ΟΙ ΩΟΘΗΚΕΣ ΓΕΝΙΚΑ Ο ΩΟΘΗΚΙΚΟΣ Η΄ΚΑΤΑΜΗΝΙΟΣ ΚΥΚΛΟΣ Η ΕΝΔΟΚΡΙΝΗΣ ΕΚΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΩΝ ΤΑ ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ Η ΠΡΟΓΕΣΤΕΡΟΝΗ Η ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ

ΩΟΘΗΚΩΝ

ΩΟΘΗΚΕΣ Σχήμα αμυγδαλοειδές, μήκος 2,5-3,5cm Μυελώδης ουσία (κεντρικό τμήμα, αγγεία,

νεύρα) Φλοιώδης ουσία (συνδετικός ιστός περιβάλλει

μυελώδη ουσία, στα διάκενα υπάρχουν ωοθυλάκια: περιέχουν ωοκύτταρα και ωχρά

σωμάτια

Βασικές λειτουργίες Εξωκρινής: Παραγωγή, ωρίμανση

ωαρίων και απελευθέρωση 1 κάθε 28 μέρες.

Ενδοκρινής: Παραγωγή στεροειδών ορμονών οιστρογόνα προγεστερόνη ανδρογόνα ανασταλτίνη & ακτιβίνη ρελαξίνη

Ωοθηκική Ανάπτυξη Μη κυκλική (ανεξάρτητη ορμονικής διέγερσης): 6η

εβδομάδα εμβρυϊκής ανάπτυξης οι αρχέγονοι θηλυκοί γαμέτες (ωογόνια) πολλαπλασιάζονται μιτωτικά και τον 4ο-5ο μήνα είναι 7.000.000.

Ενθυλάκωση των ωογονίων από ωοθυλακικά κύτταρα=Άωρα/πρωταρχικά ωοθυλάκια 2.000.000 κατά τη γέννηση.

Αδρανοποίηση έως την εφηβεία 400.000 στην πρόφαση ΜΙ ως πρωτογενή ωοθυλάκια που περιέχουν πρωτογενή ωοκύτταρα

Ωοθηκική Ανάπτυξη

•Κυκλική ανάπτυξη (ορμονικά εξαρτώμενη-από την εφηβεία έως εμμηνόπαυση) •Κατά τη διάρκεια του ωοθυλακικού κύκλου. • Τα ωοθυλάκια εξελίσσονται από πρωτογενή σε δευτερογενή (κατά την παραγωγική φάση/Τέλος ΜΙ) και σε τριτογενή (κατά την ωορρηξία). Περιέχουν πρωτογενή ωάρια έως την απελευθέρωση του δευτερογενούς ωαρίου κατά την ωορρηξία από το τριτογενές γραφιανό ωοθυλάκιο που συμπίπτει με την έναρξη ΜΙΙ που ολοκληρώνεται κατά τη γονιμοποίηση.

7.000.000 ωογόνια

2.000.000 ωοθυλάκια @ birth 1o arrest @ prophase MI

Ήβη 400.000 1oγενή ωοθυλάκια

During Meiosis change into 2ary & 3ary

Ωοθυλάκια -Ωοκύτταρα Άωρα ή πρωταρχικά

(2.000.000 κατά τον τοκετό μείωση κατά τη γενετήσια ζωή)

Πρωτογενή (400.000 εφηβεία ΜΙ)

Δευτερογενή (κατά την διάρκεια του ωοθυλακικού κύκλου)

Tριτογενή (κατά την διάρκεια του ωοθυλακικού κύκλου)

Ωογόνια - ωοκύτταρα Ι τάξης + μια στοιβάδα ωοθυλακικών κυττάρων

1ο ωοκύτταρα + κοκκιώδη στοιβάδα+ZP+πρώιμη θήκη

1ο ωοκύτταρα + δίστοιβη κοκκιώδη στοιβάδα-θήκη-μικρό άντρο/σπήλαιο.

1ο ωοκύτταρα σε έκκεντρη θέση + άντρο + έσω/έξω θήκη/ωοφόρος δίσκος, κοκκιώδης υμένας.

ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΩΟΘΥΛΑΚΙΑ Άτρητα

Γρααφιανά

Υποστροφή, εκφύλιση-Όταν παραμένουν επ’αόριστο κυστικά ωοθυλάκια, >3cm πολλές ωοθυλακικές κύστεις→πολυκυστικές ωοθήκες.

Άντρο –κοιλότητα μεταξύ κοκκιώδους υμένα και ωαρίου, πλήρης ωοθυλακικού υγρού.

ωοφόρος δίσκος-στηρίζει ωάριο και αποτελεί παχύ τμήμα του κοκκιώδη υμένα

Έσω και έξω θήκη απ΄όπου παράγονται ωοθηκικά στεροειδή

20 Πρωτογενή επιστρατεύονται σε κάθε κύκλο. 400-500 ωορηξίες/αναπαραγωγική ζωή.

Ωάριο κατά την ωορηξία

ΓΡΑΑΦΙΑΝΟ ΩΟΘΥΛΑΚΙΟ ερυθρό σωμάτιο (αίμα γεμίζει το κενό στα ωοθυλάκια μετά

την ωοθυλακιορρηξία-ουλώδης συνδετικός ιστός αναπτύσσεται)

καταμήνιο ωχρό σωμάτιο( κύτταρα απο την έσω θήκη και τον κοκκιώδη υμένα μεταναστεύουν στο θρόμβο του αίματος-ωχρό λόγω χρωστικό των κυττάρων)

Μη γονιμοποίηση λευκό σωμάτιο εφόσον δεν γονιμοποιηθεί τον ωάριο, τότε

μετα την 24-25 μέρα το ωχρό σωμάτιο υποπλάσσεται, εκφυλίζεται και μεταβάλλεται σε λευκό καθώς τα ωχρινοποιημένα κύτταρα μεταβάλλονται σε ινώδη ιστό)

Γονιμοποίηση κυοφόρο ωχρό σωμάτιο παραμένει μέχρι 3-4ο μήνα της

κύησης και παράγει προγεστερόνη) λόγω HCG εμβρύου/πλακούντα

ΩΟΘΗΚΙΚΟΣ Η΄ΚΑΤΑΜΗΝΙΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Κυκλική λειτουργία ωοθηκών με 2 εναλασσόμενες ισοχρονες (?) φάσεις την παραγωγική η΄ θυλακική και την εκκριτική η΄ωχρινική

Οριοθετούνται από την ωοθυλακιορρηξία που παρεμβάλλεται.

Κάθε 28 μέρες (22-34) Κατά τον κύκλο μεταβάλλεται κυκλικά και η

παραγωγή των ορμονών GnRH, FSH, LH, οιστρογόνων και προγεστερόνης μέσω θετικών και αρνητικών παλίνδρομων μηχανισμών.

Αμηνόρροια 1ο, 2ο, μηνορραγία, μητρορραγία, ολιγομηνόρροια,δυσμηνόρροια

ΩΟΘΗΚΙΚΟΣ Η΄ΚΑΤΑΜΗΝΙΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

Πρώτη μέρα αυτή της αιμοραγίας 3-8 μέρες (30-80ml κυρίως αρτηριακό αίμα)

Τμήματα βλεννογόνου από τη λειτουργική στιβάδα του ενδομητρίου αποσπώνται.

Εμμηνορρυσιακή φάση.

Παραγωγική η΄θυλακική φάση Εμπεριέχει την εμμηνορρυσιακή φάση-λήξη με την

ωοθυλακιορρηξία-περίπου 14 μέρες. Ταχεία αναγέννηση του βλεννογόνου (Παραγωγική φάση) Με τη δράση της FSH ωριμάζουν πολλά ωοθυλάκια και

επιλέγεται εκείνο που θα εξελιχθεί σε γραφιανό την 6η μέρα (αναπτύσσει υποδοχείς LH & αναστέλλει την ανάπτυξη των λοιπών .

Τα κοκκιώδη κύτταρα εκκρίνουν ανασταλτίνη & οιστρογόνα, το μέτριο επίπεδο δρα ανασταλτικά στην έκκριση FSH/LH

Τα κύτταρα θήκης του κυρίαρχου ωοθυλακίου αναπτύσσουν υποδοχείς LH και παράγουν ανδροστενδιόνη που μέσω της αρωματοποίησης που συμβαίνει στα κοκκιώδη μετατρέπεται σε οιστρογόνα.

Πάχυνση ενδομητρίου από 1.5 σε 2.3 cm

Ωοθυλακιορρηξία Τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων

τροφοδοτούν θετικά σε 48 ώρες την εκκριτική αιχμή LH & τη 14η με το «κύμα LH» απελευθερώνεται το ώριμο δευτερογενές ωάριο

Εκκριτική η΄ωχρινική φάση Έναρξη με τη λήξη της ωοθυλακιορρηξίας-λήξη με την

εμφάνιση της αιμορραγίας Αδένες ενδομητρίου υπερτρέφονται,

διευρύνονται,εκκρίνουν διαυγές υγρό (Εκκριτική Φάση)

Κύτταρα εμπλουτίζονται με γλυκογόνο. Μήτρα έτοιμη να δεχτεί γονιμοποιημένο ωάριο Ελλείψει γονιμοποίησης ο βλεννογόνος

αφυδατώνεται, οι ελλικοειδείς αρτηρίες συσπώνται και αποφράσσονται σχηματίζοντας νεκρωτικές περιοχές.

Αποτέλεσμα είναι η αποκόλληση και η απόσπαση ολόκληρων τμημάτων της λειτουργικής στιβάδας του ενδομητρίου και η αρχή ενός νέου ωοθηκικού κύκλου.

Εκκριτική η΄ωχρινική φάση •Το ωχρό σωμάτιο παράγει προγεστερόνη, οιστρογόνα, ανασταλτίνη και ρηλαξίνη. •Η υψηλή προγεστερόνη & τα μέτρια επίπεδα οιστρογόνων αναστέλλουν την παραγωγή FSH/LH που ενεργοποιείται με την λήξη παραγωγής προγεστερόνης που σηματοδοτεί και την έμμηνο ρύση. •Η προγεστερόνη διατηρεί το ενδομήτριο για την επικείμενη εμφύτευση.

Ρύθμιση λειτουργίας ωοθηκών

Μέσω θετικής και αρνητικής

παλίνδρομης ρύθμισης.

Feedback regulation of ovarian function.The cells of the theca interna provide androgens to the granulosa cells, and theca cells also produce the circulating estrogens that inhibit the secretion of GnRH, LH, and FSH. Inhibin from the granulosa cells inhibits FSH secretion. LH regulates the thecalcells, whereas the granulosa cells are regulated by both LH and FSH. The dashed arrows indicate inhibitory effects and the solid arrows stimulatory effects.The primary source of circulating estrogen is The granulosa cells of the ovaries; however, the cells of the theca interna of the follicle are necessary for the production of estrogen as they secrete androgens that are aromatized to estrogen by the granulosa cells.

Σύσταση τραχηλικής βλέννης: -Οιστρογόνα λεπτόρευστη,αλκαλική, εκτασιμότητα.Αποξηραμένη στρώση σε slide εικόνα κρυστάλλωσης τύπου φύλλων φτέρης. Προγεστερόνη: Πυκνή, κολλώδης, κυτταροβριθής.

Ενδοκρινής έκκριση ωοθηκών

Οιστρογόνα,προγεστερόνη-κυρίως- αλλά και Ανδρογόνα σε μικρό ποσοστό και ρελαξίνη Ρελαξίνη: Παράγεται από το κυοφόρο ωχρό

σωμάτιο και από τον πλακούντα και τη μήτρα στο 2ο μισό της κύησης, + φάση εμφύτευσης.

Δράση εκδηλώνεται στο τέλος της κύησης: Χαλαρώνει την ηβική σύμφυση και το μυομήτριο και συμμετέχει στη διαστολή του τραχήλου.

ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ

οιστραδιόλη, οιστρόνη, οιστριόλη παράγονται κυρίως από τα κύτταρα

της έσω θήκης, το φλοιό των επινεφριδίων, το ωχρό σωμάτιο & τον πλακούντα (Cool hormone)

ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ - δράσεις

Υπεύθυνα για τα θηλυκά δευτερογενή χαρακτηριστικά

στην εφηβεία συμβάλλουν στην αύξηση του σώματος, επιφέρουν σύγκλειση των επιφύσεων των οστών & παύση της κατά μήκος αύξησης τους

αυξάνουν το πάχος του δέρματος, επηρεάζουν τον ψυχισμό

ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ - δράσεις Ισχυρή αναβολική δράση κατακράτηση νατρίου & ύδατος ωαγωγοί: αύξηση κίνησης κροσσωτών

κυττάρων, διευκόλυνση καθόδου ωαρίου στη μήτρα

μήτρα: υπερπλάθουν το ενδομήτριο κατά την παραγωγική φάση, αυξάνουν τις εκκρίσεις των τραχηλικών αδένων και την παραγωγή γονιμοποιητικής βλέννας (95% νερό, πολυσακχαρίτες,EW)

ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ - δράσεις

Κόλπος: υπερπλάσσουν το επιθήλιο μαζικός αδένας: ανάπτυξη γαλακτοφόρων

πόρων, αύξηση χρωστικής στη θηλέα άλω του μαστού

ΠΡΟΓΕΣΤΕΡΟΝΗ

παράγεται κυρίως από τα κοκκιώδη

κύτταρα του ωχρού σωματίου, από τον πλακούντα & το φλοιό των επινεφριδίων

καταβολίζεται σε πρεγνανδιόλη απεκκρίνεται από τα ούρα

ΠΡΟΓΕΣΤΕΡΟΝΗ - δράσεις Προπαρασκευή ενδομητρίου για την εμφύτευση ελαττώνει την ευαισθησία του μυομητρίου στην

επενέργεια της ωκυτοκίνης/οξυτοκίνη νευροϋπόφυση ορμόνη γαλουχίας/αντανακλαστικό έκθλιψης γάλακτος/ τοκετού/διαστολή τραχήλου σύσπαση μήτρας

αυξάνει την αποβολή νατρίου αυξάνει τη βασική θερμοκρασία του σώματος

(0,5οC) κατά την εκκριτική φάση του κύκλου (hot hormone)

ΠΡΟΓΕΣΤΕΡΟΝΗ - δράσεις

Ωαγωγοί: αυξάνει την περιεκτικότητα των κυττάρων σε γλυκογόνο

μήτρα: αναπτύσσονται οι αδένες του ενδομητρίου, υπερπλάσσονται οι μυϊκές ίνες, τα αδενικά κύτταρα εμπλουτίζονται με γλυκογόνο, το ενδομήτριο εμφανίζεται ως οιδηματώδες

συνολικά η μήτρα αυξάνει σε μέγεθος

ΠΡΟΓΕΣΤΕΡΟΝΗ - δράσεις

Τράχηλος μήτρας: σύσπαση του στομίου, μείωση της βλέννας-μη γονιμοποιητική

κόλπος: υπερπλασία του επιθηλίου, αποφυγή κερατινοποίησης, αύξηση ιξώδους βλέννας

μαζικός αδένας: ανάπτυξη

Πολυκυστικές Ωοθήκες •Αμηνόρροια/ολιγομηνόρροια •Υπερηχογραφικό εύρημα PCO •Υπερτριχοφυϊα •Ακμή • Υπογονιμότητα •Αυξημένα ανδρογόνα •ΔΜΣ •2/3

Γιατί; •Κληρονομικός παράγοντας •Σπάνια μονογονιδιακά νοσήματα •Περιβάλλον ενδομητρίου

Παθογένεση •Τα κυστικά ωοθυλάκια παράγουν μέτρια επίπεδα οιστρογόνων που τροφοδοτούν αρνητικά FSH →δεν κυριαρχεί κανένα και υπερπλασία ενδομητρίου •Αυξημένα: Ανδρογόνα, ινσουλίνη, Τα κύτταρα θήκης παράγουν αυξημένα ανδρογόνα, αλλά καθώς ↓FSH τα κοκκιώδη κύτταρα δεν αρωματοποιούν σε οιστρογόνα → Ανωορρηξία •OCP ή κυκλική προγεστερόνη 3 μήνες

Γενική υγεία

•Καρκίνος μήτρας •Υπέρταση

•Διαταραχές μεταβολισμού λιπιδίων ↑τριγλυκερίδια VLDL,

LDL, ↓HDL •Διαβήτης DMII

Oral Contraceptive Pill (OCP)

Combined •Οιστραδιόλη χαμηλά

επίπεδα=Αναστέλλει LH •Προγεστερόνη σε υψηλά επίπεδα

αναστέλλει FSH/LH και μετατρέπει την τραχηλική βλέννα σε μη διαπερατή και

γόνιμη για το σπέρμα •Διακοπή προγεστερόνης=έμμηνος

ρύση

Λειτουργία ωοθηκών

30-35 χρόνια≠όρχεις Κλιμακτήριος η μεταβατική περίοδος πριν την

οριστική διακοπή Εμμηνόπαυση η περίοδος που ακολουθεί την

οριστική διακοπή στα 45-55-πρόωρη 40. Ανωμαλίες της φυσιολογικής λειτουργίας

παρουσιάζονται στο διάστημα της αναπαραγωγικής ζωής της γυναίκας εξαιτίας υπερλειτουργίας, δυσλειτουργίας ή υπολειτουργίας των ωοθηκών.

Εμμηνόπαυση

•Οι αποθήκες αδειάζουν •Πολύ Χαμηλά οιστρογόνα,

προγεστερόνη, χαμηλά ανδρογόνα

•Εξάψεις (εκκριτικές ώσεις LH) •Οστεοπόρωση, καρδιαγγειακά,

ουροποιητικό, θυμικό •HT not HRT combined estrogen,

some progesterone

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Μετασχηματισμοί σε ωοθυλάκια και ωάρια Εμμηνορυσιακός κύκλος: φάσεις, ορμόνες

υποθαλάμου, ωοθυλάκια, ωορρηξία, έλεγχος

Δράσεις ορμονών Φυσιολογικές μεταβολές κατά τον κύκλο-

ενδείξεις. Πολυκυστικές, εμμηνόπαυση, OCP,