Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Παρούσα κατάσταση,...

ΜΟΝΑ∆Α ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΓΟΡΩΝ 1

ΚΛΑ∆ΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ 6

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

Παρούσα κατάσταση, επιπτώσεις της νέας Κ.Α.Π., Προοπτικές.

Σεπτέµβριος 2008

Έρευνα-Σύνταξη: ∆ρ ∆αγκαλίδης Αθανάσιος


ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Θέση και συµβολή του αγροτικού τοµέα στην Ελληνική Οικονοµία 3

2. ∆ιαρθρωτικά και λοιπά προβλήµατα

της Ελληνικής γεωργίας 13

3. Οι επιπτώσεις της Νέας Κ.Α.Π. 28

4. Το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο για τη γεωργία 37

5. Συµπεράσµατα - Προοπτικές 43 ..SWOT Ανάλυση Αγροτικού Τοµέα 46

-- Βιβλιογραφία-πηγές 47


1. Θέση και συµβολή του αγροτικού τοµέα στην Ελληνική Οικονοµία Στην Ελλάδα ο πρωτογενής τοµέας κατείχε και εξακολουθεί να κατέχει σηµαντική θέση όχι µόνο από οικονοµική άποψη αλλά κυρίως και σαν παράγοντας διατήρησης της κοινωνικής και οικονοµικής συνοχής των περιφερειών της χώρας. Ο γεωργικός τοµέας συµβάλλει µε ποσοστό 3% στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας, απασχολεί το 11,1% του ενεργού πληθυσµού, παρέχει άµεσα ή έµµεσα το 30% περίπου των εξαγωγών της χώρας ενώ παράλληλα, αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη σηµαντικών κλάδων της µεταποίησης (βιοµηχανία τροφίµων και ποτών, κλωστοϋφαντουργία, επεξεργασία καπνού κ.λ.π.) και συµβάλει στην ελκυστικότητα του τουρισµού(λόγω της υψηλής ποιότητας των διατροφικών προϊόντων της χώρας). Συµµετοχή του πρωτογενή τοµέα στην απασχόληση Το ποσοστό συµµετοχής των απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα στο σύνολο των απασχολουµένων στην οικονοµία, µειώνεται συνεχώς λόγω κυρίως του εκσυγχρονισµού της οικονοµίας και της εκµηχάνισης της γεωργίας. Έτσι από 39,8% το 1971 µειώνεται σε µόλις11,5% το 2008, ποσοστό όµως που θεωρείται ακόµη υψηλό συγκριτικά µε τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες.

% Πρωτογενή τοµέα στη συνολική απασχόληση

39,8

27,5

22,220,8

18,216,5

12,3 11,5

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

1971 1981 1991 1994 1998 2000 2004 2008

Πηγές: ΕΣΥΕ, Απογραφές 1971-1991, έρευνες εργατικού δυναµικού 1994-2008.

Κατά την περίοδο 1998-2008, η απασχόληση στον πρωτογενή τοµέα µειώθηκε κατά 28%, ενώ στους λοιπούς τοµείς αυξήθηκε κατά 23,1% και στο σύνολο της οικονοµίας κατά 13,9%.

Εξέλιξη της απασχόλησης την περίοδο 1998-2008(σε χιλιάδες) 1998 2000 2004 2008 ∆2008/1998 Σύνολο Οικονοµίας 3.962,5 4.104,5 4.331,4 4.511,6 13,9% Πρωτογενής τοµέας 719,4 676,8 532,9 517,9 -28,0% % συµµετοχής 18,2% 16,5% 12,3% 11,5% -36,8%

Πηγή: ΕΣΥΕ, Ετήσιες έρευνες εργατικού δυναµικού


Η µείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τοµέα συνοδεύτηκε από επιδείνωση της ηλικιακής διάρθρωσης της απασχόλησης µε αποτέλεσµα το πρώτο 3µηνο του 2008 το ποσοστό των απασχολουµένων άνω των 45 ετών να υπερβαίνει το 56% του συνόλου, ενώ οι απασχολούµενοι µέχρι 30 ετών αντιπροσωπεύουν µόλις το 10,7% του συνόλου. Λαµβάνοντας υπόψη την υψηλή ανεργία των νέων στις αγροτικές περιοχές και κυρίως την έντονη υποαπασχόληση ή πολύ-απασχόληση που επικρατεί, η κατάσταση είναι απογοητευτική και η δηµογραφική κατάρρευση του πρωτογενούς τοµέα αποφεύγεται χάρις στην ύπαρξη του φθηνού αλλοδαπού εργατικού δυναµικού.

Ηλικιακή διάρθρωση των απασχολουµένων στον πρωτογενή τοµέα(1ο 3µηνο 2008)

Σύνολο 15-19 ετών

20-24 ετών

25-29 ετών

30-44 ετών

45-64 ετών

Ανω των 65

Σύνολο Οικονοµίας 4.511,60 36,8 226,8 572,8 1.971,90 1.616,10 87,1 ∆ιάρθρωση 100,0% 0,8% 5,0% 12,7% 43,7% 35,8% 1,9% Πρωτογενής Τοµέας 517,9 6,8 18,1 30,3 171,1 250,7 41 ∆ιάρθρωση 100,0% 1,3% 3,5% 5,9% 33,0% 48,4% 7,9%

Πηγή: ΕΣΥΕ, Έρευνα εργατικού δυναµικού

Εξέλιξη Παραγωγής - Καλλιεργειών - Εισοδήµατος

Η συµµετοχή της Ακαθάριστης Αξίας Παραγωγής του αγροτικού τοµέα κατά την περίοδο 1988 – 1997 στο σύνολο της ελληνικής οικονοµίας παρουσιάζει σηµαντική µείωση και από 9,3% το 1988, φθάνει στο 3% το 2007. Η µείωση αυτή οφείλεται κυρίως στη σηµαντική µεγέθυνση του τοµέα των Υπηρεσιών, αλλά και στη µείωση της αγροτικής παραγωγής.

Συµµετοχή του Πρωτογενούς Τοµέα στο ΑΕΠ(%)

9,3%9,0%

8,1%

6,7%

5,8%5,3%

4,6% 4,5%4,9%

4,0%3,5%

3,0%

0,0%

1,0%

2,0%

3,0%

4,0%

5,0%

6,0%

7,0%

8,0%

9,0%

10,0%

1988 1991 1994 1997 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Σε σταθερές τιµές, χωρίς επιδοτήσεις. Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Εθνικών Λογαριασµών.


Κατά την περίοδο 2000-2007 η Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής (Χωρίς τις Επιδοτήσεις Παραγωγής) µειώθηκε κατά 8,4% σε τρέχουσες και κατά 15,1% σε σταθερές τιµές, έναντι αύξησης 63,3% του συνολικού ΑΕΠ της χώρας κατά την ίδια περίοδο.

Ακαθάριστη Αξία Παραγωγής Πρωτογενούς Τοµέα και συµµετοχή στο ΑΕΠ της χώρας

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Σε τρέχουσες τιµές

Πρωτογενής Τοµέας 7.934 7.481 7.902 8.260 7.812 7.698 7.061 7.267 ΑΕΠ 136.281 146.260 157.586 171.258 185.225 198.609 213.985 228.949 % Συµµετοχής 5,8% 5,1% 5,0% 4,8% 4,2% 3,9% 3,3% 3,2%

Σε σταθερές τιµές 2000 Πρωτογενής Τοµέας 7.934 7.497 7.061 7.488 8.824 7.620 7.269 6.738 ΑΕΠ 136.281 142.402 151.970 165.521 179.097 192.327 206.940 222.550 % Συµµετοχής 5,8% 5,3% 4,6% 4,5% 4,9% 4,0% 3,5% 3,0%

Πηγή: Εθνικοί Λογαριασµοί, Προσωρινά στοιχεία.

Τα τελευταία χρόνια το πραγµατικό κατά κεφαλήν εισόδηµα των Ελλήνων αγροτών µειώνεται σταθερά, σε αντίθεση µε τις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες όπου παρατηρείται σηµαντική αύξηση. Παρά τη σηµαντική µείωση της απασχόλησης στη χώρα µας, παρατηρείται την τελευταία 6ετία µείωση του πραγµατικού κατά κεφαλήν αγροτικού εισοδήµατος κατά -16,9%, έναντι αύξησης 15,9% στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27. Η αρνητική αυτή εξέλιξη οφείλεται κυρίως στη µείωση της παραγωγής και στην επιδείνωση των όρων εµπορίου του αγροτικού έναντι των λοιπών τοµέων της οικονοµίας (αύξηση τιµών εισροών, χαµηλές τιµές, διεύρυνση της ψαλίδας των τιµών παραγωγής-κατανάλωσης).

Εξέλιξη Αγροτικού Εισοδήµατος

Μεταβολή του Πραγµατικού Αγροτικού Εισοδήµατος ανά εργαζόµενο το 2007 %

µεταβολής 2007/2007

∆είκτες 2007

(2000=100)

% µεταβολής 2007/2007

∆είκτες 2007

(2000=100)

Ε.Ε. 27 5,4 115,9 Σλοβενία 8,5 147,3

Λιθουανία 39,3 250,2 Γαλλία 7,5 105,6

Εσθονία 22,5 285,2 Ηνωµένο Βασίλειο 6 133,4

Τσεχία 20,9 186,2 Ολλανδία 4,9 99,3

Σουηδία 16,5 123,1 ∆ανία 4,9 107,5

Φινλανδία 14,4 114,7 Βέλγιο 1,7 89,5

Λουξεµβούργο 14,3 104,9 Ελλάδα -0,3 83,1

Πολωνία 13,7 213,2 Κύπρος -0,5 100,3

Γερµανία 12,5 132,9 Ουγγαρία -1 144,8

Ισπανία 10,3 105,3 Μάλτα -1,7 103,8

Λετονία 9,3 308,8 Ιταλία -2 81,8

Ιρλανδία 9,2 89,9 Πορτογαλία -5 110,9

Σλοβακία 9,2 161,5 Βουλγαρία -8,5 95,4

Αυστρία 8,8 129,7 Ρουµανία -16,7 123,5

Eurostat: Revenu agricole réel par actif. 11 mars 2 008


Συνολική παραγωγή Πρωτογενούς τοµέα κατά είδος παραγωγής

(Εκ. € σε σταθ. Τιµές)

Ετος 1993 1996 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Φυτική Παραγωγή 4666,0 5654,8 6174,0 6293,1 6317,8 6063,4 7784,4 6914,1 6712,2

Επιδοτήσεις 324,9 1362,9 1481,8 1451,1 1533,4 1440,1 1656,2 1602,8 882,9

Σύν. Φυτικής παραγ. 4990,9 7017,7 7655,8 7744,2 7851,2 7503,5 9440,5 8516,9 7595,1

Ζωική Παραγωγή 1651,9 2082,5 2337,7 2458,2 2643,6 2503,2 2620,4 2560,6 2713,4

Επιδοτήσεις 157,5 220,8 224,6 198,0 142,7 261,0 257,6 266,1 271,4

Σύν. Ζωικής παραγ. 1809,4 2303,3 2562,3 2656,2 2786,3 2764,1 2878,0 2826,6 2984,8

Γεωργ. Παραγ.Υπηρεσιών 233,7 294,7 341,8 321,1 332,7 369,4 343,2 352,5 355,1

Μη αγρ. ∆ευτερεύουσες δραστ. 279,1 392,2 439,3 400,9 426,4 402,1 407,4 431,4 418,2

Συν. αγροτ. Παραγωγή 6830,7 8424,2 9292,9 9473,4 9720,4 9338,0 11155,3 10258,5 10198,8

Σύν. Επιδοτήσεων 482,4 1583,7 1706,4 1649,1 1676,1 1701,0 1913,8 1868,9 1154,3

% Επιδοτήσεων στην παραγωγή 7,1% 18,8% 18,4% 17,4% 17,2% 18,2% 17,2% 18,2% 11,3%

Πηγή: Εθνικοί Λογαριασµοί, Προσωρινά στοιχεία

Σύµφωνα µε τα προσωρινά αποτελέσµατα της Ετήσιας Γεωργικής Στατιστικής Έρευνας, το σύνολο των καλλιεργούµενων εκτάσεων ανέρχονταν το 2007 σε 32.806 χιλ. στρέµµατα και αντιπροσώπευαν το 87,8% της συνολικής γεωργικής γης, η οποία υπολογίζεται σε 37.803 χιλ. στρέµµατα. Το υπόλοιπο 12,2% (4.639 χιλ. στρέµµατα) ήταν αγραναπαύσεις. Από τις καλλιεργούµενες εκτάσεις, το 62 % ήταν αροτραίες καλλιέργειες (σιτηρά, όσπρια, βιοµηχανικά φυτά, κτηνοτροφικά φυτά κ.τ.λ.) το 34,7%.ήταν µόνιµες (δενδρώδεις καλλιέργειες και αµπέλια) και το υπόλοιπο 3,3% οι κηπευτικές καλλιέργειες. Οι σηµαντικότερες καλλιέργειες είναι το σκληρό σιτάρι, το βαµβάκι, οι ελαιώνες και οι λοιποί δενδρώνες, τα κτηνοτροφικά φυτά, το καλαµπόκι, το µαλακό σιτάρι, το κριθάρι, τα κηπευτικά και η αµπελοκαλλιέργεια. Κατά την τελευταία τριετία παρατηρείται σηµαντική µείωση ορισµένων καλλιεργειών, όπως ο καπνός, το σκληρό σιτάρι και τα ζαχαρότευτλα ως επίπτωση της αναθεώρησης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής.

Αντίθετα παρατηρείται σηµαντική αύξηση της καλλιέργειας µαλακού σιταριού, κριθαριού και οσπρίων.


Εκτάσεις κατά είδος καλλιέργειας: 2005 – 2007( Σε χιλιάδες στρέµµατα) Μεταβολή %

Είδη καλλιεργειών 2005 2006 2007(1) 2006/2005 2007/2006

Σύνολο εκτάσεων 33.719 33.067 32.806 – 1,9 – 0,8 από τις οποίες, αρδεύτηκαν 14.962 14.659 14.623 – 2,0 – 0,3

1. Αροτραίες καλλιέργειες 21.244 20.599 20.342 – 3,0 – 1,2 από αυτές, αρδεύτηκαν 9.674 9.342 9.281 – 3,4 – 0,6

2. Κηπευτική γη ( καθαρή έκταση ) 1.113 1.090 1.088 – 2,1 – 0,2 από αυτή, αρδεύτηκε 1.078 1.058 1.046 – 1,9 – 1,1

3. Αµπέλια – σταφιδάµπελα 1.264 1.261 1.263 – 0,2 0,2 από αυτά, αρδεύτηκαν 443 448 449 1,1 0,2

4. Κανονικοί δενδρώνες 10.100 10.117 10.112 0,2 – 0,0 από αυτούς, αρδεύτηκαν 3.767 3.811 3.844 1,2 0,9

1.1 Σιτηρά για καρπό, 12.532 11.952 11.832 – 4,6 – 1,0

Σιτάρι µαλακό και ηµίσκληρο 1.197 1.453 1.700 21,4 17

Σιτάρι σκληρό 7.193 6.326 5.678 – 12,1 – 10,2

Κριθάρι 895 1.017 1.198 13,6 17,8

Καλαµπόκι 2.472 2.322 2.363 – 6,0 1,8

Ρύζι 223 232 250 4 7,8

Λοιπά σιτηρά 552 600 62 8,7 7

1.2 Βρώσιµα όσπρια 152 161 180 5,9 11,8

Φασόλια 88 92 95 4,5 3,3

Λοιπά βρώσιµα όσπρια 64 68 85 6,3 25

1.3 Βιοµηχανικά φυτά, 4.679 4.402 4.116 – 5,9 – 6,5

Καπνός (αν. τύπου, Μπέρλεϋ – Βιρτζίνια) 544 234 185 – 57,0 – 20,9

Βαµβάκι 3.664 3.739 3.637 2 – 2,7

Ζαχαρότευτλα 408 327 158 – 19,9 – 51,7

Αραχίδα 5 5 5 0 0

Ηλίανθος 49 91 121 85,7 33

Λοιπά βιοµηχανικά φυτά 8 7 10 – 12,5 42,9

1.4 Αρωµατικά φυτά 14 14 17 0 21,4

1.5 Κτηνοτροφικά φυτά 3.162 3.368 3.470 6,5 3

1.6 Μποστανικά 255 246 257 – 3,5 4,5

1.7 Πατάτες 448 452 466 1,6 3,1

2.1 Λαχανικά 1.139 1.119 1.094 – 1,8 – 2,2

Ντοµάτες 356 339 329 – 4,8 – 2,9

Λοιπά λαχανικά 783 779 765 – 0,5 – 1,8

2.2 Εµπορικοί ανθόκηποι 7 7 7 0 0

2.3 Θερµοκήπια 56 56 49 0 – 12,5

Λαχανικών 52 52 45 0 – 13,5

Ανθέων 4 4 4 0 0

Πηγή: ΕΣΥΕ Ετήσιες αγροτικές έρευνες


Εξέλιξη Παραγωγής αγροτικών προϊόντων (σε χιλιάδες τόνους)

Είδη προϊόντων σε οµάδες 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

1.1 Σιτηρά για καρπό Σιτάρι µαλακό και ηµίσκληρο 518 469 428 322 350 342 377 433 Σιτάρι σκληρό 1.665 1.615 1.648 1.403 1.712 1.677 1.402 1.218 Κριθάρι 303 274 273 225 234 227 250 282 Βρώµη 86 81 82 80 88 81 85 85 Σίκαλη 32 33 32 29 31 33 34 36 Καλαµπόκι (σύνολο) 2.038 2.035 2.163 2.314 2 451 2.547 2.351 2.396 Ρύζι 147 150 169 158 171 165 179 184 1.2 Βρώσιµα όσπρια Φασόλια (σύνολο) 24 23 22 22 21 19 20 21 Κουκιά 4 4 4 3 3 3 3 3 Φακές 1 1 1 1 1 2 2 3 Ρεβίθια 2 2 2 2 2 3 3 3 1.3 Βιοµηχανικά φυτά Καπνός για εµπόριο 137 136 127 127 127 124 37 31 Βαµβάκι σύσπορο 1.260 1.326 1.282 1.100 1.179 1.241 1.040 1.053 Ζαχαρότευτλα 3.033 2823 2.713 2.204 2.208 2.603 1.917 851 Αραχίδα (αράπικο φιστίκι) 3 2 2 2 2 2 2 2 Ηλίανθος 35 23 24 16 9 9 16 19 1.4 Κτηνοτροφικά φυτά Καρποί (σύνολο) 18 19 21 17 20 19 23 25 Σανά και χόρτα (σύνολο) 1.916 1.801 1.896 1.810 1.817 1.942 2.085 2.095 1.5 Πεπονοειδή-Πατάτες Καρπούζια και πεπόνια 830 810 783 846 870 872 797 789 Πατάτες όλων των εποχών 883 937 882 804 836 892 896 930 1.6 Λαχανικά Ντοµάτες (σύνολο) 2.057 1.820 1.574 1.701 1.938 1.705 1.568 1.461 Μελιτζάνες 76 79 73 71 68 68 69 69 Μπάµιες (σύνολο) 15 12 14 14 13 14 14 14 Κρεµµύδια ξερά 189 208 209 207 211 187 172 167 Λάχανα και κουνουπίδια 280 274 265 268 266 266 261 254 Πράσα 42 42 41 40 42 44 42 44 1.7 Αµπελουργικά προϊόντα Μούστος 500 428 379 387 455 411 398 379 Επιτραπέζια σταφύλια 210 230 193 212 211 189 246 169 Σταφίδα Κορινθιακή 45 43 34 39 45 47 45 32 Σταφίδα Σουλτανίνα 41 45 25 21 28 29 34 21 1.8 Εσπεριδοειδή Πορτοκάλια 1.068 1.022 1.164 968 772 936 896 778 Λεµόνια 173 174 151 111 84 84 88 92 Μανταρίνια 99 108 119 104 86 127 109 112 1.9 Οπώρες Μήλα 285 243 269 199 277 250 287 260 Αχλάδια 97 85 60 58 74 79 82 75 Ροδάκινα 920 927 740 249 791 864 768 784


Βερίκοκα 82 68 75 67 96 74 72 79 Κεράσια 50 41 47 43 48 44 44 63 1.10 Ξηροί καρποί Αµύγδαλα 47 55 37 34 52 48 51 46 Καρύδια 22 22 20 20 20 22 24 22 1.11 Ελιές Βρώσιµες 215 234 236 190 229 300 279 282 Ελαιοποιήσεως 2.059 2.015 2.338 1.861 1.901 2.329 2.154 2.162 Ελαιόλαδο (προηγ.ελαιοκοµικού έτους) 426 451 371 504 334 417 396 331 1.12 Κτηνοτροφικά προϊόντα Γάλα από όλα τα ζώα 1.959 1.942 1.991 1.986 1.966 2.054 2.077 2.020 Κρέας από όλα τα ζώα και πουλερικά 474 470 466 454 447 498 412 461 Μαλλιά προβάτων 10 10 9 9 9 9 9 9 Μέλι 14 14 15 15 15 16 16 18 Αυγά (εκατοµµύρια τεµάχια) 2.333 2.127 2.141 2.111 2.131 2.002 1.990 1.939 Τυρί µαλακό 123 127 133 127 141 126 120 125 Τυρί σκληρό 39 35 37 36 37 45 38 38 Βούτυρο νωπό 3 2 3 2 2 2 2 2 Βούτυρο λειωµένο 1 1 1 1 1 1 1 1 Λίπος χοιρινό 2 2 1 1 1 1 1 1 1.13 Ψάρια εσωτερικών υδάτων 27 27 25 28 28 24 25 24


Συµβολή στη διατήρηση της κοινωνικής και οικονοµικής συνοχής

Η διατήρηση της κοινωνικής και οικονοµικής συνοχής των περιφερειών της χώρας είναι άµεσα συνδεδεµένη µε τη συγκράτηση του πληθυσµού στις αγροτικές περιοχές και ιδιαίτερα στις ορεινές και ηµιορεινές που κάλυπταν το 2006 το 17,3% και το 27,3% αντίστοιχα, της συνολικής καλλιεργούµενης έκτασης της χώρας. Αξίζει να σηµειωθεί επίσης ότι περισσότεροι από το 50% των απασχολουµένων στη γεωργία κατοικούν σε ορεινές, ηµιορεινές και µειονεκτικές περιοχές. Μετά από µία έντονη µείωση του αγροτικού πληθυσµού και της απασχόλησης στον πρωτογενή τοµέα την περίοδο 1961 – 1981, παρατηρήθηκε από το 1981 µια βελτίωση του ρυθµού της πληθυσµιακής αποδυνάµωσης των αγροτικών περιοχών που οφείλεται κυρίως στις εισροές πόρων από την Ε.Ε., που επέτρεψαν τη συνέχιση της αγροτικής δραστηριότητας στις ορεινές και ηµιορεινές περιοχές της χώρας.

Εξέλιξη της κατανοµής του πληθυσµού της χώρας κατά περιοχές

43,3

53,2

58,1 58,8

75,1

12,9 11,6 11,6 12,8

43,8

35,2

30,3 28,424,9

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1961 1971 1981 1991 2001

Αστικος Ηµιαστικος Αγροτικος

Πηγή: Απογραφές Πληθυσµού

Στις περισσότερες περιοχές της χώρας ο πληθυσµός των αγροτικών οικισµών συµµετέχει σηµαντικά στον συνολικό πληθυσµό και αν λάβουµε υπόψη µας ότι µεγάλο τµήµα του ηµιαστικού πληθυσµού απασχολείται στον αγροτικό τοµέα η συµµετοχή είναι ακόµη υψηλότερη. ∆υστυχώς από τα στοιχεία της τελευταίας απογραφής πληθυσµού δεν ήταν δυνατόν να αποµονώσουµε τον ηµιαστικό πληθυσµό. Η συµβολή του αγροτικού τοµέα στην οικονοµική δραστηριότητα των αστικών και ηµιαστικών περιοχών της περιφέρειας είναι σηµαντική διότι σηµαντικό µέρος της µεταποίησης και του εµπορίου τους στηρίζεται σ’ αυτόν.


Συµµετοχή του Αγροτικού πληθυσµού στον συνολικό πληθυσµό των περιοχών της χώρας Περιοχή Πραγµ. Πληθυσµός Αστικός-ηµιαστικός(%) Αγροτικός (%) Σύνολο χώρας 10.934.097 75,1 24,9 Αττική 3.894.573 99 1 Λοιπή Στερεά και Ευβοια 777.236 56,3 43,7 Πελοπόννησος 1.100.071 54,9 45,1 Ιόνια νησιά 209.608 36,5 63,5 Ηπειρος 336.392 47,3 52,7 Θεσσαλία 740.115 64,8 35,2 Μακεδονία 2.414.558 72,7 27,3 Θράκη 363.479 57,9 42,1 Νησιά Αιγαίου 503.697 55,8 44,2 Κρήτη 594.368 59,6 40,4

Πηγή: Απογραφή Πληθυσµού 2001. Οι νοµοί και οι περιοχές της χώρας όπου ο γεωργικός τοµέας συµβάλλει σηµαντικά στην Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία (δεν λαµβάνονται υπόψη οι επιδοτήσεις) είναι οι ακόλουθοι(ες).

Νοµοί και περιοχές µε υψηλή συµµετοχή του Αγροτικού τοµέα στην Ακαθάριστη Προστιθέµενη Αξία(2005)

Ηλεία 22,5% ∆ράµα 10,9% Ευρυτανία 7,8% Πέλλα 19,6% Θεσσαλία 10,9% Γρεβενά 7,6% Ρέθυµνο 19,6% Χαλκιδική 10,4% Βόρεια Ελλάς 7,5% Καρδίτσα 18,7% Πιερία 10,4% Καβάλα 7,5%

Σέρρες 15,8% Θεσπρωτία 10,2% Νησιά Αιγαίου, Κρήτη 7,5%

Ηµαθία 15,7% Φωκίδα 9,9% Εύβοια 7,1% Αιτωλοακαρνανία 15,6% Βόρειο Αιγαίο 9,9% Βοιωτία 7,0% Χίος 14,6% Έβρος 9,4% ∆υτική Μακεδονία 6,9%

Λάρισσα 14,5% Ανατ. Μακεδονία - Θράκη 9,3% Κεφαλληνία 6,6%

Λακωνία 14,4% Κρήτη 9,3% Αρκαδία 6,3% Άρτα 14,4% Λέσβος 9,2% Ηράκλειο 6,0% Φλώρινα 14,4% Τρίκαλα 9,2% Κεντρική Μακεδονία 6,0% Λασίθι 14,2% Κεντρική Ελλάς 9,0% Αχαία 5,7% Μεσσηνία 14,2% Πελοπόννησος 8,7% Ιόνια Νησιά 5,7% Αργολίδα 13,9% Στερεά Ελλάς 8,5% Κέρκυρα 4,8% Πρέβεζα 12,8% Καστοριά 8,2% Ιωάννινα 4,7% Κιλκίς 12,5% Χανιά 8,2% Μαγνησία 4,6% Φθιώτιδα 12,2% Ζάκυνθος 8,2% Κοζάνη 4,5% Ροδόπη 11,8% Ήπειρος 8,1% Σάµος 4,4% ∆υτική Ελλάς 11,8% Ξάνθη 8,1% Σύνολο Ελλάδος 4,3%

Πηγή: Εθνικοί Λογαριασµοί


Συµβολή των αγροτικών προϊόντων και τροφίµων στις εξαγωγές

Το ¼ περίπου των Ελληνικών εξαγωγών προέρχεται άµεσα ή έµµεσα από τον αγροτικό τοµέα. Τα

σηµαντικότερα εξαγώγιµα αγροτικά ή επεξεργασµένα προϊόντα είναι τα παρασκευάσµατα φρούτων και

λαχανικών, το βαµβάκι, το ελαιόλαδο, τα νωπά φρούτα, τα ψάρια, ο καπνός, τα γαλακτοκοµικά, τα

ποτά, τα λαχανικά και τα διάφορα παρασκευάσµατα µε βάση αγροτικές ά ύλες.

Πηγή: ΣΕΒΕ, Πορεία Ελληνικών Εξαγωγών 2002-2006.

Εξαγωγές αγροτικών προϊόντων και επεξεργασµένων τροφίµων(σε χιλ. Ευρώ) 2002 2003 2004 2005 2006 Παρασκευάσµατα λαχανικών και φρούτων 550.390 444.482 449.255 509.967 609.374 Βαµβάκι 380.882 567.618 534.497 417.874 500.251 Λίπη και έλαια 224.977 319.612 164.947 380.539 470.697 Καρποί και φρούτα νωπά 396.202 380.247 370.224 454.748 446.288 Ψάρια και µαλακόστρακα, µαλάκια 209.852 289.950 314.708 317.904 382.636 Καπνά και υποκατάστατα καπνού 365.907 425.298 357.434 429.566 371.500 Γαλακτοκοµικά 119.161 147.011 176.933 170.376 205.066 Ποτά, αλκοολούχα υγρά και ξύδι 111.411 136.702 138.119 133.455 140.644 Λαχανικά 128.463 97.932 95.909 93.239 130.841 Παρασκευάσµατα µε βάση τα δηµητριακά 82.379 122.378 101.693 110.625 124.951 ∆ηµητριακά 101.398 50.157 40.447 114.930 105.237 Ζάχαρα και Ζαχαρώδη παρασκευάσµατα 23.359 28.678 21.127 41.856 85.881 ∆ιάφορα παρασκευάσµατα διατροφής 51.679 59.265 63.026 72.066 78.606 Σπέρµατα, σπόροι και διάφοροι καρποί 48.569 44.479 53.709 60.249 59.651 Παρασκευάσµατα κρεάτων και ψαριών 19.321 21.580 24.979 33.653 43.236 ∆έρµατα 38.607 41.476 32.715 35.387 41.934 Τροφές παρασκευασµένες για ζώα 30.910 24.366 28.481 29.833 31.500 Κρέατα 11.488 14.679 16.159 27.099 19.983 Κακάο και παρασκευάσµατα αυτού 11.271 13.629 13.179 12.196 10.271 Προϊόντα αλευροποιίας 13.878 9.107 10.909 10.822 9.043 φυτά 2.070 2.793 3.440 3.980 5.435 Γόµες, ρητίνες και εκχυλίσµατα φυτικά 6.745 5.526 5.049 5.413 5.357 Καφές, τσάι, µατέ και µπαχαρικά 7.721 7.866 7.883 5.477 4.821 Ζώα Ζωντανά 5.240 2.322 2.779 3.162 3.566 Αλλα προϊόντα ζωικής προέλευσης 2.426 1.942 3.266 2.621 2.248 Αλλα προϊόντα φυτικής προέλευσης 381 863 878 580 371 Σύνολο Αγροτικών προϊόντων και τροφίµων 2.944.687 3.259.958 3.031.745 3.477.617 3.889.388 Σύνολο Εξαγωγών 10.270.631 11.487.975 11.892.922 13.692.515 16.497.853 % Συµµετοχής στο σύνολο 28,7% 28,4% 25,5% 25,4% 23,6%


2. ∆ιαρθρωτικά και λοιπά προβλήµατα της Ελληνικής γεωργίας

∆υσµενείς γεωµορφολογικές συνθήκες

Η χώρα µας καλύπτει µία συνολική έκταση 13.196.887 Ha από την οποία τα 1.271.090 Ha είναι παραθαλάσσιες υγρές ζώνες και ύδατα. Από τη συνολική έκταση των 11.925.797 Ha που υπολείπεται, ποσοστό 40,9% καλύπτεται από γεωργικές περιοχές (4.877.986 Ha), και 18,9% από δάση (2.255.901 Ha). Η χρησιµοποιούµενη γεωργική έκταση της χώρας το έτος 2006 ήταν 3.733.300 εκτάρια, που κάλυπτε το 28,3% της συνολικής έκτασης, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στην ΕΕ-25 ήταν 42%. Από την έκταση αυτή ποσοστό 55,7% είναι πεδινές εκτάσεις, 27% ηµιορεινές, 17,3% ορεινές, ενώ το 82,7% της συνολικής γεωργικής έκτασης της χώρας βρίσκεται σε µη δυναµικές περιοχές(ορεινές, ηµιορεινές, µειονεκτικές) . Οι δυναµικές περιοχές βρίσκονται σε πεδινές ζώνες και περιλαµβάνουν περίπου 302.000 γεωργικές εκµεταλλεύσεις και δεν παρουσιάζουν στοιχεία προβληµατικότητας, σύµφωνα µε τα κριτήρια της ΕΕ, αλλά πλήττονται πολύ περισσότερο από τις µεταρρυθµίσεις της ΚΑΠ (µείωση της εξωτερικής προστασίας, αναδιάρθρωση καλλιεργειών). Οι εκµεταλλεύσεις των περιοχών αυτών είναι συνήθως εξειδικευµένες, διαθέτουν υψηλή παραγωγικότητα, ενώ το ποσοστό αρδευόµενων εδαφών φθάνει το 64,7% έναντι 38% του µέσου όρου της χώρας. Σε ορισµένες περιπτώσεις η εντατική καλλιέργεια έχει δηµιουργήσει περιβαλλοντικά προβλήµατα (υφαλµύρωση, υπεράντληση υδάτων, κατάλοιπα λιπασµάτων και φυτοφαρµάκων, εξάντληση των εδαφών κ.τ.λ.). Οι µη δυναµικές αγροτικές περιοχές βρίσκονται κυρίως σε ορεινές αλλά και σε ορισµένες πεδινές περιοχές που παρουσιάζουν προβληµατικότητα. Υπάρχουν περίπου 201.000 εκµεταλλεύσεις στις ορεινές και 147.000 γεωργικές εκµεταλλεύσεις στις προβληµατικές αγροτικές περιοχές. Τα ποσοστά άρδευσης είναι πολύ χαµηλότερα από το µέσο όρο της χώρας 22% για τις ορεινές αγροτικές περιοχές και 29,5% για τις προβληµατικές αγροτικές περιοχές έναντι των 38% του µέσου όρου. Στις προβληµατικές και µειονεκτικές αγροτικές περιοχές παράγεται ποικιλία προϊόντων χωρίς ιδιαίτερη εξειδίκευση, αλλά τόσο η γονιµότητα των εδαφών όσο και η απόσταση από αστικά κέντρα δηµιουργούν σοβαρά προβλήµατα στα αγροτικά εισοδήµατα.

Κατανοµή εκτάσεων κατά είδος καλλιέργειας και περιοχή(2006)

Κατηγορίες καλλιεργειών Σύνολο Πεδινές Ηµιορεινές Ορεινές % ορεινών-ηµιορεινών

Συνολική γεωργική γη 3.733.300 2.080.200 1.006.400 646.700 44,3% Σύνολο καλλιεργούµενων εκτάσεων και αγραναπαύσεων 3.780.300 2.113.600 1.014.800 651.800 44,1% Αροτραίες καλλιέργειες 2.073.800 1.378.300 466.000 229.600 33,5% Κηπευτικές καλλιέργειες 110.300 71.500 25.600 13.200 35,2% ∆ενδρώδεις 1.005.200 434.900 331.600 238.700 56,7% Ελαιώνες (από τις δενδρώδεις) 786.700 310.100 285.700 190.900 60,6% Άµπελοι-σταφιδάµπελοι 127.100 58.100 38.300 30.600 54,2% Αγρανάπαυση 463.900 170.800 153.300 139.800 63,2%

Πηγή: Αγροτική έρευνα 2006.


Τυπολογία των Αγροτικών περιοχών της χώρας

Ορεινές περιοχές Μειονεκτικές περιοχές ∆υναµικές περιοχές

Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας

Ανισοµερής κατανοµή µεταξύ φυτικής και ζωικής παραγωγής

Η αναλογία µεταξύ φυτικής και ζωικής παραγωγής (7,1:2,9) συνεχίζει να είναι ανισοµερής, συγκριτικά µε τον κοινοτικό µέσο όρο (περίπου 5:5). Η αναλογία αυτή είναι ιδιαίτερα δυσµενής για τον γεωργικό τοµέα της χώρας µας διότι η προστιθέµενη αξία και το κατά κεφαλήν αγροτικό εισόδηµα είναι υψηλότερα στη ζωική παραγωγή, ενώ το εµπορικό ισοζύγιο στα προϊόντα ζωικής παραγωγής είναι έντονα ελλειµατικό. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι πριν από την ένταξη της Ελλάδος στην Ε.Ε. και µέχρι το 1980, η αναλογία αυτή είχε εδραιωθεί και εξελιχθεί σε περίπου 6,5: 3,5.


Σχέση Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής

73,9% 73,1% 72,5% 71,9% 70,5% 70,8% 74,8% 73,0% 71,2%

26,1% 26,9% 27,5% 28,1% 29,5% 29,2% 25,2% 27,0% 28,8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

1993 1996 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Φυτική Παραγωγή Ζωική Παραγωγή

Πηγή: Εθνικοί λογαριασµοί

Υψηλή εξάρτηση από επιδοτήσεις για µια σειρά αγροτικών προϊόντων

Οι κοινοτικές δαπάνες υπέρ της ελληνικής γεωργίας κατά τα προηγούµενα χρόνια κυµάνθηκαν σε 20 µε 25% περίπου της ακαθάριστης αξίας παραγωγής, µε το µεγαλύτερο µέρος τους να αφορά επιδοτήσεις προϊόντων. Οι κοινοτικές ενισχύσεις όµως παρουσίαζαν µία εντονότατη ανισοκατανοµή µεταξύ επιµέρους προϊόντων αφού το 50% περίπου της αξίας της γεωργικής µας παραγωγής απολάµβανε ελάχιστη έως καµία στήριξη (οπωροκηπευτικά, χοιρινό κρέας, αυγά-πουλερικά, µέλι, χορτονοµές κ.τ.λ.) ενώ σε ορισµένα προϊόντα οι επιδοτήσεις ήταν υπερβολικές. Έτσι στον καπνό, η πριµοδότηση µερικών ποικιλιών ήταν τριπλάσια της εµπορικής τους τιµής, στο βαµβάκι διπλάσια, σε ορισµένα προϊόντα ίση, ενώ σε άλλα όπως το αιγοπρόβειο κρέας και το ελαιόλαδο περί το 1/3. Η άνιση αυτή κατανοµή των ενισχύσεων ανάµεσα στα προϊόντα είχε σαν αποτέλεσµα σηµαντικές µεταβολές στον παραγωγικό χάρτη της ελληνικής γεωργίας µε τεράστια επέκταση ορισµένων καλλιεργειών όπως το βαµβάκι, το σκληρό σιτάρι και την ελαιοκαλλιέργεια, σε βάρος άλλων καλλιεργειών όπως το µαλακό σιτάρι, τα όσπρια, τις χορτονοµές, ορισµένα φρούτα και κηπευτικά. Η κατάσταση που διαµορφώθηκε ήταν τραγελαφική αφού η χώρα µας παρήγαγε και εξήγαγε στις διεθνείς αγορές προϊόντα για τα οποία δεν διέθετε συγκριτικά πλεονεκτήµατα (βαµβάκι, καπνός, σκληρό σιτάρι, κ.τ.λ.), ενώ αναγκαζόταν να εισάγει βασικά προϊόντα για τα οποία δηµιουργήθηκαν τεράστιες ελλείψεις (ζωοτροφές, µαλακό σιτάρι αρτοποιίας, κτηνοτροφικά προϊόντα, φρούτα και λαχανικά) ενώ θα µπορούσαν να παραχθούν µε διεθνώς ανταγωνιστικούς όρους. Η κατανοµή των επιδοτήσεων σε βάρος της ζωικής παραγωγής είχε επίσης σαν αποτέλεσµα την δηµιουργία ανισορροπιών ( σχέση φυτικής και ζωικής παραγωγής) µε δυσµενείς επιπτώσεις στην προστιθέµενη αξία και στο αγροτικό εισόδηµα.


Επιδοτήσεις παραγωγής αγροτικών προϊόντων

7,0%

24,1% 24,0%23,1%

24,3% 23,8%

21,3%

23,2%

13,2%

9,5%10,6%

9,6%

8,1%

5,4%

10,4% 9,8% 10,4% 10,0%

7,6%

20,5% 20,0%18,8% 18,7%

19,9%

18,4%19,7%

12,2%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

1993 1996 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Φυτική Παραγωγή Ζωική Παραγωγή Σύνολο παραγωγής

Πηγή: Εθνικοί Λογαριασµοί

Εκτός των ανωτέρω ο µεγαλύτερος όγκος των κοινοτικών ενισχύσεων συγκεντρώνονταν στις πιο εύφορες περιοχές της χώρας, σε ορισµένα προϊόντα και στους µεγαλύτερους παραγωγούς, µε αποτέλεσµα την περιορισµένη ανάπτυξη των µη προνοµιούχων περιοχών και την έλλειψη προοπτικών για τους αγρότες που δεν διέθεταν µεγάλες και εύφορες εκτάσεις.

Η ανατροπή της υπάρχουσας αυτής κατάστασης, που επιβάλλεται πλέον από τη νέα ΚΑΠ, θα συναντήσει σοβαρά εµπόδια, όχι µόνο λόγω των αντικειµενικών δυσκολιών αναδιάρθρωσης της παραγωγής αλλά και λόγω της συντηρητικής νοοτροπίας των αγροτών που παγιώθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Οι αναγκαίες µεταρρυθµίσεις και οι επώδυνες επιπτώσεις της νέας Ευρωπαϊκής αγροτικής πολιτικής ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρές αντιδράσεις και κοινωνική αναστάτωση που θα απαιτήσει την ανάληψη πολύ υψηλού πολιτικού κόστους για τους κυβερνώντες.

Χαµηλό ποσοστό αρδευόµενων εκτάσεων και ανοµοιογενής γεωγραφική χωροταξική διασπορά των υδατικών πόρων

Η Ελλάδα διαθέτει σχετικά επαρκείς και µε ιδιαίτερα υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, υδάτινους πόρους, αλλά παρατηρείται σηµαντική γεωγραφική και εποχιακή ανισοκατανανοµή τους. Υπάρχουν σηµαντικές ελλείψεις στην Ανατολική και Νότια Ελλάδα και στα άνυδρα νησιά και πλεονασµατικό υδατικό δυναµικό στη ∆υτική και Βόρεια χώρα. Η χρήση των Υδατικών Πόρων κατανέµεται ως εξής: Γεωργία 87%, Ύδρευση 10%, Βιοµηχανία -Ενέργεια και λοιπές χρήσεις 3%, ενώ η απόδοση της χρήσης τους, ιδιαίτερα για τη γεωργία είναι χαµηλή. Οι αρδευόµενες εκτάσεις ανέρχονται σε ποσοστό 38% της καλλιεργούµενης έκτασης µε σηµαντικές διαφοροποιήσεις ανάλογα µε την περιοχή ή το είδος καλλιέργειας. Στις ορεινές περιοχές µόλις το 21,9% των καλλιεργούµενων εκτάσεων είναι αρδεύσιµες έναντι 48,3% για τις πεδινές, στις κηπευτικές καλλιέργειες το 95,7% είναι αρδεύσιµες, έναντι 44,7% για τις αροτριαίες, 35,9% για τις δενδρώδεις και 34,1% για τις αµπελοκαλλιέργειες. Η άρδευση στο 92% των αρδευόµενων εκτάσεων της χώρας γίνεται µε συστήµατα & τεχνικές που δεν ασφαλίζουν την ορθολογική και αειφόρο


διαχείριση των υδατικών πόρων, µε τεράστιες απώλειες στη µεταφορά και στην άρδευση (εξάτµιση κ.τ.λ.).

Ποσοστό Αρδεύσιµων καλλιεργειών κατά περιοχή

38%45%

36% 34%

48%53%

47%40%

27%31% 28%25%

96% 96%

32%

96%

22%26%27%

95%

-10%

10%

30%

50%

70%

90%

110%

Σύνολο

καλλιεργούµενων

εκτάσεω

ν και

αγραναπαύσεω

ν

Αροτραίες

καλλιέργειες

Κηπευτικές

καλλιέργειες

∆ενδρώδεις

Άµπελοι-

σταφιδάµπελοι

Σύνολο Πεδινές Ηµιορεινές Ορεινές

Πηγή: Αγροτική Έρευνα 2006

Το µικρό µέγεθος των εκµεταλλεύσεων

Ένα από τα σηµαντικότερα προβλήµατα της Ελληνικής γεωργίας είναι ο υπερβολικά υψηλός αριθµός εκµεταλλεύσεων που έχει σαν συνέπεια το πολύ µικρό µέγεθος τους. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της Αγροτικής Απογραφής το µέσο µέγεθος της αγροτικής εκµετάλλευσης στη χώρα µας είναι µόλις 43,9 στρ. ενώ το 90,1% των εκµεταλλεύσεων έχουν µέγεθος µικρότερο των 100 στρεµµάτων που για τα ευρωπαϊκά δεδοµένα αλλά και για τις σύγχρονες συνθήκες παραγωγής θεωρείται εξαιρετικά µικρό. Οι εκµεταλλεύσεις µε µέγεθος µεγαλύτερο των 500 στρ. αποτελούν µόλις 0,5% του συνόλου. Το µικρό µέγεθος των εκµεταλλεύσεων έχει σαν συνέπεια την ανεπαρκή µηχανοποίηση, την χαµηλή παραγωγικότητα και το πολύ χαµηλό εισόδηµα που δεν επαρκεί για την επιβίωση των αγροτικών οικογενειών. Η πολυαπασχόληση των αγροτών, η φυγή των νέων από τη γεωργία και η χαµηλή ποιότητα ζωής στις αγροτικές περιοχές οφείλονται σε µεγάλο βαθµό στο µικρό µέγεθος των εκµεταλλεύσεων.


Μέσο µέγεθος Αγροτικών Εκµεταλλεύσεων(σε στρ.)

Μέγεθος εκµ/σης Αριθµός

Εκµεταλλεύσεων %

κατηγορίας Εκτάσεις σε στρ.

Μέσο Μέγεθος σε στρ.

Χωρίς γη 5.741 0,7% 0 0,0 Μέχρι 4,9 στρ. 115.500 14,1% 311.661 2,7

5-9,9 στρ. 116.981 14,3% 803.409 6,9 10-19,9 στρ. 162.470 19,9% 2.252.827 13,9 20-29,9 στρ. 105.425 12,9% 2.520.426 23,9 30-49,9 στρ. 121.071 14,8% 4.593.166 37,9 50-79,9 στρ. 81.576 10,0% 5.046.642 61,9 80-99,9 στρ. 27.428 3,4% 2.420.528 88,3

100-149,9 στρ. 36.261 4,4% 4.343.034 119,8 150-199,9 στρ. 16.408 2,0% 2.796.268 170,4 200-249,9 στρ. 9.208 1,1% 2.027.056 220,1 250-299,9 στρ. 5.283 0,6% 1.429.944 270,7 300-399,9 στρ. 6.744 0,8% 2.294.185 340,2 400-499,9 στρ. 2.687 0,3% 1.177.623 438,3 500-999,9 στρ. 3.351 0,4% 2.168.993 647,3

> 1000 στρ. 925 0,1% 1.646.092 1.779,6 Σύνολο χώρας 817.059 100,0% 35.831.853 43,9

Πηγή: Απογραφή Γεωργίας

Κατανοµή εκµεταλεύσεων κατά µέγεθος (σε στρ.)

5.741

162.470

105.425

121.071

81.576

27.42836.261

16.4089.208 5.283 6.744 2.687 3.351 925

115.500

116.981

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

180.000

Χωρίς Χ

.Γ.Γ.

Μέχρι

4,9 στρ.

5-9,9

στρ

.

10-1

9,9 στρ

.

20-2

9,9 στρ

.

30-4

9,9 στρ

.

50-7

9,9 στρ

.

80-9

9,9 στρ

.

100-

149,

9 στρ

.

150-

199,

9 στρ

.

200-

249,

9 στρ

.

250-

299,

9 στρ

.

300-

399,

9 στρ

.

400-

499,

9 στρ

.

500-

999,

9 στρ

.

> 10

00 στρ

.

Πηγή: Απογραφή Γεωργίας


Ο πολυτεµαχισµός των εκµεταλλεύσεων Παρά τα προγράµµατα αναδασµού που επιχειρήθηκαν στο παρελθόν το πρόβληµα του

πολυτεµαχισµού των εκµεταλλεύσεων όχι µόνο παραµένει αλλά και οξύνεται λόγω των µεταβιβάσεων

στους κληρονόµους ή της αγορά γης από µη αγρότες. Κατά µέσον όρο κάθε αγροτική εκµετάλλευση

στη χώρα µας αποτελείται από 6,3 αγροτεµάχια µε µέσο µέγεθος 7 στρέµµατα ενώ το πρόβληµα είναι

οξύτερο στις λιγότερο προνοµιούχες αγροτικά περιοχές της χώρας.

Ο πολυτεµαχισµός των Εκµεταλλεύσεων

6,3

8,3

4,74,3

5,24,8

5,7

7,6

6,37,0 6,8

6,4

11,2

6,8

8,1

6,5 6,37,2 7,6

4,4

9,4

5,25,6

4,7

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ

ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ

ΘΡΑΚΗ

ΘΕΣΣΑΛΙΑ

ΗΠΕΙΡΟΣ

ΙΟΝΙΑ

ΝΗΣΙΑ

ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ∆Α

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

ΑΤΤΙΚΗ

ΒΟΡΕΙΟ

ΑΙΓΑΙΟ

ΝΟΤΙΟ

ΑΙΓΑΙΟ

ΚΡΗΤΗ

Αγροτεµάχια/Εκµετάλλευση Μέσο Μέγεθος Αγροτεµαχίου(σε στρ.)

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Απογραφής

Τα αγροτεµάχια βρίσκονται συχνά σε πολύ µεγάλη απόσταση µεταξύ τους ενώ τα παραγωγικά

χαρακτηριστικά τους ποικίλουν σε υψηλό βαθµό ώστε υποχρεώνουν τους αγρότες σε αναγκαστική

πολυκαλλιέργεια.

Από την ανάλυση των στοιχείων της ετήσιας αγροτικής έρευνας για το 2005, προκύπτει ότι το 31,6 %

των εκµεταλλεύσεων έχουν σαν κύριο προσανατολισµό(κύρια πηγή εσόδων) την ελαιοκοµία, το 13,1%

τις µεγάλες καλλιέργειες, το 11,9% τις πολυκαλλιέργειες, το 9,1% τα δηµητριακά το 8,3% την

συγκαλλιέργεια µόνιµων φυτών, το 7,1% τα οπωροφόρα δένδρα και τα εσπεριδοειδή, το 5,7% µικτές

αγροτοκτηνοτροφικές και το 5,3% την αιγοπροβατοτροφία.


Κατανοµή των εκµεταλλεύσεων και των εκτάσεων κατά κύριο προσανατολισµό καλλιεργειών(2005)

Εκµεταλλεύσεις Χρήση εκτάσεων Μέσο µέγεθος

Αριθµός % Στρέµµατα % σε στρ. Σύνολο 833.590 100,0% 39.837.896 100,0% 47,8 ∆ηµητριακά 76.035 9,1% 5.720.540 14,4% 75,2 Μεγάλες καλλιέργειες 108.790 13,1% 8.552.672 21,5% 78,6 Κηπευτικά και ανθοκοµικά φυτά 15.743 1,9% 437.365 1,1% 27,8 Αµπελουργία 22.669 2,7% 589.749 1,5% 26,0 Οπωροφόρα δένδρα και εσπεριδοειδή 58.995 7,1% 1.216.976 3,1% 20,6 Ελαιοκοµία 263.137 31,6% 5.490.496 13,8% 20,9 Συγκαλλιέργεια µόνιµων φυτών 68.803 8,3% 2.149.909 5,4% 31,2 Βοοειδή γαλακτοπαραγωγής 2.836 0,3% 255.081 0,6% 89,9 Βοοειδή (εκτροφή και κρεατοπαραγωγή) 2809 0,3% 255.544 0,6% 91,0 Βοοειδή(γάλα,εκτροφή και κρέας,συνδυασµένα) 629 0,1% 56.083 0,1% 89,2 Προβατοειδή,αιγοειδή 43.956 5,3% 6.395.342 16,1% 145,5 Καρποφάγα(χοίροι-πουλερικά) 2.760 0,3% 55.534 0,1% 20,1 Πολυκαλλιέργειες 99.080 11,9% 3.864.426 9,7% 39,0 Συνδυασµός εκτροφών 20.032 2,4% 1.538.080 3,9% 76,8 Μεικτές(καλλιέργεια-εκτροφή) 47.317 5,7% 3.260.100 8,2% 68,9

Πηγή: Ετήσια Αγροτική Ερευνα

Το χαµηλό µορφωτικό επίπεδο

Το µορφωτικό επίπεδο των απασχολουµένων στην Ελληνική γεωργία είναι εξαιρετικά χαµηλό µε

αρνητικές επιπτώσεις όχι µόνο στην παραγωγικότητα αλλά κυρίως στην εισαγωγή καινοτοµιών και στην

προσαρµοστικότητα του κλάδου στις διαρκώς µεταβαλλόµενες συνθήκες της διεθνούς αγοράς. Οι αιτίες

θα πρέπει να αναζητηθούν κυρίως στην απουσία µεγάλων γεωργικών επιχειρήσεων, την έλλειψη

ευκαιριών για τους νέους αλλά και στα δηµογραφικά χαρακτηριστικά του τοµέα (γήρανση). Το 2008

µόλις 0,9% των απασχολουµένων είναι απόφοιτοι ΑΕΙ και 2,8% ανώτερης εκπαίδευσης, ενώ οι

απόφοιτοι δηµοτικού και οι αγράµµατοι αποτελούν το 61,4% του συνόλου των απασχολουµένων. Η

σύγκριση µε το σύνολο της Ελληνικής οικονοµίας, αλλά και µε τον αγροτικό τοµέα της Ε.Ε. είναι

απογοητευτική.


Εκπαιδευτικό Επίπεδο Απασχολουµένων (2008)

2,0%

17,2% 16,4%

32,9%

11,2%

19,3%

1,0%0,9%2,8%

19,3%15,5%

56,5%

4,9%

0,04%0,0%

10,0%

20,0%

30,0%

40,0%

50,0%

60,0%

Μεταπτυχιακό

Ανώτατη

Ανώτερη

Μέση

Γυµνάσιο

Στοιχειώδης

Ανεύ

Σύνολο Οικονοµίας Πρωτογενής τοµέας

Πηγή: ΕΣΥΕ, 3µηνιαία Έρευνα Εργατικού ∆υναµικού, Α΄ τρίµηνο 2008

Χαµηλός βαθµός αξιοποίησης της εκµηχάνισης Η εκµηχάνιση της Ελληνικής γεωργίας συγκρινόµενη µε αυτήν των υπολοίπων χωρών της Ε.Ε. βρίσκεται σε σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα, αλλά λόγω της µικρού µεγέθους και του πολυτεµαχισµού των εκµεταλλεύσεων, δεν υπάρχει ορθολογική αξιοποίηση του εξοπλισµού. Στις αροτραίες καλλιέργειες ο µηχανολογικός εξοπλισµός(ελκυστήρες, συλλεκτικές µηχανές κ.λ.) βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, αλλά στους υπόλοιπους τοµείς η χώρα µας υστερεί σηµαντικά. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του FAO ο αριθµός αγροτικών ελκυστήρων ανά 100 εκτάρια αροτραίων καλλιεργειών ήταν 9,8 στην Ελλάδα έναντι µέσου όρου της Ε.Ε.(25 χωρών) 8,4.

Ελκυστήρες/100 Ha αροτραίων καλλιεργειών στην Ε.Ε. (2006)

23,9

11,3

1,0

9,8

2,95,0 5,7

7,86,2

7,9

2,7

14,4

24,5

5,26,4 5,6

16,5

11,814,0

1,9 1,6

7,36,1

8,7 8,49,8

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

Αυστρία

Βέλγιο

Βουλγαρία

Κύπρος

Τσεχία

∆ανία

Εσθονία

Φινλανδία

Γαλλία

Γερµανία

Ελλάδα

Ουγγαρία

Ιρλανδία

Ιταλία

Λετονία

Λιθουανία

Μάλτα

Ολλανδία

Πολωνία

Πορτογαλία

Ρουµανία

Σλοβακία

Ισπανία

Σουηδία

Ηνωµένο

Βασίλειο

Ευρωπαική

Ενωση(

25)

Πηγή: FAO,επεξεργασία στοιχείων


Ο λοιπός µηχανολογικός εξοπλισµός όµως κρίνεται ανεπαρκής για τα µεγέθη και τη διάρθρωση της

Ελληνικής γεωργίας µε αρνητικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα και την ποιότητα ζωής των

αγροτών.

Μηχανολογικός εξοπλισµός της Ελληνικής γεωργίας Είδος Γεωργικού µηχανήµατος 2004 2005 ∆ιαξονικοί ελκυστήρες(τρακτέρ) 258.476 259.768 Μονοαξονικοί ελκυστήρες(σκαπτικές φρέζες,κλπ.) 132.178 134.568 Θεριζοαλωνιστικές µηχανές (κοµπίνες) 5.210 5.513 Απλές θεριστικές µηχανές κάθε τύπου (αυτοδετικές και µη) 6.570 6.555 Αλωνιστικές µηχανές κάθε τύπου 968 988 Απλές χορτοσυλλεκτικές µηχανές 11.428 11.711 Βαµβακοσυλλέκτες 3.746 3.879 Τευτλοεξαγωγείς 859 862 Κλαδευτικά µηχανήµατα (βενζινοπρίονα) 231.481 232.353 Εκκοκκιστές αραβοσίτου 850 880 Αρµεχτικές µηχανές κάθε τύπου 13.257 13.307 Κορυφολόγοι(γάλακτος) 1.138 1.125 Αντλίες πετρελαιοκίνητες 101.455 100.306 Αντλίες βενζινοκίνητες 63.113 61.877 Αντλίες ηλεκτροκίνητες 153.099 152.964 Αντλίες λοιπές ( ατµοκίνητες κλπ.) 3.831 3.355 Συγκροτήµατα τεχνητής βροχής 180.252 178.641 Αυτοκινούµενοι µεγάλοι εκτοξευτήρες (κανονάκια) 44.803 45.133 Συγκροτήµατα άρδευσης µε σταγόνες 114.587 118.679 Εκκολαπτικές µηχανές 451 478 Σπαρτικές µηχανές σίτου 44.864 45.011 Σπαρτικές µηχανές βαµβακιού, αραβοσίτου, φασολιών κλπ. 16.440 16.551 Σιτοδιαλογείς(τριέρια) 2.396 2.478 Μηχανοκίνητοι ψεκαστήρες υψηλής πίεσης 108.693 106.905 Μηχανοκίνητοι ψεκαστήρες επινώτιοι 64.512 62.647 Μηχανοκίνητοι ψεκαστήρες γραµµικών καλλιεργειών 46.970 48.434 Μηχανοκίνητοι θειαφιστήρια 12.912 13.092 Μηχανές αρµαθιάσµατος καπνού 36.714 35.452

Πηγή: ΕΣΥΕ,


Χαµηλή παραγωγικότητα

Η παραγωγικότητα της Ελληνικής γεωργίας είναι συνάρτηση των διαρθρωτικών και λοιπών αδυναµιών

που προαναφέρθηκαν. Η παραγωγή σε τόνους ανά εκτάριο στα περισσότερα προϊόντα είναι

χαµηλότερη στη χώρα µας συγκριτικά µε τους κυριότερους ευρωπαίους ανταγωνιστές µας.

Παραγωγικότητα καλλιεργειών σε επιλεγµένες χώρες της Ε.Ε. (τόνοι/Ha) to 2006

Ελλάδα Ισπανία Γαλλία Ιταλία Πορτο-γαλία

Ρουµ- ανία

Βουλγ- αρία

Ε.Ε. των 27

Σταφίλια 8,5 µ.δ. 7,9 10,8 4,4 2,4 2,1 µ.δ.

Σιτάρι µαλακό 3,0 3,0 6,9 5,5 2,3 2,7 3,1 5,8

Σκληρό σιτάρι 2,2 2,5 4,6 2,9 2,2 2,4 4,3 3,0

Καλαµπόκι 9,0 9,8 8,6 8,7 5,4 3,6 4,5 8,4

Ρύζι 7,9 7,0 5,5 6,9 6,2 3,3 4,4 6,8

Καπνός(ακατεργ.) 2,2 3,1 3,1 3,5 3,3 1,2 1,5 µ.δ.

Ζαχαρότευτλα 59,3 69,6 78,4 52,8 79,1 28,9 19,8 60,8

Βαµβάκι 0,7 2,2 µ.δ. µ.δ. µ.δ. µ.δ. 1,0 µ.δ.

Τοµάτες 52,7 65,2 58,5 51,7 70,8 16,6 23,4 µ.δ.

Πεπόνια 19,8 29,0 19,8 22,0 23,8 14,1 0,0 µ.δ.

Καρπούζια 40,1 45,8 42,3 36,6 23,8 19,2 15,6 µ.δ.

Ηλίανθοι 1,2 1,0 2,2 2,1 0,5 1,5 1,6 1,25.

Πατάτες 33,8 28,8 40,2 24,6 13,9 14,4 15,8 29,4

Μήλα 14,4 19,3 38,9 35,5 11,4 7,5 4,8 µ.δ.

Αχλάδια 0,0 19,1 24,9 21,7 10,1 13,5 2,3 µ.δ.

Βερίκοκα 7,8 7,0 12,2 12,1 8,3 10,4 1,4 µ.δ.

∆αµάσκηνα 3,6 11,3 11,3 12,8 8,5 6,1 1,2 µ.δ.

Κεράσια, βύσσινα 3,4 3,8 5,7 3,5 2,5 12,0 1,6 µ.δ.

Καρύδια 2,9 1,7 2,1 µ.δ. 1,3 18,5 0,3 µ.δ.

Πορτοκάλια 20,8 22,3 14,5 21,5 10,3 µ.δ. µ.δ. µ.δ.

Ακτινίδια 17,0 10,8 17,5 17,5 9,3 µ.δ. 8,8 µ.δ.

Αµύγδαλα 2,4 0,3 1,5 1,4 0,4 µ.δ. 0,2 µ.δ.

Πηγή: Επεξεργασία βάσης Eurostat


Επιδείνωση της ∆ιεθνούς Ανταγωνιστικότητας

Παρά τους άφθονους κοινοτικούς πόρους η διεθνής ανταγωνιστικότητα των ελληνικών αγροτικών προϊόντων επιδεινώνεται συνεχώς. Το ποσοστό κάλυψης των εισαγωγών µειώνεται για να κατέλθει το 2008 στο 57% ενώ ο δείκτης διεθνούς ανταγωνιστικότητας χειροτερεύει στο -0,276 το 5µηνο του 2008.

Εξωτερικό Εµπόριο ανά κατηγορίες Τ.Τ.∆.Ε.1 Εισαγωγές Εξαγωγές

2005 2006 2007 2008(5µ) 2005 2006 2007 2008(5µ)

Αγροτικά Προϊόντα 4.811 5.306 5.936 2.529 3.034 3.331 3.369 1.436

Τρόφιµα και ζώα ζώντα 4.000 4.420 4.985 2.146,5 2.076 2.336 2.517 1.078,8

Ποτά και καπνός 682 719 738 284,0 559 509 501 213,3

Ελαια και λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης 129 167 213 98,8 399 486 351 143,8

Σύνολο Εξωτερικού Εµπορίου 43.942 50.729 55.522 21.856,2 14.046 16.485 17.148 6.943,6

Ποσοστό συµµετοχής 10,9% 10,5% 10,7% 11,6% 21,6% 20,2% 19,6% 20,7%

Κάλυψη Εισαγωγών και ∆είκτες Ανταγωνιστικότητας (Balassa) % Κάλυψης Εισαγωγών από Εξαγωγές ∆είκτες Balassa [(X-M)/(M+X)]

2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008

Αγροτικά Προϊόντα 63% 63% 57% 57% -0,227 -0,229 -0,276 -0,276

Τρόφιµα και ζώα ζώντα 52% 53% 51% 50% -0,317 -0,308 -0,329 -0,331

Ποτά και καπνός 82% 71% 68% 75% -0,099 -0,171 -0,192 -0,142

Ελαια και λίπη ζωικής ή φυτικής προέλευσης 309% 291% 164% 146% 0,511 0,489 0,243 0,186

Πηγή: ΕΣΥΕ,ΠΣΕ

Οι δείκτες Balassa που εκφράζονται µε τη σχέση (X-M)/(X+M), όπου Χ=Εξαγωγές και Μ=Εισαγωγές, µπορούν να αποτυπώσουν την εξέλιξη της ανταγωνιστικότητας των σηµαντικότερων αγροτικών προϊόντων της χώρας µας για µία µακροχρόνια περίοδο. Οι ακραίες τιµές τους είναι +1 για το πλέον ανταγωνιστικό προϊόν και -1 για το καθόλου ανταγωνιστικό.

Από την εξέταση των δεικτών αυτών συµπεραίνουµε ότι µέχρι την ένταξη της χώρας µας στην Ε.Ε. ή Ελληνική γεωργία ήταν σχετικά ανταγωνιστική µε πλεονασµατικό εµπορικό ισοζύγιο και αυτάρκεια σε αρκετά βασικά προϊόντα. Στη συνέχεια από τα µέσα της δεκαετίας του 80 και παρά την εισροή κοινοτικών πόρων, η ανταγωνιστικότητα αρχίζει να µειώνεται κυρίως λόγω της εγκατάλειψης ή υποκατάστασης ορισµένων καλλιεργειών από άλλες υψηλότερα επιδοτούµενες. Μετά το 2000 η κατάσταση επιδεινώνεται και η χώρα µας αρχίζει να γίνεται έντονα ελλειµµατική ακόµη και σε προϊόντα για τα οποία διαθέτει ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήµατα όπως τα φρούτα και λαχανικά. Παράλληλα λόγω των δεσµεύσεων που ανέλαβε η χώρα µας απέναντι στην Ε.Ε.(ποσοστώσεις παραγωγής) το εµπορικό έλλειµα στα προϊόντα ζωικής προέλευσης παρέµεινε σε υψηλά επίπεδα.


Εξέλιξη των δεικτών ανταγωνιστικότητας των σηµαντικότερων αγροτικών προϊόντων της χώρας µας

Προϊόντα 1961 1970 1980 1990 2000 2005 Σύνολο Αγροτικών Προϊόντων 0,21 0,14 0,07 -0,10 -0,11 -0,23 Εκκοκισµένο βαµβάκι 0,91 0,73 -0,55 0,25 0,96 0,94 Ζάχαρη και µέλι -0,97 0,09 0,20 -0,01 -0,67 -0,44 Επεξεργασµένη ζάχαρη -1,00 -0,55 -0,94 -0,89 -0,95 -0,61 Μέλι 1,00 1,00 0,95 0,00 -0,42 -0,34 Φρούτα και λαχανικά 0,92 0,90 0,95 0,69 0,53 0,27

Αβοκάντο -0,50 0,68 -0,06 -0,68 Ακτινίδια 0,83 0,90 0,70 Αµύγδαλα 1,00 0,93 1,00 -0,15 Αµύγδαλα καθαρισµένα -1,00 0,92 0,06 -0,40 -0,17 Αποφλοιωµένες τοµάτες 1,00 0,98 -0,73 0,20 0,35 Αρακάς -0,81 -0,99 -0,99 -0,97 -0,94 Αχλάδια 1,00 1,00 1,00 -0,24 -0,74 -0,88 Βερίκοκα 1,00 1,00 1,00 1,00 0,93 0,95 ∆αµάσκηνα 1,00 1,00 0,66 -0,14 0,39 Καρότα 1,00 0,12 0,03 -0,74 Καρπούζια 1,00 1,00 1,00 0,92 0,97 0,91 Κάστανα 1,00 1,00 -0,98 -0,64 -0,78 Κατεψυγµένα λαχανικά 1,00 -0,70 -0,68 -0,74 -0,27 -0,31 Κατεψυγµένες πατάτες 1,00 -0,90 -0,94 -0,95 Κεράσια 1,00 1,00 0,99 0,97 0,93 Κρεµίδια 1,00 1,00 -0,59 -0,93 -0,70 Λαχανικά κονσερβοποιηµένα 0,88 0,91 0,79 0,66 0,26 0,26 Λεµόνια 1,00 1,00 1,00 0,74 0,18 -0,90 Λοιπά εσπεριδοειδή -1,00 1,00 0,65 -0,36 -0,44 Μανιτάρια 0,11 -0,98 -0,86 Μελιτζάνες 1,00 -0,27 -0,46 -0,60 Μήλα 1,00 1,00 1,00 0,74 -0,02 -0,11 Ξερά δαµάσκηνα -0,95 -0,90 -0,81 Ξερά σύκα 1,00 1,00 1,00 0,98 0,97 0,77 Παρασκευασµένα φρούτα, µ.α.κ. 0,94 0,99 0,98 0,95 0,88 0,74 Πατάτες -1,00 0,03 0,50 -0,02 -0,73 -0,94 Πεπόνια 0,24 -0,31 -0,24 Πορτοκάλια 1,00 1,00 1,00 0,98 0,98 0,87 Ροδάκινα και νεκταρίνια 1,00 1,00 1,00 1,00 0,97 0,92 Σκόρδα -1,00 1,00 1,00 -0,56 -0,68 -0,86 Σκόρδα ξερά -1,00 1,00 1,00 -0,56 -0,68 -0,85 Σταφίδες 1,00 1,00 1,00 1,00 0,97 0,91 Σταφίλια 1,00 1,00 1,00 0,99 0,98 0,94 Σύκα 1,00 0,80 0,76 Τοµάτες 1,00 1,00 0,92 -0,40 -0,81 Τοµατοπολτός 0,99 1,00 1,00 0,85 0,90 0,85 Τουρσιά 0,94 0,96 0,98 0,92 0,85 0,43


Φιστίκια 1,00 1,00 1,00 -0,65 -0,77 -0,50 Φουντούκια -1,00 1,00 0,71 -0,88 -0,87 Φράουλες 1,00 1,00 1,00 -0,86 0,05 -0,34 Χυµοί φρούτων 1,00 1,00 0,93 -0,41 -0,10 -0,75 Χυµός λεµονιού 1,00 1,00 1,00 0,80 0,75 -0,09 Χυµός µήλων 1,00 0,99 -1,00 -0,98 -0,86 Χυµός πορτοκαλιού(Concentré) 1,00 0,08 -0,96 Χυµός πορτοκαλιών 1,00 1,00 0,73 -0,46 -0,42 -0,57 Χυµός τοµάτας 1,00 0,68 -0,32 0,19 Κατεψυγµένα λαχανικά 0,93 1,00 1,00 -0,37 -0,47 -0,03 Μαργαρίνες και επεξεργασµένα φυτικά λίπη -1,00 -0,54 0,70 -0,87 -0,36 -0,48 Μπαχαρικά, µυρωδικά 0,94 0,95 0,98 0,71 0,73 -0,18 Πιπέρι κόκκινο -0,55 -0,66 0,39 -0,31 -0,99 -0,86 Φασόλια -0,31 0,91 0,74 -0,94 -0,88 -0,92 Ελαιοκοµικά Προϊόντα Ελαιόλαδο -0,91 -0,58 1,00 0,83 0,98 0,94 Ελιές 1,00 1,00 1,00 1,00 0,98 0,89 Ελιές σε κονσέρβα 1,00 1,00 1,00 1,00 0,99 0,94 Ηλιέλαιο -0,95 -0,43 -0,91 Ηλιόσποροι 1,00 1,00 -1,00 -0,08 -0,98 -0,89 Ποτά και καπνός 0,99 0,96 0,75 0,15 0,02 -0,10 Αλκοολούχα ποτά 0,41 0,72 0,33 -0,64 -0,74 -0,67 Καπνός 1,00 0,99 0,82 0,51 0,23 0,19 Κρασί 0,96 0,95 0,92 0,72 0,63 0,43 Ποτά (σύνολο) 0,79 0,82 0,49 -0,34 -0,37 -0,50 Εµφιαλλωµένα νερά 0,33 1,00 0,90 -0,64 0,74 0,06 Τσιγάρα 0,64 0,12 -0,95 -0,37 0,18 -0,02 Φύλλα καπνού 1,00 0,99 0,86 0,72 0,32 0,43 Κτηνοτροφικά προϊόντα Αυγά -1,00 -0,41 0,74 -0,81 -0,49 -0,83 Γάλα(σύνολο) -1,00 -1,00 -1,00 -0,89 -0,82 -0,68 Γάλα σκόνη -1,00 -1,00 -1,00 -0,99 -0,96 -0,80 Γιαούρτι 0,67 0,70 0,52 Τυριά -0,40 0,11 -0,61 -0,60 -0,43 -0,45 Πρόβειο και Κατσικίσιο τυρί 1,00 1,00 0,94 0,83 0,72 Τυρί από αγελαδινό γάλα -0,40 0,11 -0,61 -0,88 -0,82 -0,88 Γουνοδέρµατα 1,00 1,00 -0,42 -0,97 -0,99 -0,98 ∆έρµατα 0,41 0,26 0,03 -0,18 -0,38 -0,67 ∆έρµατα βοοειδών -1,00 0,02 -0,86 0,94 ∆έρµατα προβάτων -0,21 0,77 -1,00 -0,73 0,87 -0,35 Κρέας σύνολο -1,00 -1,00 -0,98 -0,95 -0,93 -0,93 Κρέας βοδινό -1,00 -1,00 -1,00 -0,99 -0,96 -0,97 Κρέας αιγοπρόβιο -1,00 -1,00 -1,00 -0,94 -0,93 -0,79 Κρέας κοτόπουλου -1,00 -1,00 0,98 -0,77 -0,59 -0,79 Παρασκευάσµατα κρέατος -0,99 -0,99 1,00 -0,99 0,75 Χοιρινό κρέας -1,00 -0,98 -1,00 -0,97 -0,95 -0,96 ∆ηµητριακά και προιόντα Σίτος και Αλευρα -1,00 0,28 0,98 0,30 -0,44 -0,52


Αλευρα -1,00 -0,97 0,99 0,75 0,72 0,17 Σιτάρι -1,00 0,48 0,93 0,29 -0,63 -0,56 Ζωοτροφές -0,97 -0,59 0,72 -0,61 -0,71 -0,75 Αραβοσιτάλευρα -1,00 -1,00 -1,00 -0,29 0,15 0,24 ∆ηµητριακά πρωϊνού -1,00 -1,00 0,67 -0,85 -0,88 -0,76 Ζύµες διατροφής -0,98 0,29 0,80 -0,30 0,23 0,53 Καλαµπόκι -1,00 -1,00 -1,00 -0,23 -0,94 -0,25 Ρύζι -0,99 0,26 1,00 -0,66 0,27 0,36 Ρύζι, Paddy -1,00 -0,50 0,99 -0,99 -0,84 -0,73 Είδη ζαχαροπλαστικής -1,00 -0,87 0,84 -0,46 -0,27 -0,31 Σουσάµι 0,41 -0,98 -0,99 -0,98 -0,86 -0,77 Σουσαµέλαιο -1,00 1,00 -0,84 -1,00 -0,30

Πηγή: Επεγεργασία στοιχείων FAO


3. Οι επιπτώσεις της Νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής

Η Κοινή Αγροτική Πολιτική αποτελεί την σηµαντικότερη κοινοτική πολιτική που στο παρελθόν αντιπροσώπευε περισσότερο από τα 2/3 του συνολικού προϋπολογισµού της Ε.Ε.. Τα τελευταία χρόνια όµως παρατηρήθηκε σηµαντική µείωση ιδιαίτερα στον τοµέα της ενίσχυσης των αγορών καθώς και των εξαγωγικών πιστώσεων, µε αποτέλεσµα η συµµετοχή της ΚΑΠ να κατέλθει σε επίπεδα χαµηλότερα του 50%.

Με τη νέα Κ.ΑΠ που άρχισε να εφαρµόζεται από το 2006, τα όρια που έχουν καθοριστεί για τα µέτρα στήριξης των αγορών και τις άµεσες ενισχύσεις για την περίοδο 2007-2013 θα µειώνονται κάθε χρόνο ενώ οι άµεσες ενισχύσεις στα 12 νέα κράτη µέλη θα αυξάνονται σταδιακά ώστε να φθάσουν τα ανώτατα επίπεδα ενισχύσεων που ισχύουν ήδη για τα 15 παλαιά κράτη µέλη.

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή Η ριζική αναθεώρηση της ΚΑΠ επιβλήθηκε από την ανάγκη υπέρβασης των προβληµάτων και των στρεβλώσεων που δηµιουργούσαν οι επιδοτήσεις παραγωγής, τη διεύρυνση της Ε.Ε., τις πιέσεις του Παγκόσµιου Οργανισµού Εµπορίου για µείωση των ενισχύσεων, την εκλογίκευση του κόστους της αγροτικής πολιτικής, και την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας των καταναλωτών. Οι κύριοι στόχοι που τέθηκαν για την την περίοδο 2007-2013 είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της γεωργίας, η βελτίωση του περιβάλλοντος και της διαχείρισης των γαιών, καθώς και η βελτίωση της ποιότητας ζωής και η διαφοροποίηση της οικονοµίας στις αγροτικές περιοχές. Ένας τέταρτος άξονας, “ο άξονας Leader”, ο οποίος είναι εµπνευσµένος από την εµπειρία της κοινοτικής πρωτοβουλίας Leader, έχει ως στόχο την εφαρµογή τοπικών στρατηγικών αγροτικής ανάπτυξης µέσω τοπικών συµπράξεων δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα.

Οι βασικοί µηχανισµοί της νέας ΚΑΠ είναι οι ακόλουθοι:

• Ενιαία Αποδεσµευµένη Ενίσχυση: Η ενίσχυση αυτή που αντικαθιστά όλες τις υπάρχουσες επιδοτήσεις, χορηγείται κάθε έτος ανεξαρτήτως είδους και ύψους παραγωγής και συνδέεται µε το ύψος των ενισχύσεων που εισέπραξε κάθε δικαιούχος κατά την τριετία 2000-2002.

• ∆υνατότητα µεταβίβασης(πώλησης) και ενοικίασης του Τίτλου: Τα δικαιώµατα της ενιαίας ενίσχυσης δύνανται να µεταβιβάζονται µε ή χωρίς τη γεωργική γη αλλά στο ίδιο κράτος µέλος. Μπορούν επίσης να ενοικιάζονται, αλλά στην περίπτωση αυτή µαζί µε τη γεωργική έκταση.

• Πολλαπλή Συµµόρφωση: Προϋπόθεση για την είσπραξη της Ενιαίας Αποδεσµευµένης Ενίσχυσης είναι ο σεβασµός των κοινοτικών οδηγιών που αφορούν τη δηµόσια υγεία, τις ορθές γεωργικές πρακτικές (διάβρωση του εδάφους, ελάχιστο επίπεδο συντήρησης, κατάλληλη


χρήση µηχανηµάτων), την υγεία των φυτών και των ζώων και την προστασία του περιβάλλοντος.

• ∆ιαφοροποίηση: Από το 2005 όλες οι ενισχύσεις(που υπερβαίνουν τις 5 χιλ. ευρώ), δηλαδή η ενιαία αποδεσµευµένη ενίσχυση και οι δεσµευµένες ενισχύσεις των άλλων καθεστώτων, µειώνονται προοδευτικά (-3% για το 2005, -4% για το 2006, -5% για το 2007 και τις επόµενες περιόδους). Οι εξοικονοµήσεις δεν θα επιστραφούν στον κοινοτικό προϋπολογισµό αλλά θα παραµείνουν στο κράτος µέλος και θα διατεθούν υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης. Σε κράτη µέλη µε αυξηµένες ανάγκες όπως η Ελλάδα, θα χρησιµοποιηθούν και πόροι που προέρχονται από τις µειώσεις των πιο αναπτυγµένων κρατών µελών.

• Πλήρης αποσύνδεση των ενισχύσεων: Η πλήρης αποσύνδεση (διαχωρισµός των ενισχύσεων από την παραγωγή) αναµένεται να ολοκληρωθεί τα επόµενα χρόνια. Η εφαρµογή της έχει ήδη αρχίσει(µε εξαίρεση τα νέα κράτη µέλη) και οι υφιστάµενες άµεσες ενισχύσεις µπορούν να διατηρηθούν µέχρι το 2012, λαµβάνοντας υπόψη ορισµένα κριτήρια (πολλαπλή συµµόρφωση), αλλά θα µειωθούν σταδιακά, ενώ ορισµένες καλλιέργειες θα λαµβάνουν συµπληρωµατική ενίσχυση ώστε να αντισταθµιστεί η απώλεια των εισοδηµάτων λόγω της διαφοροποίησης και της µετάβασης στην ενιαία ενίσχυση.

Με τη νέα ΚΑΠ οι εισροές πόρων από την Ε.Ε. θα συνεχιστούν στα ίδια περίπου επίπεδα αλλά από το 2010 αναµένεται σταδιακή µείωση τους λόγω και της συµµετοχής των νέων χωρών µελών. Προβλέπεται µείωση των αγροτικών κονδυλίων του κοινοτικού προϋπολογισµού, από 45% το 2006 στο 35% το 2013, µε σοβαρές επιπτώσεις στο αγροτικό εισόδηµα, ιδιαίτερα των µικροµεσαίων αγροτών. Μέχρι το 2013 προβλέπεται ότι οι συνολικές πιστώσεις υπέρ της χώρας µας(ΕΠΑΑ - ΑΥ, ΕΠΑΑ, Leader και Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράµµατα Γεωργίας) θα µειωθούν κατά 24%, από 3.437 εκατ. ευρώ σε 2.616,4 εκατ. ευρώ. Οι ενιαίες ενισχύσεις για κάθε κράτος µέλος υπόκεινται σε ανώτατα όρια που καθορίζονται στους ακόλουθους πίνακες: Ανώτατα όρια Ενιαίων Ενισχύσεων για κάθε κράτος µέλος (σε εκατ. ευρώ) Χώρες 2006 2007 2008 2009 2010 Βέλγιο 580 593 607 614 612 ∆ανία 1.015 1.021 1.027 1.030 1.030 Γερµανία 5.647 5.696 5.744 5.770 5.774 Ελλάδα 2.144 2.171 2.365 2.368 2.178 Ισπανία 4.635 4.650 4.031 4.839 4.840 Γαλλία 8.236 8.283 8.382 8.408 8.416 Ιρλανδία 1.335 1.337 1.340 1.342 1.341 Ιταλία 3.792 3.814 4.151 4.163 4.185 Λουξεµβούργο 37 37 37 37 37 Κάτω Χώρες 428 834 846 853 853 Αυστρία 633 737 743 746 745 Πορτογαλία 504 571 609 610 609 Φινλανδία 562 564 566 567 566 Σουηδία 671 755 760 763 763 Ηνωµένο Βασίλειο 3.945 3.961 3.977 3.986 3.976 Σύνολο 34.164 35.024 35.185 36.096 35.925


Νέες χώρες µέλη Χώρες 2006 2007 2008 2009 2010 Βουλγαρία _ 200 247 287 328 Τσεχική ∆ηµοκρατία 294 378 470 560 645 Εσθονία 27 40 51 61 71 Κύπρος 12 18 27 32 36 Λετονία 44 61 76 90 104 Λιθουανία 114 155 193 230 267 Ουγγαρία 446 540 678 807 934 Μάλτα 1 2 3 3 4 Ρουµανία _ 442 532 623 712 Πολωνία 980 1.264 1.579 1.877 2.162 Σλοβενία 44 59 74 88 102 Σλοβακία 127 161 202 240 277 Σύνολο 2.089 3.320 4.132 4.898 5.642 Γενικό Σύνολο 36.253 38.344 39.317 40.994 41.567

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Στον «Έλεγχο υγείας (check up) της νέας ΚΑΠ», που υπέβαλε η Ε.Ε. στο Συµβούλιο υπουργών Γεωργίας το Μάϊο του 2008, προτείνονται σηµαντικές τροποποιήσεις η υιοθέτηση των οποίων θα ευνοήσει τους νέους και τους κατά κύριο επάγγελµα αγρότες, αλλά ενδέχεται να έχει αρνητικές συνέπειες στην Ελληνική γεωργία. Πιο συγκεκριµένα προτείνεται:

• Επιβολή ορίου 250 ευρώ ανά εκµετάλλευση ή ελάχιστη έκταση 10 στρεµµάτων ανά εκµετάλλευση, κάτω των οποίων οι αγρότες δεν θα µπορούν να εισπράττουν την Ενιαία Ενίσχυση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφήνει στη διακριτική ευχέρεια των κρατών-µελών ποιο κριτήριο θα χρησιµοποιήσουν. • Πρόσθετη αύξηση κατά 2% το χρόνο, από το 2009 έως και το 2013 στο ποσοστό της υποχρεωτικής διαφοροποίησης, ώστε η διαφοροποίηση να φθάσει το 2013 στο 13%(από 5% που είναι σήµερα). • Εθνικές ποσοστώσεις παραγωγής αγελαδινού γάλακτος µε τέσσερις διαδοχικές αυξήσεις κατά 1% από την γαλακτοκοµική περίοδο 2010/2011 µέχρι την περίοδο 2013/2014. Οι αυξήσεις θα υπολογιστούν στις αυξηµένες κατά 2% ποσοστώσεις που θα προκύψουν από την αύξηση που δόθηκε φέτος. Το καθεστώς των γαλακτοκοµικών ποσοστώσεων καταργείται στις 31.3.2015. • Κατάργηση της κοινοτικής ενίσχυσης στην ιδιωτική αποθεµατοποίηση τυριών (περιλαµβάνεται και το ελληνικό κασέρι) καθώς και η ενίσχυση για το βούτυρο ζαχαροπλαστικής. • Κατάργηση της στρεµµατικής ενίσχυσης στην καλλιέργεια ενεργειακών φυτών. • Κατάργηση της κοινοτικής παρέµβασης στο σκληρό σιτάρι, στο χοιρινό κρέας και στο ρύζι, και διατήρηση της µόνο για το µαλακό σιτάρι αρτοποιίας. • Κατάργηση όλων των συνδεδεµένων µε την παραγωγή κοινοτικών ενισχύσεων(ενιαία ενίσχυση) και ενσωµάτωση τους στην αποσυνδεδεµένη ενίσχυση στα δηµητριακά, ελαιόλαδο, πρωτεϊνούχα φυτά, ξηρούς καρπούς και αποξηραµένες ζωοτροφές. • Σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών (χαλάζι, ξηρασία, παγετός), όπως ορίζονται από τις εθνικές νοµοθεσίες, προτείνεται να δοθεί η δυνατότητα στα κράτη µέλη να µπορούν να καλύπτουν ένα µέρος από τα ασφάλιστρα που απαιτούνται. Εισάγεται η αρχή της συνχρηµατοδότησης στον Πυλώνα Ι (άµεσες ενισχύσεις), αρχή που µέχρι στιγµής προβλέπεται στον τοµέα των οπωροκηπευτικών (Οµάδες Παραγωγών, Επιχειρησιακά Προγράµµατα). • Σύσταση ενός Ασφαλιστικού Ταµείου για την αποζηµίωση των κτηνοτρόφων για απώλειες εισοδήµατος από επιζωωτίες ή γενικά προερχόµενες από ασθένειες στα ζώα, µε συγχρηµατοδότηση Κοινότητας και κράτους µέλους.


Επιπτώσεις:

Η ακολουθούµενη, µέχρι την τελευταία ριζική µεταρρύθµιση, αγροτική πολιτική της Ε.Ε., είχε χαµηλή αποτελεσµατικότητα(παρά τους τεράστιους πόρους που διατέθηκαν) και δηµιούργησε σηµαντικές στρεβλώσεις στην αγορά. Στη χώρα µας, η αφθονία και η ευκολία διάθεσης των πόρων, διαιώνισαν τις διαρθρωτικές αδυναµίες του γεωργικού τοµέα, χαλάρωσαν τις αντιστάσεις του κοινού και της πολιτείας για την προστασία καταναλωτών και περιβάλλοντος ενώ διέφθειραν και τους εµπλεκόµενους. Επιπλέον, οι επιδοτήσεις απώλεσαν σταδιακά τον οικονοµικό και αναδιανεµητικό τους ρόλο και δεν συνέβαλαν στο βαθµό που αναµένονταν στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας.

Τα τελευταία χρόνια ο όγκος της γεωργικής παραγωγής και το κατά κεφαλή γεωργικό εισόδηµα µειώνεται, η διεθνής ανταγωνιστικότητα καταρρέει, η ψαλίδα των τιµών παραγωγού-καταναλωτή διευρύνεται, η υποβάθµιση του περιβάλλοντος επιδεινώνεται, τα διαρθρωτικά προβλήµατα οξύνονται και οι συλλογικοί αγροτικοί φορείς αποσύρονται από την παραγωγική ή εµπορική δραστηριότητα.

Με τη νέα ΚΑΠ επιχειρούνται σοβαρές τοµές, µε κύριους στόχους την αύξηση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τοµέα, την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας των καταναλωτών και τη διαφοροποίηση και ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Η εφαρµογή της νέας ΚΑΠ και η ενδεχόµενη αναθεώρηση της, αναµένεται να έχει καταλυτική επίδραση στην ανάπτυξη του αγροτικού τοµέα στη χώρα µας διότι θα επιβάλει σηµαντικές αλλαγές τόσο στη διάρθρωση της αγροτικής παραγωγής, όσο κυρίως και στη νοοτροπία των Ελλήνων αγροτών.

Οι αναµενόµενες θετικές επιπτώσεις είναι η δηµιουργία µεγαλύτερων και βιώσιµων εκµεταλλεύσεων, η στήριξη µόνο των κατά κύριο επάγγελµα αγροτών, η ενθάρρυνση των νέων αγροτών, η αλλαγή νοοτροπίας και η υιοθέτηση ορθολογικών επιχειρηµατικών πρακτικών, ο προσανατολισµός προς τις απαιτήσεις της αγοράς και ενδεχοµένως η δικαιότερη κατανοµή των ενισχύσεων µεταξύ βορείων και νοτίων ευρωπαϊκών χωρών.

Όπως έχει προαναφερθεί τα σηµαντικότερα προβλήµατα της Ελληνικής γεωργίας εντοπίζονται στο µικρό µέγεθος των εκµεταλλεύσεων, στον πολυτεµαχισµό, και στα δηµογραφικά χαρακτηριστικά(γήρανση, χαµηλό µορφωτικό επίπεδο των αγροτών) που δεν επιτρέπουν την δηµιουργία µιας βιώσιµης και ανταγωνιστικής δραστηριότητας.

Με τη νέα ΚΑΠ δηµιουργούνται προϋποθέσεις µεγέθυνσης των εκµεταλλεύσεων λόγω του εξαναγκασµού σε αποχώρηση των µικρών παραγωγών(µείωση εισοδήµατος, αδυναµία ανταπόκρισης στην πολλαπλή συµµόρφωση, κ.τλ.), της δυνατότητας µεταβίβασης ή ενοικίασης των τίτλων, της ενίσχυσης οµάδων παραγωγών, κ.τ.λ.. Η ενίσχυση των κατά κύριο επάγγελµα αγροτών, καθώς και των νέων αγροτών, θα βελτιώσει την ελκυστικότητα του αγροτικού επαγγέλµατος και θα συµβάλει θετικά στα δηµογραφικά χαρακτηριστικά του αγροτικού τοµέα.

Η Ενιαία Ενίσχυση θα συµβάλει στη µείωση της ανασφάλειας των αγροτών (µεταβολή διεθνών τιµών, πιέσεις του ΠΟΕ για µείωση των επιδοτήσεων, εγγυηµένο εισόδηµα κ.τ.λ.), και βραχυπρόθεσµα τουλάχιστον, θα αποσβέσει εν µέρει τις αρνητικές επιπτώσεις που θα υπάρξουν λόγω τις αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών.

Η αποδέσµευση των ενισχύσεων από την ποσότητα και το είδος της παραγωγής, θα επιτρέψει την στροφή των αγροτών προς αποδοτικές και διεθνώς ανταγωνιστικές καλλιέργειες και θα δηµιουργήσει συνθήκες επιχειρηµατικής δραστηριοποίησης µέσω συλλογικών ή και εταιρικών σχηµάτων.

Η ανακατανοµή των διατιθέµενων κοινοτικών πόρων υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης θα ευνοήσει τη δηµιουργία υποδοµών πραγµατικά χρήσιµων για τον αγροτικό τοµέα, θα συµβάλει στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και θα επιτρέψει την ανάπτυξη παράπλευρων δραστηριοτήτων του 2ου Πυλώνα (Αγροτουρισµός, µεταποίηση προϊόντων κ.τ.λ.).


Οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην ποιότητα ζωής θα είναι θετικές διότι το ζητούµενο δεν θα είναι πλέον η ποσότητα που είχε σαν συνέπεια την αλόγιστη χρήση λιπασµάτων, φυτοφαρµάκων και νερού, αλλά η ποιότητα και η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων. Σε µία χώρα όπως η Ελλάδα µε φτωχούς εδαφικούς και υδάτινους πόρους, εξαιρετική βιοποικιλότητα, ευνοϊκές και ποικίλες κλιµατολογικές συνθήκες, σχετικά καλή κατάσταση του περιβάλλοντος και θετικές συνθήκες αγοράς για υψηλής ποιότητας προϊόντα, δηµιουργούνται ιδιαίτερα θετικές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη βιολογικών καλλιεργειών και προϊόντων ονοµασίας προέλευσης.

Το νέο θεσµικό περιβάλλον δηµιουργεί επίσης συνθήκες που ενδεχοµένως να επιτρέψουν τη διατήρηση ή και την αύξηση των κατά κεφαλήν κοινοτικών εισροών προς την Ελληνική γεωργία. Μέχρι σήµερα η πολιτική επιδοτήσεων της παραγωγής ΚΑΠ ευνοούσε κυρίως της Βόρειες Ευρωπαϊκές χώρες που είχαν υψηλή παραγωγικότητα σε ποσότητα, µε αποτέλεσµα η Ελλάδα µε 10,5% του συνολικού αγροτικού πληθυσµού της Ε.Ε. να εισπράττει µόλις το 6,7% των επιδοτήσεων όταν τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 15% και 22,5% για τη Γαλλία, 7,1% και 10,8% για την Αγγλία, 3% και 5% για την Ιρλανδία και 1,7% και 3% για τη ∆ανία. Τα επόµενα χρόνια οι αγρότες των Βορείων χωρών θα συνεχίσουν να έχουν διασφαλισµένη µία υψηλή και σταθερή εισοδηµατική βάση αλλά µεσοπρόθεσµα(µετά το 2012) δίνεται η ευκαιρία στη χώρα µας να αυξήσει τις κατά κεφαλήν εισροές, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι ο κρατικός µηχανισµός και οι αγρότες θα µπορέσουν να εκµεταλλευθούν τις δυνατότητες που θα δηµιουργηθούν.

Οι αρνητικές επιπτώσεις από την εφαρµογή της νέας ΚΑΠ εντοπίζονται κυρίως στη µείωση της παραγωγής βασικών κλάδων της γεωργίας µας, στην εγκατάλειψη των µη βιώσιµων εκµεταλλεύσεων και στην πιθανή κατάρρευση του οικονοµικού και κοινωνικού ιστού ορισµένων περιοχών µε όλα τα συνακόλουθα προβλήµατα (αστυφιλία, αύξηση ανεργίας στη χώρα, ερήµωση υπαίθρου).

Μείωση παραγωγής και εγκατάλειψη των µη βιώσιµων εκµεταλλεύσεων: Η δραστική µείωση των αγροτικών κονδυλίων του κοινοτικού προϋπολογισµού, από 45% το 2006 στο 35% το 2013 και η ανακατανοµή τους υπέρ της αγροτικής ανάπτυξης, θα έχει επιπτώσεις στο µέγεθος της παραγωγής αλλά και στο εισόδηµα, ιδίως των µη προνοµιούχων περιοχών. Λόγω της αποδέσµευσης των επιδοτήσεων από την παραγωγή, η καλλιέργεια µεγάλων εκτάσεων στις άγονες ορεινές ή και προβληµατικές περιοχές θα εγκαταλειφθεί ως οικονοµικά ασύµφορη, ενώ οι δυνατότητες υποκατάστασης µε νέες καλλιέργειες θα είναι αντικειµενικά περιορισµένες (λόγω των γεωµορφολογικών και δηµογραφικών χαρακτηριστικών). Σε περίπτωση µάλιστα που υιοθετηθούν οι νέες προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ¼ περίπου των Ελλήνων αγροτών θα τεθούν εκτός συστήµατος κοινοτικών επιδοτήσεων (ενιαία ενίσχυση) αφού σύµφωνα µε τα στοιχεία του ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισµός Ελέγχου και Πληρωµής Επιδοτήσεων) για τις πληρωµές ενιαίας ενίσχυσης(2007), 209.903 Έλληνες αγρότες εισέπρατταν ενιαία ενίσχυση κάτω από 250 ευρώ ενώ αγροτική εκµετάλλευση (επιλέξιµη προς επιδότηση έκταση) κάτω των 10 στρεµµάτων είχαν 277.489 αγρότες.

Ο αριθµός των εκµεταλλεύσεων που θα εγκαταλειφθούν δεν εξαρτάται µόνο από τη βιωσιµότητα τους, αλλά και από άλλους παράγοντες, όπως την ύπαρξη διαδοχής, τη δυνατότητα απασχόλησης σε άλλους τοµείς της οικονοµίας, την εµβέλεια των προγραµµάτων πρόωρης συνταξιοδότησης, την ικανότητα µεταστροφής προς τη βιολογική γεωργία κ.τ.λ.. Το βέβαιο όµως είναι ότι µεσοπρόθεσµα ένας πολύ µεγάλος αγροτών θα εγκαταλείψουν την αγροτική δραστηριότητα είτε λόγω έλλειψης βιωσιµότητας είτε λόγω συνταξιοδότησης. Σε πρόσφατη έρευνα που εκπονήθηκε για λογαριασµό του Υπουργείου Ανάπτυξης, εκτιµάται ότι το 37% των εκµεταλλεύσεων δεν µπορούν να καταστούν βιώσιµες, το 24,4% είναι εν δυνάµει βιώσιµες (υπό προϋποθέσεις όπως η αύξηση µεγέθους, η επιτυχής αναδιάρθρωση της παραγωγής, η αξιοποίηση των ενισχύσεων για νέους αγρότες κ.τ.λ.) ενώ µόλις το 39% είναι βιώσιµες, τεχνικο-οικονοµικά αποτελεσµατικές και εξελίξιµες.


Βιωσιµότητα γεωργικών εκµεταλλεύσεων

Πηγή: «Τεχνολογική Προοπτική ∆ιερεύνηση για τον Αγροτικό Τοµέα», Γενική Γραµµατεία Έρευνας & Τεχνολογίας, Υπουργείο Ανάπτυξης, 2007.

Κίνδυνοι κατάρρευσης του οικονοµικού και κοινωνικού ιστού σε ορισµένες περιοχές: Η συρρίκνωση ορισµένων καλλιεργειών, σε συνδυασµό µε τις δυσκολίες αναδιάρθρωσης και την έλλειψη ευκαιριών απασχόλησης στις τοπικές οικονοµίες, δηµιουργεί κινδύνους κατάρρευσης σε περιοχές που µέχρι πρόσφατα ήταν προσανατολισµένες σε υψηλό βαθµό σε προϊόντα των οποίων η παραγωγή εγκαταλείπεται. Αυτό είναι ιδιαίτερα έντονο σε ορισµένες περιοχές καπνοκαλλιέργειας στις οποίες η µείωση της παραγωγής καπνού προκαλεί ήδη τριγµούς στις κοινωνικές και οικονοµικές δοµές µε µείωση του εισοδήµατος και της απασχόλησης. Από έρευνα των επιπτώσεων που θα έχει η εγκατάλειψη της καπνοκαλλιέργειας(Μάττας Κ. κ.α.. Εκτίµηση οικονοµικών και κοινωνικών επιπτώσεων από την κατάργηση της καπνοκαλλιέργειας στην Ελλάδα. Ερευνητική εργασία Οκτ.2003) προέκυψε ότι στην Μακεδονία και Θράκη για κάθε 100 θέσεις εργασίας που χάνονται άµεσα εξαιτίας του περιορισµού της παραγωγής καπνού η τοπική οικονοµία θα χάσει συνολικά 506 θέσεις εργασίας, άµεσα και έµµεσα. Στην ίδια µελέτη επισηµαίνεται επίσης ότι µόνο το 40 % της έκτασης που καλλιεργείται µε καπνό είναι κατάλληλη για σιτηρά ή άλλη καλλιέργεια και συνεπώς το υπόλοιπο 60 % πρέπει να εγκαταλειφθεί. Στην περίπτωση αυτή µόνο στη Μακεδονία και Θράκη θα χαθούν 120.000 θέσεις εργασίας. Αρνητικές επιπτώσεις από τη εγκατάλειψη των καλλιεργειών θα υπάρξουν και στις περισσότερες αγροτικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από χαµηλά εισοδήµατα, χαµηλό µορφωτικό επίπεδο του πληθυσµού και έλλειψη βασικών, κοινωνικών, πολιτιστικών και λοιπών υποδοµών. Με δεδοµένη τη βαρύτητα των αγροτικών και των ορεινών περιοχών στην Ελλάδα θα απαιτηθεί τεράστια προσπάθεια δηµιουργίας νέων βιώσιµων προτύπων ανάπτυξης που θα αποτρέψουν την ερήµωση της επαρχίας και την εµφάνιση ενός νέου ισχυρού ρεύµατος αστυφιλίας.


Αστικότητα Οικισµών κατά Περιοχή Ορεινότητα Οικισµών κατά περιοχή

Αστική χαρακτηρίζεται κάθε περιοχή µε οικισµό >2.000 και Αγροτική µε <2000 κατοίκων.

Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας

Οι κυριότερες µεταρρυθµίσεις και οι επιπτώσεις στις σηµαντικότερες καλλιέργειες της Ελληνικής γεωργίας θα είναι οι ακόλουθες:

Ελαιόλαδο: Προβλέπεται πλήρης αποδέσµευση µε δηµιουργία παρακρατήµατος υπέρ Οργανώσεων Ελαιουργικών Φορέων 2% και υπέρ δακοκτονίας 3%, ποιοτικό παρακράτηµα άρθρου 69 Καν. 1782/03 4% οι πόροι του οποίου θα διατεθούν για τη βελτίωση του συστήµατος εµπορίας των ελαιοκοµικών προϊόντων µε ανάδειξη της παραγωγής προϊόντων εξαιρετικής ποιότητας και της διάθεσης από τις Οργανώσεις Παραγωγών στην εγχώρια, κοινοτική και διεθνή αγορά. Προβλέπονται επίσης και ορισµένες πρόσθετες ενισχύσεις(µε προϋποθέσεις την πολλαπλή συµµόρφωση, διαφοροποίηση και τη δηµοσιονοµική πειθαρχία) κυρίως σαν εθνικές ενισχύσεις µε σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και ενισχύσεων για νέες φυτείες. Τα κράτη µέλη θα µπορούν να διαθέτουν ποσοστό έως και 10% του εθνικού τους κονδυλίου « ελαιόλαδο » στα µέτρα βελτίωσης της ποιότητας. Οι επαγγελµατικές οργανώσεις ή οργανώσεις φορέων µπορούν να καταρτίζουν προγράµµατα εργασίας µε σκοπό τη βελτίωση της αγοράς ελαιόλαδου και ελιών, από άποψη ποιότητας, περιβαλλοντικού αντίκτυπου, πληροφόρησης ή διοικητικής διαχείρισης. Η σχετική χρηµατοδότηση κυµαίνεται µεταξύ 50 % και 100% του επιλέξιµου κόστους. Τα κράτη µέλη µπορούν να χορηγούν χρηµατοδότηση σε ποσοστό έως και 50% του κόστους που δεν καλύπτεται από την κοινοτική χρηµατοδότηση.

Οι επιπτώσεις στον κλάδο προβλέπονται αρνητικές λόγω εγκατάλειψης οριακών καλλιεργειών και της δηµιουργίας σοβαρών προβληµάτων βιωσιµότητας στα µικρά ελαιουργεία αρκετών περιοχών.

Αροτριαίες καλλιέργειες: Προβλέπεται πλήρης αποδέσµευση (100%), µε ποιοτικό παρακράτηµα άρθρου 69 Καν. 1782/03 σε ποσοστό 10% προκειµένου να διανεµηθεί στους παραγωγούς που καλλιεργούν σιτηρά πλην ελαιούχων σπόρων για βελτίωση ποιότητας σκληρού σιταριού, για αποτροπή


της εγκατάλειψης των καλλιεργειών κτηνοτροφικών φυτών, η φτωχών εδαφών, την αύξηση της παραγωγής ζωοτροφών και την προώθηση ενεργειακών φυτών για παραγωγή βιοκαυσίµων. Για τα σιτηρά η τιµή παρέµβασης στο στάδιο του χονδρικού εµπορίου, ανέρχεται σε 101,31 ευρώ ανά τόνο και θα αποτελεί το αντικείµενο προσαυξήσεων ανάλογα µε το µήνα. Οι οργανισµοί παρέµβασης που έχουν υποδειχθεί από τα κράτη µέλη θα αγοράζουν το µαλακό ή σκληρό σιτάρι, το κριθάρι, το καλαµπόκι και το σόργο στην τιµή αυτή, η οποία ενδεχοµένως παρουσιάζει διακυµάνσεις σε ορισµένες περιστάσεις. Οι αγορές αυτές µπορούν να πραγµατοποιηθούν µόνο κατά τη διάρκεια ορισµένων περιόδων, καθορισµένων για κάθε κράτος µέλος. Από την περίοδο 2009/2010, το καλαµπόκι δεν θα αποτελεί πλέον αντικείµενο της παρέµβασης αυτής και για τις περιόδους εµπορίας 2007/2008 και 2008/2009 οι οργανισµοί παρέµβασης µπορούν να αγοράζουν περιορισµένες ποσότητες (1.500.000 τόνους για την περίοδο 2007/2008 και 700.000 τόνους για την περίοδο 2008/2009). Προβλέπονται επίσης ειδικά µέτρα παρέµβασης όταν το απαιτούν οι συνθήκες της αγοράς καθώς και επιστροφή κατά την παραγωγή, η οποία καθορίζεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα, για ορισµένα προϊόντα. Οι όποιες αρνητικές επιπτώσεις της νέας ΚΑΠ στον τοµέα των σιτηρών αποσβένονται από τη συνεχιζόµενη άνοδο των διεθνών τιµών των τροφίµων και των ενεργειακών φυτών .

Βοοειδή: Προβλέπεται πλήρης αποδέσµευση, παρακράτηση 10% άρθρου 69 Καν. 1782/03. Το ποσό αυτό θα παρακρατηθεί για να χορηγηθεί για συγκεκριµένους τύπους βοοτροφικών εκµεταλλεύσεων όπως π.χ. µονάδες αγελαίας µορφής των ορεινών περιοχών ή ελεύθερης βοσκής οι οποίες έχουν ιδιαίτερη σηµασία για τη διατήρηση του οικοσυστήµατος και του κοινωνικού ιστού της χώρας. Επίσης για να χορηγηθεί για τη βελτίωση της ποιότητας των παραγόµενων σφάγιων µοσχαριών ορεινών ή µειονεκτικών περιοχών µε την ενίσχυση της παραγωγής µοσχαριών των περιοχών αυτών κατηγορίας R και άνω, βάσει της κοινοτικής κλίµακας ταξινόµησης SEUROP. Γενικά η εν λόγω παρακράτηση θα χρησιµοποιηθεί προκειµένου να αποφευχθεί η πιθανή εξαφάνιση ορισµένων τύπων βοοτροφικών εκµεταλλεύσεων από ορισµένες περιοχές µε τις συνεπαγόµενες αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον, στην ύπαιθρο και στον οικονοµικό και κοινωνικό ιστό της χώρας. Επίσης θα βοηθήσει στη βελτίωση της ποιότητας, ιδίως των παραγόµενων στις ορεινές και µειονεκτικές περιοχές µοσχαριών, όπου αυτά είναι στο µεγαλύτερο µέρος πολύ χαµηλής ποιότητας και µε πολύ µικρό βάρος σφάγιου. Οι επιπτώσεις των αλλαγών ενδέχεται να είναι θετικές για τον τοµέα συνολικά λόγω ανάπτυξης µεγάλων µονάδων εκτροφής, αλλά πολλές µικρές εκµεταλλεύσεις δεν θα µπορούν να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες. Τα συγκριτικά µειονεκτήµατα της χώρας µας (χαµηλή παραγωγικότητα, ανεπάρκεια βοσκοτόπων, µικρή παραγωγή ζωοτροφών) πιθανόν να αντισταθµιστούν από την βελτίωση της ποιότητας. Αιγοπρόβατα: Προβλέπεται πλήρης αποδέσµευση, µε ποιοτικό παρακράτηµα άρθρου 69 Καν. 1782/03 σε ποσοστό 5%. Οι πόροι αυτοί θα διατεθούν στους µετακινούµενους από τις λοιπές περιοχές προς ορεινές και µειονεκτικές περιοχές ενώ θα συµπεριλαµβάνονται και οι εκτατικές εκτροφές των µικρών νησιών του Αιγαίου και Ιονίου Πελάγους, κυρίως όπου παράγονται προϊόντα ΠΟΠ-ΠΓΕ. Αυτό θα συµβάλλει στη διατήρηση της παραγωγής στις περιοχές αυτές, στην εκµετάλλευση των φυσικών πόρων τους, καθώς και στην, κατά το δυνατόν, διατήρηση του οικονοµικού και κοινωνικού ιστού. Η πρόσθετη αυτή ενίσχυση θα δοθεί σε παραγωγούς που εφαρµόζουν σταυλισµένη και εντατικής µορφής αιγοπροβατοτροφία µε βελτιωµένες φυλές ζώων, µε σκοπό την αύξηση παραγωγής κρέατος και γάλακτος. Οι επιπτώσεις αναµένονται συνολικά θετικές λόγω βελτίωσης της ποιότητας και µεταστροφής στη βιολογική κτηνοτροφία, αλλά ενδεχοµένως να υπάρξει µείωση του συνολικού ζωικού κεφαλαίου λόγω εξαφάνισης πολλών εκµεταλλεύσεων που δεν θα µπορέσουν να εκσυγχρονισθούν.

Καπνός: Προβλέπεται πλήρης αποδέσµευση, µε ποιοτικό παρακράτηµα άρθρου 69 Καν. 1782/03 2%, το οποίο θα διατεθεί στην εφαρµογή προγραµµάτων βελτίωσης της ποιότητας ποικιλιών «Μπασµά» και «Κατερίνης» καθώς και για την ενίσχυση της εµπορίας και τη διασφάλιση νέων αγορών. Οι πόροι αυτοί θα δοθούν στις Οµάδες Παραγωγών που θα εφαρµόζουν προγράµµατα ποιότητας καθώς και σε οµάδες που θα συνεργάζονται µε επιχειρήσεις µεταποίησης για καλύτερη εµπορία του προϊόντος (συµµετοχή σε εκθέσεις κλπ.). Οι επιπτώσεις της νέας ΚΑΠ στον τοµέα προβλέπονται δραµατικές διότι θα υπάρξει πλήρης εγκατάλειψη της καπνοκαλλιέργειας που γίνεται πλέον τελείως ασύµφορη στη χώρα µας. (µε εξαίρεση ίσως ορισµένων ποικιλιών υψηλής ποιότητας που θα καλλιεργούνται µε συνθήκες βιολογικής γεωργίας).


Σπόροι σποράς: ∆ιατηρείται η ολική σύνδεση µε τη παραγωγή (αποδέσµευση 0%) δεδοµένης της σηµασίας του τοµέα για την ελληνική γεωργία, προκειµένου να ενισχυθεί η ελληνική σποροπαραγωγή και να µειωθούν οι εισαγωγές σπόρων. Ζάχαρη- Ζαχαρότευτλα: Προβλέπεται εφαρµογή της ενιαίας πολιτικής από την 1η Οκτωβρίου του 2008. Η νέα ΚΑΠ προβλέπει παρεµβάσεις όπως καθορισµό τιµών αναφοράς, ποσοστώσεις παραγωγής και ορισµένα µέτρα στήριξης των προϊόντων στις διεθνείς αγορές. Οι τιµές αναφοράς για τη λευκή ζάχαρη είναι 631,9 ευρώ/τόνο για την περίοδο 2007/2008, 541,5 ευρώ για την περίοδο 2008/2009 και 404,4 ευρώ για την περίοδο 2009/2010. Για την ακατέργαστη ζάχαρη οι τιµές αναφοράς είναι 496,8 ευρώ για την περίοδο 2007/2008, 448,8 ευρώ για την περίοδο 2008/2009 και 335,2 ευρώ για την περίοδο 2009/2010. Για τα ζαχαρότευτλα η ελάχιστη τιµή (υπό καθεστώς ποσοστώσεων) είναι 29,78 ευρώ/τόνο για το 2007/2008, 27,83 για 2008/2009 και 26,29 για 2009/2010. Η µείωση των τιµών και κυρίως η εγκατάλειψη από την χώρα µας µεγάλου µέρους των δικαιωµάτων παραγωγής ζάχαρης που κατείχε, θα οδηγήσει σε συρρίκνωση της καλλιέργειας ζαχαρότευτλων, εκτός αν η αξιοποίηση τους για παραγωγή βιοκαυσίµων καταστεί συµφέρουσα οικονοµικά.

Ενεργειακές καλλιέργειες: Προβλέπεται ενίσχυση 45 ευρώ ανά εκτάριο για τους παραγωγούς ενεργειακών καλλιεργειών (για την παραγωγή βιοκαυσίµων ή ηλεκτρικής ή θερµικής ενέργειας) των οποίων η παραγωγή καλύπτεται από σύµβαση µε εργοστάσιο µεταποίησης εντός των ορίων µιας µέγιστης εγγυηµένης έκτασης 1,5 εκατ. εκταρίων για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε περίπτωση υπέρβασης, η ενίσχυση µειώνεται αναλογικά. Η υιοθέτηση της πρότασης της Ε.Ε. «Έλεγχος υγείας (check up) του 2008» για κατάργηση της στρεµµατικής επιδότησης θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των ενεργειακών καλλιεργειών στις οποίες στηρίζει ελπίδες η χώρα µας για υποκατάσταση προϊόντων που προβλέπεται να εγκαταλειφθούν (καπνός, βαµβάκι, ζαχαρότευτλα).

Αµπελοκαλλιέργειες: ∆ιατηρείται η αρχή της απαγόρευσης της φύτευσης αµπέλων µε ποικιλίες που έχουν ταξινοµηθεί ως οινοποιήσιµες έως τις 31 Ιουλίου 2010, εκτός εάν πρόκειται για δικαίωµα νέας φύτευσης, δικαίωµα αναφύτευσης ή δικαίωµα φύτευσης που λαµβάνεται από απόθεµα. Οι απαγορεύσεις καταργούνται την 1η Ιανουαρίου 2014, ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους ανταγωνιστικούς οινοπαραγωγούς να επεκτείνουν τη παραγωγή τους(εξαρτάται από την ικανότητα των παραγωγών να πωλούν τα προϊόντα τους). Τα δικαιώµατα νέας φύτευσης, καθώς και τα δικαιώµατα αναφύτευσης, εφαρµόζονται µόνο στα κράτη µέλη όπου η παραγωγή οίνου δεν υπερβαίνει τα 25.000 εκατόλιτρα ανά περίοδο. Προβλέπεται επίσης πριµοδότηση εγκατάλειψης, το ποσό της οποίας καθορίζεται από τα κράτη µέλη. Σύµφωνα µε τις νέες προτάσεις της ΚΟΑ οίνου(εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2007 και τέθηκε σε ισχύ τον Αύγουστο του 2008) προβλέπεται να εκριζωθούν σε εθελούσια βάση, 175.000 εκτάρια αµπελώνων. Θετικό στοιχείο της νέας ΚΟΑ Οίνου θεωρείται όµως η αύξηση των κοινοτικών πόρων προς τη χώρα µας που θα φτάσουν την περίοδο 2009 - 2014 τα 190 εκατ. ευρώ έναντι 120 εκατ. ευρώ της περιόδου 2001 - 2006. Οι επιπτώσεις της ΚΑΠ αναµένονται αρνητικές σε επίπεδο καλλιεργουµένων εκτάσεων αλλά θετικές για την ποιοτική αναβάθµιση της παραγωγής. Βαµβάκι: Αποσύνδεση του 65% από το 2006, ενώ το υπόλοιπο 35% είναι στρεµµατική ενίσχυση, µε ανώτατο όριο για την Ελλάδα τα 3.700.000 στρέµµατα. Η αποσυνδεδεµένη ενίσχυση είναι 96,6 ευρώ/στρέµµα, ενώ η συνδεδεµένη ενίσχυση 59,4 ευρώ/στρέµµα για τα 3.000.000 στρέµµατα και 34,285 ευρώ/στρέµµα για τα επόµενα 700.000 στρέµµατα. Η εφαρµογή της νέας ΚΑΠ θα καταστήσει την καλλιέργεια βαµβακιού ασύµφορη για µεγάλο αριθµό εκµεταλλεύσεων, ενώ όσες συνεχίσουν την παραγωγή θα πρέπει να επιτύχουν ανταγωνιστικό κόστος και υψηλή ποιότητα προϊόντος.

Οπωροκηπευτικά: Εφαρµόζεται το καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης µε προοδευτική εισαγωγή. Σε πρώτη φάση µεταβατικά, στα προϊόντα που πριν από τη µεταρρύθµιση απολάµβαναν δικαίωµα ενίσχυσης στη µεταποίηση, τα κράτη µέλη έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν µέρος των ποσών και να χορηγούν συµπληρωµατική ενίσχυση στους γεωργούς. ( νωπά σύκα, νωπά εσπεριδοειδή, επιτραπέζια σταφύλια, αχλάδια, ροδάκινα και νεκταρίνια, ορισµένοι τύποι δαµάσκηνων ("d’Ente"). Επιπλέον, κατά το µεταβατικό αυτό χρονικό διάστηµα, τα κράτη µέλη µπορούν να παρέχουν στρεµµατικές ενισχύσεις και να καθορίζουν χωρίς διακρίσεις το ποσό της ενίσχυσης ανά εκτάριο για κάθε οπωροκηπευτικό. Με τις


νέες ρυθµίσεις του Κανονισµού 1182/2007 της 26/9/2007, δίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην ενίσχυση του ρόλου των Οργανώσεων Παραγωγών, ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα, να αυξηθεί η κατανάλωση και να προστατεύεται το περιβάλλον. Για το σκοπό αυτό προβλέπονται µέσα, όπως οι κοινοτικές χρηµατοπιστωτικές συνδροµές και η ενθάρρυνση των οργανώσεων παραγωγών που θα µπορούν να εκτελούν επιχειρησιακά προγράµµατα, µεταβλητής διάρκειας, µεταξύ 3 και 5 ετών µε στόχους τον εξορθολογισµό της παραγωγής, τη ρύθµιση των τιµών, τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων και την πρόληψη και τη διαχείριση κρίσεων. Οι επιπτώσεις της νέας ΚΑΠ προβλέπονται αρνητικές για τον τοµέα λόγω κυρίως της χαµηλής παραγωγικότητας του. Μακροπρόθεσµα όµως υπάρχουν θετικές προοπτικές λόγω της επιχειρηµατικής δραστηριοποίησης των οµάδων παραγωγών και της δηµιουργίας νέων φυτειών για παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας(βιολογικά κ.τ.λ.) και αυξηµένης ζήτησης στις διεθνείς αγορές.

4. Το Εθνικό Στρατηγικό σχέδιο 2007-1013

Το Ελληνικό Εθνικό Στρατηγικό σχέδιο για τη γεωργία 2007-1013 διαµορφώθηκε λαµβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις της νέας ΚΑΠ, τις ιδιαιτερότητες του εγχώριου αγροτικού τοµέα, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της γεωργίας και την υψηλή ζήτηση για ασφαλή και υγιεινά προϊόντα διατροφής. Οι βασικές προτεραιότητες στις οποίες εστιάζει είναι οι ακόλουθες:

• Παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέµενης αξίας που ανταποκρίνονται στην ποικίλη και αυξανόµενη ζήτηση και στις απαιτήσεις της εγχώριας και διεθνούς αγοράς

• Αύξηση της οικονοµικής αξίας του γεωργικού και δασοκοµικού τοµέα και παραγωγής νέων προϊόντων για τη διεύρυνση των ευκαιριών διάθεσης στην αγορά

• Ανάπτυξη των υποδοµών της γεωργίας και της δασοκοµίας για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και αναστροφής της τάσης µείωσης των επενδύσεων

• Βελτίωση της ηλικιακής σύνθεσης µέσω της αύξησης των νεαρών ατόµων στον πρωτογενή τοµέα, και της πρόωρης συνταξιοδότησης

• Προώθηση της κτηνοτροφίας και βιολογικής γεωργίας για την αντιµετώπιση των διαταραχών στην ισορροπία βασικών κλάδων της φυτικής παραγωγής µετά την αναθεώρηση της ΚΑΠ

• Βελτίωση του επιπέδου κατάρτισης των απασχολουµένων στη γεωργία.

Κεντρικός πυλώνας του προγράµµατος είναι η αναδιοργάνωση του γεωργικού τοµέα καθώς και η ενθάρρυνση της διαφοροποίησης και της καινοτοµίας στις αγροτικές περιοχές. Το Πρόγραµµα επίσης εστιάζει σε δράσεις που σχετίζονται µε την αλλαγή της τεχνικοπαραγωγικής κατεύθυνσης των εκµεταλλεύσεων µέσω των επενδύσεων, την παροχή συµβουλών, την υιοθέτηση και τήρηση προτύπων, την προώθηση και προβολή των προϊόντων, την καθετοποίηση της παραγωγής και τον εκσυγχρονισµό των ΜΜΕ του αγροδιατροφικού τοµέα, την βελτίωση των γνώσεων των απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα και την ευαισθητοποίηση τους στα θέµατα της προστασίας του περιβάλλοντος, τη βελτίωση των υποδοµών, τη µείωση του κατακερµατισµού των γεωργικών εκµεταλλεύσεων, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές, τη διαφοροποίηση των πηγών εισοδήµατος αλλά και την ενίσχυση της επιχειρηµατικότητας (ιδιαίτερα σε κλάδους όπως ο τουρισµός), τη συνέχιση της άσκησης της γεωργικής δραστηριότητας σε ορεινές περιοχές και περιοχές µε φυσικά µειονεκτήµατα και τέλος την άµβλυνση της δυσµενούς δηµογραφικής σύνθεσης των απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα, τη διασφάλιση οµαλής «διαδοχής» στη γεωργική επαγγελµατική δραστηριότητα και την σηµαντική αύξηση της συµβολής της γεωργίας – δασοκοµίας στην προστασία και αναβάθµιση του περιβάλλοντος. Μέσω των προβλεπόµενων µέτρων και δράσεων το Πρόγραµµα αποσκοπεί στη δηµιουργία µίας ευέλικτης πολυσυλλεκτικής οικονοµίας της υπαίθρου µε υψηλότερη προστιθέµενη αξία, σύµφωνα µε τις επιταγές της στρατηγικής της Λισσαβόνας (για την ανάπτυξη και την απασχόληση) και του Γκέτεµποργκ (για την αειφόρο ανάπτυξη).


Στόχοι και άξονες Προτεραιότητας του ΠΑΑ 2007-2013


ΚΑΤΑΝΟΜΗ ∆ΗΜΟΣΙΑΣ ∆ΑΠΑΝΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (2007-2013)

Μέτρα ∆ηµόσια ∆απάνη %συµµετοχής

Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του γεωργικού & δασοκοµικού τοµέα 2.425.000.000 42,6%

Μέτρα που αποσκοπούν στην προαγωγή της γνώσης και στη βελτίωση του ανθρώπινου δυναµικού

820.000.000 14,4%

Μέτρα που αποσκοπούν στην αναδιάρθρωση και ανάπτυξη του φυσικού δυναµικού και στην προσαγωγή της καινοτοµίας

1.525.000.000 26,8%

Μέτρα που σκοπεύουν στη βελτίωση της ποιότητας της γεωργικής παραγωγής και των προϊόντων

80.000.000 1,4%

Βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου 1.790.000.000 31,5% Μέτρα που αποσκοπούν στην αειφορική χρήση της γεωργικής γης

1.570.000.000 27,6%

Μέτρα που στοχεύουν στην αειφορική χρήση δασικής γης 220.000.000 3,9% Η ποιότητα ζωής σε αγροτικές περιοχές και διαφοροποίηση της αγροτικής οικονοµίας. 380.000.000 6,7%

Μέτρα για τη διαφοροποίηση της αγροτικής οικονοµίας 170.000.000 3,0% Μέτρα για την βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές 170.000.000 3,0%

Απόκτηση δεξιοτήτων, εµψύχωση και εφαρµογή 40.000.000 0,7% LEADER (προσέγγιση Leader) 295.000.000 5,2% Τεχνική Βοήθεια 188.000.000 3,3%

Πρόωρη συνταξιοδότηση γεωργών και γεωργικών εργατών (ΕΘΝΙΚΗ) 800.000.000 14,1%

Γενικό Σύνολο 5.690.000.000 100,0% Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας

Περιφερειακή διάσταση του Εθνικού Στρατηγικού σχεδίου 2007-1012 Τα στοιχεία που παρατίθενται κατωτέρω για τις δεκατρείς διοικητικές περιφέρειες, προήλθαν από τις αντίστοιχες µελέτες που εκπονήθηκαν ανά περιφέρεια µε στόχο την καταγραφή των αναγκών κυρίως ως προς την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών και τα έργα υποδοµών. Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης Κύρια στρατηγική κατεύθυνση για την περιφέρεια αυτή αποτελεί η αναδιάρθρωση των κύριων καλλιεργειών (καπνός, βαµβάκι, σιτηρά, ζαχαρότευτλα), ώστε να αντισταθµιστούν οι µέσο-µακροπρόθεσµες επιπτώσεις από την εφαρµογή της νέας Κ.Α.Π. και να ενισχυθεί ο αγροτικός τοµέας. Οι αναδιαρθρώσεις αφορούν την αντικατάσταση µέρους των υφιστάµενων καλλιεργειών µε νέες, όπως αυτές των αρωµατικών, των κτηνοτροφικών και των ενεργειακών φυτών. Στον τοµέα της ζωικής παραγωγής, οι παρεµβάσεις που προτείνονται αφορούν τόσο στον εκσυγχρονισµό και στη δηµιουργία νέων κτηνοτροφικών µονάδων, µε έµφαση στη προβατοτροφία και στην εισαγωγή καινοτοµιών και την εφαρµογή προγραµµάτων ολοκληρωµένης διαχείρισης, όσο και στον εκσυγχρονισµό και ίδρυση µονάδων µεταποίησης - τυποποίησης - συσκευασίας µονάδων γεωργικών προϊόντων. Παράλληλα θα ενισχυθούν έργα υποδοµής, που θα αφορούν στην κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων, αρδευτικών δικτύων µε σκοπό την µείωση των γεωτρήσεων και την αντιµετώπιση της υφαλµύρωσης των υπογείων υδάτων. Στην Περιφέρεια παρατηρείται σηµαντική µείωση των καλλιεργούµενων εκτάσεων αλλά και του όγκου παραγωγής για τον καπνό ιδιαίτερα στους νοµούς Ξάνθης και Ροδόπης στους οποίους συγκεντρώνεται άνω του 50% των εκτάσεων αλλά και των καπνοκαλλιεργητών της χώρας. Για την µείωση των επιπτώσεων θα διατεθούν αυξηµένοι πόροι µέσω των αξόνων 3 και 4 του


Προγράµµατος. Σε ότι αφορά τον τοµέα της ζάχαρης σηµειώνεται ότι στην Περιφέρεια (εξαιρείται ο νοµός Έβρου) εφαρµόζεται και το πρόγραµµα για το ζαχαρικό τοµέα που θα λειτουργήσει συµπληρωµατικό µε το ΠΑΑ.

Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας Οι προτεραιότητες αφορούν τη σταδιακή αντικατάσταση των χειµερινών σιτηρών και της καπνοκαλλιέργειας, µε εξαίρεση την καλλιέργεια της ποικιλίας µπασµάς, µε την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών, την ανάδειξη της λαχανοκοµίας σε κύριο κλάδο φυτικής παραγωγής µε την παράλληλη δηµιουργία κέντρων παραγωγής εµπορίας και µεταποίησης, την ενθάρρυνση της αµπελουργίας, η προώθηση πιστοποιηµένων προϊόντων ποιότητας (ΠΟΠ και ΠΓΕ), ενώ παράλληλα θα ενισχυθούν έργα υποδοµής (κατασκευή αρδευτικών δικτύων και εγγειοβελτιωτικών έργων). Βαµβακοκαλλιέργεια υπάρχει στο σύνολο των νοµών της Περιφέρειας, αλλά δεν παρατηρείται σηµαντική µείωση των καλλιεργουµένων εκτάσεων. Αντίθετα, σηµαντικές επιπτώσεις παρατηρούνται στις καπνοπαραγωγικές περιοχές όπως είναι οι νοµοί Πέλλας, Θεσσαλονίκης, Πιερίας, Σερρών η µείωση τόσο σε αριθµό παραγωγών όσο και καλλιεργούµενων εκτάσεων κυµαίνεται από 100% (πλήρης εγκατάλειψη Πέλλα Θεσσαλονίκη) µέχρι και το 50%. Στις συγκεκριµένες περιοχές θα διατεθούν αυξηµένοι πόροι µέσω των αξόνων 3 και 4, αλλά και µέσω του µέτρου των επενδύσεων για τις γεωργικές εκµεταλλεύσεις µε στόχο αφενός την διαφοροποίηση της τοπικής οικονοµίας και αφετέρου την αναδιάρθρωση της φυτικής παραγωγής.

Περιφέρεια ∆υτικής Μακεδονίας Βασικές προτεραιότητες αποτελούν η προώθηση παραγωγής πιστοποιηµένων προϊόντων ζωικής και φυτικής προέλευσης µε έµφαση στην προώθηση του κλάδου της αιγοπροβατοτροφίας, κυρίως βιολογικής, και την παραγωγή κτηνοτροφικών φυτών. Προβλέπεται η σταδιακή αντικατάσταση των ξηρικών καλλιεργειών και της καπνοκαλλιέργειας, καθώς και η ενίσχυση παραγωγής των τοπικών γεωργικών προϊόντων που παράγονται στην περιφέρεια (µήλα, ροδάκινα, όσπρια, πατάτες, αρωµατικά φυτά κ.λπ.) µε παράλληλη βελτίωση του τοµέα της µεταποίησης και εµπορίας. Ταυτόχρονα θα ενισχυθεί η κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων, µε στόχο την ορθολογικότερη διαχείριση των πλούσιων υδατικών πόρων της Περιφέρειας και την µείωση του κόστους παραγωγής. Η καλλιέργεια που πλήττεται από την αναθεώρηση της ΚΑΠ είναι ο Καπνός µε σηµαντική µείωση αριθµού παραγωγών και καλλιεργούµενων εκτάσεων ιδιαίτερα στο νοµό Κοζάνης. Η διαφοροποίηση της οικονοµίας αλλά και η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών αποτελούν βασικές προτεραιότητες για την Περιφέρεια. Περιφέρεια Ηπείρου Οι παρεµβάσεις στην Περιφέρεια Ηπείρου περιλαµβάνουν την ενίσχυση και την προώθηση των κλάδων της αιγοπροβατοτροφίας και της αγελαδοτροφίας µέσω δράσεων, που θα αποσκοπούν στον εκσυγχρονισµό της πρωτογενούς παραγωγής, στην εγκατάσταση νέων σε ηλικία κτηνοτρόφων, σε επενδύσεις µεταποίησης και εµπορίας των παραγοµένων προϊόντων καθώς και σε υποδοµές (εγγειοβελτιωτικά έργα) για την προστασία του περιβάλλοντος και την ορθολογική χρήση των υδατικών πόρων. Αναφορικά µε την ελαιοκοµία, τους αµπελώνες και τις θερµοκηπιακές καλλιέργειες προτείνονται παρεµβάσεις κυρίως στην τυποποίηση και εµπορία του παραγόµενου προϊόντος. Ανάγκη αντικατάστασης / ανασύστασης της καλλιέργειας, υπάρχει στα εσπεριδοειδή στην Πεδιάδα της Άρτας και στις αροτραίες καλλιέργειες. Ειδικότερα, προτείνεται η αντικατάσταση καλλιέργειας πορτοκαλιών υφιστάµενων ποικιλιών µε τις νέες καταλληλότερες ποικιλίες και η αντικατάσταση καλλιέργειας αραβόσιτου µε µηδική. Θα προωθηθεί επίσης ο δασοκοµικός τοµέας µε δράσεις που θα σχετίζονται µε τη δηµιουργία κατάλληλων µονάδων επεξεργασίας, αποθήκευσης και συντήρησης του παραγόµενου προϊόντος, ενώ παράλληλα θα ενθαρρυνθούν δράσεις για την αξιοποίηση του πολιτιστικού και πολιτισµικού πλούτου της περιοχής. Περιφέρεια Θεσσαλίας Οι προτεινόµενες παρεµβάσεις για την Περιφέρεια Θεσσαλίας για την ανάπτυξη του γεωργικού τοµέα αφορούν στην αναδιάρθρωση βασικών κλάδων φυτικής παραγωγής, µε έµφαση σε βαµβάκι, καπνό, δηµητριακά και βιοµηχανική ντοµάτα, µε νέες καλλιέργειες και κτηνοτροφικά φυτά. Ιδιαίτερη έµφαση θα δοθεί στην προώθηση δράσεων για την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας (αιγοπροβατοτροφία), την εισαγωγή καινοτοµιών καθώς και την εφαρµογή προγραµµάτων ολοκληρωµένης διαχείρισης. Παράλληλα θα προωθηθούν δράσεις για την µεταποίηση και τυποποίηση γεωργικών προϊόντων. Ειδικότερα, οι προτεινόµενες αναδιαρθρώσεις στην πλειονότητά τους απαιτούν ένα ολοκληρωµένο πλέγµα ενεργειών, όπως επενδύσεις, κατά περίπτωση, σε ειδικό εξοπλισµό για την εφαρµογή των


συστηµάτων ολοκληρωµένης διαχείρισης, πιστοποίηση προϊόντων, κατάρτιση και ενηµέρωση και κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων, αρδευτικών δικτύων µε σκοπό την µείωση των γεωτρήσεων και την αντιµετώπιση της υφαλµύρωσης. Στην Περιφέρεια συµπληρωµατικά µε το Πρόγραµµα θα λειτουργήσει και το πρόγραµµα του ζαχαρικού τοµέα που απευθύνεται στους τευτλοπαραγωγούς που εγκατέλειψαν την καλλιέργεια. Η αναθεώρηση της ΚΑΠ δεν έχει επηρεάσει σηµαντικά την βαµβακοκαλλιέργεια στην περιοχή αφού οι καλλιεργούµενες εκτάσεις παραµένουν σχεδόν σταθερές. Αντίθετα σηµαντικές επιπτώσεις παρατηρούνται στην καπνοκαλλιέργεια όπου παρατηρείται ιδιαίτερα στο νοµό Λάρισας σηµαντική µείωση τόσο του αριθµού των παραγωγών όσο και των καλλιεργούµενων εκτάσεων. Τα σχεδιαζόµενα εγγειοβελτιωτικά έργα που θα υλοποιηθούν την τέταρτη προγραµµατική περίοδο αναµένεται ότι θα έχουν θετικές επιπτώσεις τόσο οικονοµικές (µείωση του κόστους παραγωγής) όσο και περιβαλλοντικές. Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας Οι στόχοι για την ανάπτυξη του γεωργικού τοµέα αφορούν στην αναδιάρθρωση µέρους της φυτικής παραγωγής (µε έµφαση σε καπνό, βιοµηχανική ντοµάτα, ελιά, αµπέλι κ.ά.), µε σιτηρά και αρωµατικά φυτά αλλά και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Το σύνολο των παρεµβάσεων αφορά σε προώθηση του µεταποιητικού τοµέα και του τουρισµού, σε τεχνικές υποδοµές, καθώς και στη ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Οι προτεινόµενες αναδιαρθρώσεις απαιτούν ένα ολοκληρωµένο πλέγµα ενεργειών, όπως επενδύσεις, σε ειδικό εξοπλισµό για την εφαρµογή των συστηµάτων ολοκληρωµένης διαχείρισης, πιστοποίηση προϊόντων, κατάρτιση και ενηµέρωση, τεχνική υποστήριξη των αγροτών κ.λπ. Στο νοµό Φθιώτιδας υλοποιείται και το πρόγραµµα του ζαχαρικού τοµέα που επίσης αναµένεται να αµβλύνει τις επιπτώσεις για τους τευτλοπαραγωγούς του νοµού. Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου Οι παρεµβάσεις στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου αφορούν στη βοοτροφία, αιγοπροβατοτροφία, µελισσοκοµία, κηπευτικά, ελαιοκαλλιέργεια και αµπελοκαλλιέργεια. Οι βασικοί στόχοι αναδιάρθρωσης σχετίζονται όσον αφορά την κτηνοτροφία µε τον εκσυγχρονισµό των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων, την βελτίωση συνθηκών διαβίωσης του ζωικού κεφαλαίου, την προώθηση της βιολογικής κτηνοτροφίας, ενώ όσον αφορά τη φυτική παραγωγή θα προωθηθεί η µετατροπή συµβατικών καλλιεργειών κηπευτικών σε βιολογικές, η βελτίωση της αµπελοκαλλιέργειας και ελαιοκαλλιέργειας καθώς και η αναδιάρθρωση ποικιλιών εσπεριδοειδών. Παράλληλα θα επιχειρηθούν δράσεις για ενίσχυση της µεταποίησης και τυποποίησης των προϊόντων, ανάπτυξης ου αγροτουρισµού, προώθησης των τοπικών προϊόντων, καθώς και κατασκευής εγγειοβελτιωτικών έργων, λαµβάνοντας υπόψη τις αυξηµένες ανάγκες της περιφέρειας για την κάλυψη της ζήτησης γεωργικών ποιοτικών προϊόντων κατά την τουριστική περίοδο. Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου Βασικοί κλάδοι παραγωγής του πρωτογενή τοµέα της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου αποτελούν η ελαιοκαλλιέργεια, η αµπελοκαλλιέργεια, η αιγοπροβατοτροφία, η βοοτροφία και η χοιροτροφία. Οι αναγκαίες παρεµβάσεις / αναδιαρθρώσεις στην περιφέρεια αφορούν στον εκσυγχρονισµό των εκµεταλλεύσεων, µε έµφαση στον εκσυγχρονισµό των µονάδων τυποποίησης ελαιολάδου, στη βελτίωση παραγωγής και εµπορίας του κλάδου της αµπελοκοµίας, µε ιδιαίτερη έµφαση στην προώθηση του µεγάλου εύρους ποιοτικών προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ. Περαιτέρω προώθηση των δράσεων εκσυγχρονισµού των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων. Παράλληλα θα ενισχυθούν δράσεις ανάπτυξης του αγροτουρισµού, καθώς και κατασκευής εγγειοβελτιωτικών έργων µικρής κλίµακας. Περιφέρεια Κρήτης Οι θερµοκηπιακές καλλιέργειες, η ελαιοκοµία, αµπελουργία και η αιγοπροβατοτροφία αποτελούν τους βασικούς κλάδους παραγωγής του πρωτογενή τοµέα της Περιφέρειας Κρήτης. Οι αναγκαίες παρεµβάσεις/αναδιαρθρώσεις στην περιφέρεια αφορούν στον εκσυγχρονισµό των εκµεταλλεύσεων, µε έµφαση στον εκσυγχρονισµό των µονάδων τυποποίησης ελαιολάδου, στη βελτίωση παραγωγής και εµπορίας θερµοκηπιακών καλλιεργειών κηπευτικών και ανθέων. Περαιτέρω ενίσχυση της αιγοπροβατοτροφίας µε τον εκσυγχρονισµό των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων και προώθηση της καινοτοµίας για την παραγωγή προϊόντων ποιότητας. Παράλληλα θα ενισχυθούν δράσεις µεταποίησης των ανωτέρων παραγωγικών κλάδων, δράσεις ανάπτυξης του αγροτουρισµού καθώς και δράσεις προώθησης των τοπικών προϊόντων.


Περιφέρεια Αττικής Οι προτεινόµενες παρεµβάσεις για την Περιφέρεια Αττικής περιλαµβάνουν δράσεις για την προώθηση των νωπών κηπευτικών και της ανθοκοµίας στην ύπαιθρο µε την κατασκευή / εκσυγχρονισµό κτιριακών και θερµοκηπιακών εγκαταστάσεων µε παράλληλη κατασκευή τεχνικών έργων µικρής κλίµακας για την εξοικονόµηση υδατικών πόρων. Περιφέρεια ∆υτικής Ελλάδας Οι προτεινόµενες παρεµβάσεις για την Περιφέρεια ∆υτικής Ελλάδας σχετικά µε την ανάπτυξη του γεωργικού τοµέα αφορούν στην αποκατάσταση των πυρόπληκτων περιοχών (Ηλεία Αχαΐα αναδιάρθρωση βασικών κλάδων φυτικής παραγωγής, µε έµφαση στον καπνό (Αιτωλοακαρνανία). Οι προτεινόµενες παρεµβάσεις είναι η οικονοµική ανάπτυξη των περιοχών της Περιφέρειας, η συγκράτηση του γεωργικού πληθυσµού στην ύπαιθρο και η δηµιουργία βιώσιµων γεωργικών εκµεταλλεύσεων, µε παραγωγή προϊόντων που εστιάζονται στις απαιτήσεις της αγοράς. Ειδικότερα αφορούν στην ανάπτυξη βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, στην προώθηση ενεργειακών φυτών, στην υιοθέτηση πρακτικών ολοκληρωµένης διαχείρισης, στον εκσυγχρονισµό κτηνοτροφικών µονάδων, στην καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών, στην ορθολογική διαχείριση βοσκοτόπων, στην προστασία αυτόχθονων φυλών καθώς και στην εφαρµογή ολοκληρωµένου συστήµατος διαχείρισης δασών. Παράλληλα θα ενισχυθούν δράσεις ανάπτυξης του αγροτουρισµού, καθώς και κατασκευής εγγειοβελτιωτικών έργων. Περιφέρεια Ιονίων Νήσων Οι προτεινόµενες παρεµβάσεις για την περιφέρεια Ιονίων Νήσων αφορούν στην βελτίωση των βασικών καλλιεργειών της (ελαιοκαλλιέργεια - αµπελοκαλλιέργεια), στην ενίσχυση - προώθηση Τοπικών Ποικιλιών, οι οποίες σε αρκετές περιπτώσεις απειλούνται µε εξαφάνιση ή έχουν υποστεί γενετικές αλλοιώσεις, στην καλλιέργεια κτηνοτροφικών φυτών, ως αποτέλεσµα των σχετικών ελλείψεων, η οποία σε συνδυασµό µε την ορθολογική διαχείριση των βοσκοτόπων, την προστασία Αυτόχθονων Φυλών και τον εκσυγχρονισµό των κτηνοτροφικών µονάδων, θα συµβάλλει στην περαιτέρω ανάπτυξη του κτηνοτροφικού τοµέα. Ιδιαίτερη σηµασία αποδίδεται στην ενίσχυση κλάδων που δεν σχετίζονται άµεσα µε την αξιοποίηση της γεωργικής γης (κτηνοτροφία, µελισσοκοµία). Παράλληλα θα ενισχυθεί η περαιτέρω ανάπτυξη των βιοκαλλιεργειών (γεωργία - κτηνοτροφία) καθώς και η ενίσχυση της δυναµικής του αγροτουρισµού και του τουριστικού τοµέα.

Περιφέρεια Πελοποννήσου Η αποκατάσταση των πυρόπληκτων περιοχών και η ανασυγκρότηση τους και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των βασικών κλάδοι παραγωγής του πρωτογενή τοµέα της Περιφέρειας που είναι η ελαιοκαλλιέργεια, η καλλιέργεια εσπεριδοειδών και η κτηνοτροφία (αιγοπροβατοτροφία) αποτελούν τις προτεραιότητες της τέταρτης προγραµµατικής περιόδου . Οι αναγκαίες παρεµβάσεις / αναδιαρθρώσεις στην περιφέρεια αφορούν στον εκσυγχρονισµό των εκµεταλλεύσεων, µε έµφαση στον εκσυγχρονισµό των µονάδων τυποποίησης ελαιολάδου, στη βελτίωση παραγωγής και εµπορίας του κλάδου των εσπεριδοειδών, µε ιδιαίτερη έµφαση στην προώθηση του µεγάλου εύρους ποιοτικών προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ και η περαιτέρω προώθηση της δράσεων εκσυγχρονισµού των κτηνοτροφικών εκµεταλλεύσεων. Παράλληλα θα ενισχυθούν δράσεις ανάπτυξης του αγροτουρισµού. Παράλληλα θα συνεχισθεί η ενίσχυση δράσεων ανάπτυξης του αγροτουρισµού που συµβάλλει σηµαντικά στην δηµιουργία συµπληρωµατικών εισοδηµάτων στην Περιφέρεια που αξιοποιεί τόσο την πλούσια πολιτιστική της παράδοση, το αναλλοίωτο φυσικό περιβάλλον αλλά και την εγγύτητα της µε την Αττική. 5. Συµπεράσµατα-Προοπτικές


Οι δραµατικές εξελίξεις των τελευταίων ετών(αναθεώρηση της ΚΑΠ, παγκοσµιοποίηση, αύξηση των διατροφικών και περιβαλλοντικών κινδύνων κ.τ.λ.) δηµιουργούν ένα εντελώς νέο περιβάλλον που εµπεριέχει τεράστιους κινδύνους αλλά και ευκαιρίες για την Ελληνική γεωργία. Η εγκατάλειψη του καθεστώτος υψηλής προστασίας και των ενισχύσεων της παραγωγής, σε συνδυασµό µε την χαµηλή διεθνή ανταγωνιστικότητα του τοµέα καθιστούν πλέον επιτακτική την ριζική αναδιάρθρωση των αρχαϊκών οικονοµικών και κοινωνικών δοµών που διαιωνίσθηκαν λόγω της αγροτικής πολιτικής που ακολουθήθηκε. Η αντιµετώπιση του «Νέου Αγροτικού Προβλήµατος» της χώρας θα είναι η µεγαλύτερη πρόκληση της επόµενης δεκαετίας και θα απαιτήσει τόλµη αλλά και ρεαλισµό ενώ θα έχει τεράστιο οικονοµικό, κοινωνικό και πολιτικό κόστος. Οι νέες συνθήκες ευνοούν έναν ριζικό εκσυγχρονισµό του αγροτικού τοµέα µέσω άµβλυνσης των διαρθρωτικών αδυναµιών, του προσανατολισµού της παραγωγής στις απαιτήσεις της εγχώριας και διεθνούς αγοράς και της δηµιουργίας συνθηκών αειφορίας. Παράλληλα όµως επιβάλλουν εξαιρετικά επώδυνες αναδιαρθρώσεις που η υλοποίηση τους θα επιφέρει σοβαρά οικονοµικά, κοινωνικά και περιφερειακά προβλήµατα. Η αύξηση του µεγέθους των εκµεταλλεύσεων, η µεγαλύτερη παραγωγικότητα και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας ενδέχεται να έχουν σαν τίµηµα την δηµιουργία πλήθους ανέργων που δύσκολα θα απορροφηθούν από την Ελληνική οικονοµία, τη δηµογραφική και οικονοµική συρρίκνωση πολλών περιφερειών, την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και µεσοπρόθεσµα τη µείωση της συνολικής αγροτικής παραγωγής. Παρά την αποχώρηση των οριακών αγροτών το µέσο µέγεθος των εκµεταλλεύσεων που θα επιτευχθεί δεν προβλέπεται να είναι επαρκές για την εξασφάλιση ικανοποιητικού εισοδήµατος και την αριστοποίηση της χρήσης των συντελεστών παραγωγής. Ακόµη και αν το µέσο µέγεθος των εκµεταλλεύσεων διπλασιαστεί ή τριπλασιαστεί η εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού αγροτικού εισοδήµατος για µια µέση εκµετάλλευση κρίνεται ανέφικτη. Αν θεωρήσουµε ως ικανοποιητικό εισόδηµα τις 15.000 € ανά εκµετάλλευση οι εκτάσεις που απαιτούνται για την επίτευξη του είναι τεράστιες ιδίως για τις εκτατικές και µηχανοποιηµένες καλλιέργειες. Ο πίνακας που ακολουθεί προέρχεται από επεξεργασία στοιχείων του Υπουργείου Οικονοµικών και παρουσιάζει το µέσο εισόδηµα/στρέµµα κάθε καλλιέργειας για το 2008 και τα απαιτούµενα στρέµµατα για την επίτευξη εισοδήµατος 15.000 ευρώ σε µονοκαλλιέργεια. Προκύπτει ότι για τις εκτατικές και µηχανοποιηµένες καλλιέργειες(δηµητριακά, βαµβάκι, ζαχαρότευτλα, κτηνοτροφικά φυτά κ.τ.λ.) απαιτούνται εκατοντάδες στρέµµατα, για τις περισσότερες εντατικές πολλές δεκάδες στρέµµατα ενώ υπάρχουν µικρότερες απαιτήσεις µόνο σε ορισµένες καλλιέργειες(ορισµένα κηπευτικά και θερµοκηπιακές καλλιέργειες). Τα µεγέθη που απαιτούνται για τις κτηνοτροφικές εκµεταλλεύσεις είναι επίσης πολύ υψηλότερα από τα σηµερινά µέσα µεγέθη και θα είναι δύσκολο να επιτευχθούν. Πρέπει να τονιστεί επίσης ότι τα στοιχεία αφορούν αρδευόµενες καλλιέργειες και τα απαιτούµενα µεγέθη για τις ξηρικές είναι πολύ µεγαλύτερα. Μέσο Εισόδηµα/στρέµµα και Απαιτούµενες εκτάσεις- ζώα για την επίτευξη εισοδήµατος 15.000 € Παραγωγή Εισόδηµα

(€/στρ.) Απαιτούµ. στρέµατα

Παραγωγή Εισόδηµα (€/στρ.)

Απαιτούµ. στρέµατα

Αραβόσιτος 41,6 360 Βερύκοκα 204 74

Σιτάρι µαλακό 14,8 1.012 Βύσσινα 138 109

Σιτάρι σκληρό 40,0 375 ∆αµάσκηνα νωπά 207 73

Μηδική (Σανός) 60,2 249 Μήλα 199 75

Φασόλια ξερά 51,2 293 Ελιά ελαιοποιήσιµη 36 412

Αρωµατικά φυτά 126,0 119 Ελιές βρώσιµες 59 255

Βαµβάκι 61,3 245 Καρύδια 147 102

Ζαχαρότευτλα 65,1 230 Πορτοκάλια βαλέντσια 95 158

Βιοµηχανικά κηπευτικά 91,3 164 Πορτοκάλια οµφαλοφόρα 79 190 Καρπούζι 198,1 76 Ροδάκινα 156 96

Κουνουπίδι 291,5 51 Ροδάκινα βιοµηχανικά 125 120

Λάχανο 260,2 58 Σταφίδα Κορινθιακή (ξερή) 169 89

Πατάτα 149,7 100 Αγελάδες ελεύθερης βοσκής 167 90

Τοµάτα βιοµηχανική 141,7 106 Αγελάδες γαλακτοπαραγωγής 189 79


Τοµάτα επιτραπέζια 419,6 36 Αγελάδες µικτής κατεύθυνσης 153 98

Τοµάτα θερµοκηπίου 1176,3 13 Αίγες 26 575

Φασολάκια θερµοκηπίου 598,6 25 Αµνοερίφια πάχυνσης 14 1.094

Φασολάκια υπαίθρου 268,7 56 Ινδιάνοι (γαλοπούλες) 2 7.500

Φράουλες 325,3 46 Ιπποειδή εκτροφής ανά ίππο 1.360 11

Αµπελι VQPRD 143,5 105 Κότες αυγοπαραγωγής 1 15.000

Αµπέλι Οινοποιίας κοινό 97,7 154 Κοτόπουλα κρεατοπαρ.(+σφαγή) 0,1 107.143

Αµπελια επιτραπέζια 160,0 94 Κοτόπουλα κρεατ. φασόν 0,1 150.000

Αχλάδια 200,8 75 Κουνέλια 2 8.671

Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων Υπ. Οικονοµικών. (αναλυτικοί πίνακες κατά νοµό στο παράρτηµα) Η τυπική αγροτική εκµετάλλευση στη χώρα µας, είναι βεβαίως προσανατολισµένη προς την πολυκαλλιέργεια λόγω της ποικιλίας των εδαφών, της ανάγκης διαφοροποίησης και της επίτευξης υψηλότερου εισοδήµατος, αλλά οι περισσότεροι συνδυασµοί καλλιεργειών που επεξεργασθήκαµε, απαιτούν έκταση µεγαλύτερη των 100 στρεµµάτων ώστε να εξασφαλίζουν ικανοποιητικό εισόδηµα. Από την ανάλυση αυτή, συµπεραίνουµε ότι παρά την µεταρρύθµιση της ΚΑΠ και την εφαρµογή των µέτρων του Εθνικού Στρατηγικού Προγράµµατος, τα διαρθρωτικά προβλήµατα της Ελληνικής γεωργίας δεν θα επιλυθούν αλλά απλώς θα αµβλυνθούν. Οι στόχοι για µία βιώσιµη και ανταγωνιστική γεωργία δύσκολα θα επιτευχθούν, το αγροτικό εισόδηµα θα αυξηθεί αλλά όχι σε βαθµό που να επιτρέπει τη συγκράτηση ή την προσέλκυση νέων αγροτών, ενώ οι συνθήκες ζωής στις αγροτικές περιοχές δεν θα βελτιωθούν σηµαντικά. Εάν επιλυθούν όµως τα σοβαρά διαρθρωτικά προβλήµατα, οι προοπτικές της Ελληνικής γεωργίας θα είναι εξαιρετικές. Η χώρα µας διαθέτει σοβαρά συγκριτικά πλεονεκτήµατα όπως η σηµαντική βιοποικιλότητα, η επάρκεια αγροτικών πόρων, οι ευνοϊκές και ποικίλες κλιµατικές και γεωµορφολογικές συνθήκες, η καλή κατάσταση του περιβάλλοντος, κ.τ.λ., η αξιοποίηση των οποίων θα επιτρέψει την δηµιουργία µιας ανταγωνιστικής γεωργίας προσανατολισµένης στην ποιότητα. Οι επιλογές που υπάρχουν για την επίτευξη των στόχων, δηλαδή της βιώσιµης, ανταγωνιστικής και αειφόρου γεωργίας απαιτούν ριζικές τοµές και ρήξεις µε κατεστηµένες νοοτροπίες και συµφέροντα. Η πρώτη επιλογή είναι µία γεωργία που θα στηρίζεται σε µεγάλες εκµεταλλεύσεις εταιρικής µορφής που θα αξιοποιούν τη µηχανοποίηση για την επίτευξη υψηλής παραγωγικότητας και τις σύγχρονες τεχνικές προώθησης των προϊόντων. Η εφαρµογή της όµως σε µεγάλη κλίµακα, έχει τεράστια µειονεκτήµατα τόσο από οικονοµική όσο και από κοινωνική ή περιβαλλοντική άποψη. Προϋποθέτει µείωση της απασχόλησης στον αγροτικό τοµέα και µεταστροφή µεγάλου αριθµού αγροτών σε εναλλακτικούς τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας, γεγονός που υπό τις σηµερινές συνθήκες συνεπάγεται σηµαντικό οικονοµικό και κοινωνικό κόστος. Σε µικρότερη κλίµακα θα µπορούσε να εφαρµοσθεί επιτυχώς για ορισµένες καλλιέργειες και περιοχές (π.χ. δηµητριακά, βιοµηχανικά και ενεργειακά φυτά, σε εύφορες περιοχές µε ανεπτυγµένο δευτερογενή και τριτογενή τοµέα).

Η δεύτερη επιλογή είναι αυτή της συλλογικής οργάνωσης στους τοµείς της παραγωγής, επεξεργασίας και προώθησης-διάθεσης των προϊόντων, αλλά υπό τις παρούσες συνθήκες και η επιλογή αυτή είναι εξαιρετικά δύσκολη, αλλά όχι ανέφικτη. Προϋποθέτει πλήρη αξιοποίηση των κινήτρων της ΚΑΠ για τις Οµάδες Παραγωγών και την ανάπτυξη του δεύτερου Πυλώνα, κυρίως όµως τη δηµιουργία συνεργατικής συνείδησης απαλλαγµένης από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος. Η συλλογική δραστηριότητα µε την επικρατούσα κατάσταση στο συνεταιριστικό κίνηµα (έντονη κοµµατικοποίηση, κακοδιαχείριση, άσχηµη οικονοµική κατάσταση, πτώχευση µεταποιητικών συνεταιριστικών µονάδων κ.τ.λ.) είναι βέβαια δύσκολη, αλλά η ύπαρξη, παρά τις σηµερινές αντίξοες συνθήκες, υγειών και αποδοτικών συλλογικών σχηµάτων(π.χ. Τυχερό Έβρου), δηµιουργεί βάσιµες ελπίδες ότι η υπέρβαση είναι εφικτή. Οι τοµείς που η συλλογική δραστηριότητα θα ήταν ιδιαίτερα επωφελής είναι η καλλιέργεια φρούτων και λαχανικών και η προώθηση των προϊόντων.

Η τρίτη επιλογή είναι η στροφή προς την ποιοτική και βιολογική γεωργία. Οι θετικές τάσεις της παγκόσµιας ζήτησης για διαφοροποιηµένα(ονοµασίας προέλευσης) και βιολογικά προϊόντα καθώς και η


στροφή προς τη µεσογειακή διατροφή δηµιουργούν προϋποθέσεις για µετατροπή πολλών µειονεκτηµάτων της Ελληνικής γεωργίας σε συγκριτικά πλεονεκτήµατα. Η στροφή προς την ποιοτική και βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία ευνοείται από µία διαρκώς αυξανόµενη και ανικανοποίητη εγχώρια και διεθνή ζήτηση και από τις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής και εθνικής αγροτικής πολιτικής. Η επιλογή αυτή προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπιών, σηµαντική προσπάθεια ευαισθητοποίησης - εκπαίδευσης των αγροτών, δηµιουργία σοβαρών υποδοµών ελέγχου και πιστοποίησης, βελτίωση της προβολής και προώθησης των προϊόντων και δηµιουργία εθνικών σηµάτων ποιότητας. Σε συνδυασµό µε άλλες ήπιες δραστηριότητες (αγροτουρισµό, οικοτουρισµό, κ.τ.λ.) η βιολογική και ποιοτική γεωργία θα συνέβαλε στην βιωσιµότητα και τη δηµογραφική στήριξη των ορεινών, ηµιορεινών και νησιωτικών περιοχών της χώρας.

Οι βραχυπρόθεσµες προοπτικές της Ελληνικής γεωργίας δεν είναι θετικές λόγω των αρνητικών επιπτώσεων από τις αναδιαρθρώσεις και της µείωσης του προστατευτισµού της Ευρωπαϊκής αγοράς. Οι µακροπρόθεσµες προοπτικές όµως είναι ιδιαίτερα θετικές λόγω της βελτίωσης των παραγωγικών δοµών, της προσαρµογής της παραγωγής προ τη ζήτηση, της αυξηµένης ανταγωνιστικότητας των ποιοτικών προϊόντων και της διόγκωσης των παγκοσµίων αναγκών για τρόφιµα και βιοκαύσιµα, που θα έχει σαν συνέπεια τη σηµαντική άνοδο των τιµών.


S.W.O.T. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ (OPPORTUNITIES) ΑΠΕΙΛΕΣ (THREATS) ∆ηµιουργία ευνοϊκών προϋποθέσεων για εκσυγχρονισµό, ανάπτυξη και επίλυση διαρθρωτικών προβληµάτων µετά την αναθεώρηση της Κ.Α.Π.

Απελευθέρωση των αγορών(ΠΟΕ) µε όξυνση του ανταγωνισµού σε διεθνές επίπεδο και αδυναµία ορισµένων κλάδων της Ελληνικής γεωργίας να ανταποκριθούν.

Σηµαντικές δυνατότητες περιορισµού του κόστους παραγωγής και βελτίωσης της αποτελεσµατικότητας των αγροτικών εκµεταλλεύσεων.

Περιορισµός των πόρων της Ε.Ε. για τη στήριξη και την ανάπτυξη του αγροτικού τοµέα. Μείωση των εισροών προς τη χώρα µας λόγω και της σταδιακής µετατόπισης πόρων υπέρ των νέων χωρών µελών.

Αλλαγή των καταναλωτικών προτύπων στις ανεπτυγµένες χώρες υπέρ των βιολογικών και υψηλής ποιότητας τροφίµων. Στροφή προς τη Μεσογειακή διατροφή.

Ενδεχόµενη ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. που θα έχει σαν συνέπεια την ανατροπή όλων των ισορροπιών, λόγω της τεράστιας αγροτικής παραγωγής και του µεγάλου ποσοστού του αγροτικού πληθυσµού της.

Συνεχής αύξηση της παγκόσµιας ζήτησης τροφίµων και βιοκαυσίµων. Υψηλές τιµές αγροτικών προϊόντων.

Σοβαρά προβλήµατα λόγω αναδιάρθρωσης της αγροτικής παραγωγής. Συρρίκνωση ή εγκατάλειψη παραγωγής σηµαντικών κλάδων.

Έµφαση της αγροτικής πολιτικής της Ε.Ε. στην αειφόρο ανάπτυξη και ευαισθητοποίηση των πολιτών για την προστασία του περιβάλλοντος και την ασφάλεια τροφίµων.

Εξαφάνιση των µικρών εκµεταλλεύσεων και δηµιουργία σοβαρών οικονοµικών και κοινωνικών προβληµάτων. Μείωση της συνολικής αγροτικής παραγωγής, αύξηση ανεργίας.

Αξιοποίηση της βιοποικιλότητας, του φυσικού κάλλους, της πολυµορφίας και της πλούσιας πολιτιστικής παράδοσης των µη προνοµιούχων περιοχών για ανάπτυξη εναλλακτικών µορφών τουρισµού.

∆υσκολίες µεγέθυνσης και εκσυγχρονισµού πολλών βιώσιµων εκµεταλλεύσεων παρά την αποχώρηση των οριακών αγροτών από την παραγωγή. Αδυναµία επίτευξης οικονοµιών κλίµακος και ικανοποιητικού εισοδήµατος.

∆ηµιουργία αναπτυξιακών και λοιπών υποδοµών που θα συµβάλουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του αγροτικού πληθυσµού και ανάπτυξη δραστηριοτήτων του Πυλώνα 2.

Κίνδυνοι οικονοµικής κοινωνικής και δηµογραφικής κατάρρευσης ορισµένων περιοχών λόγω της αναδιάρθρωσης της παραγωγής και της αποχώρησης των µικροµεσαίων αγροτών. ∆υσκολίες εφαρµογής των συµπληρωµατικών πολιτικών στήριξης των περιοχών αυτών.

ΙΣΧΥΡΑ ΣΗΜΕΙΑ (STRENGTHS)

Α∆ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ (WEAKNESSES)

Ευνοϊκές κλιµατολογικές και εδαφολογικές συνθήκες για την παραγωγή προϊόντων υψηλής ποιότητας και διαφοροποίησης. Επάρκεια αγροτικών πόρων.

Χαµηλή παραγωγικότητα και έλλειψη διεθνούς ανταγωνιστικότητας των βασικών εξαγωγικών προϊόντων, µετά την αναθεώρηση της Κ.Α.Π.

Ποικιλία φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και άριστες περιβαλλοντικές συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη συµπληρωµατικών δραστηριοτήτων.

Σοβαρά διαρθρωτικά προβλήµατα (µικρό µέγεθος και πολυτεµαχισµός των εκµεταλλεύσεων, γήρανση, χαµηλό µορφωτικό επίπεδο, έλλειψη επιχειρηµατικότητας και καινοτοµικού πνεύµατος).

Ύπαρξη ευνοϊκών προϋποθέσεων για ταχύτατη ανάπτυξη βιολογικών καλλιεργειών και εκτροφών µε σχετικά χαµηλό κόστος

Ανεπάρκειες των δοµών, µεταποίησης, προώθησης και διανοµής των αγροτικών προϊόντων. Έλλειψη συνεργατικής συνείδησης και προβληµατική κατάσταση των συλλογικών φορέων.

Ισχυρός τοµέας µεταποίησης τροφίµων µε ικανοποιητικές εξαγωγικές επιδόσεις.

Προβληµατικές και εύθραυστες οικονοµικές και κοινωνικές δοµές στις περισσότερες αγροτικές περιοχές της χώρας. Έλλειψη υποδοµών και χαµηλή ποιότητα ζωής.

∆ιατροφικά πρότυπα που ευνοούν τη ζήτηση για εγχώρια αγροτικά προϊόντα. Ικανοποιητικό µέγεθος και καταναλωτικό επίπεδο της εγχώριας αγοράς τροφίµων.

Ανεπαρκής διασύνδεση του αγροτικού µε τους λοιπούς τοµείς της οικονοµίας.


Βιβλιογραφία-πηγές: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων: ∆ιάφορες µελέτες και στατιστικές σειρές, Μελέτες επιπτώσεων κατά κλάδους φυτικής και ζωικής παραγωγής Μελέτες επιπτώσεων κατά περιφέρεια Πρόγραµµα Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας 2007-2013 FAO: Στατιστικά στοιχεία και µελέτες Ευρωπαϊκή Επιτροπή: ∆ιάφορες αποφάσεις και προτάσεις EUROSTAT: Στατιστικά στοιχεία. ΠΑΣΕΓΕΣ: διάφορα στοιχεία, άρθρα και πρακτικά συνεδρίων. ΕΣΥΕ: Απογραφές πληθυσµού, Ετήσιες αγροτικές έρευνες, Εθνικοί λογαριασµοί, κ.τ.λ. ΙΟΒΕ: Οικονοµική συγκυρία, Εκθέσεις για την Ελληνική Οικονοµία. Υπ. Οικονοµικών: Αναλυτικοί πίνακες εισοδήµατος ανά προϊόν. ΥΠΕΘΟ: Επικαιροποιηµένο Πρόγραµµα Σταθερότητας και Ανάπτυξης 2007-2010. Τεχνολογική Προοπτική ∆ιερεύνηση για τον Αγροτικό Τοµέα», Γ.Γ.Ε.Τ. 2007 ∆ιάφορα άρθρα εφηµερίδων και περιοδικών.


Disclaimer: To παρόν ενηµερωτικό σηµείωµα συνιστά διαφηµιστική ανακοίνωση ενηµερωτικού περιεχοµένου και δεν αποτελεί σε καµία περίπτωση επενδυτική συµβουλή ούτε υποκίνηση ή προσφορά για συµµετοχή σε οποιαδήποτε συναλλαγή. Καµία πληροφορία που εµπεριέχεται σε αυτό, δεν θα πρέπει να εκληφθεί, σε καµία περίπτωση, ως κατάλληλη επένδυση για τον παραλήπτη, ούτε µέσο επίτευξης των συγκεκριµένων επενδυτικών στόχων ή κάλυψης οποιωνδήποτε άλλων αναγκών του παραλήπτη, ούτε υποκατάστατο τυχόν συµβατικών κειµένων που αφορούν τις περιγραφόµενες σε αυτό συναλλαγές. Για τους λόγους αυτούς, κάθε επενδυτής θα πρέπει να προβεί στη δική του αξιολόγηση οποιασδήποτε πληροφορίας παρέχεται στην παρούσα επικοινωνία και δεν θα πρέπει να βασίζεται σε οποιαδήποτε τέτοια πληροφορία ως εάν αυτή αποτελούσε επενδυτική συµβουλή. Το παρόν δε συνιστά, επίσης, έρευνα στον τοµέα των επενδύσεων και, συνεπώς, δεν καταρτίσθηκε από την Τράπεζα Πειραιώς σύµφωνα µε τις απαιτήσεις του νόµου που αποσκοπούν στη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της έρευνας στον τοµέα των επενδύσεων. Οι πληροφορίες που εκτίθενται στο παρόν βασίζονται σε πηγές που διατίθενται στο κοινό και που θεωρούνται αξιόπιστες. Η Τράπεζα δεν φέρει καµία ευθύνη ως προς την ακρίβεια ή πληρότητα των πληροφοριών αυτών. Οι απόψεις και εκτιµήσεις που εκτίθενται στο παρόν αφορούν την τάση της εγχώριας και των διεθνών χρηµατοοικονοµικών αγορών κατά την αναγραφόµενη ηµεροµηνία και υπόκεινται σε αλλαγές χωρίς ειδοποίηση. Η Τράπεζα ενδέχεται, ωστόσο, να συµπεριλαµβάνει στο παρόν έρευνες στον τοµέα των επενδύσεων, οι οποίες έχουν εκπονηθεί από τρίτα πρόσωπα που δεν ανήκουν στον όµιλο της. Η Τράπεζα δεν τροποποιεί τις ως άνω έρευνες, αλλά τις παραθέτει αυτούσιες, και, συνεπώς, δεν αναλαµβάνει οποιαδήποτε ευθύνη για το περιεχόµενο αυτών.Ο όµιλος της Τράπεζας Πειραιώς είναι ένας οργανισµός µε σηµαντική ελληνική, αλλά και αυξανόµενη διεθνή παρουσία, και µεγάλο εύρος παρεχόµενων επενδυτικών υπηρεσιών. Στο πλαίσιο των επενδυτικών υπηρεσιών που παρέχει η Τράπεζα ή/και άλλες εταιρείες του οµίλου της ενδέχεται να ανακύψουν περιπτώσεις σύγκρουσης συµφερόντων σε σχέση µε τις παρεχόµενες στο παρόν πληροφορίες. Σχετικά επισηµαίνεται ότι η Τράπεζα και οι εταιρείες του οµίλου της µεταξύ άλλων: α) ∆εν υπόκειται σε καµία απαγόρευση όσον αφορά τη διαπραγµάτευση για ίδιο λογαριασµό ή στο πλαίσιο διαχείρισης χαρτοφυλακίου πριν από τη δηµοσιοποίηση του παρόντος φυλλαδίου, ή την απόκτηση µετοχών πριν από δηµόσια εγγραφή.β) Ενδέχεται να παρέχει έναντι αµοιβής σε κάποιον από τους εκδότες, για τους οποίους παρέχονται µε το παρόν πληροφορίες, υπηρεσίες επενδυτικής τραπεζικής. γ) Ενδέχεται να συµµετέχει στο µετοχικό κεφάλαιο εκδοτών ή να έλκει άλλα χρηµατοοικονοµικά συµφέροντα από αυτούς. δ)Ενδέχεται να παρέχει υπηρεσίες ειδικού διαπραγµατευτή ή αναδόχου σε κάποιους από τους αναφερόµενους στο παρόν εκδότες. ε)Η Τράπεζα Πειραιώς ενδεχοµένως να έχει εκδώσει σηµειώµατα διαφορετικά ή µη συµβατά µε τις πληροφορίες που εκτίθενται στο παρόν σηµείωµα. Ρητά επισηµαίνεται ότι: α)τα αριθµητικά στοιχεία αναφέρονται στο παρελθόν και ότι οι προηγούµενες επιδόσεις δεν αποτελούν ασφαλή ένδειξη µελλοντικών επιδόσεων. β) τα αριθµητικά στοιχεία αφορούν προσοµοίωση προηγουµένων επιδόσεων και ότι οι προηγούµενες αυτές επιδόσεις δεν αποτελούν ασφαλή ένδειξη µελλοντικών επιδόσεων. γ) οι προβλέψεις σχετικά µε τις µελλοντικές επιδόσεις δεν αποτελούν ασφαλή ένδειξη µελλοντικών επιδόσεων. δ) η φορολογική µεταχείριση των αναφερόµενων στο παρόν πληροφοριών και συναλλαγών εξαρτάται και από τα ατοµικά δεδοµένα εκάστου επενδυτή και ενδέχεται να µεταβληθεί στο µέλλον. Ως εκ τούτου ο παραλήπτης οφείλει να αναζητήσει ανεξάρτητες συµβουλές ως προς τη φορολογική νοµοθεσία που τον διέπει. ε) Η Τράπεζα Πειραιώς δεν υποχρεούται να ενηµερώνει ή να κρατά επίκαιρες τις πληροφορίες που εµπεριέχονται στο παρόν.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Παρούσα κατάσταση,...

Documents

Transcript of Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ. Παρούσα κατάσταση,...