Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

13
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα. Θεματική Ενότητα: ΔΙΑ50 3η Γραπτή Εργασία Γιώργος Σταυρίδης Αριθμός Μητρώου: 90764 | Ημερομηνία: 21/02/2014

Transcript of Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

Page 1: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ : ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

Θεματική Ενότητα: ΔΙΑ50

3η Γραπτή Εργασία

Γιώργος Σταυρίδης

Αριθμός Μητρώου: 90764 | Ημερομηνία: 21/02/2014

Page 2: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 1 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή ............................................................................................................................... 2

1.1. Εισαγωγικά & Ορισμοί ................................................................................................... 2

1.2. Ταξινόμηση των Ρύπων .................................................................................................. 3

2. Επιπτώσεις στα Υδατικά Συστήματα ..................................................................................... 3

2.1 Βαρέα Μέταλλα ............................................................................................................... 3

2.2 Πετρελοειδή .................................................................................................................... 7

2.3 Ραδιενεργά Απόβλητα ..................................................................................................... 8

2.4 Οργανοχλωριωμένες Ενώσεις ......................................................................................... 9

2.5 Λιπάσματα ....................................................................................................................... 9

2.6 Απορρυπαντικά ............................................................................................................. 10

2.7 Θερμική Ρύπανση .......................................................................................................... 10

3. Επίλογος .............................................................................................................................. 11

4. Βιβλιογραφία ....................................................................................................................... 12

Page 3: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 2 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

1. Εισαγωγή

1.1. Εισαγωγικά & Ορισμοί

Η ρύπανση αναφέρεται στην υποβάθμιση της ποιότητας του νερού χημικά, φυσικά

και βιολογικά. Το νερό, κατά τη διάρκεια του υδρολογικού κύκλου, μπορεί να

δεχθεί ρύπους από αέρα είτε οι ρύποι να διαλυθούν στο νερό κατά το πέρασμά του

από κοντά τους. Η ρύπανση μπορεί να αφορά είτε σε επιφανειακά είτε σε υπόγεια

νερά (Γεωργόπουλος, 2000).

Ο άνθρωπος οδηγήθηκε στην απόρριψη μεγάλου μέρους αποβλήτων στους

ωκεανούς λόγω της συνεχούς αύξησης των αποβλήτων, της εξάντλησης των

χερσαίων θέσεων για τη συγκέντρωση και την απόρριψή τους, αλλά και της ανάγκης

προστασίας των χερσαίων φυσικών (κυρίως υδατικών) πόρων και

εκμεταλλευόμενος το χαμηλό κόστος απαλλαγής αλλά και έχοντας τη θεώρηση περί

απεραντοσύνης και άπειρης ρυποχωρητικότητας των ωκεανών. (Γεωργιάδης, et al.,

2004)

Ως θαλάσσια ρύπανση ορίζεται «η ανθρωπογενής είσοδος ουσιών ή ενέργειας στο

θαλάσσιο περιβάλλον, με αποτέλεσμα α) τη δηλητηρίαση της πανίδας και της

χλωρίδας β) τη δημιουργία επικίνδυνων συνθηκών για τη δημόσια υγεία, γ) τον

περιορισμό των θαλάσσιων δραστηριοτήτων όπως αυτή της αλιείας ή της

ψυχαγωγίας και δ) την αλλοίωση της ποιότητας του θαλασσινού νερού ώστε να

καταστεί ακατάλληλο για κάθε χρήση»

(IMCO/FAO/UNESCO/WMO/WHO/IAEA/UN/UNEP (GESAMP), 1976)

«Ρύποι θεωρούνται οι ουσίες εκείνες οι οποίες όταν απορρίπτονται στο θαλάσσιο

περιβάλλον, μπορούν να προκαλέσουν σημαντική αλλοίωση των φυσικών, χημικών

και βιολογικών παραμέτρων που χαρακτηρίζουν το θαλάσσιο περιβάλλον. Οι ρύποι

είναι ανόργανης ή οργανικής σύστασης, ενώ επιπλέον είναι δυνατόν να έχουν

ενεργειακή μορφή (π.χ. θερμότητα)» (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Page 4: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 3 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

1.2. Ταξινόμηση των Ρύπων

Οι ρύποι διακρίνονται σε φυσικούς και τεχνητούς δηλαδή ανάλογα αν υπάρχουν εκ

φύσεως ή είτε δημιουργήθηκαν είτε αυξήθηκαν ποσοτικά λόγω των ανθρώπινων

δρασστηριοτήτων.

Οι φυσικοί πόροι διακρίνονται σε : ανόργανα σωματίδια, θρεπτικές ουσίες και

οργανικό υλικό, παθογόνους μικοοργανισμούς, πετραίλαια, ραδιενεργά στοιχεία,

βαρέα μέταλλα.

Οι τεχνητοί ρύποι είναι χημικές ενώσεις αδιάλυτες στο νερό και

συμπεριλαμβάνουν: χλωριωμένους υδρογονάνθρακες (ζιζανιοκτόνα,

φυτοφάρρμακα), πολυχλωριωμένες διφαινόλες, πολυκυκλικούς αρωματικούς

υδρογονάνθρακες, οργανομεταλλικά χρώματα.

Επίσης οι ρύποι διακρίνοντα σε άφθαρτους ή διατηρητέους και σε αναλώσιμους ή

αποσυντιθέμενους. Οι πρώτοι δεν αποσυντίθονται από καμία βιολογική, χημική ή

φυσική διεργασία και παραμένουν αναλοίωτοι (βαρέα μέταλλα, τεχνητοί ρύποι,

ραδιενεργές ουσιες, οικιακά/στερεά απόβλητα). Τέλος μία ακόμα ταξινόμηση

μπορεί να προκύψει με βάση την ανθρώπινη δραστηριότητα: αστικά λύματα,

βιομηχανικά υγρά απόβλητα, γεωργο-κτηνοτροφικά απόβλητα, μεταλλουργικά /

μεταλλευτικά απόβλητα, οικιακά / καταναλωτικά απόβλητα, υλικά βυθοκορήσεων,

απόβλητα που προκύπτουν από τις θαλάσσιες μεταφορές, απόβλητα ναυπηγικών

δραστηριοτήτων, απόβλητα εργοστασίων παραγωγής ενέργειας, απόβλητα

υδατοκαλλιεργειών (Γεωργιάδης, et al., 2004).

2. Επιπτώσεις στα Υδατικά Συστήματα

2.1 Βαρέα Μέταλλα

Τα βαρέα μέταλλα που έχουν βιολογικό ενδιαφέρον χωρίζονται σε δύο κατηγορίες:

Α) στα μέταλλα τα οποία σε μικρές ποσότητες είναι απαραίτητα στο μεταβολισμό

των οργανισμών, αλλά σε μεγάλες ποσότητες είναι τοξικά. Μερικά από αυτά είναι:

Page 5: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 4 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

σίδηρος, χαλκός, ψευδάργυρος, βανάδιο, κοβάλτιο, μαγγάνιο, χρώμιο, σελήνιο,

νικέλιο και κασσίτερος.

Β) στα μέταλλα τα οποία είναι τοξικά ακόμα και σε μικρές ποσότητες και δεν είναι

αναγκαία για τον μεταβολισμό των οργανισμών: υδράργυρος, κάδμιο, μόλυβδος,

κασσίτερος σελήνιο και αρσενικό (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Ο βαθμός τοξικότητας μερικών μετάλλων φαίνεται να μειώνεται από αριστερά προς

τα δεξιά για τα εξής παρακάτω:

Υδράργυρος (Hg) > Χαλκός (Cu) > Ψευδάργυρος (Zn) > Mόλυβδος (Pb) > Κάδμιο (Cd)

> Χρώμιο (Cr) > Μαγγάνιο (Mn) (Γεωργόπουλος, 2000)

Τα βαρέα μέταλλα προσλαμβάνονται από τους οργανισμούς με τη διαδικασία της

παθητικής και της ενεργητικής απορρόφησης. Παθητική απορρόφηση των βαρέων

μετάλλων γίνεται στις εξωτερικές μεμβράνες των οργανισμών, ενώ η ενεργητική

απορρόφησή τους γίνεται όταν τα μέταλλα είναι απαραίτητα στη φυσιολογία των

οργανισμών λη όταν οί οργανισμοί δεν είναι σε θέση να κάνουν διάκριση

πρόσληψης μεταξύ μετάλλων που έχουν την ίδια χημική συμπεριφορά. Η κατανομή

ενός μετάλλου στους ιστούς του οργανισμού εξαρτάται από το είδος του και έχει

παρατηρηθεί ότι υπάρχει εξειδίκευση των οργάνων (κρίσιμα όργανα ή ιστοί)

σχετικά με τη συσσώρευση του προσλαμβανόμενου μετάλλου. Η ιδιότητα αυτή

ονομάζεται εκλεκτική προσρόφηση. Δεν έχουν όλοι οι θαλάσσιοι οργανισμοί την

ίδια ικανότητα αποβολής της ποσότητας των μετάλλων που προσλαμβάνουν, με

αποτέλεσμα να αυξάνεται η ποσότητα των μετάλλων στους ιστούς ή στα ζωτικά

όργανα. Η ιδιότητα αυτή ονομάζεται βιοσυσσώρευση και οι οργανισμοί

βιοσυσσωρευτές. Η διαδικασία διατροφής των θαλάσσιων οργανισμών με

βιοσυσσωρευτές ονομάζεται βιομεγέθυνση. Μέσα στους οργανισμούς-θηρευτές

ανήκει και ο άνθρωπος ο οποίος εμπλουτίζεται συνεχώς με βαρέα μέταλλα

(Γεωργιάδης, et al., 2004).

Σημαντική επίπτωση της ρύπανσης στις θαλάσσιες τροφικές αλυσίδες είναι οι

συντελεστές βιοσυσσώρευσης βαρέων μετάλλων στα οστρακοειδή, οι οποίοι

φτάνουν τις εκατοντάδες χιλιάδες για κάποια από αυτά όπως π.χ. η συγκέντρωση

Page 6: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 5 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

καδμίου (Cd) στα μύδια (Γεωργόπουλος, 2000). Η διατροφή ανθρώπων με είδη που

περιέχουν μεγάλες ποσότητες καδμίου προκαλεί τροφικές δηλητηριάσεις

(Γεωργιάδης, et al., 2004).

Άλλη μία επίπτωση, λόγω της μόλυνσης των θαλασσών με ιχνοστοιχεία μετάλλων,

είναι η απώλεια της ιδιότητάς τους ως αλιευτικό πεδίο. Για παράδειγμα, το

οικοσύστημα της Θάλασσας Bohai υποβαθμίζεται ταχέως και η θάλασσα έχει χάσει

ουσιαστικά την λειτουργία της ως αλιευτικό πεδίο. Δισεκατομμύρια κεφάλαια

έχουν δαπανηθεί για την επιβράδυνση, την ανάσχεση και, τέλος, την αναστροφή

της περιβαλλοντικής υποβάθμισης της Θάλασσας Bohai. Παρά το γεγονός ότι τα

μέταλλα ιχνοστοιχεία παρακολουθούνται τακτικά, τα δεδομένα με υψηλή χρονική

ανάλυση για μια σαφή κατανόηση των βιοχημικών διεργασιών στο οικοσύστημα

της Θάλασσας Bohai είναι ανεπαρκή. Η κατάσταση των μεταλλικών ιχνών μόλυνσης

στη Θάλασσα Bohai αξιολογείται με βάση μια συνολική αναθεώρηση των

συγκεντρώσεων τους που καταγράφονται στα νερά, στα ιζήματα και στους

οργανισμούς κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Οι μελέτες δείχνουν ότι η μόλυνση με

μέταλλα στη Θάλασσα Bohai είναι στενά συνδεδεμένη με την ταχεία οικονομική

ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών. Οι συγκεντρώσεις των ιχνοστοιχείων είναι

πλούσια στις παράκτιες περιοχές, ιδιαίτερα στις εκβολές ποταμών. Οι

συγκεντρώσεις των μετάλλων που παρατηρούνται στα νερά, στα ιζήματα και στους

οργανισμούς από τη δυτική Bohai Bay και το βόρειο Liaodong Bay, ιδίως τις ακτές

κοντά Huludao στην βορειότερη περιοχή της Θάλασσας Bohai, είναι ανησυχητικά

υψηλές. Οι περιοχές αυτές μολύνονται από τα βιομηχανικά λύματα από τις γύρω

περιοχές. (Gao, et al., 2014)

Σημαντική επίπτωση της ρύπανσης των υδάτων στην ανθρώπινη υγεία είναι και η

δηλητηρίαση με αρσενικό (arsenicosis). Το Αρσενικό (As) είναι ένα τοξικό

μεταλλοειδές το οποίο είναι σημαντικός ρυπαντής υδάτων κυρίως φυσικής

γεωγονικής προέλευσης σε όλο τον κόσμο, και ιδίως σε μεγάλα δέλτα και κατά

μήκος μεγάλων ποταμών στις φτωχές περιοχές της Ανατολικής Ασίας. Η υπερβολική

και μακροχρόνια λήψη τοξικού ανόργανου (As) από τον άνθρωπο μέσω των

τροφίμων και του νερό προκαλεί δηλητηρίαση με αρσενικό, κατά την οποία το

Page 7: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 6 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

ανθρώπινο σώμα υφίσταται παραμόρφωση και αδρανοποιήση, αλλά και την

πιθανότητα δυνητικής προσβολής θανατηφόρων ασθενειών όπως ο καρκίνος του

δέρματος, αλλά και άλλων ειδών καρκίνου. Εκτιμάται ότι περισσότερα από 100

εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι σε κίνδυνο . Η

δηλητηρίαση με αρσενικό στις πληγείσες χώρες έχει ονομαστεί ως ο μεγαλύτερος

χημικός κίνδυνος που έχει υπάρξει για τη δημόσια υγεία. (Sharma, et al., 2014)

Εικόνα 1. Κύριοι τρόποι έκθεσης του ανθρώπου στο αρσενικό (As) Πηγή: (Sharma, et al., 2014)

Σημαντικές επιπτώσεις επιφέρει και η μόλυνση των υδάτων με υδράργυρο (Hg), ο

οποίος είναι τοξικός (ειδικά οι οργανικές ενώσεις του). Οι οργανικές ενώσεις του

υδραργύρου, λόγω της τοξικότητάς τους μπορούν να διαπερνούν τη διαχωριστική

μεμβράνη μεταξύ αιμοφόρων αγγείων και εγκεφάλου, να διέρχονται μέσα από τον

πλακούντα της μήτρας προσβάλλοντας το έμβρυο και να παρεμποδίζουν

αντιδράσεις των αμινοξέων του οργανισμού (Βασιλικιώτης, 1981).

Χαρακτηριστική και σοβαρή περίπτωση ρύπανσης λόγω υδραργύρου ήταν η

περίπτωση του ψαροχωριού Μινιμάτα στην Ιαπωνία, όπου κατά την δεκαετία του

’50, οι κάτοικοί του υπέφεραν από ανωμαλίες στην όρασή τους, παράλυση των

άκρων και πονοκεφάλους. Η αιτία της ασθένειας εντοπίστηκε στην απόρριψη

Page 8: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 7 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

ανόργανων ενώσεων του υδραργύρου στο θαλάσσιο περιβάλλον από μία

βιομηχανία πλαστικών που λειτουργούσε κοντά στο χωριό. Μετά την απόρριψη

πραγματοποιούταν μετατροπή του ανόργανου σε οργανικό υδράργυρο ο οποίος

μέσω της τροφικής αλυσίδας προσέβαλε τον άνθρωπο (Γεωργόπουλος, 2000).

Οι επιπτώσεις του χαλκού περιορίζονται στο πλαγκτό, στους ιχθύς και στους

βενθικούς οργανισμούς που διαβιούν σε περιοχές με έντονη ρύπανση. Ο χαλκός, δε

μεταφέρεται μέσω της τροφικής αλυσίδας, καθώς αν και πλέον τοξικός,

αποβάλλεται σύντομα μέσω εκκρίσεων με αποτέλεσμα οι συγκεντρώσεις να

ελαττώνονται στα ανώτερα τροφικά επίπεδα (ιχθείς) (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Η ρύπανση του πόσιμου νερού από μόλυβδο συμβαίνει κατά τη χρησιμοποίηση

μολύβδινων σωλήνων ύδρευσης, αλλά και από τα υαλωμένα πήλινα σκεύη. Από τις

ανόργανες και τις οργανικές ενώσεις του μολύβδου μέσω της αναπνοής και του

πεπτικού συστήματος μεταφέρεται ο μόλυβδος στον οργανισμό, όπου και

εναποτίθεται κυρίως στα οστά (Βασιλικιώτης, 1981).

2.2 Πετρελοειδή

Το στρώμα των πετρελαιοειδών που εγκαθίσταται στην επιφάνεια της θάλασσας,

εμποδίζει την πρόσληψη του διοξειδίου του άνθρακα και την απόδοση οξυγόνου

από το φυτοπλαγκτόν, δηλαδή αναστέλλει την φωτοσυνθετική διαδικασία

(Γεωργόπουλος, 2000). Αν και από μελέτες που πραγματοποιήθηκαν αποδείχθηκε

ότι το φυτοπλαγκτό είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό, αυτό προσλαμβάνει τους

πετρελαϊκούς ρύπους, πολλοί εκ των οποίων καρκινογόνοι, και μέσω της διατροφής

του ή της προσρόφησης των ρύπων στα κύταρρά του, και τους μεταφέρει στα

ανώτερα τροφικά επίπεδα μέσω της τροφικής αλυσίδας (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Επίσης, τα πετρελοειδή επιδρούν άμεσα και τοξικά στην υδρόβια ζωή. Αυγά και

προνύμφες θανατώνονται, ενώ το πετρέλαιο επικαλύπτει και αποφράσσει τα

βράγχια των ψαριών που πεθαίνουν από ασφυξία. Τα πουλιά που έρχονται σε

επαφή με πετρελαιοκηλίδες πεθαίνουν είτε από άμεση κατάποσή τους είτε από την

επάλειψη των φτερών τους με αυτές οπότε και πεθαίνουν από το κρύο ή πνίγονται

Page 9: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 8 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

αφού δε μπορούν να επιπλεύσουν. Από τα πετρελαιοειδή επηρεάζονται επίσης τα

οστρακοειδή, τα καρκινοειδή, τα θαλάσσια θηλαστικά και οι χελώνες. Μία ακόμα

επίπτωση αυτής της κατηγορίας είναι η μείωση της διαλυτότητας του οξυγόνου

(Γεωργόπουλος, 2000).

Η χρήση των απορρυπαντικών για την καταπολέμηση της ρύπανσης έχει επίσης

επιπτώσεις αφού οι διασπασμένοι υδρογονάνθακες καταβυθίζονται και

καταστρέφουν τους βενθικούς οργανισμούς, ενώ εμποδίζουν τα θαλάσσια ζώα του

βυθού στην εξέυρεση τροφής και στην αναπαραγωγή τους (Σκουλός, 1982).

Επίσης, η άλμη ως παράγωγο πετρελαϊκής εκμετάλλευσης, περιέχει οργανικούς

υδρογονάνθρακες (όπως η ναφθαλίνη), οι οποίοι είναι εξαιρετικά τοξικοί για τους

υδρόβιους οργανισμούς, ακόμη και σε χαμηλή συγκέντρωση (Ahmad & Baddour,

2014).

2.3 Ραδιενεργά Απόβλητα

Όταν μία συγκεκριμένη ποσότητα ακτινοβολίας μίας ραδιενεργούς ουσίας

προσλαμβάνεται από έναν οργανισμό και προκαλεί το θάνατό του σε ένα χρονικό

διάστημα συγκεκριμένο, τότε αυτή η ποσότητα ονομάζεται θανατηφόρος δόση. Στο

θαλάσσιο περιβάλλον είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθούν τα φαινόμενα

ραδιενεργών θανατηφόρων δόσεων και συνεπώς, τα προσλαμβανόμενα

ραδιενεργά στοιχεία αξιολογούνται ποσοτικά σαν υπο-θανατηφόρες δόσεις, οι

οποίες μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες στη φυσιολογία καθώς και γενετικές

μεταλλάξεις.

Η κατανομή ενός ισότοπου στους ιστούς του οργανισμού εξαρτάται από το είδος

του ισοτόπου και έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχειι εξειδίκευση των οργάνων (κρίσιμα

όργανα ή ιστοί) σχετικά με τη συσσώρευση της προσλαμβανόμενης ραδιενεργούς

ουσίας. Για παράδειγμα για το μαγγάνιο-54 κρίσιμο όργανο είναι το ήπαρ και για το

καίσιο-137 ο μυϊκός ιστός (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Page 10: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 9 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

2.4 Οργανοχλωριωμένες Ενώσεις

Είναι οι ουσίες στη δομή των οποίων άτομα χλωρίου συνδέονται χημικά με άτομα

άνθρακα. Οι οργανοχλωριωμένες ενώσεις έχουν εντοπιστεί σε μεγάλες

συγκεντρώσεις στα ζώα που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας:

δελφίνια, φώκιες, πολικές αρκούδες, πιγκουίνοι, άνθρωποι που τρέφονται πολύ

από ψάρια λόγω του φαινομένου της βιοσυσσώρευσης (Γεωργόπουλος, 2000).

Οι επιπτώσεις αυτής της κατηγορίας είναι οι βλάβες που προκαλούνται στους

ζωντανούς οργανισμούς (Johnston & McCrea, 1993):

Μείωση της φωτοσύνθεσης του φυτοπλαγκτού

Αυξημένη θνησιμότητα και δυσμορφίες σε μικρά ψάρια

Λέπτυνση του κελύφους των αυγών και ανωμαλίες στα νεογνά πολλών

ειδών πουλιών

Θηλυκοποίηση και στειρότητα αρσενικών οργανισμών

Όγκους και αλλοιώσεις σε κάποια είδη φαλαινών

Ανωμαλίες του κρανίου και άλλα προβλήματα ανάπτυξης στις φώκιες της

βαλτικής

Βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα ζωικών οργανισμών

Μείωση ποσότητας του σπέρματος στους άντρες

Καρκίνο του στήθους στις γυναίκες

Προβλήματα εγκεφαλικής ανάπτυξης σε παιδιά, πρόωρος τοκετός, αποβολή

εμβρύων

Εξασθένηση ανοσοποιητικού συστήματος των Ινδιάνων Ινουίτ των αρκτικών

περιοχών του Καναδά

2.5 Λιπάσματα

Τα λιπάσματα περιέχουν κυρίως άζωτο, φώσφορο και κάλιο. Μέσω του νερού της

βροχής παρασύρονται σε λίμνες και θάλασσες όπου επιφέρουν επιπτώσεις όπως η

διαταραχή της φυσικής βλάστησης και ο ευτροφισμός.

Page 11: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 10 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

Επίσης, μέσω της κατείσδυσης του αζώτου με τη μορφή νιτρικών αλάτων προς τους

υπόγειους υδροφορείς επηρεάζεται και το πόσιμο νερό των γεωτρήσεων. Τα

νιτρώδη είναι επικίνδυνα για τα μωρά καθώς προκαλούν οξείδωση της

αιμογλοβίνης στο αίμα, προκαλώντας την ασθένεια «μεθαιμογλοβιναιμία» ή

«κυάνωση». Έχει σαν αποτέλεσμα ελλιπή οξυγόνωση του αίματος που κάνει το

δέρμα των μωρών μπλε (blue baby syndrome). Τέλος, οι νιτροζαμίνες θεωρούνται

καρκινογόνα σώματα (Γεωργόπουλος, 2000).

Επίσης, η ρύπανση του υδάτινου περιβάλλοντος με τα ίδια χημικά στοιχεία από τις

ιχθυοκαλλιέργειες μέσω των περισσευούμενων τροφών, των σχετικών

απορριμάτων, παράγει φώσφορο. Η μορφή αυτής της ρύπανσης είναι κατά πολύ

μικρότερη από τη βιομηχανική ρύπανση, όμως αξίζει να σημειωθεί πως στη

Φιλανδία υπολογίστηκε πως το 10% της συνολικής απελευθερούμενης ποσότητας

φωσφόρουστο υδάτινο περιβάλλον προερχόταν από ιχθυοκαλλιέργειες (Νεοφύτου,

1989).

2.6 Απορρυπαντικά

Οι πρόσθετες ουσίες των απορρυπαντικών (μετά τη δεκαετία του ’50), είναι πλέον

βιοαποικοδομήσιμες, αλλά περιέχουν πολυφωσφορικά άλατα που συνοδεύουν τα

δραστικά συστατικά κυρίως για να δεσμεύουν τα στοιχεία που έχουν σχέση με τη

σκληρότητα του νερού (ασβέστιο, μαγνήσιο). Τα πρόσθετα στοιχεία συντελούν στο

φαινόμενο του ευτροφισμού (Βασιλικιώτης, 1981).

2.7 Θερμική Ρύπανση

Η ρύπανση των υδάτων μέσω της αύξησης της θερμοκρασίας του οφείλεται κυρίως

σε ενεργειακούς σταθμούς των οποίο το νερό που απελευθερώνεται μετά τη

χρησιμοποίησή του ως ψυκτικό μέσο.

Πολλά είδη πανίδας και χλωρίδας επηρεάζονται από τη θερμοκρασιακή αύξηση. Η

αύξηση της θερμοκρασίας υδάτινων αποδεκτών μειώνει τη διαλυτότητα του

οξυγόνουπου αππαιτείται για να βιοαποικοδομήσει απόβλητα. Τέλος, η προσωρινή

Page 12: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 11 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

παύση λειτουργίας ενεργοπαραγωγών εργοστασίων, μπορεί να προκαλέσει

θανατηφόρο σοκ ψύξης στα ψάρια των υδάτινων αποδεκτών (Γεωργόπουλος,

2000).

3. Επίλογος Αντικείμενο της εργασίας ήταν οι επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά

συστήματα. Η αναφορά στις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία έγινε σε σχέση με

την εξάρτηση του ανθρώπου μέσω της τροφικής αλυσίδας.

Τα πετρελοειδή επηρεάζουν κυρίοως τους βενθικούς οργανισμούς και τα θαλάσσια

πτηνά (Γεωργιάδης, et al., 2004). Τα λιπάσματα και τα απορρυπαντικά προκαλούν

το φαινόμενο του ευτροφισμού κατά το οποίο το φυτοπλαγκτόν και τα υδρόβια

φυτά αναπτύσσονται υπέρμετρα καταναλώνοντας πολύτιμες και μεγάλες

ποσότητες οξυγόνου εκτοπίζοντας άλλες μορφές ζωής μειώνοντας έτσι τη βιολογική

ποικιλία και αυξάνοντας τη θολότητα του νερού. Το πράσινο επίστρωμα στην

επιφάνεια του νερού που αποτελείται από πλαγκτόν υποβαθμίζει την αισθητική

αξία του υδάτινου αποδέκτη και περιορίζει την αλιευτική παραγωγή

(Γεωργόπουλος, 2000).

Τα βαρέα μέταλλα και τα ραδιενεργά ισότοπα επηρεάζουν κυρίως τους ιστούς και

τα όργανα των θαλάσσιων οργανισμών προκαλώντας διαταραχές στη φυσιολογία

τους, όσο και στη δομή των βιοκοινωνιών (Γεωργιάδης, et al., 2004).

Η αύξηση της θερμοκρασίας του υδάτινου αποδέκτη μειώνει την ικανότητά του να

βιοαποικοδομεί τα απόβλητα ενώ η απότομη επαναφορά σε ψυχρότερα επίπεδα

προκαλεί θανατηφόρο σοκ ψύξης στα ψάρια (Γεωργόπουλος, 2000).

Τα βαρέα μέταλλα, τα πετρελαιοειδή, τα ραδιενεργά απόβλητα, οι

οργανοχλωριωμένες ενώσεις, τα λιπάσματα, τα απορρυπαντικά αλλά και η θερμική

ρύπανση δημιουργούν επιπτώσεις ικανές να επηρεάσουν είτε άμεσα την

ανθρώπινη υγεία μέσω της τροφικής αλυσίδας, προσβάλλοντάς της και θέτοντάς

την σε κίνδυνο (καρκινογεννέσεις, παθήσεις, δηλητηριάσεις κλπ.) (Γεωργόπουλος,

Page 13: Επιπτώσεις της ρύπανσης στα υδατικά οικοσυστήματα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

σελίδα 12 από 12 ΔΙΑ50/ΓΕ_3/Γ. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ

2000) (Γεωργιάδης, et al., 2004) (Sharma, et al., 2014) (Johnston & McCrea, 1993)

(Βασιλικιώτης, 1981), είτε να την επηρεάσουν έμμεσα όπως για παράδειγμα την

απώλεια της ιδιότητας των υδάτινων αποδεκτών ως αλιευτικό πεδίο (Gao, et al.,

2014).

4. Βιβλιογραφία

Ahmad, N. & Baddour, R. E., 2014. A review of sources, effects, disposal methods, and

regulations of brine. Ocean & Coastal Management, Issue 87, pp. 1-7.

Gao, X., Zhou, F. & Chen, C.-T. A., 2014. Pollution status of the Bohai Sea: An overview of the

environmental. Environment International, Issue 62, pp. 12-30.

IMCO/FAO/UNESCO/WMO/WHO/IAEA/UN/UNEP (GESAMP), 1976. Volume 5, pp. 8-9.

Johnston, P. & McCrea, I., 1993. Θάνατος σε μικρές δόσεις: Οι επιπτώσεις των

οργανοχλωριωμένωνενώσεων στα υδάτινα οικοσυστήματα. Αθήνα: Ελληνικό Γραφείο

Greenpeace.

Sharma, A. . K., Tjell, J. C., Sloth, J. J. & Holm, P. E., 2014. Review of arsenic contamination,

exposure through water and food. Applied Geochemistry, Issue 41, pp. 11-33.

Βασιλικιώτης, Γ. Σ., 1981. Χημεία Περιβάλλοντος. Θεσσαλονίκη: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο

Θεσσαλονίκης.

Γεωργιάδης, Θ. και συν., 2004. Διάθεση Αποβλήτων και οι Επιπτώσεις τους στο Περιβάλλον.

50/4 επιμ. Πάτρα: ΕΑΠ.

Γεωργόπουλος, Α., 2000. Γη, Ένας Μικρός και Εύθραστος Πλανήτης. δ' επιμ. Αθήνα:

Gutenberg.

Νεοφύτου, Χ., 1989. Ρυπαίνει το Υδάτινο Περιβάλλονη Ιχθυοκαλλιέργεια;. Θεσσαλονίκη,

Συνέδριο με θέμα, Προστασία του Περιβάλλοντος και Γεωργική Παραγωγή.

Σκουλός, Μ., 1982. Θαλάσσια Ρύπανση, Συστηματική, Μηχανισμοί στο Ρύπανση και

Προστασία του Περιβάλλοντος. Αθήνα: Ένωση Ελλήνων Χημικών.