Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές...

62
ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Κηφισιά 15./05./2016 «Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης και εμπορίας υγρών καυσίμων.» Επιβλέπων καθηγητής: Πύραρχος Κων/νος Παχίδης Του Επιπυραγού (12719) Παναγιώτη Τιάγκου.του Νεοφύτου Εκπαιδευτική σειρά: 22η 2016

description

Η εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια των πτυχιακών διατριβών της Σχολής Επιμόρφωσης & Μετεκπαίδευσης της 22ης σειράς κατά το εκπαιδευτικό έτος 2016.Σκοπός της εργασίας είναι η περιγραφή του τρόπου εκδήλωσης πυρκαγιάς υγρών καυσίμων, ανάλογα με το είδος της δεξαμενής αποθήκευσής τους, καθώς και η εκτίμηση των επιπτώσεων κυρίως από άποψη θερμικής ακτινοβολίας, έτσι ώστε να αποκτηθούν οι απαραίτητες γνώσεις με τις οποίες θα εφοδιασθούν οι πυροσβέστες στο δύσκολο έργο της καταπολέμησης τέτοιων πυρκαγιών με τα μέσα που διαθέτει το Πυροσβεστικό Σώμα.

Transcript of Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές...

Page 1: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΑΚΑΔΗΜΙΑ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ & ΜΕΤΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Κηφισιά 15./05./2016

«Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης και εμπορίας υγρών καυσίμων.»

Επιβλέπων καθηγητής: Πύραρχος Κων/νος Παχίδης

Του Επιπυραγού (12719) Παναγιώτη Τιάγκου.του Νεοφύτου Εκπαιδευτική σειρά: 22η

2016

Page 2: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

2

Page 3: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

3

Πέρασαν τριάντα χρόνια από την ημέρα που εκδηλώθηκε η πυρκαγιά στις

εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυσίμων της JET OIL στην περιοχή του Καλοχωρίου της

Θεσσαλονίκης.

Η πυρκαγιά ξέσπασε στις 24-02-1986 στις 13:00 και διήρκησε 7 μέρες. Είναι η

μεγαλύτερη που έχει ποτέ υπάρξει σε βιομηχανικό ατύχημα στην Ελλάδα. Ο 2ος

Πυροσβεστικός Σταθμός Θεσσαλονίκης , ήταν ο πρώτος σταθμός που ειδοποιήθηκε και

έσπευσε στο συμβάν.

Η πτυχιακή μου εργασία αφιερώνεται στους πυροσβεστικούς υπαλλήλους του 2ου

ΠΣ Θεσσαλονίκης στον οποίο υπηρετώ ως υποδιοικητής από το 2008 έως σήμερα.

Page 4: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

4

Πίνακας περιεχομένων Κατάλογος πινάκων – εικόνων – φωτογραφιών ................................................................... 6

ΠΕΡΙΛΗΨΗ ............................................................................................................................ 7

ABSTRACT ............................................................................................................................ 9

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ............................................................................................................................ 10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ....................................................................................................................... 12

Μεγάλο Ατύχημα (Μ.Α) .................................................................................................... 12

Βιομηχανικό Ατύχημα Μεγάλης Έκτασης (Β.Α.Μ.Ε) ....................................................... 13

Επιπτώσεις Β.Α.Μ.Ε ........................................................................................................ 14

Ζώνες Προστατευτικών Δράσεων ................................................................................... 15

Εγκαταστάσεις ΜAMIDOIL JET OIL Α.Ε, Καλοχώρι Θεσσαλονίκης .............................. 18

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ....................................................................................................................... 20

Δεξαμενές πλωτής οροφής .............................................................................................. 21

Δεξαμενές Κωνικής Οροφής ............................................................................................ 22

Πυρκαγιά σε Δεξαμενή Πλωτής Οροφής ......................................................................... 22

Πυρκαγιά σε Δεξαμενή Κωνικής Οροφής ........................................................................ 24

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ....................................................................................................................... 26

Επιπτώσεις από πυρκαγιές σε δεξαμενές πετρελαιοειδών(TANK FIRE) ....................... 26

Εκτίμηση Επιπτώσεων .................................................................................................... 27

Φαινόμενα BOILOVER, SLOPOVER ΚΑΙ FROTHOVER σε Δεξαμενές Αργού

Πετρελαίου. ...................................................................................................................... 31

Boilover ......................................................................................................................... 31

Slopover ....................................................................................................................... 32

Frothover ...................................................................................................................... 33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ....................................................................................................................... 33

Αφρός πυρόσβεσης ......................................................................................................... 33

Τρόπος ενέργειας αφρού ............................................................................................. 34

Τρόπος Παραγωγής αφρού ......................................................................................... 34

Βαθμός διόγκωσης (Expansion Rate) ......................................................................... 37

Χαρακτηριστικά των Αφρών Πυρόσβεσης ................................................................... 38

Η σημασία της ένδειξης «ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΕΚΑΤΟ» στις συσκευές του Αφρογόνου ............ 39

Τύποι Αφρού ανάλογα με την σύνθεση του Αφρογόνου ................................................. 39

Αντενδείξεις Χρήσης Αφρού ........................................................................................ 42

Page 5: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

5

Ρυθμοί Εφαρμογής Αφροδιαλύματος (Application Rates)- Μόνο για πυρκαγιές υγρών

καυσίμων (Κατηγορία Β) .............................................................................................. 43

Τεχνικές Εφαρμογής Αφρού Πυρόσβεσης ...................................................................... 44

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ......................................................................................... 45

Συμπεράσματα ................................................................................................................. 45

Προτάσεις ......................................................................................................................... 47

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .................................................................................................................... 50

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ) ......................................................................................... 51

Page 6: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

6

Κατάλογος πινάκων – εικόνων – φωτογραφιών Πίνακας 1 - Ζώνες προστασίας ........................................................................................... 16

Πίνακας 2 - Ζώνη πολλαπλασιαστικών φαινομένων (Domino) .......................................... 17

Πίνακας 3 - Όρια Ζωνών Προστασίας και Ζώνης Domino για επιπτώσεις θερμικής

ακτινοβολίας ........................................................................................................................ 28

Πίνακας 4 - Ζώνες προστασίας από θερμική ακτινοβολία σε δεξαμενή βενζίνης (TANK

FIRE)JET OIL ...................................................................................................................... 29

Πίνακας 5-Ζώνες προστασίας από θερμική ακτινοβολία σε φωτιά αναχώματος (POOL

FIRE) ΕΛΠΕ ......................................................................................................................... 30

Πίνακας 6 - Ιδιότητες και συγκρίσεις τύπων πυροσβεστικού αφρού .................................. 41

Εικόνα 1 - Τρόπος ενέργειας αφρού ................................................................................... 34

Εικόνα 2 - Τρόπος παραγωγής αφρού με φορητό αφροαναμίκτη. .................................... 35

Εικόνα 3 - Τεχνική εφαρμογής αφρού πυρόσβεσης ........................................................... 44

Φωτογραφία 1 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης

το 1986................................................................................................................................. 52

Φωτογραφία 2 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης

το 1986................................................................................................................................. 53

Φωτογραφία 3 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης

το 1986................................................................................................................................. 54

Φωτογραφία 4 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης

το 1986................................................................................................................................. 55

Φωτογραφία 5 - Δεξαμενή πλωτής οροφής ........................................................................ 56

Φωτογραφία 6 - Δεξαμενή πλωτής οροφής ....................................................................... 56

Φωτογραφία 7 - Δεξαμενή πλωτής οροφής ........................................................................ 57

Φωτογραφία 8 - Δεξαμενή πλωτής οροφής ........................................................................ 57

Φωτογραφία 9 - Δεξαμενή κωνικής οροφής ....................................................................... 58

Φωτογραφία 10 - Δεξαμενή κωνικής οροφής ..................................................................... 58

Φωτογραφία 11 - Εσωτερικό δεξαμενής κωνικής οροφής.................................................. 59

Φωτογραφία 12 - Αφρογεννήτρια για την παραγωγή αφρού υψηλής διόγκωσης .............. 59

Φωτογραφία 13 - Τύπος αφρού χαμηλής διόγκωσης (AFFF) & Υψηλής διόγκωσης ........ 60

Φωτογραφία 14 - Ρίψη αφρού γενικής χρήσης με αυλό μέσης διόγκωσης σε ομοίωμα

δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων των ΕΛΠΕ. ...................................................................... 60

Φωτογραφία 15 - Πυρκαγιά υγρών καυσίμων σε ομοίωμα δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων

των ΕΛΠΕ ............................................................................................................................ 61

Φωτογραφία 16 - Τεχνική απ’ ευθείας βολής αφρού στο τοίχωμα της δεξαμενής

χρησιμοποιώντας αφρό χαμηλής διόγκωσης με τον αντίστοιχο αυλό ................................ 61

Φωτογραφία 17 - Προσέγγιση με εγκαταστάσεις χαμηλής πίεσης για κλείσιμο βάνας σε

ομοίωμα δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων των ΕΛΠΕ ........................................................ 62

Φωτογραφία 18 - Προσέγγιση με εγκαταστάσεις χαμηλής πίεσης για κλείσιμο βάνας σε

ομοίωμα δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων των ΕΛΠΕ ........................................................ 62

Page 7: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

7

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία που ακολουθεί εκπονήθηκε στα πλαίσια των πτυχιακών διατριβών της

Σχολής Επιμόρφωσης & Μετεκπαίδευσης της 22ης σειράς κατά το εκπαιδευτικό έτος

2016.

Σκοπός της εργασίας είναι η περιγραφή του τρόπου εκδήλωσης πυρκαγιάς υγρών

καυσίμων, ανάλογα με το είδος της δεξαμενής αποθήκευσής τους, καθώς και η εκτίμηση

των επιπτώσεων κυρίως από άποψη θερμικής ακτινοβολίας, έτσι ώστε να αποκτηθούν οι

απαραίτητες γνώσεις με τις οποίες θα εφοδιασθούν οι πυροσβέστες στο δύσκολο έργο

της καταπολέμησης τέτοιων πυρκαγιών με τα μέσα που διαθέτει το Πυροσβεστικό Σώμα.

Στο 1ο Κεφάλαιο της εργασίας γίνεται μία εισαγωγή στις έννοιες Μ.Α (Μεγάλο

Ατύχημα) & Β.Α.Μ.Ε ( Βιομηχανικό Ατύχημα Μεγάλης Έκτασης) πάνω σε βιομηχανικά

ατυχήματα και περιγράφονται οι επιπτώσεις των Β.Α.Μ.Ε. Τέλος γίνεται μία αναφορά στο

ατύχημα στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης πετρελαιοειδών της εταιρίας Jet Oil στο

Καλοχώρι της Θεσσαλονίκης.

Στο 2ο Κεφάλαιο της εργασίας γίνεται μία παρουσίαση των δεξαμενών που

χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση υγρών καυσίμων σε εγκαταστάσεις που το κύριο

αντικείμενο δραστηριότητας τους είναι η αποθήκευση και διακίνηση υγρών καυσίμων.

Στην συνέχεια περιγράφεται ο τρόπος εκδήλωσης πυρκαγιάς υγρών καυσίμων ανάλογα

με το είδος της δεξαμενής αποθήκευσής τους.

Στο 3ο Κεφάλαιο γίνεται εκτίμηση των επιπτώσεων από την εκδήλωση πυρκαγιάς

σε δεξαμενές υγρών καυσίμων κυρίως από άποψη θερμικής ακτινοβολίας.

Στο 4ο Κεφάλαιο γίνεται μία παρουσίαση του αφρού πυρόσβεσης ως κυριότερο

μέσο κατάσβεσης πυρκαγιών υγρών καυσίμων καθώς και του απαραίτητου

πυροσβεστικού εξοπλισμού που υποστηρίζει την χρήση του. Στην συνέχεια γίνεται

περιγραφή των διάφορων τύπων αφρού ανάλογα με την σύνθεση του αφρογόνου υλικού

καθώς και τεχνικές εφαρμογής του.

Στην συνέχεια παρουσιάζονται τα συμπεράσματα από την ανασκόπηση της

βιβλιογραφίας πάνω στο αντικείμενο της αντιμετώπισης πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε

δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής . Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, γίνεται

σαφές το πώς προέκυψε η αναγκαιότητα της λήψης μέτρων που αφορούν τόσο την φάση

πρόληψης όσο και την φάση καταστολής Μεγάλων Ατυχημάτων που μπορεί να

προκύψουν σε εγκαταστάσεις στις οποίες αποθηκεύονται υγρά καύσιμα. Διαπιστώνεται

επίσης η ιδιαίτερη σημασία των Ειδικών Σχεδίων Αντιμετώπισης Τεχνολογικών

Page 8: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

8

Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) για κάθε επιχείρηση που ανήκει στο πεδίο

εφαρμογής της οδηγίας της 2012/18/ ΕΕ γνωστή ως Seveso III.

Τέλος παρουσιάζονται προτάσεις βελτίωσης πάνω στο σχεδιασμό πρόληψης και

καταστολής πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές αποθήκευσης, που αφορούν όχι

μόνο το Πυροσβεστικό Σώμα αλλά όλο τον μηχανισμό της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής

Προστασίας.

Page 9: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

9

ABSTRACT

The aim of this study is a description of liquid fuels fire, depending on the type of the

storage tank, as well as the effects assessment mainly by thermal radiation view, in order

to obtain the knowledge with which firemen will be equipped in the difficult task of

combating such fires with the means available to Fire Corps.

The first chapter of the study is a introduction to the concepts M.A (Big Accident) &

B.A.M.E (Major Industrial Accident) on industrial accidents and a description of B.A.M.E

effects. Finally there is a reference on the accident in the petroleum storage installations

of JET OIL Company in Kalochori Thessaloniki.

In the second chapter of the study there is a presentation of tanks for storing liquid

fuels in plants which the main activity is the storage and distribution of liquid fuels. Finally

is described the way of creation liquid fuels fires according to the type of the storage tank.

In the third chapter is presented the assessment of the effects from a fire in liquid

fuels tank, mainly by thermal radiation terms.

In the forth chapter there is a presentation of firefighting foam, as main liquid fuel fire

extinguishing agent and the necessary fire equipment which support the use of the foam.

Next follows a description of the various foam types, according to the composition of foam

concentrate and finally the application techniques.

The study is ending with the conclusions from the bibliographic review on the

subject of dealing with the liquid fuels fires at floating and cone roof tanks.

Finally are presented proposals for improvement on the design of prevention and

suppression of such type fires, concerning not only Fire Corps but the entire mechanism

of the General Secretariat for Civil Protection.

Page 10: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

10

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η εκτεταμένη εφαρμογή της σε ορισμένους κλάδους

όπως η χημική βιομηχανία, οδήγησε στη δημιουργία πρόσθετων κινδύνων από σοβαρά

τεχνολογικά ατυχήματα, τα οποία είναι γνωστά με τον όρο Βιομηχανικά Ατυχήματα

Μεγάλης Έκτασης (ΒΑΜΕ).

Ο συγκεκριμένος όρος χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τεχνολογικά ατυχήματα

με πολύ σοβαρές συνέπειες τόσο από την άποψη των ανθρωπίνων θυμάτων όσο και από

εκείνη των επιπτώσεων στο περιβάλλον και τις υλικές ζημιές. Μεγάλος αριθμός τέτοιου

είδους ατυχημάτων έχει καταγραφεί τόσο σε διεθνές επίπεδο όσο και στη χώρα μας.

Για την πρόληψη και αντιμετώπιση των ΒΑΜΕ, στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

το 1982 ψηφίστηκε η οδηγία 82/501/ΕΟΚ, γνωστή και ως οδηγία Σεβέζο (Seveso), η

οποία ονομάστηκε έτσι με αφορμή το ατύχημα στην ομώνυμη πόλη της Ιταλίας, το 1976.

Η οδηγία αυτή τροποποιήθηκε δυο φορές (οδηγίες 87/216/ΕΟΚ και 88/610/ΕΟΚ) και το

1996 αντικαταστάθηκε από την οδηγία 96/82/ΕΚ γνωστή και ως οδηγία Seveso II. Η

Ελλάδα εναρμόνισε το εθνικό της δίκαιο με τις προαναφερόμενες οδηγίες, με τις Κοινές

Υπουργικές Αποφάσεις (ΚΥΑ) 18187/272/1988, 77119/4607/1993, 5697/590/2000.

Το Δεκέμβριο του 2003 ψηφίστηκε η οδηγία 2003/105/ΕΚ για την τροποποίηση της

οδηγίας Seveso II. Η εναρμόνιση της χώρας μας με την οδηγία αυτή έγινε με την ΚΥΑ

12044/613/2007 (ΦΕΚ 376/Β.19.3.2007 και ΦΕΚ 2259/Β/27.11.2007).

Τον Ιούλιο του 2012 ψηφίστηκε η οδηγία 2012/18/ΕΕ γνωστή και ως Seveso III για

την τροποποίηση και στην συνέχεια την κατάργηση της οδηγίας 96/82/ΕΚ Seveso II. Η

εναρμόνιση της χώρας μας με την οδηγία αυτή έγινε με την ΚΥΑ 17058/2016 (ΦΕΚ

354/Β.17.2.2016) η οποία αντικατέστησε την ΚΥΑ 12044/613/2007 (ΦΕΚ

376/Β.19.3.2007 και ΦΕΚ 2259/Β/27.11.2007).

Η παρούσα Διπλωματική εργασία έχει σαν αντικείμενο την μελέτη πυρκαγιών υγρών

καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε επιχειρήσεις αποθήκευσης και

εμπορίας υγρών καυσίμων, με σκοπό την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους από τις

δυνάμεις καταστολής του Πυροσβεστικού Σώματος.. Οι εγκαταστάσεις αυτές ανήκουν στο

πεδίο εφαρμογής της Seveso III. Γίνεται μία παρουσίαση των δεξαμενών που

χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση υγρών καυσίμων στις εγκαταστάσεις αυτές και

Page 11: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

11

παράλληλα περιγράφεται και ο τρόπος εκδήλωσης πυρκαγιάς υγρών καυσίμων ανάλογα

με το είδος της δεξαμενής αποθήκευσής τους.

Στη συνέχεια γίνεται εκτίμηση των επιπτώσεων από την εκδήλωση πυρκαγιάς σε

δεξαμενές υγρών καυσίμων κυρίως από άποψη θερμικής ακτινοβολίας. Δίνεται ιδιαίτερη

έμφαση στις επιπτώσεις αυτές διότι επηρεάζουν τον επιχειρησιακό σχεδιασμό του

Πυροσβεστικού Σώματος για την καταπολέμηση τους.

Τέλος γίνεται μία παρουσίαση του αφρού πυρόσβεσης, ως κύριο κατασβεστικό

υλικό για πυρκαγιές υγρών καυσίμων, με τον απαραίτητο πυροσβεστικό εξοπλισμό που

υποστηρίζει την χρήση του και γίνεται περιγραφή των τεχνικών εφαρμογής του.

Page 12: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

12

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Μεγάλο Ατύχημα (Μ.Α)

Σύμφωνα με το κείμενο της οδηγίας Seveso ΙΙI ΚΥΑ 17058/2016 (ΦΕΚ

354/Β.17.2.2016) Μεγάλο Ατύχημα ορίζεται ως « συμβάν όπως μεγάλη διαρροή,

πυρκαγιά ή έκρηξη που προκύπτει από ανεξέλεγκτες εξελίξεις κατά τη λειτουργία

οποιασδήποτε εγκατάστασης που υπάγεται στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας,

απόφασης το οποίο προκαλεί σοβαρούς κινδύνους, άμεσους ή απώτερους, για την

ανθρώπινη υγεία ή και για το περιβάλλον εντός ή εκτός της εγκατάστασης, και σχετίζεται

με μία ή περισσότερες επικίνδυνες ουσίες». Από τον παραπάνω ορισμό προκύπτει η εξής

παρατήρηση: Επειδή προβλέπεται ο τρόπος εκδήλωσης ενός ατυχήματος (διαρροή,

πυρκαγιά ,έκρηξη) οι επικίνδυνες ουσίες πρέπει να διαθέτουν σχετικές ιδιότητες π.χ. να

είναι εκρηκτικές ή εύφλεκτες ή η διαρροή τους να προκαλεί προβλήματα είτε στην

ανθρώπινη υγεία είτε στο περιβάλλον. Αμέσως γίνεται αντιληπτό το μεγάλο πλήθος των

χημικών ενώσεων που διαθέτουν τέτοιες ιδιότητες.

Στο άρθρο 17 της ανωτέρω οδηγίας, η Γενική Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Πολιτικής

του ΥΠΕΝ ενημερώνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με την πρόληψη και τον

μετριασμό των επιπτώσεων μεγάλων ατυχημάτων που συνέβησαν στην Ελλάδα τα οποία

πληρούν τα εξής κριτήρια ( παράρτημα VI):

Μεγάλα ατυχήματα που εμπίπτουν στην παράγραφο 1 ή που έχουν τουλάχιστον

μία από τις συνέπειες που περιγράφονται στις παραγράφους 2, 3, 4 και 5

1. Εμπλεκόμενες επικίνδυνες ουσίες

Πυρκαγιά ή έκρηξη ή ατυχηματική διαρροή επικίνδυνων ουσιών που αφορούν

ποσότητα τουλάχιστον ίση προς το 5 % της οριακής ποσότητας που καθορίζεται στη

στήλη 3 του μέρους 1 ή στη στήλη 3 του μέρους 2 του παραρτήματος I.

2. Σωματικές βλάβες και ζημίες σε ακίνητη περιουσία:

α) ένας θάνατος

β) τραυματισμός έξι ατόμων εντός της εγκατάστασης και εισαγωγή σε νοσοκομείο

επί 24 τουλάχιστον ώρες

γ) εισαγωγή σε νοσοκομείο επί 24 τουλάχιστον ώρες ενός ατόμου εκτός της

εγκατάστασης

δ) βλάβες και ακαταλληλότητα προς χρήση μιας ή περισσοτέρων κατοικιών εκτός

της εγκατάστασης, ως συνέπεια του ατυχήματος

Page 13: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

13

ε) απομάκρυνση ή περιορισμός ατόμων επί περισσότερες από δύο ώρες (άτομα χ

ώρες): τιμή τουλάχιστον ίση προς 500

στ) διακοπή της παροχής πόσιμου νερού, ηλεκτρικού ρεύματος, φωταερίου,

τηλεφώνου επί περισσότερες από δύο ώρες (άτομα χ ώρες): τιμή τουλάχιστον ίση προς

1000.

3. Άμεσες βλάβες στο περιβάλλον:

α) μόνιμες ή μακροπρόθεσμες βλάβες χερσαίων ενδιαιτημάτων:

ί) 0,5 ή περισσότερα εκτάρια ενδιαιτήματος σημαντικού για το περιβάλλον ή τη

διατήρηση της φύσης και προστατευόμενου από τη νομοθεσία

ίί) 10 ή περισσότερα εκτάρια πιο εκτεταμένου ενδιαιτήματος, συμπεριλαμβανομένων

γεωργικών γαιών

β) ουσιαστικές ή μακροπρόθεσμες βλάβες ενδιαιτημάτων γλυκών ή θαλάσσιων

υδάτων:

ί) 10 ή περισσότερα χιλιόμετρα ποταμού ή καναλιού

ίί) 1 ή περισσότερα εκτάρια λίμνης ή έλους"

ίίί) 2 ή περισσότερα εκτάρια δέλτα ποταμού"

ίν) 2 ή περισσότερα εκτάρια παράκτιας ζώνης ή θάλασσας"

γ) σημαντικές βλάβες υδροφόρου ορίζοντα ή υπογείων υδάτων:

1 εκτάριο και άνω.

4. Υλικές ζημίες:

α) υλικές ζημίες εντός της εγκατάστασης: 2 000 000 ευρώ και άνω"

β) υλικές ζημίες εκτός της εγκατάστασης: 500 000 ευρώ και άνω.

5. Διασυνοριακές ζημίες:

Μεγάλο ατύχημα στο οποίο εμπλέκεται άμεσα επικίνδυνη ουσία με επιδράσεις εκτός

του εδάφους του κράτους μέλους όπου συνέβη.

II. Θα πρέπει να κοινοποιούνται στην Επιτροπή τα ατυχήματα ή «παρ' ολίγον

ατυχήματα» τα οποία τα κράτη μέλη κρίνουν ότι παρουσιάζουν ιδιαίτερο τεχνικό

ενδιαφέρον για την πρόληψη των μεγάλων ατυχημάτων και του περιορισμού των

συνεπειών τους και τα οποία δεν πληρούν τα προαναφερόμενα ποσοτικά κριτήρια.

Βιομηχανικό Ατύχημα Μεγάλης Έκτασης (Β.Α.Μ.Ε)

Μεγάλη διαρροή, φωτιά ή έκρηξη που προκαλείται από μη ελεγχόμενες καταστάσεις

στην βιομηχανική δραστηριότητα και έχει σαν αποτέλεσμα σοβαρούς κινδύνους για τον

Page 14: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

14

άνθρωπο, άμεσους ή έμμεσους, εντός ή εκτός της εγκατάστασης, ή/και στο περιβάλλον

εμπλέκοντας μία ή περισσότερες επικίνδυνες ουσίες.

Τα βασικά χαρακτηριστικά των ΒΑΜΕ είναι: (Γεωργιάδου, 2008)

1. Μεγάλος αριθμός νεκρών (άμεσων ή καθυστερημένων) και τραυματιών

(εγκαύματα, αναπνευστικά προβλήματα, κ.α) για τους οποίους απαιτείται ειδική

νοσοκομειακή περίθαλψη.

2. Μεγάλη πιθανότητα επέκτασης των επιπτώσεων και εκτός του χώρου μιας

εγκατάστασης, μεγάλη πιθανότητα για δημιουργία αλυσιδωτών ατυχημάτων (φαινόμενο

Domino).

3. Αρκετές φορές απαιτείται η εκκένωση πληθυσμού σε μεγάλη απόσταση γύρω

από το ατύχημα.

4. Για την αντιμετώπιση απαιτείται η συνεργασία πολλών ομάδων παρέμβασης

(πυροσβεστική, τροχαία, ασθενοφόρα, τοπικές αρχές).

5. Διατάραξη του κανονικού ρυθμού ζωής.

6. Καταστροφικές επιπτώσεις για το περιβάλλον: καταστροφές από καύση,

καταστροφές από υπερπίεση, ρύπανση της ατμόσφαιρας και του εδάφους, ρύπανση

νερών, κ.α.

Επιπτώσεις Β.Α.Μ.Ε

Οι επιπτώσεις των ΒΑΜΕ μπορούν να διακριθούν σύμφωνα με τις βλάβες που

προκαλούν στον άνθρωπο. Έτσι οι επικίνδυνοι παράγοντες ταξινομούνται στις ακόλουθες

κατηγορίες :

Θερμική ακτινοβολία και υπολογίζεται ως θερμική ροή σε σχέση με την απόσταση

από την πηγή (ΚW/m2).

Ωστικό κύμα και υπολογίζεται ως υπερπίεση που παράγεται σε σχέση με την

απόσταση από την έκρηξη (mbar).

Τοξικότητα θεωρείται η παρουσία τοξικών ουσιών στον αέρα και υπολογίζεται ως

συγκέντρωση σε σχέση με την απόσταση.(mg/m3)

Για την εκτίμηση των επιπτώσεων από την παρουσία τοξικών ουσιών στην

ατμόσφαιρα χρησιμοποιούνται συνήθως οριακές τιμές, οι οποίες εκφράζουν τη

συγκέντρωση μιας τοξικής ουσίας στον αέρα στην οποία εκτίθεται ένας πληθυσμός

(συνήθως για 30 min) στην οποία αντιστοιχούν συγκεκριμένες επιδράσεις. Πιο

συγκεκριμένα χρησιμοποιούνται τα παρακάτω όρια:( ΚΥΑ 17058/2016 ,παράρτημα IX)

Page 15: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

15

IDLH (Immediately Dangerous to Life and Health)

Ορίζεται ως η μέγιστη συγκέντρωση μιας τοξικής ουσίας στον αέρα στην οποία

μπορεί να εκτεθεί ένας υγιής εργαζόμενος για 30 min και να διαφύγει χωρίς να υποστεί

μη-ανατξιμες βλάβες στην υγεία του ή τραυματισμούς που εμποδίζουν τη διαφυγή του

(κυρίως ερεθισμούς ματιών ή πνευμόνων) Τα όρια IDLH αναφέρονται αποκλειστικά στις

βλάβες που επέρχονται με την εισπνοή τοξικής ουσίας και αφορούν σε βλάβες σοβαρές

και συγχρόνως μη- ανατάξιμες.

LC50 (Lethal Concentration 50)

Ορίζεται ως η συγκέντρωση μιας τοξικής ουσίας στον αέρα στην οποία είναι πιθανόν

να συμβεί θάνατος στο 50% του πληθυσμού, με εισπνοή της ουσίας αυτής για

καθορισμένο χρόνο έκθεσης (30 miη).

LC1 (Lethal Concentration 1)

Ορίζεται ως η συγκέντρωση μιας τοξικής ουσίας στον αέρα στην οποία είναι πιθανόν

να συμβεί θάνατος στο 1% του πληθυσμού, με εισπνοή της ουσίας αυτής για καθορισμένο

χρόνο έκθεσης (30 min).

Οι επιπτώσεις της θερμικής ακτινοβολίας στον άνθρωπο είναι συνάρτηση της

λαμβανόμενης δόσης θερμικής ακτινοβολίας (D), η οποία υπολογίζεται από την ένταση

θερμικής ακτινοβολίας (q) και από το χρόνο έκθεσης (t) δίνεται από τον τύπο D=q4/3*t και

εκφράζεται σε ΤDU (1 ΤDU=1(w/m2)4/3S). Η δόση υπολογίζεται για ακίνητο ή κινούμενο

παρατηρητή και στην τελευταία περίπτωση η ένταση μεταβάλλεται με την απόσταση.

Ζώνες Προστατευτικών Δράσεων

Η διαχείριση βιομηχανικών ατυχημάτων απαιτεί την υιοθέτηση ειδικών ζωνών γύρω

από τη θέση του ατυχήματος ανάλογα με την ένταση των επιπτώσεων στον άνθρωπο και

απαιτεί επίσης τον καθορισμό των αντίστοιχων ορίων για τον προσδιορισμό των ζωνών

αυτών. Στις ΗΠΑ συνήθως προσδιορίζεται μια κυκλική περιοχή, έξω από τα όρια της

οποίας ο πληθυσμός θα πρέπει να θεωρείται ασφαλής, ενώ στο εσωτερικό της

προσδιορίζονται επί μέρους ζώνες οι οποίες αντιστοιχούν σε συγκεκριμένες

προστατευτικές δράσεις (διάσωση, εκκένωση, παραμονή σε κλειστούς χώρους) καθώς και

μια μικρή ζώνη όπου μπορεί να κινείται μόνο αριθμός ατόμων που ασχολείται με την

αντιμετώπιση του ατυχήματος (Technical Guidance for Hazards Analysis – Emergency

Planning for Extremely Hazardous Substances, 1987), (HAZ –MAT Response team, Leak

and Spill Guide, 1984), (North American Emergency Response Guidebook,1996).

Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό οι ζώνες που προσδιορίζονται είναι οι ακόλουθες:

Page 16: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

16

Θερμή περιοχή (hot area): μικρή περιοχή γύρω από το χώρο του ατυχήματος

όπου κινούνται μόνο οι ομάδες αντιμετώπισης του ατυχήματος.

Απαγορευμένη περιοχή (restricted area): περιοχή όπου εκδηλώνονται οι

δράσεις προστασίας του πληθυσμού.

Ασφαλή περιοχή (safe area): στην περιοχή αυτή δεν απαιτείται καμία δράση

προστασίας

Από την Ευρωπαϊκή εμπειρία αναφέρεται η μεθοδολογία που ακολουθείται από την

Ολλανδική Πυροσβεστική Ακαδημία, η οποία διακρίνει τις ακόλουθες ζώνες:

Ζώνη πιθανών θανάτων (lethal zone): στη ζώνη αυτή συμβαίνουν σοβαροί

τραυματισμοί και θάνατοι σε σημαντικό ποσοστό

Ζώνη σοβαρών τραυματισμών (injurious zone): για τα περισσότερα άτομα της

ζώνης αυτής αναμένονται μη-ανατάξιμες βλάβες στην υγεία τους και πιθανοί θάνατοι σε

μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Στη ζώνη αυτή γίνονται συστηματικές ενέργειες διάσωσης

από τα σωστικά συνεργεία.

Ζώνη μικρών τραυματισμών (unsafe zone): δεν αναμένονται θάνατοι ενώ σε

σχετικά μικρό αριθμό ατόμων αναμένονται βλάβες στην υγεία τους. Η διάσωση γίνεται

κύρια με ίδια μέσα από τον πληθυσμό και σε λίγες περιπτώσεις από τα σωστικά

συνεργεία.

Ασφαλής ζώνη (Safe zone): στη ζώνη αυτή δεν απαιτούνται μέτρα προστασίας.

Σύμφωνα με την ΚΥΑ 17058/2016 ,παράρτημα IX οι αντίστοιχες ζώνες δίνονται

στους παρακάτω πίνακες:

Πίνακας 1 - Ζώνες προστασίας

Επιπτώσεις Θερμική Ακτινοβολία Ωστικό Κύμα Τοξικές ουσίες

Ζώνες Δόση (ΤDU) Ένταση (Κw/m2) Υπερπίεση (mbar) Συγκέντρωση (mg/m

3)

ΖΩΝΗ 1

(Προστασία Δυνάμεων

Καταστολής)

1500 η = 241,0/t3/4

350

LC50

ΖΩΝΗ II (Προστασίας

Πληθυσμού - Σοβαρές

Επιπτώσεις)

450 η = 97,7/t3/4

140 LC1

ΖΩΝΗ III (Προστασίας

Πληθυσμού - Μέτριες

Επιπτώσεις)

170 η = 47,1/t3/4

50 IDLH

Page 17: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

17

Πίνακας 2 - Ζώνη πολλαπλασιαστικών φαινομένων (Domino)

Θερμική Ακτινοβολία Ωστικό Κύμα

Λίμνη φωτιάς: Θερμική ακτινοβολία 37,5 kw/m2 για

χρόνο έκθεσης 16 (min) λεπτά

Υπερπίεση 700 MBAR

Πύρινη σφαίρα: η ακτίνα της πύρινης σφαίρας

Ζώνη I: Σοβαροί τραυματισμοί και θάνατοι σε σημαντικό ποσοστό.

Ζώνη II: Μη ανατάξιμες βλάβες αναμένονται στην υγεία για τα περισσότερα άτομα και

πιθανοί θάνατοι σε μικρό ποσοστό του πληθυσμού. Στη ζώνη αυτή γίνονται συστηματικές

ενέργειες διάσωσης από τα σωστικά συνεργεία.

Ζώνη III: Δεν αναμένονται θάνατοι ενώ σε σχετικά μικρό αριθμό ατόμων αναμένονται

βλάβες στην υγεία τους. Η διάσωση γίνεται κυρίως με ίδια μέσα από τον πληθυσμό και σε

λίγες περιπτώσεις από τα σωστικά συνεργεία.

• Λόγω του ότι οι Ζώνες I, II και III όπως ορίζονται παραπάνω αντιστοιχούν σε

ισοδύναμα επίπεδα επικινδυνότητας μόνο κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες έκθεσης του

ανθρώπου (διάρκεια έκθεσης, διάρκεια φαινομένου, δόση έκθεσης κλπ) τα παραπάνω

προτεινόμενα όρια θερμικής ακτινοβολίας, υπερπίεσης ωστικού κύματος και

συγκέντρωσης τοξικής ουσίας θα πρέπει να εξετάζονται πάντοτε σε συνδυασμό με τα

χρονικά όρια για τα οποία ορίζονται (π.χ. IDLH 30 min) και για την χρονική διάρκεια που

τεκμηριωμένα εφαρμόζονται για κάθε φαινόμενο και σενάριο που εξετάζεται στη μελέτη

ασφάλειας.

• Ο τύπος της έντασης ακτινοβολίας ισχύει για ακίνητο παρατηρητή. Για φαινόμενο

Λίμνη Φωτιάς ο χρόνος έκθεσης ακίνητου παρατηρητή λαμβάνεται ίσος με 40 sec, η

ένταση ακτινοβολίας για ακίνητο παρατηρητή είναι 15 kw/m2, 6 kw/m2 και 3 kw/m2 για

δόσεις 1500, 450 και 170 ΤDU αντίστοιχα.

• Για φαινόμενο BLEVE ο χρόνος έκθεσης ακίνητου παρατηρητή λαμβάνεται ίσος

με τη διάρκεια του φαινομένου.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι με την καινούργια ΚΥΑ 17058/2016(SEVESO III)

δίνονται για πρώτη φορά κατευθυντήριες οδηγίες προς τους μελετητές που εκπονούν

μελέτες ασφαλείας για τις επιχειρήσεις που ανήκουν στο πεδίο εφαρμογής της ανωτέρω

ΚΥΑ και είναι στο άνω όριο.

Page 18: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

18

Στο παράρτημα ΙΧ της ανωτέρω ΚΥΑ, δίνεται πίνακας με σενάρια ατυχημάτων

που θα πρέπει να εξετάζονται στη μελέτη ασφαλείας ανά τύπο εγκατάστασης. Η μελέτη

ασφαλείας θα πρέπει να περιλαμβάνει για κάθε σενάριο ξεχωριστά την αποτύπωση των

ζωνών προστασίας σε χάρτες, με βάση τις επιπτώσεις που περιγράφτηκαν στους

ανωτέρω πίνακες.

Εγκαταστάσεις ΜAMIDOIL JET OIL Α.Ε, Καλοχώρι Θεσσαλονίκης

Στην ενότητα αυτή γίνεται αναφορά στο κύριο ατύχημα που αποτέλεσε το έναυσμα

για την συγκεκριμένη εργασία. Όλα τα στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν συγκεντρώθηκαν

από το βιβλίο του Ι. Α. Λεμονίδη (Λεμονίδης, 1994). Στο παράρτημα που ακολουθεί στο

τέλος της εργασίας παρουσιάζονται φωτογραφίες από την πυρκαγιά με έναν σύντομο

σχολιασμό (φωτογραφίες 1,2,3,4,)

Ένα από τα μεγαλύτερα ατυχήματα που έχουν συμβεί στον Ελλαδικό χώρο

εμφανίστηκε στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης καυσίμων της JET OIL στην περιοχή του

Καλοχωρίου της Θεσσαλονίκης. Η πυρκαγιά που προκλήθηκε στις εγκαταστάσεις της JET

OIL είναι η μεγαλύτερη που έχει ποτέ υπάρξει σε βιομηχανικό ατύχημα στην Ελλάδα. Η

φωτιά ξέσπασε στις 24-02-1986, στις 13:00 και διήρκησε 7 ημέρες. Ο πρώτος σταθμός

που ειδοποιήθηκε να επέμβει ήταν ο 2ος ΠΣ Θεσσαλονίκης. Η φωτιά προκλήθηκε από

οξυγονοκόλληση στους αγωγούς μεταφοράς υγρών καυσίμων στην δεξαμενή D7.

Οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών της JET OIL κατανέμονται μεταξύ Θεσσαλονίκης

και Καλοχωρίου και πλησίον αυτών υπήρχαν οι εγκαταστάσεις υγραερίων της ΒΡ και της

ΑΤΖΙΠ-ΓΚΑΖ, με δώδεκα συνολικές δεξαμενές.

Μέσα στον χώρο των εγκαταστάσεων των υγραερίων υπήρχαν πολλές φιάλες

υγραερίου άλλες γεμάτες και άλλες άδειες. Συνέχεια των εγκαταστάσεων αυτών και λίγο

πιο κάτω από τον δρόμο που οδηγεί στις εγκαταστάσεις των Διυλιστηρίων του

Ασπρόπυργου, βρίσκονται οι αποθήκες φυτοφαρμάκων της ΒAYER.

Ταυτόχρονα υπήρχε μεγάλη ανησυχία από τους κατοίκους της πόλης γιατί πολύ

κοντά στην περιοχή της πυρκαγιάς ήταν οι εγκαταστάσεις της Αμμωνίας, και επιπλέον

γιατί οι υπόγειοι αγωγοί των διυλιστηρίων επικοινωνούσαν με εργοστάσια κατασκευής και

εμφιάλωσης υγραερίου και με όλα τα πρατήρια βενζίνης της πόλης. Οπότε υπήρχε

σοβαρός κίνδυνος για φαινόμενο ντόμινο (Domino effect).

Οι εγκαταστάσεις πετρελαιοειδών της JET OIL την περίοδο του ατυχήματος

περιγράφονται με πέντε λεκάνες που περικλείουν δώδεκα δεξαμενές. Από αυτές οι έντεκα

Page 19: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

19

ήταν κωνικής οροφής και μία πλωτής οροφής και συγκεκριμένα η D10 χωρητικότητας

62,400 m3 αργού πετρελαίου. Όλες οι δεξαμενές ήταν τοποθετημένες μέσα σε πέντε

λεκάνες των οποίων το δάπεδο ήταν χωμάτινο και οι υπερυψωμένοι τοίχοι (bunds), ήταν

κατασκευασμένοι από οπλισμένο σκυρόδεμα τεσσάρων περίπου μέτρων

Στην πρώτη λεκάνη ήταν εγκαταστημένες οι δεξαμενές D1, D2, D3, D4, στη

δεύτερη λεκάνη οι δεξαμενές D5, D6, στην Τρίτη οι δεξαμενές D7, D8, D9, και στην

τέταρτη οι δεξαμενές D10, D11, D12, οι οποίες και διαχωρίζονται μεταξύ τους με

αναχώματα και τσιμεντένια τοιχώματα.

Γύρω και μέσα στις εγκαταστάσεις της JET OIL το έδαφος ήταν πολύ άσχημο.

Ήταν σαν βάλτος και κυρίως δεν υπήρχαν διάδρομοι που θα επέτρεπαν στα

πυροσβεστικά οχήματα να πλησιάσουν στο τόπο της πυρκαγιάς.

Το έργο της κατάσβεσης παρακολουθούσε επιτελείο ξένων εμπειρογνωμόνων που

αποτελούντων από Άγγλους, Ιταλούς και Ολλανδούς. Ο κύριος λόγος των ξένων

εμπειρογνωμόνων ήταν η συλλογή στοιχείων για την πυρκαγιά και τον τρόπο διεξαγωγής

των επιχειρήσεων κατάσβεσης καθώς και η υποβολή εισηγήσεων και παρατηρήσεων

σχετικά με τις μεθόδους και τα μέτρα που έπρεπε να παρθούν.

Στις επιχειρήσεις κατάσβεσης της πυρκαγιάς εκτός από τους 750 Έλληνες

πυροσβέστες έλαβαν μέρος και πυροσβέστες της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι οποίοι

στάλθηκαν ως ειδικοί στις κατασβέσεις πυρκαγιών διυλιστηρίων .

Η πυρκαγιά έλαβε τέλος στις 3-03-1986 αλλά στον τόπο της πυρκαγιάς

παρέμειναν για αρκετές ημέρες πυροσβεστικές δυνάμεις για το φόβο αναζωπύρωσης της

πυρκαγιάς εξαιτίας των εναπομείναντα καύσιμων υλών.

Στην επιχείρηση κατάσβεσης της πυρκαγιάς έλαβαν μέρος 60 Πυροσβεστικά

Οχήματα, 750 Πυροσβέστες, Στρατός, Πολεμική Αεροπορία, Ο.Λ.Θ., Νομαρχία, Δήμος,

Υπάλληλοι των εγκαταστάσεων Ασπροπύργου, Ε.Κ.Ο., κ.α.

Καθοριστικό ρόλο στην επίδραση του φαινομένου της φωτιάς παίζει η φύση και η

ποσότητα των υλικών που καίγονται κατά τη διάρκεια ενός ατυχήματος. Τα

χαρακτηριστικά της φωτιάς έχουν άμεση σχέση με το υλικό το οποίο καίγεται αλλά και με

τα καυσαέρια που παράγονται.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση στις εγκαταστάσεις της JET OIL το είδος του

ατυχήματος ανήκει κυρίως στην κατηγορία φωτιάς δεξαμενών (tank fire) ωστόσο σε

τέτοιου είδους μεγάλα βιομηχανικά ατυχήματα εμφανίζεται το φαινόμενο συνδυασμού

φωτιάς και έκρηξης. Για να μπορέσει κάποιος να έχει μία σφαιρική και πιο ουσιαστική

Page 20: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

20

άποψη για τέτοιου είδους πυρκαγιές, θα πρέπει να γνωρίζει τον τρόπο εκδήλωσής τους

ανάλογα με το είδος της δεξαμενής αποθήκευσης (πλωτής ή κωνικής) των υγρών

καυσίμων που συμμετέχουν στην πυρκαγιά. Θα πρέπει επίσης να είναι σε θέση να

εκτιμήσει και τις επιπτώσεις από την εκδήλωση τέτοιων πυρκαγιών κυρίως από άποψη

θερμικής ακτινοβολίας για να μπορέσει να τις αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και με

ασφάλεια.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Η ΚΥΑ 172058 (ΦΕΚ 354/Β.17.2.2016,άρθρο 11 σελ.5019) ορίζει ότι « για κάθε

εγκατάσταση/ μονάδα ανώτερης βαθμίδας η Αυτοτελής Δ/νση Πολιτικής Προστασίας της

οικείας Περιφέρειας, μέσα σε δύο (2) έτη από την παραλαβή της καταχωρισμένης Μελέτης

Ασφαλείας σύμφωνα με την παράγραφο Α1β, έχει την ευθύνη, για την κατάρτιση

εξωτερικού σχεδίου έκτακτης ανάγκης, αναφορικά με τα μέτρα που πρέπει να

λαμβάνονται έξω από το χώρο της συγκεκριμένης εγκατάστασης, εφεξής Ειδικό

ΣΑΤΑΜΕ.»

Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται ότι για την σύνταξη των Ειδικών ΣΑΤΑΜΕ λαμβάνεται

υπόψη η καταχωρισμένη Μελέτη Ασφαλείας συνεκτιμώντας και το ενδεχόμενο των

πολλαπλασιαστικών φαινομένων (φαινόμενο Domino) σύμφωνα με το άρθρο 8, καθώς και

το οριστικό εσωτερικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης,

Στην παρούσα εργασία, για την σύνταξη του κεφαλαίου συγκεντρώθηκαν στοιχεία

από το Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της εταιρείας JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης. (Δεκέμβριος

2004) καθώς και από την Ελληνική νομοθεσία που αφορά στον καθορισμό τεχνικών

προδιαγραφών, διαμόρφωσης, σχεδίασης, κατασκευής, ασφαλούς λειτουργίας και

πυροπροστασίας εγκαταστάσεων διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου. (ΚΥΑ

34458/846Β/1990, ΦΕΚ 846/Β/31-12-90)

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στην ανωτέρω ΚΥΑ, οι πλέον συνηθισμένοι τύποι

δεξαμενών που χρησιμοποιούνται για την αποθήκευση υγρών καυσίμων είναι :

• Οι δεξαμενές πλωτής οροφής

• Οι δεξαμενές σταθερής οροφής (κωνικής)

Page 21: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

21

Δεξαμενές πλωτής οροφής

Οι δεξαμενές πλωτής οροφής( φωτ.5) είναι μεταλλικές με διπλότοιχο επιπλέουσα

οροφή που ακολουθεί τη στάθμη του περιεχόμενου προϊόντος. Μεταξύ οροφής και

κελύφους υπάρχει μηχανικό σύστημα ή διογκωμένος δακτύλιος φραγής για τον

περιορισμό της διαφυγής των πτητικών. Στον εξοπλισμό της οροφής περιλαμβάνεται

σύστημα κατανομής και συγκράτησης του αφρού πυρόσβεσης.

Γενικά οι δεξαμενές αυτές περιορίζουν στο ελάχιστο τις απώλειες και τις διαφυγές

πτητικών προϊόντων προς το περιβάλλον. Αυτές θεωρούνται πολύ ασφαλείς διότι

παρεμποδίζεται η συνύπαρξη αέρος και εύφλεκτων αερίων στον υπερκείμενο χώρο.

Συνιστάται για την αποθήκευση κλασμάτων και προϊόντων με χαμηλότερο της

θερμοκρασίας περιβάλλοντος σημείο ανάφλεξης.

Δηλαδή:

- Ελαφρών κλασμάτων πετρελαίου και βενζινών

- Αργού πετρελαίου (Συνιστάται να αποθηκεύεται σε δεξαμενές πλωτής οροφής διότι

ο τρόπος αυτός δεξαμενισμού περιορίζει σημαντικά την απώλεια των ελαφρών

συστατικών και κατ’ επέκταση τον κίνδυνο ανάφλεξης)

- Ελαφρών πολικών χημικών ενώσεων (αλκοόλες, κετόνες κ.λ.π.)

Τέτοιες δεξαμενές συναντώνται από χωρητικότητα 400 m3. Οι δεξαμενές του τύπου

αυτού έχουν πλάγια κλίμακα για άνοδο στη δεξαμενή και συνήθως περιφερειακή

πλατφόρμα πλάτους 80cm. Οι δεξαμενές αυτές καλύπτονται από σύστημα

πυρανίχνευσης ενώ περιμετρικά υπάρχει μόνιμο σύστημα σωληνώσεων για την εξωτερική

ψύξη τους. Πάνω στην οροφή υπάρχει παροχή για εγκατάσταση χαμηλής πίεσης 45mm

για παραγωγή αφρού καθώς και αφρογεννήτριες για εκτόξευση αφρού στον δακτύλιο

φραγής.(φωτογραφίες 6,7,8 ).

Τα αφροποιητικά συστήματα που καλύπτουν τις δεξαμενές μπορεί να είναι μόνιμα

και ημιμόνιμα. Στα ημιμόνιμα συστήματα η διοχέτευση του αφροδιαλύματος (κατάλληλη

αναλογία νερού και αφρογόνου που δημιουργείται στον ειδικό για τον σκοπό

αφροαναμίκτη) στις δεξαμενές γίνεται από πυροσβεστικά οχήματα αφρού που έχουν οι

εγκαταστάσεις.

Page 22: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

22

Στη Θεσσαλονίκη μόνο οι εγκαταστάσεις του διυλιστηρίου της εταιρείας «ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε» έχουν πυροσβεστικά οχήματα αφρού.

Δεξαμενές Κωνικής Οροφής

Οι δεξαμενές αυτές συνιστώνται για την αποθήκευση βαρύτερων κλασμάτων

πετρελαίου ( π.χ ντίζελ, μαζούτ κ.λ.π) , μη πτητικών υδρογονανθράκων και άλλων

οργανικών ενώσεων με σημείο ανάφλεξης μεγαλύτερο της θερμοκρασίας του

περιβάλλοντος. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι ο υπερκείμενος της υγρής φάσης χώρος

επικοινωνεί ελεύθερα με την ατμόσφαιρα και υπό προϋποθέσεις, συνυπάρχουν ο

ατμοσφαιρικός αέρας και οι ατμοί του καυσίμου. Τα μεγέθη των δεξαμενών αυτών

φθάνουν από λίγα m3 μέχρι και 80.000 m3.

Αυτές δεν έχουν περιφερειακή πλατφόρμα αλλά μόνο σκάλα εξωτερική και συνήθως

προστατευτικό κάγκελο στην εξωτερική ακμή της οροφής.(φωτογραφία 9).

Η οροφή τους ηλεκτροκολλείται ελαφρά επί του κελύφους. Η διάταξη αυτή αποτελεί

την ασφάλεια της δεξαμενής σε ενδεχόμενη έκρηξη, ώστε να μην επέλθει ρήξη του

περιφερειακού κελύφους. Οι δεξαμενές αυτές καλύπτονται από σύστημα πυρανίχνευσης

ενώ περιμετρικά υπάρχει μόνιμο σύστημα σωληνώσεων για την εξωτερική ψύξη τους. Η

διοχέτευση του αφρού στη δεξαμενή γίνεται μέσω αφρογεννητριών που βρίσκονται

εσωτερικά της δεξαμενής.(φωτογραφίες 10,11).

Στις δεξαμενές σταθερής οροφής δεν συνιστάται η αποθήκευση αργού

πετρελαίου. Η αποθήκευση αυτή θεωρείται ασφαλής μόνο σε δεξαμενή πλωτής

οροφής.

Πυρκαγιά σε Δεξαμενή Πλωτής Οροφής

Με τον ορισμό «Πυρκαγιά σε πλωτή δεξαμενή» χαρακτηρίζεται κάθε φωτιά που έχει

εκδηλωθεί επί της οροφής της δεξαμενής ή έχει σημείο εκδήλωσης τον περιφερειακό

δακτύλιο αποστράγγισης και συγκέντρωσης καταλοίπων, με μετάδοση της φωτιάς και στο

άνω μέρος του πλωτήρα. (Ειδικό Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε Jet Oil, 2004)

Επισημαίνεται ότι κάθε ανάφλεξη εντός του αναχώματος της πλωτής δεξαμενής που

δεν μεταδίδεται και στην ίδια, δεν χαρακτηρίζεται σαν πυρκαγιά δεξαμενής, είναι εύκολη

περίπτωση και σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να τεθεί υπό έλεγχο.

Page 23: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

23

Η μορφή που τελικά θα πάρει μια πυρκαγιά σε δεξαμενή πλωτής οροφής εξαρτάται

από την καλή κατάσταση και λειτουργία του μηχανολογικού εξοπλισμού της οροφής, της

φραγής και της γείωσης. Οι μορφές εκδήλωσης του περιστατικού είναι:

η φωτιά με περιορισμένες διαστάσεις εντοπίζεται σε 1 ή 2 περιφερειακά σημεία

μεταξύ κελύφους και οροφής, εκεί που υπάρχει πρόβλημα σωστής φραγής

(αναμενόμενος χρόνος πυρόσβεσης με έγκαιρη επέμβαση 20-30 min)

εκτός των περιφερειακών εστιών ενδέχεται να υπάρχει και τοπική ανάφλεξη στο

κέντρο της οροφής από συγκεντρώσεις υγρών καυσίμων λόγω διαρροών ή

φθοράς της μεταλλικής επιφάνειας (αναμενόμενος χρόνος πυρόσβεσης με έγκαιρη

επέμβαση 1.5-2 hrs)

η σοβαρότερη περίπτωση είναι αυτή της βύθισης της πλωτής οροφής και

ανάφλεξη όλης της επιφάνειας του περιεχομένου (χρόνος πυρόσβεσης 1-2 ημέρες

με κίνδυνο κατάρρευσης των πλευρικών τοιχωμάτων της δεξαμενής).

Από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι είναι πολύ σημαντική η άμεση κινητοποίηση

των πυροσβεστικών δυνάμεων σε περίπτωση ανίχνευσης πυρκαγιάς πριν την επέκτασή

της στον δακτύλιο φραγής

Η κατάσβεση μπορεί να επιτευχθεί με την χρήση των αφρογεννητριών της

δεξαμενής. Ωστόσο όμως στο αρχικό στάδιο μπορεί να αντιμετωπισθεί και με την χρήση

πυροσβεστήρων ξηράς σκόνης.( Οδηγός για την Καταπολέμηση πυρκαγιών μέσα και

γύρω από δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαίου, Εκδόσεις Αρχηγείου Πυροσβεστικού

Σώματος -1990)

Για υποβοήθηση του έργου των αφρογεννητριών (σε περίπτωση μηχανικής

αστοχίας κατά την διαδικασία λειτουργίας τους) μπορεί το πυροσβεστικό προσωπικό να

χρησιμοποιήσει την παροχή που βρίσκεται στην πλατφόρμα στην οροφή της δεξαμενής

για εγκατάσταση χαμηλής πίεσης 45mm με σκοπό την εκτόξευση αφρού στον δακτύλιο

φραγής.(φωτογραφία 6).

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η καταπολέμηση πυρκαγιών και αναφλέξεων σε

δεξαμενές με πλωτή οροφή, επιτρέπεται από ειδικευμένο προσωπικό ασφαλείας

τόσο εντός των αναχωμάτων όσο και από την οροφή της δεξαμενής. Περιστατικά

έκρηξης πλωτής οροφής, ουδέποτε έχουν αναφερθεί.( ΚΥΑ 34458/90 ,31-12-1990)

Η εκτόξευση αφρού από πυροσβεστικά οχήματα στην οροφή της δεξαμενής θα

πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή. Ο κυριότερος λόγος βύθισης της πλωτής οροφής

είναι η εκτόξευση υπερβολικών ποσοτήτων αφρού στην επιφάνεια της οροφής.

Page 24: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

24

Ιδιαίτερα χρήσιμα είναι τα ειδικά οχήματα διυλιστηρίων που διαθέτει το

Πυροσβεστικό Σώμα και μπορούν να κάνουν ρίψη αφρού στην οροφή των δεξαμενών. Η

ρίψη αφρού θα πρέπει να γίνεται στα εσωτερικά τοιχώματα της δεξαμενής έτσι ώστε να

κατευθύνεται ο αφρός ομαλά στον δακτύλιο αποτρέποντας με τον τρόπο αυτόν την κλίση

της οροφής από τις υπερβολικές ποσότητες αφρού και τελικά την βύθισή της.

Μεγάλη σημασία έχει και η ταυτόχρονη ψύξη της δεξαμενής από το μόνιμο

σύστημα περιμετρικά της δεξαμενής καθώς και από πυροσβεστικά οχήματα. Η ψύξη

βοηθάει την προσκόλληση του αφρού στο τοίχωμα της δεξαμενής και εμποδίζει την

επανάφλεξη μετά την χρησιμοποίηση ξηράς σκόνης.(φωτογραφία 8).

Πυρκαγιά σε Δεξαμενή Κωνικής Οροφής

Με τον ορισμό «Πυρκαγιά σε κωνική δεξαμενή» χαρακτηρίζεται κάθε φωτιά που έχει

εκδηλωθεί σε κωνική δεξαμενή της οποίας το περιεχόμενο συμμετέχει στην πυρκαγιά ή

είναι το κύριο προϊόν καύσης . (Ειδικό Σ.Α.Τ.Α.Μ.Ε Jet Oil, 2004)

Αντίθετα μικροφωτιά στον γύρω χώρο ή στην λεκάνη της δεξαμενής, χωρίς διάδοση

στο περιεχόμενο της δεξαμενής, δεν θεωρείται πυρκαγιά δεξαμενής. Οι τελευταίες είναι

από τις απλές περιπτώσεις και εύκολα αντιμετωπίζονται με τα συμβατικά μέσα

καταπολέμησης.

Επειδή στις κωνικές δεξαμενές αποθηκεύονται βαρύτεροι υδρογονάνθρακες όπως

για παράδειγμα ντίζελ, μαζούτ κ.λ.π. με υψηλό σημείο ανάφλεξης η περίπτωση

εκδήλωσης περιστατικού είναι αρκετά σπάνια.

Για να αναπτυχθεί πυρκαγιά σε δεξαμενή κωνικής οροφής θα πρέπει να υπάρχουν

οι κατάλληλες προϋποθέσεις δημιουργίας αναφλέξιμου μίγματος εκρηκτικών αερίων στον

χώρο μεταξύ στάθμης και οροφής και παράλληλα να υπάρξει αιτία ανάφλεξης.

Για να εμφανισθεί ανάφλεξη στο περιεχόμενο της δεξαμενής απαιτείται σχηματισμός

εκρηκτικού μίγματος 2 - 9% ως προς τον αέρα.

Η φωτιά σε κωνική δεξαμενή, όταν υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες, έχει δύο

στάδια εξέλιξης. Στο πρώτο, υπάρχει εσωτερική καύση και εμφάνισης φλεγόμενης

γλώσσας από τα εξαεριστικά και τα δειγματοληπτικά ανοίγματος της δεξαμενής. ενώ στο

δεύτερο που αναμένεται σε σύντομο χρονικό διάστημα προβλέπεται η μερική ή ολική

εκτίναξη της οροφής υπό μορφή ισχυρής έκρηξης. Οπότε συνεπάγεται η φωτιά θα λάβει

διαστάσεις και θα εξαπλωθεί σε όλη την επιφάνεια του περιεχόμενου με παράλληλη

έκλυση μαύρων καπνών. Η ταχύτητα καύσης του περιεχομένου άρα και η ένταση της

Page 25: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

25

πυρκαγιάς, είναι αποκλειστικά συνάρτηση του ποσοστού ανοίγματος της οροφής σε

σχέση με την όλη επιφάνεια της δεξαμενής.

Ωστόσο σε ένα πραγματικό περιστατικό πυρκαγιάς σε κωνική δεξαμενή το ποσό του

περιεχομένου που συμμετέχει στην καύση εξαρτάται από την διάμετρο της δεξαμενής, το

ύψος της στάθμης, αλλά κυρίως από το ποσοστό του ανοίγματος της οροφής σε σχέση με

την όλη επιφάνεια αυτής.

Στην πρώτη φάση της εκδήλωσης ανάφλεξης σε δεξαμενές κωνικής οροφής δεν

αναμένονται έντονες και καταστροφικές επιπτώσεις. Η φωτιά θα είναι περιορισμένη στον

εσωτερικό χώρο μεταξύ στάθμης και οροφής.

Σε δεύτερη φάση και εφόσον δημιουργηθούν κατάλληλες προϋποθέσεις για εκτίναξη

της οροφής τότε θα δημιουργηθεί ελαφρό ωστικό κύμα προς τα άνω χωρίς άμεσες

επιπτώσεις και εκτίναξη φλεγόμενου περιεχομένου και μεταλλικά ελάσματα.

Οι χρόνοι των διαφόρων φάσεων μιας τέτοιας πυρκαγιάς είναι αρκετά γνωστοί και

υπάρχουν πολλά στοιχεία για τον προσδιορισμό τους. Συνήθως μετά την εκδήλωση

φωτιάς σε κωνική δεξαμενή αμέσως ή μετά σε λίγα λεπτά αναμένεται η εκτίναξη της

οροφής.

Ωστόσο υπάρχει και ένα μικρό ενδεχόμενο η φωτιά να σβήσει μόνη της, εφόσον

ακόμη δεν έχει εκτιναχθεί η οροφή και εφόσον η φωτιά δεν έχει μόνιμη αιτία διατήρησης. Η

κατάσβεση θα γίνει από τους αποβαλλομένους καπνούς που θα παρεμποδίζουν την

είσοδο του αέρα.

Ειδικότερα οι προδιαγραφές προτείνουν χρόνους καταπολέμησης της φωτιάς:

• Για επιφανειακή αφροκάλυψη με παράλληλη ψύξη : max 30 min.

• Για εισαγωγή αφρού στον πυθμένα με παράλληλη ψύξη : max 55 min.

Επομένως με σωστή ψύξη και αφροκάλυψη υπάρχουν χρονικά περιθώρια έως και

60 min για την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Εάν όμως η προσπάθεια κατάσβεσης αποτύχει,

τότε η πυρκαγιά θα διαρκέσει τόσες ώρες όσες χρειασθεί να καεί το περιεχόμενο (25 cm

ανά 1 ώρα) της δεξαμενής. Οι χρόνοι αυτοί συνήθως κυμαίνονται από 1 έως 3 ημέρες.

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η καταπολέμηση πυρκαγιάς σε τέτοιου είδους

δεξαμενές γίνεται αποκλειστικά εξωτερικά ή πάνω από το ανάχωμα. Η παρουσία

προσωπικού εντός του αναχώματος ή επί της δεξαμενής απαγορεύεται αυστηρά. Η

ελάχιστη απόσταση προσέγγισης για σύνδεση των πυροσβεστικών οχημάτων στις

Page 26: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

26

αναμονές των αφροποιητικών συστημάτων είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των 15 m ή

μιας διαμέτρου της προστατευόμενης δεξαμενής ενώ η ελάχιστη απόσταση των

βανών χειρισμού των ψυκτικών συστημάτων από τις προστατευόμενες δεξαμενές

είναι 15 m. ( ΚΥΑ 34458/90 ,31-12-1990)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στο κεφάλαιο αυτό αντλήθηκαν από το Ειδικό

ΣΑΤΑΜΕ της εταιρείας JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης. (Δεκέμβριος 2004) καθώς

και από το Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. – ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ

& ΧΗΜΙΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. (Δεκέμβριος 2004).

Επιπτώσεις από πυρκαγιές σε δεξαμενές πετρελαιοειδών(TANK FIRE)

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της Jet Oil Θεσσαλονίκης, ολική

διάρρηξη κωνικής οροφής ή βύθιση πλωτής οροφής μπορεί να οδηγήσει σε φωτιά που

εξαπλώνεται σε όλη την επιφάνεια μιας δεξαμενής αποθήκευσης υγρών πετρελαιοειδών.

Η φωτιά θεωρείται ως « φωτιά λίμνης περιορισμένου χώρου» με διάμετρο λίμνης ίση με

την διάμετρο της δεξαμενής. Οι επιπτώσεις αφορούν σε θερμική ακτινοβολία και κατά

δεύτερο λόγο σε διασπορά καυσαερίων. Η ένταση της παραγόμενης θερμικής

ακτινοβολίας είναι σχετικά μικρή αλλά η διάρκεια του φαινομένου μπορεί να είναι πολύ

μεγάλη.

Δυσμενέστερο σενάριο είναι η ολική κατάρρευση τοιχωμάτων δεξαμενών

αποθήκευσης υγρών καυσίμων, με συνέπεια την πλήρωση των αναχωμάτων των

δεξαμενών και στην συνέχεια την πιθανή ανάφλεξη αυτών. (φωτογραφία 4).

Η φωτιά θεωρείται ως « φωτιά λίμνης στο ανάχωμα των δεξαμενών» (POOL

FIRE) με διάμετρο ίση με την διάμετρο των ισοδύναμων κυκλικών αναχωμάτων των

δεξαμενών. Οι δεξαμενές καυσίμων στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης και διακίνησης

πετρελαιοειδών βρίσκονται εντός αναχωμάτων.

Σε ένα ανάχωμα είναι δυνατό να είναι τοποθετημένες περισσότερες από μία

δεξαμενές. Τα αναχώματα είναι απαραίτητα γιατί σε περίπτωση διαρροής καυσίμων, από

μία δεξαμενή ή από τις σωληνώσεις / αντλίες που συνδέονται με αυτή, συγκρατούν τα

καύσιμα και η διαρροή δεν επεκτείνεται σε όλο το χώρο της εγκατάστασης. Σε περίπτωση

διαρροής, τα καύσιμα που διαρρέουν πλημμυρίζουν το ανάχωμα και σχηματίζεται λίμνη

καυσίμων. Ανάλογα με την ευφλεξιμότητα και την πτητικότητα του καυσίμου που έχει

Page 27: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

27

διαρρεύσει είναι δυνατό η λίμνη να αναφλεγεί είτε άμεσα (από την επαφή του καυσίμου με

γυμνή φλόγα ή με πηγή θερμότητας) είτε έμμεσα (με ανάφλεξη ατμών του καυσίμου,

επιστροφή της φλόγας στη σχηματισμένη λίμνη και ανάφλεξη της ίδιας της λίμνης). Σε

κάθε περίπτωση, για να εκδηλωθεί το ατύχημα απαιτείται η διαρροή καυσίμων και η

επαφή τους με μια πηγή έναυσης.

Η φωτιά αναχώματος είναι ένα από τα σοβαρότερα ατυχήματα που ενδέχεται να

συμβούν σε εγκατάσταση καυσίμων τόσο για τις επιπτώσεις που προκαλεί στον άνθρωπο

και το περιβάλλον όσο και για τη μεγάλη πιθανότητα που υπάρχει το ατύχημα να έχει

πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα λόγω της εμπλοκής σε αυτό πολλών δεξαμενών που

είναι εγκατεστημένες στο ίδιο ανάχωμα. Μετά την ανάφλεξη και λόγω της εκπεμπόμενης

θερμικής ακτινοβολίας είναι πιθανό να καταρρεύσουν τα τοιχώματα των δεξαμενών με

αποτέλεσμα έκχυση του περιεχομένου τους, πλήρωση του αναχώματος και ανάφλεξη.

Στην περίπτωση αυτή έχουμε φωτιά λίμνης αναχώματος με διάμετρο ίση με τη διάμετρο

του ισοδύναμου κυκλικού αναχώματος των δεξαμενών.

Εκτίμηση Επιπτώσεων

Σύμφωνα με την σύνταξη των Ειδικών Σχεδίων Αντιμετώπισης Τεχνολογικών

Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) των εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών,

προσδιορίζεται η ένταση και ο βαθμός της απειλής σε τρεις ζώνες προστασίας με τις

εκτιμώμενες επιπτώσεις του ατυχήματος, σύμφωνα με τη μεθοδολογία που εφαρμόστηκε

στα Γενικά ΣΑΤΑΜΕ Θριάσιου, Πειραιά και Θεσσαλονίκης:

• Ζώνη Ι: Ζώνη Προστασίας Δυνάμεων Επέμβασης

• Ζώνη ΙΙ: Ζώνη Σοβαρών Επιπτώσεων

• Ζώνη ΙΙΙ: Ζώνη Μετρίων Επιπτώσεων

Τα Όρια Ζωνών Προστασίας και Ζώνης Domino για επιπτώσεις θερμικής

ακτινοβολίας (Τεχνικό Υπόμνημα ΕΜΠ – Νοέμβριος 1998) είναι τα ακόλουθα:

Page 28: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

28

Πίνακας 3 - Όρια Ζωνών Προστασίας και Ζώνης Domino για επιπτώσεις θερμικής ακτινοβολίας

Ζώνη Ι

Προστασίας

Δυνάμεων

Καταστολής

Ζώνη ΙΙ

Προστασίας

Πληθυσμού

Σοβαρές Επιπτώσεις

Ζώνη ΙΙΙ

Προστασίας

Πληθυσμού

Μέτριες Επιπτώσεις

Ζώνη

Πολλαπλασιαστικών

Φαινομένων

(Domino)

15 kW/m2

(1500 TDU)

6 kW/m2

(450 TDU)

3 kW/m2

(170 TDU)

37.5 kW/m2

Πρόκληση

εγκαυμάτων γ΄

βαθμού (με συνέπεια

θάνατο) σε ποσοστό

άνω του 50% των

εκτιθέμενων

Πρόκληση εγκαυμάτων

γ΄ βαθμού (με

συνέπεια θάνατο) σε

ποσοστό 1% των

εκτιθέμενων

Πρόκληση εγκαυμάτων

α΄ βαθμού σε

σημαντικό τμήμα του

πληθυσμού

Σημαντικές καταστροφές σε

εξοπλισμό και κτίρια

Κατά τον υπολογισμό των ζωνών επιπτώσεων από θερμική ακτινοβολία έχει

θεωρηθεί χρόνος έκθεσης ίσος με 40 δευτερόλεπτα. Επισημαίνεται, ότι ως οριακή τιμή για

την πρόκληση πολλαπλασιαστικών φαινομένων (ντόμινο), έχει γίνει αποδεκτή από το

ΥΠΕΧΩΔΕ(νυν ΥΠΕΝ) η τιμή των 37.5kw/m2 για διάρκεια έκθεσης 1000sec

Εκτός από τις παραπάνω, ορίζονται και οι ακόλουθες Ειδικές Ζώνες Ενεργειών:

• Εγγύτερη Ζώνη Ενεργειών σε ακτίνα 200 m από το σημείο του ατυχήματος,

• Ευρύτερη Ζώνη Ενεργειών σε ακτίνα 1000 m από το σημείο του ατυχήματος.

Η ανάγκη καθορισμού των Ειδικών Ζωνών Ενεργειών προέκυψε από

επιχειρησιακούς λόγους, με σκοπό τη βελτίωση του σχεδιασμού και των ενεργειών

καταστολής του ατυχήματος, για την προστασία των εργαζομένων και του πληθυσμού,

ιδιαίτερα στην περίπτωση όπου το περιστατικό έχει μεγάλη διάρκεια.

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της Jet Oil Θεσσαλονίκης για

δεξαμενή αποθήκευσης βενζίνης όγκου 63000μ3 , διαμέτρου 85μ και ύψους 10μ οι ζώνες

προστασίας από θερμική ακτινοβολία δίνονται στον ακόλουθο πίνακα:

Page 29: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

29

Πίνακας 4 - Ζώνες προστασίας από θερμική ακτινοβολία σε δεξαμενή βενζίνης (TANK FIRE)JET OIL

Ζώνη Ακτίνα (m)

Ζώνη Ι -

Ζώνη ΙΙ 88

Ζώνη ΙΙΙ 171

Ζώνη Πολλαπλασιαστικών φαινομένων (domino) -

Οι αποστάσεις για τις ζώνες προστασίας δίνονται από το κέντρο της δεξαμενής

Στους υπολογισμούς λαμβάνεται υπόψη το ότι η φωτιά είναι σε ύψος ίσο με το ύψος

της δεξαμενής (10m). Εξαιτίας του ότι η φωτιά σε αυτή την περίπτωση είναι σε ύψος, στο

επίπεδο του εδάφους η ακτινοβολία δε φτάνει στα 15 kW/m2 που ορίζουν την Ζώνη Ι

Προστασίας Δυνάμεων Καταστολής.

Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι από άποψη θερμικής ακτινοβολίας τα

πυροσβεστικά οχήματα και οι πυροσβέστες μπορούν να τοποθετηθούν και να επιχειρούν

με ασφάλεια εξωτερικά και περιμετρικά των αναχωμάτων των δεξαμενών (Τιάγκος Ν.Π,

Πυροσβεστική Επιθεώρηση τεύχος 169/2015).

Από φωτογραφίες που παρατηρούμε από πυρκαγιές σε δεξαμενές υγρών καυσίμων

διαπιστώνεται το ανωτέρω συμπέρασμα. Στην πυρκαγιά της JET OIL το 1986 στο

Καλοχώρι της Θεσσαλονίκης παρατηρούμε πυροσβέστες καθώς και οχήματα να

βρίσκονται περιμετρικά των αναχωμάτων των δεξαμενών και να επιχειρούν (φωτογραφίες

3,4)

Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ της εταιρείας «ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. – ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ & ΧΗΜΙΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»

εξετάζεται το σενάριο Φωτιάς Αναχώματος Δεξαμενής TK-806 με τα εξής στοιχεία

Ατυχήματος:

Ανάχωμα Δεξαμενής TK-806

Ισοδύναμη Διάμετρος 170 m

Επικίνδυνη ουσία Αργό

Στοιχεία Δεξαμενής Αναχώματος TK-806: 60000 m3 / Διάμετρος 73.0 m / Ύψος 16.00 m

Ύψος φλόγας 140 m

Διάμετρος λίμνης 170 m

Ατμοσφαιρικές συνθήκες D5

Page 30: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

30

Παραδοχές

1. Η θερμική ακτινοβολία υπολογίζεται ως συνάρτηση της απόστασης από το

κέντρο της λίμνης

2. Η φωτιά λίμνης είναι “περιορισμένου χώρου”, με διάμετρο ίση με τη

διάμετρο της λεκάνης συλλογής

Οι ζώνες προστασίας και η ζώνη Domino είναι:

Πίνακας 5-Ζώνες προστασίας από θερμική ακτινοβολία σε φωτιά αναχώματος (POOL FIRE) ΕΛΠΕ

Ζώνη Ι

(m)

Ζώνη ΙΙ

(m)

Ζώνη ΙΙΙ

(m)

Ζώνη

Πολλαπλασιαστικών

Φαινομένων (m)

90 160 230 -

Οι αποστάσεις για τις ζώνες προστασίας δίνονται από το κέντρο ισοδύναμου κυκλικού

αναχώματος.

Όπως φαίνεται από τον πίνακα, η Ζώνη I Προστασίας Δυνάμεων Καταστολής

περιορίζεται σε κάθε περίπτωση στα όρια του αναχώματος. Η ακτίνα της ζώνης ντόμινο

δεν ξεπερνά την ισοδύναμη διάμετρο της κοινής λεκάνης και κατά συνέπεια δεν

αναμένεται η εκδήλωση φαινομένου ντόμινο από την λεκάνη ασφαλείας.

Τα ανωτέρω είναι πολύ χρήσιμα για να μπορέσουν οι επικεφαλής των

πυροσβεστικών δυνάμεων να ακολουθήσουν την κατάλληλη στρατηγική για να

αντιμετωπίσουν με αποτελεσματικό και ασφαλή τρόπο τέτοιου είδους πυρκαγιές.

Στις μελέτες ασφαλείας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και διακίνησης υγρών

καυσίμων εξετάζονται τα σοβαρότερα ατυχήματα που μπορούν να συμβούν σε δεξαμενές

καυσίμων με τις επιπτώσεις τους, με βάση τις ζώνες προστατευτικών δράσεων που

υιοθετήθηκαν από το ΥΠΕΧΩΔΕ (νυν ΥΠΕΝ) και ακολουθούνται κατά την σύνταξη των

μελετών ασφαλείας στη χώρα μας.

Τα σενάρια αυτά περιλαμβάνουν Φωτιά σε όλη την οροφή της δεξαμενής(TANK

FIRE) και Διαρροή του περιεχομένου δεξαμενής και φωτιά λίμνης (POOL FIRE) στη κοινή

λεκάνη ασφαλείας. Το πιο σοβαρό και καταστρεπτικό ατύχημα φωτιάς που μπορεί να

συμβεί σε δεξαμενές πλωτής οροφής είναι το ατύχημα φωτιάς τύπου boilover. Το

φαινόμενο boilover είναι ένα φαινόμενο το οποίο μπορεί να συμβεί κατά την διάρκεια μιας

πυρκαγιάς, σε μία ανοικτή δεξαμενή που περιέχει μερικούς τύπους αργού πετρελαίου. Τα

ατυχήματα αυτά είναι μεν σπάνια αλλά δεν είναι απίθανο να συμβούν.

Page 31: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

31

Ωστόσο όμως η ποσοτική εκτίμηση επιπτώσεων από ένα ατύχημα φωτιάς τύπου

boilover δεν είναι εύκολο να γίνει, γιατί η ένταση του φαινομένου εξαρτάται από την

περιεχόμενη ποσότητα νερού στον πυθμένα της δεξαμενής και αυτό δεν είναι γνωστό εκ

των προτέρων. Εξ άλλου και οι αναφορές στη βιβλιογραφία για τέτοια ατυχήματα είναι

ολιγάριθμες και η όλη εργασία ποσοτικοποίησης των επιπτώσεων βρίσκεται σε ερευνητικό

επίπεδο. Σε καμία μελέτη ασφαλείας μέχρι σήμερα στη χώρα μας δεν έχει εξετασθεί

ατύχημα αναβρασμού και το κύριο βάρος της αντιμετώπισης δίνεται στην οργάνωση των

προληπτικών μέτρων. Στο Εσωτερικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης στη μελέτη ασφαλείας

περιλαμβάνεται γραπτή διαδικασία με τίτλο «Προφυλάξεις από ενδεχόμενο αναβρασμό σε

δεξαμενές αργού».( Αξιολόγηση Μελέτης Ασφαλείας της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ¨Έργο δεξαμενισμού αργού πετρελαίου χαμηλού

θείου¨ -Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μάρτιος 2008).

Φαινόμενα BOILOVER, SLOPOVER ΚΑΙ FROTHOVER σε Δεξαμενές

Αργού Πετρελαίου.

Boilover

Το φαινόμενο BOILOVER (Αναβρασμός) είναι ένα φαινόμενο, το οποίο μπορεί να

συμβεί ξαφνικά, κατά τη διάρκεια μιας πυρκαγιάς, σε μία ανοικτή δεξαμενή που περιέχει

μερικούς τύπους αργού πετρελαίου και όταν μετά από παρέλευση μίας μεγάλης χρονικής

περιόδου ήρεμης καύσης συμβεί μια ξαφνική υπερχείλιση ή εκτόξευση μέρους του

υπολείμματος του πετρελαίου στη δεξαμενή.

Το φαινόμενο αυτό προκαλείται από το βρασμό του νερού που παράγει έναν αφρό

από ατμό και πετρέλαιο, ο οποίος προκαλεί μια ξαφνική διόγκωση. Αυτό είναι αποτέλεσμα

της ύπαρξης των τριών παρακάτω παραγόντων και η απουσία ενός απ’ αυτούς τους

παράγοντες αποκλείει τη δημιουργία αυτού του φαινομένου:(Οδηγός για την

καταπολέμηση πυρκαγιών μέσα και γύρω από δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαίου,

εκδόσεις ΑΠΣ 1990).

1. Η δεξαμενή πρέπει να περιέχει μόνο νερό ή γαλάκτωμα νερού-πετρελαίου

στον πυθμένα της δεξαμενής. Η κατάσταση αυτή επικρατεί συνήθως στις δεξαμενές

αποθήκευσης αργού πετρελαίου.

2. Το πετρέλαιο πρέπει να περιέχει συστατικά που έχουν μία μεγάλη κλίμακα

σημείων βρασμού έτσι ώστε όταν τα ελαφρότερα των συστατικών έχουν υποστεί

απόσταξη και καίονται στην επιφάνεια, το υπόλοιπο που έχει θερμοκρασία 149°C, ή

μεγαλύτερη, είναι πυκνότερο του αμέσως κατώτερου στρώματος πετρελαίου. Το

υπόλειμμα αυτό βυθίζεται κάτω από την επιφάνεια και σχηματίζει ένα στρώμα, ενός

βαθμιαία αυξανόμενου βάθους, (πάχους) το οποίο προωθείται προς τα κάτω με ένα

Page 32: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

32

ρυθμό σημαντικά ταχύτερο του ρυθμού οπισθοδρόμησης της καιόμενης επιφάνειας. Αυτό

είναι το αποκαλούμενο «θερμό κύμα».

Όταν το θερμό κύμα φθάσει στη στάθμη του νερού ή στο γαλάκτωμα που υπάρχει

στον πυθμένα της δεξαμενής γίνεται απότομη ατμοποίηση του νερού (1 όγκος νερού δίνει

περίπου 1700 όγκους υδρατμού). Ο ατμός εκτινάσσεται και συμπαρασύρει το

περιεχόμενο της δεξαμενής. Οι πλούσιοι σε υδρογονάνθρακες ατμοί ανέρχονται σε

μεγάλο ύψος, όπου αναμιγνύονται με τον αέρα και αναφλέγονται δημιουργώντας μια

μεγάλη φλόγα σε σχήμα μανιταριού που έχει σαν συνέπεια την ξαφνική αύξηση της

θερμικής ακτινοβολίας. Σε κάποιες πηγές αναφέρεται ότι η διάμετρος της πύρινης σφαίρας

φθάνει τις 3-5 φορές τη διάμετρο της δεξαμενής, ενώ αλλού ότι σε πραγματικά

περιστατικά που έχουν καταγραφεί βιβλιογραφικά, η ακτίνα της φωτιάς των καιγόμενων

υδρογονανθράκων που συμβαίνει κατά το φαινόμενο του boilover, φθάνει συνήθως μέχρι

τα 85 m.

. Για το αργό πετρέλαιο η μέση ταχύτητα του θερμού κύματος είναι περίπου 0.8 m/hr

(1-4 ft/hr).. Το θερμό κύμα, είναι το αποτέλεσμα της τοπικής καθίζησης μέρους του θερμού

πετρελαίου της επιφάνειας μέχρι αυτό να έρθει σε επαφή με την ψυχρότερη μάζα

πετρελαίου από κάτω. Ας σημειωθεί ότι δεν υφίσταται μεταφορά θερμότητας με αγωγή

από την καιόμενη επιφάνεια προς τα κάτω.

3. Ύπαρξη αρκετής ποσότητας βαρέων καταλοίπων στο πετρέλαιο για

παραγωγή υπολείμματος, το οποίο μπορεί να δημιουργήσει ένα ανθεκτικό και επίμονο

αφρό μίγμα πετρελαίου και ατμού. Το φαινόμενο BOILOVER συμβαίνει μόνο σε

δεξαμενές χωρίς οροφή.

Ο χρόνος εκδήλωσης του αναβρασμού μπορεί εξ’ αρχής να εκτιμηθεί με βάση τη

στάθμη της δεξαμενής και την ταχύτητα καθόδου του θερμικού κύματος. Η κάθοδος του

θερμικού κύματος παρακολουθείται από την αλλαγή του χρώματος της δεξαμενής.

Επιπλέον πριν την εκδήλωσή του παρατηρούνται:

• Διαύγαση της φλόγας πάνω από τη δεξαμενή εξ αιτίας των ανερχόμενων ατμών.

• Συριγμός που γίνεται συνεχώς πιο έντονος

Slopover

Το φαινόμενο SLOPOVER μπορεί να είναι το αποτέλεσμα της εκτόξευσης νερού σε

μία θερμή επιφάνεια καιόμενου πετρελαίου το οποίο είναι παχύρευστο και η θερμοκρασία

του υπερβαίνει το σημείο βρασμού του νερού. Επειδή πρόκειται μόνο για την επιφάνεια

του υγρού, το φαινόμενο SLOPOVER είναι ένα σχετικά ήπιο συμβάν.

Page 33: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

33

Frothover

Το φαινόμενο FROTHOVER είναι η υπερχείλιση μιας δεξαμενής, η οποία δεν

καίγεται και όταν το νερό ή οι πτητικοί υδρογονάνθρακες βράζουν κάτω από την επιφάνεια

ενός παχύρρευστου θερμού πετρελαίου.

Ένα τυπικό παράδειγμα είναι αυτό της θερμής ασφάλτου που φορτώνεται σε

βυτιοφόρο όχημα που περιέχει ποσότητα νερού. Η άσφαλτος αρχικά ψύχεται από την

επαφή με το ψυχρό μέταλλο και στην αρχή μπορεί να μη συμβεί τίποτα. Αργότερα όμως

το νερό μπορεί να υπερθερμανθεί και όταν τελικά αρχίζει να βράζει είναι δυνατόν να

συμβεί υπερχείλιση της ασφάλτου στο βυτιοφόρο.

Μια παρόμοια κατάσταση είναι δυνατόν να δημιουργηθεί, σε περίπτωση κατά την

οποία μία δεξαμενή χρησιμοποιούμενη για αποθήκευση υπολειμμάτων σε θερμοκρασία

κάτω από 93°C, και η οποία περιέχει νερό στον πυθμένα ή υγρό γαλάκτωμα, δέχεται μία

σημαντική προσθήκη θερμών υπολειμμάτων σε θερμοκρασία κατά πολύ ανώτερη των

100°C. Όταν περάσει ο χρόνος που απαιτείται, προκειμένου το νερό στη δεξαμενή να

επηρεαστεί από το θερμό πετρέλαιο είναι δυνατόν να συμβεί ένας παρατεταμένος

βρασμός ο οποίος μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την απόσπαση της οροφής και την

έκχυση και εξάπλωση του μίγματος αφρού και υγρού σε μία μεγάλη περιοχή γύρω από τη

δεξαμενή.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Το πλέον κατάλληλο μέσο για την κατάσβεση πυρκαγιών υγρών καυσίμων είναι ο

αφρός πυρόσβεσης.

Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται στο κεφάλαιο αυτό, συγκεντρώθηκαν από το

πρότυπο NFPA-11(standard for Low-Medium and High Expansion foam, edition 2016) του

Αμερικάνικου Εθνικού Συνδέσμου Πυροπροστασίας καθώς και από την Ελληνική

νομοθεσία που αφορά στον καθορισμό τεχνικών προδιαγραφών, διαμόρφωσης,

σχεδίασης, κατασκευής, ασφαλούς λειτουργίας και πυροπροστασίας εγκαταστάσεων

διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου. (ΚΥΑ 34458/846Β/1990, ΦΕΚ

846/Β/31-12-90).

Αφρός πυρόσβεσης

Σύμφωνα με το πρότυπο του NFPA-11(έκδοση 2016), ο αφρός πυρόσβεσης

ορίζεται ως μία σταθερή συσσωμάτωση από μικρές φυσαλίδες χαμηλότερης πυκνότητας

Page 34: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

34

από τα περισσότερα εύφλεκτα υγρά και το νερό, που επιδεικνύει αντοχή στην κάλυψη

οριζόντιων επιφανειών.

Ο αφρός είναι ένα μέσο επικάλυψης και ψύξης που παράγεται από την μίξη αέρα

σε αφροποιητικό διάλυμα που περιέχει νερό και αφρογόνο υλικό σε συγκεκριμένη

αναλογία.

Τρόπος ενέργειας αφρού

Ο αφρός κατασβαίνει εύφλεκτα υγρά καύσιμα με τους εξής τρόπους:

• Εμποδίζει την επαφή του οξυγόνου της ατμόσφαιρας με τους εύφλεκτους

ατμούς(vapors) του καυσίμου.

• Εξαλείφει την απελευθέρωση ατμών από την επιφάνεια του καυσίμου.

• Διαχωρίζει τις φλόγες από την επιφάνεια του καυσίμου.

• Ψύχει την επιφάνεια του καυσίμου καθώς και τις γύρω μεταλλικές επιφάνειες.

Εικόνα 1 - Τρόπος ενέργειας αφρού

Τρόπος Παραγωγής αφρού

Ο παραγόμενος αφρός είναι ένας συνδυασμός από αφρογόνο υγρό (foam

concentrate), νερό και αέρα. Όταν αυτά τα συστατικά αναμειχθούν σε κατάλληλη αναλογία

και γίνει η μίξη τους, παράγεται ο αφρός

Page 35: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

35

Σύμφωνα με την ΚΥΑ34458/31-12-1990 η παραγωγή αφρού πρέπει να γίνεται

πάντοτε στις παρακάτω δύο φάσεις:

• Στην πρώτη φάση σχηματίζεται το αφροδιάλυμα, δηλαδή το μίγμα νερού και

αφρογόνου (με αναλογία πρόσμιξης 3% ή 6%)

Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται οι αφροαναμίκτες (eductors), που έχουν

προκαθορισμένη ονομαστική παροχή αφροδιαλύματος. Οι αφροαναμίκτες αυτοί

λειτουργούν με ορισμένες κατευθύνσεις ροής νερού και του αφρογόνου, και διαθέτουν

ρυθμιστή ροής για τον καθορισμό της απαιτούμενης αφροανάμιξης (1% έως 6%).

Οι δυνατότητες αφροπαραγωγής τους είναι περιορισμένες και γι’ αυτό

χρησιμοποιούνται για λήψη αφρογόνου από δοχεία ή βαρέλια. Η αρχή λειτουργίας τους

στηρίζεται στην αναρρόφηση του αφρογόνου μέσω σωλήνα με την δημιουργία κενού με

δυναμική ροή (τζιφάρι). Το νερό εισέρχεται στο στόμιο του αναμικτήρα υπό πίεση.

Εικόνα 2 - Τρόπος παραγωγής αφρού με φορητό αφροαναμίκτη.

Ο αναμικτήρας δημιουργεί μία πτώση πίεσης. Οι απώλειες πίεσης μεταξύ εισόδου

και εξόδου του αναμικτήρα μπορεί να φθάσουν το 40% ή και περισσότερο. Οι

περισσότεροι κατασκευαστές συνιστούν πίεση νερού στην είσοδο του αναμικτήρα

ανάμεσα σε 150-200 psi. Η καλύτερη δυνατή αναρρόφηση του αφρογόνου από το δοχείο

επιτυγχάνεται όταν η απόσταση του αναμικτήρα από τον αυλό αφρού είναι τουλάχιστον

30μ και όχι περισσότερο από 60μ. Στα πυροσβεστικά οχήματα οι αναμικτήρες που

χρησιμοποιούνται έχουν δυνατότητα παροχής αφροδιαλύματος 400-450l/min. Ο αυλός

Page 36: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

36

αφρού θα πρέπει να ταιριάζει με τον αναμικτήρα (ίδιας παροχής) ενώ κατά την χρήση του

πρέπει να είναι τελείως ανοικτός ή κλειστός (όχι σε ενδιάμεση θέση). Τέλος θα πρέπει να

δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στην εγκατάσταση των σωληνώσεων νερού ώστε να μην

υπάρχουν καθόλου «τσακίσματα».

Για πολύ μεγάλες παροχές αφροδιαλύματος μέχρι 14000l/min, απαραίτητα είναι τα

αυτοκίνητα αφρού. Τα πυροσβεστικά οχήματα ανάλογα με τον τύπο τους, διαθέτουν

δεξαμενή με αφρογόνο από 80 έως και 500 λίτρα ενώ υπάρχει και ειδικό όχημα

διυλιστηρίων που φέρει δεξαμενή 7000 λίτρων. Αυτά διαθέτουν ειδικό αυτόματο

δοσομετρικό σύστημα ανάμιξης νερού/αφρογόνου, ανεξάρτητα από την ποσότητα

αφροπαραγωγής που απαιτεί η κάθε περίπτωση. Η αφροανάμιξη μπορεί να

προκαθορισθεί από 1% έως 10%.

• Στην δεύτερη φάση το αφροδιάλυμα που έχει ήδη δημιουργηθεί, θα πρέπει να

αναμιχθεί με τον αέρα και να υποστεί διόγκωση. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται οι

αυλοί αφρού καθώς και οι αφρογεννήτριες (ανάλογα με την επιθυμητή παροχή αφρού

αλλά και τον βαθμό διόγκωσης).

Για την πιο αποτελεσματική αλλά και οικονομική χρήση του αφρού, το αφροποιητικό

διάλυμα θα πρέπει να διογκωθεί κατάλληλα. Οι αυλοί ύδατος γενικά δεν επιτυγχάνουν την

αποδοτικότερη διόγκωση του διαλύματος οπότε δεν ενδείκνυται η χρήση τους για την

αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη παραγωγή αφρού.

Υπάρχουν τρεις τύποι αυλών αφρού:

ΧΑΜΗΛΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ

Η διόγκωση που επιτυγχάνεται με την χρήση των αυλών αυτών φθάνει μέχρι 20:1.

Αυτοί τραβούν αέρα στην βάση τους, γίνεται η μίξη με το αφροποιητικό διάλυμα και

εισέρχεται το μίγμα στο σωλήνα του αυλού και ο διογκωμένος αφρός εξέρχεται από το

στόμιο εξόδου του αυλού. Στα πυροσβεστικά οχήματα υπάρχουν τέτοιοι αυλοί με παροχή

400-450 λ/λεπτό .

ΜΕΣΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ

Η διόγκωση που επιτυγχάνεται με την χρήση των αυλών αυτών φθάνει μέχρι 200:1

αν και τιμή διόγκωσης 50:1 είναι πιο κοινή. Οι αυλοί αυτοί λειτουργούν όπως και οι

αντίστοιχοι χαμηλής διόγκωσης ωστόσο η διάμετρός τους είναι μεγαλύτερη. Στα

πυροσβεστικά οχήματα υπάρχουν τέτοιοι αυλοί με παροχή 400-450 λ/λεπτό .

Page 37: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

37

ΥΨΗΛΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ

Η διόγκωση που επιτυγχάνεται με την χρήση των αυλών αυτών ξεπερνάει την τιμή

των 200:1. Λόγω του μεγάλου μεγέθους και της περιορισμένης αποτελεσματικότητας σε

πυρκαγιές υγρών καυσίμων, δεν είναι τοποθετημένοι στα οχήματα πρώτης εξόδου. Για

την επίτευξη αφρού υψηλής διόγκωσης χρησιμοποιούνται αφρογεννήτριες στις οποίες

εισέρχεται το νερό και το αφρογόνο υψηλής διόγκωσης από δοχείο, γίνεται μίξη με τον

αέρα και παράγεται αφρός ως τελικό προϊόν υψηλής διογκώσεως. Οι παροχές που

επιτυγχάνονται είναι μέχρι 200m3/min.(φωτογραφία 12)

Βαθμός διόγκωσης (Expansion Rate)

Βαθμός διόγκωσης είναι η αναλογία διόγκωσης του παραγόμενου αφρού ως προς

τον όγκο του χρησιμοποιούμενου αφροδιαλύματος.

Σύμφωνα με το πρότυπο NFPA-11(έκδοση 2016), οι πυροσβεστικοί αφροί

διακρίνονται σε τρεις τύπους, σε σχέση με τον βαθμό διόγκωσης του αφρογόνου:

ΧΑΜΗΛΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ: Αφρός με αναλογία διόγκωσης μέχρι 20:1. Συνήθως

εμφανίζει διόγκωση 5-10 φορές ως προς τον όγκο του χρησιμοποιούμενου

αφροδιαλύματος. Έχουν σχεδιασθεί για τον έλεγχο και την κατάσβεση πυρκαγιών υγρών

καυσίμων (κατηγορία Β). Ωστόσο έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στην κατάσβεση

πυρκαγιών κατηγορίας Α όπου η ικανότητα ψύξης και διείσδυσης του αφροδιαλύματος

είναι σημαντική.(φωτογραφία 13)

ΜΕΣΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ: Αφρός με αναλογία διόγκωσης από 20:1 μέχρι 200:1.

Συνήθως εμφανίζει διόγκωση 50-100 φορές ως προς τον όγκο του χρησιμοποιούμενου

αφροδιαλύματος. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταστολή παραγωγής ατμών

επικίνδυνων χημικών. Χρησιμοποιείται άριστα για την τελική εξασφάλιση περιοχών μετά

από πυρόσβεση.(φωτογραφία 14)

ΥΨΗΛΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ: Αφρός με αναλογία διόγκωσης πάνω από 200:1. Συνήθως

εμφανίζει διόγκωση 500-1000 φορές ως προς τον όγκο του χρησιμοποιούμενου

αφροδιαλύματος. Έχουν σχεδιασθεί για κατάσβεση κλειστών χώρων όπως υπογείων,

ορυχείων και πλοίων όταν χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με αφρογεννήτρια υψηλής

διόγκωσης.

Οι αφροί Μέσης και υψηλής διόγκωσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο σε

πυρκαγιές στερεών όσο και υγρών καυσίμων. Σε σύντομο χρονικό διάστημα

επιτυγχάνεται ένα στρώμα αφρού ικανού πάχους για την κατάσβεση της πυρκαγιάς. Ο

Page 38: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

38

αφρός υψηλής διόγκωσης δεν χρησιμοποιείται σε εξωτερικό χώρο λόγω του ότι

παρασύρεται από τον άνεμο. Είναι αποτελεσματικότερος στο να «κατακλύζει» κλειστούς

χώρους.

Οι αφροί Μέσης και υψηλής διόγκωσης έχουν τις εξής επιδράσεις στην φωτιά:

• Όταν παράγονται σε ικανό όγκο, εμποδίζουν την ελεύθερη κίνηση του αέρα που

είναι απαραίτητη για την διατήρηση της καύσης.

• Όταν εισέρχονται σε μία πυρκαγιά, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας, το νερό

μετατρέπεται σε ατμό μειώνοντας με τον τρόπο αυτό την συγκέντρωση οξυγόνου

αραιώνοντας τον αέρα. Επίσης απορροφούν με τον τρόπο αυτόν την εκλυόμενη

θερμότητα από τα καιόμενα υλικά με αποτέλεσμα την ψύξη τους.

• Λόγω της σχετικά χαμηλής επιφανειακής τάσης τους, το διάλυμα του αφρού που

δεν έχει μετατραπεί σε ατμό διεισδύει στα καιόμενα υλικά με αποτέλεσμα να επιτυγχάνεται

καλύτερα η διαβροχή τους.

• Δημιουργούν ένα μονωτικό φραγμό ο οποίος προστατεύει τα υλικά που είναι

εκτεθειμένα στην πυρκαγιά αλλά δεν συμμετέχουν σε αυτή, με αποτέλεσμα να

προλαβαίνουν την επέκταση της.

Χαρακτηριστικά των Αφρών Πυρόσβεσης

Για να είναι αποτελεσματικός, ένας καλός αφρός θα πρέπει να περιέχει ένα σωστό

μείγμα από τα εξής φυσικά χαρακτηριστικά:

1. ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΡΟΗΣ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑΣ ΚΑΤΑΚΛΥΣΗΣ (KNOCKDOWN

SPEED AND FLOW).- Είναι ο χρόνος που απαιτείται για να απλωθεί ο αφρός σε όλη την

επιφάνεια του υγρού ή γύρω από αντικείμενα ή συντρίμμια και να σχηματίσει ένα στρώμα

ικανό για την κατάσβεση τους

2. ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ.(HEAT RESISTANCE).-.Ο αφρός πρέπει

να είναι ικανός να αντιστέκεται στα καταστροφικά αποτελέσματα της θερμικής

ακτινοβολίας από την καύση των υλικών αλλά και των καυτών μεταλλικών ή άλλων

αντικειμένων στην περιοχή.

3. ΚΑΤΑΣΤΟΛΗ ΑΤΜΩΝ(VAPOR SUPPRESSION).- Το συνεκτικό στρώμα

που παράγεται πρέπει να είναι ικανό να καταστείλει τους εύφλεκτους ατμούς και να

περιορίσει με τον τρόπο αυτό την επανάφλεξη των υλικών.

Page 39: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

39

4. ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΑ ΚΑΥΣΙΜΑ(FUEL RESISTANCE).- Ένας αποτελεσματικός

αφρός περιορίζει στο ελάχιστο την συγκέντρωση των καυσίμων έτσι ώστε να μην

οδηγηθεί στον κορεσμό και τελικά καεί.

5. ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΙΣ ΑΛΚΟΟΛΕΣ(ALCOHOL RESISTANCE).- Λόγω τις

συγγένειας των αλκοολών με το νερό και επειδή ο αφρός είναι πάνω από 90% νερό, ο

αφρός που δεν έχει αντοχή στις αλκοόλες θα καταστραφεί.

Η σημασία της ένδειξης «ΕΠΙ ΤΟΙΣ ΕΚΑΤΟ» στις συσκευές του Αφρογόνου

Οι αφρογόνες ουσίες έχουν σχεδιασθεί να αναμιγνύονται με το νερό σε

συγκεκριμένες αναλογίες. Αφρογόνο 6% αναμιγνύεται με το νερό σε αναλογία 6 μέρη

αφρογόνου σε 94 μέρη νερού. Για παράδειγμα εάν θέλουμε να παράγουμε 100 λίτρα

διαλύματος αφρού θα πρέπει να αναμίξουμε 6 λίτρα αφρογόνου σε 94 λίτρα νερού. Εάν

χρησιμοποιήσουμε αφρογόνο 3% που αναγράφεται στην συσκευασία, αντίστοιχα θα

πρέπει να χρησιμοποιήσουμε 3 λίτρα αφρογόνου με 97 λίτρα νερού. Τα χαρακτηριστικά

του παραγόμενου αφροδιαλύματος θα είναι και στις δύο περιπτώσεις τα ίδια και ο

παραγόμενος αφρός, χρησιμοποιώντας την κατάλληλη συσκευή για την παραγωγή του,

θα είναι ίδιας απόδοσης. Αφρογόνο 3% είναι περισσότερο συμπυκνωμένο από το

αντίστοιχο 6% και επομένως απαιτείται λιγότερο προϊόν για την παραγωγή της

ίδιας ποσότητας αφρού με τα ίδια αποτελέσματα.

Υπάρχει μία τάση στις βιομηχανίες που παράγουν αφρογόνα να μειώνουν τα

ποσοστά (να παράγουν πιο συμπυκνωμένα αφρογόνα) έτσι ώστε να μειώσουν τους

χώρους αποθήκευσης αλλά και να μειώσουν τα έξοδα μεταφοράς.

Τύποι Αφρού ανάλογα με την σύνθεση του Αφρογόνου

Σύμφωνα με την ΚΥΑ 34458/31-12-1990 ,οι αφροί διακρίνονται στις εξής κατηγορίες

ανάλογα με την σύνθεση του αφρογόνου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή τους:

• ΠΡΟΤΕΙΝΙΚΟΣ ΑΦΡΟΣ(PROTEIN FOAM - P -) Σχεδιάστηκε για να

χρησιμοποιηθεί στην κατάσβεση πυρκαγιών που συμμετέχουν υδρογονάνθρακες.

Παράγει ένα ομοιογενές και σταθερό στρώμα αφρού εξαίρετης αντοχής στην θερμοκρασία

(heat resistance) αλλά χαμηλής ταχύτητας κατάκλισης (knockdown speed). Προσφέρει

εξαιρετική ασφάλεια μετά από την κατάσβεση πυρκαγιάς (πιθανότητα επανάφλεξης) σε

πολύ οικονομικό κόστος. Πρέπει να χρησιμοποιείται υποχρεωτικά με αυλό παραγωγής

αφρού όχι με απλό αυλό ύδατος.

Page 40: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

40

Οι πρωτεϊνικοί αφροί είναι οι πρώτοι τύποι αφρών που σχεδιάσθηκαν και

χρησιμοποιούνται από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο έως και σήμερα. Παράγονται με

την υδρόλυση πρωτεϊνών όπως οπλές αλόγων, κερατάλευρα, φτερά κοτόπουλων κ.α .Σε

αυτές προστίθενται σταθεροποιητικές ουσίες και αναστολείς για να εμποδιστεί η

διάβρωση , να ελεγχθεί το ιξώδες και να υπάρχει αντοχή στην βακτηριακή αποσύνθεση.

• ΦΛΟΥΟΠΡΩΤΕΙΝΙΚΟΣ(ΦΘΟΡΙΟΠΡΩΤΕΙΝΙΚΟΣ) ΑΦΡΟΣ (FLUOPROTEIN

FOAM – FP -) προϊόν ίδιας σύστασης με τον πρωτεϊνικό αφρό με την προσθήκη

φθοριούχων αλάτων και ενώσεων με σκοπό την αύξηση της συνοχής του αφρού. Έχει

καλύτερη ταχύτητα κατάκλισης από τον πρωτεϊνικό και εξαίρετη αντοχή στην

θερμοκρασία. Σχεδιάστηκε για να χρησιμοποιηθεί στην κατάσβεση πυρκαγιών που

συμμετέχουν υδρογονάνθρακες. Προσφέρει εξαιρετική ασφάλεια μετά από την κατάσβεση

πυρκαγιάς (πιθανότητα επανάφλεξης). Πρέπει να χρησιμοποιείται υποχρεωτικά με αυλό

παραγωγής αφρού όχι με απλό αυλό ύδατος.

• ΑΦΡΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΥΔΑΤΙΝΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ(AQUEOUS FILM FORMING

– AFFF -) Αυτό είναι προϊόν σχετικά νέο, συνθετικής παραγωγής, αποτελούμενο από

φθοριούχα άλατα και άλλες φθοριομένες ενώσεις. Ο αφρός αυτός κατασβαίνει πυρκαγιές

σχηματίζοντας μία λεπτή υδάτινη μεμβράνη του αφροδιαλύματος το οποίο απλώνεται

ταχύτατα σε όλη την επιφάνεια των καυσίμων υδρογονανθράκων. Έχει άριστη ταχύτητα

κατάκλισης σε πυρκαγιές υδρογονανθράκων η δε ρευστότητα του επιτρέπει την γρήγορη

ροή και κάλυψη αντικειμένων και συντριμμιών. Σβήνει την φωτιά όχι μόνο υπό την μορφή

αφρού, αλλά και με ραντισμό επί της φλεγόμενης επιφάνειας. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί

και με αυλό ύδατος ωστόσο όμως για την αποτελεσματικότερη χρήση του απαραίτητη

είναι η χρήση αυλών αφρού. Είναι συμβατός με την χρήση ξηράς σκόνης.

• ΑΛΚΟΟΛΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΑΦΡΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΥΔΑΤΙΝΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ

(ALCOHOL RESISTANT AQUEOUS FILM FORMING AR- AFFF). Συνθετικός αφρός με

την προσθήκη πολυμερούς πολυσαγχαρίτη που ενεργεί όπως ο προηγούμενος με την

διαφορά ότι χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση πυρκαγιών πολικών ενώσεων (υγρών

καυσίμων που αναμιγνύονται με το νερό όπως κετόνες, εστέρες αλκοόλες, αμίνες).

Αντιστέκεται στην διάσπαση του αφρού και δημιουργεί μία υδάτινη μεμβράνη που

διαχωρίζει τον αφρό από τα υγρά καύσιμα.

• ΑΦΡΟΙ ΜΕΣΗΣ Ή ΥΨΗΛΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ (SYNTHETIC DETERGENT FOAM-

MID AND HIGH EXPANSION). Συνθετικοί αφροί που απαιτούν ειδικές συσκευές για την

διόγκωση (αυλοί μέσης διόγκωσης και αφρογεννήτριες). Είναι ακατάλληλοι για την

παραγωγή αφρού χαμηλής διόγκωσης.

Page 41: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

41

• ΑΦΡΟΙ ΓΕΝΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ. Συνθετικοί αφροί ειδικής σύνθεσης που μπορεί να

χρησιμοποιηθούν σε όλες τις περιπτώσεις κατάσβεσης πυρκαγιάς και σε κάθε τύπου

συσκευής παραγωγής αφρού.

Πίνακας 6 - Ιδιότητες και συγκρίσεις τύπων πυροσβεστικού αφρού

Ιδιότητα Πρωτεϊνικός Φθοροπρωτεϊνικός AFFF AR-AFFF

Ταχύτητα κατάκλισης Χαμηλή Καλή Εξαιρετική Εξαιρετική

Αντοχή στη θερμοκρασία

Εξαιρετική Εξαιρετική Χαμηλή Καλή

Αντοχή στα καύσιμα (υδρογονάνθρακες)

Χαμηλή Εξαιρετική Μέτρια Καλή

Καταστολή ατμών Εξαιρετική Εξαιρετική Καλή Καλή

Αντοχή στις αλκοόλες Καμία Καμία Καμία Εξαιρετική

Οι αφροί που χρησιμοποιούνται από την Πυροσβεστική Υπηρεσία είναι οι εξής:

• ΑΦΡΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΥΔΑΤΙΝΗΣ ΜΕΜΒΡΑΝΗΣ(AQUEOUS FILM FORMING

– AFFF -).σε συγκέντρωση αφρογόνου 6%.

• ΑΦΡΟΙ ΜΕΣΗΣ Ή ΥΨΗΛΗΣ ΔΙΟΓΚΩΣΗΣ (SYNTHETIC DETERGENT FOAM-MID

AND HIGH EXPANSION).

• ΑΦΡΟΙ ΓΕΝΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ.

Η τελευταία προμήθεια αφρού (αφρογόνου συγκεκριμένα) είναι αυτού του τύπου και

πρόκειται για συνθετικούς αφρούς 3% χαμηλής, μέσης και υψηλής διογκώσεως. Ο αφρός

γενικής χρήσης αποτέλεσε αντικείμενο εκπαίδευσης για το προσωπικό του 2ου ΠΣ

Θεσσαλονίκης. Στο πεδίο ασκήσεων των ¨ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ ΑΕ¨ στην

Θεσσαλονίκη, δοκιμάσθηκε η χρήση των διαφόρων τύπων αφρού που διαθέτει ο

Σταθμός. Η δοκιμή έγινε βάζοντας φωτιά σε ομοιώματα δεξαμενών που διαθέτει το πεδίο

ασκήσεων χρησιμοποιώντας ως καύσιμο μείγμα βενζίνης και πετρελαίου.(φωτογραφίες

14,15,16)

Από τις δοκιμές διαπιστώθηκε ότι ο αφρός γενικής χρήσης είχε πολύ καλά

αποτελέσματα τόσο με την χρήση αυλού χαμηλής διόγκωσης όσο και με την χρήση αυλού

μέσης. Είχε άριστη ταχύτητα ροής και κατάκλισης των καιόμενων υλικών ενώ

δημιουργούσε ένα συνεκτικό στρώμα που δεν επέτρεπε την επανάφλεξη του καυσίμου

από τους εύφλεκτους ατμούς του. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά το σβήσιμο της πυρκαγιάς,

χρησιμοποιούσαμε νερό για να διαλύσουμε το στρώμα αφρού που είχε καλύψει το

Page 42: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

42

καύσιμο και αυτό (το στρώμα αφρού) είχε την τάση να συγκεντρώνεται και να καλύπτει

πάλι την επιφάνεια του καυσίμου.

Στον 2ο ΠΣ Θεσσαλονίκης υπάρχει απόθεμα πρωτεϊνικού αφρού που είναι

τοποθετημένος σε δεξαμενές. Το ειδικό όχημα των διυλιστηρίων που διαθέτει ο Σταθμός,

είναι εφοδιασμένο με πρωτεϊνικό αφρό ( Δεξαμενή 7000λίτρων). Ο αφρός αυτός

αναπληρώνεται από την επιχείρηση των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ Α.Ε καθώς και από

τις άλλες επιχειρήσεις εμπορίας υγρών καυσίμων που δραστηριοποιούνται στην πόλη της

Θεσσαλονίκης, στις οποίες ο σταθμός μας πραγματοποιεί ασκήσεις ετοιμότητας σε

συνεργασία με το προσωπικό πυρασφάλειας των επιχειρήσεων. Το ειδικό όχημα

διυλιστηρίων διαθέτει τηλεχειριζόμενο κανόνι αφρού-νερού στο άκρο υπερυψωμένου

βραχίονα με παροχή 4000λίτρα/λεπτό και δυνατότητα καθ’ ύψος και οριζόντιας

περιστροφής. Βεληνεκές βολής αφρού ή νερού λίγο πιο πάνω από τα 70 ή 80 μέτρα

αντίστοιχα.

Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιότητες των αφρών, οι επιχειρήσεις που

δραστηριοποιούνται στην αποθήκευση και διακίνηση υγρών καυσίμων, τείνουν να

αντικαταστήσουν τα αποθέματα αφρού πρωτεϊνικού τύπου με τον αντίστοιχο AFFF. O

AFFF αφρός έχει υψηλότερο κόστος από τον αντίστοιχο πρωτεϊνικό και φθοριοπρωτεινικό

αφρό αλλά είναι σαφώς καλύτερος στην καταπολέμηση πυρκαγιών υδρογονανθράκων.

ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΑΜΙΓΝΥΟΝΤΑΙ ΟΙ

ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΤΥΠΟΙ ΑΦΡΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ

Αντενδείξεις Χρήσης Αφρού

• Δεν ενδείκνυται η χρήση του αφρού στην κατάσβεση ηλεκτρικών πυρκαγιών. Τα

ηλεκτρικά συστήματα θα πρέπει να απενεργοποιούνται πριν την χρήση νερού ή αφρού

πυρόσβεσης.

• Δεν ενδείκνυται η χρήση του αφρού στην κατάσβεση πυρκαγιών υλικών που

αποθηκεύονται σε υγρή μορφή αλλά σε συνθήκες περιβάλλοντος είναι αέρια, όπως το

προπάνιο, βουτάνιο και βινυλοχλωρίδιο.

• Δεν ενδείκνυται η χρήση του αφρού στην κατάσβεση πυρκαγιών υλικών που

αντιδρούν με το νερό, όπως μαγνήσιο, τιτάνιο, κάλιο, λίθιο, ασβέστιο, νάτριο, ζιρκόνιο και

ψευδάργυρο.

Page 43: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

43

Ρυθμοί Εφαρμογής Αφροδιαλύματος (Application Rates)- Μόνο για πυρκαγιές

υγρών καυσίμων (Κατηγορία Β)

Σύμφωνα με τον NFPA-11(έκδοση 2016), για την καταπολέμηση πυρκαγιών

υδρογονανθράκων σε αβαθείς επιφάνειες, συστήνεται ρυθμός εφαρμογής

αφροδιαλύματος 4.1 λίτρα ανά λεπτό ανά τετραγωνικό μέτρο όταν χρησιμοποιείται αφρός

AFFF και 6.5 λίτρα ανά λεπτό ανά τετραγωνικό μέτρο για αφρό πρωτεϊνικό και

φθοριοπρωτεινικό για χρονικό διάστημα τουλάχιστον 15 λεπτά.

Οι υπολογισμοί του ρυθμού εφαρμογής ενημερώνουν τον επικεφαλής του

συμβάντος πόσο αφρό θα χρειαστεί η ομάδα επέμβασης αλλά και τι εξοπλισμό από

οχήματα και άλλες συσκευές.

Έστω ότι θέλουμε να αντιμετωπίσουμε ένα περιστατικό στο οποίο εκδηλώνεται

πυρκαγιά σε υγρά καύσιμα σε μία έκταση 100τετραγωνικών μέτρων. Το προϊόν

αναγνωρίσθηκε ως πετρέλαιο. (Τιάγκος, 2015)

Η ποσότητα αφροδιαλύματος που θα απαιτηθεί είναι:

4.1l/min/m2 x 100m2= 410l/min

Η ποσότητα αφρογόνου υλικού (έστω ότι χρησιμοποιούμε αφρογόνο AFFF 3%) που

θα απαιτηθεί είναι:

0.03x410l/min= 12,3l/min.

Η ποσότητα του νερού που θα απαιτηθεί είναι 397.7 λίτρα

Για 15 λεπτά διάρκεια είναι:

12.3lx15= 184.5λίτρα αφρογόνου AFFF 3% θα απαιτηθεί για την κατάσβεση της

πυρκαγιάς με αντίστοιχη ποσότητα νερού της τάξης των 5965.5 λίτρων.

Επομένως θα απαιτηθεί ένα πυροσβεστικό όχημα 10tn ενώ μπορεί να

χρησιμοποιηθεί αυλός αφρού χαμηλής διόγκωσης με παροχή 400-450l/min και το

αφρογόνο μπορεί να τροφοδοτηθεί από την δεξαμενή του οχήματος χρησιμοποιώντας την

αφρογεννήτριά του ή εναλλακτικά φορητό αναμικτήρα παροχής 400-450l/min και

τραβώντας το αφρογόνο και από δοχεία.

Μεγαλύτερες παροχές αφροδιαλύματος θα απαιτήσουν περισσότερους αυλούς

φορητούς ή τα κανόνια παροχής νερού-αφρού των οχημάτων καθώς και περισσότερα

οχήματα.

Page 44: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

44

Τεχνικές Εφαρμογής Αφρού Πυρόσβεσης

Όταν χρησιμοποιείται αυλός αφρού χαμηλής πίεσης για την παραγωγή αφρού, θα

πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε η εφαρμογή του να γίνεται όσο πιο μαλακά

γίνεται. Για απευθείας βολή ο αφρός θα πρέπει να κατευθύνεται σε έναν τοίχο ή εμπόδιο

όταν είναι διαθέσιμο έτσι ώστε να πέφτει ομαλά στην επιφάνεια του καιόμενου υγρού.

(Εικόνα 3 και φωτογραφία 16 )

Εικόνα 3 - Τεχνική εφαρμογής αφρού πυρόσβεσης

Ο αφρός μπορεί επίσης να κυλίσει πάνω στην επιφάνεια των υγρών καυσίμων

κτυπώντας στο έδαφος μπροστά από την καιόμενη επιφάνεια αφήνοντας έτσι τον αφρό να

συσσωρευτεί μπροστά από την επιφάνεια που καίγεται. Η ταχύτητα εκτόξευσης θα

οδηγήσει τον αφρό πάνω στο καύσιμο.

Τέλος μπορεί να πέσει ο αφρός στην καιόμενη επιφάνεια του υγρού με την μορφή

βροχής. Ο αυλός αφρού θα πρέπει να κατευθύνεται σχεδόν προς τα πάνω και ο αφρός να

αφήνεται να φθάνει το μέγιστο ύψος και να μετατρέπεται σε μικρές φυσαλίδες. Ο χειριστής

του αυλού θα πρέπει να ρυθμίζει το ύψος του αυλού έτσι ώστε ο αφρός που πέφτει να

καλύψει την καιόμενη επιφάνεια. Ωστόσο η μέθοδος αυτή έχει το μειονέκτημα όταν

υπάρχει ισχυρός άνεμος ή όταν σχηματίζεται ισχυρή θερμική στήλη λόγω της ποσότητας

και του είδους του καιόμενου υλικού

Page 45: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

45

Ποτέ δεν θα πρέπει να κατευθύνεται ο αφρός απευθείας στην επιφάνεια του

καιόμενου υγρού διότι θα προκληθεί «πιτσίλισμα» του καυσίμου με αποτέλεσμα την

εξάπλωση της πυρκαγιάς. Επίσης εάν υπάρχει ήδη ένα στρώμα αφρού θα προκληθεί

διάσπαση της συνοχής του επιτρέποντας τους αναφλέξιμους ατμούς να διαφύγουν και να

προκληθεί επανάφλεξη του καυσίμου.(Τιάγκος,2015)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Συμπεράσματα

Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας πάνω στο αντικείμενο των πυρκαγιών

υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής & κωνικής οροφής, γίνεται σαφές το πώς

προέκυψε η αναγκαιότητα της λήψης μέτρων που αφορούν τόσο την φάση πρόληψης όσο

και την φάση καταστολής Μεγάλων Ατυχημάτων που μπορεί να προκύψουν σε

εγκαταστάσεις στις οποίες αποθηκεύονται υγρά καύσιμα.

Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, το 1982 η τότε ΕΟΚ εξέδωσε οδηγία για την

αντιμετώπισης ατυχημάτων μεγάλης έκτασης (Οδηγία 82/501/ΕΟΚ/24-6-1982 «Περί

κινδύνου ατυχημάτων μεγάλης έκτασης που περικλείουν ορισμένες βιομηχανικές

δραστηριότητες» η οποία πήρε την ονομασία SEVESO από το ατύχημα που είχε γίνει στη

συγκεκριμένη πόλη της Ιταλίας το 1976. Από τότε η ανωτέρω οδηγία έχει τροποποιηθεί

και σήμερα ισχύει η οδηγία 2012/18/ΕΕ γνωστή και ως Seveso III. Η εναρμόνιση της

Page 46: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

46

χώρας μας με την οδηγία αυτή έγινε με την ΚΥΑ 17058/2016 (ΦΕΚ 354/Β.17.2.2016) η

οποία αντικατέστησε την ΚΥΑ 12044/613/2007 (ΦΕΚ 376/Β.19.3.2007 και ΦΕΚ

2259/Β/27.11.2007).

Με βάση τις οδηγίες Seveso οι επιχειρήσεις, που υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής

(των οδηγιών) και είναι στην κατηγορία του άνω ορίου (ανάλογα με το είδος και την

ποσότητα των επικίνδυνων ουσιών που αποθηκεύουν), είναι υποχρεωμένες να

εκπονήσουν και να υποβάλλουν μελέτη ασφαλείας στην αδειοδοτούσα αρχή για έγκριση.

Οι μελέτες ασφαλείας των επιχειρήσεων αποτελούν πηγές γνώσεις και άντλησης

πληροφοριών για το πυροσβεστικό προσωπικό. Εξετάζουν συγκεκριμένα σενάρια

ατυχημάτων που μπορούν να εκδηλωθούν στις εγκαταστάσεις που αναφέρονται και

μάλιστα για κάθε σενάριο αποτυπώνονται οι προστατευτικές ζώνες σε χάρτες, με βάση τις

επιπτώσεις σε θερμική ακτινοβολία, ωστικού κύματος και τοξικών ουσιών.

Όλες οι πληροφορίες αυτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην σύνταξη Σχεδίων

Επέμβασης από τις Πυροσβεστικές Υπηρεσίες και να αποτελέσουν αντικείμενο

εκπαίδευσης του πυροσβεστικού προσωπικού.

Ο επιχειρησιακός σχεδιασμός του Πυροσβεστικού Σώματος για την καταπολέμηση

πυρκαγιών υγρών καυσίμων, γίνεται πιο αποτελεσματικός. Ο επικεφαλής Αξιωματικός

αντλώντας πληροφορίες από τις μελέτες ασφαλείας των εγκαταστάσεων αποθήκευσης και

διακίνησης υγρών καυσίμων και γνωρίζοντας την νομοθεσία πυρασφάλειας που ισχύει για

αυτές τις εγκαταστάσεις, μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και με ασφάλεια

πυρκαγιά που θα εκδηλωθεί στις εγκαταστάσεις αυτές.

Επίσης ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος των Επιτροπών Επιθεώρησης των

εγκαταστάσεων Seveso που συγκροτούν οι αδειοδοτούσες αρχές και στις οποίες

συμμετέχουν εκπρόσωποι όλων των εμπλεκόμενων φορέων, μεταξύ των οποίων και

Αξιωματικός του Πυροσβεστικού Σώματος.

Οι Επιτροπές αυτές πραγματοποιούν ετήσιους ελέγχους στις εγκαταστάσεις και

εξετάζουν στην πράξη την εφαρμογή ενός από τα σενάρια που αναλύονται στη μελέτη

ασφαλείας. Η εμπειρία που αποκομίζεται είναι ιδιαίτερη χρήσιμη σε περίπτωση που

απαιτηθεί επέμβαση σε πραγματικό περιστατικό.

Από τον Φεβρουαρίου του 1986 που ξέσπασε η πυρκαγιά στον τερματικό σταθμό

αποθήκευσης της εταιρείας JETOIL στο Καλοχώρι της Θεσ/νίκης, μέχρι σήμερα έχουν

ληφθεί αρκετά μέτρα τόσο για την πρόληψη όσο και για την καταστολή πυρκαγιών σε

τέτοιες εγκαταστάσεις. Η εναρμόνιση της Ελληνικής νομοθεσίας με τις οδηγίες Seveso της

Page 47: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

47

EE καθώς και η νομοθεσία πυρασφάλειας στις εγκαταστάσεις αυτές με την ΚΥΑ34558/90

βοήθησε στην κατεύθυνση αυτή. Ο εξοπλισμός του πυροσβεστικού στόλου με ειδικά

οχήματα (οχήματα διυλιστηρίων, βραχιονοφόρα κτλ) καθώς και πυροσβεστικών στολών

και εξοπλισμού κατάλληλων για την αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών είναι προς

όφελος του επιχειρησιακού σχεδιασμού και της ασφάλειας του πυροσβεστικού

προσωπικού.

Προτάσεις

Ο μεγαλύτερος όγκος των πληροφοριών που συγκεντρώθηκαν για την εκπόνηση

της εργασίας αυτής αντλήθηκε από τα Ειδικά Σχέδια Αντιμετώπισης Τεχνολογικών

Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης (ΣΑΤΑΜΕ) (που εκπονήθηκαν από την Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης τον Δεκέμβριο του 2004) και συγκεκριμένα της εταιρείας JET

OIL και της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ ΑΕ-ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ ΚΑΙ ΧΗΜΙΚΑ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

Η Δ/νση Σχεδιασμού και Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών της Γενικής

Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ) τον Ιούνιο του 2009 εξέδωσε το Γενικό

ΣΑΤΑΜΕ ύστερα από έγκριση του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας, με σκοπό

να παράσχει τις κατευθυντήριες οδηγίες προς τις τότε Περιφέρειες και τις Νομαρχιακές

Αυτοδιοικήσεις για την κατάρτιση των Ειδικών ΣΑΤΑΜΕ.

Θα πρέπει σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγρ.Β της ΚΥΑ 172058/2016 (Seveso III) η

Δ/νση Σχεδιασμού και Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών της Γενικής Γραμματείας

Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ) να συντονίζει τη διαδικασία αναθεώρησης/

επικαιροποίησης του υφιστάμενου Γενικού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης για την

Αντιμετώπιση Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης στο χώρο έξω από τις

εγκαταστάσεις ανώτερης βαθμίδας (Γενικό ΣΑΤΑΜΕ), σύμφωνα με τους στόχους, τις

κατευθύνσεις και τις απαιτήσεις σχεδίασης που προβλέπονται στην υπ’ αριθ. 1299/2003

υπουργική απόφαση, με την οποία εγκρίθηκε το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας

«ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ».

Επίσης για κάθε εγκατάσταση/ μονάδα ανώτερης βαθμίδας η Αυτοτελής Δ/νση

Πολιτικής Προστασίας της οικείας Περιφέρειας, μέσα σε δύο (2) έτη από την παραλαβή

της καταχωρισμένης Μελέτης Ασφαλείας έχει την ευθύνη, για την κατάρτιση εξωτερικού

σχεδίου έκτακτης ανάγκης, αναφορικά με τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται έξω από

το χώρο της συγκεκριμένης εγκατάστασης, δηλαδή το Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ. Η Αυτοτελής

Δ/νση Πολιτικής Προστασίας της οικείας Περιφέρειας, καταρτίζει το Ειδικό ΣΑΤΑΜΕ

σύμφωνα με τις σχετικές προβλέψεις και κατευθύνσεις του εκάστοτε υφιστάμενου Γενικού

Page 48: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

48

ΣΑΤΑΜΕ, ώστε το περιεχόμενο και η δομή του Ειδικού ΣΑΤΑΜΕ να εναρμονίζεται

πλήρως με το Γενικό ΣΑΤΑΜΕ.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στην ομάδα εργασίας για την σύνταξη του Γενικού

ΣΑΤΑΜΕ καθώς και των Ειδικών , συμμετέχει και Αξιωματικός του Πυροσβεστικού

Σώματος. Η επικαιροποίηση των Ειδικών ΣΑΤΑΜΕ είναι πολύ σημαντική γιατί όπως

προαναφέρθηκε αποτελούν πηγές άντλησης πληροφοριών που βοηθούν τον

επιχειρησιακό σχεδιασμό του Πυροσβεστικού Σώματος. Άλλωστε από το 2004 έως

σήμερα πολλές επιχειρήσεις έχουν σταματήσει την λειτουργία τους αλλά υπάρχουν

επιχειρήσεις που έχουν αυξήσει τις ποσότητες των υλικών που αποθηκεύουν ή ακόμα και

το είδος τους.

Η καθυστέρηση της επικαιροποίησης των Ειδικών ΣΑΤΑΜΕ δεν θα πρέπει να

αποτελεί δικαιολογία για τις Πυροσβεστικές Υπηρεσίες που έχουν στον τομέα ευθύνης

τους επιχειρήσεις που υπάγονται στην οδηγία Seveso. Θα πρέπει να προχωρούν στην

επικαροποίηση των σχεδίων επέμβασης των εγκαταστάσεων αυτών σύμφωνα με τις

μελέτες ασφαλείας. Η ΚΥΑ 172058/2016 (Seveso III) ορίζει ρητώς για τις προϋποθέσεις

επικαιροποίησης των μελετών ασφαλείας. Θα πρέπει να συντάξουν σχέδια επέμβασης για

κάθε σενάριο ατυχήματος που περιλαμβάνεται στην αντίστοιχη μελέτη ασφαλείας και τα

σχέδια αυτά να αποτελούν αντικείμενο ενδελεχούς μελέτης από το πυροσβεστικό

προσωπικό, ώστε αυτό να μπορέσει να ανταποκριθεί σε περίπτωση που απαιτηθεί.

Εξίσου σημαντική είναι και η Αξιολόγηση-Γνωμοδότηση της μελέτης ασφαλείας των

εγκαταστάσεων πετρελαιοειδών. Σύμφωνα με τα αναγραφόμενα στο άρθρο 9 παρ.Β2β

της ΚΥΑ 17058/2016, η τοπική Πυροσβεστική Υπηρεσία γνωμοδοτεί σε θέματα

σχεδιασμού για την αντιμετώπιση και καταστολή ενός ατυχήματος, στα οποία

περιλαμβάνεται και το Εσωτερικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης(ΕΣΕΑ) των εγκαταστάσεων.

Θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα από τον Αξιωματικό που ορίζεται για την

γνωμοδότηση της μελέτης ασφαλείας. Από το ΕΣΕΑ συγκεντρώνει πληροφορίες για το

προσωπικό πυρασφάλειας της επιχείρησης και τα μέσα που διαθέτει για να αντιμετωπίσει

τα σενάρια που αναλύονται στην μελέτη ασφαλείας .Είναι πολύ σημαντικό στην διεξαγωγή

κοινών ασκήσεων με τις επιχειρήσεις, γιατί βοηθάει στην συνεργασία του προσωπικού

πυρασφάλειας με το πυροσβεστικό προσωπικό και πολύ περισσότερο σε ένα

πραγματικό συμβάν.

Επίσης θα πρέπει να οργανώνουν εκπαιδευτικές συγκεντρώσεις του προσωπικού

τους στον χώρο των εγκαταστάσεων με σκοπό την γνώση και την εξοικείωσή τους με τους

χώρους αυτούς. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην διεξαγωγή ασκήσεων από

κοινού με τους υπεύθυνους των εγκαταστάσεων με σκοπό την εξάσκηση του προσωπικού

Page 49: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

49

της Υπηρεσίας μας στην εφαρμογή του σχεδιασμού αντιμετώπισης πυρκαγιών σε

δεξαμενές υγρών καυσίμων και την βελτίωση της συνεργασίας και του συντονισμού με

τους συναρμόδιους φορείς. Τα σενάρια των ασκήσεων θα πρέπει να πηγάζουν από τα

αντίστοιχα σενάρια ατυχημάτων που εξετάζονται στις μελέτες ασφαλείας των

εγκαταστάσεων έτσι ώστε να είναι αντιπροσωπευτικά και να ελέγχεται με τον τρόπο αυτόν

και το Εσωτερικό Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης των εγκαταστάσεων.

Δειγματοληπτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε σε περίπτωση δεξαμενής με

πλωτή οροφή το σενάριο αντιμετώπισης πυρκαγιάς παρεμβάσματος πλωτής οροφής

(στον δακτύλιο φραγής) κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες ακόμα και με δάσωση

ατόμου που βρίσκεται λιπόθυμο στην πλατφόρμα της οροφής εάν θέλουμε να έχουμε

κλιμάκωση της άσκησης με επεισόδια.

Αντίστοιχα σε δεξαμενή με κωνική οροφή σενάριο κατά το οποίο εκδηλώνεται

πυρκαγιά με αποτέλεσμα να έχει αποσπασθεί μερικώς η οροφή και να έχει εκδηλωθεί

πυρκαγιά στην λεκάνη ασφαλείας που την περιβάλλει.

Τέλος θα πρέπει να εκσυγχρονισθεί η εκπαίδευση του πυροσβεστικού προσωπικού.

Από την παρούσα εργασία διαπιστώνεται ότι υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία πάνω στο

αντικείμενο αντιμετώπισης πυρκαγιών υγρών καυσίμων. Οι εκπαιδεύσεις του

προσωπικού σε θεωρητικό επίπεδο γίνονται. Οι ασκήσεις στην αντιμετώπιση εικονικών

συμβάντων σχεδιάζονται και πραγματοποιούνται. Ωστόσο όμως λείπει η εξοικείωση των

υπαλλήλων με τέτοιου είδους πυρκαγιές. Το κενό αυτό προσπαθήσαμε να το καλύψουμε

στον 2ο ΠΣ Θεσσαλονίκης αλλά και στην Δ/ση ΠΥ Θεσσαλονίκης με την χρησιμοποίηση

του πεδίου ασκήσεων που βρίσκεται στις εγκαταστάσεις των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ

ΑΕ και μας το παραχώρησε η εταιρεία.(φωτογραφίες 14,15,16,17,18)

Θεωρώ ότι το Πυροσβεστικό Σώμα θα έπρεπε να είχε το δικό του πεδίο ασκήσεων

με ομοιώματα δεξαμενών πλωτής και κωνικής δεξαμενής με σκοπό την εκπαίδευση των

πυροσβεστικών υπαλλήλων στο πεδίο και την εξοικείωση τους με τέτοιες πυρκαγιές.

Εξίσου σημαντική είναι και η εκπαίδευση Αξιωματικών του Σώματος σε ιδιωτικά

εκπαιδευτικά κέντρα στο εξωτερικό, που διαθέτουν πεδία ασκήσεων και πιστοποιημένους

εκπαιδευτές. Οι εμπειρίες που θα αποκτηθούν θα είναι χρήσιμες και θα μπορέσουν να τις

μεταφέρουν σε όλο το πυροσβεστικό προσωπικό.

Page 50: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

50

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. ΚΥΑ 34458/90 (ΦΕΚ 846/Β/31-12-90) Καθορισμός τεχνικών προδιαγραφών,

διαμόρφωσης, σχεδίασης, ασφαλούς λειτουργίας και πυροπροστασίας

εγκαταστάσεων διυλιστηρίων και λοιπών βιομηχανιών πετρελαίου.

2. ΚΥΑ 17058/2016 (ΦΕΚ 354/Β.17.2.2016) Καθορισμός κανόνων, μέτρων και όρων

για την αντιμετώπιση κινδύνων από ατυχήματα μεγάλης έκτασης σε εγκαταστάσεις

ή μονάδες, λόγω της ύπαρξης επικίνδυνων ουσιών, σε συμμόρφωση με τις

διατάξεις της οδηγίας 2012/18/ΕΕ «για την αντιμετώπιση των κινδύνων μεγάλων

ατυχημάτων σχετιζομένων με επικίνδυνες ουσίες και για την τροποποίηση και στη

συνέχεια την κατάργηση της οδηγίας 96/82/ΕΚ του Συμβουλίου»

3. Οδηγός για την Καταπολέμηση πυρκαγιών μέσα και γύρω από δεξαμενές

αποθήκευσης πετρελαίου. Μεταφρασμένο από το βιβλίο του Εθνικού Συνδέσμου

Πυροπροστασίας ΗΠΑ (NFPA) από τα Αγγλικά από τον Υποπυραγό Ευστ.

Βιτουλαδίτη , Αθήνα 1990- Εκδόσεις Αρχηγείου Πυροσβεστικού Σώματος)

4. HAZ -MAT Response team, Leak and Spill Guide, (1984). Fire Protection

Publications, Oklahoma State University.

5. Technical Guidance for Hazards Analysis - Emergency Planning for Extremely

Hazardous Substances, (1987). U.S Environmental Protection Agency, Federal

Emergency Management Agency, U.S Department of Transportation, December.

6. Γεωργιάδου Ε, 2008. Βιομηχανικά Ατυχήματα Μεγάλης Έκτασης (ΒΑΜΕ),

ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.

7. Λεμονίδης Ι,1994. Ειδικές Ομάδες Διάσωσης, Πυρκαγιές, Σεισμοί, Καταστροφές.

Εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη.

8. Τιάγκος Ν. Π, 2015. Πυρκαγιές σε δεξαμενές καυσίμων πλωτής και σταθερής

(κωνικής) οροφής, Πυροσβεστική Επιθεώρηση, τεύχος 171/περίοδος Β, σελ 17-23

Διαθέσιμο και στο περιοδικό (online) Fire rescue news:

http://www.fire.gr/?p=25438 (2016, Απρ.27)

9. Ειδικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης

(ΣΑΤΑΜΕ) της Jet oil Α.Ε Θεσσαλονίκης/Ν.Α Θεσ/νίκης ,Δεκέμβριος 2004,

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης

10. Ειδικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης

(ΣΑΤΑΜΕ) της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε. – ΔΙΥΛΙΣΤΗΡΙΟ & ΧΗΜΙΚΑ

Page 51: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

51

ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ /Ν.Α Θεσ/νίκης Δεκέμβριος 2004, Νομαρχιακή

Αυτοδιοίκηση Θεσσαλονίκης

11. Αξιολόγηση Μελέτης Ασφαλείας της ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΑ Α.Ε

ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ¨Έργο δεξαμενισμού αργού πετρελαίου

χαμηλού θείου¨ , Μάρτιος 2008, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

12. Πρότυπο NFPA-11(standard for Low-Medium and High Expansion foam, edition

2016), του Αμερικάνικου Εθνικού Συνδέσμου Πυροπροστασίας

13. Τιάγκος Ν. Π, 2015. Αφρός πυρόσβεσης, Πυροσβεστική Επιθεώρηση, τεύχος

173/περίοδος Β, σελ 18-23 Διαθέσιμο και στο περιοδικό (online) Fire rescue news

http://www.fire.gr/?p=27213 (2016,Απρ.27)

14. Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Τεχνολογικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης

(Γενικό ΣΑΤΑΜΕ) ,1η έκδοση-Ιούνιος 2009, Υπουργείο Εσωτερικών ΓΓΠΠ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ (ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ)

Οι φωτογραφίες του παραρτήματος είναι από το προσωπικό αρχείο . Ελήφθησαν κατά

την διάρκεια εκπαίδευσης στις εγκαταστάσεις του 2ου ΠΣ Θεσσαλονίκης αλλά και στο

πεδίο ασκήσεων στις εγκαταστάσεις των ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ ΑΕ. Επίσης και

από τις ασκήσεις κοινής συνεργασίας με επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον

τομέα της αποθήκευσης και διακίνησης υγρών καυσίμων.

Τέλος οι φωτογραφίες από την πυρκαγιά της JET OIL είναι από το αρχείο των

ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΩΝ ΑΕ. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον εργοδηγό Ιωάννη Κωστή

υπάλληλο της επιχείρησης για την παραχώρηση των φωτογραφιών αυτών.

Ακολουθεί ένας σύντομος προσωπικός σχολιασμός στις φωτογραφίες από την πυρκαγιά

της JET OIL και στην συνέχεια οι υπόλοιπες φωτογραφίες.

Page 52: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

52

Φωτογραφία 1 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης το 1986

Από την φωτογραφία διαπιστώνεται ότι η πυρκαγιά είναι σε δεξαμενή πλωτής

οροφής. Είναι στο πρώτο στάδιο και εντοπίζεται σε περιφερειακά σημεία μεταξύ

κελύφους και οροφής (δακτύλιος φραγής). Ενδέχεται να υπάρχει και τοπική ανάφλεξη στο

κέντρο της οροφής από συγκεντρώσεις υγρών καυσίμων λόγω διαρροών ή φθοράς της

μεταλλικής επιφάνειας. Το σίγουρο είναι ότι δεν έχει προκληθεί βύθιση της επιπλέουσας

οροφής που ακολουθεί τη στάθμη του περιεχόμενου προϊόντος. Διακρίνεται άγημα

πυροσβεστών που επιχειρεί να σβήσει την φωτιά ρίχνοντας αφρό με εγκατάσταση

χαμηλής από την οροφή γειτονικής δεξαμενής.

Page 53: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

53

Φωτογραφία 2 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης το 1986

Από την 2η φωτογραφία διαπιστώνεται ότι η πυρκαγιά είναι σε δεξαμενή πλωτής

οροφής. Επίσης εντοπίζεται σε περιφερειακά σημεία μεταξύ κελύφους και οροφής

(δακτύλιος φραγής). Έχει περιορισμένες διαστάσεις και διακρίνεται άγημα πυροσβεστών

που επιχειρεί να σβήσει την φωτιά ρίχνοντας αφρό με εγκατάσταση χαμηλής από την

οροφή της δεξαμενής που συμμετέχει στην πυρκαγιά..

Page 54: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

54

Φωτογραφία 3 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης το 1986

Από την 3η φωτογραφία διαπιστώνεται ότι πρόκειται για πυρκαγιά οροφής

δεξαμενής (TANK FIRE). Διακρίνεται άγημα πυροσβεστών περιμετρικά του αναχώματος

που βρίσκεται η καιόμενη δεξαμενή.

Page 55: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

55

Φωτογραφία 4 - Πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της JET OIL στο Καλοχώρι Θεσσαλονίκης το 1986

Από την 4η φωτογραφία διαπιστώνεται ότι πρόκειται για πυρκαγιά λίμνης στο

ανάχωμα των δεξαμενών (POOL FIRE). Οι δεξαμενές καυσίμων που βρίσκονται στην ίδια

λεκάνη ασφαλείας έχουν καταρρεύσει με συνέπεια την πλήρωση του αναχώματος από το

καύσιμο που είχαν και την ανάφλεξή του. Διακρίνονται σκαπτικά μηχανήματα, για την

ενίσχυση των αναχωμάτων, καθώς και πυροσβεστικά οχήματα περιμετρικά του

αναχώματος.

Page 56: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

56

Φωτογραφία 5 - Δεξαμενή πλωτής οροφής

Διακρίνεται ο δακτύλιος φραγής και η επιπλέουσα οροφή που ακολουθεί την στάθμη του

καυσίμου.

Διακρίνεται η παροχή για την εγκατάσταση χαμηλής πίεσης 45mm για παραγωγή αφρού

καθώς και οι αφρογεννήτριες για εκτόξευση αφρού στον δακτύλιο φραγής.

Φωτογραφία 6 - Δεξαμενή πλωτής οροφής

Page 57: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

57

Φωτογραφία 7 - Δεξαμενή πλωτής οροφής

Διακρίνονται οι αφρογεννήτριες για την εκτόξευση αφρού στον δακτύλιο φραγής

Φωτογραφία 8 - Δεξαμενή πλωτής οροφής

Διακρίνεται το πλάγιο κλιμακοστάσιο καθώς και ο περιμετρικός σωλήνας για την ψύξη της

δεξαμενής

Page 58: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

58

Φωτογραφία 9 - Δεξαμενή κωνικής οροφής

Διακρίνεται το τσιμεντένιο τοιχίο που περιβάλλει την λεκάνη ασφαλείας που είναι

εγκατεστημένη η δεξαμενή.

Φωτογραφία 10 - Δεξαμενή κωνικής οροφής

Διακρίνεται ο περιμετρικός σωλήνας για την ψύξη της δεξαμενής και η αφρογεννήτρια

(κόκκινο χρώμα)

Page 59: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

59

Φωτογραφία 11 - Εσωτερικό δεξαμενής κωνικής οροφής

Διακρίνεται η αφρογεννήτρια που βρίσκεται στο εσωτερικό της δεξαμενής.

Φωτογραφία 12 - Αφρογεννήτρια για την παραγωγή αφρού υψηλής διόγκωσης

Page 60: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

60

Φωτογραφία 13 - Τύπος αφρού χαμηλής διόγκωσης (AFFF) & Υψηλής διόγκωσης

Φωτογραφία 14 - Ρίψη αφρού γενικής χρήσης με αυλό μέσης διόγκωσης σε ομοίωμα δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων των ΕΛΠΕ.

Page 61: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

61

Φωτογραφία 15 - Πυρκαγιά υγρών καυσίμων σε ομοίωμα δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων των ΕΛΠΕ

Φωτογραφία 16 - Τεχνική απ’ ευθείας βολής αφρού στο τοίχωμα της δεξαμενής χρησιμοποιώντας αφρό χαμηλής διόγκωσης με τον αντίστοιχο αυλό

Page 62: Καταπολέμηση πυρκαγιών υγρών καυσίμων σε δεξαμενές πλωτής και κωνικής οροφής σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης

62

Φωτογραφία 17 - Προσέγγιση με εγκαταστάσεις χαμηλής πίεσης για κλείσιμο βάνας σε ομοίωμα δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων των ΕΛΠΕ

.

Φωτογραφία 18 - Προσέγγιση με εγκαταστάσεις χαμηλής πίεσης για κλείσιμο βάνας σε ομοίωμα δεξαμενής στο πεδίο ασκήσεων των ΕΛΠΕ