο M.APIO~ ~Ε ΕΝΔΕΙΑ

Ή ζωΥ) εyινε 6αριά κoct σκληρΥ) yιά τδ Μά.ριο. Το ο,τι ~φα.yε τά ροuχιχ

τοu κιχ! τδ ρολ6ι οέν ήτσ.ν τίποτε. Άλλ?ι. εφαyε κrxt τό άκι;ι;τrχνόμαστο εκείνο

πράγμα., ποu οί Γάλλοι τό λένε <<λuσσιχσμένη &γελάδιχ» καl &ννοοuν τlς ήμέ­

ρες χωρ!ς ψωμί, ψ; νόχτες χωρtς uπνο, τά 6ρά.δια χωρlς ψι7ις, το τζάκι χω­

ρlς φωτιιΧ, τlς 6δομά.δες χωρίς οοuλειά:, το μέλλον χωρlς ελπίοα., το τpuπημέ­

νο στον &γκώνα. pouχo, το παλιο κα.πέλλο, ποu προκαλεί το γέλιο τών κορι­

τσιGJν, τήν πόρτα ποu είναι κλειστΥ) το 6ρά.οι, γιιχτl δ ενοικος οέν πληρι~νει το

νοίκι, τΥjν &.να(οεια τοu θupωρσu , τοuς χλεuασμοuς τιi>ν γειτόνων, τlς ταπε ινώ­

σεις, τΎ)ν προσ6λημένη άξιοπρέπεια, τlς ά:ήδίες, τlς πικρίες, τήν άπ6γνωση.

Ό Μά.ριος εμα.θε πώς τά κα.τα.πίνοuν α.ότά. κrxl πώς πολλές φορές δέν ίι­

πά.ρχει τίποτε fί.λλο γιά τροφή, &κτ?ς &π' δλα αότά:. Άκριι7ώς τότε ποu δ άν­

θρωπος εχει &νά.yκη &πο ά.ξιοπρέπεια γιατί εχει ά.νά.γκη &.πο ~ρωτα., δ Μά.­

ριος ε6λεπε νά τον κοpοϊδεuοuν για.τl ήτα.ν κα.κοντuμένος κιχl γελοίος γιατί

fιταν φτωχ6ς. Σέ ήλικία. οποu τά. νιά.τα γεμ(ζοΙJΥ τήν καρδιά. &γέpωχη περη­

φά:νεισ., έκείνο:;; χα.μ.ήλωσε πολλές φορές τά μά.τια. του πά.νω στχ τρύπια. πιχ­

ποότσιιχ τοu καl ενοιωσε τα. &δικιχ α.tσχη κα.l τα. δδuνηpά έρuθήμα.τα. τijς φτιi>­

χεια.ς. θcιuμάσια καl τρομερή δοκιμασία ποu έξα.χρειιiινει τοuς &.Μνα.τοuς κα.l

τοuς μικpόψuχοuς, κα.l . ιiνuψώνει τοι)ς δuνα.τοuς κα.l μεγα.λόψuχοuς. Χωνευτή­

ρι, οποu ή μοίρα. ρίχνει τόν &νθρωπο, κά.θε φορά. ποu εχει &.νά:yκη ά.π6 ενα.

φαuλο fι ενα.ν rιμίθεο.

Για.τl μέσα. σ' αότοuς τοuς μικροuς άγωνες Χοc! την κα.θημερινΥ) &γωνία

τ~ς ζωής γίνοντQιι μεγάλες πράξεις. Πόσοι κα.pτεpικοl κα.l &γνωστοι ήpωισμοl

Page 138: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

525

δέν πα.λεuοuν μέσ' στό σκοτάδι σώμα. μέ σώμα. .ένά.ντια. στ~ μοιpα.ία. εφοδο

των &.να.γκων κα.t των &.θλιοτ~των! θρίcι;μοοι εuγενικοί, θρία.μοοι μ.uστικοt ποu

δέν τοuς 6λέπει κα.νένα. μά.τι, ποu δεν τοuς &ντα.μ.οίοει κα.μ.μιa φ~μη κα.ί δεν

τοuς ορα.6εuει κα.νένα.ς uμνος. Ή ζω~, "ή δuστuχία., "ή έγκα.τάλειψη, "ή φτώχεια.

είνα. ι κι' α.uτGι. πεδία. μά.χης, ποu έχοuν τοuς ijρω~ς τοuς . Άψα.νετς fjpωες ά.λλrk,

πολΗς φορές , δχι μικρότεpοuς &.πό τοuς μεyά.λοuς κα.ί δοξα.σμένοuς ήρωες.

~Ετσι δημιοupγijθηκα.ν uγιείς κα.t σπάνιες φuσεις . Ή φτώχεια πα.ρ' 8λο

ποu είνα.ι σχεδόν πά.ντα. μητρuιιΧ, γίνετα.ι κrkποτε μητέρα.. Ή εσχα.τη ένδεια.

γεννfi.. τή δUνα.μη τής ψuχής κα.t τοu μuα.λοu, γα.λοuχετ uψηλή ψιλοτιμ.ία.. Ή

δuστuχίϊk είνα.ι δuνrkμωτικό γάλϊk γι~ τοuς μεγϊkλόψuχοuς.

τΗpθε στιγμij πού δ Μάριος σκοuπιζε μόνος τοu το δωμάτιο, ποu &.γόρα.­

ζε μ.ιfi..ς πεντάρα.ς έλεεινο τupί , πού περίμενε νΓι.. νuχτώσει γιΓι.. y~ πά.ει στο ψοuρvο ν' &.γορά.σει λίγeι ψωμί, ποί.ι το πήγα. ινε· στη ψωλιά. του κρυψα. κα.ί τl:ί­

τρωγε σΓι.. νΓι. το είχε κλέψει. 'Έμπα.ινε κάποτε στ/:ι κρεοπωλείο μέ τΓι. 6ι6λία.

κck.τω &πό τrι μ.α.σχck.λη, χα.φετοuσε μέ uπόκλιση την κpεοπώλα.ινα., πού &πο­

ροuσε για τήν τόση τιμ~, δεuτερο χα.φετισμο στον uπά.λληλο τοu κρεοπωλf ίου,

ζητοuσε εvα. παϊδάκι πpο6α.τίσιο, πλήρωνε εξη η έφτΓι.. σολδ ιά, τ/:ι τuλιγε σ' ε­

να. χαρτί, το ε6οι.ζε κι' α.uτb κά.τω &.πb τη•; μ.ιχσχά.λη, &.νά.μεσα. σέ δuο 6ι6λία.

κ' εψεuγε. Μ' οι.uτό τό πα.tδι, ποu τ5ψηνε μ.όνος τοu, ζοuσε τρείς μέρες .

ΊΙ θεία. τοu εκα.νε έπα.νειλημμένες &.πόπειρες να. του στείλει τa έξα.κόσια.

φράγκα.. Ό Μάριος τΓι. έπέστρεφε πάντα., λέγοντα.ς δτι δέν είχε ά.νά.γκη ά.πο

τίποτε.

Άπο τότε ποu έγινε ή μετα~6ολή στtς 1δέες του, δ Μάριος κρα.τοuσε πέν­

θος γιa τον πα.τέρα. τοu κα.ί φοροuσε μα.uρα. pοuχα.. 'Έκτοτε δέν έγκα.τά.λειψε 6έ6α~ια. α.uτος τΙΖ μα.uρα. ροϋχα., &λλά στο τέλος τον έγκα.τάλε ιψα.ν έκεϊνα. . 'ΊΙρ ­

θε μέρα. ποu δεν είχε ροuχα. πι!Ζ νιΧ φορέσει. Το πα.ντ~λόνι κρα.τοϋσε &.κόμη ,

&.λλa το σα.κκάκι! ... Τί ν.α κάνει; Ό Κοuρφερακ τοuδωσε ε να. πα.λιο σα.κκά.­κι . Ό Μά.ριος εδωοε τριά.vτα. οολοιά. ο' ltvα. ρά.ψ·ο1 κα.ί τ()σ το yόρισε, ετσι ψα.ιν6τα.ν σά.ν κα.ινοόpγιο . 'Αλλ&. ήτα.ν πpά.σιvο . Άνα.yκά.στηκε νά. ογα.ίνει μό­

νο τij νuχτα., για. νΓι.. φαίνετα.ι μα.uρο. θ~λοντας, δ δuστuχiJς , να. δια.τηpεί τό

πένθος τοu, yτuνότσ.y το σκοτάδι τής νuχτα.ς.

Μέσα~ ο' α.uτές τις συνθήκες πήρε τό δ1πλωμοι τοu δικηγόρου . Ka~t τότε I , _ ό I I , 'λ I I Ί' Ν ~ ·'· " I πrιρε την α.π ψσ.ση να. το α.να.γγει ει στον πα.πποu τοu . ou εγρα.ψε ενα. γρα.μμα.

ψuχρό, &.λλα. γεμ.ά.το σεοα.σμ.ό κ.α.ί uποτα.γή . Ό κ. Γιλνορμάνοος πήρε τό γράμ­μα. α.uτό τρέμ.οντα.ς, το διά.6σ.σε κι , ά.ψοu τδκχvε τέσσερα. κομμ.ά.τια~ το πέτα~ξε .

"fστεpσ. &.πο ouo τρείς , έρες, η δεσποινίς Γιλνοpμ.ά.νδοu ίi.κοuσz τον πα. ­

τέpα. της , πού ορισκότα.ν στ/:ι δωμάτιό τοu , vά. μιλ~ μόνος τοu. Αστ/:ι γ ινότα.v κά.θε ψοριΧ ποu fιτα.ν τα.ρα.γμένος . 'Έδωσε προσοχή -iι γεροντοκόρη ·ισ.ί τον Cί..­

κοuσε να λέει.

Page 139: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

526

"Α ~, , g ' 6 θ' ,,.. ' ~, - ' ' "" - ν r;εv 'Y]σouv ~vα.ς α.ν ητος, α. 'Υ]ζερzς πως oz μπορει κι:ι.νεις να. εινα.ι

Βα.ρώνος κα.ί, μα.ζί, δικηγόρος.

Β'

Ο M.APIO~ ΦΤQΧΟ~

Γίνετα.ι καl μέ τ.fι φτώχεια δ,τι γlνεται μέ δλα τ& πρ&γμα.τα . Κατα.vτα. κι' αuτη στο τέλος όποψερτή. Ό ψτωχος ζει: τη ζω'i) τοu ψuτοu, οηλα.ο'i) &να.­

πτόσσετα.ι &θλια., &λλιΧ διατηρείται στη ζωή.

Νά. μe ποιον τρόπο ε!χε κανονιστεί ή ζωή τοu Μ!Χριοu. Ό νέος ογrjκε

~πο τον πολu στενο χώρο. Χriρη στην &οκνη δοuλειri, στην κα.ρτερικ6τητα.,

στήν &πψονή κα.ι στη θέληση, είχε κα.τα.ψέρει y~ κερδίζει &ς έψτα.κόσια. ψρri­

γκα. το χρόνο. Ε!χε μά.θει τιΧ γερμα.νικά. κα.ί τ' &γγλικά.. Ό Κοuρψεράκ τόν !­φερε σ' έπα.ψΥ) με τό φίλο τοu τον έκδότη. Ό Μά.ριος εφτια.νε πpογρά.μμα.τα.,

μ.ετά.ψρα.ζε έψημερίδες, έσχολίαζε εκδόσεις, εγραψε οιογραψίες κλπ . ·κα.ί μ'

α.uτ6 τον τρόπο κέρδιζε τά έφτα.κόσια. φρά.γκα. τοu. Ζοuσε μ' α.uτά, οχι ά­

σχημα..

Ό Μά.ριος πλήρωνε στο παλιόσπιτο τοu Κά.ρα.κα τριά.ντα. ψρά.γκα το χρό­

νο. Μιά. τρώγλη χωρlς ψωτιιΧ το χειμώνα., έπιπλωμένη μe τά. &.πολuτως &νσ.γ­

κα.ία., aλλα. α.ότα. τα. επιπλα. ήτα.ν δικά. τοu . ΥΕδινε τρία. φρriγκα. το μήνα. στη

γρι~ θuρωρό , γι~ ν~ σκουπίζει το δωμ.ά.τιό τοu κΙΧί ν~ τοu φέρνει κά.θε πρωί

λίγο ζεστο νερό, α.uγο φρέσκο κα.l ένος σολδίοu ψωμί. Αοτο το ψωμί κα.ί το

α.όγο ήτα.ν το πρωϊνό τοu. Στ!ς εςη το ορriδι πήγα.ινε σ' ενα. έστια.τόριο , της

κuρίας Ρουσώ, φτηνο &λλά κόσμιο. Σοόπα. δeν ετρωγε. 'Έτρωγε μια. μερίδα.

κρέα.ς, gςη σολδιά, οσπρια βραστά η χόρτα, τρία σολδιιi. 'Έδινε &λλα τρία. σολ­

δι~ γι~ τuρl καί ψροuτα καί τρίσ. σολδι~ γι~ ψωμί <<κατ~ οοuλησψ. Κρασί

δέν ~πινε, μόνο νερό. 'Όταν πλήρωνε στο τσ.μεϊο, έδινε κσ.ί ενα. σολδίο στο

πα.ιδί τοu έστια.τορίοu κα.ί 'ή κuρία Ροuσσω τοu εδινε ενrι. χα.μόyελο .

Λοιπόν, τέσσερα. σολδιά για. το πρόγευμα. κα.ί δεκα.έξη γιά το yεuμα., 'ή

τροψή τοu στοίχιζε ενα. φριiγκο τήν ήμ.έρσ., τρσ.κόσισ. έξήντα πέντε ψρ!Χγκα.

το χρόνο.

Σ' α.uτά. προσθέστε τά. τριά.ντα. φρά.γκα. γiά. το ενοίκιο, τα. τριά.vτα. εξη

ψρά.γκα. γιά. τη θuρωρό, κα.ί μερικ~ μ.ικροέξο8α.. Me τετρα.κόσια πε·ιήντα. ψρά.γ­κα το χρόνο, ό Μάριος είχε τροφή, κα.τοικία. κα.t όπηpεσία.. ΙΊά. το vτόσιμό του

χρεια.ζόταν έκα.το ψρά.γκα., yι&: τ~ &σπρόροuχα πενήντα. ψρά.γκα , 8λ'7. μα.ζl

δέν ξεπερνοuσα.ν τ& &ξακόσια πενήντα φρά.yκα. Εrχε καί πεpίσεuμ.α. πεν1ιντα

Page 140: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

527

ψρ!Χγκ~. "Πt~ν πλοόσ:ος. 'Ότ~ν πΙΧροuσια.ζότσ.ν ά.νά.γκη Οά.νειζε κα.t κα.νένα ψίλο . Τόν Κοuρψερά.κ τόν είχε δανείσει &ς έξήντΙΧ ψρ~γκα.

Είχε πά.ντΙΧ Μο ψορεσιές δλόκληρες. Μιά. ΠΙΧλιά. «κιχθημερινή» και μι& καινοόργια. για. &πίσημ:η. κ~ι οί ouo ήταν μ~σρες. Ποuκά.μισΙΧ είχε τρία., το

ενα. φοροίίσε, το άλλο το φόλιχγε στ~ν ντοuλά.πα, το τρίτο ήταν στ~ν πλόστρα .

Χρειά.στηκε νΓι. περά.σοuν χρόνια., για. να. ψτά.σει σ' α.uτη τΎ]ν ά.νθηρΎ] κα­

τά.σταση . Χρόνια σκληρ~, οόσκολ~, &.πο τα. όποία. 5-ΧλΙΧ ε!χε περά.σει σκΙΧρφα.­

λώνοντΙΧς, χα,( ά.λλΙΧ κά.πως όμα.λά.. Τα. πά.ντα πέρα.σε, τά. πά.ντα δπόψερε, χω­

ρίς ποτέ νΓι. χά.σει το θά.ρρος τοu καί χωρίς ποτέ ν& χρεωθεί. 'Ένοιωθε εuχα.­

ρίστηση οτα.ν σκεψτότα.ν δτι οέ χρεώθηκε οuτε μισ. πεντά.ρα.. θεωροσσε το

χρέος σ&ν ά.ρχη σκλα.6ιaς. 'Έλεγε μ~λιστα δτι ό οα.νειστής, είνα.ι χειρότερος

&οπό τον &.ψέντη, για.τt δ ά.ψέντrις είναι κόριος τοσ σώμ.ΙΧτος, ένω δ ΟΙΧνειστης

γίνεται κόριος της ά.ξιοπρέπειά.ς μα.ς , τήν δποί~ μπορεί κοιι να. χιχστοuκίσει.

Προτιμοσσε ν:Χ μείνει νηστικος πΙΧpCι. να. δανειστεί .. Καθιhς ήξερε δτ: τ& ά.κριχ

ένώyοyτ~ι ΚlhL δτι, ~Υ δ &νθρωπος δέν προσέξει, ~ οtκονομικη έξαθλίωση μπο·

ρεί Vά. επιψέpει τ~ν ψuχικ~ τα.πείνωση, τ~ χα.μέpπειΙΧ, άγρuπνοtίσε ψιλότψΙΧ

ν& διατηρήσει την ιiξιοπρέπειά. τοu. Ίπηρχα.ν δια.τuπώσεις, δια.6ήμΜα., η εκ­

δηλώσεις, ποu σέ κά.θε &λλη περίπτωση θά. τά. θεωροσσε ώς ά.πλη ψιλοψροσu­

νη, εόγένεια .Υι έκδήλωση σεοΙΧσμοu, τώρα τα. θεωροuσε σα.ν έξεuτελιστικά. ΚΙΧL

στεκόταν ιiγέρωχος, κρΙΧτοσσε τη θέση τοu άκαμπτα. Δέν τολμοtίσε να. προ­

χωρήσει, ά.πο ψό6ο μην uποχωρrισει δστερα. . Σε δλες τtς δοκψΙΧσίες έμψuχω·

νόταν ιiπο μια. μuστική έσωτερική ψωνή. Ή ψuχή 6eιηθιΧ το σωμ~ ΚΙΧL πολλες

ψορές το ά.νΙΧψτερώνει. Ή ψuχη είνα.ι το μόνο ποuλt ποu όπο6αστά.ζει τό κλοu­

βί τοu.

ΣτΎ]ν καρδιά. τοσ Μά.ριοu, κοντά. στο ονομα. τοu πα.τέρα τοu, ήτα.ν και eνοι

&λλο δνομΙΧ χΙΧρα.γμένο. Το ονομα τοu θψ;ΙΧδιέροu.

Καθι~Jς ήτΙΧν σοβα.ρος καt ένθοuσιώδης ιiπο ψuσικοu τοu, ό Μά.ριος μέ τΎ]

ψαντασία. τοu είχε κλείσε: μέσ~ σέ ψωτοστέψα.νο τον &νθρωπο, ποu νόμιζε δτι

είχε σώσει tij ζωή τοu πα.τέρα. τοu, τον ά.τρόμΥ)τΟ λοχία δ δποίος ; &.ψηφών­

τας δ6ίδες κα.t σψα.ϊρες, εσωσε τη ζω~ τοu σuντΙΧγμ.ΙΧτά.ρχη, στο ΒΙΧτερλώ .

Οόδέποτε διαχώρισε τη μνήμη τοσ &.νθρώποu αότοu, ά.πο τΎιν μνήμη τοίί πα.­

τέρα τοu κ' ετρεψε τον fδιο σε6ασμο ΚΙΧL προς τοlις δύο . Αuξήθηκε. μά.λιστΙΧ πε­

ρισσότερο ~ σuμπ~θε ιά τοu πρbς τον Θερναδιέρο οταν, πηγΙΧίνοντΙΧς στο Μαμ.­

ψερμίλ, πλ'Υ)ροψορ~θ'Υ)κε δτι είχε χρεωκοπ~σει. 'Από τ6τε ~κανε κάθε προσ­

πά.θεια. ν' ιΧνα.κα.λόψει τον ξενοδόχο καί την οtκογένείά. τοu, μέσα στ~ σκοτειν~

&6uσσο τ·ης ψτώχεια.ς , δποu εγ~yε &φα.vτο; .

Ό Μά.ριος εκανε ε ρεuνες παντοu, τρία δλ6κληρα χρόνια ξ6δεuε τίς μι­

κρές τοu οικονομίες σε τα.ξίδια., &λλα. κα.νέvας δε μπόρεσε να. τοίί δώσει κά­

ποια πληροψορία., δλοι είχαν τη γνώμη δτι έψuγε στb έξωτερικό. Κιχl οί δα­νειστές τον &να.ζητοuσα.ν, μ.έ μικρότερη &.γά.πη &πο το Μάrιο, &λλά. έξ rσou

Page 141: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

528

έπίμονα, χωρίς οuτε κι' αότοt νά. καταφέρουν νά. τόν &.να.καλόψουν. Ό Μά.ριος

κατηγορούσε σχεδbν τόν έαυτό του γιατί οί ερευνές του εμειναν άκαρπες. Αό­

το ~τα.ν το μοναδικο χρέος ποu τοu ά.φησε δ συνταγματάρχης, καί δ Μάριος τό

θεωροuσε ζ~τημα τιμής νά. το πληρώσει.

Ε!να~ τρομερό, ελεγε πολλες φορες μέσα του. 'Όταν δ πα.τέρα.ς μου κοι­

τότσ.ν στο πεδίο της μάχης, δ θεpναδιέpος μπόρεσε καί τον 6ρijκε μέσα. στοuς

καπνούς καt στά. μυδρά.λλια, καί νά. τόν μεταφέρει πά.νω στούς ωμ.ους του μα.­

κρια. ά.πό τον κίνδυνο, χωρίς νa τοu χρωστά. τίποτε. Έγw τώρα πού χρωστώ

τόσοι. στον θεpνΙΧοιέρο, δέν ε!μα.ι ικα.νος να. τον 6ρω μέσα. στο σκοτάδι ποu ά.γω­

νια. κσ.ί νά. τον έπσ.να.ψέρω &.πο το θά.νσ.το στη ζωή; "Ω, θ~ τον βρω!

Κι' ιiλιjθεια, ό Μά.ριος θά.δινε το ενα ιiπό τ& χέρια του, γι& ν& 6ρεί το -θερνσ.διέρο καί 8λο του το σ.ίμα. γιά. νά. τον βγάλει ιiπδ τη δυστυχία. Το νά.

δεϊ τό θερνα.διέρο, νa τοu παρά.σχει δποια.δήποτε e5οήθεια,, νά. τοu πεϊ, «Σύ

δέ μέ γνωρίζεις, έγw δμως σέ γνωρίζω κα.λά! Είμα.ι έδώ! 6ρίσκομα.ι στη " 'θ ' I Τ' ~ ' ' ' ' Α' ' -1, • λ ' . ' οισ. εση σου. ι μ.πορω νσ. κα.νω γιοι. σενα. ;» υ-.ο • 1 τ0\ν -.ο γ υκυτερο, το ω-

ρα.ιότερο ονειρο τοu Μά.ριου.

Γ'

Ο MAPIO~ ΑΝΤΡΑ~

'Εκείνη την έποχή, δ Μά.ριος ~ταν εϊκοσι χρονών. Άπο τότε πού &ψησε

τον ποιπποό -.ου πέρσ.σΟ\ν τρίΟ\ χρόνια.. Ot σχέσεις τους είχα.Υ μείνει στήΥ tδια.

κατά.στσ.ση, κσ.νένσ.ς &.πο τούς δυό τους οέν εκα.νε οuτ~ ΕνΟ\ βijμα. νά. συνα.ντ~­

σει τόν άλλον. "Αλλωστε για.τί να. συναντηθοuν; για. vα. συγκρουστούν πά.λι;

Kor.t ποιός &.πο τοuς δυο θά. όπερiσχυε; Ό Μά.ριος ~τΙΧΥ &.πό χΙΧλκό, δ γερο • Γι λ vορμά.νδος σιδερένια. χύτρΙΧ .

Γεyονος είνσ.ι δτι δ Μάριος δέν είχε κα.τα.νοijσει την κσ.pδι!Χ τοϋ πα.πποϊί

του . Αότος ψα.ντα.ζότσ.ν 8τ ι δ κ. Γιλνορμ.ά.νδος οδοέποτε τον &.γσ.ποuσε, πwς δ

γεροντάκος ΕΚείνος, δ λΙΧκωνικος κα.ί τpα.χuς κα.ί ε!ρωνα.ς, πού πά.ντα. ολα.σtη·

μοuσε ΧΙΧί ψώνα.ζε κα.ί σ~κωνε το μπα.στούνι του, δέν αίσθανότα.ν γι' αuτον

&λλη στοργή, έκτος &.πο τήν έπιπόλα.ιη κα.t α.όστηρη μΙΧζί στοργη των γερόν­

των τής κωμωδiα.ς . Ό Μά.ριος ε!χε γελαστεί.

'Υπάρχουν πα.τεpάδες ΠΟΙJ δέν &.γαποΟν τιΧ παιδιά τους, &.λλά. δΕν uπάρ­

χει πα.πποuς ποu να. μη λα.τρεύει τον έγγον6 του.

Κα.τά. 6ά.θος, δπως είπα.με κι' &λλοu, δ κ. Γιλνορμά.νδος έλά.τρεuz το Μά.­

ριο. Τον έλά.τρεuε ομ.ως με το δικό του τρόπο, σuνοοεόοντσ.ς την ιiγά.πη του

• ' • ' ' 'Αλλ' " ' ~· ~ ' ~· ξ ' με ειρωνειες και ρα.πισμα.τα. . α. οτα.ν το πα.ιοι ec:ρuγε κα.ι οεν οινα.ψα:ιηzz

Page 142: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

οι Κ\Ι(Ιιι:ηrροι ιi.τΗ τοiις φίλοι•ς τής: «Φι.λικijς; 'Εταιι:Ψις τιiJV ι'ινα/.φαt\'ijτων» . Έν­ζολωράς;, ΚομπΕφέρ, Κοt•ρψερι'ικ, Φε γ{ι, Πe>οt•Ι\αί ρ, Βαχορέλ, Άητός:, κλπ.

Page 143: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf
Page 144: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

529

πιά., ό γέρος !νοιωσε στ~ν κσ.ροισ. ~να. σκο;tεινδ κενό. Κσ.l ε!χε SlSσ.ισ. οισ.τ~­

ξει ν~ μ:~ιν τοσ ξιχνιχμιλ~σουν πι~ γι' ιχότόν, ά.λλ~ πολι'.ι λυπότιχν γισ.τl τόσο πειθά.ρχησσ.ν σ' ιχ.ότό. Κιχτ~ τοι'.ις πρώτους μήνες, ε!χε την έλπίοα. δτι α.ότός ό

Βονα.πιχ.ρτιστ'i)ς και Ία.κω6ϊνος, σ.ότος δ α.!μο6όρος οημοκρα.τικός, θ~ ξα.να.γύ­

pιζε, ά.λλα. πέpιχσσιν οί έ68ομά.8ες, οί ΙJ.i)νες, τ~ χρόνια. κα.l τό ιχίμοοόρο θηρίο

δέ φα.ινότιχν κι' δ γέρος ιχlσθσ.νότιχν &.πελπισ(α. κιχl ό8ύνη.

- Κιχt δμ.ως 8έ μποροΟσιχ ν& μ~ν τόν διώξω, ηεγε στόν έα.uτό τοu. Κιχt ιiνιχpωτιότιχν:

- 'Άν κα.ί τώρα. μοΟ Ηεγε δ,τι μοσ εlπε τότε, θ~ ήμουν ίκα.νός ν~ 'tOY διώξω πcΧ.λι;

·π περηφά.νεια. του &.ποκρινότα.ν &μέσως, vιχ.ί! Άλλά. τb λευκ6 του κεφά.λι, ποι'.ι τό κουνοuσε σιωπηλά;, €λεγε θλι6εpιΧ, δχι! Μερικές ώρες γινότιχν πφίλu­

πος. Αlσθιχνότιχv δτι δ ΜιΧριος τοσ !λειπε. Ο! γέροντες έχοuν &.νιΧγκη &πο στοργ~ κα.l τρυφερότητιχ, δπως κι' &.πο 1jλιο. QΟσο ισχυρή φύση κι' ίiν ~τιχν,

ή aΠουσία. τοu Μ!Χριου εφερε μέσα. του μια.ν ά.λλα.γ'ή. ·ο κόσμος ν~ γύριζε &­νά.ποδιχ, δ κ. Γιλνορμ.ά.νοος οε θ~ δεχότα.ν Υ~ κά.νει ενιχ 6ijιJ.ΙX γι~ y(ι.. πλησιά.­

σει α.ότό τό «πα.λιόπα.ι8ο», &.λλ& uπόψερε πολu. Δέ ρωτοuσε γι' α.ότbν ποτέ, ά.λ­

λ~ τον σκεψτότιχν πά.ντα.. Άπομα.κρυνότα.ν &.πο τον κόσμο κιΧθε μ.έριχ κιχl πε­

ρισσότερο. ,.Ητα.ν &.κόμ.1], δπως 6.λλοτε, εuθυμος κα.ί όξuς, ά.λλά ή εόθυμία. του

εlχε μι& σπα.σμωδικη τpιχχότη•α., σα ν& περιείχε όργή κα.ί πόνο κα.ί τ~ ξεσπά.­

σμα.τά. του κσ.τα.λήγα.νε πά.ντιχ. σε μια. μελσ.γχολικ~ πρα.ότψσ.. Κά.που, κάποu υ.εγε:'

-"Ω! α. ν ξα.να.ρχότιχν, ενιχ γερο χιχστούκι ποι'.ι θ& τοuδινα.!

'Όσο για. τή θεία., ιχότή σκεφτόταν τόσο λίγο, ωστε οε μποροuσε ν' &.γα.­

πά πολu. Γι' α.ότήν, δ Μάριος είχε γίνει μια. &.μυορή, ά.κα.θόριστη "σκιά. και

περισσότερο θά. σκεφτότα.y μιa γάτιχ ή €.νιχy πα.πα.γά.λο, a_y είχε, πα.p~ γι' α.ό'tόΥ.

Ό μυστικός ψυχικός πόνος τοu κ. Γιλνορμάνδου μεγάλωνε κι' &.πό το

γεγονος δτι τόν !κρυ6ε ά.π' δλον τόν κόσμο κα.ί πρόσεχε, ωστε οuτε y(ι.. μαντέψει

κα.νεlς τίποτε. Ή λύπη του εμοια.ζε μέ κιχμ.ίνι κriποιοu νέοu σuστήμα.τος, ποι'.ι κσ. ­

τα.πίνε ι τόν κα.πνό του. Τύχιχινε κιχμμι<Χ φοριΧ ν& τον ρωτοΟν τίπο~ε ένοχλψ

τικοl φίλοι, τί κriνει; 7) ποΟ 6ρίσκετα.ι δ κύριος έγγονός σα.ς; δ γέρος ά.πeικρι­

νότα.ν η μέ στενα.γμό, ίiν fιτιχν μελα.γχολικός, η τινιΧζοντσ.ς με το Οά.χτuλο κri­

ποια. σκόνη ά.πο τό μα.ν ίκι του, ίiν ήθελε νΓJ. ψ~νεί εuθυμος . · -Ό κόpιος 6~pώνος Πομερσό; Δικηγορεί. _ Ένώ δ πα.πποι'.ις μετα.νοοuσε πικρά;, δ Μ&.ριος ήτα.ν εόχσ.ριστη~ιένος. 'Ό­

πως συμ6α. ίνει σε κάθε κcφδιά κιχ.λή, οί δυστυχίες, ή φτώχεια. τοu είχα.ν &­φιχιρέσει τΥjν πικρία.. Άνα.πολοΟσε τον κ. ΓιλνοριJ.ά.νδο χωρtς τfι•ι &λιiχιστη

κα.κία., ά.λλ<Χ εrχε &.πόφιχση ν& μη δεχτεί τίποτε πια &.πb τόν όίνθρωπο, ποlι ί.ι­

πηρξε τόσο κ~κδς πρδς τον πα.τέρα. του. θεωροΟσε τόν έα.υτό του εύτυχή , πο:'J όπόψερε κιχί δποψέρει &.κόμη γιιΧ τόν ΠΜέpσ. τοu. Τί rj'tσ.Y &λλωστε ol δικοί

3,1

Page 145: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

530

τοu κόποι κσ.t ~ φτώχεια., συγκρινόμενα. μέ τΥ)ν ~ρωϊκΥ) ζωΥ) τοu σuντα.γμα.τ!Χρ­

χη; Σκεφτότα.ν τέλος, δτι δ μόνος τρόπος νιΧ πλησιιiσει τδν πα.τέρα. τοu κα.l νά.

μοιάσει σ' α.ίιτόν, ~τα.ν ν' &ντψετωπίζει γεννα.ία. τή φτώχεια. κα.ί τίς οuσκο­

λείες της ζωΎjς, δπω; &κείνος &ντιμετώπιζε yεννα.!α. τούς έχθροός. Κα.ί τί &λλο

μποροuσε να. έννοεί δ σuντα.γμα.τciρχ'Ι)ς δτα.ν εyραφε τή φριiση <<θ& γίνει li.ξι­

Ος>>, λέξεις πού δ Μάριος &ξα.κι:ιλοΙJθοΟσε νά. κρα.τά.ει, οχι πια. στο στijθος τοu,

&.φοu είχε χrχθεί τό εγγρα.ψο τοu σuντα.γμα.τάρχη, &λλά. μέσrχ στήν κα.ροιά. τοu.

Στο μ.ετα.ξό, άν κα.ί πijρε το δίτ:λωμά. τοu, οuτε οικηyοροuσε, οlίτε &γ6-ρεuε, δπως ψα.ντα.ζότα.ν δ κ. Γιλνορμά.νοος. Μέ τήν δνεφοπόλα. ψuχαλογί!Χ τau

ΕΚλινε περισσότερο προς τον tδα.νικο κόσμο κα.ί πεpιψpCi'iΟUσε τ-Υ) οικ·ηγορία..

Tou ήτα.ν πι:ιΜ έvοχλητικο νΓι. σuvα.να.στρέφετα.ι τούς δικηγόροuς, v7. τρέχει

στ[ς α.ίθωσε; τών δικαστηρίων κα.l νιΖ ψάχνει γιά. όποθέσεις. Κσ.ί yιά. ποιό

σκοπό &λλώστε; Tou fιτα.ν &ρκετά. α.•) τα. ποlι κέρδιζε &πό τbν έκΜτη. Έργα.­

ζότα.ν λίγο κα.ί ;;!χε μιά. σ(γοuρη &μι:ιι6ή, ποu έπα.ρκοuσε γιιΧ τίς τωρινέ~ τοu

&.νά.γκες.

'Ένιχς άλλος έκοότης το!J πρότεινε να. τόν πά.ρει στό σπίτι τοu, ν& έγκα.­

.. τα.στα.θεί κα.λά., ν~ τοΟ έξα.σψCGλίσει μόνφ.η έpγσ.σία. κα.l νά. τοG δίνει χίλια. πεν­τακόσια. φρά.γκα το χρόνο. Καλο κcι:τά.λuμα κα.l χίλια. πεντα.κόσιc:ι. ψρά.γκα. το

χρόνο! Είνσ.ι μια. έλκuστιΥ.iJ πρόταση. Ναί! άλλά. ν' &.πα.ρνηθzί την ελεuθερ(α.

του. Να. είνα.ι όπομίσθιος κα.t ν& τοΟ eχοuν προσοιορίσ:;;ι τίς ώρες τοu; Δέν

κσ.τσ.δέχτηκε να. δοuλώσει τb πνεuμα. τeιu. 'Αρνήθηκε.

Ό Μό:ριος ζοΟσ;; clπομο•ι(Jψ,έvος. Δέν Ιiμzινε οόJτε στον δμιλσ, πσu πpω3ρ6ς

τοu ~ταν δ Έ·Ιζολωράς. Tb•i είχε θορuβrισει το πνεuμα. έκείνοu _τοu κuκλοu.

'Έμεινε δι~ως καλός φίλσς μ~ δλσu; κ~' δτα.ν πα.ροuσια.ζ6τα.ν &vά.γκη , δλοι α.•)­

τοt ήτrι.ν πρόθυμοι ν?:ι.. clλληλοβοηθοuντα.~ μέ κά.θε τρόπο, ±λλCι.. τίποτε περισσό­

· τερο. Ό :Μά.ριο; εfχε δυο ψιλους, ενα. vf.o, τον Κουρψερiκ, κ' eν:χ. γέρο, τόν κ. Βοϊδa. 'Έκλ~νε περισσότερο προς τό γέροντα.. Σ' α.ότον οψειλε τή·; Υjθικ.Υι

τοu ιιετα.οολ·ή, σ ' α.οτbν χρωστοΟσε τό δτ ι γνώρισε κα.t ά.γάπησε τόν πα.τέ­

ρα τοu. «Είχα κα.τα.ρρά.χτη κα.ί δ &νθρωπος α.ίιτbς μοu Ιiκα.νε &γχείρησψ, ε­

λεγε.

Έπει6Ύj θz σuνα.vτ.Υ1 σομ.ε χαt aργότερα. τον κ. Βοϊδi, δέ θ~ ήτα.ν α.νώψε­λο vfι. ποuμε μερικ& γι' α.ότόν.

Page 146: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

531

Δ'

Ο κ. ΒΟΤΔΑi

Στόν κ. ΒοϊδιΧ δλσ. τ&. πολιτικά κόμματα. ήταν &.διιΧψορα. 'Όλα., χωρίς διιiκριση, τα. εuρισκε σωστα. για. νιΧ τον &.ψήνr.ιuν fjσuχo, δπως οί 'Έλληνες

δνόμσ.ζσ.ν τiς 'Ερινύες επί τb εό:pημότερr.ιν Εuμενίδες. Ό κ. Βοϊδά.ς &.ντt ν'

ά.γα.πα. κά.ποιο πολιτικο κόμμα., ε!χε Ιtρωτσ. με τά φuτά κσ.l πρό παντός με

τά. οιολία.

Δε μποροuσε να. χωρέσει το μυαλό τοu, πώς ήτα.ν δuνα.το ' ν' &λληλι:ψι­σοuντα.ι οι ιiνθρωποι «γιιΧ τοu ιiνέμοu τιΧ παπούτσια.», π. χ. γιά. τό σύνταγμα,

για. τ-fι δημ.οκρα.τία., γιά. τη μ.r.ινοιρχία. κλπ. ένώ όπά.ρχοuν σ' σ.ότό τόν κόσμο

τόσα. χόρτα, τόσα. οότα.να. κα.t τόσα. δέντρα., ποu μ.ποροuσα.ν να. πα.ρ~τηροΟν,

κοιί σωροί ά.πό 6ι6λίσ., σε μεγάλο fι σέ μικρό σχημσ., ποlι μποροuσαν ν&.. φuλλο­

μετροΟν.

Δ ' J. " , , I λ • " θ Τ' ' " ,, )) ' εν ,1τσ.ν ομως κι ανωψε ος ο α.ν ρωπος. ο να εχει μεγαΑη σu .• ογη ιiπό 6ι6λ1α., ot θ!Χ πεϊ οτι α.ότό τbν εμπόδιζε ν&. δια6ά;ζε: ·f} τό να. εΙναι βοτα­

νολόγος, δεν τόν εμπόδιζε νά. είναι είναι κσ.λbς κηποuρός. 'Όταν γνώρισε τόν Πομερσu, &νιiμεσα. σ' α.οτόν κα.l το σuντα.γματά.pχη

ά.νσ.πτόχθηΎ.<: σuμπάθεισ., ιiπό τό γεγονός δτι α.uτό ποu εκανε δ σuνταγμα.τ6.p­

χης μ.έ τά. λοuλοuδια., εκα.νε κα.ί δ κ. Βοϊδ:Χς με τ:Χ ψuτά.. Ό κ. Βοϊδ:Χς είχε

κσ.τορθώσει νιΧ βγάλει έζσ.ιρετικα. ψpοuτα, πρό παντος &χλιiδια..

Πήγαινε στΥ)ν εκκλησία. περισσότφ') &.πο &.γα.θότητα. παρ!Χ &.πο ε•)λά.6εια..

llήγα.ινε &πειδή ά.γα.ποΟσε τό πρόσωπο τών ά.νθρώτ;ων, ιΧλλ:Χ ιlr.!:iσψεψότα:ι

τb θόρuοό τοuς, μόνο στην εκκλησία τοlις εuρισκε σuνα.γμένοuς κcι.t σιωπηλοuς .

Αtσθσ.νόμενος δτι κιΧ τι πρέπει νιΧ προσφέρει κι' αuτό; στο κpά.cος, διά.λεξε

τό στriδιο τοΟ έκκλησισ.στικοΟ έπιτpόποu.

. Δεν κα.τιi.ψερε &.λλωστε ν' ά.γα.πήσει ποτέ γuνα.ίκοι, οσr.ι τό οQλΟό ένός κα-

λοu &νθοuς, οuτε κα.ί &ντρσ., δσο ενα καλοτuπωμένο 6ι6λίο.

Είχε πρό πολλοu περιΧσει τα. έξήντσ. χρόνια τοu, δτα.ν μιά μέρα. τον ρώ­

τησαν:

- π~ντρεuτ~κα.τε ποτέ;

- Δέ θuμ&μα.ι, ιiποκρίθηκε δ κ. Βοϊδά.ς.

Καμμιά. φορά., δτα.ν τuχα.ινε (κα.t σέ ποιον 8έν Ιiχει τuχει) να. πεϊ: <<ώ!

ν?ι. ~μουν πλούσιος! » , δ Χ. Βοϊδ?ι.ς δέν το λεγε σ.uτό, zπειδη είδε ιiνά.μεσα. &.π ο

τ~ γuσ.λιά. τοu, κά.ποισ. ώρα. ία, γuvσ.ίκ.σ., δπως ό Ύ.. Γι λ vοpμά.νδο;, σ. λ λ ?ι. έπειδή

εολεπε κά.ποιο πα.λιο 6ι6λίο.

ΖοΟσε μόνος μέ_ μιά γριά όπηρέτρια,.

Page 147: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

532

rrπόφερε &πό ciρθptτtx~ κα.t, οτtχν κο ιμότα.ν, τ~ &ιγκuλωμέν(l, άιπό τούς

pευ~τισμοuς, γέpικ~ δά.χτυλά. τοu εσφιγγ~ν κα.ι ζά.pωνιχν τ~ σεντόνtGt.

Είχε γριΧψει μι~ προιγμ.α.τεί11. γιιl. τιl. aνθη κα.ί τήν τuπωσε με έγχρωμες χ~λκογpα.φίει;, εpyo &.ρκετά. &.ξιόλοyο κα.ί εί1.ε κρατήσει τίς χά.λκινες μί­

τρες, yιόι νόι ~να.τυπώνει τό έργο κιiθε φοp~ πι:Ju έξ~ντλιότα.ν. Άπ' α.οτο τb

οιbλlο κέροιζε &ς οuό χιλι&.οες φρά.γκα. τό χρόνο. Αuτό τό εισόδημα. fιτιχν

σχεοον ολη του fι περιουσ(α..

Πα.ρ' οτι ~τ!l.ν φτωχός, είχε Κ!l.'tΟpθώσει μέ. τήν όπομονή, τίς στφήσεις

κιχί μέ τά. χρόνι!l. ν' &.ποχτήσει μιά. πολUτψη βιβλιοθήκη Ιiπό σπά.νιες παλαιές

έκδόσεις κά.θε είδοuς. Δέν έ6yα.ινε ποτέ χωρίς νά. κροιτά eνοι 6ι6λίο κιΧτω &.πό

τή μα.σχ~λη κα.t σuχνόι γuριζε κρα.τώντα.ς ουό 6ι6λία, ιiντί ενα. .

Ή μόνη οιοικόσμ:ηση των τεσσιfpων δωμα.τίων, ποu μα.ζί μ' εvα.ν κΥ)πο &.ποτελοuσα.ν τήν κα.τοικία.y του, ~τα.y οιιiφοpες σuλλι:ιyές &.πό φυτά., κpφΙΧ­

σμ.ένες στοuς τοίχους σόιν πίνα.κει;, κα.θ~)ς κα.ί σπιΧνιες χα.λκογροιφίες πσ.λιώv

οοισκciλων.

~Α ν f6λεπε σπα.θί η τουφέκι, πιiγωνε &.πό φόοο. Σ' δλ η τοu τη ζωή

οέν ε!χε πλησιά.σει πupο6όλο.

Εlχε στομά.χι &ρκετ~ κοιλό, εvοιv &.οελφό !ερέα., μα.λλιόι λευκά., δόντια.

ΚΙΧθόλοu, οuτε στό στόμα. outε στό μuα.λό, δλο του τό κορμί ετpzμε, ε!χε τήν

Lοιά.ζοuσ!l. προφορά. τ'ijς έπΙΧpχ(ας τοu, γέλιο ΠΙΧιδιιiτtΚΟ, UψΟζ yέpικοu Πp0-

6ιiτοu κσ.ί τρόμοιζε μέ το τίποτε. Φίλο οέv είχε κα.vένσt, οuτε σύχvα.ζε πουθενά.,

έκτός ιiπό τό κα.τιiστημα. ένbς γέροντα. 6ι6λιοπ6}λ'ΥJ, μέ -τον δποϊο ~κσtvε κα.ί ποιpέα..

Το ονειρό τοu fιτοιν νά. μετοιφυτ:iψει στή Γα.λλία. το λοuλά.κι.

Κα.!. ή όπηpέτpιά. του εlχε τό ϊοιο μιά. ποικιλία. άθωότητα.ς. Ή κα.λή

γριά. ήτσtv &.κόμη πα.ρθ&vσt κα.ί στήv κα.pοιά. της fιτll.Y &.ρκετή ή ~yά.πη ποu

ε·φεφε γιά. τόν τεpά.στιο σκuλο ποu ε!χε κα.ί ποu τόν ελεyε Σά.χ, είχε &κό­

ιιη κ::ιr.t εvll.Y γά.το κ::ιr.θιhς κα.l μουστά.κια. οπως α.ύτόν.

'Όλη της ή μ.ιχτα.ιοοοξία. πεpιοpιζότα.ν στίς σκοόφιες της, ΠΟ'J fιτα.ν πιiν­

τοτε κά.τα.απρες. Τήν Κuριιχκη περvοσσε τον κιχψό •ης, uστερ!l. ιiπό τη λει­

•οupγίet, ΙJ.~ το Υ~ μ.ετρά.ει τ' ιiοπρόροuχιi της στο μπα.οϊίλο κα.ι ν' ά:πλώνει

πά.·ιω ατο κρεΜτι της φoucτci.vιll. &κοπ!l., ποu τ' ~γ&ρα.ζε κα.l δεν τΟι εοινε

ποτ± γιΟι ρ&.ψιμο . wΗξερε vdt δια.οιiζει . Ό κ. Βοϊοά.ς τήv ε!χε βyά.λει «κΙJρdι

Πλοuτά.ρχοu» .

•ο κ. Βοϊο~ς ε!χε σuμπιχθήσει τό Μά.ριο, για.,τl δ Μά.pιος νέος λεπτός κα.ί μέ ~πιο χα.pα.κτήρα., ζέστα.ινε τdι γηρα.τιιi του χωρίς ν' α.οξά.νει τή δει­

λία. του. ΤΟι ήρεμα. vιά.τιχ ' είvιχι- γιΟι τοuς γέρους δ,τι δ 7jλιος δίχως &.έριχ. 'Ότ!Χν δ Μιiριος χόpτ!l.ινε &πb τ~ ατρα.τιωτικ~ δόξιχ τ~Ο πιχτέριτ. τοu, ιiπb

έπιθέσεις ΚΙΧ! ά.ντεπ~θέσΕις, ά.π' δλες έκε'ίνες τ(ς κα.τcιπληχτιχ~ς μά.χες, ΠΟU

-~οωσε b πσtτέριχς τοu Υ.α.ι πijpε τόσcχ. τρcχ.uμσ..τα. ιiπο σψΙΧίpες κα.ί σπσ.θιές, πή-

Page 148: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

533

y~ινε νά. έπισκεφτεϊ τον κ. ΒοϊδιΧ, δ έπίτροπος τοu μιλοuσε γι~ τον ήρωσ., .. &λλσ. &.πο τ~ν &ποψrι τιϊιν ι~ρ~ίων λοuλοu6ιων ποu κι1λλιεργοuσε προ τοu

nανά.τοu τοu .

Κ~τ~ τό 1830, πέθ~νε δ riοελφ6ς τσu δ έψημέριος, κ~ι τσ.uτόχρσνσ. σχε­δόν 8λος δ δρίζοντσ.ς σκοτείνι~σε γUρω ά.πό τόν κ. Βοϊδά. ~Ενα.ς σuμ6ολα.ιο­

γpά.φος έχρεωκ611:φε κα.t ή χρεωκοπία. α.οτη ήτα.ν μοιρα.ία. yιά. τόν κ .• Βοϊδά., γισ.τl τοσ στέp1ισε δέκα. χιλιά.οες φράγκα., πσu ~τα.ν 8λη τσu ή περιοuσία.,

ο,τι εΙχε κλrιρσνσμ:ήσει &.πο τόν ιiοερφό τοu κι' δ,τι εΙχε άποτα.μιείισει άπο -:: ίς ο!κονι)μίες τσu.

Σuνέπεσε τότε κσ.l ή έπα.ν6.στα.σrι τοu 'Ισuλίσu, ή δποί~ εψερε κρίσrι σ'

δλα. τα. έπα.γγέλμιχ.τα. κσ.l φuσικ~ κσ.ί στά. 6ιολισπωλεί~. Δέν έρχότ~ν σχεδόν κα.νένα.ς νά. ζητήσει τό σίιyyριχ.μμά. τσu. Περνσuσα.ν δλόκληρες οδοιι6.δες χω­

ρίς να. χτuπήσει κσ.νείς τήν πόpτιχ τοu νά. ζΥ)τ'ήσει 6ι6λίο. 'Όσες ψορές χτuπσu­

σε ή πόρ":;ι. τοu γεννιόταν ή &λπίδσ., &.λλά. ή κuρ~ Πλοuτά.ρχσu fσπεuοε νά. τή

76ήσει λέyονϊ:ά.ς τοu:

- Είν~ι δ νεροuλά.ς, κύριε.

Τέλος, μιά. μέρ~ δ κ. ΒοϊSιΧς ~ψφε τό σπίτι δποu εμενε wς τότε, πιχ.ριχ.­

-:ήθηκε κι' &.πό ΕΚΥ.λ'Υ)σtα.στικος ΕΠίτροπος, ποuλrισε eνα. μέρος, 5χι ά.πο τά. 6ι­

t)),{α, τοu, ιΗλά. ά.πb τlς χ~λκοyρα.φίες κ' έγκιχτα.στιiθηκε σ' eνιχ. μικρό σπιτά.κι

τijς σuνοικία.ς τσu Μόν ΙΙα.pνά.ς, δποu δμως εμεινε μόνο τpείς μijνες κι' ~uτό γιά. QUO λόγοuς, πριί>το γι~ τι έπλ ήρωνε ένοίκιο τρα.κόσια. ψρά.γκα. το χρόνο, έν6>

οί δuνά.μεις τοu δέν τοσ έπιτρέπ~νε να. πληpιJ)yε;ι περισσότερα riπb οιιχκόσιιχ,

καl δεύτερο, για.τί έκεί κοντά. δπijρχε γuμνα.στήριο σκοπο6ολης, δποu μά.θιχι­

να.ν σκοπl)οι:ιλΥj με πιστόλες κ~l σt έκπupσοκpοτrισεις έκείνες τοu εΊχ~ν γίνει

&.νuπόφορες.

ΠΎ)γε λοιπον κ' έγκατα.στά.θηκε στό Άσόστερλιτς, κοντ~ στο Πα.ρίσι,

~ποu με π:;νήντοι. σκοσδοι. τό χρόνο νοίκια.σε τρία δωμιiτια. μέ κΎ)πο π~ριμα.ν­

-cρωμένο καt με πηγά.δι μέσ~. Έπωψελrιθrικε &.π' α.δτΎJ τΎJ μετοι.Υ.όμισrι γι~ νά.

πι:ιuλ'fισει σχεδόν δλα. το!.Ι τα. επιπλα.. 'Ότα.ν μπfικε στή νέσ. τοu κατοικία, ήτοι.ν

τ6σσ χα.ροόμενος, ι~στε κιiρφωσε μόνος τοu τ~ κα.ρψια. στον τοίχο, γιοc να. κρ~­

μά.σει τlς χαλκογραφίες τοu καί τι:ι&ς πίνα.κες ιιε τιl ψuτά. τοu. Τήν uπ6λσιπη

ιιέρα. &σχσλ~θ'Υ)Κε μέ τb σκά.ψιμο τοu ·.ιι~]ποu. Το 6ρά.οι! 6λέποντα.ς την κuριΧ Πλοuτά.ρχοu σκεψτ(κ·fι κα.ί ιιελα.γχολική, τή χτόπ-φε έλα.φρ!Χ στbν ώμο κα.i

τΊj~ είπε μ€ χα.μ6γελο:

- ΜΎι σε νοιάζει κα.i τό λουλάκι θα. τb Ε:χομε!

Δuδ μόνο ξένοuς δ:;;χ6τα.ν, τό Μά.pιο κ~t το ψιλο τοu τό 6ιολιοπώλη.

~ Αλλωστε, το είπιχμε κιόλ~ς, τά. μuα.λά. τά. &πορpοψrιμένα ιiπο μια. σοφία

η &πδ ιιιά. τρέλλα., σuχνά. και α.πο τίς δι;6, πολ& &.ργά. zμ6σ.θuνοuν στ'ήν πρ~γμα­

-::ικότψιχ. Ό !διος δ προορισμός τοuς στέκετιχι μακριά. τοuι;.

Αuτες οι α.uτοσuγκεντρώσεις εχοuν σά.ν &.ποτέλεσμιχ μια. πιχθητικόt't)tα., ή

Page 149: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

534

όποlι:ι., &ν είχε κ&.ποιι:ι. λογική όπόσ'tιχση, θά. ~μοιιχζε με φιλοσοφίιχ.

Auτol ο! ά.vθρωποι πα.ριχκμάζοuv, κιχ•~ρρέοuν, yκρεμίζοντιχι πολλες φο­ρiς, χωρlς κι:ι.λά, κιχλά. να. το αισθάνονται. Στό τέλος, σuνήθως &φuπνlζοντιχι,

&λλά. καθuστερημέvα. Φιχίνοvτιχι σά.ν οuδέτεροι μέσα σ' rxuτo το πιχιχνίοι, ποu

πα(ζετι:ι.ι &.νά.μεσα στi)ν εuτuχίιχ κιχl στή δuστuχίιχ τοuς. Ένω εΙνιχι αότοί οί t­?~οι το επιχθλο, 6λέποuy προς τοuς παίκτες μ' &.οιrχφορίrχ.

~Ετσι λοιπόν, &v&.μεσα σ' ιχότ&ς τlς κιχτι:ι.πτώσεις οι έλπίοες εσ6ηνα.ν ~

μιά. ιιετά. τήν &λλη, &λλά. ό κ. Βοϊδά.ς εμενε &τάριχχος, yι:ι.λ·ήνιος , λίγο παιοιά­

τικος, &.λλά. τέτοιος ήταy στο βάθος.

Οί πvεuματικές τοu σuνήθειες ήτι:ι.ν κινήσεις έκκρεμείς. u Αμrχ κοuρδιζό­

τα:ν ιiπό Χάποια Ηπίδιχ, λ~ιτοuρyοuσε έπ' &6ριστο κα.i μετ& την &ξα.ψά.vιση

r.(uτijς της ελπίδιχς. UΕνι:ι. ρολόι aε σταματa. &.μέσως, δτι:ι.ν χά.σομε το κοuροι­

στήρι τοu .. Ό κ. Βο'ίδά.ς είχε κά.ποτε κrxl &.θώες διαχuσεις, οι όποίες ήταν όλιyοοά­

πιχvzς κcι.l &πρόοπτες. Μιά. μέpιχ ~ κuρά. Ιlλουτά.ρχου διά.6rχζε ενιχ μuΑιστόρrι­

μα. σε μιά. γων ιά. τοίί δωματίου. Διι:1.6αζε μεγα.λ6ψωνιχ, γιατί ετσι εuρισκε δτι

-c;b Υ.α-c;rχλα.6rχίνει κα.λλίτεpα.

ΊΙ κuρά. Ιlλουτά.ρχου διά.βα.ζε μ.ε το ~ντονο έκεϊνο ίίφος το μυθιστόρημα.

ποu Χpατοίίσε στά. χέριιχ της και δ κ. Βοϊο~ς τήv ά.κοuε χωρlς να. προσέχει.

'Εκεί ποu οιά.6ιχζε ~ κuρά. Ιlλουτά.ρχοu ~φτα.σε σ' ενα σημείο, 1:\ποu γι-

νότιχν λόγος yιά. ενι:ι.y &.ξιωμα.τικό τιϊιy δριχγόνων κrxl μια.ς ι!ιpα.ίιχς:

« ... ~ ιίψαίι:ι. έμόρψι:ι.σε, δ οε ορι:ι.γόνος ... » .

Σ•ό σημείο ι:ι.uτb σταμιiτΎjσε yιά. ν?:ι. σκουπίσει τα. yuιχλιά. τrις.

-Ό δρά.κος καt ή κόρη, είπε μ.έ χιχμηλi) ψωνi) ό &.ψηρημένος κ. Βοϊδά.ς.

Να.ί , ά.λήθεια ήταν ενrχς δρά.κος ποu μέσα. ά.πh τή σπηλιά. τοu πετοuσε ψλόγzς

ά.πο •ο στόμα κrxt πuρπολοuσε τον ούριχνό. Είχε μά.λιστι:ι. καl νuχ~α τίγρης .

Πήγε λοιποv ή κόρη κιχi τbν πλ&.νεψε μ.έσα. στή σπηλιά. τοu μέ τά. κιiλλ'Υj

τ'Υ)ς καl &.πο τότε ό δράκος ήμέρεψε. ΚιχλΟ 6ιβλίο εΙνα.ι σ.ότο ποu Sισ.6ά.ζεις

κυρ~ Πλοuτιkρχου. Δέν €χει ώρrχιότεpο πα.ρα.μ.uθι. Καt δ κ. ΒοϊδιΧς πσ.ραδόθηκε σε γλυκει&. όνειροπόλ'Υjσ'Υ), uστερα ά.π' αύτό

:~·ι το &.στείο.

Ε'

Η ΦTQXEI.A Κ.ΑΛΗ ΓΕΙΤΟΝΙΣΣ.Α ·τΗΣ Δ ΥΣΤΥΧΙΑ!

Ό Μάριος σuμπα.θοuσε το ά.θwο αύτο γεροντάκι, ποu πρaχωpοϋσε σιγ&. ,

σιγ~ στη οuστυχίιχ με ιiπά.θεισ. καί χωρlς θλίψ'Υ). Ό Μιiριος συvα.vτ,uσ.;

·:όν Κουρφεροcκ, &.λλά. τον κ. Βaϊδtι τον &.ναζ -rιτοίίσε .

Τον επισκεπτόταν &.ρα.ιιi, μια ή δυο φορeς το μήνσ.. Ή δισ.σκέοσ.ση τοu

Page 150: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

535

M~pιou ήτα.ν να. κά;νει μα.κpινοuς περιπά;τοuς, σuν~θως στις έρημικιJJτερες δεν­

τροστοιχ1ες τοσ Λοuξεμ.6οuργοu. Περνοσσε κα.μμ.ιa ψορa μισij μέρα. κοιτά.ζον­

τα.ς τά. λα.χα.νικά. ένός κ~ποu, τlς κόττες να. σκα.λίζοuν τlς κοπριές, τό &λογο

·ι !ι. γupίζει το μα.γκανοπήγα.οο. Ο! δια.βά.τες τον ε6λεπα.ν . με &.πορ!α καί μεpι­κrλ εδρισκοιν κά.τι το δποπτο aτή σuμ.πεpιψορά. τοu .

Σ' ενα.ν &.π' α.ύτούς τοuς περιπά.τοuς άνακά.λuψε τό παλιb σπίτι τοu Κά.ροι­

κα., κα.ι έπειδή είδε το μέρος ερημικό, επως το ~θελε, κα.ί το Ε:νο(κιο φτηνό, ά.πο-

7ά.σ:σε να. &γκοιτα.στα.θεϊ εκεί. οι σuγκά.τοικοι δεν τόν γνιJψιζα.ν, πα.ρα. με •ο όνομα. κόpιος Μά.pιος.

Μ<:pικοι ά.πb τούς πα.λιοuς στpα.τηyοuς, συμπολεμιστές τοu πrχτέρα. τοu,

δταν τόν γνώρισα.ν, τόν προσκα.λοuσα.ν στα. σπίτια. τοuς. '() Μάριος δεν ά.ρ­

ΨIJθψε, για.τί ετσι τοu δινόταν ~ εύκαιρία. ν' &.κοόει γι& τbν ποιτέροι τοu. Κά.­

ποτε εδιναν χορό, ή ε!χοιν μοuσική 6ροιδuά., τότε δ Μάριος ψοροuσε τό κοιινοuρ­

γιο κοuστοόμι τοu, &λλa πήγα.ινε &κείνες τίς βρα.δuές μόνο ποu ή γή ήτα.ν

καλa παγωμένη, για.τί δεν είχε να. πληρώσει ά.μά.ξι, οuτε και ήθελε να. πη­

γαίνει με λερωμέν:1. παποότσια, ήθελε δτα.ν εμπαινε στα. σαλόνια τοuς, τα.

παποότσι·:Χ τοu να λά.μποuν σ?χν καθρέφτης.

'Έλεγε συχνά., άλλά χωρiς πικρία..

-Τέτοιοι είνα.ι οί &νθρωποι. Μπορείς να. πσ.ς σ' ενα. σα.λόvι κα.ί vάσα.ι

π::ι.ντοu λερωμένος, έκτός &.πό τα. παποότσια.. Μήπως γιιΧ va τόχεις κοιλής δ­

ποδοχης, ά.πα.ιτοuν να. είσα.~ &μεμπτος στrι σ!Jνείδηση; Υ Οχ ι. Πpοσέχοuν στα.

ποιποότσια. σοu. ~'Α ' ι ' .2. , - η ' ' ' e θ' ' φ ' -~'\.Υ εκεινη την c.ποχη μπορι:ιuσε zνα μοιτι να. εμuα. uνει στην uχη τοu

Μά.ριου , οα. θα.όμαζε τήν ά.γνότψα. της ψuχης τοu. Και πραγμα.τικά.! "Αν

·ητα.ν δuνα.τb στα. uλικά. ιια.ς ΙJ.ά.τια. νιΧ 6λέποuν στή σuνείδ-ηση τοσ !Χλλοu, πολu

&.σψοιλέστερα. θιΧ κρίναμε τbv &νθρωπο &.π' α.ότιΧ πeιu όνειροπολ~ί, ποιρ& ά.π'

αuτα. πο~ σκέφτεται, για.τt στη σκέψη όπ~ρχει θέληση, στην δνεφοποληση οεν ίιπά.ρχει. Άπδ τις οvειροπολ~σεις τοσ <lνθρώποu οιQ\κρ(vετοιι δ γν~σιος

χοιpακτήρα.ς τοu. Κιiθε &νθρωποζ όνειρεόετα.ι τό &γνωστο κα.ι το &.πίθοινο

σύμφωνα. με τΥ) φuση του. Το κοιλοκοιίρι έκείνοu το σ χpόνοu 1831, 'ή γριά. ποu ίιπ'1)ρετοσσε τb Μά.­

ριο, τοίί διηγ~θηκε οτι θ&. εδιωχνα.ν το γείτονά. του, τον Ίοδρέτη με τη γυ­

να.ίκα. τοu κα.l τά. πα.ιδιιi τοu. Ό Μιiριος ποu ζοuσε σχεδον δλες τίς ήμέρες

~ξω, μ.6λις γνιlψιζε 8τι εΙχε γε1τονες.

-- Κα.ί για.τί θα τοuς διώξοuν; ρώτησε τΥ) γριά..

- Για.τt οεν πληρώνοuν το νοίκι τους. Χρωστοuν οuό μ.ηνιά.τικα.. - Κα.ι πόσο κάνοuν τά. δuο μ.'1)νιά.τικοι;

- Εϊκοσι φρά.yκα., είπε rJ γρι~.

Ό Μά.ριος είχε ψυλοιγμένα. σ' έ:·;α. σupτά.ρι τριά.-ιτα. ψρά.γκα..

-Πάρε, είπε στή γριά., είκοσιπέντε ψρά.γκα. ΙΙλ~pωσε α.uτa ποu χρω-

Page 151: Οι Αθλιοι τόμος Α - Βίκτορ Ουγκώ - Παγκόσμια Λογοτεχνία - 1970 (part3).pdf

536

στουν γιά το νοίκι κα.l 06ς τοuς τα. δπόλοιπα. πέντε, χωρ!ς να. τοuς π;ϊς δτι τα. ~δωσα. έγώ.

Α ΝτΙ ΚΑΤ Α~Τ Α ΤΗ~

Το σuντα.γμα. δπου UΠΎ)ρετουσε δ όπολοχα.γδς Θεόδουλος, ά.νιΗα.6ε όπrι­

ρεσία. στ-ή φρουρ~ του Πιzρισιου. Αότb έφερε μιά. οεότερΎJ ίδέα. στ~ θεία. Γιλ­νορμάνδου. Ή πρώτrι ίδέα ήταν ν& κάνει τό Θεόδουλο κατάσκοπο τοu Μά:pιοu,

~ οεύ"ερη ήτα. ν ν&. τον κάνει διάδοχο του Μιiριω. <f πi)ρχε &.ν&.yκrι ένbς νεσι­νικοu πpοσι()που στό σπίτι. 'Ένα. νzα.piJ πρόσωπο άν~μεσα. στοuς γέρους, εtνα.ι

σ&.ν τlς π.ρωιν€ς άχτίδες &νιΧμεσα ατά έρείπια.. Χρεια.ζότα.ν στη γεpοΨcοκόpη

ενcι.ς άλλος Μά.ριος.

'Έvα. πρωί , κα.θιbς δ κ. Γιλνορμάνδος κα:θότα.ν κα.ι διά:6α.ζε την &φrιμερίδα

του, μπi)κε μέσα. ~ κόρη του καl με γλυκει& φων~, ά.ψοu έπρ6κειτ~ γιά τον

εuνοούμενό 'tΎ)ζ, του εrπε:

- Πα.τέριz, δ Θεόδουλος είπε δτι θa €ρθει σ~μεpα. το πpωt ν& σα.ς uπο-

Μλε~ τά. σέ6η του.

- Ποιός θεόδοuλος;

-Ό ά.νεψιός σα.ς.

-"Α! ~κα.νε δ πα.πούς.

"fσ,ερα. συνέχισε ":ο οιά.6α.σμα. τfjς έφηιιεpίδα.ς μέ κά.πι:ιια. δυσφορία,

πpά.γμα. ποu του συνέοαινε πά.ν'tοτε, δτα.ν διά.6α.ζε. Ή &ψημερίδα., 6α.σιλικη ψu­

σικά., άνά.γyελλε δτι τΥ)ν &λλη μέρα. οί φοιητες τi)ς νομικijς κα.t τijς 1α.τρικijς

θιΧ συγκεντρωθοΟν στ"fιν πλατεία. τοu Πανθέου το μ.εσημέρι για. ν?ι. συσκεψτοuν.

Έπρόκειτο για. το πupο6Ι)λικο τΥjς έθνοψuλακΥjς καt γι& μι& σύγκροuση με­

τιχξu τοσ δποuργοΟ τG">ν στρσιτιωτικG)ν κα.t τijς έθνοψροup&.ς, &π' &.iροpμ:ή με­

ρικών κανονιών ποu είχαν τοποθετηθεί ιιέσα στην α.όλή τιi'>ν &.να.κτόρων τοu

Λούοροu. Οί φοιτητές θά. συσκέφτοντα.ν γι' α.uτο το ζ~τημα.. Δε χρεια.ζότα.ν πε­

ρισσότερο δ κ. Γι λ νορμ.ιi~δος γι~ ν' ciνά.ψει κα.t νά. κορώσει.

Συλλογίστψε το Μά.ριο ποu fιτα.ν φο:τητ~ς κα.t 6έ6α.ια. θ&: π~γα.ινε κι'

α.uτός μέ τοuς &λλοuς νά. σuσκεφτεί το μεσημέρι στ~ν πλατεία. τl)u Πα.νθέσu. ΈνGΙ εκα.νε αuτες τlς δuσιipΕστες σκέψεις, ποu πρα.γμα.τικ~ το(} προκα.­

Χσuσα.ν ψuχικο πόνο, μπΥjκε μέσα δ •)πολσχα.γbς θεόδl)υλσς, ντυμένος με πσλι­

τικ~ σuμφωνα. μέ τ(ς σuμοουλές τijς θεία.ς, YJ δποία. ΚΙΧt τον εμπα.σε μέ πολu

ο~α:κριτικb τρόπο. '() λογχοψόρος είχε κ&.νει τ~ σκέψη δtι δ γέρος θ~ εχΕ ι