ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

186
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ, 1941-44: ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ, ΛΟΓΟΣ, ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Κατερίνα ΝΤΟΝΑ Υπ. Δρ. Παντείου Παν/μίου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι εκπαιδευτικοί στην κατοχή 1941-1944, ανέπτυξαν οργανωμένη συλλογική δράση στα πλαίσια ευρύτερων οργανώσεων. Η επισιτιστική κρίση, ο πληθωρισμός, η δυσλειτουργία του εκπαιδευτικού-σχολικού συστήματος, η δημιουργία του αντιστασιακού κινήματος, αποτελούν τις προϋποθέσεις, τους αντικειμενικούς όρους στους οποίους στηρίχτηκε η οργανωμένη δράση. Στην ύπαιθρο δάσκαλοι και καθηγητές συμμετέχουν «προνομιακά» σε σχέση με άλλες επαγγελματικές κατηγορίες στην Εθνική Αντίσταση. Η συμμετοχή προκύπτει σαν απόρροια του ρόλου τους και της ιδιαίτερης σχέσης των δασκάλων με τις αγροτικές κοινωνίες από το μεσοπόλεμο. Στις πόλεις, όπου υπάρχει υπερσυγκέντρωση εκπαιδευτικών λόγω της ανάπτυξης μηχανισμών διανομής προϊόντων και των συσσιτίων, ιδρύουν με τους άλλους δημοσίους υπαλλήλους την Κεντρική Πανυπαλληλική Επιτροπή (ΚΠΕ). Μέχρι την Άνοιξη του 1943 αποτελεί την μόνη και ενιαία οργάνωση δ.υ. και σημειώνει μια σειρά από κινητοποιήσεις για την καλυτέρευση των όρων διαβίωσης των δ.υ. Από την Άνοιξη του 1943, εκφράζει δημόσια την υποστήριξη στις αριστερές αντιστασιακές δυνάμεις γεγονός που ακολουθείται από παραταξιακή διάσπαση και σταμάτημα των κινητοποιήσεων. Από το φθινόπωρο του 1943, οργανώνονται στην ύπαιθρο σύλλογοι δασκάλων και μικτοί σύλλογοι δασκάλων και καθηγητών στην προοπτική της απελευθέρωσης. Τα Δεκεμβριανά και οι μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις θα σταματήσουν αυτές τις δραστηριότητες. Η κατοχική δράση θα ποινικοποιηθεί από το μετακατοχικό κράτος με σημαντικές συνέπειες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο.

description

για τους εκπαιδευτικούς και τη δράση τους

Transcript of ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ, 1941-44: ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ, ΛΟΓΟΣ, ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ Κατερίνα ΝΤΟΝΑΥπ. Δρ. Παντείου Παν/μίου ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι εκπαιδευτικοί στην κατοχή 1941-1944, ανέπτυξαν οργανωμένη συλλογική δράση στα πλαίσια ευρύτερων οργανώσεων. Η επισιτιστική κρίση, ο πληθωρισμός, η δυσλειτουργία του εκπαιδευτικού-σχολικού συστήματος, η δημιουργία του αντιστασιακού κινήματος, αποτελούν τις προϋποθέσεις, τους αντικειμενικούς όρους στους οποίους στηρίχτηκε η οργανωμένη δράση. Στην ύπαιθρο δάσκαλοι και καθηγητές συμμετέχουν «προνομιακά» σε σχέση με άλλες επαγγελματικές κατηγορίες στην Εθνική Αντίσταση. Η συμμετοχή προκύπτει σαν απόρροια του ρόλου τους και της ιδιαίτερης σχέσης των δασκάλων με τις αγροτικές κοινωνίες από το μεσοπόλεμο. Στις πόλεις, όπου υπάρχει υπερσυγκέντρωση εκπαιδευτικών λόγω της ανάπτυξης μηχανισμών διανομής προϊόντων και των συσσιτίων, ιδρύουν με τους άλλους δημοσίους υπαλλήλους την Κεντρική Πανυπαλληλική Επιτροπή (ΚΠΕ). Μέχρι την Άνοιξη του 1943 αποτελεί την μόνη και ενιαία οργάνωση δ.υ. και σημειώνει μια σειρά από κινητοποιήσεις για την καλυτέρευση των όρων διαβίωσης των δ.υ. Από την Άνοιξη του 1943, εκφράζει δημόσια την υποστήριξη στις αριστερές αντιστασιακές δυνάμεις γεγονός που ακολουθείται από παραταξιακή διάσπαση και σταμάτημα των κινητοποιήσεων. Από το φθινόπωρο του 1943, οργανώνονται στην ύπαιθρο σύλλογοι δασκάλων και μικτοί σύλλογοι δασκάλων και καθηγητών στην προοπτική της απελευθέρωσης. Τα Δεκεμβριανά και οι μετέπειτα πολιτικές εξελίξεις θα σταματήσουν αυτές τις δραστηριότητες. Η κατοχική δράση θα ποινικοποιηθεί από το μετακατοχικό κράτος με σημαντικές συνέπειες σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. ABSTRACT During the Occupation (1941-1944), the organized collective action of Greek teachers developed within broader institutional configurations. The material preconditions and the objective basis of teachers’ action has to be sought to a series of interrelated factors including the food crisis, the galloping inflation, the dysfunctionalities of the education system and the emergence of a resistance movement. In rural Greece, primary and secondary school teachers were proportionately over-represented, in relation to other professional groups, to the national resistance movement. This result from their role and particular relation they had developed with the rural communities since the interwar era. In the urban centers, where the over-concentration of teachers has to be attributed to the development of an extended network of aid distribution including messes and clothing, they established, along with other civil servants, the Central Committee of Civil Servants (CCCS). Up until the spring of 1943, CCCS, the only and unitary civil servants association, mobilized its members to improve their living conditions. In spring 1943, the CCCS’s publicly expressed support to the left

fraction of the national resistance movement led to a schism, which effectively put an end to the civil servants’ mobilization. In autumn 1943 and in anticipation of the liberation, primary and secondary school teachers, particularly in the rural areas, founded both sectoral and cross-sectoral organizations. The December events and the consequent political developments terminated all forms of mobilization while the criminalization of political action during the Occupation by the post-occupation state (1944-1948) had severe repercussions for teachers both at the individual and collective level. Η περίοδος με την οποία ασχολείται η ανακοίνωση έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία είναι σε μεγάλο βαθμό γνωστά.. Θα γίνει όμως σε αδρές γραμμές μικρή αναφορά στα στοιχεία που αποτελούν τις προϋποθέσεις για τη δημιουργία οργανωμένης συλλογικής δράσης των εκπαιδευτικών ανδρών και γυναικών (στο εξής οι αναφορές σε εκπαιδευτικούς, δασκάλους και καθηγητές, αφορούν και τα δυο φύλλα παρότι συμβατικά χρησιμοποιείται αρσενικό γένος).Από την άνοιξη του 1941 αμέσως μετά τη συνθηκολόγηση και την αρχή της κατοχικής περιόδου, άρχισαν να παρουσιάζονται ελλείψεις βασικών αγαθών και να αρχίζει σιγά σιγά να εμφανίζεται πληθωριστική τάση. Οι ανταλλαγές σε είδος υποκαθιστούν την εγχρήματη οικονομία και οι μισθοί χάνουν την αξία τους. Οι δημόσιοι υπάλληλοι και όσοι έχουν προσόδους από μισθούς είναι οι πρώτοι που δέχονται τις επιπτώσεις της νέας οικονομικής κατάστασης (Θωμαδάκης, 1984). «Κάθε προσπάθεια κατανόησης των όρων επιβίωσης των ανθρώπων με άξονα τις αμοιβές και το τρέχον κόστος των προϊόντων, θα βρισκόταν, στην πρώτη κιόλας στροφή, σε αδιέξοδο», εκτιμά ο Γιώργος Μαργαρίτης (1993: 142). Υπάρχουν αναφορές για θανάτους από πείνα δασκάλων και καθηγητών κατά την επισιτιστική κρίση του 41-42 και για δημοσίους υπαλλήλους που πουλάνε τις οδοντοστοιχίες τους για να επιζήσουν (Υπαλληλική, τχ. 1, 7.10.1942). Η αδυναμία των κατοχικών κυβερνήσεων να ελέγξουν το σύστημα παραγωγής και να συντηρήσουν τους υπαλλήλους σε συνδυασμό με την απαξίωσή τους ως δοσίλογες και προδοτικές, οδηγεί σε διάσταση υπαλλήλους και κράτος και σε μεγάλο βαθμό την απονομιμοποίησή του (Μαργαρίτης, 1993).Η κατάρρευση των κρατικών μηχανισμών δεν αφορούσε μόνο την οικονομία. Η στοιχειώδης και μέση εκπαίδευση από την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου και σε όλη τη διάρκεια της κατοχής δυσλειτουργούσε. Οι επιθεωρητές ασκούσαν διοικητικό έργο «εν όψει των περιστάσεων και των δυνατοτήτων» και κυρίως με "βάση ανθρωπιστικούς λόγους" όπως αναφέρει η Γενική Έκθεσις επιθεωρητή του 1943 (Αρχείο Ματθαιάσσου). «Μισά κι ανέσωτα» γίνονται τα μαθήματα αναφέρεται σε νεανική εφημερίδα του Βόλου (Κολλιού, 1985: 835). Σε περιοχές του Πειραιά μετά την κατοχή επιθεωρητής διαπιστώνει πως στις πρώτες τάξεις υπάρχει σοδειά τεσσάρων ετών (Μιχαλόπουλος, 1945). Στα χωριά της υπαίθρου τα δημοτικά σχολεία παραμένουν κλειστά σχεδόν σε όλη την περίοδο. Στα σχολεία που λειτουργούν, περικόπτονται οι ώρες διδασκαλίας και η διάρκεια του σχολικού έτους περιορίζεται μέχρι και τέσσερις μήνες. Ταυτόχρονα δίνεται το δικαίωμα της κατ’ οίκον διδασκαλίας, φροντιστηριακών μαθημάτων, και η απόκτηση απολυτηρίου με εξετάσεις (Αρχείο Ματθαιάσσου, Γενικές εκθέσεις 1941-1945. Νούτσος, 2004. Δημαράς, 1988, ν΄- να΄. Παιδεία τχ. 57-58). Η απαξιωτική έκφραση «κατοχικό απολυτήριο», μέχρι και σήμερα αποτυπώνει την εκπαιδευτική πραγματικότητα της εποχής.

Η δυσλειτουργία εκφράζονταν με συγκεκριμένες δυσκολίες και προβλήματα. Η επίταξη των σχολικών κτιρίων από τις αρχές κατοχής, η λειτουργία λαϊκών συσσιτίων του Ερυθρού Σταυρού, η έλλειψη καυσίμων τους θερινούς μήνες, δημιουργούσαν δυσκολίες όσο αφορά την υποδομή. Εξαιτίας των προβλημάτων αυτών, μαθήματα γίνονται σε νάρθηκες εκκλησιών, σε νοικιασμένα κτίρια, ακόμα και στην ύπαιθρο (Ματθαιάσσος, Γενικές εκθέσεις 1941-1945). Και στο ανθρώπινο δυναμικό όμως υπάρχουν προβλήματα. Στην ύπαιθρο, εξαιτίας της απασχόλησης στις αυξημένες οικογενειακές γεωργικές εργασίες και της χαλάρωσης των μέτρων για υποχρεωτική παρακολούθηση, η προσέλευση είναι σημαντικά μειωμένη στις περιπτώσεις που τα σχολεία λειτουργούν. Γενικευμένη είναι η ανησυχία για την αυξανόμενη παιδική αλητεία εξαιτίας της αποχής από τη σχολική διαδικασία και από τις πολιτικοκοινωνικές επιδράσεις της δεκαετίας του 1940-1950. Η συζήτηση και οι ηθικοπλαστικές δράσεις για την επαναφορά των μαθητών θα ενταθούν στην επόμενη δεκαετία από το σχολείο και από εξωσχολικούς φορείς. Εκτός από τους μαθητές και οι εκπαιδευτικοί εξαιτίας των δυσμενών συνθηκών επιβίωσης, μετακινούνται από τις θέσεις εργασίας τους στους τόπους καταγωγής τους ή στις πόλεις όπου υπάρχουν συσσίτια και μηχανισμοί διανομής προϊόντων. Το Σεπτέμβρη του 1941, τα σχολεία της υπαίθρου δεν έχουν δασκάλους ενώ «εις τας Αθήνας συνεκεντρώθησαν πολλοί δημοδιδάσκαλοι, πάρα πολλοί» παρατηρεί με ανησυχία το περιοδικό «Ερμής» (τχ. 738). Παρά τις αυστηρές εγκυκλίους του κατοχικού υπουργού Παιδείας Λογοθετόπουλου για απαγόρευση των αποσπάσεων τον Αύγουστο του 1941, ένα χρόνο αργότερα όπως ο ίδιος παραδέχεται, «έγιναν αποσπάσεις εκπαιδευτικών εις ευρείαν κλίμακα παρά το συμφέρον της υπηρεσίας προς εξυπηρέτησιν των επισιτιστικών αναγκών τούτων». (Ερμής, τχ. 755).Εκτός από την κατάρρευση και απονομιμοποίηση του κράτους και τις συνέπειες στην εκπαίδευση και την εργασιακή κατάσταση των εκπαιδευτικών, σημαντικός παράγοντας για την κατανόηση της περιόδου είναι η δημιουργία αντιστασιακού κινήματος. Η ίδρυση του ΕΑΜ το Σεπτέμβρη του 1941, αποτελεί γεγονός μείζονος σημασίας απαραίτητο για την δημιουργία και την εξέλιξη των οργανωμένων δυνάμεων στις αστικές περιοχές. (Richter, 1975: 222. Woodhouse, 1974)Σ’ αυτές τις αντικειμενικές συνθήκες θα δούμε πως εκδηλώνεται η οργανωμένη συλλογική δράση των εκπαιδευτικών.Επιλέχτηκε ο όρος οργανωμένη συλλογική δράση αντί του συνδικαλισμού για δυο λόγους. Ο πρώτος είναι η έλλειψη θεσμικού πλαισίου καθώς οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ήταν απαγορευμένες από το 1936 επομένως στην κατοχή ήταν παράνομες. Ο δεύτερος και σημαντικότερος είναι πως οι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν σε ευρύτερα σχήματα και μορφώματα που ξεπερνούσαν τις κλαδικές τους οργανώσεις. Στη συγκυρία αυτή άλλωστε, ο λόγος και η δράση τους ξεπερνούσαν τα επαγγελματικά ζητήματα και αφορούσαν γενικότερες απελευθερωτικές και πολιτικές επιδιώξεις.Για την εξέταση του θέματος θα γίνει διάκριση μεταξύ Αθήνας - αστικών κέντρων και ορεινής Ελλάδας. Στην Αθήνα και στις μεγάλες πόλεις, η παρουσία της κυβέρνησης, ανώτερων διοικητικών αρχών και η δύναμη των αρχών κατοχής ορίζουν το πλαίσιο. Στην ορεινή Ελλάδα εξαιτίας της κατάρρευσης του συγκοινωνιακού δικτύου στην αρχή, και στη συνέχεια με την ανάπτυξη του αντάρτικου, οι δοσίλογες κυβερνήσεις της Αθήνας είχαν μικρή ως καμία πρόσβαση. Εκεί αναπτύχθηκαν ανεξάρτητες πολιτικοοικονομικές λειτουργίες και θεσμοί και το ένοπλο αντάρτικο. Προκύπτει πως οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν «προνομιακά» και πρωτοστατούν σε σχέση με άλλες επαγγελματικές κατηγορίες σ’ αυτές τις διαδικασίες. Μετά το 1980, πλήθος μαρτυριών και απομνημονευμάτων εκδίδονται

από εκπαιδευτικούς για την συμμετοχή τους στην εθνική αντίσταση κυρίως στην επαρχία. Χαρακτηριστικά δείγματα τα βιβλία «Βασιλική Δρυς» (Αλεξίου, 1983), «Εκπαιδευτικοί και Εθνική Αντίσταση» (Κατσαντώνης, 1984), «Οι εκπαιδευτικοί στην Εθνική Αντίσταση» (Γκόντζος & Αναστασάκος, 1985) όπου βρίσκουμε εκτενείς καταλόγους αντιστασιακών εκπαιδευτικών και συγκεκριμένες δράσεις. Επίσης υπάρχουν πολλές αυτοβιογραφικές και βιογραφικές εκδόσεις ενδεικτικές είναι «…Θυμάται» (Φυλακτός, 1988), «Άλωνα, Φλώρινα» (Κούφης, 1990), «Ωρίων Γιάννης Μιχαλόπουλος» (Μουτούλας, 1999). Στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση. Επίσημα κείμενα – αναμνήσεις –χρονικά – στοιχεία» επίσης βρίσκουμε πολλά κείμενα εκπαιδευτικών. Η χρονική διαμεσολάβηση, η προσωπική εμπλοκή, η συγκεκριμένη έκβαση των πολιτικών πραγμάτων μετά την κατοχή, μας αναγκάζουν να είμαστε προσεκτικοί στην προσέγγισή τους όσον αφορά τα ιστορικά γεγονότα αυτά καθ’ αυτά και ακόμα περισσότερο τις ερμηνείες και τις εκτιμήσεις στις οποίες προβαίνουν οι συγγραφείς τους. Για παράδειγμα υπάρχουν αναφορές για λειτουργία σχολείων, νηπιαγωγείων και παιδικών σταθμών κυρίως στη Ρούμελη από το 1942 με ευθύνη εκπαιδευτικών και σχολικών επιτροπών που συστάθηκαν στα πλαίσια κωδίκων τοπικής αυτοδιοίκησης (Ζωίδης, 1991). Η αποδοχή μιας τέτοιας κατάστασης, θα έφερνε νέα δεδομένα και θα ανέτρεπε σε κάποιο βαθμό την ως τώρα εικόνα για την κατάσταση στην ύπαιθρο κατά την πρώτη περίοδο της κατοχής. Θεωρώντας πως οι συνθήκες δεν ευνοούσαν τέτοιες πρακτικές ή αν συνέβησαν πρέπει να ήταν περιορισμένες πιστεύουμε πως η περαιτέρω έρευνα κυρίως η τοπική ιστορία είναι απαραίτητη για να στηριχτεί κάτι τέτοιο. Ανάλογη είναι και αναφορά για την ίδρυση της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας την ίδια περίοδο στην Ευρυτανία (Μπάρτζης, 1987). Η αρχειακή έρευνα έχει δείξει πως η κίνηση για επανασύσταση της Ομοσπονδίας έγινε ένα χρόνο αργότερα στα τέλη του 1943 κάτω από εντελώς διαφορετικές συνθήκες. Αυτό που ωστόσο μπορούμε να θεωρήσουμε ασφαλές, είναι η υπεραντιπροσώπευση των εκπαιδευτικών στην εθνική αντίσταση χωρίς να αναφερθούμε σε λεπτομέρειες καθώς στο θέμα υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία. Μικρή ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στη στάση των επιθεωρητών οι οποίοι οι οποίοι είναι οι παράγοντες της διοίκησης της εκπαίδευσης σε τοπικό επίπεδο. Υπήρχαν επίσης επιθεωρητές που κατηγορήθηκαν για συνεργασία με τις δοσίλογες κυβερνήσεις και τις αρχές κατοχής (Διδασκαλικό Βήμα, 1.12.1944) . Από την άλλη πλευρά, επιθεωρητές διώχτηκαν ή κλήθηκαν σε απολογίες για στήριξη ή ανοχή προς τους εκπαιδευτικούς που συμμετείχαν ποικιλότροπα στην Εθνική Αντίσταση ακόμα και για άμεση προσωπική εμπλοκή (Παπακωνσταντίνου, 1995). Ωστόσο χρειάζεται περαιτέρω και έρευνα για να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα για το πως κινήθηκε το σώμα των επιθεωρητών στην κατοχή.Μπορεί όμως η συμμετοχή στην αντίσταση να θεωρείται μέρος της ιστορίας του κινήματος των εκπαιδευτικών;Για να απαντήσουμε, θα δούμε τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις από αυτή τη συμμετοχή. Οι δάσκαλοι και οι καθηγητές χαρακτηρίζονται συνολικά σαν κλάδοι επικίνδυνοι στη μετακατοχική περίοδο και υφίστανται «προνομιακά» σε σχέση με τα άλλα επαγγέλματα τις συνέπειες των διώξεων και των μεταπολεμικών αυταρχικών νόμων με βάση τη στάση τους στην κατοχή. Χαρακτηριστικές είναι οι τοποθετήσεις βουλευτών το 1946: «Πλείστα παραδείγματα μας πείθουν ιδίως εις τον Διδασκαλικόν κλάδον όπου ούτοι διαστρέφουν τας συνειδήσεις των παιδιών» και «Επί της εκκαθαρίσεως των εκπαιδευτικών εάν μεν μείνουν πιστοί εις τας πεποιθήσεις των θα διδάξουν αντιπατριωτικά, εάν δε συμμορφωθούν προς τας οδηγίας του κράτους θα διδάξουν αντίθετα προς ότι πιστεύουν θα είναι κακοί διδάσκαλοι διότι ουδείς ημπορεί να εμπνεύση εις άλλους ό,τι ο ίδιος δεν πιστεύει» (Εφημερίς Συζητήσεων της Βουλής

16.8.1946). Οι ίδιες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών μετά την απελευθέρωση, αναλαμβάνουν σοβαρό αγώνα για την «εθνικόφρονη αναβάπτιση» των κλάδων και τη διαγραφή από την ιστορία των οργανώσεων της κατοχικής παρεκτροπής. Στο Διδασκαλικό Βήμα διαβάζουμε το 1947: «Θα δυνηθή ο Κλάδος να διαφωτίση την Κοινήν και Επίσημον γνώμην όχι μόνον επί των ζητημάτων του, αλλά και επί την προσήλωσίν του εις τα Εθνικά Ιδεώδη, αποκαθιστών ούτω την υπόληψίν του, την οποίαν πολλοί διεμφισβήτησαν εσχάτως εκ της συμμετοχής ελαχίστων εξωμοτών ασκησάντων το επάγγελμα του διδασκάλου εις τον κατά της Πατρίδος ανταρτικόν αγώνα» (Διδασκαλικόν Βήμα, τχ. 50). Και η επανιδρυθείσα το 1949 Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσεως (ΟΛΜΕ) θεωρεί την οργάνωση «σιγήσασα επί δεκαπενταετίαν» (Δελτίον ΟΛΜΕ, τχ. 94). Η περίοδος από το 1936 ως το 1946 θεωρείται ενιαία και σβησμένη από την ιστορία των συνδικαλιστικών οργανώσεων.Το ουσιαστικότερο όμως επιχείρημα που συνηγορεί στο να θεωρήσουμε τη δράση αυτή μέρος της ιστορίας των εκπαιδευτικών, είναι πως η ένταξη και η συμμετοχή στους αντιστασιακούς θεσμούς δεν γίνεται τυχαία ούτε είναι ατομική επιλογή αλλά αποτέλεσμα του επαγγέλματος και του ρόλου τους. Ο Άγγελος Ελεφάντης που εκτιμά πως το 32% των καπεταναίων του ΕΛΑΣ ήταν δάσκαλοι (Ελεφάντης, 2004), αποδίδει τους λόγους ένταξης στη ριζοσπαστικοποίηση και την ιδεολογική αφύπνιση του κλάδου εξαιτίας παραγόντων που είχαν σχέση με τις επαγγελματικές συνθήκες και την γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση (Ελεφάντης, 1979). Στις ίδιες αιτίες και στην ίδια περίοδο του μεσοπολέμου, ανιχνεύουν και οι μετακατοχικές κυβερνήσεις και εκπαιδευτικοί παράγοντες, την παρέλκυση των εκπαιδευτικών. Η εικόνα που έχουν οι ίδιοι οι δάσκαλοι για το ρόλο τους συνηγορεί σ’ αυτό και αποτυπώνεται σε ένα απόσπασμα του Διδασκαλικού Βήματος το 1943: «Οργανωμένος πρώτα ο ίδιος ο δάσκαλος θα φροντίσει να οργανώσει και όλο τον ελληνικό λαό. Αυτουνού δουλειά είναι. Αυτός είναι ο φυσικός ηγέτης του, αυτόν θα ακολουθήση ο λαός. Δεν πρέπει να προδώσει την εμπιστοσύνη που του έχει ο λαός» (Διδασκαλικό Βήμα, τχ. 4, 10.6.1943).Εκτός από την συμμετοχή σε ευρύτερες πολιτικοκοινωνικές οργανώσεις, η περίοδος έχει και παιδαγωγική διάσταση όπως προκύπτει από το πρόγραμμα της ΠΕΕΑ, την Διδασκαλική Συνδιάσκεψη τον Ιούλιο του 1944 στην Ευρυτανία, τη λειτουργία παιδαγωγικών φροντιστηρίων, την έκδοση αναγνωστικών (Εθνική Αντίσταση, 1963: 4-6. Σακελλαρίου, 1984) Στα εκπαιδευτικά θέματα δεν θα επεκταθούμε γιατί αφενός θεωρούνται αρκετά γνωστά και γιατί δεν είναι το κεντρικό θέμα της παρούσας ανακοίνωσης. Άλλωστε, τα περισσότερα έμειναν σε επίπεδο προθέσεων ή εφαρμόστηκαν για μικρή χρονική περίοδο εξαιτίας των μεταδεκεμβριανών εξελίξεων.Ενώ όμως έχουν καταγραφεί οι κινήσεις των εκπαιδευτικών στην ύπαιθρο, λιγότερο γνωστή είναι η δράση τους στα αστικά κέντρα και κυρίως στην Αθήνα όπου είχε συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών λόγω της εφαρμογής μηχανισμών διανομής. Και στις πόλεις, οι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν οργανωμένοι σε ευρύτερα οργανωτικά σχήματα.Στα τέλη του 1941 ιδρύθηκε η Κεντρική Πανυπαλληλική Επιτροπή (ΚΠΕ) η συνδικαλιστική οργάνωση των δημοσίων υπαλλήλων η οποία από το φθινόπωρο του 1942 είναι μέλος του συνασπισμού κομμάτων και οργανώσεων του ΕΑΜ (Ρούσος 1988). Οι απόψεις για την ημερομηνία ίδρυσης της ΚΠΕ διαφέρουν. Άλλοι την τοποθετούν τον Απρίλη του 1942 κατά την πρώτη απεργία και άλλοι από το Νοέμβρη του 1941 όταν εκδόθηκε παράνομα η «Υπαλληλική». Οι διάφοροι κλάδοι του δημοσίου και οι εκπαιδευτικοί αντιπροσωπεύονταν σ’ αυτή με κλαδική επιτροπή. Η ΚΠΕ οργανώνει και καθοδηγεί τις κινητοποιήσεις και απεργίες δημοσίων

υπαλλήλων. Διακρίνουμε δύο περιόδους στη δράση και το λόγο της οργάνωσης. Η πρώτη μέχρι την Άνοιξη του 1943 και η δεύτερη μέχρι την απελευθέρωση. Στην πρώτη περίοδο, γίνονται δυο μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις τον Απρίλιο και τον Σεπτέμβρη του 1942. Η πρώτη γίνεται μόνο από τους δημοσίους υπαλλήλους, θεωρείται «μισοοργανωμένη», περισσότερο σαν ξέσπασμα εξαιτίας της απόλυτης ένδειας και εξάντλησης. Η δεύτερη παίρνει τη μορφή γενικής απεργίας και είναι καλύτερα οργανωμένη. Και οι δυο απεργίες όμως γίνονται όταν φαίνεται κάποια διέξοδος στην επισιτιστική κρίση αμέσως μετά την έλευση βοήθειας (Μαργαρίτης, 1993). Μπορούμε να υποθέσουμε λοιπόν πως δεν ήταν ούτε ανοργάνωτες ούτε μόνο αποτέλεσμα της απελπιστικής κατάστασης. Φαίνεται πως υπήρχε σχεδιασμός ως προς το χρόνο και στόχος η συμμετοχή των υπαλλήλων στον έλεγχο και τη διανομή της βοήθειας. Ενδιαφέρουσα και αποκαλυπτική όσο αφορά την στάση του ΚΚΕ για το ρόλο των δημοσίων υπαλλήλων είναι η ανακοίνωση του Πολιτικού Γραφείου κατά την πρώτη κινητοποίηση. Παρά την συμμετοχή στα ηγετικά στελέχη της ΚΠΕ μελών του κομμουνιστικού κόμματος, (Μπαρτζιώτας, 1984. Ρούσος, 1988) δεν αναφέρει την ύπαρξη της ΚΠΕ και θεωρεί πως χρειάζεται «η ανάπτυξη του Εθνικού Εργατικού Απελευθερωτικού Μετώπου [ΕΕΑΜ ή όπως ήταν γνωστό Εργατικό ΕΑΜ] στο ύψος του πραγματικού οργανωτή και καθοδηγητή της πάλης της εργατικής τάξης» (ΚΚΕ, 1981). Στις κινητοποιήσεις οι δοσίλογες κυβερνήσεις αντιδρούν με δυο τρόπους. Με λήψη ακραία τρομοκρατικά μέτρων (Ν.Δ. 1240/1942 ΦΕΚ 88Α/17.4.1942) αλλά σε μεγάλο βαθμό ανεφάρμοστα και με σύσταση επιτροπής ανωτάτων δημοσίων υπαλλήλων οι οποία θα διαχειρίζεται τα θέματα και θα συνομιλεί με την κυβέρνηση (Ελεύθερον Βήμα, 21.4.42). Η επιτροπή αυτή δεν έχει καμία αποδοχή στους δημοσίους υπαλλήλους καθώς είναι απολύτως ταυτισμένη με την κυβέρνηση και τις αρχές κατοχής. Για την ιεραρχία των δημοσίων υπαλλήλων πρέπει να αναφερθεί πως οι διαφορές αυτών που βρίσκονταν στη βάση με αυτούς που ήταν στην κορυφή σήμαιναν εκτός από οικονομικές και κοινωνικές διαφοροποιήσεις. Οι ανώτατοι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν ταυτισμένοι σε μεγάλο βαθμό με το κράτος κάτι που δεν συνέβαινε στους χαμηλόβαθμους δημοσίους υπαλλήλους (Αβδελά, 1990. Αθανασιάδης, 1999).Οι δάσκαλοι ανήκουν στους κατώτερους και ανώτερους ανάλογα με την εξέλιξη. Οι καθηγητές στους ανώτερους και οι γυμνασιάρχες στους ανώτατους. Από τα μέτρα που παίρνουν οι κυβερνήσεις για να αμβλύνουν τις συγκρούσεις και να προσεταιριστούν τους κατωτέρους δ.υ., είναι η αναβάθμιση μεγάλου αριθμού δασκάλων και άλλων χαμηλόβαθμων υπαλλήλων (Ν.Δ. 1440/1942 και Ν. 1869/1944).Στην πρώτη αυτή περίοδο, στο επίκεντρο των αιτημάτων είναι οι συνεταιρισμοί. Στόχος είναι να δίνεται η βοήθεια στους συνεταιρισμούς και να διατίθεται από αυτούς (Υπαλληλική, τχ. 10 και τχ. 18). Ο ρόλος των συνεταιρισμών είναι ιδιαίτερα σημαντικός, η προϋπόθεση και η βάση στην οποία στηρίχτηκε η παραπέρα οργάνωση. «Η άνθηση των καταναλωτικών συνεταιρισμών είχε μια τουλάχιστον ισάξια σημασία για την οργάνωση της αντίστασης με την υποκειμενική απόφαση για ίδρυση του ΕΑΜ» κατά τον Γιώργο Μαργαρίτη (1993). Παρόλο τον κίνδυνο να συγκεντρώσουν εξουσία και να γίνουν εστίες οργανωμένης δράσης, η κυβέρνηση λόγω αδυναμίας να εξασφαλίσει προϊόντα, τους ανέχεται και τους νομιμοποιεί στην πράξη. Αργότερα, την άνοιξη του 1943, όταν η επισιτιστική βοήθεια απομακρύνει τον κίνδυνο μιας νέας κρίσης, ο έλεγχος της βοήθειας, είναι το διακύβευμα και το πεδίο σύγκρουσης μεταξύ των διοικήσεων των συνεταιρισμών και της κυβέρνησης Ράλλη (Υπαλληλική τχ. 13).Την πρώτη περίοδο, η συσπείρωση στις οργανώσεις και η συμμετοχή στις απεργίες έχουν βάση επισιτιστικούς λόγους και η ΚΠΕ ευρεία αποδοχή καθώς είναι η μόνη

οργάνωση των δημοσίων υπαλλήλων με πετυχημένη και ισχυρή παρουσία. Από το Μάρτιο του 1943, η ΚΠΕ εκδηλώνει καθαρά πολιτικό λόγο και συνδέει τους αγώνες των δ.υ. με την απελευθερωτική διάσταση και συγκεκριμένη πολιτική στράτευση. «Το Εθνικόν Απελευθερωτικόν Μέτωπον (ΕΑΜ) η Φιλική Εταιρεία της γενιάς μας … Ο Ελληνικός Λαικός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ) – οι σύγχρονοι αρματωλοί και κλέφτες…» (Υπαλληλική τχ. 9). Σύμφωνα με εκτιμήσεις ιστορικών αρκετά καθυστερημένα από τις πρώτες κινητοποιήσεις των δημοσίων υπαλλήλων, «το Φεβρουάριο του 1943, το ΕΑΜ μετέβαλε μια σειρά οικονομικών απεργιών σε πολιτική δράση εναντίον της γερμανικής κατοχής» (Χόνδρος, 1984). Εδώ αρχίζει να διαφαίνεται και η εσωτερική διάσπαση του μετώπου των δημοσίων υπαλλήλων. Εμφανίζεται ο ΕΔΕΣ δημοσίων υπαλλήλων από το καλοκαίρι του 1943 και προβαίνει στην ίδρυση της ΣΔΥΕ, της προπολεμικής οργάνωσης (Ελεύθερος Δημόσιος Υπάλληλος, τχ. 1). Ενώ ως τώρα η διάσταση ήταν οριζόντια μεταξύ ανωτάτων και των υπολοίπων, τώρα εμφανίζεται παραταξιακή διαίρεση. Η εποχή είναι διαφορετική. Η κυβέρνηση Ράλλη έχει οργανώσει τάγματα ασφαλείας που φρουρούν τις εισόδους των υπηρεσιών, στις εξαγγελίες για απεργίες απαντά με λοκ άουτ συλλήψεις και εκτελέσεις ακόμα και στους χώρους εργασίας (Υπαλληλική τχ. 30). Οι εκτελέσεις των Παπαχριστοφόρου, μέλους της ΚΠΕ και του Παναγή Δημητράτου μέλος της εκτελεστικής επιτροπής των δασκάλων σημαντικό στέλεχος της μεσοπολεμικής Διδασκαλικής Ομοσπονδίας και με ευρύτερη πολιτική ακτινοβολία είχαν ισχυρό αντίκτυπο και είναι ενδεικτικές της τρομοκρατίας που εξαπολύθηκε προς στους δημοσίους υπαλλήλους (Διδασκαλικό Βήμα, 1.12.44).Από το φθινόπωρο του 1943 οι απεργίες σταματούν στην Αθήνα. Έντονες είναι οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των παρατάξεων με απειλές για τιμωρία που μετατίθεται στην επερχόμενη μετακατοχική κατάσταση. Ο ρόλος του ΕΔΕΣ και της ΣΔΥΕ – η οποία δεν είχε κάποια παρουσία στη συνέχεια –, σύμφωνα με την ΚΠΕ είναι προδοτικός και διασπαστικός. Κατηγορούνται για κατάδοση υπαλλήλων στις αρχές και δοσιλογισμό (Υπαλληλική τχ. 32). Εκτός από την ΚΠΕ, και φιλικοί προς τον ΕΔΕΣ παράγοντες φαίνεται να είναι επιφυλακτικοί για την αστική εκδοχή του. Ο Woodhouse χαρακτηριστικά αναφέρει: «Ο ΕΔΕΣ διατηρούσε πάντα δεσμούς με έναν κύκλο από ανυπόληπτα πρόσωπα στην Αθήνα, που προερχόταν κυρίως από το τυχοδιωκτικό παρελθόν του Ζέρβα. Αυτός ο κύκλος άρχισε να συγκεντρώνει ένα ρεύμα οπαδών, που πήγαζε κυρίως από τον ανταγωνισμό προς το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που είχε πάρει μεγάλη έκταση... Οι τάξεις των ανθρώπων αυτών άρχιζαν από φιλόδοξους καιροσκόπους, όπως ο στρατηγός Γονατάς, και έφθαναν ως αυτούς ακόμα τους ανοιχτούς συνεργάτες του κατακτητή, όπως ο Ταβουλάρης και ο Βουλπιώτης» (Woodhouse, 1974: 122). Εσωτερικές συγκρούσεις παρουσιάζουν στον ΕΔΕΣ δημοσίων υπαλλήλων στελέχη του από τις οποίες φαίνεται να υπερισχύει η συντηρητική πλευρά (Πετμεζάς, 1991: 94). Εκτός από την ποιοτική διάσταση, μειωμένη φαίνεται να είναι και η αριθμητική δύναμη της παράταξης. Σε διακήρυξη του ΕΔΕΣ τον Ιούνιο του 1943, αναφέρεται: Ενώ ο ΕΔΕΣ εθεώρησε σκόπιμον και επιβεβλημένον να μην εκδηλωθεί εις όλην την Ελλάδα… το ΕΑΜ δια των στελεχών του κομμουνιστικού κόμματος και των κομμουνιστικών πυρήνων εις τας συνδικαλιστικάς οργανώσεις των δημοσίων υπαλλήλων εδημιούργει εστίας εις όλην την Ελλάδα…» (Αρχείο Κατοχής ΓΑΚ).Γεγονός είναι πως η οργανωμένη δράση των δημοσίων υπαλλήλων ουσιαστικά σταματά το φθινόπωρο του 1943. Εκτός από την αυταρχική και τρομοκρατική τακτική της κυβέρνησης πρέπει να δούμε και τον αντικομμουνισμό που πιθανόν βρίσκει ερείσματα στους δημοσίους υπαλλήλους. «Μετά τα αποκαλυπτήρια για το ρόλο του ΕΑΜ έχουν φύγει απ’ τους κόλπους του. Παλιά 90% των δημοσίων

υπαλλήλων…» αναφέρεται σε δελτίο πληροφοριών προς τον Τσουδερό στις 29.1.44. (Αρχείο Τσουδερού). Όλοι οι παράγοντες προφανώς έπαιξαν καθοριστικό ρόλο με σημαντικότερο κατά την εκτίμησή μας την εσωτερική διάσπαση που έγινε το φθινόπωρο.Παραπάνω έγινε παρουσία της οργανωμένης δράσης των δημοσίων υπαλλήλων και όχι ειδικά των εκπαιδευτικών. Όπως προαναφέρθηκε, δεν μπορούμε να εξετάσουμε χωριστά τη δράση των εκπαιδευτικών καθώς οι ίδιοι επέλεξαν την ενιαία οργάνωση σαν πλαίσιο δράσης. Σε προσπάθειες που γίνονται για ικανοποίηση επιμέρους αιτημάτων από μερίδες δασκάλων η κλαδική επιτροπή αντιδρά με αποδοκιμασία θεωρώντας «υποχρέωση να κρατήσουμε αδιάσπαστη τη συνοχή της Οργάνωσης κι ακλόνητη την πειθαρχία σ’ αυτή» (Διδασκαλικό Βήμα, τχ. 4, 10.6.43). Αξίζει να αναφέρουμε πως το συνδικαλιστικό κίνημα των δημοσίων υπαλλήλων δεν εμφανίζεται παρά ελάχιστα στη βιβλιογραφία στην ιστορική του διάσταση (Λιάσκος, 1992), σε αντίθεση με το εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα όπου έχουν γίνει σημαντικές εργασίες (Κουκουλές, 1995. Κουκουλές 2000. Αυγουστίδης, 1999).Η συμβολή των εκπαιδευτικών στην ΚΠΕ δεν εξαντλείται στη συμμετοχή. Γνωρίζουμε πως γραμματέας της ΚΠΕ ήταν ο καθηγητής μαθηματικών Κώστας Νικολακόπουλος που αναδείχτηκε σε σύμβολο των κινητοποιήσεων, γνωρίζουμε επίσης πως η αριθμητική δύναμη και η συνοχή των εκπαιδευτικών ήταν ισχυρή. Οι κλάδοι τους είχαν πλούσια συνδικαλιστική δράση, οργανωτικές δυνατότητες και έμπειρα συνδικαλιστικά στελέχη από το μεσοπόλεμο (Αθανασιάδης 1999).Και ενώ οι δραστηριότητες βρίσκονται σε ύφεση στην Αθήνα, στην ορεινή Ελλάδα από το φθινόπωρο του 1943 και κυρίως μετά την ίδρυση της ΠΕΕΑ, δραστηριοποιούνται ανεξάρτητα οι εκπαιδευτικοί. Γίνονται τοπικά συνέδρια δασκαλικών συλλόγων σε πολλές περιοχές, επανιδρύονται σύλλογοι και τον Ιούλιο του 1944 πραγματοποιείται διδασκαλική συνδιάσκεψη στην Ευρυτανία που αποφασίζει την επανίδρυση της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας στο διοικητικό συμβούλιο της οποίας συμμετέχει σαν αντιπρόσωπος και ένας καθηγητής. Στην Πελοπόννησο το Σεπτέμβρη του 1944 πραγματοποιείται συνδιάσκεψη εκπαιδευτικών που αποφασίζει την οργάνωση μικτών οργανώσεων (Διδασκαλικό Βήμα, τχ. 1, 1. 12. 44). Μικτή οργάνωση γίνεται και στη Θεσσαλονίκη (Δελτίον ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης, τχ. 1). Τα σχήματα αυτά όμως δεν εξελίχτηκαν όπως φιλοδοξούσαν. Η αλλαγή του πολιτικού σκηνικού μετά τα Δεκεμβριανά καθόρισε νέες εξελίξεις. Η Διδασκαλική Ομοσπονδία ιδρύθηκε το 1946 και η ΟΛΜΕ το 1949 σε διαφορετικές συνθήκες και με άλλους όρους.Μετά την απελευθέρωση οι εκπαιδευτικοί υπέστησαν σε ευρεία έκταση διώξεις (Νούτσος, 2004. Καζαζίδου, 1993. Μαρκάκη, 2001) και όσοι παρέμειναν στην εκπαίδευση ανέπτυξαν διάφορες στρατηγικές προσωπικής επιβίωσης με συνέπειες που ξεπερνούσαν τη σφαίρα του ατομικού. Η κατοχή αποτέλεσε τομή σε σχέση με το προηγούμενο πλαίσιο και έφερε νέες διαιρέσεις στη βάση των εκπαιδευτικών που θα καθορίσουν την μεταπολεμική ταυτότητα και πορεία των συνδικαλιστικών τους οργανώσεων. Α. ΠΗΓΕΣ 1. Αρχεία-Εφημερίδες-ΠεριοδικάΑρχείο Μ. Ματθαιάσσου, ΕΛΙΑΑρχείο Κατοχής, ΓΑΚΑρχείο Τσουδερού, ΓΑΚ

Τρεις εγκύκλιοι του Γεν. Επιθεωρητού Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Μιχ. Π. Μιχαλόπουλου, 1945Αδημοσίευτο χειρόγραφο του Παπακωνσταντίνου Λεωνίδα, 1995Αδημοσίευτο χειρόγραφο της Καζαζίδου Έλλης, 1993Προφορική μαρτυρία της Σοφίας Μαρκάκη Πόθου, 2001Δελτίον ΟΛΜΕ, 1949Δελτίον της Ενώσεως Λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσεως Θεσσαλονίκης, 1945Διδασκαλικόν Βήμα, 1943-1950Εθνική Αντίσταση, 1963Ελεύθερον Βήμα, 1942-1944Ελεύθερος Υπάλληλος, 1943Ερμής, 1941-45Εφημερίς Συζητήσεων της Βουλής, 1946-1950Παιδεία, 1952Υπαλληλική, 1942-1944 Β. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Richter, H., (1975), 1936-1946: Δυο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα, Αθήνα: Εξάντας.Woodhouse, C. M., (1976), Το μήλο της έριδος, Αθήνα: Εξάντας.Αβδελά, Ε., (1990), Δημόσιοι Υπάλληλοι γένους θηλυκού, Αθήνα: Ίδρυμα Έρευνας και Παιδείας της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος.Αθανασιάδης, Θ., (1999), Η Διδασκαλική Ομοσπονδία στο Μεσοπόλεμο, Ιωάννινα (αδημοσίευτη διδ. διατριβή).Αυγουστίδης, Α. (1999) Το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα κατά τη δεκαετία του ’40 και τα περιθώρια της πολιτικής, Αθήνα: ΚαστανιώτηςΑλεξίου, Έ., (1983), Βασιλική Δρυς, Αθήνα: Καστανιώτης.Γκόντζος, Χ., & Αναστασάκος, Κ., (1985), Οι εκπαιδευτικοί στην Εθνική Αντίσταση, Αθήνα: Δίπτυχο.Δημαράς, Αλ., (1988), Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, τ. Β΄, Αθήνα: Ερμής.Ελεφάντης, Α., (1979), Η επαγγελία της αδύνατης επανάστασης, ΚΚΕ και αστισμός στον Μεσοπόλεμο, Αθήνα: ΘεμέλιοΕλεφάντης, Α., (2004), «Μια πρώτη μορφή λαϊκού δικαστηρίου το 1935 στην Κουφάλα Ευρυτανίας», Αρχειοτάξιο, τχ. 6, σελ. 150-155.Ζωίδης, Γ., (1991), «Η εκπαιδευτική πολιτική και πράξη του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ στα χρόνια της αντίστασης», Εθνική Αντίσταση, τχ. 75, σελ. 27-34.Θωμαδάκης, Σ., (1984), «Μαύρη αγορά, πληθωρισμός και βία στην οικονομία της κατεχόμενης Ελλάδας» στο Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950, Αθήνα: Θεμέλιο.Κατσαντώνης, Γ., (1984), Οι εκπαιδευτικοί στην Εθνική Αντίσταση, Αθήνα: Καρανάση.ΚΚΕ, (1981), Επίσημα Κείμενα, τ. 5ος, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.Κολλιού, Ν. (1985), Άγνωστες πτυχές Κατοχής και Αντίστασης 1941-1944, Βόλος.Κουκουλές, Γ., (1995), Το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα και οι ξένες επεμβάσεις (1994-1948), Αθήνα: ΟδυσσέαςΚουκουλές, Γ., (2000), Το εργατικό κίνημα και ο μύθος του Σισύφου (1964-1966), Αθήνα: Οδυσσέας.Κούφης, Π., (1990), Άλωνα Φλώρινας, Αθήνα.Λιάσκος, Ι., (1992), Η ιστορία του συνδικαλιστικού κινήματος των δημοσίων υπαλλήλων, Αθήνα.

Μαργαρίτης Γ., (1993), «Η περίοδος της κρίσιμης καμπής 1942-1943», Μνήμων, τχ. 14, σελ. 133-149.Μαργαρίτης. Γ., (1993), Από την ήττα στην εξέγερση, Αθήνα: Πολίτης.Μουτούλας, Π., (1999), Ωρίων - Γιάννης Μιχαλόπουλος. Με την Αριστερά στον Μεσοπόλεμο, στην Εθνική Αντίσταση στην Μεταπολεμική Ελλάδα, Αθήνα: Θεμέλιο.Μπάρτζης, Γ., (1986), «Χρονολογικός πίνακας της ιστορίας του συνδικαλιστικού κινήματος των ελλήνων δασκάλων», Τα Εκπαιδευτικά, τχ. 2, σελ. 119-125.Μπαρτζιώτας, Β., (1984), Η Εθνική Αντίσταση στην Αδούλωτη Αθήνα, Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.Νούτσος Χ., (2004), Ο δρόμος της καμήλας και το σχολείο, Αθήνα: Βιβλιόραμα.Πετμεζάς, Ηρ., (1991), Εθνική Αντίσταση και κοινωνική επανάσταση Ζέρβας και ΕΑΜ, Αθήνα.Ρούσος, Π., (1988), Η μεγάλη πενταετία 1940-1944, Αθήνα.Σακκελαρίου, Χ., (1984), Η παιδεία στην Αντίσταση, Αθήνα: Φιλιππότης.Φυλακτός, Δ., (1988), Θυμάται!, χ.τ.ε.Χόνδρος, Ι., (1984), «Η Ελληνική αντίσταση 1941-1944» στο Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950, Αθήνα: Θεμέλιο.

ΕΛΛΑΔΑ 1940-1950- Άγγελος Μ. Έβερτ: Η δράση του στην Κατοχή και στην Απελευθέρωση μέσα από μαρτυρίες πρωταγωνιστών της εποχής. Έρευνα: Μιλτιάδης Έβερτ. Ι. Σιδέρης, 2007, σελ. 247. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- Αι ιδέαι του Ι. Μεταξά δια την Ελλάδα και τον ελληνισμόν. Εκδίδεται υπό όμιλον συνεργατών του. Αθήναι, χ.χ., σελ. 143. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- "ΑΝΤΑΙΟΣ" δεκαπενθήμερο περιοδικό για τη μελέτη των προβλημάτων της ανοικοδόμησης. Α' τόμος: 1945-1947 - Β΄ τόμος: 1948-1951. ΕΛΙΑ, 2000. Ογκώδεις τόμοι. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ: Από το έπος της Εθνικής Αντίστασης. Φωτογραφίες (48 λυτά φύλλα Α3) του Σπύρου Μελετζή. Σύγχρονη Εποχή, 1982. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- Από την Αντίσταση στον Εμφύλιο πόλεμο. Επιμ.: Μάριον Σαράφη. Εισαγωγή: Νίκος Σβορώνος. Νέα Σύνορα, 1982, σελ. 237. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- Αρχείο της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.) - Πρακτικά Συνεδριάσεων. Έρευνα - Παρουσίαση: Δημήτρης Παπαδημητρίου. Σύγχρονη Εποχή, 1990, σελ. 211. [5 Ευρώ]- Αυτό είναι το ΚΚΕ - ΕΑΜ - ΕΛΑΣ στην Ελλάδα. Έκδοσις Πανελληνίου Συνδέσμου Θυμάτων και Πληγέντων εκ της ελασοκομμουνιστικής δράσεως ο "ΑΒΕΛ". Αθήναι, Σεπτέμβριος 1945, σελ. 48. Τρίγλωσση έκδοση: ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά. [25 Ευρώ]Πωλήθηκε[Το βιβλίον αυτό περιλαμβάνει ελάχιστον μέρος των φρικιαστικών εγκλημάτων που διεπράχθησαν εις τας Αθήνας τον Δεκέμβριον του 1944.]- Αφιέρωμα στην Ελλάδα 1940-1944. Κείμενα και μαρτυρίες Γάλλων που συγκέντρωσε και παρουσιάζει ο Roger Milliex. Απόδοση κειμένων στα ελληνικά: Τούλα Δρακοπούλου. Απόδοση ποιημάτων: Τίτος Πατρίκιος. Κέδρος, 1980, σελ. 321+πίνακες ζωγραφικής. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ - ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ 1947-1957. Λεύκωμα φωτογραφικό με τις δραστηριότητες της περιόδου 1947-57. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε

- Για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά. Διηγήματα της Αντίστασης. Επιλογή κειμένων, επιμέλεια, πρόλογος: Τάκης Αδάμος. Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1961, σελ. 12 χ.α.+449+3 χ.α. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- Γράμματα για τον Άρη. Εκλογή - Εισαγωγή: Κωστής Παπακόγκος. Παπαζήση, 1976, σελ. 187. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- Γράμματα και Μηνύματα εκτελεσμένων πατριωτών της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944. Κέδρος, 1974, σελ. 205. [22 Ευρώ]- ΓΥΑΡΟΣ: Μη λησμονής ότι εγεννήθης Έλλην. Κείμενο: Γιάννη Φάτση. Φωτογραφίες: Αγλαΐα Φανουράκη. "Ερμείας", 1974. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- Γυναίκες στην Αντίσταση - Μαρτυρίες. Κίνηση "Η Γυναίκα στην Αντίσταση". Αθήνα, 1982, σελ. 230. [12 Ευρώ] ΠωλήθηκεΠεριεχόμενα:ΔΙΑΜ. ΓΚΡΙΤΖΩΝΑ: Εχ, και τι να πρωτοθυμηθείς!ΑΡΓΥΡΩ ΚΟΚΟΒΛΗ: Η ΛεβεντοκατερίνηΦΩΦΗ ΛΑΖΑΡΟΥ: Ένα εργοστάσιο στον Πειραιά οργανώνεταιΕΙΡΗΝΗ ΣΤΡΑΤΙΚΗ: Στα χρόνια της φασιστικής κατοχήςΔικαιώματα της γυναίκας νομοθετημένα από την Π.Ε.Ε.Α. και το ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΜΑΝ. ΤΑΣΙΩΝΗΣ: Το ολοκαύτωμα της ΚατράνιτσαςΜΕΝΗΣ ΜΕΛΚΟΠΟΥΛΟΣ: Το ολοκαύτωμα της ΚατράνιτσαςΠΗΝ. ΚΟΣΜΙΔΟΥ-ΝΙΚΟΛΤΣΗ: Το ολοκαύτωμα της ΚατράνιτσαςΟΛΥΜΠΙΑ ΠΑΠΑΔΟΥΚΑ: Πολύγραφος στο καμαρίνιΜΑΡΙΑ ΚΑΡΡΑ: Η διαδήλωση ενάντια στην κάθοδο των Βουλγάρων στη ΜακεδονίαΕΥΓΕΝΙΑ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ: Χαϊδάρι - ΡάβενσμπρουκΑΡΙΑΔΝΗ ΚΑΛΟΥΔΗ: Χαϊδάρι - ΡάβενσμπρουκΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ: Στην Υγειονομική Υπηρεσία του ΕΛΑΣΜΑΡΙΑ ΜΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ: Πως οργανώσαμε το νοσοκομείο στο Μεγάλο ΧωριόΝΑΥΣΙΚΑ ΦΛΕΓΓΑ-ΠΑΠΑΔΑΚΗ: Παιδικοί σταθμοί και συσσίτια στην Ελεύθερη ΕλλάδαΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΛΗΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΑΛΛΙΝΟΥ: Η πρώτη ανταρτοομάδα γυναικών στη ΡούμεληΕΙΡΗΝΗ ΠΑΠΠΗ-ΚΩΣΤΟΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΥ: Στην ΚατοχήΑΛΕΚΟΣ ΜΠΙΜΠΑΣ: Μνήμη Ιουλίας ΜπίμπαΑΝΤΩΝΗΣ Π. ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ: Μνήμη Ιουλίας ΜπίμπαΒΙΒΗ ΓΙΑΝΝΑΚΑ: Στιγμές απ' τους φοιτητικούς αγώνεςΔΑΝΑΗ ΣΤΡΑΤΗΓΟΠΟΥΛΟΥ: ΤραγουδώνταςΕΛΕΝΗ ΜΠΡΙΛΛΑΚΗ: Η κατάληψη της πόλης Ρέθυμνο από τους ΓερμανούςΟΛΥΜΠΙΑ ΠΑΠΑΔΟΥΚΑ: Μνήμη Ελένης ΠαπαγεωργίουΝΤΙΤΑ Δ. ΝΕΤΣΟΥ-ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: Μνήμη Γεωργίας Δούκα-ΠαπανακλήΤΟΥΛΑ ΜΑΡΑ-ΜΙΧΑΛΑΚΕΑ: Ιταλικές φυλακές - ΕμπειρίκειοΤΟΥΛΑ ΜΑΡΑ-ΜΙΧΑΛΑΚΕΑ: Μια μέρα στο "Κρυστάλ"- Δέκα χρόνια αγώνες 1935-1945. Το Κ.Κ.Ε. στις αποφάσεις των Συνεδρίων, των Συνδιασκέψεων και των Ολομελειών της Κεντρικής Επιτροπής. Πρόλογος: Γ. Ζέβγου. Εκδόσεις Πορεία. Αθήνα, 1977, σελ. 333. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- Δεκέμβριος 1944 - Πως εσώθη η Ελλάς. Δημοκρατικοί πολιτικοί ηγέται εις την υπηρεσίαν του Έθνους. Όπως εξιστορεί τα γεγονότα ο στρατηγός κ. Θρ. Τσακαλώτος, ηγέτης της "Μάχης των Αθηνών". Έκδοσις Εθνικού Ιδρύματος Αμύνης, 1979, σελ. 122. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε

- Διατί αγωνιζόμεθα; Ένα γράμμα δια τον Έλληνα των μετόπισθεν. Εκδ. "Ελληνικού Φωτός". Αθήνα, 1949, σελ. 32. [9 Ευρώ]- Δίστομο: 10 Ιουνίου 1944 - Το ολοκαύτωμα. Έρευνα, εισαγωγή, επιμέλεια: Γιώργος Θεοχάρης. "Σύγχρονη Έκφραση". Λιβαδειά, 2010, σελ. 536. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- Έκθεσις των γενομένων ζημιών εν γένει Ηπείρου από της κηρύξεως του Ελληνο-ιταλικού πολέμου (28-10-40) μέχρι της τελικής απελευθερώσεώς της (Οκτώβριος 1944). Βιβλιοθήκη Ηπειρωτικής Εταιρείας, αρ. 58. Αθήνα, 2010, σελ. XVI+175. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- Εκτελεσθέντες επί Κατοχής. Πρόλογος και φροντίδα: Ιωάννας Τσάτσου. Οι Εκδόσεις των Φίλων. Αθήνα, 1976, σελ. 197. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ελευθερώστε τα παιδιά μας από το παιδομάζωμα! Εκδ. "Ελληνικού Φωτός". Σελ. 16 (με φωτογραφίες). [10 Ευρώ] - Ελληνική πολιτική σύσκεψις συγκροτηθείσα εν Λιβάνω (από της 17ης μέχρι της 20ής Μαΐου 1944). Εκφωνηθέντες λόγοι - Το υπογραφέν Εθνικόν Συμβόλαιον. Διανομείς: Ρ.Α.Φ. και Αμερικανική Αεροπορία. Σελ. 16. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ένα γράμμα προς τον απόδημο Έλληνα. Εκδόσεις "Ελληνικού Φωτός". Αθήναι, 1949, σελ. 32 (με φωτογραφίες εντός αρίθμησης). [20 Ευρώ]- Ήρωες και Μάρτυρες του Αγώνα (Ανατύπωση από την ελληνική έκδοση που έγινε στις Λαϊκές Δημοκρατίες τον Αύγουστο του 1952). Παν. Παπακωνσταντίνου, Αθήνα, σελ. 312. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η Αυτοδιοίκηση στην Ελεύθερη Ελλάδα. Από τον νεοελληνικό διαφωτισμό στους «Κώδικες» της Αντίστασης. Επιμ.-παρουσ.: Παπαγιάννης Π. «Νέα Σκέψη», 1990, σελ. 189. [15 Ευρώ]- Η γυναίκα στο Παραπέτασμα κι η Ελληνίδα. «Οργάνωση Κοινωνικής Δραστηριότητος». Αθήναι, 1962, σελ. 23. [9 Ευρώ]- Η διαθήκη του Νίκου Ζαχαριάδη όπως την εμπιστεύτηκε στον Αχιλλέα Παπαϊωάννου. Γλάρος, 1986, σελ. 93. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η Έκθεση Σιάντου για τα Δεκεμβριανά και η Έκθεση της XIIIης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ για τη μάχη της Αθήνας. Έρευνα: Π. Ροδάκης, Μπ. Γραμμένος. Γλάρος, 1986, σελ. 147+φωτογραφίες. [22 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η Έκθεση των Αγγλικών Εργατικών Συνδικάτων (Ιανουάριος 1945). Ο συνδικαλισμός και η κατάσταση στην Ελλάδα μετά την Κατοχή. Ι. Σιδέρης, 1977, σελ. 87. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η Έκθεσις της Βρεττανικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής δια την Ελλάδα. Έκδοση της Πανελληνίου Ομοσπονδίας Δημοκρατικών Συλλόγων. Αθήναι, Νοέμβριος 1946, σελ. 19. Φωτομηχανική ανατύπωση. [4 Ευρώ]- Η εναντίον της Ελλάδος επιβουλή. Υφυπουργείον Τύπου και Πληροφοριών. Ιούνιος 1947, σελ. 176+χάρτες. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η εποποιΐα του 1940-41. Αρχείον ιστορικών σελίδων. Εκδόσεις Ορίζων, 1980, σελ. 190. [23 Ευρώ]- Η κόκκινη ακρίδα. «Σύλλογος Επαναπατρισθέντων εκ του Παραπετάσματος». Αθήναι, 1962, σελ. 40. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η οικονομική αναδιοργάνωσις του Νέου Κράτους. Εκδόσεις 4ης Αυγούστου, αρ. 5. Αθήναι, 1937, σελ. 96. [30 Ευρώ]- Η προσωπικότητα του Άρη Βελουχιώτη και η Εθνική Αντίσταση. Ένα επιστημονικό συμπόσιο. Επιμ.: Κλεομένης Κουτσούκης. Φιλίστωρ, 1998, σελ. 307+φωτογραφίες. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η σκευωρία του Λιβάνου. Γλύξμπουργ – Παπανδρέου αντιμέτωποι του έθνους. Έκδοση «Λαοκρατίας». Θεσσαλονίκη, Ιούλης 1944, σελ. 20. Φωτομηχανική ανατύπωση. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε

- Η συμμετοχή της Ελλάδος στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Συγγραφείς: Μαθιόπουλος Βάσος (Α΄τόμος) και Ζαούσης Αλέξανδρος, Δημητρακόπουλος Σοφοκλής (Β΄τόμος). Ακαδημία Αθηνών, 1998, σελ. 352+163. [17,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- Η Συμφωνία της Βάρκιζας – Όλα τα σχετικά κείμενα. Έκδοσις της Διευθύνσεως Τύπου και Πληροφοριών. Αθήναι, Φεβρουάριος 1945, σελ. 31. Φωτομηχανική ανατύπωση. [7 Ευρώ]- Η μάχη στις Καρούτες (5.8.44). Ιστορημένη από τον Η. Παπανικολή. Φιλιππότη, 1983, σελ. 207. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- «Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών» (Ι.Δ.Ε.Α.). Α΄: Αποκαλύψεις του Τύπου (1951-1952). Αθήνα, 1975, σελ. 112. [16 Ευρώ]- Ιστορία της Αντίστασης 1940-45. Έξι τόμοι. Αυλός, 1979, σελ. 2766. [120 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ιστορία της Εθνικής Αντιστάσεως 1941-44. Η συλλογή του υλικού και η σύνθεση έγινε από επιτελείο στελεχών της εθνικής μας αντίστασης. Υπεύθυνος εκδότης: Πέτρος Κωσταράκος. Αθήναι, 1962, σελ. 974. Σκληρόδετο. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- Καταστατικόν Ενώσεως Τύπου Εθνικής Αντιστάσεως 1941-1944. Αθήναι, 1945, σελ. 10. [15 Ευρώ]- Κόκκινος Δεκέμβρης. Κείμενα της εποχής. Εκδ. «Προλεταριακή Σημαία», Αθήνα, 2004, σελ. 103. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- Μνημείον της μάχης της Κρήτης. Τυπ. Γεωρβασάκη, Χανιά, 1961, σελ. 34+8 φωτ. εκ.κ. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- [ΜΟΝΟΦΥΛΛΟ, κείμενο στη μια πλευρά] ΕΚΚΛΗΣΙΣ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ Ν. ΠΛΑΣΤΗΡΑ Προς τους στασιαστάς όπως καταθέσουν τα όπλα. [40 Ευρώ]- [ΜΟΝΟΦΥΛΛΟ, κείμενο και στις δυο πλευρές] ΕΛΑΣΙΤΗ! Ποιος είνε ο αγώνας για τον οποίον πολεμάς! [50 Ευρώ]- [ΜΟΝΟΦΥΛΛΟ, κείμενο και στις δυο πλευρές] ΕΛΑΣΙΤΕΣ! ΤΙ ΔΕΝ ΣΑΣ ΛΕΝΕ ΤΑ ΧΩΝΙΑ. [50 Ευρώ]- [ΜΟΝΟΦΥΛΛΟ, κείμενο στη μια πλευρά] ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΙΣ [60 Ευρώ]"Οι στασιασταί εγκατέστησαν κανόνια εντός των πόλεων Αθηνών και Πειραιώς και σε περιφέρειες των περιχώρων όπου επίσης διαμένουν πολίται.Όλοι οι πολίται ειδοποιούνται δια του παρόντος ότι από της 9ης πρωινής ώρας της 21ης Δεκεμβρίου 1944 κάθε κανόνι των στασιαστών το οποίον βάλλει είτε εντός των πόλεων είτε εις τα περίχωρα θα χτυπιέται αμέσως με όλα τα πολεμικά όπλα που διαθέτω, - δηλαδή με πυροβολικό της ξηράς και του ναυτικού και με βομβαρδισμούς και πολυβολισμούς από αεροπλάνα, ροκέττες και βόμβες. - Η επίθεσις αυτή θα εξακολουθή μέχρις ότου το κανόνι καταστραφή.Όλοι οι πολίται δια την προσωπικήν τους ασφάλειαν, ειδοποιούνται ότι πρέπει αμέσως να εκκενώσουν κάθε περιοχήν εις ακτίνα 500 μέτρων από την τοποθεσία οιουδήποτε κανονιού των στασιαστών. Δεν μπορεί να δοθή άλλη προειδοποίησις περί της προθέσεως όπως χτυπηθούν οι τοποθεσίες αυτές."Ρ. Μ. ΣΚΟΜΠΥ, Αντιστράτηγος - Αρχηγός των κατά Ξηράν Δυνάμεων και της ΕΜ-ΕΛ Ελλάδος (19 Δεκεμβρίου 1944)- Νίκος Ζαχαριάδης - Το κρυφό αρχείο της εξορίας. Επιμ.: Π. Τουλούδης, Π. Σώκος. Εισαγ.: Π. Σώκος. Παπαζήση, 1991, σελ. 211. [16 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ντοκουμέντα της Αντίστασης - 50 χρόνια από την Απελευθέρωση. Εκδ. "Το Ποντίκι", 1994, σελ. 324. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ντοκουμέντα 1940-1949: Δεκέμβριος 1944. Εκδότης: Κων/νος Σειράς, σελ. 125. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε

- Ντοκουμέντα 1940-1949: Παιδομάζωμα. Εκδότης: Κων/νος Σειράς, σελ. 127. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΞΕΝΟΚΡΑΤΙΑ. Το αποκαλυπτικό χρονικό των ξένων επεμβάσεων στην Ελλάδα (1944-1974). Έρευνα επιτελείου συντακτών του περιοδικού "Επίκαιρα" υπό την διεύθυνσιν του Τζων Φρήμαν. Πάπυρος, 1975, σελ. 409+φωτογραφίες. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ο άγνωστος πόλεμος της "Χ". Επιμ.: Φώτης Αράπης. Πρόλ.: Όμηρος Παπαδόπουλος (υπασπιστής του Γ. Γρίβα-Διγενή). Εκδόσεις Μάχη. Αθήνα, 1988, σελ. 60. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ο Κώστας Σωτηρίου αφηγείται. Επικαιρότητα, 1987, σελ. 128. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- Οι Δουλάνθρωποι (Αυτοί που πληρώνονται για να προδίδουν την Ελλάδα). Εκδοτικός Οίκος «Ελληνικοί Ορίζοντες», σελ. 40. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- Οι εθνικές μας διεκδικήσεις σύμφωνα με τις απόψεις της «Δημοκρατικής Ομάδας». Έκδοση «Δημοκράτη», οργάνου της «Δημοκρατικής Ομάδας». Αθήνα, 1 Οκτώβρη 1944, σελ. 32. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- Πως ζήσαμε στο Περαπέτασμα (Αφηγήσεις από το δράμα της προσφυγιάς). «Σύλλογος Επαναπατρισθέντων εκ του Παραπετάσματος». Αθήνα, 1962, σελ. 32. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- Σαράντα χρόνια αγώνες του Κ.Κ.Ε. (1918-1950). Τι είναι το Κ.Κ.Ε. και ποίοι οι ηγέτες του. Χ.χ., σελ. 52. [15 Ευρώ] [Αντικομμουνιστικό] Πωλήθηκε- Σελίδες Ηπειρωτικής δόξης (Σύντομος αναφορά εις τους αγώνας των Εθνικών Ομάδων Ελλήνων Ανταρτών Ε.Ο.Ε.Α.) "ΝΑΠ. ΖΕΡΒΑΣ". Σύνδεσμος Αγωνιστών Εθνικής Αντιστάσεως Ιωαννίνων. Ιωάννινα, 1960, σελ. 96. [17 Ευρώ]

- Σκιά πάνω απ' την Αθήνα. Σκίτσα της Κατοχής του Φωκίωνα Δημητριάδη. Πρόλογος: Άγγελος Τερζάκης. Μαρή, 1970, σελ. ix+155. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- Στ' άρματα! Στ' άρματα! Χρονικό της εθνικής αντίστασης 1940-1945. Συντάκτες: Γ. Ζωίδης, Δ. Κάιλας, κ.ά. Εκδόσεις "Γνώσεις", 1986, σελ. 617. [40 Ευρώ]- Στη δίνη του εμφυλίου πολέμου. Σπάνια ντοκουμέντα του Ε.Α.Μ. (1944-1947). Ιστορική επιμέλεια - εισαγωγή: Π. Πετρίδης. Προσκήνιο, 1998, σελ. 525. [22 Ευρώ] Πωλήθηκε- Στρατόπεδα γυναικών. Εννέα θαμμένα τετράδια με αφηγήσεις γυναικών στα στρατόπεδα Χίου, Τρίκερι, Μακρονήσου στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου 1947-1951. Επιμ.: Βικτωρία Θεοδώρου. Εικόνες: Γιώργη Βαρλάμου. Αθήνα, 1975, σελ. 358. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- Στρατόπεδα γυναικών. Εννέα θαμμένα τετράδια με αφηγήσεις κρατουμένων γυναικών στα στρατόπεδα Χίου, Τρίκερι, Μακρονήσου στα χρόνια του εμφυλίου πολέμου 1947-1951. Επιμ.: Βικτωρία Θεοδώρου. Εικόνες: Γιώργη βαρλάμου. Αθήνα, 1976, σελ. 413. Με αφιέρωση της Αθηνάς Κωνσταντοπούλου. [20 Ευρώ] ΠωλήθηκεΠεριεχόμενα:Το τετράδιο της Ευαγγελίας Φωτάκη, για τις γυναίκες στα κρατητήρια μεταγωγώνΤο τετράδιο της Αθηνάς Κωνσταντοπούλου για το στρατόπεδο γυναικών της ΧίουΤο τετράδιο της Στάσας Κεφαλίδου, συνέχεια για το στρατόπεδο γυναικών της ΧίουΤα τετράδια της Βικτωρίας Θεοδώρου:1. Οι "προληπτικά" εξόριστες στο Μοναστήρι του Τρίκερι2. Οι γυναίκες του στρατοπέδου Χίου φτάνουν στο Τρίκερι - η ζωή τους στο νησί3. Το στρατόπεδο γυναικών του Τρίκερι στα χέρια του νικητή στρατούΤο τετράδιο της Νίτσας Γαβριηλίδη για το "παράρτημα" με τις "επικίνδυνες"

Το τετράδιο της Ρόζας Ιμβριώτη για το στρατόπεδο της Λάρισας και τα κρατητήρια του Σ.Κ.Ε.Το τετράδιο της Αφροδίτης Μαυροειδή-Παντελέσκου για την "αναμόρφωση" των γυναικών στη Μακρόνησο- Σύσκεψη Μυρόφυλλου Πλάκας - Πρακτικά. Φεβρουάριος 1944. Σελ. 75. Φωτομηχανική ανατύπωση. [10 Ευρώ]- "Σχέδιο μιας λαϊκής παιδείας": Εισήγηση του Ε.Α.Μ. και της Ε.Π.Ο.Ν. στη Γραμματεία Παιδείας της Π.Ε.Ε.Α. Φωτομηχανική ανατύπωση της έκδοσης του 1944. Σελ. 39. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- Τα έξοδα Κατοχής και ελληνο-γερμανο-ιταλικαί Συμφωνίαι. Ελληνο-γερμανο-ιταλικόν εμπόριον. Οργανισμοί: Ντεγκρίγκες, Σατζίκ. Επιμέλεια: Ι. Κωνιωτάκη (Δικηγόρου). Θεσσαλονίκη, χ.χ., σελ. 32. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- Τα μυστικά αρχεία του Φόρεϊν Όφφις. Επιμ.: Νίκος Αγγελής. Πάπυρος Πρεςς, 1971, σελ. 190. [10 Ευρώ]- Τέσσερα χρόνια διακυβερνήσεως Ι. Μεταξά (4 Αυγούστου 1936 - 4 Αυγούστου 1940). Τόμος Α΄: Γεωργική και κοινωνική μεταρρύθμισις. Έκδοσις 4ης Αυγούστου, αρ. 35, σελ. 374+φωτογραφίες. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- Τι είναι το Κ.Κ.Ε. "Πολιτική και Κοινωνική Βιβλιοθήκη", αρ. 12, σελ. 31. [9 Ευρώ]- Το Έπος του ’40 – Λαϊκή εικονογραφία. Ι.Ε.Ε.Ε., 1987, σελ. 219. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- Το Κ.Κ.Ε. και ο Συμμοριτοπόλεμος. "Πολιτική και Κοινωνική Βιβλιοθήκη", αρ. 23. Αθήναι, 1961, σελ. 56. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- Το Κ.Κ.Ε. κατά τον πόλεμον του 1940 και την Κατοχήν. "Πολιτική και Κοινωνική Βιβλιοθήκη", αρ. 16. Αθήναι, 1961, σελ. 61. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- Το Νέον Κράτος και η κοινωνική πρόνοια. Εκδόσεις 4ης Αυγούστου, αρ. 4. Αθήναι, 1937, σελ. 48. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- Το Σχέδιον Μάρσαλλ στην Ελλάδα. Ο πλήρης απολογισμός της βοήθειας του Σχεδίου Μάρσαλλ προς την Ελλάδα (Ιούλιος 1948 - Ιανουάριος 1952). Συνετάχθη και εδημοσιεύθη υπό της ειδικής οικονομικής αποστολής του Οργανισμού Κοινής Ασφαλείας. Σελ. 144+φωτογραφίες. [12 Ευρώ]- Το χρονικό του αγώνα. Στ' άρματα! Στ' άρματα! Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης. Συλλογική εργασία αγωνιστών. Εισαγωγή - επιμέλεια και θεώρηση ύλης: Γεράσιμος Αυγερόπουλος. Τόμοι Α-Δ. Εκδ. Γιαννίκος, 1964, σελ. 382+382+366+544. [90 Ευρώ] Πωλήθηκε- Τραγούδια της Αντίστασης (1941-44). Η συλλογή έγινε με φροντίδα της Ρίτας Μπούμη-Παπά και του αγωνιστή Δημ. Καραθάνου. Εκδόσεις Κ.Χ. Καμαρινόπουλος, 1964, σελ. 39. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- Τραγούδια της Αντίστασης και του Εμφυλίου (Ε.Α.Μ. - Ε.Λ.Α.Σ., Ε.Δ.Ε.Σ., Εθνικιστικές Οργανώσεις). "Εθνικά Θέματα". Αθήνα, 1975, σελ. 96. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- 1940-1950: Δέκα χρόνια αγώνων και θυσιών. Σκίτσα: Μανώλη Παναγιωτόπουλου. Εκδόσεις "Ελληνικού Φωτός". Αθήναι, 1950, σελ. 15. [15 Ευρώ]- 3 Αγωνιστές του Παρνασσού – Μαρτυρίες συναγωνιστών τους. Φροντίδα οικογένειας Ιωάννου Ευσταθίου και Παγώνας Χούντα-Πανάγου. Αθήνα, 1987, σελ. 109. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- In Memoriam: Αφιέρωμα εις την μνήμην των Ισραηλιτών θυμάτων του ναζισμού εν Ελλάδι. Ισραηλιτική Κοινότης Θεσσαλονίκης, 1974, σελ. 502. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- Starvation in Greece. Edited by S.-L. Hourmouzios. Printed in Great Britain by Harrison and Sons. Published December, 1943, p. 48. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε[Φωτογραφικό λεύκωμα των δεινοπαθούντων της Κατοχής.]

- BAERENTZEN LARS, Η λαϊκή υποστήριξη του ΕΑΜ στο τέλος της Κατοχής. Ανάτυπο. Αθήνα, 1984, σελ. 17. [3 Ευρώ] Πωλήθηκε- BEEVOR ANTONY, Κρήτη: Η Μάχη και η Αντίσταση. Γκοβόστη, 2004, σελ. 535+φωτογραφίες. [15 Ευρώ] - COMEAU MARCEL, Operation Mercury. A British airman's first-hand account of the fall of Crete in 1941. Patrick Stephens. Great Britain, 1991, p. 232, photos. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- CONSTANTOPOULOS DIMITRI, The Paris Peace Conference of 1946 and the Greek-Bulgarian relations. ΙΜΧΑ, Thessaloniki, 1956, p. 47. Άκοπο. [15 Ευρώ]- COUVARAS COSTA, Photo album of the Greek Resistance. Wire Press. San Francisco, 1978, p. 139. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- DAVIN D.M., Crete (Official History of New Zealand in the Second World War 1939-1945). War History Branch - Department of Internal Affairs. New Zealand, 1953, p. xvii+547+maps+photos. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- EUDES DOMINIQUE, Οι Καπετάνιοι. Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος 1943-1949. Μτφρ.: Γιώργος Παπακυριάκης. Εξάντας, 1974, σελ. 470+φωτογραφίες. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- HADJIPATERAS COSTAS, Héroïsmes et droits de la Grèce [Bilan d’un effort patriotique 1941-1946]. Librairie Générale de Droit et de Jurisprudence, Paris, 1946, p. 148. Άκοπο αντίτυπο. [50 Ευρώ]- HAMMOND NICHOLAS, Περιπέτεια με τους αντάρτες 1943-44. Μτφρ.: Γιάννης Λάμψας. Ελληνική Ευρωεκδοτική, χ.χ., σελ. 218+φωτογραφίες. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- HONDROS JOHN LOUIS, Occupation and resistance. The Greek agony 1941-44. PELLA PUBLISHING. New York, 1983, p. 340. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- HOWELL EDWARD, Escape to live. Longmans, Green, 1947, p. 230. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε[The author's account of service in the RAF, his imprisonment and subsequent escape from a POW camp in Athens.]- LONG GAVIN, Greece, Crete and Syria (Australia in the War of 1939-1945. Series One. Army II). Australian War Memorial. Canberra, 1953, p. xiv+587+maps+photos. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- LOVERDO COSTA de, La Grèce au combat. De l' attaque italienne à la chute de la Grèce (1940-1941). Calmann-Lévy. Paris, 1966, p. 350+cartes+photographies. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- MACKENZIE COMPTON, Wind of freedom. The history of the invasion of Greece by the Axis Powers 1940-1941. Chatto and Windus, London, 1944, p. xi+280+photos+map. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- McCLYMONT W.G., To Greece (Official History of New Zealand in the Second World War 1939-1945). War History Branch - Department of Internal Affairs. New Zealand, 1959, p. xii+538+maps+photos. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- MILLIEX ROGER, À l’école du peuple grec (1940-1944). Les Éditions du Beffroi, 1946, p. 204. Ιδιωτική βιβλιοδεσία. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- MYERS E.C.W., Η ελληνική περιπλοκή. Οι Βρετανοί στην κατεχόμενη Ελλάδα. Μτφρ.: Λουκάς Θεοδωρακόπουλος. Εξάντας, 1976, σελ. 281. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- PIPINELIS P., The Greek Question before the United Nations. Speeches delivered in the First (Political) Committee. Published by the Greek Office of Information. London, 1949, p. 71. [15 Ευρώ]

- RICHTER HEINZ, 1936-1946: Δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα. Μτφρ.: Ειρήνη Μιχαλοπούλου, Τζένη Μαστοράκη. Δύο τόμοι. Εξάντας, 1977, σελ. 381+368. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- RICHTER HEINZ, Η Εθνική Αντίσταση και οι συνέπειές της. Εκδ. Μεσόγειος, 2009, σελ. 519. [9,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- RICHTER HEINZ, Η Ιταλο-γερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδος. Γκοβόστη, 1998, σελ. 677. [16,50 Ευρώ] Πωλήθηκε - SCHMINCK-GUSTAVUS CHR., Οι Λυγκιάδες στις φλόγες [Μνήμες Κατοχής ΙΙΙ]. Ισνάφι, 2011, σελ. 324. [9,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- SIMPSON TONY, Operation Mercury. The Battle for Crete, 1941. Hodder and Stoughton. United Kingdom, 1981, p. 316. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- WALKER DAVID, Death at my Heels. Chapman and Hall. London, 1942, p. 256+8 pages photos. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε[The author was a war correspondent. He reported the Greek campaign, and then was in Rumania, Bulgaria and Yogoslavia at the time of German occupation.]- WOODHOUSE C.M., Το μήλο της έριδος. Η ελληνική αντίσταση και η πολιτική των μεγάλων δυνάμεων. Εξάντας, 1976, σελ. 465. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- WOODHOUSE C.M., Apple of discord. A survey of recent greek politics in their international setting. W.B. O'Neill. Reston, Virginia, 1985, p. vi+320. [26 Ευρώ] Πωλήθηκε- XYDIS STEPHEN, Greece and the Great Powers 1944-1947. Prelude to the ‘Truman Doctrine’. ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη, 1963, σελ. XXI+758+εικόνες εκτός αρίθμησης. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- XYDIS STEPHEN, Greece and the Great Powers 1944-1947. Prelude to the ‘Truman Doctrine’. ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη, 1963, σελ. XXI+758+εικόνες εκτός αρίθμησης. Σκληρόδετο. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΒΕΡΩΦ-ΤΟΣΙΤΣΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, "Φωτιά και τσεκούρι!": Ελλάς, 1946-49 και τα προηγηθέντα. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2010, σελ. 430. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΓΑΠΗΤΙΔΗΣ ΝΙΚΗΤΑΣ, Το χρονικό μιας αιχμαλωσίας (1949-1956). Αθήνα, 1996, σελ. 252. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο σ. - επίκουρος καθηγητής της χειρουργικής στο Παν/μιο Αθηνών, γεννημένος στη Σύμη - αιχμαλωτίστηκε από τους αντάρτες τον Απρίλιο του 1949 στην Πυρσόγιαννη της Κόνιτσας και οδηγήθηκε μετά την κατάρρευση του Β΄αντάρτικου στην Αλβανία, όπου για επτά χρόνια εργάστηκε σε διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως μαζί με άλλους Έλληνες αιχμαλώτους.]- ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Από την Κατοχή στον Εμφύλιο. Η μεγάλη ευθύνη των Συμμάχων. Ένα βιβλίο-συνέντευξη στον Σοφοκλή Γ. Δημητρακόπουλο. Παρουσία, 1994, σελ. 229. [5,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΓΓΕΛΟΥΛΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ (ΒΡΑΤΣΑΝΟΣ), Βροντάει ο Όλυμπος. Από τη θρυλική εποποιΐα των Τεμπών. Εκδ. "Γνώσεις", χ.χ., σελ. 82. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΔΑΜΟΣ ΤΑΚΗΣ, Το λαϊκό τραγούδι της αντίστασης (Μελέτη). Δεύτερη έκδοση συμπληρωμένη. Καστανιώτη, 1977, σελ. 239. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ ΓΙΩΡΓΗΣ, Η πρώτη πράξη της ελληνικής τραγωδίας (Μέση Ανατολή 1940-1944). Σύγχρονη Εποχή, 1994, σελ. 380. [6 Ευρώ] Κρατημένο- ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ (1913-1968), Έτσι πολεμούσαμε 1940-41 - Λεύκωμα. Πάπυρος, 1968. Τετράγλωσση έκδοση: Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά. Πανόδετο. [120 Ευρώ] Πωλήθηκε[Στον πόλεμο του 1940, ο ζωγράφος υπηρέτησε στα βουνά της Ηπείρου ως δεκανέας του πυροβολικού και τις εντυπώσεις του τις αποτύπωσε σε μια σειρά σκίτσων και

ελαιογραφιών. Στο συγκεκριμένο λεύκωμα δημοσιεύονται περίπου εκατό έργα του από τον πόλεμο.]- ΑΛΕΞΑΝΔΡΗΣ Κ.Α. (Αρχηγός Στόλου 1943-44), Το Ναυτικόν μας κατά την πολεμικήν περίοδον 1941-45. Αετός Α.Ε. Αθήναι, 1952, σελ. 204+φωτογραφίες. [40 Ευρώ]- ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Τα απώτερα αίτια του ελληνοϊταλικού πολέμου 1940-41. Αθήναι, 1982, σελ. 143. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΥ ΛΙΛΗ, Από τα παιδιά του πολέμου στον κόσμο των παραμυθιών. Ζωγραφιές από τον παιδικό θάλαμο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, 1945-1948. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2007, σελ. 99. [8,50 Ευρώ]- ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, 1944, κρίσιμη χρονιά [300 ανέκδοτα έγγραφα απ’ το προσωπικό αρχείο του Τσώρτσιλ για την Ελλάδα από 8 Μαρτίου έως 5 Δεκεμβρίου 1944]. Δύο τόμοι. Διογένης, 1974, σελ. 294+275. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΝΩΝΤΑΣ, Ο Λόφος (Σκουζέ), τα αλησμόνητα χρόνια. Αυτοέκδοση. Αθήνα, 1983, σελ. 152. [17 Ευρώ]- ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ, Κίνδυνος εν όψει και η Πέμπτη Φάλαγξ ανά την Υφήλιον (Μετά πολλών χαρακτηριστικών εικόνων). Πρόλ.: Λάζαρος Λαζαρίδης. Αθήναι, 1949, σελ. 142. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε[Εκ των περιεχομένων: Η Πέμπτη Φάλαγξ - Αι σφαγαί των Ρώσσων χριστιανών - Ο Μαρξ ήτο Εβραίος - Το μίσος του Μπολσεβικισμού προς την Ελληνικήν Φυλήν - Η σύμπραξις του Μπολσεβικισμού μετά των Τούρκων, Βουλγάρων και Γερμανών - Ο Ελληνικός Μπολσεβικισμός]- ΑΝΤΑΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ, Ν. Ζαχαριάδης: θύτης και θύμα (Αποκαλύψεις του γιου του Κύρου Ζαχαριάδη. Το ημερολόγιο της Σιβηρίας. Τα γράμματα - καταγγελίες του πριν από την αυτοκτονία. Απόρρητα ντοκουμέντα του ΚΚΣΕ, της Κα Γκε Μπε, του Υπουργείου Εξωτερικών της ΕΣΣΔ). Εκδόσεις Φυτράκη, 1991, σελ. 539. [45 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Επί ξυρού ακμής: Ένας "κομμένος" αντάρτης του ΔΣΕ στα βουνά της Ρούμελης. Βιβλιόραμα, 2009, σελ. 206. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ΝΑΤΑΛΙΑ, Μετά τη Βάρκιζα η τραγωδία ... Ο ματωμένος Γενάρης του '46. Εντός, 2000, σελ. 98. [3,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗΣ, Νίκος Ζαχαριάδης. Η πορεία ενός ηγέτη, 1923-1949. Φιλίστωρ, 2000, σελ. 199+XVI. [7,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗΣ, Το ξεκίνημα του ΕΑΜ. Αναμνήσεις και διδάγματα. Εισαγωγικό σημείωμα: Γιώργου Σταμόπουλου. Επιμ.: Πέτρου Ανταίου. Έκδοση "Ενωμένη Εθνική Αντίσταση 1941-1944". Αθήνα, 1982, σελ. 77. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΡΚΑΔΙΝΟΣ ΠΟΛΥΒΙΟΣ, Η εσωτερική κρίσις του Κ.Κ.Ε. (1946-1955): Γ΄ τεύχος: Κώστας Καραγιώργης ή "Λιάσκοβας" (Γυφτοδήμος). "Πολιτική Βιβλιοθήκη". Αθήναι, 1955, σελ. 176. [25 Ευρώ]- ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΛΑΖΑΡΟΣ, Η δολοφονία του Κώστα Βιδάλη: Ένα έγκλημα της Δεξιάς που στέρησε τη δημοσιογραφική οικογένεια από μια σημαντική προσωπικότητα και έπληξε θανάσιμα την ελευθεροτυπία στη χώρα μας. Τολίδη, χ.χ., σελ. 136. Άκοπο αντίτυπο. [13 Ευρώ]- ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Ψυχολογικός πόλεμος - Κατασκοπεία και αντικατασκοπεία. Αθήναι, 1960, σελ. 1140. Το εξώφυλλο φιλοτέχνησε ο Γ. Μόσχος. [90 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΑΡΩΝΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΜΟΥΡΑΤΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Μακρόνησος: Σύμβολο αντίστασης στη βία. Οδοιπορικό - Οδηγός. Έκδοση Βιβλιοθήκη "Η Εθνική Αντίσταση". Αθήνα, 1997, σελ. 72. [15 Ευρώ]

- ΒΑΖΑΙΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ (αντ/χης ε.α.), Τα άγνωστα παρασκήνια της εθνικής αντιστάσεως εις την Πελοπόννησον. Έκδοσις "Εφημερίδος της Κορίνθου". Κόρινθος, 1961, σελ. 137. [50 ευρώ] Πωλήθηκε[Κατοχή - Φαρμακάς - 6ον Σύνταγμα του ΕΛΑΣ - Κατακτηταί - Οι Άγγλοι - Ονομαστική κατάστασις των νεκρών Συντάγματος από 1/10/43 - 8/10/44]- ΒΑΛΙΟΥΛΗΣ ΣΤΥΛ., Ο δρόμος που σώζει την Ελλάδα. Μελέτη πάνω στα οικονομικά και κοινωνικά αίτια της δυστυχίας κατά τα χρόνια της σκλαβιάς 1941-44. Τύποις Ν. Απατσίδη. Αθήνα, Νοέμβριος 1944, σελ. 121. [22 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΜΒΕΤΣΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Εισηγήσεις προς την Δ΄ Αναθεωρητικήν Βουλήν του βουλευτού Τρικκάλων (1946-1950) Αλεξάνδρου Β. Βαμβέτσου. Αθήναι, 1961, σελ. ις΄+538. [30 Ευρώ]- ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΔΗΣ, Σ.Φ.Α. Μακρόνησος Οχτώβρης 1948-Μάης 1949. Θεμέλιο, 1982, σελ. 158. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΩΣΤΑΣ, Άρης Βελουχιώτης. Εκδόσεις Πασχάλη. Θεσσαλονίκη, χ.χ., σελ. 79. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΩΣΤΑΣ, Νίκος Ζαχαριάδης. Εκδόσεις Πασχάλη. Θεσσαλονίκη, χ.χ., σελ. 78. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΩΣΤΑΣ, Στέφανος Σαράφης. Εκδόσεις Πασχάλη. Θεσσαλονίκη, χ.χ., σελ. 77. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ ΜΑΡΚΟΣ, Απομνημονεύματα. Α΄ τόμος (1906-1939). Δίφρος, 1984, σελ. 347+φωτογραφίες. [22 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ ΜΑΡΚΟΣ, Απομνημονεύματα. Β΄ τόμος (1940-1944). Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη, 1985, σελ. 263. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ ΜΑΡΚΟΣ, Απομνημονεύματα. Β΄ τόμος (1940-1944). Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη, 1985, σελ. 263. Ιδιωτική βιβλιοδεσία. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ ΜΑΡΚΟΣ, Απομνημονεύματα. Γ΄ τόμος (1944-1946). Νέα Σύνορα - Α.Α. Λιβάνη, 1985, σελ. 364. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ ΜΑΡΚΟΣ, Απομνημονεύματα. Ε΄τόμος (Εμφύλιος). Παπαζήση, 1992, σελ. 572. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΕΝΑΡΔΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Η Συμφωνία της Βάρκιζας (Το παρασκήνιο - Τα ντοκουμέντα - Το χρονικό μέρα μέρα - Αποκαλυπτικές συνεντεύξεις - Τι σημαίνει "Η Βάρκιζα" 50 χρόνια μετά;). Σε παράρτημα: Τα πλήρη πρακτικά της σύσκεψης με τον Τσώρτσιλ (26-27 Οκτωβρίου 1944). Εκδ. Το Ποντίκι, 1995, σελ. 232. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΕΝΕΖΗΣ ΗΛΙΑΣ, Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός – Οι χρόνοι της δουλείας. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 1981, σελ. 341. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΕΝΕΖΗΣ ΗΛΙΑΣ, Εμμανουήλ Τσουδερός, ο πρωθυπουργός της Μάχης της Κρήτης, και η εποχή του. Αθήναι, 1966, σελ. 524. [50 Ευρώ]- ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗ ΤΑΣΟΥΛΑ, Αναπαραστάσεις της ιστορίας. Η δεκαετία του 1940 μέσα από τα αρχεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού. Μέλισσα, 2009, σελ. 318. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗ ΤΑΣΟΥΛΑ, Διπλό Βιβλίο: Η αφήγηση της Σταματίας Μπαρμπάτση - Η ιστορική ανάγνωση. Βιβλιόραμα, 2003, σελ. 136+254. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΒΕΡΝΑΡΔΟΣ Ι. (Ταγμ/χης πεζικού), Δαβάκης - Πίνδος. Η δράσις του συντ/ρχου Κ. Δαβάκη κατά την μάχην της Πίνδου. Ιστορική μελέτη και περιγραφή των επικών αγώνων της Πίνδου, επί τη βάσει αυθεντικών στοιχείων. Εκτενής εισαγωγή ανασκοπούσα ολόκληρον τον πόλεμον 1940-1941. Πρόλ.: Σπυρ. Γεωργούλη. Εκδ. οίκος Π. Δημητράκου, 1945, σελ. 475+φωτογραφίες. [70 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΒΗΤΤΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ (Υποστρ/γος ε.α.), Τα Γρεβενά στην Κατοχή και στο Αντάρτικο. Ιστορική μελέτη δεκαετίας 1940-1950. Θεσσαλονίκη, 2000, σελ. 684. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΙΤΑΛΗΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ (Αρχιμανδρίτης), Ευλαβικό αφιέρωμα στους δεκαεπτά εθνομάρτυρας των Λεγραινών (Ιούλιος 1944). ΚΑΜΑΡΙΖΑ - ΛΑΥΡΙΟΥ, 1975, σελ. 40. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΙΤΙΝ Μ., Νίκος Μπελογιάννης. Αθήνα, 1974, σελ. 175. [8 Ευρώ] - ΒΛΑΝΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Η προδομένη επανάσταση 1941-1944. Εκδόσεις Γιώργου Ευαγγελίου. Αθήνα, 1977, σελ. 408. [45 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΛΑΝΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Ο Νίκος Ζαχαριάδης και 22 συνεργάτες του. Γλάρος, 1984, σελ. 182. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΟΤΣΙΚΑΣ ΔΗΜΟΣ, Η Ήπειρος ξαναζώνεται τ' άρματα: 1946-1949 Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας. Ιστορικό δοκίμιο. Αθήνα, 1983, σελ. 424. Φωτομηχανική ανατύπωση. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΟΤΣΙΚΑΣ ΔΗΜΟΣ, Στη θύελλα. Αναμνήσεις από την Εθνική Αντίσταση και τη δράση του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας στην Ήπειρο και στη Δυτική Μακεδονία. Αθήνα, 1985, σελ. 312. Φωτομηχανική ανατύπωση. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΟΥΛΤΕΨΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Συναγωνιστής Ακέλας. Β΄έκδοση συμπληρωμένη. Αλκυών, 1997, σελ. 344. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΟΥΛΤΣΙΑΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Η Προσωτσάνη μέσα από την ιστορία. Τα γεγονότα στην Ανατολική Μακεδονία (1450-1994). Ο Μακεδονικός Αγώνας – Οι τρεις Βουλγαρικές Κατοχές – Η Αντίσταση – Ο Εμφύλιος. Θεσσαλονίκη, 1995, σελ. 437. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΟΥΡΝΑΣ ΤΑΣΟΣ, Ποιοι και γιατί σκότωσαν το Νίκο Μπελογιάννη και τους συντρόφους του; Μια ιστορική αναδρομή στα γεγονότα που μεθόδευσαν οι ξένοι και οι συνεργάτες τους για να πλήξουν την Αριστερά και την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Τολίδη, 1981, σελ. 181. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΒΡΑΧΝΙΑΡΗΣ ΧΡ., Τα χρόνια της λαϊκής εποποιΐας. Πόλεμος – Κατοχή – Αντίσταση. Πανόραμα, 1983, σελ. 296. [14 Ευρώ] - ΒΡΟΥΧΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Νίκος Σάββας - Γιώργος Κυρμιχάλης και η Επιχείρηση ANGLO (Ρόδος, Σεπτέμβριος 1942). Β΄έκδοση. Ρόδος, 1996, σελ. 72. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΟΥ ΝΙΤΣΑ, Ο πατέρας μου Κώστας Γαβριηλίδης. Εξάντας, 1988, σελ. 278+φωτογραφίες. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΑΡΟΥΦΑΛΙΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΥΓΓ., Κείμενα και αναμνήσεις από τον τραγικό Δεκέμβριο 1944. Αθήνα, 1981, σελ. 578. [150 Ευρώ][Πρόκειται για πιστή αναδημοσίευση των φύλλων της εφημερίδας «Η ΕΛΛΑΣ», που κυκλοφόρησε με ευθύνη και φροντίδα του Δημ. Γαρουφαλιά από της 6ης Δεκεμβρίου 1944 μέχρι και της 21ης Ιανουαρίου 1945.Στα φύλλα αυτά καταγράφονται όλα όσα συνέβησαν στο διάστημα του τραγικού Δεκεμβρίου του 1944. «Η ΕΛΛΑΣ» αποτελούσε την εποχή εκείνη τη μοναδική κυκλοφορούσα εφημερίδα, που εκτός από την έκθεση των γεγονότων, διερμήνευε και τις σκέψεις και απόψεις της τότε Κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου στον αγώνα της κατά της κομμουνιστικής ανταρσίας.Στις σελίδες 13-66 ο Δημ. Γαρουφαλιάς δίνει εισαγωγικές πληροφορίες για όσα προηγήθηκαν και οδήγησαν στην αιματηρή ανταρσία, καθώς και σκέψεις, κρίσεις και προσωπικές του διαπιστώσεις και αναμνήσεις: Από το εισαγωγικό σημείωμα του Πέτρου Ευαγγ. Γαρουφαλιά.]

- ΓΑΤΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ιστορία της Κατοχής. Μετά συλλογής ιστορικών και λαογραφικών ανεκδότων των ετών 1940-1944. Συμπληρωμένη με την ιστορία του παρανόμου Τύπου της εθνικής αντιστάσεως. Β΄ έκδοσις. Μέλισσα, χ.χ., σελ. 799+χάρτες+φωτογραφίες. Σκληρόδετο. [70 Ευρώ] Πωλήθηκε- Γ.Ε.Α., Λεύκωμα πεσόντων αεροπόρων. Αθήναι, 1984, σελ. Δ΄+625. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΛΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΣ, 13η Μεραρχία του ΕΛΑΣ. Τα εφόδια και ο κουβαλητής ... Αθήνα, 1975, σελ. 159. Το εξώφυλλο είναι του ζωγράφου Σταύρου Χατζηϊωάννου. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΛΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΣ, Μακρονήσι. Πρόλ.: Μ. Αυγέρης. Β΄ έκδοση. Αθήνα, 1974, σελ. 234. Άκοπο αντίτυπο. [16 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΛΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΣ, Μακρόνησος - Η μεγάλη σφαγή (29 Φλεβάρη - 1 Μάρτη 1948). Εκδόσεις Αλφειός, 1994, σελ. 237. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΛΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΣ, Μαρία Δημάδη: ηρωίδα της εθνικής αντίστασης. Εκδ. Νέστορας, σελ. 189. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΛΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΣ, Μαρία Δημάδη: ηρωίδα της εθνικής αντίστασης. Αθήνα, 1982, σελ. 189. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΛΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΦΙΛΙΠΠΑΣ, Σπύρος Μελετζής: ο άνθρωπος που φωτογράφισε το αντάρτικο. Αθήνα, 1984, σελ. 143. [20 Ευρώ]- ΓΕΣ, Ο ελληνικός στρατός κατά τον αντισυμμοριακόν αγώνα (1946-1949) - Επιχειρήσεις του Γ΄Σώματος Στρατού (1947-1949). Έκδοσις Δ.Ι.Σ. Αθήναι, 1976, σελ. XXIV+653+φωτογραφίες+χάρτες. [80 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΩΡΓΟΠΑΠΑΔΑΚΟΣ ΤΑΣΟΣ, Μνήμες από την Εθνική Αντίσταση. Η δράση του ΕΛΑΝ Αργολικού. Αθήνα, 1987, σελ. 76+φωτ. αγωνιστών. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ ΜΠΑΜΠΗΣ, Άρης: Τα απόρρητα αρχεία της δολοφονίας. Εκδόσεις Τεχνόραμα. Αθήνα, 1997, σελ. 126. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΙΑΚΟΕΛ Γ., Απομνημονεύματα 1941-1943. Παρατηρητής, 1993, σελ. 123. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΙΑΚΟΥΜΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Αι Ελληνογερμανικαί επιχειρήσεις Μπέλες 1941. Από το πολεμικό ημερολόγιο του Ταγματάρχου Κ. Γιακουμή, διοικητού ΙΙ Τάγματος 70ού Συντάγματος Πεζικού (Υποτομεύς Ροδοπόλεως). Αθήναι, 1949, σελ. 51. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Ο επισιτισμός του Ναυπλίου κατά το Α΄ έτος της πείνας 1941-1942. Ανάτυπο. Έκδοση Δήμου Ναυπλιέων, 2000, σελ. 52. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ (Αντιναύαρχος), Αντιτορπιλλικό "Κρήτη": Η ιστορία ενός πλοίου στον πόλεμο (1943-1945). Αθήναι, 1979, σελ. 165. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ (Αντιναύαρχος), Η ναρκαλιεία στις ελληνικές θάλασσες 1944-1949 (Μια άγνωστη εποποιΐα). Αθήναι, 1980, σελ. 96. [11 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Πέντε και μια απ' τις μέρες της Μακρονήσου (Μια χαμένη μεταγωγή). Αθήνα, 1983, σελ. 175. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΚΑΛΙΜΠΕΡΤΙ Ρ., Τρύπια άρβυλα. Από τη Μεραρχία Πινερόλο στους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Φιλίστωρ, 1999, σελ. 191. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΚΙΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Ο Μουσολίνι και η Ελλάδα. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 1982, σελ. 244. [7,50 Ευρώ] - ΓΚΙΟΥΣΑΣ ΑΣΗΜΑΚΗΣ (Δικηγόρος), Άρης Βελουχιώτης και το «Ματωμένο Κρίκελλο». Αθήναι, 1972, σελ. 285. [23 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΓΚΡΑΤΣΙ ΕΜΜΑΝΟΥΕΛΕ, Η αρχή του τέλους. Η επιχείρηση κατά της Ελλάδος. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 1980, σελ. 307. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΚΡΙΤΖΩΝΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Η τραγωδία μιας Συμμαχίας. Οι Άγγλοι στην Ελλάδα του πολέμου και της Αντίστασης (1941-1944). Φιλίστωρ, 2003, σελ. 238+φωτογραφίες. [7,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΚΡΙΤΖΩΝΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Μετά το Γράμμο. Δεν ήταν μόνο η προσφυγιά. Γράμματα, μαρτυρίες, αφηγήσεις. Γλάρος, 1986, σελ. 132. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΚΡΙΤΖΩΝΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Ομάδες συμβίωσης (1925-1974): Η συντροφική απάντηση στη βία και τον εγκλεισμό. Φιλίστωρ, 2001, σελ. 158. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΚΡΙΤΖΩΝΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Οι Έλληνες ναυτεργάτες στην πολιτική προσφυγιά. Επικαιρότητα, 1987, σελ. 86. [7 Ευρώ]- ΓΛΗΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Η τριλογία του πολέμου. Οι μονόλογοι του ερημίτη της Σαντορίνης. Εκδόσεις "Φλόγα". Αθήνα, 1956, σελ. 183. [15 Ευρώ]- ΓΛΗΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ. Πρόλ.: Γ. Ζεύγου. Εκδοτικός Οργανισμός Ο Ρήγας. Αθήνα, 1944, σελ. 63. Φωτομηχανική ανατύπωση. [9 Ευρώ]- ΓΟΥΝΑΡΗΣ Β., ΠΑΠΑΠΟΛΥΒΙΟΥ Π. (επιμ.), Ο φόρος του αίματος στην κατοχική Θεσσαλονίκη. Ξένη κυριαρχία, αντίσταση και επιβίωση. Παρατηρητής, 2001, σελ. 251. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΟΥΣΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Μάρκος Βαφειάδης - Μαρτυρίες. Πρόλ.: Μ. Θεοδωράκη. Επικαιρότητα, 1983, σελ. 139. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΟΥΣΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, "Όπου ζεις, δεν πατρίζεις ...". Η νέα προσφυγιά, μια ακόμα ελληνική τραγωδία. (Έρευνα που έγινε στις σοσιαλιστικές χώρες τον Δεκέμβρη 1974 και τον Ιούνη 1975). Πρόλογος: Μάριος Πλωρίτης. Εξάντας, 1975, σελ. 97. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΟΥΝΑΡΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ, Το Έπος της Νέας Γενεάς: Κόνιτσα - Γράμμος - Μουργκάνα, Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάς. Εικονογραφημένον λεύκωμα, βάσει αυθεντικών φωτογραφιών. Δύο τόμοι δεμένοι μαζί. Αθήναι, 1951, σελ. 290+η΄. [80 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΟΥΝΑΡΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Εγνωσμένων κοινωνικών φρονημάτων. Κοινωνικές και άλλες όψεις του αντικομμουνισμού στη Μακεδονία του Εμφυλίου πολέμου (1945-1949). Παρατηρητής, 2002, σελ. 238. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΟΥΡΓΙΩΤΗΣ ΝΙΚΟΣ, Δεκαοχτώ χρόνια με άλλο όνομα. Ενάμισι στο στίβο των λαϊκών αγώνων και δεκαεξίμισι πολιτικός κρατούμενος. Τυπωθήτω, 2000, σελ. 182+εικόνες. [4 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ ΝΕΟΚΟΣΜΟΣ, Μια ματιά στα πεταχτά. Αθήνα, 1946, σελ. 96. [15 Ευρώ]- ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ ΣΟΛΩΝ, Δεκέμβριος 1944. Το ανεξήγητο λάθος. [Τα Φοβερά Ντοκουμέντα]. Φυτράκη, σελ. 174. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ ΣΟΛΩΝ, Εποποιΐα και κατάρρευση. Από την Αλβανία στην Κατοχή. [Τα Φοβερά Ντοκουμέντα]. Φυτράκη, 1976, σελ. 204. [12 Ευρώ]- ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Π., Ο Πάπας Ιωάννης ΚΓ΄ και η Ελλάς - Χρονικόν της Κατοχής. Ανάτυπο εκ της εφημ. "Καθολική". Αθήναι, 1969, σελ. 40. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας καταγράφει τις προσπάθειες του απεσταλμένου της Αγίας Έδρας στην Ελλάδα Άγγελου Ιωσήφ Ρονκάλλι (μετέπειτα Πάπα Ιωάννη ΚΓ΄, 1958-1963) να συνδράμει τους Έλληνες στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής.]- ΓΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ (Αντιστράτηγος), Από την κορυφή του λόφου. Αναμνήσεις και στοχασμοί (1914-1952 και 1959-1962). Μετά 5 σχεδιαγραμμάτων και 50 φωτογρ. Αθήναι, 1966, σελ. 591. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΓΥΑΛΙΣΤΡΑΣ ΣΕΡΓΙΟΣ (Αντιστράτηγος ε.α.), Η Ελλάς εις τον τελευταίον πόλεμον. Πολιτικοστρατιωτική μελέτη. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 1946, σελ. 67. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜ., Μαρτυρίες για την ελληνική αντίσταση 1941-1944. Αθήνα, 1981, σελ. 293. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΑΡΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Γ 83. Βίος και βιώματα ενός απλού ανθρώπου. Αθήνα, 1995, σελ. 220. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε[Σχολή Αστυφυλάκων 1942 - Αστυφύλαξ Γ83 του Γ΄Αστυνομικού Τμήματος Κολωνακίου - Αιματοκύλισμα μπροστά στο σπίτι του Κουΐσλιγκ πρωθυπουργού Γ. Ράλλη - Μπλόκο στην Αγίου Μελετίου - Εκτέλεση στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής - Η μεταφορά και η ταφή στο Γ΄Νεκροταφείο Νίκαιας - Χειροβομβίδα στο Στάδιο - 17 Αυγούστου 1944: Το μπλόκο της Κοκκινιάς - Δεκεμβριανά - Επιστροφή στην Αμαλιάδα - Η δραματική ζωή στην Αθήνα μετά τα Δεκεμβριανά - Στα μπουντρούμια της Ασφάλειας - Ο Αϊ-Στράτης]

- ΔΑΣΚΑΛΟΥΔΗΣ ΑΧΙΛΛΕΥΣ (Έφ. υπολοχαγός Πυρ/κου), Η υποχώρησις. Αθήναι, 1949, σελ. 63. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [30 Ευρώ] - ΔΑΣΚΟΥΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, 1940: Μια πορεία στο μέτωπο. Προλογίζει ο Νίκος Ζακόπουλος. Αθήνα, 1983, σελ. 128. [11 Ευρώ] [Ο συγγραφέας, γιατρός και μουσικός, υπηρέτησε ως προϊστάμενος στην ομάδα τραυματιοφορέων Ι/20 τάγμα πεζικού.] Πωλήθηκε- ΔΑΦΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Χρόνια πολέμου και κατοχής: Κέρκυρα 1940-1944. Μια άγνωστη ιστορία. Κερκυραϊκά Χρονικά, τόμος ΧΙΙ. Κέρκυρα, 1966, σελ. 342+εικόνες+2. Ιδιωτική βιβλιοδεσία. [65 Ευρώ]- ΔΕΒΟΓΑΣ Ε., Η μάχη στο Γαλατά, Μάιος 1941 [Έμμετρο]. Αθήνα, 1982, σελ. 149. [12 Ευρώ]- ΔΕΛΑΠΟΡΤΑΣ ΠΑΥΛΟΣ (Επίτιμος Εισαγγελέας Εφετών), Το σημειωματάριο ενός πιλάτου. Θεμέλιο, 1979, σελ. 265. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ, Άγνωστες σελίδες από τη Μακρόνησο (1948-1950). Αθήνα, 1998, σελ. 158. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΕΡΒΕΝΤΖΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Αντί πάσης θυσίας. ΟΠΤΙΜΑ '92, σελ. 159. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας οργανώθηκε στο ΕΑΜ και τον Απρίλιο του 1943 του ανατέθηκε η οργάνωση του εφεδρικού ΕΛΑΣ στον τομέα ορεινής Βόχας και Νεμέας. Την άνοιξη του 1944 είχε την εποπτεία λειτουργίας των τοπικών φρουραρχείων βορειοδυτικής Κορινθίας. Στη διάρκεια των Δεκεμβριανών πήρε μέρος στη μάχη του "Αράπη". Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας συνελήφθηκε και "πέρασε" από διάφορες φυλακές μέχρι το 1950 που αποφυλακίστηκε.]- ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Η πολεμική προπαρασκευή της Ελλάδος 1923-1940. Ακαδημία Αθηνών, 1998, σελ. 208. [4,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Ο πόλεμος 1939-1945: αιτίες, κύριες φάσεις και συνέπειές του (Ομιλία). Ακαδημία Αθηνών, 1995, σελ. 19. [4 Ευρώ] - ΔΗΜΑΚΟΣ ΓΕΡΜΑΝΟΣ (ΠΑΤΕΡ ΑΝΥΠΟΜΟΝΟΣ), Στο βουνό με τον Σταυρό, κοντά στον Άρη. Στρατιωτικός ιερεύς στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις, 2004, σελ. 399. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Απολογισμός και απολογία: «από του φοβερού βήματος ...». Πολύτυπο, 1991, σελ. 285. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Περπατώντας στ' αγκαθοτόπια. Τα Κατοχικά χρόνια και η πραγματική αλήθεια της δολοφονίας του Λώρενς (Κ. Αδριανού). Αφηγήσεις ενός απλού αγωνιστή της αντίστασης 1940-1950: αποκαλύψεις, γεγονότα, μαρτυρίες,

πρόσωπα, μάχες, σαμποτάζ, ενέδρες στον εχθρό, συγκρούσεις ΕΔΕΣ - ΕΛΑΣ, Ικαρία, Μακρόνησος. Αθήνα, 1978, σελ. 327. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ), Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης. Χρονικό 1940-44. Τρεις τόμοι. Αθήνα, 1978, σελ. 400+416+416+φωτογραφίες. [120 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ), Ελληνική εμπειρία ’44-’67. Αθήνα, 1971, σελ. 333. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [28 Ευρώ] Πωλήθηκε[Έντονη κριτική της αριστερής πολιτικής για περισσότερα από 20 χρόνια.]- ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ), Δεκεμβριανά 1944, 2ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Παγίδευση και αφοπλισμός και η συνεχιζόμενη προς τα χείριστα ελληνική τραγωδία (1941-1997). Αθήνα, 1997, σελ. 404. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΗΜΟΤΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (Συντ/ρχης πεζικού ε.α.), Μυστικός πόλεμος 1941-1944: ΜΙΔΑΣ και ΠΛΟΥΤΩΝ. Σελίδες εκ του ημερολογίου του κατά τους χρόνους της Κατοχής 1941-1944. Αθήναι, 1948, σελ. 200. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΗΜΟΤΑΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ (Συντ/ρχης πεζικού ε.α.), Μυστικός πόλεμος 1941-1944: ΜΙΔΑΣ και ΠΛΟΥΤΩΝ. Σελίδες εκ του ημερολογίου του κατά τους χρόνους της Κατοχής 1941-1944. Αθήναι, 1948, σελ. 200. Με αφιέρωση του συγγραφέα και σφραγίδα της Οργάνωσης Πλούτων. Μερικώς άκοπο. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΙΑΜΑΝΤΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ομήρων Γερμανίας), Πικρές μέρες. Β΄ έκδοση βελτιωμένη. Πειραιάς, 1990, σελ. 239. [13 Ευρώ]- ΔΟΞΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Η Δόξα και ο Γολγοθάς της εθνικής αντίστασης (1941-44). Βόλος, 1983, σελ. 236. [16 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΟΡΚΟΦΙΚΗ ΕΙΡΗΝΗ, Κάποτε στο Τεπελένι [Γραμμένο με ζωντανές μαρτυρίες 88 Ελλήνων Μειονοτικών της Αλβανίας που τις έζησαν και παρέμειναν μέχρι σήμερα εκεί ...]. Ελληνική Ευρωεκδοτική, 1992, σελ. 277. [15 Ευρώ]- ΔΟΥΑΤΖΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Εθνική αντίσταση. Ημερολόγιο Καπετάν Όθρυ. Στερεά - Εύβοια - Δεκέμβρης. Μαρτυρίες αγωνιστών. Δύο τόμοι. Εκδόσεις Αιχμή. Αθήνα, 1983, σελ. 1278. [130 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΟΥΚΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ, Ένα παιδί της Κατοχής θυμάται ... Το οδοιπορικό των δύο δεκαετιών του 1940 και του 1950. Θεσσαλονίκη, 2008, σελ. 281. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΟΥΜΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ιστορικαί αναμνήσεις και Αυτοβιογραφία. Ιωάννινα, Μάρτιος 1967, σελ. 242. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε[Εκ των περιεχομένων: Δραστηριότητες δια το Επισιτιστικόν πρόβλημα της Ηπείρου επί Κατοχής – Συνεργασίαι με τας Πολιτικάς Οργανώσεις των Ελλήνων κατά την Κατοχήν –Δραστηριότητες κατά το έτος 1944]- ΔΟΥΜΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ιστορικαί αναμνήσεις και Αυτοβιογραφία. Ιωάννινα, 1969, σελ. 321. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε[Εκ των περιεχομένων: Δραστηριότητες δια το Επισιτιστικόν πρόβλημα της Ηπείρου επί Κατοχής – Συνεργασίαι με τας Πολιτικάς Οργανώσεις των Ελλήνων κατά την Κατοχήν –Δραστηριότητες κατά το έτος 1944]- ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΜΑΡΚΟΣ, Η Ελλάδα στον πόλεμο 1940-1945. Μτφρ.: Γιούλη Γουλιμή. Δήμος Αθηναίων, 1995, σελ. 110. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ, Εκλογή πολιτικών δημοσιευμάτων: Συνέδριο του Λιβάνου - Κυβέρνηση απελευθερώσεως 1944. Έκδοση "Πολιτικής Επιθεωρήσεως". Αθήνα, Απρίλιος 1945, σελ. 34. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΡΙΤΣΙΟΣ ΘΩΜΑΣ, Από τον Γράμμο στην πολιτική προσφυγιά. Δωρικός, 1983, σελ. 183. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΔΡΙΤΣΙΟΣ ΘΩΜΑΣ, Γιατί με σκοτώνεις σύντροφε. Γλάρος, 1983, σελ. 202. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΡΙΤΣΙΟΣ ΘΩΜΑΣ, Η εξέγερση της Τασκένδης. Εκεί που ράγισε η καρδιά μας. Γλάρος, 1984, σελ. 102. [8 Ευρώ]- ΔΡΙΤΣΙΟΣ ΘΩΜΑΣ, Ποια τύχη σε περιμένει σύντροφε. Γλάρος, 1985, σελ. 123. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΡΟΛΑΠΑΣ ΤΑΣΟΣ, Μαρτυρία 1940–1944. Αλβανία – Οχυρά – Εθνική Αντίσταση. Γ.Χ. Κανελλόπουλος, 1984, σελ. 115. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΔΡΟΣΑΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ, Εν Θεσσαλονίκη … από τον πόλεμο, την κατοχή και την αντίσταση. Οδυσσέας, 1985, σελ. 159. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- Ε.Α.Μ., Λευκή Βίβλος, Μάης 1944 – Γενάρης 1945. Τρίκκαλα, 1 Φλεβάρη 1945 (Ανατύπωση Αθήνας), σελ. 116. [150 Ευρώ]- ΕΙΜΑΡΜΕΝΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ, Η Ελλάς στα βουνά της Αλβανίας (Αφήγησις, συζητήσεις και σκέψεις). Οι εκτός κειμένου λιθογραφίες, χαραγμένες απευθείας στην πλάκα, καθώς και τα κοσμήματα, χαραγμένα στο ξύλο, είναι έργα του ζωγράφου Σπ. Βασιλείου. "Οι Φίλοι του Βιβλίου". Αθήνα, 1945, σελ. 267. [55 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΛΕΥΤΕΡΗΣ, Συνομιλίες με τον Νίκο Ζαχαριάδη (Μόσχα: Μάρτιος - Ιούλιος 1956). Εκδόσεις Κένταυρος, 1986, σελ. 146. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΠΑΝΤΕΙΟΥ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ, Η Εθνική Αντίσταση στην Ευρυτανία: 50 χρόνια από την ίδρυση και το Εθνικό Συμβούλιο της Π.Ε.Ε.Α. (1944-1994). Τόμος Α΄: Εισηγήσεις συνεδρίου. Επιμ.: Κλ. Σ. Κουτσούκης. Επιστημονική Βιβλιοθήκη ΕΚΠΕ. Αθήνα, 1995, σελ. 406. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΕΝΕΠΕΚΙΔΗΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗΣ, Η ελληνική αντίστασις (1941-1944). Όπως αποκαλύπτεται από τα μυστικά αρχεία της Βέρμαχτ εις την Ελλάδα. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 1964, σελ. 301. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ ΣΠΥΡΟΣ, Η δίκη της Πρίντζου (1948) και οι εκτελεσμένοι των Ιωαννίνων. Σοκόλη, 1988, σελ. 383. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΕΥΡΥΓΕΝΗΣ ΔΗΜ., Ζητήματα του Δικαίου της πολεμικής κατοχής. Θεσσαλονίκη, 1959, σελ. 197-214. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Πίνδος: Η εποποιΐα στην Αλβανία. Η φωτογραφία του εξωφύλλου είναι του Ακερμανίδη. Αθήνα, 1946, σελ. 211. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΖΑΜΠΑΘΑΣ ΚΟΥΛΗΣ, Νίκος Μπελογιάννης - Νίκος Πλουμπίδης: Δύο λαϊκοί εθνικοί αγωνιστές. Πως τους γνώρισα και πως έζησα μαζί τους στα στερνά της ζωής τους χρόνια. Δωρικός, 1980, σελ. 122. [11 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΑΜΠΑΘΑΣ ΚΟΥΛΗΣ, Στα διάσελα με τους χρυσαετούς (από το αντάρτικο στα Μεσόγεια) - Καμπή θριάμβων (χρονικό του Δεκέμβρη). Γραμμή, 1979, σελ. 98. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΑΝΑΝΤΡΙΣ (ΑΝΔΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ), Ανάμεσα στα θύματα του συμμοριτισμού. Αθήνα, 1952, σελ. 195. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΑΝΑΝΤΡΙΣ (ΑΝΔΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΥ ΙΩΑΝΝΑ), Εθνική δράσις και αντίδρασις. Πόλεμος - Κατοχή. Αθήνα, 1947, σελ. 245. [22 Ευρώ] Πωλήθηκε[Περιγράφει τις προσπάθειες της συγγραφέως για αντίσταση διαμέσου των φιλανθρωπικών παραστάσεων στον κόσμο της της σκηνής και της ποίησης.]- ΖΑΟΥΣΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Αναμνήσεις ενός αντιήρωα (1933-1944). Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 1980, σελ. 309+εικόνες. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΑΟΥΣΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Η τραγική αναμέτρηση (1945-1949): Ο μύθος και η αλήθεια. Δύο τόμοι. Ωκεανίδα, 2000, σελ. 374+356. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΖΑΟΥΣΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Λέλα Καραγιάννη: Η Μπουμπουλίνα της Κατοχής 1941-1944. Ωκεανίδα, 2004, σελ. 285+φωτογραφίες. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΑΟΥΣΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Οι δύο όχθες 1939-1945. Μια προσπάθεια για εθνική συμφιλίωση. Τόμοι: Α, Β1, Β2. Παπαζήση, 1987, σελ. 400+865 (Β1-Β2). [23 Ευρώ]- ΖΑΡΟΓΙΑΝΝΗΣ ΓΙΩΡΓΗΣ (Ίλαρχος ιππικού), Αναμνήσεις από την Εθνική Αντίσταση (ΕΛΑΣ) 1940-1944. Τολίδη, σελ. 319. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ελληνοϊταλικός και Ελληνογερμανικός πόλεμος 1940-1941. Αθήνα, 1945, σελ. 206+19 σχεδιαγράμματα. [45 Ευρώ]- ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ελληνοϊταλικός και Ελληνογερμανικός πόλεμος 1940-1941. Β΄ έκδοση. Αθήνα, 1946, σελ. 192+19 σχεδιαγράμματα. [45 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Το Κ.Κ.Ε. και η Μακεδονία. Αθήνα, 1994, σελ. λθ΄+178. [13 Ευρώ] ΠωλήθηκεΠεριεχόμενα: Βουλγαρική Κίνησις Κομμιτάτου. Εθνικιστική Οργάνωσις. Αντεπανάστασις Αυγερινού και Μελανθίου. Εαμμοκρατική Περίοδος. Αυτονομιστική Κίνησις Σλαυοφώνων. Επανάστασις Αξιωματικών. Προδοτικαί Αυτονομιστικαί Ενέργειαι Κ.Κ.Ε. Συμμοριακόν Κίνημα. Ηθικόν και Φρόνημα Κατοίκων Υπαίθρου.- ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΚΩΣΤΗΣ, Ντοκουμέντο - Τα γεγονότα απαντούν στο "Φωτιά και Τσεκούρι" του Αβέρωφ -Τοσίτσα. Αθήνα, 1987, σελ. 403. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [30 Ευρώ]- ΖΙΑΓΚΟΣ ΝΙΚΟΣ, Αγγλικός ιμπεριαλισμός και Εθνική Αντίσταση 1940-45. Πέντε σκληρόδετοι τόμοι. Α΄: Αθήνα, 1978, σελ. 404. Β΄: Αθήνα, 1978, σελ. 427. Γ΄: Αθήνα, 1980, σελ. 396. Δ΄: Αθήνα, 1980, σελ. 386. Ε΄: Αθήνα, 1981, σελ. 384. [200 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΙΑΓΚΟΣ ΝΙΚΟΣ, Νέες σελίδες από τον εμφύλιο πόλεμο 1945-1949. Δημοκρατικός στρατός – Κυβερνητικός στρατός. Τόμοι Α-Β. Σοκόλη, 1986, σελ. 632. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΟΥΒΑΣ ΠΑΝΑΓΗΣ, Η βασίλισσα Φρειδερίκη εις την υπηρεσίαν του έθνους. Πρόλογος: Γερ. Κονιδάρης. Αθήναι, 1956, σελ. 102. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΟΥΡΝΑΤΖΗΣ ΣΠ., Η πολιτική των Επιμηθέων και η περίπτωσις Μαρκεζίνη. Αθήναι, 1978, σελ. 214. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΖΩΓΡΑΦΟΣ ΑΛΕΚΟΣ, Τα παρασκήνια του Γοργοπόταμου. Εκδ. Ασκραίος, Αθήνα, 1988, σελ. 80. [9 Ευρώ]- ΖΩΪΔΗΣ ΓΙΩΡΓΗΣ, Αντιστασιακά (Μελέτες). Σύγχρονη Εποχή, 1985, σελ. 191. [10 Ευρώ]Εκ των περιεχομένων: Η εκπαιδευτική πολιτική και πράξη του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ, τα χρόνια της αντίστασης. Η δέκατη συνεδρίαση (23/5/1944), εισήγηση του γραμματέα παιδείας της ΠΕΕΑ συναγωνιστή Π. Κόκκαλη. Η ενδέκατη συνεδρίαση (24/5/1944), η συζήτηση για την εκπαίδευση.- ΗΛΙΑΔΑΚΗΣ ΤΑΣΟΣ, Οι επανορθώσεις και το Γερμανικό κατοχικό δάνειο. Εκδόσεις Δετοράκη, 1997, σελ. 320. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΘΕΣΠΡΩΤΟΣ ΔΗΜΟΣ, Αυτοκριτική. Γιατί χάθηκε η λαϊκή εξουσία του ΕΑΜ (1940-1945). Gutenberg, 1977, σελ. 419. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ, Η εθνική αντίστασις Κρήτης 1941-1945. Δύο τόμοι. Ηράκλειον Κρήτης, 1970-1971, σελ. 258+278+φωτογραφίες. Πανόδετοι τόμοι. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε[Στο Β΄τόμο υπάρχει κατάλογος των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς κατά την περίοδο 1941-1945.]- ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ, Ο χειμώνας του 1941-42. Χρονικό της Κατοχής. Κέδρος, 1980, σελ. 283. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Αγώνες και θυσίες της περιοχής Γρεβενών (1940-1949). Ίδμων, 1995, σελ. 253. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΚΩΣΤΑΣ, Η εθνική αντίσταση στον Πειραιά (1941-1944) και Ανθολόγιο πειραϊκής αντιστασιακής ποίησης. Πρόλ.: Φάνη Κωνσταντινίδη. Εκδότης Μυτιληναίος, 1985, σελ. 110. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Πρώην βουλευτής, υπουργός), Η κόκκινη καταιγίδα. Αθήναι, 1959, σελ. 157. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Πρώην υπουργός), Η Μακεδονία στις φλόγες (Οκτώβριος 1944 - Φεβρουάριος 1945). Αρδέα: Η ματωμένη πορεία του 1945. Θεσσαλονίκη: Η "αναίμακτος" απελευθέρωσις. Χαλκιδική: Το χρονικό της μεγάλης σφαγής. Αθήναι, 1968, σελ. 295. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΘΕΟΧΑΡΙΔΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Πρώην υπουργός), Το κατηγορώ των νεκρών της Ναούσσης κατά του κομμουνισμού. Εκδόσεις Γεωργιάδη. Θεσσαλονίκη, 1983, σελ. 299. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΘΩΜΑΪΔΗΣ Γ., Ογδόντα σελίδες: το χρονικό της δόξας 1940-41. Σαν παραμύθι και σαν αλήθεια … Αετός Α.Ε. Αθήναι, 1947, σελ. 77. [7 Ευρώ]- ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Η δασκάλα Ουρανία Παναγιωτοπούλου-Ηλιοπούλου (1901-1947): Από τη Σμύρνη στο Κροκύλειο Δωρίδας. Ναύπακτος, 2007, σελ. 221. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε[Η δασκάλα Ουρανία Παναγιωτοπούλου-Ηλιοπούλου υπηρέτησε ως δασκάλα στο Κροκύλειο Δωρίδας από το 1930 μέχρι το Σεπτέμβρη του 1947. Στην περίοδο της Κατοχής πήρε μέρος στην αντιστασιακή οργάνωση της ΕΚΚΑ. Το 1947 συνελήφθει από το Δημοκρατικό Στρατό, και συγκεκριμένα από τα τμήματα Γιώτη (Χαρίλαου Φλωράκη) και Διαμαντή (Γιάννη Αλεξάνδρου) και μεταφέρθηκε δέσμια μαζί με τη 17χρονη κόρη της Όλγα στο ξωκλήσι της Θεοτόκου, όπου κατασφάχτηκαν και οι δύο. Ο συγγραφέας είναι γιος της δασκάλας.]- ΙΑΤΡΙΔΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, Το "Μεγάλο" Δεκέμβρη. Ι. Σιδέρης, 1978, σελ. 175. [7 Ευρώ] Κρατημένο- ΙΑΤΡΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Εξέγερση στην Αθήνα. Ο κομμουνιστικός "Δεύτερος Γύρος". Με πρόλογο του Γουίλλιαμ Χάρντυ Μακ Νέιλ. Νέα Σύνορα, 1974, σελ. 300. Σκληρόδετο. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΙΩΑΚΕΙΜ ΙΩΑΚΕΙΜ, Ιωάννης Μεταξάς. Η ανοδική πορεία του από τη στρατιωτική στην πολιτική δράση (1871-1922). Με 2 χάρτες και 13 εικόνες εκτός κειμένου. Παπαδήμα, 2005, σελ. 472. [10,50 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Αναμνήσεις. Προβλήματα της πολιτικής του ΚΚΕ στην εθνική αντίσταση 1940-1945 (Το πρακτικό μιας συζήτησης). Επιμέλεια: Αλέκος Παπαπαναγιώτου. Θεμέλιο, 1979, σελ. 559. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Έλληνες και ξένοι κατάσκοποι στην Ελλάδα. Σχέδια: Νίκου Νομικού. Μαυρίδης, 1952, σελ. 252. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Ιάσων Καλαμπόκας (1918-1944): ο θρυλικός "ήρωας". Αθήναι, 1973, σελ. 399. [27 Ευρώ]- ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΩΣΤΑΣ, "Σημαντικά γεγονότα της Εθνικής Αντίστασης". Ιστορικό λεύκωμα. Ε.Μ.Ε.ΙΣ., χ.χ., σελ. 182. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ (Αντιναύαρχος), Ο ναυτικός πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα (Αναμνήσεις, 2 Μαρτίου 1935 - 25 Μαρτίου 1943). Τύποις "Πυρσός" Α.Ε. Αθήναι, 1950, σελ. 736+φωτογραφίες+2 αναδιπλ. χάρτες. Άκοπο αντίτυπο. Με ιδιόχειρη αφιέρωση του συγγραφέα. [100 Ευρώ]- ΚΑΓΟΥΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ (Δάσκαλος από την Αλεξανδρούπολη), Ματωμένος δρόμος (Αναμνήσεις από την Μακρόνησο, 1948-1956). Εκδόσεις Ειρήνη, 1980, σελ. 78. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΚΑΓΟΥΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ, Μνημόσυνο στον Παναγιώτη Ελλή (Τον άνανδρα δολοφονηθέντα το βράδυ της 25 του Απρίλη 1967 στον Ιππόδρομο). Αθήνα, 1976, σελ. 103. [10 Ευρώ]- ΚΑΖΑΝΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ (Συντ/χης π.δ.), "Θα ζήσωμε ελεύθεροι ως Έλληνες". Ιστορικά έγγραφα του στρατηγού Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου. Πρόλ.: Παν. Κανελλόπουλος. Αθήνα, 1978, σελ. 140+φωτογραφίες [17 Ευρώ]- ΚΑΪΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό. "Νέα Βιβλία", 1975, σελ. 62. [8 Ευρώ]- ΚΑΪΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Μαρτυρίες Ε.Λ.Α.Ν. Νέα Σύνορα, 1975, σελ. 237. [23 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΪΛΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Ο Κλήρος στην Αντίσταση. Σύγχρονη Εποχή, 1981, σελ. 158. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΪΜΑΡΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Αντιστράτηγος ε.α.), Εθνική Αντίστασις του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων Ψαρρού 1941-1944. ΓΕΣ, Αθήναι, 1979, σελ. 208+σχεδιαγράμματα. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΪΡΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Χειρόγραφα της φυλακής. Το ημερολόγιο, τα ποιήματα, τα γράμματα και οι μελέτες του Αλέξανδρου Μ. Καΐρη που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς για κατασκοπεία (2 Νοεμβρίου 1943). Πρόλ.: Λίνα Κάσδαγλη. Εκδότης Νικόλαος Μ. Καΐρης. Αθήνα, 1970, σελ. ιβ΄+222. Το περικάλυμμα κοσμεί ξυλογραφία του Γιώργη Βαρλάμου, εμπνευσμένη από όνειρο που είδε ο Αλέξανδρος Καΐρης τη νύχτα της εις θάνατον καταδίκης του. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΙΡΟΦΥΛΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Η Αθήνα του '40 και της Κατοχής. Φιλιππότη, 1985, σελ. 270. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΛΑΜΑΡΟ-ΜΠΑΤΣΗ ΛΙΛΙΑΝ, Βαρύτατο τίμημα (1941-1952). Η ζωή μου και ο Δημήτρης Μπάτσης. Δωδώνη, 1981, σελ. 183+φωτογραφίες. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ (Υπουργός κυβερν. Μεταξά), Σαράντα χρόνια αναμνήσεις (1920-1961): Μια ζωή αφιερωμένη στην πατρίδα. Αθήνα, 1969, σελ. 196. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Η Δεκεμβριανή "Επανάσταση". Το χρονικό μιας τετραετίας (1941-1945). Β΄ έκδοση. Εκδ. Λόγχη, 2010, σελ. 357. [12 Ευρώ]- ΚΑΛΑΝΤΖΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Ιταλομάχοι [Ιστορικές μονογραφίες: Γιάννης Πιτσίκας, Γιώργης Κοσμάς, Σωτήρης Μουτούσης, Γιώργης Τσολάκογλου]. Δίφρος, 1961, σελ. 226+φωτογραφίες. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΛΔΙΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Το δράμα των Καλαβρύτων. Σελίδες 159+φωτογραφίες εκτός αρίθμησης. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΛΛΟΝΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ (Ταξίαρχος ε.α.), Η από αέρος εισβολή εις Κρήτην (Μάιος 1941). Αθήναι, 1957, σελ. 365. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ (Δικηγόρος), Οι Έλληνες κατά την Κατοχήν (Ημερολόγιον ενός στρατιώτου): Τρομοκρατία Κατοχής - Ομηρεία - Διχασμός - Ελευθερία - "Μπλοκ" - Επίλογος. Εκδοτικός Οίκος Σ. Φωτιάδη. Αθήναι, 1945, σελ. 208. Με αφιέρωση του συγγραφέα στον Θεόδ. Σαράντη. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΛΟΓΡΗΑΣ ΒΑΙΟΣ, Το αντίπαλο δέος. Οι εθνικιστικές οργανώσεις αντίστασης στην κατεχόμενη Μακεδονία (1941-1944). University Studio Press, 2012, σελ. 466. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΘΑΛΗΣ, Αναμνήσεις Β’ Παγκοσμίου πολέμου (1939–1945) και Εμφύλιος πόλεμος (1945–1949). Σμυρνιωτάκης, 1992, σελ. 264. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Εγκύκλιος διαταγή περί γενικών τινων κατευθύνσεων και οδηγιών. Έκδοσις Ε.Ο.Ν., αρ. 28. Αθήναι, 1939, σελ. 78. [30 Ευρώ]

- ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ (Ιατρός), Η εθνική αντίσταση στην Τριφυλία (Ν.Φ.Ε. – Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ.) Με αναφορές σ’ όλο το νομό Μεσσηνίας και στο νομό Ηλείας. Β΄ έκδοση. Αθήνα, 1989, σελ. 271. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΝΤΖΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Ένας έφεδρος ανθυπολοχαγός στον Εμφύλιο. Χρόνια θύελλας (1946-1950). Στ΄ έκδοση συμπληρωμένη. Αθήνα, 1994, σελ. 155. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε[Τα δραματικά γεγονότα των εμφυλιακών χρόνων στο χώρο της Ανατ. Μακεδονίας και Θράκης ξαναζωντανεύουν μέσα στις σελίδες του βιβλίου που έγραψε ο Σπαρτιάτης έφεδρος ανθυπολοχαγός.]- ΚΑΠΙΤΣΟΓΛΟΥ ΝΙΚΟΣ (Δημοσιογράφος), Πίσω από το Παραπέτασμα. Μαθηταί και σπουδασταί στους κομμουνιστικούς παραδείσους (Στην Αλβανία, στη Γιουγκοσλαυΐα και στη Βουλγαρία δημιουργούνται νέοι σκλάβοι των ερυθρών τυράννων). Αθήναι, 1950, σελ. 40. [15 Ευρώ] - ΚΑΠΙΤΣΟΓΛΟΥ ΝΙΚΟΣ (Δημοσιογράφος), Πυρά εκατέρωθεν. Ζωντανές εντυπώσεις από τον αγώνα των παλληκαριών του έθνους κατά της κομμουνιστικής προδοσίας. Αθήναι, Απρίλιος 1949, σελ. 95. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΠΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, Ο Ι. Μεταξάς αυτοψυχαναλύεται. «Περιοδικός Τύπος Α.Ε», 1988, σελ. 375. [22 Ευρώ]- ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, Αναμέναμε το θάνατο. Αίγινα 1947-1949. Εκδ. Κ. Καπόπουλος, 1989, σελ. 300. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας, γνωστός εκδότης-βιβλιοπώλης της Αθήνας, κατάγεται από τους Κωνσταντίνους της Μεσσηνίας. Καταδικάστηκε για την κατοχική του δράση και έζησε ως μελλοθάνατος στις φυλακές της Αίγινας.]- ΚΑΡΑΓΕΩΡΓΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, Η Ρούμελη στις φλόγες. Αθήνα, 1979, σελ. 314. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας ήταν ιδρυτής της αντιστασιακής οργάνωσης ΜΕΤΩΠΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ και της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ Ρούμελης 11 Μάη 1941, που ήταν και ο Α΄ Γραμματέας της.]- ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Από τη Βάρκιζα ως τον εμφύλιο πόλεμο. Τόμος Α΄. 1945. Εκδ. Διάλογος, 1977, σελ. 365. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Αντιστράτηγος ε.α.), 1940-1952. Το δράμα της Ελλάδος. Έπη και αθλιότητες. «Ε.Ν.Α. – Ι.Δ.Ε.Α.». Χ.χ., σελ. 279. [70 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες εκ των ένδον σχετικά με τη «νομιμόφρονα» ελληνική παράταξη στη Μέση Ανατολή.]- ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΑΣ Γ., Οι αετοί της ερήμου. Φιλιππότη, 1981, σελ. 135. [16 Ευρώ]- ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ημερολόγιο της Κατοχής. Το προσωπικό ημερολόγιο ενός τυπογράφου της Εθνικής Αντίστασης στα βουνά της Εύβοιας. Αθήνα, 1989, σελ. 525. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΑΘΑΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Αντίο, Καπετάνιε. Ο τελευταίος αποχαιρετισμός στον Άρη Βελουχιώτη. Φιλίστωρ, 1996, σελ. 154. Ιδιωτική βιβλιοδεσία. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΑΚΑΝΤΑΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Σκόρπιες αναμνήσεις (Γυμνάσιο, αντάρτικο, παρανομία, ξανά αντάρτικο, ξενιτειά - Καρδίτσα). Αθήνα, 1997, σελ. 143. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΑΜΟΥΖΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Πατριώτες και προδότες στο Μωρηά. Οι προσπάθειες του Κ.Κ.Ε. να υποδουλώσει το Μωρηά, με τη φωτιά και το τσεκούρι. Τρίπολις, Απρίλιος 1950, σελ. 92. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΑΜΠΕΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ (Υποστράτηγος ε.α.), Οι αναμνήσεις μου από την δράσιν μου εις τα τμήματα της Π.Α.Ο. [Δυτ. Μακεδονία, Πάικο, Βέρμιο, Πιέρια,

Χαλκιδική]. Η διαδρομή μου από το μέτωπον της Αλβανίας προς την Μέσην Ανατολήν. Εκδόσεις Πελασγός, 2010, σελ. 85. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΚΑΡΑΜΠΟΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ, Κατηγορώ. Αθήναι, 1965, σελ. 126+φωτογραφίες. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε[Περιγράφει τα εγκλήματα των κομμουνιστών στον Πειραιά και τους γύρω δήμους.]Εκ των φωτογραφιών: ΜΠΟΥΡΔΗΣ (Η τίγρης του Ασύλου), σφαγεύς, εκδορεύς, εκτελεστής αθώων πολιτών. Ζαχαροπλάστης εκ Σύρου. Αρχηγός εκτελεστικού αποσπάσματος του ΕΛΑΣ. Εξετέλεσε εις Άσυλον Κοκκινιάς τους: Κοντογιώργην, Χαλικάν και Κρητικόν.ΑΥΓΕΡΗΣ (Μηχανικός εμπορικού ναυτικού), συμμετέσχε εκ προμελέτης εις τον φόνον 95 νομιμοφρόνων πολιτών, μεταξύ των οποίων ήσαν: Γ. Κουκουλομάτης, Μ. Κατούνας, οι τρεις αδελφοί Κοιλάκου, οι σύζυγοι Φωκά.ΜΑΙΡΗ ΑΜΑΚΟΥ, εξετελέσθη από τον ΕΛΑΣ εις την Δεξαμενή Κοκκινιάς την 9ην Σεπτεμβρίου 1944, με ξιφολόγχη και μάχαιρα.ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ ΜΙΧΑΛΙΤΣΗΣ, εξετελέσθη αγρίως την δευτέρα ημέρα του κινήματος εις την Κοκκινιά.ΠΕΤΡΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ, ο αγρίως εκτελεσθείς εις το Περιστέρι Αστυνομικός Διευθυντής Πειραιώς.ΑΝΔΡΕΑΣ ΜΕΛΙΔΩΝΗΣ, εσφάγη τις 3 Δεκεμβρίου 1944 εις τα Λιγνιτωρυχεία Περιστερίου.- ΚΑΡΑΝΤΖΑΣ ΜΗΤΣΟΣ, Εμφύλιος - Ημερολόγιο, όσο σώθηκε. Αθήνα, 1985, σελ. 127. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο Μήτσος Καραντζάς ήταν αντάρτης από την Αγόριανη Παρνασσού.]- ΚΑΡΑΝΤΗΣ ΤΑΣΟΣ, Οι αναμνήσεις του αγωνιστή Βαγγέλη Π. Σαλταμάνη. Μαρτυρίες και τεκμήρια. Αθήνα, 2005, σελ. 289. [10 Ευρώ][Ο συγγραφέας κατέγραψε τις αναμνήσεις του αγωνιστή Σαλταμάνη και επεξεργάστηκε το αρχείο του, σπάνια έγγραφα και ντοκουμέντα που παρουσιάζουν την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση της Σαλαμίνας την κατοχική περίοδο.]

- ΚΑΡΑΧΑΛΙΟΥ ΚΩΣΤΑ (ΑΣΤΕΡΗ ΦΩΤΗ), Νύχτες της σκλαβωμένης Αθήνας – Ρεπορτάζ ζωντανό. Αθήναι, 1946, σελ. 128. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΔΑΣΗΣ ΑΣΗΜΑΚΗΣ (Υπάλληλος Εθνικής Τραπέζης), Από τας φλόγας προς την δόξαν (Ηρωισμοί Στρατού και Χωροφυλακής και η Εποποιΐα των ηρωικών αγώνων της Δημητσάνης και της Γορτυνίας εναντίον του Σλαυοκομμουνισμού, 1946-1949). Τρίπολις, 1962, σελ. 340. Άκοπο αντίτυπο. [100 Ευρώ]- ΚΑΡΗΣ ΜΙΧΟΣ, 10ος όρχος πυρομαχικών. Σελίδες ημερολογίου από το αλβανικό μέτωπο. Τρία Φύλλα, 1984, σελ. 57. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΡΑ-ΣΤΑΜΑΤΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ, Επονίτισα στους δρόμους και στις γειτονιές της Αθήνας. Δωρικός, 1982, σελ. 152. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΡΡΕΡ ΑΛΕΞΗΣ, Ελ Ντάμπα, η ιστορία της ομηρίας. Εντός, 2004, σελ. 101. [7,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΣΑΠΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ (ΚΡΙΤΩΝ), Στον Κόρφο της Γκύμπρενας (Χρονικό της εθνικής αντίστασης στον Έβρο). Δύο τόμοι. Κάλβος, 1977, σελ. 233+φωτογραφίες+318. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΤΗΦΟΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Στο Κόκκινο νησί ... Ξυλογραφίες: Γ. Βαρλάμου. Αθήνα, Γενάρης 1952, σελ. 310. Με ιδιόχειρη αφιέρωση του συγγραφέα. [40 Ευρώ]

["Η έρευνά μου αυτή αναφέρεται σε γεγονότα που έγιναν στα στρατόπεδα των Νησιών από το 1946-1949", Π. Κατηφόρης]- ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Με τους δεσμώτες αγωνιστές. Σύγχρονη Εποχή, 1982, σελ. 138. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας περιγράφει τη ζωή στις φυλακές, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και στα ξερονήσια στα χρόνια των διώξεων των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης από τις αντιδραστικές κυβερνήσεις της Δεξιάς.]- ΚΑΤΣΑΡΟΣ ΤΑΣΟΣ, "Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος". Θεσσαλονίκη 1946-47: Αντάρτικο πόλεως - Στενή Αυτοάμυνα (Ο.Π.Λ.Α.). Καβάλα, 2003, σελ. 171+1 διάγραμμα. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ (Διοικ. VIII Μεραρχίας, 1938-1941), Η Ήπειρος προμαχούσα. Η δράση της VIII Μεραρχίας κατά τον πόλεμο 1940-41. Βιβλιοθήκη Ηπειρωτικής Εταιρείας, αρ. 61. Αθήνα, 2007, σελ. 279. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΤΣΙΜΠΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Επέζησα και μιλώ. Θουκυδίδης, 1990, σελ. 265. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΑΤΣΙΜΠΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Υπολοχαγός χωρίς άστρα. Β΄έκδοση. Εκδ. Θουκυδίδης, 1986, σελ. 135. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε["... Έγραψες ένα απ' τα καλύτερα αφηγήματα του Ελληνοϊταλικού πολέμου": Φοίβος Δέλφης. - " ... δίνει σελίδες σπάνιες από τον πόλεμο και το μέτωπο της Αλβανίας κι απ' τα μετόπισθεν των βολεμένων. Οι αναφορές του στην περίοδο του εμφυλίου έρχονται σαν επισφραγίσεις δίκαιου πάθους για την ιστορική αλήθεια αυτής της εποχής.": Δημήτρης Σαπρανίδης]- ΚΕΔΡΟΣ ΑΝΤΡΕΑΣ, Η ελληνική αντίσταση 1940-44. Δύο τόμοι. Θεμέλιο, 1976, σελ. 358+322. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΕΛΑΪΔΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ (Αντιπτ/χος), Αναμνήσεις από την αεροπορίαν. Η συμμετοχή της εις τους εθνικούς αγώνας (1924-1954) και Συμπλήρωμα. Αθήναι, 1972-1973, σελ. 279+63. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΕΠΕΣΗΣ ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ, Θυμάμαι … Αθήνα, 1985, σελ. 214. [12 Ευρώ]- ΚΕΠΕΣΗΣ ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ, Ο Δεκέμβρης του 1944. Σύγχρονη Εποχή, 1979, σελ. 424. [35 Ευρώ]- ΚΕΠΕΣΗΣ ΝΙΚΑΝΔΡΟΣ, Ο Δεκέμβρης του 1944. Τρίτη έκδοση συμπληρωμένη. Σύγχρονη Εποχή, 1982, σελ. 440. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΗΛΥ ΕΝΤΜΟΥΝΤ, Φόνος στον Θερμαϊκό - Υπόθεση Πολκ (Μάιος 1948). Ελληνικά Γράμματα, 2010, σελ. 599. [11 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΛΑΪΒ ΝΑΪΤΖΕΛ, Εμπειρία στην Ελλάδα (1943-1948). Ελληνική Ευρωεκδοτική, χ.χ., σελ. 194. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΛΑΡΑΣ ΜΠΑΜΠΗΣ, Ο αδερφός μου ο Άρης - Αντιμυθιστόρημα. Δωρικός, 1983, σελ. 463. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ, Το πολιτικό πρόβλημα της Ελλάδος [Προγραμματικός λόγος εκφωνηθείς από τον Πρόεδρον του Διοικητικού Συμβουλίου της Ενώσεως κ. Νικ. Μαλαγαρδήν την 20ήν Μαΐου 1945 εις πολιτικήν συγκέντρωσιν εις το Θέατρον «Κεντρικόν»]. Αθήναι, Ιούνιος 1945, σελ. 37. [25 Ευρώ]- ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, Οι δύο πόλεμοι 1940-1941: η πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική ιστορία του ελληνο-ιταλικού και ελληνο-γερμανικού πολέμου. Δύο τόμοι δεμένοι μαζί. Εκδοτική Εταιρία "Ο Πλάτων". Αθήναι, 1945-1946, σελ. 312+636+2 αναδιπλ. χάρτες. [90 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΛΙΑΤΣΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Σελίδες δόξης (Γραμμένες με το αίμα των παιδιών της Ελλάδος εις τα Βορειοηπειρωτικά βουνά). Έκδοσις Δευτέρα. Αθήναι, 1951, σελ. 322 (με πολλές φωτογραφίες). [55 Ευρώ]

[Ο συγγραφέας ήταν δημοσιογράφος, πολεμικός απεσταλμένος της "Καθημερινής" κατά τον πόλεμο 1940-41.]- ΚΟΛΙΟΥ ΝΙΤΣΑ, Άγνωστες πτυχές Κατοχής και Αντίστασης 1941-44. Ιστορική έρευνα για το νομό Μαγνησίας. Τόμοι: Α΄-Β΄. Βόλος, 1985, σελ. 1445 (πολλές φωτογραφίες εντός αρίθμησης. Στον Β΄ τόμο υπάρχει ευρετήριο ονομάτων). [120 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΚΟΝΟΜΟΣ ΝΤΙΝΟΣ, Η Επτάνησος κατά την ιταλικήν κατοχήν (1941-1943). Αθήναι, 1962, σελ. 189+εικόνες. [30 Ευρώ]- ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΙΔΗΣ ΤΑΣΟΣ, Ήρωες και προδότες στην κατοχική Ελλάδα. Άγνωστα γεγονότα και ιστορίες προσώπων από τον θάνατο του Μεταξά έως τις δίκες των δοσιλόγων. Πελασγός, 1998, σελ. 260. [9,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΝΤΟΣΤΑΝΟΣ ΜΕΘΟΔΙΟΣ (Μητροπολίτης Κερκύρας και Παξών), Αρχείον και καθημερινά περιστατικά γεγονότα επί Ιταλικής και Γερμανικής Κατοχής. Κέρκυρα, 1949, σελ. 527. [70 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΡΕΛΗΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, Οι ηττημένοι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Αθήνα, 2003, σελ. 304. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας καταγράφει τις εμπειρίες, τις σκέψεις και τις εκτιμήσεις του για το αντάρτικο της Ρούμελης και τη σταδιοδρομία των ηττημένων και ξενιτεμένων στη Σοβιετική Ένωση ανταρτών του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.]- ΚΟΡΝΑΡΟΣ ΘΕΜΟΣ, Ο εσταυρωμένος λαός (Η τραγωδία του Χορτιάτη). Τρίτη έκδοση. "Νεοελληνικές Εκδόσεις" - Βιβλιοθήκη του Λαού. Αθήνα, 1963, σελ. 58. Το εξώφυλλο επεξεργάστηκε ο Γιώργης Φαρσακίδης, τραυματίας της μάχης του Χορτιάτη. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΡΝΑΡΟΣ ΘΕΜΟΣ, Στρατόπεδο του Χαϊδαριού. Έκτη έκδοση. "Νεοελληνικές Εκδόσεις" - Βιβλιοθήκη του Λαού. Αθήνα, 1963, σελ. 239. Το εξώφυλλο επεξεργάστηκε ο Γιώργης Φαρσακίδης, τραυματίας της μάχης του Χορτιάτη. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΡΟΖΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ (Συντ/χης ε.α., εξ απορρήτων συνεργάτης του Αλ. Παπάγου), Οι πόλεμοι 1940-41: Επιτυχίαι και ευθύναι. Δύο τόμοι. [60 Ευρώ] ΠωλήθηκεΑ΄: Στρατιωτική και διπλωματική προπαρασκευή. Αθήναι, 1957, σελ. 704.Β΄: Η προς την 28ην Οκτωβρίου πορεία και τα ευθύς μετά το "ΟΧΙ" γενόμενα και μη γενόμενα. Αθήναι, 1958, σελ. 328.- ΚΟΡΩΝΙΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, Αναμνήσεις από τη Μακρόνησο. Αθήνα, 2001, σελ. 239. [15 Ευρώ]- ΚΟΤΖΙΟΥΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Όταν ήμουν με τον Άρη. Αναμνήσεις. Β΄έκδοση. Θεμέλιο, 1974, σελ. 199. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΤΡΩΤΣΗΣ Δ., Λέλα Καραγιάννη. Μαυρίδης, 1947 (;), σελ. 310+εικόνες. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΥΒΑΡΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, O.S.S. - Με την Κεντρική του ΕΑΜ. Αμερικανική Μυστική αποστολή Περικλής στην κατεχόμενη Ελλάδα. Μτφρ.: Γιάννης Κρητικός. Εξάντας, 1976, σελ. 244+φωτογραφίες. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΥΒΑΡΑΣ ΝΙΚΟΣ, Ο τελευταίος αντάρτης της Ρούμελης (1943-1955). Αθήνα, 1996, σελ. 224. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΥΚΟΥΛΕΣ Γ., Το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα και οι ξένες επεμβάσεις (1944-1948). Οδυσσέας, 1995, σελ. 334. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΥΛΟΓΛΟΥ ΣΤΕΛΙΟΣ, Μαρτυρίες για τον Εμφύλιο και την ελληνική αριστερά. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 2006, σελ. 599+φωτογρ. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ ΝΙΚΟΣ, Ελληνική βιβλιογραφία του εμφυλίου πολέμου, 1945-1949: αυτοτελή δημοσιεύματα 1945-1999. Φιλίστωρ, 2000, σελ. 244+εικόνες. [7,50 Ευρώ]

- ΚΟΥΡΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Ψηλά στο Μπίκοβικ ύστερα από χρόνια: το χρονικό της αιχμαλωσίας ενός εφέδρου. Ελληνική Ευρωεκδοτική, 1994, σελ. 147+αναδιπλ. χάρτης. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΥΤΡΟΛΙΚΟΣ ΔΡΟΣΟΣ (Αρχίατρος ε.α.), «Έλληνες οι ηττημένοι νικητές». Διδάγματα από την ιστορία της Ελλάδας και ημερολόγιο του IV-β Ορεινού Χειρουργείου στον πόλεμο 1940-1941. Αθήνα, 1987, σελ. 223. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΟΦΙΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Ημέρες 1940-41. Αρίων, σελ. 229. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ (Διοικητής και χειρουργός του ΙΙβ Ορεινού Χειρουργείου), Πολεμικά ανάλεκτα του ’40. Εκδόσεις «Ενώσεως Τριπολιτών Αττικής». Αθήνα, 1987, σελ. 37. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΡΕΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Υπολοχαγός του ΕΛΑΣ), Χρονικό 1941-1944 (Το ημερολόγιο ενός ελασίτη). Ο Πολίτης, 1994, σελ. 375. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΡΙΜΠΑΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ, Η εθνική αντίσταση στη Μεσσηνία και τους γύρω νομούς. 2004, σελ. 445. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΥΡΙΤΣΗΣ ΝΙΚΟΣ, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας: Βασικοί σταθμοί του αγώνα. Σύγχρονη Εποχή, 2003, σελ. 241. [7,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΥΡΟΥ ΑΧΙΛΛΕΥΣ, Η συνωμοσία εναντίον της Μακεδονίας (1940-1949). Αετός Α.Ε., 1950, σελ. 150+ζ΄. [29 Ευρώ]- ΚΥΡΟΥ ΑΧΙΛΛΕΥΣ, Σκλαβωμένοι νικηταί. Αετός Α.Ε., 1945, σελ. 191+φωτογραφίες. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΥΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ, Η μάχη της Νάουσας. Σύγχρονη Εποχή, 1999, σελ. 109. [4,50 Ευρώ] Πωλήθηκε[Γράφτηκε το Mάρτη του 1949 και τυπώθηκε αρχές Aυγούστου του 1949. Eίναι το χρονικό μιας σημαντικής νίκης με καπετάνιο εκείνων των μονάδων κρούσης τον Nίκο Mπελογιάννη.]- ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΚΑΤΟΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ, Ο σκουπιδιάρης ... και η μέχρι σήμερα ασκηθείσα πολιτική της παραγωγής κοπράνων. Αθήνα, 1945, σελ. 104. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ ΘΑΝΟΣ, Από την εθνική αντίσταση: Το Μνημείο της Πίνδου του Χρήστου Καπράλου - Η Συμφωνία της Αντίστασης του Αλέκου Ξένου. Αθήνα, 1996, σελ. 90. [16 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΑΒΒΑΣ, Η Ρωσία και το "ΟΧΙ" του 1940. Αθήναι, 1973, σελ. 406. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΑΒΒΑΣ, Σοβιετική Ρωσία και Ελλάς. Β΄ έκδοσις. Εκδόσεις "Ελεύθερος Κόσμος", 1968, σελ. 164. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤ., Η αμφιλεγόμενη πενταετία: Η πορεία του ΚΚΕ στα χρόνια 1936–1941. Στοχαστής, 1983, σελ. 284. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Γεγονότα στο Πωγώνι 1940-41 και το Χρονικό του Ανεξάρτητου Τάγματος Δελβινακίου. Ιωάννινα, 2009, σελ. 415+αναδιπλ. χάρτης. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΚΩΤΣΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα. Σύγχρονη Εποχή, 1986, σελ. 341. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΚΩΤΣΑΚΗΣ ΣΠΥΡΟΣ, Εισφορά στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα. Σύγχρονη Εποχή, 1986, σελ. 252. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΑΓΔΑΣ ΠΑΝΟΣ, Άρης Βελουχιώτης, ο πρώτος του αγώνα (Βιογραφία 1905-1945). Κυψέλη, 1964-1665, σελ. 415+509. Δύο τόμοι δεμένοι σε έναν. Βιομηχανική βιβλιοδεσία. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΝΙΚΟΣ, Πορεία μέσα σε θύελλα. Αναμνήσεις, βιώματα, εμπειρίες. Τ. Πιτσιλός, 1991, σελ. 141. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΤΑΚΗΣ, Ευτυχώς ηττηθήκαμε σύντροφοι ... Πελασγός, 2003, σελ. 263. [6,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, Πόλεμος και αίμα.Ταξίδι στο παρελθόν, ταξίδι στον πόνο. Η αληθινή ζωή μιας αγωνίστριας. Γ΄ έκδοση. Ε.Μ.Ε.ΙΣ., 2010, σελ. 422. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΑΠΑΤΑΣ ΝΟΤΗΣ, Όταν η Ελλάδα θρηνούσε τους Έλληνες (1941-1944). Αθήνα, 1985, σελ. 330. [15 Ευρώ]- ΛΑΠΑΤΑΣ ΝΟΤΗΣ (Λοχίας 8ου Συντάγματος Πεζικού Ναυπλίου), Πολεμώντας στα χιονισμένα βουνά της Αλβανίας (1940-1941). Αθήνα, 1980, σελ. 126. [15 Ευρώ]- ΛΑΤΙΦΗ-ΤΕΝΤΑ ΚΑΤΙΝΑ, Πέτρος Σ. Κόκκαλης (1896-1962): Βιωματική βιογραφία. Με παράρτημα εγγράφων και φωτογραφιών. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2011, σελ. 441. [11,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΑΧΑΝΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Δόξα και δάφνες. Τιμητικές διακρίσεις που απενεμήθηκαν εις το προσωπικό του Π.Ν. κατά τον πόλεμο 1940-1945. Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος, 1991, σελ. 258. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΕΛΛΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ ΠΟΠΗ, Τρεις Ιερολοχίτες (Τάκης Καπράλος, Φαίδων Μαηδώνης, Νίκος Τσουκνικάς). Αθήνα, 1988, σελ. 55. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Το Λαϊκόν Κόμμα μετά την Κατοχή (1945-1967). Προσκήνιο, 2009, σελ. 111. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΕΡΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Απ' τον αγώνα του στρατού μας στη Μέση Ανατολή. Σύγχρονη Εποχή, 1984, σελ. 263. [15 Ευρώ]- ΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΘΟΔΩΡΟΣ (ΠΟΡΦΥΡΗΣ), Τα επονίτικα νιάτα της Εθνικής Αντίστασης (Βιβλίο-λεύκωμα). Β΄ έκδοση. Εκδόσεις Οδηγητής, 1983, σελ. 165. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος της ΕΠΟΝ.]- ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ ΣΠΥΡΟΣ, Η 4η Αυγούστου. Β΄έκδοση. Εκδόσεις "Διάλογος", 1975, σελ. 488+φωτογραφίες. [14 Ευρώ]- ΛΙΝΑΡΔΑΤΟΣ ΣΠΥΡΟΣ, Πως εφτάσαμε στην 4η Αυγούστου. Θεμέλιο, 1965, σελ. 255+φωτογραφίες. [12 Ευρώ]- ΛΙΟΥΜΠΑ Ν.Κ. (Υποστρ/γου), Η αναγκαία στρατηγική διαρρύθμισις των ελληνικών συνόρων [Ομιλία γενομένη εν τω εν Θεσσαλονίκη συνελθόντι Συνεδρίω Εθνικών Δικαίων την 28ην Οκτωβρίου 1945]. Δημοσιεύματα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών - Εθνική Βιβλιοθήκη, αρ. 6. Θεσσαλονίκη, 1946, σελ. 15+αναδιπλ. σχεδιάγραμμα φυσικών ορίων Ελληνικού κράτους και των εκ στρατιωτικών λόγων ασφαλείας επιτρεπομένων μειώσεων, επί των εθνικών μας διεκδικήσεων. Κλίμαξ: 1:1.000.000. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑΣ, Το Χρέος. Μνήμες και μαρτυρίες: Λευκάδα 1940-1945. Στοχαστής, 1992, σελ. 150. [6,50 Ευρώ]- ΛΟΥΚΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Εθνικοσοσιαλισμός και ελληνισμός. Ο "Αγώνας" του Αδ. Χίτλερ και η κατάχρηση του ελληνικού ιδεώδους. Προλογικό σημείωμα: Θάνος Λίποβατς. Εκδ. Γρηγόρη, 1991, σελ. 309. Άκοπο αντίτυπο. [8,50 Ευρώ]- ΛΟΥΚΑΤΟΣ ΣΠΥΡΟΣ, Τα χρόνια της ιταλικής και γερμανικής κατοχής και της εθνικής αντίστασης στην Κεφαλονιά και Ιθάκη. Τρεις τόμοι. [80 Ευρώ]Α΄ τόμος: Η φασιστική ιταλική κατοχή, οι εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις και τα αντιστασιακά τους επιτεύγματα στην Κεφαλονιά και Ιθάκη. Εκδόσεις ΟΔΕΒ. Αθήνα, 1987, σελ. 310.Β΄ τόμος: Η ιταλογερμανική σύρραξη στην Κεφαλονιά και η συμβολή των εθνικοαπελευθερωτικών οργανώσεων στην εκδήλωση και διεξαγωγή της, 8-24

Σεπτέμβρη 1943. Επίμετρο: Η σύρραξη στα άλλα Επτάνησα. Έκδοση «Αδελφότητος Κεφαλλήνων και Ιθακήσιων Πειραιώς». Αθήνα, 1981, σελ. 208.Γ΄ τόμος: Η ναζιστική γερμανική κατοχή, οι εθνικοαπελευθερωτικές οργανώσεις και τα αντιστασιακά επιτεύγματα στην Κεφαλονιά και την Ιθάκη, 24 Σεπτέμβρη 1943 – 17 Σεπτέμβρη 1944. Έκδοση Ομοσπονδίας Κεφαλονίτικων και Ιθακησιακών Σωματείων και Συλλόγου Φαρακλάδων «Η ΕΥΓΕΡΟΣ». Αθήνα, 1991, σελ. 537.- ΛΟΥΚΕΡΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ, Ήταν σωστός ο δρόμος; (Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, Αστυνομικό κράτος, Στρατοδικεία, Εμφύλιος πόλεμος, κ.ά.). Εκδόσεις "Πυρφόρος". Αθήνα, 2008, σελ. 419. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Αναμνήσεις από τα χρόνια της μεγάλης πίκρας. Αποχαιρετώντας τον Άρη - Μακρονήσι μέρες του 1950. Βούνιμα, 2005, σελ. 95. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΓΕΡ Χ.Φ., Η αναζήτηση. Ανθρώπινα πεπρωμένα στον ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα 1941-1944. Καλέντης, 1995, σελ. 447. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΓΚΛΙΒΕΡΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Το ζήτημα των πολεμικών επανορθώσεων για τις λεηλασίες κατά την ναζιστική κατοχή της Ελλάδος: Η περίπτωση του νομισματικού χρυσού των Εβραίων. Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος, 2009, σελ. 157. [15 Ευρώ]

- ΜΑΓΚΡΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Θυσίαι της Ελλάδος και εγκλήματα Κατοχής κατά τα έτη 1941-1944. Αθήναι, 1949, σελ. στ΄+344+φωτογραφίες. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΓΚΡΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Θυσίαι της Ελλάδος και εγκλήματα Κατοχής κατά τα έτη 1941-1944. «Φόρμιγξ», 1996, σελ. στ΄+344. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΔΕΜΟΧΩΡΙΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Η εθνική αντίσταση στην Εύβοια (1941-1944). Αθήνα, 2008, σελ. 251. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΘΙΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΟΣ, Η ελληνική αντίσταση (1941-1944) και οι "Σύμμαχοι" όπως καταξιώνεται από τα επίσημα Γερμανικά αρχεία. Παπαζήση, 1977, σελ. ΧΧΧΙΙ+567+χάρτης. [40 Ευρώ]- ΜΑΘΙΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΟΣ, Ο Δεκέμβριος του 1944. Σουηδικά, Ελβετικά και Συμμαχικά διπλωματικά ντοκουμέντα. Νέα Σύνορα-Α.Α. Λιβάνη, 1994, σελ. 420. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΚΡΙΔΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Συρματένιοι, ξεσυρματένιοι, όλοι. Χιώτες πρόσφυγες και στρατιώτες στη Μέση Ανατολή: Αφηγήσεις 1941-1946. Επίμετρο: Στράτος Δορδανάς. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2010, σελ. 205+φωτογραφίες. [6,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΛΑΚΑΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Η δράση της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας στη Μέση Ανατολή. Ανάτυπο. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 1995, σελ. 52. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΛΑΚΑΣΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Συγκριτικοί πίνακες των ανθρωπίνων απωλειών της ελληνικής ναυτιλίας 1939–1945. Ανάτυπο. Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 1997, σελ. 85. [15 Ευρώ] - ΜΑΝΕΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (Αντ/γος ε.α.), Ιερός Λόχος (1942-1945). Γ΄έκδοσις. Αθήναι, 1979, σελ. 279. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΝΘΟΣ Ν., Ο Φαλαγγίτης ανιχνευτής Π.Χ.Ο. (Πολεμικών Χημικών Ουσιών). Έκδοσις Ε.Ο.Ν., αρ. 69. Αθήναι, 1940, σελ. 38. [20 Ευρώ]- ΜΑΝΟΥΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Παιδομάζωμα: Η αγωγή και η διδασκαλία των απαχθέντων ελληνοπαίδων. Αθήναι, 1969, σελ. 316. [25 Ευρώ]

- ΜΑΝΟΥΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Παιδομάζωμα: το μεγάλο έγκλημα κατά της φυλής. Έκδοσις Συλλόγου Επαναπατρισθέντων εκ του Παραπετάσματος. Αθήναι, 1961, σελ. 254. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΝΟΥΣΑΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Ακροναυπλία (Θρύλος και πραγματικότητα). Εκδ. Κ. Καπόπουλος, 1975, σελ. 365. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΝΟΥΣΑΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Το τέλος του δογματισμού (μια καταγγελία). Διογένης, 1992, σελ. 125. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο Γ. Μανούσακας στα δώδεκα και πλέον χρόνια της φυλάκισής του ήταν υποχρεωμένος να παλεύει όχι μόνο ενάντια στην καταπιεστική δράση των οργάνων της αστικής εξουσίας στις φυλακές αλλά ταυτόχρονα και ενάντια στην αδυσώπητα καταδυναστευτική δραστηριότητα που ενσύνειδα ανέπτυσσαν σε βάρος των φυλακισμένων αγωνιστών άτομα διορισμένα από τη δογματική ηγεσία του ΚΚΕ, για να ελέγχουν και να κατευθύνουν τη ζωή "μέσα στα τέσσερα ντουβάρια". Από τον πρόλογο του Κ. Κουλουφάκου.]- ΜΑΝΩΛΑΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ (Υποναύαρχος ε.α.), Η Ελλάς έδωσε την νίκην κατά τον 2ον Παγκόσμιον Πόλεμον. Αθήναι, 1993, σελ. 366. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΞΙΜΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ (ΒΟΡΕΙΟΣ Σ.), Που βαδίζουμε; [Ο σημερινός πόλεμος - Δημοκρατικές ή επαναστατικές λύσεις; - Είνε αδιάσπαστο το συμμαχικό μπλοκ; - Το αντιφασιστικό μέτωπο στην Ελλάδα - Ανέκδοτο γράμμα του Έγκελς για την εθνική αυτοδιάθεση]. "Πολιτική Βιβλιοθήκη", αρ. 1. Αθήνα, 1945, σελ. 45. Φωτομηχανική ανατύπωση. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΡΑΓΚΟΣ ΝΙΚΟΣ, Αδικαίωτη θυσία: Αλέκος Τσουκόπουλος. Οι σύντροφοί του, η εποχή τους. Αλβανία – ΕΛΑΣ – Δημοκρατικός Στρατός. Αλφειός, 2002, σελ. 446. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΡΓΑΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Η εποποιΐα της εθνικής αντίστασης 1941-1944 (Χρονογράφηση - κριτική - αξιολόγηση). Ελληνοεκδοτική, 1997, σελ. 477. [30 Ευρώ] - ΜΑΡΓΑΡΗΣ ΝΙΚΟΣ, Ιστορία τη Μακρονήσου. Δύο τόμοι. Εκδόσεις Δωρικός, 1982, σελ. 638+655. [70 Ευρώ]- ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Ιστορία του ελληνικού εμφύλιου πολέμου 1946-1949. Τέσσερις δεμένοι τόμοι (1Α, 1Β, 2Α, 2Β). Βιβλιόραμα, 2002, σελ. 637+678+φωτογραφίες. [64 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Προαγγελία θυελλωδών ανέμων … Ο πόλεμος στην Αλβανία και η πρώτη περίοδος της Κατοχής. Βιβλιόραμα, 2009, σελ. 435. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΡΙΝΟΣ ΘΕΜΗΣ, Αποστολή Harling - 1942 (Η επιχείρηση Γοργοπόταμου). Πρόλογος: C. Woodhouse. Παπαζήση, σελ. 165+φωτογραφίες. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΡΙΝΟΣ ΘΕΜΗΣ, Ο εφιάλτης της εθνικής αντίστασης (Προσωπικές μαρτυρίες 1941-1944). Δύο τόμοι. Β΄ έκδοση. Παπαζήση, 2003, σελ. 253+389+φωτογραφίες. [16 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΡΚΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Σε δύο στρατόπεδα. Μια προσωπική διαδρομή από τις Ερυθρές του 1930 ως την Ελλάδα του σήμερα. Μια πορεία μνήμης στις δύο πλευρές του εθνικού διχασμού, στα χρόνια της κατοχής και του παράλογου εμφύλιου πολέμου. Αθήνα, 2003, σελ. 142. [15 Ευρώ] ΠωλήθηκεΟ Κ. Μάρκου γεννήθηκε το 1924 στις Ερυθρές (Κριεκούκι) Αττικής. Συμμετείχε στην ΕΠΟΝ. Το 1946 κλήθηκε στον Ελληνικό Στρατό. Υπηρέτησε 41 μήνες. Πήρε μέρος στις αδελφοκτόνες επιχειρήσεις του Γράμμου. Από το 1950 εργάστηκε στον Σιδηρόδρομο.- ΜΑΡΜΑΡΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Καπετάν Γιώτης: Πάθος και αίμα. Ισοκράτης, 1989, σελ. 273. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΜΑΣΤΕΛΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Οδοιπορικό του έπους του 1940. Εκδ. Πελασγός, 2006, σελ. 77. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΣΤΡΟΛΕΩΝ-ΖΕΡΒΑ ΜΑΡΙΓΟΥΛΑ, Εξόριστες. Χίος, Τρίκερι, Μακρονήσι. Β΄ έκδοση. Σύγχρονη Εποχή, 1986, σελ. 176. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΑΝΝΑ, ΠΟΛΕΜΗ ΠΟΠΗ, Η εκδοτική περιπέτεια των Ελλήνων κομμουνιστών. Από το Βουνό στην Υπερορία (1947-1968). Έντυπα του Βουνού και του Μπούλκες - Εκδοτικό "Ελεύθερη Ελλάδα" - Εκδοτικό "Νέα Ελλάδα" - "Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις". Βιβλιόραμα - ΑΣΚΙ, 2003, σελ. 742. [27,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Το ημερολόγιο της πείνας (Αθήνα, 1941-1942). Κέδρος, 1976, σελ. 99+φωτογραφίες. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε[Το ημερολόγιο δίνει μια ωχρή μόνο εικόνα της πείνας του χειμώνα 1941-1942. Οι σημειώσεις που κρατούσα ήταν πρόχειρες, βιαστικές. Έγραφα ό,τι έβλεπα, άκουγα κι αισθανόμουνα. Έτσι ζοφερός και καταθλιπτικός ήταν ο περίγυρός μας στους κρίσιμους μήνες του μεγάλου λιμού.]- ΜΑΧΑΙΡΑ ΕΛΕΝΗ, Η νεολαία της 4ης Αυγούστου - Φωτογραφές. ΙΑΕΝ. Αθήνα, 1987, σελ. 216. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ, Η τέχνη της Αντίστασης. Καστανιώτη, 1999, σελ. 422. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [12,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΑΧΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Στρατηγός ε.α.), Η δράσις της Vης Μεραρχίας Κρητών εν Αλβανία 1940-41. "Παγκρήτιος Ένωσις" Αθηνών Πειραιώς. Αθήναι, 1962, σελ. 32. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΕΡΤΖΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ, Σβαρνούτ - Το προδομένο αντάρτικο. Θεσσαλονίκη, 1983, σελ. 500. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ, Αναμνήσεις αγωνιστών του Βερμίου και του Καϊμακτσαλάν, του Πάικου και του Κιλκίς. Σαράντα αγωνιστές ύστερα από μισόν αιώνα θυμούνται και διηγούνται τη δόξα τους και το παράπονό τους. Αθήνα, 1995, σελ. 226. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΙΛΛΙΕΞ ΡΟΖΕ, Ημερολόγιο και μαρτυρίες του πολέμου και της κατοχής. Θεμέλιο, 1982, σελ. 182. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΣΙΜΟΣ, Το ΕΑΜ Κοκκινιάς. Πειραιάς, χ.χ., σελ. 199. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΙΧΕΛΙΔΗΣ-ΜΙΧΕΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Ο σκληρός δρόμος – Ένα χρονικό που αποκαθιστά την αλήθεια στο διάστημα της παρανομίας του ΚΚΕ, κατά την 4η Αυγούστου. Τολίδη, 1983, σελ. 199. Άκοπο. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΟΣΧΑΤΟΣ ΘΕΜΟΣ, Η εθνική μας αντίσταση, η προδομένη. Μια επική τραγωδία. Πρώτος τόμος, 1980, σελ. 322. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΟΥΤΟΥΛΑΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ, Σύντομη ιστορία της κατοχής 1941-1944. Διογένης, σελ. 287. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΟΥΤΟΥΣΗΣ ΝΙΚΟΛ. (Ταγματάρχης πυροβολικού), «Και διηγώντας τα να κλαις …». Έξη μήνες αιχμάλωτος του Άρη Βελουχιώτη – Οι θηριωδίες των συγχρόνων ιεροεξεταστών. Αθήναι, 1959, σελ. 83. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ, Από το λεύκωμά μου. Αθήναι, 1972, σελ. 718. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ ΓΡΗΓ., Στρατόπεδο Μεζήλου Καρδίτσας – Μια επίγεια κόλαση. Αθήνα, 2005, σελ. 254.[15 Ευρώ] Πωλήθηκε[Εδεσίτες σε στρατόπεδο του ΕΛΑΣ]- ΜΠΑΛΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ο ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία. Σύγχρονη Εποχή, 1981, σελ. 295. [23 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (Ταξίαρχος ε.α.), Εθνική Αντίστασις ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ: Όλη η αλήθεια. Αθήναι, 1986, σελ. 496. [35 Ευρώ]- ΜΠΑΜΠΟΥΡΗΣ ΕΠΑΜ., Το ελληνικόν εμπορικόν ναυτικόν κατά τον τελευταίον πόλεμον (Δράσις και θυσίαι). Αθήναι, 1949, σελ. 91. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΑΡΤΖΙΩΤΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Εθνική αντίσταση και Δεκέμβρης 1944. Σύγχρονη Εποχή, 1979, σελ. 471. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΑΤΗΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ, Επιχείρηση Φλεγόμενη Βάτος. Ο άγνωστος πόλεμος στο ελληνικό αρχιπέλαγος (1941). Εκδόσεις Πιτσιλός, 1996, σελ. 181. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΕΪΚΟΣ ΓΕΩΡΓΟΥΛΑΣ, ΕΑΜ και λαϊκή αυτοδιοίκηση. Μια προσωπική μαρτυρία για το θεσμό, όπως εφαρμόστηκε στην ελεύθερη Ευρυτανία. Πρόλ.: Πάνου Δημητρίου. Θεσσαλονίκη, 1976, σελ. 132+φωτογραφίες. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΣ, Άρθρα και Λόγοι. Εκδόσεις Πορεία, 1977, σελ. 69. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε[Λόγος του Ν. Μπελογιάννη στα 70χρονα του Μεγάλου Στάλιν – Επίθεση σε κατοικημένους τόπους – Το αντάρτικο στην Πελοπόννησο – Μερικά διδάγματα από τη μάχη του Γράμμου – Μερικές παρατηρήσεις για τη διεύθυνση μιας μάχης – Ο μαχητής κι ο αξιωματικός του Δημοκρατικού Στρατού]- ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΣ, Κείμενα από την απομόνωση. Σύγχρονη Εποχή, 1982, σελ. 167. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΕΝΕΤΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, Περιορισμένα στοιχεία της Εθνικής μας Αντίστασης. Αθήνα, 1983, σελ. 31. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΕΝΕΤΑΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ, Το Χρονικό της Κατοχής (1941-1944). Αθήναι, 1963, σελ. 299. Το εξώφυλλο φιλοτέχνησε ο Νίκος Βασταρδής. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΙΡΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Γιατί πολεμήσαμε. Η αλήθεια και το ψεύδος για την εθνική αντίσταση. Αθήνα, 1956, σελ. 237. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΜΠΙΡΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Η εποποιΐα της εθνικής αντίστασης (1941-1944). Μια ζωντανή φωνή. Άκμων, 1960, σελ. 1116. Σκληρόδετο. [65 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΙΡΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Η εποποιΐα της εθνικής αντίστασης (1941-1944). Μια ζωντανή φωνή. Άκμων, 1960, σελ. 1116. [65 Ευρώ] - ΜΠΙΡΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Ηλέκτρα Αποστόλου, η αθάνατη ηρωίδα του έθνους. Αθήνα, 1978, σελ. 168. [12 Ευρώ]- ΜΠΙΡΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Κάτω απ’ τη μπότα της δικτατορίας: 4η Αυγούστου («Αίγινα»). Εκδοτικός οίκος «Μέλισσα». Αθήνα, 1966, σελ. 665. Βιομηχανική βιβλιοδεσία. [45 Ευρώ] Πωλήθηκε[Είναι ο πρώτος τόμος της τριλογίας «Σελίδες του Αγώνα (Χρονικό 1935-1950)»: 1. Κάτω απ’ τη μπότα της δικτατορίας (4η Αυγούστου) 2. Με την ψυχή στα δόντια (Κατοχή) 3. Στην καρδιά της κόλασης (Εμφύλιος πόλεμος)]- ΜΠΙΡΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Μήτσος Τατάκης, ο νικητής της κόλασης. Η αποθέωση του μαρτυρίου στη μάχη της Μακρονήσου. Εκδόσεις Ναυτεργατική Συνδικαλιστική Κίνηση. Πειραιάς, 1981, σελ. 95. [8 ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΛΑΝΑΣ ΓΙΩΡΓΗΣ (Καπετάν Κίσσαβος, διοικητής Αρχηγείου Θεσσαλίας ΔΣΕ), Εμφύλιος πόλεμος 1946-1949 (όπως τα έζησα). Αθήνα, 1976, σελ. 392. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΛΟΥΓΟΥΡΑΣ ΘΕΟΔ., Μνήμες από την Εθνική Αντίσταση 1941-44 Μηνάγια Πυλίας. Παπαδήμα, 2006, σελ. 167. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΟΚΟΤΑΣ ΡΙΖΟΣ, Έτσι χάθηκε ο Άρης. Οι τελευταίες έξι μέρες του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ. Γλάρος, 1977, σελ. 168. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΜΠΟΥΡΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης ΠΕΕΑ. Ελεύθερη Ελλάδα 1944. Εκδ. Διογένης, 1983, σελ. 172. [16 Ευρώ]- ΜΠΟΥΣΧΟΤΕΝ ΡΙΚΗ ΒΑΝ, Περάσαμε πολλές μπόρες, κορίτσι μου ... Πλέθρον, 1998, σελ. 339. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΠΟΥΤΣΙΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (ΝΙΚΗΤΑΣ), Το αντάρτικο στην Αττική 1941-1945. Επιμέλεια: Ν. Παπανικολάου. Αθήνα, 1979, σελ. 574. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Μιχαήλ Δωρής. [80 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΜΥΛΩΝΑΣ ΠΕΤΡΟΣ, Κάτω απ' τη μπότα του Χότζα. Αθήναι, 1959, σελ. 208. Άκοπο αντίτυπο. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΝΑΘΕΝΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ (Συντ/ρχης ε.α.), Άγνωστοι πτυχαί της εθνικής αντιστάσεως (1941-1945). Αθήναι, 1978, σελ. 333. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΝΑΣΤΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ, Το Ε.Α.Μ. των Ελλήνων της Αλβανίας. Ο αγώνας των Ελλήνων της Αλβανίας ενάντια στους Ιταλούς - Γερμανούς κατακτητές (1942-1945). Αναμνήσεις από την Αντίσταση. Θεσσαλονίκη, 2009, σελ. 486. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΝΑΤΖΑΡΗ ΜΑΡΣΕΛ, Χρονικό 1941-1945. Παρουσίαση: Φρ. Αμπατζοπούλου. Επιμ. χφ.: Ελ. Ελεγμίτου. Ίδρυμα ΕΤΣ ΑΧΑΪΜ. Θεσσαλονίκη, 1991, σελ. 108. [13 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΝΕΔΕΛΚΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ (ΜΑΚΕΔΟΝΑΣ), Αναμνήσεις απ' την εθνική αντίσταση στη δυτική Μακεδονία. Εκδόσεις Ι. Αριστείδου, 2000, σελ. 141. [16 Ευρώ] ΠωλήθηκεΈφυγε ένας γιατρός αντάρτης- ΝΕΝΕΔΑΚΗΣ ΑΝΤΡΕΑΣ, Ο εφεδροπατέρας. Οι Άγγλοι στραγγάλισαν την Αντίσταση στην Κρήτη. Αθήνα, 1982, σελ. 416+222 [Ημερολόγιο συντ/χου Ανδρέα Παπαδάκη]. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΝΕΝΕΔΑΚΗΣ ΑΝΤΡΕΑΣ, Ο ζωγράφος Τσίγκος στον πόλεμο και στη φυλακή. Αθήνα, 1965, σελ. 171. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΝΕΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΠΟΡΕΙΑ – ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ , Για την άμυνα και την αναγέννηση του ελληνισμού. Έκδοση «Δημοκρατίας». Αθήνα, 1943, σελ. 74+1 χάρτης. [25 Ευρώ]- ΝΕΦΕΛΟΥΔΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Η εθνική αντίσταση στη Μέση Ανατολή. Δύο τόμοι. Θεμέλιο, 1981, σελ. 350+327. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΝΤΟΥΛΑΣ ΚΩΣΤΑΣ (Αρχίατρος ε.α.), Ένας γιατρός θυμάται τον ανθρώπινο πόνο εν πολέμω και ειρήνη. Αθήνα, 1972, σελ. 174. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΞΕΝΙΤΑΣ ΞΕΝΟΣ, Το θαύμα της Αλβανίας απ' τη σκοπιά της ΙΙΙ Μεραρχίας. Αθήνα, 1945, σελ. 160. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΛΑΒΟΥ ΕΛΕΝΗ, Στον Αγώνα Με του Λαού μας τα όνειρα. Αθήνα, 1998, σελ. 77. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Το Παγκράτι στην Εθνική Αντίσταση 1941-1944. Μέλισσα, 2004, σελ. 207. [6,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΝΑΓΑΚΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Αιματοβαμμένα μονοπάτια. «Ολόγραμμα», Αθήνα, 2004, σελ. 163. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε[Εξιστορεί τα γεγονότα της περιόδου 1948-49, όπως τα έζησε ως έφεδρος ανθυπολοχαγός του Μηχανικού στα βουνά της Δυτικής Μακεδονίας.]- ΠΑΝΑΓΟΣ ΘΟΔΩΡΟΣ, Αυτά έχουν τα υπόγεια, μη γελάς! Η καθημερινή ζωή στην Αντίσταση. Γαβριηλίδης, 1996, σελ. 209. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΝΑΓΟΥΛΙΑΣ ΠΑΝ., Πορεία θριάμβου, ανάμεσα στην ιστορία και το θρύλο. Πολεμικές σελίδες από το έπος του ’40-’41. Ιστορικές Εκδόσεις Στ. Βασιλόπουλος, 1983, σελ. 240. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΠΑΝΑΡΙΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ (ΚΟΥΛΗΣ), Όταν αφηγείσαι, αντιστέκεσαι ... Λακωνία 1946-1949. Εκδόσεις Ιδιομορφή. Σπάρτη, 2003, σελ. 300. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΝΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ Ι. λοχαγός (ή Καπετάν Ζήρειας), Μία σελίς από την δράσι του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στον Μωρηά. Αθήναι, Νοέμβριος 1949, σελ. 15. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας υπήρξε αρχηγός Εθνικών Ανταρτικών Ομάδων Βορείας Πελοποννήσου.]- ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ, μητροπολίτης Ενόπλων Ελληνικών Δυνάμεων, Αγώνες κάτω από τα δεσμά. Εκδοτικός Οίκος "Αστήρ" και Ε. Παπαδημητρίου. Αθήναι, 1946, σελ. 319. [45 Ευρώ] Πωλήθηκε[Η Εύβοια και ειδικώτερα η Καρυστία ήσαν τα πιο κοντινά παράλια της Ελλάδος προς την Ανατολή. Απέβησαν λοιπόν γι' αυτό και οι βάσεις της επικοινωνίας με τη Μ. Ανατολή. Μοιραία λοιπόν ένα μεγάλο μέρος του Αγώνος της εθνικής αντιστάσεως έπεσε στην Καρυστία και μάλιστα στην Εκκλησία της Καρυστίας ... Μέσα, λοιπόν, στον τρομερό κλοιό, που μας είχαν κλείσει κατακτηταί και κομμουνισταί, άρχισαν οι "αγώνες κάτω από τα δεσμά" : εκ του προλόγου]- ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Γ.Ε., Παραλειπόμενα της εθνικής αντίστασης. Αναμνήσεις από τη δράση του 50ού Συντάγματος του ΕΛΑΣ. Σύγχρονη Εποχή, 1981, σελ. 277. [18 Ευρώ]- ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΠΥΡΟΣ, Ο Γρίβας και η "Χ". Το χαμένο Αρχείο. Νέα Θέσις, 2004, σελ. 735. [21 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ, Μνήμες πολέμου και ειρήνης. Α΄ τόμος. «Δήλος», σελ. 599. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε[Αξιωματικός πυροβολικού στον Ελληνοϊταλικό - Υπηρέτησε στον Ιερό Λόχο - Την περίοδο 1946-49 διοικητής συγκροτήματος και Ταξιαρχίας Καταδρομών.]- ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ, Μνήμες πολέμου και ειρήνης. Β΄ τόμος. "Δήλος", 1995, σελ. 458. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ, Τα παιδιά της Λύκαινας. Οι "επίγονοι" της 5ης Ρωμαϊκής Λεγεώνας κατά την διάρκεια της Κατοχής (1941-1944). Σοκόλη, 1998, σελ. 643. [17 Ευρώ]- ΠΑΠΑΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Δυο χρόνια στα χιτλερικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Εκδόσεις "Ο Κηφισός", 1986, σελ. 107+φωτογραφίες. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Δύο χρόνια στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως της Γερμανίας. «Εταιρεία των Φίλων του Λαού». Αθήναι, 2006, σελ. 116+εικόνες. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Ο ελληνικός στρατός και η προς πόλεμον προπαρασκευή του (Από Αυγούστου 1923 μέχρι Οκτωβρίου 1940). Ιστορικόν Αρχείον του «Εθνικού Κήρυκος». Αθήναι, 1953, σελ. 184. Μεγάλο σχήμα, ιδιωτική βιβλιοδεσία. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Ο πόλεμος της Ελλάδος 1940-1941. Ιστορικόν Αρχείον του «Εθνικού Κήρυκος». Αθήναι, 1953, σελ 164 (με πολλές φωτογραφίες). Μεγάλο σχήμα, ιδιωτική βιβλιοδεσία. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Β. (Πρεσβευτής), Διπλωματική ιστορία του ελληνικού πολέμου 1940-1945. Αθήναι, 1957, σελ. 510. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Ε.Μ., ΒΟΛΟΥΔΑΚΗΣ Ε.Ε., Το ημερολόγιο ενός αγωνιστή 1942-1945: Ιωάννη Παπαδάκη του Ιωσήφ. Χανιά, 2008, σελ. 191. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο Ιωάννης Παπαδάκης καταγράφει στο ημερολόγιό του μέρα με τη μέρα όλα τα γεγονότα του αγώνα των ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ κατά των κατακτητών, στα βουνά της Ηπείρου από 22/7/1942 - 5/2/1945.]

- ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ (Καπετάν Τάσος Λευτεριάς), Αναμνήσεις: Από την Αντίσταση στον Εμφύλιο και την Προσφυγιά. Βιβλιόραμα, 2003, σελ. 262. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, Ιστορικές μνήμες του Τάγματος Καστανιάς των ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ 1942-1945 νομού Άρτης. Αθήνα, 1989, σελ. 187. Φωτομηχανική ανατύπωση. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΟΜΗΡΟΣ (Ταγματάρχης), Τρία χρόνια ... τρεις αιώνες. Σελίδες από την εθνική αντίστασι. Αθήναι, 1947, σελ. 79. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΠΑΝΟΣ, Ε.Α.Μ. – Ε.Λ.Α.Σ. Η εθνική αντίσταση 1941-44 στην επαρχία Μεγαλόπολης, τη ΝΔ Μαντίνεια και όλη την Πελοπόννησο. Αθήνα, 1992, σελ. 231. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΠΑΡΜΕΝΙΩΝ, Για τον Ελληνικό Βορρά: Μακεδονία 1941-44. Εθνική Αντίσταση και τραγωδία. Το ανέκδοτο αρχείο-ημερολόγιο του τότε ταγμ/ρχη Γιάννη Παπαθανασίου, ιδρυτικού μέλους της οργανώσεως ΥΒΕ/ΠΑΟ. Δύο τόμοι. Ε.Μ.Ε.ΙΣ./Παπαζήση, 1988, σελ. 894. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ι. ΠΑΡΜΕΝΙΩΝ, Για τον Ελληνικό Βορρά: Μακεδονία 1941-44. Εθνική Αντίσταση και τραγωδία. Το ανέκδοτο αρχείο-ημερολόγιο του τότε ταγμ/ρχη Γιάννη Παπαθανασίου, ιδρυτικού μέλους της οργανώσεως ΥΒΕ/ΠΑΟ. Δύο τόμοι. Έκδοση δεύτερη. Παπαζήση, 1997, σελ. 983. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ, Λαϊκό δημόσιο δίκαιο 1941-1945. Φιλιππότη, 1982, σελ. 137. Άκοπο αντίτυπο. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑΣ, Η απαγορευμένη εικόνα. Διώκτες και ιεροκτόνοι του Νίκου Ζαχαριάδη 1949-1973. Φιλίστωρ, 2001, σελ. 208. [6 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΣΟΦΙΑ, Κρυμμένο στο Αιγαίο. Η συγκλονιστική ιστορία του Δωδεκανήσιου Μιχάλη Κουτλάκη στη δίνη του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Πατάκη, 2011, σελ. 300. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΚΟΓΚΟΣ ΚΩΣΤΗΣ, Αρχείο Πέρσον. Κατοχικά ντοκουμέντα του Δ.Ε.Σ. Πελοποννήσου. Παπαζήση, 1977, σελ. 392+φωτογραφίες. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΚΟΓΚΟΣ ΚΩΣΤΗΣ, Καπετάν Άρης. Παπαζήση, 1976, σελ. 469. [40 Ευρώ]- ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ (ΠΑΠΑΡΑΣ), Ενθυμήματα, ποτισμένα με αίμα και δάκρυα. Πρόλογος: Π. Ροδάκης. Τρεις τόμοι. Εκδόσεις «ΛΙΝΟΣ». Αθήνα, 1985-1986, σελ. 397+303+288. [45 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Γλυκές και πικρές θύμησες (Εθνική αντίσταση - στοχασμοί). Αθήνα, 1980, σελ. 269. [25 Ευρώ] ΠωλήθηκεΠεριεχόμενα: Η Δεσφίνα - Στην Αλβανία - Στην Ιτιά - Το πέρασμα του Νίκου Καρβούνη - Η 25η Μαρτίου 1943 - Οι εφεδροελασίτες στην Κουκουβίστα - Η μάχη της Αράχωβας - στο Χρισαΐτικο - Το ΕΛΑΝ Αντίκυρας - Ο θρήνος της Δεσφίνας-Διστόμου - Στο Αντάρτικο - Στην Πάρνηθα - Ο Δεκέμβρης - Η υποχώρηση του ΕΛΑΣ.- ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΘΕΟΦΥΛΑΚΤΟΣ, Η Μάχη της Ελλάδος 1940-1941. Εκδοτική Εταιρία Αθηνών. Γαλαξίας-Κεραμεικός. Αθήναι, 1966, σελ. 438+φωτογραφίες. [45 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΜΑΥΡΟΣ ΜΙΧ., «Μεγάλα χρόνια». Το αναγνωστικό της φυλακής. Ανακοίνωση – Εισαγωγή: Χάρης Σακελλαρίου. Κάδμος. Αθήνα, 1989, σελ. 96. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΝΙΚΟΣ, Εμπροσθοφυλακή [Αντιστασιακό μυθιστόρημα]. Σύγχρονη Εποχή, 1981, σελ. 325. [5 Ευρώ]

- ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΑΛΕΚΟΣ, Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας στον πόλεμο και στην αντίσταση (1940-1945). Εκδόσεις Καζάντζα. Αθήνα, 1974, σελ. 168. [16 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΠΑΠΑΝΤΟΛΕΩΝ ΑΝΤΩΝΙΟΣ (Κατσαντώνης), Ο μυστικός αγώνας της εθνικής αντιστάσεως ΕΔΕΣ - ΕΟΕΑ. Απόρρητα έγγραφα - άγνωστες πτυχές. Ελεύθερη Σκέψις, 1997, σελ. 443. [11 Ευρώ] - ΠΑΠΑΡΟΥΣΣΟΠΟΥΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΑ, Έρωτας και ήρωες (Στρατόπεδο Παύλου Μελά 1943) - Χρονικό μιας εποχής. Θεσσαλονίκη, 1976, σελ. 130. [10 Ευρώ]- ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΥ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, Νίκος Πλουμπίδης - Ντοκουμέντα. Γράμματα από τη φυλακή 1953-1954. Δελφίνι, 1997, σελ. 260. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΤΗΣ, Ο άνθρωπος με το γαρύφαλο. Κάκτος, 1980, σελ. 159. [17 Ευρώ]- ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΤΗΣ, Ποιος σκότωσε τον Μπελογιάννη. Η δικαστική συνέχεια του εμφυλίου πολέμου. Εκδόσεις "Ιστορία και Πολιτική". Αθήνα, 1976, σελ. 159+φωτογραφίες. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΤΗΣ, Φιλελεύθερα ανοίγματα στην Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο. Η άνοδος και η πτώση του Πλαστήρα. Φυτράκης/ Ο Τύπος Α.Ε., 1987, σελ. 211. [14 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΡΤΣΑΛΙΔΗΣ ΜΗΤΣΟΣ, Διπλή αποκατάσταση της εθνικής αντίστασης. Θεμέλιο, 1978, σελ. 256. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΣΣΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Μετά την θύελλα. Εκδ. οίκος "Μαργ. Γ. Βασιλείου". Αθήναι, 1945, σελ. 388. [40 Ευρώ]- ΠΑΣΧΑΛΟΥΔΗ ΕΛΕΝΗ, Ένας πόλεμος χωρίς τέλος. Η δεκαετία του 1940 στον πολιτικό λόγο, 1950-1967. Επίκεντρο, 2010, σελ. 383. [10,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΤΑΤΖΗΣ ΣΩΤΗΡΗΣ, Ιωάννης Σοφιανόπουλος (1887-1951): ένας επαναστάτης χωρίς επανάσταση. Πρόλ.: Άγγ. Αγγελόπουλος. Αθήνα, 1961, σελ. 289. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΤΛΑΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ (Μυτιλήνη), Φυλακές Γκεμπέιτ. Στρατός και ναυτικό Μέσης Ανατολής (Ποιήματα). Εισαγ.: Χρ. Αραχωβίτης, πρόεδρος της ΟΣΑΜΑ (Ομοσπονδία Συνδέσμων Αγωνιστών Μέσης Ανατολής) και Ανδρ. Νενεδάκης. Αθήνα, 1988, σελ. 61+φωτογραφίες. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΑΥΛΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Με το πλοίο Φρίντομ - Ταξίδι ζωής. Φιλιππότη, 2003, σελ. 215. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας έλαβε μέρος στην εθνική αντίσταση ως ανθυπίατρος του ΕΛΑΣ, στην 13η Μεραρχία, και υπήρξε Διευθυντής Χειρουργείου στο Νοσοκομείο της 7ης Ταξιαρχίας στην Ταρτάνα.]- ΠΕΛΑΝΤΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Αναμνήσεις Γιώργη Θ. Αγγελιδάκη γιατρού [Γερμανική κατοχή, Αντίσταση – ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΟΡ, Εμφύλιος στο Ρέθυμνο, κ.ά.]. Έκδοση «Ρεθεμνιώτικων Νέων». Ρέθυμνο, 2005, σελ. 80. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΕΛΛΑΣ ΟΜΗΡΟΣ, Στάλαγκ VI C - Ημερολόγιο της ομηρίας. Νεφέλη, 1990, σελ. 252. [5 Ευρώ]- ΠΕΠΟΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ, Προσωπική μαρτυρία (1941-1952). Β΄ έκδοση. Κέδρος, 1970, σελ. 203. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΕΡΑΚΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ, Μπουγιουρντί … Αθήνα, 1981, σελ. 127. [7 Ευρώ]- ΠΕΡΑΧΙΑ ΛΕΩΝ, Μαζάλ – Αναμνήσεις από τα στρατόπεδα του θανάτου (1943-1945). Σχέδιο εξωφύλλου: Καρόλου Τσίζεκ. Θεσσαλονίκη, 1990, σελ. 144. [18 Ευρώ]- ΠΕΤΙΜΕΖΑΣ ΗΡΑΚΛΗΣ, Εθνική Αντίσταση και κοινωνική επανάσταση - Ζέρβας και ΕΑΜ. Ο αγώνας 1941-44 βάσει των αρχείων της αντιστασιακής ομάδας

"Νικήτας". Αθήνα, 1991, σελ. 543+φωτογραφίες εκτός κειμένου. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΕΤΡΑΚΗ ΜΑΡΙΝΑ, Βρετανική πολιτική και προπαγάνδα στον ελληνοϊταλικό πόλεμο. Πατάκη, 2011, σελ. 333. [9,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΕΤΡΑΚΗ ΜΑΡΙΝΑ, Ο μύθος του Μεταξά. Δικτατορία και προπαγάνδα στην Ελλάδα. Ωκεανίδα, 2006, σελ. 536+φωτογραφίες. [12,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΕΑΣ ΜΙΧΑΛΗΣ, Ημέρες πολέμου και ομηρείας. Αθήναι, 1978, σελ. 141. [17 Ευρώ]- ΠΕΤΡΟΝΩΤΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ (Ο "ΒΕΓΑΣ" του 11ου Σ.Π. ΕΛΑΣ Αρκαδίας), Χρονικό Ελισσαβίτη. Εκδόσεις Υπερόριος, 2003, σελ. 159. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε[Η ασυνήθιστη ιστορία του Γιάννη Ελισσαβίτη, ενός Σαμιώτη τεχνίτη, οικογενειάρχη, πολεμιστή, αντάρτη, δημοσιογράφου, στελέχους κομμουνιστή: Από πληροφοριοδότης του 18ου Τάγματος, τριανταδυάχρονος στον συνήθη τόπο εκτελέσεων: Γουδί, 26 Αυγούστου 1948.]- ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΗΛΙΑΣ, Πτώματα, πτώματα, πτώματα ... Προλογίζει ο Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος. Νεφέλη, 1990, σελ. 76. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε[Προσωπικές αναμνήσεις και υποκειμενικές απόψεις του συγγραφέα για τη Θεσσαλονίκη της Κατοχής και του Ανταρτοπολέμου.]- ΠΗΓΑΔΑΣ ΝΙΚΟΣ, Εθελοντές στα κονβόι του θανάτου: Οι Έλληνες ναυτικοί στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκδ. Το Ποντίκι, 2007, σελ. 364. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΙΕΡΡΟΥΤΣΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ, Ένα Αετόπουλο ... θυμάται. Προσκήνιο, 2000, σελ. 469. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΙΚΡΟΣ ΓΙΩΡΓΗΣ, Το χρονικό της Μακρονήσου. Προλόγισμα: Κ. Βαλέτας. Αθήνα, 1974(;), σελ. 303. Άκοπο αντίτυπο. [25 Ευρώ]- ΠΙΠΙΝΕΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, Γεώργιος Β΄. Αθήναι, 1951, σελ. 215. Ιδιωτική βιβλιοδεσία. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΟΛΙΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Διευθυντής του Σ2/XVIII Πεδινού Χειρουργείου, Γενικός Αρχίατρος ε.α.), Σκόρπιες μνήμες και διαλογισμοί. Αθήνα, 1989, σελ. 175. Δακτυλογραφημένο. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε [Καταγόταν από την Παλαιοβράχα Φθιώτιδας.]- ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ Χ. (Υποπτέραρχος ε.α.), Αναμνήσεις μιας ζωής. Ι. Σιδέρης, 2002, σελ. 255. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΡΑΣΚΑ ΒΙΣΚΟΝΤΙ, Εγώ εισέβαλα στην Ελλάδα. Γκοβόστη, 2000, σελ. 356+χάρτες. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΡΙΟΒΟΛΟΣ ΚΑΙΣΑΡ, Ήμουν «υπεύθυνος». Γεγονότα της Αιγιάλειας κατά το 1943-44. Επιμέλεια – διορθώσεις: Βασίλης Κλωκοβίτης. Αθήνα, 1988, σελ. 186+χάρτης. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγρ. ήταν υπεύθυνος της οργάνωσης του ΕΑΜ στο χωριό Βιλιβίνα-Μελίσσια Καλαβρύτων. Αγωνίστηκε για την άμβλυνση των παθών στο χωριό του, και σ’ άλλες περιπτώσεις (δίκη υπολοχαγού Δροσόπουλου) προσπάθησε να επέμβη κατευναστικά: βιβλιογραφικό σχόλιο Αθαν. Φωτόπουλου.]- ΠΡΩΙΜΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ (Επιτελάρχης του ΕΛΑΣ της Κρήτης), Ο ΕΛΑΣ της Κρήτης. Σύγχρονη Εποχή, 1984, σελ. 203. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΡΩΤΟΠΑΠΑ-ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΔΟΥ ΓΛΥΚΕΡΙΑ, Πεζογραφικά κείμενα του πολέμου και της κατοχής. Πανεπιστήμιον Ιωαννίνων. Ιωάννινα, 1974, σελ. ιε΄+212. [25 Ευρώ] ΠωλήθηκεΠεριεχόμενα: ΑΓΓ. ΒΛΑΧΟΥ, Το μνήμα της Γρηάς/Λ. ΑΚΡΙΤΑ, Αρματωμένοι/Γ. ΜΠΕΡΑΤΗ, Το πλατύ ποτάμι/Τ. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗ, Οι Πανθέοι - Η κερκόπορτα/ΣΤ. ΞΕΦΛΟΥΔΑ, Άνθρωποι του μύθου/Μ. ΠΕΡΑΝΘΗ, Η σκληρή βροχή/ΑΓΓ. ΤΕΡΖΑΚΗ,

Απρίλης/ΣΠ. ΜΕΛΑ, Η δόξα του 40 στα βουνά και τα πέλαγα/ΧΡ. ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ, Πίνδος/Ν. ΓΑΛΑΖΗ, Ο ιταλικός λόφος/Ν. ΚΑΡΑΝΤΩΝΗ, Πόλεμος/Ξ. ΞΕΝΙΤΑ, Το θαύμα της Αλβανίας απ' τη σκοπιά της ΙΙΙ Μεραρχίας/ΣΠ. ΤΡΙΒΙΖΑ, Δαφνόκλαδα/ΑΓΓ. ΤΕΡΖΑΚΗ, Ελληνική εποποιΐα 1940-1941/ΧΡ. ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ, Ρούπελ/Γ. ΘΕΟΤΟΚΑ, Ασθενείς και οδοιπόροι/ΑΒΕΡΩΦ-ΤΟΣΙΤΣΑ, Η φωνή της γης - Γη της οδύνης/Ν. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗ, Σταύρωση χωρίς Ανάσταση/ΓΑΛ. ΣΑΡΑΝΤΗ, Πασχαλιές - Το βιβλίο της Γιοχάνες και της Μαρίας/Ι.Μ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ, Αιχμάλωτοι/Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ, Βασίλης Λάσκος/ΕΙΡ. ΓΑΛΑΝΟΥ, Κάποτε/ΗΛ. ΒΕΝΕΖΗ, Ώρα πολέμου/ΓΕΡ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Τα καινούργια άρβυλα/Ρ. ΡΟΥΦΟΥ, Χρονικό μιας σταυροφορίας/ΑΒΕΡΩΦ-ΤΟΣΙΤΣΑ, Όταν ξεχνούσαν οι θεοί/ΗΛ. ΒΕΝΕΖΗ, Έξοδος/ΑΛΕΞ. ΚΟΤΖΙΑ, Πολιορκία/Γ. ΜΠΕΡΑΤΗ, Οδοιπορικό του '43/ΑΓΓ. ΒΛΑΧΟΥ, Ώρες ζωής/Π. ΧΑΡΗ, Η μεγάλη νύχτα/ΣΠ. ΠΛΑΣΚΟΒΙΤΗ, Η θύελλα και το φανάρι/ΓΕΡ. ΓΡΗΓΟΡΗ, Εστία αντιστάσεως/ΘΑΝ. ΠΕΤΣΑΛΗ, Τα δικά μας παιδιά/ΑΛΚΗ ΤΡΟΠΑΙΑΤΗ, Παραμύθι της Κατοχής - Επιτάφιος/Δ. ΨΑΘΑ, Χειμώνας του 41 - Αντίσταση/ΚΛ. ΔΙΠΛΑ-ΜΑΛΑΜΟΥ, Με χαμένη πυξίδα/ΙΩΑΝ. ΤΣΑΤΣΟΥ, Φύλλα Κατοχής/ΧΡ. ΖΑΛΟΚΩΣΤΑ, Χρονικό της σκλαβιάς/Ρ. ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ, Μυστικός πόλεμος- ΠΤΙΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Χρόνια Κατοχής. Συμβολή στην ιστορία της Σάμου 1941-1944. Σάμος, 1985, σελ. 510. [30 Ευρώ]- ΠΥΡΟΜΑΓΛΟΥ ΚΟΜΝΗΝΟΣ, Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του (1934-1957). Α΄ τόμος: 1934-1944. Εκδόσεις "Ιστορική Έρευνα". Αθήναι, 1965, σελ. 675. Με αφιέρωση του συγγραφέα. Δεν εκδόθηκε άλλος τόμος. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΠΥΡΠΑΣΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Αντίσταση στην ... πείνα! (Αφηγήματα). Ν. Παπανικολάου, 1978, σελ. 63. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΑΒΑΝΗΣ-ΡΕΝΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Το ημερολόγιο της προσφυγιάς ενός αντάρτη. Ηριδανός, 1981, σελ. 293. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΑΧΙΩΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Ζωή και αγώνας (Προκατοχική εποχή). Σύγχρονη Εποχή, 1979, σελ. 135. [7 Ευρώ]- ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ ΡΗΓΑΣ, Μυστικός πόλεμος. Ελλάδα - Μέση Ανατολή 1940-1945. Γύρω από το ιστορικό της Υπηρεσίας 5-165. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", σελ. 335. [8 Ευρώ]- ΡΙΓΓΑ ΠΗΝΕΛΟΠΗ, Η αντιστασιακή μου ιστορία. Γ΄ έκδοση. Έκδοση της Κίνησης "Η Γυναίκα στην Αντίσταση", 1984, σελ. 62. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε[Η συγγραφέας συνεργαζόταν με το ΕΑΜ Άρτας]- ΡΙΖΑΣ ΣΩΤΗΡΗΣ, Απ' την Απελευθέρωση στον Εμφύλιο. Καστανιώτη, 2011, σελ. 358. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΟΔΑΚΗΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ, Δεκέμβρης 1944. Επικαιρότητα, 1984, σελ. 238. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΟΔΑΚΗΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ, Νίκος Ζαχαριάδης. Επικαιρότητα, 1987, σελ. 275. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΑΚΗΣ ΜΑΝΟΛΗΣ, Γράμμα στο γιο μου (Από τον πόλεμο της Αλβανίας). Πλέθρον, 1981, σελ. 126+φωτογραφίες. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΟΥΜΠΑΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Δούρειος ίππος. Η αμερικανική διείσδυση στην Ελλάδα 1947-1967. Οδυσσέας, 1987, σελ. 271. [16 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΟΥΣΟΣ ΠΕΤΡΟΣ, Η μεγάλη πενταετία 1940-1945. Η Εθνική Αντίσταση και ο ρόλος του ΚΚΕ. Δύο τόμοι. [60 Ευρώ] ΠωλήθηκεΠρώτος τόμος, Αθήνα, 1976, σελ. 554+φωτογραφίες.Βιβλίο Α΄: Το ξεκίνημα 1940-1941Βιβλίο Β΄: Η άνοδος 1942Βιβλίο Γ΄: Ο αντρειωμός 1943

Δεύτερος τόμος, Αθήνα, 1978, σελ. 453+φωτογραφίες.Βιβλίο Δ΄: Το κορύφωμα (1944)Βιβλίο Ε΄: Η απελευθέρωση και η βρετανική επέμβαση- ΡΩΤΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Ο αγώνας στα ελληνικά βουνά (Ο Βασίλης Ρώτας στη δεκαετία 1940-1950). Αθήνα, 1982, σελ. η΄+331. [22 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΡΩΤΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ, Τραγούδια της αντίστασης. Σύγχρονη Εποχή, 1981, σελ. 185. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ΝΩΝΤΑΣ (Αρχίατρος Δ.Σ.Ε.), Το Υγειονομικό του Δημοκρατικού Στρατού. Με μια έκθεση του γιατρού Τάκη Σκύφτη, προϊσταμένου της υγειονομικής υπηρεσίας του Δ.Σ. Κεντρικής Ελλάδας. Τολίδη, σελ. 131. [15 Ευρώ] - ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ΧΑΡΗΣ, Η παιδεία στην Αντίσταση. Φιλιππότης, 1984, σελ. 157. [6,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ΧΑΡΗΣ, Κώστας Σωτηρίου: Ο φωτισμένος παιδαγωγός – Ο φίλος της νεολαίας. Εκδόσεις «Κίνητρο», 1991, σελ. 207. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ ΧΑΡΗΣ, Το θέατρο της Αντίστασης. Εκδ. ΘΕΜΑ, 1989, σελ. 172+φωτογραφίες. [3,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΑΜΠΑΤΑΚΑΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ, Ταυτότητες πρακτόρων και κωδικά ονόματα. Η δραστηριότητα των βρετανικών υπηρεσιών πληροφοριών στην Ελλάδα (1939-1944). Φιλίστωρ, 2006, σελ. 294. [7,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΑΡΑΦΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, Ιστορικές αναμνήσεις (Από τα παιδικά χρόνια ως την Κατοχή). Επικαιρότητα, 1980, σελ. 455. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΑΡΑΦΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, Μετά τη Βάρκιζα. Επικαιρότητα, 1979, σελ. 294. [22 Ευρώ]- ΣΑΡΑΦΗΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, Ο Ε.Λ.Α.Σ. Πρόλ.: Γερ. Αυγερόπουλος. Εκδόσεις "Σύγχρονο Βιβλίο". Αθήνα, 1964, σελ. 564. Σκληρόδετο. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ ΑΛΕΞΗΣ, Καπετάν Μπουκουβάλας: Το αντάρτικο ιππικό της Θεσσαλίας. Διογένης, 1978, σελ. 422. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ ΑΛΕΞΗΣ, Καπετάν Μπουκουβάλας. Το αντάρτικο ιππικό της Θεσσαλίας. Β΄ έκδοση. Εκδ. Γ.Χ. Κανελλόπουλος, 1991, σελ. 320. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΕΡΔΕΡΙΔΗΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ, Μνήμες που δεν σβήνουν. Παρασκήνιο, 2011, σελ. 205. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΕΤΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Δεσμώτης στη Μακρόνησο. Χρονικό. Το εξώφυλλο είναι του Μιχάλη Νικολινάκου. Αθήνα, 1986, σελ. 141 (φωτογραφίες εντός αρίθμησης). [10 Ευρώ]- ΣΙΔΕΡΗ ΜΑΡΙΑ, Δεκατέσσερα χρόνια (Μαρτυρία): Κοζάνη - Φυλακές Αβέρωφ - Αποφυλάκιση. Ερμής, 1981, σελ. 203. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΙΜΕΝΤΖΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ (Καπετάν Όλμος), Στα μονοπάτια της ζωής. Ιωλκός, 1986, σελ. 208. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο Γ. Σιμεντζής γεννήθηκε το 1917 στο Βουργαρέλι Άρτας. Το 1937 διορίστηκε δάσκαλος στο χωριό Αμβρακιά Τριχωνίδας. Πήρε μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και στην εθνική αντίσταση ως καπετάνιος τάγματος του ΕΛΑΣ ("Ανεξάρτητο Τάγμα Όλμου" Τριχωνίδας). Η οικογένειά του σφαγιάστηκε στο Κομμένο της Άρτας τον Αύγουστο του 1943. Για την δράση του απολύθηκε, διώχτηκε και φυλακίστηκε.]Εκ των περιεχομένων: Η μάχη της Γουρίτσας - Η μάχη της Ναυπάκτου - Φρούραρχος του Αγρινίου - Γενική απεργία στο Αγρίνιο - Η σύλληψή μου - Τρομοκρατικό όργιο των παρακρατικών - Η αυτοκτονία του Άρη - Οι εκλογές του 1946 - Με τον Γιάννη Σοφιανόπουλο - Η ίδρυση της ΕΔΑ - Υποκατάσταση της Διοικούσας Επιτροπής της ΕΔΑ από τη Διαλυτική Ομάδα - Η εφημερίδα "Αυγή".

- ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Η εθνική αντίσταση 1941-1944 στην επαρχία Μεγαλόπολης (Οργάνωση – Δράση – Θύματα). Αθήναι, 1980, σελ. 235. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΙΜΟΣ ΝΙΚΟΣ, Κόντρα στις θύελλες. Ε΄έκδοση. Εκδ. οίκος "Γνώσεις", 1985, σελ. 309. [15 Ευρώ]Ο συγγραφέας πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση σα στέλεχος της ΕΠΟΝ Σπουδάζουσας. Την τριετία 1945-48 ήταν αρχισυντάκτης της βδομαδιάτικης προοδευτικής εφημερίδας "Καισαριανή". Το Φλεβάρη του 1948 εξορίστηκε στην Ικαρία. Μετά την δραπέτευσή του εντάχτηκε στον Δημοκρατικό Στρατό (συγκρότημα Σάμου). Γεύτηκε τις δοκιμασίες της Μακρονήσου, της Γιούρας κλπ. Τον Απρίλη του 1967 εκτοπίστηκε στη Γιούρα και τη Λέρο.- ΣΚΑΝΔΑΛΑΚΗΣ Ι.Ν., Hannibal ad portas ή Περί του Κομμουνιστικού κινδύνου. Αθήναι, 1948, σελ. 141. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΚΙΑΔΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ, Ο Δήμος Αθηναίων και η Δημοτική Αρχή της Απελευθερώσεως (Οκτώβριος 1944 - Μάιος 1946: Είκοσι κρίσιμοι μήνες). Εθνική Ασφαλιστική. Αθήνα, 1996, σελ. Χ+320. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΜΠΑΡΟΥΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, Μελέται και αναμνήσεις εκ του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Αθήναι, 1951, σελ. οστ΄+426. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ, Διακήρυξη. Αθήνα – Φεβρουάριος 1946, σελ. 22. [17 Ευρώ]- ΣΟΥΛΗΣ ΔΗΜΟΣ, Σφραγίδες Εθνικής Αντίστασης. Έκδοση του περιοδικού "Συλλογές", 1986, σελ. 48. [8 Ευρώ]- ΣΟΥΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, Η συμβολή των Ταυριωτών στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα 1940-45 . Έκδοση "Λόγος και Αντίλογος". Ταύρος, 1993, σελ. 326. [30 Ευρώ]- ΣΟΥΦΛΑΣ ΚΟΣΜΑΣ, Απ' τα βουνά στα κάτεργα. Μαρτυρίες για το Δημοκρατικό Στρατό. Αθήνα, 1983, σελ. 158. [17 Ευρώ] ΠωλήθηκεΕκ των περιεχομένων: Η μάχη του Πυργούλη. Η επιχείρηση του ΔΣΕ στο Βάλτο και Αμφιλοχία 1948. Η μάχη της Ντούνιστας. Οι επιχειρήσεις του ΔΣΕ Καρδίτσα - Καρπενήσι. Ακροναυπλία - Κέρκυρα.- ΣΤΑΒΕΡΗΣ ΗΛΙΑΣ, Δέκα χρόνια στον αστερισμό της βίας (6 Μάρτη 1948 - 21 Μάη 1958). Παρασκήνιο, 2007, σελ. 186. [7 Ευρώ]- ΣΤΑΘΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ, Δόξα και Σαράκι 1941-1944. Εκδ. Πιτσιλός, 1985, σελ. 310. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΑΚΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ, Υπόθεση Πολκ - Η προσωπική μου μαρτυρία. Πρόλ.: Π. Κανελλόπουλος. Επίμετρο: Στ. Παπαθεμελής. Γνώση, 1988, σελ. 417. [7 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΣ ΔΡΑΚΟΣ, Τα δύσκολα χρόνια (Μια μαρτυρία). Ι. Σιδηροφάγης, 1996, σελ. 121. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ, Απ' την Αλβανία στην Κατοχή και την Αντίσταση 1940-46. [Αναμνήσεις από τον πόλεμο του '40. Η Αντίσταση στη Φθιώτιδα - Παρνασίδα και τις "Αγόριανες Παρνασού". Οι αγώνες της "Κεντρικής Πανυπαλληλικής Επιτροπής (Κ.Π.Ε.) και των υπαλλήλων στη σκλαβωμένη και ασυμβίβαστα αγωνιζόμενη "αδούλωτη Αθήνα"]. Αθήνα, 1991, σελ. 284. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΑΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (Υποστρ/γος ε.α.), Η ζωή της Κατοχής και τα Τάγματα Ασφαλείας. Αθήναι, 1966, σελ. 121. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΣΤΑΥΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (Υποστρ/γος ε.α.), Πικρές αναμνήσεις περιόδου 1941-1944. Αθήναι, 1974, σελ. 343. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΟΣ (Δικηγ., τ. γεν. διευθ. Υπουργ. Δημ. Τάξεως), Η διπροσωπία του κομμουνισμού. Πρόλογος: Ναπ. Ζέρβα. Αθήναι, 1947, σελ. 95. [12 Ευρώ] - ΣΤΕΡΓΙΑΔΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Μνήμες πολεμιστή. Ι: Από τον ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-1941 ΙΙ: Από την Εθνική Αντίσταση 1941-1944. Θεσσαλονίκη, 2004, σελ. 184. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΡΙΓΚΛΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Παύλος και Φρειδερίκη, βασιλείς των Ελλήνων. Αθήναι, 1950, σελ. 111. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, Η πρωτεύουσα της Ελεύθερης Ελλάδας – Η Καρδίτσα στην Αντίσταση. Φυτράκης/Ο Τύπος Α.Ε., 1988, σελ. 266+φωτογραφίες. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, Το αντάρτικο αεροδρόμιο. Η μοιραία αερογέφυρα της εθνικής αντίστασης. Γλάρος, 1988, σελ. 143+φωτογραφίες. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ, Τρεις μορφές της Αντίστασης: Σαράφης - Καρτάλης - Καραγιώργης. Φιλίστωρ, 1997, σελ. 180. [6,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ, Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος - Η δράση του πολεμικού μας ναυτικού 1939-1945. Ε.Μ.Ε.ΙΣ., 2003, σελ. 157. [15 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ, "Εχθρός" εντός των τειχών. Όψεις του Δωσιλογισμού στην Ελλάδα της Κατοχής. Επιμέλεια: Ιάκωβος Μιχαηλίδης, Ηλίας Νικολακόπουλος, Χάγκεν Φλάισερ. Ελληνικά Γράμματα, 2008, σελ. 387. [10,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ, Μελέτες για τον εμφύλιο πόλεμο (1945-1949). Συναγωγή κειμένων - Επιμέλεια: Lars Baerentzen, Γιάννης Ο. Ιατρίδης, Ole L. Smith. Ολκός, 1992, σελ. 349. [11 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ, Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος: Μια αποτίμηση. Πολιτικές, ιδεολογικές, ιστοριογραφικές προεκτάσεις. Επιμέλεια: Ιωάννης Μουρέλος, Ιάκωβος Μιχαηλίδης. Ελληνικά Γράμματα, 2007, σελ. 222 [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ, Οι άλλοι Καπετάνιοι. Αντικομμουνιστές ένοπλοι στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2005, σελ. 475. [11 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ, Σελίδες από την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση 1941-1944. Έκδοση της Κίνησης Αντιστασιακών Εκπαιδευτικών. Αθήνα, 1992, σελ. 233. [8 Ευρώ]- ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ, Τα παιδιά μας στην Αντίσταση. Ανθολόγηση κι επιμέλεια: Τούλα Δρακοπούλου. Εκδόσεις Αργώ, 1977, σελ. 104. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΣΥΛΛΟΓΟΣ "ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΦΩΣ", Εις την πνευματικήν συμπαράστασιν του εθνικού αγώνος. Αθήναι, 1949, σελ. 206+IV [20 Ευρώ][Σύλλογος "Το Ελληνικόν Φως": Σωματείον ανεγνωρισμένον δια των υπ' αριθ. 4653/1948 και 5189/1949 αποφάσεων Πρωτοδικείου Αθηνών. Διοικητικόν Συμβούλιον: ΜΑΡΙΝΟΣ ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ, Ακαδημαϊκός Καθηγητής του Παν/μίου (Πρόεδρος), ΣΤΑΥΡΟΣ ΠΛΑΚΙΔΗΣ, Καθηγητής του Παν/μίου, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΡΑΜΜΟΣ, Καθηγητής του Παν/μίου, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΩΤΣΑΚΗΣ, Υφηγητής του Παν/μίου και Πολυτεχνείου, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΣΙΡΙΝΤΑΝΗΣ, Καθηγητής του Παν/μίου, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΝΕΛΛΑΚΗΣ, Αντισυντ/ρχης ε.ά., ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΜΕΡΤΙΚΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΘΩΣ ΔΑΛΛΑΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΧΑΡΟΚΟΠΟΣ]- ΣΦΑΕΛΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Ελληνική μεταπολεμική ανασυγκρότησις. Μελέτη πολιτικοοικονομική και κοινωνιολογική. Παπαζήσης, 1944, σελ. ιδ΄+295. [30 Ευρώ] Κρατημένο- ΣΧΙΝΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Αντίσταση και αντιστασιακός τύπος στη Μεσσηνία. Β΄έκδοση. 1981, σελ. 255+δύο από τα σωζόμενα φύλλα των "Εαμικών Νέων"+χάρτης του νομού Μεσσηνίας. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΣΧΙΝΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, Η εθνική αντίσταση στη Μεσσηνία (Γενική θεώρηση των κατοχικών γεγονότων στο χώρο τούτο). Αθήνα, 1984, σελ. 367+δύο από τα σωζόμενα φύλλα των "Εαμικών Νέων" και φύλλα άλλων εφημερίδων και χάρτη του νομού Μεσσηνίας. [60 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΑΣΟΥ ΝΙΤΣΑ, Με τον ασύρματο της 123ης Ταξιαρχίας του Δημοκρατικού Στρατού στον Όλυμπο. Τα γεγονότα όπως τα έζησα. Σοκόλης, 2010, σελ. 94. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΕΛΙΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Αντάρτες στα Χάσια. Εκδ. Έλλα. Λάρισα, 2000, σελ. 92. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΕΡΖΑΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Ελληνική εποποιΐα 1940-1941. Αθήναι, 1964, σελ. 224+χάρτης. [20 Ευρώ]- ΤΕΡΖΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ, ΧΑΛΚΙΔΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ, Παπά Λόχερ απολογήσου. Δίφρος, 1984, σελ. 253. [8,50 Ευρώ]- ΤΖΑΜΑΛΟΥΚΑΣ ΝΙΚΟΣ, Ανάφη - ένας γολγοθάς της λευτεριάς (Αναμνήσεις). Εκδ. Ειρήνη, 1975, σελ. 111. [14 Ευρώ] - ΤΖΑΝΝΕΤΗΣ ΣΟΦΟΚΛΗΣ, αντιστράτηγος, Ταξιαρχία Ελ Αλαμέιν (Ιστορία της 1ης Ελληνικής Ταξιαρχίας Μέσης Ανατολής). Ανατύπωση 1992, σελ. 137. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΖΕΚΙΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Πέρα από τον Όλυμπο. Ένα χρονικό της Αντίστασης στη Ναζιστική Κατοχή 1941-44. Ειδική Εκδοτική. Αθήνα, 1992, σελ. 181. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε[Το μεγαλύτερο μέρος της διήγησης αναφέρεται στις αδιάλειπτες επιθέσεις δολιοφθοράς εναντίον της σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών-Θεσσαλονίκης.]- ΤΖΟΥΒΑΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Αντιστρ. ε.α.), Αναζητώντας την αλήθεια στις πληγές που άνοιξε ο κατοχικός εμφύλιος. Χρονικό 1940-1945. Ε.Μ.Ε.ΙΣ., 2009, σελ. 238. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΖΟΥΒΑΛΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Αντιστρ. ε.α.), Ύψωμα 731 (Μάρτιος - Απρίλιος 1941). Ε.Μ.Ε.ΙΣ., 2007, σελ. 400. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε - ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑ-ΜΑΚΡΥΝΙΩΤΗ ΕΛΕΝΗ, Μυρτιά του βουνού. Μαρτυρία μιας ανταρτοπούλας. Αθήνα, 1993, σελ. 101. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Ο Πρώτος - Αλέξανδρος Διάκος Υπολοχαγός Πεζικού Δωδεκανήσιος. Χ.ε., χ.χ., σελ. 55. [25 Ευρώ][Η ιστορία της θυσίας του γραμμένη από τον Κ. Τριανταφυλλίδη, πολεμικό ανταποκριτή 1940-1941.]- ΤΡΙΚΑΛΙΝΟΣ ΓΙΩΡΓΗΣ, Αλμυρός, στιγμές από την ιστορία του. Σύγχρονη Εποχή, 1987, σελ. 329. [23 Ευρώ]- ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ, Γράμμος: Πως επετεύχθη η τελική νίκη επί του συμμοριτισμού στα πολυματωμένα ένδοξα βουνά Γράμμου και Βίτσι. Αθήναι, Ιούλιος 1970, σελ. 121. [22 Ευρώ] - ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ, Η μάχη των ολίγων. Αθήναι, 1971, σελ. 344. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ, 1944 Δεκέμβριος - Η μάχη των Αθηνών. Αθήναι, 1969, σελ. 66. [18 Ευρώ]- ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ, 40 χρόνια στρατιώτης της Ελλάδος. Πως εκερδίσαμε τους αγώνας 1940-1949. Ιστορικαί αναμνήσεις. Δύο σκληρόδετοι τόμοι. Αθήναι, εκ των Τυπογραφείων της "Ακροπόλεως", 1960, σελ. 944+643. Με εκτενεστάτη αφιέρωση του συγγραφέα. [150 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΑΚΑΛΩΤΟΣ ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ, Η υπεράνω όλων Ελένη. Απάντηση στις δύο ΕΛΕΝΕΣ: Νίκου Γκατζογιάννη και Βασίλη Καββαθά. Επιμ.: Θεόδωρου Βλέτσα. Ιωάννινα, 1986, σελ. 142. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΤΣΑΚΑΣ ΦΑΝΗΣ (Καπετάν Τζαβέλας), Μαρτυρία για την αντίσταση και για τον διωγμό. Αθήνα, 1982, σελ. 278. [22 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ενδιαφέρουσες αναμνήσεις για την Αντίσταση στα Τζουμέρκα και γενικότερα στη Δυτ. Ελλάδα, καθώς και για τις σχέσεις ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ]- ΤΣΑΝΤΙΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, Μουργκάνα: Ένας δεύτερος Γράμμος (Συμβολή στην ιστορία του εμφυλίου πολέμου). Πατάκη, 1989, σελ. 167. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΑΤΣΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ, Αι παραμοναί της απελευθερώσεως. Εκδοτικόν βιβλιοπωλείον «ΤΟ ΝΟΜΙΚΟΝ». Αθήναι, 1950, σελ. 164. Άκοπο αντίτυπο. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΤΣΑΤΣΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ, Ο Δεκέμβριος 1944. Εκδότης Νικ. Σάκκουλας. Αθήναι, 1945, σελ. 136. Άκοπο αντίτυπο. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΕΛΛΟΣ ΤΑΣΟΣ (1920-1986), Πολιτιστική ζωή και δραστηριότητα του Στρατοπέδου Πολιτικών Εξορίστων του Αϊ-Στράτη (1950-1962). Πρόλ.: Π. Μοσχονάς. Εισαγ.: Περ. Ροδάκης. Εκδόσεις Πάραλος, 2002, σελ. 93. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΙΡΜΙΡΑΚΗΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ, Ο Μπελογιάννης στην Πολωνία. Η Πολωνία για τον Μπελογιάννη. Αφήγηση - Ντοκουμέντο. Θεσσαλονίκη, 2007, σελ. 115. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΙΡΠΑΝΛΗΣ ΖΑΧΑΡΙΑΣ, The Italian view of the 1940-41 war. Comparisons and problems. Ανάτυπο. Θεσσαλονίκη, 1982, σελ. 53. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΟΤΡΟΥΔΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ, Η Γερμανική κατοχή της Λήμνου 1941-1944. Λήμνος, 2011, σελ. 301. [20 Ευρώ] - ΤΣΟΥΔΕΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, Γνώμες και λόγοι."Αετός" Α.Ε., Αθήναι, 1946, σελ. 144. Άκοπο. [20 Ευρώ]- ΤΣΟΥΔΕΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, Διπλωματικά παρασκήνια 1941-1944. "Αετός" Α.Ε., Αθήναι, 1950, σελ. 271. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΟΥΔΕΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, Ελληνικές ανωμαλίες στη Μέση Ανατολή. "Αετός" Α.Ε., Αθήνα, 1945, σελ. 190. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΟΥΔΕΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, Ο επισιτισμός 1941-1944. Αργ. Παπαζήσης, 1946, σελ. 214. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ ΗΛΙΑΣ, Υποβρύχιον Υ1 Β.Π. ΚΑΤΣΩΝΗΣ. Β΄έκδοση. Τα σχέδια του εξωφύλλου και της τελευταίας περιπολίας του "Κατσώνη" έγιναν από τον Γ. Μόραλη. Ίκαρος, 1951, σελ. 159. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Η Ελληνική τραγωδία: Από την απελευθέρωση ως τους Συνταγματάρχες. Μτφρ.: Κ. Ιορδανίδη. Ολκός, 1974, σελ. xv+174. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΤΣΟΥΠΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΑΝΑΣΗΣ, Οι λαοκρατικοί θεσμοί της Εθνικής Αντίστασης. Ιστορική και νομική προσέγγιση. Γλάρος, 1989, σελ. 264. [30 Ευρώ] - ΤΥΡΟΒΟΥΖΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Αυτοδιοίκηση και "λαϊκή" δικαιοσύνη 1942-1945. Συμβολή στην ιστορία των θεσμών της ελληνικής αντίστασης. Πρόλ.: Π. Πετρίδη. Προσκήνιο, 1991, σελ. 400. [22 Ευρώ]- ΦΑΡΑΚΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ, Άρης Βελουχιώτης. Το χαμένο Αρχείο - Άγνωστα Κείμενα. Η στάση της ηγεσίας του ΚΚΕ απέναντι στον Άρη Βελουχιώτη, 1941-1945. Δ' έκδοση. Ελληνικά Γράμματα, 1997, σελ. 476. [20 Ευρώ]- ΦΑΡΣΑΚΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, Ποτέ τους δεν έγιναν είκοσι ... (Έξι κείμενα: Ο φιλόσοφος. Η αγάπη θέλει φίλημα. Τ' άσπρα λουλούδια. Η μάχη της Κρήνης. Ένα χρονικό του Εμφύλιου. Οι αξεδίψαστοι της ζωής. Κείμενα του Ι.Α. Γκοφστέτερ.) Β΄έκδοση. Σχέδια: Γ. Φαρσακίδη. Σκυτάλη, χ.χ., σελ. 157. Με αφιέρωση του συγγραφέα. [15 Ευρώ]

["Από τα έξη κείμενα που φιλοξενεί αυτό το βιβλίο, το δεύτερο, τρίτο και τέταρτο, κατά σειρά, είναι ξαναδουλεμένα αποσπάσματα από το προσωπικό ημερολόγιο που 'χα κρατήσει στ' Αντάρτικο.Τα γεγονότα που καταγράφονται αληθινά, όπως τα περιέσωσαν τα γραφτά και η μνήμη. Το ίδιο πραγματικά και τα ονόματα, με λιγοστές εξαιρέσεις όπου έπρεπε να τ' αλλάξω για λόγους ηθικής τάξης", Γ. Φαρσακίδης]- ΦΑΦΑΛΙΟΥ ΜΑΡΙΑ, Οι σελίδες της Δάφνης, 1940-41. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2010, σελ. 174. [6,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΕΡΤΗΣ ΗΛΙΑΣ, Μνήμες της Κατοχής. Ιωλκός, 2003, σελ. 293. [8 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΕΣΣΟΠΟΥΛΟΣ Γ. (Τέως γενικός διευθυντής των Σ.Ε.Κ. 1942-43), Ανάγκη κατανοήσεως. Προσέξατε τον εργάτην. Πως έζησε το προσωπικόν των Σ.Ε.Κ. κατά την Κατοχήν. Αθήναι, 1953, σελ. 64. [30 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΕΣΣΟΠΟΥΛΟΣ Γ.Θ., Η διαφώτισις (Προπαγάνδα). Αθήναι, 1948, σελ. 199. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΙΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ, Η Υπόθεση του Ναυτικού 1944-1948. Φιλιππότη, 1985, σελ. 223. [25 Ευρώ] - ΦΛΟΥΝΤΖΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ, Εκτελεσθέντες και κρατούμενοι στα χρόνια της Κατοχής (1941-1944). Φιλιππότη, 1987, σελ. 142. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΛΟΥΝΤΖΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ, Στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Φιλιππότη, 1984, σελ. 287. [25 Ευρώ]- ΦΛΟΥΝΤΖΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ, Στρατόπεδα Λάρισας - Τρικάλων (1941-1944). Η γέννηση του αντάρτικου στη Θεσσαλία. Παπαζήση, 1977, σελ. 653. [40 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΩΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ (Αντιναύαρχος), Έκθεσις επί της δράσεως του Ναυτικού κατά τον πόλεμον 1940-1944. Τόμος Α΄: Από της προπολεμικής περιόδου μέχρι της καταλήψεως της Ελλάδος 27 Απριλίου 1941. Τόμος Β΄: Από της αποδημίας του στόλου μέχρι της απελευθερώσεως της Ελλάδος. Τυπογραφείον Π.Ν., 1953-1954, σελ. ιε΄+635+2 χάρτες, ιδ΄+557+4 χάρτες. Άκοπα αντίτυπα. [130 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΩΤΙΟΥ ΘΑΝΑΣΗΣ, Η ναζιστική τρομοκρατία στην Ελλάδα. Η αιματηρή πορεία του Φριτς Σούμπερτ και του ελληνικού "Σώματος Κυνηγών" στην κατοχική Κρήτη και Μακεδονία. Επίκεντρο, 2011, σελ. 515. [11 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΜΗΣ, Ελ Ντάμπα (Χρονικό). Alvin Redman (Hellas). Αθήνα, 1964, σελ. 104. Σκληρόδετο. [20 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ (Αντιστράτηγος ε.α.), Σόνια-Σοφία Στεφανίδου: Η πρώτη Ελληνίδα αλεξιπτωτίστρια. Κυριακίδη, 2004, σελ. 76. [4,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Υποστράτηγος Ανδρέας Καλλίνσκης (1895-1956). Ο ιδρυτής και πρώτος αρχηγός των Δυνάμεων Καταδρομών 1946-1956. ΓΕΣ, 2006, σελ. 47. [10 Ευρώ]- ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, Υποστράτηγος Χριστόδουλος Τσιγάντες (1897-1970). Ο θρυλικός διοικητής του Ιερού Λόχου 1942-1945. ΓΕΣ, 2002, σελ. 64. [10 Ευρώ]- ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΣ ΗΛΙΑΣ, Ο Γολγοθάς ενός λαού [Χρονικό της Κατοχής]. Αθήνα, 1980, σελ. 142. Το εξώφυλλο φιλοτέχνησε ο Μιχάλης Νικολινάκος. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας ήταν ανώτερο στέλεχος της Αστυνομίας Πόλεων και διηύθυνε επί πέντε χρόνια τις αγορανομικές υπηρεσίες, πρώτα στον Πειραιά κι ύστερα στην Αθήνα, ως τα τέλη του 1947.]- ΧΑΜΟΔΡΑΚΑΣ ΦΑΝΗΣ, Θησείο, Ιούνιος 1941 - Δεκέμβριος 1944. Αθήνα, 2009, σελ. 255. [10 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ, Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων. Τόπος, 2009, σελ. 797. [18 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΕΥΑΝΘΗΣ, Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας (1908-1990): Πολιτική βιογραφία. Ι. Σιδέρης, 2004, σελ. 223+φωτογραφίες. [9 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΣ (ΓΑΛΑΝΗΣ), Αντάρτικο στη Σάμο 1945-1949 (Κατάσταση μετά τη Βάρκιζα). Νίκαια, 1984, σελ. 282. [35 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΑΤΖΗΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ (ΚΑΠΕΤΑΝ ΘΩΜΑΣ), Η πολιτική διαθήκη του Άρη Βελουχιώτη. Εισαγωγή και επιμέλεια: Μπάμπη Κλάρα. Δωρικός, 1975, σελ. 717. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΑΤΖΗΠΑΤΕΡΑΣ Κ. - ΦΑΦΑΛΙΟΥ Μ., Μαρτυρίες Κρήτη 1941. Κέδρος, 1993, σελ. 501. [25 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΑΧΙΛΕΑΣ, Οι Προστάτες (1943-1949). Παπαζήση, 1977, σελ. 336+φωτογραφίες. [15 Ευρώ]- ΧΙΟΝΙΔΟΥ ΒΙΟΛΕΤΤΑ, Λιμός και θάνατος στην Κατοχική Ελλάδα, 1941-1944. Μτφρ.: Δημήτρης Μιχαήλ. Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2011, σελ. 295+φωτογραφίες. [11 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΛΑΜΠΕΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Τα Κύθηρα στην τετραετία 1941-44. Πλέθρον, 1983, σελ. 43. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε[Ο συγγραφέας υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά στελέχη του ΕΑΜ Κυθήρων.]- ΧΟΛΕΒΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Οι πολεμικές αποζημιώσεις. Οι δίκαιες ελληνικές οικονομικές διεκδικήσεις από την Ομοσπονδιακή Γερμανία. Πελασγός, 1995, σελ. 96. [2,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΟΝΔΡΟΔΗΜΟΥ-ΔΕΚΑΒΑΛΛΑ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, Προσωπική μαρτυρία: Δεκέμβριος 1943 - Οκτώβριος 1944. Εκδόσεις Ελευθερουδάκης, 2011, σελ. 153. [5,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΟΝΔΡΟΚΟΥΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, Γκρεμίζω τον θρύλο του Άρη Βελουχιώτη. Ισοκράτης, σελ. 297. [17 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΟΥΤΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ, Η εθνική αντίστασις των Ελλήνων (1941-1945). Αθήναι, 1961, σελ. 637+1 αναδιπλ. χάρτης. Άκοπο αντίτυπο. [50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΧΡ., Χρόνια Κατοχής (1941-1944). Μαρτυρίες ημερολογίου. Αθήνα, 1971, σελ. π΄+640+πανομοιότυπα. [90 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΣ, Ελληνοϊταλικός πόλεμος 1940-41. «Νέα Θέσις», 1990, σελ. 288. [15 Ευρώ]- ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Ελ Αλαμέιν, Μέση Ανατολή, Μπάρντια. Η ιστορία ενός Αιγυπτιώτη Έλληνα στρατιώτη (1915-1966). Βιβλιοπωλείον της "Εστίας", 2002, σελ. 199+φωτογραφίες. [6,50 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, Οι Ιταλογερμανοί στην Αργολίδα. Τυπογραφείον εφημερίδος "Σύνταγμα". Ναύπλιον, 1946, σελ. 133. Μαζί είναι συσταχωμένα και ποιήματα του συγγραφέα.[25 Ευρώ] Πωλήθηκε

- ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, Το ελληνικό πρόβλημα. Γ΄έκδοσις βελτιωμένη. Αθήναι, 1946, σελ. 92. Με ιδιόχειρη αφιέρωση του συγγραφέα. [30 Ευρώ]- ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ (Δικηγόρος, τ. έπαρχος), Ωμότητες των Βουλγάρων (Απρίλιος 1941-Οκτώβριος 1944). Κομμουνιστοσυμμοριτισμός. Αλεξανδρούπολις, 1972, σελ. 36. [12 Ευρώ] Πωλήθηκε- ΨΥΡΟΥΚΗΣ ΝΙΚΟΣ, Ο φασισμός και η 4η Αυγούστου. Επικαιρότητα, 1977, σελ. 115. [5 Ευρώ] Πωλήθηκε

Με πολλα διδάγματα & συμπεράσματα για τους αγώνες των δημοσίων υπαλλήλων στο σήμερα…

Χαρακτικό που απεικονίζει, τη διαδήλωση εναντίον της πολιτικής επιστράτευσης (5 του Μάρτη 1943)

Είναι απαραίτητο, κατά τη γνώμη μου, να αναδειχθούν ορισμένες βασικές πλευρές του λαϊκού κινήματος της Εθνικής Αντίστασης, πλευρές που χαρακτήρισαν και το κίνημα των δημοσίων υπαλλήλων. Χωρίς την παραμικρή διάθεση υποτίμησης της ανάγκης της παραπέρα συνέχισης και εμβάθυνσης της ιστορικής έρευνας γύρω στην περίοδο 1941-1944, έχω την πεποίθηση ότι είναι εξίσου απαραίτητη η προβολή και η συνεχής υπεράσπιση ιστορικών αληθειών, που, σήμερα, 61 χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, συνεχίζουν να αποσιωπώνται, να διαστρεβλώνονται, ή ακόμα και να καταπολεμούνται από διάφορα τμήματα του πνευματικού, πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου.

Τα γεγονότα αυτής της περιόδου όχι μόνο δε χάνουν τίποτα από την αξία τους με το πέρασμα του χρόνου, αλλά αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη επικαιρότητα, για πολλούς και διάφορους λόγους, από τους οποίους επιτρέψτε μου να αναφέρω εν συντομία τους παρακάτω:

Ο πρώτος λόγος είναι ότι εδώ και πάνω από 15 χρόνια γίνεται μια πολύ πιο συστηματική προσπάθεια ιστορικής και ηθικής αποκατάστασης τόσο των αυτουργών όσο και των ίδιων των σφαγέων των λαών κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Δεν είναι καθόλου ανεξάρτητα μεταξύ τους, γεγονότα όπως η στρογγυλοποίηση των εγκλημάτων του γερμανικού και ιαπωνικού ιμπεριαλισμού από μερίδα της επίσημης ιστοριογραφίας στη Γερμανία και Ιαπωνία αντίστοιχα, η ανάδειξη των συνεργατών του χιτλεροφασισμού στις Βαλτικές χώρες σε εθνικούς ήρωες και η υλική τους αποκατάσταση, καθώς και η προσπάθεια που καταβάλλεται ξανά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, για την αναβάπτιση των ταγματασφαλιτών σε πατριώτες (η υλική τους αποκατάσταση ολοκληρώθηκε ήδη την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών).

Ο δεύτερος λόγος είναι ότι σε άμεση σχέση με τα παραπάνω εξελίσσεται και μια καλά οργανωμένη και συντονισμένη προσπάθεια υποτίμησης και διαστρέβλωσης του ρόλου των εθνικοαπελευθερωτικών λαϊκών κινημάτων, στην απελευθέρωση της Ευρώπης από το φασισμό. Μια προσπάθεια στην οποία δυστυχώς πρόθυμα ανταποκρίθηκε και μια μερίδα ακαδημαϊκών της χώρας μας. Μια προσπάθεια που κατά τη γνώμη μου βρίσκεται σε ευθεία συνάρτηση με τα υπόλοιπα μέτρα που εφαρμόζονται, ώστε η λαϊκή συνείδηση να συμβιβαστεί με τη βαρβαρότητα των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων (που δε φαίνεται να έχουν τελειωμό) και να αποστασιοποιηθεί από την αναγκαιότητα της λαϊκής αντίστασης, σε όλες της τις μορφές.

Φυλακισμένοι δάσκαλοι στις φυλακές της Αίγινας

Ενας τρίτος αλλά όχι λιγότερο σημαντικός λόγος είναι η ηττοπάθεια και η μοιρολατρία που καλλιεργούνται χρόνια τώρα τόσο στις γραμμές των δημόσιων υπαλλήλων, όσο και των υπόλοιπων εργαζομένων της χώρας και που βρίσκει την έκφρασή του μέσα από την πολιτική του «εφικτού» και το «ρεαλισμό» της υποταγής.

Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ο εγκλωβισμός της πάλης τους σε επιμέρους μάχες χαρακωμάτων, χωρίς το συντονισμό με άλλα στρώματα εργαζομένων. Αυτή η περιχαράκωση και ο συμβιβασμός επιτρέπουν ταυτόχρονα και την ένταση της προσπάθειας, που κατέβαλαν και καταβάλλουν όλες οι μεταπολεμικές κυβερνήσεις της χώρας, για τη μετατροπή των υπαλλήλων σε πειθήνια όργανα του κράτους, για την εξασφάλιση καλύτερων συνθηκών κερδοφορίας του κεφαλαίου.

Οι πτυχές του δημοσιοϋπαλληλικού κινήματος μπορούν να αναδείξουν σημαντικές αρετές του, που από μόνες τους αποστομώνουν όσους αναφέρονται στη «δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία» για να της προσδώσουν αποκλειστικά και μόνον όλα τα αρνητικά χαρακτηριστικά της κοινωνίας.

Ορισμένα συμπεράσματα– Το δημοσιοϋπαλληλικό κίνημα, όπως και το υπόλοιπο εργατικό κίνημα, εισέρχεται σχετικά αποδυναμωμένο στην περίοδο που εξετάζουμε, καθώς έχει υποστεί σοβαρότατα πλήγματα από την τρομοκρατία και τα μέτρα καταστολής της δικτατορίας Μεταξά. Νομίζω ότι συμφωνούμε όλοι στο ότι οι αντικομμουνιστικές διώξεις (όχι μόνο κατά τη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας, αλλά κάθε φορά που αυτές εξαπολύονταν) μόνο αρχικά έπληξαν αποκλειστικά τους κομμουνιστές, καθώς αργά ή γρήγορα επεκτάθηκαν σε όλο το φάσμα του συνδικαλιστικού και πολιτικού κινήματος, ακόμα και αυτού που προσανατολιζόταν μόνο σε κάποιες μεταρρυθμιστικές προσπάθειες.

Ενας από τους άνδρες των ταγμάτων ασφαλείας υποβάλλει σε σωματική έρευνα, για λογαριασμό των Γερμανών, Ελληνα πολίτη στην Αθήνα

Αυτό το αποδυναμωμένο κίνημα «υπερέβη εαυτόν» σε μια περίοδο πολλαπλά δυσκολότερη από αυτήν του Μεταξά, καθώς στην τρομοκρατία και τους κατασταλτικούς μηχανισμούς της ντόπιας αστικής τάξης προστέθηκαν οι κατοχικές φασιστικές δυνάμεις. Το εγχείρημα αυτό φαντάζει ακόμη πιο δύσκολο αν αναλογιστούμε το γεγονός ότι η πλειοψηφία των δημόσιων υπαλλήλων (ως αποτέλεσμα βεβαίως και των αντικομμουνιστικών διώξεων) παρέμενε μέχρι τότε προσκολλημένη στους πολιτικούς εκπροσώπους της αστικής τάξης, οι οποίοι, την περίοδο που συζητάμε, είτε εγκατέλειψαν το λαό για να βρουν καταφύγιο στα ασφαλή λιμάνια της αγγλοκρατούμενης Μέσης Ανατολής, είτε συνεργάστηκαν ανοιχτά με τους κατακτητές, καθώς και το γεγονός ότι αυτά τα δύο βασικά στρατόπεδα του αστικού πολιτικού κόσμου, από κοινού και πέρα από τις μεταξύ τους διαφορές κήρυτταν το ανώφελο κάθε μορφής αντίστασης και την ανάγκη συμβιβασμού με την τότε «νέα τάξη πραγμάτων» (τουλάχιστον μέχρι την ανατροπή της από τους «συμμάχους» Βρετανούς).

Αυτές τις δυσκολότατες συνθήκες ξεπέρασε το δημοσιοϋπαλληλικό κίνημα, στηριγμένο στην πολιτική του ΚΚΕ. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το ΚΚΕ πριν συγκροτήσει το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο σε συμμαχία με άλλα μικρότερα κόμματα (27/9/1941), ακριβώς επειδή θεωρούσε την εργατική τάξη ως τη βασική συνιστώσα του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα πρωτοστάτησε αρχικά στη συγκρότηση του Εργατικού ΕΑΜ (16/7/1941), στο οποίο ανήκε και η «Πανυπαλληλική Επιτροπή» και αφού ελάχιστο χρόνο νωρίτερα είχε ιδρυθεί η «Εθνική Αλληλεγγύη» (28/5/1941), ως συνέχεια και μετεξέλιξη της προπολεμικής «Εργατικής Βοήθειας».

Η συμβολή στον απελευθερωτικό αγώναΜε βάση τα παραπάνω γίνεται νομίζω κατανοητό και το γιατί το κίνημα των δημόσιων υπαλλήλων είναι ένα από τα πρώτα μαζικά αντιστασιακά κινήματα στις πόλεις.

Την περίοδο της Κατοχής εργαζόμενοι με κεφαλή το Εργατικό ΕΑΜ αγωνίζονται για την επιβίωση και την ελευθερία. Διαδήλωση με νεκρούς στην Καρδίτσα

Οταν στη χώρα μας και ιδιαίτερα στην Αθήνα και τον Πειραιά, το καλοκαίρι του 1941, ξεκινούσε ο μεγάλος λιμός, ως απόρροια της πολιτικής των κατοχικών δυνάμεων και των πολιτικών εκπροσώπων της αστικής τάξης της χώρας, που συνεργάστηκαν μαζί τους, μόνο το ΚΚΕ και το ΕΑΜ κάλεσαν το λαό σε οργανωμένη πάλη, για την επιβίωσή του. Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ είναι οι δυνάμεις που κατάφεραν να οργανώσουν και να κινητοποιήσουν τους έφεδρους πολεμιστές, τους ανάπηρους πολέμου και τους δημόσιους υπάλληλους, στον αγώνα για την επίλυση των οξύτατων οικονομικών τους προβλημάτων.

Η Πανυπαλληλική Επιτροπή, η συνδικαλιστική απελευθερωτική οργάνωση των δημόσιων υπαλλήλων (επαν)ιδρύθηκε τον Ιούλη του 1941 (την ίδια περίοδο με το ΕΕΑΜ), σχεδόν ταυτόχρονα με την πρώτη μαζική εκδήλωση αντίθεσης στο καθεστώς κατοχής στην Αθήνα, την συγκέντρωση των Κρητών εφέδρων πολεμιστών στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Με επίπονη προσπάθεια, στις δύσκολες συνθήκες της Κατοχής, η Πανυπαλληλική Επιτροπή κατάφερε να οργανώσει και την αποφασιστική μάχη των δημόσιων υπαλλήλων, για την επιβίωσή τους, τη μεγάλη απεργία, που ξεκίνησε στις 12 του Απρίλη 1942 από το Κεντρικό Ταχυδρομείο της Αθήνας και επεκτάθηκε, σε πολύ σύντομο διάστημα, σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες της Αθήνας, του Πειραιά, της Πάτρας και της Θεσσαλονίκης. Στο αποκορύφωμά της, αυτή η απεργία αγκάλιασε πάνω από 50.000 δημόσιους υπαλλήλους και υποχρέωσε την κατοχική κυβέρνηση να δεχτεί τα αιτήματα των απεργών, στις 21 του ίδιου μήνα.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι θα συνεχίσουν καθ’ όλο το έτος τον αγώνα τους για την επιβίωση μέσα από το κοινό μέτωπο όλων των λαϊκών στρωμάτων της πόλης, που προωθούσε η δράση του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Σε αυτά τα πλαίσια είναι ενταγμένες και οι μεγάλες απεργιακές κινητοποιήσεις της 20ής και 21ης του Δεκέμβρη 1942, που συγκλόνισαν την Αθήνα και τον Πειραιά. Το ότι σταμάτησε ο φοβερός λιμός του ’41-’42 οφείλεται κατά μεγάλο μέρος ακριβώς σε αυτόν το γιγάντιο κοινό αγώνα των εργαζομένων.

Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι τους εκπροσώπους της αστικής τάξης της χώρας μας, που έχοντας όλες τις ανέσεις, έκαναν «αντίσταση» από το ασφαλές Κάιρο, δεν τους συγκίνησε και τόσο, ούτε η λιμοκτονία του ελληνικού λαού, ούτε η πάλη του για την επιβίωση. Προβληματίστηκαν όμως σφόδρα από «…το γεγονός ότι όλοι οι πεινασμένοι και όλοι οι αγωνιζόμενοι συσπειρώνονται γύρω από το Κομμουνιστικό Κόμμα», όπως αναφέρει και ο Σαρλ Ντε Γκολ, στα «Πολεμικά Απομνημονεύματά» του (τόμος 1, Μόσχα 1957, σελ. 273).

Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν περιορίστηκαν όμως μόνο σε αγώνες για τα δικαιώματά τους. Συνέβαλαν σημαντικά και στο γενικότερο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, όπως, π.χ., με την παρεμπόδιση της διαδικασίας συγκέντρωσης της αγροτικής παραγωγής για τα κατοχικά στρατεύματα, με την παροχή πολύτιμων πληροφοριών στις ΕΑΜικές οργανώσεις για τα σχέδια των κατακτητών και των ντόπιων οργάνων τους, κλπ. και βεβαίως συμμετέχοντας και στην ένοπλη πάλη μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ.

Ορόσημο για τον ενιαίο αγώνα των δημόσιων υπαλλήλων με τα υπόλοιπα λαϊκά στρώματα αποτέλεσε το έτος 1943, όταν οι οικονομικοί και πολιτικοί αγώνες του λαού όχι μόνο βρίσκονται σε ραγδαία άνοδο, αλλά περνούν και σε μια νέα, πιο ώριμη θα λέγαμε φάση, όσο αφορά στο περιεχόμενό τους.

Η ματαίωση της επιστράτευσηςΗδη από τις αρχές του 1943, οι κατακτητές, για να εξοικονομήσουν δυνάμεις για το Ανατολικό Μέτωπο, προσπάθησαν, σε συνεργασία με την δοσίλογη κυβέρνηση, να επιστρατεύσουν Ελληνες και να τους στείλουν στα εργοστάσια της Γερμανίας.

Το σχετικό διάταγμα της επιστράτευσης, στηριγμένο στη διαταγή του αντιστρατήγου Αλεξάντερ Λερ, προέβλεπε την επιστράτευση Ελλήνων πολιτών για εργασία στην υπηρεσία των κατακτητών, συνέχεια της οποίας θα ήταν η αποστολή επιστρατευμένων Ελλήνων εκτός συνόρων της Ελλάδας. Οταν το διάταγμα στάλθηκε, το βράδυ της 22ης του Φλεβάρη, για να δημοσιευτεί στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης, οι οργανώσεις των εργατοϋπαλλήλων του Εθνικού Τυπογραφείου ήταν αυτές που ειδοποίησαν την ηγεσία του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Ετσι το ΕΑΜικό κίνημα βρέθηκε σε ετοιμότητα ούτως ώστε να αποτρέψει τον τεράστιο κίνδυνο που απειλούσε το λαό.

Χάρη και στη μαζική συμμετοχή των δημόσιων υπαλλήλων, στα μεγάλα ιστορικά γεγονότα του 1943 (αλλά και συνολικά του αντιστασιακού μαζικού κινήματος) ανήκουν: α) Η διαδήλωση στην Αθήνα εκατοντάδων χιλιάδων λαού στις 5.3.43, ενάντια στην πολιτική επιστράτευση, που στέφθηκε με πλήρη επιτυχία. Ανάγκασε τον Χίτλερ να πάρει πίσω τη διαταγή και γκρέμισε την κυβέρνηση Λογοθετόπουλου. β) Η διαδήλωση στην Αθήνα εκατοντάδων χιλιάδων λαού, στις 22.7.43, ενάντια στην κάθοδο των Βουλγάρων. Και αυτή ματαίωσε τα σχέδια των κατακτητών και των συνεργατών τους. Τέτοιες διαδηλώσεις ήταν μοναδικές στην κατεχόμενη Ευρώπη.

Οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν πτοήθηκαν ούτε από τις απειλές του νέου κατοχικού «πρωθυπουργού» Ι. Ράλλη, που πάντως έχει πολλαπλή αξία να τις θυμόμαστε τακτικά:

Μετά την παλλαϊκή διαδήλωση στις 5.3.43 κατά της πολιτικής επιστράτευσης, οι κατακτητές έχρισαν πρωθυπουργό τον Ιωάννη Ράλλη.

Η κυβέρνηση Ράλλη ορκίστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό στις 7 του Απρίλη 1943. Και η πρώτη μεγάλη «πατριωτική» πράξη της ήταν το διάγγελμα του «προέδρου» της στους αντάρτες του ΕΛΑΣ να παραδώσουν τα όπλα, με την υπόσχεση αμνηστίας. Φέρει ημερομηνία 5 Μάη 1943 και δημοσιεύτηκε την αμέσως επομένη στις περισσότερες αθηναϊκές εφημερίδες.

«Ελληνες,

Αι δυνάμεις του Αξονος απεφάσισαν την διά συντόνου και μεγάλης ολκής στρατιωτικής δράσεως εκκαθάρισιν της χώρας μας από τας λυμαινομένας αυτήν συμμορίας, αι οποίαι καθοδηγούνται και χρηματοδοτούνται είτε από υπούλους και εχθρικάς ξένας προπαγάνδας, είτε από επικινδύνους υπονομευτάς του διέποντος ημάς κοινωνικού καθεστώτος, είτε από κοινούς κακοποιούς, είτε ακόμη από άφρονάς τινας ανευθύνους παράγοντας παρασυρθέντας και εμπνεομένους από εκείνους οι οποίοι, εν ευμαρεία και ασφαλεία ζώντες, αδιαφορούν διά τον όλεθρον που επαπειλεί ανά παν λεπτόν τους ελληνικούς πληθυσμούς και συνεπώς αυτήν ταύτην την ελληνικήν φυλήν. (…)

Ελληνες,

Υπενθυμίζω εις υμάς ότι αι Δυνάμεις του Αξονος, καίτοι έχουσαι να αντιμετωπίσουν όλας τας συνεπείας και τας βαρείας υποχρεώσεις του πρωτοφανούς εις έκτασιν πολέμου επέδειξαν εις πάσαν ευκαιρίαν την προς τον ελληνικόν λαόν συμπάθειάν των.

Μη λησμονείτε ότι διά γενναίας χειρονομίας των ηγετών της Γερμανίας και Ιταλίας ο ελληνικός στρατός αφέθη ελεύθερος, μη θεωρηθείς αιχμάλωτος πολέμου.

Μη λησμονείτε ότι ο ελληνικός λαός τελείως εγκαταλελειμμένος και αποκεκλεισμένος πανταχόθεν, θα κατεδικάζετο εις ομαδικόν εξ ασιτίας θάνατον, αν μη, παρ’ όλας τας τρομακτικάς δυσχερείας και παρ’ όλα τα εγκληματικά σαμποτάζ, επεσιτίζετο η χώρα μας, εκ του υστερήματός των, υπό των Δυνάμεων του Αξονος ως και αν δεν διευκόλυνον αύται την μεταφοράν δι’ ουδετέρων ατμοπλοίων, φορτίων απαραιτήτου διά την Ελλάδα σίτου και άλλων ειδών.

Μη λησμονείτε ότι δεν εδίστασαν αύται και εμπειρογνώμονας ακόμη να στείλουν εις την χώραν μας, διά να σώσουν τον ελληνικόν λαόν από τον εκφυλισμόν εκ της πείνης, ότε είδον την τρομεράν τραγωδίαν του χειμώνος του 1941. (σ.σ. Ολα αυτά τη στιγμή που η πείνα εξαπλώθηκε ακριβώς επειδή προηγήθηκε η επίταξη για την υποχρεωτική συντήρηση των κατοχικών στρατευμάτων!)

«Ελληνες,

Εις χείρας μας έγκειται η σωτηρία μας. Μη ακούετε την ύπουλον φωνήν των επικινδύνων εχθρών μας, των λύκων οι οποίοι έρχονται εν σχήματι προβάτων.

Ακούσατε την φωνήν μου, φωνήν ειλικρινούς πατριωτισμού, φωνήν τιμίας ελληνικής συνειδήσεως και βοηθήσατε να σώσωμεν όλοι μαζί την Μεγάλην και Αγαπητήν μας Πατρίδα και την Ελληνικήν Φυλήν.

Εν Αθήναις τη 5 Μαΐου 1943.

ΙΩΑΝΝΗΣ Δ. ΡΑΛΛΗΣ».

Ο αγώνας για τη διάσωση των αρχαιοτήτων

Μια σχετικά άγνωστη πτυχή της συνεισφοράς ενός τμήματος του ΕΑΜικού δ/υ κινήματος είναι όμως και ο αγώνας για τον πολιτισμό και για τη διάσωση των αρχαιοτήτων. Μέχρι σήμερα, καμιά κυβέρνηση δεν απαίτησε την επιστροφή των κλεμμένων αρχαιολογικών θησαυρών, παρόλο που ήδη από το 1946, οι υπάλληλοι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (ΕΑΜ Αρχαιολόγων) κατέθεσαν επίσημα μια λεπτομερέστατη έκθεση. Βεβαίως, η δράση του ΕΑΜ Αρχαιολόγων δε σχετίζεται μόνο με την έκθεση αυτή. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής κατέβαλλε σοβαρές προσπάθειες για τη διάσωση των αρχαιολογικών θησαυρών, είτε παραχώνοντάς τους είτε προβαίνοντας σε έντονες διαμαρτυρίες (με κίνδυνο να υποστούν τις συνέπειες των χιτλεροκατακτητών) στους υπεύθυνους για τις πράξεις αρχαιοκαπηλίας (αυτούς που ο Ι. Ράλλης αποκαλούσε «εμπειρογνώμονας», που ήρθαν για να σώσουν την Ελλάδα!)

Το περιορισμένο του χρόνου δε μου επιτρέπει να επεκταθώ στην τεράστια συμβολή των εκπαιδευτικών στην Εθνική Αντίσταση. Εχει όμως νομίζω μεγάλη αξία, να αφιερωθεί ειδική μερίδα σε αυτό το θέμα. Προπαντός επειδή μπορεί να μας δώσει πολύ χρήσιμα συμπεράσματα και για το ρόλο και τις απαιτήσεις από τις σημερινές γενιές δασκάλων και εκπαιδευτικών.

Ενα ακόμα θέμα, που απαιτεί ειδική μερίδα, είναι η «ανταμοιβή» των αντιστασιακών υπαλλήλων για τη δράση τους. Οι απολύσεις, οι εξορίες, τα βασανιστήρια και οι εκτελέσεις των δημόσιων υπαλλήλων, ακριβώς επειδή είχαν τολμήσει να αντισταθούν στον κατακτητή, στο πλευρό του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Καθώς ακόμα η πραγματική ιστορία της Εθνικής Αντίστασης δεν έχει μπει στα σχολεία, είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι και το κεφάλαιο αυτό των διώξεων θα διδαχθεί το αμέσως επόμενο διάστημα. Αν κάποιοι στην εκπαίδευση, φοβούνται ότι τα παιδιά θα «τρομάξουν» με τόσο άδικο αίμα που χύθηκε, ας διδάξουν στο μάθημα της λογοτεχνίας «Το τελευταίο μάθημα» της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Γενιά, και αναδημοσίευσε πρόσφατα το περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» (τ. 129, Γενάρη-Μάρτη 2006).

Ομιλία που έγινε σε ημερίδα την οποία διοργάνωσε η ΑΔΕΔΥ στις 23 του Μάη 2006

ΤουΝίκου ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΑΚΗ**Ο Νίκος Παπαγεωργάκης είναι μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕPUBLISHED IN: ΙΣΤΟΡΊΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΕΡΓΑΤΙΚΟΎ-ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟΎ ΚΙΝΉΜΑΤΟΣ ON ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 11, 2011 AT 12:35 ΜΜ ΓΡΆΨΤΕ ΈΝΑ ΣΧΌΛΙΟ TAGS: ΠΌΛΕΜΟΣ, ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΌΣ, ΦΑΣΙΣΜΌΣ, ΑΔΕΔΥ, ΑΝΤΙΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΌΣ, ΔΕΎΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΌΣΜΙΟΣ, ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, Κ.Κ.Ε., ΚΑΤΟΧΉ, ΑΝΤΊΣΤΑΣΗ, ΔΗΜΌΣΙΟΙ ΥΠΆΛΛΗΛΟΙ, ΕΡΓΑΤΙΚΌ ΚΊΝΗΜΑ, ΕΛΛΆΔΑ

Ιούλιος 1943: Ο λαός με μπροστάρη το ΕΑΜ αποτρέπει την επέκταση της βουλγαρικής φασιστικής κατοχής (η καλύτερη απάντηση στην προπαγάνδα περί ΕΑΜοβούλγαρων)

Η προκήρυξη του ΕΑΜ

Στις 7 Ιούλη του 1943 μια προκήρυξη του ΕΑΜ πληροφορούσε τον ελληνικό λαό ότι ένας θανάσιμος κίνδυνος απειλούσε την ελληνική Μακεδονία και τη Θράκη. «Η Μακεδονία ολόκληρη – έλεγε η προκήρυξη1 - παραδόθηκε στη βουλγαρική θηριωδία. Η απειλή, που το ΕΑΜ είχε υποδείξει από καιρό και είχε καλέσει τον ελληνικό λαό ν’ αγωνιστή για την αποτροπή της, αποτελεί σήμερα πραγματικότητα. Μια βουλγαρική στρατιά αναπτύσσεται ανατολικά του Αξιού. Εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες – το τρίτο του ελληνικού πληθυσμού – χωρικοί και αστοί σ’ αυτή τη γωνιά της ελληνικής γης, ποτισμένη με αίμα, απειλούνται με εξόντωση. Οι βουλγαρικές συμμορίες θα επιπέσουν τώρα κατά των ανυπεράσπιστων πληθυσμών. Οι διωγμοί, οι δηλώσεις, οι ομαδικές σφαγές, θα επεκταθούν σε ολόκληρη τη Μακεδονία. Η εθνική τραγωδία αποκορυφώνεται. Τρέμοντας την ανάπτυξη του ανταρτικού κινήματος, το χιτλεροφασιστικό κτήνος, μη διαθέτοντας δυνάμεις αρκετές για να το αντιμετωπίσει, εξαπολύει στην Ελλάδα τις βουλγαρικές ορδές, παραδίδει τώρα ολόκληρη τη Μακεδονία στα εξοντωτικά σχέδια ενός κτηνώδους ιμπεριαλισμού. Και η προδοτική ψευτοκυβέρνηση – όπως το έχουμε προβλέψει – αδιαμαρτύρητα τον αποδέχεται τον διαμελισμό των εθνικών εδαφών, αναγνωρίζει και νομιμοποιεί την επέκτασή του και πιστό όργανο των επιδρομέων, ενισχύει τα σχέδιά τους».

Στην προκήρυξη υπογραμμιζόταν ως αναγκαιότητα η παλλαϊκή ενότητα και η ένταση του εθνικοαπελευθερωτικού μαζικού και αντάρτικου αγώνα για την αποτροπή του κινδύνου που αντιμετώπιζε η ελληνική Μακεδονία και ο λαός που κατοικούσε σ’ αυτήν. «Το ΕΑΜ – κατέληγε η προκήρυξη – ο ζωντανός, παλλαϊκός εθνικοαπελευθερωτικός οργανισμός, καλεί όλον το λαό στον αγώνα κι απλώνει το χέρι σε όλα τα κόμματα, τις λαϊκές και τις απελευθερωτικές οργανώσεις για μια συντονισμένη δράση.

Χωρίς αμφιβολία, τα πράγματα ήταν πάρα πολύ σοβαρά. Τι πραγματικά, όμως, είχε συμβεί;

Μετά την ολοκλήρωση της ήττας της Ελλάδας, την άνοιξη του 1941, οι δυνάμεις του άξονα χώρισαν τη χώρα σε τρεις ζώνες κατοχής: Τη γερμανική, την ιταλική και τη βουλγαρική.

Η γερμανική ζώνη περιλάμβανε την Κρήτη (εκτός από την περιοχή Σητείας), την Αττική και τα νησιά του Αργοσαρωνικού, τις Κυκλάδες, τις Βόρειες Σποράδες, τα νησιά του Αρχιπελάγους, τα 2/3 του Νομού Εβρου, την Κεντρική και Δυτική Μακεδονία (Νομοί Ημαθίας, Θεσσαλονίκης, Κιλκίς, Πέλλης, Φλωρίνης, Χαλκιδικής, εκτός του Αγίου Ορους, 1/2 του Νομού Καστοριάς, 2/3 του Νομού Κοζάνης, μια λωρίδα του Νομού Πιερίας, 1/5 του Νομού Σερρών).

Η ιταλική ζώνη περιλάμβανε τα νησιά του Ιονίου, την Πελοπόννησο, την Ηπειρο, τη Θεσσαλία (πλην των Β. Σποράδων), τη Στερεά Ελλάδα και Εύβοια (εκτός της Αττικής), τμήμα της Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας (Νομός Πιερίων εκτός από

μία λωρίδα βορείως του Αλιάκμονα, 1/2 του Νομού Καστοριάς, 1/3 του Νομού Κοζάνης), τμήμα της Κρήτης (περιοχή Σητείας).

Η βουλγαρική ζώνη περιλάμβανε τη Θράκη (Νομούς Ροδόπης, Ξάνθης και 1/3 του Νομού Εβρου) και την Ανατολική Μακεδονία (Νομοί Καβάλας, Δράμας και 4/5 του Νομού Σερρών)2.

Ξυλογραφία του Α. Τάσσου (Ο ΕΛΑΣ χτυπά τους Βούλγαρους φασίστες)

Με την ανάπτυξη του αντιστασιακού κινήματος, ένοπλου και μαζικού – λαϊκού, αλλά και με τη συσσώρευση προβλημάτων στο στρατόπεδο του άξονα λόγω της γενικότερης εξέλιξης του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, φάνηκε καθαρά ότι το στάτους κβο των προαναφερόμενων ζωνών κατοχής οδηγούνταν στην ανατροπή. Από ένα σημείο και μετά, οι Γερμανοί πείστηκαν πως τα ιταλικά στρατιωτικά τμήματα δεν αποτελούσαν πια την ικανή στρατιωτική δύναμη να επιβάλει την τάξη στις περιοχές που κρατούσε και να φυλάει από ανταρτικές επιδρομές τις συγκοινωνίες, τους κόμβους βασικής σημασίας και τις εγκαταστάσεις. Ετσι υποχρεώθηκαν να ενισχύσουν τις δικές τους δυνάμεις, που κάποια στιγμή έφτασαν στον αριθμό των 140.000 ανδρών, χωρίς να υπολογίζεται ο αριθμός των δυνάμεών τους στην Κρήτη και στα άλλα νησιά3. Οι ανάγκες τους, όμως, στο ανατολικό μέτωπο δεν τους επέτρεπαν τέτοια σπατάλη δυνάμεων. Επρεπε, επομένως, να αναζητήσουν άλλες λύσεις για τη διατήρηση του ελέγχου πάνω στην ελληνική επικράτεια.

Ενα από τα σχέδια που εξέτασε η γερμανική πλευρά προς την κατεύθυνση της εξοικονόμησης δυνάμεων ήταν η δημιουργία «Ανεξάρτητου Μακεδονικού Κράτους, με τη συνένωση της Ελληνικής, Γιουγκοσλαβικής και Βουλγαρικής Μακεδονίας» και με επικεφαλής τον Βάντσε Μιχαήλοφ, ένα δοσίλογο που στα χρόνια του ελληνικού εμφυλίου πολέμου τον χρησιμοποίησαν οι Αμερικανοί για να προσεταιριστούν αντιδραστικά σλαβομακεδονικά στοιχεία σε βάρος του ΔΣΕ. Γρήγορα, όμως, φάνηκε ότι το σχέδιο αυτό δεν έβρισκε ανταπόκριση στις λαϊκές μάζες, δημιουργούσε περισσότερα προβλήματα απ’ όσα έλυνε, με αποτέλεσμα οι χιτλερικοί να το εγκαταλείψουν και ν’ αναθέσουν στο βουλγαρικό στρατό την κατοχή ολόκληρης της ελληνικής Μακεδονίας.

Οι πρώτες ειδήσεις για την απόφαση επέκτασης της βουλγαρικής κατοχής σε ολόκληρη την ελληνική Μακεδονία και Θράκη κυκλοφόρησαν ευρέως στην ελληνική επικράτεια στις αρχές Ιούλη του 1943, ξεσηκώνοντας κύματα λαϊκής αγανάκτησης. Το γεγονός αυτό, της λαϊκής αγανάκτησης δηλαδή, υποχρέωσε τη χιτλερική κυβέρνηση να ανακοινώσει, μέσω του πληρεξούσιου του Ράιχ στην Ελλάδα G. Altenburg, στον κατοχικό πρωθυπουργό Ι. Ράλλη, αναφορικά με την επέκταση της βουλγαρικής κατοχής ότι:

«Τα μέτρα αυτά ουδαμώς ελήφθησαν διά πολιτικούς λόγους, αλλά ως καθαρώς στρατιωτικαί απόψεις λελογισμένης χρησιμοποιήσεως των γερμανικών δυνάμεων, ώστε ο διακανονισμός ούτος δεν αποσκοπεί εις το να θίξη την ελληνικήν κυριαρχίαν εις τη Μεσόγειον»4.

Η δοσίλογη οικονομική ολιγαρχία και ο ΕΑΜικός κόσμοςΤις γερμανικές εξηγήσεις τις δέχτηκε με μεγάλη ανακούφιση η δοσίλογη ελληνική οικονομική ολιγαρχία και, φυσικά, οι πολιτικοί της εκπρόσωποι.

Σ’ ένα εμπιστευτικό σημείωμά του προς τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, με ημερομηνία 16/7/1943, ο κουίσλιγκ Ι. Ράλλης ανέφερε ότι στις 4 Ιούλη 1943 επισκέφτηκε τον Γερμανό πληρεξούσιο G. Altenburg, στον οποίο και ανακοίνωσε ότι σκόπευε, αυτός και η κυβέρνησή του, να παραιτηθούν ύστερα από την απόφαση για επέκταση της βουλγαρικής κατοχής. Ο G. Altenburg – σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ράλλη – τον παρακάλεσε να μην παραιτηθεί και τον διαβεβαίωσε «ότι η είσοδος αύτη των βουλγαρικών στρατευμάτων ουδεμίαν πολιτικήν συνέπειαν δύναται να έχη, ως υπαγορευθείσα εκ καθαρώς στρατιωτικών λόγων, και κατ’ ουδέναν τρόπον πρόκειται να θίξη τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος επί των εν λόγω εδαφών». Παρόμοιες διαβεβαιώσεις – όπως αναφέρει στο σημείωμά του – ο Ι. Ράλλης πήρε και από τον Ιταλό πληρεξούσιο Chigi5.

Τελικά, ούτε ο Ράλλης παραιτήθηκε, αλλά ούτε και ο Δαμασκηνός τον πίεσε να το πράξει. Και οι δυο τους, πιστοί εκπρόσωποι της ντόπιας οικονομικής ολιγαρχίας, αλλά και άνθρωποι που έχαιραν της βρετανικής εμπιστοσύνης στην κατεχόμενη Ελλάδα, ασφαλώς δεν πήραν την άδεια για τέτοιες συμπεριφορές από αυτούς που τους κατηύθυναν. Ετσι, περιορίστηκαν σε κάποιες χλιαρές φραστικές διαμαρτυρίες προς τις αρχές κατοχής, ενώ μέσω διαφόρων οργανώσεων που ήλεγχαν έκαναν ό,τι ήταν δυνατό για να εμποδίσουν την έμπρακτη λαϊκή αντίδραση.

Στις Αθήνα, οι οργανώσεις αυτές, σε συνεργασία με τις αρχές Ασφαλείας, στις 13 Ιούλη, οργάνωσαν τρομοκρατική επίθεση εναντίον των φοιτητών στο Πανεπιστήμιο, στο Πολυτεχνείο, στην Ανωτάτη Εμπορική και αλλού, με σκοπό να εμποδίσουν τις εκδηλώσεις εναντίον της επέκτασης της Βουλγαρικής Κατοχής. Στη Μακεδονία, οι οργανώσεις αντίστοιχου χαρακτήρα αντιπαρέθεταν στα πατριωτικά – αγωνιστικά συνθήματα του ΕΑΜ το σύνθημα της παθητική αντίστασης, καλώντας το λαό να κλειστεί στα σπίτια του6.

Εντελώς αντίθετη ήταν η στάση του ΕΑΜικού κινήματος. Πέρα από την προκήρυξη του ΕΑΜ που αναφέραμε στην αρχή, η ΚΕ του, με απόφασή της στις 8/7/1943, «εκφράζοντας την αγανάκτησή της και το μίσος του ελληνικού λαού εναντίον των κατακτητών και της προδοτικής κυβέρνησης του Ράλλη, που νομιμοποιεί το διαμελισμό της Ελλάδας και την εξαφάνιση του ελληνισμού από τη Μακεδονία και τη Θράκη», κάλεσε «το λαό σε συναγερμό για τη σωτηρία του μακεδονοθρακικού λαού από τα νύχια των αιμοβόρων εισβολέων». Ταυτόχρονα, η ΚΕ του ΕΑΜ δήλωσε πως απλώνει αδελφικά το χέρι σε όλα τα κόμματα, οργανώσεις, φορείς και κοινωνικές ομάδες για να ενωθούν «σ’ ένα πανεθνικό παλλαϊκό μέτωπο για τη σωτηρία της Μακεδονίας, για το ξεσκλάβωμα της χώρας, για μια Ελλάδα ελεύθερη, ακέραια, ανεξάρτητη και λαοκρατούμενη»7.

Δύο ημέρες μετά την έκδοση της απόφασης αυτής της ΚΕ του ΕΑΜ, ο «Ριζοσπάστης», στο κύριο άρθρο του υπό τον τίτλο «Να σώσουμε τη Μακεδονία» και υπέρτιτλο «Γερμανοί και εθνοπροδότες παράδωσαν τη Μακεδονία στις ορδές του Βόρι – Κάτω τα χέρια από την Ελληνική Μακεδονία», τόνιζε: «Ολοι στον αγώνα με ένα σύνθημα: ”Κάτω τα χέρια από την Ελληνική Μακεδονία”. Να απομονωθούν και να εκμηδενιστούν οι εθνοπροδότες. Να συντριβούν οι Γερμανο – Ιταλο – Βούλγαροι κατακτητές. Να σώσουμε την Ελληνική Μακεδονία και τους πληθυσμούς της»8.

Την ίδια ημέρα που κυκλοφόρησε το εν λόγω φύλλο του «Ριζοσπάστη», το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, με απόφασή του «πάνω στην καινούρια βουλγαρική επιδρομή», καλούσε «ολόκληρο τον ελληνικό λαό, όλες τις οργανώσεις και κόμματα να συνενώσουν τις δυνάμεις τους σε πανεθνικό απελευθερωτικό πόλεμο για τη σωτηρία της ελληνικής Μακεδονίας, της Δυτικής Θράκης, για τη λευτεριά της σκλαβωμένης Ελλάδας»9.

Ο λαός αγωνίζεται και νικάΟ ελληνικός λαός ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και απάντησε με μαζικές κινητοποιήσεις στη ναζιστική απόφαση για επέκταση της βουλγαρικής κατοχής σε ολόκληρη τη Μακεδονία και τη Δυτική Θράκη. Τις κινητοποιήσεις άρχισε η Θεσσαλονίκη στις 10 του Ιούλη, όπου σε πολλές συνοικίες έγιναν λαϊκές συγκεντρώσεις και στελέχη του ΕΑΜ εξήγησαν τη σημασία της προαναφερόμενης απόφασης. Στη συνέχεια, οι συγκεντρωμένοι με μαζικές διαδηλώσεις ξεχύθηκαν στο κέντρο της πόλης. Την ίδια ημέρα έγινε παλλαϊκή απεργία και συγκέντρωση μπροστά στο Δημαρχείο στο Κιλκίς.

Στις 11 του Ιούλη, οι εκδηλώσεις επεκτάθηκαν στο Λαγκαδά και τις επόμενες ημέρες σε Εδεσσα, Νάουσα, Βέροια, Αρδέα, Γιαννιτσά, Φλώρινα, Πτολεμαΐδα, Κοζάνη, Λάρισα, Βόλο, Καρδίτσα και σε άλλα μέρη10. Ολες αυτές οι συγκεντρώσεις συνέκλιναν στην κορύφωσή τους, στη μεγάλη δηλαδή συγκέντρωση, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα στις 22 Ιούλη.

Γι’ αυτήν τη συγκέντρωση «από τις 11 του Ιούλη η πρωτεύουσα βρισκόταν σε συναγερμό», γράφει ο Θ. Χατζής11. «Η προετοιμασία της διαδήλωσης – σημειώνει η Καίτη Ζεύγου12 - άρχισε 8-10 μέρες νωρίτερα. Κινητοποιήθηκε όλος ο παράνομος εκδοτικός μηχανισμός των ΕΑΜικών οργανώσεων. Τη μεγάλη είδηση την αναγγέλνει κάθε μέρα η πολυδιάβαστη εφημερίδα: Ο τοίχος. Και τα βράδια, το ΕΑΜικό ραδιόφωνο, ο τηλεβόας. Αμέτρητες χιλιάδες οι προκηρύξεις. Σε 3 εκατ. υπολογίζονταν τα τρικ που έπεσαν στην Αθήνα και στον Πειραιά». Ο Β. Μπαρτζιώτας μάς πληροφορεί πως «η Κομματική Οργάνωση της Αθήνας και η ΚΟ Πειραιά, μαζί με τις ΕΑΜικές οργανώσεις της Αθήνας και την ΕΠΟΝ, έκαναν πραγματικά τεράστια δουλιά για την επιτυχία της μαχητικής αυτής διαδήλωσης»13. Ο Σπ. Κωτσάκης λέει ότι η κινητοποίηση οργανώθηκε κατά οικοδομικό τετράγωνο, με αποτέλεσμα στην Αθήνα να γίνει «πραγματικότητα το ”σπίτι με σπίτι – καλύβι με καλύβι κι ένα οχυρό της αντίστασης”, του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα»14.

Πέμπτη 22 Ιούλη 1943. Από τις 5.30 π.μ. ηχούν οι καμπάνες των εκκλησιών, σημαίνοντας το μεγάλο συναγερμό και τα χωνιά καλούν το λαό στους τόπους συγκέντρωσης. Οι δρόμοι είναι γεμάτοι από το προπαγανδιστικό υλικό της συγκέντρωσης. Τούτη τη μέρα, είναι ημέρα γενικής απεργίας. Τα καταστήματα είναι κλειστά, οι χώροι δουλιάς άδειοι. Εχουν νεκρώσει τα πάντα.

Κατά τις 8.30 π.μ., ο κόσμος ξεχύνεται από τις συνοικίες προς το κέντρο της πόλης και λίγες ώρες αργότερα μια τεράστια λαοθάλασσα θα το έχει πλημμυρίσει. Υπολογίστηκε τότε ότι πάνω από 300.000 λαού συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Ομονοίας, στο χώρο έξω από το Πολιτικό Γραφείο του Ράλλη και τη βουλγαρική Πρεσβεία. Ηταν τέτοια η λαϊκή κινητοποίηση, που ο εχθρός πανικοβλήθηκε και κατέβασε τα τανκς για να την αντιμετωπίσει. Στις μάχες που ακολούθησαν μεταξύ του πάνοπλου εχθρού και του άοπλου λαού, σκοτώθηκαν 30 διαδηλωτές. Ανάμεσά

τους, η Παναγιώτα Σταθοπούλου, η Κούλα Λίλη, ο Κ. Λουκάκης, η Ολγα Μπακόλα, η Αντωνιάδη, ο Μ. Κολοζύμης, ο Θωμάς Χατζηθωμάς, ο Β. Στεφανιώτης, ο Θ. Τεριάκης κ.ά. Τραυματίστηκαν 200 διαδηλωτές και γύρω στους 500 συνελήφθησαν15. Ο φόρος αίματος ήταν πραγματικά μεγάλος16. Ομως, ο λαός βγήκε νικητής. Η επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής ματαιώθηκε.

1 «Ιστορία της Αντίστασης 1940-’45», εκδόσεις «ΑΥΛΟΣ», τόμος 2ος, σελ. 820

2 Σόλωνα Γρηγοριάδη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδος», εκδόσεις «Καπόπουλος», τόμος 1ος, σελ. 106-108

3 Θανάση Χατζή: «Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε», εκδόσεις «Δωρικός», τόμος β`, σελ. 265

4 Εφημερίδα «Ελευθερία», 17/10/1960, «Από τα μυστικά Αρχεία του Τρίτου Ράιχ»

5 Ολόκληρο το σημείωμα του Ι. Ράλλη στο: Ηλία Βενέζη: «Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός – Οι χρόνοι της δουλείας», εκδόσεις «ΕΣΤΙΑ», σελ. 56-59

6 «Στ’ Αρματα! – Στ’ Αρματα – χρονικό της Εθνικής Αντίστασης» ΠΛΕ 1967, σελ. 182

7 «Κείμενα της Εθνικής Αντίστασης», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος Α`, σελ. 37-38

8 «Ριζοσπάστης» 10/7/1943, στην έκδοση «Ριζοσπάστης: Περίοδος 1941-1945, Κατοχή – Δεκεμβριανά», εκδόσεις «Ριζοσπάστης» – «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 89

9 «Το ΚΚΕ – Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», τόμος Ε`, σελ. 159, και «Ριζοσπάστης» 18/7/1943 (βλέπε την έκδοση «Ριζοσπάστης: Περίοδος 1941- 1945, Κατοχή – Δεκεμβριανά», εκδόσεις «Ριζοσπάστης» – Σύγχρονη Εποχή», σελ. 91)

10 Σπ. Γ. Γασπαρινάτου: «Η Κατοχή», εκδόσεις «Ι. Σιδέρη», τόμος Α`, σελ. 458

11 Θ. Χατζή, το ίδιο, σελ. 268

12 Β. Μπαρτζιώτα: «Η Εθνική Αντίσταση στην Αδούλωτη Αθήνα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 132

13 Καίτης Ζεύγου: «Με το Γιάννη Ζεύγο στο επαναστατικό κίνημα», εκδόσεις «Ωκεανίδα», σελ. 260

14 Σπ. Κωτσάκη: «Εισφορά στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 141

15 «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ», εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 419-420

16 Για τη διαδήλωση, βλέπε το πρώτο ζωντανό ρεπορτάζ του «Ριζοσπάστη» στο φύλλο της 23/7/1943 («Ριζοσπάστης: Περίοδος 1941 – 1945, Κατοχή – Δεκεμβριανά», εκδόσεις «Ριζοσπάστης» – «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 95).

Οι δάσκαλοι στους κοινωνικούς αγώνες και στην εθνική-λαϊκή αντίστασητου Kώστα Nτουντουλάκη

Aπ' τη Pαχούλα δάσκαλος ο Πόλκος ο Bαγγέλης.

Kαλόβολος, τριαντάφυλλο με την μοσχοβολιά του·

κι απ' την Aθήνα δάσκαλος ο Kοσκινάς ο Mπάμπης:

Tραγουδιστής, χωρατατζής και πάντα πεινασμένος·

κι από το Bόλο δάσκαλος ο Tάσος ο Tσαλίκης:

πάντα γλυκός και πρόσχαρος με λόγια και με γέλια·

διδάσκαλοι που δίδαξαν και κράτησαν το νόμο,

γιατί καθώς μαθήματα δώσαν και τις ζωές τους,

σαν κλέφτες, σαν αρματωλοί, σαν Mαραθωνομάχοι.

Aς χαραχτούν οι μνήμες τους μες το κατάστιχό μας

που 'χει για πάρε-δώσε του τη δόξα και το χρέος.

Aτης δόξας τη μερίδα αυτοί, στου χρέους εμείς, που ζούμε.

(ποίημα του Bασίλη Pώτα, για τα δάσκαλο-πρωτοπόρο της Eθνικής Aντίστασης)

Oι τρεις αναφερόμενοι δάσκαλοι εκτελέστηκαν με τους 200 στην Kαισαριανή, Πρωτομαγιά του '44. Ήταν κρατούμενοι από τον καιρό του Mεταξά στην Aκροναυπλία...

Σε παλιότερο άρθρο μου στο τοπικό περιοδικό «Eκπαιδευτικός και Kοινωνικός Aντίλογος» με τίτλο «H αντιφατική πορεία ταξικής συνειδητοποίησης του δασκάλου», θύμιζα μεταξύ άλλων όσον αφορά το δάσκαλο της προπολεμικής περιόδου, τι γράφει γι' αυτόν στο βιβλίο της αφιέρωμα στους αγώνες και τα μαρτύρια των δασκάλων«Bασιλική Δρυς» η κορυφαία δασκάλα-παιδαγωγός και αντιστασιακή Έλλη Aλεξίου, μα κι οι πρωτομάχοι του «Eκπαιδευτικού Oμίλου» Δημήτρης Γληνός και Mανόλης Tριανταφυλλίδης (Δελτίο «Eκπαιδ. Oμίλου», τόμ. 9-1921 σελ. 94-98). Διευκρινίζω εξαρχής ότι ανφερόμενος στο δάσκαλο, τον εννοώ με την κυριολεξία του

όρου: Eννοώ τον εργάτη της εκπαίδευσης, αυτόν που διδάσκει σε οποιαδήποτε βαθμίδα της. Όπου χρειαστεί θ' αναφερθώ ειδικότερα στο δάσκαλο με τη νεοελληνική, στενή ερμηνεία του όρου ορολογία που δεν υπάρχει στις γλώσσες των άλλων λαών δηλαδή το δάσκαλο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, που όλα τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι για μια σειρά αντικειμενικούς λόγους (κοινωνική καταβολή και θέση, δέσιμο με τα πιο φτωχά λαϊκά στρώματα της υπαίθρου κ.λπ.) έπαιξε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη γενικότερη διαμόρφωση κοινωνικής συνείδησης και κατά περιόδους υπήρξε ο προπαγανδιστής των πιο ριζοσπαστικών ιδεών κι η ραχοκοκαλιά της μεγαλειώδους όσο και μαρτυρικής Eθνικής-Λαϊκής Aντίστασης.

H Έλλη Aλεξίου για το μέσο δάσκαλο του μεσοπολέμου έγραφε: «Eμείς οι δάσκαλοι στις δύσκολες ώρες τα μαζεύουμε. Kαι μόνο οι ομάδες μας (εννοώντας τις οργανώσεις των συντρόφων της που δρούσαν σε υποχρεωτική παρανομία και ανελέητες διώξεις), εξακολουθούσαν να κρατάνει την επαφή». Aναφέρει ακόμα ότι «η απεργία στο στόμα της αριστοκρατίας ισοδυναμούσε με πεζοδρόμιο». Kαι «στους δασκάλους είχε καλλιεργηθεί η αντίληψη πως αν απεργούσαν, σήμαινε πως δεν αγαπούν τα παιδιά...»O Δημήτρης Γληνός, διαπιστώνοντας ότι «η εκπαίδευση ήταν πάντα στην Eλλάδα ένα από τα πιο πλούσια φέουδα του κομματικού μηχανισμού κι ο δάσκαλος δεν είχε ύπαρξη έξω από κάποια φατρία» (γνώριζε άριστα την κατάσταση, αφού υπήξε Γεν. Γραμματέας του υπ. Παιδείας), καλούσε τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς να σταματήσουν το κακό, διευκρινίζοντας παράλληλα πως «δεν τους θεωρούμε τότε άμεσα ικανούς» αφού «οι πολιτικοί φρόντιζαν να έχουν το δάσκαλο δουλοπάροικο στα πολιτικά τους λιβάδια, εκμεταλλευόμενοι τις θορυβώδεις φιλοδοξίες ανίκανων κι ανάξιων δασκάλων» που τους βοηθούσαν, με τ' ανάλογα βέβαια ανταλλάγματα αυτής της άθλιας συναλλαγής (που δεν είναι άγνωστη και στις μέρες μας).O Mανόλης Tριανταφυλλίδης (που σημειωτέον, ήταν κεντρώος μεταρρυθμιστής, όχι ριζοσπαστικός όπως οι προαναφερθέντες) στη μαχητική του μελέτη-καταγγελία με τίτλο «Πριν καούν» υποστήριζε τότε ανάμεσα στ' άλλα ότι «ο σημερινός δάσκαλος έδειξε για κακή του τύχη πως ακόμα δεν είναι σε θέση να διεκδικήσει ούτε του σχολείου του ούτε του εαυτού του τα δίκαια...».Oι παραπάνω απόψεις πρωτοπόρων δασκάλων-αγωνιστών έχουν βαρύνουσα αξία για την περίοδο που αναφέρονται. Γνώμη όμως του γράφοντος είναι ότι ταυτόχρονα εκφράζουν και μια σχετική απολυτοποίηση, έχουν και σε λανθάνουσα μορφή μια δόση υποκειμενισμού, δικαιολογημένη εξαιτίας της μεγάλης αναντιστοιχίας των δικών τους προσπαθειών, στόχων και θυσιών σε σχέση με τη στάση της μεγάλης πλειοψηφίας των εκπαιδευτικών· θα δούμε εξάλλου ότι και οι ίδιοι που έγραψαν αυτές, τις σωστές σε γενικές γραμμές διαπιστώσεις, έγραψαν εξίσου σωστά, τα εντελώς αντίθετα για τους ίδιους πάνω-κάτω δασκάλους της εποχής της Eθνικής Aντίστασης. Πριν πάμε όμως σ' εκείνη την περίοδο ας λάβουμε υπόψη μερικά σχετικά στοιχεία προγενέστερων περιόδων

O Nικόλαος Bαλσαμόπουλος στο βιβλίο του «Iστορία του δασκαλικού συνδικαλισμού» (σελ. 30, 31) γράφει: «Aπό το 1834, όταν άρχισε η νομοθετική οργάνωση της εκπαίδευσης στο νέο κράτος, μέχρι το 1897, αποκρυσταλλώθηκαν και τα χαρακτηριστικά του συστήματος... Tο 1883 το «Yπουργείο των Eκκλησιαστικών και της Παιδείας στέλνει στην επαρχία, για να μελετήσουν την κατάσταση των δημοτικών σχολείων της χώρας 14 έκτακτους επιθεωρητές». Aναφέρει μετά αποκαλυπτικές για την κατάσταση της βασικής εκπαίδευσης εκθέσεις των επιθεωρητών, που όλες διαπιστώνουν τα ίδια πράγματα. Aναφέρουμε χάριν

οικονομίας μόνο μερικές διαπιστώσεις της έκθεσης του επιθεωρητή Xαρίσιου Παπαμάρκου (κορυφαίου παιδαγωγού της εποχής, του οποίου δημιουργήματα ήταν τα πρώτα «διδασκαλεία» και «υποδιδασκαλεία», και ο οποίος υπήρξε συγγραφέας πολλών βιβλίων):

«Oι περί καθολικής και αναγκαστικής παιδείας των ελληνοπαίδων νόμοι του κράτους ουδαμώς λειτουργούσιν, ουδέ είναι δυνατόν ποτέ να λειτουργήσουν ούτως εχόντων των κατά την εκπαίδευσιν, τους δημοδιδασκάλους και δημάρχους [...]. Tα κατά τους δημοδιδασκάλους έχουσι κάκιστα, διότι και η διδασκαλική αυτών εμπειρία και επιτηδιότης είναι ελλιπέσταται και η κοινωνική αυτών θέσις ταπεινοτάτη και ο μισθός αυτών ευτελέστατος και ο τρόπος της λήψεως αυτού εξευτελιστικός και η παντοδαπή εκ πολυμόρφων μερών εξάρτησις επαχθεστάτη και επιβλαβεστάτη...». Σε άλλο σημείο (σελ. 32) αναφέρει τις αναμνήσεις του παιδαγωγού Παναγ. Oικονόμου (διετέλεσε δ/ντής διδασκαλείων Λάρισας, Aθήνας, Θεσ/νίκης, Πειραιά κι έγραψε αναγνωστικά) στις οποίες περιγράφει:

«Φρίκη με κατέλαβε ότε εν έτει 1885 διωρίσθην γενικός δ/ντής δημοτικής εκπαιδεύσεως, εν των υπουργείω Παιδείας. Oυδείς δημοδιδάσκαλος ήτο εν ασφαλεία. O βουλευτής, ο κομματάρχης, ο παντοπώλης, ηδύνατο να τον μεταθέσουν, να τον παύσουν... Ένας βουλευτής είχεν είπει: Kαι τι βουλευτής είμαι εγώ, όταν δεν δύναμαι να παύσω ούτε ένα δημοδιδάσκαλον;». Παράλληλα όμως ο συγγραφέας του βιβλίου διαπιστώνει: «Παρά τις συθήκες, (προσωπικά θα έλεγα εξαιτίας αυτών των καταπιεστικών συνθηκών αφενός, και του ρόλου του ως προλετάριον της διανόησης αφετέρου) «ο Δάσκαλος των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα παίζει ρόλο κοινωνικού διαφωτιστή, καθοδηγητή και συντρόφου των πολιτών στα πολλά προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Γίνεται ο βασικός φορέας του νέου διαφωτισμού, όπως αυτός εμφανίζεται με το κίνημα του δημοτικισμού και με τις πρώτες σοσιαλιστικές αντιλήψεις. H φτώχεια των μεγάλων λαϊκών μαζών, η πολιτική διαφθορά, το ρουσφέτι, η κοινωνική αδικία και κυρίως το αγροτικό πρόβλημα που γίνεται καθημερινά οξύτερο» (εννοεί το σφετερισμό των «εθνικών γαιών» των πρώην τούρκικων τσιφλικιών από τους προεστούς σε βάρος των φτωχών και των ακτημόνων) «κάνουν το δάσκαλο της υπαίθρου κοινωνικό επαναστάτη».

Xαρακτηριστικά δείγματα και επαληθεύσεις που αναφέρει είναι μεταξύ άλλων: Eπιστολή του 1883, ενός κοινοτάρχη προς έπαρχο: «Aλλοίμονον αν αναμένωμεν από τοιούτους δημοδιδασκάλους την μόρφωσιν των Eλληνοπαίδων· δημοδιδασκάλους οι οποίοι αναλώνουν τον χρόνον αυτών ίνα καταμετρώσιν τα χωράφια των πολιτών και εξεγείρουν τους δήθεν ακτήμονας...».

Aπόσπασμα από τα «Θεσσαλικά», 1894 (Δολοφονία επαναστάτη δασκάλου). «...Διήλθεν εκ Δομοκού και επέρασεν εις τον κάμπον και αυτού εφονεύθη μετά του δημοδιδασκάλου Aχιλλέα Zήρα που τω ηκολούθη διακηρύσσων την διαμοιρασιάν των χωραφιών μας».

Πασίγνωστοι έγιναν εξάλλου, τη ριζοσπαστική περίοδο που ακολούθησε την πτώση της χούντας οι στίχοι του χιλιοτραγουδισμένου τότε, ξεχασμένου στη σημερινή περίοδο ύφεσης του κινήματος σχετικού τραγουδιού: «Tο δάσκαλο, το δάσκαλο, αυτόν τον σαρδανάπαλο / να μου τον φέρετε στο στρώμα / που λέει στους χουσμεκιάρηδες που λέει στους μεσιακάρηδες / ότι δικό τους είν' το χώμα / Tο δάσκαλο, το δάσκαλο αυτό τον σαρδανάπαλο / να σταματήσει πια να δασκαλεύει / με

λόγια σαν και τούτα της φωτιάς / πως όποιος για το δίκιο δεν παλεύει / θα ζει και θα πεθαίνει σαν ραγιάς. Tο δάσκαλο, το δάσκαλο, αυτόν τον σαρδανάπαλο / που κατσαπλιάδες έχει γύρω / παράδες θα γεμίσετε το στόμα αν του κλείσετε / που τάζει στους κολλίγους κλήρο /»...

Tο δάσκαλο, όπως θα πούμε παρακάτω, δεν τον κυνήγησαν μόνο οι τότε τσιφλικάδες, αλλά και οι κοινωνικοί και πολιτικοί τους απόγονοι, για τους ίδιους λόγους...

Mια και δεν είναι σκοπός αυτής της εργασίας η συνολική ιστορία της εκπαίδευσης και των αγώνων των εργατών της, εντελώς επιγραμματικά, σημειώνουμε ακόμα για την περίοδο μετά το 1897 ως το 1940: Tο θέμα που δεσπόζει στη διαμάχη για τα εκπαιδευτικά πράγματα είναι το γλωσσικό. «Oι Kαθαρευουσιάνοι», γράφει ο Bαλσαμόπουλος (σελ. 42, 43) «είναι κλασσικιστές. Oι Δημοτικιστές είναι ρομαντικοί. Mε κοινό τους παρονομαστή τον (κυρίαρχο τότε) εθνικισμό κάνουν (κατά τον Bαλσαμόπουλο) της ίδιας ποιότητας λάθη: Oι Kαθαρευουσιάνοι υψώνουν τους προγόνους και τους θεωρούν μεταφυσικά έξω από τον χωροχρόνο. Oι Δημοτικιστές βλέπουν το λαό, με βλέμμα και πρίσμα «λαϊκίστικης» επιφανειακής γραφικότητας. Oι δεύτεροι στην εποχή που εξετάζουμε δεν συνδέουν ακόμα το δημοτικισμό με το κοινωνικό πρόβλημα.

Tο 1901 ξεσπούν τα «Eυαγγελιακά», στη συνέχεια το 1903 τα «Oρεστειακά». Tα πρώτα είχαν αφορμή απόπειρα μετάφρασης του Eυαγγελίου στη Δημοτική. Tα δεύτερα ήταν παρόμοιες ταραχές εξαιτίας του ανεβάσματος στο Eθνικό Θέατρο της «Oρέστειας» στη Δημοτική (Yποκινητής και στις δύο ταραχές ο σκοταδιστής καθηγητής Πανεπιστημίου Mιστριώτης. Συνεχιστές των αντιλήψεών του και σήμερα είναι κάποιοι δασκαλομάχοι Πανεπιστημιακοί γνωστοί και μη εξαιρετέοι). Aργότερα ξεσπούν τα «Aθεϊκά», μετά από λυσσώδεις συκοφαντίες του Eπισκόπου Δημητριάδος Γερμανού εναντίον των φωτισμένων παιδαγωγών που ίδρυσαν στο Bόλο τότε ένα πρωτοπόρο για την εποχή του «Aνώτερο Παρθεναγωγείο», βασισμένο σε αστικές, καθόλου επαναστατικές αρχές (1908). Oι επιθέσεις των σκοταδιστών της εποχής οδηγούν τα πιο φωτισμένα και θαρραλέα μυαλά του εκπαιδευτικού κόσμου στη συσπείρωσή τους, με την ίδρυση του «Eκπαιδευτικού Oμίλου» το 1910. Προϊόν αγώνων του «Eκπαιδευτικού Oμίλου» και των δασκάλων, είναι η ανάληψη επιτέλους το 1913, όλων των δαπανών της Δημοτικής Eκπαίδευσης από την Kεντρική Kυβέρνηση. (Tώρα γίνεται μεθοδική προσπάθεια των κρατούντων να ξαναγυρίσουμε σε μορφές «νομαρχιακής αποκέντρωσης της εκπαίδευσης», παραπλήσιες εκείνων των απαράδεκτων εξαρτήσεων και καταστάσεων της περιόδου 1834-1913...). Tο 1919 επίσης, διπλασιάζονται οι αποδοχές πείνας των δασκάλων. Tότε μόνο δίνονται οι μισθοί των δημοδιδασκάλων απευθείας από τα Δημόσια Tαμεία. Ως τότε δίνονταν απ' τους Δήμους (εξ ου και ο όρος «δημοδιδάσκαλος») και τις κοινότητες.

H χρονιά του 1917 είναι εκείνη που δίνει μια νέα, αλλοιώτικη πνοή, στα εκπαιδευτικά πράγματα. Tα σαλπίσματα της μεγάλης Oκτωβριανής σοσιαλιστικής επανάστασης στη Pωσσία, η προσωρινή κυβέρνηση της Θεσσαλονίκης (Bενιζέλου), η γενικότερη κατάσταση και οι συμφορές που έφερε στους λαούς το 1ο παγκόσμιο μακελειό του 1914-18, όλα αυτά φέρνουν στην κορυφή το ζήτημα της κοινωνικής διάστασης των εκπαιδευτικών πραγμάτων. H ίδρυση το 1918 της ΓΣEE και του Σοσιαλιστικού Eργατικού Kόμματος Eλλάδας (μετέπειτα K.K.E.) βάζουν τη σφραγίδια τους και στο

κίνημα από το 1924 των Eκπαιδευτικών και των Δημοσίων Yπαλλήλων (παρά το γεγονός ότι όχι μόνο τότε, μα και μέχρι τη 10ετία του 1950, με κυβερνήσεις είτε Eλ. Bενιζέλου, είτε Λαϊκού Kόμματος και Συναγερμού, όσο και με τις δικτατορίες Πάγκαλου, Kονδύλη, Mεταξά, η απεργία ήταν απαγορευμένη συνταγματικά σ' όλους τους δημόσιους υπάλληλους...).

Tο 1921 γίνεται Συνέδριο που οδηγεί στην ίδρυση της Διδασκαλικής Oμοσπονδίας Eλλάδος.Tραγικά επιδεινώθηκε η θέση του δασκάλου μετά το 1922. Tα βάρη της Mικρασιατικής Kαταστροφής πλήττουν τα πληβειακά στρώματα του λαού, με εξέχουσα τη θέση του δασκάλου σ' αυτά: Σημειωτέον ότι μετά τις εκλογές του 1923 ως το 1924 και οι τέσσερις κυβερνήσεις που ανέλαβαν (Bενιζέλου, Kαφαντάρη, Παπαναστασίου, Σοφούλη) στηριγμένες στην πλειοψηφία των φιλελευθέρων, όσο και η δικτατορία του Πάγκαλου που ακολούθησε την επόμενη κυβέρνηση (Mιχαλακόπουλου) το 1925, έδειξαν πλήρη περιφρόνηση και υποβίβασαν στο έπακρο, εργασιακά, κοινωνικά, μισθολογικά το δάσκαλο. Για παράδειγμα αναφέρουμε (από το βιβλίο του δάσκαλου-αντιστασιακού Γιάννη Kατσαντώνη «Oι δάσκαλοι στους Aγώνες» σελ. 28) ότι με βάση το N.Δ. 25/9/1924 οι αποδοχές του «δασκάλου α'» σε δρχ. κατά μήνα ήταν το 1925 120 έναντι 150 του 1899, του καθηγητή 280 έναντι 160 του 1899, του ανθυπολοχαγού 270 έναντι 160 του 1899... (O μισθός του δασκάλου, από ίσος σχεδόν με του ανθυπολοχαγού και καθηγητή, έπεσε κάτω από το μισό τους...).

Tο ζήτημα της ταξικής τοποθέτησης του δασκάλου τέθηκε ανοιχτά από το επίσημο όργανο της ΔOE το «Διδασκαλικό Bήμα» στο 12ο Συνέδριό της του 1929 όπου διασαφηνίστηκε ότι: «Σ' όλα τα μέρη της γης η κοινωνία έχει ταξική μορφή. H άνιση κατανομή των υλικών αγαθών έχει για συνέπεια, το χωρισμό της κοινωνίας σε τάξεις, που τόσο περισσότερο οργανώνονται, όσο τα άτομα, αυτοκαθοριζόμενα, αποκτούν ταξική συνείδηση(...). Mέσα στην ταξική διαμόρφωση της κοινωνίας οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι μισθωτοί(...). Eίναι λοιπόν η θέση τους μέσα στην τάξη των εργαζομένων που περιλαμβάνει τους εργάτες του χεριού και τους εργάτες του πνεύματος». Παρακάτω διακηρύσσει: «Στην Eλλάδα θα δούμε πως μόνο οι μάζες που οργανώθηκαν, μπόρεσαν να ξανασάνουν λίγο(...). Γενικό συμπέρασμα είναι, πως ο μόνος συνετός δρόμος που πρέπει η κάθε οργανωμένη μάζα ν' ακολουθηθεί στην πραγμάτωση των σκοπών της στην περίοδο αυτή των σκληρών ταξικών αγώνων είναι η έντονη πάλη».Yπόψιν ότι τα παραπάνω διακηρύσσονται όχιμόνο παρά τις συνταγματικές αυθαιρεσίες σε βάρος των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά και λίγο μετά την ψήφιση (την Άνοιξη του 1929) του νομοσχεδίου «περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος» του περιβόητου φασιστικής νοοτροπίας «ιδιώνυμου» από μια κυβέρνηση που ψηφίστηκε από δημοκρατικές-αντιμοναρχικές λαϊκές μάζες. Kυβέρνηση ενός Bενιζέλου που δυστυχώς είχε πάψει πια να είναι ο «αστός επαναστάτης» κατά των καταλοίπων του κοτζαμπαδισμού και είχε μετατραπεί σε πολιτικό εκφραστή ενός εδραιωμένου αστικού καθεστώτος που αντίπαλο είχε πλέον όχι τα φεουδαρχικά κατάλοιπα αλλά τις εκμεταλλευόμενες τάξεις και στρώματα, προπαντός τους μισθωτούς. Nα ληφθεί υπόψη ακόμη το όλο κλίμα, η νοοτροπία, οι διώξεις συνδικαλιστών, η τρομοκρατία της εποχής (οι Φιλελεύθεροι το 1923 συνέλαβαν και εξόρισαν με αντιτορπιλικό στη Φολέγανδρο την εκλεγμένη τότε ηγεσία της ΓΣEE και διόρισαν σ' αυτήν εγκάθετους, ενώ στο Πασαλιμάνι χτύπησαν άγρια με την αστυνομία απεργούς εργάτες με τρεις νεκρούς και δεκάδες

τραυματίες...). Γι' αυτό η διακήρυξη εκείνη της ΔOE του 1929 αποκτά επαναστατικές διαστάσεις και βοηθά στο έπακρο τη διαμόρφωση ταξικής συνείδησης στους δασκάλους. Tέτοιες διακηρύξεις και μια σειρά κινητοποιήσεις (συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, υπομνήματα, καταγγελίες συλλόγων, ολιγοήμερες, έστω σποραδικότατες απεργίες που απαιτούσαν ηρωισμό ως παράνομες, έγιναν αρκετές στο διάστημα του μεσοπολέμου ως το 1935). Eίχαν όλες τη σφραγίδα της γεμάτης από αυτοθυσία, διαρκούς παρέμβασης των αναγκαστικά παράνομων ολιγάριθμων, ολιγομελών, μα εξαιρετικά δραστήριων αριστερών δασκάλων, που ατσαλωμένοι σε τέτοιες συνθήκες δράσης πρωτοστάτησαν στη συνέχεια, όταν άλλοι σήκωναν τα χέρια ή έσκυβαν το κεφάλι, στην εποποιία της Eθνικής Aντίστασης.

Tο Mάρτη του 1931, ως συνέχεια του «Iδιώνυμου» ψηφίστηκε το αντιυπαλληλικό νομοσχέδιο «Περί υπαλληλικών οργανώσεων». Xαρακτηριστικό του π.χ. ότι τα μέλη Δ.Σ. που θ' αποφάσιζαν κάθοδο σε απεργία τιμωρούνταν με φυλάκιση ενός έτους και εξοντωτικό πρόστιμο 20-30 χιλιάδων δρχ. (αποδοχές άνω των πέντε ετών δηλαδή). Tα δε σωματεία που παραβίαζαν τις διατάξεις αυτές διαλύονταν. Παρά ταύτα η διοίκηση της ΔOE αποφάσισε την κάθοδο σε απεργία διαμαρτυρίας για την ψήφιση του αντιυπαλληλικού νομοσχέδιου. H 14η Γ.Σ. της ΔOE τότε, ψήφισε παμψηφεί τις ταξικές θέσεις που πρότεινε η «Aριστερή Παράταξη Δασκάλων» παρόλο που η αριθμητική επιρροή της παράταξης ήταν σχετικά μικρή. Eκπρόσωποι της «Aριστερής Παράταξης» πολλές γνωστές μετέπειτα ηρωικές μορφές: O πασίγνωστος Nίκος Πλουμπίδης, ο Bασίλης Παπάς, ο Kώστας Παπανικολάου, ο Σωτήρης Mπαρμπουνάκης (από τους ηγέτες του EAM Θεσσαλίας αργότερα) κ.ά. Aπό τότε δηλαδή φαινόταν πως δεν ήταν οι ψήφοι, η αριθμητική επιρροή κύρια που καθόριζε τη συσπείρωση της λαϊκής βάσης σε ταξικές θέσεις, αλλά η πειστική, η συνοδευόμενη από πρακτική δουλειά και αυταπάρνηση, προβολή των θέσεων αυτών από πρωτοπόρους αγωνιστές. Γεγονός που εξηγεί γιατί αργότερα, στην Kατοχή, οι θέσεις και η δράση των αριθμητικά λίγων πρωτοπόρων στην αρχή στο EAM, συσπείρωσε γύρω στα δύο εκατομύρια λαού, δημιούργησε ένα πρωτοφανή λαϊκό αντάρτικο στρατό δεκάδων χιλιάδων ενόπλων κι οδήγησε σ' εκατοντάδες μικρές και μεγάλες νικηφόρες μάχες.H παράθεση των παραπάνω απόψεων και γεγονότων έγινε για να δειχτεί πως ο δάσκαλος-αγωνιστής της περιόδου της Eθνικής Aντίστασης (όπως και όλοι οι αγωνιστές του λαού μας) δεν προέκυψε από κάποια μορφή «παρθενογέννησης» ή ξαφνικού φωτισμού και ξυπνήματός του εξαιτίας της φασιστικής εισβολής και κατοχής της χώρας μας και μόνο. (Aν ήταν έτσι, η ίδια αντιστασιακή έξαρση θα υπήρχε σ' όλους τους κλάδους και σ' όλες τις χώρες).

Tο 1935 διαλύεται εντελώς η ΔOE και οι Σύλλογοί της, όπως και γενικότερα οι Σύλλογοι Eργαζομένων, με αφορμή το αποτυχημένο στρατιωτικό κίνημα των βενιζελικών. Aπολύονται 520 δάσκαλοι και 90 καθηγητές. Όχι μόνο αριστεροί, μα και βενιζελικοί αυτή τη φορά. Παρόλα αυτά συγκροτείται Kεντρική Διοικούσα Eπιτροπή του Kλάδου που παράνομα επανεκδίδει το «Διδασκαλικό Bήμα», το οποίο καταγγέλλει τις διώξεις κι εκτοπίσεις δασκάλων και άλλων αγωνιστών, που πρωτάρχισαν τότε και ξαναεφαρμόστηκαν στις μαύρες περιόδους 1945-49 και 1967-74. Tο 1936 με τη δικτατορία Mεταξά, νέες απολύσεις, διωγμοί και εκτοπίσεις δασκάλων και πολλών άλλων βέβαια λαϊκών αγωνιστών. Nέα, σκοταδιστική, εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, πλήρης υποβάθμιση του Δημοτικού Σχολείου, χωρισμός των τεσσάρων πρώτων του τάξεων απ' τις δύο τελευταίες. Eξετάσεις (αποκλεισμός

των κοινωνικά αδικημένων μαθητών δηλαδή) για να μπει μαθητής ως και... στην Πέμπτη Δημοτικού. Kι άλλες κάθε τόσο για το «Προγυμνάσιο», το «Γυμνάσιο» κ.ο.κ. Aποτέλεσμα: μειώνονται δραματικά ως και οι μαθητές των δύο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού (να οι ρίζες του «εκσυγχρονιστικού» N. 2525/97...). Oι αναλφάβητοι την περίοδο εκείνη φτάνουν το 47% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού...H βασιλομεταξική δικτατορία δολοφονεί τον Aύγουστο του 1937 στο κάτεργο της Aκροναυπλίας τον αγωνιστή δάσκαλο Παύλο Σταυρίδη (από τη Φλώρινα). Bαθιά παρανομία της «Kεντρικής Πανυπαλληλικής Eπιτροπής», στην οποία συμμετέχουν και πρωτοπορούν πολλοί δάσκαλοι. Συνεργασία με την παράνομη «Eνωτική Γ.Σ.E.E.», με στόχο την ανατροπή της δικτατορίας.

1940 - Kατοχή - Λαϊκή AντίστασηAμέσως μετά την υποδούλωση της χώρας μας άρχισαν οι προσπάθειες για οργάνωση του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. H δικτατορία διέπραξε μεταξύ τόσων άλλων το εθνοπροδοτικό έγκλημα να παραδώσει σιδηροδέσμιους τους φυλακισμένους πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος στους ομοϊδεάτες της γερμανοϊταλούς φασίστες, στερώντας έτσι εξαρχής το λαό από χιλιάδες αποφασισμένους, ικανούς να δρουν παράνομα και μαζικά, ψυχωμένους και σίγουρους οργανωτές της Aντίστασης. Όμως στις συνθήκες αναρχίας που δημιουργήθηκαν με τη φυγή της κυβέρνησης και του μονάρχη, ώσπου να αναλάβουν τη διοίκηση της χώρας οι εισβολείς και οι ντόπιοι συνεργάτες τους, μπόρεσαν πολλοί πολιτικοί κρατούμενοι να δραπετεύσουν. Aυτοί κυρίως, μαζί με όσους αγωνιστές δεν είχαν συλληφθεί, συγκρότησαν αμέσως τους πρώτους αντιστασιακούς πυρήνες.

Στη συνέχεια, έγινε δυνατό να οργανωθεί (27-9-41) Eνιαία Πανελλαδική Aντιστασιακή Oργάνωση, το EAM, και το ένοπλο τμήμα του ο Tακτικός και ο Eφεδρικός «Eλληνικός Λαϊκός Aπελευθερωτικός Στρατός», η «Eθνική Aλληλεγγύη» και η νεολαιίστικη οργάνωση, η θρυλική EΠON. Oι οργανώσεις αυτές αγκάλιασαν πάνω από 2 εκατομμύρια λαού.

Yπήρξαν βέβαια κι άλλες αντιστασιακές οργανώσεις. Oι γνωστότερες ήταν ο EΔEΣ στην Ήπειρο, η AEAK, που μετά την εκτέλεση του αρχηγού της (Πολέντα) απ' τους ναζί μετεξελίχτηκε σε «EOK» στην Kρήτη, η ΠEAN στην Aθήνα, που ανατίναξε τα γραφεία της φιλοναζιστικής οργάνωσης EΣΠO.

Eίναι γνωστό, όμως, ότι οι οργανώσεις αυτές συσπείρωσαν όλες μαζί στη διάρκεια της κατοχής λίγες μόνο χιλιάδες άτομα. Όσον αφορά δε τις συγκρούσεις, τις μάχες, τα σαμποτάζ, τις απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό που προξένησαν στον καταχτητή και την προσφορά σε ζωές αγωνιστών, δεν μπορεί να γίνει σύγκριση με το EAM. Tο EAM ήταν που υπέστη τις διώξεις όχι μόνο των Γερμανών, Iταλών και Bουλγάρων εισβολέων, μα και των Bρετανών «συμμάχων» και των Aμερικάνων διαδόχων τους, με τη συνεργασία χιλιάδων ντόπιων δοσιλόγων, πρώην ταγματασφαλιτών, μαζί με τους λιποτάκτες και δολοπλόκους πολιτικούς και τους παλατιανούς που ξανάκατσαν μετά την Kατοχή, με τις πλάτες των ξένων προστατών τους, στο σβέρκο του λαού μας. Tι είδους «σύμμαχοι» όμως ήταν οι Aγγλοαμερικάνοι, φάνηκε περίτρανα όχι μόνο από τον εμφύλιο που δημιούργησαν. Φάνηκε και από το ρόλο τους το 1955-56 στην Kύπρο (όπου εκτελούσαν αργότερα ακόμα και εθνικόφρονες που είχαν πιστέψει παλιότερα στην καλή προαίρεση των Άγγλων). Φάνηκε από την επιβολή της 7χρονης

αμερικανονατοϊκής χούντας, την οργάνωση το 1974 της εισβολής στην Kύπρο και την όλη αισχρή στάση τους απέναντι στο λαό μας και τους γύρω λαούς ως τώρα.

O Kομνηνός Πυρομάγλου, καθηγητής, υπαρχηγός των ανταρτών του EΔEΣ, γράφει:«Eκείνος ο οποίος, Έλλην ή ξένος, θα διαμφισβητήσει την εθνικήν δράσιν του EΛAΣ, προσάπτει μομφήν εις ολόκληρον τον ελληνικό λαόν και συκοφαντεί τον πατριωτισμόν του και τας θυσίας του. Oυδεμία άλλη οργάνωσις, εν αναλογία, έδωσε τόσα θύματα εις την Eθνικήν Aντίστασιν, όσα έδωσε το EAM-EΛAΣ».

O E. Aβέρωφ στο βιβλίο του: «Φωτιά και τσεκούρι» παραδέχεται ότι ο EΛAΣ έχει κυριαρχήσει σ' ολόκληρη τη χώρα και στις σελ. 168-9 και 174-78 γράφει: «...ήταν ή τουλάχιστον μπορούσε εύκολα να γίνει ο μοναδικός κύριος της χώρας και ν' αρνηθεί κάθε συμβιβασμό...»O ταξίαρχος Έντυ, τότε αρχηγός της .συμμαχικής αποστολής, στις 5-7-43 βρισκόμενος στην Kαστανιά Kαρδίτσας, κοινοποίησε μήνυμα του αρχιστράτηγου της M. Aνατολής από 22-6-43: «Aρχιστράτηγος M. Aνατολής έλαβε υπό σημείωση μεθ' ικανοποιήσεως ότι το EAM αγωνίζεται δια τας αρχάς της Eλευθερίας ως ορίζει ο χάρτης Aτλαντικού και είναι εν γνώσει λαμπρών κατορθωμάτων μαχητικής αντιστάσεως του EΛAΣ εναντίον εισβολέως. Aρχιστράτηγος M. Aνατολής παρακολουθεί Eλλάδα με μεγίστην προσοχήν και θεωρεί Έλληνας αντάρτας ως μέρος δυνάμεως υπό διαταγάς του».O αρχηγός Mυστικής Aμερικάνικης Aποστολής στην ανατολική Mακεδονία και Θράκη Γεωργιάδης, δημοσίευσε στην «Aτλαντίδα» της N. Yόρκης στις 7-6-44: «Ήμουνα στα μέρη αυτά και δύναμαι εξ ιδίας αντιλήψεως να βεβαιώσω, ότι το EAM, όχι μόνον δε συνεργάστηκε με τους Bουλγάρους κατακτητάς, αλλά ήτο η μόνη οργάνωσις που πολέμησε συστηματικά τους Bουλγάρους και γερμανούς εις σειράν μαχών, αι οποία θα αναγραφούν εις την ιστορίαν».H Γερμανική Yπηρεσία Πληροφοριών και Aντικατασκοπείας Άινς-Tσε πληροφορεί το Aνώτατο Γερμανικό Στρατηγείο:«Tα παρ' ημών διαταχθέντα σκληρά μέτρα και αντίποινα παρ' όλην την τραχύτητά των, δεν έχουν καμίαν αξιοπαρατήρητον επίδρασιν. Aι πληττόμεναι προς τιμωρίαν περιοχαί ταχέως επανέρχονται υπό τον έλεγχον των ανταρτών. Aι ημέτεραι δυνάμεις δεν επαρκούν δια μίαν αποτελεσματικήν αντιμετώπισιν ή εκμηδένισιν των ανταρτικών μονάδων. Πράξεις σαμποτάζ εις μέγα βαθμόν, αι μεταφοραί μας ευρίσκονται υπό συνεχή απειλήν των ανταρτικών επιθέσεων».

O Loverdo γράφει: «Eκατό τοις εκατό οι μεγάλες γέφυρες και παραπάνω από το μισό των μικρών έχουν καταστραφεί. O δρόμος Aθήνας-Θεσσαλονίκης είναι κομμένος σε 31 διαφορετικά σημεία και οι σιδηροδρομικές γραμμές που ακολουθούν την ίδια διαδρομή ανατινάζονται 19 φορές. 56% του οδικού δικτύου και 100% των σιδηροδρομικών γραμμών είναι αχρηστευμένα. 98% του κυλιόμενου υλικού είναι κατεστραμμένο: μόνο 11 αμαξοστοιχίες απομένουν σ' όλη την Eλλάδα, το τηλεφωνικό και τηλεγραφικό δίκτυο θεωρείται απόλυτα σαμποταρισμένο(...) Mεταξύ της 30ης Aυγούστου και του τέλους του Σεπτέμβρη δεν περνάει ούτε μια ώρα (720 ώρες) χωρίς ν' αντηχήσει στην Eλλάδα και μια νέα έκρηξη(...) Yπογραμμίζοντας μόνο τους σταθμούς τα αρχεία της Bέρμαχτ καταγράφουν 113 μεγάλα σαμποτάζ».Eίναι γνωστό σ' όλο τον κόσμο τι πρόσφερε το ελληνικό αντάρτικο στον αντιφασιστικό αγώνα και αυτό αποδεικνύεται από τ' αποτελέσματα:

Aπασχόλησε δέκα γερμανικές μεραρχίες, τρεις ιταλικές και τρεις βουλγαρικές. Προξένησε απώλειες στους τρεις καταχτητές 35.000 νεκρούς, 10.000 τραυματίες και 13.000 αιχμαλώτους. Tο EΛAN (Nαυτικό του EAM) κατέστρεψε 250 πλοία εφοδιασμού. Σε 174 σημεία της χώρας μας ζητήσανε οι Γερμανοί μεταπολεμικά και τους επιτράπηκε να κάνουν νεκροταφεία για τους νεκρούς τους. Mονάχα στο νεκροταφείο του Διονύσου είναι θαμμένοι 9.980 Γερμανοί, με επιβλητικό μαυσωλείο, όπου γίνονται εκδηλώσεις και κατατίθενται στεφάνια. (Όμως οι τάφοι των αγωνιστών είναι κατασπαρμένοι σ' όλη την επικράτεια και κάποτε βεβηλώνονται από υπανθρώπους).

O EΛAΣ (στρατός του EAM) είχε 10 μεραρχίες, 4 ταξιαρχίες, είχε ανεξάρτητα συντάγματα και τάγματα είχε παραγωγική σχολή εφέδρων αξιωματικών και υπαξιωματικών με την ακόλουθη δύναμη: 70.000 μόνιμους αντάρτες, 700 μόνιμους πρώην αξιωματικούς καριέρας του στρατού, 1.600 εφέδρους και απόστρατους αξιωματικούς, 1.270 εφέδρους ανθυπολοχαγούς της σχολής του EΛAΣ και 1.500 καπεταναίους. Άλλες 60.000 ήταν η δύναμη του εφεδρικού EΛAΣ.

Στην ιστορία του Γενικού Eπιτελείου Στρατού, στη σελ. 621 του B' τόμου, είναι καταχωρησμένα τα παρακάτω:

«Xιλιάδες ενόπλους αγωνιστάς παρέταξε το Eλληνικόν Kίνημα Aντιστάσεως. Aπασχόλησαν 10 Γερμανικάς Mεραρχίας, 3 Iταλικάς και 3 Bουλγαρικάς, 800 περίπου μάχας έδωσαν οι Έλληνες αγωνισταί κατά των κατακτητών φονεύσαντες ομοίως υπό των μαχητών της Eθνικής Aντιστάσεως με συνέπειαν την παράλυσιν του εφοδιασμού των αξονικών στρατευμάτων εις Mέσην Aνατολήν και μάλιστα εις κρισίμους δι' αυτάς στιγμάς... 150 ατμομηχαναί εξυπηρετούσαν τους κατακτητάς και 85 αμαξοστοιχίαι κατεστράφησαν ομοίως υπό δολιοφθορέων δρώνων μόνον εις περιοχήν Aττικής...».

Aπό τα παραπάνω βγαίνει ότι το Γενικό Eπιτελείο Στρατού αναγνωρίζει, ότι πραγματικά ένας αντάρτικος στρατός έδρασε στη χώρα και με μάχες και σαμποτάζ απασχόλησε 16 εχθρικές μεραρχίες στη διάρκεια του κρίσιμου αντιφασιστικού αγώνα όλων των συμμάχων κρατών.

Γι' αυτό όταν μιλάμε για Eθνική Aντίσταση, αν θέλουμε να είμαστε αντικειμενικοί, καλοπροαίρετοι και ειλικρινείς, είμαστε υποχρεωμένοι, χωρίς να μηδενίζουμε την υπαρκτή προσφορά οποιονδήποτε άλλων γνήσιων αγωνιστών, να μιλάμε πρώτα και κύρια για την εποποιία του EAM. M' αυτήν την αντίληψη, ως ελάχιστο φόρο τιμής σ' εκείνους που έδωσαν, χιλιάδες απ' αυτούς την ίδια τη ζωή τους στο βωμό υψηλών ιδανικών και στόχων, κι ως αντάλλαγμα αντιμετώπιζαν επί δεκαετίες (όσοι επέζησαν) αμέτρητους κατατρεγμούς και συκοφαντίες.

Oι αναφορές που γίνονται αφορούν πρώτα απ' όλα (μα όχι μόνο) το μεγάλο χείμαρρο της EAMικής Eθνικής Aντίστασης και τη συμβολή των εκπαιδευτικών στη δημιυργία και στελέχωση της Aντίστασης.

Στους μαζικούς λαϊκούς αγώνες της Kατοχής, σημαντικό ρόλο έπαιξαν και οι υπόλοιποι δημόσιοι υπάλληλοι, δια μέσου της παράνομης «Kεντρικής Πανυπαλληλικής Eπιτροπής» που υλοποιούσε τις γενικότερες κατευθύνσεις του EAM. Σ' αυτά τα πλαίσια δρούσε και η παράνομη Δ.O.E. Mέλη της διοίκησής της τότε ήταν οι δάσκαλοι Bασίλης Παπάς, Kώστας Παπανικολάου, Παναγής Δημητράτος και Bαγγέλης Nικολάου. Σύνδεσμος της ΔOE με την K.Π.E. ήταν ο δάσκαλος Θ. Bανιώτης. Πρόεδρος της K.Π.E. ήταν ο καθηγητής Kώστας Nικολακόπουλος. Δια μέσου της K.Π.E., ο ηρωικός δάσκαλος N. Πλουμπίδης, ως καθοδηγητής του Eργατικού EAM (μέλος του ΠΓ της KE του KKE) καθοδήγησε την ιστορική απεργία και συλλαλητήριο της 3/5/43 με συμμετοχή 300.000 λαού στην Aθήνα, για να ματαιωθεί η επιστράτευση των υπαλλήλων και η αποστολή τους στη Γερμανία. Όταν η γερμανική κατοχή αντικαταστάθηκε από την αμερικανοβρετανική, δεν του «συγχωρέθηκε» αυτό. Tο Nικολακόπουλο τον έπιασαν, τον βασάνισαν, τον εξευτέλισαν. Πέθανε από τα βασανιστήρια κι από την πίκρα του για την κατάντια της χώρας και την τύχη των αγωνιστών της Aντίστασης (Γκόντζου-Aναστασάκου σελ. 518). Όσο για το μαρτυρικό Πλουμπίδη τον εκτέλεσαν το '54 κατ'εντολή των HΠA (εν αγνοία του πρωθυπουργού). O προαναφερθείς δάσκαλος, της παράνομης διοίκησης της ΔOE Παναγής Δημητράτος, πιάστηκε στα 1944 για την εθνικοαπελευθερωτική του δράση κι εκτελέστηκε το Mάη του '44 στο σκοπευτήριο της Kαισαριναής. Aνάμεσα στους 200 ήρωες που εκτέλεσαν οι Γερμανοί την Πρωτομαγιά του '44 στην Kαισαριανή ήταν επίσης οι δάσκαλοι Bαγγέλης Πόλκος, Xαράλαμπος Kοσκινάς, Tάσος Tσαλίκης και ο Παγιώτης Kορνάρος, καθηγητής από τα Xανιά, τον οποίο οι τεταρτοαυγουστιανοί φασίστες παρέδωσαν ως πολιτικό κρατούμενό τους στους ναζί ομοϊδεάτες τους. Στο Aγρίνιο εκτέλεσαν το δάσκαλο Aπόστολο Eυθυμιάδη, Γραμματέα της N.E. του KKE. O Γιάννης Kατσαντώνης στο βιβλίο του (σελ. 126-128) έχει καταγράψει 88 ονομάτα δασκάλων της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης από τις εκατοντάδες που εκτελέστηκαν στην περίοδο της Kατοχής για την αντιστασιακή τους δράση. Oι Xρήστος Γκόντζος και Kώστας Aναστασάκος στο βιβλίο τους «Oι Eκπαιδευτικοί στην Eθνική Aντίσταση» (σελ. 539-550) που εκδόθηκε 4 χρόνια αργότερα από το βιβλίο του Γιάννη Kατσαντώνη (1985) κατάφεραν να συγκεντρώσουν, μετά από πολύχρονες έρευνες, 457 ονόματα εκπαδευτικών που έπεσαν σε μάχες ή εκτελέστηκαν ως αντιστασιακοί από τους φασίστες καταχτητές. Oι 404 απ' αυτούς είναι δάσκαλοι της Πρωτοβάθμιας, 51 καθηγητές, 1 επιθεωρητής δημοτικών σχολείων και 1 πανεπιστημιακός.

EπιλογοςH μεγάλη παιδαγωγός, αγωνίστρια και δασκάλα Έλλη Aλεξίου που έγραψε όσα αρχικά προανέφερα για το μέσο δάσκαλο της προπολεμικής περιόδου, στο ίδιο βιβλίο της, αφού παραθέσει κι αυτή έναν ατέλειωτο κατάλογο δασκάλων, αντρών και γυναικών που σκοτώθηκαν, δολοφονήθηκαν, εκτελέστηκαν, εξορίστηκαν ή αναγκάστηκαν (όπως κι η ίδια) να εκπατριστούν από το μετεμφυλιοπολεμικό καθεστώς, τελειώνει το βιβλίο της «Bασιλική Δρυς», δικαιολογώντας ως εξής τον τίτλο του:

«Tώρα που πάω να κλείσω το βιβλίο και μπορώ να δω στο σύνολό του το Γολγοθά που έχω μπροστά μου, λέω πως κι άλλοι κλάδοι βασανίστηκαν, μα ο δασκαλικός έχει το προβάδισμα. Aναμετρώντας τώρα την αλυσίδα των προσπαθειών, αγκαλιάζοντας με το μάτι το τεράστιο πεδίο της μάχης τους, το στρωμένο με τα κορμιά τους, το

ποτισμένο με το αίμα τους, το γεμάτο πληγές και βογγητά... λεώ πως η «η βασιλική δρυς» η «σιδερόκορμη» και «ουρανόστατη» και «στην καρδιά της ριζωμένη» που τη λέει ο Δροσίνης, δεν θα προσβληθεί που δώσαμε τ' όνομά της στους εκπαιδευτικούς... Aν αυτή γνώριζε τις θύελλες και τις καταιγίδες των δασκάλων, αν είχε δεχτεί στο κεφάλι της τ' αστροπελέκια που δέχτηκαν και δέχονται αυτοί, δεν θα τα έβγαζε πέρα τόσο παλικαρίσια όσο εκείνοι...».

Στόχος αυτής της εργασίας δεν είναι μόνο να γίνει κάποια καταγραφή των εκατοντάδων εκπαιδευτικών που έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα κατά των κατακτητών, ούτε μόνο να θυμηθούμε τις χιλιάδες άλλους συναδέλφους τους που μαρτύρησαν σε φυλακές κι εξορίες, που βασανίστηκαν ή διώχθηκαν, όπως συνέβη και με δεκάδες χιλιάδες άλλους αγωνιστές γενικότερα. Στόχος της είναι και μια συνοπτική προσέγγιση στην τεράστια εκπαιδευτική, πολιτιστική, πνευματική, οργανωτική μα και στρατιωτική προσφορά των δασκάλων στη λαϊκή εποποιία της Eθνικής μας Aντίστασης. Γι' αυτό θα τελειώσουμε με την παράθεση μερικών ακόμα ενδεικτικών στοιχείων:Στη σκλαβωμένη Eλλάδα του 1941-44 η κατάσταση της Παιδείας είναι τραγική. Mε τις φασιστικές θεωρίες, η ιστορία διαστρεβλώνεται. Πολλά σχολεία κλείνουν από έλλειψη μαθητών ή δασκάλων, άλλα καίγονται ή επιτάσσονται απ' τους κατακτητές. Tα παιδιά γυρίζουν πεινασμένα στους δρόμους, ο αναλφαβητισμός μεγαλώνει. H αμάθεια εξαπλώνεται. Στα βουνά όμως της ελεύθερης Eλάδας, μαζί με το όλο δημιουργικό έργο, λύνεται το γλωσσικό πρόβλημα. Προετοιμάζεται και υλοποιείται η ριζοσπαστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Tο Eθνικό Συμβούλιο στους Kορυσχάδες Eυρυτανίας καθιερώνει με ψήφισμά του τη Δημοτική.

H παιδεία λυτρώνεται απ' τον ψευτοκλασσικισμό και τη σκοταδιστική ιδεολογία, διαποτίζεται με γνήσιο δημοκρατικό πνεύμα, αποκτά ανθρωπιστικό περιεχόμενο, θεμελιωμένο στην επιστήμη. Tα ιδανικά που προβάλλονται στα νέα βιβλία και προγράμματα, που αποτελούν έναν ακόμα άθλο των EAMικών δασκάλων, του EAM και της ΠEEA γενικότερα, είναι η εθνική και κοινωνική λευτεριά, η λαοκρατία, η ειρήνη, η συνεργασία όλων των λαών και το ιδανικό της κοινωνικής δικαιοσύνης, με ανώτατο κοινωνικό λειτούργημα τη δημιουργική παραγωγική εργασία για την ευτυχία του κοινωνικού συνόλου.

Στην ελεύθερη Eλλάδα επανιδρύεται η Διδασκαλική Oμοσπονδία. H ιδρυτική συνέλευσή της γίνεται στο χωριό Παπαδιά. O δάσκαλος Σεραφείμ Στρατίκης βοήθησε σημαντικά σ' αυτό, ιδρύοντας δύο παιδαγωγικά φροντιστήρια στην Tύρνα Tρικάλων και στο Kαρπενήσι τον Iούλη του '44 για κάλυψη των κενών σε δασκάλους. Bγαίνουν νέα αναγνωστικά, τα «Aετόπουλα» για την γ' και δ' τάξη, η «Eλεύθερη Eλλάδα» για την ε' και στ' τάξη.

Iδρύθηκαν και σε κατεχόμενες περιοχές παιδικοί σταθμοί, όπου η στοργή κι αφοσίωση των δασκάλων, των νεολαίων της EΠON και της «Eθνικής Aλληλεγγύης» έσωσαν μυριάδες παιδιά, εξασφαλίζοντας συσσίτιο και περίθαλψη. Oι δασκαλικοί Σύλλογοι ίδρυσαν παντού μαθητικά συσσίτια και με πίεση στους νομάρχες, στον EOXA και στον Δ.E.Σ. αποσπούσαν τρόφιμα, γάλα, φάρμακα, ρούχα. Δάσκαλοι μαζί με τα παιδιά καλλιεργούν χωράφια που ανήκαν σε θύματα του αγώνα ή σε αντάρτες, για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Eκπαιδευτικά Συνέδρια γίνονται σε Kαρδίτσα, Tρίκαλα, Bέροια, Πελοπόννησο, Kαρπενήσι, Θεσσαλονίκη, Kοζάνη, Kαβάλα, Ήπειρο, στα Xανιά κ.λπ. Kι αυτά ενώ από τα 4.818 διδακτήρια που

κρατούσαν οι Γερμανοί τα 3.035 έπαθαν σημαντικές ζημιές, 190 λεηλατήθηκαν, 590 βομβαρδίστηκαν και άλλα τόσα κάηκαν. Mόνο 416 δεν έπαθαν τίποτα...

Έχουμε χρέος, λοιπόν, να γνωρίσουμε καλύτερα την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης και των εργατών της. Nα γνωρίσουμε πόσο ψηλά ανέβηκε ο δάσκαλος όποτε πάλεψε για να ορθοποδήσει, να φωτίσει με το προσωπικό του παράδειγμα τους απλούς ανθρώπους του λαού μας, αναπόσπαστο κομματί, σάρκα από τη σάρκα, των οποίων είναι κι αυτός. Mας χρειάζεται νομίζω, στους χαλεπούς σημερινούς καιρούς άνωθεν εκπορευόμενης πτώσης αξιών ιδεών κι οραμάτων, μια τέτοια «ένεση» ιστορικής αισιοδοξίας. Για μια στάση ζωής που ν' αντιστοιχεί στο ρόλο που αποδειγμένα μπορούμε να παίξουμε και στο βαρύ χρέος που μας κληροδότησαν αμέτρητοι, γνωστοί κι άγνωστοι αγωνιστές και πρωτεργάτες της Λαϊκής Παιδείας.

Σάββατο, 24 Νοεμβρίου 2012

Να τιμηθεί ο αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, δάσκαλος Θανάσης Γκένιος (Kαπετάν Λασάνης ), από τη γενέτειρά του Ηράκλεια και από τον Σύλλογο Εκπαιδευτικών Π.Ε. Ν. Σερρών

Ο μεγάλος μας αντιστασιακός ποιητής Γιάννης Ρίτσος θα γράψει στη ''Ρωμιοσύνη'':Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό,

αυτές οι πέτρες δε βολεύονται κάτω απ' τα ξένα βήματα,

αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο,

αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο. (...)

Το χέρι τους είναι κολλημένο στο ντουφέκι,

το ντουφέκι είναι συνέχεια του χεριού τους, το χέρι τους είναι συνέχεια της ψυχής τους.’’Ήταν μεσάνυχτα της 25ης Νοεμβρίου του 1942 όταν οι αντάρτικες δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ σε συνεργασία με τις συμμαχικές δυνάμεις του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής ξεκίνησαν την επιχείρηση καταστροφής της γέφυρας του Γοργοπόταμου, επιχείρηση που στέφτηκε με απόλυτη επιτυχία και με ελάχιστες απώλειες από την πλευρά των ανταρτών. Δύο μέρες αργότερα οι Ιταλοί έγραψαν τον αιματηρό επίλογο προχωρώντας σε άνανδρα αντίποινα. Παρόλα αυτά, ο απόηχος της ανατίναξης έφτασε σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η σημασία της, αναγνωρίστηκε από τους κατακτητές και υμνήθηκε από τους συμμάχους μας, καθώς απέκοψε μια από τις αρτηρίες ανεφοδιασμού του Ρόμελ και διευκόλυνε τις επιχειρήσεις των συμμάχων στο μέτωπο της Αφρικής. Επιπλέον, ενίσχυσε το ηθικό των Ελλήνων και δημιούργησε τη βεβαιότητα πως, ενωμένοι πετυχαίνουν πολλά στον αγώνα υπέρ του Εθνικού συμφέροντος. Οι αγωνιστές της εθνικής αντίστασης δε δίστασαν να επιλέξουν μια στάση ευθύνης, πέρα από κάθε φανατισμό, σε μια υποδειγματική πράξη εθνικής ομοθυμίας κατά του φασισμού.

Την Κυριακή 25 Νοεμβρίου θα πραγματοποιηθεί και φέτος σε όλη την Ελλάδα ο εορτασμός της Εθνικής Αντίστασης ως ένας ελάχιστος φόρος τιμής σε όλους εκείνους που αγωνίστηκαν, βασανίστηκαν ή έπεσαν ηρωικά στα μαύρα χρόνια της κατοχής.

Με αφορμή την παραπάνω επέτειο θα αναφερθώ στο σημερινό μου σημείωμα στον Θανάση Γκένιο, έναν Ηρακλειώτη αντιστασιακό ( θέτοντας εκ νέου το αίτημα να τιμηθεί από την ιδιαίτερη πατρίδα του και από τους συναδέλφους του ) που ξεκίνησε τη δράση του κατά των κατακτητών , πριν το επιχειρήσουν άλλοι πιο γνωστοί αντιστασιακοί, όπως ο Άρης Βελουχιώτης και ο Ναπολέων Ζέρβας, πρωταγωνιστές της πιο γνωστής πράξης της Εθνικής Αντίστασης , της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοπόταμου .

Ο Ηρακλειώτης δάσκαλος αμέσως μετά την κατάληψη της χώρας μας από τις κατοχικές δυνάμεις ξεκίνησε τον αγώνα εναντίον τους , ως ιδρυτής και επικεφαλής της αντιστασιακής οργάνωσης «Οδυσσέας Ανδρούτσος». Η οργάνωση αυτή ήταν από τις πρώτες στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αφού η δράση της άρχισε στην ανατολική πλευρά της Νιγρίτας ( όρη Κερδυλίων ) τον Ιούλιο του 1941, τρεις περίπου μήνες μετά την είσοδο των κατοχικών δυνάμεων στη χώρα μας, που έγινε τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς.

Με την ομάδα που ίδρυσε και διοικούσε ως Καπετάν Λασσάνης έλαβε μέρος σε πολλές μάχες και σαμποτάζ κατά των δυνάμεων κατοχής.

Για τη ζωή και τη δράση του Θανάση Γκένιου μπορεί να βρει κανείς στοιχεία σε βιβλία. περιοδικά και εφημερίδες που αναφέρονται στα γεγονότα εκείνης της εποχής. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ζούσε στην Αθήνα, όπου και έφυγε από τη ζωή το 1988.

Η σερραϊκή κοινωνία θυμήθηκε και έστω πολλά χρόνια μετά, απέδωσε τιμή τον αντάρτη δάσκαλο. Συγκεκριμένα ,ο Δήμος Σερρών , επί δημαρχιακής θητείας του κ. Βλάχου Γιάννη και έπειτα από πρόταση του γνωστού Σερραίου συγγραφέα κ. Τζανακάρη Βασίλη , μετονόμασε μια οδό της πόλης, σε οδό Θανάση Γκένιου.

Δεν έτυχε, ωστόσο, κάποιας τιμής για τους αγώνες του, ούτε όσο ζούσε , ούτε μετά το θάνατό του , στη γενέτειρά του Ηράκλεια, όπως έχει γίνει σε πολλούς άλλους Δήμους-γενέτειρες αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης. Ανδριάντας π.χ. του Άρη Βελουχιώτη υπάρχει εδώ και χρόνια στο κέντρο της Λαμίας , το ίδιο και ανδριάντας του Ναπολέοντα Ζέρβα στην Άρτα. Δεν τιμήθηκε επίσης μέχρι στιγμής και από ( εμάς ) τους συναδέλφους του και συγκεκριμένα από το Σύλλογο Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Σερρών «Ο Εμμ. Παπάς».

Άποψή μου είναι τόσο ο Δήμος Ηράκλειας , όσο και ο Σύλλογος Εκπ/κων Π.Ε. Ν. Σερρών οφείλουν να τιμήσουν τον Ηρακλειώτη αντιστασιακό . Μια πρόταση που θα μπορούσε να εξεταστεί, είναι να δοθεί σε έναν κεντρικό δρόμο , ή στο ένα από τα δύο Δημοτικά Σχολεία της πόλης το όνομά του.

Θα μπορούσαν επίσης οι δύο προαναφερόμενοι φορείς ( Δήμος Ηράκλειας και Σύλλογος Εκπ/κών ) να συνδιοργανώσουν εκδήλωση τιμής για τον αείμνηστο αντιστασιακό και να προσκληθούν σ΄ αυτήν συγγενείς και φίλοι του , συμπατριώτες που τον γνώριζαν κ.α.

Σε μια τέτοια εκδήλωση πιστεύω ότι θα βοηθούσαν και φορείς που ασχολούνται με την ανάδειξη προσώπων και γεγονότων της ιστορίας μας, όπως η Εταιρεία Μελέτης Ιστορίας των Σερρών ( Ε.ΜΕ.Ι.Σ ), και η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας ( Ε.Δ.Ι.Α ). Σε επικοινωνία που είχα με εκπροσώπους και των δύο Εταιρειών ( αμφότερες είναι μη κερδοσκοπικές ) μού είπαν ότι θα μπορούσαν, αν τους ζητηθεί να βοηθήσουν.

Επειδή η Ιστορία μας δεν ανήκει στο μουσείο και στη σιωπή, επιβάλλεται από τους τοπικούς φορείς, στους τόπους που διαδραματίστηκε και από τους εκπαιδευτικούς να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την διάσωση και την παραγωγή της ιστορικής γνώσης.

Ανδρέας Ανδρεάδης

δάσκαλος-δημότης Δήμου Ηράκλειας

Γ´: Μνήμες, μαρτυρίες όπως τις έζησα στον Αϊ-Στράτη πολιτικός κρατούμενος (εξόριστος) από τις 29 Ιουλίου 1947 έως 17 Φεβρουαρίου 1949 και από τον Ιούλιο του 1950 έως τον Μάρτιο του 1958 και, τέλος, από τον Ιούνιο του 1959 έως τον Μάρτιο του 1961Λασκαρίδης Βασίλης

Το αφιερώνω στον αξέχαστο αδερφό μου Λάσκο, παλιό κομμουνιστή-αγωνιστή από το 1931, δάσκαλο στην πορεία μου, πρωτοπόρο αντιστασιακό, κρατούμενο στην Ικαρία, Μακρονήσι και Αϊ-Στράτη. Ιούλιο μήνα του 1947, στις 10, γίνανε σε μια νύχτα 3.000 συλλήψεις αριστερών, αντιστασιακών της Αθήνας και του Πειραιά με τα νέα μέτρα. Ο Εμφύλιος έχει αρχίσει και γενικεύεται μ’ όλες τις συνέπειες, αλλά και με τις αυταπάτες μας πως θα εξελιχτεί για το καλό του λαού μας και της χώρας μας. Δεν με συνέλαβαν τότε και δεν είμαι μεταξύ των τριών χιλιάδων. Ήδη έχουμε αρχίσει να παίρνουμε τα μέτρα μας. Ο Μίμης Δεσποτίδης με πήρε μαζί με τον Παύλο Παπαμερκουρίου και πήγαμε να προφυλαχτούμε σε μια από τις αποθήκες του Κ. Βερόπουλου, στη Σοφοκλέους. Αυτό όμως δεν συνεχίστηκε και κοιμόμουνα κατόπιν σε μια θεία μου, στη συνοικία του Αγίου Σώστη. Η δουλειά μου –η ευθύνη μου– αυτή την περίοδο ήταν β/ γραμματέας-μαζικός, επονίτικα, στον 5ο τομέα της Νότιας Αθήνας με κέντρο την Καλλιθέα. Επίσης, κομματικός με καθημερινή επαφή με την αντίστοιχη αχτίδα του ΚΚΕ. Ήμουν και γραμματέας της νόμιμης, με καταστατικό, ΤΕΠΑΣΑΚ (Τοπική Ένωση Ποδοσφαιρικών Αθλητικών Σωματείων Ανεξάρτητων Καλλιθέας), που συσπείρωνε πάνω από είκοσι σωματεία. Με βοηθούσε και μου έδινε κύρος σ’ αυτή την ευθύνη το γεγονός ότι ήμουν συγχρόνως και ποδοσφαιριστής. Από την Αθήνα με έβλεπε ο Παύλος Παπαμερκουρίου, πρώτος βοηθός του Νίκου Καρρά, υπεύθυνος όλης της

επονίτικης μαζικής δουλειάς εκ μέρους της γραμματείας της Επιτροπής Πόλης της Αθήνας όπου ανήκε. Επειδή ο 5ος τομέας της ΕΠΟΝ (Καλλιθέα, Νέα Σμύρνη, Παλαιό Φάληρο, Ταύρος και παραλία μέχρι τη Βούλα) παρουσίαζε με τη δράση του τα δύο πέμπτα της όλης μαζικής δουλειάς της Αθήνας και ενόψει της νέας κατάστασης που δημιουργήθηκε (παρανομία, μισοπαρανομία και νομιμότητα) ορίστηκε μια συνεργασία στις 21.7.1947 μεταξύ Νίκου Καρρά, Παύλου Παπαμερκουρίου και εμένα. Πραγματοποιήθηκε στο σπίτι επονίτη, του Παναγιώτη Γενάδη, στη γωνία των κτιστών προσφυγικών του Νέου Πόντου, Δοϊράνης και Μαντζαγριωτάκη. Κράτησε τρεις ώρες, από τη 1 έως τις 4 το απομεσήμερο. Συζητήσαμε με βάση όλα τα χαρτιά και την οργανωτική λεπτομερειακή κατάσταση που είχα συντάξει. Με τον Παύλο Παπαμερκουρίου τρεις μήνες (Μάιο, Ιούνιο, Ιούλιο), ανταμώναμε κάθε τρεις και δύο μέρες. Λόγω της κατάστασης που είχε δημιουργηθεί, η ΕΠΟΝ έδινε βάρος στη νόμιμη μαζική δουλειά. Τη γραμματεία του τομέα για όλη τη δουλειά της ΕΠΟΝ την κράταγε, μέσω εμού, ο Β/ γραμματέας της Αθήνας, ο Μάνθος Τσιμπουκίδης. Επειδή όπως διαμορφωνόταν η κατάσταση αδυνατούσε να ανταποκριθεί, μου λέει: «Βασίλη σου στέλνουμε από το γραφείο της Σπουδάζουσας Αθήνας τον καλύτερο, τον Γρηγόρη Φαράκο». Τότε, για την ιστορία, στο γραφείο της Σπουδάζουσας ανήκαν ο Λεωνίδας Τζεφρώνης, ο Λεωνίδας Κύρκος κ.ά. Επί μία εβδομάδα, για την ακρίβεια τρεις φορές, με πολύωρες συνεργασίες-συζητήσεις, τον κατατόπιζα για όλη την οργανωτική κατάσταση του τομέα. Όμως, αυτό ήτανε, ξαφνικά ο Φαράκος εξαφανίστηκε. Φάνηκε καθαρά πως είχε εντολή να πάει στο βουνό. Όπως και έγινε. Μετά τη συνεργασία με τον Καρρά και τον Παπαμερκουρίου, αφού χωρίσαμε, πηγαίνω σπίτι μου με προσοχή (δεν έμενα εκεί), πλένομαι, τρώω και φεύγω, γιατί στις 6 είχα ραντεβού με τη Βάσω, υπεύθυνη της ΕΠΟΝ για τον σύλλογο «Έσπερο». Έμενε (κι εκεί είχαμε ραντεβού, στο σπίτι της) στον συνοικισμό Χαροκόπου, πίσω και δίπλα από τη Χαροκόπειο Σχολή. Έξι παρά ένα λεπτό, στρίβοντας στη γωνία Θησέως και Ευαγγελίστριας, πέφτω πρόσωπο με πρόσωπο με δύο της Ασφάλειας. Δεν ήτανε δυνατό να τους αποφύγω. Βγάλανε κάτι ταυτότητες και αφού με ρωτήσανε πώς λέγομαι με κράτησαν και με οδήγησαν στο ΙΑ/ Τμήμα της Καλλιθέας. Ήταν 21.7.47. Αυτό ήταν, ανήκα πια στις «σποραδικές συλλήψεις» όπως τις έλεγαν, που έγιναν μετά τις τρεις χιλιάδες μαζικές. Κάθε μέρα και κάποιον έφερναν. Έτσι μαζεύτηκαν μέχρι τις 29 Ιουλίου άλλοι εφτά μαζί με μένα: Ηλίας Καταχανάς, Γιώργος Χατζόπουλος, Αρίστος Μοσχόπουλος, Στέλιος Ευκαρπίδης, Κώστας Παρόπουλος, Γιώργος Πλούτζης και ένας από την Ήπειρο, ονομαζόμενος Γκόνης. Το απόγευμα 29 Ιουλίου μας μετεφέρανε στον Πειραιά και μας φορτώσανε στο αρματαγωγό «Αλφειός». Ήτανε και πολλοί από την Πάτρα, την Κοκκινιά και άλλα μέρη της χώρας. Γύρω στα χίλια άτομα. Ξεκίνησε το καράβι και θεωρούσαμε φυσικό πως μας προορίζουνε για την Ικαρία. Μας είχανε τσουβαλιασμένους στο αμπάρι χωρίς καμιά επαφή με το κατάστρωμα. Μετά από ώρες μερικοί ναύτες προσπαθούσανε να έρθουνε σε επαφή μαζί μας από κάτι ανοίγματα. Τους ρωτούσαμε πού βρισκόμαστε και αυτοί μας έλεγαν πως πάμε για τον Αϊ-Στράτη. Δεν το πιστεύαμε. Το πρωί της επόμενης μέρας ακούσαμε τις άγκυρες να πέφτουνε κι ανοίγοντας τη μπουκαπόρτα επιβεβαιώθηκε ότι αράξαμε στη μεγάλη αμμουδιά της παραλίας του Αϊ-Στράτη. Μάλιστα, οι διοικούντες θέλανε να μας αφήσουν εκεί στο βάθος της παραλίας που ήταν άνυδρο και άδενδρο. Ύστερα από επιμονή μας και των άλλων εξόριστων του στρατοπέδου, που ήτανε διαμορφωμένο μετά το χωριό μέσα σε χωράφια, κήπους με πηγάδια ανάμεσα σε δύο χαράδρες, μας πήγαν και εμάς εκεί. Σ’ αυτό το στρατόπεδο είχανε φέρει κρατούμενους, κυρίως από

τη Βόρεια Ελλάδα. Τώρα ανακατευτήκαμε και εμείς από την Αττική, Πελοπόννησο, Κρήτη, Εφτάνησα κ.α. Με μια μικρή καραβιά από το στρατόπεδο της Σαμοθράκης ήρθαν περί τους 300 και συμπληρώθηκε ο αριθμός 5.500, στις οποίες περιλαμβάνονταν και 500 γυναίκες. Αυτά τον Αύγουστο. Πριν από τον Ιούλη είχανε απομείνει λιγότεροι από διακόσιους της παλιάς ομάδας, από το 1946, που προερχόντουσαν οι περισσότεροι από τη Βόρεια Ελλάδα. Σ’ αυτούς υπήρχαν περίπου 15 νέοι. Μέσα στο σύνολο των 5.500 ήταν και 300 νέα παιδιά, ξυπόλητα, χωρίς κουβέρτες, Σλαβομακεδόνες, που τα είχανε πιάσει στα χωράφια. Στους λίγους νέους από την παλιά ομάδα γραμματέας ήταν ο Γιώργος Μπαρογιάννης από τον Πύργο ή την Αμαλιάδα. Ωραίος, δούλευε το μυαλό του. Φαίνεται όμως ότι η παρουσία μεταξύ των γυναικών και ωραίων κοριτσιών του τραυμάτισαν τα αισθήματά του. Απολύθηκε μετά ένα μήνα, όταν άρχισαν να απολύουνε γυναίκες. Έκτοτε δεν φάνηκε πουθενά. Χίλιοι τριακόσιοι στους 5.500 είναι νέοι, αγόρια και κορίτσια. Τεράστια τα προβλήματα για το στρατόπεδο. Έπρεπε να στηθούνε σκηνές –όσο κι αν βοηθούσε που ήταν καλοκαίρι– να δημιουργηθούνε μαγειρεία, να μπούνε τα καζάνια για συσσίτιο, να δουλέψει ο φούρνος και να βγει ψωμί για όλους. Σε αυτή την πολύπλοκη και δύσκολη κατάσταση με τα επείγοντα προβλήματα πάνω απ’ όλα χρειαζόταν πολλή δουλειά και σωστή οργανωτική αντιμετώπιση. Τις δύο τρεις μέρες γύριζα από το πρωί μέχρι το βράδυ και προσπαθούσα να πάρω μια αίσθηση της πραγματικότητας. Ήθελα πολύ να πάρω πρωτοβουλία και να συμβάλω. Ήρθα σε επαφή με τον παλιό γραμματέα των λίγων νέων της παλιάς ομάδας και τα βάλαμε κάτω πώς θα δουλέψουμε, τι μορφή θα δώσουμε στην οργάνωση των νέων, το περιεχόμενο και τη συμβολή μας στα κοινά και επείγοντα προβλήματα του στρατοπέδου. Έχει ήδη δημιουργηθεί η ΟΣΠΕ (Οργάνωση Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων). Κατά καλή τύχη επικεφαλής ήταν ο σ. Απόστολος Γκρόζος,1 παλαίμαχος συνδικαλιστής με μεγάλη πείρα. Είχε πέσει με όλη του τη δύναμη και την ψυχή του, με αποφασιστικότητα στη μάχη για τη λύση των άμεσων επειγόντων προβλημάτων του στρατοπέδου. Περνάνε οι ώρες, οι μέρες και δημιουργώ, ύστερα από σχετική έρευνα, μια επιτροπή Νεολαίας με έναν από την Καλαμάτα, άλλον έναν από την Κοκκινιά (Ευσταθιάδης), έναν Μακεδόνα από τη Νεάπολη, άλλον έναν από την Αθήνα και μια κοπέλα από τη Θεσσαλονίκη (Πόπη Καράμπελη). Οργανώνουμε τους νέους σε τμήματα κατά χωράφι και τους εμπνέουμε το πνεύμα της πρωτοπορίας στις διάφορες υπηρεσίες που αφορούν τη ζωή του στρατοπέδου. Προσπαθώ και έρχομαι σε συνάντηση με τον σ. Γκρόζο, που με δέχτηκε με ευχαρίστηση και κατανόηση. Έχω μαζί μου και τον Γιώργο (Μπαρογιάννη), τον γραμματέα της παλιάς ομάδας. Επί μισή ώρα αναπτύσσω στον πρόεδρο της ΟΣΠΕ τα ιδιαίτερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η νεολαία και την υποδειγματική της συμβολή με τη συμμετοχή της στην όλη ζωή και δράση του στρατοπέδου. Ιδιαίτερα στέκομαι στο ζήτημα της μάθησης-μόρφωσης και της ψυχαγωγίας. Αφού με άκουσε με προσοχή και υπομονή, μου είπε: «Σύντροφε Βασίλη, κάνε όπως τα είπες και τα ξέρεις και θα έρθεις σε μένα ξανά μόνο αν είναι ανάγκη να λυθεί κάποιο από τα προβλήματα, αν είναι απαραίτητη η συμβολή μας και εάν σας μπει κανείς εμπόδιο». Μένω σε μια σκηνή στην άκρη του πέρα τομέα με τους εφτά που προανέφερα από την Καλλιθέα. Αυτό κρατάει κάπου δύο μήνες. Ακολουθεί η «αποσυμφόρηση» με τις απολύσεις. Σ’ αυτό το διάστημα δένεται η οργάνωση του στρατοπέδου και ιδιαίτερα της Νεολαίας. Δεν υπάρχει χωράφι με τέσσερις ή πέντε σκηνές που να μην έχει ομάδα με δάσκαλο ή καθηγητή που να παραδίδει σχετικά μαθήματα. Παράλληλα δημιουργείται θεατρική ομάδα και ανεβαίνει το έργο του Μπόγρη Τα αρραβωνιάσματα, με πρωταγωνιστές τον Γιώργο και την Πόπη.

Η ομάδα λειτουργεί κανονικά με τα καζάνια στα μαγειρεία και τον φούρνο για το ψωμί. Έχουν οργανωθεί και επανδρωθεί τα διάφορα αναγκαία συνεργεία, τσαγκαράδικο, ραφτάδικο, κουρείο, λιμενεργατών, χτιστάδων, κηπουρών για καλλιέργεια μερικών λαχανικών, υγειονομικών κ.λπ. Επίσης, το πρόβλημα των 300 νέων Σλαβομακεδόνων, που τους τσουβαλιάσανε στα χωράφια και τους μετεφέρανε ξυπόλητους, χωρίς κουβέρτα. Αλλά και το φαΐ ήταν δύσκολο να τους χορτάσει από το γλίσχρο επίδομα που μας δίνανε. Πριν πάρει έκταση η «αποσυμφόρηση», γίνεται μια μεταγωγή μες στο Σεπτέμβρη (1947) μερικών συνεξορίστων μας για την Ικαρία. Μεταξύ αυτών ήταν και ο επικεφαλής της ΟΣΠΕ, με τη μεγάλη του συμβολή στην οργάνωση της ζωής του στρατοπέδου, σ. Απόστολος Γκρόζος. Κατασταλάζει κάπως το στρατόπεδο με τους περίπου 2.500 εξόριστους. Χωρίς τις γυναίκες που απολύθηκαν όλες.2 Οι γυναίκες έμεναν στο χωριό σε διάφορα σπίτια. Με το φευγιό τους τα περισσότερα σπίτια κατοικήθηκαν από άνδρες. Σ’ ένα από αυτά μεταφέρθηκαν οι οκτώ Καλλιθεατές και άλλοι τρεις που προέρχονταν από την Ναυπακτία. Ανασυγκροτείται το γραφείο της Νεολαίας και μετέχει ο Σκουλίδης από τις Σέρρες και ο Τάκης (δεν θυμάμαι δυστυχώς επίθετο) από την Αθήνα. Αρχίζουνε και τα μαρξιστικά μαθήματα σε γκρούπες, πολιτική οικονομία και νεοελληνική ιστορία. Με την ιδιότητα του γραμματέα της νεολαίας του στρατοπέδου συνεργαζόμουνα με τους υπεύθυνους της ΟΣΠΕ, τον Μιχάλη Κλιάνη, Σλαβομακεδόνα, παλιό αγωνιστή και με πείρα, ήταν εσωτερικός γραμματέας της ΟΣΠΕ (αργότερα εκτελέστηκε), τον Γεράσιμο Πρίφτη, εξωτερικό γραμματέα, μετά τον Θωμά Μάντζαρη (παλιό συνδικαλιστή καπνεργατών), τον Κώστα Γκόγκογλου, τον Κοσμά Φουντουκίδη, καθηγητή, τοποθετημένο στη διαφώτιση, και άλλους. Στο μεταξύ, αποκτώ επαφή με τον Αντώνη Μπριλλάκη του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, που βρίσκεται στο στρατόπεδο εξόριστων στον Μούδρο Λήμνου. Είχαμε τακτική επαφή μέσω αντιπροσώπου μας, προμηθευτή τροφίμων, που κάθε τόσο, με συνοδεία, επισκέπτονταν το νησί που απείχε 18 μίλια από τον Άγιο Ευστράτιο. Μια απ’ τις φορές (στις αρχές του Οκτώβρη 1947) μου στέλνει ο Μπριλλάκης όλη τη σειρά των μαθημάτων για τα επονίτικα στελέχη με ανάλυση για το πρόγραμμα, τη διακήρυξη και το καταστατικό της ΕΠΟΝ, που είχαν εγκριθεί από το 1ο συνέδριο της ΕΠΟΝ στις αρχές του 1946. Βοήθησαν πάρα πολύ στην πολιτικοθεωρητική δουλειά και τον εξοπλισμό των νέων, που το παρακολούθησαν οργανωμένοι σε αρκετά γκρουπ. Αποκτώ επαφή με το Κ.Σ. της ΕΠΟΝ, φυσικά παράνομα. Είχα στείλει έξω μερικές εφημερίδες τοίχου που είχαμε βγάλει, και έδειξαν γι’ αυτές πολύ ενδιαφέρον. Η επαφή είχε οριστεί να γίνεται μέσω της Άσπας Παπαθανασίου. Ήτανε μέλος του γραφείου ΕΠΟΝ της Αθήνας και είχε έξω επαφή με την αδελφή μου Ζωζώ. Ερχότανε τακτικά στο σπίτι μου και είχαμε γνωριστεί καλά. Στο χωριό που μένω με τους πέντε πλέον Καλλιθεάτες, τους τρεις Ναυπακτιώτες, στον θάλαμο πάνω είχε δύο δωμάτια (το ένα πολύ μεγάλο). Εγώ έμενα στο κάτω μέρος και εκεί έκανα οργανωτικές επαφές, μελετούσα και κοιμόμουνα μόνος. Είχα βρει ένα κατάλληλο σημείο κάτω από την ξύλινη σκάλα που ανέβαινε πάνω στα δωμάτια και το διαμόρφωσα σε θαυμάσια κρύπτη. Όλα τα σχετικά υλικά της δουλειάς μου μπορούσα αμέσως να τα χώνω στην κρύπτη και να μη φαίνεται τίποτα. Τον Σεπτέμβρη του 1947 μας φέρανε καμιά τριακοσαριά εξόριστους από τη Σαμοθράκη. Όπως έχω προαναφέρει, ήτανε και εκεί ένα μικρό στρατόπεδο, κυρίως με Θρακιώτες. Τους ξεφόρτωσαν από το αρματαγωγό πέρα από το χωριό, στη λεγόμενη Σαχάρα. Όλο άμμο, άνυδρη και άδενδρη. Αυτό που δεν επέβαλαν σε μας,

που φτάσαμε με το αρματαγωγό «Αλφειός» από τον Πειραιά έγινε σ’ αυτή τη φουρνιά. Μετά από λίγες μέρες πιάνει ο καιρός, ένα τρομερό μπουρίνι, καταρρακτώδης βροχή, αστραπές και κεραυνοί. Ένας κεραυνός πέφτει σε μια σκηνή στον κεντρικό πάσσαλο. Όπως κρατούσαν τέσσερα άτομα της σκηνής τον πάσσαλο, για να μην πέσει η σκηνή από τον τρομερό αέρα, τους χτυπάει ο κεραυνός και τους σκοτώνει και τους τέσσερις. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να καταργήσουνε οι διοικούντες τον ξεχωριστό καταυλισμό. Τι να το κάνεις όμως! Είχαμε ήδη τέσσερα θύματα. Έγινε η κηδεία τους και η ταφή τους στο υψωματάκι του Αϊ-Μηνά με συνοδεία όλο το στρατόπεδο των εξόριστων. Εκεί, στον Αϊ-Μηνά, δίπλα στους ομαδικούς τάφους των τριάντα τριών αγωνιστών εξόριστων που αφήσανε τα κόκαλά τους από την πείνα το 1941, θύματα της εγκληματικής στάσης της φρουράς της Χωροφυλακής και ορισμένων συνεργών ντόπιων. Τα ονόματα των τεσσάρων κεραυνόπληκτων είναι: Κων. Ματσάγκας από το Παληούρι Διδυμοτείχου, 66 χρόνων, Δημήτρης Χονδελούδης, 38 χρόνων, επίσης από το Παληούρι, Σωτήρης Δεάδος, 32 ετών από τη Ζώνη Ορεστιάδας, και Αναστάσιος Δουμπάζης, 48 ετών από τον Κριό Ορεστιάδας. Από την αρχή που βρέθηκα στον Αϊ-Στράτη, καταπιάστηκα (με πρωτοβουλία μου) να κρατάω σ’ ένα εκατοντάφυλλο τετράδιο ημερολόγιο. Αναγνωρίστηκε αργότερα από τους υπεύθυνους της ομάδας. Κάθε μέρα μετά την ημερομηνία κατέγραφα το είδος του συσσιτίου, την πιο χαρακτηριστική εκδήλωση του στρατοπέδου. Μια μέρα, αρχές του Δεκέμβρη του 1947, ένας της μορφωτικής επιτροπής της ΟΣΠΕ μου το ζήτησε να συμπληρώσει, όπως μου είπε, της ομάδας τα συμβάντα. Είπε πως θα μου το επιστρέψει, αλλά έμεινε στα χέρια της Μορφωτικής Επιτροπής. Και όταν μάλιστα απολύθηκε ο άνθρωπος που μου το είχε ζητήσει, παρέμεινε ανεξερεύνητο το ζήτημα της τύχης του. Την επαφή με το Κ.Σ. της ΕΠΟΝ μέσω της Άσπας Παπαθανασίου την είχα με σχετική αλληλογραφία. Απευθυνόταν σε εμένα με διαφορετικό όνομα. Οι συναγωνιστές ταχυδρόμοι μας, που βοηθούσανε τη λογοκρισία της διοίκησης και ξεχώριζαν την αλληλογραφία κατά τομείς, είχανε τον τρόπο τους και αρπάζανε το γράμμα βλέποντας το όνομα του αποστολέα και μου το δίνανε. Μια από τις πολλές φορές –και τελευταία– η Άσπα κάνει λάθος και μου βάζει στο γράμμα το πραγματικό μου όνομα. Αυτό πέρασε κανονικά από τη λογοκρισία και ένα πρωί στις 28 Φεβρουαρίου 1948 έρχονται στο θάλαμό μου και κάνουνε μια τρομερή ανακατωσούρα, για να βρούνε κάτι το ενοχοποιητικό. Ό,τι σχετικό με τη δουλειά μου το είχα εξασφαλίσει στη συγκεκριμένη κρύπτη. Λύσσαξαν που δεν μπόρεσαν να βρουν τίποτα. Με παίρνουν και με παραδίδουν στον διοικητή και στον υπομοίραρχο της Ασφάλειας. Ανάκριση στην ανάκριση τίποτα δεν βγάλανε. Με παραδίδουνε στους δύο που με συνέλαβαν και με κλείνουνε σε απομόνωση στο υπόγειο, κάτω από το κτίριο του σχολείου, που το χρησιμοποιούσε η φρουρά του στρατοπέδου, ένας λόχος της Χωροφυλακής. Με κρατήσανε εκεί σε πλήρη απομόνωση τέσσερις μέρες. Με συνοδεία μου φέρνανε φαΐ και νερό. Η μόνη μου απασχόληση ήταν να φτιάξω κάπως ένα σκάκι και να παίζω –φυσικά– μόνος μου. Διοικητής εκείνη την περίοδο ήταν ο ταγματάρχης της Χωροφυλακής Κατσουληδάκης. Έμενε στην Καλλιθέα. Η γυναίκα του, Καλλιθεώτισσα, τον επισκέφτηκε τον Οκτώβριο. Μέναμε ακόμα στη σκηνή και ζήτησε να δει τους Καλλιθεώτες. Όπως και έγινε. Ήπιαμε καφέ και, μεταξύ των άλλων, μας είπε πως παρακάλεσε τον άντρα της να μας προσέχει. Φαίνεται πως της είχε αδυναμία και της το υποσχέθηκε. Ήταν μια λεβεντογυναίκα σχετικά εύσωμη και ωραία. Η υπόθεσή μου σήκωνε τύλιγμα σε μια κόλλα χαρτί και στρατοδικείο για εκτέλεση, τέτοια εποχή στην καρδιά του εμφυλίου πολέμου... Φαίνεται όμως, εκτός

του ότι δεν βρήκανε (χάρη στην κρύπτη) κανένα στοιχείο, η επιθυμία της γυναίκας του διοικητή έπαιξε τον ρόλο της. Αποτέλεσμα ήταν να μην προβούνε σε καμιά περαιτέρω ενέργεια και έτσι τη γλίτωσα. Στο μεταξύ, από το στρατόπεδο των 2.000 ξεχωρίσανε καμιά εικοσιπενταριά, στελέχη υποτίθεται που τα είχανε σε ένα θάλαμο-σπίτι σε απομόνωση με σκοπιά μέρα και νύχτα. Εκεί με πήγανε και εμένα. Αυτό κράτησε έντεκα μήνες. Σε αυτή την πλήρη απομόνωση, με σκοπό στην πόρτα μέρα και νύχτα, διαμορφώθηκε ένας ανάλογος ξεχωριστός τρόπος οργάνωσης της ζωής μας. Δύο φορές την ημέρα, πρωί και απόγευμα, με συνοδεία μας πηγαίνανε για τη φυσική μας ανάγκη στους δύο καμπινέδες δίπλα στο λιμανάκι, που είχαν φτιάξει οι συνεξόριστοί μας, και στον Μπούμπουνα. Έτσι λεγότανε το πίσω μέρος του απότομου βράχου του νησιού που έκρυβε το χωριό. Στο μεταξύ, η ζωή στο στρατόπεδο ήτανε πια πλήρως οργανωμένη με τα συνεργεία, τα μαθήματα, σχολικά και τα παράνομα μαρξιστικά με πολιτική οικονομία και νεοελληνική ιστορία, καθώς και ξένες γλώσσες. Η οργάνωση της νεολαίας δούλευε ρολόι. Πολλά από τα στελέχη της ομάδας που συνεργαζόμουν τα μεταφέρανε και καταλήξανε σε φυλακές. Εκτός από τον Φουντουκίδη και τον Γκόγκογλου. Άλλαξε και η σύνθεση των στελεχών. Κομματικός υπεύθυνος του στρατοπέδου ήτανε κάποιος σύντροφος που δεν γνώριζα, της περιφερειακής κομματικής οργάνωσης των Σερρών. Αντωνιάδης ονομαζότανε και μετά τον χειμώνα πέρασε από δίκη και εκτελέστηκε. Δεν είχε ζητήσει να με γνωρίσει σαν γραμματέα της Νεολαίας και με αναγνωρισμένη προσφορά. Δεν ήταν μόνο αυτό όμως, διέκρινα μια σεχταριστική και επιλεκτική συμπεριφορά, με αποτέλεσμα να έχω λόγους να πιστεύω ότι είχανε αναθέσει σε κάποιους να με προσέχουνε. Φυσικά, τίποτε δεν απέμεινε από αυτούς στη συνέχεια, καθώς ακολούθησε η χρόνια κράτηση με τις πολύτροπες δοκιμασίες. Όταν βρέθηκα στην απομόνωση και λίγο πρίν, αυτή η συμπεριφορά συνεχίστηκε από κάποιον σύντροφο Αθηναίο, Ιπποκράτη Πανταζίδη, μετά τη μεταγωγή του Αντωνιάδη. Είχα μάθει ότι ήτανε γραμματέας της κομματικής οργάνωσης της ΟΥΛΕΝ, από τα «παλικάρια» του Ζαχαριάδη. Τόσο υστερούσε σε κομματικότητα, που όποιος είχε κάποια ικανότητα και οντότητα και δεν τον κολάκευε τον παραγνώριζε. Όπως εμένα, τον Μιχάλη Μπάζα από τη Ναυπακτία, τον Λευτέρη Ιωαννίδη από τις Σέρρες και άλλους. Το αποτέλεσμα ήταν να μην τα καταφέρει στο Μακρονήσι και παρόλο που τον ντύσανε στρατιώτη, ανακάλεσε τη δήλωσή του με σχετική δοκιμασία και ακολούθησε τους 3.000 από τους 13.500 που είχαν απομείνει τον Ιούλη του 1950 στον Αϊ-Στράτη. Από τις 28 Φεβρουαρίου 1948 μέχρι τις 17 Φεβρουαρίου 1949 μαζί με άλλους 24 περνάμε διπλή την εξορία στην απομόνωση. Ολοκληρωτική σε ένα παλιόσπιτο-θάλαμο στην άκρη του χωριού, δεκαπέντε μέτρα από τη θάλασσα, στο επονομαζόμενο Φάληρο· ήταν ο θάλαμός μας. Μέρα και νύχτα ο σκοπός στην πόρτα. Από το στρατόπεδο μας φέρνανε πρωινό και φαΐ, το μεσημέρι και το βράδυ, και μια μεγάλη στάμνα πόσιμο νερό. Μέσα σ’ αυτή τη στάμνα βάζανε τα αντίγραφα των μαρξιστικών μαθημάτων της πολιτικής οικονομίας και της νεοελληνικής ιστορίας του Γιάννη Ζέβγου. Τα Χριστούγεννα του 1947 έπεσε στο στρατόπεδο ένα αναπάντεχο (;) νέο, σαν βόμβα. Δημιουργήθηκε κυβέρνηση του βουνού με πρωθυπουργό τον Μάρκο Βαφειάδη, τον αρχιστράτηγο του Δημοκρατικού Στρατού. Μια βουβαμάρα πλάκωσε το στρατόπεδο, άλλοι να προβληματίζονται και να συζητάνε διάφορα, ενώ ένα μέρος θεωρούσε πως φτάνει το τέλος των προβλημάτων μας. Αργότερα, στην απομόνωση, στα μέσα του 1948, σε συζήτηση σχετική ο Διαμαντής Τσιστίνας, παλιός αγωνιστής

από την Καστοριά, μου είπε με έμφαση: «Βασίλη, αυτή η κατάσταση θα πάει πολλά χρόνια και ας έχουνε την αυταπάτη για γρήγορο τέλος πολλοί από εμάς». Η ζωή μας συνεχιζόταν στην απομόνωση. Είκοσι πέντε από διάφορα μέρη της Ελλάδας, οι περισσότεροι από τη Μακεδονία και ειδικά τη Θεσσαλονίκη, αφού το στρατόπεδο γι’ αυτούς είχε δημιουργηθεί, ενώ ο όγκος από Αθήνα και Πειραιά, Πελοπόννησο κ.λπ. μεταφέρονταν στην Ικαρία. Περνώντας ένα χρόνο σχεδόν στην απομόνωση, ήταν σαν να κάναμε διπλή εξορία. Εύκολη η οργάνωση της ζωής μας, αλλά διπλή η καρτερικότητα με τον μόνιμο σκοπό χωροφύλακα μέρα νύχτα. Δύο φορές την ημέρα πηγαίναμε συνοδεία για τη φυσική μας ανάγκη. Προσωπικά, το εκμεταλλευόμουνα τις περισσότερες φορές και, αν το επέτρεπε ο καιρός, κολυμπούσα αστραπιαία. Φορούσα το σλιπ κάτω από το σορτς και μόλις έστριβα στη γωνία του βράχου και δεν φαινόμουν, το έβγαζα στα γρήγορα και έπεφτα στη θάλασσα. Κατόρθωσα και έκανα στο διάστημα της απομόνωσης 90 μπάνια. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, όταν κατορθώνεις να κολυμπάς παράνομα, νιώθεις, εκτός από ευεξία, και μια ικανοποίηση για την επιτυχία! Μέσα στον θάλαμο της απομόνωσής μας είχαμε όλη την ευχέρεια να κάνουμε τα μαθήματα της πολιτικής οικονομίας του Λεόντιεφ και της νεοελληνικής ιστορίας του Γιάννη Ζεύγου. Ορισμένοι αγρότες που είχαν ανάγκη, κάνανε σχολικά μαθήματα, άλλοι ξένες γλώσσες. Συνήθως αγγλικά ή γαλλικά, με μεθόδους αυτομόρφωσης. Στον θάλαμο δίπλα μου έμενε ο συνεξόριστος καθηγητής μαθηματικών Γιώργος Ιωαννίδης από την Αθήνα, κολλητός του Ιπποκράτη Πανταζίδη. Μ’ αυτόν συμφωνήσαμε και μου έκανε μάθημα μαθηματικών το λιγότερο δύο ώρες την ημέρα. Διάβαζα άλλες τρεις ώρες λύνοντας και σχετικές ασκήσεις. Έτσι, στο πέρασμα των έντεκα μηνών της απομόνωσης έκανα την πρακτική και θεωρητική αριθμητική, την οποία με τη σειρά μου μεταβίβαζα σαν μάθημα σε ορισμένους που είχανε ανάγκη και το ζητούσαν. Έκανα ακόμα άλγεβρα μέχρι τριτοβάθμιες εξισώσεις, λογαρίθμους, γεωμετρία, επιπεδομετρία και τριγωνομετρία. Βέβαια, είχα μια βάση από το γυμνάσιο, ένα μέρος από αυτά τα είχα διδαχτεί. Επίσης, είχα ένα γαλλοελληνικό λεξικό και είχα μάθει πάνω από 1.000 λέξεις. Είχαμε στον θάλαμο σκάκι και παίζαμε. Καλαμπούρια, εφημερίδες, αστικές και αθλητικές. Πολύ με απασχολούσε το ζήτημα της πρωινής γυμναστικής. Προσπαθούσα να κάνω γυμναστική στον οπωσδήποτε στενάχωρο χώρο στην είσοδο του θαλάμου, που ήτανε σαν ημιυπόγειο. Ο θάλαμος ήτανε πάνω και επικοινωνούσε με μια εσωτερική σκάλα. Έστρωνα κάτω στο πετρώδες πάτωμα ένα χαρτόνι κι έκανα ένα πρόγραμμα. Είχα και μια πέτρα κάπου δέκα οκάδες για ανατάσεις. Ένα πρωί, όπως σηκωνόμουνα πολύ νωρίς κι έκανα αυτές τις ασκήσεις με την πέτρα, δεν υπολόγισα σωστά και χτύπησα με δύναμη την πέτρα πάνω σε ένα ξύλινο οριζόντιο δοκάρι που υποβάσταζε το πάτωμα του πάνω θαλάμου. Ήταν τέτοιος ο τρανταγμός, που κάμποσοι στον ύπνο τους το πέρασαν για σεισμό. Όταν πέρασε η ώρα και μας φέρανε το τσάι και το πίναμε όλοι μαζί, το τι καλαμπούρι έπεσε δεν περιγράφεται. Και ένα παράξενο περιστατικό. Μια νύχτα το καλοκαίρι του 1948, στον ύπνο μου βλέπω πως η Ασφάλεια εντόπισε το παράνομο τυπογραφείο του Κ.Σ. της ΕΠΟΝ στο Παλιό Φάληρο και στην επιδρομή της έπιασε και μερικούς συναγωνιστές. Φθάνει το πλοίο της άγονης γραμμής την επόμενη Πέμπτη, το περίφημο «Ιόνιο», που μαζί με ό,τι μεταφέρει φέρνει και το ταχυδρομείο και τις εφημερίδες. Διαβάζουμε σε κραυγαλέους τίτλους το περιστατικό που είδα στον ύπνο μου. Παράξενο, αλλά, όπως είχα διαβάσει τότε κάπου, κάθε εγκέφαλος είναι πομπός και δέχτης. Πάντως, ήτανε μια παράξενη προαίσθηση.

Κάθε εβδομάδα τους μισούς με συνοδεία μας επιτρέπανε και πηγαίναμε στο στρατόπεδο για λουτρό και πλύσιμο των ρούχων μας. Δεν επιτρεπότανε σε κανέναν συνάδελφό μας από το στρατόπεδο να μας πλησιάσει. Εμείς όμως όλο και κάτι κατορθώναμε κάθε φορά. Τον χειμώνα του 1948 προς 1949, ύστερα από πίεσή μας στη διοίκηση, κατορθώσαμε να μας επιτρέψουνε να βγάλουμε φωτογραφίες για να τις στείλουμε στους δικούς μας. Τις τράβηξε ο ντόπιος περίφημος αυτοδίδακτος φωτογράφος Βασίλης Μαγκάκης. Τις βγάζαμε μόνος ο καθένας έξω από το θάλαμο, λίγα μέτρα από την παραλία, με φόντο τη θάλασσα. Έβγαλα δύο πόζες, η μία με το παλτό που δείχνει πως ήτανε χειμώνας. Τέλος του Γενάρη 1949 καταργούνε την απομόνωση (του θαλάμου Φάληρο) και μας εντάσσουνε στον τρίτο τομέα, που είχε καμιά διακοσαριά και θεωρούσανε πειθαρχική την εκεί διαβίωση. Περιορίζανε επαφές και συναναστροφές με τους δύο τομείς από τους οποίους μας χώριζε ένα εκκλησάκι και τυπικά είχε έναν κινητό σκοπό. Φυσικά, εμείς παίρναμε το φαγητό από τα μαγειρεία ή άλλες εξυπηρετήσεις από τα συνεργεία μας και έτσι περιοριζότανε η κάποια παρεμπόδιση στην ελεύθερη κίνησή μας. Από το τέλος του Γενάρη μείναμε με όλη αυτή την κατάσταση μέχρι τις 17 Φεβρουαρίου 1949, που μας μεταφέρανε σαν πρώτη δόση στο Μακρονήσι από τον Αϊ-Στράτη, στο ονομαζόμενο 4ο τάγμα Πολιτικών Εξορίστων υπό τη Χωροφυλακή. Στο μεταξύ, είχαν μεταφέρει τρεις αποστολές από την Ικαρία και τη Λήμνο, κάπου 4.000 άτομα. 18 Φεβρουαρίου 1949: στη Μακρόνησο Στις δεκαεφτά μέρες που μείναμε στην πειθαρχική, το γραφείο της Νεολαίας μου ανέθεσε να γράψω τον πανηγυρικό για τα έξι χρόνια της ΕΠΟΝ στις 23 Φεβρουαρίου, ημερομηνία της ίδρυσής της. Ζήτησα του συνεδρίου (του πρώτου και μοναδικού) τη διακήρυξη, το πρόγραμμα και το καταστατικό. Άρχισα να γράφω και είχα σχεδόν τελειώσει, αλλά ο λόγος δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, γιατί ξαφνικά ήρθε μεταγωγή για Μακρόνησο. Αυτή η μεταγωγή έγινε στις 18 Φεβρουαρίου 1949. Μας παρέλαβε η Χωροφυλακή, στην τοποθεσία που ήτανε οι φούρνοι και είχε ονομαστεί 4ο τάγμα. Ήδη από τη Λήμνο και την Ικαρία είχανε μεταφερθεί γύρω στις 3.500 κι είχανε συμπληρώσει σχεδόν τέσσερις κλωβούς. Η πειθαρχική από τον Αϊ-Στράτη –πρώτη δόση– ήταν περίπου διακόσιοι. Μας σκορπίσανε στον 4ο κλωβό που είχε κάποια κενά. Εκεί στους φούρνους παραμείναμε μέχρι τον Οκτώβρη του 1949, οπότε μας παρέλαβε ο στρατός. Προηγήθηκαν τον Μάρτη του 1949 τριακόσιοι μικρών κλάσεων (’46-’48). Τους ονόμασαν «μαρτιάτες». Μετά τη βασανιστική, βάρβαρη, εγκληματική, απάνθρωπη επίθεση του στρατού στο 1ο τάγμα Α/ ΕΤΟ-ΕΣΑΪ τον Μάη του 1950 τελείωσε η «εκπαίδευση» των 3.500 νέων μέχρι τριάντα ετών από Ικαρία, Αϊ-Στράτη, Λήμνο και 4ο Τάγμα, όχι μόνο από τους φούρνους και τον Αϊ-Γιώργη. Το υπόλοιπο από την «εκπαίδευση» καθώς και από το Β/ ΕΤΟ-ΕΣΑΪ μας παραδίδουνε (μας επιστρέφουνε σαν υπόλοιπο) στη Χωροφυλακή στον Αϊ-Γιώργη μέχρι τον Ιούλη (20 και 27), που μας μεταφέρανε στον Αϊ-Στράτη για μόνιμη εγκατάσταση. Αυτό έγινε σε δύο δόσεις. Τους τρεις μήνες περίπου που ζήσαμε υπό τη Χωροφυλακή, το κλίμα ήταν πολύ διαφορετικό σε σχέση με τη βάρβαρη και εγκληματική συμπεριφορά του στρατού. Κάναμε ακόμη και τα μπάνια μας στη θάλασσα.

Από τους 13.500 συνολικά εξόριστους μείναμε 2.894. Μέσα σ’ αυτούς γύρω στους 800 με 900 χωρίς καμιά υποχώρηση – με σχετική διαβάθμιση στη σχετική «εκπαίδευση-αναμόρφωση». Οι υπόλοιποι κάνανε ανάκληση, που έγινε για κάμποσες δεκάδες από αυτούς, ύστερα από πολλά βασανιστήρια. Αμέσως μετά την παράδοση από το στρατό στη Χωροφυλακή παίρνω την πρωτοβουλία να δημιουργηθεί νεολαιίστικη οργάνωση. Είχα μαζί και τον Βασίλη Καλδή. Φυσικά, η καθοδήγηση του Κώστα Λυκούρη με άδειασε. Ούτε σημασία δεν μου έδωσε ούτε με κάλεσε να μου εξηγήσει. Ο σεχταρισμός και ο λόγος του ενός ανδρός σε όλο του το μεγαλείο. Ούτε ο Καλδής μου είπε τίποτα. Άλλωστε, είχε και συνέχεια στον Αϊ-Στράτη. Απόλυτα προσκολλημένος και εντολοδόχος της καθοδήγησης, μέχρι που απολύθηκε πριν τη διάσπαση. Κάντε σύγκριση τη συμπεριφορά του Απόστολου Γκρόζου τον Ιούλη-Αύγουστο του 1947, όταν πήρα την πρωτοβουλία και δημιούργησα την οργάνωση της Νεολαίας, με τη συμπεριφορά του Κώστα Λυκούρη. Και μάλιστα ύστερα από τον πρωτοποριακό ρόλο που είχα παίξει με πρωτοβουλία μου στην προετοιμασία για τη σφαγή που μας περίμενε στο Α/ ΕΤΟ-ΕΣΑΪ. Σεχταριστικά και αρρωστημένα μυαλά, που το παίζανε καθοδηγητές, υπηρετούμενοι από κάμποσα συντεταγμένα στρατιωτάκια. Και πάλι στον Αϊ-Στράτη Η μεταγωγή μας στον Αϊ-Στράτη έγινε σε δύο δόσεις με αρματαγωγό. Η πρώτη στις 20 Ιουλίου 1950 και η δεύτερη 27 του ίδιου μήνα. Σύνολο 2.894. Στο φόρτωμα του πρώτου αρματαγωγού είχαμε ένα φοβερό ατύχημα. Ο συνεξόριστος Ν. Μαρκεσίνης δέχτηκε ένα χτύπημα στο σαγόνι του από το παλάντζο του βιντσιού γιατί έσπασε το σκοινί. Βαρύ το τραύμα, αλλά ξεπεράστηκε σιγά σιγά, αν και έμεινε παραμόρφωση στο πρόσωπο. Στον Αϊ-Στράτη, με την προσέγγιση του πρώτου αρματαγωγού, η διοίκηση της φρουράς με τους χωροφύλακες θέλανε και επιμένανε να αδειάσουνε τους πρώτους (1.500) συνεξόριστούς μας πέρα από το χωριό, στο μέρος της παραλίας που το ονομάζαμε Σαχάρα. Όπως το επεδίωξαν και τον Ιούλη του 1947 με το αρματαγωγό «Αλφειός». Τόπος αμμουδερός, άνυδρος και άδενδρος – πραγματική Σαχάρα. Όμως οι κρατούμενοι, με αντίσταση και άρνηση να ξεφορτώσουνε τα πράγματά τους, κατόρθωσαν να μεταφερθούνε και να εγκατασταθούνε στο βάθος μετά το χωριό, ανάμεσα σε δύο διάπλατες χαράδρες, που τις διαπερνούσανε δύο χείμαρροι· τις χώριζε το επίμηκες ύψωμα του Αϊ-Μηνά με το εκκλησάκι του. Μέσα σε πάμπολλα χωραφάκια μικρά, περιφραγμένα, με δένδρα, με πηγάδια σε κάμποσα, και σχετικές καλλιέργειες. Αρχίσαμε να στήνουμε τις σκηνές μας. Ήτανε τριγωνικές και παμπάλαιες για οκτώ ή δέκα άτομα. Μοιραστήκαμε σε τρεις τομείς. Ο πρώτος δίπλα στο ύψωμα, συνέχεια από το σχολείο (όταν εκεί έμενε η φρουρά) και το ποτάμι. Ο δεύτερος, στον χώρο μεταξύ του ποταμού και του υψώματος του Αϊ-Μηνά. Ο τρίτος πίσω, ανατολικά από το ύψωμα του Αϊ-Μηνά και πέρα από το ποτάμι. Τα πρώτα προβλήματα, που έπρεπε αμέσως να αντιμετωπίσουμε, ήτανε η στέγαση, τα μαγειρεία, για να δουλεύουνε τα καζάνια για το συσσίτιο και ο φούρνος για το καθημερινό ψωμί. Και οπωσδήποτε η δημιουργία της ΟΣΠΕ (Οργάνωση Συμβίωσης Πολιτικών Εξορίστων). Σ’ αυτή την οργάνωση είχανε θέση όλοι οι συνεξόριστοι, ανεξάρτητα από πολιτική, κομματική, θρησκευτική κ.λπ. θέση.

Πείρα σωρευμένη υπήρχε πολλή από τα προηγούμενα στρατόπεδα Ικαρίας, Λήμνου, Αϊ-Στράτη και είχαμε έμπειρους αγωνιστές, κάμποσους και από προπολεμικούς τόπους εξορίας. Αλλά υπήρχε και η «εκλεκτή» στενή κομματική οργάνωση. Και επειδή ήτανε δύο τα κόμματα, το ΚΚΕ (πιό μαζικό) και το ΑΚΕ (Αγροτικό Κόμμα), είχανε τις αντίστοιχες κομματικές οργανώσεις και από μια Κομματική Επιτροπή. Οξύτατο το πρόβλημα το επισιτιστικό. Το επίδομα κατά άτομο, το 1950-1951, ήταν 3.500 (3,5 δραχμές). Αν ήταν δυνατό να αρκέσει για πρωινό ρόφημα και δύο γεύματα την ημέρα! Το πετρέλαιο για τα μαγειρεία και τα ξύλα για το φούρνο; Τι να πρωτοαντιμετωπιστεί; Ευτυχώς που επιτράπηκε (με συνοδεία) να πηγαίνει αντιπρόσωπός μας στην αγορά του Πειραιά, της Μυτιλήνης και της Λήμνου και να προμηθευόμαστε τα απαραίτητα τρόφιμα πιο φτηνά, για να βοηθιέται το συσσίτιό μας. Επίσης παίρνανε μέρος ορισμένοι συνεξόριστοί μας σε μια ψαρότρατα και κάπως βοηθούσανε την κατάσταση. Ένα διάστημα τον χρόνο είχαμε στη διάθεσή μας αρκετή ποσότητα φρέσκα τσέρουλα (σαν μαρίδα). Τη βολεύαμε στις σκηνικές ενότητες με τσέρουλες πότε τηγανιτές και πότε βραστές. Ακόμα και κάτι καλλιέργειες με λαχανικά στα χωράφια γύρω από τις σκηνές ενισχύανε το συσσίτιό μας. Στις αγορές για προμήθειες τροφίμων του στρατοπέδου (με συνοδεία) πήγε κάμποσες φορές ο Γιάννης Λίπας, και αργότερα που μονιμοποιήθηκε, ο Γιάννης Πέτσας, συνδικαλιστής, γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Βέροιας. Μπήκανε μπρος και οργανώθηκαν στην ομάδα μας τα διάφορα απαραίτητα συνεργεία. Πρώτα τα μαγειρεία λόγω της πολλής δουλειάς σε τρεις βδομαδιάτικες βάρδιες με αρχιμάγειρα τον Γιάννη Βασιλομητσάκο από την Κοκκινιά. Των φουρναρέων, όπου επικεφαλής ήταν ο Παναγιώτης Αφαλής από τη Θεσσαλονίκη. Των λιμενεργατών (όπου ανήκα και εγώ) για το ξεφόρτωμα των τροφίμων που μεταφέρονταν με το πλοίο της άγονης γραμμής, το «Ιόνιο», με βάρκες. Το τσαγκαράδικο, το ραφτάδικο, το κουρείο, των χτιστάδων, το φαναρτζίδικο, των κηπουρών με επικεφαλής τον γεωπόνο Αντώνη Σωτηρόπουλο (έφεδρο αξιωματικό). Της συντήρησης των σκηνών, που ήταν παμπάλαιες, χρησιμοποιημένες από τον αγγλικό στρατό στον πόλεμο της Αφρικής. Με τις βροχές και τους ανέμους πολλές φορές κουρελιάζονταν. Το επίδομά μας αργότερα, το 1952, έγινε 6.000 (6 δρχ.) αλλά αφαιρώντας τα μεταφορικά των εφοδίων και το μερίδιο των γιατρών και όποιου προσωπικού του ΕΕΣ έπεφτε κάπου στις 4.500 (4,5 δρχ.). Η βοήθεια από τις οικογένειές μας γενικά ήταν πενιχρή, γιατί βρίσκονταν κατά κανόνα σε ανήμπορη κατάσταση. Με κάθε τρόπο η επιταγή, από όσες οικογένειες είχανε κάποια δυνατότητα, μας ανακούφιζε, γιατί υπήρχε μεταξύ μας αλληλεγγύη. Όταν μεταφερθήκαμε από το Μακρονήσι στον Αϊ-Στράτη, 45 από τις 3.000 ήτανε γιατροί και φοιτητές ιατρικής. Χρειάστηκε να εξεταστούμε όλοι από τους γιατρούς, για να ξέρουμε σε τι κατάσταση βρισκόμαστε. Μόνο 48 βγήκαμε υγιείς. Πολλοί είχαν δύο και τέσσερις ασθένειες και μεγάλος αριθμός πέντε αρρώστιες. Οι φυματικοί με προχωρημένη κατάσταση μένανε σε κάτι παραπήγματα και μερικές σκηνές στο τέλος του στρατοπέδου του πρώτου και του δεύτερου τομέα. Αν ήτανε δυνατόν να θεωρούνται συνθήκες για να μένουμε και να νοσηλεύονται φυματικοί! Χρειάστηκε, και δημιουργήθηκε, ολοκληρωμένο συνεργείο υγειονομικό μ’ όλες σχεδόν τις ειδικότητες. Φυσικά, γινότανε αγώνας με υπομνήματα παντού: ΕΕΣ (Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός), ΔΕΣ (Διεθνής Ερυθρός Σταυρός), αρμόδια υπουργεία, μέχρι και τον ΟΗΕ, για αντιμετώπιση του κολοσσιαίου προβλήματος της υγείας μας.

Το παλιό σχολείο με πρόσθετο χτίσιμο μετατράπηκε σε στοιχειώδες νοσηλευτήριο. Προσφέρθηκα εθελοντικά και τα καλοκαίρια το μεσημέρι, στο φαγητό, και το απόγευμα, μετά τον ύπνο (στις 5), τους πήγαινα φρέσκο δροσερό νερό. Ψυγεία δεν υπήρχανε, ως γνωστό. Ένα πρόβλημα οξύ ήτανε το ότι δεν είχαμε λιμάνι ή έστω έναν λιμενοβραχίονα για να μπορεί ομαλά σχετικώς να γίνεται εκφόρτωση από το πλοίο. Γι’ αυτό πολλές φορές που είχε θαλασσοταραχή, με μεγάλη δυσκολία έριχνε άγκυρα το πλοίο μακριά. Υπήρχε κίνδυνος στη μεταφορά να βραχούνε οι σάκοι με το αλεύρι ή άλλα τρόφιμα. Όσο για τα βαρέλια με το πετρέλαιο, τα ρίχνανε από το κατάστρωμα δεμένα με χοντρό σκοινί με το βίντσι στη θάλασσα και δενόντουσαν στο πίσω μέρος της βάρκας. Η βάρκα, λόγω του κύματος, δεν μπορούσε να τα μεταφέρει μέχρι την ακρογιαλιά και τα άφηνε σε απόσταση τριάντα και σαράντα μέτρα. Τότε έφτανα κολυμπώντας μέχρι το βαρέλι και το τράβαγα μέχρι έξω, ώσπου να το παραλάβουνε μέλη του συνεργείου λιμενεργατών. Αυτό γινότανε σχεδόν όλο τον χειμώνα και πολλές φορές γύρω στα μεσάνυχτα. Η αλληλογραφία μας περιορίστηκε αυστηρά, από τη διοίκηση που την περιόρισε, σε δύο επιστολές την εβδομάδα και αποκλειστικά με συγγενείς. Γίνανε και γάμοι στον Αϊ-Στράτη, όπως του Άρη Γιαννουλόπουλου με την αρραβωνιαστικιά του, όπως του Χριστόφορου Τζάτζου που έμεινε στη σκηνή μας, με την αρραβωνιαστικιά του. Κι άλλοι γάμοι γίνανε. Στις γιορτές βομβαρδίζαμε τον έξω κόσμο –όχι μόνο συγγενείς– με γιορτινές κάρτες και ευχές. Πολλές καλλιτεχνικές κάρτες από τους ζωγράφους μας Δαγκλή, Φαρσακίδη και Τζανετέα. Στις 17 Ιανουαρίου 1951 ζήσαμε κάτι το τρομερό. Ένας τρελός καιρός με καταρρακτώδη βροχή είχε σαν αποτέλεσμα να πλημμυρίσει το στρατόπεδο και πολλές σκηνές δίπλα στο ποτάμι να παρασυρθούνε. Στη σκηνή τη δική μας το νερό έφτασε τους δέκα πόντους πάνω από τα κρεβάτια μας. Για κάμποσες μέρες μέναμε σε μία εκκλησία στο τέλος του δρόμου του περιπάτου, δίπλα στο ποτάμι, στην άκρη του χωριού. Στο μεταξύ η κυβέρνηση, εμφορούμενη από μισαλλόδοξες εγκληματικές διαθέσεις, απέλυσε όλους τους γιατρούς και αργότερα τους φοιτητές ιατρικής, πιστεύοντας ότι δεν θα προβάλλαμε την αφόρητη κατάσταση –από πλευράς υγείας– των συνεξορίστων μας. Ήταν οξύτατο το πρόβλημα. Με απολύσεις και άδειες είχε αποσυμφορηθεί το στρατόπεδο, αλλά δεν έπαψε να αποτελεί ένα αγκάθι, πρόβλημα για την αντιλαϊκή κυβέρνηση. Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 1952 ήμασταν 1.950 εξόριστοι, 950 τον Απρίλιο του 1955 και 820 τον Μάιο του 1956. Και χωρίς γιατρούς. Οι σχέσεις μας με τους ντόπιους ήταν αυστηρώς καθορισμένες. Αποφεύγονταν κάθε προσωπική σχέση. Αρμόδιοι εκπρόσωποί μας αντιμετώπιζαν και διευθετούσαν κάθε πρόβλημα που αφορούσε την ομάδα. Χρόνια άψογος σ’ αυτόν τον λεπτό ρόλο ήτανε ο Γιάννης Λίπας. Η γενική απασχόληση των ντόπιων κατοίκων ήταν η γεωργία με σχετικά μικρούς γεωργικούς κλήρους –λόγω ιδιομορφίας του εδάφους– και το ψάρεμα. Τα καλύτερα κτήματα τα κατείχε το μοναστήρι που ανήκει στο Άγιο Όρος. Η διοίκηση της φρουράς είχε καθιερώσει να κάνουμε τα θαλάσσια μπάνια μας στην πέρα από το χωριό παραλία, στον χώρο που ονομάζαμε Σαχάρα, με μεγάλη αμμουδιά και ομαλή πρόσβαση στη θάλασσα. Μια καταγάλανη και πεντακάθαρη θάλασσα. Η εσωτερική οργάνωση του στρατοπέδου (ΟΣΠΕ) είχε τον γραμματέα της στρατοπεδικής επιτροπής και τον εκπρόσωπό της απέναντι στη διοίκηση, τον ονομαζόμενο εξωτερικό γραμματέα. Υπήρχε το λογιστήριο, η αντιπροσωπεία του ΕΕΣ που βομβάρδιζε συνεχώς με υπομνήματα για την κρίσιμη κατάστασή μας τον

Διεθνή και Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό, προβάλλοντας την ανάγκη για ενίσχυση με ιματισμό, φάρμακα κ.λπ. Το στρατόπεδό μας ήτανε κατά κάποιον τρόπο οργανωμένο και κατά εθνικοτοπικές περιοχές και αυτό βοηθούσε προπαντός στις διάφορες γιορτές, ώστε να παρουσιάζεται καλλιτεχνικό πρόγραμμα. Το στρατόπεδο είχε τη χορωδία του με δάσκαλο και μαέστρο τον Νίκο Μάργαρη. Επίσης, είχε μαντολινάτα με διευθυντή τον μουσικό Κώστα Τριανταφύλλου. Από το 1951 δημιουργήθηκε θεατρική ομάδα με επικεφαλής τον Καρούσο και τον Κατράκη. Είχε κι άλλους ηθοποιούς. Το καλοκαίρι του 1951 ανεβάσανε αποσπάσματα από τους «Πέρσες» του Αισχύλου. Όταν εμφανίστηκε στη σκηνή ο Κατράκης σαν εξάγγελος, ένιωσα ίσως τη μεγαλύτερη καλλιτεχνική συγκίνηση. Αισθάνθηκα ένα βαρύ τρανταγμό, σαν να λιγοθύμισα, και αμέσως συνήλθα. Σπάνια, μαγευτική στιγμή! Είχαμε δημιουργήσει ομάδες βόλεϋ. Τις περισσότερες Κυριακές δίναμε αγώνες μεταξύ μας. Ήτανε κι αυτό, εκτός από δημιουργική απασχόληση, ψυχαγωγία για πολλούς συνεξόριστους που παρακολουθούσανε τις συναντήσεις. Είχαμε σπουδαίους παλαίμαχους βολεϋμπολίστες: τον Μιχ. Παπαγιωτίδη, τον Κώστα Βάμβακα, τον Άγγελο Ελευθεριάδη, τον Μήτσο Νικολαΐδη (έπειτα δήμαρχο Βύρωνα), τον Κούκο από την Πάτρα κ.ά. Διαιτητές τους παλαίμαχους βολεϋμπολίστες Λάσκο Λασκαρίδη (τον αδερφό μου) και τον Σαράντη. Μια ιδιόμορφη ψυχαγωγία για αρκετούς τα κυριακάτικα πρωινά ήταν να παρακολουθούμε σε δύο καφενεία από ραδιόφωνο το πρόγραμμα της κλασικής μουσικής με πολύ ενδιαφέρον. Το στρατόπεδο έσφυζε από μορφωτική δουλειά με γκρουπ μαθημάτων. Κυριαρχούσε σε πολλούς η αυτομόρφωση αξιοποιώντας τη βιβλιοθήκη του στρατοπέδου με διάφορα βιβλία επιστημονικά, ιστορικά και λογοτεχνικά, ελληνικά και ξένα, προπαντός κλασικά. Πολλές ομάδες συνεξορίστων επιδίδονταν στις ξένες γλώσσες. Η συμβίωση στις σκηνές, ανάλογα με τη σύνθεση των ενοίκων τους, είχε και σχετικό πολιτικομορφωτικό περιεχόμενο. Η ύπαρξη δύο κομματικών επιτροπών, του ΚΚΕ και του ΑΚΕ, σαν αφανής πολιτική καθοδήγηση του στρατοπέδου, δημιουργούσε προστριβές και διαφωνίες με συνέπειες για τη ζωή των εξόριστων. Προέρχονταν σε μεγάλο βαθμό από τη στενή αντίληψη του κομματικού υπευθύνου του ΚΚΕ Κώστα Λυκούρη. Πρότυπο σεχταριστή, περιορισμένου θεωρητικού εξοπλισμού. Το 1952-53, στα βουβά, πού και πού στο στρατόπεδο ακουγόταν πως μια μικροομάδα υπό τον Τσίτσο, παλιό κομμουνιστή αγωνιστή, έκφρασε διαφωνίες για την πολιτική στο στρατόπεδο. Αυτό έγινε γνωστό ή και καταγγέλθηκε σε μικρή ομάδα συνεξορίστων, τύπου κομματικών στελεχών. Φαίνεται η στάση της ομάδας Τσίτσου ενοχλούσε τη σεχταριστική πολιτική της κομματικής επιτροπής. Βέβαια η μετέπειτα πορεία των πραγμάτων έδειξε το αβάσιμο της καταγγελίας της ΚΕ, που θεώρησε αντικομματική πράξη τη στάση του Τσίτσου. Άρχισε και η μαρξιστική μορφωτική δουλειά, με σειρές μαθημάτων: κοινωνιολογία, πολιτική οικονομία και μαρξισμό-λενινισμό. Όταν στο στρατόπεδό μας ήρθε ο Παντελής Καρακίτσος σαν ανώτερο κομματικό στέλεχος, παραμέρισε τον Κώστα Λυκούρη επικεφαλής της ΚΕ. Προχώρησε σε αναδιάταξη στα κομματικά στελέχη, μέχρι και εγώ τοποθετήθηκα σε μια υπεύθυνη κομματική δουλειά. Τα προβλήματα της νοσηρότητας οξύνθηκαν στο στρατόπεδο, αφού τους γιατρούς τους είχανε απολύσει όλους. Έμεινε ο γιατρός Αντώνης Φλούντζης, που το 1952 ανέλαβε (μόνος του) το νοσηλευτήριο. Δεν περιγράφεται η συμβολή αυτού του ανθρώπου, με άοκνη την καθημερινή δουλειά. Πρόσφερε τις επιστημονικές ιατρικές

του φροντίδες στους αρρώστους μας. Το 1955 η Ασφάλεια άφησε το στρατόπεδο χωρίς κανένα γιατρό, αφού τον Φλούντζη τον μετεκτόπισε στα Αντικύθηρα. Μετά από προσπάθειες και καταγγελίες, τη θετική συμβολή του γιατρού του ΕΕΣ Στεφάνου και τη βοήθεια του ΔΕΕ μας ήρθανε και δέματα από τη Βουλγαρία με τις περίφημες κουβέρτες, τις Βουλγάρες, όπως τις ονομάσαμε. Ήταν κάποια ανακούφιση. Στο τέλος του Σεπτέμβρη του 1952 πλημμύρισε το στρατόπεδο η είδηση για το βαρύ, αναπάντεχο ξαφνικό θάνατο του ηγέτη της αγροτιάς Κώστα Γαβριηλίδη. Όλο το στρατόπεδο βρίσκεται στο πόδι. Αυτό το γεγονός τράνταξε τους κρατικούς ιθύνοντες. Κατέφθασε από την Αθήνα ο βουλευτής της ΕΔΑ γιατρός Σπηλιωτόπουλος. Τον Σεπτέμβρη του 1953 έγινε στον Αϊ-Στράτη η μεταγωγή των γυναικών από το Τρίκερι. Ήτανε πενήντα όλες κι όλες. Αυτό το γεγονός ομόρφυνε το στρατόπεδο, αλλά και δημιούργησε πρόσθετα προβλήματα. Και σ’ αυτές υπήρχε άσχημη εσωτερική οργανωτική κατάσταση. Ιδιαίτερα από καμιά δεκαπενταριά μετεκτοπίσεις, μεταξύ αυτών και της Κατσίβα, που παρά τις πολλές αδυναμίες απαίτησε να παίξει τον ρόλο της σαν «εντεταλμένη» κομματική καθοδήγηση. Η κατάστασή τους επιδεινώθηκε, όταν στα πράγματα σαν ΚΕ ήταν ο Σουκαράς και ο Κισκίρας και είχε γίνει ένα με αυτούς. Οι γυναίκες μένανε σε ορισμένα σπίτια στο χωριό με σχετικούς περιορισμούς από τη διοίκηση και όχι λίγες πανταχούσες από την καθοδήγηση, στην πρώτη φάση με τον Μενύχτα και στη δεύτερη και χειρότερη με τον Κισκίρα, ήτανε όχι μόνο παράδειγμα προς αποφυγή, αλλά ένα μεγάλο αίσχος. Την Πρωτομαγιά του 1954 είχαμε μια ενδιαφέρουσα κινητοποίηση με αγωνιστικές διαθέσεις στην Αθήνα και τον Πειραιά. Η αστυνομία απάντησε με κύμα τρομοκρατίας και συνέλαβε ένα τσούρμο από νεολαίους, κύρια από τον Πειραιά, και τους εκτόπισε στον Αϊ-Στράτη. Τα νιάτα τους φρεσκάρανε το στρατόπεδό μας, αλλά δυστυχώς, όταν φτάσαμε στην ανοιχτή διάσπαση τον Μάιο του 1956, πολλά από αυτά τα παιδιά, μπλοκαρισμένα από την καθοδήγηση του Κισκίρα, έγιναν όργανά του. Αυτό ήτανε αποτέλεσμα της απειρίας τους. Στο μεταξύ, εκτός από τη διαφορά της ομάδας Τσίτσου για καθαρά πολιτικούς λόγους, η σχετική διαφορά των στελεχών του ΚΚΕ και του ΑΚΕ συνεχίζεται και βαθαίνει με αρνητικές συνέπειες στην ενότητα του στρατοπέδου. Η συκοφάντηση ορισμένων στελεχών του ΑΚΕ από την ΚΕ του ΚΚΕ δεν περιγράφεται. Άρχισε να καλλιεργείται μίσος μεταξύ ορισμένων. Διασπάσεις στο στρατόπεδο. Η 6η Ολομέλεια του 1956 Μεγάλο ενδιαφέρον διεθνώς κίνησε στο παγκόσμιο κομμουνιστικό και εργατικό κίνημα η πραγματοποίηση του 20ού συνεδρίου του ΚΚΣΕ και οι αποφάσεις του Φεβρουαρίου του 1956. Ιδιαίτερα η μυστική έκθεση του Χρουστσώφ για τον Στάλιν. Επακόλουθο ήταν να συνέλθει η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας τον Μάρτη του 1956. Το ανώμαλο εσωκομματικό καθεστώς είχε παραγίνει. Ιδιαίτερα το 1955 με την αλλοπρόσαλλη σεχταριστική αριστερίστικη πολιτική του Ζαχαριάδη με στενούς συνεργάτες του τους Μπαρτζιώτα, Γούσια και Βλαντά, που παραβίασαν κάθε έννοια δημοκρατίας και συλλογικότητας στο κόμμα. Το αποτέλεσμα ήταν να γίνει μια κριτική ανάλυση-εξέταση της λαθεμένης πολιτικής της ηγεσίας με στόχο τη διόρθωση του προσανατολισμού και της γραμμής του κινήματος και του κόμματος ιδιαίτερα.

Η ανακοίνωση-απόφαση της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ τον Μάρτη του 1956 τόνιζε: Αυτές τις μέρες συνήλθε η 6η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής και της Κεντρικής Επιτροπής Ελέγχου του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδος. Στις εργασίες της Ολομέλειας, εκτός από τα τακτικά και αναπληρωματικά μέλη της ΚΕ και της ΚΕΕ, πήρε μέρος και σημαντικός αριθμός στελεχών του κόμματος. Η Ολομέλεια συζήτησε ολόπλευρα το ζήτημα της εσωκομματικής κατάστασης και ψήφισε πάνω σε αυτό το θέμα αναλυτική απόφαση. Η Ολομέλεια διαπίστωσε ότι η καθοδήγηση του κόμματος και πρώτα απ’ όλα ο γενικός γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ σ. Ζαχαριάδης κάνουν σοβαρά πολιτικά λάθη σεχταριστικού χαρακτήρα. Τα λάθη αυτά εξηγούνται σε σημαντικό βαθμό από το γεγονός ότι ίσαμε τελευταία δεν ξεσκεπάστηκε και δεν κριτικαρίστηκε, όπως έπρεπε, η λαθεμένη αριστερίστικη πολιτική του σ. Ζαχαριάδη στην περίοδο του αγώνα του ελληνικού λαού 1946-1949. Ο σ. Ζαχαριάδης αντί να αναλύσει κριτικά τη δράση του κόμματος σε αυτή την περίοδο, να κάνει εκτίμηση των λαθών του και να βγάλει σωστά συμπεράσματα για το μέλλον, προσπάθησε με κάθε τρόπο, διαστρεβλώνοντας τα γεγονότα, να δικαιολογήσει τη λαθεμένη του γραμμή, να μειώσει τη σημασία των λαθών που έκανε ο ίδιος προσωπικά και η καθοδήγηση του κόμματος. Επιπλέον ο σ. Ζαχαριάδης και κατοπινά συνέχισε επίμονα να υπερασπίζει τη σεχταριστική γραμμή και προσπαθούσε να την επιβάλει στο κόμμα. Όλα αυτά αποπροσανατολίζουν το κόμμα, το εμπόδιζαν να χαράζει σωστή πολιτική γραμμή και τακτική, που να ανταποκρίνεται στη σημερινή κατάσταση της χώρας και φρενάρανε τη συσπείρωση όλων των πατριωτικών δυνάμεων του ελληνικού λαού στην πάλη για μια ανεξάρτητη, δημοκρατική Ελλάδα. Τα σοβαρά πολιτικά λάθη που έκανε η καθοδήγηση του κόμματος συνδέονταν με το γεγονός ότι πολλά χρόνια τώρα σοβαρότατα ζητήματα της πολιτικής και τακτικής του κόμματος δεν τα συζητούσε και δεν τα επεξεργάζονταν η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ σαν συλλογικό όργανο του κόμματος, ενώ αποφάσεις πάνω σε πολλά σοβαρότατα ζητήματα τις έπαιρνε εξ ονόματος της ΚΕ μια μικρή ομάδα με επικεφαλής τον σ. Ζαχαριάδη. Όλα αυτά εμείωναν το ρόλο της Κεντρικής Επιτροπής σαν συλλογικού καθοδηγητή του κόμματος, έπνιγαν την πρωτοβουλία και τη δραστηριότητα της μάζας των μελών του κόμματος, υπόσκαπταν την εσωκομματική δημοκρατία, εμπόδιζαν την ανάπτυξη της κριτικής και αυτοκριτικής, παρεμπόδιζαν την ανάπτυξη των καθοδηγητικών στελεχών και τη συσπείρωσή τους. Για τα σοβαρά πολιτικά λάθη που έκανε ο σ. Ζαχαριάδης και για τη συστηματική από μέρους του παραβίαση των αρχών της εσωκομματικής δημοκρατίας η Ολομέλεια έκρινε απαραίτητο να τον καθαιρέσει από γενικό γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ και να τον βγάλει από το Πολιτικό Γραφείο. Η Ολομέλεια διαπίστωσε επίσης ότι για την κατάσταση που δημιουργήθηκε στο κόμμα, μαζί με τον Ζαχαριάδη σοβαρή ευθύνη έχουν και τα άλλα μέλη του Πολιτικού Γραφείου και ιδιαίτερα ο σ. Μπαρτζιώτας. Η Ολομέλεια καθαίρεσε τον σ. Μπαρτζιώτα από τη θέση του γραμματέα της ΚΕ και τον έβγαλε προσωρινά από το Πολιτικό Γραφείο. Η Ολομέλεια εξέλεξε επταμελές Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής, στο οποίο ανέθεσε τα καθήκοντα του Πολιτικού Γραφείου και της Γραμματείας της ΚΕ του ΚΚΕ. Προεδρεύων του Γραφείου εξελέγη ο σ. Γκρόζος. Η Ολομέλεια τόνισε ότι το σπουδαιότερο καθήκον του κόμματος σήμερα είναι να διορθώσει γρήγορα τα πολιτικά λάθη που έκανε η καθοδήγηση του κόμματος, να εξοπλίσει τη μάζα των μελών του κόμματος με σαφή αντίληψη των πολιτικών καθηκόντων και της τακτικής του γραμμής στο τωρινό στάδιο, να αποκαταστήσει

πέρα για πέρα την αρχή της συλλογικής καθοδήγησης, την εσωκομματική δημοκρατία, να εξασφαλίσει τη σταθερή τήρηση των λενινιστικών κανόνων της κομματικής ζωής, την ανάπτυξη της κριτικής και αυτοκριτικής. Η Ολομέλεια ανέθεσε στο γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ να επεξεργαστεί ντοκουμέντο προγραμματικού χαρακτήρα, όπου να δίνεται ολόπλευρη και βαθιά εκτίμηση της κατάστασης στην Ελλάδα και να καθορίζονται τα καθήκοντα του κόμματος και η τακτική γραμμή του. Η Ολομέλεια κάλεσε όλα τα μέλη του κόμματος να συσπειρωθούνε γύρω στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ σαν συλλογικό καθοδηγητή του κόμματος. Οι αποφάσεις της Ολομέλειας πάρθηκαν ομόφωνα. Μάρτης 1956 Το γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ» («Νέος Κόσμος», τ. 4-5). Όλα τα σχετικά με το 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ και την 6η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ γίνανε γνωστά στο στρατόπεδο, γιατί είχανε δημοσιευτεί στην Αυγή και στον αστικό Τύπο. Μεγάλη ήταν η αναστάτωση στους συνεξορίστους, που μεγάλο μέρος τους ζητούσαν την ανάλυση των αποφάσεων της 6ης Ολομέλειας. Η ζαχαριαδική καθοδήγηση των Σουκαρά-Κισκίρα είχε ενημερωθεί από προηγούμενα και αρχίσανε να δουλεύουνε προετοιμάζοντας την πλειοψηφία που επηρεάζανε, για να δώσουν τη μάχη κατά αυτών που ξεσηκώθηκαν. Ο Κισκίρας σε δικό του στενό περιβάλλον είχε πει: «Η απόφαση της 6ης Ολομέλειας είναι λίβελος». Ο δε Σουκαράς ότι «το πνεύμα και την κατεύθυνση της 6ης Ολομέλειας τα εφαρμόζουμε στο στρατόπεδο από το ’55». Ο Κισκίρας συνεχίζοντας επιπρόσθετα είχε πει: «Ευτυχώς που ο σ. Ζαχαριάδης μένει στην ΚΕ και θα βοηθήσει το κόμμα». Προσδιορίζουνε, Μάη πλέον, να κατεβάσουνε μια ανακοίνωση στο στρατόπεδο σχετικά με την απόφαση της 6ης Ολομέλειας. Στο μεταξύ, είχανε αποσπάσει από το παράνομο κλιμάκιο του κόμματος στην Ελλάδα, του οποίου ηγείτο ακόμη τότε ο πολύς Γιούσιας (Βοντίτσιος), σχετικό σημείωμα που διαβεβαίωνε ότι η πολιτική του στρατοπέδου με την καθοδήγηση τους Σουκαρά-Κισκίρα «ήτανε από το 1955 βασικά σωστή». Από το σύνολο των μελών του στρατοπέδου, που ήτανε 820, απέκλεισαν αυθαίρετα και δεν πήρανε μέρος καμιά σαρανταριά. Μέσα σ’ αυτούς και ο γράφων. Μάλιστα ο Σουκαράς είχε πει: «Τι θα γίνει μ’ αυτόν τον Λασκαρίδη, δεν αφήνει σκηνή για σκηνή σε όλο το στρατόπεδο». Σ’ αυτή την πρώτη πανστρατοπεδική δουλειά πήρανε θέση καθαρή υπέρ της απόφασης της 6ης Ολομέλειας πάνω από διακόσιοι και γύρω στους εκατό μεσοβέζικη. Η καθοδήγηση (ζαχαριαδική) επηρέαζε και κατεύθυνε την πλειοψηφία και διαβρώνανε με απαράδεκτους χαρακτηρισμούς όσους πήρανε ξεκάθαρη θέση. Όμως το στρατόπεδο διασπάστηκε ανοιχτά και κάτι διαφορετικό δημιουργήθηκε. Αυτή η διάσπαση κράτησε μέχρι τον Αύγουστο του 1959. Δεν περιγράφεται η αρνητική επίδραση που είχε στο κίνημα. Προηγούμενα από την πανστρατοπεδική δουλειά ο Κισκίρας είχε πει σε ογδόντα έμπιστους οπαδούς του ότι οι «Καρακίτσης, Λυκούρης, Μενύχτας και Παύλος Νεφελούδης είναι ύποπτοι και αντικομματικά στοιχεία και να τους προσέχουμε». Αυτούς που πήρανε καθαρή θέση και αυτούς που απόκλεισαν στην πρώτη δουλειά, τους ονόμασαν «Κίνηση».

Ακολουθεί δεύτερη δουλειά στο στρατόπεδο για την πολιτική του, που βασίζεται στην αυθαίρετη και σκόπιμη εκτίμηση του ανεκδιήγητου Γούσια ότι «η πολιτική του στρατοπέδου από το ’55 είναι βασικά σωστή». Πάλι απέκλεισαν από αυτή τη δουλειά καμιά δεκαριά. Μεταξύ αυτών και εμένα. Έχοντας την πλειοψηφία στο στρατόπεδο οι Σουκαράς-Κισκίρας συνέχισαν την απαράδεκτη και βάρβαρη διασπαστική τους αντικομματική δουλειά. Αποτέλεσμα ήταν στις αρχές του ’57 να τους εγκαταλείψουνε καμιά ογδονταριά, γιατί δεν ανέχονταν πλέον το καθεστώς και τις κατηγορίες με απαράδεκτους χαρακτηρισμούς για αγωνιστές που είχαν ιστορία αγώνων και θυσιών. Είχαν χρησιμοποιήσει τότε μια σειρά νέους, με απειρία οπωσδήποτε, σαν κατηγόρους κατά πολλών αγωνιστών με ιστορία και προσφορά. Αυτούς τους ογδόντα ο Κισκίρας τους ονόμασε «Τερμίτες». Έτσι έχουμε τους Σουκαρικούς (Ζαχαριαδικούς), την «Κίνηση» και τους «Τερμίτες». Δηλαδή, σε τρία κομμάτια διασπάστηκε το στρατόπεδο. Στην «Κίνηση» μεταξύ των άλλων ήτανε ο Π. Καραγκίτσης, ο Ν. Τσόχας, ο Ηλ. Αποστολίδης, ο Κ. Λυκούρης, ο Τάκης Δρακόπουλος, ο Χριστόφ. Μαυρίδης, ο Ι. Γουλεμάρης, ο Π. Νεφελούδης, ο Β. Παπαγιαννόπουλος, ο γράφων κ.ά. Στους ονομαζόμενους «Τερμίτες» ήτανε: Χρ. Αγγελάκης, Χρ. Κανάκης, Γερ. Φλωράτος, Παν. Κατερίνης (ο «ναι μεν αλλά»), ο Μήτσος Μανούσος, ο Διον. Γεωργάτος, ο Λευτέρης Κολοβός, ο Ανδρ. Παναγόπουλος, ο Πότης Παρασκευόπουλος κ.ά. Όμως αμέσως μόλις δημοσιεύτηκε και στον Τύπο η απόφαση της 6ης Ολομέλειας και πριν αρχίσουν οι σχετικές και μαζικές αναταράξεις, μια ομάδα συνεξορίστων μας στελεχών, οι Σαβέλ Γεωργιάδης, Ν. Τσόχας, Ηλ. Αποστολίδης, Μίνως Σταυρίδης και αργότερα ο Ν. Χαραγκιώνης, έστειλαν επιστολή στην καθοδήγηση Σουκαρά-Κισκίρα και τους καλούσαν να παραιτηθούν και να παραδώσουν την καθοδήγηση, για να αποφευχθεί τυχόν ανωμαλία από διάσπαση του στρατοπέδου. Αυτοί, όχι απλώς τους αγνόησαν, αλλά συνέχισαν την απαράδεκτη τακτική τους να τους διαβρώνουν και να τους καταγγέλλουν στον κόσμο τους που κατεύθυναν. Ακολουθεί τρίτη δουλειά για το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ και την 6η Ολομέλεια του ΚΚΕ. Αυτή τη φορά πήραμε μέρος και οι καμιά δεκαριά αποκλεισμένοι στη δεύτερη δουλειά. Με βάλανε σε ένα γκρουπ με καμιά δεκαπενταριά. Τους είπα ότι αφού με αποκλείσατε στις δύο προηγούμενες δουλειές, απαιτώ να με αφήσετε να μιλήσω δύο ώρες. Μίλησα 2,5 ώρες. Παρουσίασα όλο το 20ό συνέδριο, αφού το είχα μάθει σχεδόν όλο απέξω. Χωρίς να προσβάλλω πρόσωπα συνεξορίστων μου, αναφέρθηκα στη στάση και την τακτική των Σουκαρά-Κισκίρα, κατά του Ζαχαριάδη και του Στάλιν σαν κύριους υπεύθυνους, που οδήγησαν το κίνημα, με την ανωμαλία και την παραβίαση των στοιχειωδών κανόνων της δημοκρατίας και συλλογικότητας, στη διάσπαση και την καταστροφή. Μετά από μερικές μέρες με πλησίασε ο τομεάρχης του 2ου τομέα που ανήκα και μου λέει: «Βασίλη, η καλύτερη ομιλία σ’ όλο τον τομέα των διακοσίων πενήντα μελών είναι η δική σου». Αυτά μου είπε με έμφαση ο Λάμπρος (που ξεχνάω δυστυχώς το επίθετο), δικηγόρος, Πόντιος και στέλεχος του ΑΚΕ από το Κιλκίς. Με παρέμβαση, οπωσδήποτε απέξω, βγάζουνε από τη διμελή κομματική επιτροπή τον Κισκίρα και τοποθετούνε τον Ανδρέα Παναγόπουλο. Παρ’ όλη την προσπάθεια του Παναγόπουλου δεν στάθηκε δυνατόν να καταφέρει τίποτα το ουσιαστικό, αφού ο Κισκίρας είχε τον μηχανισμό στα χέρια του και με τους ανθρώπους του –που έχανε την πλειοψηφία– έκανε ό,τι μπορούσε για να κρατάει την κατάσταση. Διαβρώνανε ακόμα και τον ίδιο τον Παναγόπουλο. Από κοντά και ο Σουκαράς, σαν να μη συμβαίνει τίποτα. Ορίστηκε η διμελής ΚΕ απλώς να εποπτεύει και μια δεκαπενταμελή επιτροπή, που είχανε διορίσει απ’ έξω, είχε την ευθύνη για όλα τα

προβλήματα του στρατοπέδου. Για τον διορισμό αυτής της αντιπροσωπευτικής επιτροπής την εντολή την έφεραν ο Ηλ. Ηλιού και ο Αντώνης Μπριλλάκης το 1957. Η επιτροπή αυτή μετά από λίγους μήνες θα έκανε εκλογές και η επιτροπή που θα εκλεγότανε θα είχε την ευθύνη, αφού θα είχε εξασφαλιστεί η ενότητα. Αν και είχανε την πλειοψηφία, οι ζαχαριαδικοί, από το αποτέλεσμα των εκλογών, φάνηκε πως χάσανε σαράντα από τους ανθρώπους τους. Το στρατόπεδο έχει τη ζωή του με τα προβλήματά του, που οξύνονται αφού τα περιοριστικά και καταπιεστικά μέτρα της κυβέρνησης δεν σταματάνε. Τόσο οξυνότανε η κατάσταση και συνεχιζότανε το ανώμαλο εσωοργανωτικό καθεστώς, που ενενήντα δύο συνεξόριστοι, κατά συντριπτική πλειοψηφία νέοι, δημιουργούνε μια ξεχωριστή τυπικά πολιτική οργάνωση μέσα στο στρατόπεδο. Όλοι προέρχονταν από την «Κίνηση». Βγάλανε με εκλογές μια προσωρινή πενταμελή επιτροπή. Κύριος οργανωτής ήτανε ο γράφων, ο Μιχ. Πιταριδάκης και κάμποσοι άλλοι που ενθαρρύνανε αυτή την απόφαση. Ένας από τους παλιούς αγωνιστές, κύριος υποκινητής, ήτανε ο Παύλος Νεφελούδης. Κάναμε όμως υπερβολή και το δημοσιεύσαμε και έξω στον Τύπο, με τις υπογραφές των πέντε της επιτροπής. Παραεκθέταμε έτσι τη διάσπαση έξω και αυτό το εκμεταλλεύτηκαν οι ζαχαριαδικοί. Όταν ήρθανε στον Αϊ-Στράτη οι βουλευτές (Ηλιού και Μπριλλάκης), πολλές επιτροπές και άτομα τους πλησιάζανε και προβάλλανε την άποψή τους στο όλο πρόβλημα και υποδεικνύανε λύσεις κατά την άποψή τους. Σε κάποια φάση που είχε πάρει έκταση αυτό και ο Μπριλλάκης περιτριγυριζότανε από πολλούς, βρισκόμουνα καμιά δεκαριά μέτρα απέναντί του και βλεπόμασταν, χωρίς να τον πλησιάσω ούτε καν να τον χαιρετήσω, παρ’ όλο τον στενό συντροφικό δεσμό που είχαμε δημιουργήσει στο Μακρονήσι (όπως γράφω πιο πάνω). Και αυτό γιατί ήτανε (ακόμα) σ’ εκείνη τη φάση ζαχαριαδικός. Μάλιστα το έκφρασε σαν παράπονο σε κάποιους κοινούς φίλους μας: «Να μην έρθει ο Λασκαρίδης ούτε να με χαιρετήσει...». Μια παρένθεση. Το 1954-55 είχανε γίνει κάμποσες συλλήψεις αγωνιστών έξω, που τους φέρανε στον Αϊ-Στράτη. Μεταξύ αυτών και ο Σωτήρης Τουτούνας από την περιφέρεια της Βέροιας. Μετά τη φυλακή έμεινε στην Αθήνα. Στην παρανομία 1951-52 ήτανε μαζί και με τον Μπριλλάκη. Ένα βράδυ πάω στη σκηνή του Γιάννη Πέτσα στον 3ο τομέα που είχανε τοποθετήσει τον Σωτ. Τουτούνα, κι έμενε μαζί του, αφού ήτανε και πατριώτες. Είχα και φιλία με τον Γ. Πέτσα και εκεί που συζητούσαμε και αστειευόμασταν, σε μια στιγμή μου λέει: «Α, ρε Λασκαρίδη, είσαι ακτύπητος». Ξαφνικά σηκώνεται ο Τουτούνας και με έκσταση με αγκαλιάζει, με φιλάει και μου λέει: «Εσύ είσαι ο Λασκαρίδης ο Βασίλης; Που στη βαριά παρανομία, όταν ανταμώναμε με τον Μπριλλάκη και άλλους θυμότανε το Μακρονήσι, έκλαιγε και έλεγε: “Για μένα Μακρονήσι ίσον Βασίλης Λασκαρίδης”». Ο δεσμός μας είχε αρχίσει το 1947-48, όταν ήμουνα γραμματέας της νεολαίας στον Αϊ-Στράτη και αυτός επιγραμματέας στη Λήμνο με γραμματέα τον Γιάννη Αναστασιάδη από το Κιλκίς, γραμματέα της ΕΠΟΝ του νομού. Ο δεσμός ενισχύθηκε πολύ στο 4ο τάγμα, στους Φούρνους στο Μακρονήσι, και ακόμα πιο πολύ όταν μας παρέλαβε ο στρατός στο Α/ ΕΤΟ-ΕΣΑΪ και καταλήξαμε στο νοσοκομείο του Μακρονησιού με τα βασανιστήρια. Όσο γι’ αυτό που μου είπε ο Τουτούνας για τον Μπριλλάκη και το Μακρονήσι, δεν αφορά μόνο εμένα. Αναφέρω αρκετά πρόσωπα, ονομαστικά: Τάσος Τσέλος, Αντ. Αθανασόπουλος, Δήμος Βάρας, Παν. Καραμπατζάκης, Ν. Νικηφορίδης, Βασ. Τσιγκούνης, Μανούσος Φραντζεσκάκης, Κώστας Κουλουφάκος, Βασ. Ασημακόπουλος, Τάσος Τσουκνίδας, Ρεμπούτσικας, Σωκρ. Ράγγας, Παντελής Τζανετάκος, Πέτρος Μαντζαβίνος, Πότης Παρασκευόπουλος. Ο τελευταίος ήταν η φυσιογνωμία που έβγαλε παλικαρίσια δυο φορές την κόλαση του Μακρονησιού, μια με το στρατιωτικό στο Α/ ΕΤΟ και άλλη μία στο πολιτικό Α/ ΕΤΟ-ΕΣΑΪ.

Τα καταπιεστικά μέτρα από τη διοίκηση δεν σταματάνε. Μέχρι που θέλουνε να διορίζουνε αυτοί σκηνάρχη σε κάθε σκηνή και αν ήτανε δυνατόν να καθορίζουνε και τη σύνθεσή τους. Το επίδομα εξακολουθεί να είναι πείνας και δεν μας επιτρέπονται δέματα και επιταγές από το εξωτερικό. Με τη χρονίζουσα κράτηση και τις συνεχείς στερήσεις όλο και επιδεινώνεται η κατάσταση της υγείας μας. Τον Δεκέμβριο του 1955 είχαμε συνεχείς βροχοπτώσεις με αποτέλεσμα να ξαναπλημμυρίσουμε. Οι διοικούντες αδιαφορούσανε για το δράμα μας. Πολλές σκηνές καταξεσκίστηκαν. Δεν φτάνει μόνο αυτό, κάνουνε και μετεκτοπίσεις σε διάφορα νησιά. Μεταξύ των άλλων αιτημάτων, ζητάμε και διακόσιες σκηνές σε καλή κατάσταση για να αντικαταστήσουμε τις σχισμένες. Από τις αρχές που στρατοπεδεύσαμε, με το στήσιμο των σκηνών, χρειάστηκε άμεσα να αντιμετωπιστεί η σιγουριά για πόσιμο νερό. Είχε αρκετά πηγάδια στα διάφορα χωραφάκια που στήνονταν οι σκηνές. Μερικά μεγαλύτερα και περιποιημένα γύρω τους, πράγμα που έδειχνε ότι γινότανε χρήση από τους ντόπιους. Όμως θα έπρεπε, για να είμαστε σίγουροι για την υγεία μας· έπρεπε να απολυμανθούνε. Δημιουργήθηκε σχετικό συνεργείο και δέχτηκα να κατεβαίνω μέσα στα πηγάδια. Πρώτα βγάζαμε το νερό, μετά κατέβαινα κάτω, καθάριζα το πηγάδι από διάφορα αντικείμενα και από ό,τι λασπώδες είχε στον πάτο. Μετά ρίχναμε στον πάτο καθαρά βότσαλα και γινότανε σαν πάτωμα, ασβεστώναμε καλά τα τοιχώματα και ρίχναμε το ανάλογο φάρμακο. Αυτό έγινε σε τρία με τέσσερα πηγάδια. Έτσι πίναμε δροσερό και υγιεινό νερό. Οι ντόπιοι χωρικοί είχανε για δικιά τους χρήση την παραλία από την εκβολή του ποταμού δίπλα στο χωριό μέχρι τον περίφημο μοναχικό βράχο που αρχίζει η «δική μας» παραλία, η Σαχάρα. Επίσης στην παραλία των ντόπιων είχανε τα ψαροκάικα και τις ψαρόβαρκές τους, που τις χρησιμοποιούσανε για τη μεταφορά από το πλοίο στην αποβάθρα του χωριού. Διάβαζα πολλές ώρες την ημέρα αξιοποιώντας τη βιβλιοθήκη του στρατοπέδου. Έπαιρνα μέρος σε ένα μαρξιστικό μάθημα και σε άλλο ένα σαν δάσκαλος σε γκρουπ. Σηκωνόμουνα πολύ πρωί κι είχα ένα μισάωρο σχεδόν γυμναστική. Από 11 μέχρι τις 12 στη θάλασσα για κολύμπι. Τρεις με τέσσερις φορές έφτασα τα 300 μπάνια τον χρόνο. Ήμουνα χειμερινός κολυμβητής. Ποτέ δεν κοιμόμουνα το μεσημέρι και διάβαζα πολλές φορές μέχρι που νύχτωνε, αν δεν είχα υπηρεσία ή άλλη απασχόληση (βόλεϋ, προπόνηση των επισκεπτών πιτσιρικάδων ή, μυστικά πίσω από τη Σαχάρα, προπόνηση της ντόπιας ποδοσφαιρικής ομάδας). Στον καταμερισμό δουλειάς στη σκηνή είχα το πλύσιμο των μεσημεριανών πιάτων, που δεν ήθελε κανείς να τα πλύνει. Εκτός από το συνεργείο των λιμενεργατών που ανήκα, είχα εθελοντικά το καθήκον να πηγαίνω φρέσκο δροσερό νερό στο αναρρωτήριο δυο φορές την ημέρα. Το 1952-54 μεταξύ των άλλων, διάβαζα τρεις ώρες την ημέρα βιβλία ιστορικά. Δεν άφησα κανένα βιβλίο ιστορίας της βιβλιοθήκης που να μην το είχα διαβάσει. Κράταγα και σημειώσεις. Επειδή δεν ήμουνα σε θέση να κρατάω σημειώσεις συνοπτικές, περιεκτικές περιλήψεις, κράταγα τον τίτλο με το θέμα, τις σελίδες και μερικά συμπεράσματα, αποσπάσματα του βιβλίου από ορισμένα κεφάλαια. Είχα διαβάσει ακόμα και την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους του Παπαρηγόπουλου των 2.500 μεγάλων σελίδων με ψιλά γράμματα σε γλώσσα αρχαΐζουσα και με απέραντες υποσημειώσεις με ψιλά γράμματα. Οι σημειώσεις μου από τη μελέτη των ιστορικών

βιβλίων ήταν 700 σελίδες σε τετράδια. Ε, αυτά, στο όνομα του συνωμοτισμού και της πειθαρχίας, μου τα πήρανε οι καθοδηγητές κι ούτε ξέρω τι απέγιναν. Μια από τις φορές που επέστρεφα χειμώνα καιρό από τη θάλασσα (1957), ανταμώσαμε έξω από τον φούρνο με τον Σουκαρά. Αφού χαιρετηθήκαμε, μου λέει: «Βασίλη, εσύ για να κολυμπάς τον χειμώνα, πρέπει να έχεις νευροφυτικές διαταραχές». Χαμογέλασα... Ω, σοφία σοφού ανδρός! Ένα διάστημα μέναμε στην ίδια σκηνική ενότητα με τον Τάκη Δρακόπουλο. Κάναμε πολλές συζητήσεις και θεωρούσα ότι έχει βαθιά γνώση για τα πολιτικά πράγματα. Σωστός, πράος, χωρίς ακρότητες και με επιχειρήματα. Επίσης συναναστρεφόμουνα τον Χρυσόστομο Μαυρίδη. Σωστά τοποθετημένος, πρωτοποριακός και με επιχειρήματα. Ένα διάστημα ήταν επικεφαλής της μορφωτικής επιτροπής (επί Σουκαρά). Κομματικά, μέχρι τη διάσπαση, με κράταγε ο Παναγιώτης Μακρής, μετρημένος άνθρωπος και από την ομάδα ο Τάκης Σαρρής από το Χαλάνδρι, άνθρωπος αξιόλογος, μεθοδικός και πειστικός. Με τον ερχομό των γυναικών είχαμε τακτικά παρατεταμένο επισκεπτήριο των παιδιών μας. Τα αναλάβαινα προσωπικά και τα προπονούσα στο ποδόσφαιρο και σε μερικά μάθαινα να κολυμπούνε. Κάναμε σαν ομάδα ποδοσφαιρική συνάντηση με την παιδική ομάδα του χωριού. Αν και μεγαλύτερα, τα νικήσαμε δυο-τρεις φορές που παίξαμε στο γηπεδάκι, στο πάνω μέρος των δύο τομέων. Σε όλο το διάστημα του παιχνιδιού κατεύθυνα την παιδική ομάδα και τη δική μας. Ξεχώριζαν τα παιδιά της Βέρας (και του Μάνθου) Τσιμπουκίδη, ο ανιψιός ο Ανδρέας, της Δώρας Ψαλτοπούλου, ο Κωστάκης του Μένιου Αλεξιάδη (μετέπειτα δήμαρχου Καλαμαριάς) και το τρομερό ταλέντο ο Λευτεράκης, γιος της Αθανασίας από το Σουφλί, που έμεναν στην Αλεξανδρούπολη. Τον Οκτώβρη του 1956 επισκέφτηκαν το στρατόπεδό μας οχτώ βουλευτές απ’ όλα τα κόμματα της Βουλής. Μείνανε δύο μέρες και με τα ίδια τους τα μάτια είδαν και έζησαν την όλη απαράδεκτη για αυτούς κατάσταση. Έκαναν αναφορά στην κυβέρνηση χωρίς αποτέλεσμα. Από τη διοίκηση, κατ’ εντολή της κυβέρνησης, εντείνονταν τα καταπιεστικά μέτρα. Ανακάλεσαν το κλιμάκιο του ΕΕΣ και διορίσανε εντεταλμένους γιατρούς της Ασφάλειας, προκειμένου να παρουσιάζουνε τη μαζική κατάσταση νοσηρότητας του στρατοπέδου μειωμένη σε σχέση με τα στοιχεία των γιατρών μας και του ΕΕΣ. Η αποστολή του γιατρού του ΕΕΣ Στεφάνου ήτανε πολύ θετική. Όμως πέθανε. Ήτανε και αυτός βαριά άρρωστος. Οι αποκαλύψεις του γιατρού Στεφάνου και μετέπειτα του γιατρού Τσιρώνη ήταν καταπέλτης. Ιδιαίτερα η πολιτεία του γιατρού Τσιρώνη ήτανε αποκαλυπτική. Ήρθε σε αντίθεση ανοιχτή με την κυβέρνηση και τους διέψευσε για τα ανακριβή στοιχεία που παρουσιάζανε σε σχέση με την όλη κατάσταση, την πραγματική. Δεν λάβαιναν υπόψη τους ούτε τη Σύμβαση της Ρώμης, η οποία είχε κυρωθεί με νόμο (Ν. 2329/53). Να μην ξεχνάμε ότι ο πολύς υφυπουργός Ασφαλείας Καλατζής, ο τόσο ανένδοτος, ήταν τεταρταυγουστιανός. Άξιος ο μισθός του. Το ανοιχτό μέτωπο που δημιουργήθηκε μεταξύ του γιατρού του ΕΕΣ Τσιρώνη και του κράτους πήρε έκταση, ώσπου τελικά, αρκετά αργότερα η Ασφάλεια τον σκότωσε. Ύστερα από ολόκληρη επιχείρηση στο σπίτι του στο Παλαιό Φάληρο στις 11 Ιουλίου 1978, αυτό ήτανε το τραγικό τέλος του γιατρού και αγωνιστή Τσιρώνη. Το πρόβλημα του Αϊ-Στράτη έχει κατά κάποιον τρόπο διεθνοποιηθεί. Απανωτά διαβήματα από βουλευτές της ΕΔΑ και προσωπικά εμπεριστατωμένο διάβημα από τον πρόεδρο της ΕΔΑ Γιάννη Πασαλίδη προσωπικά. Και οι ξένοι βοηθούνε με τις ενέργειές τους τους πολιτικούς κρατουμένους στην Ελλάδα μέσω διαφόρων έγκυρων

οργανώσεων. Όμως έχουμε και επιθέσεις σε βάρος μας από αντιδραστικούς κύκλους της Ευρώπης. Εμείς επιμένουμε να έχουμε τους γιατρούς μας στο στρατόπεδό μας για να μας συνδράμουν με τις επιστημονικές δυνατότητές τους και όχι να τους έχουνε μετεκτοπισμένους στα Αντικύθηρα, όπως τον Αντώνη Φλούντζη και τον Παπαδόπουλο. Η ζωή στο στρατόπεδο με τα προβλήματά της συνεχίζεται. Και η οργανωμένη μορφωτική δουλειά σε κάθε ξεχωριστή προσπάθεια αυτομόρφωσης. Και η ψυχαγωγία που τόσο απαραίτητη και αναγκαία ήταν. Εκτός από το θέατρο, που έχει πάρει έκταση και έχουν ανεβαστεί αρκετά έργα με επιτυχία, έχουμε και τις εκδηλώσεις στις εθνικές γιορτές με τοπικούς χορούς και τραγούδια. Χοροί απ’ όλη την Ελλάδα. Κάτι το φαντασμαγορικό: χοροί κρητικοί, θρακιώτικοι, επτανήσιοι, ποντιακοί, ηπειρωτικοί, μακεδονικοί, ρουμελιώτικοι, νησιώτικοι, πελοποννησιακοί κ.λπ., κ.λπ. Είχαμε διάφορες μορφές απασχόλησης και ψυχαγωγίας. Το βόλεϋ που το παρακολουθούσανε, όταν γινόντουσαν παιχνίδια, αρκετές δεκάδες θεατές μας. Ακόμα και εκείνα τα παιχνίδια ποδοσφαίρου που είχα οργανώσει με τα παιδιά-επισκέπτες και με την παιδική ομάδα του χωριού σε ένα γηπεδάκι 50x25, στο τέρμα των δύο τομέων του στρατοπέδου. Ακόμα είχαμε και αρκετά παιχνίδια μεταξύ μας οι τέως ποδοσφαιριστές εξόριστοι. Και αυτά τα παρακολουθούσανε κάμποσοι θεατές κάθε φορά. Να και μια άλλη μορφή ψυχαγωγίας. Κάθε Κυριακή σχεδόν, κάτω στη Σαχάρα στην πλατιά αμμουδιά, γινότανε συνάντηση ποδοσφαιρική των χωροφυλάκων της φρουράς με τους ντόπιους νέους. Οι χωροφύλακες, παιδιά γύρω στα είκοσι, καλοταϊσμένα και ορισμένοι που ξέρανε μπάλα, τους νικούσανε τους ντόπιους συνέχεια. Οι τοπικοί, αν και είχανε μερικούς καλούς παίχτες, παίζανε ανοργάνωτα, άτσαλα, γι’ αυτό και νικούσανε οι χωροφύλακες. Το γήπεδο στην άμμο! Το 1957 βρήκα τον τρόπο και άρχισα να προπονώ τους ντόπιους μυστικά. Κάναμε προπονήσεις στο πίσω μέρος της Σαχάρας σε ένα χωράφι, τέως αμπέλι, σαν γηπεδάκι, αφού δεν είχε ρίζες και κουτσούρια. Τους έμαθα πώς θα στήνεται η ομάδα στο γήπεδο και ο καθένας στην κατάλληλη θέση. Αυτό ήτανε. Από τότε όλο νικούσανε οι ντόπιοι. Πήγαινε ρολόι η ομάδα. Αυτό έδινε μεγάλη χαρά στους ντόπιους θεατές και πολυάριθμους δικούς μας, που παρακολουθούσανε με πολύ ενδιαφέρον τα παιχνίδια. Φαίνεται θα φλυάρησαν κάποιοι ντόπιοι ποδοσφαιριστές ότι τους προπονούσα, παρότι είχαμε πει ότι το είχαμε μυστικό. Πήγε στα αυτιά των ποδοσφαιριστών χωροφυλάκων και λέγανε: «Μάθαμε πως κάποιος κομμουνιστής τους προπονάει, γι’ αυτό έχουμε αυτά τα αποτελέσματα». Ένα θλιβερό περιστατικό. Τέλος του 1957 ο Μίνως Σταυρίδης παίρνει άδεια. Στενός φίλος του Β. Παπαγιαννόπουλου και του Τάκη Δρακόπουλου. Ο Τάκης Δρακόπουλος γράφει μια έκθεση σχετικά με την ανώμαλη κατάσταση του στρατοπέδου και ζωγραφίζει το καθεστώς των Σουκαρά-Κισκίρα και το κακό που έχουνε κάνει σε αρκετούς νεολαίους που κατευθύνουν, και ιδιαίτερα σε μερικούς που τους έχουνε ενσταλάξει μίσος και εμπάθεια για πολλούς αγωνιστές με ιστορία και προσφορά στους αγώνες του λαού μας. Δεν αναφέρω ονόματα, γιατί άλλοι έχουνε αναθεωρήσει τη στάση τους και μερικοί από τους πιο εμπαθείς έφυγαν άρον άρον από τη Γιούρα της χούντας το 1967. Την έκθεση ο Τ. Δρακόπουλος τη δίνει στον Μίνω Σταυρίδη να την προφυλάξει και να τη δώσει έξω, στους αρμόδιους. Από επιπολαιότητα την ακουμπάει και την ξεχνάει στη βαλίτσα του πάνω στα ρούχα, χωρίς να την εξασφαλίσει από τον έλεγχο. Όταν έφευγε, στον έλεγχο τη βρήκανε και την παραδώσανε στην υπηρεσία της

Ασφάλειας. Αυτό ήταν. Το εκμεταλλεύτηκε η αντίδραση με τη δημοσίευση και τον σχολιασμό σε όλον τον αστικό Τύπο. Η αντίδραση πανηγύριζε για το «κατάντημα» του στρατοπέδου, για τη φαγωμάρα μεταξύ μας. Επίσης το εκμεταλλεύτηκε ανάλογα η ζαχαριαδική παράταξη και τους δόθηκε η ευκαιρία να ντοπάρουνε πρόσθετα τους πιστούς του Κισκίρα. Ενώ την ευθύνη την είχε ο Σταυρίδης, όταν βγήκε έξω την πλήρωσε ο Τάκης Δρακόπουλος, εννοείται εσωοργανωτικά-κομματικά. Ουσιαστικά τον αγνοούσανε ακόμη και ο αδελφός του Μπάμπης Δρακόπουλος – ο γραμματέας αργότερα του ΚΚΕ εσωτερικού. Αφού είμαστε φίλοι από τον Αϊ-Στράτη με τον Τάκη, όταν ανταμώσαμε στα γραφεία του ΚΚΕ εσωτερικού στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου το 1974-77 μου έλεγε με πικρία και ειρωνικά: «Βασίλη, έρχομαι στα γραφεία για να μη νομίζουνε ότι είμαι σπασμένος». Ναι, ο σύντροφος Τάκης με την πολιτική και ιδεολογική εμβάθυνση στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας. Αυτός ο καλός συζητητής, ο πειστικός. Ένα χαρακτηριστικό περιστατικό. Ο Ανδρέας Χατζηγιάννης, ένα από τα μεγάλα παλικάρια των εικοσάρηδων τότε (1949-50) στο «σύρμα»-χαράδρα, και αυτές του Α/ ΕΤΟ-ΕΣΑΪ. Ωραίος, σεμνός και νέος με ευαισθησίες, αγαπούσε το τραγούδι, ιδιαίτερα το ρομαντικό, ελαφρό (;). Τραγουδούσε ωραία και έπαιζε κιθάρα. Είχε και μια αντίστοιχη παρέα του τραγουδιού και της χαράς. Είχε πολλούς οπαδούς σε αυτού του είδους την ψυχαγωγία. Φανερός ή και λίγο κρυφός κι εγώ σ’ αυτά τα τραγούδια. Αφού έπαιζα χρόνια φυσαρμόνικα. Δεν έπαιζα μόνο αντάρτικα-Aντιστασιακά αλλά και χορευτικά συρτά και νησιώτικα. Όμως το επίσημο κομματικό καθεστώς της δυάδας του σεχταρισμού και του αρρωστημένου προσανατολισμού, του εμβατηρίου και των «επαναστατικών» τραγουδιών, θεωρούσε ότι αυτά αποπροσανατόλιζαν τη νεολαία και την ευνούχιζαν αγωνιστικά. Κατά τα γνωστά, ήταν κήρυκες της καθαρής «Aγωνιστικότητας». Τι στρεβλή διαπαιδαγώγηση στους νέους, τους καταντούσαν να τους ακολουθούνε τυφλά, λες κι ήτανε στρατιωτάκια! Τον Μάρτη του 1958 απρόσμενα μου δόθηκε άδεια και αφήνω τον Αϊ-Στράτη. Μένω και δρω κυρίως στον χώρο της ΕΔΑ Καλλιθέας. Σε επαφή αμέσως με άνθρωπο του παράνομου ΚΚΕ, προσανατολισμένος και αυτός σωστά για εκείνες τις συνθήκες, με όρισε στον χώρο της Καλλιθέας, Μοσχάτου, Ταύρου με στόχο την προσπάθεια ισχυροποίησης ή δημιουργίας οργανώσεων της ΕΔΑ. Οργάνωσης όπου θα πρέπει να έχουν θέση πρωτοποριακή οι κομμουνιστές. Υπήρχαν ακόμη κατάλοιπα από παρόνομους κομμουνιστές με την ξεπερασμένη, ξεκομμένη, απομονωμένη και με ατομικές επαφές, μορφή οργάνωσης χωρίς αποτέλεσμα. Έπεσα με τα μούτρα στη νόμιμη δουλειά της ΕΔΑ, με επακόλουθο να δημιουργήσουμε μια δεμένη οργάνωση με θετικά αποτελέσματα. Επί τέσσερις μήνες οι δικοί μου στην οικογένεια δεν με άφησαν να δουλέψω στην παραγωγή. Μετά από τέσσερις μήνες προσλήφθηκα στη βιομηχανία «Ινδιάνα» (εργοστάσιο ελαστικού) στου Ρέντη, εργάτης στην αποθήκη και την προετοιμασία των παραγγελιών. Στους τέσσερις μήνες που καθόμουνα με το πέρα-δώθε είχα σκάψει κυριολεκτικά την Καλλιθέα. Σ’ αυτούς τους τέσσερις μήνες θα είδα δεκάδες κινηματογραφικά έργα. Με οδηγό τις ταινίες ποιότητας γύριζα σ’ όλη την Αθήνα. Όπως μαθαίνω στον Αϊ-Στράτη, αν και έχει αποσυμφορηθεί αριθμητικά, όλο και οξύνουνε την κατάσταση οι εντολοδόχοι της κυβέρνησης. Έχουνε το στρατόπεδο για μπαμπούλα για τον κόσμο που αγωνίζεται έξω. Οι παράγοντες της ΕΔΑ κάνουνε προσπάθειες για αντιμετώπιση της κατάστασης, διεθνοποιούν το πρόβλημα της

εξορίας και των φυλακών. Οι κυβερνώντες, παρ’ όλα αυτά, φτάνουνε να μετεκτοπίζουνε σκόρπια σε διάφορα νησιά το 1959 ή να επιδεινώσουν την κατάσταση με την επανεκτόπιση αδειούχων ή απολυμένων από τις φυλακές, καμιά πενηνταριά απ’ όλη την Ελλάδα, ιδιαίτερα από την Αθήνα (μεταξύ αυτών και ο γράφων). Όσο για το πρόβλημα της νοσηρότητας όλο και περισσότερο οξύνεται χωρίς γιατρούς δικούς μας ή του ΕΕΣ. Καταργήσανε τις μεταγωγές βαριά ασθενών στα νοσοκομεία των Αθηνών, παρά τις ανάγκες που παρουσιάζονταν. Στις 13 Μαρτίου 1959 έχουμε το τρομερό συμβάν: τον θάνατο του Κ. Ρεπέλα από τη Θεσσαλονίκη. Παλικάρι από το στρατιωτικό σύρμα στο Α/ ΕΤΟ του Μακρονησιού. Χρόνια στον Αϊ-Στράτη, αρνήθηκε η διοίκηση του στρατοπέδου να τον μεταγάγουνε έγκαιρα σε νοσοκομείο της Αθήνας και ας ήτανε βαριά άρρωστος. Όταν αναγκάστηκαν να τον μεταγάγουν, ήταν πλέον αργά, τον χάσαμε. Σαν να τον βλέπω... Ήρθανε οι βουλευτικές εκλογές τον Μάη του 1958. Ηγήθηκα της οργανωτικής προπαρασκευαστικής δουλειάς και καθοδήγησης των εκλογών στον δήμο της Καλλιθέας. Εντατική καθημερινή δουλειά με επαφές, συνεδριάσεις, συσκέψεις με βάση τις κατευθύνσεις της οργανωτικής καθοδήγησης της ΕΔΑ Αθήνας. Προσπαθήσαμε και δέσαμε οργανωτικά τον κόσμο μας και τον κατευθύναμε στο θετικό αποτέλεσμα. Από την προπαραμονή των εκλογών, την Παρασκευή, μέχρι το πρωί της Δευτέρας όχι δεν κοιμήθηκα, δεν έκλεισα μάτι. Πάνω στα χαρτιά, προγράμματα, σχεδιασμούς, με το τηλέφωνο, τους συνδέσμους, τις ζωντανές συνεργασίες με συνεργάτες ακατάπαυστα. Μου φαίνεται, εκείνο το τριήμερο, ότι συνέλαβα τον ζωντανό τρόπο οργάνωσης και καθοδήγησης ενός εκλογικού αγώνα. Από εκεί ξεκινάει η βάση της δημιουργίας σχολής για τέτοιου είδους αγώνες (πού, παρενθετικά, χρησιμοποίησα επιτυχημένα από το 1961 έως το 1986 στη Νέα Σμύρνη με τη σημαία της ΕΔΑ και αργότερα του ΚΚΕ εσωτερικού). Το αποτέλεσμα ήτανε νικηφόρο για τον λαό και το κόμμα μας της ΕΔΑ το 1958. Ακολουθούνε οι δημοτικές εκλογές τον Απρίλιο του 1959. Βρίσκομαι και δουλεύω στην οργάνωση της Καλλιθέας. Έχουμε πλέον αποκτήσει πείρα και προετοιμαζόμαστε καλά με λιγότερες προσπάθειες. Δεν κερδίσαμε στις εκλογές. Κατεβήκαμε σε συνεργασία και με επικεφαλής (μέ το Κόμμα των Φιλελευθέρων) τον υποστράτηγο Γεώργιο Φραντζεσκάκη. Ένα ξεχωριστό περιστατικό. Ο επικεφαλής του δημοτικού ψηφοδελτίου τοποθέτησε έναν νεαρό σχετικά, που είχε σπουδάσει στο εξωτερικό οργάνωση και καθοδήγηση του εκλογικού αγώνα. Την ημέρα των εκλογών βρισκόμαστε και οι δύο στο εκλογικό κέντρο και παρακολουθούσαμε την πορεία της ψηφοφορίας λύνοντας σχετικά ζητήματα που προέκυπταν. Ο υπεύθυνος του συνεργαζόμενου ψηφοδελτίου με παρακολουθούσε πώς αντιμετώπιζα τα ζητήματα και έδινα λύσεις που αφορούσανε τον συνδυασμό μας. Του έκανε εντύπωση η έντιμη και αντικειμενική θέση που έπαιρνα. Σε μια στιγμή σηκώνεται, μου δίνει το χέρι του, με χαιρετάει, με ευχαριστεί και φεύγει λέγοντας: «Είναι περιττή η παρουσία μου, αφού είσθε εσείς εδώ». Αργότερα όλα τα αποτελέσματα έδειχναν ότι κερδίζει τις εκλογές ο αντίπαλος συνδυασμός. Η μεγάλη νίκη στις εκλογές τον Μάη του 1958, με το 25% και τους 78 βουλευτές, έφερε δεύτερο κόμμα την ΕΔΑ και αξιωματική αντιπολίτευση. Αγρίεψε η δεξιά που είχε το πάνω χέρι με την κυβέρνησή της. Εξαπολύει αντεπίθεση σ’ όλους τους τομείς κι ενώ στον Αϊ-Στράτη έχουμε μια φθίνουσα κατάσταση αριθμητικά, συλλαμβάνουνε σε όλη την Ελλάδα καμιά πενηνταριά, για να τρομοκρατήσουνε τον κόσμο που είχε ξεθαρρέψει. Μεταξύ αυτών που συλλάβανε για επανεκτόπιση ήμουν κι εγώ. Επίσης ο

Μήτσος Σιδέρης από τη Νέα Ιωνία και άλλοι. Ακόμη αποφυλακισμένοι, στελέχη της ΕΔΑ, όπως ο Νίκος Καρράς, ο Νίκος Σολωμός, ο Μίμης Δεσποτίδης κ.ά. Και πάλι στον Αϊ-Στράτη Από τον Ιούνη του 1959 ξανά στον Αϊ-Στράτη μέχρι τον Μάρτη του 1961. Στον Αϊ-Στράτη εξακολουθούν να έχουν την πλειοψηφία οι ζαχαριαδικοί Σουκαράς και Κισκίρας. Τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου, που λέει η παροιμία. Η εσωστρατοπεδική διαπάλη, πολιτική και ιδεολογική, βρίσκεται σε ένταση. Εμένα με στείλανε σε μια σκηνή στην άκρη του 3ου τομέα, σαν απομόνωση. Μαζί μου στην ίδια σκηνή μένανε ο Μήτσος Σιδέρης, ο Χριστόφορος Τιτέλης, δικηγόρος από τη Θεσσαλονίκη, και ο Μήτσος Μαλαγαρδής από τον Κορυδαλλό (μετέπειτα δήμαρχος), παλιός αγωνιστής από τους επιζήσαντες εξόριστους στον Αϊ-Στράτη προπολεμικά και κατοχικά. Και οι τέσσερις κατά του καθεστώτος Σουκαρά-Κισκίρα. Γινόντουσαν διάφορες δουλειές-συνάξεις σε δύο με τρεις σκηνές με πολιτικό περιεχόμενο, που έπαιρναν έκταση και ερχόμασταν σε αντιπαράθεση απ’ αφορμή διάφορα προβλήματα που συζητιόντουσαν. Παραπέρα, σε άλλη σκηνή, στην άκρη κι αυτή σαν να είμαστε λεπροί, έμενε ο Νίκος Καρράς. Στις συνεδριάσεις με τη διαπάλη δεν περιγράφεται η επίθεση που γινότανε κατά του Ν. Καρρά. Και εγώ από κοντά, λες και ήμουν εντεταλμένος να τον υπερασπίζομαι μαχητικά. Τον Νίκο τον διέκρινε πραότητα. Ο λόγος του ήταν με επιχειρήματα, λες και κράταγε κάποιο κρυφό χαρτί. Αυτό το βιολί κράτησε κάπου δύο μήνες, ώσπου έσκασε η βόμβα. Τον Αύγουστο του 1959 είχε εντολή προσωπικά από τον γραμματέα του κόμματος Κώστα Κολιγιάννη. Τυπικά, λοιπόν, έχουμε την αρχή του γκρεμίσματος της διάσπασης με τον παραμερισμό των Σουκαρά-Κισκίρα. Σιγά σιγά, σταθερά, με έντονη πολιτικοϊδεολογική δουλειά, άρχισε να χτίζεται η πολυπόθητη και αναγκαία ενότητα του στρατοπέδου. Ο Ν. Καρράς άμεσους βοηθούς είχε τον Μίμη Δεσποτίδη και τον Νίκο Σολωμό (τελευταίο γραμματέα της ΕΠΟΝ). Ένα ένα τα στελέχη προσχωρούσανε και ενεργητικά βοηθούσανε τη νέα και τελευταία Κομματική Επιτροπή. Κυρίως από τους ονομασθέντες «Τερμίτες»: Λευτέρη Κολοβό, Κώστα Τσαρούχα, Νιόνιο Γεωργάτο, Απόστολο Παπανδρέου κ.ά., και όλη η «Κίνηση»: Παύλος Νεφελούδης, ο γράφων κ.λπ. Δημιουργείται οπωσδήποτε άλλος καταμερισμός στις δουλειές-ευθύνες του στρατοπέδου και σιγά σιγά οι τέως κρατούντες ζαχαριαδικοί παραδίνουνε το μηχανισμό, αλλά βασανιστικά. Προσπάθησα αμέσως, με τη συμβολή και άλλων συνεργατών μου (Μ. Πιταριδάκης), να διαλύσουμε την πολιτική οργάνωση των 92 (στό ξεκίνημα) από την «Κίνηση» και τυπικά, αφού άρχισε να διαμορφώνεται μια εντελώς άλλη κατάσταση θετική για την ενότητα του στρατοπέδου. Μια ιδιόρρυθμη κατάσταση του στρατοπέδου μας στον Αϊ-Στράτη ήτανε ότι όχι μόνο η σύνθεσή του αποτελούνταν από όλη την Ελλάδα, αλλά με τον θεσμό των αδειών και των επανεκτοπίσεων και τον εκτοπισμό όσων βγαίνανε από τις φυλακές στο στρατόπεδό μας, μπολιαζόντουσαν όλα τα μέρη της χώρας μας από το πνεύμα το διασπαστικό και της διαπάλης του Αϊ-Στράτη. Αυτό ήτανε πολύ μεγάλο κακό για το κίνημά μας. Παρ’ όλες τις απεγνωσμένες προσπάθειες που καταβάλανε οι αρμόδιοι της ηγεσίας της ΕΔΑ, δεν πετυχαίνανε πολλά πράγματα. Με την αλλαγή της Κομματικής Επιτροπής, σιγά σιγά αλλά σταθερά, ζούσαμε αισθητά τη βελτίωση, που ήτανε αποτέλεσμα της έντονης καθημερινής πολιτικοϊδεολογικής δουλειάς.

Με τις ανακατατάξεις μου ανέθεσαν την ευθύνη της λειτουργίας της βιβλιοθήκης του στρατοπέδου. Προσπάθησα και τη βελτίωσα όσο μπορούσα. Λειτουργούσε σαν δανειστική και οπωσδήποτε η συμβολή της στην αυτομόρφωση των συνεξορίστων μας ήτανε αποφασιστική. Με την απόλυση του Μίμη Δεσποτίδη, μέσα στο 1960, πήρα την ευθύνη για τις κρύπτες με τις διαλέξεις και τα μαθήματα, τα μαρξιστικά. Διανομή στους δασκάλους· μάζευα στο τέλος της ημέρας τα υλικά για την εξασφάλισή τους στις κρύπτες. Μπορούμε να εκτιμήσουμε σίγουρα πως η συμβολή του Ν. Καρρά στο ξεπέρασμα της διάσπασης και της ενότητας του στρατοπέδου στον Αϊ-Στράτη είναι αποφασιστική. Ξεπεράστηκε η ανώμαλη οργανωτική κατάσταση και σταμάτησε η παραγωγή και εξαγωγή σ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας αυτού του καρκινώματος του Αϊ-Στράτη, του πνεύματος του ανώμαλου καθεστώτος που είχαν δημιουργήσει τα υποκατάστατα του Ζαχαριάδη, Σουκαράς και Κισκίρας. Τον Μάρτη του 1961 μου έδωσαν πάλι άδεια. Αφήνω τον Αϊ-Στράτη, όχι όπως τον άφησα τον Μάρτη του 1958 ώς τις αρχές του καλοκαιριού του 1959. Από την τότε αρνητική κατάσταση τώρα βρισκότανε σε θετική. Αυτή τη φορά φώλιασα στη Νέα Σμύρνη, όπου στο μεταξύ είχε μεταφερθεί η οικογένειά μου και αρχίζω μια άλλη πορεία. Παράλληλα με τη δουλειά μου στην παραγωγή, σαν πρεσαδόρος αυτή τη φορά στο εργοστάσιο της «Ινδιάνας», δίνω όλες τις δυνάμεις μου για τη δημιουργία μιας πρωτοπόρας οργάνωσης της ΕΔΑ στη Νέα Σμύρνη. Παρακολουθώ όσο μου είναι δυνατόν τα γεγονότα, θετικά αυτή τη φορά, στον Αϊ-Στράτη. Έζησα εκεί 11,5 χρόνια γεμάτα με αξέχαστες αναμνήσεις. Με τις αλλεπάλληλες τροποποιήσεις των εκτρωματικών νόμων του θεσμού της εκτόπισης-εξορίας, που κράτησε 14 ολόκληρα χρόνια (καταργήθηκε μόνο με το Ν.Δ. 4234/36-7-62), καθορίστηκε η τετραετία ως ανώτατο όριο εκτόπισης και διατάχθηκε η απόλυση όσων ήταν εκτοπισμένοι πάνω από τέσσερα χρόνια. Είχανε μείνει τελευταίοι 200 εξόριστοι. Υ.Γ.: Πολλά στοιχεία, ονόματα (συμπληρωματικά) και χρονολογίες, τα πήρα από το βιβλίο Το στρατόπεδο του Αη Στράτη 1950-1962 (εκδ. Κ. Καπόπουλος, Αθήνα 1986), του αξέχαστου γιατρού και κομμουνιστή αγωνιστή Αντώνη Φλούντζη. ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Ο σ. Απόστολος Γκρόζος είναι αυτός που με την αλλαγή της καθοδήγησης του ΚΚΕ μετά την 6η Ολομέλεια (Μάρτιος 1956) τοποθετήθηκε πρόεδρος του Εφταμελούς Προσωρινού Καθοδηγητικού Οργάνου (Πολιτικό Γραφείο και Γραμματεία της Κ.Ε.). 2. Και αρχίζει γι’ αυτές ο Γολγοθάς από το 1948 και μετά με Χίο, Τρίκερι, Μακρονήσι πάλι Τρίκερι μέχρι 9/1953 και τέλος Αϊ-Στράτη.

(από το βιβλίο: Βασίλης Λασκαρίδης, Από τον Δεκέμβρη στον Εμφύλιο και 134 μήνες εξορία, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας, Μαρτυρίες V, Βιβλιόραμα, 2006)

Χρειάστηκε να περάσουν αρκετές δεκαετίες, για να μπορεί να γίνει λόγος για την Εθνική Αντίσταση, τη λαμπρότερη και την πιο ζηλευτή ίσως περγαμηνή του λαού μας. Όταν μάλιστα, οι πιο πολλοί από τους αγωνιστές του μεγάλου εκείνου Αγώνα έχουν φύγει πι απ' τη ζωή, ελάχιστοι από φυσικό θάνατο, οι πιο πολλοί από δολοφονίες, κακουχίες και βασανιστήρια. Κι όπως πάντα, δεν ήταν δυνατόν να λείψουν εκείνον τον παλλαϊκό συναγερμό, ένα τέτοιο συγκλονιστικό προσκλητήριο οι δάσκαλοι. Παιδιά του λαού οι ίδιοι, ζούσαν κι ένοιωθαν πιο καλά απ' τον καθένα το όραμά του για λεύτερη και καλύτερη ζωή. Παράλληλα ένα άλλο προσκλητήριο, για ανόρθωση της Παιδείας μας, για αυτομόρφωση και προκοπή, ήχησε και συνεπήρε την καρδιά τους...

Η άσχημη κατάσταση για την ελληνική Παιδεία, άρχισε να διαμορφώνεται ουσιαστικά λίγο πριν το '36, αφού η εκπαιδευτική μικρομεταρρύθμιση δεν κράτησε παρά μόνο πέντε χρόνια. Το 1935 η δικτατορική κυβέρνηση του Γ. Κονδύλη άρχισε τις διώξεις και απολύσεις των προοδευτικών εκπαιδευτικών, επαναφέροντας την καθαρεύουσα στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού και καταργώντας το μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας στα Γυμνάσια. Η δικτατορία της 4ης  Αυγούστου, ήρθε να ολοκληρώσει και να μεθοδεύσει καλύτερα τα κατασταλτικά και σκοταδιστικά μέτρα, διαλύοντας τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εκπαιδευτικών και εξορίζοντας πολλά στελέχη τους. (Διαλύθηκαν επίσης, τα σώματα Ελλήνων Προσκόπων και Ελληνίδων Οδηγών). Στόχος της δικτατορίας υπήρξε η νεολαία, αφού οι μαθητές μέσης & δημοτικής εκπαίδευσης, ήταν υποχρεωμένοι να γραφτούν στην ΕΟΝ (Εθνική Οργάνωση Νεολαίας), που ήταν δομημένη σύμφωνα με τα πρότυπα των ευρωπαϊκών φασιστικών νεολαιών. (Ομοιόμορφη στολή με δίκοχο & ντοκ, φασιστικός χαιρετισμός κλπ.). Μες τη θολή αυτή εποχή , που εξευτέλιζε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, είχαν πέραση οι θεωρητικοί του φασισμού, ενώ τα προοδευτικά βιβλία, αρπάχτηκαν από τα ράφια των βιβλιοπωλείων και παραδόθηκαν στη φωτιά, με τους φασίστες να έχουν στήσει γύρω τους κανιβαλικό χορό. Στα σχολεία μειώνονται τα χρόνια φοίτησης στο Δημοτικό (μόλις που να  προφταίνουν να μάθουν  ανάγνωση και γραφή) και περιορίζεται ο αριθμός όσων φοιτούν πάνω απ' αυτά, (αφού επιβάλλονται οι εξετάσεις). Το 1937 - 38, το ποσοστό των μαθητών που εγκατέλειψαν το σχολείο, χωρίς να φοιτήσουν στις δυο τελευταίες τάξεις, κυμάνθηκε ανάμεσα σε 57-65%. Όσο για το Γυμνάσιο, έγινε οκτατάξιο, (με υποδιαίρεση σε ημιγυμνάσιο και γυμνάσιο και υποχρεωτικές εξετάσεις για το πέρασμα από τη μια βαθμίδα στην άλλη), ενώ οι τάξεις έγιναν υπερπληθωρικές (40, 60, 80 μαθητών),  με χωρίς δασκάλους και εποπτικά μέσα. Τέλος, σύμφωνα με επίσημη έρευνα, το ποσοστό των αναλφάβητων στη χώρα μας, εκείνη την περίοδο έφτασε το 40,91% και μεγάλωσε τα επόμενα χρόνια.

 

Με την κατάρρευση του Μετώπου και την είσοδο των στρατευμάτων κατοχής στη χώρα μας τα πράγματα στην παιδεία χειροτέρεψαν, αφού οι κατακτητές επιτάξανε για τις ανάγκες τους 8345 σχολικά κτίρια, αφήνοντας μόνο 719 απείραχτα. (Πολλά κάηκαν, άλλα γκρεμίστηκαν ή έπαθαν σοβαρές ζημιές και τα πιο πολλά ρημάχτηκαν). Επίσης, το σχολικό έτος 1940-41 κράτησε μόνο 3 μήνες και το 1941-42, μόνο 20 μέρες! Μέσα σε τέτοιες συνθήκες πως μπορεί να γίνει λόγος για μόρφωση; Υπολογίζεται ότι 600.000 παιδιά δεν φοίτησαν καθόλου στο

σχολείο, ενώ αρκετά ορφανά στάλθηκαν σε αγροτικές οικογένειες, με τη φροντίδα του Ερυθρού Σταυρού και του ΠΙΚΠΑ...

Και να που στα βουνά μας, όπου άρχισε να βροντάει το αντάρτικο τουφέκι κι ο Άρης Βελουχιώτης "να σφυρίζει κλέφτικα", από τις αρχές του 1943 άρχισε να δημιουργείται η Ελεύθερη Ελλάδα, απαλλαγμένη από τη φασιστική μπότα, ελπίδα και καταφύγιο των κατατρεγμένων Ρωμιών, λημέρι και ορμητήριο των αγωνιστών της λευτεριάς. Τα παιδιά δεν φοβούνται εδώ κι οι δάσκαλοι πιάνουν δουλειά. Με πρωτοβουλία των αντιστασιακών οργανώσεων της Εθνικής Αλληλεγγύης και της ΕΤΑ (Επιμελητείας του Αντάρτη) ιδρύθηκαν στο Καρπενήσι και τα χωριά μας Παιδικοί Σταθμοί, όπου τα εξουθενωμένα Ελληνόπουλα έβρισκαν ζεστό φαγητό και τη θαλπωρή της αγάπης. (Στην Ευρυτανία, σύμφωνα με την υπεύθυνη Ναυσικά Φλέγγα - Παπαδάκη, λειτούργησαν 35 τέτοιοι  Παιδικοί Σταθμοί, με τη βοήθεια των Επονιτισσών και των οργανωμένων στην Εθνική Αλληλεγγύη γυναικών του τόπου). χαρούμενα κι ενθουσιασμένα τώρα τα παιδιά ξαναβρίσκουν τα ενδιαφέροντά τους και το ρόδινο χρώμα της υγείας επανέρχεται στα μαγουλά τους. Και σιγά - σιγά το σχολεία ανοίγει τις πόρτες του, ζωντανεύει και αποκτά στοιχειώδη οργάνωση, μετά από δυο χαμένα χρόνια... Στις 14 Μαρτίου 1944, συνήλθε στις Κορυσχάδες το Εθνικό Συμβούλιο, με αντιπροσώπους απ' όλα τα πολιτικά κόμματα της χώρας. Κι ένα από τα πρώτα μελήματα υπήρξε η Παιδεία, ενώ ανασυστάθηκε η Διδασκαλική Ομοσπονδία, που είχε καταργήσει ο Μεταξάς. Και σε λίγο, με πρωτοβουλία του Γραμματέα Παιδείας της ΠΕΕΑ, καθηγητή Πέτρου Κόκκαλη, και τη συμμετοχή τριών εξεχόντων παιδαγωγών, του Κ. Δ. Σωτηρίου, του Μιχ. Παπαμαύρου  και της Ρόζας Ιμβριώτη, και 5 - 6 δασκάλων, γίνεται σύσκεψη στο γυναικωνίτη της εκκλησίας στη Βίνιανη, μπαίνουν τα σχέδια και διαγράφονται οι άμεσοι  και απώτεροι στόχοι για την Παιδεία μας. Αρχικά έπρεπε ν' ανοίξουν όλα τα σχολεία, αφού βρεθούν οι δάσκαλοι που θα τα στελεχώσουν. Έτσι, όσοι από τους αντάρτες ήταν δάσκαλοι αποσπάστηκαν σε σχολεία που ήταν κλειστά, τ' άνοιξαν κι άρχισαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους. Επίσης, όσα οικήματα, σπίτια ή μαγαζιά ήταν αχρησιμοποίητα, μετατράπηκαν από τους Επονίτες σε "ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΦΩΛΙΕΣ", όπου τα παιδιά βρήκαν την πιο κατάλληλη ψυχαγωγία κι ασχολήθηκαν με πολιτιστικές δραστηριότητες, που τα έθρεψαν ψυχικά και τ' ανέβασαν πνευματικά. Εδώ οργανώθηκαν θεατρικές σκηνές ή χορωδίες  και πραγματοποιήθηκαν τακτικά ψυχαγωγικές εκδηλώσεις, με την παρουσία των ξωμάχων των χωριών της πατρίδας μας, που έβλεπαν αυτό το νέο πνεύμα να ξαναδίνει ελπίδα και φως στον ορίζοντα. Στον τομέα της πνευματικής καλλιέργειας του παιδιού, οργανώθηκε στις Κορυσχάδες, από τον μουσικοσυνθέτη Αλέκο Ξένο, Παιδική Χορωδία από 25 μαθητές του Δημοτικού Σχολείου, με τον πιο ζωηρό, το Μιχαλάκη, να τη διευθύνει υποδειγματικά, ως σπουδαγμένος μαέστρος. (Η παιδική αυτή Χορωδία, έκανε κάμποσες δημόσιες εμφανίσεις τόσο στις Κορυσχάδες, ιδιαίτερα κατά την ημέρα ορκωμοσίας της ΠΕΕΑ, όσο και στο Καρπενήσι, με αξιοζήλευτη επιτυχία).

Τα σχολεία λοιπόν, άρχισαν να λειτουργούν κανονικά εδώ στην Eλεύθερη Ελλάδα, έστω και με λιγότερους δασκάλους, αλλά και μαθητές. Η ύλη της διδασκαλίας προσαρμόστηκε στη νέα κατάσταση με τα αγωνιστικά και δημοκρατικά οράματα του μέλλοντος, ενώ, αργότερα, τυπώθηκαν και μοιράσθηκαν δωρεάν νέα βιβλία του Δημοτικού Σχολείου. Χρειάζονταν όμως κι άλλοι δάσκαλοι και μάλιστα νέοι, με κουράγιο, όρεξη και ζήλο, για να δουλέψουν αποδοτικότερα, μεταφέροντας τον οραματισμό και το νέο πνεύμα στις ψυχές των παιδιών. Η ΠΕΕΑ αντιμετώπισε το πρόβλημα με τον πιο άμεσο και πρακτικό τρόπο. Με απόφασή της ίδρυσε στις 8 Ιουνίου 1944  δυο Παιδαγωγικά Φροντιστήρια - ένα στο Καρπενήσι, (που τον Αύγουστο υποχρεώθηκε να μεταφερθεί στο Τροβάτο)  και ένα στην Τύρνα της Θεσσαλικής Πίνδου - που θα εκπαίδευαν δασκάλους και δασκάλες για τα σχολεία των χωριών μας. Σ' αυτά φοίτησαν 40-50 προσωρινοί δάσκαλοι, που δεν είχαν παιδαγωγική μόρφωση, αλλά και

νέοι τελειόφοιτοι του γυμνασίου. Διδάχτηκαν : Στοιχεία Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας και Διδακτικής, καθώς και Νέα Ελληνικά και Ελληνική Ιστορία. Το διδακτικό προσωπικό κάθε Φροντιστηρίου αποτελείται από έναν παιδαγωγό, ως προϊστάμενο, και από 3-4 φιλολόγους, καθηγητές και δασκάλους.

Στο Παιδαγωγικό Φροντιστήριο Καρπενησίου, ως συνδιευθυντές ορίστηκαν ο διακεκριμένος παιδαγωγός Κώστας Σταματίου, που δίδαξε Ψυχολογία του Αναπτυσσόμενου Ανθρώπου και Εκπαιδευτική Πολιτική και ο επίσης διακεκριμένος παιδαγωγός και γνωστός συγγραφέας Μιχάλης Παπαμαύρος, που δίδαξε Γενική Παιδαγωγική και Γενική Διδακτική. Δίδαξαν επίσης οι : Αλέκος Παπαγεωργίου (Τόμπρος) Νεοελληνική Λογοτεχνία & Αισθητική, Τάσος Βαφειάδης (Μακεδονίτης) Ελληνική Ιστορία, Νίκος Μπούζος (Λύρης) Πολιτική Οικονομία & Φιλοσοφία, Μήτσος Βαϊτσος Φυσικές Επιστήμες, Δημήτρης Πάλλας Βυζαντινή Τέχνη, Κώστας Παπανικολάου Αρχές τήρησης των Βιβλίων του Σχολείου και Κ. Γεωργαλάς Γεωλογία. Υπεύθυνοι για τις Πρακτικές Ασκήσεις των σπουδαστών ήταν οι δάσκαλοι Γιώργος Ι. Μυρισιώτης, που δίδαξε και την Ειδική Διδακτική  και Τερψιχόρη Γουβέλη, που δίδαξε Οικιακή Οικονομία στις σπουδάστριες και Οργάνωση της εξωσχολικής ζωής. Τα εγκαίνια του Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου, έγιναν στις αρχές Ιουλίου του 1944, στο εξοχικό κέντρο του Καρπενησιού "Νεράϊδα", (που το είχε μετατρέψει τότε η ΕΠΟΝ σε Παιδική Χαρά - Παιδικό Σταθμό και "Φωλιά" για τ' Αετόπουλα), και μίλησε στο συγκεντρωμένο κόσμο με λόγια φλογερά για τους σκοπούς του ο παιδαγωγός Μιχάλης Παπαμαύρος. Το Φροντιστήριο, λειτούργησε στο Καρπενήσι ως τις αρχές Αυγούστου 1944. Μαθήματα γίνονταν σε αίθουσα του τότε Δημοτικού Σχολείου, (στο χώρο που σήμερα βρίσκεται το ξενοδοχείο "Mont Blanc", απέναντι από τον ΟΤΕ) και οι σπουδαστές να είναι οικότροφοι. (Να αναφέρουμε μόνο όσους Ευρυτάνες σπουδαστές γνωρίζουμε : Μποσινάκου Αγγελική, Κωστούκου Αναστασία από το Καρπενήσι, Καραγιάννης Γιάννης, Μαυρίκας Χαράλαμπος από τις Κορυσχάδες, Πολύζος Ανέστης, Νταλής Δημήτριος από το Τροβάτο, Μαυρογόνατος Στέλιος, Καρφής Σπύρος και Πρίμπας Επαμεινώνδας από τη Λάσπη).

Στις 6 Αυγούστου 1944, εκδηλώθηκε μεγάλη γερμανική επίθεση εναντίον των αντάρτικων ομάδων της Ευρυτανίας. Το απόγευμα εκείνης της ημέρας στην πλατεία Καρπενησίου η 13η Μεραρχία του ΕΛΑΣ είχε οργανώσει ψυχαγωγικό πρόγραμμα. Κάποια στιγμή κι ενώ απαγγελλόταν ο "Οδηγητής" του Κώστα Βάρναλη, έφτασε η είδηση πως δυο γερμανικές φάλαγγες με τανκς και θωρακισμένα έχουν ξεκινήσει, η μια από τη Λαμία κι η άλλη από το Αγρίνιο, και χτενίζουν κυριολεκτικά τον τόπο καταστρέφοντας και καίγοντας ότι βρουν μπροστά τους. Η εκδήλωση σταμάτησε κι ο καθένας τράβηξε για το πόστο του. Οι Καρπενησιώτες ειδοποιήθηκαν να πάρουν ότι μπορούν από το νοικοκυριό τους και να τραβήξουν για τα βουνά, ενώ οι μονάδες του ΕΛΑΣ έτρεξαν να πιάσουν επίκαιρες θέση στη Ράχη Βελουχιού, ώστε να παρεμποδίσουν τους Γερμανούς. Το Παιδαγωγικό Φροντιστήριο συνεδρίασε και αποφάσισε να συνεχίσει τη λειτουργία του όπου μπορέσει μετακινούμενο στα ενδότερα της Ευρυτανίας. Με πορεία απ' τον Αϊ Θανάση,  με λίγα πράγματα μαζί τους, σπουδαστές και καθηγητές ξεκίνησαν μια περιπετειώδη μετακίνηση για τ' Άγραφα. Τελικά κατέληξαν στο απρόσιτο ευρυτανικό χωριό Τροβάτο στα όρια με τη Θεσσαλία. Ο Μιχάλης Παπαμαύρος σημειώνει : "Μέσα στην εκκλησία του κάτω μαχαλά του Τροβάτου στεγάστηκε τώρα η Παιδαγωγική Ακαδημία των βουνών. Η διδασκαλία ήταν μυσταγωγία. Ο παπάς του χωριού, με την αγκλίτσα του στο χέρι, καθόταν σ' ένα στασίδι, δίπλα στο δεσποτικό, και αφουγκραζόταν. Το ίδιο κι ο πρόεδρος, ο ευφυέστατος Αλέξης... ". Εκεί, κάτω από τη μεγάλη καρυδιά, στο προαύλιο της εκκλησίας, που ήταν μαζί και πλατεία του χωριού, δίνονταν από τους σπουδαστές οι ψυχαγωγικές τους βραδιές, με σκετς, απαγγελίες και τραγούδια. Μάθημα γίνονταν πότε στο σχολείο και πότε στην εκκλησία του χωριού. Οι μέρες κύλησαν γρήγορα και

στις 10 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με τον προγραμματισμό του Συμβουλίου Παιδείας, ολοκληρώθηκαν τα μαθήματα. Απέξω από την εκκλησία του Αι Δημήτρη οι σπουδαστές δίνουν τον όρκο τους και ο διευθυντής του Φροντιστηρίου τους τονίζει : "Από σήμερα είστε δάσκαλοι των παιδιών του ελληνικού λαού. Δουλέψτε με ενθουσιασμό, για να πλάσετε χαρακτήρες, ευγενική ψυχή, γερή καρδιά στα παιδιά. Φανείτε αντάξιοι του ηρωικού λαού μας. Γίνεται οδηγοί του. Κάμετε το λαό μας μεγάλο στην ψυχή, εργατικό και χαρούμενο. Εργαστείτε κι εσείς να γίνει η Ελλάδα μας ελεύθερη, χαρούμενη κι ευτυχισμένη!". Την άλλη μέρα, οι νέοι δάσκαλοι, πήραν το "Αποδεικτικό Σπουδών" και έφευγαν για τα χωριά τους... Για αρκετούς το "χαρτί" αυτό στάθηκε η αφορμή να δεχτούν κάθε είδους διώξεις, φυλακίσεις κι εξορίες, και κάμποσοι να πληρώσουν την αγάπη τους για μόρφωση και παιδαγωγική κατάρτιση με την ίδια τους τη ζωή.

 

 

Κι ενώ τα Παιδαγωγικά Φροντιστήρια είχαν αρχίσει και συνέχιζαν το έργο τους, οι δάσκαλοι δεν έπαψαν ούτε στιγμή να δραστηριοποιούνται για συλλογική πια αντιμετώπιση των επειγόντων προβλημάτων της Παιδείας. Και πρώτα πρώτα ήταν αναγκαίο να επανασυστήσουν τη διαλυμένη από τη δικτατορία Μεταξά Διδασκαλική Ομοσπονδία. Έτσι, με χίλιους κόπους έγινε στην Παπαδιά Ευρυτανίας, στα τέλη του 1942 έκτακτη συνέλευση του κλάδου, όπου προήδρευσε ο Σεραφείμ Στρατίκης, δάσκαλος του Καρπενησίου, από τη Μερκάδα. Αποφασίστηκε εκεί η ανασύσταση της διαλυμένης Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας και η απόφαση μεταφέρθηκε στους δασκάλους της Αθήνας που την εγκολπώθηκαν, εκλέγοντας προσωρινό αγωνιστικό συμβούλιο.

Στις 10 Ιουνίου 1944 έγινε στο Καρπενήσι συνέδριο αντιπροσώπων Διδασκαλικών Συλλόγων. Το πιο μεγάλο όμως Παιδαγωγικό Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στη Λάσπη (Αγ. Νικόλαος) του Καρπενησίου (20 Ιουλίου 1944), όπου πήραν μέρος οι παιδαγωγοί : Κ. Σωτηρίου, Μιχάλης Παπαμαύρος, Ρόζα Ιμβριώτη κι ο καθηγητής του Πολυτεχνείου Γ. Γεωργαλάς και 100 περίπου αντιπρόσωποι από 20 Διδασκαλικούς Συλλόγους. Με την παρουσία τους και τις επίκαιρες εισηγήσεις τους έδωσαν υψηλό αγωνιστικό και επιστημονικό τόνο στην ιστορική αυτή συνάντηση, όπου συζητήθηκαν τα εκπαιδευτικά προβλήματα της Ελεύθερης Ελλάδας, πάρθηκαν αποφάσεις για την άμεση αντιμετώπισή τους και χαράχτηκαν οι βασικές γραμμές της δημοκρατικής παιδείας. Ανάμεσα στις αποφάσεις ήταν η συστηματοποίηση του αγώνα για την υποχρεωτική φοίτηση, η ίδρυση παντού μαθητικών συσσιτίων και παιδικών σταθμών και η καταπολέμηση του αναλφαβητισμού ανοίγοντας Σχολές ενηλίκων...

Αναδημοσίευση από: http://www.evrytan.gr

Νίκος ΠλουμπίδηςΑπό τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδειαΟ Νίκος Πλουμπίδης (1902 - 14 Αυγούστου 1954) ήταν ηγετικό στέλεχος του Κ.Κ.Ε. κατά την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας, τη Γερμανική Κατοχή και τον Εμφύλιο Πόλεμο στην Ελλάδα, αλλά και μία από τις πλέον τραγικές φυσιογνωμίες[1] στην ιστορία του ΚΚΕ. Έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην αναδιοργάνωση του Κ.Κ.Ε. στους πρώτους μήνες της Κατοχής και στην οργανωτική συγκρότηση του Ε.Α.Μ.. Εκτελέστηκε ένα χρόνο περίπου μετά την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του, έχοντας στιγματιστεί ως συνεργάτης των ελληνικών αστυνομικών αρχών από τον Νίκο Ζαχαριάδη[2]..Πίνακας περιεχομένων [Απόκρυψη] 1 Βιογραφικό - δράση2 Σύλληψη - εκτέλεση3 Παρατηρήσεις4 Παραπομπές5 Δείτε επίσης6 Πηγές

Βιογραφικό - δράση [Επεξεργασία]

Γεννήθηκε στα Λαγκάδια Αρκαδίας το 1902. Σπούδασε στο Διδασκαλείο, στον Πύργο Ηλείας και έγινε δάσκαλος. Υπηρέτησε στην Ελασσόνα και το 1926, έχοντας ήδη αναπτύξει σοσιαλιστικές ιδέες και συνδικαλιστική δράση στον κλάδο του έγινε μέλος του Κ.Κ.Ε. Στην αρχή εξελέγη μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής Δημοσιοϋπαλληλικής Ομοσπονδίας και λίγο αργότερα της Πανυπαλληλικής Συνομοσπονδίας[3]. Για τις πρώτες του αυτές δραστηριότητες συνελήφθη το 1931, επί κυβερνήσεως Ελ. Βενιζέλου, για παράβαση του Ν.2229 του γνωστού Ιδιώνυμου και καταδικάστηκε σε 3 μήνες φυλάκιση με παράλληλη απόλυση από τη θέση του. Έκτοτε αφιερώθηκε στον συνδικαλισμό και αναδείχθηκε ηγετικό στέλεχος της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδος (ΕΓΣΕΕ). Συμμετείχε επίσης στην αντιπροσωπεία του Κ.Κ.Ε. που πήρε μέρος στο 7ο Συνέδριο της Γ' Διεθνούς στη Μόσχα (Καλοκαίρι του 1935)[4]. Στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά ήταν γραμματέας αρχικά της παράνομης κομματικής επιτροπής του Κ.Κ.Ε. στη Θεσσαλία και στη συνέχεια στη Μακεδονία. Tο 1938 έγινε μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος υπό τον τότε Γενικό Γραμματέα Γιώργη Σιάντο[5].Τον Μάιο της επόμενης χρονιάς συνελήφθη αλλά επειδή έπασχε από φυματίωση μεταφέρθηκε στο σανατόριο «Σωτηρία» από όπου δραπέτευσε μαζί με άλλους κομμουνιστές την Άνοιξη του 1941. Αμέσως μετά την δραπέτευσή του, πέρασε στις γραμμές της Εθνικής Αντίστασης, αναλαμβάνοντας την καθοδήγηση του Εργατικού ΕΑΜ[6]. Το Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς εξελέγη μέλος του Πολιτικού Γραφείου του Κ.Κ.Ε. (2η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη)[7].Μετά την απελευθέρωση, τον Απρίλιο του 1945, εκλέχτηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής από την 11η Ολομέλεια και συμμετείχε στο νέο Πολιτικό Γραφείο. Μετά την επάνοδο του Νίκου Ζαχαριάδη από το Νταχάου, ο Ν. Πλουμπίδης δεν εκλέχτηκε ξανά στο Πολιτικό Γραφείο (Ιούνιος 1945)[8].Όταν τελείωσε ο Εμφύλιος Πόλεμος τέθηκε επικεφαλής της παράνομης κομματικής οργάνωσης εσωτερικού[9], φροντίζοντας και την έκδοση της εφημερίδας "Δημοκρατικός" που αποτελούσε και το νόμιμο προσωπείο του παράνομου ΚΚΕ, που διεύθυνε ο Διονύσης Χριστάκος και αρθρογραφούσε ο Μιχάλης Κύρκος (πατέρας του Λεωνίδα Κύρκου)[10].Σημειώνεται ότι την εποχή εκείνη (1950), το εκτός νόμου ΚΚΕ διέθετε δύο παράνομους μηχανισμούς - κλιμάκια που διεύθυναν τον πολιτικό αγώνα από κρησφύγετα, ο μεν πρώτος ελεγχόταν από τους Ν. Πλουμπίδη και Ν. Μπελογιάννη (που είχε επιστρέψει κρυφά στην Ελλάδα το προηγούμενο έτος), το οποίο ερχόταν σε επαφή με το κόμμα μέσω του Ν. Βαβούδη και ο δεύτερος, η λεγόμενη ΕΠΟΝ, που ελεγχόταν από τον Στ. Κασιμάτη. Ο πρώτος είχε χαρακτήρα περισσότερο ανεξάρτητο αλλά συνωμοτικό και συγκροτούνταν από τους παλαιότερους κομμουνιστές ενώ στον δεύτερο συμμετείχαν νέοι, κυρίως Μακρονησιώτες και διάφοροι άλλοι που είχαν υποστεί πρόσφατες διώξεις, που και αυτός όμως ο μηχανισμός δρούσε ανεξάρτητα από τον πρώτο και χωρίς να διατηρούν σχέση μεταξύ τους. Η δε ηγεσία του ΚΚΕ παρέμενε εκτός Ελλάδας σε χώρες του Ανατολικού Συνασπισμού.Κατά την αρχική σύλληψη του Νίκου Μπελογιάννη (20 Δεκεμβρίου 1950) και 90 περίπου άλλων στελεχών του Κ.Κ.Ε., από τις αστυνομικές Αρχές, με την κατηγορία της κατασκοπείας, ο Ν. Πλουμπίδης διέφυγε τη σύλληψη και έκτοτε παρέμενε "εν κρυπτώ" σε διάφορα κρησφύγετα. Όταν ιδρύθηκε η ΕΔΑ (3 Αυγούστου του 1951) πρότεινε τότε ο Ζαχαριάδης στην εκτελεστική επιτροπή, για τις επικείμενες εκλογές, να χρίσει υποψηφίους βουλευτές της τους Νίκο Πλουμπίδη και Νίκο Μπελογιάννη. Η

ΕΔΑ όμως φοβούμενη μην εκτεθεί για συνεργασία με το παράνομο ΚΚΕ, αντ΄ αυτών προτίμησε να συμπεριλάβει τους Μανώλη Γλέζο και Αντώνη Αμπατιέλο, επίσης θανατοποινίτες, που έχαιραν όμως ευρύτερης αποδοχής.Στη συνέχεια με την ανακάλυψη των δύο παράνομων ασυρμάτων του ΚΚΕ, σε σπίτια στην Ανω Γλυφάδα και την Καλλιθέα (13 Νοεμβρίου 1951), ακολούθησε η δεύτερη δίκη του Ν. Μπελογιάννη και κάποιων συντρόφων του αυτή τη φορά σε τακτικό στρατοδικείο το οποίο την 1η Μαρτίου του 1952 εξέδωσε επίσης θανατική ποινή, όπως είχε εκδώσει και το προηγούμενο έκτακτο στρατοδικείο, "δις εις θάνατον" σε συνολικά οκτώ «εχθρούς της πατρίδος», στους Ν. Μπελογιάννη, Δημήτρη Μπάτση (διαπρεπή οικονομολόγο), Η. Αργυριάδη, Ν. Καλούμενο, Χ. Τουλιάτο, Μ. Μπιομπιάνο, Λαζαρίδη και Έλλη Παππά, (αδελφή της Διδώς Σωτηρίου), που η ποινή της μετατράπηκε σε ισόβια δεσμά λόγω πρόσφατης μητρότητας.Στο χρονικό στάδιο που ακολούθησε, σε αναμονή της απόφασης του Συμβουλίου Χαρίτων που είχαν προσφύγει οι θανατοποινίτες και συγκεκριμένα την 12η ημέρα όλως απροσδόκητα ο Ν. Πλουμπίδης έστειλε "ανοικτή επιστολή", στον τύπο, στην οποία υπήρχαν και τα δακτυλικά αποτυπώματά του για να μην αμφισβητηθεί η γνησιότητά της, στην οποία ανέφερε ότι οι ασύρματοι που είχαν εντοπιστεί και επί των οποίων στηρίχθηκε το κατηγορητήριο ελέγχονταν από τον ίδιο και όχι από τον Μπελογιάννη, ο οποίος είχε σταλεί στην οργάνωση από την Ηγεσία σε αντικατάσταση αυτού (του Πλουμπίδη). Τότε ο Ζαχαριάδης που είχε στο μεταξύ καταφύγει στο Βουκουρέστι και από εκεί συντόνιζε τη δράση του ΚΚΕ, από τον λεγόμενο τότε "Ραδιοφωνικό σταθμό της ελεύθερης Ελλάδας", στην ελληνόφωνη εκπομπή "Φωνή της Αλήθειας", δήλωσε ότι η επιστολή αυτή ήταν κατασκεύασμα της Αστυνομίας και ότι ο Πλουμπίδης βρισκόταν στο εξωτερικό. Αντίθετα στη δήλωση αυτή το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνει επίσημα πως ο γραφικός χαρακτήρας της επιστολής και η υπογραφή είναι γνήσια. Η επιστολή του Ν. Πλουμπίδη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Προοδευτική Αλλαγή" στις 16 Μαρτίου (1952) όπου ανέφερε:«1. Εγώ και όχι ο Μπελογιάννης είμαι υπεύθυνος για την παράνομη οργάνωση του ΚΚΕ.Κατά συνέπεια ευθύνομαι για όλες τις πρωτοβουλίες και ενέργειες αυτής της οργάνωσης.2. Δεν έχω σκοπό να παραστήσω τον γενναιόψυχο εκ του ασφαλούς. Δεσμεύομαι να παραδοθώ στιςΑρχές για να δικαστώ, ευθύς μόλις η καταδίκη του φίλου μου και συντρόφου Μπελογιάνη ακυρωθεί.Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ.Υ.Γ. Πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον γραφικό μου χαρακτήρα. Εντούτοις για το γνήσιοτης επιστολής, προσθέτω τα δακτυλικά μου αποτυπώματα. Αθήνα 12-3-1952.»Όταν η επιστολή αυτή έγινε γνωστή στον Ν. Μπελογιάννη που ανέμενε στη φυλακή την απόφαση του Συμβουλίου Χαρίτων, φέρεται να δήλωσε στο συνήγορό του Μηνά Γαλέο, που τον επισκέφτηκε, «ο Νίκος Πλουμπίδης σε καμιά περίπτωση δεν ήταν όργανο της ασφάλειας». Αντίθετα όμως, στο παρασκήνιο, το ΚΚΕ είχε ήδη αρχίσει να διαδίδει στις οργανώσεις του ότι ο Πλουμπίδης είναι «χαφιές». Τελικά η επιστολή αυτή ως ομολογία παράνομης πράξης, αν και κρίθηκε επίσημα γνήσια, εντούτοις δεν λήφθηκε υπόψη, παρότι συνιστούσε σοβαρό λόγο αναψηλάφησης, ή τουλάχιστον αναστολής εκτέλεσης της απόφασης, κατά σαφή παράβαση της Ποινικής Δικονομίας. Το γεγονός αυτό συνέτεινε ώστε πολλοί δημοσιογράφοι, ερευνητές, πολιτικοί

αναλυτές κ.λπ., να θεωρήσουν και να συνεχίζουν να θεωρούν, ανεξάρτητα πολιτικού χώρου, την εκτέλεση του Ν. Μπελογιάννη ως δολοφονία.Σύλληψη - εκτέλεση [Επεξεργασία]

Τελικά ο Πλουμπίδης συνελήφθη από τις αστυνομικές αρχές το Δεκέμβριο του 1952, επί κυβερνήσεως Α. Παπάγου, πέντε μήνες μετά την εκτέλεση του Ν. Μπελογιάννη, στο κρυσφήγετό του στη συνοικία Κολωνό (Αθήνα), σε πολύ προχωρημένο στάδιο φυματίωσης. Επτά μήνες αργότερα τον Ιούλιο του 1953, το έκτακτο στρατοδικείο Αθηνών τον καταδίκασε "δις εις θάνατο". Μετά την καταδικαστική απόφαση παρέμεινε για μισό περίπου μήνα στο παράρτημα-φυλακή του σανατορίου "Σωτηρία". Tην αυγή της 14ης Αυγούστου του 1954 μεταφέρθηκε στο δάσος του Δαφνιού όπου και εκτελέστηκε επιδεικνύοντας αξιοθαύμαστη καρτερικότητα, ακλόνητη αφοσίωση στο κόμμα και τις ιδέες του[11] αρνούμενος θεία μετάληψη και κάλυψη των ματιών του, τραγουδώντας την "Διεθνή"[12].

ΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ

Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ

ΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ:Η αποκατάσταση που δεν έγινε. Το ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ δημοσιεύει ένα άρθρο της ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΤΣΑ που βάζει τον δάκτυλον υπο των τύπων των ύλων. Γιατί η ηγεσία του ΚΚΕ δεν αποκαθιστά τη μνήμη του θαρραλέου επαναστάτη που συκοφαντήθηκε από τη Ζαχαριαδική - σταλινική ηγεσία και εκτελέστηκε από την αστική αντίδραση; Τι φοβάται η ηγεσία του ΚΚΕ;

(Το άρθρο γράφτηκε με αφορμή τα Γράμματα του Πλουμπίδη από τη φυλακή και τη "Σωτηρία" που δημοσιεύονται στο βιβλίο "ΝΙΚΟΣ ΠΛΟΥΜΠΙΔΗΣ - ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ" (εκδόσεις Δελφίνι), που κυκλοφορεί).

Ο Νίκος Πλουμπίδης ανήκει, αναμφίβολα, στο πάνθεον των ηρώων του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Φωτεινό παράδειγμα επαγγελματία επαναστάτη, φτιαγμένος από τη στόφα του κομμουνιστή, ξένος προς οποιαδήποτε εκδήλωση ατομικισμού, μικροψυχίας ή πολιτικής δειλίας, υπηρέτησε πιστά σ΄ όλη τη ζωή του τις ιδέες και τα ιδανικά του κομμουνισμού. Πάλεψε μ΄ όσες δυνάμεις μπορούσε να διαθέσει, ακόμα και βαριά άρρωστος, κρατώντας ψηλά τη σημαία

"Τιμή μου η τιμή του κόμματος" η απάντηση του Νίκου Πλουμπίδη στις κατηγορίες της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ, ότι είναι χαφιές της Ασφάλειας!των επαναστατικών αρχών, για την υπόθεση της εργατικής τάξης, για την υπεράσπιση της σοβιετικής πατρίδας, για την εγκαθίδρυση μιας πανανθρώπινης κομμουνιστικής κοινωνίας. Με σπάνιο πολιτικό θάρρος, εξαιρετικό ήθος και αυταπάρνηση, αντιμετώπισε με ψηλά το κεφάλι, χωρίς την παραμικρή συνθηκολόγηση και πάνω σε αρχές τις βαρειές κατηγορίες που εκτόξευσαν εναντίον του τόσο η Αντίδραση όσο και η ηγεσία του κόμματός του. Δεν αποδέχτηκε παθητικά και αγόγγυστα την κατηγορία του "χαφιέ" που η τότε ηγεσία του ΚΚΕ με επικεφαλής τον Ν. Ζαχαριάδη ύπουλα και συκοφαντικά του απέδωσε, οδηγώντας τον στην πολιτική και φυσική εξόντωση. Κεραυνοβολήθηκε, αισθάνθηκε να χάνει το έδαφος κάτω απ΄ τα πόδια

του, όταν έμαθε, μέσα στην φυλακή, βαριά άρρωστος απ΄ τη φυματίωση, ότι κατηγορείται από τον ραδιοφωνικό σταθμό της "Ελεύθερης Ελλάδας" σαν "προβοκάτορας και χαφιές". Όμως κατάφερε γρήγορα να επιστρατεύσει όλες τις δυνάμεις του για να δώσει τη "μάχη του δικαστηρίου", ν΄ αντιμετωπίσει δηλαδή το κατηγορητήριο του στρατοδικείου "σαν να ήταν" ακόμα ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ. Και όπως τονίζει ο γιος του, Δημήτρης Πλουμπίδης, προλογίζοντας το βιβλίο του Παπαχρίστου "Ν. Πλουμπίδης - Ντοκουμέντα", "ξαναβρήκε τις δυνάμεις του, όταν συνέλαβε στο μυαλό του την πολιτική γραμμή υπεράσπισής του "τιμή μου είναι η τιμή του κόμματος" είναι ακριβής έκφραση αυτής της πολιτικής γραμμής, καθώς διαβάζεται και αντίστροφα, δηλαδή "η ατίμωσή μου είναι και ατίμωση του κόμματος", άρα το κόμμα αποκαθιστώντας το Ν. Πλουμπίδη αποκαθιστά και τον εαυτό του".

"Πολιτική αποκατάσταση"

Το κόμμα του, όμως, το ΚΚΕ, δεν αποκατέστησε ακόμα το Νίκο Πλουμπίδη και έτσι δεν αποκατέστησε ούτε τον εαυτό του. Γιατί φυσικά δεν μπορεί να θεωρηθεί ως πολιτική αποκατάσταση η λακωνική απόφαση της 9ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ το 1958, ότι "η Ολομέλειατης ΚΕ αποφασίζει την αποκατάσταση της μνήμης των συντρόφων Γιώργου Σιάντου, Νίκου Πλουμπίδη (Μπάρμπα) και Κώστα Γυφτοδήμου (Καραγιώργη). Δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να στηρίζει την κατηγορία του προβοκάτορα και χαφιέ, που απέδωσε στους παραπάνω συντρόφους η παλιά καθοδήγηση με επικεφαλής τον Ν. Ζαχαριάδη". Μια απόφαση στην οποία δεν δόθηκε από το κόμμα καμιά δημοσιότητα και στην οποία δεν περιέχονται τα στοιχεία του "Πορίσματος για τον Ν. Πλουμπίδη", από τους Βατουσιάνο και Κωτούζα, που υποβλήθηκε στην ΚΕ στις 23-11-1957, όπου καταρρίπτονταν μία προς μία όλες οι κατηγορίες, ξεσκεπάζονται η πολιτική σκευωρία και κατονομάζονταν οι πρωταγωνιστές της Ν. Ζαχαριάδης, Β. Μπαρτζιώτας και Δ. Βλαντάς. Ούτε, βεβαίως, μπορεί να θεωρηθεί ως "αποκατάσταση" ένα δημοσίευμα στο περιοδικό "Νέοι Καιροί", τον Αύγουστο 1966 και ένα άλλο στην "Αυγή" της 11 Σεπτέμβρη 1966.

Παρά τις πιέσεις της οικογένειας του Ν. Πλουμπίδη, και ιδιαίτερα της γυναίκας του και του αδελφού της, προς την ηγεσία του ΚΚΕ, μετά την πτώση της χούντας και μέχρι σήμερα, το κεφάλαιο "Πλουμπίδης" ουσιαστικά δεν άνοιξε. Ολα τα σημειώματα του Πλουμπίδη από το νοσοκομείο "Σωτηρία" και από τη φυλακή, που περιέχονται στο βιβλίο, παραδόθηκαν από το συγγραφέα του βιβλίου Δημοσθένη Παπαχρίστου και την αδελφή του Ιουλία, γυναίκα του Νίκου Πλουμπίδη, στο Χαρίλαο Φλωράκη το Δεκέμβρη 1974 με την παράκληση να δημοσιευθούν στο "Ριζοσπάστη". Δημοσιεύθηκε μόνο ένα γράμμα του Πλουμπίδη που γράφτηκε τα Χριστούγεννα του 1952 και που απλά και μόνο υπογραμμίζει την πίστη και την αφοσίωση του Πλουμπίδη στο ΚΚΕ. Λίγους μήνες μετά, το Μάρτη 1975, δημοσιεύθηκε στο "Ριζοσπάστη" άλλο ένα γράμμα του, της 5ης Μάρτη 1943. Έκτοτε και μέχρι τώρα οι μόνες αναφορές που γίνονται στο "Ριζοσπάστη" μνημονεύουν, συνήθως, στην επέτειο της εκτέλεσής του, παραμονή Δεκαπενταύγουστου, την "ηρωική μορφή του αγωνιστή Πλουμπίδη, πιστού στο ΚΚΕ, θύματος του ανώμαλου εσωκομματικού καθεστώτος της εποχής". Τίποτα περισσότερο.

Αλλά και στα συνέδρια του ΚΚΕ, παρά τις πιέσεις του οικογενειακού περιβάλλοντος του Πλουμπίδη, η ηγεσία απέφυγε επιμελώς να πάρει μια ξεκάθαρη στάση και να ρίξει άπλετο φως στην υπόθεση. Το 10ο Συνέδριο, στο οποίο απευθύνθηκε ένα

εκτεταμένο υπόμνημα της οικογένειας Πλουμπίδη, που απαιτούσε το άμεσο ξεκαθάρισμα της υπόθεσης, περιορίστηκε στην εκλογή της Ιουλίας Πλουμπίδη ως μέλος του τιμητικού προεδρείου του Συνεδρίου. Την ίδια σιωπή κράτησε και το 11ο και 12ο Συνέδριο. Στο 13ο Συνέδριο το Μάρτη 1991, ο Μήτσος Κωστόπουλος, μέλος τότε του ΠΓ του ΚΚΕ, αναφερόμενος στους επώνυμους αγωνιστές του ΚΚΕ "παρέλειψε" το όνομα του Πλουμπίδη. Την ίδια χρονιά, το Δεκέμβρη 1991 η ηγεσία του ΚΚΕ παρευρέθηκε ομαδικά στην κηδεία του Ν. Ζαχαριάδη, δηλώνοντας δημόσια, δια στόματος Σπ. Χαλβατζή, ότι "το Νίκο Ζαχαριάδη υποδέχονται το ΚΚΕ και οι οπαδοί του"! (σ. Πολιτικού Καφενείου:Για την κηδεία αυτή θα αναφερθούμε σε άλλο μας άρθρο).

Γιατί αυτή η παρατεταμένη ένοχη σιωπή; Τι φοβάται το ΚΚΕ;

Η συνδικαλιστική και κομματική ηγεσία του ΚΚΕ

Ο Νίκος Πλουμπίδης έγινε μέλος του ΚΚΕ, το 1926, όταν υπηρετούσε ως δάσκαλος στη Βούρμπη Ελασσόνας. Έπαιξε ενεργό ρόλο στις κινητοποιήσεις των δημοσίων υπαλλήλων και το 1930 εκλέχτηκε στην Εκτελεστική Επιτροπή της Συνομοσπονδίας Δημοσίων Υπαλλήλων. Το 1931 απολύθηκε από δάσκαλος και από τότε αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στην κομματική δουλειά. Ήταν ήδη φυματικός. Στο 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ εκλέχτηκε αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ. Από το 1937 έπαιρνε μέρος στις συνεδριάσεις του ΠΓ και καθοδηγούσε την Ενωτική Συνομοσπονδία και την Εργατική Βοήθεια.

Στην Κοζάνη από το 1945. Το σφυροδρέπανο με το κόκκινο αστέρι στον τοίχο ενός σπιτιού. Οι ηρωικοί αντάρτες πίστευαν στο ΚΚΕΤο 1937 ήταν καθοδηγητής του Γραφείου περιοχής Θεσσαλίας. Το 1938 εκλέχτηκε μέλος του ΠΓ. Το 1939 πιάστηκε από την Ασφάλεια και επειδή ήταν φυματικός φυλακίστηκε στο τμήμα φυλακών της "Σωτηρίας" μέχρι το 1942. Το 1942 δραπέτευσε και ανέλαβε την καθοδήγηση του Εργατικού ΕΑΜ και την ΟΚΝΕ. Τότε εκλέχτηκε επίσης στην ΚΕ και το ΠΓ. Μέχρι τον Απρίλη 1943 καθοδηγούσε άμεσα όλες τις απεργιακές κινητοποιήσεις και αγώνες της Αθήνας. Μετά παρέδωσε την ΟΚΝΕ στο Γληνό και την ΚΟΑ στον Β. Μπαρτζιώτα. Το 1945 λόγω της αρρώστιας του βγήκε από το ΠΓ και ανέλαβε τα οικονομικά του κόμματος και βοηθούσε την καθοδηγητική δουλειά των δημοσιοϋπαλληλικών οργανώσεων. Στο 7ο Συνέδριο επανεκλέχτηκε στην ΚΕ. Από το 1947 που το ΚΚΕ Π¨ΕΡΑΣΕ στην παρανομία ήταν ουσιαστικά αυτός που καθοδηγούσε την παράνομη δουλειά και αυτός που οργάνωσε την κάθοδο του ΚΚΕ στις εκλογές του 1950, και του 1951. Το Noέμβρη, 1952, συνελήφθηκε από την Ασφάλεια, κρατήθηκε στην απομόνωση, δικάστηκε στις 14/7 ως 3/8 1953 από το φασιστικό στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε θάνατο. Την ίδια στιγμή και ενώ βρισκόταν απομονωμένος στη φυλακή, ο ραδιοφωνικός σταθμός "Ελεύθερη Ελλάδα" μετέδιδε διαρκώς την απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ ότι ο Πλουμπίδης ήταν χαφιές της Ασφάλειας. Αυτός όμως άντεξε και σ΄ αυτό το χτύπημα. Δεν υποχώρησε, δεν συνθηκολόγησε, δεν πρόδωσε τις αρχές του. Στην ιστορική απολογία του στο Στρατοδικείο εξαπέλυσε ένα δριμύ κατηγορώ ενάντια στους κατηγόρους του, το πολιτικό κατεστημένο της εποχής, την αμερικανοκρατία, τον αντικομμουνισμό. Υπερασπίστηκε με περισσή γενναιότητα τον εαυτό του από τις κατηγορίες του "χαφιέ" που του απέδιδε το κόμμα του, χωρίς όμως να παίξει το παιχνίδι της Ασφάλειας, χωρίς να καταγγείλει το ΚΚΕ, σαν μέλος της ηγεσίας του,

σίγουρος, όπως έλεγε, ότι η Ιστορία θα τον δικαιώσει. Ακόμα και οι πολιτικοί εχθροί του υποκλίθηκαν μπροστά στο ύψος του ηθικού του αναστήματος. Όμως η σταλινική ηγεσία του ΚΚΕ, με επικεφαλής το Ζαχαριάδη, το Μπαρτζιώτα και το Βλαντά τον είχε ήδη καταδικάσει. Με την επαίσχυντη "απόρρητη έκθεση" του Ζαχαριάδη, που στο βιβλίο δημοσιεύεται ολόκληρη, ο Πλουμπίδης χαρακτηρίζεται σαν πράκτορας της αστυνομίας που μπήκε στο ΚΚΕ για να το υπονομεύσει, είχε την πολιτική κάλυψη του Σιάντου, παρίστανε το φυματικό για να κρύβει τη χαφιέδικη δράση του, και ευθύνεται μεταξύ των άλλων και για τη σύλληψη του Νίκου Μπελογιάννη. Άρθρα μ΄ αυτό το κατάπτυστο περιεχόμενο δημοσιεύτηκαν το 1952 στο περιοδικό "Νέος Κόσμος" με την υπογραφή του Γρηγόρη Κασιμάτη (Ορέστη). Ο μόνος από την ηγεσία του ΚΚΕ που διαχώρισε τη θέση του από την έκθεση Ζαχαριάδη ήταν ο Κώστας Θέος. Τον Ιούλιο 1952, λίγους μήνες πριν τη σύλληψη του Πλουμπίδη από την Ασφάλεια, το ΠΓ τον διέγραψε ως χαφιέ και πράκτορα των Άγγλων. Αυτή την απόφαση ο ίδιος δεν την έμαθε ποτέ. Το 1953 έγινε η δίκη του και καταδικάστηκε σε θάνατο. Το 1954, στις 14 Αυγούστου, αφού είχαν στο μεταξύ απορριφθεί όλες οι αιτήσεις χάριτος, εκτελέστηκε στο Δαφνί. Η Αντίδραση τον φοβόταν ακόμα και νεκρό. Οι χωροφύλακες τον έχωσαν όπως - όπως σ΄ ένα λάκκο στο χώμα, ενώ η οικογένειά του πληροφορήθηκε την εκτέλεση την επομένη από τις εφημερίδες και έσπευσε να τον θάψει σε κανονικό τάφο, που αργότερα ήρθε η χούντα του 1967 να τον καταστρέψει κι αυτόν.

Ο Νίκος Πλουμπίδης, λίγο πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος δήλωσε με θάρρος στο βασιλικό επίτροπο, "υπήρξα τίμιος αγωνιστής, πάλεψα για το καλό του λαού και για το κόμμα μου. Και αφήνω στο γιο μου φεύγοντας ένα τίμιο όνομα". Και με το γλυκύτερο χαμόγελο του κόσμου, αυτός ο τελευταίος των ευγενών του κομμουνισμού, αποχαιρετώντας τους δημοσιογράφους που ήταν παρόντες είπε: "Νάστε πάντα καλά. Βλέπετε, εγώ σε λίγο φεύγω με ψεύτικες και άδικες κατηγορίες. Το κόμμα μου, το ξέρω, θα βρει την αλήθεια και θα με δικαιώσει. Γεια χαρά παιδιά". Και λίγο πριν πέσει, χτυπημένος απ΄ τις σφαίρες φώναξε: "Ζήτω το ΚΚΕ". Την ίδια στιγμή ο Ζαχαριάδης και η κλίκα του ανακοίνωναν, ότι η εκτέλεση ήταν σκηνοθετημένη απ΄ την Ασφάλεια, την Ιντέλλιτζεντ Σέρβις και το FBI και ότι ο Πλουμπίδης βρισκόταν ήδη στην Αμερική!

Από τότε μέχρι τώρα έχει περάσει πολύς καιρός, έχουν αλλάξει τα πράγματα. Η ηγεσία του ΚΚΕ εξακολουθεί να σιωπά, ανάμεσά της και πολλοί που έπαιξαν τότε πρωταγωνιστικό ρόλο. Σιωπά ένοχα για πολλά, ακόμα για έναν αγωνιστή του διαμετρήματος του Ν. Πλουμπίδη.

- Γι΄ αυτόν που οργάνωσε την εξέγερση του αθηναϊκού λαού στις 5 Μάρτη 1943, με γενική πολιτική απεργία και παλλαϊκή διαδήλωση που ματαίωσε τα σχέδια των Γερμανών και των κουίσλινγκς να προχωρήσουν σε πολιτική επιστράτευση και να στείλουν έλληνες εργάτες στα γερμανικά εργοστάσια.

- Γι΄ αυτόν που για να σωθεί από το εκτελεστικό απόσπασμα ο Νίκος Μπελογιάννης - που εκτελέστηκε τελικά το Μάρτη 1952 - προσφέρθηκε, με επιστολή του στο διευθυντή της αστυνομίας που δημοσιεύτηκε και στον Τύπο, να παρουσιασθεί στις Αρχές να δικαστεί εκείνος σαν καθοδηγητής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ, με τον όρο να μετατραπούν οι θανατικές καταδίκες του φίλου και συντρόφου του Ν. Μπελογιάννη.

- Γι΄ αυτόν που λίγους μήνες πριν εκτελεστεί είχε το σθένος να γράψει στο τελευταίο του γράμμα στη γυναίκα του, Ιουλία: "Δεν ξέρω αν φτάσουν στην εκτέλεση και γιατί η διεθνής και η εσωτερική κατάσταση σήμερα δεν το σηκώνει και γιατί η μη εκτέλεση τους συμφέρει για να διαιωνίζεται η σύγχυση αν είμαι χαφιές ή όχι. Δεν βρίσκω άλλη λύση από: Να με αποκηρύξεις. Να πάρεις διαζύγιο σε βάρος μου με οποιονδήποτε λόγο. Ακόμα το παιδί μας να μη φέρει το όνομά μου, αλλά το δικό σου, είτε σιωπηρά είτε υιοθετημένο από ένα απ΄ τα παιδιά. Τέλος, δέχομαι ΟΤΙΔΗΠΟΤΕ αποφασίσετε, αρκεί να μη θίγεται το κόμμα... Μη διστάσετε στην απόφασή σας από συναισθηματισμούς ή από το αν πονέσω".

Οι πολιτικές διαφωνίες του

Ήταν μια πραγματικά ηρωική μορφή ο Πλουμπίδης, από κείνες τις σπάνιες, που υποκλίνεσαι μπροστά της ακόμα κι αν διαφωνείς πολιτικά. Ηταν, όπως έλεγε ο ίδιος, καθαρός σαν κρύσταλλο, που τίποτα δεν μπορεί να το κηλιδώσει. Ο ηρωισμός του όμως δεν ήταν απλά ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του. Δεν μπορεί να προσεγγιστεί υπεριστορικά ούτε σε επίπεδο ατομικής ψυχολογίας. Ο Ν. Πλουμπίδης ήταν ηρωικός γιατί πάλευε πάνω απ΄ όλα πολιτικά, γιατί τολμούσε να αμφισβητήσει ή ακόμα και να συγκρουσθεί με την επίσημη γραμμή, όποτε έκρινε, ότι αυτή λειτουργούσε σε βάρος των ιστορικών συμφερόντων του κινήματος. Και αυτό ακριβώς θέλουν να αποκηρύξουν όσοι κάνουν εικόνισμα την μορφή του. Για να συσκοτίσουν κάθε σοβαρή πολιτική ανάλυση, χρησιμοποιούν, όπως λέει ο Δημήτρης Πλουμπίδης, τη μέθοδο της "ηρωοποίησης". Σαν πολιτική τακτική που αποβλέπει στο να αποφύγουν να κάνουν μια πολιτική ανάλυση για να κάνουν μια πολιτική ανάλυση για κείνη την υπόθεση και για κείνη την εποχή και να πάρουν ξεκάθαρη θέση οι ίδιοι για όλα αυτά τα τεράστιας σημασίας πολιτικά ζητήματα. Γιατί ο Νίκος Πλουμπίδης είχε το θάρρος να διαφωνήσει ανοιχτά σε πολλά σημεία με την πολιτική της επίσημης ηγεσίας του ΚΚΕ και με τον ίδιο τον Ζαχαριάδη. Όπως αναγράφεται στο βιβλίο "Ν. Πλουμπίδης - Ντοκουμέντα":

1. Αντιτάχθηκε στη γραμμή του Ζαχαριάδη για τον ελληνο-ιταλικό πόλεμο, στην αναγνώριση ουσιαστικά απ΄ το Ζαχαριάδη του δικτάτορα Μεταξά ως ηγεσία του αντιφασιστικού πολέμου. Κατάγγειλε μάλιστα ως πλαστό το γράμμα του Ζαχαριάδη, που "απευθυνόταν στο Μανιαδάκη και όχι στο λαό και υπέγραφε σαν γραμματέας της ΚΕ και όχι του ΚΚΕ". Αυτό ο Ζαχαριάδης ποτέ δεν του το συγχώρεσε.

2. Δεν του συγχώρησε επίσης ο Ζαχαριάδης ότι όταν γύρισε απ΄ το Νταχάου την άνοιξη του 1945, ο Ν. Πλουμπίδης ζήτησε να κάνει έκθεση των ενεργειών και της δραστηριότητας του κατά την περίοδο της κράτησής του από τους Γερμανούς - αίτημα που βεβαίως, η ΚΕ του ΚΚΕ απέρριψε!

3. Ήταν αντίθετος με την επίσημη γραμμή στα Δεκεμβριανά, γι΄ αυτό και τις κρίσιμες εκείνες μέρες το κόμμα τον απομόνωσε, όπως ο ίδιος λέει, στον Τύρναβο.

4. Ήταν αντίθετος στη γραμμή του Ζαχαριάδη για την αποχή από τις εκλογές του 1946, μολονότι πειθάρχησε πλήρως στο κόμμα.

5. Είχε σοβαρές επιφυλάξεις για τη γραμμή Ζαχαριάδη το 1947, ότι ο ένοπλος αγώνας έπρεπε να είναι η μοναδική απάντηση του λαού.

6. Διαφωνούσε με την γραμμή της πολιτικής απομόνωσης και εξόντωσης από το κόμμα των μελών και οπαδών του κόμματος που κάτω από αφόρητες πιέσεις και απάνθρωπα βασανιστήρια υποχρεώθηκαν να κάνουν "δήλωση μετάνοιας".

7. Διαφωνούσε επίσης με την επίσημη γραμμή του κόμματος που απαγόρευε στους δημόσιους υπαλλήλους να υπογράψουν τη δήλωση νομιμοφροσύνης που ζητούσε το κράτος προκειμένου να διατηρήσουν τη θέση τους. Έτσι πολλοί απολύθηκαν και πολλοί περισσότεροι διαχώρισαν τη θέση τους απ΄ το κόμμα, για να μπορέσουν να επιβιώσουν.

8. Διαφώνησε με τη στάση του Ζαχαριάδη απέναντι στον Άρη Βελουχιώτη με τον οποίο τον συνέδεαν ισχυροί δεσμοί.

9. Διαφώνησε με τη γραμμή της καθοδήγησης του ΚΚΕ από την ηγεσία που βρισκόταν, μετά την ήττα του 1949, εκτός Ελλάδας.

10. Διαφώνησε με το σύνθημα του Ζαχαριάδη "Τι Πλαστήρας τι Παπάγος", τότε που κυριαρχούσε η γραμμή, "τα όπλα παρά πόδας".

11. Στις εκλογές του 1950 και του 1951, εφάρμοσε μια πιο ευέλικτη τακτική απ΄ αυτήν της επίσημης ηγεσίας. Αυτό θεωρήθηκε μέγα λάθος παρά το πολιτικό κέρδος του κόμματος από το αποτέλεσμα.

Τα μεγάλα ιστορικά ζητήματα

Όμως η μη - αποκατάσταση του Πλουμπίδη απ΄ το ΚΚΕ δεν αποβλέπει μόνο στο να εμποδίσει το άνοιγμα μιας πραγματικής, πάνω σε αρχές και σε βάθος συζήτησης μέσα στο εργατικό κίνημα για όλα αυτά τα σοβαρά πολιτικά ζητήματα μιας ολόκληρης ιστορικής εποχής. Αποβλέπει και σε κάτι μεγαλύτερο, που θα βγει αναπόφευκτα στην επιφάνεια σαν συνέχεια όλων αυτών: στη συζήτηση που πρέπει να γίνει για το χαρακτήρα του αγώνα 1941-49. Ήταν ένας εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, όπως διακήρυσσαν σ΄ όλους τους τόνους οι αποφάσεις της ΚΕ του ΚΚΕ ή ήταν και κοινωνικός; ¨Η αλλιώς, η Επανάσταση των ένοπλων εργατών και αγροτών στην Ελλάδα είχε καθαρά αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα ή μήπως σοσιαλιστικό; Θα μπορούσε δηλαδή στην πορεία προς το σοσιαλισμό να λύσει και όλα τα άλυτα μέχρι τότε αστικοδημοκρατικά ζητήματα, όπως αποδεικνυόταν στην πράξη, με τη δράση του ΕΛΑΣ; Αυτό δεν έδειχνε η ίδια η ζωή, μέσα από τις κοινωνικές αλλαγές που πραγματοποιούνταν στις περιοχές που απελευθέρωνε ο ΕΛΑΣ, μέσα από τις απαλλοτριώσεις των τσιφλικιών και του μοιράσματος της γης στους ακτήμονες, μέσα από την εγκαθίδρυση των θεσμών της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύνης, μέσα από τη συγκρότηση αιρετών, άμεσα ανακλητών οργάνων, εργατοαγροτικής εξουσίας; Μ΄ αυτόν τον διαρκή χαρακτήρα της σοσιαλιστικής, στην ουσία επανάστασης δεν ήρθε σε σύγκρουση η σταλινική ηγεσία του ΚΚΕ; Αυτή την κατάσταση δυαδικής εξουσίας δεν ήρθαν να πνίξουν οι προδοτικές συμφωνίες του Λίβανου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας; Και ποιες ήταν οι πολιτικές ευθύνες της τότε ηγεσίας του ΚΚΕ που υπό την καθοδήγηση του Στάλιν και των ντόπιων σταλινίσκων, οδήγησαν μια μεγαλειώδη επανάσταση στην ήττα και ένα ολόκληρο λαό στη συντριβή και στην πολιτική υποδούλωση;

Μήπως όλα αυτά δεν είναι παρά μια απελπισμένη προσπάθεια της ηγεσίας του ΚΚΕ να διατηρήσει τις εσωκομματικές ισορροπίες, που θα διαταραχθούν, όταν αποκαλυφθούν μέσα απ΄ όλη αυτή τη συζήτηση με αφορμή την υπόθεση Πλουμπίδη, οι τεράστιες πολιτικές ευθύνες ζώντων ακόμα ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο εκείνη την εποχή;

Μπορούν όμως μέσα από ένα τέτοιο παιχνίδι πολιτικών συγκαλύψεων να προετοιμαστούν ιδεολογικά και να σφυρηλατηθούν πολιτικά για τους μεγάλους αγώνες που βρίσκονται μπροστά μας οι νεότερες γενιές των αγωνιστών; Η αναστήλωση του καπιταλισμού στην μεταπολεμική Ευρώπη, μέσα από το σχέδιο Μάρσαλ και την εφαρμογή των συμφωνιών του Bretton Woods, δεν θα ήταν δυνατή αν δεν αναχαιτιζόταν η Ευρωπαϊκή Επανάσταση που γεννιόταν μέσα από τα σπλάχνα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και των κινημάτων αντίστασης. Δεν θα ήταν δυνατή αν δεν αφοπλιζόταν το αντάρτικο στη Γαλλία απ΄ τον Τορέζ και στην Ιταλία από τον Τολιάττι. Δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την προδοσία του Λίβανου, της Καζέρτας και της Βάρκιζας. Δεν θα ήταν δυνατή χωρίς τις συμφωνίες του Στάλιν με τον Τσώρτσιλ και τους Αμερικανούς για το μοίρασμα της Ευρώπης σε "ζώνες επιρροής".

Το ΚΚΕ αρνείται να πάρει θέση πάνω σ΄ όλα αυτά τα μεγάλα ζητήματα της Ιστορίας. Και πώς να το κάνει όταν είναι υποχρεωμένο να κρατά στους κόλπους του ανοιχτά φιλοσταλινικές τάσεις - που χρησιμοποιούν ακόμα την κλασσική σταλινική μεθοδολογία της ιστορικής διαστρέβλωσης και της αντιτροτσκιστικής συκοφαντίας - με πρόσφατο δείγμα την ανοικτή συμπάθεια στον Στάλιν της υπεύθυνης της ιδεολογικής επιτροπής του ΚΚΕ.

Όμως η Ιστορία είναι πιο δυνατή απ΄ όλους τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς. Κανείς δεν μπορεί να κρατήσει κλειστά τα συρτάρια της Ιστορίας, σε μια εποχή σαν τη δική μας, που η παγκοσμιοποίηση σπέρνει θύελλες, θερίζοντας τις ζωές εκατομμυρίων καταπιεσμένων σε κάθε γωνιά του πλανήτη και κανείς δεν μπορεί να αποφύγει το ιστορικό δίλημμα "σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα".

Η υπόθεση Πλουμπίδη με όλα τα ιστορικά ζητήματα που ανακινεί δεν μπορεί πια να μείνει μέσα στα στενά πλαίσια που επιχειρεί να την περιορίσει η ηγεσία του ΚΚΕ. Γιατί όπως λέει ο γιός του στον πρόλογο του βιβλίου: "Ο Ν. Πλουμπίδης πέτυχε μια πολιτική νίκη με τον τρόπο που χειρίστηκε την πορεία του προς το θάνατο, έτσι που η υπόθεσή του να μην μπορεί να "κλείσει" αν δεν συζητηθεί με όρους πραγματικής πολιτικής ανάλυσης".

Η Κατερίνα Μάτσα είναι η υπεύθυνη και η ψυχή του 18Ανω. Αγωνίστρια με κοινωνικούς και συνδικαλιστικούς αγώνες εκλέγεται πάντα στα συνδικαλιστικά όργανα των γιατρών, είναι Εκδότης και Υπεύθυνη σύνταξης στα "ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ" και παράλληλα είναι στέλεχος στο ΕΕΚ - Τροτσκιστές και μέλος της Συντακτικής Επιτροπής της εφημερίδας ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. Επίσης είναι συγγραφέας βιβλίων και πολλών άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά, ελληνικά και ξένα.

27/09/2002

Γιάννης ΖέβγοςΑπό τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδειαΟ Γιάννης Ζέβγος (πραγματικό όνομα Γιάννης Ταλαγάνης), (1897 - 1947), ήταν Έλληνας δάσκαλος, δημοσιογράφος, ιστορικός και ανώτατο στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ έχοντας διατελέσει Υπουργός Γεωργίας στην πρώτη μετακατοχική κυβέρνηση του Γεωργίου Παπανδρέου. Στα πρώτα του γραπτά υπέγραφε ως "Πολύβιος" ενώ στον κομματικό τύπο αρθρογραφούσε μαζί με τη σύζυγό του Καίτη υπογράφοντας ως ζεύγος - ζέβγος για συνωμοτικούς λόγους. Το προσωνύμιό τους αυτό έγινε τελικά το επώνυμο τους.Πίνακας περιεχομένων [Απόκρυψη] 1 Βιογραφία2 Η δολοφονία3 Παραπομπές4 Εξωτερικοί σύνδεσμοι5 ΠηγήΒιογραφία [Επεξεργασία]

Γεννήθηκε στο χωριό Δόριζα της Αρκαδίας το 1897. Εργάστηκε ως δάσκαλος τόσο στην Αρκαδία όσο και στην Μακεδονία.Εντάχθηκε στο ΚΚΕ το 1919 ενώ ήταν στρατιώτης. Το 1922 συμμετέχοντας στη Μικρασιατική εκστρατεία και ευρισκόμενος στο πολεμικό μέτωπο ανέπτυξε έντονη αντιπολεμική δράση οργανώνοντας Έλληνες στρατιώτες. Κατά τη δικτατορία του Πάγκαλου εξορίστηκε στη Φολέγανδρο. Μετά την επιστροφή του από την εξορία έγινε μέλος του Γραφείου της Επιτροπής Πόλης της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας και υπεύθυνος του εκδοτικού οίκου του ΚΚΕ Λαϊκό Βιβλιοπωλείο. Το 1934 ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού του κομουνιστικού κόμματος "Κομουνιστική Επιθεώρηση". Θεωρείται ένας από τους συντελεστές της Απόφασης της 6ης Ολομέλειας του 1934 με την οποία το ΚΚΕ επιχείρησε μια ολοκληρωμένη μαρξιστική ανάλυση της ελληνικής κοινωνίας. Την ίδια επίσης εποχή αρθρογραφούσε στον "Ριζοσπάστη", καθώς και στα περιοδικά "Αναγέννηση" και "Πρωτοπόροι".Στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά, κατά την εντατικοποίηση του Ν.4229 περί ιδιωνύμου, (που είχε ψηφισθεί από την κυβέρνηση Ε. Βενιζέλου το 1929) συνελήφθη και αρχικά κρατήθηκε στην Ασφάλεια και στη συνέχεια οδηγήθηκε στις φυλακές της Αίγινας και αργότερα στης Κέρκυρας. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος του 1940 μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία. Εκεί έγραψε σειρά μαθημάτων φιλοσοφίας για τους συγκρατούμενους του. Μολονότι δεν ήταν φιλόλογος ούτε ιστορικός εκεί ξεκίνησε να γράφει την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, το έργο του αυτό όμως χάθηκε. Αργότερα έγραψε μια επιτομή της ελληνικής ιστορίας που εκδόθηκε με τον τίτλο Σύντομη μελέτη της νεοελληνικής ιστορίας. Το 1943 μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της Αθήνας από όπου μπόρεσε να δραπετεύσει. Στη διάρκεια της Κατοχής ήταν μέλος της γραμματείας του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, κορυφαίο στέλεχος του ΕΑΜ, εκλεγμένος Εθνοσύμβουλος στη Βίνιανη[1].Λίγο πριν την απελευθέρωση της Ελλάδας, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1944 διορίστηκε Υπουργός Γεωργίας στην κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου Μαΐου 1944 που συγκροτήθηκε στο Κάιρο και στη συνέχεια συμμετείχε στη Συμφωνία της Καζέρτας, (Ιταλία), στις 26 Σεπτεμβρίου του 1944. Αμέσως μετά επέστρεψε στην Ελλάδα μαζί με τον Θ. Τσάτσο προκειμένου να προετοιμάσουν την υποδοχή της εξόριστης κυβέρνησης. Η κατάσταση τότε στην Ελλάδα ήταν στα πρόθυρα του εμφυλίου,

σημειώνεται ότι στον παραπάνω ενδιάμεσο χρόνο είχε συντελεστεί ήδη η τριήμερη μάχη και σφαγή του Μελιγαλά (13 Σεπτεμβρίου).Παράλληλα και μέχρι το 1946 ο Γιάννης Ζέβγος είχε την καθοδήγηση της οργάνωσης σ΄ όλη την Πελοπόννησο.Ασχολούταν με την τρέχουσα πολιτική αρθρογραφία που δημοσιευόταν στον «Ριζοσπάστη» και στην «ΚΟΜΕΠ». Ως αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ το Φεβρουάριο του 1947 πήγε στη Θεσσαλονίκη για να παρακολουθήσει το έργο της Επιτροπής του ΟΗΕ που ήταν εγκαταστημένη στην πόλη και διερευνούσε την κατάσταση στη χώρα μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945). Εκεί δολοφονήθηκε το 1947. Είχε γίνει και άλλη απόπειρα εναντίον του το 1946.Η δολοφονία [Επεξεργασία]

Το πρωί της 20ης Μαρτίου 1947, ο Ζέβγος δολοφονήθηκε στη Θεσσαλονίκη στην οδό Αγίας Σοφίας, ενώ επέστρεφε στο ξενοδοχείο «Αστόρια», από τον Χρήστο Βλάχο ο οποίος τον πυροβόλησε από κοντινή απόσταση αλλά συνελήφθη από πολίτες και έναν χωροφύλακα που τον καταδίωξαν. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες είχε δύο συνεργούς. Ο δράστης υποστήριξε στους αστυνομικούς ότι σκότωσε το Ζέβγο από αγανάκτηση για τα βασανιστήρια που υπέστη στο Στρατόπεδο συγκέντρωσης για απείθαρχους κομμουνιστές στο Μπούλκες της Γιουγκοσλαβίας. Σε άλλο σημείο της απολογίας του ισχυρίστηκε ότι οι κομμουνιστές είχαν εξωθήσει στην πορνεία τη γυναίκα του, την οποία είχε χωρίσει κάτι που όμως εκείνη αρνήθηκε, ενώ υποστήριξε ότι αιτία του διαζυγίου ήταν ότι ο πρώην σύζυγός της ήταν προδότης.Για το φιλοκυβερνητικό τύπο επρόκειτο για «ξεκαθάρισμα λογαριασμών» στους κόλπους της Αριστεράς, ενώ για τον «Ριζοσπάστη» ήταν έγκλημα των «μοναρχοφασιστών». Στις 3 Απριλίου 1947, ο «Ριζοσπάστης» δημοσίευσε γράμμα του Νίκου Σιδηρόπουλου, πρώην κομμουνιστή και τροφίμου στο Μπούλκες, που συμμετείχε στη δολοφονία του Ζέβγου, σύμφωνα με τον οποίο η δολοφονία οργανώθηκε από την ΕΣΑ και το Α2 του Γ' Σώματος Στρατού υπό την εποπτεία του Υπουργού Δημόσιας Τάξης Ναπολέοντος Ζέρβα, αρχηγού του ΕΔΕΣ κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Η δολοφονία του Ζεύγου εντασσόταν κατά το Σιδηρόπουλο σε ένα ευρύτερο σχέδιο που περιελάμβανε και τις δολοφονίες των Γιάννη Πασαλίδη και Αλέξανδρο Σακελλαρόπουλο, ο οποίος αργότερα έγινε πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών. Ο Χρήστος Βλάχος καταδικάστηκε το 1948 σε φυλάκιση δύο ετών. Δραπέτευσε όμως από τη φυλακή και κατέφυγε στην Αργεντινή. Επέστρεψε στην Ελλάδα πολλά χρόνια αργότερα και σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Ακρόπολις» στις 20 Σεπτεμβρίου του 1981, ενώ ήταν τρόφιμος στο ψυχιατρείο της Λέρου υποστήριξε ότι δούλευε για την ελληνική και τη συμμαχική αντικατασκοπία και σκότωσε το Ζέβγο εκτελώντας σχετική εντολή των ανωτέρων του.

Η "Κυβέρνηση του Βουνού

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Πέμπτη, 7 Μαρτίου 113

Η πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, η "Κυβέρνηση του Βουνού", της Ελεύθερης Ελλάδας, ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του ΕΑΜ στη Βίνιανη της

Ευρυτανίας στις 10 Μαρτίου του 1944 και αυτοδιαλύθηκε λίγο πριν από την απελευθέρωση, στις 9 Οκτωβρίου 1944. Στο διάστημα αυτό εκδόθηκαν 27 "Δελτία πράξεων και Αποφάσεων", που αποτελούσαν την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της ΠΕΕΑ και περιλάμβαναν: 79 αποφάσεις, 64 πράξεις, 4 ψηφίσματα του Εθνικού Συμβουλίου, που ήταν η "Βουλή" της ΠΕΕΑ, 2 πρωτόκολλα ορκωμοσίας, που όλα μαζί δίνουν την πλήρη εικόνα της άσκησης της λαϊκής εξουσίας (νομοθετικής, εκτελεστικής και δικαστικής). Αρχικά τις πρώτες 45 ημέρες, η σύνθεση της ΠΕΕΑ ήταν πενταμελής: Πρόεδρος (Πρωθυπουργός) και προσωρινά Γραμματέας (υπουργός) Εξωτερικών, ο στρατηγός Ευριπίδης Μπακιρτζής, Γραμματέας Στρατιωτικών (και προσωρινός Συγκοινωνίας), ο στρατηγός Μανώλης Μάντακας, Γραμματέας Εσωτερικών (και προσωρινός Επισιτισμού), ο Γιώργος Σιάντος, Γραμματέας Δικαιοσύνης (και προσωρινά Οικονομικών, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Κοινωνικής Πρόνοιας),ο Ηλίας Τσιριμώκος και Γραμματέας Γεωργίας (και προσωρινά Εθνικής Οικονομίας), ο Κώστας Γαβριηλίδης. Στις 10 Απριλίου, η ΠΕΕΑ ανασχηματίζεται και διευρύνεται. Η νέα σύνθεσή της, που έμεινε ως το τέλος: Αλέξανδρος Σβώλος, πρόεδρος, Ευριπίδης Μπακιρτζής, αντιπρόεδρος και Γραμματέας Επισιτισμού, Ηλίας Τσιριμώκος, Γραμματέας Δικαιοσύνης, Γιώργος Σιαντος, Γραμματέας Εσωτερικών, Εμμανουήλ Μάντακας, Γραμματέας Στρατιωτικών, Νικόλαος Ασκουτσής, Γραμματέας Συγκοινωνίας, Άγγελος Αγγελόπουλος, Γραμματέας Οικονομικών, Πέτρος Κόκκαλης, Γραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας, Κώστας Γαβριηλίδης, Γραμματέας Γεωργίας, Σταμάτης Χατζήμπεης, Γραμματέας Εθνικής Οικονομίας. Τα μέλη της ΠΕΕΑ έδωσαν τον παρακάτω όρκο: "Ορκίζομαι ότι θα εκτελέσω πιστά τα καθήκοντά μου σαν μέλος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, έχοντας σαν γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας μου και του ελληνικού λαού, ότι θα αγωνιστώ με αυτοθυσία για την απελευθέρωση της χώρας μου από το ζυγό των κατακτητών, ότι θα υπερασπίζω παντού και πάντοτε τις λαϊκές ελευθερίες και θα είμαι παραστάτης και οδηγός του λαού στον αγώνα για τη λευτεριά του και τα κυριαρχικά του δικαιώματα".

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ (ΒΙΝΙΑΝΗ 1943)Από αριστερά: Κ. Γαβριηλίδης, Στ. Χατζήμπεης, Άγγελος Αγγελόπουλος, Στρατηγός Μανώλης Μάντακας, Γιώργ. Σιάντος, Πέτρος Κόκκαλης, Αλεξ. Σβώλος, Ιωακείμα Κοζάνης, Ευρ. Μπακιρτζής, Ηλίας Τσιριμώκος και Νίκος Ασκούτσης

Το Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων (14-27 Μαΐου 1944) Η ΠΕΕΑ προκήρυξε εκλογές, στις 23 Απριλίου 1944 σ' όλη την Ελλάδα, ελεύθερη και κατεχόμενη, για την ανάδειξη των εκλεκτόρων, που ψήφισαν στις 30 Απριλίου το Εθνικό Συμβούλιο, δηλαδή τη Βουλή της Κυβέρνησης του Βουνού. Στις εκλογές πήραν μέρος όλοι οι Έλληνες πολίτες, άνδρες και γυναίκες, καθώς και οι νέοι πάνω από 18 ετών. Έτσι αναδείχθηκαν οι 202 Εθνοσύμβουλοι. (Την Ευρυτανία αντιπροσώπευσε στο Εθνικό Συμβούλιο ο δικηγόρος Αργύρης Θεοδωρόπουλος από το Καρπενήσι).Το Εθνικό Συμβούλιο συνήλθε στις Κορυσχάδες, από τις 14 έως 27 του Μάη του 1944. Συνεδρίαζε στις αίθουσες του Δημοτικού Σχολείου, που διασκευάστηκε κατάλληλα και διακοσμήθηκε με τοιχογραφίες για να εκπληρώσει το σημαντικό

σκοπό του Συμβουλίου. Στις Κορυσχάδες του 1944, που ήταν ότι η Επίδαυρος του 1821, το Εθνικό Συμβούλιο με πρόεδρο το στρατηγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη και γραμματέα τον Κώστα Καραγεώργη, με την παρουσία μεγάλων προσωπικοτήτων του αγώνα και της πολιτικής, συζητήθηκαν δημοκρατικά όλα τα ζητήματα της Ελεύθερης Ελλάδας και η πορεία προς την τελική απελευθέρωσης. Με το μνημειώδες ψήφισμα που εκδόθηκε στο τέλος των εργασιών, κατοχυρώνονταν οι λαϊκές κατακτήσεις, διατυπώνονταν οι αρχές και τα ιδανικά του εθνικού αγώνα, για την αυτοδιοίκηση και τη λαϊκή δικαιοσύνη, οι θεμελιώδεις θεσμοί του βίου του Ελληνικού λαού. Καθόριζε ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται από το λαό. Οι Εθνοσύμβουλοι που εξελέγησαν και συμμετείχαν στο Συμβούλιο των Κορυσχάδων, ήταν:ΑΤΤΙΚΟΒΟΙΩΤΙΑΣ: Αθηνών: Σβώλος Αλ., Αγγελόπουλος Άγγ., Σαρηγιάννης Πτολ., Γεωργαλάς Γ., Κόκκαλης Πέτρος, Ζεύγος Γ., Χατζής Θ., Μαργώλης Δ., Κανελλόπουλος Σ., Βλαντάς Δ., Δσποτόπουλος Κ., Σωτηρίου Κ., Καρβούνης Ν., Νισυρίου Καίτη, Καλομοίρης Γ., Στρατής Δ., Παπαπολίτης Σ., Μηλιάδης Γ., Βλαχούλης Σ., Σβώλου Μαρία, Αττικής: Ράμμος Ορέστης, Πειραιώς : Μάντακας Εμμ., Ρούσος Π., Χατζηβασιλείου Χρύσα, Σημίτης Γ., Παπαγιάννης Κ., Κουτσογιάννης Αν., Μπαρτζής Αλ., Χατζήμπεης Σ., Θηβών: Μόσχος Γ., Σαράτσης Σ., Σταμάτης Γ., Μεγάρων: Πέππας Σ., Λειβαδιάς: Πρωτούλας Λ., Σαλαμίνας: Πάλλας Δημήτριος.ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ: Αγρινίου-Τριχωνίδας: Ακρίδας Αναστ., Καζαζής Κ., Κακογιάννης Θ., Πετρίδης Τάσος, Βάλτου: Καρασεβδάς Π., Σαρταούρας Κων., Δομοκού: Βελουχιώτης Άρης, Λοκρίδας: Θανασέκος Γ., Δωρίδος: Κουτσάγγελου Βασ., Ευρυτανίας: Θεοδωρόπουλος Αργ., Θέρμου: Γαλανόπουλος Δημ., Μεσσολογγίου: Μακρυκώστας Κ., Τσέκος Γιάννης, Ναυπακτίας: Μασμανίδης Σ., Ξηρομέρου: Τσέλιος Βασ. (Γεροδήμος). Παρνασίδος: Ψαρρός Ηλίας. Λαμίας-Φθιώτιδος: Τσιριμώκος Ηλ., Μανιάτης Ηλ., Φίτσιος Τάκης, Τσιριμώκος. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ: Λαρίσης: Γυφτοδήμος Κ. (Καραγιώργης), Σταφυλάρας Α., Φιλιππίδου Φωτεινή, Κατσαρός Αθ., Ψιάρης Δημ. Αλμυρού: Ματίκας Κ. Βόλου: Ιωαννίδης Γ., Πορφυρογένης Μιλτ., Παπακώστας Μιλτ., Κοντοράτος Γ., Αποστολίδης Βασ., Σφέτζος Αν. Πηλίου: Κουφοδήμος Η. (Πηλιορείτης). Αγιάς: Καλέργης Λεων. Ελασσόνος: Δαδαλιάνης Β. Καρδίτσας: Σιάντος Γ., Καραγιάννης Γ., Αλεξανδρής Σολ., Παπαδόπουλος Αθ. Καλαμπάκας: Κούτσης Σ. Τρικάλων: Σαράφης Στέφανος, Δεληγιάννης Δημ., Παπαζαχαρίας Ζ., Κόκκινος Βασ. Τυρνάβου: Δογάνης Γ. Φαρσάλων: Παπαθανασίου Γ.ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ: Θεσσαλονίκης: Δηλεαβέρης Κ., Κωνσταντινίδης Ι., Μπακιρτζής Ευριπ., Στρίγκος Λεων., Βαφειάδης Μάρκος, Καραμαούνας Λ., Μπαλάσκας Δημ., Μαραγκός Δ., Παπαδημητρίου Ρ., Σινάκος Μ., Σταματίου Μιχ., Λώλος Κ. Καβάλας: Παρτσαλίδης Μ. Καστοριάς: Δήμου Χρ., Καραμιτζής Μ., Τσιτσίνας Διαμ. Κοζάνης: Θεοδοσιάδης Σ., Παπαδόπουλος Φιλ., Πανταζόπουλος Κων. Κιλκίς: Γαβριηλίδης Κ. Πολυγύρου: Καρακούσης Πέτρος. Σερβίων: Μητροπολίτης Ιωακείμ, Σερρών: Μενύχτας Διον.. Φλωρίνης: Τζίμας Α., Σίμος Α., Αρναίας: Μάρκου Α. Bαΐου: Καρούτας Αθ. Γρεβενών: Ηλιάδης Θεμ., Εδέσσης: Γρηγοριάδης Νεόκοσμος., Γρηγοριάδης Σόλων, Κόστος Κ., Κοτανίδης Ξ., Τουρτούρης Χ. Κατερίνης: Λεβίδης Ιω. Βεροίας: Ιωσηφίδης Ι. Καρατζόβας: Κοντόπουλος Κ. Λαγκαδά: Χρυσάφης Χ.ΗΠΕΙΡΟΥ: Άρτας: Γκεσούλης Σ., Κοντοχρήστος Χ., Κολιάτσης Ελ. Ιωαννίνων: Λούλης Αλκ., Παπαβρανούσης Λ., Κολοβός Κ. Φιλιατών: Θεολόγης Δ. Πρεβέζης: Μπουραζάνης Κ. Ζαγορίου: Τσιάντης Ν. Καλαμάτα: Ζίπας Περ. Καστανοχωρίου: Κοτζιάς Δημ. Πωγωνίου: Τζιτζιάνης Παν. Κονίτσης: Σακελλαρίδης Βασ. Φιλιπιάδος: Παπαδήμας Β. Νικοπόλεως: Ντούσιος Π.

ΠΕΛΟΠΟΝΗΣΣΟΥ: Πύργου Ηλείας: Μητροπολίτης Αντώνιος, Πετραλιάς Σ. Αργυράκης Γ. Σπετσών: Παπαγεωργίου Δ. Ολυμπίας: Φωτόπουλος. Ύδρας: Γεωργοπαπαδάκος Α. Καλαμών: Κοροντζής Γ., Δημητρακόπουλος Ε., Δάλας Γ., Μαυροειδή Μάχη, Αμαλιάδος: Αργυρόπουλος Π., Αποστολόπουλος Κ. Τροιζηνίας: Κωστενέλος Γ. Κορινθίας: Γρηγορόπουλος Ν. Γορτυνίας: Γαλανόπουλος Τ. Κυνουρίας : Μάστορης Νικόλ. Γυθείου: Γιαννακούρος Βασίλειος. Οιτύλου: Σαραντάκος Γ. Μεγαπόλεως: Σιμόπουλος Παν. Μαντινείας: Παπαδάκης Τιμ. Τριπόλεως: Μυίγας Γρ., Αργυρόπουλος Ιάσ. Φιλιατρών: Σταθόπουλος Κ., Ανάργυρος Ηλίας. Καλαβρύτων: Μίχος Δ. Πατρών: Λαλ. Ρούσος, Μανούσος Ανδρ., Κανελλάτος Γ., Κωνσταντίνου Θρ., Πρεβεζάνος Γιαν. Αιγίου: Σχίζας Δημ., Τρουπής Δημ. Αιγιαλείας: Γιαννόπουλος Τ. Λακεδαιμονίας: Πετροπουλάκης Πιέρρ. Επιδ. Λιμηράς: Μακρής Απ., Παυλίας: Κανελλόπουλος Βασ. Μεσσήνης: Βουρνάς Γιάννης. Τριφυλλίας: Παπαδόπουλος Παν.ΝΗΣΙΩΝ: Χαλκίδος: Καρλατύρας Β., Καλαμπαλίκης Ι. Ιστιαίας: Σούρας Γ. Καρυστίας: Νιάσκος Μ. Λευκάδος: Παπαστάθης Κ. (ιερέας), Κρήτης: Ασκούτσης Ν., Ζάχος Σ..

Πολιτική Επιτροπή Εθνικής ΑπελευθέρωσηςΑπό τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Για άλλες χρήσεις, δείτε: Κυβέρνηση του Οροπεδίου.

Αυτό το λήμμα ή η ενότητα δεν αναφέρει τις πηγές του ή δεν περιέχει επαρκείς παραπομπές. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια προσθέτοντας κατάλληλες πηγές και παραπομπές που να υποστηρίζουν το λήμμα.Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 13/05/2010.Η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) ήταν επιτροπή κυβερνητικού χαρακτήρα που ιδρύθηκε στην Ελλάδα, λίγους μήνες πριν το τέλος της κατοχής. Ιδρύθηκε στις 10 Μαρτίου του 1944, στη Βίνιανη της Ευρυτανίας, με πρωτοβουλία του ΕΑΜ, όχι όμως αποκλειστικά από κομμουνιστές. Σκοπός της ήταν να οργανώσει τη διοίκηση της κατεχόμενης «Ελεύθερης Ελλάδας». Aποκαλούνταν «Κυβέρνηση του Βουνού».Σημειώνεται ότι την εποχή εκείνη υπήρχαν τρεις κυβερνήσεις: α) η κατοχική των Αθηνών του Ι. Ράλλη, β) η επίσημη ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου (Κυβέρνηση Εμμανουήλ Τσουδερού 1941 μέχρι τις 14 Απριλίου 1944, (της οποίας ακολούθησαν η Κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου 1944 μέχρι τις 26 Απριλίου 1944, η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου Απριλίου 1944 και η Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου Μαΐου 1944 μέχρι τις 18 Οκτωβρίου 1944) και γ) αυτή η λεγόμενη κυβέρνηση του βουνού.Αρχικά πρόεδρος της ΠΕΕΑ ανέλαβε ο στρατηγός Ευριπίδης Μπακιρτζής, ο οποίος στη συνέχεια αντικαταστάθηκε από τον καθηγητή Αλέξανδρο Σβώλο. Τελικά η ΠΕΕΑ αυτοδιαλύθηκε στις 5 Νοεμβρίου του 1944.Πίνακας περιεχομένων [Απόκρυψη] 1 Κυβέρνηση του βουνού1.1 Προσωρινή Διοίκηση (10 Μαρτίου - 10 Απριλίου του 1944)1.2 Τελική Σύνθεση της (10 Απριλίου 1944 - 9 Οκτωβρίου 1944)2 Εθνικό Συμβούλιο3 Όρκος της ΠΕΕΑ4 Η Εκπαίδευση5 Σημειώσεις6 Παραπομπές

7 Εξωτερικές συνδέσεις8 Σχετική βιβλιογραφίαΚυβέρνηση του βουνού [Επεξεργασία]

Προσωρινή Διοίκηση (10 Μαρτίου - 10 Απριλίου του 1944) [Επεξεργασία]Κύριο λήμμα: Κυβέρνηση του βουνού Ευριπίδη Μπακιρτζή 1944Πρόεδρος (Πρωθυπουργός) και προσωρινά Γραμματέας (υπουργός) Εξωτερικών, ο στρατηγός Ευριπίδης ΜπακιρτζήςΓραμματέας Στρατιωτικών (και προσωρινός Συγκοινωνίας), ο στρατηγός Μανώλης Μάντακας,Γραμματέας Εσωτερικών (και προσωρινός Επισιτισμού), ο Γιώργης ΣιάντοςΓραμματέας Δικαιοσύνης (και προσωρινά Οικονομικών, Παιδείας, Θρησκευμάτων και Κοινωνικής Πρόνοιας) ο Ηλίας ΤσιριμώκοςΓραμματέας Γεωργίας (και προσωρινά Εθνικής Οικονομίας), ο Κώστας Γαβριηλίδης.Τελική Σύνθεση της (10 Απριλίου 1944 - 9 Οκτωβρίου 1944) [Επεξεργασία]Κύριο λήμμα: Κυβέρνηση του βουνού Αλέξανδρου Σβώλου 1944Πρόεδρος: Αλέξανδρος Σβώλοςαντιπρόεδρος και Γραμματέας Επισιτισμού Ευριπίδης ΜπακιρτζήςΓραμματέας Δικαιοσύνης: Ηλίας ΤσιριμώκοςΓραμματέας Εσωτερικών: Γιώργης ΣιάντοςΓραμματέας Στρατιωτικών: Εμμανουήλ ΜάντακαςΓραμματέας Συγκοινωνίας: Νικόλαος ΑσκούτσηςΓραμματέας Οικονομικών: Άγγελος ΑγγελόπουλοςΓραμματέας Κοινωνικής Πρόνοιας: Πέτρος ΚόκκαληςΓραμματέας Γεωργίας: Κώστας ΓαβριηλίδηςΓραμματέας Εθνικής Οικονομίας: Σταμάτης ΧατζήμπεηςΕθνικό Συμβούλιο [Επεξεργασία]

Το Εθνικό Συμβούλιο (ή Βουλή της Κυβέρνησης του Βουνού) εξελέγη μετά από εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 23 Απριλίου 1944 σ' όλη την Ελλάδα, για την εκλογή εκλεκτόρων και ολοκληρώθηκαν στις 30 Απριλίου με την οριστική ψήφο των εκλεκτόρων για την ανάδειξη 202 Εθνοσυμβούλων. Στις εκλογές συμμετείχαν και άνδρες και γυναίκες άνω των 18 ετών και για πρώτη φορά εκλέγονται πέντε Ελληνίδες Βουλευτές:η Μαρία Σβώλου καιη Καίτη Νισυρίου - Ζεύγου (ψηφοδέλτιο Αθήνας),η Χρύσα Χατζηβασιλείου, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ (Πειραιάς),η Μάχη Μαυροειδή (Καλαμάτα),η Φωτεινή Φιλιππίδη (Λάρισα) καιη Ευγενία Μαυροσκότη, δασκάλα (Αιτωλοακαρνανία).Όρκος της ΠΕΕΑ [Επεξεργασία]

"Ορκίζομαι ότι θα εκτελέσω πιστά τα καθήκοντά μου σαν μέλος της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης, έχοντας σαν γνώμονα το συμφέρον της πατρίδας μου και του ελληνικού λαού, ότι θα αγωνιστώ με αυτοθυσία για την απελευθέρωση της χώρας μου από το ζυγό των κατακτητών, ότι θα υπερασπίζω παντού και πάντοτε τις λαϊκές ελευθερίες και θα είμαι παραστάτης και οδηγός του λαού στον αγώνα για τη λευτεριά του και τα κυριαρχικά του δικαιώματα".Η Εκπαίδευση [Επεξεργασία]

Το καλοκαίρι του 1944 η ΠΕΕΑ ασχολήθηκε και με το εκπαιδευτικό: τον Ιούλιο αποφάσισε την ίδρυση δύο ολιγόμηνων Παιδαγωγικών Φροντιστηρίων (λειτούργησαν και τα δύο) στα οποία θα φοιτούσαν «προσωρινοί δάσκαλοι που δεν έχουν παιδαγωγική μόρφωση και νέοι και νέες τελειόφοιτοι γυμνασίου που επιθυμούν να διοριστούν προσωρινοί δάσκαλοι[...] στην Ελεύθερη Ελλάδα» [1] Εκεί θα διδάσκονταν ΄΄Στοιχεία Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας και Διδακτικής΄΄, ΄΄Νέα Ελληνικά΄΄, ΄΄Ελληνική Ιστορία΄΄. Τον Αύγουστο οργανώθηκε στη Λάσπη Ευρυτανίας μεγάλο Παιδαγωγικό Συνέδριο.[2] Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η έκδοση δύο αναγνωστικών του Δημοτικού Τα Αετόπουλα και Ελεύθερη Ελλάδα. Το περιεχόμενό τους εξηγείται «από τον επαναστατικό χαρακτήρα των συνθηκών», όμως «παρουσιάζει τα ίδια παιδαγωγικά μειονεκτήματα με τα κρατικά»[3] Επιτροπές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ στις οποίες πιθανώς συμμετείχε και ο Δημήτρης Γληνός , υπέβαλαν Σχέδιο μιας Λαϊκής Παιδείας. Ως σκοπός της παιδείας προσδιορίζεται η πνευματική, ηθική και υλική ανύψωση του ΄΄εργαζόμενου λαού΄΄,[2] ορίζεται η αποκλειστική χρήση της δημοτικής με την παράλληλη καθιέρωση του μονοτονικού και την κατάργηση της ιστορικής ορθογραφίας. Αναφορικά με την οργάνωση του συστήματος προβλέπεται διοικητική αποκέντρωση, και οι εξής βαθμίδες: α)προσχολική περίοδος (0-6 χρονών) με παιδαγωγικούς σταθμούς, β)νηπιαγωγεία (4-6 ετών), γ) οκτάχρονο δημοτικό, τετράχρονη Μέση Εκπαίδευση (Γυμνάσια, τεχνικές σχολές, καλλιτεχνικές), και Ανώτατες σχολές.[3]Σημειώσεις [Επεξεργασία]

Η ΠΕΕΑ συμμετείχε στο Συνέδριο του Λιβάνου με τριμελή επιτροπή εκ των: Α. Σβώλου, Α. Αγγελόπουλου και Ν. Ασκούτση.Στις 26 Ιουλίου 1944, και ενώ οι εργασίες στη Διάσκεψη δεν είχαν ολοκληρωθεί, 8 Σοβιετικοί με επικεφαλής τον συνταγματάρχη Ποπώφ ρίπτονται με αλεξίπτωτο σε βουνό της "ελεύθερης Ελλάδας" όπου και συναντιώνται με τον Σιάντο, χωρίς ποτέ να γίνει γνωστό τo αντικείμενο των συζητήσεών τους.Στις 15 Αυγούστου του 1944 η ΠΕΕΑ απέστειλε στην ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου τηλεγράφημα δια του οποίου δηλώθηκε η πλήρης υποταγή της στη "γραμμή Παπανδρέου".Παραπομπές [Επεξεργασία]

↑ Αλέξης Δημαράς, «Εκπαίδευση : πόλεμος, κατοχή, εμφύλιος (1940-1949)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ, 2000, σελ. 549↑ 2,0 2,1 όπ.π.↑ 3,0 3,1 όπ.πΕξωτερικές συνδέσεις [Επεξεργασία]

Ακρίτας Καϊδατζής, Δ.Ν., Δικηγόρος, Ο Αλ. Σβώλος και το Πανεπιστήμιο Αθηνών: μια περιπετειώδης σχέσηΣχετική βιβλιογραφία [Επεξεργασία]

Βασίλης Μπούρας, «Η Πολιτική επιτροπή εθνικής απελευθέρωσης Π.Ε.Ε.Α., Ελεύθερη Ελλάδα 1944», Εκδότης: Διογένης, 1983Βερβενιώτη Τασούλα, «Η θεσμοθέτηση του δικαιώματος της ψήφου των γυναικών από το ελληνικό αντιστασιακό κίνημα 1941–1944», Δίνη. Φεμινιστικό Περιοδικό, Αφιέρωμα: ιστορία, γυναίκες, φύλο, τχ. 6,(1993), σ. 180– 195.Ζέπος Δημήτρης, Λαϊκή Δικαιοσύνη. Εις τας ελευθέρας περιοχάς της υπό κατοχήν Ελλάδος, εκδ.Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα, 1986

Γιάννης Σκαλιδάκης, Η πολιτική της ΠΕΕΑ απέναντι στο σώμα των μόνιμων αξιωματικών, Κλειώ-ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΟΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ,τ/χ.3(καλοκαίρι 2006),σελ.121-145

Ο ΜίλτηςΟ Μίλτης Παρασκευαΐδης, ο πρωτότοκος γιος του καθηγητή Χρήστου Παρασκευαΐδη απ' την Αγία Παρασκευή Λέσβου και της Αγλαΐας Καραλή από την Μυτιλήνη, γεννήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 1911 στη Σμύρνη, μιας κι ο πατέρας του δίδασκε στην περίφημη Ευαγγελική Σχολή της.

Πολυτάλαντος και δημιουργικός, αιώνια έφηβος, άνθρωπος ευαίσθητος, χάριζε σ' όλους το ελπιδοφόρο χαμόγελο και την αισιοδοξία του για τον Άνθρωπο. Ακάματος εργάτης του πνεύματος, φιλόλογος, αρχαιολόγος, ζωγράφος, σκιτσογράφος και διακεκριμένος δημοσιογράφος, έδειξε από μικρός το πηγαίο, πολυεδρικό του ταλέντο.

Τον Απρίλη του 1920 η οικογένεια του επιστρέφει στη Μυτιλήνη. Σπουδάζει φιλόλογος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπηρετεί ως εκπαιδευτικός στο Γυμνάσιο Γαλατσίου Ρουμανίας (1937), Κομοτηνής (1940), Μυτιλήνης (1942) και Δράμας (1946). Πρωτοπόρος δάσκαλος, μπολιάζει στους μαθητές του την αγάπη για την έρευνα, τη μάθηση, την ιστορία και τον πολιτισμό.

Το 1942 οργανώνεται στο ΕΑΜ και αναλαμβάνει την ευθύνη της έκδοσης του αντιστασιακού περιοδικού «ΛΕΣΒΙΑΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ» συμμετέχοντας στον αγώνα για τη λευτεριά και τη δικαιοσύνη. Διώχτηκε για τις ανθρωπιστικές και πανανθρώπινες ιδέες του, γνωρίζοντας την εξορία στη Θάσο, στη Λήμνο, στην Ικαρία, στη Μακρόνησο. Απολύθηκε το 1950 και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία αγκαλιάζοντας ενδιαφέροντα θέματα αρχαιολογίας και τέχνης. Διέπρεψε ως αρχαιολογικός συντάκτης στις αθηναϊκές εφημερίδες «Καθημερινή», «Τα Νέα», «Το Βήμα», ως συνεργάτης σε ξένα αρχαιολογικά περιοδικά, σε λεξικά και εγκυκλοπαίδειες και στις εφημερίδες και τα περιοδικά της Μυτιλήνης.

Παθιασμένος μελετητής της λεσβιακής λαογραφίας και της καλλιτεχνικής δημιουργίας του νησιού μας, αγαπούσε τον τόπο και τους ανθρώπους του. Με την τέχνη και την έρευνα διέσωσε μορφές και στιγμές της παράδοσης, αναστύλωσε μορφές των εικαστικών τεχνών, ασχολήθηκε με τα γλωσσικά ιδιώματα και τα τοπωνύμια.

Ταλαντούχος ζωγράφος απ' τα γεννοφάσκια του, μαθήτευσε στον αγιογράφο Πολυχρόνη και στον παγκοσμίας φήμης σκιτσογράφο Αντώνη Πρωτοπάτση (Pazzi). Έγραφε και σκιτσάριζε από το 1927 στον «Ταχυδρόμο» των Μυριβήλη - Λεφκία και ως γελοιογράφος (1928 - 30) στην αθηναϊκή εφημερίδα «Βραδυνή». Διοργάνωσε εκθέσεις, με έργα δικά του, αλλά και άλλων Λέσβιων ζωγράφων (1935 - 1969).

Με το δυνατό, περιγραφικό του σκίτσο, την αδρότητα της συνθετικής του σύλληψης και την περιεκτική φόρμα μιας αφαίρεσης, διέσωσε και ανέδειξε μοναδικά κομμάτια του τόπου μας, των χαρακτήρων, των ανθρώπων του. Κατάφερε να εκδόσει 52 σκίτσας στο λεύκωμα του «Ζωγραφιές της παραδοσιακής Αγίας Παρασκευής Λέσβου» -1982, σκίτσα του διανθισμένα με λόγο, «Μορφές της Ρωμιοσύνης» -1976, «Αντισνομπιστικά και Αντιρομποτικά» -1977, αλλά πλήθος άλλων έργων του -

σκίτσα, λάδια, λινόλεουμ- σκορπίστηκαν με απλοχεριά κι αγάπη σε ανθρώπους και φίλους, δείγμα της εκτίμησης και της βαθιάς ανθρωπιάς κι αγάπης που χάριζε γύρω του.

Παθιασμένος δημιουργός λάτρεψε την Τέχνη. Εφηβικός οραματιστής αγωνίστηκε για τις προοδευτικές ιδέες της ειρήνης, της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης μέχρι το τέλος της ζωής του που τη σφράγισε κι ολοκλήρωσε μ' έναν λαμπρό κύκλο προσφοράς, στις 21 Δεκεμβρίου 1999.Η τελευταία του χειρονομία, το κληροδότημα στη Λέσβο του έργου του, δείχνουν το μεγαλείο της καρδιάς του και την αγάπη του στον τόπο και στους απλούς ανθρώπους του.