ΜΑΘΗΜΑ 1

Ο ΒΙΤΡΟΥΒΙΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ

Η Ρώμη λίγο μετά την δημοκρατία άρχισε να μεταβάλλεται σε αυτοκρατορία.

Εκείνη την εποχή ο Βιτρούβιος δούλεψε για τον Ιούλιο Καίσαρα ως

στρατιωτικός μηχανικός ,στη κατασκευή έργων δηλαδή που υπηρετούν το

στρατό και το έργο του απευθύνεται στον αυτοκράτορα Αύγουστο , τον πιο

δυνατό άνθρωπο του κόσμου. Το σύγγραμμα του έχει ως σκοπό την

οργάνωση, την ιεράρχηση και την αξιολόγηση των κατασκευών. Χωρίζει

λοιπόν τις πόλεις, τους ναούς, τα δημόσια και τα ιδιωτικά έργα με τα πιο

σημαντικά να προηγούνται. Τα δημόσια έργα τα διαχωρίζει σε αυτά που

αφορούν την άμυνα, τη κοινή ωφέλεια (υποδομές) και τη θρησκεία.

Την ίδια την αρχιτεκτονική τη χωρίζει σε

- οικοδομική, το σχεδιασμό και την κατασκευή οίκων

-γνωμονική

Θέτει έπειτα αρχές της αρχιτεκτονικής όπως τάξη, διάταξη, ευρυθμία,

κοσμιότητα, συμμετρία και οικονομία και τις πιο βασικές ιεραρχημένες

(fermitas-utilitas-venustas) με πρώτη την αντοχή ( στερεότητα), αμέσως

επόμενη την λειτουργικότητα (ωφέλεια) και τελευταία την αισθητική

(ομορφιά) . Το οξύμωρό σε αυτή του τη σκέψη είναι πως θεωρεί τη

σταθερότητα πιο σημαντική από τη χρησιμότητα το οποίο δεν έχει νόημα

αφού αν ένα κτίριο είναι άχρηστο τι μας ενδιαφέρει αν είναι σταθερό αφού

δεν υπάρχει κανένας λόγος να το επισκεφτούμε και δεν αναφέρει τον τρόπο

που αυτή επιτυγχάνεται.

Επομένως συμπεραίνουμε πως η αντοχή για τον Βιτρούβιο πρόκειται για μια

συμβολική λειτουργία, τη χρονικότητα, τη σταθερότητα, μία διατήρηση

αιώνια. Σε σχέση με τις άλλες τέχνες που έχουν μεγαλύτερη σαφήνεια, η

αρχιτεκτονική έχει το πλεονέκτημα ότι διαρκεί στο χρόνο και αυτό που

ξεχωρίζει είναι το μήνυμα και ο τρόπος μετάδοσης του στις επόμενες γενιές.

Η αντίσταση της στο χρόνο και η δυνατότητα της να μεταφέρει στο διηνεκές

ένα συμβολισμό. Αυτή η λειτουργία της αρχιτεκτονικής είναι πολύ

σημαντικότερη από τη χρήση (ο Παρθενώνας χτίστηκε για να στεγάσει το

άγαλμα ή για να επισημαίνει την επίτευξη της Δημοκρατίας ;)

Ένα παράδειγμα για αυτό αποτελούν οι Καρυάτιδες, οι οποίες σηκώνουν

φορτία όπως και οι Έλληνες που απελευθερώθηκαν από τον πόλεμο και

φτιαχτήκαν για να μείνουν να το υπενθυμίζουν.

Τα κτίρια επενδύονται με σημασίες που διαφέρουν από την αρχική πρόθεση

του αρχιτέκτονα.

O Frontino ένας μηχανικός της ίδιας εποχής και συντηρητής έργων ύδρευσης

της Ρώμης σύγκρινε τα χρήσιμα έργα όπως τα υδραγωγεία με τους ωραίους

αλλά άχρηστους ναούς και τις τεμπέλικες πυραμίδες. Και γι’αυτόν πρώτη

αρχή ήταν η χρησιμότητα.

Η ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ

Κατά τον Heidegger η κατοίκηση περιλαμβάνει την κατασκευή κτισμάτων και

τη φροντίδα της γης. Με αυτήν την υπερεκτίμηση της σημασίας του εδάφους

και τη σύνδεση με τη γη, την πατρίδα και το ζωτικό χώρο ο ναζισμός μπορεί

να προέκυψε από την ιδεολογία του ή να ήταν απλά μια προσωπική του

επιλογή.

Ο Κέυνς απομυθοποίησε τον Νεύτωνα σε μία περίοδο που η Βρετανική

αυτοκρατορία ήταν ευάλωτη και τον χαρακτήρισε αλχημιστή. Μπορούμε,

λοιπόν ,να επιλέξουμε μερικά σημεία από την προσφορά ενός ανθρώπου

σαν τη περίπτωση του Heidegger η αν αυτές οι σκέψεις του είναι

συνυφασμένες με τον ναζισμό να μην μπορέσουμε να διαχωρίσουμε.

Ο Βιτρούβιος πίστευε πως η κατασκευή είναι κάτι που μας κάνει ανθρώπους

πέρα από τη χρησιμότητα.

Ο Αριστοτέλης στο βιβλίο του «Η φύση των πραγμάτων» θεωρεί πως τα

πράγματα κινούνται και αλλάζουν με τρεις τρόπους : φυσικά, τεχνητά και

αυτόματα (κάτι σαν τη φύση που δεν μπορεί ακόμα να το διακρίνει).

Διαχωρίζει επομένως τη φύση και την τέχνη και θεωρεί τη πρώτη ως μια

εσωτερική δύναμη, πρόθεση, προδιάθεση, ενώ την δεύτερη ως έναν

εξωτερικό παράγοντα, ένα ευσυνείδητο φορέα μιας πρόθεσης που ασκεί μία

επίδραση σε ένα πράγμα και το αλλοιώνει (μόνο η ανθρώπινη παρέμβαση).

Η ΠΡΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑ

Η πρόθεση του αρχιτέκτονα έχει μεγάλη σημασία για το Βιτρούβιο αλλά αυτή

αλλάζει όταν το κτίριο φεύγει από τα χέρια του δημιουργού και το

οικειοποιείται ο άνθρωπος ή η κοινωνία με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο

από αυτόν που το προόριζε αρχικά.

Έτσι το κτίριο γίνεται πεδίο οικειοποιήσεων και παίρνει πραγματικές

διαστάσεις στη καθημερινή ζωή. Παράδειγμα αποτελεί η Αγία Σοφία η οποία

ξεκίνησε ως σύμβολο χριστιανισμού σε αντίθεση με τη σημερινή του χρήση

που είναι χαλιφατό. Έτσι ο αρχιτέκτονας και το κοινό βρίσκονται στην ίδια

απόσταση και έχουν εξίσου δικαίωμα για να κρίνουν αν μια αρχιτεκτονική

είναι καλή ή κακή.

Στο πρώτο του βιβλίο ο Βιτρούβιος υπερεκτιμά την πρόθεση του αρχιτέκτονα

ενώ πιο μετά δεν πιστεύει ότι η γνώμη του αρχιτέκτονα μετράει περισσότερο.

Το κοινό προσλαμβάνει, αξιολογεί και κρίνει. Η ίδια η πράξη της δημιουργίας

είναι σημαντική (fernitas) η πρόσληψη του από το κοινό έρχεται μετά.

Η διαφορά των μη ειδικών είναι ότι δεν έχουν τη δυνατότητα να δουν το

αποτέλεσμα πριν ολοκληρωθεί. Ο αρχιτέκτων γνωρίζει αν το έργο του θα

είναι όμορφο, λειτουργικό και κόσμιο πριν αρχίζει να κατασκευάζεται. Έτσι

έχει τη δυνατότητα να το διορθώσει να το αλλάξει.

Η ΤΕΧΝΗ ΩΣ ΜΙΜΗΣΗ

Ο τρόπος με τον οποίο ενσωματώνονται οι νόμοι του σύμπαντος μέσα στο

έργο τέχνης ή αρχιτεκτονικής. Ο κορμός του κίονα για παράδειγμα σε σχέση

με τα άλλα μέρη του, τηρεί τις αναλογίες ενός καλοσχηματισμένου σώματος

δίνοντας ένα τόνο ανθρωπομορφισμού στα κτίρια, τα οποία με αυτόν τον

τρόπο γίνονται μία μετεγγραφή του ανθρώπινου σώματος. Οι αρχαίοι πήραν

αυτές τις αναλογίες και φτιάχνουν ωραία κτίρια.

Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως η τέχνη βασίζεται στη μίμηση, στη δομική

συγγένεια δηλαδή μεταξύ του κατασκευαζόμενου και του πράγματος. Πέρα

από πράγματα καθαρά ανθρωπομορφικά (π.χ. Καρυάτιδες ) οι καλλιτέχνες

πήραν την ουσία και τη μετέφεραν σε δομικά στοιχεία όχι μόνο τα εξωτερικά

χαρακτηριστικά. Ο δωρικός ρυθμός για παράδειγμα εκφράζει τη στιβαρότητα

του άντρα και ο ιωνικός τη χάρη της γυναίκας. Πρόκειται δηλαδή για διύλιση

των βασικών χαρακτηριστικών όχι για φωτογραφική αναπαράσταση .Η

αρχαία τέχνη δομήθηκε στη τέχνη ως μίμηση και είναι λιγότερο ή

περισσότερο ρεαλιστική.

Ο Πλάτωνας καταδίκασε τη τέχνη καθώς πίστευε πως η μίμηση βρίσκεται

δύο βήματα μακριά από την αλήθεια. Ο Αριστοτέλης στην ανάλυση του για

την τραγωδία θεωρεί πως είναι η σύλληψη και η απόδοση της ουσίας.

ΜΑΘΗΜΑ 2

Ο ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ

Η Αγία Σοφία ένα ύστερο ρωμαϊκό κτίσμα που έχει επιβιώσει για χίλια χρόνια

έχει αλλάξει χρήση με την πάροδο του χρόνου. Ο Μωάμεθ ήθελε να αλλάξει

το συμβολισμό του κτιρίου, διατηρεί εντούτοις το κτίριο και τη λειτουργία

του ως τόπο λατρείας αλλά μεταβάλλει το είδος της λατρείας.

Τα σημεία της ανθρώπινης παρουσίας δίνουν ταυτότητα στα κτίσματα όπως

και το τέμενος του Βράχου της Ιερουσαλήμ. Το γκρέμισαν οι Ρωμαίοι και οι

Άραβες έχτισαν ένα τζαμί που έμοιαζε με το κάθισμα της Παναγίας. Την ίδια

μορφή υιοθέτησαν και στις επίσημες αίθουσες ακροάσεων των

αυτοκρατόρων. Ο τόπος είναι σημαντικός όπως και το ζήτημα οικειοποίησης

του. Συμβολικά αναπτύσσεται ένας μύθος και οπτικοποιείται με τη

κατασκευή ενός κτίσματος.

Αυτό που έπαιξε ρόλο δεν ήταν η μορφή, η ανάπτυξη ιδιαίτερης αισθητικής ή

η επεξεργασία της επιφάνειας . Υπήρχε εκεί αυτό το τέμενος εκεί ως

οπτικοποίηση ως συμβολική οικειοποίηση. Η ύπαρξη του κτίσματος είναι το

εργαλείο της οικειοποίησης όχι η μορφή και η λειτουργία του.

ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΣΚΕΨΗΣ

Η Αριστοτελική άποψη είναι η διάκριση της ύλης και της μορφής ενώ η

στωική άποψη είναι ότι η μορφή( ο τρόπος που είναι συγκροτημένη-

δομημένη) δίνει υπόσταση στην ύλη. Ο Αριστοτέλης πίστευε πως τα

πράγματα συγκροτούνται επί τη βάση τεσσάρων γενεσιουργών αιτιών: το

υλικό, το ειδικό (μορφή της ύλης), το τελικό ( ο σκοπός που το φτιάχνει) και

το ποιητικό ( αυτός που φτιάχνει).

Στη Στοά, τη σχολή που ίδρυσε ο Ζήνωνας το 400 π.Χ συζητούσαν κάτω από

τη στοά το Βασίλειο οι φιλόσοφοι με εκτεταμένο φιλοσοφικό έργο στη

σημασιολογία, τη μελέτη δηλαδή της γλώσσας ως συμβολικό σύστημα , όπως

ήταν ο Κλεάνθης και ο Χρύσιππος .

Από τις διαφορετικές σχολές εκφράζονται διαφορετικές εκδοχές που

υποστηρίζουν όμως ότι ο τρόπος για να πάμε στην αλήθεια είναι η σκέψη.

Ο συνεκτικός τρόπος εξήγησης της φύσης που υποστήριζαν και οι Στωικοί

και οι Επικούριοι ήταν πως η αίσθηση ήταν η βάση της γνώσης. Τα μάτια μας

εξαπατούν, το μόνο λογικό εργαλείο είναι ο νους.

Ο Πλάτωνας τις υπόλοιπες τις θεωρεί απατηλές αισθήσεις. Η βασική του

αρχή ήταν η συνεχής αλλαγή και η προτροπή στους επιστήμονες .Σώζειν τα

φαινόμενα, έλεγε, ότι δηλαδή οι αισθήσεις μας δίνουν την αλήθεια . Οι

λογικές εξηγήσεις είναι αυτές που θα συμφωνούν με αυτά που βλέπουμε

.Οτιδήποτε γνώση αποκτήσουμε να μην έρχεται σε αντίθεση με τα φαινόμενα

να μην διαψεύδεται.

Ο Λουκρίτιος, Ρωμαίος που έγραψε το σύγγραμμα «Για των πραγμάτων τη

φύση» είχε τη δική του πραγματεία περί φύσεως των πραγμάτων λίγο πριν

το Βιτρούβιο.

Ένα ποίημα που αντανακλά τις απόψεις του Επίκουρου αφορά το θάνατο και

επιχειρηματολογεί γιατί δεν πρέπει να θεωρήσουμε τη φύση αθάνατη και

πως εξαφανίζεται μαζί με το σώμα. Αναφέρεται σε γεγονότα που δεν έζησε.

Οι ατομιστές πιστεύουν πως ο κόσμος αποτελείται από μικρά άτομα που δεν

χάνονται ποτέ αλλά αναδιατάσσονται.

Οι αισθητηριακές εντυπώσεις διαφέρουν από τη συνείδηση. Ο θάνατος μας

είναι αδιάφορος γιατί δεν θα έχουμε συναίσθηση όταν αυτός θα επέλθει

γι’αυτό η ματιά μας απέναντι του είναι αποστασιοποιημένη.

Οι αρχαίοι δεν είχαν πειραματική επιστήμη όσοι το έκαναν πίστευαν πως οι

αισθήσεις τους οδηγούν σε λάθος συμπεράσματα. Η αρχή που διεξάγεται η

σύγχρονη επιστήμη βασίζεται στο ότι λειτουργεί με ένα παράγοντα και

μειώνει τη πολυπλοκότητα της πραγματικότητας.

Υπάρχει μία ύλη που διαπερνά όλο τον κόσμο και του δίνει τη δυνατότητα

να πάλλεται, είναι ένα πνεύμα που υπάρχει σε περίσσεια στη γη όπως η

φωτιά μεταβιβάζει το πνεύμα της στο νερό για να βράσει.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΒΙΤΡΟΥΒΙΟ

Οι γνώσεις του αρχιτέκτονα αφορούν πολλά αντικείμενα και έχει την

ικανότητα να κρίνει και τις άλλες τέχνες. Θεωρεί πως η αρχιτεκτονική

αποτελείται από την πράξη και την θεωρία. Με την πρώτη να περιλαμβάνει

συνεχή άσκηση δραστηριότητας και χειροπρακτικής με σκοπό την

επεξεργασία της ύλης και απόδοση μορφής σε αυτήν. Το θέμα που προκύπτει

είναι αν ενυπάρχει γνώση στη χειρονακτική άσκηση, αν δηλαδή είναι

συνειδητή.

Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως η επιστήμη είναι ενσωματωμένη στη πράξη. Η

διατύπωση κρίσης για ένα πρόχειρο σχέδιο και η δυνατότητα για διόρθωση

και βελτίωση αποδεικνύει την γνώση.

Ο Mozart είναι ο μοναδικός συνθέτης που δεν έκανε διορθώσεις .Η κριτική

ματιά αρκεί για να δημιουργήσει κάτι καινούργιο ή υπάρχει κάτι άλλο για να

ξεπεράσουμε τα όρια της συνεχής αναζήτησης. Δύο απαραίτητα συστατικά

για την παραγωγή αρχιτεκτονικής για τον Βιτρούβιο είναι το ταλέντο και η

διάθεση για μαθητεία. Η αυτοβελτίωση και η αυτοκριτική και οι

μικροδιορθώσεις δεν αρκούν για να μας δώσουν ριζικά διαφορετικές λύσεις.

Το αν μπορούμε να σκεφτούμε δημιουργικά, εκτός της πεπατημένης και όχι

συντηρητικά είναι θέμα μαθητείας ή ταλέντου;

Αρχιτεκτονική είναι εκπόνηση σχεδίου και η κατασκευή του κτιρίου το θέμα

είναι ποιο από τα δύο είναι το προϊόν.

ΜΑΘΗΜΑ 3

Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ

Ο Αριστοτέλης πίστευε πως ένα κοινωνικό ον είναι και πολιτικό ον, ζει

δηλαδή σε μια οργανωμένη κοινωνική ομάδα. Η ακμή του ανθρώπου, η

δυνατότητα του δηλαδή να μετάσχει στην πόλη είναι το τέλος-ο σκοπός της

ύπαρξης του .

Γενικότερα πιστεύει πως εμφανίζεται να υπάρχει ένας σκοπός σε όλα τα

πράγματα, όπως λέει πρώτο κινούν ακίνητο, άποψη η οποία μπορεί να

θεωρηθεί ένα πρώιμο στάδιο της ύπαρξης του Θεού. Σε αντίθεση με την

τυχαιότητα (τυχαίες ενώσεις ατόμων μεταξύ τους ) του Δημόκριτου που δεν

συμβαδίζει με τη θρησκεία.

Τα πράγματα, δημιουργούνται είτε τεχνητά, με τη πρόθεση του δημιουργού,

είτε φυσικά με την έννοια ότι τον σκοπό το κάθε πράγμα το έχει εντός του(

εντελέχεια ).

Οι δύο θεωρίες για την εξέλιξη αντανακλούν αυτές τις δύο απόψεις. Ο

Λαμάρκ πίστευε πως οι καμηλοπαρδάλεις απέκτησαν την ιδιότητα του μακρύ

λαιμού για να φάνε τα φύλλα που ήταν ψηλά στα δέντρα (σκοπός).

Αντίθετα, ο Δαρβίνος πίστευε πως τα είδη προκύπτουν από τυχαίες

μεταλλάξεις και από αυτές κάποιες επιβιώνουν και κάποιες όχι. Η αρχική

διαφοροποίηση είναι τυχαία, δίνει όμως ένα συγκριτικό πλεονέκτημα που

κάνει κάποιο είδος να επιβιώσει εις βάρος των άλλων. Αυτό είναι το

εξελικτικό πείραμα της φύσης.

Η θεωρία του Λαβουαζιέ για το πως είναι συγκροτημένες ο κόσμος. Για

εκείνον δεν υπήρχε ο Θεός καθώς δεν πίστευε πως υπάρχει ανάγκη ενός

δημιουργού. Δεν υπήρχε ένας τελικός σκοπός γιατί αυτός συνδέεται

συνήθως με την πρόθεση ενός δημιουργού και δημιουργεί μία αναγκαία

σειρά αιτιών που είναι συνθήκες για να γίνει κάτι.

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ

Η σκέψη του Βιτρουβίου και η σημασία που δίνει στους αριθμούς και στις

αριθμητικές σχέσεις .Το στρατηγικό σχέδιο εκφράζεται με απλά μαθηματικά.

Θεωρεί επίσης το επάγγελμα του αρχιτέκτονα και του μηχανικού πολύ κοντά

στην έννοια του Θεού- δημιουργού καθώς προβάλλει τη δική του

δραστηριότητα στο σύμπαν. Αν υπάρχει δημιουργός υπάρχει και σχέδιο και

οι αρχές του είναι χαραγμένες με απλό τρόπο τα μαθηματικά.

Η αρχιτεκτονική είναι ένας συνδυασμός θεωρίας και πράξης. Η πρώτη μπορεί

να πραγματοποιήσει με βάση την αναλογία (αριθμοί, συμμετρίες) ενώ η

δεύτερη πρόκειται για την ικανότητα και το λογισμό.

Για τον Πλάτωνα η ουσία των πραγμάτων είναι οι αριθμοί και για τον

Εμπεδοκλή οι πρώτες ουσίες της ύλης είναι αριθμοί και τα γεωμετρικά

στερεά.

Το κτίριο γίνεται μέρος του οργανωμένου σύμπαντος μόνο όταν τα μέρη του

δομηθούν με βάση την αναλογία. Έτσι μόνο θα γίνουν τα αποτελέσματα του

δημιουργού μέρη του συνόλου-του μεγάλου κόσμου .Ένα απλό σπίτι γίνεται

αρχιτεκτονική όταν ακολουθήσει κάποιες αναλογίες που υπάρχουν και στο

σύμπαν. Η λαϊκή αρχιτεκτονική δεν έχει τη φιλοδοξία να καταστήσει το έργο

μέρος του μεγάλου κόσμου.

Για να κρίνουμε ένα κτίριο δεν πρέπει να κατακρίνουμε μόνο τις προθέσεις

του αρχιτέκτονα αλλά και πως προσλαμβάνεται. Η τέχνη περιλαμβάνει τους

τρόπους επίδρασης του ανθρώπου στον κόσμο. Η πρόθεση του αρχιτέκτονα

είναι αυτή που κάνει τη διαφορά.

Η έκφραση μέσα στο αρχιτεκτόνημα των νόμων του σύμπαντος( συμμετρίες

,αναλογικές σχέσεις) είναι απαραίτητη σαν κατάδειξη των προθέσεων

ανεξάρτητα αν θα μπορέσεις να την εφαρμόσεις στο κτίριο σου. Μετά μπορεί

να μαγειρευτούν αυτές οι αναλογίες, αρκεί να έχουν δημιουργήσει τις

προϋποθέσεις ώστε το κτίριο να γίνει αντιληπτό με αυτές.

Η ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ Η ΥΛΗ

Το είδος( μορφή ) δεν σημαίνει εξωτερική εμφάνιση αλλά ο τρόπος

οργάνωσης της ύλης, η δομή. Υπάρχει μία άμορφη ύλη που αποκτά

ταυτότητα και ποιότητα όταν αποκτήσει δομή. Η ύλη είναι μία έννοια που

επινόησε ο Αριστοτέλης. Μία νοητή κατασκευή, μια αφαίρεση, κάτι κοινό

μεταξύ των πραγμάτων μία αφηρημένη έννοια.

Οι στωικοί πιστεύουν πως η ποιότητα (qualitas) είναι αυτό που κάνει την

άμορφη ύλη να είναι κάτι.

Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει :Από τέχνης δε γίνονται όσων το είδος.

Στο μυαλό του καλλιτέχνη υπάρχει η μορφή του αντικειμένου που θα γίνει

είναι η πρόθεση του καλλιτέχνη να δημιουργήσει κάτι. Αν κάποια κατάσταση

αμορφίας της ύλης είναι ο χαλκός μετά από τον καλλιτέχνη αποκτά

ταυτότητα της προτομής παραδείγματος χάρη αφού επεξεργαστεί.

Υπάρχει διαφορετικός τρόπος αντίληψης των πραγμάτων ή αντικειμενική

πραγματικότητα .Ποια είναι η κυρίαρχη ταυτότητα που εμείς διακρίνουμε;

Παρατηρείται μια ιδιαίτερα προνομιακή θέση του ανθρώπου μέσα στο κόσμο.

Μία διάκριση στον άνθρωπο και στην υπόλοιπη φύση που δεν δικαιολογείται

ούτε από το αξιολογικό σύστημα ούτε από την επιστήμη και τη βιολογία.

Η σύγχρονη κριτική από φαινομενολογική άποψη είναι πως είμαστε μέρος

της φύσης και τα έργα μας είναι αποτελέσματα εμπλοκής με αυτή. Δεν

υπάρχει τελικό προϊόν αλλά το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης με το

περιβάλλον.

Η προσπάθεια επιβολής νοητικών σχημάτων πάνω στη φύση δεν ενέχει τη

συνεχή διαμόρφωση του αντικειμένου με το περιβάλλον τους. Προφανώς

υπάρχει μια αλλαγή στο χρόνο συνεχής αλληλεπίδρασης αλλά δεν μπορούμε

να πορευθούμε χωρίς κάτι να υπάρχει στο μυαλό μας .Και οι δύο είναι

ακραίες απόψεις

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΛΗΨΗΣ

Η θεωρία της αντίληψης υποστηρίζει πως διαβάζουμε τον κόσμο με έναν

απλό τρόπο για να επιβιώσουμε.( π.χ ευθεία, πέντε σημεία κάνουν ένα κύκλο)

δεν προσπαθούμε να επιτύχουμε ακρίβεια.

Κάθε φορά ο τρόπος που δουλεύει το μυαλό μας και πράττουμε

προσαρμόζεται στη περίσταση όπου χρειάζεται ακρίβεια δηλαδή την

επιδιώκουμε (π.χ. κατασκευή πυραύλου)

Η αίσθηση του να κατασκευάζω πράγματα να κάνω πράγματα να στέκονται

και μετά αν θα είναι χρήσιμα.

Η εισαγωγή στο δεύτερο βιβλίο γίνεται με τις αρχές της οικοδομικής τέχνης.

Η ανακάλυψη της φωτιάς, η εστία , η κοινότητα , η γλώσσα , η επικοινωνία ,

ο δεσμός και η συνομιλία οδηγούν το ένα στο άλλο και τελικά στην

κατασκευή καταλυμάτων. Η δικαίωση του ρόλου της κατασκευαστικής

δραστηριότητας για τη συγκρότηση του ανθρώπου ως τέτοιου.

ΜΑΘΗΜΑ 4

ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΣΧΟΛΕΣ

Η Ακαδημία του Πλάτωνος ήταν η πρώτη οργανωμένη φιλοσοφική σχολή

όπου οι μαθητές έμεναν πολλές ώρες με τους δασκάλους τους σε σπιτάκια

στον κήπο της Ακαδημίας. Ο Σπεύσιππος ορίστηκε ως διάδοχος της

Ακαδημίας από τον Πλάτωνα και ανέλαβε μετά το θάνατο του. Επόμενος

διάδοχος του εκλέχτηκε ο Ξενοκράτης. Ο Ξενοκράτης πίστευε στην

οργάνωση του σύμπαντος με βάση τους αριθμούς Ο Στράτωνας ασχολήθηκε

με τα ζητήματα συγκρότησης της ύλης και ήρθε σε αντιπαράθεση με τον

Νηλέα. Ο κάθε διάδοχος ανέπτυσσε τη διδασκαλία του δασκάλου προς άλλες

διαστάσεις.

Ένας από τους μαθητές του ο Αριστοτέλης θεώρησε πως είχε τα εφόδια να

φύγει και να ιδρύσει τη δικιά του σχολή τη λεγομένη Περιπατητική. Ο

Θεόφραστος ήταν συνεχιστής του έργου του και τον διαδέχτηκε και στη

διεύθυνση της Σχολής. Γενικότερα οι διάδοχοι είχαν πολιτικές φιλοδοξίες να

μετουσιώσουν τη διδασκαλία τους στη πολιτική.

Ο Επίκουρος ίδρυσε τη δική του φιλοσοφική σχολή, με το όνομα Κήπος του

Επίκουρου, η οποία θεωρείται από τις πιο γνωστές σχολές της ελληνικής

φιλοσοφίας και πρόκειται για έναν εγκρατή άνθρωπο με ανώτατη χαρά το

φιλοσοφικό βίο.

Η άλλη σημαντική φιλοσοφική σχολή των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών

χρόνων είναι ο Στωικισμός που ιδρύθηκε από τον Ζήνωνα στην Αθήνα με

κέντρο την «Ποικίλη Στοά» από όπου και πήρε το όνομά της η Σχολή. Ο

διάδοχος του Ζήνωνα και ο δεύτερος κατά σειρά δάσκαλος της Αρχαίας

Στοάς ήταν ο Κλεάνθης τον οποίο διαδέχθηκε ο μαθητής του Χρύσιππος ο

οποίος άλλαξε περιεχόμενο και ανέπτυξε μια πιο συστηματική φιλοσοφία

ερευνώντας ζητήματα γλώσσας.

Οι σκεπτικοί φιλόσοφοι ισχυρίζονται πώς δεν μπορούμε να αποκτήσουμε

βέβαιη γνώση για οτιδήποτε. Το καλύτερο λοιπόν που έχει να κάνει ο

άνθρωπος είναι να μη βασανίζεται, ψάχνοντας να βρει την αλήθεια. Με

αυτόν τον τρόπο θα διαφυλάξει την ψυχική του ηρεμία και θα πετύχει την

ευτυχία. Ο Πύρρωνας, ο θεμελιωτής του σκεπτικισμού, πίστευε ότι στόχος

της ανθρώπινης ζωής είναι η ευδαιμονία.

Η έκρηξη της φιλοσοφίας στην Αθήνα οφειλόταν στη δυνατότητα που είχαν

οι ξένοι μαθητές να παρακολουθήσουν. Υπήρχε ένα κλίμα ανεκτικότητας και

διάθεσης να δεχθούν να συνευρεθούν στην Αθήνα και να στελεχώσουν τις

σχολές. Ο Μέγας Αλέξανδρος επιπλέον με το άνοιγμα των θησαυροφυλακίων

ήταν η αιτία για την τεράστια άνθηση.

Η ΓΛΩΣΣΑ

Η σύγχρονη γλωσσολογία υποστηρίζει πως υπάρχει το ζεύγος σημαίνον και

το σημαινόμενο στη λέξη παραδείγματος χάρη δικαιοσύνη το πρώτο είναι το

φώνημα ενώ το δεύτερο η έννοια. Αυτή η θεωρία είναι μία εξελιγμένη

παραλλαγή των στωικών.

Οι στωικοί διαχώριζαν τη λέξη, με αυτό που έρχεται στο μυαλό μας όταν

ακούμε τη λέξη το οποίο παρ’ υφίστανται δια νοία και δεν έχει υπόσταση και

με το τυγχάνον ( το καθ έκαστο κατά τον Αριστοτέλη ) το αντικείμενο που

έχει βάρος και υπόσταση.

Οι πλατωνικές ιδέες θεωρούσαν πως η ιδέα είναι ανεξάρτητη από τα

πράγματα και ο άνθρωπος χρειάζεται αφαιρετική σκέψη για να επιβιώσει.

Ο Αριστοτέλης, ως υλιστής, πιστεύει πως η ιδέα, η έννοια είναι τα κοινά που

έχουν μεταξύ τους τα πράγματα και δεν υπάρχουν ανεξάρτητα.

Οι στωικοί στρέφουν το ενδιαφέρον τους στη γλώσσα καθώς ενυπάρχει

αφαιρετική ικανότητα.

Η γλώσσα επιβεβαιώνει και μας μαθαίνει. Με το που ονοματίζουμε αμέσως

αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας. Έχει λοιπόν ρόλο διαπλαστικό, δεν

αντανακλά μόνο τρόπους σκέψης αλλά μας υποβάλλει και τρόπους σκέψης.

Η πραγματικότητα είναι ένα σύνολο από τυγχάνοντα / καθ έκαστα. Αυτά τα

σημαίνουμε.

Ο Αβερόης ο σχολιαστής του Αριστοτέλη συμβιβάστηκε με την ισλαμική

θρησκεία και πίστευε πως ο Θεός όρισε τους νόμους της φύσης και

αναγκάζεται να τους υπακούει και ο ίδιος.

Θεμελιωτής της σύγχρονης σημασιολογίας ο Ferninand δηλώνει πως τον

ενδιαφέρει η γλώσσα ως κλειστό σύστημα επικοινωνίας άρα μόνο το

σημαίνον και το σημαινόμενο δεν εμπλέκει το τυγχάνον.

ΤΟ ΣΗΜΑΙΝΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΣΗΜΑΙΝΟΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ο Βιτρούβιος πιστεύει πως έτσι και στην αρχιτεκτονική υπάρχει αυτό που

σημαίνεται και αυτό που σημαίνει

Για τον Βιτρούβιο το σημαίνον είναι αυτό που σημαίνει, δηλαδή περιγράφει,

είναι η αιτιολόγηση του, ο σχεδιασμός του σύμφωνα με τους κανόνες της

τέχνης και της επιστήμης. Το σημαινόμενο είναι αυτό που σημαίνεται, η

πρόθεση για να το κατασκευάσουμε, το ζητούμενο, το αντικείμενο για το

οποίο συζητάμε το έργο δηλαδή το κτίριο, αυτό που έχει στο μυαλό του ο

αρχιτέκτονας όταν ξεκινήσει να σχεδιάζει, δεν υπάρχει τυγχάνον. Ο

σχεδιασμός απαιτεί καθαρότητα και ακρίβεια για να σημάνει το σημαίνον, το

αντικείμενο δεν υπάρχει ακόμα.

Το σχέδιο δεν ταυτίζεται με το αντικείμενο, δεν είναι χειροπιαστό είναι το

αποτέλεσμα της διαδικασίας του σχεδιασμού.Το προϊόν της αρχιτεκτονικής

είναι το σχέδιο ή το υλοποιημένο αντικείμενο;

Τα κτίρια του Boulle ήταν σχεδιασμένα για να μείνουν στο χαρτί, πρόκειται

για κολοσσιαία κτίρια που δεν μπορούσαν να χτιστούν. Το ίδιο το σχέδιο

είναι το προϊόν και όχι το τελικό αντικείμενο .Έτσι επηρέασε δευτερογενώς

την αρχιτεκτονική και τα μυαλά των αρχιτεκτόνων σε αντίθεση με το

μπαρόκ και τη φορτωμένη διακόσμηση.

Μπορούμε να κάνουμε αρχιτεκτονική χωρίς τη μετακίνηση ούτε μίας πέτρας

αλλάζοντας μόνο τη συνείδηση που έχουν οι άνθρωποι.Το Palazzo Farnese

παραδείγματος χάρη άλλαξε τους τρόπους πρόσληψης της πλατείας με την

αλλαγή απλά των προσόψεων

Ένας ολοκληρωμένος δημιουργός τέχνης χρειάζεται το ταλέντο δηλαδή την

ευστροφία, την οξύνοια, την ικανότητα να επινοεί λύσεις να σημαίνει με

τρόπο επιτυχή ένα κτίριο που θα ανταποκρίνεται στην έννοια που έχει

σχηματιστεί στο κοινό, να σημάνεις το ζητούμενο. και αλλά και μαθητεία

δηλαδή να παίρνεις από τους προηγουμένους συμπυκνωμένη εμπειρία.

ΜΑΘΗΜΑ 5

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΦΑΝΤΑΣΙΑΣ

Ο Φλάβιος Φιλόστρατος δέχτηκε έντονες επιδράσεις από την ανατολή στη

Ρώμη και εξιστορεί στο Βίο του Απολλώνιου του Τυανέως την επίσκεψη του

στους σοφούς της Αιγύπτου και την συνομιλία του για την Τέχνη. Οι

αιγύπτιοι έρχονταν σε αντιπαράθεση με τους αρχαίους Έλληνες στις απόψεις

τους περί Τέχνης.

Μέχρι τώρα οι Θεοί παρουσιάζονται να έχουν ανθρωποειδή μορφή και

σύμφωνα με τον Αριστοτέλη και τη διαδικασία της μίμησης για την

παραγωγή του έργου Τέχνης κατά την οποία αποτυπώνονται τα θεμελιώδη

χαρακτηριστικά ενός πράγματος για να γίνει αυτό θα έπρεπε να τους έχουν

δει πράγμα που δεν είναι δυνατό. Γι αυτό υποστηρίζει ο Απολλώνιος πως

υπάρχει κ άλλος τρόπος να κάνεις τέχνη και αυτός είναι η φαντασία που

είναι σοφότερο της μιμήσεως καθώς συλλαμβάνει το ιδανικό σε αναφορά με

το ον και με τη λέξη ον εννοούμε την ουσία του πράγματος, τον πυρήνα όχι

τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά.

Οι μαθηματικοί νόμοι είναι ένα νοητικό σχήμα για να εξηγήσουμε τα

φαινόμενα ή έχουν πραγματική υπόσταση. Ο τρόπος ανάγνωσης του

κόσμου, ο διαχωρισμός ειδών και κατηγοριών είναι αυθαίρετη κατασκευή.

Ταυτόχρονα αποτελούν νοητικά σχήματα ορισμένες όμως φορές έχουν

πραγματική υπόσταση.

Δεν χρειάζεται να δούμε κάτι για να το μιμηθούμε, χρησιμοποιούμε τη

φαντασία, είναι μια δημιουργική προσπάθεια να καταλάβουμε το ον.

Η λέξη φαντασία που προέρχεται από το ρήμα φαίνομαι περιέχει την έννοια

της παράστασης στην αρχαία ελληνική σκέψη. Ο Αριστοτέλης λέει «Δεν

υπάρχει νόησης χωρίς φάντασμα » δηλαδή την πρωτογενή παράσταση, αυτό

που εγγράφεται καλύτερα στο μυαλό μας με το οπτικό ερέθισμα, αυτό που

βλέπουμε. Η σκέψη δεν μπορεί να είναι μετέωρη, εδράζεται σε παραστάσεις.

Οι έννοιες δεν είναι ανεξάρτητες από τα πράγματα.

Κατά τους στωικούς φιλοσόφους η ψυχή είναι μία tabula rasa και όταν

βλέπουμε κάτι αυτό τυπώνεται στη ψυχή με μία παράσταση, έτσι η ψυχή

αλλάζει και γίνεται η ετεροίωση της. Οι παραστάσεις είναι πολλές και

εναλλάσσονται μεταξύ τους. Η παράσταση οδηγεί στην κατανόηση-

αντίληψη και αργότερα στην επιστημονική τεκμηρίωση. Αποτελεί έτσι την

πρώτη ύλη της σκέψης.

Κάποια στιγμή (200μΧ) η θεωρία της Τέχνης αλλάζει αφού αλλάζει και ο

τρόπος με τον οποίο συλλαμβάνονται οι μορφές. Είναι μια σημαντική στιγμή

στην ιστορία της Τέχνης που καταλαβαίνει τη διαδικασία δημιουργίας.

Πως η θεωρία της αρχιτεκτονικής έρχεται και επενδύει τα αρχιτεκτονήματα

για να προσδώσει κύρος Δεν συμπίπτει πάντα αυτό που θεωρεί ο

δημιουργός ως τρόπο σύλληψης Ο Φειδίας δεν μιμήθηκε, με τη φαντασία

συλλαμβάνει το ιδεώδες σε αναφορά με το ον χωρίς να τον απασχολεί η

εξωτερική μορφή. Πρόκειται για την ίδια διαδικασία με τη μίμηση έχοντας

προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα. Οι ζωγράφοι εξπρεσιονιστές,

κονστρουκτιβιστές κλπ έχουν ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα όχι της

εξωτερικής μορφής αλλά της ουσίας κι έτσι προχωράνε ακάθεκτοι προς το

σκοπό που έχουν θέσει να γνωρίσουν και να αποδώσουν το ον. Δεν

πρόκειται για αυθαιρεσία αλλά για εικόνα.

Το φάντασμα είναι η παράσταση υπαρκτών πραγμάτων που κατά τους

στωικούς μας αλλάζουν την ψυχή. Σήμερα θεωρούμε πως η ψυχή δεν είναι

κενό χαρτί αλλά έχει προδιαθέσεις.

Ο Kant θεωρεί πως ο χώρος και ο χρόνος είναι οι δύο τρόποι σύλληψης της

πραγματικότητας και πως το μυαλό μας είναι προγραμματισμένο να

σκεφτόμαστε με αυτούς τους δύο παράγοντες, να κατατάσσει δηλαδή τα

γεγονότα με μία χρονική και μία χωρική αλληλουχία. Στα κύτταρα του

μυαλού μας δηλαδή υπάρχει αυτή η προδιάθεση δεν είναι μία άγραφη πλάκα,

έχουμε κάποιους περιορισμούς εκ γενετής. Στη πορεία βέβαια αυτά αλλάζουν

αφού μαθαίνουμε αλλά όχι ριζικά αφού είμαστε κατά κάποιο τρόπο δέσμιοι.

Η ομαδοποίηση που κάνει το μυαλό μας και οι βασικές κατηγορίες που τα

κατατάσσουμε με πολύ απλές σκέψεις που θα μπορούσε να τις έκανε κι ένα

παιδί. Αυτά ο Kant πίστευε πως δεν είναι apriori πως τα μαθαίνουμε μετά.

Η σύγχρονη έννοια του όρου φάντασμα είναι μία εικόνα που νομίζουμε πως

είναι πραγματική. Ο Πλάτωνας πίστευε πως πρόκειται για τη δουλική

αναπαράσταση της πραγματικότητας .Όπως το παράδειγμα του Φειδία που

αναπαριστά του Θεούς χωρίς να τους έχει δει ποτέ.

Η ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Στην αρχιτεκτονική δεν τίθεται το ίδιο θέμα γιατί προσπαθούμε να

συλλάβουμε την ουσία όχι ενός υπαρκτού για να το αναπαραστήσουμε, αλλά

ενός ιδεατού για να το πραγματοποιήσουμε. Γι αυτό χρειάζεται η οξύνοια και

ευστροφία για να μπορέσει να συλλάβει την ουσία του πράγματος.

Η ίδια ικανότητα για διεισδυτική σκέψη χρειάζεται για τη σύλληψη του

ιδανικού όχι ως κάτι αφηρημένο και ξεκομμένο από την πραγματικότητα. Για

παράδειγμα ένας ναός δεν χρειάζεται να χει μόνο τέλειες αναλογίες αλλά και

να εκφράζει τη ζητούμενη λειτουργία. Η φαντασία δεν είναι αυθαίρετη αφού

περιλαμβάνει την ουσία ταυτόχρονα με την εξιδανίκευση γι αυτό

χρησιμοποιεί τη λέξη οξύνοια και όχι το ταλέντο που είναι η αχαλίνωτη

δυνατότητα του μυαλού να σκεφτεί νέα πράγματα.

Η αρχιτεκτονική, ελλείψει προτύπου προσπαθεί να συλλάβει μία ουσία κι εκεί

χρειάζεται η οξυδέρκεια. Αυτή είναι η πρώτη φορά που εξηγείται πως

επέρχεται η αρχιτεκτονική σύλληψη εμμέσως.

Κατά τον Αριστοτέλη, η ξυλουργική και άλλες χειρωνακτικές τέχνες έχουν τη

γνώση ενσωματωμένη στη κίνηση των χεριών. Οι αρχιτέκτονες διαφέρουν

από τους τεχνίτες καθώς γνωρίζουν τις αιτίες των ποιουμένων. Αν κάνουν

μια μεγάλη πόρτα λόγου χάρη ξέρουν πως θα προκαλέσουν δέος ενώ μία

μικρή θα προβάλλει ταπεινότητα.

Η μίμηση έρχεται ενάντια στη μορφή όταν η καλλιτεχνική δημιουργία δεν έχει

ανάγκη τις αισθήσεις την εξωτερική όψη δηλαδή.

ΜΑΘΗΜΑ 6

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ

Ο Αριστοτέλης πιστεύει πως το είδος-η μορφή , ο τρόπος συγκρότησης των

πραγμάτων είναι σημαντικό. Η φύση ταυτίζεται με το υλικό ενώ η μορφή

είναι μία εμπρόθετη ενέργεια του δημιουργού. Η ουσία του ανθρώπου δεν

βρίσκεται στον τρόπο συγκρότησης της ύλης καθώς το ειδικό αίτιο είναι

πολύ σημαντικότερο. Η φύση ενυπάρχει σε ορισμένα πράγματα σαν

εσωτερική κινητήριος δύναμη. Έτσι αντικρούει μίας σχεδόν δαρβινική θέση.

Ο Δημόκριτος πίστευε στη τυχαιότητα ότι δηλαδή δεν υπάρχει σχέδιο και

όλα είναι προϊόν συμπτώσεων. Ο Λουκρίτιος υποστηρίζει πως πιθανόν τα

σωματίδια μας να έχουν ξανασυναντηθεί. Ο βασικός μοχλός της εξέλιξης

είναι οι τυχαίες μεταλλάξεις. Όσοι έχουν καλύτερες πιθανότητες επιβίωσης

επικρατούν των υπολοίπων λόγω της πίεσης του περιβάλλοντος. Ορισμένα

γονίδια ενεργοποιούνται από τις ανάγκες του περιβάλλοντος

Οι δοξογράφοι ήταν άνθρωποι που κατέγραφαν τα πιστεύω άλλων

ανθρώπων

Η γλώσσα αποτελεί ένα εντελώς πρωταρχικό στοιχείο συγκρότησης του

έθνους ένας φορέας πολιτισμού. Είναι ένα στοιχείο διαχωρισμού από τους

άλλους κάτι που διαμορφώνει την εθνική ταυτότητα θελημένα ή ασυνείδητα.

Αποτελεί ένα μοχλό συγκρότησης των ομάδων.

Ο γλωσσικός κώδικας η σήμανση δηλαδή των πραγμάτων με φωνήματα

είναι αυθαίρετη.

Οι άνθρωποι ήταν κάποτε χορτοφάγοι, οι αυξημένες όμως ανάγκες του

εγκεφάλου τους έκαναν κρεατοφάγους. Η ανακάλυψη της φωτιάς

απελευθέρωσε τους ανθρώπους από το να καταναλώνουν πολλές ώρες και

ενέργεια για να μασήσουν την τροφή.

Ο Βιτρούβιος πιστεύει πως η φωτιά έφτιαξε τις προϋποθέσεις του

πολιτισμού. Η θέση που είχαν διαισθητικά οι άνθρωποι για τη σημασία της

φωτιάς αποδεικνύεται και επιστημονικά. Η ζέστη που προσφέρει βοηθάει στο

να αποφεύγονται οι αρρώστιες που σημαίνει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής και

σε επόμενο στάδιο γίνεται δυνατή η μετάδοση της γνώσης η θεμελιώδης

προϋπόθεση του πολιτισμού.

ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΦΥΣΙΚΟΤΗΤΑ

Ο Σενέκας, σημαντικός στωικός Ρωμαίος φιλόσοφος ανήκει στη τρίτη γενιά

των στωικών, πενήντα χρόνια μετά τον Βιτρούβιο, έγραφε κυρίως με τη

μορφή επιστολών και εξέφρασε μία αλλαγή στην ιδεολογία των στωικών.

Από το ομολογουμένως ζην δηλαδή το να ζει κάποιος σύμφωνα με το πώς

πρέπει να ζει ένας άνθρωπος πέρασε στο ομολογουμένως τη φύση ζην

δηλαδή να ζεις σύμφωνα με τη φύση, προέκυψε η ανάγκη για φυσικότητα.

Οι Ρομαντικοί, όπως ο Ζαν Ζακ Ρουσσώ πιστεύει στην αγνότητα που την

ταυτίζει με τη φύση.

ΠΩΣ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τα πολύπλοκα οικοδομήματα ήταν αυτά που δημιούργησαν την ανάγκη να

υπάρξουν διαστρωματωμένες κοινωνίες με αποτέλεσμα τον καταμερισμό της

εργασίας και της εξουσίας σε επόμενο στάδιο. Καθώς σε αυτά επιβαλλόταν

να υπάρχουν χειρωνακτικές θέσεις αλλά και θέσεις επίβλεψης

Μέχρι τότε μπορούσε να φτιάξει ο καθένας αυτό που είχε ανάγκη, δεν

χρειαζόταν να είναι μέλος ιεραρχημένης κοινωνίας καθώς δεν είχε ανάγκη

αρχιτέκτονες και χτίστες

Δεν τον εξανάγκαζε κανείς δεν υπήρχαν περιορισμοί που υπάρχουν όταν

φτιάχνεται κάτι μεγάλο περίπλοκο

ΟΙ ΔΥΟ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΕΧΝΗΣ

Η θετικιστική άποψη για την τέχνη είναι πως το τέχνημα είναι προϊόν

μεταφοράς ενός νοητικού σχήματος στην πραγματικότητα ενώ η

φαινομενολογική υποστηρίζει πως είναι το αποτέλεσμα της εμπλοκής μας με

τα πράγματα.

Ο Αριστοτέλης, που υποστήριζε την πρώτη θεωρία ,πιστεύει πως τεχνητά

πράγματα λέγονται όσων το είδος βρίσκεται στη ψυχή/μυαλό του

δημιουργού του.

Υπάρχουν δύο θεωρήσεις για το πώς δημιουργείται τέχνη.

Ο Ποσειδώνιος ο Ρόδιος , ένας στωικός φιλόσοφος λίγο πριν από τον

Βιτρούβιο στέκεται απέναντι από τα πράγματα τα παρατηρεί και με ένα

κριτικό μάτι καταλαβαίνει τι χρειάζεται για να γίνει αυτό που έχει στο μυαλό

του. Ο Σενέκας πίστευε πως το εργαλείο παίρνει σιγά σιγά τη μορφή που

θέλω για να εξυπηρετήσει το σκοπό του. Το κατασκευάζει και στη πορεία

καταλαβαίνει τις ανάγκες που προκύπτουν. Γι΄αυτό χρειάζονται συνεχείς

προσπάθειες και συνεχής δουλειά. Η πρώτη πρόκειται για μεταφορά της

λογικής με την έννοια ότι το χέρι σκέφτεται, δεν το έχουμε στο μυαλό μας

από την αρχή και κάποια στιγμή το μεταφέρουμε στο χαρτί ενώ η δεύτερη

περιλαμβάνει αλλεπάλληλες προσεγγίσεις, το βάζουμε κάτω και το

βελτιώνουμε συνεχώς στο χαρτί.

ΜΑΘΗΜΑ 7

Ο ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΕΡΩΝ

Ο Βιτρούβιος στο πρώτο του βιβλίο αναφέρει για την σύνθεση των ιερών

κτιρίων πως είναι απαραίτητη η συμμετρία και ισόρροπη διαμόρφωση με

βάση τις αναλογίες ενός καλοσχηματισμένου ανθρώπινου σώματος. Τα μέρη

των ναών να εναρμονίζονται με τις διαστάσεις του συνόλου, να είναι

διακριτά επιμέρους στοιχεία τα οποία συνθέτει κανείς και βγάζει ένα

διαφορετικό αποτέλεσμα. Τα μέλη αυτά υπάρχουν στην πραγματικότητα ή

αντανακλούν ένα τρόπο σκέψης μας.

Η φύση συνέθεσε το ανθρώπινο σώμα, ο άνθρωπος όμως έθεσε το ζήτημα

των ορίων, που σταματάει δηλαδή το κάθε μέλος και τους έδωσε

πολυπολιτισμική ονομασία. Η αντίστοιχη ανάλυση σε αρχιτεκτονικά μέρη

δυσκολεύει σε ένα κτίριο της Zaha Hadid σε αντίθεση με τον Παρθενώνα που

είναι ξεκάθαρη η μεταξύ του διάκριση. Έτσι και στο μοντερνισμό ο

διαχωρισμός ανάμεσα στην οροφή και τους τοίχους είναι ξεκάθαρη και αυτή

η κατάτμηση του κτιρίου σε αρχιτεκτονικά μέρη γίνεται σε αντιστοιχία με την

κατάτμηση του κόσμου σε κατηγορίες καθώς αποτελεί προϋπόθεση για τα

πειράματα των φυσικών. Γεννιέται έτσι μία αρχιτεκτονική που επιτρέπει την

κατακερματισμένη ανάγνωση, τη διευκολύνει με αυτό τον τρόπο.

Οι αρχαίοι φιλόσοφοι έβλεπαν τα πράγματα στην πολυπλοκότητα τους και

προσπάθησαν να κάνουν αυτή την αφαίρεση νοητικά, από το γενικό στο

ειδικό δηλαδή μία σταδιακή αφαίρεση.

Η μορφή του τελικού αντικειμένου διευκολύνει την ανάγνωση σε μέρη αλλά

δεν είναι πραγματική καθώς είναι βασισμένη στη μορφή και όχι στη χρήση. Ο

τοίχος και η οροφή ως ένα ενιαίο πράγμα που μας προφυλάσσει και όχι ως

δύο μέρη του συνόλου. Συμπεραίνουμε έτσι πως κυριαρχεί η ενότητα του

πράγματος έναντι στη προδιάθεση μας να τα δούμε ως σύνθεση

διαφορετικών.

Η αντίληψη του Bauhaus για το υλικό και τη φύση είναι πολύ κοντά στην

αρχαία αναλυτική σκέψη και εφαρμόζεται στην κλασσική αρχιτεκτονική. Σε

αντίθεση με την αρχιτεκτονική των layers του Tschumi στη La Villete. Η

επιβίωση του κλασσικού είναι η άποψη πως το μέλος αποτελείται από

διακριτά επιμέρους στοιχεία και όλο είναι μία σύνθεση από layers. Η άρνηση

αυτής της άποψης φαίνεται στη περίπτωση της La Villete με τα περίπτερα

ενώ έχουν μία αυτοτέλεια το καθένα τελικά μπαίνουν όλα μαζί και

ομαδοποιούνται αρνούμενος την αυτοτέλεια που τους είχε δώσει στο

σχεδιασμό . (η λέξη κιονοστοιχία διαφέρει από τους πολλούς κίονες).

Το μπαρόκ αρνείται την αυτοτέλεια της οροφής και των επιστυλίων καθώς

χάνεται πίσω από ένα όργιο διακόσμησης. Αντίστοιχα στους γοτθικούς

ναούς δεν διακρίνεται που αρχίζουν και που τελειώνουν ενώ οι κλασσικοί

ναοί έχουν κατατμήσει το κτίριο εμφανώς. Το κάθετο και το οριζόντιο

αναβίωσε με τον κλασικισμό του 19ου αιώνα και ο Gaudi το 1880 με το

modernism που ήταν γι αυτόν το αντικλασσικό τα ανέστρεψε όλα, ούτε

ευθεία, ούτε καμπύλη, ούτε αρχή ούτε τέλος.

ΜΑΘΗΜΑ 8

ΕΜΠΡΟΘΕΤΗ ΚΑΙ ΑΥΘΟΡΜΗΤΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ

Διαχωρίζει την τυχαία αρχιτεκτονική, την αυθόρμητη οικοδομική πράξη

γενικώς από την αρχιτεκτονική.

Μόνο το γεγονός όμως ότι η αρχιτεκτονική είναι εμπρόθετη, δηλαδή ότι

έχουμε κάτι στο μυαλό μας από πριν, δεν αρκεί για να τη διαχωρίσει από τις

υπόλοιπες οικοδομικές τέχνες. Οι αλλεπάλληλες διορθώσεις που οδηγούν σε

ένα καλύτερο αποτέλεσμα την κάνουν να ξεχωρίζει.

Η αρχιτεκτονική εκπαίδευση μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους είτε με τη

κριτική και τις διορθώσεις που κάθε φορά σε οδηγούν στην απόκτηση

γνώσης, είτε χρησιμοποιώντας το μολύβι για να υλοποιηθεί ένα καλύτερο

σχέδιο, με τη μέθοδο δηλαδή της ενσωμάτωσης της γνώσης και της

επιστήμης μέσω του χειρωνακτικού σχεδίου. Ένα μουτζουρωμένο σχέδιο

καταδεικνύει πως η γνώση ενυπάρχει στην πράξη.

Η επίτευξη πολύ συγκεκριμένου αποτελέσματος εξαρχής, το να υπάρχει

δηλαδή πρόθεση στο σχεδιασμό δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο τις

αρχιτεκτονικής, μπορεί να υπάρχει και σε άλλες χειρωνακτικές εργασίες. Στην

επί τόπου αρχιτεκτονική παίρνονται στην πράξη οι αποφάσεις όταν ο

σχεδιασμός γίνεται με πρόθεση να επιτευχθεί τάξη, διάθεση κλπ.

Ένας τέτοιος ορισμός είναι ελιτίστικος, εξαιρετικά δημοκρατικός, στενεύει και

ταυτόχρονα απλώνει τα όρια. Μόνο όταν υπάρχουν αυτές οι ποιότητες

υπάρχει η αρχιτεκτονική, μόνο όταν είναι καλή μπορεί επομένως να λέγεται

αρχιτεκτονική. Δεν λέει όμως ότι η αρχιτεκτονική γίνεται μόνο από ειδικούς,

όλα τα χτισμένα γύρω μας είναι αρχιτεκτονική γιατί έχουν αυτή τη πρόθεση

του ολοκληρωμένου έργου.

Η ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Συμμετρία ονομάζεται όταν δύο πράγματα έχουν το ίδιο μέτρο, κατά τον

Ευκλείδη, όταν μπορούν να μετρηθούν με το ίδιο μέτρο. Πέρα από αυτόν τον

καθαρά τεχνικό όρο στην αρχιτεκτονική είναι η έννοια της ισορροπίας.

Τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής για τον Βιτρούβιο

είναι αυτά που αναφέρει στην αρχή. Η τάξη, η αίσθηση του μέτρου δηλαδή, η

οργάνωση μιας ιεραρχημένης σχέσης μεταξύ μεγεθών στο σύνολο.

Ο κόσμος είναι ένα σύμπαν οργανωμένο που αντανακλά και στον τρόπο

οργάνωσης της κοινωνίας. Η σχέση του βασιλιά είναι ασύμμετρη σε σχέση με

τα άλλα πιόνια στο σκάκι όπως και η σχέση της εξουσίας (αυτοκράτορα), που

πρέπει να βρίσκεται σε κάποια συσχέτιση με του πολίτες. Βέβαια όπως στην

κοινωνία έτσι και στο σκάκι, τα επιμέρους στοιχεία του καθενός συνίστανται

από την ίδια πρώτη ύλη. Όπως η κοινωνία αποτελείται από ίδιας φύσης

ανθρώπους, στο σκάκι τα πιόνια τελικά καταλήγουν στο ίδιο κουτί και η

ασύμμετρη σχέση εξουσίας χάνεται.

Η ΤΑΞΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ο δωρικός ρυθμός μέσα του εμπεριέχει τη τάξη και χρησιμοποιείται σε

εξάστηλους ναούς. Η τάξη πραγματοποιείται μέσα από αυτό που οι Έλληνες

καλούν ποσότητα ότι πιο σημαντικό είναι και μεγαλύτερο. Στο μοντερνισμό

οι είσοδοι χρειάζονται με βάση τη λειτουργία, κι έτσι ορίζεται το μέγεθος

τους. Από συνθετική συμβολική άποψη η είσοδος είναι σημαντικό στοιχείο

του κτιρίου και πρέπει να γίνεται αντιληπτοί και από τους γύρω. Στα μάτια

μας η ιεράρχηση μεγεθών είναι λάθος

Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Αναφερόμαστε στη τοποθέτηση (disposition) στη κατάλληλη διάταξη των

στοιχείων. Οι στωικοί ανέπτυξαν μια φιλοσοφία για την έννοια της

ποιότητας. Το ποιόν του ανθρώπου, η ποιότητα, ο χαρακτήρας του, το

αντίστοιχο του ποιος , αυτός που έχει ποιότητα είναι αυτός που είναι

κάποιος έχει ταυτότητα. Στην σύγχρονη γλώσσα κάτι που έχει ποιότητα δεν

είναι τυχάρπαστο. Απαντάει στο ερώτημα ποιος και χαρακτηρίζει τον

άνθρωπο.

Οι στωικοί καταλάβαιναν τις κατηγορίες κατακόρυφα δηλαδή κάθε ον ήταν

αντιληπτό με βάση 4 κατηγορίες το υπόστρωμα (ύλη αδιαμόρφωτη ), την

ποιότητα, την κατάσταση (πως έχων) και την αιτία (προς τι έχων)

Τότε έχουμε προσδιορίσει ένα αντικείμενο κυρίως από το δεύτερο. Σκοπός

είναι να φτιάξουμε κάτι με ποιότητα εννοούν ότι μέσα από την τοποθέτηση

προκύπτει κάτι που είναι μοναδικό. Η ταυτότητα προκύπτει από την

οριζόντια διάταξη των στοιχείων του έργου.

Ο Βιτρούβιος θεωρεί πως το έργο προκύπτει από την σύνθεση ξεχωριστών

μελών. Αυτή είναι η νομιμοποιημένη λογική στη δυτική σκέψη. Αφού ο

κόσμος είναι διαιρετός. Οι γλύπτες μιλούν για μέλη του σώματος, η ίδια η

φύση χωρίζει τα στοιχεία της σε μέρη, οι κίονες διαχωρίζονται σε μέρη κλπ.

Με βάση όμως ποια κριτήρια γίνεται ο διαχωρισμός. Για να κάνεις το κάθε

μέλος και να τα κολλήσεις μετά έχεις ιδρώσει αλλά δεν σε ενδιαφέρουν

ξεχωριστά. Κάποια έρχονται μαζί από το λατομείο αλλά έχουν διαφορετικό

όνομα δεν αντιστοιχούσαν λοιπόν στην κατασκευή. Άρα ποια είναι τα μέλη; Η

δημιουργία της συγκρότησης του κτιρίου από τα μέλη του αποτελούν την

κάτοψη.

Η ΚΑΤΑΤΜΙΣΗ ΤΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Η κατάτμηση της πραγματικότητας για την ανάλυση της είναι μία πλατωνική

παράδοση που ξεκινά από το σοφιστή στον οποίο προσπαθεί ο Πλάτωνας με

βάση ένα απλό παράδειγμα το ψάρεμα.

Η τέχνη είναι κατασκευή και απόκτηση. Η απόκτηση χωρίζεται σε συνεκτική

και στη σύλληψη, η δεύτερη σε απροκάλυπτη και σε δόλια, η τελευταία σε

άψυχων και έμψυχων (κυνήγι), η δεύτερη σε χερσαίων και υδρόβιων και τα

τελευταία σε πουλιά και ψάρια.

Επομένως η πρώτη αρχή για αρχιτεκτονική είναι η σωστή σχέση μεγεθών και

η ιεράρχηση τους και η δεύτερη η σχετική τοποθέτηση τους σε κάτοψη και σε

όψη

ΜΑΘΗΜΑ 9

Η ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ

Ένα ερώτημα που δημιουργείται αναλογιζόμενοι τη σημασία των έργων της

αρχιτεκτονικής είναι για το αν ένα έργο είναι παγιωμένο στο χρόνο ή αν είναι

ένα ανοιχτό πεδίο αξιολόγησης, καθώς ο τρόπος που βλέπουμε μία γοτθική

εκκλησία για παράδειγμα στη σημερινή εποχή διαφέρει από τον τρόπο που

θα την βλέπαμε 300 χρόνια πριν. Ή ένα κτίριο κατασκευάστηκε ως κατοικία

της Αθηνάς και έπειτα επενδύθηκε με τους μύθους της. Ο Παρθενώνας

παρόλο που δέχτηκε πολλές διαφορετικές οικειοποιήσεις και άλλαξε πολλές

χρήσεις , εντοπίζονται ελάχιστες υλικές διαφοροποιήσεις. Το 500 Πχ

εκμεταλλεύονται τη μορφή του ως προπαγάνδα για την κοινωνία, ενώ 600

χρόνια αργότερα παραλληλίζεται με την Παρθένο Μαρία.

Αφού ολοκληρωθεί ένα κτίριο σταματάει να δέχεται αλλαγές στο σκοπό και

στη χρήση του; Οι ιδιότητες του μπορούν να αλλάξουν εφόσον έχουν

διαπιστωθεί εκ των υστέρων . Ακόμα και να έχει ικανοποιηθεί η βασική αρχή

της διάταξης, το πόσο καλά δηλαδή είναι διαρθρωμένος ο χώρος, αν κάτι

αλλάξει θέση, το λουτρό με το υπνοδωμάτιο για παράδειγμα, κατά τον

Βιτρούβιο, μπορεί να γίνει αιτία να καταστραφεί το κτίριο και να μην

ανταποκρίνεται πια στο σημερινό κοινό αποδεκτό. Όταν παύουν επομένως

να πληρούνται οι προϋποθέσεις για να είναι ένα σπίτι εύλογο τότε έχει

καταστραφεί η αρχιτεκτονική. Δέχεται βέβαια το γεγονός πως η ζωή του

κτιρίου, η πιθανότητα δηλαδή να υποστεί αλλαγές δεν μπορεί να υπάρχει

μόνο στη φάση της κατασκευής αλλά και κατά τη λειτουργία του και θεωρεί

το κτίριο ένα ανοιχτό πεδίο συγκρούσεων όπως έχει προαναφερθεί.

ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΒΙΤΡΟΥΒΙΟ

1)Συστηματική σκέψη

Κάποιες βασικοί καρποί της είναι η ιχνογραφία (κάτοψη), ορθογραφία (όψη)

και η σκηνογραφία (προοπτική)

2)Επινοητικότητα

Η διαλεύκανση πραγμάτων και οι νέες ιδέες, πρέπει να είμαστε γνώστες των

ήδη υπαρχόντων για να προτείνουμε καινούργια.

3) Ευρυθμία

Η ομοιόμορφη όψη και η ισορροπημένη σύνθεση των μελών, αφού το καθένα

από αυτά δεν ανήκει σε ένα μόνο σύνολο αλλά σε πολλά ταυτόχρονα.

Σημασιολογικά, αναφέρεται στον καλό ρυθμό. Η αρχική της σημασία ήταν η

θέση των χορευτών στο χορό ενώ η σύγχρονη έννοια της η τακτική

εναλλαγή στο χρόνο.

4)Συμμετρία

Η συμφωνία από την εναρμόνιση των επιμέρους στοιχείων μεταξύ τους και η

αντιστοιχία με βάση ένα μέτρο που έχει επιλεγεί. Κατά τον Βιτρούβιο το

κτίριο θα πρέπει να αντικατοπτρίζει την αρμονία του σύμπαντος.

5)Κοσμιότητα

Η εικόνα του έργου προς τα έξω να φαίνεται καθώς πρέπει, σωστό αφού θα

είναι συντεθειμένο από δόκιμα επιμέρους στοιχεία που θα συνθέτουν μία

άμεμπτη εμφάνιση.

6)Οικονομία

Η ισορροπημένη διανομή των υλικών και του διατεθειμένου χώρου ανάλογα

με το σκοπό του.