Η εικόνα και το βλέμμα

11
Τζον Μπέργκερ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΚΑΙ

description

Η εικόνα και το βλέμμα

Transcript of Η εικόνα και το βλέμμα

Page 1: Η εικόνα και το βλέμμα

Τζον Μπέργκερ

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ

ΚΑΙ

ÇΗ οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Το παιδί βλέπει και αναγνωρίζει πριν μπορέσει να

μιλήσει.

Όμως η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων και υπό μία άλλη έννοια. Η οπτική αντίληψη

είναι εκείνη που καθορίζει τη θέση μας στον κόσμο που μας περιβάλλει· ερμηνεύουμε αυτόν τον

κόσμο με λέξεις, αλλά οι λέξεις δεν μπορούν ποτέ να αναιρέσουν το γεγονός ότι περιβαλλόμαστε

από αυτόν. Η σχέση μεταξύ του τι βλέπουμε και του τι γνωρίζουμε δεν είναι ποτέ σαφώς προσ-

διορισμένηÈ.

Η εικόνα και το βλέμμα του Τζον Μπέργκερ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με

την τέχνη και από εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτόν τον τομέα. Το βιβλίο

αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972, βασίστηκε στην τηλεοπτική σειρά του

BBC Ways of Seeing, για την οποία οι Sunday Times του Λονδίνου έγραψαν: ÇΑνοίγει τα μάτια

με περισσότερους από έναν τρόπους: εστιάζοντας στο πώς κοιτάζουμε τους πίνακες ... θα αλλάξει

σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τις εικόνες εν γένειÈ. Και πράγματι, το έχει κα-

ταφέρει.

ÇΟ Μπέργκερ έχει την ικανότητα να ξεπερνά τη συσκότιση των επαγγελματιών κριτικών της τέχνης ...

Είναι ένας απελευθερωτής εικόνων. Και από τη στιγμή που θα αφήσουμε τους πίνακες να μας μιλήσουν

άμεσα, μπορούμε να τους εκτιμήσουμε πολύ πιο εύκολα και ορθάÈ.

Peter Fuller, Arts Review

ÇΗ επίδραση της σειράς και του βιβλίου ... ήταν τεράστια ... Έστρεψε το ενδιαφέρον σε τομείς πολιτι-

σμικής μελέτης που σήμερα αποτελούν πλέον κοινό τόποÈ.

Geoff Dyer, στο Ways of Telling

Ο Τζον Μπέργκερ γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1926. Είναι γνωστός τόσο για τα μυθιστορήματα και τα

διηγήματά του, όσο και για τα έργα του που αφορούν την κριτική τέχνης. Το μυθιστόρημά του G κέρ-

δισε το Βραβείο Booker του 1972. Ζει σε ένα χωριό στις Γαλλικές Άλπεις.

ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 5220

ISBN 978-960-501- 220-5

Τζον

Μπέρ

γκερ

/ Η

ΕΙΚΟ

ΝΑ Κ

ΑΙΤΟ

ΒΛΕ

ΜΜΑ

1577_011KP_BERGER_Layout 1 02/05/2011 5:24 μ.μ. Page 1

Page 2: Η εικόνα και το βλέμμα

5

OÈ ÂÏ·ÈÔÁڷʛ˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó Û˘¯Ó¿ ·ÓÙÈΛÌÂÓ·.∞ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌÔÚ› Ó· Ù· ·ÁÔÚ¿ÛÂÈ Î·-Ó›˜. ΔÔ Ó· ¤¯ÂȘ οÙÈ ̇ ˆÁÚ·ÊÈṲ̂ÓÔ Î·È ÙÔÔıÂÙË̤ÓÔ ¿Óˆ Û ¤Ó·Óη̂¿ ‰ÂÓ ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ôχ ·fi ÙÔ Ó· ÙÔ ·ÁÔÚ¿ÛÂȘ Î·È Ó· ÙÔ ‚¿ÏÂȘÛÙÔ Û›ÙÈ ÛÔ˘. ∂¿Ó ·ÁÔÚ¿ÛÂȘ ¤Ó·Ó ›Ó·Î·, ·ÁÔÚ¿˙ÂȘ ›Û˘ Î·È ÙËÓfi„Ë ÙÔ˘ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜ Ô˘ ·Ó··ÚÈÛÙ¿. (ÂÈÎ. Û. 94)

∞˘Ù‹ Ë ·Ó·ÏÔÁ›· ÌÂٷ͇ ȉÈÔÎÙËÛ›·˜ Î·È ÙÚfiÔ˘ ı¤·Û˘ Ô˘ ›ӷÈÂÓۈ̷و̤ÓË ÛÙËÓ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ·ÔÙÂÏ› ¤Ó·Ó ·Ú¿ÁÔÓÙ· Ô ÔÔ›Ô˜Û˘Ó‹ıˆ˜ ·ÁÓÔÂ›Ù·È ·fi ÂȉÈÎÔ‡˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜. ∞Í›˙ÂÈ Ó·ÛËÌÂȈı› ˆ˜ ÂΛÓÔ˜ Ô˘ ÏËÛ›·Û ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛËÙÔ˘ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ‹Ù·Ó ·ÓıÚˆÔÏfiÁÔ˜.

√ Lévi-Strauss ÁÚ¿ÊÂÈ:*

∞˘Ù‹ Ë ·ÎfiÚÂÛÙË Î·È ÊÈÏfi‰ÔÍË ÂÈı˘Ì›· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ÙÔ·ÓÙÈΛÌÂÓÔ ÚÔ˜ fiÊÂÏÔ˜ ÙÔ˘ ȉÈÔÎÙ‹ÙË ‹ ·ÎfiÌ· Î·È ÙÔ˘ ı·ًÌÔ‡ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Û˘ÓÈÛÙ¿ ¤Ó· ·fi Ù· ΢ڛ·Ú¯· ÁÓ‹ÛÈ· ¯·Ú·-ÎÙËÚÈÛÙÈο Ù˘ Ù¤¯Ó˘ ÙÔ˘ ‰˘ÙÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡.

∂¿Ó ·ÏËı‡ÂÈ ·˘Ùfi –ÌÔÏÔÓfiÙÈ Ë ÈÛÙÔÚÈ΋ ÂÌ‚¤ÏÂÈ· Ù˘ ÁÂÓ›Î¢Û˘ÙÔ˘ Lévi-Strauss ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ôχ ÌÂÁ¿ÏË–, ·˘Ù‹ Ë Ù¿ÛË ¤ÊÙ·ÛÂÛÙËÓ ÎÔڇʈۋ Ù˘ ηٿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›·˜.

* ™˘ÓÔÌÈϛ˜ Ì ÙÔÓ Charles Charbonnier.

m_dtp122
Typewritten Text
[απόσπασμα]
Page 3: Η εικόνα και το βλέμμα

√ fiÚÔ˜ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Û ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ·fi Ì›· Ù¯ÓÈ-Τ˜. √Ú›˙ÂÈ ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ Ù¤¯Ó˘. ∏ Ù¯ÓÈ΋ Ù˘ ·Ó¿ÌÂÈ͢ ¯ÚˆÛÙÈÎÒÓÔ˘ÛÈÒÓ Ì Ͽ‰È ‹Ù·Ó ÁÓˆÛÙ‹ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. ∞ÏÏ¿ Ë ÂÏ·ÈÔÁÚ·-Ê›· ˆ˜ ÌÔÚÊ‹ Ù¤¯Ó˘ ‰ÂÓ ÁÂÓÓ‹ıËΠ·Ú¿ fiÙ·Ó ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ Ë ·Ó¿-ÁÎË ÂͤÏÈ͢ Î·È ÙÂÏÂÈÔÔ›ËÛ˘ ·˘Ù‹˜ Ù˘ Ù¯ÓÈ΋˜ (Ô˘ Û‡ÓÙÔÌ·Û¯ÂÙ›ÛÙËΠ̠ÙË ¯Ú‹ÛË Î·Ì‚¿ ·ÓÙ› ÁÈ· ͇ÏÈÓ˜ ›‰˜ ÂÈÊ¿-ÓÂȘ), ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙ› ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ¿Ô„Ë Ù˘ ˙ˆ‹˜ÁÈ· ÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ Ù¯ÓÈΤ˜ Ù˘ ˘‰·ÙÔÁÚ·Ê›·˜ ‹ Ù˘ ÓˆÔÁÚ·Ê›·˜‹Ù·Ó ·Ó·ÚΛ˜. ŸÙ·Ó ÚˆÙÔ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎ·Ó Ï·‰ÔÌÔÁȤ˜–ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 15Ô˘ ·ÈÒÓ· ÛÙË μfiÚÂÈ· ∂˘ÚÒË– ÁÈ· ÙË ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋ÂÈÎfiÓˆÓ ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ·˘Ùfi˜ ÂÚÈÔÚÈ˙fiÙ·Óοˆ˜ ·fi ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ‰È¿ÊÔÚˆÓ ÌÂ۷ȈÓÈÎÒÓ Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈÎÒÓÛ˘Ì‚¿ÛˆÓ. ∏ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ηıȤڈÛ ϋڈ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Ù˘ η-ÓfiÓ˜, ÙÔÓ ‰ÈÎfi Ù˘ ÙÚfiÔ ı¤·Û˘, ÌfiÏȘ ÙÔÓ 16Ô ·ÈÒÓ·.

√‡ÙÂ Î·È Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ̄ ÚÔÓÔÏÔÁËı› Ì ·ÎÚ›‚ÂÈ· ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ÂÚÈfi‰Ô˘ Ù˘ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›·˜. ∂Ï·ÈÔÁڷʛ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ˙ˆÁÚ·-Ê›˙ÔÓÙ·È Ì¤¯ÚÈ Î·È Û‹ÌÂÚ·. øÛÙfiÛÔ, Ë ‚¿ÛË ÙÔ˘ ·Ú·‰ÔÛÈ·ÎÔ‡ Ù˘

T Z O N M ¶ E P ° K E P94

√È ıËÛ·˘ÚÔ› ÙˆÓ ¶¿ÛÙÔÓ ÛÙÔ ŸÍÓÈÓÙ ÃÔÏ, √ÏÏ·Ó‰È΋ ™¯ÔÏ‹, ÂÚ. 1665

Page 4: Η εικόνα και το βλέμμα

ÙÚfiÔ˘ ı¤·Û˘ ˘ÔÓÔ̇ÙËΠ·fi ÙÔÓ ÈÌÚÂÛÈÔÓÈÛÌfi Î·È ·Ó·ÙÚ¿Ë-Π·fi ÙÔÓ Î˘‚ÈÛÌfi. ΔËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô˘ ÂÔ¯‹ Ë ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ‹Ú ÙËı¤ÛË Ù˘ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›·˜ ˆ˜ ·ÚÈ· ËÁ‹ ÔÙÈÎÒÓ ÂÈÎfiÓˆÓ. °È’ ·˘ÙÔ‡˜ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜ Ë ÂÚ›Ô‰Ô˜ Ù˘ ·Ú·‰ÔÛȷ΋˜ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›·˜ ÌÔÚ› Ó·ÙÔÔıÂÙËı› ηٿ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Î¿Ô˘ ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ 1500 Î·È ÙÔ˘ 1900.

∏ ·Ú¿‰ÔÛË, ˆÛÙfiÛÔ, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ı› Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÔÏϤ˜ ·fiÙȘ ÔÏÈÙÈÛÌÈΤ˜ Ì·˜ ·Ú·‰Ô¯¤˜. √Ú›˙ÂÈ ÙÈ ÂÓÓÔԇ̠ÂÈÎÔÓÈ΋ ÔÌÔÈfi-ÙËÙ·. √È Î·ÓfiÓ˜ Ù˘ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· ÂËÚ¿˙Ô˘Ó ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓÔÔ›Ô ‚Ï¤Ô˘Ì ı¤Ì·Ù· fiˆ˜ ÙÔ›·, Á˘Ó·›Î˜, ÙÚfiÊÈÌ·, ·ÍȈ̷ÙÔ‡-¯Ô˘˜, Ì˘ıÔÏÔÁ›·. ª·˜ ·Ú¤¯ÂÈ Ù· ·Ú¯¤Ù˘¿ Ì·˜ ÁÈ· ÙËÓ «Î·ÏÏÈÙ¯ÓÈ-΋ ȉÈÔÊ˘˝·». ∫·È Ë ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘, fiˆ˜ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È Û˘Ó‹-ıˆ˜, Ì·˜ Ì·ı·›ÓÂÈ ˆ˜ Ë Ù¤¯ÓË ·Óı› Â¿Ó ÙËÓ ·Á·Ô‡Ó ·ÚÎÂÙ¿ ¿ÙÔÌ·ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·.

ΔÈ Â›Ó·È Ë ·Á¿Ë ÁÈ· ÙËÓ Ù¤¯ÓË;∞˜ ‰Ô‡Ì ¤Ó·Ó ›Ó·Î· Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ÔÔ›·˜ ı¤-

Ì· Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÊÈÏfiÙ¯ÓÔ˜.

H E I K O N A K A I T O B § E M M A 95

√ ·Ú¯È‰Ô‡Î·˜ §ÂÔfiωԘ °Ô˘ÏȤÏÌÔ˜ ÛÙËÓ È‰ÈˆÙÈ΋ ÙÔ˘ ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ÙÔ˘ Teniers, 1582-1649

Page 5: Η εικόνα και το βλέμμα

ΔÈ ‰Â›¯ÓÂÈ Ô ›Ó·Î·˜;ΔÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÙÔ˘ 17Ô˘ ·ÈÒÓ· ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÈ ˙ˆÁÚ¿-

ÊÔÈ ¤ÊÙÈ·¯Ó·Ó ÙÔ˘˜ ›Ó·Î¤˜ ÙÔ˘˜.

ΔÈ Â›Ó·È ·˘ÙÔ› ÔÈ ›Ó·Î˜;¶ÚÈÓ ·fi ÔÙȉ‹ÔÙ ¿ÏÏÔ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Î·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘

ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÁÔÚ·ÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· ·ÔÎÙËıÔ‡Ó. ªÔÓ·‰Èο ·ÓÙÈΛÌÂÓ·.ŒÓ·˜ ¿ÙÚÔÓ·˜ ‰ÂÓ ÌÔÚ› Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi ÌÔ˘ÛÈ΋ ‹ ·fi Ô›Ë-ÛË Ì ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÂÚÈ‚¿ÏÏÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ›Ó·Î¤˜ ÙÔ˘.

∂›Ó·È Û·Ó Ó· ̇ ÂÈ Ô Û˘ÏϤÎÙ˘ ̤۷ Û ¤Ó· Û›ÙÈ ÊÙÈ·Á̤ÓÔ ·fi ›-ӷΘ. ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÏÂÔÓ¤ÎÙËÌ¿ ÙÔ˘˜ ¤Ó·ÓÙÈ ÙˆÓ ÙÔ›¯ˆÓ ·fi ¤ÙÚ·‹ ͇ÏÔ;

ΔÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ‰È¿ÊÔÚ˜ fi„ÂȘ. ΔȘ fi„ÂȘ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓÔ˘ ÌÔÚ› Ó· η٤¯ÂÈ.

∫·È ¿ÏÈ Ô Lévi-Strauss Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ ÙÔ Ò˜ ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ ·fi ›Ó·-Θ ÌÔÚ› Ó· ÂȂ‚·ÈÒÓÂÈ ÙËÓ ˘ÂÚËÊ¿ÓÂÈ· Î·È ÙËÓ ·˘ÙÔÂÎÙ›ÌËÛËÙÔ˘ Û˘ÏϤÎÙË. (ÂÈÎfiÓ˜ Û. 98)

°È· ÙÔ˘˜ ·Ó·ÁÂÓÓËÛÈ·ÎÔ‡˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ Ë ̇ ˆÁÚ·ÊÈ΋ ·ÔÙÂÏÔ‡Û ›Ûˆ˜¤Ó· ÂÚÁ·ÏÂ›Ô ÁÓÒÛ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ¤Ó· ̤ÛÔ È‰ÈÔÎÙËÛ›·˜, Î·È ‰ÂÓ Ú¤ÂÈÓ· ͯӿÌÂ, fiÙ·Ó ¤¯Ô˘Ì ӷ οÓÔ˘Ì Ì ÙËÓ ·Ó·ÁÂÓÓËÛȷ΋ ˙ˆÁÚ·ÊÈ-΋, ˆ˜ ¤ÁÈÓ ‰˘Ó·Ù‹ ÌfiÓÔ Î·È ÌfiÓÔ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ÙÂÚ¿ÛÙÈˆÓ ÂÚÈÔ˘-ÛÈÒÓ Ô˘ Û˘ÛÛˆÚ‡ÔÓÙ·Ó ÛÙË ºÏˆÚÂÓÙ›· Î·È ·ÏÏÔ‡, Î·È ˆ˜ ÔÈ ÏÔ‡-ÛÈÔÈ ÈÙ·ÏÔ› ¤ÌÔÚÔÈ ÂÎÙÈÌÔ‡Û·Ó ÙÔ˘˜ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˘˜ ˆ˜ ÚfiÛˆ· Ù·

T Z O N M ¶ E P ° K E P96

Page 6: Η εικόνα και το βλέμμα

ÔÔ›· ÙÔ˘˜ ¤ÙÚÂ·Ó Ó· ÂÈ΢ÚÒÛÔ˘Ó fiÙÈ Î·Ù¤¯Ô˘Ó fiÏ· fiÛ· ‹Ù·ÓfiÌÔÚÊ· Î·È ÂÈı˘ÌËÙ¿ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. √È ›Ó·Î˜ ÂÓfi˜ ÊψÚÂÓÙÈÓÔ‡·Ó·ÎÙfiÚÔ˘ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡Û·Ó ¤Ó· ›‰Ô˜ ÌÈÎÚfiÎÔÛÌÔ˘, ̤۷ ÛÙÔÓ ÔÔ›ÔÔ È‰ÈÔÎÙ‹Ù˘, ¯¿ÚË ÛÙÔ˘˜ ηÏÏÈÙ¤¯Ó˜ ÙÔ˘, ›¯Â ·Ó·‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ Ì‡ÎÔÏË ÚfiÛ‚·ÛË Î·È Ì fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ ÈÔ ·ÏËıÈÓ‹ ÌÔÚÊ‹ fiÏ· ÂΛ-Ó· Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ÛÙ· ÔÔ›· ‹Ù·Ó ÚÔÛËψ̤ÓÔ˜.

∏ Ù¤¯ÓË Î¿ı ÂÔ¯‹˜ Ù›ÓÂÈ Ó· Â͢ËÚÂÙ› Ù· ȉÂÔÏÔÁÈο Û˘Ìʤ-ÚÔÓÙ· Ù˘ ΢ڛ·Ú¯Ë˜ Ù¿Í˘. ∂¿Ó ϤÁ·Ì ·ÏÒ˜ ˆ˜ Ë Â˘Úˆ·˚΋ Ù¤-¯ÓË ÌÂٷ͇ ÙÔ˘ 1500 Î·È ÙÔ˘ 1900 Â͢ËÚÂÙÔ‡Û ٷ Û˘ÌʤÚÔÓÙ· وӉȷ‰Ô¯ÈÎÒÓ Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ٿ͈Ó, ηıÂÌ›· ·fi ÙȘ Ôԛ˜ ÂÍ·ÚÙÈfiÙ·ÓÌ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ ·fi ÙË Ó¤· ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, ‰ÂÓ ı·Ï¤Á·Ì οÙÈ Ôχ ηÈÓÔ‡ÚÁÈÔ. ∞˘Ùfi Ô˘ ̆ ÔÛÙËÚ›˙Ô˘ÌÂ Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ï›-ÁÔ ÈÔ ·ÎÚÈ‚¤˜: ˆ˜ Ô ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤‚Ï ηÓ›˜ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ,Ô ÔÔ›Ô˜ ηıÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÂÓÙ¤ÏÂÈ ·fi Ӥ˜ ÛÙ¿ÛÂȘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ È‰ÈÔ-ÎÙËÛ›· Î·È ÛÙȘ ·ÓÙ·ÏÏ·Á¤˜, ‚ڋΠÙËÓ ÔÙÈ΋ ÙÔ˘ ¤ÎÊÚ·ÛË ÛÙËÓÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· Î·È ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÙËÓ Â›¯Â ‚ÚÂÈ Û η̛· ¿ÏÏËÌÔÚÊ‹ ÂÈηÛÙÈ΋˜ Ù¤¯Ó˘.

∏ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ¤Î·Ó ÛÙÔÓ ÂÈÊ·ÈÓfiÌÂÓÔ ÎfiÛÌÔ fi,ÙÈ ¤Î·Ó ÙÔ ÎÂ-Ê¿Ï·ÈÔ ÛÙȘ ÎÔÈÓˆÓÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ. ∞Ó‹Á·Á ٷ ¿ÓÙ· ÛÙËÓ ÈÛfiÙËÙ·ÙˆÓ ·ÓÙÈÎÂÈ̤ӈÓ. ŸÏ· ¤ÁÈÓ·Ó ·ÓÙ·ÏÏ¿ÍÈÌ·, ‰ÈfiÙÈ Ù· ¿ÓÙ· ¤ÁÈÓ·Ó·Ó·ÏÒÛÈÌ·. √ÏfiÎÏËÚË Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÌÂÙÚÈfiÙ·Ó Ì˯·ÓÈο ·fiÙËÓ ˘ÏÈÎfiÙËÙ¿ Ù˘. ∏ „˘¯‹, ¯¿ÚË ÛÙÔ Î·ÚÙÂÛÈ·Ófi Û‡ÛÙËÌ·, ‰È·ÛÒ-ıËΠˆ˜ ͯˆÚÈÛÙ‹ ηÙËÁÔÚ›·. ŒÓ·˜ ›Ó·Î·˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÌÈÏ‹ÛÂÈÛÙËÓ „˘¯‹ ‚¿ÛÂÈ ÂΛÓÔ˘ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó, ÔÙ¤ fï˜ ̤ۈÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘ Ô˘ ÙÔ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙Â. ∏ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ÌÂÙ¤ÊÂÚ ¤Ó· fiÚ·-Ì· Ï‹ÚÔ˘˜ «Â͈ÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜».

∞̤ۈ˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÓÔ˘ ›Ó·Î˜ Ô˘ ·ÓÙÈÙ›ıÂÓÙ·È Û ·˘ÙfiÓ ÙÔÓÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi. ŒÚÁ· ÙˆÓ Rembrandt, El Greco, Giorgione, Vermeer,Turner Î.¿. øÛÙfiÛÔ, Â¿Ó ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ ·˘Ù¿ Ù· ¤ÚÁ· Û ۯ¤ÛË ÌÂÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Û˘ÓÔÏÈο, ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ ˆ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó Ôχ ȉȷ›-ÙÂÚ˜ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ.

H E I K O N A K A I T O B § E M M A 97

Page 7: Η εικόνα και το βλέμμα

T Z O N M ¶ E P ° K E P98

¶ÈÓ·ÎÔı‹ÎË ÙÔ˘ ηډÈÓ¿ÏÈÔ˘ μ·Ï¤ÓÙÈ °ÎÔÓÙÛ¿Áη ÙÔ˘ Panini, 1692-1765/8

ΔÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÈÓ·ÎÔı‹Î˘, ÊÏ·Ì·Ó‰ÈÎfi, 17Ô˜ ·ÈÒÓ·˜

Page 8: Η εικόνα και το βλέμμα

∏ ·Ú¿‰ÔÛË ··ÚÙÈ˙fiÙ·Ó ·fi ÔÏϤ˜ ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ›-ӷΘ Û η̂¿‰Â˜ Î·È Î·‚·Ï¤Ù· ‰È·ÛÎÔÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ Û fiÏË ÙËÓ ∂˘-ÚÒË. ŒÓ·˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˜ ·ÚÈıÌfi˜ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ‰ÂÓ ‰È·ÛÒıËÎÂ. ∞fi ÂΛ-ÓÔ˘˜ Ô˘ ‰È·ÛÒıËηÓ, ÌfiÓÔ Ï›ÁÔÈ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÔÓÙ·È Û‹ÌÂÚ· ÛÔ‚·Ú¿ˆ˜ ¤ÚÁ· Ù¤¯Ó˘, Î·È ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔÈ Â›Ó·È ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ› ›-ӷΘ Ô˘ ·Ó··Ú¿ÁÔÓÙ·È Â·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ˆ˜¤ÚÁ· ÙˆÓ «ÌÂÁ¿ÏˆÓ ‰·Ûοψӻ.

√È ÂÈÛΤÙ˜ ÙˆÓ ÌÔ˘Û›ˆÓ Ù¤¯Ó˘ ÙÔÔ‡ÓÙ·È Û˘¯Ó¿ ÙfiÛÔ ·fiÙÔÓ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ Ô˘ ÂÎÙ›ıÂÓÙ·È fiÛÔ Î·È ·fi ÂΛÓÔ Ô˘ÂÎÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ˆ˜ ‰È΋ ÙÔ˘˜ ¤ÓÔ¯Ë ·ÓÈηÓfiÙËÙ·, Ó· ÌËÓ ÂÛÙÈ¿˙ÔÓٷȉËÏ·‰‹ ·Ú¿ Û ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·fi ·˘Ù¿ Ù· ¤ÚÁ·. ™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·,ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Â›Ó·È ·Ôχو˜ ÏÔÁÈ΋. ∏ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ Ù¤¯Ó˘¤¯ÂÈ ·ÔÙ‡¯ÂÈ Ï‹Úˆ˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Ù˘ Û¯¤Û˘ÌÂٷ͇ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÔ‡ Î·È Ì¤ÛÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ Ù˘ Â˘Úˆ·˚΋˜ ·Ú¿‰ÔÛ˘. ∏¤ÓÓÔÈ· Ù˘ ȉÈÔÊ˘˝·˜ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏ› ·fi ÌfiÓË Ù˘ ÌÈ· ·Ú΋ ·¿-ÓÙËÛË. ™˘ÓÂÒ˜, Ë Û‡Á¯˘ÛË ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÙÔ›¯Ô˘˜ ÙˆÓ ÈÓ·ÎÔ-ıËÎÒÓ. ΔÚ›Ù˘ ηÙËÁÔÚ›·˜ ¤ÚÁ· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ¤Ó· Âͤ¯ÔÓ ¤ÚÁÔ ̄ ˆÚ›˜Î·Ì›· ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË –fiÛˆ Ì¿ÏÏÔÓ ÂÍ‹ÁËÛË– ÙÔ˘ ÙÈ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο Ù·‰È·ÊÔÚÔÔÈ›.

∏ Ù¤¯ÓË Î¿ı ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÂÁ¿Ï˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ fiÛÔÓ·ÊÔÚ¿ Ù· ٷϤÓÙ·. ∞ÏÏ¿ ÛÂ Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÏÏÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂ-ٷ͇ «·ÚÈÛÙÔ˘ÚÁ‹Ì·ÙÔ˜» Î·È Ì¤ÛÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏË fiÛÔÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›·˜. ™Â ·˘Ù‹ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ë ‰È·ÊÔ-Ú¿ ‰ÂÓ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÌfiÓÔ Û ¤Ó· ̇ ‹ÙËÌ· ‰ÂÍÈÔÙ¯ӛ·˜ ‹ Ê·ÓÙ·Û›·˜ ·Ï-Ï¿ Î·È ‹ıÔ˘˜. ΔÔ Ì¤ÛÔ ¤ÚÁÔ –Î·È ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ17Ô ·ÈÒÓ·– ‹Ù·Ó ¤Ó· ¤ÚÁÔ ·Ú·ÁfiÌÂÓÔ Ï›ÁÔ ˆ˜ Ôχ ΢ÓÈο. ∞˘ÙfiÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ ÔÈ ·Í›Â˜ Ô˘ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈο ÂͤÊÚ·˙ ‹Ù·Ó ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÛË-Ì·ÓÙÈΤ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ ·fi ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË Ù˘ ·Ó¿ıÂÛ˘ ‹ ÙËÓÒÏËÛË ÙÔ˘ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜. ∏ ÚÔ¯ÂÈÚÔ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·Ô‡Ù ·‰ÂÍÈfiÙËÙ·˜ Ô‡Ù ·گȈÙÈÛÌÔ‡Ø Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ù˘ ·ÁÔ-

H E I K O N A K A I T O B § E M M A 99

Page 9: Η εικόνα και το βλέμμα

Ú¿˜ Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ÙȘ ··ÈÙ‹ÛÂȘ Ù˘ ÈÔ Â›ÌÔÓ· ·fi fi,ÙÈ Ë Ù¤¯ÓË.∏ ÂÔ¯‹ Ù˘ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›·˜ Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô Ù˘ ÂχıÂÚ˘·ÁÔÚ¿˜ Ù˘ Ù¤¯Ó˘. ∫·È Â›Ó·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·ÓٛʷÛ˘ ÌÂ-ٷ͇ Ù¤¯Ó˘ Î·È ·ÁÔÚ¿˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·˙ËÙËıÔ‡Ó ÔÈ ÂÚÌËÓ›˜ ÁÈ·ÙÔ ÙÈ Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË, ÛÙÔÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂ-ٷ͇ Âͤ¯ÔÓÙÔ˜ Î·È Ì¤ÛÔ˘ ¤ÚÁÔ˘.

¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ù˘ ‡·Ú͢ ÂͯfiÓÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ,ÛÙ· ÔÔ›· ı· ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ì ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·˜ Ú›ÍÔ˘Ì ÚÒÙ· ÌÈ· ÁÂÓÈ΋̷ÙÈ¿ ÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË.

∂ΛÓÔ Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙËÓ ÂÏ·ÈÔÁÚ·Ê›· ·fi ÔÔÈ·‰‹ÔÙ ¿ÏÏËÌÔÚÊ‹ ˙ˆÁÚ·ÊÈ΋˜ Â›Ó·È Ë È‰È·›ÙÂÚË ÈηÓfiÙËÙ¿ Ù˘ Ó· ·Ô‰›‰ÂÈ ÙËÓ˘ÏÈ΋ ˘fiÛÙ·ÛË, ÙËÓ ˘Ê‹, ÙË ÛÙÈÏÓfiÙËÙ·, ÙË ÛÙÂÚÂfiÙËÙ· ÂΛÓÔ˘Ô˘ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ. √Ú›˙ÂÈ ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi ˆ˜ ÂΛÓÔ ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚ›˜Ó· ·ÁÁ›ÍÂȘ Ì ٷ ̄ ¤ÚÈ· ÛÔ˘. ªÔÏÔÓfiÙÈ ÔÈ ̇ ˆÁÚ·ÊÈṲ̂Ó˜ ÂÈÎfiÓ˜ ÙË˜Â›Ó·È ‰ÈۉȿÛٷ٘, Ë „¢‰·ÈÛıËÙÈ΋ Ù˘ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Â›Ó·È Ôχ ÌÂ-Á·Ï‡ÙÂÚË ·fi ÂΛÓË Ù˘ ÁÏ˘ÙÈ΋˜, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ fiÙÈ ÌÔÚ› Ó· ˘Ô-‰ËÏÒÛÂÈ ·ÓÙÈΛÌÂÓ· Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ¯ÚÒÌ·, ˘Ê‹ Î·È ıÂÚÌÔÎÚ·Û›·,Ô˘ ÁÂÌ›˙Ô˘Ó ¤Ó·Ó ¯ÒÚÔ Î·È, Û˘ÓÂΉԯÈο, fiÏÔ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ.

√ ›Ó·Î·˜ ÙÔ˘ Holbein √È ÚÂÛ‚Â˘Ù¤˜ (1533) (ÂÈÎ. ·¤Ó·ÓÙÈ) ÙÔÔ-ıÂÙÂ›Ù·È ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ·˘Ù‹˜ Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ηÈ, fiˆ˜ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Û˘¯Ó¿Ì ¤Ó· ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ·Ú¯ÒÓ ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÂÔ¯‹˜, Ô ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙÔ˘ ›ӷȷÓÂÈÙ‹‰Â˘ÙÔ˜. √ ÙÚfiÔ˜ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤¯ÂÈ ˙ˆÁÚ·ÊÈÛÙ› ‰Â›¯ÓÂÈ Â-Ú› Ù›ÓÔ˜ ÚfiÎÂÈÙ·È. ¶Ò˜ ¤¯ÂÈ ˙ˆÁÚ·ÊÈÛÙ›;

Œ¯ÂÈ ˙ˆÁÚ·ÊÈÛÙ› Ì ÌÂÁ¿ÏË ‰ÂÍÈÔÙ¯ӛ· ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Ó· ‰ËÌÈ-Ô˘ÚÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ „¢‰·›ÛıËÛË ÛÙÔÓ ı·ً ˆ˜ ÎÔÈÙ¿˙ÂÈ Ú·ÁÌ·ÙÈο·ÓÙÈΛÌÂÓ· Î·È ˘ÏÈο. ΔÔÓ›Û·Ì ÛÙÔ ÚÒÙÔ Î›ÌÂÓÔ fiÙÈ Ë ·›ÛıËÛËÙ˘ ·Ê‹˜ ¤ÌÔÈ·˙ Ì ÌÈ· ÂÚÈÔÚÈṲ̂ÓË, ÛÙ·ÙÈ΋ ·›ÛıËÛË fiÚ·Û˘.∫¿ı ÙÂÙÚ·ÁˆÓÈÎfi ÂηÙÔÛÙfi Ù˘ ÂÈÊ¿ÓÂÈ·˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ›Ó·Î·, ÂÓҷڷ̤ÓÂÈ ·ÌÈÁÒ˜ ÔÙÈ΋, ÂÈηÏÂ›Ù·È ¤ÓÙÔÓ· ÙËÓ ·›ÛıËÛË Ù˘

T Z O N M ¶ E P ° K E P100

Page 10: Η εικόνα και το βλέμμα

·Ê‹˜. ΔÔ Ì¿ÙÈ ÎÈÓÂ›Ù·È ·fi ÙË ÁÔ‡Ó· ÛÙÔ ÌÂÙ¿ÍÈ, ÛÙÔ Ì¤Ù·ÏÏÔ, ÛÙÔ͇ÏÔ, ÛÙÔ ‚ÂÏÔ‡‰Ô, ÛÙÔ Ì¿ÚÌ·ÚÔ, ÛÙÔ ¯·ÚÙ› Î·È ÛÙËÓ ÙÛfi¯· Î·È Î¿ıÂÊÔÚ¿ ÂΛÓÔ Ô˘ ÚÔÛÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙ›, ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔÙÔÓ ›Ó·Î·, ÛÙË ÁÏÒÛÛ· Ù˘ ·ÙÈ΋˜ ·›ÛıËÛ˘. √È ‰‡Ô ¿ÓÙÚ˜ ‰È·-ı¤ÙÔ˘Ó ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË ·ÚÔ˘Û›· Î·È ̆ ¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏ¿ ·ÓÙÈΛÌÂÓ·Ô˘ Û˘Ì‚ÔÏ›˙Ô˘Ó È‰¤Â˜, ·ÏÏ¿ ÂΛӷ Ô˘ ‰ÂÛfi˙Ô˘Ó ÛÙÔÓ ›Ó·Î· ›-Ó·È Ù· ˘ÏÈο ·fi Ù· ÔÔ›· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ Î·È Ì ٷ ÔÔ›·Â›Ó·È ÓÙ˘Ì¤ÓÔÈ.

H E I K O N A K A I T O B § E M M A 101

√È ÚÂÛ‚Â˘Ù¤˜ ÙÔ˘ Holbein, 1497/8-1543

Page 11: Η εικόνα και το βλέμμα

Τζον Μπέργκερ

Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ

ΚΑΙ

ÇΗ οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων. Το παιδί βλέπει και αναγνωρίζει πριν μπορέσει να

μιλήσει.

Όμως η οπτική αντίληψη προηγείται των λέξεων και υπό μία άλλη έννοια. Η οπτική αντίληψη

είναι εκείνη που καθορίζει τη θέση μας στον κόσμο που μας περιβάλλει· ερμηνεύουμε αυτόν τον

κόσμο με λέξεις, αλλά οι λέξεις δεν μπορούν ποτέ να αναιρέσουν το γεγονός ότι περιβαλλόμαστε

από αυτόν. Η σχέση μεταξύ του τι βλέπουμε και του τι γνωρίζουμε δεν είναι ποτέ σαφώς προσ-

διορισμένηÈ.

Η εικόνα και το βλέμμα του Τζον Μπέργκερ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με

την τέχνη και από εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτόν τον τομέα. Το βιβλίο

αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972, βασίστηκε στην τηλεοπτική σειρά του

BBC Ways of Seeing, για την οποία οι Sunday Times του Λονδίνου έγραψαν: ÇΑνοίγει τα μάτια

με περισσότερους από έναν τρόπους: εστιάζοντας στο πώς κοιτάζουμε τους πίνακες ... θα αλλάξει

σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τις εικόνες εν γένειÈ. Και πράγματι, το έχει κα-

ταφέρει.

ÇΟ Μπέργκερ έχει την ικανότητα να ξεπερνά τη συσκότιση των επαγγελματιών κριτικών της τέχνης ...

Είναι ένας απελευθερωτής εικόνων. Και από τη στιγμή που θα αφήσουμε τους πίνακες να μας μιλήσουν

άμεσα, μπορούμε να τους εκτιμήσουμε πολύ πιο εύκολα και ορθάÈ.

Peter Fuller, Arts Review

ÇΗ επίδραση της σειράς και του βιβλίου ... ήταν τεράστια ... Έστρεψε το ενδιαφέρον σε τομείς πολιτι-

σμικής μελέτης που σήμερα αποτελούν πλέον κοινό τόποÈ.

Geoff Dyer, στο Ways of Telling

Ο Τζον Μπέργκερ γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1926. Είναι γνωστός τόσο για τα μυθιστορήματα και τα

διηγήματά του, όσο και για τα έργα του που αφορούν την κριτική τέχνης. Το μυθιστόρημά του G κέρ-

δισε το Βραβείο Booker του 1972. Ζει σε ένα χωριό στις Γαλλικές Άλπεις.

ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ 5220

ISBN 978-960-501- 220-5

Τζον

Μπέρ

γκερ

/ Η

ΕΙΚΟ

ΝΑ Κ

ΑΙΤΟ

ΒΛΕ

ΜΜΑ

1577_011KP_BERGER_Layout 1 02/05/2011 5:24 μ.μ. Page 1