Η Μέρα Της Μελάνης

Νιόβη Λύρη

Η Μέρα της Μελάνης

µυθιστόρηµα

ΝΙΟΒΗ ΛΥΡΗ - 2 -

- 2 -

Η ΧΑΜΕΝΗ ΛΗΚΥΘΟΣ

Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΝΗΣ - 3 -

- 3 -

1111

Εκείνο το παγωµένο απόγευµα του 2060 η Αντρι-

άνα Βασίλιεβα Μαρίνσκα, κυνηγός*και στοριτέλερ, εί-

χε βγάλει βόλτα δύο λαµπραντόρ κι ένα σαλούκι στο

Λοφτ Σίτυ. Έτσι είχαν ονοµάσει την παλιά συνοικία

Γκάζι οι νέοι της κάτοικοι που ήρθαν από την Πελο-

πόννησο το 2040, όταν, εν όψει του Πολέµου του Νε-

ρού, η διεθνής διπλωµατία έλυσε άρον άρον το περίπου

αιωνόβιο Παλαιστινιακό. Τότε, θυµίζουµε, πολλοί Πα-

λαιστίνιοι προτίµησαν να µεταναστεύσουν σε καθορι-

σµένους τόπους υποδοχής, ανάµεσά τους και στην Πε-

λοπόννησο, της οποίας παλιότεροι κάτοικοι µετακινή-

θηκαν µε τη σειρά τους (και µε την παροχή κινήτρων)

προς την Αθήνα.

* Οδηγός σκύλων, επαγγελµατίας που βγάζει βόλτα σκυλιά. Το

2060 το σπορ του κυνηγιού έχει εκλείψει.


- 4 -

Με τους νέους κατοίκους του, που εντυπωσιά-

στηκαν από τα λοφτ της καλλιτεχνικής συνοικίας, το

Γκάζι έγινε, αρχικά ως αστείο, Λοφτ Σίτυ και βαθµιαία

ενσωµατώθηκε στον αστικό ιστό των πολύ νεότερών

του συνοικιών, που είχαν αναπτυχθεί γύρω από το γή-

πεδο του Π.Α.Ο. στον Ελαιώνα µε mall που τα roof

garden τους έβλεπαν τη θάλασσα, υπόγεια πάρκινγκ

πολλών επιπέδων και αστραφτερά στον ήλιο ποδηλα-

τοστάσια. Μια άλλη εξέλιξη ήταν ότι, ενώ αµέσως µετά

την ίδρυση της Ευροβαλκανικής Συνοµοσπονδίας το

2025 τα µπαρ, θέατρα κι εστιατόρια στο Γκάζι παρέ-

µειναν στα χέρια τοπικών φορέων, µετά τον Πόλεµο

του Νερού όλος ο έλεγχος πέρασε στα κυβερνητικά

τραστ, δηλαδή στην issol (international security

services online), τη durcel (τον κολοσσό εκµετάλλευ-

σης πηγών ενέργειας µε τα περίεργα αγγλολατινικά αρ-

χικά) και την eb.edu.org (eurobalkan education

organization) ή ebedu, όπως είναι πιο γνωστή. Τότε ε-

ξαφανίστηκαν σε χρόνο µηδέν και οι κοινότητες των

Μουσουλµάνων και των Ροµά, που επί αιώνες υπήρξαν

ισχυρά νεύρα και κύτταρα της περιοχής – νιώθει κανείς

ακόµα την παρουσία τους σε ένα βλέµµα ή λέξη. Τέλος

µια απρόβλεπτη εξέλιξη ήταν ότι µαζί µε τους Πελο-

ποννήσιους ήρθαν στην Αθήνα και τα σκυλιά τους, ο-

πότε η ζήτηση για κυνηγούς αυξήθηκε πολύ. Η Αντρι-

άνα ήταν καλή κυνηγός, άλλωστε συνδύαζε και την άλ-

λη ιδιότητα, της στοριτέλερ, έτσι δεν έµενε ποτέ χωρίς


- 5 -

δουλειά. Την ήταν εύκολη και, αν εξαιρέσουµε τη γνω-

στή λεπτοµέρεια, διασκεδαστική.

Εκείνο το απόγευµα λοιπόν η βόλτα θα ήταν µια

ακόµα ευχάριστη ρουτίνα, αν πρώτα το σαλούκι και

µετά τα λαµπραντόρ δεν στέκονταν επίµονα σε ένα ση-

µείο, µυρίζοντας και γαβγίζοντας µε έξαψη. Η Αντριά-

να είδε αµέσως στην εσοχή της πόρτας το γατάκι και

τραβώντας πίσω τα σκυλιά έσκυψε και το πήρε στην

αγκαλιά της. Ήταν µια σκούρα ραβδωτή γουνίτσα, κα-

λοθρεµµένη και καθαρή, µε γκριζογάλανα µάτια, κόκ-

κινο λουράκι στο λαιµό και νυχάκια έξω.

Αλλά τα τελευταία δεν ήταν ελεύθερα. Μαζί µε

το γατάκι στην αγκαλιά της Αντριάνας βρέθηκε κι ένα

ελαφρό, γαντζωµένο στα νυχάκια αντικείµενο. Το έ-

πιασε απαλά και το κοίταξε µε απορία. Χαρτί βεβαίως,

αλλά όχι απλώς. Ήταν ακανόνιστα σκισµένο, κοµµάτι

από µεγαλύτερο χαρτί, και είχε επάνω τυπωµένα γράµ-

µατα. Το κείµενο, στα ελληνικά (τη µία από τις δύο µη-

τρικές γλώσσες της Αντριάνας), πήγαινε έτσι:

«…µου, δίπλα στη βρύση της κεν-/...κτίριο του πε-

ρασµένου αιώνα…/…ράθυρα, µεγάλες και ψηλο-

…/…γάλο προθάλαµο της εισόδου,…/…µαρµάρινες σκά-

λες. Οι δύο…/…την τρίτη, τη µεσαία, κα-…/…οι αποθή-

κες, µα πριν…/…η σκάλα δια-…/..από…».

Θα µπορούσε ίσως, παρά την ασυνήθιστη από-

χρωση και τον κοµψό αριθµό σελίδας, να είναι από ε-


- 6 -

κτυπωτή, όµως κανείς δεν εκτυπώνει σε τόσο παλιό

χαρτί, ούτε διατηρεί τόσο φθαρµένες εκτυπώσεις. Ξαφ-

νικά η παγωµένη σιωπή έγινε µαγευτική και η Αντριά-

να, έχοντας στο δεξί τη λαβή των λουριών, στον ώµο

την τσάντα µε τις σακούλες-γάντια*µιας χρήσης και

στο αριστερό το γατάκι, κατέβαλε προσπάθεια για να

κρατήσει σταθερό το φορτίο τη στιγµή της συγκίνησης:

σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις, το χαρτί στα νύχια του

αίλουρου ήταν κοµµάτι από β ι β λ ί ο. Τα βιβλία ήταν

πια αυστηρά στην ιδιοκτησία του κράτους (δηλαδή της

issol, της durcel και της ebedu), ως µνηµεία και θησαυ-

ροί της Συνοµοσπονδίας. Κάποιος παράνοµος βρίσκεται

κοντά.

«Τη λένε Μελάνη».

Ο άντρας (γύρω στα εξήντα, σκούρο παλτό µε

κόκκινο κασκόλ, ευχάριστη φωνή µα κάπως θλιµµένο

βλέµµα) στεκόταν στη γωνία, λίγα µέτρα από την Α-

ντριάνα.

«∆ικό σας είναι;».

Αντί για απάντηση πλησίασε κι άπλωσε τα γα-

ντοφορεµένα του χέρια. Η Μελάνη µ’ ένα σάλτο βρέ-

θηκε µέσα τους, η Αντριάνα έπιασε το χαρτί πριν πέσει.

«Κι αυτό;»

Την κοίταξε µετρώντας την, το ίδιο κι εκείνη.

Ήταν οι δύο τους στην ερηµιά της χειµωνιάτικης µέρας

και τότε η Αντριάνα θα ένιωσε πίσω από την ακίνητη

* Ειδικές σακούλες για την περισυλλογή των ακαθαρσιών των

σκύλων.


- 7 -

ψύχρα µια γενναία δυνατότητα φιλίας, γιατί θέλοντας

ίσως να κάνει αµοιβαίο το συναίσθηµα είπε µε καµάρι,

τείνοντας πάλι το χέρι µε το χαρτί:

«Είµαι στοριτέλερ».

Λάθος. Φάνηκε αµέσως, ήταν λάθος της.

«∆εν έχω σκυλιά να τα πάτε βόλτα», της είπε µε

κρύα ευγένεια. Έπειτα, µουρµουρίζοντας ένα χαιρετι-

σµό αποµακρύνθηκε µε τη Μελάνη, αφήνοντάς την

αµήχανη, µε τα σκυλιά να την τραβούν αδηµονώντας

και το χαρτί στο παγωµένο χέρι.

∆εν µπορούσε να το πετάξει. Το durecom, o κά-

δος ανακύκλωσης της durcel recycling company, βρι-

σκόταν στα δύο µέτρα, αλλά δεν µπορούσε. Έτρεξε µε

δυσκολία να τον προλάβει πριν µπει στο λοφτ – είχε

κιόλας σταθεί στη µεγάλη δίφυλλη πόρτα.

«Συγγνώµη, πάρτε το. ∆εν µπορώ να το πετάξω,

συγγνώµη».

Την κοίταξε µε ανανεωµένο ενδιαφέρον.

«Γιατί δεν µπορείτε να το πετάξετε;»

«Μα …είναι από βιβλίο!»

∆εν µπορεί, θα καταλάβαινε. Έδειχνε πολύ µορ-

φωµένος και στο κάτω κάτω κι αυτή δεν ήταν καµιά

αστοιχείωτη, ήταν επιτέλους στοριτέλερ!

«Η Μελάνη κρυώνει», του είπε µε απαλή ειρω-

νεία, καθώς δεν έπαιρνε απάντηση.

«Το ίδιο και τα σκυλιά», απάντησε εκείνος, αλλά

κοίταζε τώρα τα γυµνά της χέρια µε µια ιδέα στοργής.

(Έχοντας τα ειδικά γάντια λόγω σκύλων, η Αντριάνα


- 8 -

βαριόταν το βάλε-βγάλε κανονικά γάντια, άλλωστε το

κρύο στην Αθήνα ήταν σπάνιο).

Και ξαφνικά:

«Λοιπόν, πόσα παίρνετε για τη βίζιτα;»

Για τους γονείς της η Αντριάνα ήταν η Νένε, το

παιδί Όχι – Ναι*. Έτσι είχαν αποδώσει τρυφερά τη φυ-

σική της τάση να µελετά ήρεµα τα δεδοµένα πριν απο-

φασίσει. Αν είχε λοιπόν εκείνη τη στιγµή την ψυχραι-

µία και λίγο χρόνο θα τον ένιωθε για πάντα, για όλες

τις µέρες και τις στιγµές που θα έρχονταν. Την τάση

του να σφίγγει ό,τι το εύθραυστο, τη συντριβή του µετά

για το σπάσιµο. Αλλά καθώς ο νους της ήταν κυρίως

στο αδέσποτο χαρτί, χώρια το κρύο και το τράβηγµα

των σκυλιών, της πήρε λίγα δευτερόλεπτα ίσα ίσα για

να αντιληφθεί ότι η ερώτηση δεν ήταν προσβολή αλλά

παράτολµη οικειότητα, ένα αδέξιο άλµα πάνω από την

ανεπούλωτη αγορίστικη δειλία.

«Για σας δωρεάν», του είπε εύθυµα – κι αµέσως

είδε στο πρόσωπό του κάτι πολύ πιο αναπάντεχο από

το αστειάκι: ένα χαµόγελο από τα πιο καλοσυνάτα που

µπορούσε ποτέ να φανταστεί.

«Έχω καλό τσάι», της πρότεινε, «και ίσως τη µο-

ναδική ευκαιρία να ακούσω µέσα στο σπίτι µου µία

στοριτέλερ».

* Στα βουλγαρικά το όχι είναι νε, οπότε µε το ελληνικό ναι σχη-

µατίζει ηχητικά το Νένε.


- 9 -

Το λοφτ φαινόταν πολύ παλιό, πρώην αποθήκη ή

βιοτεχνία. Ήταν διώροφο στο ύψος αλλά µονόχωρο, µε

πέτρινους τοίχους, γυµνά δοκάρια και µεγάλα παράθυ-

ρα σχεδόν ως το πάτωµα. Πιθανόν κάποτε και µε αντί-

στοιχα παράθυρα στο επάνω µέρος, το οποίο όµως τώ-

ρα είχε διαµορφωθεί σε πατάρι που διέτρεχε τους τέσ-

σερις τοίχους, µε περιµετρική κουπαστή, σκάλα στη

µία γωνία και την επίπλωσή του κρυµµένη µε ριντό.

Όχι πάντως πολύ κρυµµένη, πρώτον γιατί τα ριντό εµ-

φανώς ανυψώνονταν εύκολα και δεύτερον γιατί η Με-

λάνη έσπευσε, µόλις βρέθηκε ελεύθερη στο σπίτι, να

τρέξει στη σκάλα, για να εµφανιστεί µισό λεπτό µετά

ισορροπώντας στην κουπαστή και νιαουρίζοντας από

ευτυχία. Τα σκυλιά γρύλισαν και ησύχασαν µπροστά

στον καναπέ, το τζάκι άναψε µε ηλεκτρονική εντολή,

το τσάι, µυρωδάτο, σε απλή πορσελάνη, ήρθε. Έπειτα,

µε άλλο τηλεκοντρόλ, ο άντρας σήκωσε τα ριντό και η

Αντριάνα, έκθαµβη προς στιγµήν από την γιγάντια πο-

λύχρωµη κατασκευή που ανακλούσε τα µόλις αναµµέ-

να αυτόµατα φώτα, έχυσε το τσάι.

Το πατάρι ήταν ολόκληρο βιβλιοθήκη. Στα ράφια

της χιλιάδες βιβλία, χοντρά και λεπτά, δερµατόδετα και

πανόδετα, σε σειρές οµοιόµορφες ή όχι και βέβαια αµέ-

τρητα µε χάρτινο εξώφυλλο. Οι δύο πλατύτερες πλευ-

ρές έκλειναν µε διάφανο τζάµι, ενώ οι στενότερες ήταν

ανοιχτές.


- 10 -

«Συγγνώµη», είπε η Αντριάνα, καθώς ο οικοδε-

σπότης τής έδινε πετσέτα και ταυτόχρονα συστηνόταν,

υποκλινόµενος ελαφρά:

«Νικόλας Κουτρουµάνος. Καθηγητής Νεοελληνι-

κής Ιστορίας και κριτικός λογοτεχνίας. Εδώ είναι το

σπίτι µου».

«Αντριάνα Μαρίνσκα», είπε η Αντριάνα, που θυ-

µήθηκε αµέσως το όνοµά του από τις κριτικές µυθιστο-

ρηµάτων, των οποίων οι σύντοµες διασκευές ήταν το

δεύτερο ψωµί της. «Το σπίτι µου είναι στους Βάλτους.

Πηγαίνω από εκεί ως το µετρό µε το ποδήλατο».

«Έτσι εξηγούνται τα ωραία σας πόδια».

Θα µπορούσε να είναι κοµπλιµέντο ή φλερτ, ή

απλώς, αν και λιγότερο πιθανό, γνωµάτευση ακαδηµαϊ-

κής φύσης, είχε όµως και µια ιδιαίτερη θέρµη, σαν του

αναγνώστη που αναζητά µε προσοχή πίσω από την

καλλιέπεια το νόηµα του κειµένου. Η Αντριάνα, που

δεν είχε µόνο ωραία πόδια, ντυµένα αυτή την κρύα µέ-

ρα µε µαύρο ισοθερµικό κολάν και µπότες από συνθε-

τική γούνα, αλλά, παραλείψαµε να πούµε, ήταν ολό-

κληρη ωραία, αδρό βαλκανικό κοκτέιλ σε µεσογειακό

γυαλί, είχε γοητευθεί ήδη από τον τρόπο του – κάτι µε-

ταξύ απόλυτου ελέγχου των πάντων και απόλυτης πα-

ραίτησης από αυτά – έτσι δεν ήταν για να ξεγλιστρήσει

από τη φιλοφρόνηση όταν έδειξε µε το βλέµµα τα βι-

βλία:

«∆εν φοβάστε;»


- 11 -

«Είµαστε πολλοί», της απάντησε, κάπως απότο-

µα. «Άνθρωποι σε σηµαντικές θέσεις, που δεν θα τολ-

µήσουν να πειράξουν. Όχι, δεν φοβάµαι».

Και συµπλήρωσε πικρά:

«Άλλωστε αν έρθουν µε ένταλµα, ό,τι κρυψώνα

και να έχεις θα τα βρουν. Καλύτερα έτσι, να τα χαίρο-

µαι».

∆εν ήταν σίγουρη ότι η θέση του, του κριτικού

λογοτεχνίας, ήταν ιδιαίτερα σηµαντική, ενώ και ως κα-

θηγητής ήταν γνωστό ότι είχε προ πολλού παραιτηθεί

από το Πανεπιστήµιο. Μα θεωρώντας το αδιάκριτο δεν

σχολίασε. Άλλωστε οι αρχές, ακόµη και στην Ελλάδα,

ήταν πια χαλαρές στην εφαρµογή των νόµων για την

απαλλοτρίωση.

Στο σηµείο αυτό ίσως είναι χρήσιµο να θυµηθού-

µε, µε λίγα λόγια, πώς είχαµε φτάσει σε αυτούς τους

νόµους.

Στη µανία ανακύκλωσης του ’30 οι Ευρωπαίοι

άρχισαν να πετάνε στους κάδους της durecom κατά χι-

λιάδες τα βιβλία. Όλοι διάβαζαν πια ηλεκτρονικά και

τα έντυπα ήταν απλώς βαριά κι έπιαναν χώρο. Σύντοµα

τη θέση τους στα νοικοκυριά πήραν µονάδες αποθή-

κευσης σε µεγάλη ποικιλία εµφάνισης, υλικών περι-

βλήµατος, ακόµα και αρωµάτων. Έτσι, µετά τον Πόλε-

µο του Νερού (στη διάρκεια του οποίου άνθισε και η

µαύρη αγορά βιβλίου) οι βιβλιοθήκες που απέµεναν

στα σπίτια ανακηρύχθηκαν µε νόµο της Συνοµοσπον-

δίας δηµόσια περιουσία, ακριβώς όπως οι αρχαιολογικοί


- 12 -

θησαυροί, πράγµα που σήµαινε ότι ανήκαν πια στην

issol, στην durcel και βέβαια, λόγω αρµοδιότητας, κυ-

ρίως στην ebedu.

Στα χέρια των κυβερνητικών πολυεθνικών το α-

τού βιβλία παίχτηκε στις διεθνείς συναλλαγές, υπογείως

ή φανερά, για να αυξήσει η Συνοµοσπονδία το κοµµάτι

της από την παγκόσµια πίτα. Παράλληλα, για να εµπε-

δωθεί στον πολύ κόσµο η ιδέα του βιβλίου ως δηµόσιου

θησαυρού, επιστρατεύθηκε η θεωρία του λίκνου του

δυτικού πολιτισµού, δηλαδή της αρχαίας Αθήνας που,

αν και υπέρµαχος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, στηρι-

ζόταν πολύ στις χορηγίες των πολιτών. Έτσι η επαρχία

της Ελλάδας, κάποτε η λιγότερο βιβλιόφιλη της Συνο-

µοσπονδίας, είδε την αυστηρή τήρηση του νόµου ως

µία ακόµα περίπτωση ένδοξου παρελθόντος. Ο Νικόλας

Κουτρουµάνος και η Αντριάνα Μαρίνσκα το γνώριζαν

καλά: δεν ήταν τόσο η µακρινή εξουσία της ebedu όσο

οι ελληνικές αρχές, που µέχρι πρόσφατα εφάρµοζαν

ακόµα και την προσωποκράτηση στις κατασχέσεις βι-

βλίων.

Η Αντριάνα πίστευε ότι το να χαίρεσαι κάτι (όπως

ο Νικόλας Κουτρουµάνος τα βιβλία του) είναι σηµα-

ντικός λόγος για να διακινδυνεύεις, ωστόσο στο κορι-

τσίστικο µυαλό της η απειλή της φυλακής φάνταζε πο-

λύ σοβαρή. Έµεινε αµήχανα σιωπηλή, µα τότε εκείνος,

σαν να της πρόσφερε ένα σπάνιο λικέρ, τη ρώτησε:

«Έχετε διαβάσει ποτέ βιβλίο;»


- 13 -

2222

Το 2060 δεν υπήρχε κανένας λόγος να διακινδυ-

νεύσεις διαβάζοντας βιβλίο. Όλα τα κείµενα, ή σχεδόν,

βρίσκονταν στο δίκτυο. Μπορούσες βέβαια να εκτυπώ-

σεις, αλλά στην πράξη σχεδόν κανείς δεν εκτύπωνε πα-

ρά µόνο δικές του σκέψεις και ηµερολόγια, συχνά δε-

µένα µε πρωτότυπα εξώφυλλα από βιοτεχνίες καλλιτε-

χνικής βιβλιοδεσίας. Ένα ολόκληρο έργο κανονικού

συγγραφέα εκτυπωµένο δεν αφορούσε παρά τους ειδι-

κούς και κάποιους παράξενους. Η Αντριάνα του απά-

ντησε πως όχι µόνο δεν είχε διαβάσει βιβλίο, αλλά ε-

κτός από τους τόµους στις βιτρίνες των µουσείων, έναν

έντυπο οδηγό που µοίραζε το ποδηλατοστάσιο για την

περίπτωση που θα χαλούσαν τα τζιπιές και ένα µισο-

διαλυµένο διδακτικό βοήθηµα που φύλαγε παθιασµένα

µια γειτόνισσά της στους Βάλτους, δεν είχε καν δει πο-


- 14 -

τέ βιβλίο. Γεννήθηκε το 2035, όταν τα βιβλία των γο-

νιών της ήταν ήδη παρελθόν για τους ίδιους και µέλλον

για την durecom.

Πιθανόν η χρονολογία γέννησής της να ήταν για

τον καθηγητή εξ ίσου, αν όχι περισσότερο, ενδιαφέ-

ρουσα, όµως εκείνη τη στιγµή η συζήτησή τους διακό-

πηκε: ένα ελαφρό αλλά απότοµο ρεύµα αέρα ήρθε από

το πατάρι και µια στιγµή αργότερα ένας άντρας έσκυψε

πάνω από την κουπαστή και χαιρετώντας άρχισε να κα-

τεβαίνει τη σκάλα. Ήταν ένας καστανόξανθος νέος µε

γυµνασµένο σώµα, κόκκινο πουλόβερ και πλατύ, αν

και µάλλον αυτάρεσκο, χαµόγελο. Η Αντριάνα τον κοί-

ταζε έκπληκτη, ενώ κι εκείνου η περιέργεια ακούστηκε

ανάµικτη µε κάποια ανησυχία:

«Καινούργια φίλη;»

«Η Αντριάνα είναι στοριτέλερ», είπε µε νόηµα ο

καθηγητής. «Ο Μισέλ», στράφηκε προς την κυνηγό,

«είναι αναγνώστης βιβλίων».

«Μου αρέσει πολύ να διαβάζω βιβλία», δήλωσε ο

Μισέλ, χαϊδεύοντας το ένα λαµπραντόρ, «όµως πάντα

ήθελα να ακούσω στοριτέλερ σε σπίτι». Με αυτό εννο-

ούσε βέβαια πως είχε ακούσει σε δηµόσιες παρουσιά-

σεις, όπου οι στοριτέλερ καλούνταν να αφηγηθούν µια

προφορική διασκευή του διαφηµιζόµενου έργου.

Οι στοριτέλερ, που εµφανίστηκαν µετά την κα-

τάργηση των βιβλίων αρχικά µέσα στον κλάδο των


- 15 -

διασκεδαστών* και µετά, σε ένα συνδυασµό που έµοια-

ζε τυχαίος, και σε εκείνο των κυνηγών, έκαναν ακριβώς

αυτό που έλεγε η λέξη: αφηγούνταν ιστορίες, συνήθως

διασκευές µυθιστορηµάτων. Εκείνο το απόγευµα η Α-

ντριάνα είδαµε πως ήταν πρόθυµη να προσφέρει τα

αφηγηµατικά της δώρα, όµως, αν και χαµογέλασε ευγε-

νικά στον ωραίο Μισέλ, δεν του είπε «για σας δωρεάν»

ή κάτι παρόµοιο, πράγµα που ο καθηγητής Κουτρου-

µάνος µάλλον πρόσεξε, γιατί έσπευσε µε ικανοποίηση

να της προσφέρει την καλύτερη πολυθρόνα και να χα-

µηλώσει το φως. Εκείνη προτίµησε να καθίσει στο

µπράτσο και, ενώ οι δύο άντρες ακουµπούσαν διακρι-

τικά το βλέµµα στο αρµονικό σύνολο από µακριά µαύ-

ρα µαλλιά, µακριά µαύρα πόδια και γούνινες συνθετι-

κές µπότες, άρχισε:

Κάποτε, σε ένα νησί µε αρχοντικά σπίτια και πλού-

σια αγορά, ζούσαν πολλών ειδών άνθρωποι: ψαράδες,

έµποροι, ράφτες, γιατροί, καιροσκόποι πολιτικοί, αρι-

στοκράτες, δούλοι. Ένας ξεπεσµένος αριστοκράτης αγά-

πησε µια κοπέλα του λαού …»

Οι φλόγες από το τζάκι τρεµόπαιζαν γοητευτικά

στο πρόσωπό της και τις κινήσεις των χεριών, µα η Α-

ντριάνα είπε την ιστορία – που είχε να κάνει µε την α-

νάγκη του νέου να ξεπληρώσει το οικογενειακό χρέος,

* Καλλιτέχνες που κάνουν διάφορες περφόρµανς σε δηµόσιες

εκδηλώσεις ή σε σπίτια. Το 2060 συνηθισµένο επάγγελµα.


- 16 -

την προίκα που ζητούσε γι’ αυτό, ένα φτωχό αντεραστή

και την τελική εκούσια φυγή της κοπέλας στην Αθήνα

– µε ένα άβολο συναίσθηµα: εξοικειωµένη µε ακροα-

τήρια, ένιωσε αµέσως τη ζεστή ανταπόκριση του καθη-

γητή και την κατά βάθος, και παρά το χαµόγελο, αδια-

φορία του Μισέλ για την αφήγηση κι έτσι, καθώς οι

ακροατές ήταν µόνο δύο και οι δύο τάσεις απλώθηκαν

στο χώρο ισοδύναµα, αισθάνθηκε σαν να βρισκόταν µε

δύο συγχρόνως εραστές, έναν ειλικρινή και έναν απα-

τεώνα, από τους οποίους όµως όφειλε να τηρεί την ίδια

απόσταση.

Μετά το τέλος της αφήγησης κι ενώ ο καθηγητής

την παρατηρούσε ακόµα, ο Μισέλ είπε κολακευτικά:

«Να λοιπόν τι κάνει ένας στοριτέλερ».

«Και γιατί αν µιλούσε στον νέο κανείς δεν θα την

παντρευόταν;» ρώτησε ωστόσο ο καθηγητής.

«Γιατί έτσι ήταν εκείνα τα χρόνια».

«Ποια χρόνια;»

Η Αντριάνα κούνησε τους ώµους.

«Τα παλιά. Τι σηµασία έχει;»

Τότε κι ο Μισέλ επιτέθηκε, µε το βλέµµα στο

µαύρο κολάν:

«Και γιατί τον αγαπούσε in the first place;»

Γιατί έτσι, αυτή ήταν η ιστορία.

Στην αµήχανη ησυχία ακούστηκε η Μελάνη από

το πατάρι, µετά ο καθηγητής ενθάρρυνε την Αντριάνα:

«Ποια άλλη ιστορία θα µας πείτε λοιπόν, αγαπητή

κυρία Μαρίνσκα;»


- 17 -

Η ερώτηση απηχούσε σαφώς µοτίβο γνωστότατου

µυθιστορήµατος, γεµάτου αφηγήσεις έµπειρης κυρίας

προς ιδιόρρυθµα λάγνους ακροατές, ελπίζουµε όµως

ζωηρά πως η κυρία Μαρίνσκα το αγνοούσε*. Πάντως

δίστασε λίγες στιγµές, σαν να αναπολούσε ένα παρελ-

θόν γεµάτο γόνιµα µυστικά και εµπειρίες. Μετά άρχισε:

Ήταν κάποτε ένα αγόρι κι ένα κορίτσι, σε µια απέ-

ραντη χώρα µε έρηµες εκτάσεις, πλούσιες πολιτείες και

ατέλειωτους αυτοκινητόδροµους. Το αγόρι ζούσε µε τους

µετανάστες γονείς του µια µίζερη ζωή, πήγαινε σε ένα

µίζερο σχολείο κι ονειρευόταν να πάρει µέρος σε αγώνες

αυτοκινήτων. Εκείνη, ένα λεπτεπίλεπτο κοριτσάκι, ζούσε

σε ένα τροχόσπιτο µε τη µαµά της, τον πατριό της κι ένα

γέρικο µικρό σκυλί. Μια µέρα αποφάσισαν να πάρουν το

αυτοκίνητο του αγοριού, ένα φτιαγµένο αυτοκίνητο αγώ-

νων, και να φύγουν µακριά, σε ένα ταξίδι στην απέραντη

χώρα…»

Συνέχισε την αφήγηση – που µιλούσε για το αδιέ-

ξοδο των δύο παιδιών, το πώς το αγόρι σκότωσε κατά

λάθος κάποιον, πώς έθαψαν το νεκρό σκυλί τους στην

ερηµιά και πώς τελικά τους έπιασαν και το αγόρι µπήκε

φυλακή – µε µεγαλύτερη αυτοπεποίθηση από πριν, ενώ

και τα σκυλιά ακόµη, περισσότερο τα φιλικά λαµπρα-

ντόρ και λιγότερο το περήφανο σαλούκι, έµοιαζαν τώ-

* Ντε Σαντ, Σαλό.


- 18 -

ρα γοητευµένα από τη βαθιά µα πάντα θηλυκή φωνή µε

τον ήρεµα αποστασιοποιηµένο τόνο.

«Θλιβερή ιστορία», είπε ο Μισέλ, όταν εκείνη τε-

λείωσε, ενώ µια στιγµή µετά ο καθηγητής ρώτησε:

«Και ποια ήταν λοιπόν αυτή η χώρα;»

«∆εν ξέρω, µια µεγάλη χώρα», απάντησε η

Αντριάνα, κάπως απότοµα. «Αλλά µπορεί να ήταν και

η Συνοµοσπονδία. Όλοι εδώ µετανάστες δεν ήταν πα-

λιά;»

Ο Κουτρουµάνος δυνάµωσε το φως.

«Και γιατί να θάψουν το σκυλί;» ξαναρώτησε,

πριν κινηθεί προς τη σκάλα.

Όταν κατέβηκε κρατούσε στη µια παλάµη την ι-

σοµεγέθη Μελάνη και στην άλλη δύο βιβλία, που έδω-

σε στην κυνηγό. Το ένα είχε απλό, µονόχρωµο εξώ-

φυλλο κι έγραφε: Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Η τιµή και

το χρήµα. Το άλλο είχε στο εξώφυλλο την εικόνα ενός

νεαρού ζευγαριού µέσα σε ανοιχτό αυτοκίνητο κι έ-

γραφε: Σώτη Τριανταφύλλου, Ο υπόγειος ουρανός.

Καθώς η Αντριάνα τα ξεφύλλισε, ένα ανεπαίσθη-

το άρωµα αναδύθηκε από το χαρτί.


- 19 -

3333

Την έβλεπαν στα φώτα του δρόµου σαν πορφυρή

λάµψη (από το χρώµα του µπουφάν), όταν επέστρεφε

τα βράδια από το ποδηλατοστάσιο στους Βάλτους. Κυ-

λούσε ήρεµα πάνω σε ένα strada από ανθρακονήµατα,

µοντέλο ’50, σπάνια έτρεχε, πιο σπάνια λαχάνιαζε ή

σάστιζε. Τα πρωινά χαιρετούσε στην αντίθετη διαδρο-

µή, άφηνε το ποδήλατο έξω από το Μητροπολιτικό

Πάρκο κι έπαιρνε το µετρό. Αυτό όταν είχε να βγάλει

σκυλιά. Όταν δεν είχε, πήγαινε βόλτα µε το ποδήλατο ή

µε τα πόδια. Το ιδανικό πάντως ήταν όταν συνδύαζε

βόλτα και δουλειά, µε τέσσερα σκυλιά της περιοχής

που τα έβγαζε όλα µαζί στο Πάρκο.

Η παραλία των Βάλτων δεν προσφερόταν πια για

βόλτα, αν και µακρύτερα ένα οικοσύστηµα είχε αρχίσει

να ξαναγεννιέται. Οι παλιοί θυµούνταν την ακτή πριν

από τον Πόλεµο του Νερού, όλη αµµουδιά και ανοιχτό-

χρωµα βράχια από το Φάληρο µέχρι το Σούνιο. Με µι-


- 20 -

κρούς όρµους, µαρίνες και πλαζ, µ’ ένα πλακόστρωτο

κατά µήκος στολισµένο φοίνικες και πικροδάφνες και

δίπλα του τον χλοοτάπητα του τραµ, καθαρή µετά την

πλήρη εφαρµογή του βιολογικού καθαρισµού και µε

ρηχά νερά, η παραλία του Σαρωνικού ήταν ο παράδει-

σος της Αθήνας.

Ο Πόλεµος του Νερού ξέσπασε το ’40, κράτησε

τρία χρόνια και έκανε τους διανοούµενους να θέσουν

ξανά τα παλιά ερωτήµατα και τους υποθετικούς κατά-

σκοπους από το Γαλαξία να αναρωτηθούν γιατί γίνεται

πόλεµος για το νερό σε έναν πλανήτη µε τόσο νερό. Ο

πόλεµος βέβαια δεν έγινε από έλλειψη νερού, αλλά για

τον έλεγχό του από τις εταιρίες. Οι δυνάµεις µοίρασαν

συµµάχους, οι άνθρωποι θρήνησαν αγαπηµένους και

όταν ο πόλεµος τέλειωσε, εκτός από τις άλλες µοιρα-

σιές, τα ενεργοβόρα εργοστάσια αφαλάτωσης είχαν ε-

µπεδώσει την αξία τους ακόµα και σε µέρη µε έξι µήνες

το χρόνο βροχή.

Μονάδα αφαλάτωσης έγινε και στην παραλία του

Σαρωνικού, αλλά εγκαταλείφθηκε όταν εγκαινιάστηκε

µεγαλύτερη στη Σαλαµίνα. Στη θέση της παλιάς σχη-

µατίστηκαν οι Βάλτοι. Στο έδαφός τους φύτρωσε συ-

νοικία µε προκάτ σπιτάκια, που τα νοίκιασαν φτωχοί

εργένηδες, κυνηγοί, διασκεδαστές και κυρίως δάσκαλοι

γλωσσών, το πιο συνηθισµένο επάγγελµα σε ένα κρά-

τος µε τόσες γλώσσες. Το 2060 οι περισσότεροι από

αυτούς σύχναζαν στην τοπική µπιραρία και στα κοντι-

νά µούλτιπλεξ, νοίκιαζαν ποδήλατα ή µικρά ηλεκτρο-


- 21 -

κίνητα για τις βόλτες τους και ταξίδευαν µε τρένο στις

άλλες επαρχίες. Ήταν µια ήσυχη εποχή µετά από µεγά-

λη περίοδο ταραχών, που είχε αρχίσει στα τέλη του πε-

ρασµένου αιώνα.

Οι γονείς των γονιών τη Αντριάνας ήρθαν στην

Ελλάδα την εποχή που ο ροκ ύµνος The wind of change

ηχούσε ακόµα µε συγκίνηση στα αυτιά όλων, από τους

µεγιστάνες και τους φιλόσοφους µέχρι τα εκατοµµύρια

των ακτηµόνων που φάνηκαν στον ορίζοντα όταν κά-

θισε η σκόνη του ανέµου της αλλαγής. Οι ντόπιοι τότε,

ακόµα και οι πιο φτωχοί, απολάµβαναν ζωή σκανδα-

λωδώς καλύτερη από τους νεοφερµένους, µε τη διάκρι-

ση µάλιστα θεσπισµένη µε νόµους, και κάθε τόσο οι

γονείς των γονιών της Αντριάνας έπρεπε να βγάζουν

άδεια διαµονής.

Οι γονείς της, γεννηµένοι στην Αθήνα µα βάσει

ενός παράξενου νόµου Βούλγαροι υπήκοοι, ήταν πιο

τυχεροί: απόλαυσαν την ένταξη της Βουλγαρίας στην

Ευρωπαϊκή Ένωση, προάγγελο της Συνοµοσπονδίας,

που τους απάλλαξε τουλάχιστον από την άδεια. Σπού-

δασαν δάσκαλοι, αλλά πάνω που κέρδισαν καλύτερη

ζωή (και κάποια δικαιώµατα Έλληνα πολίτη) ήρθε η

Συνοµοσπονδία, που τους ξανάκανε φτωχούς µαζί µε

εκατοµµύρια όλων των εθνοτήτων, καθώς οι εξελίξεις

έφεραν επίσηµα πια στην εξουσία τις πολυεθνικές και

απέκλεισαν τη συντριπτική πλειοψηφία από κοινωνική


- 22 -

εξέλιξη, ανώτερη µόρφωση και πιθανότητα για ζωή

έξω από τη µάζα.

Μα η Αντριάνα δεν καταλάβαινε τον αποκλεισµό.

Είχε ζήσει όλη την απλή ζωή της σε αυτή τη στάσιµη

µα ασφαλή κοινωνία, αγαπούσε πολύ την Αθήνα και

δεν υπήρξε ποτέ ξένη. Θα ήταν αστείο άλλωστε, αφού

οι τρεις γενιές από την ίδια οικογένεια ήταν το µάξι-

µουµ συνέχειας που έζησε ποτέ η Αθήνα ως πόλη: είτε

ο προπάππους θα ήταν πάντα από κάπου αλλού, είτε ο

δισέγγονος θα έφευγε για αλλού.

Εκτός από αγαπηµένη πατρίδα, η Αντριάνα είχε

και φίλους, αν και λόγω χαρακτήρα όχι στενούς. Στη

µπιραρία των Βάλτων τραγουδούσαν µέχρι αργά, ή κα-

τέβαζαν τραγούδια από το δίκτυο µοιράζοντας το λο-

γαριασµό και τα άκουγαν ήρεµα και γλυκά, νιώθοντας

ο ένας την παρουσία του άλλου. Επιπλέον η Αντριάνα

αγαπούσε και φρόντιζε την ηλικιωµένη γειτόνισσά της

Όλγα Μιχαήλοβα, είχε καλές σχέσεις µε τους γονείς

της και στα εικοσιπέντε της είχε ήδη δύο τρεις ερωτικές

ιστορίες.

Η Αντριάνα µας ήταν λοιπόν ένα κανονικό κορί-

τσι, που παρά τη στάσιµη κοινωνία ένιωθε τη ζωή γε-

µάτη επιλογές. Το βράδυ που επέστρεψε στο προκάτ

της µε τα δύο βιβλία του Κουτρουµάνου κατέβασε το

κρεβάτι, που κρυβόταν κάθετα µέσα στην ντουλάπα,

κάθισε αναπαυτικά µε την πλάτη στο µαξιλάρι και, µε

προσοχή και σχεδόν πόθο, ακούµπησε την Τιµή και το

χρήµα στους αναδιπλωµένους µηρούς.


- 23 -

Στην αρχή δεν διάβασε κανονικά. Κράτησε, µύρι-

σε, ξεφύλλισε. Ήταν διασκεδαστικό σαν παζλ κι αµε-

σότερο από το δίκτυο: ενώ εκεί δεν αναζητούσες παρά

µόνο ό,τι χρειαζόσουν εκείνη τη στιγµή, αυτό το εύ-

χρηστο πακετάκι από χάρτινα φύλλα σε προκαλούσε να

ψάξεις. Αλλά το πιο ωραίο ήταν ότι γεννούσε και τρυ-

φερότητα, µια διάθεση να το προστατέψεις: µπορούσε

να σκιστεί, να καεί, να διαλυθεί. Ελέγχοντας τον πει-

ρασµό να συνεχίσει να χαϊδεύει το χαρτί και να ανοίγει

τυχαίες σελίδες, και αφού παιδεύτηκε λίγο να βολέψει

το φως, η Αντριάνα άρχισε τέλος να διαβάζει.

Είχε διαβάσει αρκετά µυθιστορήµατα στο δίκτυο,

µα στη διαδοχή των σελίδων εκεί οι συσχετισµοί χάνο-

νταν. Ξεχνούσες ακόµα και τη συνέχεια, πόσο µάλλον

τη βαθύτερη σύνδεση, κι αν κάτι που διάβαζες σου θύ-

µιζε κάτι προηγούµενο, αµφίβολο αν θα το αναζητού-

σες. Στο βιβλίο όµως ήταν εύκολο, µπορούσες να δια-

βάσεις οποιαδήποτε σελίδα, έχοντάς τες ταυτόχρονα

όλες µαζί στα χέρια σου. Πρώτη φορά έκανε τόσους

συσχετισµούς, που της έδειξαν πόσο µελετηµένη ήταν

Η Τιµή και το Χρήµα και τι παραπάνω έλεγε πέρα από

την απλή ιστορία της: ο χώρος δράσης της ήταν η Κέρ-

κυρα των αρχών του 20ου αιώνα. ∆εν ήταν λοιπόν αό-

ριστα ένα νησί, ούτε κάποτε ή παλιά, ήταν µια πρώην

βρετανική και πρόσφατα µόλις ελληνική γη*, όπου άρ-

* Τα Επτάνησα ενσωµατώθηκαν στην Ελλάδα το 1868.


- 24 -

χιζε να αναπτύσσεται η αστική τάξη. Οι αριστοκράτες

µάχονταν να κρατήσουν τη δύναµή τους, µα όπως έδει-

χνε το βιβλίο σε διάφορα σηµεία, όλα εξαρτιόνταν πια

από το Χρήµα. Ο φτωχός αντεραστής που ζήτησε σε

γάµο την κοπέλα δεν ήταν πιο «καλός» από τον ξεπε-

σµένο αριστοκράτη, απλώς δεν είχε τις ίδιες ανάγκες,

στη δική του τάξη µια φτωχή γυναίκα ήταν αρκετή. Ο

ανταγωνισµός τους πάλι δεν ήταν µόνο εκείνος των α-

ντεραστών αλλά, όπως φωτιζόταν από το συνδυασµό

των στοιχείων, ήταν και σύγκρουση τάξεων. Τέλος η

φυγή της κοπέλας στην Αθήνα δεν σήµαινε µόνο τη γυ-

ναικεία συνειδητοποίηση, µα κάτι ευρύτερο που την

περιλαµβάνει: τη χειραφέτηση του ατόµου στον αστικό

κόσµο.

Η πρωτόγνωρα στενή επαφή µε ένα µυθιστόρηµα

άνοιξε σιγά σιγά µπροστά στην Αντριάνα έναν καθρέ-

φτη, και µέσα του είδε τότε για πρώτη φορά τις αφηγή-

σεις της ως στοριτέλερ στο αληθινό τους νόηµα: ήταν

απλές σαν παραµύθια, περιείχαν τα βασικά µας στοι-

χεία. Γι’ αυτό και άρεσαν: οι άνθρωποι χαίρονται να

βλέπουν τον πυρήνα τους.

Αλλά η ζωή δεν είναι τόσο πυρήνας όσο περίβλη-

µα. Οι αφηγήσεις της Αντριάνας ήταν η απόλυτη ύπαρ-

ξη του ανθρώπου, µα ένα µυθιστόρηµα είναι η σχετική

του ύπαρξη κι αυτό της φάνηκε σπουδαίο.

Στο άλλο βιβλίο η χώρα ήταν η Αµερική του τέ-

λους του 20ου αιώνα, όπου τα χωράφια µύριζαν βουτυ-

ρωµένο ποπ κορν κι έδιναν την ψευδαίσθηση ανοιχτού


- 25 -

ορίζοντα, ενός επίπεδου δρόµου προς την πραγµατο-

ποίηση του ονείρου. Παρά την αφθονία των πληροφο-

ριών, η Αντριάνα ένιωσε για ποιο λόγο ο Υπόγειος ου-

ρανός ήταν, το 2060, από τα πιο δηµοφιλή µυθιστορή-

µατα ως διασκευή για στοριτέλερ. Ήταν, ακριβώς, πε-

ρισσότερο πυρήνας και λιγότερο περίβληµα. Η δύναµή

του δεν βρισκόταν τόσο στην ποικιλία των στοιχείων ή

στην κοινωνική ανάλυση, όσο στους δύο κεντρικούς

ήρωες, αυτά τα σχεδόν παιδιά που σχηµάτισαν εν α-

γνοία τους έναν αρχετυπικό ανθρώπινο δεσµό: ένας ά-

ντρας που ονειρεύεται αγώνες, µια γυναίκα που ακο-

λουθεί τον άντρα και ένα σκυλί σε θέση βρέφους. Μια

οικογένεια πρωτόπλαστων, που πορεύονται αθώοι στην

ερηµιά και τη σκληρότητα του κόσµου.

Όµως το βιβλίο είχε και κάτι άλλο, που όχι µόνο

στην αφήγηση για στοριτέλερ, αλλά ούτε και στο πλή-

ρες µυθιστόρηµα της οθόνης δεν προλάβαινες να αντι-

ληφθείς: κάτω από το κείµενο παλλόταν µια ενέργεια,

σαν να κυλούσε άγραφη µια άλλη ιστορία, που την έ-

νιωθες µόνο µε την παύση, τη συγκέντρωση στο χαρτί,

το κράτηµα του βιβλίου στα χέρια. Λουτσία Ρόσσι,

σκέφτηκε η Αντριάνα τρυφερά, σαν να περίµενε να ζω-

ντανέψει το κορίτσι. Να βγει εκεί µπροστά της, µέσα

από την έρηµο και τη ζέστη, ήσυχο, σοβαρό, έχοντας

εµπιστοσύνη, µε το σκυλί, τον Ντρούπι, στην αγκαλιά

του.

Ώρες µετά, γοητευµένη, αναζήτησε στο δίκτυο

τους συγγραφείς των δύο βιβλίων: Σώτη Τριανταφύλ-


- 26 -

λου. Ελληνίδα συγγραφέας, έζησε από τα µέσα του

20ου ως τα µέσα του 21ου αιώνα. Αρκετά έργα της υ-

πήρχαν στο δίκτυο. Κωνσταντίνος Θεοτόκης, έναν αιώ-

να νωρίτερα, έζησε πολύ λιγότερο. ∆εν βρήκε την Τιµή

και το Χρήµα παρά σε αποσπάσµατα. Να την αναρτού-

σε άραγε ολόκληρη;

Άνοιξε µια βιβλιοθήκη ελεύθερης (µε την κάρτα

µέλους) πρόσβασης, που προέβλεπε και αναρτήσεις

από χρήστες, µε αντάλλαγµα την προσθήκη πόντων στη

συνδροµή τους. Σκανάρισε µερικές σελίδες και ήταν

έτοιµη να τις αναρτήσει, όταν απότοµα σταµάτησε. Τι

πάω να κάνω;

Η βιβλιοθήκη προέβλεπε βέβαια αναρτήσεις, αλ-

λά, εννοείται, ηλεκτρονικών κειµένων. Η πηγή όµως

της Αντριάνας ήταν χάρτινη. Ποιοι λοιπόν αναρτούσαν

στο δίκτυο κείµενα από χάρτινα βιβλία; Με άλλα λόγια,

ποιοι έλεγχαν τι υπάρχει και τι όχι στο δίκτυο;

Η απάντηση ήταν πασίγνωστη: µόνο οι δηµόσιες

βιβλιοθήκες, που ανήκαν στην issol, την durcel και την

ebedu. H Αντριάνα δεν µπορούσε να αναρτήσει τον

Θεοτόκη, ήταν παράνοµος.


- 27 -

4444

Το ρεύµα αέρα από το πατάρι ήταν και πάλι από-

τοµο, µα η Αντριάνα ένιωσε λιγότερη έκπληξη αυτή τη

φορά: η παρέα που απρόσµενα την είχε υποδεχτεί στο

λοφτ (είχε πάει να επιστρέψει τα βιβλία) ήταν, όπως

γρήγορα κατάλαβε, µια παράνοµη οµάδα αναγνωστών,

που χρησιµοποιούσε συχνά αυτή τη δεύτερη είσοδο.

Ο νέος που κατέβηκε τη σκάλα (µπλε πουλόβερ,

σοβαρό, λίγο χλοµό πρόσωπο, κάπως λοξά µάτια µε ί-

σιο βλέµµα) λεγόταν Ναράγιαν Νεσάι και ήταν δηµο-

σιογράφος και µέλος του ΣΥ.Ν.Ε.Κ.* Πριν καλά καλά

συστηθεί ωστόσο (µε αυτές τις δύο ιδιότητες), κεραυ-

νοβόλησε µε αυστηρή µατιά την ωραία σύντροφό τους

Ερµιόνη Τζούµα (ξανθές µπούκλες, στενή φούστα, α-

µάνικη µπλούζα), που εκείνη τη στιγµή έλεγε στην Α-

ντριάνα µε αέρα θηλυκής αντιζηλίας πως της άρεσαν τα * Συνασπισµός Νεοκοµµουνιστικών Ευροβαλκανικών Κινηµά-

των.


- 28 -

ελεύθερα πράγµατα, σαν το βιβλίο που «δεν ελέγχεται

όπως το δίκτυο».

Η Αντριάνα θα βρήκε µάλλον παράξενο να λέει

κάποιος ελεύθερο κάτι για το οποίο κινδύνευε να πάει

φυλακή, µα δεν µίλησε γιατί ένιωσε τα βλέµµατα των

άλλων και δεν θέλησε να δυσκολέψει τη θέση της

Ερµιόνης.

«Η Ερµιόνη µαγειρεύει ωραία», άλλαξε τότε εύ-

θυµα (και µασουλώντας) την κουβέντα ο Μισέλ, που

καθόταν δίπλα στην ξανθιά αναγνώστρια και κάθε τόσο

την άγγιζε, µε µάλλον επίπλαστη οικειότητα.

Υπήρχε πράγµατι δείπνο: τροποποιηµένες πατά-

τες ψητές και γεµιστές µε κιµά και τυρί, σαλάτες και

γλυκό, όλα µε κέτερινγκ. Η ξανθιά Ερµιόνη ωστόσο,

που το είχε οργανώσει, παρά τα κοµπλιµέντα του Μι-

σέλ είχε περισσότερο το νου της στον Κουτρουµάνο,

πράγµα που σαφώς ενοχλούσε τη θρονιασµένη στα πό-

δια του καθηγητή Μελάνη. Όσο για τον ίδιο τον καθη-

γητή, ο συνδυασµός Μελάνης, Ερµιόνης και Αντριάνας

φανερά του προξενούσε ευφορία.

Την παρέα συµπλήρωνε ένας νεαρός γύρω στα

είκοσι, µελαχρινός, αδύνατος και ζωηρού αµφίρροπου

σεξ απίλ, µε το απίθανο όνοµα Σεκερµέλ. Ήταν σύνθετο

από το τουρκικό σεκέρ, ζάχαρη (η µητέρα του ήταν από

τη δυτική Τουρκία, επαρχία της Συνοµοσπονδίας) και

το ελληνικό µέλι. (Ο πατέρας του ήταν Έλληνας). Στην

πρώτη ευκαιρία έσπευσε να πει στην Αντριάνα ότι αν

έψαχνε στο δίκτυο θα τον εύρισκε σε µια σηµαντική


- 29 -

πολιτιστική εκδήλωση, αλλά δεν πρόλαβε να διευκρινί-

σει ποια, γιατί εκείνη τη στιγµή οι τόνοι πάλι ανέβη-

καν: η Ερµιόνη είχε µόλις αναφέρει κάτι για µια λήκυθο

και ο καθηγητής τη διέκοψε απότοµα µε ένα «όχι τώ-

ρα», ενώ και ο Ναράγιαν Νεσάι έδειξε πάλι ενοχληµέ-

νος. Μόνο ο Μισέλ ξαναείπε ανάλαφρα:

«Πώς κάνετε έτσι, παιδιά, µε τη λήκυθο; Όλα κα-

λά θα πάνε!»

Η Αντριάνα απέφυγε να ρωτήσει για τη λήκυθο

και έστρεψε το ενδιαφέρον της στον Ναράγιαν Νεσάι.

Ήταν από τους νέους που της άρεσαν. Το αλβανικό ε-

πίθετο υποδήλωνε µέρος της καταγωγής, µα το ινδικό

µικρό ήταν µυστήριο. Από τις κουβέντες έµαθε πως εί-

χε τον πατέρα του στο Γηροκοµείο, όπου τον επισκε-

πτόταν συχνά, και πως ζούσε κοντά στο ίδρυµα, σε ένα

καµαράκι στους Αµπελοκήπους. Ζει µόνος του άραγε;

Ας πούµε από τώρα πως η Αντριάνα ποτέ δεν θα

δώσει ζωή στην ανεπαίσθητη φλόγα που της ξύπνησε

απόψε ο Ναράγιαν Νεσάι και ούτε το αντίστροφο θα

γίνει. Για εκείνον δεν ξέρουµε γιατί, παρόλο που χρό-

νια µετά θα τον βρούµε ζευγαρωµένο µε µια άλλη ηρω-

ίδα µας, για εκείνη όµως τολµάµε να µαντέψουµε αυτό

που, παρά τα θετικά, θα την αποµακρύνει: η Αντριάνα

δεν µπορεί να ζευγαρώσει µε το πειθήνιο µέλος ενός

κόµµατος.

Κατά τη διάρκεια του δείπνου οι εντάσεις διαλύ-

θηκαν. Στην Αντριάνα ο Κουτρουµάνος φάνταζε εκείνο

το βράδυ σαν αποθηκάριος ζαχαρωτών, ιδιοκτήτης µυ-


- 30 -

στικής αποθήκης µε σπάνιες καραµέλες, από όπου διά-

λεγε για τους τυχερούς. Το παιδικό συναίσθηµα τής έ-

φερε στο νου σκηνές παραµυθιών από διαδραστικές

σελίδες, µε την ίδια βυθισµένη στον τρισδιάστατο κό-

σµο τους και τη µαµά της να την βγάζει από αυτόν γλυ-

κά, βάζοντάς την για ύπνο:

«Εµείς είµαστε καλά, Νένε, να σκέφτεσαι τα

παιδάκια που δεν έχουν στα αλήθεια νερό».

Ήταν στον Πόλεµο του Νερού, από τον οποίο η

Αντριάνα, πολύ µικρή τότε, θυµόταν µόνο αόριστα λό-

για για την Αντίσταση και για κατασκόπους, κυρίως

όµως για την έλλειψη νερού, που ως απειλή περισσότε-

ρο, γέµιζε το σπίτι µε ανάσες αγωνίας. Η µαµά ήταν

εκεί να καθησυχάζει, κι ο Κουτρουµάνος τώρα της θύ-

µιζε εκείνη την αµφίσηµη ασφάλεια, από τη µια εγώ εί-

µαι εδώ, µη φοβάσαι, από την άλλη πρέπει να παλεύεις

για τους άλλους.

Μετά το γεύµα του εµπιστεύτηκε τις εντυπώσεις

της από την Τιµή και το χρήµα και τον Υπόγειο ουρανό

κι εκείνος τότε παρατήρησε, κάπως προκλητικά, ότι τα

δύο βιβλία έχουν γραµµική αφήγηση, γι’ αυτό και τα

παρακολούθησε εύκολα. Χωρίς να πτοηθεί, η Αντριάνα

είπε ότι η µη γραµµική θα είχε πολύ µεγαλύτερο ενδια-

φέρον σε βιβλίο.

«Ελληνικά πάντα;» τη ρώτησε.

Κατένευσε µηχανικά. Μπροστά στην σκάλα προς

το πατάρι, ο καθηγητής στράφηκε και την ξαναρώτησε,

µε εκείνο το ιδιαίτερο ύφος:


- 31 -

«Και τι ακριβώς θα ήθελε λοιπόν η αγαπητή µας

Αντριάνα Βασίλιεβα να διαβάσει;»

Μα η Αντριάνα Βασίλιεβα άφησε στον ίδιο την

επιλογή: θα ήθελε απλώς οποιοδήποτε µυθιστόρηµα µε

δύσκολη αφήγηση και οποιονδήποτε Έλληνα ποιητή.

«Πόζα, Μελάνη».

Ο Σεκερµέλ είχε ανοίξει έναν τόµο των Απάντων

του Ντίκενς σαν αντίσκηνο πάνω από το γατάκι και

κρατούσε την κοµψή του ασηµένια κάµερα-στυλό. Η

Μελάνη πόζαρε ήσυχη µα µε τα νυχάκια έξω, αν και

αυτή η άσεµνη λεπτοµέρεια δεν ήταν απειλή ούτε πια

δυσαρέσκεια (ο Κουτρουµάνος είχε αποµακρυνθεί από

την Ερµιόνη), αλλά µάλλον αδιαφορία. Η φωτογραφία

που µια στιγµή µετά φώλιασε στην κάµερα έµελλε να

γίνει το σήµα κατατεθέν των βιβλιόφιλων του πλανήτη,

αλλά εκείνη τη στιγµή κανείς δεν µπορούσε να το φα-

νταστεί, πολύ περισσότερο η Μελάνη, που αν περνούσε

από το κεφαλάκι της τέτοια προοπτική θα φρόντιζε

τουλάχιστον να βάλει τα νυχάκια µέσα. Μετά τη φωτο-

γράφιση βγήκε µε ένα νιαούρισµα από τον Ντίκενς κι

έσπευσε στο πατάρι, από όπου κατέβηκε στην παλάµη

του Κουτρουµάνου και µε αντίβαρο, στο άλλο χέρι του

καθηγητή, Το δωµάτιο του Ιάκωβου της Βιρτζίνια

Γουλφ και τα Άπαντα του Γιώργου Σεφέρη.


- 32 -

Κανονικά η Αντριάνα θα πήγαινε στην µπιραρία,

στο κέντρο των προκάτ, όπου έφτανες από στενούς µα

καλοστρωµένους δρόµους. Η γειτονιά δεν είχε εγκλη-

µατικότητα, πιο επικίνδυνα ήταν στο Πάρκο, παρά τη

φύλαξη και το φωτισµό. Από την άλλη το να ζεις κοντά

σε πάρκο ήταν πλεονέκτηµα, αφού έτσι δεν χρειαζόταν

να πας µακριά για ψυχαγωγία, γι’ αυτό και δίπλα του

είχαν αναπτυχθεί κυρίως φτωχές συνοικίες. Μεγάλη ε-

ντύπωση πάντως σε φτωχούς και εύπορους είχε κάνει

το καταγραµµένο στην ιστορία της πόλης παράδοξο,

κατά το οποίο παλιά, πριν τη Συνοµοσπονδία, τα σπίτια

κοντά στα ελάχιστα τότε πάρκα της Αθήνας ήταν πα-

νάκριβα και τα είχαν πλούσιοι.

∆εν πήγε όµως στην µπιραρία: άναψε τον προβο-

λέα που πρόσφατα είχε βολέψει πάνω από το κρεβάτι

και τον έστρεψε ανυπόµονα στα βιβλία.

Το τρίτο βιβλίο που κρατούσε στα χέρια της, Το

δωµάτιο του Ιάκωβου, ήταν κι αυτό στην πραγµατικό-

τητα µια γραµµική αφήγηση, µα ήταν τόσες οι λεπτοµέ-

ρειες και τόση η ελευθερία των συνειρµών, ώστε ξέ-

φευγε από τη ροή της και µπορούσες να διαβάσεις αυ-

τόνοµα όποιο απόσπασµα ήθελες. Σε πρώτη εκτίµηση

αυτή η δυνατότητα πλησίαζε την ανάγνωση στο δίκτυο,

όµως, κρατώντας ολόκληρο το µυθιστόρηµα στα χέρια

και ξεφυλλίζοντάς το προσεκτικά, η Αντριάνα είχε τώ-

ρα µια νέα, ενδιαφέρουσα αίσθηση: ήταν σαν οι συ-

νειρµοί της συγγραφέως να έφτιαχναν, µε τη συγκεκρι-

µένη αυτή και όχι κάποια άλλη δοµή, το ιδιαίτερο DNA


- 33 -

του βιβλίου, που αντανακλούσε µια µοναδική προσω-

πικότητα. Με άλλα λόγια, σε αυτό το βιβλίο, ο ίδιος ο

συγγραφέας ήταν, ως πρόσωπο (ίσως κατά κάποιο τρό-

πο και ως σώµα), πολύ πιο έντονα παρών.

Τέλος µπορεί να έφταιγε η (φρέσκια) πείρα της ή

η επιθυµία της (ή η επιθυµία που γεννά η πείρα), αλλά

τα ποιήµατα του Σεφέρη είχαν όλες µαζί τις ιδιότητες

που είχε βρει στα τρία προηγούµενα βιβλία. Το ξεφύλ-

λισµα φανέρωσε τη µεταξύ τους σχέση, κι επίσης εδώ

και αν παλλόταν µια ενέργεια κάτω από τις γραµµές,

βοηθούµενη κι από το ρυθµό της αναπνοής. (Ασυναί-

σθητα η Αντριάνα διάβαζε µεγαλόφωνα). Το σπουδαιό-

τερο αν και πιο ακατανόητο, το κάθε ποίηµα, µε τη

µορφή του, τους στίχους, τον τίτλο, ήταν επίσης ένα

αυτόνοµο σώµα, που ενώ στην οθόνη έµοιαζε µε άυλο

φάντασµα, εδώ το ένιωθε να υλοποιείται µε έναν ιδιαί-

τερο τρόπο, στηριγµένο στο αγκάλιασµα του σώµατος-

βιβλίου. Με άλλα λόγια η Αντριάνα, αν και δύσκολα θα

το διατύπωνε, ζούσε τη γνωριµία µε µια µορφή εκλε-

κτής ύλης, πράγµα που υποβοηθούσε κι ο Σεφέρης:

«Τα δάχτυλα νιώθουν τη δροσιά της πέτρας…»,

«Χαϊδεύω τα σκουριασµένα κανόνια…», «…τα δάχτυλά

µου στο µαλακό χορτάρι βρήκαν τα δάχτυλά σου…»,

«…τα χέρια που ξέραν να δοκιµάσουν αν ήταν καλά

σκαλισµένη στην πλώρη η γοργόνα…», «χωρίς αφή χω-

ρίς ανθρώπους, µέσα σε µια πατρίδα που δεν είναι πια


- 34 -

δική µας» και «η αγάπη µας… ψηλαφούσε σιγά µέσα στα

πράγµατα που µας τριγύριζαν».*

* Τα αποσπάσµατα είναι από το Μυθιστόρηµα (Β΄, Θ΄, ΙΕ΄, Η΄) και (το

τέταρτο και το έκτο) από το Τετράδιο Γυµνασµάτων 1928-1937 (Πάνω

σ’ ένα ξένο στίχο και Φυγή).


- 35 -

5555

Η Όλγα Μιχαήλοβα Κίροβα, γεννηµένη το 1990

στην Αθήνα από Ουκρανούς γονείς, δασκάλα ρωσικής

και κατ’ εξαίρεση ηλικιωµένη κάτοικος των Βάλτων,

ήταν η αγαπηµένη γειτόνισσα της Αντριάνας. Φύλαγε

σαν θησαυρό ένα παµπάλαιο αντίτυπο µιας µεθόδου

εκµάθησης ρωσικής, για το οποίο αναζητούσε παράνο-

µα χηµικά συντήρησης, αν όµως παραβλέψουµε αυτή

την παραξενιά ήταν µια συνετή γυναίκα εβδοµήντα

χρονών που δεν αρνιόταν τις χαρές της ζωής και ένας

από τους χιλιάδες τακτικούς θαµώνες του µεγαλύτερου

πάρκου της Ελλάδας κι ενός από τα µεγαλύτερα της

Συνοµοσπονδίας.

Το Μητροπολιτικό Πάρκο του Ελληνικού απλώ-

νεται σε έκταση τεσσάρων χιλιάδων στρεµµάτων, εκεί

όπου κάποτε βρισκόταν το παλιό αεροδρόµιο της Αθή-

νας. Ο φαρδύς κεντρικός άξονας, στην πραγµατικότητα

ο πρώην αεροδιάδροµος, είναι τώρα χώρος αναψυχής


- 36 -

µε περίπτερα, εστιατόρια και µπαρ. ∆ιακλαδίζεται σε

ποδηλατόδροµους και µονοπάτια που οδηγούν σε συ-

στάδες δέντρων, αλέες και λίµνες και καταλήγει σε ένα

αµφιθέατρο. Όλος ο χώρος ανήκει φυσικά στην issol,

τη durcel και την ebedu.

Κυριακή πρωί η Όλγα Μιχαήλοβα φλυαρούσε πί-

νοντας το τσάι της παρέα µε δύο συνοµήλικους και αρ-

κετούς νεότερους, ενώ οι φωνές των παιδιών αντηχού-

σαν στη σάλα του θερµαινόµενου κλειστού περίπτερου

µε τη µεγάλη τζαµαρία. Η ηλιόλουστη Κυριακή έµοια-

ζε ίδια µε άλλες, µόνο που τελειώνοντας το τσάι της η

Όλγα Μιχαήλοβα αντιλήφθηκε ότι δεν είχε δει σήµερα

στο πάρκο την Αντριάνα Βασίλιεβα, παρόλο που της

είχε πει πως θα ερχόταν. Η Αντριάνα Βασίλιεβα όταν

έλεγε κάτι το εννοούσε και η Όλγα Μιχαήλοβα βρισκό-

ταν πια στην ηλικία που διαχρονικά και διεθνώς θεωρεί

την ασφάλεια σηµαντικότερη από την ιδιωτικότητα,

έτσι χωρίς δισταγµό της τηλεφώνησε.

Τα προκάτ τους ήταν δίπλα δίπλα, στο τρίτο τε-

τράγωνο µετά τα φωτοβολταϊκά. Είχαν παρόµοια διαρ-

ρύθµιση, µε λιλιπούτεια κουζίνα και µπάνιο, πτυσσό-

µενο κρεβάτι, µικρό καθιστικό και γραφείο µε οθόνη

και σύνδεση στο δίκτυο. (Στα 2060 η Συνοµοσπονδία

είχε πετύχει τη σύνδεση σχεδόν του 100% των πολιτών

της). Η Όλγα Μιχαήλοβα απολάµβανε τις συνθήκες ά-

νεσης των φτωχών της Συνοµοσπονδίας, που τις έβρι-


- 37 -

σκε καλύτερες από εκείνες των αρχών του αιώνα, µα

οριστικά στάσιµες.

«Κοίτα, Αντριάνα», έλεγε. «Τώρα οι άστεγοι εί-

ναι λιγότεροι, αλλά όλοι είµαστε φτωχοί, χωρίς ελπίδα

βελτίωσης, τουλάχιστον µέσα σ’ αυτό το σύστηµα».

Η διαφορά του προκάτ της δασκάλας από εκείνο

της Αντριάνας ήταν ότι διέθετε βιβλιοθήκη. Περιείχε

κυρίως λογοτεχνία, χωρισµένη κατά εθνικότητα, µε

αρκετά καλλιτεχνικά εξώφυλλα και λίγους πανόδετους

τόµους. Σε περίπτωση που µπερδευτήκατε, όλα ήταν

απολύτως νόµιµα: η Όλγα Μιχαήλοβα είχε εκτυπώσει

από το δίκτυο τα έργα και τα είχε δώσει για βιβλιοδεσί-

α.

«Εγώ µεγάλωσα µε βιβλία», είχε εξηγήσει στην

Αντριάνα, που δεν καταλάβαινε το σκοπό ενός τέτοιου

εξόδου, πολύ περισσότερο µιας τέτοιας βαριάς και φι-

λικής µε τη σκόνη επίπλωσης.

Τώρα η Αντριάνα, που όπως µαντέψατε είχε µεί-

νει σπίτι παρέα µε τη Βιρτζίνια Γουλφ και τον Σεφέρη,

διέσχιζε τα λίγα µέτρα που χώριζαν τις πόρτες τους έ-

χοντας τα δύο βιβλία του Κουτρουµάνου στην τσάντα

και την ελπίδα να ξαναδεί, µε καινούργιο τώρα βλέµµα,

το παλιό αντίτυπο της µεθόδου Ρωσικής.

«Σεφέρης», µονολόγησε η Όλγα Μιχαήλοβα, ξε-

φυλλίζοντας µε ευλάβεια το γκρίζο τόµο. «Είναι µητρι-

κή σου τα ελληνικά;»


- 38 -

«Ναι», απάντησε η Αντριάνα, «όταν γεννήθηκα οι

γονείς µου τα µιλούσαν στο σπίτι πιο πολύ από τα

βουλγάρικα».

Όσο µιλούσε, το βλέµµα της στεκόταν επίµονα

στο συρτάρι όπου η Όλγα Μιχαήλοβα φύλαγε τη µέθο-

δο ρωσικής, µα η δασκάλα το αγνόησε και ανοίγοντας

το άλλο βιβλίο, τη Βιρτζίνια Γουλφ, µουρµούρισε πόσο

σηµαντική είναι µια µετάφραση – δεν είχε ξαναδεί, εί-

πε, Βιρτζίνια Γουλφ στα ελληνικά.

Τότε η Αντριάνα ξέσπασε, πρώτη φορά τόσο ά-

µεσα:

«Μα από πού κι ως πού απαγορεύονται τα βιβλία

σε ένα δηµοκρατικό κράτος;»

«∆εν νοµίζω πως έχει να κάνει µε τη δηµοκρατί-

α», απάντησε η δασκάλα σκεφτική. «Εκτός από τα µι-

κρά παιδιά, οι κοινωνίες ποτέ δεν στοχάζονται στα σο-

βαρά τι απαγορεύεται και τι όχι, απλώς θεσπίζουν νό-

µους από ανάγκες ή συγκυρίες. Τα βιβλία πήραν αξία

στον πόλεµο, µετά η κυβέρνηση το εκµεταλλεύτηκε».

Η Αντριάνα τότε δήλωσε, σαν να ξεστόµιζε µια

δηµόσια υπόσχεση – και µην έχοντας ιδέα πόσο εκείνη

τη στιγµή προδιέγραφε τη ζωή της:

«Θέλω να µην απαγορεύονται. Θέλω τα βιβλία

ελεύθερα. ∆εν µε νοιάζει να αλλάξω το σύστηµα, αλλά

τα βιβλία πρέπει να είναι ελεύθερα».

Και επειδή, αντίθετα από ό,τι περίµενε, η φίλη

της δεν φάνηκε να συγκινείται, ρώτησε:

«Εσύ τι λες;»


- 39 -

Η Όλγα Μιχαήλοβα έφερε τότε το βλέµµα στο

συρτάρι του γραφείου της.

«Ασφαλώς και πρέπει τα βιβλία να είναι ελεύθε-

ρα», είπε µε τόνο νοσταλγίας. «Μόνο που, Αντριάνα,

ξέρεις…».

Κι ανοίγοντας το συρτάρι µε το θησαυρό:

«Όπως κάθε παρόµοιο αγαθό, η ελευθερία δεν

αφορά ποτέ πράγµατα. Η ελευθερία, Αντριάνα, αφορά

πάντα ανθρώπους».

Η τριµµένη µέθοδος, µε το εξώφυλλο καλυµµένο

από σκούρα θήκη και κάθε φύλλο επίσης ντυµένο µε

διάφανο πλαστικό, βρισκόταν επιτέλους στα χέρια της

Αντριάνας. Η κυνηγός ξεφύλλισε ανυπόµονα, σαρώνο-

ντας µε το βλέµµα τα τεστ (που τα καταλάβαινε γιατί

ήξερε ρωσικά) και επιµένοντας κυρίως στις συναρπα-

στικές εικόνες από τη ζωή περασµένων εποχών: τηλέ-

φωνα χωρίς οθόνη, ποδήλατα χωρίς τζιπιές, σπίτια θερ-

µαινόµενα µε πετρέλαιο. Κι ακόµη χαριτωµένοι έφη-

βοι, αγόρια και κορίτσια των αρχών του αιώνα µε µαύ-

ρα ρούχα και περίεργα φουσκωτά µαλλιά που τους

σκέπαζαν τα µάτια (!), άλλα µε µεγάλα πολύχρωµα πα-

τίνια που τα έλεγαν σκέιτ, πρόδροµους των σηµερινών

ηλεκτροκίνητων και άλλα µε αστείες µουσικές συσκευ-

ές, των οποίων τα ακουστικά είχαν καλώδια. Της ήταν

απόλαυση να τα βλέπει όλα αυτά σε µια ακολουθία

προστατευµένων σελίδων, όπως τις χάρτινες φωτογρα-

φίες στα παλιά άλµπουµ.


- 40 -

Μέχρι που κάτι της τράβηξε την προσοχή. Κοίτα-

ξε καλύτερα. Σε µια σειρά κειµένων για µεταφραστική

εξάσκηση, το τέταρτο απόσπασµα ήταν το εξής:

Το πρώην Γυµνάσιο είταν ένα κτίριο του περασµέ-

νου αιώνα, µε χοντρούς τοίχους, στενόµακρα παράθυρα,

µεγάλες και ψηλοτάβανες αίθουσες. Μπαίνοντας στο µε-

γάλο προθάλαµο της εισόδου, έβλεπες ακριβώς απέναντί

σου τρεις µαρµάρινες σκάλες. Οι δύο οδηγούσαν στο

δεύτερο πάτωµα και από την τρίτη, τη µεσαία, κατέβαι-

νες στο υπόγειο, όπου είτανε άλλοτε οι αποθήκες, µα

πριν φτάσεις στο υπόγειο, υπήρχε ένα κεφαλόσκαλο, ό-

που η σκάλα διακλαδιζόταν. Απ’ τη µια µεριά κατέβαινες

στο υπόγειο και από την άλλη σε µια µικρή, εσωτερική

αυλή, όπου είτανε τα αποχωρητήρια.*

Ήταν απολύτως σίγουρη γι αυτό που διάβαζε, α-

ναγνώρισε µάλιστα και τον κοµψό αριθµό της σελίδας.

Το απόσπασµα ήταν το ίδιο µε αυτό που βρήκε γα-

ντζωµένο στα νύχια της Μελάνης εκείνο το παγωµένο

απόγευµα στο Λοφτ Σίτυ.

«Μα τι είναι αυτό το βιβλίο;» ρώτησε σηκώνο-

ντας το βλέµµα.

Τα γαλάζια µάτια της δασκάλας φωτίστηκαν από-

τοµα.

* Από το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου.


- 41 -

«Η ζωή µου», είπε µε φανερή συγκίνηση. Και εν-

θαρρυµένη από το ενδιαφέρον της Αντριάνας, αφηγή-

θηκε:

«Το 2013 ζούσα στη Σαλαµίνα. Ήµουν εικοσι-

τριών χρονών, είχα σπουδάσει ρωσικά και δίδασκα µε

ειδική σύµβαση, που όµως σύντοµα έληγε και ανανέω-

ση δεν προβλεπόταν. Στην πραγµατικότητα πολύ λίγες

ανανεώσεις προβλέπονταν: η οικονοµία περνούσε µε-

γάλη κρίση (σου θυµίζω, δεν υπήρχε ακόµα Συνοµο-

σπονδία) κι όπως πάντα όταν το πλοίο βουλιάζει, οι πιο

αδύνατοι θα την πλήρωναν σκληρά. Μην ξεχνάς, είµαι

Ουκρανή. Μπορεί να γεννήθηκα στην Ελλάδα (µάλιστα

πρόσφατα είχα πολιτογραφηθεί), όµως κατά βάθος µε

θεωρούσαν ξένη. Με τρόµο ξαφνικά κατάλαβα πως ί-

σως θα έφευγα από τη χώρα όπου γεννήθηκα κι έζησα

όλη µου τη ζωή, για να πάω σε µια άλλη εντελώς ά-

γνωστη. ∆εν φαντάζεσαι τι είναι να σε διώχνουν από

την πατρίδα σου. Ως τότε δεν ήξερα τίποτα από αυτά,

ήµουν απλώς ένα κορίτσι που έβγαινε τα βράδια ρα-

ντεβού, χόρευε στα κλαµπ της Σαλαµίνας κι ονειρευό-

ταν το πριγκιπόπουλο.

»Τότε ήρθε πράγµατι, Αντριάνα, το πριγκιπόπου-

λο, αν και όχι µε τον τρόπο που εννοούµε συνήθως.

Ήταν ένα αγόρι γύρω στα δεκατρία, που καταγόταν

από το νησί και ερχόταν µε τους δικούς του τα καλο-

καίρια. Έπεισε τους συνοµηλίκους του ότι θα ήταν τέ-


- 42 -

λειο να συνδύαζαν τις διακοπές µε µαθήµατα ρωσικής,

και κάποιοι γονείς κατάλαβαν και βοήθησαν. Άλλωστε

τι είχαν να χάσουν;»

Όµως, εξήγησε η Όλγα, το παλικαράκι είχε στην

πραγµατικότητα άλλα σχέδια: ούτε λίγο ούτε πολύ, όσο

θα κρατούσαν τα µαθήµατα (η κάλυψη από αδιάκρι-

τους και εχθρικούς) θα έφτιαχναν οι δυο τους, η Όλγα

κι ο ίδιος, ένα βιβλίο εκµάθησης ρωσικής ειδικά για

Έλληνες, που θα το προωθούσαν µετά στο εµπόριο. Το

αγόρι βοήθησε κυρίως στα αποσπάσµατα από ελληνική

λογοτεχνία. (Είχαν συνειδητά επιλέξει να βάλουν και

λογοτεχνία, όχι µόνο καθηµερινές φράσεις). ∆ούλεψαν

σκληρά, δεν σήκωσαν κεφάλι κι όταν στο τέλος των

διακοπών το βιβλίο ήταν έτοιµο, το παιδί το πήγε σε

έναν εκδότη και βοήθησε µε τις οικονοµίες του για να

εκδοθεί.

«Εκδόθηκε µόνο µε το όνοµά µου», κατέληξε η

Όλγα, «και µε όλα τα δικαιώµατα για µένα. Αποτέλε-

σµα: έγινα περιζήτητη ως δασκάλα, ενώ και το βιβλίο

υπήρξε το καλύτερο βοήθηµα εκµάθησης ρωσικής για

Έλληνες µέχρι την ίδρυση της Συνοµοσπονδίας, που

έφερε άλλα µεγέθη στην αγορά. Μετά τον Πόλεµο του

Νερού µου το αγόρασε ένας µεγάλος εκδοτικός οίκος».

«∆ηλαδή, υπάρχει στο δίκτυο; Με το όνοµά σου;»

ρώτησε µε έκπληξη η Αντριάνα.

«Φυσικά και υπάρχει στο δίκτυο!» είπε µε αέρα

περηφάνιας που ξεσπούσε µετά τόσον καιρό σεµνής

σιωπής η Όλγα Μιχαήλοβα. Και έσπευσε, µε τον κωδι-


- 43 -

κό που είχαν οι συγγραφείς για τα βιβλία τους, να ανοί-

ξει τη σελίδα, που όχι µόνο υπήρχε αλλά είχε και πολ-

λές επισκέψεις.

Η Αντριάνα σκέφτηκε ότι ποτέ δεν της είχε περά-

σει από το νου να ψάξει την Όλγα Μιχαήλοβα στο δί-

κτυο. Μετά άγγιξε εύγλωττα την άκρη από το κάλυµµα

του βιβλίου. Η δασκάλα το αφαίρεσε προσεκτικά. Το

εξώφυλλο της µεθόδου ήταν απλό, µε ένα λιτό σκίτσο

και ακόµα πιο λιτό δίγλωσσο τίτλο:

Όλγα Κίροβα, Η Ρωσική για Έλληνες.

«Μπράβο στο παλικάρι», θαύµασε η Αντριάνα.

«Και δεν έβαλε καν το όνοµά του! Τι απέγινε, ξέρεις;»

«Όχι πολλά. ∆εν ξαναήρθαν οικογενειακώς στη

Σαλαµίνα, σε λίγα χρόνια έφυγα κι εγώ. Μιλούσαµε

πού και πού, αλλά όλο και πιο αραιά. Έπειτα ήρθαν οι

εξελίξεις, η Συνοµοσπονδία, εγώ ταξίδεψα σε πολλές

επαρχίες. Επέστρεψα µετά τον πόλεµο. Στο µεταξύ αυ-

τός έγινε καθηγητής. Στον πόλεµο έπαιξε, έµαθα,

σπουδαίο ρόλο, έκρυβε στο σπίτι του παράνοµους αγω-

νιστές. Αργότερα χάθηκε από το προσκήνιο, ζει όµως,

από ό,τι ξέρω, αποτραβηγµένος. Μπορεί και να τον έ-

χεις ακουστά, γιατί τα τελευταία χρόνια ασχολείται µε

την κριτική λογοτεχνίας. Τον λένε Νικόλα Κουτρουµά-

νο».


- 44 -

6666

«Καληµέρα σας και καλή εβδοµάδα κυρίες και

κύριοι, ακούτε τις ειδήσεις των 9, µια προσφορά του

issolux. Issolux, το νέο λογισµικό της issol για επεξερ-

γασία τρισδιάστατης εικόνας. Κάνoυµε τη ζωή µας α-

ληθινή µε issolux.

Φτάνει σήµερα στην Αθήνα από τη Μαδρίτη η

νέα Τοµεάρχης Γραµµάτων και Τεχνών της Ελλάδας

Μυριέλ Μουσαράφ. Η τοποθέτηση της Μουσαράφ στη

θέση του Τοµεάρχη έγινε δεκτή µε ανάµικτα συναι-

σθήµατα, καθώς θα είναι το πρώτο κυβερνητικό στέλε-

χος που κατάγεται από την Πράσινη Νύφη. Υπενθυµίζε-

ται ότι Πράσινη Νύφη αποκαλούν οι συµπολίτες µας

την Πελοπόννησο, η οποία πριν είκοσι χρόνια έγινε τό-

πος υποδοχής προσφύγων από την Παλαιστίνη*. Τυχόν

διαδηλώσεις συµπολιτών µας εβραϊκής καταγωγής δεν

* Το πράσινο είναι το ιερό χρώµα των Μουσουλµάνων.


- 45 -

θα εµποδιστούν, καθώς εκτιµάται ότι δεν θα προκλη-

θούν επεισόδια. Η νέα Τοµεάρχης, αριστούχος του

τµήµατος Πολιτικής Οικονοµίας του Πανεπιστηµίου

Πάτρας και µε µεταπτυχιακές σπουδές Φιλοσοφίας στο

Πεκίνο και Κοινωνιολογίας στο Nokia University του

Ελσίνκι, θεωρείται εκπρόσωπος του νέου αίµατος της

eb.edu.org κι έρχεται στην Ελλάδα µε το όραµα, όπως

χαρακτηριστικά δήλωσε, να αφήσει ως έργο της τα θε-

µέλια για µια Αθήνα εφάµιλλη της κλασικής.

Σύµφωνα µε ανακοίνωση της Επιτροπής Ελέγχου

∆ηµόσιας Περιουσίας του Τοµέα Γραµµάτων και Τε-

χνών, οι φήµες κατά τις οποίες γνωστοί Πανεπιστηµια-

κοί και διανοούµενοι φέρονται να διατηρούν κατ’ οίκον

βιβλία παλαιάς τεχνολογίας είναι αβάσιµες. Σχετικά οι

καθηγητές Αριστόδηµος Σκούρας και Γιάννης Μανω-

λέζος δήλωσαν ότι πλήττεται το πρόσωπό τους µε α-

νεύθυνο και αήθη τρόπο. Ο γνωστός συγγραφέας Κά-

ρολος Φουκώ δήλωσε όποιος έχει τα γένια έχει και τα

χτένια. Τέλος ο καθηγητής Ιστορίας και κριτικός λογο-

τεχνίας Νικόλας Κουτρουµάνος, που ως γνωστόν χαί-

ρει µεγάλης εκτιµήσεως από τους συµπολίτες µας για

τις πολύτιµες υπηρεσίες του στην πατρίδα ως κρυπτο-

γράφος και χάκερ στη διάρκεια του Πολέµου του Νε-

ρού, αρνήθηκε να κάνει δηλώσεις. Η Επιτροπή θεωρεί

το θέµα λήξαν».

Η Αντριάνα χουζούρευε µε ευχαρίστηση. Χτες

βράδυ στη µπιραρία ήπιε γιορτάζοντας τους εφηβικούς

ηρωισµούς του Κουτρουµάνου και η προσωπική γιορτή


- 46 -

παρά λίγο να γίνει ερωτική νύχτα, καθώς ο Έλτον, συ-

νοµήλικός της και οδηγός στα τραµ, τη φλέρταρε επί-

µονα. Μα ήταν µεγάλη πια για ανέµελα πλατσουρίσµα-

τα στη θερµαινόµενη πισίνα του σεξ, ή αυτή τουλάχι-

στον την εξήγηση θα έδινε ίσως η ίδια για την άρνηση.

Η αλήθεια όµως ήταν πως η διακριτικά εµφανής διέ-

γερσή της – τεντώµατα, δάχτυλα στα µαλλιά, παιχνίδια

µε το µικρό νυχτικό – µάλλον είχε συγκεκριµένη πηγή,

απολύτως σχετική µε τις λέξεις του εκφωνητή κρυπτο-

γράφος και χάκερ.

«∆ιευθετήθηκαν οι λεπτοµέρειες για την παραµο-

νή των παικτών της Λίβερπουλ στην Αθήνα, εν όψει

του αγώνα µε τον Π.Α.Ο. στον Ελαιώνα. Το ντέρµπι

του συνοµοσπονδιακού πρωταθλήµατος αναµένεται να

παρακολουθήσουν πάνω από ένα δισεκατοµµύριο τη-

λεθεατές, ενώ τα εισιτήρια έχουν εξαντληθεί. Οι αρχές

κάνουν από τώρα έκκληση στους πολίτες να µην πλη-

σιάζουν άσκοπα στο γήπεδο τη µέρα του αγώνα. Να

σηµειωθεί ότι για την προστασία φιλάθλων και αγωνι-

ζοµένων προσλήφθηκαν εκτάκτως και κυνηγοί, που θα

βοηθήσουν στον έλεγχο και καθοδήγηση των αστυνο-

µικών σκύλων».

Έχουν εξαντληθεί; Μας δουλεύουν, εδώ κι ένα µή-

να τα εισιτήρια είναι στη µαύρη.

Της είχαν προτείνει και εκείνης µέσω ενός πελάτη

να πάει ως κυνηγός, είπε όχι, δεν της άρεσαν τα γήπε-

δα.


- 47 -

Μία ώρα µετά, πηγαίνοντας προς το σταθµό του

µετρό, παραλίγο δύο φορές να πέσει από το strada.

Κρυπτογράφος; Χάκερ;

Εκτός από θαυµασµό, θα ήταν εύκολο να πούµε

ότι ένιωθε ήδη γι’ αυτόν την τετριµµένη γυναικεία

στοργή, µα θα την αδικούσαµε. Πιθανότερο να ένιωθε

ευθύνη, την ανάγκη να είναι άξια της εµπιστοσύνης

του, µαζί και θλίψη γιατί κατά τη γνώµη της ο Κου-

τρουµάνος ούτε το περίµενε, ούτε νοιαζόταν για κάτι

τέτοιο.

«Είστε καλά, κύριε καθηγητά;» Είχε ρωτήσει στο

τηλέφωνο. «Εγώ..»

Εννοούσε, εγώ δεν είπα τίποτα πουθενά, πράγµα

για το οποίο εκείνος δεν αµφέβαλλε.

«Μπορώ να έρθω…», εννοούσε να σας φέρω τα

βιβλία σας; Φυσικά και µπορούσε.

Στο µετρό, µε τα ακουστικά στα αυτιά να της παί-

ζουν µουσική κάλυπτε µε χαρούµενη αυθαιρεσία την

απόσταση ανάµεσα στον Κουτρουµάνο όπως ο ίδιος

ήθελε να της παρουσιάζεται και στη δική της επιθυµία,

στην πόρτα του λοφτ όµως της φάνηκε απλώς πραγµα-

τικός, µε ήρεµη ευγένεια στον τόνο της φωνής:

«Πρέπει να πάω για µια κατάθεση εδώ κοντά. ∆εν

θα αργήσω, σας πειράζει να µείνετε λίγο µε τη Μελάνη,

κυρία Μαρίνσκα;»


- 48 -

Τα ριντό ήταν σηκωµένα. Με τη Μελάνη να ακο-

λουθεί το κορδόνι του παπουτσιού της ανέβηκε στο πα-

τάρι, όπου αµέσως διαπίστωσε γιατί το γατάκι ήταν τό-

σο βιβλιόφιλο: έτρεξε γρήγορα σε µια γωνία και από

εκεί κοίταζε µε νόηµα µια την Αντριάνα και µια µπρο-

στά του. Ώστε εδώ είναι η πόρτα.

Ήταν ενσωµατωµένη στη βιβλιοθήκη και δύσκο-

λα διακρινόταν. Ανοίγοντάς την η Αντριάνα βρέθηκε

σε µια σκάλα που οδηγούσε στο ισόγειο. Από εκεί άλλη

πόρτα έβγαζε στο δρόµο. Η Αντριάνα την άνοιξε και

αµέσως η Μελάνη πετάχτηκε σφαίρα έξω πίσω από ένα

σκουπιδάκι. Εδώ λοιπόν, στην εσοχή αυτής της πόρτας

την είχε πρωτοδεί εκείνο το απόγευµα, µε το κοµµάτι

το χαρτί στα νύχια. Την πήρε γρήγορα αγκαλιά και α-

νέβηκε πάλι στη βιβλιοθήκη.

Μέσα από το τζάµι τα βιβλία τής γεννούσαν ένα

αόριστο συναίσθηµα, µια απορία. Ήταν θησαυροί.

Αλλά… γιατί να είναι θησαυροί; Γιατί δηλαδή να

µην τυπώνονται πια βιβλία;

Από ό,τι ήξερε, αρκετές δεκαετίες πριν καταργη-

θούν, τα βιβλία δεν ήταν παρά ηλεκτρονικά κείµενα,

που αντί να αναρτώνται στο δίκτυο πήγαιναν σε ειδικά

εργαστήρια εκτύπωσης, τα τυπογραφεία. Απλώς τώρα

οι εκδοτικοί οίκοι είχαν πάψει να επενδύουν σε χαρτί.

Η Αντριάνα Βασίλιεβα Μαρίνσκα δεν ήταν µόνο

κυνηγός και στοριτέλερ, ούτε µόνο όµορφη σαν βαλκα-

νικό κοκτέιλ σε µεσογειακό γυαλί. Ήταν, παραλείψαµε

να πούµε, αριστούχος του Συνοµοσπονδιακού Λυκείου


- 49 -

και αν δεν προχώρησε σε σπουδές αυτό δεν οφειλόταν

τόσο στο ότι ήταν φτωχή (αν το παίδευε θα κέρδιζε υ-

ποτροφία), όσο στο ότι προτίµησε την ελεύθερη ζωή

της κυνηγού µέχρι να µαζέψει χρήµατα για να σπουδά-

σει. Καταλάβαινε πως η σύγκριση των βιβλίων µε τους

αρχαίους θησαυρούς, µια καραµέλα που πιπίλιζε η ρη-

τορική της ebedu, δεν έστεκε: τα αρχαία αντικείµενα

ήταν λείψανα πολιτισµών που καταστράφηκαν µε άλ-

λους ρυθµούς, σε βάθος χρόνου, όλα αυτά τα βιβλία

όµως ήταν πάρα πολλά, ήταν µαζικά προϊόντα. Καµιά

κοινωνία δεν σηκώνει τόση συσσώρευση θησαυρών.

Μια ιδέα πήγαινε να σχηµατιστεί στο µυαλό της

µα έµενε µισή. Έτσι την άφησε κι έστρεψε την προσο-

χή στο περιεχόµενο των βιβλίων.

Το δίκτυο άπλωσε γενναιόδωρα τα κείµενα και

άφησε τους χρήστες να διαλέξουν. ∆ιάλεξαν ό,τι σχετι-

ζόταν πιο πολύ µε τη ζωή τους. Έτσι ο Αρθούρος Ρε-

µπό ήταν πια γνωστός για τον καρκίνο του, το ακρωτη-

ριασµένο του πόδι και τους αγώνες για απόκτηση

πλούτου στη Σοµαλία και την Αβησσυνία. Το δηµοφι-

λέστερο έργο του στα 2060 ήταν τα Γράµµατα από το

Χαράρ, καθώς οι νέοι της Συνοµοσπονδίας ονειρεύο-

νταν περιπέτειες στην Αφρική µε τις πειραµατικές καλ-

λιέργειες και τις αυτοδιοικούµενες µονάδες παραγωγής,

για τις οποίες άκουγαν αόριστες φήµες. Φαινόταν πα-

ράξενο που µέχρι µισό αιώνα πριν οι νέοι ξετρελαίνο-

νταν µε το Μια εποχή στην κόλαση. Το µισοξεχασµένο


- 50 -

αυτό έργο βρισκόταν τώρα µπροστά στην Αντριάνα σε

τρείς διαφορετικές εκδόσεις, σε ελληνική µετάφραση.

Παρατήρησε τότε ότι η βιβλιοθήκη του Κουτρου-

µάνου είχε βιβλία σε πολλές γλώσσες και επιθεωρώ-

ντας κυκλικά µέτρησε οκτώ διαφορετικές µε πλούσιο

σώµα βιβλίων χωρισµένες µε ταµπελίτσες και αρκετές

µε φτωχότερο, συγκεντρωµένες µαζί. Οι γλωσσοµαθείς

ήταν πάντα κάτι συνηθισµένο στη Συνοµοσπονδία, αλ-

λά να ξέρουν µέχρι τέσσερις, πέντε γλώσσες. Πόσες

γλώσσες ήξερε ο Κουτρουµάνος;

«Νιάου».

Όχι, δεν ήταν η έξοδος προς το δρόµο αυτή τη

φορά, µα ένα άλλο σηµείο κοντά της.

Η Αντριάνα πλησίασε. Εκεί που είχε τρυπώσει η

Μελάνη υπήρχε, πίσω από τα βιβλία, ένα ηλεκτρονικό

µάνταλο παλαιού τύπου, από αυτά που ξεκλείδωνες βά-

ζοντας µια καρτούλα µέσα σε µια υποδοχή. Η καρτού-

λα ήταν ξεχασµένη στη θέση της και η «πόρτα», δηλα-

δή ένα µετακινούµενο κοµµάτι βιβλιοθήκης, ήταν µι-

σάνοιχτη.

Μια κρύπτη.

Μπήκε σε ένα µικρό δωµάτιο, µε µήκος όσο η

στενή πλευρά της βιβλιοθήκης µείον το κλιµακοστάσιο

και πλάτος γύρω στο ενάµισι µέτρο. Το φως άναψε αυ-

τόµατα – και ήταν αρκετό για να µείνει η κυνηγός µε

ανοιχτό το στόµα.


- 51 -

Ο χώρος ήταν πολύ λιτός. Λευκοί τοίχοι, διακρι-

τικός εξαερισµός, πλακάκια στο πάτωµα. Το µοναδικό

αντικείµενο εκεί µέσα ήταν ό,τι πιο απρόσµενο. ∆εν θα

ήταν βέβαια, αν µπροστά από τη κρύπτη δεν υπήρχε ως

καµουφλάζ η βιβλιοθήκη. Γιατί στην κρύπτη πίσω από

την (κρυφή) βιβλιοθήκη του Νικόλα Κουτρουµάνου

υπήρχε, ακριβώς, µια άλλη βιβλιοθήκη. Μια βιβλιοθήκη

µικρή και λευκή, µε τέσσερα ράφια όλα και όλα. Επά-

νω τους ήταν καµιά πενηνταριά βιβλία, µε µουντά, α-

διάφορα εξώφυλλα και – η Αντριάνα έπιασε και ξεφύλ-

λισε ένα µηχανικά – µε την πρώτη µατιά εντελώς ά-

γνωστα.

Με τη δεύτερη µατιά το πράγµα παραξένεψε κι

άλλο, καθώς τα βιβλία αποδείχτηκαν πολύ λιγότερα

από όσα φαίνονταν, δεν ήταν δηλαδή παρά δέκα περί-

που τίτλοι που επαναλαµβάνονταν. Η τρίτη µατιά ήταν

και η πιο αποδοτική: σηκώνοντας άλλο βιβλίο είδε, α-

κουµπισµένο στο ράφι, ένα κοµµάτι χαρτί µε τυπωµένο

επάνω έναν κατάλογο. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ήταν µια

αριθµηµένη λίστα µε τους τίτλους των βιβλίων που είχε

µπροστά της και τα ονόµατα των συγγραφέων. Ήταν

ακριβώς δέκα τίτλοι και ο πρώτος ήταν:

1) Η χαµένη λήκυθος, Ερµιόνη Τζούµα.

Η λήκυθος λοιπόν, σκέφτηκε, καθώς θυµήθηκε τις

συνωµοτικές κουβέντες της παρέας των παράνοµων

αναγνωστών.


- 52 -

Όµως τώρα άλλο ήταν αυτό που της προκάλεσε

έκπληξη, πόσο µάλλον που εκτός από την Ερµιόνη ε-

ντόπισε στους συγγραφείς της λίστας τον Σεκερµέλ και

τον Ναράγιαν Νεσάι. Ώστε η Ερµιόνη, ο Σεκερµέλ και

ο Ναράγιαν (δεν έβλεπε το όνοµα του Μισέλ) δεν ήταν

µόνο αναγνώστες βιβλίων, ήταν συγγραφείς!

Και γιατί της το έκρυψαν; Κανονικά θα έπρεπε να

καµαρώνουν. Εκτός αν…

Η χροιά του νιάου ήταν σαφής πριν ακόµα η Α-

ντριάνα στρέψει το κεφάλι: ο Κουτρουµάνος στεκόταν

στο άνοιγµα της κρύπτης.

«Εγώ…δεν…»

Ένιωσε σαν παιδί που το τσακώνουν, έπειτα έ-

νιωσε θυµό για τον καθηγητή που την έκανε να νιώσει

έτσι. Στο κάτω κάτω από δική του αφηρηµάδα είχε

βρει, άθελά της, την κρύπτη.

«Μπορείτε να πάρετε αυτό το χαρτί µαζί σας, κυ-

ρία Μαρίνσκα», είπε σε τόνο πιο ψυχρό από τον γνω-

στό της.

Τον κοίταξε σιωπηλά, έπειτα ανασήκωσε τους

ώµους, τον προσπέρασε, κατέβηκε τη σκάλα και βγήκε

από την κύρια είσοδο του λοφτ, θυµωµένη, απορηµένη

και αµήχανη. Τότε µονάχα συνειδητοποίησε ότι είχε

πράγµατι πάρει µαζί της το χαρτί µε τη λίστα.


- 53 -

7777

Η Περσεφόνη Ζόργκου είναι είκοσι τριών και από

τα πέντε ζει στα Κάτω Πατήσια. Από τον περασµένο

αιώνα η συνοικία φιλοξένησε Αφρικανούς που αργότε-

ρα πολιτογραφήθηκαν στη Συνοµοσπονδία, αλλά η νέα

κρίση της Αφρικής (µετά µια σύντοµη ανάκαµψη) έφε-

ρε κι άλλους, ώσπου, µε τον Πόλεµο του Νερού, κατέ-

φθασαν µαζικά κύµατα προσφύγων. Η Περσεφόνη ήρ-

θε στην Ελλάδα µε τη µητέρα της, το µικρό της αδερφό

και άλλους συγγενείς κι εγκαταστάθηκαν όλοι µαζί σε

δύο ισόγεια δωµάτια παλιάς πολυκατοικίας, βαµµένης

στο χρώµα του ήλιου της σαβάνας. Στα υπόλοιπα δω-

µάτια και ορόφους εγκαταστάθηκαν άλλες οικογένειες.

Η µητέρα της είχε το σπάνιο συνδυασµό να είναι

όµορφη και να µην έχει την αρρώστια. (Εκείνη την ε-

ποχή, όπως και σε παλιότερες, είχαν στη Συνοµοσπον-

δία µια ονοµασία για όλες τις απροσδιόριστες ασθένειες

που οι Αφρικανοί έφεραν ως αποτέλεσµα φτώχιας,

συγχρωτισµού και πειραµατικών φαρµάκων). Σύντοµα


- 54 -

ζωή της έγινε το µπουρδέλο, πρώτα της γειτονιάς κι έ-

πειτα άλλο µεγαλύτερο στην Οµόνοια. Η Περσεφόνη

έµενε στο σπίτι µε τα άλλα παιδιά, όσο η µητέρα της

δούλευε γι’ αυτήν, τον σωµατέµπορο και το κοινό ψωµί

δέκα οικογενειών στην πολυκατοικία-ήλιο της σαβά-

νας.

∆εκαοχτώ χρόνια µετά η Περσεφόνη έχει δύο

δουλειές, µια πολύ καθωσπρέπει και µια λιγότερο. Η

δεύτερη, διασκεδάστρια, είναι απαραίτητη γιατί η πρώ-

τη πληρώνεται λίγο: οι υπάλληλοι σε γραφεία Τοµεαρ-

χών είχαν βέβαια κοινωνικό στάτους, µα για να ζήσουν

κάπως καλά γίνονταν και κυνηγοί ή διασκεδαστές.

Αυτή την προχωρηµένη ώρα του πρωινού, η Περ-

σεφόνη, που έχει ρεπό από τον Τοµέα και είναι χαρού-

µενη γιατί ο Χαϊλέ, ο αδερφός της, έρχεται στην Αθή-

να, παίρνει την πράσινη γραµµή του µετρό. Η πιο παλιά

από τις έξι και µόνη επίγεια γραµµή διασχίζει συνοικίες

µικρών και µεσαίων εισοδηµάτων, ένα πλέγµα ποικίλης

ζωής συχνά απαρατήρητης που απλώνεται από τη Βι-

κτόρια ως το Ηράκλειο κι από το Μοναστηράκι ως τον

Πειραιά. Το τρένο κυλάει ανάµεσα σε γιγάντιες ψευ-

δαισθητικές συνθέσεις, ονειρικά γκράφιτι που στεγά-

ζουν νοικοκυριά και παιδικούς σταθµούς, βιοτεχνίες

αµελητέες για τα τραστ, µίνι µάρκετ και µπαράκια. Έ-

πειτα η γραµµή διακλαδίζεται µε ζωηρούς κόµβους σε

άλλες κι όλες µαζί σχηµατίζουν το δίκτυο µηχανικών

ποταµών που µεταµορφώνει εν κινήσει τους ανθρώ-

πους. Άντρες, γυναίκες και παιδιά φτάνουν στο σταθµό


- 55 -

τους µουδιασµένοι ακόµα από οικιακά µυστικά, βου-

λιάζουν στο υπόγειο, συνωθούνται στο συρµό, όπου

ρούχα και στάση του σώµατος υποδηλώνουν πόσο

σκληρά θα ελέγχονται τις επόµενες ώρες και ξεπρο-

βάλλουν στην αποβάθρα προορισµού κοιτώντας τηλέ-

φωνα, µε το µυαλό στραµµένο τώρα σε έννοιες δηµό-

σιες. Τα χέρια κρατάνε σταθερά τις τσάντες, όλοι είναι

αποφασισµένοι να κερδίσουν το µικρό σηµερινό κοµ-

µάτι ζωής.

Χιλιάδες τέτοιοι αποφασισµένοι περνάνε και τώ-

ρα στα µόνιτορ των ελεγκτών σταλµένοι από τις κάµε-

ρες ασφαλείας, είναι µια κανονική µέρα. Ψηλή, λεπτή

και κατάµαυρη µε εξαίρεση ένα καπέλο παναµά και

άσπρες µπότες, η Περσεφόνη γλιστράει κι αυτή αέρινη

στις κυλιόµενες κι ακόµα πιο φασµατική, µια σκούρα

λυγερή νεράιδα, στην κάµερα, αναδύεται από τον κάτω

κόσµο στους Αµπελοκήπους στις δώδεκα και παίρνει

το ασανσέρ που σκαρφαλώνει στα Προσφυγικά.

Το µόνο εναποµείναν κτίριο από το ιστορικό συ-

γκρότηµα, ενισχυµένο µε σύγχρονα οικοδοµικά στοι-

χεία και µε θέα στο καταπράσινο πάρκο της λεωφόρου

Αλεξάνδρας (το παλιό γήπεδο του Π.Α.Ο.), στεγάζει το

ΣΥ.Ν.Ε.Κ., δηλαδή το ελληνικό παράρτηµα του νεο-

κοµµουνιστικού κόµµατος της Συνοµοσπονδίας. Το

κόµµα ευτύχησε µετά την ίδρυση της Συνοµοσπονδίας

να αυξήσει πολύ τις δυνάµεις του, πρώτον γιατί η ανά-

ληψη της πολιτικής εξουσίας επίσηµα από τις πολυε-

θνικές έκανε και πάλι επίκαιρες τις µαρξιστικές θεωρίες


- 56 -

και δεύτερον γιατί ειδικά στην Ελλάδα οι εξελίξεις ο-

δήγησαν επιτέλους στην πολυπόθητη ένωση των δύο

ελληνικών κοµµουνιστικών κοµµάτων. Μετά τον Πό-

λεµο του Νερού κάποια γεγονότα οδήγησαν στην κήρυ-

ξή του ΣΥ.Ν.Ε.Κ. εκτός νόµου για µια επταετία, αλλά

τώρα βρισκόταν και πάλι, νοµίµως, σε µεγάλη ακµή.

Την ώρα που έφτανε η Περσεφόνη, ο δηµοσιο-

γράφος Ναράγιαν Νεσάι, µε µια οθόνη µπροστά του

και φόντο πίσω από το κάπως χλοµό του πρόσωπο την

κόκκινη αφίσα του Μαρξ, ανέπτυσσε στον σύντροφο

Πέτρο Χορν την άποψη ότι η κυβέρνηση θα προσπα-

θούσε αργά ή γρήγορα να κάνει πάλι τα βιβλία κερδο-

φόρο προϊόν. Η Περσεφόνη έβαλε για καφέ, ενώ ο Πέ-

τρος Χορν έλεγε µε τη σειρά του ότι αν πετύχαιναν να

στρέψουν, πριν από την κυβέρνηση, τον κόσµο στο βι-

βλίο και στην ανεξάρτητη σκέψη που εκπροσωπεί, θα

προκαλούσαν ίσως τις µεγαλύτερες αλλαγές στην ιστο-

ρία της Συνοµοσπονδίας µετά τον Πόλεµο του Νερού.

Η Περσεφόνη ξέπλυνε το φλιτζάνι. Ξέπλενε φλι-

τζάνια ή έκανε ό,τι άλλο τη βοηθούσε να αποστρέφει

τα µάτια, όποτε άκουγε Πόλεµος. Θυµόταν πως πριν

τον πόλεµο ο πατέρας της δούλευε σε ένα ζωολογικό

πάρκο, την πιο συνηθισµένη επένδυση για τον αφρικα-

νικό τουρισµό. Τα ζώα της Αφρικής άλλωστε ήταν µα-

νία για τους λευκούς, διαβάζοντας για τη Χαµένη Πα-

τρίδα είχε προσέξει την άπειρη ποικιλία γνωρισµάτων

που τους αποδίδονταν. Ήταν περήφανα, γενναία ή δει-

λά, µοναχικά ή κοινωνικά, νευρικά, εγωιστικά ή αλ-


- 57 -

τρουιστικά, µε φιλότιµο και µνήµη, δουλοπρεπή ή γεν-

νηµένοι ηγέτες, ενώ παράλληλα οι άνθρωποι ήταν οι

αυτόχθονες.

Τα ζωολογικά πάρκα της Αφρικής ήταν πάντως

καλή πηγή βιοπορισµού για τους αυτόχθονες, µέχρι που

τυχοδιώκτες φούσκωσαν µυαλά, χέρια σήκωσαν (ακρι-

βοπληρωµένα) παλιά όπλα και οι άνθρωποι αλληλοµα-

κελεύτηκαν προς χαρά των τυχοδιωκτών. Το χαρά ίσως

κυριολεκτεί µε το παραπάνω, καθώς η Αφρική ήταν το

µόνο έδαφος για πολεµικές συµπλοκές σε ανθρώπινες

διαστάσεις. Ο πόλεµος ήταν πια ένα ηλεκτρονικό παι-

χνίδι µε συγκεκριµένους στρατηγικούς στόχους, για

τους ζόρικους παίκτες όµως, που ποθούσαν αυθεντικές

εµπειρίες, υπήρχε ακόµα αυτή η συναρπαστική αρένα,

η Αφρική. Ο πατέρας της Περσεφόνης σκοτώθηκε στο

µακέλεµα και η ίδια βρέθηκε στοιβαγµένη να αιωρείται

στο σκοτάδι, στο πλοίο για τα Κάτω Πατήσια.

Έστρεψε τώρα πάλι το βλέµµα στον Ναράγιαν

που τη ρωτούσε εκείνη τη στιγµή: «Λοιπόν, τι λέει ο

Μισέλ µας γι’ αυτά;» και χαµογέλασε χωρίς να µιλήσει,

καθώς ήξερε πως ο δηµοσιογράφος απλώς ήθελε να τη

βάλει στην κουβέντα.

Πράγµατι, ο Ναράγιαν γνώριζε καλά «τι λέει ο

Μισέλ» (που δούλευε µαζί µε την Περσεφόνη στον Το-

µέα Γραµµάτων και Τεχνών) «γι’ αυτά», δηλαδή γενικά

για τις απόψεις των νεοκοµµουνιστών: έλεγε ότι οι µι-

κροί είναι χειρότεροι, γιατί όταν εµπλέκονται προσωπι-

κά σε µια δουλειά έχουν την τάση να αρπάζουν για


- 58 -

τους ίδιους. Μεγάλο ορίζοντα µόνο µια µεγάλη επιχεί-

ρηση µπορεί να έχει.

Ο Μισέλ περιέγραφε βέβαια κυρίως τον εαυτό

του, πράγµα που ο Ναράγιαν καταλάβαινε καλά, ωστό-

σο συµµετείχαν µαζί, καθένας για δικούς του λόγους,

στη βιβλιόφιλη παρέα του Κουτρουµάνου και σε ό,τι

αυτή σχεδίαζε τώρα, µε πρώτο µεγάλο βήµα τη Χαµένη

λήκυθο.

Στη λήκυθο στήριζε ελπίδες και ο σύντροφος Πέ-

τρος Χορν. (Γυαλιά, ονειροπόλος, επίµονος). Ήταν α-

νεπίσηµα ο ηγέτης µιας φράξιας που µε την κάλυψη

του ονόµατός της, Φτηνό Βιβλίο για Όλους, έκανε ή ή-

θελε να κάνει σαµποτάζ σε κυβερνητικές εταιρείες.

Κανείς δεν γνώριζε τις δραστηριότητές του, από την

άλλη φήµες έλεγαν ότι δεν υπήρχαν καν δραστηριότη-

τες, µόνο παχιά λόγια, αλλιώς ή θα τον είχαν πιάσει ή

το λιγότερο θα τον είχαν διώξει από το κόµµα: οι νεο-

κοµµουνιστές σε καµιά περίπτωση δεν ήταν τροµοκρά-

τες.


- 59 -

8888

Στην παραλία µετά τους Βάλτους δέσποζαν οι

πολύχρωµοι κάδοι της durecom κι ένα κιόσκι που από

την άνοιξη νοίκιαζε οµπρέλες και καθίσµατα. Από το

παράθυρο η Αντριάνα κοίταξε τις κλειστές οµπρέλες.

Της άρεσε να έρχεται εδώ µε τα σκυλιά, πόσο µάλλον

που συχνά οι ιδιοκτήτες τους πλήρωναν οι ίδιοι το α-

ντίτιµο για το κάθισµα και την οµπρέλα. Τώρα στεκό-

ταν ανάµεσα στην υποτροπική βλάστηση, την ευνοηµέ-

νη τις τελευταίες δεκαετίες από την αύξηση της θερµο-

κρασίας. Τα κρίνα της άµµου και οι θαµνώδεις κέδροι

έφταναν ως την άκρη της ακτής, εκεί που άρχιζαν οι

πλατιοί, λειασµένοι βράχοι µε το αλάτι και τη θαλάσ-

σια χλωρίδα. Αχινοί δεν υπήρχαν πια εδώ, αν και µα-

κρύτερα, προς το Σούνιο, φήµες έλεγαν πως ξαναφάνη-

καν.

Πάτησε στα βράχια και ισορρόπησε. Κυµατιστή,

µισοσκότεινη, είδε την αντανάκλασή της στο νερό, πί-


- 60 -

σω από κηλίδες ήλιου που έλαµπαν ρυθµικά. Το περι-

βάλλον της από τότε που γεννήθηκε ήταν σχετικά στα-

θερό, όµως η ίδια ένιωθε τώρα τελευταία να αλλάζει.

Ήταν σίγουρη πως η ανακάλυψη της κρύπτης ή-

ταν προσχεδιασµένη. Ο Κουτρουµάνος την παγίδεψε,

αλλά γιατί; Και γιατί δεν ένιωθε παγιδευµένη, παρόλο

που, το έχουµε ήδη πει, η Αντριάνα ήταν τύπος της ε-

λεύθερης ζωής;

Ψάχνοντας εξηγήσεις είχε ρωτήσει την Όλγα Μι-

χαήλοβα τι άλλο θυµόταν για τον Κουτρουµάνο.

«Πρέπει να είναι πικραµένος», της είχε πει η δα-

σκάλα, «έχασε την παιδική πατρίδα του. Η Σαλαµίνα

άδειασε µε τα χρόνια, µετά ιδρύθηκε η Συνοµοσπονδία,

ήρθε ο πόλεµος, τέλος το εργοστάσιο αφαλάτωσης την

ερήµωσε. Κάποτε, στο είπα, Αντριάνα, το φοβήθηκα κι

εγώ πως θα έχανα την πατρίδα, και δεν ξέρω πώς είναι

να τη βλέπεις από µακριά, ένα κουφάρι γης µόνο µε

βιοµηχανικές εγκαταστάσεις. Από την άλλη ο Νικόλας

ήταν συγκροτηµένος άνθρωπος, τον φαντάζοµαι να

κρατάει τις µνήµες του µε σύνεση αλλά και πάθος».

Ψάχνοντας κι άλλες εξηγήσεις, η Αντριάνα είχε

µελετήσει µε προσοχή τη λίστα που είχε πάρει από την

κρύπτη. Η Ερµιόνη Τζούµα, ο Ναράγιαν Νεσάι και ο

Σεκερµέλ υπέγραφαν από δύο τίτλους, ενώ δύο υπέ-

γραφε επίσης και ο άγνωστος Λούκας Μονρό. Τέλος

υπήρχαν, µε έναν τίτλο ο καθένας, κάποιοι Πέτρος

Χορν και Μαρίνα Κύρου.


- 61 -

Στο δίκτυο Μαρίνα Κύρου και Λούκας Μονρό δεν

υπήρχαν ούτε καν ως ονόµατα συγγραφέων. Βρήκε τον

Ναράγιαν Νεσάι στο δικτυακό τόπο του ΣΥ.Ν.Ε.Κ.,

όπου υπήρχε και φτωχή παρουσίαση των δύο µυθιστο-

ρηµάτων του, Ο κατάσκοπος και Ο ασύρµατος. Εκεί και

ο Πέτρος Χορν, που εντόπισε επίσης και στην οµάδα

Φτηνό Βιβλίο για Όλους, µαζί µε αναφορά στο βιβλίο

του, ένα µυθιστόρηµα µε τον ωραίο τίτλο Η νοσταλγία

του ήλιου.

Τα µόνα έργα της λίστας που βρήκε σε λίγα απο-

σπάσµατα στις ατοµικές σελίδες των συγγραφέων ήταν

της Ερµιόνης και του Σεκερµέλ. Το απόσπασµα από τη

Χαµένη λήκυθο περιέγραφε υποβλητικά ένα αρχαίο νε-

κροταφείο, ενώ σε εκείνο από το δεύτερο βιβλίο της

Ερµιόνης στη λίστα, το Στην άκρη του ουρανού, δύο

κορίτσια, η Ανδροµάχη και η Λευκή, προσπαθούσαν,

συνδυάζοντας ενδείξεις όπως οι ντέτεκτιβ, να λύσουν

το αίνιγµα της εξαφάνισης µιας γυναίκας. Αλλά ο ιστό-

τοπος ήταν ακόµα πιο πλούσιος: άνοιγε µια χορταστική

φώτο γκάλερι της συγγραφέως, ενώ το βιογραφικό, εν

µέσω ζωδιακής ανάλυσης και συνηθειών ψυχαγωγίας,

πληροφορούσε, διαθέτοντας και τους σχετικούς κόµ-

βους, ότι η Ερµιόνη Τζούµα ήταν τακτική συνεργάτρια

των δηµοφιλέστερων ιστοτόπων για παιδιά. Τέλος η

σελίδα ανακοίνωνε την παρουσίαση του µυθιστορήµα-

τος Η χαµένη λήκυθος σε µπαρ στο Λοφτ Σίτυ.

Οι βιβλιοπαρουσιάσεις (ο όρος είχε διατηρηθεί,

όπως και η λέξη βιβλίο για τις εκδόσεις στο δίκτυο) συ-


- 62 -

νηθίζονταν και µάλιστα η Αντριάνα είχε πάρει µέρος σε

αρκετές ως στοριτέλερ. Το ενδιαφέρον όµως εδώ ήταν

ότι η Ερµιόνη υποσχόταν για το κοινό που θα την τι-

µούσε µια συναρπαστική έκπληξη που θα συγκινήσει εξ

ίσου τους λάτρεις του καινούργιου και τους νοσταλγούς

του παρελθόντος.

Παρόλο που δεν της ήταν δύσκολο να µαντέψει

την έκπληξη, το επόµενο λεπτό η εντύπωση σκεπάστη-

κε από άλλη εντονότερη: στον ιστότοπο του Σεκερµέλ

την υποδέχτηκε µια τεράστια φωτογραφία του νεαρού

συγγραφέα µε τον υπέρτιτλο: «Σεκερµέλ, Οι κήποι του

Τσέχωφ: υποστηρίξτε την υποψηφιότητα για τη εκπρο-

σώπηση της Ελλάδας στο Eurowriter».

Η σελίδα συνέχιζε πληροφορώντας ότι το µυθι-

στόρηµα Οι κήποι του Τσέχωφ (που υπήρχε κι αυτό στη

λίστα του Κουτρουµάνου) είχε ως θέµα την ιστορία

µιας οικογένειας σε τρεις γενιές. Ο τίτλος παρέπεµπε

στο Βυσσινόκηπο του Άντον Τσέχωφ και υποδήλωνε το

πέρασµα από τη µια γενιά στην άλλη, όπως στο θεατρι-

κό ο βυσσινόκηπος περνάει στα χέρια νέων ιδιοκτητών.

Το απόσπασµα που προσφερόταν ήταν η κάπως λυρική

περιγραφή του κήπου ενός νεοκλασικού της Αθήνας.

Υπήρχε επίσης απόσπασµα από το άλλο βιβλίο της λί-

στας µε την υπογραφή του Σεκερµέλ, το Η τσιγγάνα στο

φάρο, σε ύφος κοφτό (αφορούσε µια παρέα νεαρών που

διασκέδαζαν σε ένα νησί), καθώς και από άλλα έργα

του Ελληνοτούρκου, που δεν φαίνονταν και πολύ σπου-

δαία.


- 63 -

Η µεγάλη έκπληξη πάντως παρέµενε η συµµετοχή

στο Eurowriter. Η Αντριάνα διάβαζε και δεν πίστευε. Ο

διαγωνισµός Eurowriter, µε συµµετοχή ενός εκπροσώ-

που από κάθε επαρχία της Συνοµοσπονδίας, ήταν συ-

νήθως η ευκαιρία για να γελάσει ο κάθε πικραµένος.

Έπαιρναν µέρος νεαροί συγγραφείς που διάβαζαν απο-

σπάσµατα του έργου τους από σκηνής, µε ντεκόρ, σκη-

νοθετικά ευρήµατα και περίεργα κουστούµια, ενώ τα

κείµενα εµφανίζονταν στο δίκτυο σε πολλές γλώσσες

και ο θεατής-αναγνώστης µπορούσε να τα παρακολου-

θήσει, αλλά για να τα κρατήσει έπρεπε να τα αγοράσει.

Έπεφταν προσφορές και στοιχήµατα. Ο διαγωνισµός

ήταν εξέλιξη παλιότερου µουσικού, που µεταλλάχθηκε

σε λογοτεχνικό όταν η λογοτεχνία έγινε πια κυρίως

προϊόν του δικτύου, ενώ η µουσική του είδους είχε προ

πολλού εξαντλήσει τα µοτίβα της. Με τη λογοτεχνία το

ενδιαφέρον αναζωπυρώθηκε και το κοινό βαθµολογού-

σε µε ενθουσιασµό, δίνοντας µονάδες που εκφωνού-

νταν µε τον παλιό τρόπο σε αγγλικά και γαλλικά και µε

άριστα το 12, πράγµα που προσέδωσε στο διαγωνισµό

το προσωνύµιο ντουζ πουάν. Όµως, συγγραφέας της ο-

µάδας Κουτρουµάνου στο Eurowriter; ∆ηλαδή, κι άλλο

αίνιγµα;

Γιατί η Αντριάνα είχε ήδη µπερδευτεί: ο Κου-

τρουµάνος βοηθούσε νέους συγγραφείς, πράγµα ευγε-

νές και συγκινητικό. Όµως µήπως παράλληλα τους ο-

δηγούσε σε κάτι επικίνδυνο; Η φύλαξη των έργων τους

σε µορφή χάρτινων βιβλίων σε κρύπτη τι σήµαινε; Κι


- 64 -

αυτή η περίεργη οργάνωση, το Φτηνό Βιβλίο για Όλους,

τι σχέση είχε;

Τέλος υπήρχε ένα ακόµη ερώτηµα, που έµοιαζε

δευτερεύον, µα υπό τις παρούσες συνθήκες δεν ήταν

καθόλου: ποιος τύπωνε τα βιβλία αυτά;

Έσβησε από το νου τις ερωτήσεις και αφουγκρά-

στηκε τη θάλασσα µε ένα συναίσθηµα γλυκιάς προ-

σµονής: κατά βάθος, και παρά το στοιχείο του παράξε-

νου, δεν ήταν η λίστα που την ενδιέφερε από µόνη της

– θα µπορούσε να την αγνοήσει. Ήταν που είχε παγι-

δευτεί στην οµορφιά των βιβλίων.

Θυµήθηκε τα δύο µυθιστορηµατικά κορίτσια, τη

Ρήνη και τη Λουτσία. Ρήνη ήταν η κοπέλα στο µυθι-

στόρηµα του Θεοτόκη, αυτή που στο τέλος άφησε το

νησί της και ήρθε στην Αθήνα να δουλέψει. Λουτσί-

α…η γλυκιά Λουτσία Ρόσσι, που ο κόσµος της µύριζε

βουτυρωµένο ποπκόρν. Τι µύριζε ο δικός της κόσµος;

Θαλασσινή χλωρίδα κι αλάτι; Ή µήπως τροποποιηµέ-

νες πατάτες; Πρόσφατα γνώρισε κάποιον που θα ήξερε

να απαντήσει για λογαριασµό του, ο κόσµος του Νικό-

λα Κουτρουµάνου µύριζε χαρτί – όχι βέβαια οποιοδή-

ποτε χαρτί. Να ξέρεις τον κόσµο σου είναι το ίδιο µε το

να ξέρεις τον εαυτό σου; Ήθελε να είναι Ρήνη στο χα-

ρακτήρα, αλλά εδώ που τα λέµε θα προτιµούσε να ζει

στη χώρα της Λουτσίας παρά στο νησί. Μπορείς όµως


- 65 -

να είσαι Ρήνη στη χώρα του ποπκόρν και Λουτσία στο

νησί του Θεοτόκη;

Την ήσυχη παραλία τάραξε το τηλέφωνο και στην

οθόνη έλαµψαν οι µπούκλες της Ερµιόνης. Προσκα-

λούσε την Αντριάνα στην παρουσίαση της ληκύθου.

Η Αντριάνα δίστασε λίγο – να αντιµετωπίσει τον

Κουτρουµάνο; – µετά όµως µια θαυµάσια ιδέα της ήρ-

θε στο νου.

«Και βέβαια», είπε θερµά.

Κλείνοντας το τηλέφωνο, κι όπως µετακινήθηκε

πάνω στα βράχια, το στολισµένο µε κηλίδες ήλιου υδά-

τινο πρόσωπό της σκοτείνιασε από κάτι µαύρο. Έσκυ-

ψε να δει καλύτερα και γέλιο φώτισε την όψη της. Πή-

ρε ανάσα, έριξε πίσω τα µαλλιά και τίναξε το βραχίονα

µε τη γροθιά σφιγµένη.

«Γιούπιιι! Αχινός!»


- 66 -

9999

Αναδυόµενη από το σταθµό Βικτόρια η Περσεφό-

νη ήταν λιγότερο αέρινη, κυρίως λόγω του ταγέρ που

πακετάριζε το σώµα, συµπληρωµένο µε ανάλογα αξε-

σουάρ. Η κόµη ωστόσο, τυλιγµένη περίπλοκα στην

κορφή του κεφαλιού, τραβούσε πάλι τα βλέµµατα.

Κάθε πρωί έκανε τη διαδροµή από τα Κάτω Πα-

τήσια ως το κτίριο του Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών

στο Πεδίο του Άρεως, ένα βιοκλιµατικό µέγαρο µε φω-

τεινά γραφεία, όπου συνάδελφοι αντάλλασσαν κοµπλι-

µέντα, έφτιαχναν καφέ (κάποιοι και για τους άλλους)

και µοιράζονταν µόνιτορ, ανθοδοχεία και τοστιέρες,

όµως δεν είχαν όλοι την ίδια δύναµη και τους ίδιους

στόχους. Πάντως η Περσεφόνη δεν είχε εχθρούς, γιατί

αν και η καλύτερη στην ειδικότητά της δεν επεδίωκε να

φύγει στις πλουσιότερες επαρχίες – έτσι κι αλλιώς τον

Χαϊλέ πουθενά δεν θα τον έβλεπε.


- 67 -

Τον τελευταίο µήνα όµως είχε περάσει µεγάλη

αγωνία. Άλλαζε ο Τοµεάρχης. Η τύχη του προσωπικού

ήταν αµφίβολη και η Περσεφόνη φοβόταν ότι θα έκρι-

ναν ακόµη και ρατσιστικά. Ήταν µαύρη (για την ακρί-

βεια κατάµαυρη, χαριτολογώντας έλεγε στην Αφρική

θεωρούµαι µελαχρινή), δεν είχε υποστήριξη από ισχυρή

οµάδα καταγωγής και, µην ξεχνάµε, ήταν κόρη πόρνης.

Το µόνο που την έσωζε κατά τη γνώµη της ήταν ότι

ήταν µέλος του νεοκοµµουνιστικού κόµµατος. Ένα

κόµµα, έστω και µειοψηφία, είναι πάντα υποστήριξη.

Μα η αγωνία τελείωσε µε τον καλύτερο τρόπο.

Τη µέρα της παρουσίασης του προσωπικού, η νέα Το-

µεάρχης της είπε:

«Χαρά µου να συνεργάζοµαι µε µια από τις καλύ-

τερες ελληνοµαθείς µεταφράστριες της Συνοµοσπονδί-

ας».

Από εκείνη τη µέρα η Περσεφόνη ανέβαινε τις

κυλιόµενες πιο ανάλαφρη, ενώ για πρώτη φορά σ’ αυτό

το καθηµερινό γλίστρηµα την επισκεπτόταν µια α-

προσδιόριστη, ευοίωνη οντότητα που σε παλιότερη ε-

ποχή θα ήξερε ότι τη λένε µέλλον.

Ειδικά σήµερα πετούσε. Νωρίς το πρωί ο ανθός

της Λίβερπουλ είχε προσγειωθεί στο El.Venizelos και

στους διαδρόµους του Τοµέα οι συνάδερφοι τής έλεγαν

«καλώς τα δέχτηκες», κι ας ήξεραν ότι το πιθανότερο

ούτε καν θα έβλεπε τον Χαϊλέ, τον µικρό της αδερφό.


- 68 -

Εκτός αν, ίσως… ∆ύσκολο, η Λίβερπουλ θα έφευγε

αµέσως µετά το µατς µε τον Π.Α.Ο., όσο για πριν το

µατς αδιανόητο, εδώ ο τελευταίος αναπληρωµατικός

ήταν σε καραντίνα, όχι ο Χαϊλεγκιόρκι Ζόργκου, ο

νούµερο ένα επιθετικός της Συνοµοσπονδίας.

«Καληµέρα, Πέρσα».

Αυτός ήταν ο Μισέλ, ο µόνος που την έλεγε έτσι.

Ο Μισέλ Μονταλµπάν (όνοµα από τη Γαλλίδα

µητέρα του που χρησιµοποιούσε ως συγγραφέας, ενώ

το ελληνικό ήταν Μιχάλης Αφεντούλης) ήταν υπεύθυ-

νος εκδόσεων σε εκδοτικό οίκο. Τη θέση αυτή όφειλε

στην άλλη θέση του, στον Τοµέα, στο συµβούλιο για

τις χρηµατοδοτήσεις τηλεοπτικών καναλιών. Τη θέση

τέλος στον Τοµέα όφειλε στον πατέρα του, που το όνο-

µά του µέτραγε στην ebedu, όµως αυτό δεν εµπόδιζε

τον Μισέλ να υποφέρει κι από την ανάµνηση ακόµα

του πατρικού µίγµατος από σαρκασµό, τυραννικό ηδο-

νισµό και πλήρη απαξίωση του γιου.

Ζούσε τώρα µόνος στα βόρεια προάστια, σε µια

συνοικία µε κοµψή πρόσοψη στη λεωφόρο Κηφισίας

µα στα ενδότερα έρηµη, που κάποτε, όταν η Αθήνα ή-

ταν ακόµα σκέτο µπετόν, τη θεωρούσαν προνοµιούχα.

Τώρα σπίτια και δέντρα µαράζωναν κι η µετάβαση ως

τον Τοµέα ήταν χρονοβόρα, αλλά τον βόλευε γιατί έτσι

απέφευγε συναντήσεις µε τη δικαιολογία ότι µένει µα-

κριά.


- 69 -

Ασχολιόταν µε το γράψιµο, µα πιο πολύ µε τα πε-

ρί το γράψιµο: συγγραφείς, εκδότες, πολιτική βιβλίου.

Τον Κουτρουµάνο τον γνώρισε όταν ο καθηγητής δη-

µοσίευσε κριτική για ένα διήγηµά του, µε ήρωα τον

µοναχογιό ενός πάµπλουτου επιχειρηµατία και µιας α-

διάφορης µητέρας. Σύµφωνα µε το διήγηµα, το ευαί-

σθητο αγόρι περιπλανιέται µια χιονισµένη νύχτα απο-

κριάς στα µαγαζιά µε αξεσουάρ µεταµφίεσης κι εκεί,

βλέποντας τα ψεύτικα µαχαίρια µε το αίµα και τις µά-

σκες που απεικόνιζαν τον ίδιο τον διάσηµο πατέρα του,

συλλαµβάνει µια φάρσα, ένα σχέδιο αθώας εκδίκησης

για τη µοναξιά του. Αλλά την ίδια ώρα, σε µασκέ πάρτι

υψηλών κύκλων, η µητέρα του µε τον εραστή της ορ-

γανώνουν κάτι παρόµοιο, που όµως δεν είναι φάρσα µα

σχέδιο πραγµατικής δολοφονίας του πατέρα του.

Στη σχεδόν αποκλεισµένη από το χιόνι βίλα ο

γιος µπαίνει κρυφά την ώρα που η κοκαΐνη ρέει άφθο-

νη. Όµως σατανικές συµπτώσεις οδηγούν στην τραγική

δολοφονία όχι του πατέρα αλλά του γιου από την ίδια τη

µητέρα του, που συντρίβεται στην τελευταία σκηνή

µπροστά στην αποκάλυψη (µε την αφαίρεση της µά-

σκας) της ταυτότητας του νεκρού µε το (αληθινό και

όχι αποκριάτικο) µαχαίρι στο µατωµένο στήθος.

Ο Μισέλ το αγαπούσε το διήγηµα αυτό, το Βαθύ

κόκκινο, το διάβαζε και το καµάρωνε, ειδικά το φινάλε:

Το χιόνι έπεφτε στην καρδιά της και την τύλιγε, πα-

γώνοντάς την µε το σάβανο του πιο αδόκητου πόνου. Το


- 70 -

ωχρό πρόσωπο στην άκρη του έρηµου διαδρόµου έφεγγε

σαν µακάβριο δώρο από τον κόσµο των Βακχών, και η

Μόνικα ένιωσε την άγρια ανάγκη να πετσοκόψει το ίδιο

το κορµί της. ∆εν κινήθηκε όµως, δεν έβγαλε φωνή, έ-

µεινε να κοιτάζει έξω στη νύχτα το χιόνι. Η γαλήνη του

τέλους την έκανε να κλείσει τα µάτια, µε τελευταία εικό-

να το βαθύ κόκκινο στο στήθος του αθώου παιδιού, την

ώρα που ακούστηκε η φωνή του άντρα της που συνοµι-

λούσε ήρεµα µε τον εραστή της.*

Αντίθετα την κριτική του Κουτρουµάνου δεν τη

διάβαζε, τη σιχαινόταν, αν και την ανάρτησε στον ιστό-

τοπό του µαζί µε το διήγηµα – ο Κουτρουµάνος του τη

χάρισε. Τον καλόπιανε ο καθηγητής, αλλά σιγά µην του

έδινε ο Μισέλ έργο του να το βάλει στη λίστα του, χώ-

ρια που δεν είχε και κανένα να του δώσει. Μπορούσε

βέβαια να γράψει, κλέψε από δω, ράψε από κει, να το,

µα τα δικά του έργα δεν θα τα έβαζε αυτός µε την οµά-

δα των κορόιδων.

Ο Μισέλ ήταν εξαιρετικό δείγµα του µικρού, για

τον οποίο ο ίδιος αποφαινόταν, όπως είδαµε, πως έχει

την τάση να αρπάζει για τον εαυτό του, αλλά η µικρό-

τητα δεν αποκλείει τις σηµαντικές (εν αγνοία) πράξεις.

Μια τέτοια σχεδιάζει σε αυτό το πρώτο µέρος της ιστο-

* Όλα τα «έργα» των συγγραφέων – ηρώων του µυθιστορήµατος

και τα «αποσπάσµατά» τους είναι επινοήσεις. Εξαιρούνται φυ-

σικά τα αποσπάσµατα από πραγµατικά έργα που είναι «εγκιβω-

τισµένα» στα «έργα» αυτά και των οποίων η ταυτότητα πάντοτε

δίνεται.


- 71 -

ρίας µας και για την επίτευξή της αρχικά απευθύνθηκε

στη νέα Τοµεάρχη.

Η Μυριέλ Μουσαράφ, η νέα Τοµεάρχης Γραµµά-

των και Τεχνών της Ελλάδας, έζησε τα νεανικά της

χρόνια στην Πάτρα, µια πόλη που παρά την ανάπτυξη

και το φοιτητόκοσµο είχε ως πρώτο χαρακτηριστικό το

διάσηµο Καρναβάλι. Συνδυασµένο µε της Βενετίας ή-

ταν η µία από τις τρεις µεγάλες εστίες αποκριάτικης

διασκέδασης της Συνοµοσπονδίας και όχι µόνο. Η δεύ-

τερη εστία ήταν βέβαια η Βενετία, κι αν ήθελες να συν-

δυάσεις τις µασκοφόρες νύχτες της µε το ξεφάντωµα

του ελληνικού Ρίο, έπρεπε να χρησιµοποιήσεις την τρί-

τη εστία, που ήταν τα Ντούντου, δηλαδή τα διάσηµα

Duroline Dolphins, τα εκπληκτικά ταχύπλοα οχηµατα-

γωγά της Durcel, που µε ονόµατα όπως Columbine,

Lonely Pirate ή Queen of the night και µε ζωγραφισµέ-

νες ανάλογα πλώρη και πρύµνη διέσχιζαν την Αδριατι-

κή ενώνοντας τα δύο καρναβάλια σε όσο διάστηµα

χρειαζόσουν για να συνέλθεις από το τελευταίο µεθύσι

ως το επόµενο.

Ωστόσο η Μυριέλ γνώριζε αρκετά και την Αθήνα.

∆ιάλεξε µόνη της το σπίτι της, ένα διαµέρισµα στον

περιφερειακό του Λυκαβηττού που έβλεπε από τη µια

το βραχώδη λόφο µε το εκκλησάκι, σαν κυκλαδονήσι

στη µέση της πόλης κι από την άλλη την Ακρόπολη µε

φόντο τη θάλασσα. Τριανταπέντε χρονών σήµερα, από


- 72 -

τα νεότατα ανώτερα στελέχη της eb.edu.org και της

συνοµοσπονδιακής κυβέρνησης, η Μυριέλ ήρθε στην

Πράσινη Νύφη στα δεκαπέντε µαζί µε ένα κύµα Παλαι-

στινίων σχετικά ευκατάστατων. Το νέο παλαιστινιακό

κράτος ήταν µικρό και η αρχαιότατη πολιτική του α-

ποικισµού έχει πάντα τις σύγχρονες εκδοχές της, έτσι

µια αναδυόµενη αστική τάξη έµελλε να γίνει ο πυρήνας

κοινοτήτων παλαιστινιακής διασποράς, µε αναφορά

όµως πια σε αναγνωρισµένο κράτος. Η Μυριέλ έµαθε

άψογα τα ελληνικά (που δεν της ήταν ως τότε τελείως

άγνωστα) και σπούδασε στο Πανεπιστήµιο της Πάτρας.

Για κάποιον που ζει δεκαπέντε χρόνια µε τη βόµβα πά-

νω από το κεφάλι του, το να διαβάζει για το Πανεπι-

στήµιο είναι απίστευτη ευτυχία.

Αλλά ο Μισέλ αυτή την ώρα βλέπει µόνο το κοµ-

ψό λαδί ταγέρ, το αραβικό κεφάλι µε τη χαραγµένη ο-

µορφιά που στα δεκαοχτώ δείχνει τριάντα αλλά και στα

πενήντα ή και εξήντα το ίδιο και σκέφτεται κοµµάτι η

Μιµί. Τις προηγούµενες µέρες είχε φροντίσει να τονί-

σει, στις κουβέντες του µαζί της, τον φίλο του καθηγη-

τή Κουτρουµάνο (που ήξερε ότι έχαιρε περίπου ασυλί-

ας) και τους σπανιότατους τόµους, αριθµηµένες εκδό-

σεις µεγάλης αξίας, που είχε στο σπίτι του. Τώρα, µε

µια δήθεν κλεφτή µατιά στο άνοιγµα του πουκαµίσου

της Μυριέλ, στρέφει την ίδια κουβέντα αλλού:

«Ξέρετε, έχει µια λίστα τίτλων στη βιβλιοθήκη

του, περίπου δέκα βιβλία, καινούργια. Τώρα γραµµένα

δηλαδή. Τα κρύβει σαν θησαυρούς. Αν υπήρχε νόµος…


- 73 -

Αλλά εδώ έχουµε κενό του νόµου, δεν προβλέπεται κα-

τάσχεση για καινούργια βιβλία. Ο νοµοθέτης δεν φα-

ντάστηκε ότι κάποιος θα θέλει να εκδώσει έργο σε χάρ-

τινο βιβλίο και όχι στο δίκτυο».

«Και ποιος εξέδωσε λοιπόν;»

Η Μυριέλ έκανε τη σωστή ερώτηση ως πολιτικός:

όχι ποιος ήταν ο συγγραφέας, αλλά ποιος ήταν ο εκδό-

της.

Ο Μισέλ ανασήκωσε τους ώµους. Εκδόσεις Σα-

λαµίνα. Άγνωστες, ανύπαρκτες στο δίκτυο.

«Αλλού είναι το θέµα», είπε τέλος, ξεφουρνίζο-

ντας την ιδέα του. «Αν γινόταν νόµος για κατάσχεση

καινούργιων βιβλίων…».

Η Τοµεάρχης µελετούσε το χαµόγελο. Ο κύριος

απέναντί της εννοούσε ότι µε την κάλυψη του νοµικού

κενού θα εκβίαζαν τον Κουτρουµάνο µε τα αγαπηµένα

του καινούργια βιβλία και έτσι θα του έπαιρναν µερικά

παλιά. Η µάλλον ο κύριος απέναντί της ήθελε να πι-

στέψει η ίδια ότι αυτό τον ενδιέφερε. Τι της είχαν πει

γι’ αυτόν; Γιος τυχοδιώκτη κατά τον Πόλεµο του Νε-

ρού, από την τάξη των νεόπλουτων της Ελλάδας. Βό-

ρεια προάστια, άνθρωποι που ίσως χρειάζονταν τις ευ-

καιρίες τους.

«Πώς γνωρίσατε τον καθηγητή Κουτρουµάνο;».

«Μου έκανε µια κριτική στο Λογοτεχνικοί Πεζό-

δροµοι».

«Καλή;»

«Αστειεύεστε».


- 74 -

Μικρή ηθική, µικρή λογοτεχνία είχε γράψει ο κα-

θηγητής, πράγµα που ελάχιστα ενόχλησε τον Μισέλ.

Ελκυστικά τα κείµενα του Κουτρουµάνου, αλλά έγρα-

φε πράγµατα που δεν έστεκαν. Τι θα πει µικρή ηθική,

έχει η λογοτεχνία ηθική;

Η συζήτηση διακόπηκε από την είσοδο πρώτα της

Περσεφόνης, που έφερε καφέ, και µετά του Συµβούλου

Καρτέλ. Έτσι τον φώναζαν µεταξύ τους, το όνοµά του

ήταν Καραγιαννόπουλος. Οικονοµολόγος και ο πιο

στενός συνεργάτης της Μουσαράφ (η τοποθέτησή της

κάπου σήµαινε αυτόµατα και τη δική του), είχε επισή-

µως την αρµοδιότητα να ελέγχει, ως πρόεδρος επιτρο-

πής ανταγωνισµού, τα καρτέλ. Καθότι η ebedu µπορεί

να ήταν πολυεθνική, αλλά πιστή στον καπιταλισµό

κοινωνικής ευθύνης, που γεννήθηκε στις αρχές του

αιώνα και έπαιξε σηµαντικό ρόλο στην απευθείας

ανάληψη της πολιτικής εξουσίας από τις πολυεθνικές,

περιόριζε τα καρτέλ, ακόµα και δικών της θυγατρικών.

Στην πραγµατικότητα ο Καραγιαννόπουλος είχε και

άλλες αρµοδιότητες, αφανείς και ισχυρές. Αυτή τη

στιγµή ανέφερε στη Μυριέλ κάτι για το επικείµενο

ταξίδι της στις Βρυξέλλες.

Ανεβαίνοντας τη λεωφόρο Αλεξάνδρας µε το η-

λεκτροκίνητό του, ο Μισέλ (που η δική του αφανής

δραστηριότητα ήταν µάνατζερ συγγραφέων) σκεφτόταν

τα καινούργια βιβλία του Κουτρουµάνου. Αυτό που ή-


- 75 -

θελε στην πραγµατικότητα ήταν να προκαλέσει τη δίω-

ξή τους (δηλαδή τη διαφήµισή τους) για να τα µανα-

τζάρει µετά και να κλείσει καλές συµφωνίες για την

έκδοσή τους στο δίκτυο. Μήπως δεν ήταν µια χαρά µα-

ζί του ο Σεκερµέλ; Στο Eurowriter χάρη σ’ αυτόν βρέ-

θηκε. Αν είσαι σύµβουλος του Τοµέα για τη χρηµατο-

δότηση τηλεοπτικών καναλιών, µέχρι και αναλφάβητο

στέλνεις στο ντουζ πουάν.

Αλλά η Μιµί δεν ζεστάθηκε µε το κενό του νόµου,

έπρεπε λοιπόν ο δηµόσιος ντόρος να γίνει αλλιώς – έ-

στω και ως παρεξήγηση. Τις ελπίδες του στήριζε τώρα

στην Ερµιόνη και στη Χαµένη λήκυθο.


- 76 -

10101010

«Η επανόρθωσις των αποδυτηρίων τούτων από

των καταστροφών της περιόδου 1940 -1947 εγένετο τη

ευγενεί δωρεά των ενώσεων Ελλήνων εφοπλιστών εξω-

τερικού.

25 Μαρτίου 1949».

Όποτε στεκόταν µπροστά στη µαρµάρινη επιγρα-

φή του αθλητικού συλλόγου, η Ερµιόνη θυµόταν πως

έπρεπε να ψάξει τι ακριβώς έγινε στην περίοδο 1940 -

1947. Μέσες άκρες ήξερε βέβαια, στο σχολείο αποµνη-

µόνευαν εύκολα το Β΄ Παγκόσµιο (ήταν ακριβώς έναν

αιώνα πριν από το δικό τους πόλεµο), αλλά την µπέρ-

δευαν τα γεγονότα µετά το 1945.

Κατά τα άλλα η βόλτα γύρω από το Καλλιµάρµα-

ρο ήταν από τις αγαπηµένες της. Φορούσε αθλητικά,

έµπαινε στον τάπητα πάνω από τις κερκίδες και διέτρε-

χε το πέταλο µέχρι το παλιό Μετς. Μαζί της ηθοποιοί,


- 77 -

µουσικοί και άλλοι καλλιτέχνες, όλοι κάτοικοι της πε-

ριοχής που προσπαθούσαν µε διασυνδέσεις να πετύ-

χουν. Φρόντιζαν σχολαστικά την εικόνα τους, εξοπλί-

ζονταν µε τα τελευταία γκάτζετ και µιλούσαν διαρκώς

για τα επιτεύγµατά τους. Τα σπίτια τους ήταν βέβαια

τεχνολογίας 20ου αιώνα, χωρίς καν τις µαζικές ευκολί-

ες των προκάτ των Βάλτων, όπως έξυπνα ψυγεία, τη-

λεφωτισµό και αυτόµατες ασφάλειες, όµως ήταν όµορ-

φα, σε διάφορους ρυθµούς και µε πανύψηλα δέντρα

ανάµεσα, καταγόµενα από τα παρτέρια των αρχών του

αιώνα. Κυνηγοί και σκύλοι έβρισκαν άφθονο χώρο για

βόλτα εδώ , ενώ πουθενά αλλού στο κέντρο της Αθήνας

δεν συναντούσες τόσες πολλές, χαρούµενες και καλο-

ταϊσµένες γάτες. Η Ακρόπολη ήταν κοντά, οι στύλοι

του Ολυµπίου ∆ιός κοντύτερα και η πεταλοειδής έκτα-

ση του Καλλιµάρµαρου πρόβαλλε ανάµεσα στα δέντρα

σαν πρόσωπο ήµερου γίγαντα.

Σ’ αυτή τη γειτονιά των νεοµποέµ µε την επισφα-

λή λόγω ανταγωνισµού φιλία, σ’ ένα διώροφο µε κερα-

µίδια απέναντι από το παλιό µέγαρο του Αττικού Ωδεί-

ου, έµενε και η Ερµιόνη. Συγκατοικούσε µε µια σχε-

διάστρια, ενώ στον κάτω όροφο, έχοντας αντί για βε-

ράντα τα χτιστά καθίσµατα του πεζόδροµου, έµενε ένα

ζευγάρι νεαρών αντρών. Ο ένας, πιανίστας του Ωδείου,

ήταν ένα ήσυχο λεπτεπίλεπτο παιδί ενώ ο σύντροφός

του, παρουσιαστής τηλεπαιχνιδιού, ήταν φασαριόζος

και φιλόδοξος έως µεγαλοµανίας.


- 78 -

Στην άλλη πλευρά, στο παλιό Μετς, έµεναν νέοι

αθλητές µε ανάλογες φιλοδοξίες, που έκαναν παρέα

µόνο µεταξύ τους, προπονούµενοι για τη ζωή που τους

περίµενε αν η τύχη τους χαµογελούσε. Έβγαιναν σε µι-

κρές οµάδες κι έτρεχαν γύρω από τις κερκίδες φορώ-

ντας φόρµες µε αυτόµατους µετρητές θερµοκρασίας

και υγρασίας σώµατος, κάθε πρωί, επί ώρες, αµίλητοι.

Η Ερµιόνη τους λυπόταν, µετά βίας είχαν χρόνο για µια

καληµέρα.

Η ίδια πάλι δεν περιοριζόταν στον τάπητα, αλλά

µπορούσες να τη συναντήσεις και στο Ζάππειο, µια

χρυσόµαλλη φιγούρα µε φούξια ή πράσινο µεταλλιζέ

µπουφάν και ασορτί ραδιοφωνικό δέκτη στο αυτί, να

βηµατίζει ρυθµικά στο πάρκο µε τα χαριτωµένα αγάλ-

µατα (ο έρωτας τοξοθραύστης, ο µικρός ψαράς, ο άγγε-

λος)*, που συχνά την ενέπνεαν για να γράψει. Έγραφε

παραµύθια για παιδιά και τα αναρτούσε σε ειδικές ι-

στοσελίδες.

Τώρα περιποιείται τις πλούσιες µπούκλες µε το

ειδικό εργαλείο, δοκιµάζει µακιγιάζ σε µάτια και χείλη

και, µε το βλέµµα συγκεντρωµένο στα νύχια των λε-

πτών ποδιών που σε λίγο θα κλειστούν πειθήνια στις

γόβες, ανακεφαλαιώνει ό,τι έχει ετοιµάσει για την πα-

*Αγάλµατα του 19

ου και των αρχών του 20

ου αιώνα, που βρίσκο-

νται πράγµατι στο Ζάππειο. (Βλέπε και το βιβλίο της Ζέτας Α-

ντωνοπούλου Τα γλυπτά της Αθήνας).


- 79 -

ρουσίαση της ληκύθου. Το δωµάτιό της στολίζουν

φλούο πολυθρόνες, καθρέφτης που πιάνει το µισό τοί-

χο, υψηλής ανάλυσης πορτρέτα της που αλλάζουν κάθε

λεπτό. Επίσης συλλογή µε διαδραστικά παραµύθια, µα

και ελληνική λογοτεχνία σε κάπως φανταχτερές µονά-

δες αποθήκευσης. Σε λιγότερο πάντως φανταχτερές

µονάδες και σε ξεχωριστό ράφι διακρίνονται τα Άπαντα

του Νίκου Καζαντζάκη.

Το µπαλκόνι είναι ανοιχτό στο γλυκό απόγευµα.

Η µελωδία βγαίνει γενναιόδωρη από το ισόγειο (ο λε-

πτεπίλεπτος νέος παίζει πιάνο), η συγκάτοικος της Ερ-

µιόνης ζωγραφίζει σε ένα τελάρο κοντά στο φως και

έξω µια γάτα σκαλίζει µε εµφανείς προθέσεις το παρτέ-

ρι. ∆ειλινό καραµελένιο στο Μετς και σε λίγες ώρες, σε

µπαρ του Λοφτ Σίτυ, βιβλιόφιλοι και απλώς φίλοι θα

παρακολουθήσουν την παρουσίαση του µυθιστορήµα-

τος Η χαµένη λήκυθος, που επιφυλάσσει εκπλήξεις.

Τα αντίτυπα από τα χάρτινα βιβλία των εκδόσεων

Σαλαµίνα περιµένουν σε δύο κούτες, θα τα µεταφέρουν

µε το ηλεκτροκίνητό τους ο πιανίστας κι ο παραµυθάς.

Οι ένοικοι του σπιτιού νιώθουν πρωτοπόροι, η σχεδιά-

στρια έχει ήδη το δικό της αντίτυπο, µε ιδιόχειρη αφιέ-

ρωση της Ερµιόνης, σε κοµψή βελούδινη θήκη.


- 80 -

11111111

Στο παλιό λοφτ, βυθισµένο ήδη στο πολύχρωµο

σκοτάδι του Λοφτ Σίτυ, ο Νικόλας Κουτρουµάνος, κά-

τω από το φως ενός πορτατίφ, ξεφυλλίζει τη Χαµένη

λήκυθο. Ίσως αν η περιγραφή του νεκροταφείου πήγαινε

σε επόµενο κεφάλαιο…

Από το αντίτυπο αναδύεται η µυρωδιά κλειστού

χώρου. ∆εν υπάρχει πρακτικός λόγος να έχει τα βιβλία

αυτά σε κρύπτη, η ηλεκτρονική µορφή τους είναι καλά

φυλαγµένη κι όσο για τη χάρτινη είναι η λιγότερο πα-

ράνοµη από όλα τα βιβλία του, αλλά συχνά προστατεύ-

εις ό,τι νιώθεις ξεχωριστό αποθηκεύοντάς το σε χώρο

εξ ίσου ξεχωριστό. Στο µικρό αυτό δωµάτιο ο Νικόλας

Κουτρουµάνος έκρυβε στον πόλεµο τους αγωνιστές,

µέχρι να βρουν τους συνδέσµους τους. ∆ύο κάθε φορά,

φαγητό, νερό, κυκλοφορούσαν και στο σπίτι να ξανα-

σάνουν. ∆εν έκρυψε µόνο νεοκοµµουνιστές, στο πρα-


- 81 -

ξικόπηµα των εθνικιστών έκρυψε και συνοµοσπονδια-

κούς. Έπεφτε σύρµα, στου Κουτρουµάνου.

Όσο για τη βιβλιοθήκη του, που το µεγαλύτερο

µέρος της τότε δεν βρισκόταν εδώ, και γι’ αυτήν στον

πόλεµο έπεφτε σύρµα ανάµεσα στους βιβλιόφιλους, δη-

λαδή τους µαυραγορίτες. ∆εν ήταν ακόµα επισήµως

παράνοµη, τα βιβλία όµως σπάνιζαν και ο πόλεµος τα

είχε κάνει πολύτιµα. Επιπλέον όλοι ήξεραν ότι ο καθη-

γητής είχε ανάγκη. Παραιτήθηκε από το Πανεπιστήµιο

πριν τον πόλεµο, όταν η διοίκησή του πίεσε φοιτήτρια

να ακολουθήσει συγκεκριµένη γραµµή σε έρευνα για

τις κατά καιρούς επιδροµές στα εδάφη της Συνοµο-

σπονδίας. Στην πραγµατικότητα αυτό για τον Κου-

τρουµάνο δεν ήταν παρά το ξεχείλισµα: δεν υπήρχε πια

έρευνα, υπήρχε µόνο παραγωγή «γνώσης» κατά τις

προοπτικές των πολυεθνικών.

Χάιδεψε τη Μελάνη δίπλα του. Ποια ασυναίσθη-

τη σοφία κρυβόταν σ’ αυτό το απίστευτο γατίσιο χαλά-

ρωµα; Όλα του τα χρόνια ένιωθε ζορισµένος, µα µπο-

ρούσε να µην πάρει θέση στη ζωή; Η γη, από την Α-

φρική ως τους Πόλους, παιζόταν διαρκώς στα (ηλε-

κτρονικά) ζάρια κι εκείνος ήθελε να πιστεύει πως ήρθε

στον κόσµο, που παρά τις εκατόµβες επιµένει πάντα µε

δισεκατοµµύρια ανθρώπινες ζωές, για να γίνει κάτι πα-

ραπάνω από µια ακόµα.

Οι µόνες γαλήνιες στιγµές του τα χρόνια του Πο-

λέµου του Νερού ήταν στο µπουρδέλο της Οµόνοιας.

∆εν χρειαζόταν εκεί να παίρνει θέση στη ζωή, ο κόσµος


- 82 -

ήταν ένα ζεστό δωµάτιο κι αυτός απλώς ο πελάτης του.

Το µπουρδέλο προστάτεψε εχθρούς του (κάθε) καθε-

στώτος, µα εκείνος δεν πήγαινε για να κρυφτεί, πήγαινε

για να δει την αγαπηµένη του. Ήταν µαύρη, πολύ ό-

µορφη, µιλούσε λίγο και χαµογελούσε συχνά, πράγµα

που οι περισσότεροι νόµιζαν απλώς επαγγελµατική συ-

νήθεια, µα ο Νικόλας Κουτρουµάνος έβλεπε µε αρκετή

σαφήνεια σ’ εκείνο το χαµόγελο την κατανόηση. Μ’

αυτό η γυναίκα έλεγε έτσι είναι, το ξέρω, δεν γίνεται

αλλιώς. Μαζί της γινόταν εραστής, πατέρας, φίλος, α-

δερφός, σύντροφος, προστάτης. Έτσι ένιωθε, έτσι νόµι-

ζε. Στην πραγµατικότητα γινόταν κυρίως αυτό που κά-

θε άνθρωπος θέλει κατά βάθος να είναι, παιδί.

Τώρα, στην καµπή για τη δύση, λαχταράει να δώ-

σει µορφή και νόηµα στη ζωή του και να την προσφέ-

ρει στους νεότερους, µα να που στην καµπή ακριβώς

για τη δύση η ζωή του ξαναγίνεται διάτρητη, και µάλι-

στα µε ευχάριστο τρόπο. Ξανθές µπούκλες και µαύρα

πόδια, Ερµιόνη και Αντριάνα. Κι αν η πρώτη µοιάζει

ανάλαφρη σαν ανοιξιάτικο ζελέ, η δεύτερη σε προκαλεί

να σπάσεις το περίβληµα, να τη γνωρίσεις.

Έχοντας, κι απ’ τη ζωή κι απ’ τη λογοτεχνία, αρ-

κετή πείρα από ανθρώπινους χαρακτήρες, ο Νικόλας

Κουτρουµάνος διέβλεπε ήδη στη µοναχική ιδιοσυ-

γκρασία της Αντριάνας τον αναξιοποίητο ακόµα ηγέτη:

οδηγούσε σκυλιά, ήταν στοριτέλερ: ο τύπος που δεν ε-

ντάσσεται σε οµάδα, µα µπαίνει επικεφαλής. Επίσης,

τη µέρα της γνωριµίας τους προστάτεψε τη Μελάνη, το


- 83 -

κοµµάτι το χαρτί, τους αφηγήθηκε ιστορία: νοιαζόταν

για τους γύρω της, πράγµα που πέρα από στοιχείο «κα-

λοσύνης», ο καθηγητής ήξερε πως είναι ορίζοντας. Οι

νεαροί συγγραφείς της οµάδας του ήταν προβλέψιµοι

γιατί νοιάζονταν κυρίως για τον εαυτό τους, η Αντριά-

να όµως, ως µη εγωκεντρική, ήταν µη προβλέψιµη.

Την ίδια ώρα στους Βάλτους, στο φωτισµένο από

τους λευκούς προβολείς του δρόµου προκάτ, η Αντριά-

να ετοιµάζεται επίσης για την παρουσίαση της ληκύθου.

Έχει καλέσει ταξί, ακριβή πολυτέλεια που θα µοιραστεί

µε την Όλγα Μιχαήλοβα, ενώ πάνω στο γραφείο της

έχει τη λίστα από την κρύπτη του Κουτρουµάνου και

κάθε τόσο της ρίχνει µια µατιά.

Χωρίς τα ρούχα ποδηλασίας το ντύσιµό της είναι

πιο κοµψό: κόκκινο φόρεµα, µαύρο καλσόν, µαύρο

παλτό, καπέλο και µπότες. Φιγουρίνι την έλεγε παλιά η

Ροµίνα, κι αφού η Ροµίνα την έλεγε έτσι έγινε φιγουρί-

νι, γιατί Ροµίνα είναι η µαµά της.

«Μαµά, τι κάνετε;»

Η Ροµίνα Βασίλιεβα Μαρίνσκα χαµογελάει στην

οθόνη του τηλεφώνου.

«Φτιάχνω το ποτό µου κι ο µπαµπάς σου παίζει

στην αποθήκη του».

Ο δάσκαλος Βασίλι Μαρίνσκι και η γυναίκα του

νοίκιαζαν ένα κτήµα στα Μεσόγεια και δίδασκαν σε

τοπικό σχολείο. Ήθελαν ακόµα επτά χρόνια για τη σύ-


- 84 -

νταξη, ήταν µόνο εξήντα χρονών, το κτήµα όµως τους

έδινε πολλές χαρές, ειδικά ο Βασίλι είχε όλων των ει-

δών τα εργαλεία και κάθε τόσο έφτιαχνε κι από ένα

καινούργιο εργαστήριο. Το τελευταίο που θυµόταν η

Αντριάνα ήταν αγγειοπλαστικής. Ήταν ο τρόπος του να

τιµά την ανθρωπότητα, που τον θεώρησε άξιο µέλος

της και τον έκανε δάσκαλο στην ένδοξη επαρχία της

Ελλάδας.

«Πώς σου φαίνοµαι, µαµά;»

«Φιγουρίνι Νένε µου, καλά να περάσεις!»

Στο σηµείο αυτό πρέπει να πούµε κάτι που αφή-

σαµε νωρίτερα µισό: όταν η Ερµιόνη τηλεφώνησε στην

Αντριάνα για να την καλέσει στην παρουσίαση της λη-

κύθου, κι ενώ οι σκέψεις της κυνηγού, στη µοναξιά της

παραλίας, ήταν βυθισµένες στην οµορφιά και το µυ-

στήριο των βιβλίων, στο νου της έλαµψε ξαφνικά η µε-

γάλη ευκαιρία που παρουσιαζόταν να ξαναβρεί η Όλγα

Μιχαήλοβα τον Νικόλα της χαµένης Σαλαµίνας. Έτσι

τώρα, στο διπλανό προκάτ, η Όλγα, ντυµένη το καλό

κουστούµι της και µε καλοχτενισµένα τα λευκά µαλλιά,

ξεφυλλίζει απαλά την µέθοδο Ρωσικής και θυµάται: το

σπίτι µε τα κεραµίδια και το παράθυρο που έβλεπε στη

βεράντα. Το παγκάκι πάνω από τη θάλασσα όπου κα-

θόταν µε τον Νικόλα – αυτό θα το βάλουµε εδώ, αυτό

εκεί µε τις ασκήσεις. Το τέλος εκείνου του καλοκαιριού


- 85 -

µε τον αέρα στα ξανθά µαλλιά της – αλήθεια δεν τα βά-

φεις;

Πώς να είναι τώρα ο Νικόλας;

Το ταξί ήρθε. Η Όλγα έριξε µια τελευταία µατιά

στο παλιό βιβλίο, κλείδωσε και βγήκε. Την ίδια στιγµή

η Αντριάνα έριχνε κι αυτή µε τη σειρά της µια τελευ-

ταία µατιά στη λίστα του Κουτρουµάνου.

Για δευτερόλεπτα της φάνηκε πως διέκρινε µια

ασαφή µαγική εικόνα.


- 86 -

11112222

Εκείνο το αξέχαστο βράδυ η Ερµιόνη ήταν βέ-

βαια λαµπερή (ασηµένιο κολάν και γόβες, µαύρη καζά-

κα, µαύρη σατέν κορδέλα στα ολόχρυσα µαλλιά), µα

περισσότερο τη φώτιζε το χαρούµενο άγχος του πρω-

τάρη, κι ακόµα η αδιόρατη σπίθα της απόφασης να εί-

ναι από εδώ και στο εξής άξια για το νέο της ρόλο. ∆εν

θα µπορούσε ο καθένας να δει αυτή τη σπίθα, µα πι-

στεύουµε πως ο καθηγητής Κουτρουµάνος την είδε.

Το µπαρ ήταν από τα πολύ γνωστά του Λοφτ Σίτυ

και συµβεβληµένο µε εκδοτικούς οίκους. Το σέρβις ή-

ταν άψογο, χρωµατιστοί προβολείς περιστρέφονταν

πάνω από τη σάλα και το ασύρµατο σύστηµα κατέβασε

χωρίς προβλήµατα στους φορητούς των θαµώνων τον

Πρόλογο.

Η λήκυθος είναι µακρόστενο αγγείο συχνό στους

τάφους, όπου τοποθετείται ξαπλωµένη. Μοιάζει µε το


- 87 -

ανθρώπινο σώµα και περιέχει αρωµατικά αποστάγµατα,

αναθηµατικά έλαια ή, στην περίπτωσή µας, τη νεκρική

στάχτη.

Στο µυθιστόρηµά µας ο Κριναγόρας, ένας δούλος

στην αρχαία Αθήνα, ψάχνει µια χαµένη λήκυθο µε τη

στάχτη άγνωστου νεκρού. Ταυτόχρονα στην Αθήνα των

αρχών του αιώνα µας (όπου, θυµίζουµε, τα βιβλία πα-

λιάς τεχνολογίας ήταν νόµιµα, ενώ η ανάγνωση στο δί-

κτυο περιορισµένη) η βιβλιοπώλισσα Μαρίνα Κύρου

ψάχνει ένα σπάνιο βιβλίο και στην έρευνά της πέφτει

πάνω στην ιστορία του Κριναγόρα. Η σύγχρονη Αθηναία

«συνεργάζεται» µε τον αρχαίο δούλο στη διαλεύκανση

του µυστηρίου της ληκύθου, που την οδηγεί σε µια ηρωι-

κή Αθηναία εταίρα και σε πολιτικές συνωµοσίες του 6ου

π.Χ. αιώνα. Η λύση του µυστηρίου όµως δεν έχει τόση

σηµασία όσο η πορεία προς αυτή, κατά τη διάρκεια της

οποίας η ηρωίδα µας συνειδητοποιεί ότι το σπάνιο βι-

βλίο της έχει αναλογίες µε τη λήκυθο. Και το βιβλίο,

όπως αυτή, είναι απλώς ένα σώµα-περίβληµα. Μια βι-

βλιοθήκη επίσης, όπως και ένα νεκροταφείο, περιλαµβά-

νει άψυχα αλλά και «θεούς», όταν τα βιβλία για ποικί-

λους λόγους λατρεύονται σαν ιερά. Όµως η ουσία της

ληκύθου δεν είναι παρά η ίδια η ζωή του νεκρού, ο αγώ-

νας και η αγάπη του, και ο µόνος δίκαιος προορισµός

της στάχτης είναι το σκόρπισµά της στον κόσµο των ζω-

ντανών. Με τον ίδιο τρόπο το περιεχόµενο των βιβλίων

πρέπει να σκορπίζεται ανάµεσα στους ανθρώπους και να

αφοµοιώνεται σε νέες µορφές.


- 88 -

Σε δεύτερο επίπεδο, το µυθιστόρηµα µάς δείχνει

ότι και οι σχέσεις ανάµεσα στους ανθρώπους είναι πα-

ρόµοιες. Για τον καθένα µας οι συνάνθρωποι είναι συ-

νήθως ή πράγµατα ή θεοί. ¨Όµως η αγάπη, µαθαίνει η

Μαρίνα Κύρου µε τη βοήθεια του Κριναγόρα και της

Αθηναίας εταίρας, δεν µπορεί παρά να είναι µίξη των

ανθρώπων και όλες οι έννοιες που διαχωρίζουν τις αξίες

µας, καθώς και τα αντικείµενα που τις αναπαράγουν και

τις αναπαριστούν, δεν µπορεί παρά να είναι όργανα της

µίξης αυτής. Το τι λοιπόν θα κάνεις µε τη λήκυθο ή µε το

βιβλίο έχει σχέση µε το τι θέλεις να κάνεις µε τους αν-

θρώπους.

Ενώ η Ερµιόνη διάβαζε, δύο Κύπριοι διασκεδα-

στές, περιζήτητοι για τις ωραίες φωνές τους, έκαναν a

capella φωνητικά, ενώ στη γιγαντοοθόνη του µπαρ βί-

ντεο έδειχναν εικόνες από τα νεκροταφεία της Ιεράς

Οδού, από µουσεία βιβλίων και αρχαίων αγγείων, αλλά

και από την Αθήνα των αρχών του αιώνα µε το χαρι-

τωµένο πεζόδροµο της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου, που

τότε ήταν καινούργιος. Όσο όµως παίζουν τα βίντεο,

εµείς ας ρίξουµε µια µατιά στους θαµώνες.

Στο πρώτο τραπέζι νιώθουµε αρχικά µια αρµονι-

κή συνύπαρξη, µα ας δούµε πιο προσεκτικά: ο Μισέλ,

σαν µοντέλο του ιστοτόπου Man’s life και µε βλέµµα

που σαρώνει αναζητώντας καθρέφτη, θύµα ή εχθρό,

κάθεται παρέα µε ένα εκδοτικό στέλεχος, µια καναλάρ-

χη και τον Σεκερµέλ. Ο νεαρός Ελληνοτούρκος µόλις


- 89 -

έφτασε µε το κοµψό του ηλεκτροκίνητο από το διαµέ-

ρισµά του στα Εξάρχεια και περιγράφει τώρα πόσο

προβληµατική είναι η ζωή εκεί: στη µικρή πλατεία γί-

νονται συνέχεια φασαρίες για το τίποτα, και, το χειρό-

τερο, υπάρχουν αδέσποτοι σκύλοι. Είναι το µόνο µέρος

της Αθήνας, ίσως και της Συνοµοσπονδίας ολόκληρης,

όπου έχει διατηρηθεί το φαινόµενο και ο Σεκερµέλ δεν

το βρίσκει συµπαθές, πάντως δεν αποφασίζει να µετα-

κοµίσει.

«Έχει κάτι», λέει και ξέρουµε τι εννοεί, ξέρουµε

πως τα Εξάρχεια δίνουν όχι µόνο στους κατοίκους, αλ-

λά και στους θαµώνες των καφέ την αίσθηση πως αν

έρθουν δύο τρεις φορές πολιτογραφούνται σ’ ένα µυ-

στηριώδες, συνωµοτικό έθνος που θα ξεκινήσει κάποτε,

µε το πλήρωµα του χρόνου, τη µεγαλύτερη επανάσταση

της Συνοµοσπονδίας.

Τον µονόλογό του διακόπτουν δυο θαµώνες που

του ζητάνε αυτόγραφα πάνω στην ειδική θέση των

µονάδων αποθήκευσης. (Στο µπαρ υπάρχει πωλητήριο

λογοτεχνίας). Όσο ο Σεκερµέλ υπογράφει, το εκδοτικό

στέλεχος και η καναλάρχης συνεχίζουν µια µάλλον

προηγούµενή τους συζήτηση, στην οποία τα Εξάρχεια

δεν έχουν την παραµικρή θέση, ενώ ο Μισέλ σκορπά

γύρω πλατιά χαµόγελα. Τώρα ξέρουµε πως η παρέα δεν

είναι αρµονική, απλώς τα µέλη της είναι το ένα για το

άλλο αδιάφορα.

Σε άλλη παρέα ο δηµοσιογράφος Ναράγιαν Νεσάι

µοιράζεται το τραπέζι µε την Περσεφόνη, ντυµένη στα


- 90 -

κατάλευκα, κι ένα ζευγάρι: τον Πέτρο Χορν και τον

ερωτικό του σύντροφο. Η αύρα γύρω από το τραπέζι

τους µας λέει πως, παρά τις διαφορές, µοιράζονται και

οι τέσσερις το ίδιο θολό µα ευχάριστο µούδιασµα: σα-

φώς πιο συνετοί από τους προηγούµενους, νιώθουν µε

σιγουριά πως ό,τι ζουν είναι µέρος µιας πολύ µεγαλύ-

τερης ιστορίας. Τι όµως άραγε φαντάζεται ο καθένας

ως µεγαλύτερη ιστορία και πόσο νοιάζεται για το ρόλο

του σε αυτήν;

Η διπλανή συντροφιά περιλαµβάνει Αντριάνα,

Όλγα Μιχαήλοβα και Κουτρουµάνο, που χαιρέτησε την

Αντριάνα σαν να µην είχε συµβεί το επεισόδιο µε την

κρύπτη, ενώ αντίθετα η συνάντηση µε την Όλγα έγινε

µε µεγάλη συγκίνηση κι έναν ποταµό από λόγια, γέλια

και αναµνήσεις. Εδώ τα πρόσωπα είναι πιο διανοούµε-

να, έχουν αυξηµένη την αίσθηση ότι µπορούν να παί-

ξουν ρόλο στην ευρύτερη ιστορία, αλλά έχουν κι εν-

διαφέρον το ένα για το άλλο. Τα συναισθήµατά τους

τέµνονται λοιπόν και άλλοτε φουντώνουν ή αλλοιώνο-

νται, άλλοτε ατονούν δίνοντας χώρο στο στοχασµό.

Παραδείγµατος χάριν, η Όλγα Μιχαήλοβα σκέφτεται,

µε αφορµή ό,τι µόλις άκουσε στον Πρόλογο της Χαµέ-

νης ληκύθου, πως ο νεαρός Νικόλας είχε διατηρηθεί

στη µνήµη της σαν µικρός θεός και τώρα µόνο, παρά

την ηλικία του, βλέπει την ευάλωτη πλευρά του. Κι ενώ

η αγάπη της µοχθεί να γίνει καινούργια, βλέπει ακόµα

πως, παρά την αδιαµφισβήτητη προσφορά του, για ε-

κείνον η ίδια υπήρξε τότε µάλλον πράγµα, το µέσο για


- 91 -

να δηλώσει, ως έφηβος, ταυτότητα και κύρος. Ο Κου-

τρουµάνος πάλι νιώθει αµήχανος ανάµεσα σε Όλγα

Μιχαήλοβα (τη δύναµή του των δεκατεσσάρων), Α-

ντριάνα (την αµηχανία του των εξήντα) και κυρίως,

απρόσµενα και συναρπαστικά, δύο µόλις µέτρα από

την κόρη της µαύρης αγαπηµένης. (Βέβαιο πως στο δι-

πλανό τραπέζι είναι αυτή, κι ας µην την έχει ξαναδεί

από κοντά). Τέλος η Αντριάνα αντιλαµβάνεται πολλά

από αυτά, µα τα αφήνει να κυλήσουν στη συνείδησή

της σαν νερό στο δάσος, δεν ξέρει τι να τα κάνει.

Μετά το τέλος του προλόγου η Ερµιόνη, πάντα

λαµπερή, έκανε επιτέλους την αναγγελία και οι κούτες,

µε τις οδηγίες του πιανίστα και του παραµυθά, ήρθαν

στη σάλα. Επιφωνήµατα θαυµασµού γέµισαν το χώρο

µόλις τα χάρτινα βιβλία µοιράστηκαν στα τραπέζια. Εί-

χαν λαδί εξώφυλλο µε µια φωτογραφία ληκύθου κι έ-

γραφαν στο επάνω µέρος Ερµιόνη Τζούµα, Η χαµένη

λήκυθος και στο κάτω, δίπλα σε µια µικροσκοπική ζω-

γραφιά αρχαίας τριήρους, Εκδόσεις Σαλαµίνα. Αυτί δεν

είχαν, ούτε φωτογραφία της συγγραφέως ή οπισθόφυλ-

λο.

Ο κόσµος γενικά σχηµάτισε την πεποίθηση πως

ό,τι έγινε µετά οφειλόταν στον Πέτρο Χορν, πως δηλα-

δή οι αρχές στην πραγµατικότητα αυτόν ήθελαν να

στριµώξουν. Η Αντριάνα πάλι πίστεψε πως ό,τι έγινε

οφειλόταν στον Κουτρουµάνο. Ευνόητα και τα δύο,


- 92 -

γιατί ο κόσµος πάντοτε θα γοητεύεται από Πέτρους

Χορν, ενώ η Αντριάνα όλο και ζητούσε αφορµές για να

βυθιστεί περισσότερο στο σύµπαν Κουτρουµάνος. Κι

όµως, λίγο να έβλεπε κανείς µε διαύγεια, πρώτον η πε-

ρίσταση ήταν η λιγότερο κατάλληλη για στρίµωγµα του

Πέτρου και δεύτερον ο ιδανικός για να ειδοποιήσει την

Ασφάλεια ήταν βεβαίως ο Μισέλ. Αυτό που έγινε ήταν

το εξής:

Τα βιβλία έµειναν στα χέρια των θαµώνων πέντε

λεπτά, ίσα ίσα να ξεφυλλιστούν και να απολαύσουν

κοµπλιµέντα όπως πρωτότυπο, καλύτερο από εκτύπωση

και κοίτα πόσο ολόιδια είναι! Στο έκτο λεπτό οι πόρτες

άνοιξαν και άντρες µε στολή µπήκαν βλοσυροί. Στο

όγδοο τα βιβλία είχαν κατασχεθεί και οι θαµώνες είχαν

συλληφθεί, πλην της Όλγας Μιχαήλοβα που µε σθενα-

ρή παρέµβαση του Κουτρουµάνου εξαιρέθηκε λόγω η-

λικίας. Στη Γ.Α.∆.Α. (τη Γενική Αστυνοµική ∆ιεύθυν-

ση Ασφαλείας, ένα παµπάλαιο κτίριο στη λεωφόρο Α-

λεξάνδρας µε τετράγωνη πρόσοψη και εκατοντάδες ο-

λόιδια παράθυρα) σε χρόνο µηδέν οι δηµοσιογράφοι έ-

γιναν περισσότεροι από τους κρατούµενους. Αστυνοµι-

κοί και συλληφθέντες ωστόσο ήταν λιγόλογοι (εκτός

από τον Μισέλ) και µετά από ολονύκτια ταλαιπωρία

και άφθονες συγγνώµες (κυρίως προς τον κύριο καθη-

γητή), όλοι αφέθηκαν ελεύθεροι: είχε διαπιστωθεί το

κενό του νόµου για τα καινούργια βιβλία.

Το πρωί οι εφηµερίδες απολάµβαναν το αστυνο-

µικό φιάσκο, το ίδιο και η Ερµιόνη που το βιβλίο της


- 93 -

έγινε διάσηµο. Τα Μέσα µετέδιδαν την είδηση σε όλη

τη Συνοµοσπονδία, τα δικτυακά φόρα άναψαν, ενώ

στον Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών της Ελλάδας, µε

εντολή της Μυριέλ Μουσαράφ, ο Καραγιαννόπουλος ή

Σύµβουλος Καρτέλ οργάνωσε άµεση έρευνα των Εκδό-

σεων Σαλαµίνα.

Το µεσηµέρι ο κόσµος συζητούσε ζωηρά την α-

πρόσµενη γοητεία των χάρτινων βιβλίων κι ακούστη-

καν δηµόσια τα πρώτα legalize them. Ταυτόχρονα, στις

µυστικές συνοµιλίες του Καραγιαννόπουλου ή Συµβού-

λου Καρτέλ, που η Μυριέλ Μουσαράφ αγνοούσε, σή-

µανε µια ασυνήθιστη αγωνία, που κατέληξε σε εντολή

παρακολούθησης των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων του

καθηγητή Κουτρουµάνου.


- 94 -

Η ΛΙΣΤΑ


- 95 -

1111

Οι κάτοικοι των Βάλτων ξεκλείδωναν τα ποδήλα-

τα όταν η Αντριάνα έγειρε να κοιµηθεί. Στον ύπνο της

είδε τυλιγµένο σε οµίχλη το κτίριο της Γ.Α.∆.Α. µε τα

οµοιόµορφα παράθυρα, ενώ σε άλλο όνειρο ο θυµός

της για τον Κουτρουµάνο (για τον οποίο πίστευε ότι εί-

χε προκαλέσει τη σύλληψη) διαλυόταν από τη λυγερή

φιγούρα της µαύρης κοπέλας µε το άσπρο φόρεµα, που

όλη τη νύχτα στην Ασφάλεια της χαµογελούσε ενθαρ-

ρυντικά. Όταν ξύπνησε πολλοί είχαν ξανακλειδώσει τα

ποδήλατα, ήταν µεσηµέρι.

Στο δίκτυο οι εφηµερίδες πρόβαλλαν το αστυνο-

µικό φιάσκο και στα φόρα οι συζητήσεις ήταν ανεξά-

ντλητες, ενώ µετά τη διαπίστωση του κενού του νόµου

τρία ακόµα βιβλία της λίστας (που την ύπαρξή της ο

Μισέλ είχε διαλαλήσει στα πέρατα του δικτύου), Οι

Κήποι του Τσέχωφ, Ο κατάσκοπος και Ο ασύρµατος ε-

τοιµάζονταν να κυκλοφορήσουν σε χάρτινη µορφή.


- 96 -

Μεσολάβησαν µπάνιο και καφές πριν η σύγχυση της

Αντριάνας δώσει τη θέση της στην πρώτη συγκεκριµέ-

νη απορία.

Άνοιξε το φορητό της, όπου είχε κατεβάσει ταυ-

τόχρονα µε τους άλλους θαµώνες τον Πρόλογο της Χα-

µένης Ληκύθου. Το απόσπασµα που την ενδιέφερε έλε-

γε:

Ταυτόχρονα στην Αθήνα των αρχών του αιώνα

µας… η βιβλιοπώλισσα Μαρίνα Κύρου ψάχνει ένα σπά-

νιο βιβλίο και στην έρευνά της πέφτει πάνω στην ιστορία

του Κριναγόρα.

Μετά ακούµπησε δίπλα στο φορητό τη λίστα από

την κρύπτη του Κουτρουµάνου. Καιρός, νοµίζουµε, να

τη δούµε τώρα κι εµείς ολόκληρη:


2) Οι κήποι του Τσέχωφ, Σεκερµέλ.

3) Η νοσταλγία του ήλιου, Πέτρος Χορν.

4) Η Τσιγγάνα στο φάρο, Σεκερµέλ.

5) Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό.

6) Ο ασύρµατος, Ναράγιαν Νεσάι.

7) Η λίστα, Λούκας Μονρό.

8) Hotel Macedonia, Μαρίνα Κύρου.

9) Ο κατάσκοπος, Ναράγιαν Νεσάι.

10) Στην άκρη του ουρανού, Ερµιόνη Τζούµα.


- 97 -

Βλέπουµε λοιπόν κι εµείς (όσοι δεν το είχαµε δει

ως τώρα) µαζί µε την Αντριάνα το παράξενο: Μαρίνα

Κύρου λεγόταν η ηρωίδα του µυθιστορήµατος Η χαµέ-

νη λήκυθος, αλλά Μαρίνα Κύρου ήταν και µία από τους

συγγραφείς της λίστας. Τι σήµαινε αυτό;

Από ό,τι είχε δει η Αντριάνα (και επιβεβαίωσε

τώρα ξανά), καµιά Μαρίνα Κύρου δεν υπήρχε στο δί-

κτυο. Να ήταν άραγε υπαρκτό πρόσωπο, που η Ερµιό-

νη έκανε ηρωίδα βιβλίου; Από την άλλη, η συγγραφέας

Μαρίνα Κύρου θα µπορούσε να µην είναι παρά ψευδώ-

νυµο της ίδιας της Ερµιόνης. Έτσι θα φαίνονταν και

περισσότεροι οι συγγραφείς.

Θα φαίνονταν περισσότεροι οι συγγραφείς.

Αλήθεια, δεν θα µπορούσε να ήταν αυτός ένας

από τους στόχους του Κουτρουµάνου; Μήπως οι συγ-

γραφείς που δεν βρέθηκαν στο δίκτυο απλώς δεν υπήρ-

χαν;

Ποιος άλλος ήταν φάντασµα; Ξανακοίταξε τα δε-

δοµένα της. Ο Λούκας Μονρό.

Λούκας Μονρό.

Η Αντριάνα είχε ξυπνήσει τώρα καλά. Συγκε-

ντρώθηκε στη λίστα κι αµέσως το βλέµµα της εντόπισε

τη µαγική εικόνα που χτες βράδυ είχε δει αόριστα λίγο

πριν µπει στο ταξί. Νούµερο 5:

Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό.


- 98 -

Πήρε ανυπόµονα ένα φύλλο χαρτί και µε ελάχι-

στο κόπο επιβεβαίωσε την υποψία:

Νικόλα(ο)ς Κουτρουµάνος.

Ιδού λοιπόν! Ο πέµπτος στη σειρά τίτλος και το

ονοµατεπώνυµο του συγγραφέα µαζί έδιναν µε ανα-

γραµµατισµό το όνοµα και το επώνυµο του καθηγητή.

Περίσσευε µόνο ένα γράµµα, που όµως ταίριαζε κι αυ-

τό, αν έκανες το όνοµα πιο επίσηµο.

Την ίδια στιγµή, κι ενώ η Αντριάνα άρχισε µε

πείσµα να επιδίδεται σε ασκήσεις αναγραµµατισµού

των άλλων τίτλων και ονοµάτων της λίστας, στο διπλα-

νό προκάτ η Όλγα Μιχαήλοβα επιδιδόταν σε άσκηση

όχι µε λέξεις αλλά µε παραγράφους.

Η δασκάλα µελετούσε µια σελίδα από τη Χαµένη

λήκυθο. Το βιβλίο µε το λαδί εξώφυλλο βρισκόταν ήδη

στην τσάντα της όταν έγινε η έφοδος και οι αστυνοµι-

κοί που την άφησαν να φύγει δεν την έψαξαν. Έτσι τώ-

ρα είχε στο γραφείο της ανοιχτό το µόνο µη κατασχε-

θέν αντίτυπο από τις κούτες του πιανίστα και του πα-

ραµυθά. Είχε επίσης ανοιχτή τη σύνδεσή της στο δί-

κτυο και κοίταζε σκεφτική την οθόνη.

Σηµείωσε ένα απόσπασµα πάνω στο βιβλίο, µετά

πλησίασε στη βιβλιοθήκη της που έκανε την Αντριάνα

να απορεί. Στο κάτω µέρος υπήρχαν κάποιοι τόµοι χω-


- 99 -

ρισµένοι µε ένα βιβλιοστάτη. Ήταν καµιά δεκαπεντα-

ριά, µάλλον λεπτοί και ντυµένοι οµοιόµορφα µε καφέ

χαρτόνι. Σκύβοντας µε δυσκολία η δασκάλα έψαξε λίγο

και ξεχώρισε δύο, έπειτα επέστρεψε στη Χαµένη λήκυ-

θο, κοίταξε πάλι το σηµειωµένο απόσπασµα κι άρχισε

προσεκτικά να ξεφυλλίζει τα καφέ βιβλία.


- 100 -

2222

Το πρόσωπο του Χαϊλέ στην παλάµη της την έκα-

νε σχεδόν να αναφωνήσει. Του επέτρεψαν να πάρει, θεέ

µου, ευτυχώς!

Κουρασµένη από τη Γ.Α.∆.Α., η Περσεφόνη κα-

θόταν στον προθάλαµο ενός από τα πολλά (και συνή-

θως επταήµερα) νηπιαγωγεία των Κάτω Πατησίων και

περίµενε να σχολάσει ο γιος της ξαδέρφης της. ∆ίπλα

της ήταν ακουµπισµένο ένα τζιπιές τελευταίας γενιάς,

ενώ λίγο πιο πέρα ο µικρούλης τυφλός κάτοχός του έ-

παιζε µε ένα βιβλίο Μπράιγ. ∆ύο βλέποντα παιδιά τον

κοιτούσαν µε ζήλια: τα Μπράιγ ήταν τα µόνα βιβλία

που κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ να απαγορεύσει και οι

κάτοχοί τους, ειδικά της νηπιακής ηλικίας, ήταν χάρις

σε αυτά περιζήτητοι στις παρέες. Αν αφαιρέσουµε πά-

ντως το στοιχείο βλέποντα και µη βλέποντα παιδιά, η

σκηνή έφερνε στο νου της Περσεφόνης γοερές διεκδι-

κήσεις των λιγοστών παιχνιδιών στην πολυκατοικία-


- 101 -

ήλιο της σαβάνας, µε τον εαυτό της συχνά να διεκδικεί

για λογαριασµό του Χαϊλέ.

Ο Χαϊλέ της χαµογέλασε. Ήταν τραυµατισµένος,

δεν ήξερε αν θα παίξει, ό,τι πει ο γιατρός.

«Μαθαίνω σου ανανέωσαν το συµβόλαιο», του

είπε.

«Χρειάζεσαι λεφτά;» ρώτησε εκείνος.

Λεφτά; Όχι, όχι, Χαϊλέ. Όχι πάλι τα ίδια, µα τι λες;

Τότε που η µητέρα τους έλειπε συνέχεια, η Περ-

σεφόνη, πέντε χρονών, ήθελε να φροντίζει τον Χαϊλέ,

να του σκουπίζει το πρόσωπο, να του λέει ιστοριούλες,

µα αυτός όλο έπαιζε µπάλα. Εκείνη τότε έµενε µε τα

µεγαλύτερα κορίτσια µα την κούραζαν οι µικροαπάτες,

οι κλεψιές, τα λόγια που έβαζαν η µια για την άλλη, έ-

τσι στο τέλος προτίµησε την πλατεία και την εκκλησία.

Οι θείοι την έπαιρναν µαζί τους στον Άγιο Νικόλαο,

όπου οι ύµνοι της Ορθοδοξίας τραγουδισµένοι από

Αφρικανούς απλώνονταν από τα µεγάφωνα στην Α-

χαρνών κι έκαναν όλα τα θρησκεύµατα της Συνοµο-

σπονδίας και µαζί τους άθεους να στέκονται σαστισµέ-

νοι. Τα σπέρµατα της διασκεδάστριας ρίζωναν ίσως τό-

τε, µε τις διασκευές του Ω γλυκύ µου έαρ σε σλόου ραπ,

στα σκαλιά της εκκλησίας κι ανάµεσα στα δέντρα.

Τα δέντρα της άρεσαν. Συνοµιλούσε µε πείσµα

και υποµονή µε ξερά κι ανθισµένα κλαδιά, παρακινώ-

ντας τα πρώτα να ανθίσουν και τα δεύτερα να καρπί-


- 102 -

σουν και οι γείτονες άρχισαν να λένε πως, από τότε που

ήρθαν οι Αφρικανοί, οι νεραντζιές άνθιζαν γρηγορότε-

ρα και µοσχοµύριζαν δυνατότερα, οι λεύκες έγιναν πιο

γερές και πλούσιες και οι πλάτανοι κρατούσαν το φύλ-

λωµά τους, έστω µαραµένο και παλιό, όλο το χρόνο

µέχρι να βγει το καινούργιο.

Το 2043, µέσα στον Πόλεµο του Νερού, έγινε, συ-

ντονισµένο σε πολλές επαρχίες της Συνοµοσπονδίας

(και µε την υποστήριξη των εχθρικών Μεγάλων ∆υνά-

µεων, που υπόσχονταν επιστροφή στο καθεστώς των

εθνικών κρατών) το πραξικόπηµα των εθνικιστών που

ανέτρεψε τη δηµοκρατική κυβέρνηση. Λίγο µετά έγινε

µια επιχείρηση αντικαθεστωτικών στο µπουρδέλο της

Οµόνοιας, όπου σκοτώθηκε η µητέρα της Περσεφόνης

και του Χαϊλέ. ∆εν τους άφησαν να τη δουν, ακούστη-

κε πως η σφαίρα τής διέλυσε το κεφάλι.

∆ύο µήνες αργότερα το καθεστώς των εθνικιστών

έπεσε κι ο Πόλεµος του Νερού τελείωσε. Στην πλατεία

Συντάγµατος ο Έπαρχος της Ελλάδας εκφωνούσε τον

Πανηγυρικό της Ειρήνης, όταν ελεύθεροι σκοπευτές

άνοιξαν πυρ κατά νεοκοµµουνιστών που διαδήλωναν

και κάποιοι, κατά µία άποψη εµβόλιµοι, ανταπέδωσαν.

Άλλοι πάλι είπαν πως οι ίδιοι οι νεοκοµµουνιστές έ-

στησαν σκοπευτές και θυσίασαν δικούς τους για να ξε-

κινήσουν ένοπλο αγώνα. Εµφύλιος δεν ξέσπασε, καθώς

όλοι είχαν διδαχτεί από παλαιότερα γεγονότα της ελλη-

νικής Ιστορίας, αλλά το ΣΥ.Ν.Ε.Κ. κηρύχτηκε παράνο-

µο και τα µέλη του εξορίστηκαν.


- 103 -

Την ίδια εποχή, εκτός από τους νεοκοµµουνιστές

στην Ελλάδα (και σε µερικές άλλες επαρχίες), κηρύ-

χτηκαν παράνοµα (σε όλη τη Συνοµοσπονδία) και τα

βιβλία, δηλαδή θεωρήθηκαν περιουσία του κράτους και

έπρεπε να παραδοθούν στις αρχές. Οι ένοικοι στην πο-

λυκατοικία-ήλιο της σαβάνας δεν είχαν πολλά, πάντως

λυπήθηκαν που τα έδωσαν. Αµέσως µετά όµως η ebedu

µοίρασε δωρεάν (στην αρχή) συνδέσεις στο δίκτυο και

προσφορές πρόσβασης σε ιστοτόπους ελληνικής λογο-

τεχνίας.

Ο θείος της Περσεφόνης τότε εκτύπωσε µοναδικά

αντίτυπα και διάβαζε τα βράδια µεγαλόφωνα από την

εκτύπωση στα παιδιά. Οι ώρες εκείνες χαράχτηκαν έ-

ντονα στη µνήµη της Περσεφόνης, µαζί µε το τραύµα

της απώλειας των λιγοστών τόµων που παραδόθηκαν

χωρίς να προλάβει να τους γνωρίσει. Από τα διαβάσµα-

τα του θείου θυµόταν πιο πολύ το παρακάτω, από τη

Μετανάστι του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη σε σηµερι-

νά ελληνικά,* γιατί της θύµιζε την κηδεία της µητέρας

της, όπου είδε µόνο ένα κουτί να µπαίνει στο κρεµατό-

ριο, και τον πατέρα της που αµφέβαλλε αν θάφτηκε

καν. Η εκτύπωση ήταν αποσπασµατική, γιατί ο θείος

έκανε οικονοµία στο χαρτί τυπώνοντας µόνο ό,τι πί-

στευε πως είχε ενδιαφέρον για τα παιδιά:

* Η µεταγλώττιση είναι της συγγραφέως.


- 104 -

«Τι κάνεις παιδί µου; Νοµίζεις ότι στον Άδη οι νε-

κροί κάνουν πανηγύρι; Νοµίζεις ότι ο Θεός έχει προτί-

µηση στους στολισµένους νεκρούς;»

Στα λόγια αυτά η κόρη, που είχε πάψει να κλαίει,

ένιωσε πάλι τα δάκρυά της να αναβλύζουν.

«Κάνεις καλά να κλαις, τα δάκρυα ανακουφίζουν.

Αλλά δεν πρέπει να ασχολείσαι µάταια, είναι χάσιµο

χρόνου. Ανάγκη να φύγουµε όσο πιο γρήγορα γίνεται».

«Να φύγουµε;» ψιθύρισε η νέα.

«∆εν σκέφτηκες λοιπόν γιατί ήρθα εδώ; Σκοπός

µου είναι να πάρω µαζί µου όσους αφήσει ο Χάρος. Και,

µα τους ακριβούς σου αυτούς νεκρούς, δεν θα βγω από

δω αν δεν έρθεις µαζί µου. Πάρε ό,τι πολύτιµο έχεις, εί-

σαι νέα και η ζωή είναι µπροστά για του ζωντανούς. Το

πλοίο µας περιµένει».

………………………………...

Όµως η νέα έστρεψε το βλέµµα προς τους δύο νε-

κρούς και στα µάτια της άστραψαν φλόγες. «Ξεχνάς»,

απάντησε, «ότι πρέπει πρώτα να θάψω τους γονείς µου;»

………………………….

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

UNKNELL’D, UNCOFFIN’D AND UNKNOWN

Βύρων

Ο πρώτος από τους µαυροφορεµένους άντρες, ο

νεκροσκόπος, πλησίασε τους δύο νεκρούς και τους εξέ-

τασε µε το βλέµµα λίγες στιγµές, µετά έκανε νεύµα στους


- 105 -

συντρόφους του. Εκείνοι πλησίασαν κρατώντας δύο τε-

ράστιες λαβίδες και σήκωσαν µε αυτές τον νεκρό, πρώτα

του άντρα. ∆εύτερο ζευγάρι νεκροθαφτών σήκωσε µε τον

ίδιο τρόπο τη νεκρή και κατευθύνθηκαν προς την πόρτα.

Η νέα ξέσπασε σε τελευταίο λυγµό και όρµησε πίσω

τους. Κανείς από τους πέντε µαυροφόρους δεν έδειξε να

παρατήρησε την παρουσία ζωντανών στο σπίτι.

Όταν µεγάλωσε λίγο, η Περσεφόνη αναζήτησε το

ποίηµα του Byron µε τις λέξεις που προέτασσε ο Πα-

παδιαµάντης στο κεφάλαιο:

Roll on, thou deep and dark blue Ocean – roll!

Ten thousand fleets sweep over thee in vain;

Man marks the earth with ruin...*

Προσπάθησε να το µεταφράσει µα δεν µπορούσε,

ο σκοτεινός µπλε ωκεανός ήταν για εκείνην ακόµα τρό-

µος. Λίγα χρόνια µετά, όταν πια θα το κατάφερνε, το

κείµενο που προτιµούσε ήταν η ιστορία της µικρής Α-

στραδενής, που βρέθηκε από το νησί της και τον κήπο

του πατρικού σπιτιού, κάτι που η Περσεφόνη στην πα-

τρίδα δεν είχε, στο πνιγηρό διαµέρισµα και τον ακάλυ-

πτο της Κυψέλης, κάτι που αντίθετα η Περσεφόνη έζη-

σε λιγότερο οδυνηρά, γιατί χάρηκε τουλάχιστον τα δέ-

ντρα της πλατείας. Για αρκετό καιρό εξάλλου νόµιζε

ότι ακάλυπτος είναι είδος δέντρου (το µπέρδευε µε τον

* Childe Harold’s Pilgrimage, Canto IV, 179.


- 106 -

ευκάλυπτο) κι έψαχνε στην πίσω πλευρά της πολυκα-

τοικίας για το µυστηριώδες και τόσο σηµαντικό δε-

ντράκι που είχε δώσει το όνοµά του στο χώρο και αρ-

γούσε να µεγαλώσει.

Η ίδια πάντως έγινε µια λυγερή, λιγοµίλητη έφη-

βη µε πολύχρωµες κοτσίδες που γοήτευε τα αγόρια,

µαύρα και λευκά. Με τα λευκά είχε πρόβληµα, διεκδι-

κούσαν πράγµατα που ποτέ δεν της είχε περάσει από το

νου ότι ήταν αντικείµενο διεκδίκησης, αφού στο δικό

της ενωµένο σύµπαν δεν υπήρχαν έννοιες όπως ζωτικός

χώρος, ελεύθερος χρόνος, επιλογές διακόσµησης και

προτιµήσεις φαγητού. Σιωπούσε µπροστά σ’ αυτές τις

διεκδικήσεις, που αφορούσαν ζωές «καλύτερες» από τη

δική της µα µπουκωµένες από στοίβες επιθυµιών, έτσι

θεωρήθηκε υποχωρητική, ακόµα και δουλοπρεπής και

το ήξερε. Ήξερε επίσης κι ας µην της το είπε ποτέ κα-

νείς ότι πολλοί απέδιδαν την ιδιότητα αυτή στη "φυλή"

της. Κάτι άλλο που ήξερε κι ας µην της το είπε κανείς,

ήταν ότι είχε άγνωστους προστάτες, γιατί όταν χρειά-

στηκε άρχισαν τα καλά σχολεία και η ενθάρρυνση για

σπουδές.

Στα χρόνια των σπουδών θα ζούσε τη µεγάλη της

σύγχυση: νεοκοµµουνιστής είχε σκοτώσει τη µητέρα

της (κατά λάθος, στόχος του ήταν ο εθνικιστής πελά-

της), όµως το νεοκοµµουνιστικό κόµµα ήταν που, µετά

την αµνηστία του 2050, «επανδρώθηκε» (η λέξη δυ-

στυχώς δεν έχει ευπρεπές συνώνυµο), µε χιλιάδες εν-

θουσιώδεις νέους, ανάµεσά τους και µε την ίδια.


- 107 -

Ταυτόχρονα η φυσική της χάρη και οι αναµνήσεις

από τους χορούς στα σκαλιά του Αγίου Νικολάου τη

βοήθησαν να γίνει πολύ καλή διασκεδάστρια, µε ειδί-

κευση σε χορευτικούς αυτοσχεδιασµούς. Ο Χαϊλέ είχε

µε τη σειρά του στρατολογηθεί στο ποδόσφαιρο και

βρισκόταν τώρα στη µεγάλη ακµή του.

«Όχι, δεν χρειάζοµαι λεφτά», τον καθησύχασε.

Άλλωστε ο Χαϊλέ είχε ανάγκες, η Περσεφόνη δεν

ήξερε αν είχε κάνει ακόµα εκείνη την εγχείρηση στη

µύτη.

«∆εν ξέρω αν θα µπορέσω να σε δω», της είπε

εκείνος, «θα σου στείλω όµως εισιτήρια».

Τα εισιτήρια τής τα πουλούσε, σε «πολύ καλές

τιµές». Έδινε καµιά φορά στους συναδέρφους της, συ-

χνότερα όµως τα χάριζε στη γειτονιά.

«Να προσέχεις», του είπε, «σε φιλώ».

Ήξερε ότι ο αδερφός της έπαιρνε πολλά φάρµακα,

ότι είχε εµφυτευµένο τσιπάκι κι ότι σνιφάριζε συνθετι-

κή κοκαΐνη που του κατέστρεφε τη µύτη.

Τα δύο βλέποντα παιδιά ξεφύλλιζαν τώρα χαρού-

µενα το βιβλίο Μπράιγ, ενώ ο γενναιόδωρος µικρός ι-

διοκτήτης του περίµενε υποµονετικά. Είχε ανοίξει το

τζιπιές του, αλλά εν τω µεταξύ είχε έρθει και η µητέρα

του. Η Περσεφόνη της χαµογέλασε. Ένιωθε ωραία στο

νηπιαγωγείο, της άρεσε η επαφή µε τους ανθρώπους

εκεί. Ένα λεπτό πριν το ανιψάκι της βγει από την τάξη,


- 108 -

κοίταξε πάλι µε νοσταλγία το βιβλίο στα χέρια των παι-

διών και σκέφτηκε ότι δεν είχε διαβάσει ποτέ τη

Μετανάστι ολόκληρη.


- 109 -

3333

Η Αντριάνα παράτησε τους αναγραµµατισµούς

και αναζήτησε τον ιστότοπο του Σεκερµέλ. Τα νέα ή-

ταν ότι ο νεαρός συγγραφέας αποκλείστηκε από το

Eurowriter, γιατί οι Κήποι του Τσέχωφ ήταν πολύ ποιο-

τικό βιβλίο για τα µέτρα του διαγωνισµού. Το στάνταρ

δωδεκάρι της δυτικής Τουρκίας, που µετά την κατάλη-

ψη της ανατολικής από το Ιράκ µε πρόφαση το Κουρδι-

κό (κατάληψη ωστόσο που δεν αναγνώρισε η διεθνής

κοινότητα, µε αποτέλεσµα η ανατολική Τουρκία να α-

ποκαλείται Τα Κατεχόµενα) είχε προσκολληθεί στην

Ελλάδα, τόσο που πολλοί νόµιζαν ότι οι δυο τους ήταν

µία και µόνο επαρχία, ασφαλώς δεν θα αρκούσε. Για

την εκπροσώπηση της Ελλάδας προκρίθηκε τελικά µια

νεαρή Ελληνοαµερικανίδα, εντελώς άγνωστη. Το βι-

βλίο της είχε ως θέµα τη ζωή των φυτών που νιώθουν

φυλακισµένα στα µπαλκόνια και θεωρήθηκε επιτυχη-

µένα ελληνικό γιατί, σε αντίθεση µε την Ελλάδα, στις


- 110 -

περισσότερες επαρχίες της Συνοµοσπονδίας τα σπίτια

στις πόλεις δεν έχουν µπαλκόνια.

Η Αντριάνα ωστόσο στάθηκε στο ποιοτικό, µα

πριν προλάβει να το σκεφτεί χτύπησε η πόρτα. Η Όλγα

Μιχαήλοβα µπήκε έχοντας στο χέρι ένα λαδί και δύο

καφέ βιβλία.

«Πώς είναι η µικρή µας;»

Η Αντριάνα βεβαίωσε ότι ήταν εντάξει και αφη-

γήθηκε µε συντοµία τα, πασίγνωστα άλλωστε, συµβά-

ντα στη Γ.Α.∆.Α. Η Όλγα την άκουγε τρυφερά µα κά-

πως αφηρηµένη. Μετά κοίταξε τον Σεκερµέλ στην ο-

θόνη, τη λίστα του Κουτρουµάνου στο γραφείο και τις

µουτζούρες των αναγραµµατισµών και είπε:

«Να σου πω, Αντριάνα, αν αυτό το βιβλίο» – έ-

δειξε τη Χαµένη λήκυθο – «το έχει γράψει µόνη της η

νεαρή, εγώ θα φάω τη µέθοδό µου».

Και λέγοντας αυτά άνοιξε το βιβλίο.

«∆ιάβασε».

«Η αγάπη σου για µένα τέλειωσε όταν χτύπησε το

κεφάλι µου στο χώµα, µ’ αγαπούσες µόνο όταν πετούσα.

Άφησέ µε να γίνω νύχτα και κρύο, να µην είµαι τίποτα».

«Θέλω να θυµάσαι», ήθελα να της πω, «ότι µε ξε-

κόλλησες από τη σιωπή και µου γέµισες το µυαλό µε το

βουητό µιας µυστικής γιορτής». Στην επιστροφή µου το

ταξί κυλούσε χωρίς ο οδηγός να έχει ιδέα ότι πηδάω πά-

νω από ανοιχτούς τάφους, γεµάτους χώµα από τα περα-

σµένα χρόνια.


- 111 -

Μια βδοµάδα µετά βγήκε από το νοσοκοµείο πύρι-

νη, όµορφη, µε όλες τις ιδιότητες της γενέθλιας ουσίας

της. Να κάψει και να θρέψει ό,τι παρακµασµένο, ό,τι α-

τροφικό. Στο σπίτι τα µάτια της πλανιόνταν ερευνητικά

πάνω στα αντικείµενα, ήθελα να τα προστατέψω.

Το βράδυ είδα όνειρο: η Ρωξάνη ήταν καβάλα σε

ένα πελώριο άσπρο άλογο µε πλουµιστή σέλα και πέταγε,

µολονότι το ζώο δεν είχε φτερά. Ύστερα την είδα σε µια

εκκλησία µε περίεργη αρχιτεκτονική, ανάµεσα σε ένα

παράξενο πλήθος όντων. Μεθυσµένη από την ανάµνηση

του ονείρου κι από την αόριστη άνοιξη, έπεσα το άλλο

βράδυ στο κρεβάτι νωρίς. Μέσα στην ασάφεια της µέθης

που χαλαρώνει τις κλωστές των ορίων, εγκαταλείφθηκα

ξανά στο πυκνόρρευστο σκοτάδι.

Η Αντριάνα κοίταξε τη δασκάλα ερωτηµατικά.

«Είναι ένα κοµµάτι όπου η ηρωίδα, η βιβλιοπώ-

λισσα Μαρίνα Κύρου, µιλάει σε πρώτο πρόσωπο και

θυµάται το παρελθόν», εξήγησε εκείνη. «Είχε µια µε-

γαλύτερη αδερφή, τη Ρωξάνη, που θαύµαζε πολύ. Η

Ρωξάνη τραυµατίστηκε πέφτοντας από άλογο και η µι-

κρή ένιωσε να κλονίζεται ο κόσµος της γιατί είχε ενο-

χές (είχε συντελέσει στο ατύχηµα), αλλά ένιωσε και

την πτώση του ειδώλου. Τη θέση του θαυµασµού πήρε

για λίγο η αµφιβολία, κάτι που η συγγραφέας βάζει στο

στόµα της ίδιας της τραυµατισµένης αδερφής, όταν αυ-

τή λέει µε αγαπούσες µόνο όταν πετούσα. Μετά η αδερ-

φή γυρίζει στο σπίτι και η µικρή πληµµυρίζει ξανά από


- 112 -

την ευτυχία να είναι στη σκιά της. Το απόσπασµα λει-

τουργεί ως δοκιµή αυτογνωσίας και είναι ένα ελάχιστο

σηµείο του µυθιστορήµατος».

Η Αντριάνα παρατήρησε ότι αν ήταν ένα ελάχι-

στο σηµείο του µυθιστορήµατος είχαν να κάνουν µε α-

ξιόλογο µυθιστόρηµα, αλλά η Όλγα απάντησε αινιγµα-

τικά:

«Όχι απαραίτητα».

Έπειτα εξήγησε στην έκπληκτη κυνηγό τα εξής:

Το απόσπασµα ήταν συµπίληµα από τέσσερα α-

ποσπάσµατα διαφορετικών συγγραφέων. ∆ιαδοχικά και

µε µικρές επεµβάσεις διαβάζουµε ένα κοµµάτι από το

Καλός καιρός/µετακίνηση της Μαρίας Μήτσορα, ένα

από το Βιρτζίνια Γουλφ καφέ της Αργυρώς Μαντόγλου,

ένα από το Μαύρο Ερµή της Ελένης Λαδιά και τέλος

ένα από το Η µοναξιά είναι από χώµα της Μάρως Βαµ-

βουνάκη.

Η Αντριάνα ζάρωσε τα φρύδια.

«∆ηλαδή τα έκλεψε;»

«Κάθε άλλο, έχει αναλυτικότατη σηµείωση τέ-

λους». είπε η δασκάλα. «Άλλωστε πώς αλλιώς θα το

καταλάβαινα εγώ; Κατάλογος κειµένων είναι το µυαλό

µου;»

Όµως αλλού ήταν το ζήτηµα.

Ακούµπησε µπροστά στην Αντριάνα τα δύο καφέ

βιβλία που είχε πάρει από τη βιβλιοθήκη της. Το ένα

έγραφε στο εξώφυλλο Μαρία Μήτσορα, «Καλός καιρός-

µετακίνηση» και το άλλο Αργυρώ Μαντόγλου, «Βιρτζί-


- 113 -

νια Γουλφ καφέ». Η Αντριάνα τα ξεφύλλισε µηχανικά,

µα µην έχοντας καµιά ένδειξη πώς να βρει τα αποσπά-

σµατα κοίταξε ερωτηµατικά τη δασκάλα. Εκείνη φαι-

νόταν να το διασκεδάζει.

«Σου είπα εγώ να ψάξεις τα κείµενα;» έκανε εύ-

θυµα. «Εγώ τα βιβλία σου δείχνω».

«Ποια βιβλία; Τις εκτυπώσεις σου εννοείς;»

«Για να πω την αλήθεια, αυτά ειδικά µαζί µε κα-

µιά δεκαριά άλλα δεν είναι εκτυπώσεις. Τότε που πα-

ραδίναµε τα βιβλία έλεγξα αν τα δικά µου υπάρχουν

στο δίκτυο και όσα δεν υπήρχαν τα φωτοτύπησα πριν

τα παραδώσω. Τώρα αν αυτό είναι νόµιµο ή όχι δεν ξέ-

ρω, έχω µπερδευτεί µε αυτές τις βλακείες, η ουσία είναι

ότι αυτά τα δύο, της Μήτσορα και της Μαντόγλου δεν

υπάρχουν στο δίκτυο. Έψαξα πάλι, να βεβαιωθώ. Επο-

µένως, πού τα βρήκε η Ερµιόνη µας; Μη µου πεις ότι

έκανε ολόκληρη επίσηµη έρευνα για ένα συµπιληµατά-

κι, που θα ήταν µια χαρά µε οποιαδήποτε εύκαιρα απο-

σπάσµατα!»

Εδώ να θυµίσουµε αυτό που στις δύο γυναίκες

ήταν οικείο, ότι για να χρησιµοποιήσεις το 2060 βιβλίο

παλαιάς τεχνολογίας έπρεπε να το ζητήσεις από δηµό-

σια βιβλιοθήκη και να περιµένεις έγκριση. Συνήθως οι

αιτούντες ήταν ερευνητές και έπρεπε να δηλώνουν το

θέµα της έρευνας, το σκοπό της, κ.λπ. Σε κάποιες ε-

παρχίες προσφέρονταν και βιβλία προς ενοικίαση, όχι

όµως στην Ελλάδα κι άλλωστε αυτά ήταν λίγα και κατά

κανόνα πολύ γνωστά. Ο άλλος τρόπος να βρεις κείµενα


- 114 -

που δεν υπήρχαν στο δίκτυο ήταν φυσικά να έχεις πρό-

σβαση σε παράνοµη βιβλιοθήκη.

«Στου Κουτρουµάνου», είπε η Αντριάνα. «∆ού-

λεψε στη βιβλιοθήκη του Κουτρουµάνου».

«∆ούλεψε στη βιβλιοθήκη του Κουτρουµάνου,

για να γράψει ένα µυθιστόρηµα; Και να βάλει µέσα κεί-

µενα που δεν υπάρχουν στο δίκτυο και µετά σηµείωση

µε τους τίτλους τους; ∆ηλαδή καρφώθηκε µόνη της και

κάρφωσε και τον Κουτρουµάνο;»

«Ίσως γι’ αυτό, για να δείξει την αξία των χάρτι-

νων βιβλίων», πρότεινε η Αντριάνα, «κι άλλωστε δεν

νοµίζω ότι τον νοιάζει τον Κουτρουµάνο».

«Ακριβώς, τον Κουτρουµάνο δεν τον νοιάζει. Ο

Κουτρουµάνος είναι που θα το πήγαινε εκεί, να φτιάξει

ένα συµπίληµα που να δείχνει, έµµεσα, την αξία των

χάρτινων βιβλίων».

Κι ενώ η Αντριάνα σώπαινε, η δασκάλα συνέχισε:

«Και νοµίζω πως τη δείχνει και µε άλλο τρόπο.

Έχω την αίσθηση…».

Και εξήγησε ότι η Μαρία Μήτσορα και η Αργυρώ

Μαντόγλου ήταν δύο καλές συγγραφείς των αρχών του

αιώνα, αλλά στο δίκτυο υπήρχαν πολύ λίγα έργα τους,

ενώ η Μάρω Βαµβουνάκη, που υπήρξε ιδιαίτερα εµπο-

ρική, είχε αναρτηθεί σχεδόν πλήρως.

«Το δίκτυο», κατέληξε η Όλγα, «δεν έχει τελικά

τα πάντα, να το άλλο έµµεσο µήνυµα του Νικόλα».


- 115 -

«Αλλά γιατί να κάνει όλο αυτό το µπέρδεµα;»

απόρησε η Αντριάνα. «Θέλω να πω, γιατί να γράψει βι-

βλίο µαζί µε την Ερµιόνη…»

«Ή και µόνος του», τη διέκοψε η δασκάλα.

«…και να βάλει το όνοµα της Ερµιόνης;»

«Για να βοηθήσει. Και την Ερµιόνη και το στόχο

του. Αυτός έγραψε το βιβλίο και η νεαρή µε τη σειρά

της προώθησε την επαναφορά των χάρτινων βιβλίων».

Και συµπλήρωσε µετά από µικρή παύση:

«Μην ξεχνάς τι έκανε στα δεκατρία του: το µισό

µου βιβλίο ήταν γραµµένο από αυτόν. Οι άνθρωποι,

Αντριάνα, επαναλαµβάνονται».

Η Αντριάνα κοίταξε σκεφτική τη λίστα στο γρα-

φείο και ανακεφαλαίωσε νοερά: ο Σεκερµέλ ήταν

ποιοτικός, το Μαρίνα Κύρου ήταν µάλλον ψευδώνυµο

και Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό, αναγραµµατιζόταν σε

Νικόλα(ο)ς Κουτρουµάνος.

Μα …βέβαια! Ποιος νεαρός συγγραφέας θα δε-

χόταν να εκδώσει, πιθανόν παράνοµα (κανένας δεν ή-

ταν σίγουρος για κενό του νόµου πριν συµβεί ό,τι συνέ-

βη), έργο του σε χάρτινο βιβλίο που κανείς δεν θα αγό-

ραζε; Και γιατί να µη γράψει ο Κουτρουµάνος ένα βι-

βλίο και για τον Σεκερµέλ, µε αντάλλαγµα ο δηµοφιλής

νεαρός να διαφηµίσει κι αυτός τα χάρτινα βιβλία; Όσο

για τον Ναράγιαν Νεσάι, πρωτοεµφανιζόταν µε δύο έρ-

γα, Ο κατάσκοπος και Ο ασύρµατος. ∆ύο έργα, πολύ

ασυνήθιστο. Και µπορεί τον Ναράγιαν ως συγγραφέα

να µην τον ήξερε κανείς, αλλά ως νεοκοµµουνιστής και


- 116 -

υποστήριξη είχε και λόγους να θέλει τη νοµιµοποίηση

των βιβλίων.

Εξάλλου, όπως είχε καταλάβει η Αντριάνα, παρά

το µοναχικό χαρακτήρα του ο καθηγητής Κουτρουµά-

νος προσέγγιζε εύκολα όποιο νεαρό συγγραφέα ήθελε,

απλώς δηµοσιεύοντας κριτική για κάποιο έργο του.


- 117 -

4444

Το 2043, στο πραξικόπηµα των εθνικιστών, ο Ζαν

Πωλ Σιµόν Ανάν, στέλεχος του δηµοκρατικού κόµµα-

τος της Συνοµοσπονδίας, κρύφτηκε κυνηγηµένος. Με

τη βοήθεια συντρόφων που οργάνωσαν φυγή και αντι-

περισπασµούς, έκανε ριψοκίνδυνο ταξίδι στον παλιό

αυτοκινητόδροµο Αθήνας – Θεσσαλονίκης κι έφτασε

ξηµέρωµα στο Θεσσαλικό Κάµπο. Ήταν άνοιξη και τα

θερµοκήπια ήταν γεµάτα λουλούδια.

Υπάρχουν τόποι που συναντάς για λίγο και δεν

ξεχνάς ποτέ. Τέτοιος τόπος για τον Σιµόν Ανάν ο Θεσ-

σαλικός Κάµπος. Τα θερµοκήπια, υβριδικές εγκατα-

στάσεις µε γεωθερµικά και ηλιοθερµικά συστήµατα,

απλώνονταν σε όλη τη µεγάλη έκταση. Ο πόλεµος

στρατολόγησε την αγροτική τεχνολογία για την εντατι-

κή παραγωγή των πιο αναντικατάστατων όπλων, των

τροφίµων. Μαζί µε αυτά καλλιεργούνταν και πειραµα-


- 118 -

τικά φυτά, που χρησίµευαν για την κατασκευή ειδών

πρώτης ανάγκης.

Σε µια άκρη της έκτασης ήταν το προκάτ των

φρουρών και δίπλα ένα µικρό εργαστήριο έρευνας.

Στην πόρτα του, µε βλέµµα που σαν µόλις να σηκώθη-

κε από τον ορίζοντα για να στραφεί στον Ζαν Πωλ, η

Ελληνίδα.

Όπως µε τους τόπους, υπάρχουν και άνθρωποι

που την εικόνα τους µιας στιγµής δεν ξεχνάς ποτέ, όχι

µόνο αν πρόκειται για τυχαίες συναντήσεις αλλά κι αν

ακόµα είναι οι άνθρωποι µε τους οποίους ζεις. Μένει

για πάντα στο νου σου περίοπτη, απαστράπτουσα, µε-

γαλειώδης. Η Ελληνίδα στην πόρτα του εργαστηρίου,

στο Θεσσαλικό Κάµπο που ξηµέρωνε. Ήταν εικοσιπέ-

ντε χρονών, φορούσε την άσπρη ποδιά της ερευνήτριας

και είχε τα µαλλιά µαζεµένα πίσω. Όταν ο Ζαν Πωλ

την αγκάλιασε, έβγαλε µια αθέλητη µικρή κραυγή και

τραβήχτηκε πίσω. Στο άνοιγµα της ποδιάς και του που-

κάµισου, κάτω από το ειδικά ενισχυµένο σουτιέν, τα

στήθη της έτρεχαν γάλα.

∆εκαεφτά χρόνια µετά ο Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν,

Πρωθυπουργός της Ευροβαλκανικής Συνοµοσπονδίας,

κάθεται στην τραπεζαρία της πρωθυπουργικής κατοικί-

ας στις Βρυξέλλες. Στον τοίχο, κάτω από µια ελαιο-

γραφία που θα µπορούσε να παριστάνει έκρηξη ηφαι-

στείου ή έναν απέραντο πορτοκαλεώνα, η βιβλιοθήκη


- 119 -

µε τους δερµατόδετους τόµους υποδηλώνει ότι µέρος

της περιουσίας του κράτους µπορεί να παραχωρείται

για χρήση στον ανώτατο λειτουργό ως ένδειξη τιµής.

Απέναντί του στο τραπέζι η Σοφία Σιµόν Ανάν, το γέ-

νος Μαύρου, η θρυλική Ελληνίδα.

Η Πρώτη Κυρία της Συνοµοσπονδίας, µε τα µαλ-

λιά πάντα µαζεµένα πίσω κι έναν καρκίνο σπάνιας

µορφής, κοιτάζει τον Πρωθυπουργό χαµογελαστή. Έ-

χουν καιρό να ιδωθούν. Μόλις τη ρώτησε για τη θερα-

πεία της. Στα ελληνικά, τη γλώσσα τους, ποτέ ο Ζαν

Πωλ δεν της το αρνήθηκε αυτό.

«Καλά πάει», του απάντησε συµβατικά.

Η Σοφία Μαύρου είχε σπουδάσει χηµική γεωπο-

νία κι έκανε ως µεταπτυχιακή φοιτήτρια έρευνα σε συ-

νεργασία µε το τµήµα Ιστορίας του Πανεπιστηµίου της

Αθήνας, µε θέµα τις αλλαγές στην καρποφορία της Ευ-

ρώπης από τις επιδράσεις του ανθρώπινου παράγοντα:

των επιδροµών, των µετακινήσεων, της εκπαίδευσης,

της πολιτικής. Αν και παλιότερα είχε κάνει παρόµοια

εργασία για την Αφρική, τώρα τη δυσκόλεψαν στη

χρηµατοδότηση, µάλλον επειδή θα αναµόχλευε εθνικι-

στικές έχθρες. Ο Ζαν Πωλ, στέλεχος τότε του κυβερ-

νώντος κόµµατος στην Αθήνα, προσπάθησε να την

βοηθήσει, όπως και ο καθηγητής Ιστορίας Νικόλας

Κουτρουµάνος. Συνέπειες των προσπαθειών ήταν η

παραίτηση του Κουτρουµάνου (που όµως φαινόταν


- 120 -

πως την ετοίµαζε καιρό) και ο δεσµός της Σοφίας µε

τον Ζαν Πωλ.

Μετά ήρθε ο Πόλεµος του Νερού και το πραξικό-

πηµα των εθνικιστών. Εκείνη και ο Ζαν Πωλ κρύφτη-

καν στα θερµοκήπια του Θεσσαλικού Κάµπου, όπου η

Σοφία, ήδη γνωστή στους επιστηµονικούς κύκλους ως

η Ελληνίδα και διάσηµη για τη συνέπεια και το πείσµα

της, έκανε έρευνες πάνω σε ποικιλίες φυτών και σε µια

χηµική φόρµουλα για την προστασία τους. Τις µέρες

εκείνες επίσης τα νεογέννητα δίδυµα κρύφτηκαν σε

σπίτια οµοϊδεατών.

«Ωραία είσαι εδώ», του είπε, δείχνοντας µε το

βλέµµα την αίθουσα.

Ήταν απλώς µια τρυφερή κουβέντα, άλλωστε το

µέγαρο τής ήταν οικείο. Ήταν τα παλιά ανάκτορα, κά-

ποτε έδρα του βασιλιά του Βελγίου. Οι βασιλιάδες της

Ευρώπης µε την ίδρυση της Συνοµοσπονδίας διατήρη-

σαν τίτλους, προνόµια και φυσικά περιουσίες, ενώ πα-

ράλληλα εξελίχτηκαν (όσοι δεν ήταν ήδη) σε πανούρ-

γους επενδυτές. Το µόνο που παραχώρησαν ήταν ο επί-

σηµος ρόλος τους, συχνά µαζί µε το µέγαρο που τον

στέγαζε, πράγµα που δεν φάνηκε να τους στενοχωρεί.

«Έχω συναντήσεις. Στο περιθώριο», είπε ο Ζαν

Πωλ, εννοώντας το περιθώριο της συνδιάσκεψης της

ebedu.

«Κάποια ενδιαφέρουσα;»

«Μυριέλ Μουσαράφ».


- 121 -

Η Ελληνίδα κατένευσε. Η Παλαιστίνια της Ελλά-

δας: νέο αίµα, νέες ιδέες, αινιγµατικός ανθρώπινος κώ-

δικας. Η Πράσινη Νύφη έδινε τους πρώτους καρπούς

στη Συνοµοσπονδία.

«Είναι πάντα µαζί της ο Καραγιαννόπουλος;»

«Ναι», απάντησε ο Σιµόν Ανάν κοµπιάζοντας α-

διόρατα, καθώς θυµήθηκε ότι το νέο καθήκον του Κα-

ραγιαννόπουλου ήταν να παρακολουθεί το τηλέφωνο

του Νικόλα Κουτρουµάνου, κάτι που µε τίποτα δεν θα

έλεγε στη Σοφία.

Συχνά είχε αναρωτηθεί αν είχε εραστή. Η Πρώτη

Κυρία της Συνοµοσπονδίας δεν είχε «δώσει αφορµές»,

αλλά και τα Μέσα στάθηκαν µε σεβασµό απέναντί της.

«Τι κάνουν τα παιδιά;» τη ρώτησε, αλλάζοντας

θέµα.

Τα δίδυµα ήταν δεκαεφτά χρονών, αγόρι και κο-

ρίτσι. Όταν το ζευγάρι χώρισε πήγαν µε τη µητέρα

τους, πράγµα που ελάχιστα αντιλήφθηκαν, αφού ζού-

σαν κυρίως σε σχολεία.

«∆ιαλέγουν µέλλον», απάντησε εύθυµα η Πρώτη

Κυρία. Κι εξήγησε ότι ο γιος τους ονειρευόταν εξερευ-

νήσεις σε δυσπρόσιτα µέρη και η κόρη τους ζωολογικά

πάρκα για προστατευόµενα είδη.

«Αυτές τις µέρες διασώζει τον δαίµονα της Τα-

σµανίας», κατέληξε χαµογελαστή.

Το βλέµµα της έµοιαζε πάντα σαν µόλις να ση-

κώθηκε από τον ορίζοντα για να στραφεί επάνω του. Η

θεραπεία της ήταν επώδυνη και επισφαλής. Χρόνια µε-


- 122 -

τά, σε µια συνέντευξη, ο Ζαν Πωλ θα πει ότι η ζωή µα-

ζί της υπήρξε απίστευτη, τεράστια τύχη, στην οποία ε-

κείνος δεν µπόρεσε, δεν είχε καν τη γνώση ή τον τρό-

πο, να ανταποκριθεί.

Όταν η Πρώτη Κυρία έφυγε, ο Πρωθυπουργός

σκέφτηκε τα παιδιά του. ∆αίµονας της Τασµανίας;

Έκανε µια πρόχειρη έρευνα. Το εν λόγω ζωάκι,

devil στα αγγλικά εξαιτίας του µαύρου χρώµατος, της

νυκτόβιας φύσης και των αστείων κυνοδόντων, ήταν

ένα µαρσιποφόρο µεγέθους µικρού σκύλου, που εδώ

και πολλές δεκαετίες είχε κηρυχθεί προστατευόµενο

και ζούσε αποκλειστικά σε πάρκα, παρακολουθούµενο

σε κάθε εκδήλωσή του. Η κόρη του Πρωθυπουργού εί-

χε διαλέξει το πεδίο που διδάσκει τον άνθρωπο πώς να

οργανώνει και να ελέγχει έµβια όντα.

Οι εξερευνήσεις αντίθετα, όσο και αν γίνονταν µε

σύγχρονα µέσα, σήµαιναν συχνά απροσδόκητους κιν-

δύνους. Κανείς δεν αποκτά κύρος σε αυτό το πεδίο αν

δεν χώσει το κεφάλι στην τρύπα. Η ζωόφιλη κόρη έ-

µοιαζε στοργική και αθώα, µα η επιλογή του γιου τού

φάνηκε εντιµότερη.


- 123 -

5555

Το πρώτο µοιραίο ήταν το τηλεφώνηµα, που πυ-

ροδοτήθηκε και από το θυµό της για τη Γ.Α.∆.Α. Η χα-

µηλή ανάλυση της συσκευής της, που έκανε το πρόσω-

πο του Κουτρουµάνου πιο γλυκό, ίσως να έφταιγε για

το δεύτερο κι ακόµα πιο µοιραίο, γιατί µόλις τον είδε

στην οθόνη της η Αντριάνα µαλάκωσε και είπε χαµο-

γελώντας ελαφρά:

«Ξέρω τι τρέχει µε τα βιβλία σας, κύριε καθηγη-

τά, αποκρυπτογράφησα ένα».

Κι ενώ τα λόγια της έφταναν από την τηλεφωνική

γραµµή στους ευτυχείς υφισταµένους του Καραγιαννό-

πουλου, η ίδια έφτανε λίγο αργότερα στο λοφτ.

«Εσείς ειδοποιήσατε τις αρχές, κύριε καθηγητά,

εξαιτίας σας τροµοκρατηθήκαµε τόσο», είπε, ξεκινώ-

ντας µε το πιο προσωπικό παράπονο.

«Εγώ; Εγώ;»

Ο καθηγητής φαινόταν να το διασκεδάζει.


- 124 -

«Λάθος! ∆εν κάρφωσα εγώ την κυρία Τζούµα

στους µπάτσους», δήλωσε εύθυµα και µε απροσδόκητη

φρασεολογία.

Εδώ ίσως πρέπει να πούµε πως δεν έχει σηµασία

αν ο Κουτρουµάνος υποψιαζόταν ή όχι τον Μισέλ για

το κάρφωµα, γιατί η πραγµατική χρησιµότητα του Μι-

σέλ ήταν έτσι κι αλλιώς αυτή, να φλυαρεί. Μα η ευθυ-

µία του καθηγητή εξατµίστηκε όταν κατάλαβε πως η

Αντριάνα είχε φοβηθεί πραγµατικά και, νιώθοντας ένο-

χος, άκουσε µετά µε µεγάλη προσοχή τις εικασίες της

για την ταυτότητα των συγγραφέων της λίστας.

«Έχεις λοιπόν και ικανότητες ντέτεκτιβ», της εί-

πε. «Πόσο χρεώνεις για τις υπηρεσίες;».

«Για σας δωρεάν», του επανέλαβε το παλιό τους

αστείο.

Ωστόσο, όπως τότε, της πήρε λίγες στιγµές για να

αντιληφθεί ότι ο ενικός του δεν ήταν αγένεια, αλλά ξα-

νά βήµα προσέγγισης: πράγµατι, οµολόγησε απλά, αυ-

τός είχε γράψει όλα τα βιβλία της λίστας, εκτός από δύ-

ο.

Και µε τη Μελάνη να ακολουθεί το παπούτσι του,

οδήγησε ο ίδιος τώρα την Αντριάνα στην κρύπτη. Ανε-

βαίνοντας στο πατάρι µαζί του η κυνηγός πρόσµενε το

άρωµα των κλεισµένων βιβλίων µε ευχαρίστηση, µα

µόλις ο καθηγητής άνοιξε απαλά την ηλεκτρονική πορ-

τούλα και είπε «περάστε, κυρία Μαρίνσκα», µια ανα-

πάντεχη αίσθηση κάλυψε την προσδοκία, γιατί της φά-


- 125 -

νηκε πως η µικρή κάµαρα απέπνεε ταλκ και γάλα, µε τη

λευκή βιβλιοθήκη σε θέση κούνιας.

Τα µωρά (οι τόµοι) ήταν πάντα εκεί, στα τέσσερα

ράφια, κατά αντίτυπα. Αυτή τη φορά η Αντριάνα τα

παρατήρησε καλύτερα ( Η χαµένη λήκυθος… Οι κήποι

του Τσέχωφ… Η νοσταλγία του ήλιου… ) και κάτι της

τράβηξε την προσοχή. Ξανακοίταξε, δεν έκανε λάθος:

στα ράφια υπήρχαν εννέα τίτλοι, όχι δέκα όπως στη λί-

στα. Έλειπε ο Ναυτικός.

Ετοιµάστηκε να ρωτήσει, µα τότε ο Κουτρουµά-

νος είπε, µε κάπως κωµική επισηµότητα:

«Αυτά, κυρία Μαρίνσκα, είναι το έργο µου. Ε-

κτός από αυτό και αυτό».

Και έδειξε τα αντίτυπα της Νοσταλγίας του ήλιου

του Πέτρου Χορν και του Στην άκρη του ουρανού της

Ερµιόνης.

«Και γιατί τόσες προφυλάξεις;» ρώτησε τότε η

Αντριάνα. «Θέλετε να βγουν µόνο σε χάρτινο; Θα τα

θυσιάζατε γι’ αυτό; Θα πρέπει να είναι πολύ ωραία».

Και, κοιτάζοντάς τα σχεδόν µε στοργή, επανέλα-

βε: «∆εν µπορεί παρά να είναι».

«∆εν ακούς, Αντριάνα».

Γελούσε τώρα καλόκαρδα και την παρέσυρε στο

γέλιο, µετά άγγιξε το χέρι της σαν να περίµενε να

βγουν νυχάκια.

«∆εν είναι θυσία, δεν βιάζοµαι. Αλλά εσύ δεν α-

κούς».


- 126 -

Η κρύπτη έκλεισε, η Μελάνη προηγήθηκε προς

τα κάτω, καθηγητής και Αντριάνα κάθισαν. Έπειτα ε-

κείνος τόνισε:

«Είπα ‘αυτά είναι το έργο µου’. Ένα είναι».

Ε, ναι, από µία άποψη… Όλα τα έργα ενός συγ-

γραφέα είναι το έργο του.

«Όχι, κυρία Μαρίνσκα», είπε, ξαναβρίσκοντας το

γνώριµο ύφος του. «Είναι ένα, κυριολεκτικά. Ένα µεγά-

λο µυθιστόρηµα. Τα βιβλία που µόλις είδατε, εκτός από

τα δύο που σας έδειξα, είναι διασκευασµένα κοµµάτια

του – όχι όλα τα κοµµάτια του, είναι ακόµα µεγαλύτε-

ρο. Θα έλεγα µάλιστα πως ξέρετε τώρα και τον τίτλο

του».

«Ο Ναυτικός», είπε θριαµβευτικά η Αντριάνα, µε-

τά από λίγες στιγµές συλλογισµού. (Σωστά: ο τίτλος

που έλειπε ως τόµος ήταν λογικά ο τίτλος όλων των άλ-

λων µαζί).

Κι ενώ εκείνος κατένευσε επιδοκιµαστικά, εκείνη

σκεφτόταν: η περίφηµη λίστα ήταν λοιπόν κάτι πολύ

διαφορετικό από ό,τι έδειχνε. Ήταν, κατά το µεγαλύτε-

ρο µέρος της, τµήµα από ένα και µόνο βιβλίο. Τι βιβλίο

άραγε;

∆εν τόλµησε να ρωτήσει, βάζοντας όµως σε τάξη

τους συλλογισµούς της είπε:

«Νοµίζω πως καταλαβαίνω. Και συγγραφείς βοη-

θάτε έτσι και τα χάρτινα βιβλία προωθείτε. Όµως, συγ-

γνώµη που σας ξαναρωτάω, δεν θέλετε να εκδώσετε

αυτό το µυθιστόρηµά σας στο δίκτυο;»


- 127 -

«Αγαπητή», της απάντησε, «τόσο µεγάλο που εί-

ναι θα πάει χαµένο στο δίκτυο. Άλλωστε, όπως σας εί-

πα, δεν βιάζοµαι. Το φτιάχνω ακόµα, το χαίροµαι».

Και συµπλήρωσε µε θέρµη:

«Είναι η ζωή µου. Μια από τις πιο σπουδαίες

πράξεις του ανθρώπου είναι η αφήγηση της ζωής του».

Μετά εξήγησε λακωνικά πως Ο Ναυτικός ήταν

ένα ογκώδες µυθιστόρηµα µε πολλούς εγκιβωτισµούς.

Το ήθελε σε χάρτινη µορφή, κι αυτός ήταν ένας ακόµα

λόγος που επιθυµούσε την επαναφορά των βιβλίων.

Στο µεταξύ πήρε κεφάλαιά του κι έφτιαξε αυτά τα µυ-

θιστορήµατα, υποτίθεται νέων συγγραφέων.

(Εδώ ας σηµειώσουµε ότι στα 2060 η ψευδωνυ-

µία ήταν αρκετά συνηθισµένη, και το τέχνασµα µάλλον

θα διασκέδαζε το κοινό, όταν θα γινόταν γνωστό).

«Το αξιοποιώ στον αγώνα µας», κατέληξε εύθυ-

µα ο καθηγητής. «Το πρώτο πείραµα, η Χαµένη λήκυ-

θος, πήγε ανέλπιστα καλά».

Ως προς αυτό εκείνη δεν ήταν σίγουρη, µα η ε-

µπιστοσύνη του την είχε συγκινήσει, έτσι ρώτησε, µε

αέρα περίπου συνεργάτριας, αν οι συγγραφείς της οµά-

δας γνώριζαν.

Εκτός από τον Μισέλ, της απάντησε, που άλλω-

στε δεν υπήρχε καν στη λίστα, οι άλλοι πιθανόν να µά-

ντευαν, ο καθένας χωριστά, πως είχε «βοηθήσει» τους

υπόλοιπους, σίγουρα όµως δεν είχαν ιδέα για το ένα και

µοναδικό βιβλίο. Ήταν µεγάλο και περίπλοκο και είχε

διαλέξει µε προσοχή τα κοµµάτια.


- 128 -

«Άλλωστε», συµπλήρωσε ακόµα πιο εύθυµα, «οι

συγγραφείς έχουν την καταπληκτική ιδιότητα να µη

διαβάζουν ο ένας τον άλλο».

«Όµως», αντέτεινε η Αντριάνα, «η Ερµιόνη µε τη

Χαµένη Λήκυθο, που δεν είναι καθόλου δική της, έγινε

διάσηµη. Πώς θα ανταποκριθεί στην επιτυχία, κύριε

καθηγητά; Με τα παραµυθάκια που γράφει;».

«Μην υποτιµάτε τους φίλους µας, κυρία Μαρίν-

σκα. Η Ερµιόνη γράφει ένα ενδιαφέρον µυθιστόρηµα,

το Στην άκρη του ουρανού. Το τυπώσαµε πρόχειρα –

επέµενε να το δει – αλλά η οριστική του µορφή θα αξί-

ζει».

Στο σηµείο αυτό χρυσές µπούκλες θα επισκέφτη-

καν µάλλον ενοχλητικά το νου της Αντριάνας, γιατί α-

γνόησε τη συγγραφική αξία της Ερµιόνης και πέρασε

στην επόµενη απορία της: µια και το ανέφερε ο καθη-

γητής, ποιος τύπωνε τα βιβλία αυτά;

«Φίλοι», απάντησε εκείνος αόριστα µετά από µι-

κρό δισταγµό.

Αργά το βράδυ ο Κουτρουµάνος πήρε το µετρό

ως το Μητροπολιτικό Πάρκο και µπήκε στην κεντρική

αλέα. Οι προβολείς έριχναν τις σκιές των δέντρων στη

χρωµατιστή άσφαλτο παραλλάσσοντας τα µοτίβα της.

Ο καθηγητής κάθισε σε ένα παγκάκι. Να που έξω η

ζωή ήταν πολύχρωµη, ακόµα και τη νύχτα.


- 129 -

∆υο νεαροί τον προσπέρασαν µιλώντας ζωηρά για

τον αγώνα Π.Α.Ο. – Λίβερπουλ:

«Ο Ζόργκου είναι τραυµατισµένος. Αν δεν είναι

στην εντεκάδα, το µατς είναι δικό µας».

Ο Κουτρουµάνος χαµογέλασε, ο Ζόργκου. Έπειτα

αναλογίστηκε πόσα χρόνια είχε να πάει στο γήπεδο. Το

πάρκο τού θύµιζε παιδικά χρόνια. Τι ώρα να κοιµάται

άραγε; Αναρωτήθηκε γιατί την εµπιστεύτηκα;

Σ’ αυτό δίσταζε κι ο ίδιος να απαντήσει. Έλεγε

ότι τη δοκίµαζε, όµως για ποιο πράγµα ακριβώς;

Ύστερα του ήρθε µια πολύ πιο απλή ερώτηση:

Πόση ώρα να θέλω µέχρι το σπίτι της;

Τα ποδηλατοστάσια ήταν όλη νύχτα ανοιχτά, µε

τα σωστά κέρµατα έπαιρνες το ποδήλατο ό,τι ώρα ήθε-

λες, αλλά ο καθηγητής είχε χρόνια να κάνει ποδήλατο.

Αποφάσισε να περπατήσει. Είδε µεγαλύτερους από τον

ίδιο να βγαίνουν από µούλτιπλεξ, να παίρνουν ταξί, να

φιλιούνται. Είδε νέους µε ηλεκτροκίνητα που αγνοούσε

τις µάρκες τους, γιγαντοοθόνες και ολογράµµατα. Είδε

τέλος µια γυαλιστερή θάλασσα µε πλοία στο βάθος.

Στον ορίζοντα η Αίγινα µε τα φώτα στην ίσαλο γραµ-

µή, δεξιά η αναµµένη ως την κορφή της Καστέλα, πίσω

της, αχνό κοµµάτι νύχτας, η σιωπηλή Σαλαµίνα.

Οι Βάλτοι δεν µύριζαν αλάτι ούτε υδρόβια χλωρί-

δα, µύριζαν τροποποιηµένες ψητές πατάτες και µπιφτέ-

κια. Έφτασε στα φωτοβολταϊκά και µέτρησε: ένα, δύο,

τρία, να το τετράγωνο. Σπίτια σαν κουτιά, αλλά µε όλες

τις προδιαγραφές ασφαλείας. Αυτό πρέπει να είναι το


- 130 -

σπίτι της Όλγας Μιχαήλοβα. Το σπίτι της Όλγας Μιχα-

ήλοβα στη Σαλαµίνα είχε βεράντα και κεραµίδια, έ-

µπαινες εύκολα ακόµα και από το παράθυρο.

∆ίπλα πρέπει να είναι της Αντριάνας. Είχε φως, αν

και όχι έντονο. Τι να κάνει άραγε µε τέτοιο φως; Πιθα-

νόν έχει συνδεθεί στο δίκτυο.

Έµεινε κάπου δέκα λεπτά κάνοντας ότι περιµένει

κάποιον, έπειτα κάλεσε ταξί.

Την ίδια ώρα στο προκάτ η Αντριάνα µελετούσε

ξανά, µετά τα νέα δεδοµένα, τη λίστα µε τους δέκα τίτ-

λους:


2) Οι κήποι του Τσέχωφ, Σεκερµέλ.

3) Η νοσταλγία του ήλιου, Πέτρος Χορν.

4) Η τσιγγάνα στο φάρο, Σεκερµέλ.

5) Ο ναυτικός, Λούκας Μονρό.

6) Ο ασύρµατος, Ναράγιαν Νεσάι.

7) Η λίστα, Λούκας Μονρό.

8) Hotel Macedonia, Μαρίνα Κύρου.

9) Ο κατάσκοπος, Ναράγιαν Νεσάι.

10) Στην άκρη του ουρανού, Ερµιόνη Τζούµα.

Έχοντας στη διάθεσή της µόνο τη Χαµένη λήκυθο

ολόκληρη και τα δύο αποσπάσµατα του Σεκερµέλ από

το δίκτυο (της Ερµιόνης δεν µέτραγε πια, αφού το Στην


- 131 -

άκρη του ουρανού δεν ήταν µέρος του) προσπαθούσε

µάταια να µαντέψει το περιεχόµενο του Ναυτικού. Στο

νου της έρχονταν, µε µια σκιά ζήλιας γι’ αυτούς που η

αφήγηση περιλάµβανε, τα λόγια του καθηγητή:

«Μια από τις πιο σπουδαίες πράξεις του ανθρώ-

που είναι η αφήγηση της ζωής του».


- 132 -

6666

«Ωραία η Πράσινη Νύφη», είπε ο Πρωθυπουργός.

«Ζεστό µέρος», απάντησε η Μυριέλ, «ευχάριστα

ζεστό. Το κλίµα θερµάνθηκε όχι µόνο από τις γενικές

µεταβολές, αλλά και λόγω της καµένης γης των αρχών

του αιώνα. Μικρό µονάχα µέρος αναδασώθηκε, πάντως

έχουµε ωραιότατες µονάδες οικοτουρισµού».

«Να σας έρθουµε λοιπόν», είπε ο Σιµόν Ανάν φι-

λικά. «Στο µεταξύ ακούγεται ότι στην Ελλάδα εκδίδο-

νται βιβλία».

Η Μυριέλ αιφνιδιάστηκε. Ασφαλώς και ακουγό-

ταν, αλλά πόσο φλέγον λοιπόν ήταν το ζήτηµα αυτό;

∆εν ήξερε και αποφάσισε να µην παραστήσει ότι ξέρει,

αλλά στην πρώτη ευκαιρία να εκθέσει τις σκέψεις της.

Κοίταξε δήθεν ανέµελα γύρω της τη µικρή αίθουσα

των Παλιών Ανακτόρων, όπου ο Πρωθυπουργός κι ε-

κείνη συζητούσαν, στο περιθώριο της συνδιάσκεψης

της ebedu. Την επόµενη στιγµή ο Πρωθυπουργός είπε:


- 133 -

«Πείτε µου ελεύθερα τη σκέψη σας».

Προσεκτικά, η Τοµεάρχης την είπε: η ebedu θα

µπορούσε να κρατήσει µόνο τις σπάνιες εκδόσεις και

τα υπόλοιπα βιβλία να τα διαθέσει νοµιµοποιώντας τα.

«Θα το ξέρετε», τόνισε, «ότι κάνουµε το κορόιδο

σε πληροφορίες για ιδιωτικές βιβλιοθήκες, γιατί δεν έ-

χουµε πού να τα βάλουµε. Στην Αθήνα το Αρχαιολογι-

κό, το Μουσείο της Ακρόπολης, η Εθνική Βιβλιοθήκη

της παραλίας και κυρίως η παλιά Εθνική Βιβλιοθήκη, η

Ακαδηµία και το κεντρικό κτίριο του Καποδιστριακού,

όλο δηλαδή το σύµπλεγµα της Πανεπιστηµίου, έχουν

ξεχειλίσει. Η συντήρηση είναι ζηµιογόνα».

«Η αλήθεια είναι», την ενθάρρυνε ο Σιµόν Ανάν,

«ότι κι εδώ κάνουµε, όπως το είπατε µε τα ωραία σας

ελληνικά, το κορόιδο. Πολύ περισσότερο, αφού ως

πρωτεύουσα έχουµε µαζέψει, εκτός από τα βελγικά –

σκεφτείτε µόνο τα κόµικς!*– και ό,τι πολύτιµο απαλλο-

τριώθηκε ανά τη Συνοµοσπονδία. Και όχι µόνο αυτό.

Στις γκαλερί και τις στοές οι βιβλιόφιλοι αγοράζουν

λαθραία, σχεδόν ανεµπόδιστα. Γίνονται και εκτυπώσεις

συνεχώς, οπότε στην ουσία έχουµε επιστρέψει στο χάρ-

τινο, χωρίς εκδότη».

Σώπασε µια στιγµή, έπειτα τη ρώτησε:

«Εσείς τι προτείνετε;»

* Το Βέλγιο έχει παράδοση στα κόµικς, στις Βρυξέλλες µάλιστα

υπάρχει ειδικό µουσείο. Το πιο γνωστό στην Ελλάδα βελγικό

κόµικ είναι ο Τεν Τεν.


- 134 -

Θα προτιµούσε να πει αµέσως τη βαθύτερη σκέ-

ψη της, αλλά θεώρησε φρόνιµο να παραµείνει στα

πλαίσια που έθετε ο Πρωθυπουργός. Είπε ότι καλό θα

ήταν τα βιβλία να ξαναµπούν στην κατανάλωση, αλλά

πώς; Κανείς εκτός από τους διανοούµενους δεν τα ζη-

τούσε, θα έπρεπε να επιστρατευθεί διαφηµιστικός µη-

χανισµός. ∆εν ήξερε τι γινόταν στις άλλες επαρχίες,

αλλά η Ελλάδα ίσως προσφερόταν για δοκιµή.

Η µικρή αίθουσα των Παλιών Ανακτόρων, µε

τους κοµψούς σερβιτόρους που περιφέρονταν, δεν ήταν

το ιδανικό µέρος για συζήτηση. Η Μυριέλ γνώριζε ότι

η επιλογή του χώρου δήλωνε άτυπη ιεραρχία, ήταν µι-

κρή ακόµα. Ωστόσο ο Σιµόν Ανάν πρόσεχε κι ενθαρ-

ρυµένη η Τοµεάρχης συνέχισε:

«Υπάρχει µια ιδιορρυθµία στην Ελλάδα µε τους

νόµους. Όταν, σπάνια, η συµµόρφωση δεν είναι ανα-

γκαστική αλλά ειλικρινής, στηρίζεται συνήθως σε κά-

ποιο εξωτερικό, αν µου επιτρέπετε την έκφραση ουρα-

νοκατέβατο σύνθηµα, κατά προτίµηση σχετικό µε αρ-

χαία Ελλάδα. Παραδείγµατος χάριν, τηρούν το νόµο

της βιβλιοαπαγόρευσης επειδή στην αρχαία Αθήνα οι

πλούσιοι πρόσφεραν χορηγίες στο κράτος».

Σώπασε προς στιγµήν (ο Σιµόν Ανάν παρακολου-

θούσε πάντα µε προσοχή), έπειτα συνέχισε:

«Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν εύκολα θα υιοθετή-

σουν µια αλλαγή αν, φέρ’ ειπείν, προβληθεί το σύνθη-

µα ότι στην αρχαία Αθήνα η γνώση ήταν ελεύθερη και


- 135 -

ήταν το µόνο µέρος του κόσµου όπου µπορούσε να τη

βρει κανείς στην αγορά».

Ο Πρωθυπουργός σκέφτηκε ότι η Μουσαράφ έ-

παιρνε καλό βαθµό στην ψυχολογία, όµως η αλλαγή

του νόµου δεν ήταν καν πρόταση, ήταν απλώς το αυτο-

νόητο. Η Μυριέλ µάντεψε τη σκέψη του.

«Το είπα για να ξεκαθαρίσω το νοµικό µέρος»,

διευκρίνισε. «Αλλά το δεύτερο µεγάλο πλεονέκτηµα

της Ελλάδας είναι ο καθηγητής Νικόλας Κουτρουµά-

νος».

Το πρόσωπο του Σιµόν Ανάν έµεινε ανέκφραστο,

αλλά η Μυριέλ βεβαίως συνέχισε:

«Ο καθηγητής Κουτρουµάνος αγωνίζεται να επα-

ναφέρει τα βιβλία, µπορούµε λοιπόν να στηριχτούµε σε

αυτόν. Κι έχουµε έτοιµο τρόπο, χωρίς καν τη νοµιµο-

ποίηση: θα ενθαρρύνουµε τη λίστα του, όπως έχει γίνει

γνωστή, δηλαδή τα καινούργια βιβλία του, που έτσι κι

αλλιώς ουσιαστικά είναι νόµιµα».

«Ξέρετε κάτι γι’ αυτά τα καινούργια βιβλία του;»

ρώτησε ο Πρωθυπουργός.

«Γραµµένα από νέους συγγραφείς», απάντησε η

Τοµεάρχης. «Ένα από αυτά είναι η Χαµένη λήκυθος,

για την οποία θα ακούσατε. Υπάρχουν κι άλλα όµως,

γραµµένα όλα τώρα. Εκδόσεις Σαλαµίνα. Ερευνήσαµε,

τίποτα αξιόλογο».

Ο Σιµόν Ανάν έκανε νόηµα στον σερβιτόρο, ενώ

ταυτόχρονα παρατηρούσε τη Μυριέλ. Η γοητεία να

δουλεύεις µαζί της θα ήταν µεγάλη, αν όµως ο Καρα-


- 136 -

γιαννόπουλος ήταν πάντα πιστός η Τοµεάρχης θα πρέ-

πει να αγνοούσε πως το τηλέφωνο του Νικόλα Κου-

τρουµάνου ήταν παγιδευµένο.

«Ο Νικόλας Κουτρουµάνος είναι σηµαντική προ-

σωπικότητα», επιβεβαίωσε κι ύστερα την κοίταξε και

πρόσθεσε: «Λοιπόν;»

(Αυτά ήταν όλα;)

Όχι, δεν ήταν. Με τη βοήθεια και του κρασιού

(στο οποίο ήταν ασυνήθιστη), η Μυριέλ ένιωσε πως

ήρθε η ώρα για βαθύτερες κουβέντες.

Τα βιβλία, άρχισε, δεν έχουν µόνο οικονοµική α-

ξία, είναι η ίδια η δύναµη του νου. Το κύρος τους ξεκι-

νάει από τις µεγάλες διδασκαλίες. Σε όλες τις θρησκεί-

ες δεσπόζουν τα ιερά βιβλία, Κοράνι, Βίβλος, Βέδες. Η

απαγόρευσή τους λοιπόν υποσυνείδητα ξαναθυµίζει αυ-

τό το κύρος. Όχι το κύρος των χάρτινων βιβλίων ειδικά:

πολύ σοβαρότερα, το κύρος γενικά της ανάγνωσης.

«Μπορεί ο πολύς κόσµος για την ώρα να τα αγνο-

εί», κατέληξε η Μυριέλ, «αλλά εάν τα κινήµατα προ-

λάβουν να τα διαδώσουν και γενικευθεί ο προβληµατι-

σµός γύρω από το διάβασµα σε συνδυασµό µε προβλη-

µατισµό γύρω από το σύστηµα, θα έχουµε ταραχές.

Πρέπει να τα επαναφέρουµε για να τα ελέγχουµε µε

τους δικούς µας όρους».

∆ηλαδή, σκέφτηκε ο Σιµόν Ανάν, µε όρους αγο-

ράς.

Κούνησε το κεφάλι µε κατανόηση. ∆ιέκρινε στη

Μουσαράφ τον ενθουσιασµό του καπιταλιστή (και την


- 137 -

εγγενή σ’ αυτόν τάση µετατροπής του θεωρητικά αντι-

πάλου σε εµπόρευµα), αλλά µαζί και κάποια, ίσως λό-

γω καταγωγής, άγνοια του καταναλωτικού ήθους: η

Τοµεάρχης πίστευε πως τα βιβλία θα µπορούσαν να

διαδοθούν ως εµπορικό αγαθό µέσω του κύρους του

καθηγητή Κουτρουµάνου. Αντιστάθηκε στον πειρασµό

να της πει ότι µια στάρλετ θα πετύχαινε περισσότερα,

ακόµα και για την πώληση της Βίβλου ή του Κορανίου.

«Θα το ξανασυζητήσουµε», της είπε, δίνοντας της

το χέρι. Η ώρα της είχε λήξει.

Στη σουίτα της η Τοµεάρχης ένιωσε εξαντληµένη.

Χαλάρωσε λίγο κι έφερε πάλι στο νου τη συζήτηση.

∆εν ήξερε ακριβώς γιατί, αλλά ήταν σίγουρη πως η ι-

δέα της νοµιµοποίησης των βιβλίων άρεσε στον Σιµόν

Ανάν.

Την ίδια ώρα ο Πρωθυπουργός µάθαινε από τον

Καραγιαννόπουλο πως η έρευνα στις Εκδόσεις Σαλαµί-

να δεν είχε αποδώσει αντίτυπα των περίφηµων βιβλίων

της λίστας, όµως υπήρχε κάτι άλλο: µια κοπέλα, µια

απλή κυνηγός, είχε αποκρυπτογραφήσει ένα από αυτά.

Ο Πρωθυπουργός δεν ήταν πρόθυµος να τροµάξει ένα

κοριτσόπουλο, µα έδωσε την άδεια όταν ο Σύµβουλος

Καρτέλ του τόνισε την ιδιαίτερη σχέση της κυνηγού µε

την υπόθεση.


- 138 -

7777

Στη συµβολή Πέτρου Ράλλη και Θηβών, απέναντι

από το Γ΄ Νεκροταφείο, η Περσεφόνη καθόταν στον

Ελαιώνα. ∆ηλαδή στον καθ’ αυτό Ελαιώνα, το µόνο ε-

ναποµείναν κοµµάτι του αρχαίου δάσους, στην έκταση

του οποίου σήµερα απλώνονται πανύψηλα Mall, πάρ-

κινγκ, ποδηλατοστάσια και κυρίως το γήπεδο του

Π.Α.Ο. που δίνει τον τόνο σε όλη την Αθήνα από το

κέντρο προς τα δυτικά. Εδώ έγινε το ντέρµπι Π.Α.Ο. -

Λίβερπουλ, που δεν διακόπηκε παρά ελάχιστα, όταν ο

Χαϊλεγκιόρκι Ζόργκου έχασε τις αισθήσεις του και µε-

ταφέρθηκε έξω από τον αγωνιστικό χώρο. Η Περσεφό-

νη ειδοποιήθηκε για το θάνατό του ώρες µετά.

Οι συγκρούσεις των χούλιγκαν από τη δυτική ά-

κρη της πόλης µε εκείνους από το Λίβερπουλ που έ-

φτασαν κατά χιλιάδες δεν είχαν σχέση µε το θάνατο

του νεαρού επιθετικού, τα επεισόδια ήταν πάντα ανα-

µενόµενα και τα µέτρα ασφαλείας απλώς απέτρεπαν τα


- 139 -

χειρότερα. Οι ποδοσφαιριστές δεν ασχολούνταν µε αυ-

τά. Στην πραγµατικότητα δεν ασχολούνταν µε τίποτα

εκτός από τα µατς, η ζωή τους ήταν οργανωµένη µέχρι

το τελευταίο δευτερόλεπτο. Οι πιο ακριβοπληρωµένοι,

σαν τον Χαϊλέ, φορούσαν τσιπάκια-ρυθµιστές ενέρ-

γειας, δοκιµασµένα από τις αρχές του αιώνα στα άλογα.

Η σιωπηρή αλλά πιθανότερη εξήγηση της ξαφνικής

ανακοπής του Ζόργκου ήταν η λειτουργία του τσιπ σε

συνδυασµό µε τη συνθετική ουσία της οποίας έκανε

χρήση. Η σορός του αποτεφρώθηκε στο κρεµατόριο

του Γ΄ Νεκροταφείου.

Η Περσεφόνη απόρησε που ο θάνατος την πόνεσε

τόσο. (Ήταν αρκετά µεγάλη ώστε να πονάει πολύ, αλλά

µικρή για να ξέρει ότι η δυνατότητα για πόνο µεγαλώ-

νει µαζί µε τη συνείδηση). Με το βλέµµα στη γη βάδιζε

αργά ανάµεσα στα ελαιόδεντρα, σαν να δοκίµαζε ένα

λαβύρινθο που η διάβασή του ήταν αναγκαία. Στα

πνεύµατα των δέντρων δεν πίστευε πια κι αντιστάθηκε

στην παρόρµηση να κουρνιάσει σε ένα κοίλωµα κορ-

µού, απλώς ακούµπησε επάνω του κι άδειασε µε λυγ-

µούς το µαζεµένο πόνο. Θρηνούσε για όλους τους νε-

κρούς της, ενώ ταυτόχρονα οι πληροφορίες που είχε

πάρει µε τα χρόνια µπερδεύονταν µε τις αναµνήσεις και

ανανέωναν τις παλιές πληγές: λίγο πριν το τέλος του

Πολέµου του Νερού, επί κυβερνήσεως εθνικιστών, συ-

νοµοσπονδιακοί και νεοκοµµουνιστές συνεργάστηκαν


- 140 -

στην επιχείρηση Νέος Γοργοπόταµος, στην οποία χάκερ

από τις δύο παρατάξεις σαµποτάρισαν αρχεία των εθνι-

κιστών και εκτελεστές «εκκαθάρισαν» στελέχη τους,

όπως αυτό στο µπουρδέλο της Οµόνοιας. Το θύµα ήταν

µαζί µε τη µητέρα της Περσεφόνης, η πρώτη σφαίρα τη

βρήκε κατά λάθος καθώς προσπάθησε να σωθεί. Και η

ανακοπή του Χαϊλέ, κι αυτή κατά λάθος δεν ήταν;

Ανέπνευσε βαθιά κι άρχισε να ακολουθεί τον ήλιο

µε ζιγκ ζαγκ ανάµεσα στα δέντρα, σε έναν ασυναίσθη-

το χορό µύησης. Εικόνες προσώπων τότε, απρόσµενοι

άγγελοι, αναβόσβησαν στις φυλλωσιές: η κυνηγός από

τους Βάλτους, όπου ζούσαν κυρίως νέοι, φτωχοί κι α-

νέµελοι. Τόσο ελεύθερη κι ανεξάρτητη κι όµως τόσο

τροµαγµένη στην Γ.Α.∆.Α. Ο νεαρός συγγραφέας, ο

υποψήφιος του Eurowriter, που όλο ρωτούσε ανήσυχα

τον Μισέλ. Ο διάσηµος καθηγητής Κουτρουµάνος, που

την κοίταζε τόσο φιλικά. Ακόµα και η Τοµεάρχης, που

σιωπηλά την άφησε στην Αθήνα λόγω του Χαϊλέ, παρά

την τόσο σηµαντική συνδιάσκεψη στις Βρυξέλλες.

Την εποµένη στον Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών

η Μυριέλ Μουσαράφ, που είχε επιστρέψει από τις

Βρυξέλλες, κοίταζε σκεφτική από το παράθυρο το Πε-

δίο του Άρεως – αν ο Πρωθυπουργός ενδιαφερόταν για

τα βιβλία, ποια έπρεπε να είναι η δική της κίνηση; –

ενώ ο Καραγιαννόπουλος αντιστεκόταν µε λύπη στον

πειρασµό να της µιλήσει για το κορίτσι που είχε απο-

κρυπτογραφήσει ένα κείµενο του Κουτρουµάνου: ήθελε


- 141 -

να τη γοητεύσει, αλλά δεν είχε την άδεια. Η Περσεφό-

νη, που ήρθε στον Τοµέα σχεδόν αυτόµατα, αφηµένη

στη µηχανική αγκαλιά του µετρό και της κυλιόµενης,

κάθε τόσο έκανε εµετό. Τέλος ο Μισέλ, που όπως έ-

χουµε πει (µε άλλα λόγια) είχε ως χορό µύησης στον

κόσµο ένα σηµειωτόν σε λιβαδάκι περικυκλωµένο από

σκιές, ήθελε τη Χαµένη λήκυθο. Η χάρτινη έκδοση, που

χάρη σε αυτόν έγινε διάσηµη, θα κυκλοφορούσε σύ-

ντοµα κανονικά από τις Εκδόσεις Σαλαµίνα. Ο Μισέλ

δεν είχε ιδέα ποιες ήταν αυτές και απαιτούσε να µάθει.

Επίσης απαιτούσε να µάθει περισσότερα για τη θρυ-

λούµενη νοµιµοποίηση των βιβλίων και η συγγραφέας

της ληκύθου έµοιαζε καλή πηγή.

∆ίπλα στις τουαλέτες υπήρχε µια αποθηκούλα,

όπου δεν πήγαινε κανείς εκτός από το προσωπικό κα-

θαριότητας. Η Περσεφόνη βρέθηκε εκεί αναζητώντας

απολυµαντικό µετά από έναν ατυχή εµετό. ∆εν ήξερε τι

ήταν µετά την αποθηκούλα, όµως από αυτό το µετά α-

κούστηκε η φωνή του Συµβούλου Καρτέλ:

«Μόνος σου κι άοπλος, αρκεί. Αντριάνα Μαρίν-

σκα, µένει στους Βάλτους. Μην την πειράξετε, θα έρθω

εγώ να τη δω».

Την ώρα που έµπαινε ξανά στο γραφείο, η Περ-

σεφόνη κοκάλωσε. Αντριάνα Μαρίνσκα;

Η κυνηγός στη Γ.Α.∆.Α.!

Αµέσως ζήτησε άδεια να φύγει. Ευτυχώς η δια-

δροµή µε λεωφορείο από το Πεδίο του Άρεως µέχρι τα

γραφεία του ΣΥ.Ν.Ε.Κ. στα Προσφυγικά ήταν πολύ


- 142 -

σύντοµη. Έκπληκτος από την αποφασιστικότητά της, ο

Ναράγιαν Νεσάι την άκουσε µε προσοχή και αµέσως

κάλεσε την Αντριάνα, µα το τηλέφωνό της ήταν κλει-

στό. Με αγωνία τότε κάλεσε τον Κουτρουµάνο.

Και να τώρα µια ιδιαίτερη στιγµή στο λοφτ: µετά

το τηλεφώνηµα του Ναράγιαν, ο καθηγητής αναζητά µε

άγχος – και βρίσκει µε ανακούφιση – έναν αριθµό που

έχει καιρό να καλέσει. Η τηλεφωνική συνοµιλία είναι

παράξενη, γιατί ο καθηγητής, αφού ακούει λίγο, πλη-

ροφορεί τον συνοµιλητή του ότι τα βιβλία της λίστας εί-

ναι κυρίως δικό του έργο και σκέτη λογοτεχνία. Μετά

τονίζει καθησυχαστικά «γράφω για µας», και τέλος ζη-

τάει «αφήστε ήσυχο το κορίτσι». Ο τόνος του δεν φα-

νερώνει ούτε παράκληση, ούτε προσταγή.

Όµως ακόµα πιο παράξενη γίνεται η συνοµιλία αν

αναζητήσουµε την άλλη άκρη της σύνδεσης, όπου θα

βρούµε τον Πρωθυπουργό της Ευροβαλκανικής Συνο-

µοσπονδίας να κλείνει το τηλέφωνο όχι και τόσο καθη-

συχασµένος και να αναρωτιέται µόνος στο πρωθυπουρ-

γικό γραφείο, και ίσως για πρώτη φορά στη ζωή του,

για την δύναµη της λογοτεχνίας.

Μετά από αυτό ο Κουτρουµάνος µπήκε στη µπλε

γραµµή του µετρό από τον Κεραµεικό, ενώ η Περσε-

φόνη και ο Ναράγιαν είχαν πάρει την ίδια από τους

Αµπελόκηπους. Πέντε λεπτά αργότερα έπαιρναν και οι

τρεις από το Σύνταγµα την κόκκινη για το Μητροπολι-

τικό Πάρκο.


- 143 -

Το ταξί τούς άφησε στην πόρτα της Αντριάνας.

Στο προκάτ ερηµιά. Οι δύο νέοι κοίταξαν τον θρυλικό

ήρωα της Αντίστασης κι εκείνος τότε αµήχανος αναζή-

τησε βοήθεια στο διπλανό προκάτ, στην Όλγα Μιχαή-

λοβα. Από την πόρτα της Ουκρανής ξεχύθηκε άρωµα

κέικ.

«Καλώς τα παιδιά. Φτιάχνω γλυκό».

Της εξήγησαν σύντοµα.

«Το τηλέφωνό της είναι κλειστό», τόνισαν, «µή-

πως έχετε ιδέα πού πήγε;»

Κρέµονταν από τα χείλη της αλλά και δεν ήθελαν

να την πιέσουν, τότε όµως εκείνη έκανε µια απρόσµενη

ερώτηση:

«∆ηλαδή, έχουν όπλο;»

Σαστισµένοι της είπαν πως όχι, µα ήταν φανερό

πως η δασκάλα δεν καταλάβαινε τη σοβαρότητα του

πράγµατος. Ο Κουτρουµάνος την κοίταξε µε στοργή,

ενώ η Περσεφόνη σε µια ακόµη προσπάθεια την έπιασε

από τους ώµους:

«Πρέπει να τρέξουµε», της είπε αρθρώνοντας αρ-

γά τις λέξεις, «µήπως προλάβουµε. Σκεφτείτε σας πα-

ρακαλούµε πού µπορεί να έχει πάει».

«Μα για δουλειά, πού αλλού;»

Το ύφος της τους επιβεβαίωνε ότι δεν είχαν να

περιµένουν τίποτα από αυτήν. Πρόσθεσε πάντως ότι το

κλειστό τηλέφωνο δεν ήταν αναγκαστικά κακό σηµάδι

γιατί η Αντριάνα, να µην ξεχνάνε, εκτός από κυνηγός

ήταν και στοριτέλερ. Στη διάρκεια των αφηγήσεων έ-


- 144 -

κλεινε βέβαια το τηλέφωνο και καµιά φορά µετά ξε-

χνούσε να το ανοίξει.

«Πάµε», έκανε ο Ναράγιαν. Και προς τον Κου-

τρουµάνο:

«Έχει νόηµα η αστυνοµία ή θα µπλέξουµε χειρό-

τερα;»

Μα η Όλγα Μιχαήλοβα, στον ίδιο πάντα ήρεµο

τόνο, είπε:

«Αστυνοµία; ∆εν νοµίζω να χρειάζεται».

Κοιτάχτηκαν πάλι αµήχανοι. Καθώς κινήθηκαν

να φύγουν, η Περσεφόνη µονολόγησε:

«Εντάξει, είπαν πως δεν θα την πειράξουν».

Τότε η δασκάλα έκανε µε τη σειρά της µια κίνηση

ανυποµονησίας.

«Μα, παιδιά µου», αναφώνησε, «τι κάθεστε και

λέτε; Αφού δεν έχουν όπλο, δεν υπάρχει κανένα πρό-

βληµα».

Και σε τόνο που δεν σήκωνε αντίρρηση, είπε:

«Κανείς, µα κανείς δεν µπορεί να πειράξει την

Αντριάνα Βασίλιεβα».


- 145 -

8888

Ο Αχιλλέας κρατούσε τον άντρα από το στήθος κι

ο Βίκτορας από τα πόδια, ενώ ο Τζόναθαν και ο Κερκ

παρακολουθούσαν από κοντά. Στον έρηµο χώρο πίσω

από το αµφιθέατρο του Μητροπολιτικού Πάρκου η Α-

ντριάνα ανέκρινε τον άντρα, που άλλωστε φανέρωσε µε

την πρώτη όλα όσα γνώριζε. ∆ηλαδή σχεδόν τίποτα,

µόνο ότι την ήθελαν γιατί µπορούσε να αποκρυπτογρα-

φήσει κάτι.

«Να αποκρυπτογραφήσω, εγώ; Εγώ δεν έχω ιδέα

από κρυπτογραφία».

Να το, κρυπτογράφος και χάκερ, σκέφτηκε. Ένας

χάκερ σαµποτάρει προγράµµατα, ένας κρυπτογράφος

ξεκλειδώνει µηνύµατα. Η ίδια βέβαια δεν είχε ιδέα από

αυτά, είχε όµως και πολύ ο Κουτρουµάνος.

Ο Αχιλλέας πίεσε λίγο το στήθος του άντρα. Ε-

κείνος κράτησε την ανάσα του κοιτάζοντας ικετευτικά

την Αντριάνα, που όµως µιλούσε τώρα στο τηλέφωνο.


- 146 -

(Όπου µόλις είχε βρει έξι κλήσεις του Ναράγιαν και

τρεις της Όλγας Μιχαήλοβα).

«Σκέψου τι άλλο ξέρεις», τον παρότρυνε, κλείνο-

ντας.

«Μα πώς να σκεφτώ έτσι; Σε παρακαλώ, πες τους

να µε αφήσουν».

«∆εν νοµίζω ότι γίνεται», είπε η κυνηγός µε λύπη,

«αλλά κάνε υποµονή, σε λίγο θα µας βρουν. Όλοι κου-

ραστήκαµε, ησύχασε».

Ο Αχιλλέας, ο Βίκτορας, ο Τζόναθαν και ο Κερκ

(λυκόσκυλο, ντόµπερµαν, κόλεϊ και χάσκι αντιστοίχως)

δεν είχαν κουραστεί, θα µπορούσαν να εκτελούν το ιε-

ρό καθήκον για ώρες πειθαρχηµένα και αγόγγυστα.

Γιατί η Αντριάνα Βασίλιεβα Μαρίνσκα, παραλείψαµε

να πούµε, δεν ήταν απλώς καλή κυνηγός, αυτός ο χαρα-

κτηρισµός ίσχυε µόνο στον κόσµο των ανθρώπων. Στον

κόσµο των σκύλων, του οποίου ο Αχιλλέας, ο Βίκτο-

ρας, ο Τζόναθαν και ο Κερκ ήταν σηµαντικοί εκπρό-

σωποι, το ψηλό πλάσµα µε τα µακριά µαύρα µαλλιά

και τα επίσης µακριά – και συχνά επίσης µαύρα – πόδια

ήταν ο αδιαµφισβήτητος βασιλιάς, τον οποίο κάθε στοι-

χειωδώς αξιοπρεπής σκύλος θα ακολουθούσε ως την

άκρη της γης και της ζωής.

Ο άντρας που έστειλε ο Καραγιαννόπουλος την

πέτυχε στο έρηµο σηµείο του Πάρκου, αφού ακολού-

θησε τα ίχνη της πρώτα στη µπιραρία των Βάλτων ό-

που η κυνηγός γευµάτισε και ύστερα στο σπίτι όπου

πρόσφερε τις υπηρεσίες της ως στοριτέλερ. Μολονότι


- 147 -

και εκπαιδευµένος ήταν και πρόσεχε, είχε την ατυχία

να δείξει λίγη επιµονή όταν εκείνη αρνήθηκε να τον

ακολουθήσει, έτσι τώρα του ήταν δύσκολο, εδώ που τα

λέµε, να ησυχάσει, µε το λυκόσκυλο να ακουµπάει στο

στήθος του και το ντόµπερµαν καθισµένο κατά το ήµι-

συ στα πόδια του.

«Όλο για βιβλία γίνεται λόγος τελευταία», δοκί-

µασε να ακουστεί ευπρεπής και φιλικός. «Χάρτινα εν-

νοώ».

Η Αντριάνα αναστέναξε επιτιµητικά.

«∆εν ντρέπεστε;» τον µάλωσε. «Πού είναι η δη-

µοκρατία µας;»

Ο άντρας κούνησε τα βλέφαρα µε (κάποιο) νόη-

µα.

«Κοίτα», έκανε, «µου είπαν µόνο να σε πάρω ευ-

γενικά, να έρθεις µαζί µου. Κατάλαβα πως ήθελαν να

σε ρωτήσουν για κάτι που ξέρεις να διαβάζεις».

Η κυνηγός χάιδεψε τον Κερκ. Μήπως κινδύνευε ο

καθηγητής; Και η Όλγα Μιχαήλοβα; Στην πραγµατικό-

τητα αυτή ήταν που είχε ανακαλύψει τα αποσπάσµατα

στη Χαµένη λήκυθο, µα η Αντριάνα δεν το είχε πει σε

κανέναν.

«Υποµονή», του είπε πάλι. «Αν πρόκειται γι’ αυ-

τό που νοµίζω, δεν είναι παρά λογοτεχνία, γραµµένη

απλώς λίγο, πώς να στο πω, παιχνιδιάρικα. Φοβάται η

κυβέρνηση τη λογοτεχνία;»


- 148 -

Φτάνοντας επί τόπου ο Κουτρουµάνος, ο Ναρά-

γιαν και η Περσεφόνη κατάλαβαν για ποιο λόγο κανείς

δεν µπορεί να πειράξει την Αντριάνα Βασίλιεβα και ά-

φησαν τον πράκτορα να κάνει την πρώτη του µουδια-

σµένη αναφορά προς ανωτέρους (που άλλωστε τον έ-

ψαχναν για να ανακαλέσουν την εντολή): η κυνηγός

δεν ήξερε τίποτα, αυτό που δήθεν αποκρυπτογράφησε

ήταν απλώς ένα µυθιστόρηµα µε αποσπάσµατα από

χάρτινα βιβλία.

«Σκέτη λογοτεχνία», πληροφόρησε ο Καραγιαν-

νόπουλος τον Σιµόν Ανάν, «αν βέβαια πιστέψουµε την

κοπέλα».

Μα ο Πρωθυπουργός, που όπως είδαµε το ήξερε

ήδη, του είπε µόνο να περιµένει εντολές.

«Γλυκό», είπε η δασκάλα, φέρνοντας το ταψί.

«Φρεσκότατο, ουκρανική συνταγή».

Κι έπειτα, τρυφερά:

«Στον πόλεµο ξαναµπήκες, Νικόλα».

Με το πόλεµο η Περσεφόνη χαµήλωσε τα µάτια

κι ο Ναράγιαν τόλµησε:

«Είναι αλήθεια, καθηγητά, ότι στον πόλεµο ήσα-

σταν κρυπτογράφος και χάκερ;»

«Να σου πω», απάντησε εκείνος, «λίγη κρυπτα-

νάλυση όλοι ξέραµε…»

Έπειτα, αλλάζοντας θέµα, είπε:


- 149 -

«Στον πόλεµο δύο κυρίως χώροι ήταν βολικοί για

τους παράνοµους, οι βιβλιοθήκες και τα µπουρδέλα. Οι

αρχές δεν έψαχναν και πολύ εκεί, έκαναν το κορόιδο».

Ακούστηκε σαν µόλις να είχε αρχίσει µια αφήγη-

ση, µα τότε η Περσεφόνη τον διέκοψε σηκώνοντας α-

πότοµα τα µάτια:

«Η µητέρα µου δούλευε σε ένα µπουρδέλο στην

Οµόνοια, την πήγαν εκεί όταν ήρθαµε από την Αφρική.

Τη σκότωσε ένας νεοκοµµουνιστής».

Και αµέσως, σαν να ήθελε να δικαιολογήσει το

φονιά:

«Κατά λάθος. Πήγε να σκοτώσει έναν κυβερνητι-

κό».

Για λίγο κανείς δεν µίλησε.

«Ήξερα τη µητέρα σου», οµολόγησε µετά ο Κου-

τρουµάνος και κοιτάχτηκαν οι δυο τους σαν να αναµε-

τρήθηκαν. «Ο νεοκοµµουνιστής που τη σκότωσε µάθα-

µε πως σκοτώθηκε µετά κι ο ίδιος, σε ενέδρα των εθνι-

κιστών».

Σιωπή ξανά. Υπήρχε σε όλους η αίσθηση πως η

Περσεφόνη ανέτρεχε στον παλιό πόνο για να συντονι-

στεί ευκολότερα µε τον καινούργιο. Μετά µίλησε η Α-

ντριάνα.

«Εγώ», είπε, «θυµάµαι από τον πόλεµο τη δική

µου µητέρα να µε νανουρίζει µε παραµύθια και να µου

λέει, σαν να ήταν κι αυτό παραµύθι, Αντριάνα να σκέ-

φτεσαι τα παιδάκια που δεν έχουν νερό».


- 150 -

Τότε ο Κουτρουµάνος είπε πως δεν ήταν παραµύ-

θι, πως µε το θέµα αυτό, του νερού, ο ίδιος δεν ασχο-

λήθηκε και τόσο, αλλά υπήρχαν ειδικές οργανώσεις και

πράγµατι κάποια παιδιά δεν είχαν νερό.

«Κυρίως των Ροµά», είπε.

Κι εξήγησε πως το νερό στον πόλεµο ήταν ακριβό

και οι εταιρείες το παρείχαν µε µεγάλη αυστηρότητα,

γι’ αυτό οι εθελοντές το αγόραζαν µε δικούς τους πό-

ρους και το µοίραζαν στους φτωχούς, κυρίως τους Ρο-

µά.

«Ήµουν κι εγώ σε µια τέτοια οργάνωση εθελο-

ντών», είπε η Όλγα Μιχαήλοβα, «αλλά όχι στην Ελλά-

δα». Και δεν εξήγησε περισσότερο.

Η Αντριάνα κοίταζε το κουταλάκι της, µετά, κό-

βοντας ένα κοµµάτι γλυκό, ρώτησε µε τρόπο:

«Το βιβλίο σας εκείνο που λέγαµε, καθηγητά, γι’

αυτά γράφει; Για τις βιβλιοθήκες, τους φόνους και τους

νεοκοµµουνιστές; Για το πραξικόπηµα και το νερό;»

«Ούτε µια λέξη».

Κι αφού άφησε λίγο σε αναµονή τους ακροατές

του (που δεν είχαν όλοι την ίδια γνώση για ποιο ακρι-

βώς βιβλίο του µιλούσε), ο Κουτρουµάνος αποκάλυψε:

«Ο βασικός άξονάς του είναι το ταξίδι τριών φί-

λων στον Πόλο, µε σκοπό να βρουν µια θρυλική πετρε-

λαιοπηγή κάτω από τους πάγους. Για κάποιους λόγους

πρέπει να κάνουν το ταξίδι µε πλοίο, και όσο ταξιδεύ-

ουν ο ένας από αυτούς, ο Ναυτικός, καταγράφει. Έµµε-

σα γίνονται πολλές αναφορές στον Πόλεµο του Νερού


- 151 -

και σε άλλα συµβάντα, προγενέστερα, αλλά πουθενά

δεν υπάρχουν πραγµατικά γεγονότα, κάθε στάση του

πλοίου είναι και µια σχεδόν αυτόνοµη φανταστική ι-

στορία. Το να γράψω ένα µυθιστόρηµα µε φόνους,

πόρνες και αντιστασιακούς δεν µου έλεγε τίποτα, δεκά-

δες έχουν γραφτεί. Αλλά θέλω να το εκδώσω σε χάρτι-

νο».

Ο Ναράγιαν είπε τότε:

«Ας εκδοθούν λοιπόν πρώτα τα δικά µας, να α-

νοίξουν το δρόµο».

«Βέβαια, άλλωστε η διαφήµιση ξεκίνησε ήδη, µε

συλλήψεις», πρόσθεσε εύθυµα η Αντριάνα.

«∆εν φτάνει όµως», ξέσπασε ο Κουτρουµάνος µε

πάθος που ξάφνιασε. «∆εν αρκούν µερικά βιβλία στο

περιθώριο, το χάρτινο πρέπει να αγαπηθεί, το τονίζω,

να αγαπηθεί, από την αρχή».

Ύστερα συµπλήρωσε ηπιότερα, σαν να µονολο-

γούσε:

«Ούτε µπορούµε να βάζουµε διαρκώς ανθρώπους

σε κίνδυνο».

«Μα αφού δεν ήξερα τίποτα, µάταια θα µε ανέ-

κριναν», θύµισε η Αντριάνα, όµως τότε ο καθηγητής

είπε ότι αυτό ακριβώς είναι το φοβερό, να σε ανακρί-

νουν για κάτι που δεν ξέρεις και, καθώς µια υπόγεια

σηµασία διαφάνηκε στα λόγια του, ο Ναράγιαν ένιωσε

πάλι όπως τότε, στην παρουσίαση της Χαµένης ληκύ-

θου: πως ό,τι ζούσαν ήταν µέρος µιας πολύ µεγαλύτε-

ρης ιστορίας.


- 152 -

Λίγες µέρες µετά λοιπόν, δοκιµάζοντας ίσως την

υπογραφή του στο χάρτη των ακατανόητων γεγονότων,

δηµοσίευσε στην ιστοσελίδα του ΣΥ.Ν.Ε.Κ. (και µε

την άδεια του καθηγητή) τη λακωνική είδηση για ένα

ανέκδοτο µυθιστόρηµα του ίδιου του Νικόλα Κουτρου-

µάνου, πιθανότατα από την περίφηµη λίστα του, µε θέµα

τρεις συντρόφους που ταξιδεύουν µε πλοίο προς τους πά-

γους αναζητώντας µια πετρελαιοπηγή. Στα πλαίσια της

καθηµερινής του ενηµέρωσης από τις πολιτικές ιστοσε-

λίδες, ο Καραγιαννόπουλος ή Σύµβουλος Καρτέλ διά-

βασε την ειδησούλα µε ενδιαφέρον.


- 153 -

9999

Και να ένα ιδιαίτερο συναίσθηµα, µίγµα από πά-

θος και στοργή, για το οποίο σπάνια γίνεται λόγος: η

έλξη που νιώθουµε για τα παιδιά (από άλλο ταίρι) αυ-

τών που ερωτευθήκαµε. Τη µέχρι πρόσφατα ληθαργική

συναισθηµατικότητα του Κουτρουµάνου τάραξε λοιπόν

κι αυτό, όταν µετά το επεισόδιο µε τον πράκτορα και τα

σκυλιά γνωρίστηκε στενά µε την Περσεφόνη. Όσο για

εκείνη, είδε το όραµά της, µε τα πρόσωπα που της έ-

γνεφαν ανάµεσα στα ελαιόδεντρα, να βγαίνει πολύ

γρήγορα αληθινό: ο καθηγητής την προσκάλεσε στο

λοφτ, όπου, εκτός από τον ίδιο, πολύ φιλικά την υποδέ-

χτηκε και ο τετράποδος ένοικος.

«Πώς τη λένε;» ρώτησε η Περσεφόνη παίρνοντας

αγκαλιά τη Μελάνη, που σκαρφάλωνε χωρίς ενδοια-

σµούς στο παντελόνι της.

Μικρός δισταγµός.


- 154 -

«Έχει το όνοµα της µητέρας σου», είπε ο Κου-

τρουµάνος.

Κοιτάχτηκαν, εκείνη χαµογέλασε κάπως αµήχα-

να. ∆εν είπαν τίποτε άλλο γι’ αυτό.

«Λυπάµαι πολύ για τον Χαϊλέ», είπε µετά θερµά

ο καθηγητής, κι άνοιξε κουβέντα που έκανε περίπου

φανερό ότι είχε κάποια σχέση µε τους άγνωστους προ-

στάτες της. Με τη σειρά της εκείνη τότε του αποκάλυ-

ψε τα σχέδιά της, αφότου έγινε η εύπορη κληρονόµος

του αδερφού της: θα ίδρυε νηπιαγωγείο.

Καθώς οι µαµάδες χωρίς σύντροφο ήταν ήδη πολ-

λές, τα νηπιαγωγεία ιδρύονταν πια πολύ εύκολα,

λειτουργούσαν µάλιστα όλες τις µέρες και σχεδόν όλες

τις ώρες. Το δίκτυο παρείχε από αιτήσεις για την άδεια

λειτουργίας µέχρι ταχύρυθµες σπουδές βρεφονηπιοκό-

µου. Το κρυφό όνειρο ωστόσο της Περσεφόνης δεν ή-

ταν ένα συνηθισµένο νηπιαγωγείο, αλλά ένα νηπιαγω-

γείο-βιβλιοθήκη, µε βιβλία χάρτινα.

«Όχι ένα, πολλά νηπιαγωγεία», είπε, συνεπαρµένη

από το όραµα, κι ενώ ο καθηγητής σήκωνε τα ριντό και

την οδηγούσε στο πατάρι του.

Στάθηκε γοητευµένη µπροστά στο ελληνικό τµή-

µα της βιβλιοθήκης, που έπιανε ολόκληρη τη µία στενή

πλευρά. Λίγες στιγµές µετά, άγγιξε τη Μετανάστι.

«Μας διάβαζε ο θείος αποσπάσµατα», είπε µε συ-

γκίνηση, «δεν το έχω διαβάσει ολόκληρο».

Ο Κουτρουµάνος ετοιµάστηκε να της πει πως υ-

πάρχουν και καλύτερα, µα ήδη το δάχτυλο της Περσε-


- 155 -

φόνης συνέχιζε το απαλό ταξίδι στις ράχες, κι αυτή τη

φορά σταµάτησε στη Γυναίκα της Ζάκυνθος.

«Έκανα κάποτε µια περφόρµανς σε βιβλιοπαρου-

σίαση», είπε, εννοώντας τη δουλειά της ως διασκεδά-

στρια. «Ήµουν …φάντασµα µέσα στη σκιά, η όµορφη

αδερφή αυτής της κακιάς γυναίκας. Ζητιάνευα κι αυτή

χαιρόταν, αλλά ήταν όνειρο. Θέλω να πω…».

Κόµπιασε προσπαθώντας να θυµηθεί.

«Νοµίζω», συνέχισε, «πώς αυτή ονειρευόταν ότι

εγώ είµαι ζητιάνα και χαιρόταν. Ήταν δύσκολο, το πιο

δύσκολο που έχω κάνει, εννοώ το να είσαι τέτοιο όνει-

ρο κάποιου».

Ο Κουτρουµάνος προσπάθησε να φανταστεί τη

σκηνή, την Περσεφόνη στο ρόλο της αιτίας του αρχε-

τυπικού φθόνου, όπως τον απέδωσε έναν αιώνα πριν τη

γέννηση της ψυχανάλυσης ο ∆ιονύσιος Σολωµός, µα

εκείνη τη στιγµή ένα νιαούρισµα τον κατέβασε στο ι-

σόγειο. Όταν ανέβηκε πάλι, βρήκε την Περσεφόνη µε

το Βιβλίο των Φανταστικών Όντων στο πρωτότυπο.

«Υπάρχουν και µεταφράσεις, πολύ καλές».

Τον κοίταξε µε απορία και τότε εκείνος θυµήθηκε

ότι δεν είχε µπροστά του µόνο την κόρη της νεκρής α-

γαπηµένης, µα και µια από τις καλύτερες ελληνοµαθείς

µεταφράστριες της Συνοµοσπονδίας.

«Θα νοµιµοποιηθούν τα βιβλία, κύριε καθηγητά;»

«Πιστεύω, αργά ή γρήγορα, ναι».

«Μακάρι γρήγορα. Ξέρετε», συνέχισε µε θέρµη,

«νοµίζω πως όσο σκληρή και αν είναι η ζωή τους, τα


- 156 -

παιδιά έχουν ακόµα πολύ ζωντανά, πώς να το πω, τα

κύτταρα της ευτυχίας».

Κι έδειξε δειλά αυτό διάβαζε – και που ήταν ένας

από τους εκπληκτικότερους προλόγους που γράφτηκαν

ποτέ για βιβλίο:

Ένα µικρό παιδί πηγαίνει κάποτε στο ζωολογικό

κήπο για πρώτη φορά… Σ’ αυτόν τον κήπο, σ’ αυτόν τον

τροµερό κήπο, το παιδί βλέπει ζωντανά ζώα που ποτέ

πριν δεν είχε αντικρίσει το µάτι του. Βλέπει ιαγουάρους,

γύπες, βίσονες και – κάτι που είναι ακόµα πιο περίεργο –

καµηλοπαρδάλεις. Για πρώτη φορά αντικρίζει την εκ-

πληκτική ποικιλία του ζωικού βασιλείου, και ενώ το θέ-

αµα αυτό θα µπορούσε να το πανικοβάλει ή να το τρο-

µάξει, εντούτοις το παιδί το απολαµβάνει. Το απολαµβά-

νει δε τόσο πολύ, ώστε ο περίπατος σε έναν ζωολογικό

κήπο να είναι (ή να νοµίζει το παιδί ότι είναι) µία από

τις χαρές της παιδικής ηλικίας. Τι εξήγηση µπορούµε να

δώσουµε σ’ αυτό το καθηµερινό, όσο και µυστηριώδες,

γεγονός;

…Ο Πλάτων (αν τον είχαµε προσκαλέσει να συµ-

µετάσχει σ’ αυτή τη συζήτηση) θα µας έλεγε ότι το παιδί

έχει ήδη συναντήσει την τίγρη στον πρωταρχικό κόσµο

των αρχετύπων και ότι, τώρα που την βλέπει, την ανα-

γνωρίζει. Ο Σοπενχάουερ θα µας έλεγε κάτι ακόµα πιο

καταπληκτικό: ότι το παιδί παρατηρεί τις τίγρεις άφοβα,

επειδή έχει συνείδηση ότι οι τίγρεις είναι αυτό το ίδιο και

αυτό είναι οι τίγρεις ή, για να γίνοµε πιο σαφείς, ότι και


- 157 -

το παιδί και οι τίγρεις δεν είναι τίποτε άλλο παρά µορφές

της µοναδικής εκείνης ουσίας, της Βούλησης.

Έχοντας ζήσει τα πρώτα χρόνια της ζωής της σε

ζωολογικό πάρκο, η Περσεφόνη πίστευε ότι ο Σοπεν-

χάουερ είχε δίκιο. Κι ακόµα ότι ο άνθρωπος έχει όλα τα

γνωρίσµατα των ζώων, αλλά στο πέρασµα των αιώνων

ανέπτυξε και εξανθρώπισε (χωρίς αυτή η λέξη να ση-

µαίνει πάντα κάτι ηθικότερο ή ευγενέστερο) µερικά

µόνο από αυτά: την αυτοσυντήρηση, την πάλη για ανα-

παραγωγή, τον ανταγωνισµό. Τα ζώα όµως έχουν και

εκπληκτικές ικανότητες συνύπαρξης, αρµονίας κι ενό-

τητας µε τον κόσµο, που ο άνθρωπος αµέλησε.

Κι ενώ ο καθηγητής την άκουγε µε προσοχή, του

έδειξε µια άλλη σελίδα, σαν συνέχεια και τεκµηρίωση

της πρώτης:

…Η ύπαρξη, που ουσία της είναι η Μακαριότητα,

όπου κι αν βρίσκεται νιώθει σαν στο σπίτι της. Όλοι οι

ήχοι, ακόµη κι ο βρυχηθµός του Λιονταριού, το νυχτερι-

νό κράξιµο της Κουκουβάγιας, οι θρήνοι και οι οιµωγές

των κολασµένων, είναι γι’ αυτήν γλυκιά µουσική. Όλες

οι οσµές, ακόµα και η φριχτότερη, της Σήψης, της προ-

σφέρουν την ίδια τέρψη µε τα ρόδα και τα κρίνα. Όλες οι

γεύσεις, ακόµη και στα βάρβαρα συµπόσια των Αρπυιών,

είναι γι’ αυτήν σαν τις γλυκιές φραντζόλες και τη µυρω-

δάτη µπίρα. Μπορεί να περιπλανιέται στους χερσότοπους

του κόσµου κάτω από τον ήλιο του µεσηµεριού, κι όµως


- 158 -

να αισθάνεται δροσιά σαν να την σκιάζουν των αγγέλων

οι στρατιές … Αυτά τα µάτια της έχουν δοθεί ως θεία

Χάρις για να µπορεί να βλέπει γύρω της. Ένα ανάλογο

χάρισµα, όπως αποκαλύπτει η Πείρα, δίνεται καµιά φο-

ρά και στο Παιδί.*

∆εν σκόπευε βέβαια να βάλει τα παιδιά του νη-

πιαγωγείου της να περπατήσουν στους χερσότοπους

του κόσµου ή να δοκιµάσουν γεύµατα Αρπυιών, πί-

στευε όµως ότι όποιος αισθάνεται ως κοµµάτι του κό-

σµου σε οποιαδήποτε κατάσταση είναι δυνατός κι ευ-

τυχισµένος. Κι ακόµα πίστευε πως το βιβλίο, περισσό-

τερο από το δίκτυο, σε κάνει κοµµάτι του κόσµου, γιατί

στο δίκτυο οι κόµβοι είναι ήδη φτιαγµένοι, τα κλαδιά

του δέντρου είναι εκεί, το βιβλίο όµως περιέχει άπει-

ρους αόρατους κόµβους, άπειρα αυθαίρετα κλικ που θα

κάνεις µε το µυαλό, τη φαντασία, τη µνήµη. Με το βι-

βλίο ο κόσµος είναι πάντα ένα δέντρο µαγικό µε άπειρα

κλαδιά που τα γεννάς εσύ, µονάχος.

* Ένας εµπειρικός απολογισµός του τι έµαθε, τι είδε και τι συνά-

ντησε η Κυρία Τζέιν Ληντ στο Λονδίνο το 1694. Από το Βιβλίο

των Φανταστικών Όντων του Χ. Λ. Μπόρχες, σε µετάφραση Γ.

Βέη, όπως και ο πρόλογος.


- 159 -

10101010

Τα ηλεκτρονικά της πορτρέτα που άλλαζαν κάθε

λεπτό κοίταζαν την Ερµιόνη χαµογελαστά από τον τοί-

χο, ενώ ο µεγάλος καθρέφτης αντανακλούσε τις χαρι-

τωµένες καµπύλες καθώς ελισσόταν γονατιστή µε τη

σατέν της φόρµα ανάµεσα στις φλούο πολυθρόνες. Στο

πάτωµα απλώνονταν οι σηµειώσεις της, πάνω στις ο-

ποίες είχε ακουµπήσει µονάδες αποθήκευσης µε µυθι-

στορήµατα, και το αρχείο στην οθόνη της είχε τίτλο:

Στην άκρη του ουρανού. Ώρες µετά, η συγκάτοικος τη

βρήκε να µουρµουρίζει, συγκεντρωµένη σε εκτυπώσεις

Ιστορίας του ελληνικού Εµφυλίου 1945-1949 και, απί-

στευτο, ατηµέλητη.

«∆εν θα φας κάτι;»

∆εν έφαγε παρά µόνο το βράδυ, όταν όλοι κάθι-

σαν γύρω από το τραπέζι. Απόψε είχε µαγειρέψει ο πα-

ραµυθάς.

«Έγινε φάση µε τον Μισέλ», εξοµολογήθηκε.


- 160 -

Προφανώς έγινε. Γύρισε σπίτι ξηµερώµατα, έµει-

νε µέσα όλη µέρα και το πρόσωπό της δεν είχε τίποτα

από τη λάµψη όποιου µόλις έχει κάνει έρωτα. Μετά

από µερικές πιρουνιές σπαγγέτι κι ενώ δεν µιλούσε κα-

νείς, είπε πως ο Μισέλ ήταν ένας φλύαρος εγωίσταρος

και τίποτε άλλο.

«Γιατί πήγες;» τη ρώτησε ο πιανίστας, αγγίζοντας

µε το ντελικάτο χέρι του το δικό της.

Για µια στιγµή η Ερµιόνη είδε µε το νου τη µαµά

της σε µια από τις λίγες φορές που κάθισε µαζί της στο

τραπέζι.

«Το ήθελα».

Η σχεδιάστρια κάτι πήγε να πει αλλά µετάνιωσε.

«Τρώγε», τη µάλωσε ο παραµυθάς, «γιατί δεν

τρως; Είναι η αγαπηµένη σου σάλτσα».

«Είναι ερωτευµένη», διαµαρτυρήθηκε ο πιανί-

στας.

«Με αυτόν τον βλάκα;»

Η Ερµιόνη τότε είπε:

«∆εν πεινάω, πάω να γράψω».

Ο πιανίστας συγκατένευσε, ο παραµυθάς αναστέ-

ναξε, η σχεδιάστρια µάζεψε τα πιάτα. Έξω υψωνόταν ο

όγκος του Αττικού Ωδείου µε τα καµπύλα κουφώµατα

µιας άλλης εποχής κι ακούγονταν οι µελωδίες των βρα-

δινών µαθηµάτων.


- 161 -

Η Ερµιόνη βγήκε στο µπαλκόνι. Οι φωνές των

συγκατοίκων της έφταναν καθαρά, ο παραµυθάς εξη-

γούσε τώρα µεγαλόφωνα και µε πάθος στον σύντροφό

του τα προβλήµατα της καινούργιας εκποµπής του.

Έπρεπε να φάω περισσότερο, ήταν πράγµατι η α-

γαπηµένη µου σάλτσα…

Το µυαλό της πήγε αθέλητα στους αθλητές από το

παλιό Μετς, ποτέ δεν είχε γνωρίσει κάποιον κι ας τους

έβλεπε σχεδόν κάθε µέρα.

Κλείνοντας το τζάµι θυµήθηκε πάλι τη µαµά της.

Όταν ήταν µικρή, οι γονείς της την κλείδωναν µόνη,

όσο έτρεχαν για τα δικά τους. Εδώ ίσως θα µπορούσα-

µε να εµβαθύνουµε σ’ αυτό το παιδί (ήδη στα τριάντα

δύο) µε την εµφάνιση σχεδόν µοντέλου, µα το σκοτάδι

της µνήµης του δεν έχει αξία για την ιστορία µας, αντί-

θετα έχουν οι δύο συχνά (µα όχι πάντα) αντίρροπες τά-

σεις του που το ωθούν έξω από το σκοτάδι: η προσή-

λωσή στο λάιφ στάιλ και το ταλέντο στο γράψιµο.

«Για τον καθένα µας οι συνάνθρωποι είναι συνή-

θως ή πράγµατα ή θεοί», έγραφε ο πρόλογος της Χαµέ-

νης ληκύθου, που πήρε τώρα στα χέρια και ξεφύλλισε.

Όµως …

«Η αγάπη… δεν µπορεί παρά να είναι µίξη των

ανθρώπων και όλες οι έννοιες που διαχωρίζουν τις αξίες

µας, καθώς και τα αντικείµενα που τις αναπαράγουν και

τις αναπαριστούν, δεν µπορεί παρά να είναι όργανα της

µίξης αυτής».


- 162 -

∆ιάβασε το απόσπασµα µε ντροπή: δεν ήταν λό-

για δικά της, ήταν του Νικόλα Κουτρουµάνου. Ξαφνικά

θυµήθηκε την Αντριάνα. Ζούσε µόνη, έβγαζε βόλτα

σκυλιά κι έλεγε ιστορίες. Θα είχε διαβάσει αµέτρητα

βιβλία, κι όµως δεν την γνώριζε κανείς στον «κόσµο

του βιβλίου».

Η µουσική από το Ωδείο έπαψε. Σε λίγο οι µαθη-

τές θα φαίνονταν στα φώτα του δρόµου, ο καθένας µια

ιστορία που συναντιέται εδώ µε τις άλλες. Τι θα συµβεί

ανάµεσά τους;

Είµαστε όλοι µυθιστορήµατα.

Και µε τη σκέψη αυτή γονάτισε πάλι αποφασιστι-

κά πάνω από τις σηµειώσεις της, µετακοµίζοντας στην

άκρη του ουρανού.

∆εν είχε µάθει τίποτα για τις εκδόσεις Σαλαµίνα,

ούτε για τη νοµιµοποίηση των βιβλίων. Όλο δεν ξέρω

και δεν ξέρω!

Μετά την αποχώρησή της (µόνης, µε ταξί) από τα

Βόρεια προάστια, ο Μισέλ ασχολήθηκε λίγο µε µετο-

χές, έπειτα µπήκε σε µια πορνοσελίδα αλλά του φάνηκε

ανιαρή. Η Ερµιόνη ήταν ακόµα φρέσκια και είναι ευ-

χάριστο να ξαναθυµάσαι και να διασκευάζεις. Ήταν,

κατέληξε, µέτρια στο σεξ, δεν σε απογείωνε γιατί δεν

έλεγε όχι, πράγµα πάντα ερεθιστικό, ούτε έδειχνε τι της

αρέσει για να καυλώσεις µε την καύλα της. Βολική µα


- 163 -

λίγη, αν και η φαντασία µαζί µε τη χαρά του ιδιοκτήτη

τώρα την αναβάθµιζαν.

Ύστερα θέλησε να γράψει ένα διήγηµα. Έγραφε

ακολουθώντας πάντα το ίδιο µοτίβο, βάσει του οποίου

υπήρχαν δύο ταυτόχρονες ιστορίες που τέµνονταν. Συ-

νήθως η µια αφορούσε έναν πλατύτερο, κάπως µακρινό

προς τον κεντρικό ήρωα κόσµο και σ’ αυτήν

πρωταγωνιστούσε, µε τη µια ή την άλλη περσόνα, ο

πατέρας του. Η βασική ιστορία, η στενότερη, τον

αφορούσε άµεσα, ήταν η δική του.

Σύµφωνα µε τη νέα εκδοχή του πατρόν, ο πατέ-

ρας του ήρωα, ένας τυχοδιώκτης, κάνει επιχειρήσεις σε

διάφορα µέρη, συνεργάζεται µε κυβερνήσεις, οργανώ-

νει πραξικοπήµατα. Μαζί του η ερωµένη του, ο άλλος

εραστής της και «φίλοι» που επιδίδονται ακατάπαυστα

σε µάχες εξουσίας, συναλλαγές και εκβιασµούς. Απηυ-

δισµένος ο ήρωας παίρνει το σακίδιό του και ξεκινάει

για το γύρο του κόσµου.

Το διήγηµα όµως του βγήκε µεγάλο. Το ξηµέρω-

µα, αντιµέτωπος ίσως για πρώτη φορά µε ό,τι ονοµάζε-

ται µυθιστόρηµα, ο Μισέλ πρόσεξε πως, αντίθετα µε τη

συνήθειά του, δεν σχεδίαζε το θάνατο του ενός από

τους δύο (του πατέρα ή του γιου), όχι γιατί ξαφνικά εί-

δε το κλισέ, αλλά γιατί από την πλούσια πλοκή µπο-

ρούσε να προκύψει ένα πιο ενδιαφέρον φινάλε. Μα το

πιο σηµαντικό ήταν ότι, όσο απλωνόταν το σύµπαν του,

και καθώς τα διάφορα πρόσωπα έπρεπε να ορθώνονται

απέναντι στις πολύπλοκες συνθήκες και τους συναν-


- 164 -

θρώπους τους, γνωρίζοντας όµως µόνο ένα µικρό µέρος

τους, οι κακοί του δεν ήταν πια τόσο κακοί και οι καλοί

επίσης όχι τόσο. Προς το µεσηµέρι έπεσε για ύπνο µε

την υποψία ότι το µυστικό για την άγνωστη ορµή που

ονοµάζουν αγάπη βρίσκεται στη συµφιλίωση µε την

απεραντοσύνη και µε το γεγονός ότι ο καθένας µας δεν

είναι παρά πρόσκαιρα ενσυνείδητο κοµµάτι της. Πάνω

από όλα πως το ίδιο πρόσκαιρα, και γι’ αυτό αγαπηµέ-

να, είναι κι όλα τα άλλα ενσυνείδητα πλάσµατα.


- 165 -

11111111

Όταν ένας άγνωστος τρέχει να σε σώσει µπαίνει

στη ζωή σου µε τρόπο εξαιρετικό, έτσι µετά το επεισό-

διο µε τα σκυλιά και τον πράκτορα η Αντριάνα αγόρα-

σε ένα κάπως αµήχανο δώρο από το περίπτερο του

Πάρκου, πήρε κι ένα γενναίο κοµµάτι γλυκό της Όλγας

Μιχαήλοβα και ξεκίνησε για την πολυκατοικία-ήλιο

της σαβάνας. Από τότε έγιναν φίλες µε την Περσεφόνη

κι έµειναν για πάντα, παρόλο που τα χρόνια που θα έρ-

χονταν θα έβρισκαν την Περσεφόνη µακριά.

Η Περσεφόνη ζούσε στο ρετιρέ της παλιάς πολυ-

κατοικίας µε την ξαδέρφη της και το γιο της. Η ξαδέρ-

φη, λογίστρια σε µια επιχείρηση, ήταν από τις γυναίκες

που ζουν κλεισµένες µε τη θέλησή τους σε έναν µικρό-

κοσµο από ψιλοπράγµατα, στον οποίο έχει µεγάλη ση-

µασία αυτές να είναι πρώτες και οι Περσεφόνες δεύτε-

ρες. Καθόταν µεγαλόπρεπα στην πολυθρόνα της πίνο-

ντας καφέ ή καλλωπίζοντας τα νύχια, ενώ ταυτόχρονα


- 166 -

έδινε οδηγίες για τους λογαριασµούς του σπιτιού, τις

επιδιορθώσεις και το µενού της ηµέρας. Επίσης «διά-

βαζε»: κατανάλωνε στο φορητό της τις αισθηµατικές

ιστορίες µιας χρήσης.

Εκτός όµως από θύµα του έρωτα (που, σύµφωνα

και µε το πρόσφατο ανάγνωσµα, κάποιος τον επιβου-

λευόταν και για την ευόδωσή του έπρεπε να µηχανορ-

ραφεί), η ξαδέρφη ήταν και µαµά, και χάρη σ’ αυτήν η

Περσεφόνη είχε εξοικειωθεί µε τα νηπιαγωγεία. Με µια

πιο ψύχραιµη παρατήρηση, η µια παρείχε στην άλλη

συναισθηµατική τροφή.

Μια µέρα η ξαδέρφη έκανε ένα φθονερό σχόλιο

για τη µορφωµένη της οικογένειας. Λίγο µετά η Περσε-

φόνη εξοµολογήθηκε στην Αντριάνα πως µετά το φόνο

της µητέρας της κάποιοι (δεν ανέφερε τον Κουτρουµά-

νο) φρόντισαν για τις σπουδές της.

«Ίσως και για τη θέση στον Τοµέα», πρόσθεσε µε

συστολή.

Η Αντριάνα είπε τότε πως πολύ καλά έκαναν και

φρόντισαν, γιατί κάθε άξιος πρέπει να σπουδάζει. Η

Περσεφόνη δεν τη ρώτησε γιατί δεν σπούδασε η ίδια,

που προφανώς ήταν πολύ άξια. Καθώς εκείνη την ώρα

χτένιζε την πολύπλοκη κόµη, ελάφρυνε την κουβέντα

λέγοντας κάτι τρυφερό για τα µαλλιά της µητέρας της.

Μιλούσε συχνά για τη µητέρα της, καθόλου δεν

την εµπόδιζε που εκείνη ήταν πόρνη, ενώ η Αντριάνα

µιλούσε σπάνια για τη δική της, που ήταν µια αξιοσέ-

βαστη δασκάλα. Μέρα τη µέρα η Αντριάνα διαπίστωνε


- 167 -

πως η Περσεφόνη, που έζησε το ξερίζωµα του παραµυ-

θένιου ζωολογικού της πάρκου, το ξεκλήρισµα και το

πλοίο που µετέφερε στο σκοτάδι τα αποµεινάρια µιας

γενοκτονίας, γνώριζε καλά την ιστορία της οικογένειάς

της, µπορούσε να αφηγηθεί τη ζωή της, ενώ η ίδια δεν

γνώριζε από την ιστορία των δικών της παρά ελάχιστα.

Στα Κάτω Πατήσια (και σε αντίθεση µε τους

Βάλτους) η Αντριάνα συνάντησε επίσης πολλά παιδιά,

που όποτε είχε καλό καιρό έπαιζαν στον πεζόδροµο δί-

πλα στην επίγεια γραµµή του µετρό, συνήθως ζωντα-

νεύοντας τα ηλεκτρονικά τους παιχνίδια. «Μερικές φο-

ρές», είπε ένα βράδυ η Περσεφόνη, ενώ κάθονταν οι

δύο τους στο µπαλκόνι του ρετιρέ, «ακούς τον χειρισµό

των λέξεων, τα βλέπεις να παλεύουν στωικά µε τόσα

και τόσα, µε όλο και καινούργια προβλήµατα και αγω-

νιάς για την τύχη τους εδώ µε τη φτώχια».

Τα λόγια της ειπώθηκαν πολύ ζεστά µα η Αντριά-

να ένιωσε πως ήταν κάτι παραπάνω, ήταν λόγια αν-

θρώπου που µπορεί ο ίδιος να κάνει κάτι: η φίλη της

αποκτούσε σιγά σιγά την αίσθηση της δύναµης των

χρηµάτων. Θέλησε τότε κι αυτή να χαρίσει κάτι στα πι-

τσιρίκια και σκέφτηκε να επιστρατεύσει την τέχνη της

ως στοριτέλερ, αλλά µπροστά στο χάος των παιδικών

ιστοτόπων ένιωσε αµήχανη: ποια παραµύθια να διαλέ-

ξει;

Τότε θυµήθηκε την Ερµιόνη Τζούµα. Παραµύθια

δεν έγραφε;


- 168 -

Τις επόµενες µέρες βυθιζόταν γοητευµένη όχι

στις αφηγήσεις για στοριτέλερ µα στα ίδια τα παραµύ-

θια της Ερµιόνης στο πρωτότυπο, παράξενους κόσµους

µε έναν υφέρποντα τρόµο πίσω από φωτεινές στιγµές

και µε ήρωες χιµαιρικά όντα, διττά όχι µόνο στην εµ-

φάνιση µα και στο χαρακτήρα. Στο νου της ήρθαν, µε

κάποια ντροπή, τα λόγια του Κουτρουµάνου:

«Μην υποτιµάτε τους φίλους µας, κυρία Μαρίν-

σκα».

Με τις υποδείξεις της – και µουρµουρίζοντας κρί-

µα που δεν έχουµε κανονικά βιβλία – η Περσεφόνη τύ-

πωσε από το δίκτυο σε άφθονα αντίτυπα τα παραµύθια

και τα µοίρασε στα παιδιά της γειτονιάς, που συλλάβι-

ζαν ή κοιτούσαν τις εικόνες όσο οι δυο τους διάβαζαν

εναλλάξ µεγαλόφωνα. Κι ενώ η Περσεφόνη µε τα πι-

τσιρίκια µέσα στο σπίτι ξαναζούσε συγκινηµένη τις

αναγνώσεις του θείου της, η Αντριάνα έλεγε εύθυµα:

«∆εν είµαι πια στοριτέλερ, είµαι µπουκρίντερ».

Μια µέρα η Περσεφόνη της έδειξε στο φορητό

της µια παλιά φωτογραφία της οικογένειας. Στην άκρη

στεκόταν µια πολύ όµορφη γυναίκα µε πλούσια µαλλιά

και κάπως λυπηµένο χαµόγελο. Σύµφωνα µε τη λεζά-

ντα την έλεγαν Μελάνη.

«Η µητέρα µου», είπε.

Παρά την έκπληξη (για το όνοµα) η Αντριάνα δεν

σχολίασε: κοίταζε αυτούς τους ανθρώπους κολλητά τον


- 169 -

ένα στον άλλο και µε την ίδια αντανάκλαση φόβου κι

ελπίδας στα µάτια, και ξαφνικά κατάλαβε πως µε τη

συλλογική αυτή «µητέρα» δεν µπορούσε να σε δένει ο

ίδιος (στενός και συµπλεγµατικός) λώρος όπως µε την

ατοµική, άρα µπορούσες να µιλήσεις γι’ αυτήν πιο άνε-

τα. Κι ακόµα, κοιτάζοντας την οµοιότητα στην έκφρα-

ση της ωραίας γυναίκας µε εκείνη όλων των άλλων στη

φωτογραφία, ένιωσε πως η δουλειά της πόρνης ήταν

απλώς η συµβολή στην επιβίωση της οµάδας, που µε τη

σειρά της δεν θα άφηνε ποτέ να αναπτυχθεί ατοµικό

συναίσθηµα ντροπής.

Με άλλα λόγια, η ιστορία ζωής που η Περσεφόνη

γνώριζε και µπορούσε να αφηγηθεί ήταν η απεικόνιση

του ανθρώπινου δράµατος σε αδρές γραµµές, µια αφή-

γηση για στοριτέλερ. Η Αντριάνα ένιωσε καλύτερα: αν

δεν γνώριζε την ιστορία της δικής της µητέρας ήταν

γιατί αυτή ήταν µυθιστόρηµα, άφθονα καρυκευµένη δη-

λαδή µε τις πολυάριθµες ατοµικές εµπειρίες, τις λεπτο-

µέρειες της ειρηνικής ζωής. Παράλληλα συµπέρανε, µε

ανεπαίσθητη αφ’ υψηλού µατιά, πως η Περσεφόνη α-

νήκε ακόµα, έστω λίγο, σε µια κοινότητα κάπως αρχαϊ-

κή.

Η γνώµη αυτή θα άλλαζε, όταν η Περσεφόνη θα

άρχιζε να ασχολείται µε την ίδρυση του νηπιαγωγείου.

Η Αντριάνα, που ως τότε θεωρούσε τα σχέδια της φί-

λης της µακρινά και νόµιζε πως για να τα πραγµατο-

ποιήσει (αν ποτέ), απλώς θα πλήρωνε κάποιους που θα

τα αναλάµβαναν, έµεινε κατάπληκτη από τις µεθοδικές


- 170 -

ενέργειες και γνώσεις της στο κάθε βήµα: πού να απευ-

θυνθεί, πώς να επιλέξει προσωπικό, αν ήταν προτιµό-

τερο να αγοράσει ή να µισθώσει το κτίριο (θα ξεκινού-

σε µε ένα µόνο) και τον εξοπλισµό.

Μια µέρα δεν κρατήθηκε και τη ρώτησε από πού

επιτέλους τα ξέρει όλα αυτά. Η απάντηση ήρθε στο

φυσικότερο τόνο:

«Μα από το σχολείο».

Έτσι η Αντριάνα έµαθε πως τα σχολεία δεν είναι

όλα ίδια. Μπορεί ως παιδί να είχε πάει σε «πρωτοπο-

ριακό» (δεν είχε περίφραξη) σχολείο, µα ως έφηβη στο

Συνοµοσπονδιακό Λύκειο δεν διδάχτηκε ποτέ πώς να

ιδρύσει δική της επιχείρηση. Περίεργη, αναζήτησε τον

ιστότοπο του ακριβού σχολείου και άνοιξε (πληρώνο-

ντας) τις σελίδες µε τα βιβλία. Η Περσεφόνη της είχε

πει ότι το µάθηµα λεγόταν Ατοµική Οικονοµία και το

έκαναν στην τελευταία τάξη. ∆ιάβασε στην αρχή πρό-

χειρα, µα σε λίγο βρέθηκε να εκτυπώνει, ρωτώντας εύ-

θυµα την Περσεφόνη στο τηλέφωνο πως είναι δυνατόν

τα πλουσιόπαιδα να µαθαίνουν τέτοια επαναστατικά

πράγµατα. Εκείνη τότε της απάντησε σοβαρά ότι τα

πλουσιόπαιδα όλα τα µαθαίνουν.

Το ίδιο βράδυ η Αντριάνα, σαν µαθήτρια που θα

δώσει εξετάσεις, µελέτησε, από τη διδακτέα ύλη του

σχολείου στο οποίο δεν θα µπορούσε να έχει φοιτήσει

ποτέ, την ενότητα µε τον τίτλο: «Πώς να φτιάξετε µια

κολεκτίβα».


- 171 -

11112222

«Μοιάζει µε αραβική πόλη», είπε µε δισταγµό η

Μυριέλ, αλλά ο Καραγιαννόπουλος δεν συµφώνησε,

χωρίς όµως και να µπορεί να πει µε τι µοιάζει η Αθήνα.

Βαµµένη πολύχρωµη στη δεκαετία του ’40 σε µια προ-

σπάθεια οµοιοµορφίας, έγινε σύντοµα και σ’ αυτή τη

νέα της εκδοχή το ίδιο άναρχη. Κανείς εδώ δεν µπόρε-

σε να επιβάλει τίποτα. Όµως τα απογεύµατα λίγο πριν

τη δύση, καθώς το φως ενώνει τους όγκους και βαθαί-

νει τα χρώµατα, γίνεται µια πολιτεία παραµυθένια µε

φωτοσκιάσεις και προβολείς αυτοκινήτων που κινού-

νται θαρρείς χωρίς σκοπό, µέχρι που φτάνουν στη βιο-

λετιά θάλασσα κι απότοµα τότε, σαν να βρήκαν µε χα-

ρά το δρόµο τους, παίρνουν τη λεωφόρο της παραλίας.

Ένα τέτοιο απόγευµα που οι δυο τους κάθονταν

στη βεράντα της, η Μυριέλ, µετά το σχόλιο για την

Αθήνα, είπε στον Καραγιαννόπουλο πως ο Πρωθυ-

πουργός µάλλον ενέκρινε τη νοµιµοποίηση των βιβλί-

ων, µα δεν της το δήλωσε καθαρά.

«Φυσικά και δεν το δήλωσε καθαρά», είπε ο Κα-

ραγιαννόπουλος. «Φοβάται τον Κουτρουµάνο».


- 172 -

Η Μυριέλ εµπιστευόταν τον Καραγιαννόπουλο.

Είχαν γνωριστεί στο Πανεπιστήµιο της Πάτρας κι εκεί-

νη τον εκτίµησε όταν έµαθε πως ήταν στην Αντίσταση.

Μαζί σε µια παρέα φοιτητών διέσχιζαν τη γέφυρα του

Ρίου ως απέναντι, στα ερείπια του µικρού κάστρου στο

Αντίρριο κι έπειτα έπαιρναν τον καφέ τους στο Πριµα-

ρόλι, το λιλιπούτειο αδερφάκι των Ντούντου, που η

Duroline Dolphins είχε δροµολογήσει για να φέρνει πί-

σω τους κουρασµένους υπερθαλάσσιους περιπατητές.

Η βόλτα πάνω από τον Πατραϊκό στη µεγαλύτερη κα-

λωδιωτή γέφυρα του κόσµου είναι όπως ξέρουµε από

τις δηµοφιλέστερες της Συνοµοσπονδίας. Η Μυριέλ

στα δεκαεννιά φορούσε αθλητικά κι έκανε µε τους

συµφοιτητές τη διαδροµή στο µεταλλικό πεζοδρόµιο,

κοιτάζοντας από τα ανοίγµατα κάτω τη βαθιά θάλασσα.

Στο Πριµαρόλι στην επιστροφή κοίταζαν τη δύση. Μια

φορά είχε πει πως της θύµιζε τον ήλιο της Γιάφας. Κά-

ποιοι της πέταγαν πού και πού πάµε στη Βόρεια όχθη ή

να περπατήσουµε στη Λωρίδα του Ρίου, αλλά τα λογο-

παίγνια έσβηναν αµήχανα.

Τώρα στο σπίτι του Λυκαβηττού ζούσε ασκητικά,

γυµναζόταν, δεν είχε προσωπική ζωή. Παρά το υπερ-

σύγχρονο διαµέρισµα ένιωθες αµέσως στο χώρο της

αυτό που ονοµάζεται Ανατολή: χαλιά, πίνακες, κοµψο-

τεχνήµατα, ένα σκαλιστό ντουλάπι πάντα κλειδωµένο

που ποτέ ο Καραγιαννόπουλος δεν ρώτησε τι περιείχε,


- 173 -

µα δεν ήταν δύσκολο να µαντέψεις το χάρτινο και ελα-

φρά µυρωδάτο περιεχόµενό του. ∆εν ήταν τόσο η τε-

χνοτροπία ή η ατµόσφαιρα, ήταν κυρίως η αίσθηση πως

ενώ στο σπίτι ενός «δυτικού» όλα αυτά δεν θα ήταν

παρά θραύσµατα εικόνων, εδώ ήταν η ίδια η ουσία της

Μυριέλ, που τη στήριζε στα συνοµοσπονδιακά οράµα-

τά της.

«Τι φοβάται ο Πρωθυπουργός από τον

Κουτρουµάνο;» ρώτησε.

«Τη λίστα µε τα καινούργια βιβλία του», απάντησε

ο Καρτέλ. «Για την ακρίβεια, το ένα τουλάχιστον δικό

του βιβλίο σε αυτήν».

Και της είπε το θέµα του µυθιστορήµατος, που εί-

χε διαβάσει στο άρθρο του Ναράγιαν Νεσάι στην ιστο-

σελίδα του ΣΥ.Ν.Ε.Κ.: τρεις φίλοι που αναζητούν µια

πετρελαιοπηγή στους πάγους.

Η Μυριέλ δεν κατάλαβε τι φοβόταν ο Πρωθυ-

πουργός.

«Αλήθεια», άρχισε τότε ο Καρτέλ, κοιτάζοντάς

την παράξενα, «πιστεύεις ότι ο Νικόλας Κουτρουµάνος

θα έχανε τον καιρό του για να γράψει απλώς λογοτε-

χνία; Μπορεί η ιστορία να διαφέρει, αλλά οι τρεις φίλοι

υπήρξαν στην πραγµατικότητα».

Σώπασε λίγο, ύστερα ρώτησε:

«Έχεις υπόψη σου το Νέο Γοργοπόταµο»;

Είχε υπόψη της και το Νέο και τον παλιό. Στον

παλιό, στη ναζιστική Κατοχή στην Ελλάδα έναν αιώνα

πριν τον Πόλεµο του Νερού, οι αντιστασιακές οργανώ-


- 174 -

σεις κοµµουνιστών και δηµοκρατικών συνεργάστηκαν

και ανατίναξαν τη γέφυρα του ποταµού Γοργοπόταµου

στην κεντρική Ελλάδα. Στον Νέο, έναν αιώνα µετά, χά-

κερ, συνοµοσπονδιακοί και νεοκοµµουνιστές σε συ-

νεργασία, κατέστρεψαν αρχεία των εθνικιστών και ε-

κτελεστές τους, επίσης σε συνεργασία, εκτέλεσαν

στελέχη τους.

«Έχω», είπε.

«Ωραία, άκου τώρα την αλήθεια για µια από τις

πιο θρυλικές εκτελέσεις του Νέου Γοργοπόταµου. Οι

τρεις φίλοι που σου είπα, οι ταξιδιώτες προς τους πά-

γους κατά το µυθιστόρηµα, έβαλαν µαζί κεφάλαια για

καινούργια πετρελαιοπηγή, που τα απέκτησαν µε ποι-

κίλους τρόπους, όπως την υπεξαίρεση περιουσίας του

κράτους (σε καιρό πολέµου) και αντιστασιακών οργα-

νώσεων. Όπως όλοι γνωρίζουµε, οι ανανεώσιµες πηγές

ενέργειας είναι µικρές σχετικά επιχειρήσεις, το φιλέτο,

µόλις καθαριστεί στοιχειωδώς ο πλανήτης, θα είναι πά-

ντα οι υδρογονάνθρακες. Είχαµε και µαύρη αγορά στην

Ελλάδα».

«Ναι, ξέρω, του Αιγαίου».

«Σωστά, αλλά δεν µιλάµε για αυτές τις πετρελαι-

οπηγές».

«Πάγοι;» Ακούστηκε παραξενεµένη.

«Κανείς δεν ξέρει. Αλλά ήταν τρεις. Τρεις συνερ-

γάτες. Ο ένας σκοτώθηκε. Ήταν ο εθνικιστής-θύµα της

κατά Νέο Γοργοπόταµο εκκαθάρισης. Τον σκότωσαν οι

άλλοι δύο, ο ένας τον παγίδεψε κι ο άλλος τον εκτέλε-


- 175 -

σε. Μετά διέδωσαν ότι ο εκτελεστής ήταν κάποιος νεο-

κοµµουνιστής που σκοτώθηκε κι ο ίδιος σε ενέδρα των

εθνικιστών».

Ο Καραγιαννόπουλος σταµάτησε λίγο κι έπειτα

πρόσθεσε µε νόηµα:

«Μάντεψε ποιοι ήταν οι δύο».

Η Μυριέλ τον κοίταξε έκπληκτη.

«∆εν έχω ακούσει για τον Κουτρουµάνο τίποτα

που να δείχνει ιδιοκτήτη πετρελαιοπηγής», είπε µε αµ-

φιβολία.

«Είπα εγώ ότι τα κατάφεραν;»

Κι ενώ εκείνος ακόµα την κοιτούσε µε νόηµα,

σηκώθηκαν να µπουν στο διαµέρισµα – ψύχραινε.

Από τα αντικείµενα του σαλονιού της πιο πολύ

τον γοήτευαν δύο, ένας πίνακας διάσηµης Ιρανής ζω-

γράφου και µια φωτογραφία της ίδιας της Μυριέλ στο

Μεγάλο Τζαµί της Αθήνας. Ήταν όντως εντυπωσιακή,

αλλά ενώ ο πλανήτης είχε πια µοιραστεί ισότιµα, ακό-

µα και ενδυµατολογικά, ο Καραγιαννόπουλος κρατού-

σε κάτι από την ξεπερασµένη µατιά γραφικότητας του

άλλου: η Μυριέλ του φαινόταν σαγηνευτική κυρίως λό-

γω της µαντίλας.

«Λοιπόν τι λες», τη ρώτησε, παίρνοντας το βλέµ-

µα από τη φωτογραφία. «Ο Πρωθυπουργός µας πρώην

συνέταιρος σε παράνοµη επιχείρηση και δολοφόνος».

Σώπασε λίγο κι ύστερα πρόσθεσε.

«∆ιπλός δολοφόνος. Γιατί στην επιχείρηση στην

Οµόνοια, ο Σιµόν Ανάν σκότωσε και την πόρνη που


- 176 -

ήταν µαζί µε το θύµα. Αλλά αυτή ήταν η αγαπηµένη

του Κουτρουµάνου. Μια Αφρικανή, έχουµε στον Το-

µέα την κόρη της».

Η Μυριέλ θυµήθηκε, η οδηγία για την Περσεφό-

νη ήταν: «∆εν τη διώχνεις». Της είχε κάνει εντύπωση,

γιατί σύντοµα είχε διαπιστώσει ότι η Περσεφόνη ήταν

πολύ καλή στη δουλειά της για να σκεφτεί να τη διώξει.

«Να γιατί φοβάται το βιβλίο του Κουτρουµάνου ο

Σιµόν Ανάν», κατέληξε ο Καραγιαννόπουλος. «Λογο-

τεχνία, αλλά γι’ αυτό ακριβώς ποτέ δεν ξέρεις. Ένα βι-

βλίο είναι όπλο».

«Χρειάζεται τέτοιο όπλο ο Κουτρουµάνος;», α-

πόρησε η Μυριέλ.

«Ο Κουτρουµάνος δεν ξέρω, δεν µε νοιάζει για

τον Κουτρουµάνο. Μιµί, εσύ χρειάζεσαι όπλο».

Και συµπλήρωσε, µε την οικειότητα και στοργή

του πρώην φοιτητικού συντρόφου:

«Είσαι στο κρίσιµο ξεκίνηµα».

Τον κοίταξε και το βλέµµα της δεν έδειχνε τίποτα,

όµως το κράτησε σταθερό και είπε:

«∆εν µπορώ να το κάνω αυτό».

«Γιατί;» Ο Καραγιαννόπουλος απέφυγε το βλέµ-

µα.

«Γιατί είναι ο Πρωθυπουργός της πατρίδας µου.

∆εν µπορώ να τον εκβιάσω, ο αρχηγός του κράτους

πρέπει να είναι ισχυρός και απερίσπαστος. Το µόνο που

µπορώ, αν τα πράγµατα είναι όπως τα λες και δεν είναι


- 177 -

παρά ένας τυχοδιώκτης, είναι να προσπαθήσω να µην

ξαναψηφιστεί».

Αργά το βράδυ, στη σύνδεσή του µε τον Σύµβου-

λο Καρτέλ, ο Πρωθυπουργός Σιµόν Ανάν άκουσε µε

ενδιαφέρον το παραµύθι µε τους τρεις τυχοδιώκτες,

που ο Σύµβουλος εµπνεύστηκε συνδυάζοντας το ανέκ-

δοτο µυθιστόρηµα του Κουτρουµάνου (για το οποίο εί-

χε διαβάσει ένα αόριστο άρθρο) µε την (πραγµατική)

εκτέλεση στο µπουρδέλο της Οµόνοιας. Πληροφορή-

θηκε έτσι µε ικανοποίηση τη στάση της Μυριέλ Μου-

σαράφ και, κοιτάζοντας πάνω από τη βιβλιοθήκη του

τον πίνακα µε το ηφαίστειο-πορτοκαλεώνα, πήρε ανά-

σα και είπε:

«Λοιπόν, µάλλον της αξίζει ένα καλό δώρο. Νο-

µιµοποιείστε».


- 178 -

Η ΜΕΡΑ ΤΗΣ ΜΕΛΑΝΗΣ


- 179 -

1

Την άνοιξη του 2060 η Επαρχία της Ελλάδας κή-

ρυξε νόµιµη αναδροµικά την κατοχή έντυπων βιβλίων

και την εκτύπωση νέων, µε νόµο που ψηφίστηκε οµό-

φωνα στο Επαρχιακό Κοινοβούλιο. Η είδηση κυριάρ-

χησε σε όλη τη Συνοµοσπονδία και το Κεντρικό Συµ-

βούλιο Τοµεαρχών Γραµµάτων και Τεχνών ανακοίνω-

σε λακωνικά πως παρακολουθεί µε ενδιαφέρον τις εξε-

λίξεις στο λίκνο του δυτικού πολιτισµού.

∆ύο µέρες πριν την έναρξη ισχύος του νόµου,

στην παµπάλαια κεντρική Αίθουσα Τελετών του Καπο-

διστριακού Πανεπιστηµίου εκφωνήθηκαν επίσηµοι λό-

γοι από εκπροσώπους της ebedu και διανοούµενους.

Του Νικόλα Κουτρουµάνου ήταν συντοµότατος και το

κύριο µέρος του ήταν το παρακάτω:


- 180 -

Στον 20ο αιώνα το κεφάλαιο και η λεγόµενη τρο-

µοκρατία, φαινοµενικά αντίπαλοι, συνεργάστηκαν στη

δηµιουργία µιας ανθρωπότητας χωρίς συνείδηση µέλλο-

ντος. Μετά από αυτό τον αιώνα του χάους και µε ορό-

σηµο τον Πόλεµο του Νερού, ο κόσµος άρχισε να αναζη-

τά πάλι το νόηµά του. Τα βιβλία µάς ξαναδίνουν, κυριο-

λεκτικά στα χέρια, το παρελθόν µα και το µέλλον µας. Το

ένστικτο αυτοσυντήρησης του ανθρώπινου είδους εκ-

προσωπείται σήµερα από το βιβλίο.

Στην τελετή οι συγγραφείς µας, Ερµιόνη, Σεκερ-

µέλ και Μισέλ έδωσαν το παρών περήφανοι και γεµά-

τοι ελπίδα, ενώ και ο Ναράγιαν Νεσάι µε τον Πέτρο

Χορν ήταν εκεί, σε µια παρέα νεοκοµµουνιστών. Στα

πίσω καθίσµατα, απαρατήρητες µα ευτυχείς, κάθισαν η

Αντριάνα, η Όλγα Μιχαήλοβα και η Περσεφόνη.

Την πρώτη µέρα ισχύος του νόµου χιλιάδες βι-

βλιόφιλοι στριµώχτηκαν χαρούµενοι από νωρίς το πρωί

έξω από τα πολυκαταστήµατα της Αθήνας, όπου οι

πρώτοι τόµοι από εκποιήσεις θησαυρών περίµεναν α-

γοραστές. Όταν οι πόρτες άνοιξαν, όρµησαν µε ενθου-

σιασµό και άρχισαν να αγοράζουν από Ευριπίδη µέχρι

Μίκι Μάους.

Τις επόµενες εβδοµάδες, και παρά τις αντιδράσεις

όσων ως τότε διακινούσαν βιβλία στη µαύρη, ο νόµος

ψηφίστηκε διαδοχικά σε όλη τη Συνοµοσπονδία – τε-

λευταία θα τον ψήφιζε η Μεγάλη Βρετανία το καλο-

καίρι. Οι βιβλιοθήκες, κρατώντας µόνο τα σπάνια κοµ-


- 181 -

µάτια, έκαναν µε ανακούφιση συµφωνίες µε τα βιβλιο-

πωλεία, ενώ ταυτόχρονα οι στρατηγικοί επενδυτές της

ebedu ίδρυσαν την Ανώνυµη εταιρεία µονάδων ανά-

γνωσης, υπερόργανο διείσδυσης σε ολόκληρο το φάσµα

της ανάγνωσης σε βιβλιοθήκες και του δανεισµού. Υπό

το καθεστώς αυτό ξαναλειτούργησαν, παράλληλα µε

τις ηλεκτρονικές, οι παλιές δανειστικές που στη διάρ-

κεια της βιβλιοαπαγόρευσης είχαν γίνει κι αυτές µου-

σεία.

Η Αθήνα προβλήθηκε ως Πρωτεύουσα του βιβλί-

ου. Οι επισκέπτες, που λόγω Ακρόπολης καταφθάνουν

στην πόλη διαρκώς, αναζήτησαν τις δανειστικές και

παραξενεύτηκαν που δεν υπήρχαν. Κάποιοι τότε υπέ-

θεσαν πως δεν θα χρειάστηκαν ποτέ, γιατί σ’ αυτή τη

βιβλιόφιλη πόλη τα σπίτια θα ήταν όλα γεµάτα µε τε-

ράστιες ιδιωτικές, άλλοι όµως επέµεναν πως ίσχυε το

αντίθετο, στο παρελθόν εδώ σχεδόν κανείς δεν αναζη-

τούσε βιβλία. Σίγουρα πάντως πρόσθεσε κύρος στην

Αθήνα η φήµη ότι στα χρόνια της απαγόρευσης δρούσε

εδώ οµάδα νέων συγγραφέων υπό τον καθηγητή Κου-

τρουµάνο, που εκµεταλλευόµενη το κενό του νόµου ε-

ξέδιδε µε αυτοθυσία σε χάρτινα βιβλία το έργο της.

Κανείς δεν πρόσεξε ότι ο Νικόλας Κουτρουµά-

νος, ακριβώς εκείνες τις πρώτες µέρες της πραγµατο-

ποίησης του ονείρου του, άρχισε ανεξήγητα να αδιαφο-

ρεί και σχεδόν εξαφανίστηκε. Θα το πρόσεχε ίσως η

Αντριάνα, αν δεν συνέβαινε κάτι παρόµοιο και µε την

ίδια: ήταν εδώ, αλλά ταυτόχρονα δεν ήταν. Βρισκόταν


- 182 -

στο σπίτι της και στην ταπεινή δουλειά της και δεν

συµµετείχε στις εκδηλώσεις.

Όταν η απουσία του καθηγητή έγινε αντιληπτή

προκάλεσε στην αρχή περιέργεια, µετά δυσαρέστησε.

Γρήγορα φήµες τον έφεραν να ταξιδεύει όχι στη Συνο-

µοσπονδία αλλά πολύ πιο µακριά: θεάθηκε στην Κίνα,

µετά στην Αµερική. Κάποιοι τέλος είπαν πως ο καθη-

γητής έφυγε απλώς από σεµνότητα, για να µη µονοπω-

λήσει το θρίαµβο.

Θρίαµβο; Όχι ακριβώς.

Όση διαφήµιση και αν έγινε, δεν δούλεψε καλά.

Ο λόγος ολοφάνερος: αν και τα βιβλία ρίχτηκαν στην

αγορά σε καλές τιµές, ήταν πιο ακριβά από ένα ντα-

ουνλόουντ ολόκληρου του έργου, ακόµα και από µια

µέσης ποιότητας εκτύπωση. Οι διανοούµενοι, οι πιο

µορφωµένοι, οι µεγαλύτεροι σε ηλικία ναι, τα δοκίµα-

σαν µε συγκίνηση, µα από αυτούς µόνο οι πιο εύποροι

έγιναν τακτικοί πελάτες, πράγµα που σήµαινε ασήµα-

ντο τζίρο για τα οικονοµικά µεγέθη µιας Ευροβαλκανι-

κής Συνοµοσπονδίας.

Τα πράγµατα ήταν ακόµη χειρότερα για τα επι-

στηµονικά βιβλία, κανείς δεν τα αναζήτησε σε έντυπη

µορφή. Η έρευνα µε δέκα βιβλία ανοιχτά µπροστά σου

δεν είναι βέβαια ό,τι πιο βολικό κι όπως ξέρουµε πέρα-

σε σχεδόν µια δεκαετία για να αρχίσουν οι ερευνητές

να χρησιµοποιούν (και) χάρτινα.


- 183 -

Τα µόνα έντυπα που άνθισαν κάπως, σαν

χαριτωµένα µπουκέτα στα κιόσκια και τις καφετέριες,

ήταν τα περιοδικά. Σαν να ξυπνούσαν συλλογικές

µνήµες, τα πολύχρωµα τεύχη συγκέντρωσαν γρήγορα

αναγνώστες κατά οµάδες ενδιαφερόντων και, καθώς

γεννήθηκαν µαζί µε τα βιβλία, τα περισσότερα ήταν

ακριβώς περιοδικά λογοτεχνικά. Γύρω τους σχηµατί-

στηκαν τάσεις και ξεκίνησαν ζωηροί διάλογοι, ήταν

όµως όλα εκδόσεις από χόµπι και δεν φιλοδοξούσαν

τίποτα σχετικό µε πλατιά διάδοση του βιβλίου.

Μέσα σε αυτή την αµήχανη στασιµότητα υπήρ-

χαν και οι αντιδαιµονιστές, το γνωστό συνονθύλευµα

φανατικών και άλλων παράξενων από όλες τις θρη-

σκείες, που έλεγαν ότι τα λόγια του θεού είναι µόνο οι

διάπυρες λέξεις που συνθέτουν τα ηλεκτρόνια και τα πί-

ξελ στην οθόνη του υπολογιστή* και όχι βέβαια κάτι τό-

σο υλικό όπως τα βιβλία, µη µπορώντας ακόµα στα µέ-

σα του 21ου αιώνα να καταλάβουν ότι τα ηλεκτρόνια

και τα πίξελ είναι εξ ίσου υλικά µε το χαρτί. Τόνιζαν

ακόµη ότι ο καθηγητής Νικόλας Κουτρουµάνος, που

βρισκόταν πίσω από όλα αυτά, γνώριζε περίπου δέκα

γλώσσες, ικανότητα που δεν απείχε πολύ από το να εί-

ναι δαιµονική.

* Από τον Τροµοκράτη του Τζον Απντάικ, σε µετάφραση Αύ-

γουστου Κορτώ.


- 184 -

Έτσι είχαν τα πράγµατα, όταν ξαφνικά άλλαξαν

ραγδαία: οι πωλήσεις βιβλίων αυξήθηκαν κατακόρυφα.

Οι πελάτες δεν µπορούσαν να το εξηγήσουν, οι µέσα

στα πράγµατα όµως ήξεραν ότι οφειλόταν σε δύο κυ-

ρίως παράγοντες: τη δραστική µείωση της τιµής του

χαρτιού (και άρα του βιβλίου) και τη µαζική παραγωγή

βιβλίων µε ανάλαφρες ιστορίες, πού τις διάβαζες µια

φορά και τις ξεχνούσες. Το δεύτερο φαινόταν αποτέλε-

σµα του πρώτου αλλά δεν ήταν παρά επίσης µέσον για

τη µαζική διάδοση του προϊόντος, δηλαδή στην πραγ-

µατικότητα του χαρτιού. Έχουµε φτηνό χαρτί, µα για να

το πουλήσουµε πρέπει να έχει κάτι τυπωµένο επάνω

του. Από πού ήρθε όµως το φτηνό χαρτί;

Όπως όλοι έλεγαν, από την Αφρική. ∆εν ήταν ξύ-

λο, ήταν κενάφ*. Για την ακρίβεια µια τεχνητή ποικιλία

του προσαρµοσµένη στα θερµά κλίµατα και υποβοη-

θούµενη στην ανάπτυξή της από τελειοποιηµένη µέθο-

δο αφρώδους θερµοκηπίου. Τα φυτά αυτά καλλιεργού-

νταν εκεί πολλά χρόνια, από αυτοδιοικούµενες µονάδες

που ιδρύθηκαν µε ποικίλα κεφάλαια και είχαν δική

τους τεχνογνωσία. Ως τώρα χρησίµευαν για ρούχα, έπι-

πλα και συσκευασίες, καθώς και για χαρτί προς τις χώ-

ρες της ίδιας της Αφρικής. Σπανιότερα και προς υπερ-

δυνάµεις σαν την Κίνα, την Ινδία και χώρες του Ισλάµ,

όπου όµως, καθώς τα βιβλία ουδέποτε υπήρξαν παρά-

* Φυτό που µοιάζει µε κάνναβη και δίνει πολύ καλής ποιότητας

χαρτί. Μπορεί να αξιοποιηθεί και για παραγωγή υφασµάτων, ε-

πίπλων, αξεσουάρ αυτοκινήτων, κ.α.


- 185 -

νοµα, το αφρικανικό χαρτί σκόνταφτε στις εκεί πολυε-

θνικές.

Το θέµα γέννησε αίσθηση µυστηρίου µα καθώς

δεν υποστηρίχτηκε από τα Μέσα σύντοµα ξεχάστηκε,

πριν όµως ξεχαστεί κάποιοι πρόλαβαν να θυµηθούν ότι

το Πανεπιστήµιο της Θεσσαλίας είχε κάνει πειράµατα

µε το κενάφ ήδη στις αρχές του αιώνα. Και ότι τις επό-

µενες δεκαετίες και µέχρι τον Πόλεµο του Νερού, ακό-

µη και κατά τη διάρκειά του, έγιναν κι άλλες έρευνες

για νέες ποικιλίες, καθώς και για ειδικά θερµοκήπια

αφρού* που θα βοηθούσαν τα φυτά να αναπτυχθούν.

Όταν η συζήτηση κόπασε, τα φτηνά βιβλία µιας

χρήσης είχαν γεµίσει τα σπίτια της µεσαίας τάξης, µέ-

χρι τις παρυφές των λαϊκών στρωµάτων σε κάποιες πε-

ριπτώσεις best seller. Μαζί τους ήρθαν βιβλιοπωλεία

που εµπορεύονταν µόνο χάρτινο, µικρές δανειστικές

(πιο πολύ στέκια γνωριµιών) και οικιακές βιβλιοθήκες-

έπιπλα σε άπειρα σχέδια, συναρµολογούµενες, ευπρο-

σάρµοστες και πολύ διασκεδαστικές. Για τις µεγάλες

µάζες των φτωχών ωστόσο το έντυπο, παρά τη γοητεία

και τη διαφήµιση, παρέµενε σποραδική εµπειρία, ακό-

µα και για τους µεγαλύτερους που είχαν ζήσει στο πα-

ρελθόν µε βιβλία.

* Τα λεγόµενα χηµικά θερµοκήπια: χηµική ουσία σε µορφή α-

φρού, µε την οποία ραντίζουν τα φυτά. Τα καλύπτει τελείως και

τα προστατεύει.


- 186 -

2222

Στην παραλία µετά τους Βάλτους ένας άντρας

καθισµένος στην άµµο ζωγραφίζει ακουαρέλες. Είναι

σχεδόν σούρουπο µα το φως ακόµα τον βοηθά, καθώς

φτιάχνει µόνο αχνές εικόνες, παιχνίδια της τεχνικής µε

το νερό και του χεριού µε το υποσυνείδητο. Αν και νέ-

ος έχει πρόσωπο χαραγµένο από τον ήλιο µε πινελιές

επιµονής και κούρασης. Πουλάει τις ακουαρελίτσες

δύο ευρό, ποσό καλό για τον ίδιο που έρχεται από τη

χώρα του δοκιµαζόµενου δολαρίου, µα από ό,τι µπο-

ρούν να αντιληφθούν η Όλγα Μιχαήλοβα και η Αντρι-

άνα, που κάθονται λίγα µόλις βήµατα από το κύµα,

στην άκρη της χρυσωπής δαντέλας που σχηµατίζουν

νερό και γη, κανείς ως τώρα δεν έχει αγοράσει.

Το δειλινό στολίζουν δύο πλοία στον ορίζοντα

και βαριές, αργές ριπές καµπάνας: είναι Μεγάλη Πα-

ρασκευή. Σε λίγο θα φανούν τα ηλεκτρονικά φαναρά-


- 187 -

κια των πιστών. Προστατευµένα για πάντα από τον ά-

νεµο θα γίνουν φάροι και όσων άλλων, άσχετα από

θρήσκευµα, δόγµα ή πίστη, επιθυµούν απόψε µια βόλτα

στους κήπους των ναών µε το άρωµα της πασχαλιάς

και των νερατζολούλουδων. Στο βάθος, στις πλαγιές,

διακρίνονται οι συνοικίες των πλούσιων, ήσυχες και

άδειες. Οι κάτοικοί τους βρίσκονται ήδη σε άλλες πό-

λεις της Συνοµοσπονδίας, έχοντας αφήσει για το Πάσχα

την Αθήνα στους φτωχότερους. Οι Βάλτοι, ασχέτως

δόγµατος, θα τραγουδήσουν απόψε αυτή την παράξενη,

χωµατένια ορθόδοξη άνοιξη.

Όχι όλοι οι κάτοικοι των Βάλτων βέβαια. Πολλοί

προτίµησαν να έρθουν αυτό το ζεστό απόγευµα στην

παραλία και να καθίσουν κοιτάζοντας τη θάλασσα. Το

κιόσκι µε τις οµπρέλες είναι πια ανοιχτό, κι οι εποχές

όπου το Πάσχα στην Ελλάδα ή ακολουθούσες θέλοντας

και µη τα έθιµα ή αγρίευες από τη µοναξιά έχουν περά-

σει: στη Συνοµοσπονδία των δεκάδων εθνοτήτων η κα-

θηµερινότητα προσφέρει πια, ακόµα και αυτές τις ιδιό-

τροπες µέρες, µια ευπρεπή ποικιλία επιλογών.

Η Όλγα Μιχαήλοβα κάθεται στο νοικιασµένο κα-

ρεκλάκι και ξεκουράζει τα κουρασµένα τον τελευταίο

καιρό (για λόγους που θα δούµε) µάτια της, ακουµπώ-

ντας το βλέµµα µια στο γαλήνιο ορίζοντα και µια στορ-

γικά στα πόδια της. Κάτω από τις κάλτσες µαντεύονται

σχήµατα κιρσών και αρθριτικών, ένας χάρτης αυστηρά


- 188 -

προσωπικός που επιβάλλει σιωπή στην Αντριάνα. Τα

πόδια της Όλγας µόνο η ίδια τα ξέρει, όπως και την ήβη

και το στοµάχι. Η ιστορία του σώµατός µας είναι η πιο

προσωπική από όλες τις ιστορίες µας. Η Όλγα πονάει

συχνά «χωρίς λόγο», η σάρκα είναι µαλακή και τα κό-

καλα τριµµένα. Μικρή δεν τράφηκε σωστά, πράγµα

που µεγαλώνει τους πόνους και την αστάθεια στα ε-

βδοµήντα, όµως η άµµος αποπνέει γλυκιά ζέστη, τα

ανθισµένα κρίνα φτάνουν ως το κάθισµα και δεξιά στον

ουρανό ένα σύννεφο φεύγει προς τον Πειραιά.

«Η Σαλαµίνα», λέει σιγά, σαν το νησί της να έγινε

ιπτάµενη ψυχή.

Η Αντριάνα αυτές τις µέρες νιώθει παράξενα. Ο

Κουτρουµάνος λείπει, η νοµιµοποίηση των βιβλίων δεν

είναι όπως τη φανταζόταν, είναι και Πάσχα… Κι η

Περσεφόνη έχει τις έννοιες της µε το νηπιαγωγείο. Γε-

µάτη ευγνωµοσύνη για τη σιωπηρή κατανόηση της Όλ-

γας, την απαλή σοφία, τις αφηγήσεις, κοιτάζει κι αυτή

το σύννεφο µε προσδοκία.

«Σου έχω πει για το βιβλιοπωλείο;» λέει ωστόσο

η δασκάλα, και στο ερωτηµατικό βλέµµα της Αντριά-

νας συµπληρώνει:

«Στην Αθήνα εννοώ, πριν µετακοµίσουµε στο

νησί».

Ήταν στην Οµόνοια, το ρωσικό βιβλιοπωλείο των

αρχών του αιώνα. Είχε βιβλία κυριλλικής γραφής, ρω-

σικά, σέρβικα, βουλγαρικά, τις παραλλαγές τους. Είχε

επίσης αγγλικά, ελληνικά και αρκετά αλβανικά και


- 189 -

ρουµάνικα, µα τα κυριλλικά ήταν η ειδικότητά του. Η

Όλγα ήταν κοριτσάκι, µα θυµάται καλά τη χαρά των

δικών της στη συνάντηση µε τους συµπατριώτες. Ήταν

εκεί οι συγγενείς της, άντρες που ή µιλούσαν ελάχιστα

ή πολύ και δυνατά και γυναίκες που συζητούσαν σοβα-

ρά ή γελούσαν χαρούµενα, λέγοντας µεταξύ τους τα δι-

κά τους. Ανάµεσά τους και µια πανέµορφη ξαδέρφη,

χορεύτρια σε στριπ σόου της Αθήνας, που οι θαµώνες

του, κυρίως Έλληνες υπάλληλοι υπουργείων και δικα-

στικοί, διασκέδαζαν αγγίζοντας µε τα τσιγάρα το σώµα

της και, όπως οι ίδιοι δήλωναν σε εκφραστικά ελληνι-

κά, ακούγοντάς την να τσιρίζει. Η Όλγα θυµόταν µε

συγκίνηση αυτή τη σκληροτράχηλη θρυλική καλλονή

της οικογένειας που αργότερα έφυγε κάπου στην Ευ-

ρώπη (ακόµα τότε όχι Συνοµοσπονδία) και δεν ξανά-

κουσαν γι’ αυτήν.

Η Αντριάνα καθόταν στην άµµο και σώπαινε κοι-

τάζοντας τα δικά της πόδια. Στο δέρµα κάτω από το

τζιν είχε µονάχα ένα σηµάδι από κάψιµο που έκανε µό-

νη της µε τσιγάρο στα δεκαπέντε, ίσως και κάποιο

σπυράκι ή ελιά. Κατά τα άλλα, η ιστορία του σώµατός

της είχε ως τώρα οδηγήσει σε τορνευτούς από την πο-

δηλασία και το περπάτηµα µηρούς, λατρεµένους σε α-

στείο βαθµό από τους λιγοστούς νεαρούς εραστές της.

Ανήκε σε τυχερή γενιά.

Η Όλγα θέλησε να το ελαφρύνει:

«Εκτός από το βιβλιοπωλείο συχνάζαµε και σε

καφενεία, τα ιντερνέτ καφέ. Εκεί, πληρώνοντας τον κα-


- 190 -

φέ κι ένα ελάχιστο ποσόν, έµπαινες στο δίκτυο και µέ-

σω αυτού στην πατρίδα και στον κόσµο. Πλήρωνες µό-

νο τη σύνδεση, οι πληροφορίες ήταν δωρεάν – δηλαδή

πληρωµένες από µεγάλες εταιρείες που διαφηµίζονταν

στις ιστοσελίδες. Τίποτα φυσικά δεν είναι δωρεάν, αλ-

λά φαινόταν δωρεάν, και στη ζωή των φτωχών αυτό

συχνά αρκεί».

Η Αντριάνα σκέφτηκε πως η αδικηµένη γενιά της

Ουκρανής καλλονής που το πρωί συναντούσε τους δι-

κούς της στο βιβλιοπωλείο και το βράδυ τις καύτρες

των τσιγάρων ήταν, από αυτή την άποψη, προνοµιούχα.

«Η αγάπη για το βιβλίο δεν µπορεί να ξαναγυρί-

σει, λες;» ρώτησε, σηκώνοντας το βλέµµα από το τζιν

της.

Το σύννεφο-Σαλαµίνα είχε διαλυθεί, η άµµος είχε

γίνει βαθιά µπρούντζινη, αεράκι κουνούσε τις οµπρέ-

λες. Στην άκρη της ακτής ο ζωγράφος µάζευε τα πινέλα

του.

«Τίποτα δεν µπορεί να ξαναγυρίσει», είπε η Όλγα

µε το βλέµµα προς τη θέση του χαµένου σύννεφου. Έ-

πειτα τα γαλάζια µάτια στράφηκαν.

«Μα να σου πω, Αντριάνα», είπε ζωηρά τώρα.

«Το δίκτυο έµαθε τον κόσµο να διαβάζει. Πολύ περισ-

σότερο από τότε. Ειδικά οι Έλληνες, απίστευτο τώρα

που το σκέφτοµαι, δεν διάβαζαν τίποτα ποτέ».


- 191 -

Τα φαναράκια πρόσµεναν ήδη τους επιτάφιους

στο µυρωδάτο σούρουπο. Οι δυο γυναίκες µάζεψαν το

κάθισµα και σηκώθηκαν να φύγουν. Ο ζωγράφος τις

υποδέχτηκε µε πλατύ χαµόγελο. Είχε µάτια σαν κηλίδες

γάλα µε µια βαριά λαδοπράσινη σταγόνα, δόντια πυκνά

και λίγο µυτερά κι έµοιαζε να έρχεται από κόσµο ονεί-

ρων. Κάτι από την αντανάκλασή του υπήρχε στα α-

πλωµένα χρωµατιστά χαρτιά. Η Αντριάνα πρόσεξε την

υπογραφή µε τα µεγάλα καλλιγραφικά γράµµατα, Στή-

βεν, και σκέφτηκε ότι αυτό το µαγικό πράγµα δεν µπο-

ρεί να γίνει µε τα βιβλία, δεν µπορείς δηλαδή να τα δεις

την ώρα που γράφονται. Αγόρασε µια ακουαρέλα που

είχε περίπου το χρώµα των µατιών του ζωγράφου και

κρατώντας την µε καµάρι καθώς προχώρησαν µε την

Όλγα, είπε:

«Θα θυµάµαι τον Στήβεν».


- 192 -

3333

Οι εξελίξεις παρέσυραν την Ερµιόνη και τον Σε-

κερµέλ σε αγώνες λογοτεχνικής διάκρισης. Τα βιβλία

τους των εκδόσεων Σαλαµίνα, η Χαµένη λήκυθος και οι

Κήποι του Τσέχωφ (δηλαδή στην πραγµατικότητα τα

αποσπάσµατα του ανέκδοτου Ναυτικού του Κουτρου-

µάνου) παρουσιάστηκαν πολλές φορές και µε την κά-

λυψη του (απόντος) καθηγητή σε γκαλερί, µπαρ και βι-

βλιοπωλεία. Από τους δύο πάντως η Ερµιόνη προσαρ-

µοζόταν στις αλλαγές µε αυτοπεποίθηση, ενώ ο νεαρός

Ελληνοτούρκος µέσα στις ατέλειωτες συζητήσεις περί

λογοτεχνίας και βιβλίων είχε χάσει ελαφρώς τον µπού-

σουλα.

Ο πιο δραστήριος πάντως, σωστά µαντέψατε, ή-

ταν ο Μισέλ. Ο οποίος επιπλέον, πεισµένος ότι η νοµι-

µοποίηση ήταν δικό του κατόρθωµα, διαφήµιζε διαρ-

κώς τον κρίσιµο ρόλο του στην οµάδα Κουτρουµάνου –

και καθώς η πολλή διαφήµιση πιάνει αρκετοί πίστεψαν


- 193 -

ότι η επαναφορά των έντυπων βιβλίων στη νοµιµότητα

ήταν έργο κυρίως του Μισέλ Μονταλµπάν.

Η Όλγα Μιχαήλοβα ζούσε µια πυρετώδη χαρά.

Όχι µόνο προµηθεύτηκε νόµιµα τα πολυπόθητα χηµικά

συντήρησης για το αντίτυπό της, µα κι άρχισε πανευτυ-

χής να ετοιµάζει καινούργια έκδοση του Η Ρωσική για

Έλληνες. Το ότι ο τοµέας διδασκαλία ήταν ο πιο ανεπη-

ρέαστος από το νέο µέσον καθόλου δεν την πτοούσε.

Το προκάτ της είχε φως µέχρι αργά και η Αντριάνα

χτυπούσε κάθε τόσο για να βεβαιωθεί ότι η ηλικιωµένη

φίλη ήταν καλά και απλώς εργαζόταν.

Σε αντίθεση µε την Όλγα και παρά το θεωρητικό

ενθουσιασµό, οι φίλοι µας οι νεοκοµµουνιστές αποδεί-

χτηκαν µάλλον αµήχανοι. Με τους κοµµατικούς πό-

ρους χρηµατοδότησαν εκδοτικούς οίκους, αλλά µε το

ατοµικό τους πορτοφόλι δεν µπορούσαν να αγοράσουν

πολλά βιβλία. Και όταν µε το εισαγόµενο φτηνό χαρτί

προέκυψαν τα βιβλία των πολλών αντιτύπων και της

µιας χρήσης, είχαν καλή δικαιολογία για να µην αγορά-

ζουν καθόλου.

Εκείνες τις µέρες έγινε και η επίσηµη παρουσίαση

των µυθιστορηµάτων Ο κατάσκοπος και Ο ασύρµατος

του Ναράγιαν Νεσάι, που, θυµίζουµε, ήταν κι αυτά

στην πραγµατικότητα τµήµατα του µυθιστορήµατος

του Κουτρουµάνου.

Ο κατάσκοπος ήταν µια ναυτική περιπέτεια βιο-

µηχανικής κατασκοπείας, στην οποία ο αναγνώστης

αγνοεί µέχρι το τέλος ποιος από τους συνταξιδιώτες εί-


- 194 -

ναι ο κατάσκοπος. Το λογοτεχνικό του ενδιαφέρον θα

φαινόταν όταν θα κυκλοφορούσε ο Ναυτικός: παρά τη

διαφορά στο (κυριολεκτικό και µεταφορικό) µέγεθος,

τα δύο έργα ήταν, από άποψη δοµής, σχεδόν παρόµοια.

Ο ασύρµατος αποδείχτηκε πιο ενδιαφέρων. Ήταν

ιστορικό µυθιστόρηµα τοποθετηµένο στα µέσα του

20ου αιώνα, στην εποχή της ναζιστικής κατοχής στην

Αθήνα. Μια αντιστασιακή οργάνωση διατηρούσε σε

ένα υπόγειο ασύρµατο, όργανο δηλαδή της τεχνολογίας

της εποχής µε το οποίο οι αγωνιστές αντάλλασσαν µη-

νύµατα. Μέσω µια συναρπαστικής όσο και ζοφερής

πλοκής, η ιστορία κορυφωνόταν µε µια τραγική αντι-

κατάσταση προσώπου, µια εκούσια θυσία ήρωα για χά-

ρη του αγώνα.

Οι δύο παρουσιάσεις έγιναν λιτά και ο ευγενικός

Ναράγιαν Νεσάι δεν ξέχασε να καλέσει την Όλγα Μι-

χαήλοβα, την Περσεφόνη και την Αντριάνα. Οι δύο

πρώτες, αν και πολυάσχολες, ανταποκρίθηκαν µε χαρά.

Γιατί όµως η Αντριάνα δεν πήγαινε στις παρου-

σιάσεις;

Η ιδέα πως θα ένιωθε άβολα δεν στέκει, γιατί στο

παρελθόν ως στοριτέλερ είχε πάρει µέρος σε πολλές.

Ίσως όµως ο κόσµος του βιβλίου χωρίς τον Κουτρου-

µάνο να µην την ενδιέφερε πια.

Είχε να τον δει από την τελετή στο Καποδιστρια-

κό. Μερικοί σχολίαζαν ότι κάτι συνέβαινε µεταξύ τους,


- 195 -

όµως τίποτα δεν συνέβαινε, εκτός από το ότι εκείνη εί-

δε µια φορά τυχαία στο δίκτυο µια φωτογραφία του

από τα µυστηριώδη ταξίδια του και διέκρινε στο βλέµ-

µα του µια αλλιώτικη από τη συνήθη θλίψη, µια αγωνία

κρυµµένη στην αγέρωχη έκφραση. Στο χέρι του κρα-

τούσε τη Μελάνη µέσα στο φορητό σπιτάκι της. Η Α-

ντριάνα αναρωτήθηκε αν ήταν πάντα το ίδιο καθαρή

και καλοθρεµµένη.

Στα σύντοµα διαλείµµατα των αινιγµατικών ταξι-

διών του, ο υπ’ αριθµόν ένα βιβλιόφιλος της Ελλάδας

κλεινόταν στο λοφτ του και απέφευγε όλες τις προ-

σκλήσεις. Με τη σειρά του ίσως είχε θυµώσει που η

Αντριάνα δεν προσπαθούσε να τον βρει, αν µάλιστα

θυµηθούµε παλιότερη σκέψη του, όταν έκρινε το χαρα-

κτήρα της ως κατά βάθος ηγετικό, διακινδυνεύουµε να

πούµε πως κατά τη γνώµη του η σεµνή και ευπροσήγο-

ρη Αντριάνα µας δεν θα συµµετείχε ποτέ εκεί όπου δεν

θα ήταν η ίδια η βασίλισσα.

Βέβαιο πάντως πως η Αντριάνα δεν θα συµµετεί-

χε ποτέ σε κάτι που έδειχνε να είναι απλώς ένα εµπορι-

κό στοίχηµα. Νέα προϊόντα είχαν προστεθεί στα παλιά,

αυτό ήταν όλο. Η επαναφορά των θησαυρών είχε γίνει

µε τους όρους της αγοράς, όπως το είχε διαισθανθεί τό-

τε που πρωτοστάθηκε µόνη της µπροστά στη βιβλιοθή-

κη του Κουτρουµάνου.

Ωστόσο τώρα στεκόταν και µπροστά στη δική

της. Τη λιλιπούτεια βιβλιοθήκη που είχε αρχίσει να

σχηµατίζεται στο προκάτ και όπου ξεχώριζαν, τοποθε-


- 196 -

τηµένα µαζί, τα τέσσερα πρώτα βιβλία που είχε αγορά-

σει: Η τιµή και το χρήµα, Ο υπόγειος ουρανός, Το δω-

µάτιο του Ιάκωβου και τα Άπαντα του Σεφέρη. Εκείνη η

µυσταγωγική εµπειρία της πρώτης επαφής µε το βιβλίο

πώς άραγε θα µπορούσε να διαδοθεί;

Πλησίαζε ο καιρός που τα σχολεία θα ανακοίνω-

ναν το πρόγραµµα της ερχόµενης χρονιάς, µα οι αρµό-

διοι ήταν πολύ επιφυλακτικοί για την εισαγωγή των βι-

βλίων σ’ αυτά: υπήρχε, έλεγαν, ο κίνδυνος να πέσουν

στα χέρια των µαθητών εργαλεία µε ανεξέλεγκτες δυνα-

τότητες. Η ίδια η λέξη για τα πιθανολογούµενα σχολικά

βιβλία, εγχειρίδιο, φώναζε από µόνη της: κάτι που το

χειρίζεσαι όπως νοµίζεις. Ποια η θέση του σε µια συλ-

λογική διαδικασία σαν την εκπαίδευση;

Τελικά τα βιβλία έγιναν δεκτά στα σχολεία της

Ολλανδίας, επαρχίας µε παράδοση στους φιλελεύθε-

ρους νόµους και πειραµατικά σε µερικά άλλα, κυρίως

σε συνδυασµό µε την λειτουργία των σχολικών βιβλιο-

θηκών ως ευρύτερα δανειστικών. Τα σχολεία της Ελ-

λάδας, που τα πιο πολλά άλλωστε για αδιευκρίνιστους

λόγους δεν είχαν ποτέ βιβλιοθήκες, τα απαγόρευσαν

εντελώς. Αυτό αποδείχτηκε το καλύτερο µέτρο υπέρ

των βιβλίων.


- 197 -

4444

Στην άκρη του ουρανού υπάρχει µια χώρα όπου

ζουν οι ήρωες των βιβλίων. Κατοικούν χωρισµένοι κα-

τά γλώσσα, αλλά έρχονται σε επαφή µεταξύ τους, ενώ

η ζωή τους µπορεί να σταµατήσει για λίγο, για πολύ ή

και για πάντα αν αποσυρθούν ή εξοριστούν στο Νησί

της λήθης, οπότε τους ξεχνούν οι άλλοι ήρωες και κατά

µυστηριώδη τρόπο οι αναγνώστες.

Στην ελληνική κοινότητα µια µέρα σηµαίνει συ-

ναγερµός: ένα από τα πιο σεβάσµια µέλη, η Φραγκο-

γιαννού του Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη, εξαφανίζεται.

Φηµολογείται ότι µεταφέρθηκε µε τη βία στο Νησί της

λήθης, οι εκεί έρευνες όµως, τροµερά δυσχερείς ανάµε-

σα στο ατέλειωτο πλήθος των ξεχασµένων ηρώων, δεν

την εντοπίζουν.

Μια άτυπη οµάδα ντέτεκτιβ σχηµατίζεται τότε µε

σκοπό την αποκάλυψη της αλήθειας. Την αποτελούν ο

µεγαλοφυής και ροµαντικός θείος Πέτρος του Απόστο-


- 198 -

λου ∆οξιάδη, ο ιδεολόγος και πεισµατάρης καθηγητής

∆ρακάς του ∆ηµοσθένη Κούρτοβικ, ο µετρ των επιστο-

λόλεξων Φιλέας Μπουκ της Ιωάννας Μπουραζοπούλου

και βέβαια οι αστυνόµοι Μπέκας και Χαρίτος των Γιάν-

νη Μαρή και Πέτρου Μάρκαρη. Η οµάδα κάποια στιγ-

µή έχει την ιδέα να καλέσει σε βοήθεια τον Αλέξη

Ζορµπά, καθώς αυτός ξεπερνάει την κρούστα της ζωής

και φτάνει στην ουσία, κι όλοι γνωρίζουν ότι τον νοιάζει

η αλήθεια και του αρέσει να φυτρώνει εκεί που δεν τον

σπέρνουν.*

Όταν ο Ζορµπάς, που ζει αποµονωµένος σε µια

παραλία της Άκρης του ουρανού, τρώγοντας, πίνοντας

και σχεδιάζοντας δήθεν ορυχεία και συστήµατα εναέ-

ριων µεταφορών, φτάνει στο συµβούλιο των ντέτεκτιβ,

µαθαίνει πως για την εξαφάνιση της Φραγκογιαννούς

έχει ήδη συλληφθεί η Λουτσία Ρόσσι, η µικροκαµωµένη

ηρωίδα της Σώτης Τριανταφύλλου από τον Υπόγειο

Ουρανό. Ανάµεσα στον Ζορµπά και την Ιταλιδούλα

αναπτύσσεται µια ιδιόρρυθµη συµπάθεια και µε έρευ-

νες του θρυλικού Μακεδόνα αλλά και άλλων που δεν

έχουν πειστεί για την ενοχή της, έρχονται στο φως

στοιχεία που περιπλέκουν το θέµα.

Συγκεκριµένα στην κοινότητα κυκλοφορεί η φή-

µη ότι η Φραγκογιαννού αποµακρύνθηκε µε συνωµοσία

των νεότερων γυναικών γιατί ήταν βέβαιο, µε βάση τις

προδιαγραφές του χαρακτήρα της, ότι θα σκότωνε το

παιδί της Ρήνης του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, αν αυτό

* Ν. Καζαντζάκη, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά.


- 199 -

ήταν κορίτσι. Εδώ να πούµε ότι οι κάτοικοι της Άκρης

του ουρανού δεν είχαν καλή συναίσθηση του πραγµατι-

κού χρόνου, ενώ διατηρούσαν γερά αυτή που είχαν ως

µυθιστορηµατικά πρόσωπα κι έτσι, ενώ συνέβαιναν

διάφορα στην κοινότητά τους, το µυαλό τους ήταν

κολληµένο κυρίως στα δεδοµένα του βιβλίου «τους».

Σύµφωνα µε αυτά η Ρήνη επρόκειτο να γεννήσει ένα

παιδί. Το παιδί βέβαια δεν θα γεννιόταν ποτέ, αφού το

βιβλίο τέλειωσε πριν γεννηθεί, αλλά το συναίσθηµα της

αναµονής του ήταν σύµφυτο µε το χαρακτήρα της και

είχε µεταδοθεί στις άλλες γυναίκες. Ως πιθανές συνω-

µότριες για την αποµάκρυνση της Φραγκογιαννούς ή-

ταν ύποπτες, µεταξύ άλλων, η Ασπασία της Μάρως

∆ούκα από τις Λεύκες ασάλευτες, η Άννα από τη Φυγή

της Σώτης Τριανταφύλλου και η Ιωάννα από τη Μεγά-

λη Πράσινη της Ευγενίας Φακίνου.

Ερευνώντας όµως οι ντέτεκτιβ ανακάλυψαν ακό-

µα ένα, εντελώς διαφορετικό νήµα προς την εξαφάνιση

της Φόνισσας. Σύµφωνα µε αυτό οι καραγατσικοί Γιού-

γκερµαν και Λιάπκιν συνεργάζονταν, ο πρώτος βάζο-

ντας την πανουργία και τη µεθοδικότητά του κι ο δεύ-

τερος συντροφεύοντάς τον, πίνοντας βάρβαρα και στή-

νοντας καβγάδες που προκαλούσαν τρόµο, για να ε-

ξουσιάσουν έµµεσα την κοινότητα, επηρεάζοντας και

βοηθώντας πρόσωπα που θεωρούσαν τους εαυτούς

τους αδικηµένους. Τέτοιο πρόσωπο ήταν ο ήρωας του

Κιβώτιου του Άρη Αλεξάνδρου, που µε τη συναίσθηση

ότι κουβαλούσε το βάρος της τραγικότερης νεοελληνι-


- 200 -

κής ιστορίας και της λογοτεχνικής της ενσάρκωσης, εί-

χε βαρεθεί να βλέπει το σεβασµό που απολάµβανε η

τρελή γριά, απλώς και µόνο επειδή βρέθηκε µεταξύ θεί-

ας και ανθρωπίνης δικαιοσύνης.*

Στο σηµείο αυτό µπαίνει στην ιστορία ένα ιδιόρ-

ρυθµο ντουέτο ντέτεκτιβ, αποτελούµενο από την Αν-

δροµάχη Κουτρουµπά και τη Λευκή Μπατώ των Κούρ-

τοβικ και Μπουραζοπούλου αντίστοιχα, µε το ένα µέ-

λος δηλαδή ριψοκίνδυνο και δυναµικό και το άλλο υ-

ποµονετικό και ιδιοφυές. Με τη συνδροµή τους ο Ζορ-

µπάς λύνει το µυστήριο, που ούτε λίγο ούτε πολύ ήταν

πως η Φραγκογιαννού, µετά από κάποια γεγονότα και

παρεξηγήσεις είχε αποσυρθεί µόνη της στο Νησί της

λήθης. Επανέρχεται συγκινητικά για να δεχτεί την αγά-

πη όλων, η Λουτσία Ρόσσι απαλλάσσεται και στη θέση

των σεβάσµιων πολιτών αποφασίζεται ότι θα εναλλάσ-

σονται από εδώ και πέρα όλοι ισότιµα.

Τα τελευταία λόγια του βιβλίου ήταν τα εξής:

«Εκείνα τα χρόνια οι άνθρωποι ζούσαν και πέθαι-

ναν µέσα στην αγριότητα, σε πολέµους σκληρούς και

βάρβαρες πράξεις εκδίκησης», είπε ο Ζορµπάς. «Τα έζη-

σα στη Μακεδονία, στα Βαλκάνια, στην Κρήτη, σε µεγά-

λους στρατούς και µικρά χωριά, όπου έκανα διαρκώς

ενοχλητικές ερωτήσεις και παρίστανα πως ξέρω σπου-

δαίες απαντήσεις».

Η Λουτσία απέναντί του µασούλαγε ένα µπισκότο.

* Αλέξανδρου Παπαδιαµάντη, Η φόνισσα.


- 201 -

«Λένε πως είστε δράκος», είπε.

Την κοίταξε παραξενεµένος, µετά γέλασε τραντα-

χτά:

«Μπα, θα έλεγα πως είµαι σαν εσάς τα καινούργια

παιδιά που απλώς αφήνεστε στη ζωή, µόνο που εγώ τα

καταφέρνω πολύ καλύτερα».

Η Λουτσία κούνησε τους ώµους.

«Κι ο Μπιλ έκανε ερωτήσεις. Τώρα είναι στη φυ-

λακή. Του πήρα αυτό το σιντί, αλλά ξέχασα να του το

πάω. Ακόµα το περιµένει, πρέπει να το πάω».

Ο Ζορµπάς πήρε το σιντί, το κοίταξε µε περιέργεια

κι από τις δύο πλευρές. Έγραφε: «Ήχοι από αγώνες αυ-

τοκινήτων της Ιντιανάπολης». Ιντιανάπολης; Σώπασε.

Σκεφτόταν πως αυτό το κοκαλιάρικο πλάσµα θα ήταν για

τον Μπιλ η π η γ ή, µα δεν το είπε, ήταν τάχα ξεπερασµέ-

νο να λες πως η γυναίκα είναι πηγή. Πάλι, συγκρίνοντάς

την µε εκείνες τις µοιρολογίστρες που παρ’ ολίγο να κα-

τασπαράξουν την Ορτάνς του, αυτή εδώ δεν ήταν θεριό,

ήταν πιο, πως να το πει, εξηµερωµένη. Κι ακόµα κάτι

του έλεγε πως αυτό το µισερό πλασµατάκι, µονίµως ήσυ-

χο µα τόσο πεισµατάρικο, µπορεί και να το έκανε: µπο-

ρεί και να ερχόταν αν µια µέρα της έγραφε: «Βρήκα

πράσινη πέτρα ωραιότατη, έλα αµέσως».* Αρκεί βέβαια

να της άρεσαν οι πράσινες πέτρες, υπήρχε άραγε στο βι-

βλίο της τίποτα για πράσινες πέτρες; * Στο Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορµπά, ο Ζορµπάς στέλνει

στον φίλο του, στο Βερολίνο, ένα γράµµα µε τη φράση: «Εύρον

πρασίνην πέτραν ωραιοτάτην. Ελθέ αµέσως, Ζορµπάς». Ο φίλος

δεν ανταποκρίνεται.


- 202 -

Στο διπλανό τραπέζι η Ασπασία κι ο αστυνόµος

Χαρίτος κάτι έλεγαν µεταξύ τους και γελούσαν. Η Ιταλι-

δούλα τους κοίταζε αφηρηµένα. Ένα αυτοκίνητο ακού-

στηκε τότε να φρενάρει απότοµα κι ο ήχος έκανε τη Λου-

τσία να στρέψει το βλέµµα µε ελπίδα. Συχνά έστρεφε το

βλέµµα µε ελπίδα. Μα δεν ήταν παρά εκείνοι οι ανεκδιή-

γητοι δύο, ο Γιούγκερµαν και ο Λιάπκιν. Το γέλιο του

συνταγµατάρχη έσκισε τον ακίνητο αέρα της νύχτας, σαν

να ήταν η τελευταία του πριν βουτήξει στα νερά του Πη-

νειού, στο δάσος µε τα καραγάτσια, και χαθεί. Κατά τα

άλλα η ζωή κυλούσε όπως πάντα ανιαρά, µακριά από τα

αξέχαστα, συναρπαστικά βιβλία, αλλά γλυκά, φιλικά και

ήρεµα, Σάββατο βράδυ στην άκρη του ουρανού.

Το µυθιστόρηµα µόλις είχε εκδοθεί από τις Εκδό-

σεις Σαλαµίνα. Η διαφήµισή του (που γέννησε και απο-

ρίες για το οικονοµικό µέγεθος του µικρού και άσηµου

εκδοτικού οίκου) έφερε στην επίσηµη παρουσίαση την

αφρόκρεµα του εκδοτικού κόσµου. Ο Μισέλ, απτόητος,

εµφανίστηκε περίπου ως ο εραστής της Ερµιόνης και

γεµάτος ιδέες. Ο Ναράγιαν Νεσάι τον άκουγε µε ευγέ-

νεια και υποµονή. Ο Κουτρουµάνος δεν εµφανίστηκε

ούτε αυτή τη φορά. Οι υπόλοιποι φίλοι µας ήταν όλοι

εκεί. Όταν λέµε όλοι, όλοι.

«Μας λείπεις», είχε τονίσει µε θέρµη η Ερµιόνη

στην Αντριάνα, ενώ χρυσές µπούκλες, πορφυρά χείλη

και µεγάλα µάτια ενίσχυαν µε τις κινήσεις τους τα λό-


- 203 -

για. «Θα ήθελα πάρα πολύ να έρθεις, όλοι σε θέλουµε».

Και πρόσθεσε πως δεν εννοούσε ως στοριτέλερ.

Ούτε η Αντριάνα ήθελε πια να λέει ιστορίες. Α-

σκούσε βέβαια ακόµη το επάγγελµα, αλλά είχε αρχίσει

να νιώθει πως κάτι καινούργιο ερχόταν κι επιπλέον δεν

ήθελε να λέει επαγγελµατικά ιστορίες σε φίλους, ένιωθε

άβολα.

«Θα έρθω», υποσχέθηκε συγκινηµένη, και κρά-

τησε την υπόσχεσή της, δίνοντας έτσι τέλος στη σύντο-

µη αποχή της από τον κόσµο του βιβλίου – και από την

ιστορία µας.

Τις επόµενες µέρες το Στην άκρη του ουρανού άρ-

χισε µε γοργούς ρυθµούς να φτάνει στα χέρια όλο και

περισσότερων αναγνωστών, και τότε φάνηκαν τα ιδιαί-

τερα (ασυνήθιστο µίγµα εµπορικών και ποιοτικών) χα-

ρίσµατά του: εκτός του ότι η Ερµιόνη είχε αξιοποιήσει

φιλότιµα την πείρα της στη λογοτεχνία του φανταστικού,

το βιβλίο είχε το µεγάλο προσόν να διαβάζεται χωρίς

να γνωρίζεις τα επιµέρους βιβλία. (Των οποίων οι συγ-

γραφείς ήταν όλοι βολικά νεκροί). Εύκολο λοιπόν και

διασκεδαστικό βιβλίο, που όµως πρόσφερε λογοτεχνι-

κές γνώσεις και άνοιγε την όρεξη για έρευνα και ξανα-

διάβασµα, είχε απρόβλεπτο αποτέλεσµα: έδωσε στα έ-

ντυπα βιβλία µια χροιά καλτ προϊόντος για το µοδάτο

κοινό, ειδικά τους έφηβους, που ήξεραν την Ερµιόνη

από τα δικτυακά παραµύθια της. Ξαφνικά βρήκαν πολύ

γοητευτικά αυτά τα χάρτινα παιχνίδια, τα αυστηρά α-

παγορευµένα στο σχολείο.


- 204 -

Έτσι ξεκίνησε µια νέα τάση. Τα αναγνώσµατα της

µιας χρήσης βγήκαν εκτός µόδας και τα βιβλία που άξι-

ζε τώρα να αγοράσεις ήταν αυτά που µπορούσαν να

ξαναδιαβαστούν. Τα φόρα στο δίκτυο διέδωσαν ταχύ-

τατα τη µόδα και οι νεαροί της µεσαίας τάξης άρχισαν

να διαµορφώνουν µε τις συζητήσεις τους γούστα και

σχολές. Φάνηκε τότε πως το βιβλίο είναι από τα λίγα

προϊόντα που µπορεί να αυξάνει τζίρο και ποιότητα µα-

ζί: ενώ οι τίτλοι της νέας µόδας ήταν σαφώς λιγότεροι

από της παλιάς (ένα βιβλίο που µπορεί να ξαναδιαβα-

στεί δεν γράφεται στο πόδι), τα αντίτυπα αυξήθηκαν!

Στους παλιούς πελάτες-καταναλωτές, που άλλαξαν

προτίµηση για να είναι ιν, προστέθηκαν τώρα δυναµικά

και οι αληθινοί βιβλιόφιλοι και αληθινοί αναγνώστες.

Ταυτόχρονα στο δίκτυο πολλαπλασιάστηκαν οι οδηγίες

για το πώς να φτιάξετε µια καλή βιβλιοθήκη και οι πα-

λιοί συλλέκτες, εκείνοι οι παράξενοι φετιχιστές µε τους

τόνους χαρτιού (υπήρχε ο θρύλος ότι κάποιος έχτισε

σπίτι µε αυτούς), είχαν και πάλι λόγο, δίνοντας συµ-

βουλές σε νεοφώτιστους που συνέρεαν σε δηµοπρασί-

ες, αλλά και σε λιγότερο φανατικούς, που απλώς ονει-

ρεύονταν µια ευπρεπή βιβλιοθήκη.

Όµως κι αυτή η µόδα, όσο κι αν ήταν ενθαρρυ-

ντική για το καλό βιβλίο, άφηνε απ’ έξω τη µεγάλη µά-

ζα των φτωχών, για τους οποίους το έντυπο ήταν ακόµα

σποραδική εµπειρία. Κάποια σχέση µε αυτό θα πρέπει

να είχε η πρόσκληση που δέχτηκε, σε ένα από τα δια-

λείµµατα των ταξιδιών του, ο καθηγητής Κουτρουµά-


- 205 -

νος από την Τοµεάρχη Γραµµάτων και Τεχνών. ∆εν ξέ-

ρουµε ποιος από τους δύο εντυπωσιάστηκε περισσότε-

ρο από την προσωπικότητα του άλλου, πάντως οι εντυ-

πώσεις έµειναν άγονες, γιατί ο καθηγητής αρνήθηκε τη

µάλλον ασαφή πρόταση της Μυριέλ για συνεργασία,

ενώ κι εκείνη δεν επέµενε γιατί ένιωσε πως κάτι άλλο

σοβαρό βασάνιζε τον καθηγητή.

Η αλήθεια είναι πως η Μυριέλ δεν ήξερε πολλά

από λογοτεχνία, αλλά από τη λίγη που ξεφύλλισε κατά-

λαβε ότι η ανάγνωση βιβλίων της νέας µόδας απαιτού-

σε, σε σχέση µε τα προηγούµενα της µιας χρήσης, λίγη

παραπάνω µόρφωση. Άρχισε τότε να δηµοσιεύει σε

κυβερνητικές ιστοσελίδες τολµηρά άρθρα για τη µόρ-

φωση των φτωχών και αρκετοί είπαν µε θαυµασµό:

«Είδες η Πράσινη Νύφη;»

Αντίθετα µε τη Μυριέλ, η Αντριάνα ενθουσιά-

στηκε µε τις εξελίξεις. Βιβλία που µπορούν να ξαναδια-

βαστούν; Αυτά µάλιστα, αξίζουν τον κόπο! Θυµήθηκε

τις αναγνώσεις στο σπίτι της Περσεφόνης (τότε που οι

δύο τους διάβαζαν από τις εκτυπώσεις στα παιδιά), ε-

φοδιάστηκε µε βιβλία, διάλεξε για αρχή κάποιους κα-

λούς πελάτες της και το χειµώνα που ακολούθησε από

στοριτέλερ έγινε µπουκρίντερ.

Οι συντροφιές στα σπίτια, µε αντίτυπα του ίδιου

βιβλίου στο χέρι, πρώτα εντόπιζαν και σχολίαζαν µε

την βοήθειά της την υπόθεση και το περιβάλλον, όπως


- 206 -

είχε κάνει η ίδια µε την Τιµή και το χρήµα. Μετά την

αίσθηση που γεννούσε η αφήγηση, όπως µε τον Υπό-

γειο ουρανό και µετά τη δοµή, όπως µε το ∆ωµάτιο του

Ιάκωβου. Η διάκριση ήταν βέβαια αυθαίρετη, µα βοη-

θούσε τους πρωτάρηδες.

Όπως η µόδα των βιβλίων-που-µπορούν-να-

ξαναδιαβαστούν, έτσι και αυτή των µπουκρίντερ διαδό-

θηκε γρήγορα µέσω των δικτυακών φόρουµ, που κα-

λούσαν µε ενθουσιασµό σε οικιακές συγκεντρώσεις.

Και τότε, αυτό το χειµώνα, τον πρώτο µετά τη νοµιµο-

ποίηση, ήρθε το απρόσµενο κι εκεί που απέτυχαν (ή

ούτε καν δοκίµασαν) η πολιτική, η εκπαίδευση και η

αγορά, πέτυχε το παιχνίδι: η ανάγνωση βιβλίων διαδό-

θηκε στους φτωχούς.

Αυτή τη φορά η αλλαγή ήρθε από τα βόρεια της

Συνοµοσπονδίας. Οι αναγνώσεις, που µπορούσες να τις

παρακολουθήσεις και χωρίς να έχεις δικό σου βιβλίο

και που, το σπουδαιότερο, µπορούσαν να είναι πολλές

αναγνώσεις του ίδιου βιβλίου σε λίγο διαφορετικές –

ακόµα και στις ίδιες – παρέες, έγιναν χειµωνιάτικη ψυ-

χαγωγία τις κρύες νύχτες. Έτσι οι άνθρωποι (που δεν

σκέφτηκαν πως το ίδιο θα µπορούσαν να έχουν κάνει

και µε τα ηλεκτρονικά κείµενα, γιατί το κύριο ευεργέ-

τηµα κάθε νέας τεχνολογίας είναι πως ανανεώνει τη

δροσιά του µυαλού και τη χαρά της επινόησης) ανακά-

λυπταν αγαθά που τα αγοράζεις µια φορά και έχουν την

µαγική ιδιότητα να µεταµορφώνονται αέναα.


- 207 -

Ένα ενδιαφέρον γεγονός συνέβη τότε, που όµως

πέρασε στα ψιλά των ειδήσεων και σύντοµα αποσιω-

πήθηκε: η Μυριέλ Μουσαράφ προσπάθησε να αγορά-

σει µετοχές του αφρικανικού κενάφ για λογαριασµό της

ebedu, µα συνάντησε αξεπέραστες δυσκολίες (οι επι-

χειρήσεις δεν ήταν στο χρηµατιστήριο και η αγορά µε-

τοχών απαιτούσε προσωπικές επαφές) και τα παράτη-

σε.


- 208 -

5555

Η άνοιξη ήρθε µαζί µε µια αύρα ευτυχίας άγραφη

κι ανύµνητη µα απολύτως ικανή να αλλάξει τη ζωή. Το

Μητροπολιτικό Πάρκο έλαµπε µε λίµνες ολοκάθαρες

και καινούργια δέντρα, νέες µουσικές στα στέκια του,

νέες γεύσεις παγωτού και εµφιαλωµένων κοκτέιλ στις

καντίνες. Ποδήλατα άστραφταν πολύχρωµα σε όλα τα

µεγέθη, καροτσάκια µωρών και σκύλων επίσης, αυτο-

σχέδια πατίνια.

Μέσα σε αυτή την άτυπη γιορτή συναντούσες τις

µαµάδες. Ήταν κυνηγοί, πωλήτριες και διασκεδάστριες

µέχρι υπάλληλοι και χαµηλά στελέχη, όλες µε πενιχρές

επιδοτήσεις και σπάνια συντρόφους που τις βοηθού-

σαν. Στην αρχή φοβήθηκαν µήπως ένα τόσο ευάλωτο

προϊόν σαν το βιβλίο είναι ακατάλληλο για παιδιά, σιγά

σιγά όµως ξεθάρρεψαν κι άρχισαν να αγοράζουν έντυ-

πα παραµύθια. Μα η σαστισµένη στάση τους απέπνεε

πάντα την αίσθηση του πολύτιµου και έτσι, καθώς η


- 209 -

ηλικία των παιδιών ήταν αυτή ακριβώς κατά την οποία

σχηµατίζεται η αντίληψη του πολύτιµου, έφτιαχναν ά-

θελά τους την καινούργια, µετά από πολλά χρόνια, γε-

νιά βιβλιοφετιχιστών. Περιττό να πούµε πόσο η στάση

αυτή ενισχύθηκε από εκείνη την αυστηρή (και απολύ-

τως επιδοκιµασµένη από τους σοφούς αρµόδιους) σχο-

λική απαγόρευση.

Τέλος, εκεί που κανείς δεν το περίµενε, στα

γκρουπάκια των µικρών βιβλιόφιλων ξαναφύτρωσε η

παλιά συνήθεια της αποστήθισης, αυτή η ξεχασµένη

πάνω από έναν αιώνα πράξη, που µερικά παιδιά, µε το

βιβλίο στο χέρι και ρυθµικό βηµατισµό µέχρις εξα-

ντλήσεως την ανήγαγαν σε µανία και που, επίσης πε-

ριττό να πούµε, καµιά σχέση δεν έχει µε αυτό που οι

(βιβλιοµάχοι) αρµόδιοι της εκπαίδευσης ονοµάζουν πε-

ριφρονητικά παπαγαλία.

Στο πάρκο σύχναζε εκείνο τον καιρό κι ο Πέτρος

Χορν, που το (ανέκδοτο ακόµα) βιβλίο του µε τον ω-

ραίο τίτλο Η νοσταλγία του ήλιου περιλαµβανόταν στη

λίστα του Κουτρουµάνου. Τα γυαλιά του αντανακλού-

σαν τον ήλιο και τον εντόπιζες από µακριά, ελάχιστοι

φορούν γυαλιά στην εποχή των εγχειρίσεων και των

εµφυτευµάτων. Βάδιζε συνήθως αργά και αφηρηµένος.

Το κίνηµα Φτηνό Βιβλίο για Όλους, που τον καιρό της

παρανοµίας τα πήγαινε µια χαρά, παρουσίαζε τώρα τά-

σης διάσπασης. Προς το παρόν κρατούσε, αλλά ο Πέ-


- 210 -

τρος έµοιαζε ήδη να έχει το νου του αλλού. Όλο και πιο

συχνά τον έβλεπαν µόνο και σκεφτικό στην άκρη του

αµφιθέατρου ή δίπλα σε µια λίµνη.

Άνθισαν και περίεργα λουλούδια εκείνη την άνοι-

ξη στο πάρκο, µα καθώς ο καθένας βυθιζόταν σταδιακά

στην ατοµική εκδοχή του συλλογικού ονείρου, έβλεπε

όλο και πιο λίγα γύρω του. Το βράδυ που έφευγαν τα

παιδιά οι αλέες ησύχαζαν και µόνο µερικοί κάθονταν

ακόµα λίγο, ώσπου νύχτωνε και τα χρώµατα της α-

σφάλτου φωτίζονταν από τους προβολείς. Τότε έπε-

φταν κουβέντες µισές, φράσεις που γλιστρούσαν γύρω

από φευγαλέα συναισθήµατα, ανάµεσά τους και λόγια

για τον Σεκερµέλ. Εκείνο τον καιρό είχε κλειστεί στο

σπίτι, σε ένα είδος κατάθλιψης, αλλά κανείς δεν απο-

φάσιζε να πάει να τον βρει.

Το πιο δηµοφιλές θέµα συζήτησης ήταν πάντα ο

Κουτρουµάνος. Ο καθηγητής συνέχιζε να θεάται σε

διάφορα µέρη του πλανήτη κι όλοι αναρωτιόνταν πια

µήπως η νοµιµοποίηση των βιβλίων τον είχε κάνει α-

διάφορο, ή µήπως αντίθετα τους ετοίµαζε κάποια έκ-

πληξη. Η Αντριάνα απέφευγε να µιλάει γι’ αυτό, θυµό-

ταν µόνο τη φωτογραφία του µε το σπιτάκι της Μελά-

νης στο χέρι και τη θλίψη στο πρόσωπο. Κατέβαινε

στους Βάλτους το βράδυ σιωπηλή και η άνοιξη τη µε-

λαγχολούσε.

Ένα τέτοιο βράδυ οι Βάλτοι δεν θα το ξεχάσουν

ποτέ: η Αντριάνα επέστρεφε µε το strada από το Πάρ-

κο, όταν έξω από την πόρτα της είδε την Όλγα Μιχαή-


- 211 -

λοβα, µαζί µε άλλους γείτονες που µιλούσαν ζωηρά. Ο

λόγος ολοφάνερος: µπροστά στο ταπεινό προκάτ, το

λουσµένο στο άσπρο φως του δρόµου, ήταν παρκαρι-

σµένη µια αστραφτερή γαλάζια Lotus Elise, αυτοκίνητο

που οι Βάλτοι έβλεπαν πρώτη φορά στη ζωή τους. ∆ί-

πλα της στεκόταν η Περσεφόνη.

«Ήρθα να σε πάρω», της είπε, όταν βρέθηκαν µό-

νες. «Πάµε ταξίδι!». Και της εξήγησε ότι το νηπιαγω-

γείο ήταν έτοιµο, η παραίτησή της από τον Τοµέα γε-

γονός και πριν από τις νέες ευθύνες θα έπρεπε να το

γιορτάσουν παρέα.

Το ταξίδι τους έµεινε αξέχαστο. Οι αρτηρίες της

Ελλάδας, Εθνικές οδοί και Εγνατία (που τις έφερε µέ-

σω Αδριατικής στην καρδιά της Συνοµοσπονδίας, για

να επιστρέψουν από βόρεια) άνοιξαν όχι µόνο τις ταχύ-

τητες της Elise µα και τις καρδιές τους. Ακούµπησαν

µαζί τα βλέµµατα όλες τις πιθανές και απίθανες ώρες

και κάτω από όλα τα πιθανά κλίµατα της Συνοµοσπον-

δίας την άνοιξη σε ανθρώπους, κτίρια και εκθέµατα, σε

πλατείες, λίµνες και θάλασσες και πάνω από όλα στην

ατέλειωτη λωρίδα του δρόµου. Στο πέρασµα από τη

Βουλγαρία, και µετά την πρώτη συγκίνηση, η Αντριάνα

εξοµολογήθηκε πως δεν την ένιωθε περισσότερο πα-

τρίδα της από την Ελλάδα (µαγεύτηκε βέβαια από την

πιθανότητα να κατάγεται από τα δάση της Ρίλα, αλλά

και ποιος δεν θα µαγευόταν;), ενώ από την πλευρά της

η Περσεφόνη, για µετανάστρια «πρώτης γενιάς» που

ήρθε στα Κάτω Πατήσια κρυµµένη στο σκοτάδι ενός


- 212 -

πλοίου, έδειξε απροσδόκητη άνεση στη χρήση πολυτε-

λών ξενοδοχείων και ρεστωράν. Σε ερώτηση της Α-

ντριάνας αν κι αυτό ήταν µάθηµα του ακριβού σχολεί-

ου, απάντησε πως η Ύπαρξη όπου κι αν βρίσκεται νιώ-

θει σαν στο σπίτι της.

Όσο οι δύο τους ταξίδευαν, επέστρεψε για µεγάλο

διάστηµα ο Κουτρουµάνος. Πριν κλειστεί στο λοφτ

πρόλαβε να διαπιστώσει πως από την Αθήνα είχε πια

σχεδόν εκλείψει η φρίκη του γυµνού σπιτιού, του σπι-

τιού χωρίς βιβλιοθήκη. (Και πως θα εξέλειπε η ακόµα

µεγαλύτερη του γυµνού σχολείου: οι αρµόδιοι ετοιµά-

ζονταν για την εισαγωγή του βιβλίου στην εκπαίδευ-

ση). Τέλος, πριν κλειστεί στο λοφτ, ο Κουτρουµάνος

επισκέφτηκε τον Σεκερµέλ.

Κανένας από τους νεότερους δεν το είχε κάνει, ο

καθηγητής όµως ρώτησε, έµαθε κι ένα απόγευµα πήρε

την πιο θορυβώδη και πολύχρωµη από τις υπόγειες

γραµµές του µετρό, την κίτρινη, που περνάει από τα

Εξάρχεια και την Κυψέλη, βγήκε στο σταθµό της θρυ-

λικής πλατείας από όπου θα ξεκινήσει η µεγαλύτερη

επανάσταση της Συνοµοσπονδίας, κοντοστάθηκε µε

λύπη µπροστά στα αδέσποτα σκυλιά και χτύπησε το

κουδούνι.

Βρήκε το διαµέρισµα χάλια και τον νεαρό συγ-

γραφέα χειρότερα. Προσπαθούσε να γράψει κάτι που

εξελισσόταν σε ένα συνονθύλευµα από σεξουαλικές

σχέσεις, εγκλήµατα και δολοπλοκίες και εξοµολογήθη-

κε στον καθηγητή µε απόγνωση ότι όλα αυτά δεν τα


- 213 -

έγραφε επειδή πίστευε πως είναι σπουδαία ή πως έτσι

είναι η ζωή, µα επειδή προσπαθούσε να φτιάξει πλοκή.

Αλλά καθώς ο ίδιος ήταν µόνος, χωρίς οικογένεια, φί-

λους, δουλειά και εποµένως την άνεση να παρατηρεί

τους ανθρώπους στις ποικίλες τους σχέσεις και τις απο-

χρώσεις των εκδηλώσεων, κατέληγε µοιραία στη χο-

ντροκοµµένη λύση σεξ, χρήµα, έγκληµα, σε ένα κλισέ

εύκολης δράσης.

«∆εν ξέρω πια τι να κάνω, όπου σταθείς ακούς

για βιβλία, έχω κι ένα όνοµα…»

Για να του φτιάξει το κέφι ο καθηγητής πρώτον

του υποσχέθηκε έκδοση και παρουσίαση της Τσιγγάνας

στο φάρο, του δεύτερου δηλαδή βιβλίου της λίστας µε

το όνοµά του και δεύτερον θυµήθηκε τη φωτογραφία

της Μελάνης που είχε τραβήξει ο Σεκερµέλ πέρσι στο

λοφτ κι έδειχνε τη γάτα, γατάκι ακόµα, κάτω από έναν

τόµο του Ντίκενς. Εκείνες τις µέρες ο Τοµέας Γραµµά-

των και Τεχνών της Ελλάδας είχε προτείνει στην Κυ-

βέρνηση της Συνοµοσπονδίας την καθιέρωση ετήσιας

επίσηµης γιορτής βιβλίου. Με τη σειρά του ο Κου-

τρουµάνος πρότεινε στην Τοµεάρχη τη φωτογραφία της

Μελάνης ως λογότυπο της γιορτής.

Έτσι, µε τις υπογραφές όλων των Τοµεαρχών

Γραµµάτων και Τεχνών της Συνοµοσπονδίας κάτω από

του Πρωθυπουργού, µε πρώτη από αυτές, τιµής ένεκεν,

της Μυριέλ Μουσαράφ και µε τη Μελάνη νήπιο στο

κάτω µέρος του εγγράφου να δείχνει τα νυχάκια, γεν-

νήθηκε επίσηµα η Μέρα της Μελάνης. Ως ηµεροµηνία


- 214 -

ορίστηκε όχι η πρώτη αλλά η τελευταία νοµιµοποίηση,

αυτή της Μεγάλης Βρετανίας, τέχνασµα για να έχουν οι

διοργανωτές λίγο καιρό, αλλά κυρίως για να συµπέσει

η γιορτή µε το ελληνικό καλοκαίρι. Στην Αθήνα άρχι-

σαν να οργανώνονται λαµπρές εκδηλώσεις στο γήπεδο

του Ελαιώνα και ο λογότυπος άρχισε να ταξιδεύει πάνω

σε ιστοσελίδες, προϊόντα και γκάτζετ.


- 215 -

6666

Την έβλεπαν στην άκρη της θάλασσας, µια οπτασία

µε άλογο δίπλα στον παλιό νότιο φάρο. Άλλοτε έµοιαζε

µε σύννεφο, αέρινο άγαλµα που έπλεε πάνω από το αση-

µένιο νερό, ενώ άλλοτε ήταν µικροσκοπική, ένα παιχνι-

δάκι από καπνό και σκιά που µάκραινε και χανόταν στην

κόχη της ακτογραµµής. Ίππευε µε χάρη, µα το άλογο έ-

µοιαζε να µη µετακινείται παρά ελάχιστα.

Μια νύχτα την είδε, πρώτη φορά στο σκοτάδι, ένα

κορίτσι από αυτά…

Η αλήθεια είναι ότι λίγοι άκουσαν και ακόµα λι-

γότεροι κατέβασαν στο φορητό τους το απόσπασµα,

αφού έτσι κι αλλιώς θα αγόραζαν το βιβλίο. Κατά τα

άλλα Η Τσιγγάνα στο φάρο, ένα θρίλερ µε θέµα τις µε-

τανάστριες που σε περασµένα χρόνια εκδίδονταν για να

ζήσουν, ήρθε σε ειρωνική αντίθεση µε την ίδια την πα-

ρουσίασή της στον Ελαιώνα, που ήταν περίπου εκθαµ-


- 216 -

βωτική. Στο εξωτερικό τοίχο του πολυτελούς mall προ-

βάλλονταν τοπία φάρων εναλλάξ µε διαφηµίσεις του

βιβλίου σε πολλές γλώσσες, ανάµεσά τους και κάποιες

παράξενες, ενώ µέσα, στο αίθριο δεξιώσεων, έρεαν πο-

τά και εξαφανίζονταν εδέσµατα.

Ο Σεκερµέλ έλαµπε στο κέντρο µιας οµήγυρης,

στην οποία εκτός από τον ίδιο (και παρά τις προσπά-

θειες του Μισέλ) ξεχώριζε αυτή τη φορά ο δηµοσιο-

γράφος Ναράγιαν Νεσάι. Ο συνήθως αγέλαστος νεο-

κοµµουνιστής πάνω στην κουβέντα είχε αποκαλύψει

χαµογελαστός ότι το ινδικό του όνοµα (που οφειλόταν

σε βρετανική οικογενειακή γραµµή) σηµαίνει Πρίγκι-

πας του ουρανού, προκαλώντας έτσι την ευχάριστη έκ-

πληξη όλων και την ιδιαίτερα χαρούµενη αντίδραση

της Ερµιόνης Τζούµα, που πριν χρόνια είχε γράψει ένα

παραµύθι µε τίτλο ακριβώς Ο Πρίγκιπας του ουρανού.

Τη στιγµή που έδινε στον Ναράγιαν τη διεύθυνση της

ιστοσελίδας τα µάτια τους συναντήθηκαν µε καινούρ-

γιο τρόπο.

Στην παρέα ήταν κι ένας νεαρός Τούρκος, θερµός

βιβλιόφιλος. Η χαρά του Σεκερµέλ για τον απρόσµενο

θαυµαστή και ίσως το χτυποκάρδι που του προκάλεσε

τον έκαναν οµιλητικό, και να που εξ ίσου απρόσµενα

διαπιστώνουµε κι εµείς πως το σύµπαν του ήταν πλατύ-

τερο από ό,τι έδειχνε.

Οι στενές σχέσεις της δυτικής Τουρκίας µε την

Ελλάδα, εξήγησε, είχαν αρχίσει από τον Πόλεµο του

Νερού, όταν µε τις σιωπηρές ευλογίες των αρχών Έλ-


- 217 -

ληνες και Τούρκοι λαθρέµποροι συνεργάστηκαν στα

πετρέλαια του Αιγαίου, χτυπώντας τις τιµές της νότιας

Αµερικής και του Ιράν. Ενθαρρυµένος από το βλέµµα

του Τούρκου και σε αφηγηµατικό οίστρο, ο Σεκερµέλ

ζωντάνεψε στη συνέχεια συναρπαστικά µια αληθινή ι-

στορία πάθους, συνεργασίας και αντεκδικήσεων, που

ενέπλεκε συγγενείς και των δύο γονιών του.

Τότε η Αντριάνα (που, θυµίζουµε, γνώριζε πως η

Τσιγγάνα στο φάρο δεν ήταν δική του) τον ρώτησε γιατί

δεν γράφει ένα βιβλίο µε αυτό το θέµα.

Την κοίταξε ξαφνιασµένος.

«Θέλει ψάξιµο», είπε αµήχανα.

∆υο χρόνια µετά ο Σεκερµέλ θα φύγει για τη δυ-

τική Τουρκία. Το χτυποκάρδι για τον Τούρκο θαυµα-

στή µπορεί να ήταν ένας λόγος, συχνά οι άνθρωποι ε-

ξελίσσονται απλώς ακολουθώντας τα πάθη τους. Μπο-

ρεί πάλι ο Κουτρουµάνος να του έδωσε την ασφάλεια

που χρειαζόταν, η απλώς τα γεγονότα να τον παρέσυ-

ραν, πάντως µετακόµισε εκεί και ξεκίνησε καινούργια

ζωή.

Αργά τη νύχτα, µε ένα νοικιασµένο city lady, η

Αντριάνα κυλούσε από τον Ελαιώνα προς το ποδηλα-

τοστάσιο του Κεραµεικού για να πάρει το µετρό για το

Μητροπολιτικό Πάρκο κι από εκεί το strada της για

τους Βάλτους. Της φάνηκε πως ήταν η σωστή διαδροµή

όταν έστριψε σε ένα στενό, κάπου από εδώ είχε έρθει.


- 218 -

Μπορεί, αλλά τότε δεν θα υπήρχε το φορτηγό που ήταν

τώρα παρκαρισµένο στη στροφή και σε συνδυασµό µε

το άγνωστο ποδήλατο την έκανε να χάσει την ισορρο-

πία. Οι ανθρώπινες σκιές, που µιλούσαν µια παράξενη

γλώσσα, πρόβαλαν αµέσως στο φως και έτρεξαν να τη

βοηθήσουν µιλώντας τώρα ελληνικά. Ήταν Ροµά.

«Χτυπήσατε»; τη ρώτησαν.

«Όχι, ευχαριστώ».

Είχαν αποµείνει στην περιοχή µετά τον πόλεµο,

εξήγησαν, και είχαν εκεί το µαγαζί τους. Είχαν επίσης

πάει στη βιβλιοπαρουσίαση.

Η Αντριάνα τότε τους θυµήθηκε, τους είχε πράγ-

µατι δει στην αίθουσα να παρακολουθούν την παρου-

σίαση της Τσιγγάνας στο φάρο. Την ξάφνιασε η γλώσσα

τους, είπε µετά φιλικά και ετοιµάστηκε να προσθέσει

πως δεν την είχε ξανακούσει, µα ξαφνικά θυµήθηκε τις

διαφηµίσεις της Τσιγγάνας στον τοίχο του mall: η

γλώσσα µιας από αυτές τώρα κατάλαβε ότι ήταν ροµα-

νί.

«∆εν είναι πολλά χρόνια που έχει καταγραφεί, έ-

τσι δεν είναι;» ρώτησε.

Όχι, δεν ήταν, άρχισε στον πόλεµο. Αυτοί που

τους έφερναν νερό, µορφωµένοι άνθρωποι, τους µάθαι-

ναν και γράµµατα και τους έπεισαν πως πρέπει να κα-

ταγραφεί. Το ίδιο έγινε και σε άλλες επαρχίες της Συ-

νοµοσπονδίας µε τα κατά τόπους ροµανί, τη µίξη δηλα-

δή της κοινής βάσης (ινδικής, λένε, προέλευσης) µε τις

τοπικές γλώσσες.


- 219 -

«Θυµάµαι», είπε η Αντριάνα, «είχα διαβάσει κά-

ποτε για τις διαφωνίες γύρω από το αλφάβητο. Τελικά

γράφτηκε µε το λατινικό, ήταν, είπαν, το πιο κατάλλη-

λο για να αποδοθούν οι φθόγγοι».

«Να σας πω», είπε τότε ένας νέος άντρας που ως

εκείνη τη στιγµή στεκόταν σιωπηλός, «εγώ ήθελα να

γραφτεί µε εκείνα τα γράµµατα που χρησιµοποιούσε η

δασκάλα µας. Όχι για να µας τα διδάξει, ελληνικά µας

µάθαινε, αλλά σηµείωνε τα δικά της – τις διανοµές νε-

ρού, τα τρόφιµα – µε άλλα γράµµατα, ούτε λατινικά,

ούτε ελληνικά».

«Κυριλλικά», είπε η Αντριάνα, παραξενεµένη.

∆ασκάλα; Κυριλλικά; Πώς ήταν αυτή η δασκάλα;

Οι Ροµά δεν ήταν πολύ καλοί στην περιγραφή, εί-

παν όµως πως δεν ήταν νέα. Ο νέος για τους Ροµά είναι

κάτι διαφορετικό από ό,τι για άλλους, αν και τα τελευ-

ταία χρόνια και ειδικά µετά τον πόλεµο φοιτούσαν στα

σχολεία και παντρεύονταν µεγαλύτεροι. Η Αντριάνα

θυµόταν καλά τα σχολεία που ιδρύθηκαν τότε γιατί πή-

γε κι εκείνη, ήταν χωρίς περίφραξη για να µπορούν να

πηγαίνουν τα παιδιά των Ροµά, µια και είχε αποδειχτεί

ότι οι περιφράξεις τους προκαλούσαν πανικό.

∆εν ήταν νέα, ήταν δασκάλα, έγραφε κυριλλικά.

Τους πήγαινε νερό… Η Όλγα Μιχαήλοβα ήταν σε µια

τέτοια οργάνωση εθελοντών, έλειπε όµως από την Ελ-

λάδα στον πόλεµο. Έλειπε άραγε όλο το διάστηµα;

Εδώ που τα λέµε, λίγα πράγµατα ξέρω για την Όλγα.

Όταν όµως τη ρώτησε, εκείνη τη µάλωσε:


- 220 -

«Αντριάνα, τα ουκρανικά και τα ρώσικα δεν είναι

τα µόνα κυριλλικά!»

«Ναι, αλλά δασκάλα, νερό…»

Η Όλγα την κοίταζε.

«Αντριάνα!»

Η Αντριάνα έµεινε µια στιγµή ακίνητη, µετά κα-

τάπληκτη αναφώνησε:

«Εννοείς;»


- 221 -

7777

Τα Μεσόγεια ήταν καλυµµένα µε θερµοκήπια,

µια άσπρη θάλασσα αστραφτερή στο φως της Αττικής

µε τις εφαρµογές της πιο σύγχρονης τεχνολογίας. Ανά-

µεσά τους αγροικίες, µεζονέτες µα και πολυκατοικίες

σε οικισµούς, από το El. Venizelos µέχρι τους πρόποδες

της Πεντέλης, της Πάρνηθας και του Υµηττού, αγαπη-

µένων βουνών που ανέπνεαν πια µόνο µε τεχνητές α-

ναδασώσεις. Το ποδήλατο εδώ ήταν απόλαυση κι εκεί-

νο το πρωί η κόκκινη φιγούρα που πρόβαλε από το µε-

γάλο ποδηλατοστάσιο του Προαστιακού µε το νοικια-

σµένο Renegade και κύλησε µε ταχύτητα ανάµεσα στα

θερµοκήπια µε τα µαλλιά να ανεµίζουν τράβηξε τα

βλέµµατα.

«Η κόρη της Ροµίνας!», είπε µε χαρούµενη έκ-

πληξη µια γυναίκα σ’ αυτήν που βάδιζε µαζί της, κα-

θώς η φιγούρα πέρασε δίπλα τους. «Αντριάνα, πα-

ντρεύτηκες;»


- 222 -

Η Αντριάνα χαµογέλασε: Ελληνίδες. Για κάποιο

ακατανόητο λόγο, σαν προγραµµατισµένες βιολογικά,

έκαναν πάντα αυτή την ερώτηση. Σήκωσε το χέρι σε

αρνητικό σινιάλο, έπειτα έστριψε προς το κτήµα µε το

σπιτάκι, τις δύο αποθήκες και το γκαράζ που νοίκιαζε ο

δάσκαλος Βασίλι Μαρίνσκι µε τη γυναίκα του. Καλώς

τη Νένε µας.

Μετά τα φιλιά µπήκε στο θέµα.

«Μα ναι, λοιπόν», παραδέχτηκε η Ροµίνα Μαρίν-

σκα, «δεν υπήρχε λόγος να το ξέρεις, ήσουν µικρή. Εγώ

ήµουν η δασκάλα που µάθαινε γράµµατα στους Ροµά.

Ζούσαν τότε σε παραπήγµατα κι έκαναν δουλειές του

ποδαριού. Εταιρείες που ήθελαν να λανσάρουν προϊό-

ντα απευθύνονταν στους Ροµά κι αυτοί έπαιρναν χιλιά-

δες κοµµάτια από το ίδιο παιχνιδάκι, µικροέπιπλο, αξε-

σουάρ κι έβγαιναν στους δρόµους µέρα νύχτα, µέχρι να

τα πουλήσουν όλα. Πουλούσαν σφαίρες που άλλαζαν

χρώµατα, αεροπλανάκια µε πόδια, πλοία που κελαη-

δούσαν, φυτά που χόρευαν. Στους πεζόδροµους τα κο-

ρίτσια, λυγερά και µε τα παπούτσια στην άκρη, έκαναν

χορευτικά σόου µε τα αντικείµενα µέχρι να πουληθούν

όλα. Η πιο τακτική τους δουλειά βέβαια ήταν και είναι

πάντα αυτή του ανακυκλωτή, κανείς δεν ξέρει τους κά-

δους της durecom σαν τους Ροµά. Προµηθεύονται τις

βιοδιασπώµενες σακούλες κατά χιλιάδες, τις µοιράζουν

µεταξύ τους και αρχίζουν συστηµατικά τη συλλογή για

τις εταιρίες ανακύκλωσης. Πριν τον πόλεµο δούλευαν

και τα παιδιά, αλλά αυτό σταµάτησε καθώς, τότε ακρι-


- 223 -

βώς, στον πόλεµο – δεν είναι παράξενο; – προόδευσαν

πολύ κι άρχισε η καταγραφή της γλώσσας. Μετά τον

πόλεµο, µε τη µετακίνηση στα δυτικά, απόχτησαν καλή

στέγη και κατάλληλα σχολεία. Σ’ ένα από αυτά πήγες

κι εσύ, θυµάσαι; Ήταν µακριά από το σπίτι µα σου ά-

ρεσε».

Ζαλισµένη ευχάριστα από τη γνωριµία µε την

καινούργια µαµά, η Αντριάνα κάθισε λίγο ακόµα µαζί

της, ήπιε το δροσερό ποτό από φρούτα που έφτιαχνε η

Ροµίνα (ως παλιά µαµά) και µετά πήγε στα ληµέρια του

µπαµπά. Βρήκε τον Βασίλι Μαρίνσκι, πάντα εύρωστο,

ηλιοκαµένο, µε το µουστάκι και τα γελαστά του µάτια,

στο µεγάλο του θερµοκήπιο το γεµάτο λουλούδια. Ο

µπαµπάς κηπουρός, καινούργιο χόµπι.

Ο κλειστός κήπος ήταν πλούσιος και πολύ περι-

ποιηµένος. Θάµνοι πολυετών φυτών εναλλάσσονταν µε

χαριτωµένα λουλούδια που δεν µύριζαν µα ήταν πολύ

ζωντανά, άλλα σε παραλλαγές του λευκοκίτρινου και

προστατευµένα σε γωνιές κι άλλα στοιχισµένα στα µα-

κρόστενα παρτέρια, σε µεγάλη ποικιλία χρωµάτων.

Όταν πλησίασε η Αντριάνα, είδε ότι τα χρώµατα ήταν

στην πραγµατικότητα λίγα, µα όπως συνδυάζονταν τα

λουλούδια σχηµάτιζαν από µακριά την εντύπωση άλ-

λου, νέου χρώµατος, µε τη µίξη των µικροσκοπικών

πετάλων.

Ο πατέρας της είπε µε ενθουσιασµό:

«Πρόσεξε και το πράσινο των φύλλων. Όταν ζε-

σταίνει, µε το κίτρινο, γίνεται πιο ζωντανό, πιο, να


- 224 -

πούµε, ενεργητικό. Όταν ανακατεύεται µε το µπλε γίνε-

ται σοβαρό, στοχαστικό».

Η Αντριάνα άκουγε κατάπληκτη τα λόγια του

Βασίλι Μαρίνσκι*, δεν ήξερε ότι ο πατέρας της ήταν

καλλιτέχνης κηπουρός.

Στη µεσαία σειρά υπήρχαν κάτι λουλούδια σαν

πανσέδες αλλά πιο µικρά, µαύρα, κίτρινα, γαλάζια και

µοβ. Τα µοβ της άρεσαν πιο πολύ.

«Ματζέντα», είπε ο Βασίλι.

Και της εξήγησε ότι είχε µπροστά της τα τέσσερα

χρώµατα της τυπογραφικής τετραχρωµίας: µαύρο, κί-

τρινο, κυανό και µατζέντα.

«Αλλά εσύ», συµπλήρωσε, «ξέρεις µόνο τα πίξελ,

τα δεκαέξι εκατοµµύρια χρώµατα από κόκκινο, πράσι-

νο και µπλε. Αυτά εδώ είναι αρχαία για σένα».

Ύστερα επέµενε να της δείξει κάτι. Την οδήγησε

στη µια αποθήκη, που την τελευταία φορά που είχε έρ-

θει η Αντριάνα εκείνος την ετοίµαζε. ∆εν είχε δώσει

σηµασία τότε, πάντα ο πατέρας της είχε διάφορα εργα-

στήρια – αγγειοπλαστική δεν ήταν το τελευταίο;

Ο χώρος είχε δύο δωµάτια. Στο πρώτο µεγάλοι

σκληροί δίσκοι, µικρές άγνωστες συσκευές και παλιά

µόνιτορ που δούλευαν µε ένα αστείο χειριστήριο, το

ποντίκι. Στο δεύτερο η Αντριάνα είδε ένα παράξενο µη-

χάνηµα που µάντεψε σωστά ότι ήταν εκτυπωτικό πα-

µπάλαιας τεχνολογίας.

* Στην πραγµατικότητα είναι λόγια του Βασίλι Καντίνσκι. (Για

το πνευµατικό στην τέχνη).


- 225 -

«∆ιαβάζει έναν καταργηµένο τύπο αρχείου», εξή-

γησε ο Βασίλι, «που γίνεται από την επεξεργασία του

κειµένου µε ένα επίσης καταργηµένο πρόγραµµα».

Και συµπλήρωσε µε καµάρι: «Πανάξιο πρόγραµ-

µα! Ανοίγει κείµενα από σηµερινά προγράµµατα, εκεί

που ακόµα και περσινά βγαίνουν άχρηστα!»

Συνέχισε µετά µιλώντας για την ποιότητα του

χαρτιού, το δίπλωµα, τη διαφορά τετραχρωµίας και

χρωµάτων σηµείου. Στη φωνή του υπήρχε λαχτάρα, στο

βλέµµα η αναµονή του µπράβο, στον τοίχο η εικόνα

µιας αρχαίας ελληνικής τριήρους. Η Αντριάνα βρισκό-

ταν στο τυπογραφείο των Εκδόσεων Σαλαµίνα.

Ο Βασίλι Μαρίνσκι βοηθούσε τον Κουτρουµάνο

στην Αντίσταση. Τότε του αναθερµάνθηκε το ενδιαφέ-

ρον για τα βιβλία, τα οποία είχε ξεφορτωθεί στα χρόνια

της ανακύκλωσης. Ο Κουτρουµάνος του παρείχε τα

χρήµατα κι άλλα µέσα για το εργαστήριο, ο ίδιος χαι-

ρόταν να τυπώνει και δεν ρωτούσε πολλά για την προέ-

λευση των κειµένων.

«Μα, µπαµπά, δεν φοβόσουν;» ρώτησε η Αντριά-

να µε (ετεροχρονισµένη) αγωνία.

Ο Βασίλι µάλλον θα χάρηκε µε την τρυφερότητα

της κόρης, γιατί πήρε αµέσως το ύφος άτακτου παιδιού:

και γιατί, παρακαλώ, να φοβηθεί; Πριν τη νοµιµοποίη-

ση είχαν πράγµατι έρθει από την Ασφάλεια, τότε που

έπιασαν την ξανθούλα (εννοούσε την Ερµιόνη) µε βι-


- 226 -

βλία. Φυσικά αναζητούσαν τα (νόµιµα µεν, ύποπτα δε)

διαβόητα βιβλία της λίστας Κουτρουµάνου, αλλά δεν

βρήκαν τίποτα: ο Κουτρουµάνος τα είχε πάρει όλα στο

σπίτι του, όπου βεβαίως κανείς δεν τολµούσε να ψάξει.

Κατά τα άλλα (το ύφος άτακτου παιδιού πήρε τώ-

ρα χροιά θριάµβου), από πού κι ως πού ήταν παράνοµο

να τυπώνεις; Όπως θα γνώριζε η αγαπητή κόρη, η µόνη

παρανοµία επί του θέµατος, στην οποία µάλιστα οι αρ-

χές έκαναν τα στραβά µάτια, ήταν να φτιάχνεις πλαστά

βιβλία, δήθεν παλιά, για τη µαύρη αγορά. Τέτοιο πράγ-

µα στις Εκδόσεις Σαλαµίνα ουδέποτε συνέβη.

«Μα µπαµπά, αν ήθελαν… Μπορεί να σε έπιαναν

για τα παλιά προγράµµατα. Η διακίνηση παλιών προ-

γραµµάτων είναι παράνοµη, έτσι ξέρω!»

«Λάθος, κόρη!» Ο Βασίλι είχε τώρα το ύφος

γνώστη εκλεκτού µυστικού. «Παράνοµα είναι τα περσι-

νά και τα προπέρσινα προγράµµατα. Τόσο παλιό λογι-

σµικό σαν το δικό µου, τους είναι αδιάφορο! ∆εν έχουν

ιδέα, οι βλάκες, τι εργαλείο µπορεί να είναι!»

Με άλλα λόγια, αυτό που έλεγε ο Βασίλι Μαρίν-

σκι ήταν ότι στα χρόνια της βιβλιοαπαγόρευσης οι

«Εκδόσεις» Σαλαµίνα δεν ήταν για τα µάτια των αρχών

παρά το ψώνιο ενός ιδιώτη, να κάνει µε παµπάλαια µη-

χανήµατα εκτυπώσεις απολύτως νόµιµες – και απολύ-

τως άχρηστες.

«Σαλαµίνα», τόνισε µετά, δείχνοντας την τριήρη

στον τοίχο. «Το νησί µε τη µεγάλη βιβλιοθήκη.* Το κα-

* Του Ευριπίδη.


- 227 -

τάντησαν ερηµότοπο. Κάποιοι πρέπει να διασώζουµε

τα σπουδαία µέρη, έστω και ως ονοµασίες εκδοτικών

οίκων».

Έπειτα είπε, παίρνοντας τώρα ύφος πολυάσχολου

εκδότη, ότι οι επόµενες ζόρικες δουλειές θα ήταν πρώ-

τα το βιβλίο του Πέτρου Χορν και µετά το µεγάλο του

καθηγητή. Αυτές τις µέρες µόλις είχε τυπώσει ένα µι-

κρό του.

«Ένα µικρό του;»

«Ναι, νάτο», έδειξε, ανοίγοντας µια κούτα.

Ήταν ένας από τους τίτλους της λίστας: Hotel

Macedonia, της Μαρίνας Κύρου. Όπως εξήγησε, είχε

τυπώσει και παλιότερα λίγα αντίτυπα µε τον ίδιο τίτλο,

αλλά πρόσφατα ο καθηγητής του έφερε νέα, πολύ δια-

φορετική εκδοχή.

Η Αντριάνα το κοίταζε µε απορία. Καινούργιο

Hotel Macedonia;

«Ναι, πάρε ένα», της είπε, σαν να την κερνούσε

σοκολατάκι.

Βαδίζοντας προς το ποδήλατο η Αντριάνα ξεφύλ-

λισε µε περιέργεια. Σε λίγο στάθηκε, στην αρχή απο-

ρηµένη, µετά έκπληκτη, τέλος αναστατωµένη. Πάτησε

τις πρώτες πεταλιές µουρµουρίζοντας κάτι απαξιωτικό

για το Renegade, ύστερα τις δεύτερες και τις τρίτες και

κύλησε µε θυµό στα χωράφια ανάµεσα στα θερµοκή-

πια:


- 228 -

Τον… τον παλιο… µα πως… µα γιατί… α,

τον…τον …ώστε έτσι, λοιπόν… µε έκανε ηρωίδα µυθι-

στορήµατος!


- 229 -

8888

Την επαρχία της Ελλάδας διατρέχει από τη ∆ύση

στην Ανατολή η Εγνατία οδός, συλλεκτήριος άξονας ευ-

ροβαλκανικών διαδρόµων που κατεβαίνουν στο νότο

από το Ελσίνκι, το Βερολίνο, τη Βιέννη. Το όνοµά της

ανάγεται στη ρωµαϊκή Εγνατία, που διακινούσε από ξη-

ράς όλη την οικονοµία της Ρωµαϊκής αυτοκρατορίας.

Κατά µήκος της υπήρχαν µεγάλες πόλεις, καταυλισµοί

και καταλύµατα ταξιδιωτών. Στα ερείπια ενός τέτοιου

καταλύµατος είναι χτισµένο το Hotel Macedonia. Γι’ αυ-

τό υπάρχει ένας θρύλος, καταγραµµένος σε ένα παλιό

τραγούδι, που λέει ότι «µπορείς να κλείσεις δωµάτιο ό-

ποτε θέλεις, αλλά δεν µπορείς ποτέ να φύγεις…»*

Αυτό ήταν το οπισθόφυλλο του βιβλίου, που η

Αντριάνα διάβασε περιµένοντας τον Προαστιακό. Το

* Φυσικά είναι στίχοι από το Hotel California.


- 230 -

εξώφυλλο, περιποιηµένο αν και όχι πρωτότυπο, έδειχνε

ένα παλιό, κάπως τροµακτικό µέγαρο σε έρηµο σταυ-

ροδρόµι. Πιο ενδιαφέρον ήταν το (χωρίς φωτογραφία)

αυτί, που έγραφε:

«Μαρίνα Κύρου είναι ένα από τα ψευδώνυµα του

συγγραφέα Νικόλα Κουτρουµάνου, καθόλου τυχαία ίδιο

µε το όνοµα της ηρωίδας του µυθιστορήµατος «Η χαµέ-

νη Λήκυθος» της Ερµιόνης Τζούµα…»,

πράγµα που σήµαινε ότι ο Κουτρουµάνος προε-

τοίµαζε το κοινό για την αποκάλυψη του τεχνάσµατος

των ψευδώνυµων τόµων.

Στη διαδροµή η Αντριάνα αντιστάθηκε στον πει-

ρασµό να διαβάσει κι αντί γι’ αυτό αναλογίστηκε: ο

πατέρας της είπε πως αυτό εδώ ήταν άλλο βιβλίο από το

πρώτο Hotel Macedonia, κι ας είχε τον ίδιο τίτλο. Ούτε

το πρώτο πάντως θυµόταν να έχει συζητηθεί ή να κυ-

κλοφόρησε, πέρα από εκείνα τα λίγα αντίτυπα της κρύ-

πτης.

Προσπάθησε τότε να θυµηθεί όλη τη λίστα του

Κουτρουµάνου και τι ακριβώς ίσχυε ως τότε για τον

καθένα από τους δέκα τίτλους. Είναι καλή ευκαιρία,

νοµίζουµε, να θυµηθούµε µαζί της κι εµείς:

1) Η χαµένη λήκυθος, Ερµιόνη Τζούµα: Η θρυλική

παρουσίασή του σε µπαρ στο Λοφτ Σίτυ ξεκίνησε το

δηµόσιο θόρυβο για τα έντυπα βιβλία. Είδαµε το θέµα


- 231 -

στον Πρόλογό του, που κατέβασαν στους φορητούς

τους οι θαµώνες την αξέχαστη εκείνη βραδιά.

2) Οι κήποι του Τσέχωφ, Σεκερµέλ: Απορρίφθηκε

ως υποψήφιο για τη συµµετοχή της Ελλάδας στο

Eurowriter. Θέµα του η ιστορία µιας οικογένειας σε

τρεις γενιές. Εκδόθηκε σε χάρτινο βιβλίο ήδη πριν τη

νοµιµοποίηση, χωρίς µεγάλη επιτυχία.

3) Η νοσταλγία του ήλιου, Πέτρος Χορν: Είναι

πράγµατι του Πέτρου Χορν και δεν έχει ακόµα κυκλο-

φορήσει, έχουν µόνο τυπωθεί τα λίγα αντίτυπα που φύ-

λαξε στην κρύπτη του ο Κουτρουµάνος.

4) Η Τσιγγάνα στο φάρο, Σεκερµέλ. Την έκδοση

και παρουσίασή του, µε σκοπό την εµψύχωση του Σε-

κερµέλ, µόλις είδαµε.

5) Ο Ναυτικός, Λούκας Μονρό: Είναι το µεγάλο

µυθιστόρηµα του Νικόλα Κουτρουµάνου που αναµένε-

ται και περιέχει, σε διαφορετική γραφή και µαζί µε άλ-

λες ιστορίες, επτά* από τα έργα της λίστας. Ο Λούκας

Μονρό είναι ανύπαρκτος.

* Για τον αφηρηµένο αναγνώστη: από τα δέκα εξαιρούνται ο ί-

διος ο Ναυτικός και τα δύο που δεν είναι του Κουτρουµάνου,

άρα επτά.


- 232 -

6) Ο ασύρµατος, Ναράγιαν Νεσάι: µυθιστόρηµα

µε θέµα τη ναζιστική Κατοχή στην Αθήνα, τη δράση

µιας αντιστασιακής οµάδας και την αυτοθυσία ενός συ-

ντρόφου. Εκδόθηκε σε έντυπη µορφή πριν τη νοµιµο-

ποίηση, αλλά η επίσηµή του παρουσίαση έγινε µετά.

Έκανε αρκετή αίσθηση.

7) Η λίστα, Λούκας Μονρό: Τυπώθηκε σε λίγα α-

ντίτυπα µε σκοπό να χρησιµοποιηθεί κι αυτό, αν χρεια-

ζόταν, στην ανακίνηση του θέµατος της νοµιµοποίη-

σης. ∆εν κυκλοφόρησε ποτέ. Ο αναγνώστης µάλλον

µαντεύει το θέµα του.

8) Hotel Macedonia, Μαρίνα Κύρου: ανύπαρκτη

συγγραφέας για ένα βιβλίο, για το οποίο ισχύουν όσα

και για το προηγούµενο. ∆εν γνωρίζουµε ακόµα το θέ-

µα του, µόλις είδαµε όµως ότι ο Κουτρουµάνος έγραψε

κι άλλο βιβλίο, µε τον ίδιο τίτλο και το ίδιο ψευδώνυµο.

9) Ο κατάσκοπος, Ναράγιαν Νεσάι: περιπέτεια

βιοµηχανικής κατασκοπείας, που είδαµε στην παρουσί-

ασή της µαζί µε τον Ασύρµατο. Η ιστορία, ένα ταξίδι µε

πλοίο προς τους πάγους, θυµίζει στη δοµή εκείνη του

πολύ µεγαλύτερου Ναυτικού.

10) Στην άκρη του ουρανού, Ερµιόνη Τζούµα:

Γνήσιο της Ερµιόνης, το βιβλίο βρέθηκε στη λίστα σε

µια πρώτη γραφή, καθώς η συγγραφέας του βιαζόταν


- 233 -

να το δει τυπωµένο. Στη συνέχεια το βελτίωσε, το εξέ-

δωσε µετά τη νοµιµοποίηση και έγινε η µεγάλη επιτυ-

χία που είδαµε, σηµαντικός σταθµός στην εξέλιξη της

βιβλιοφιλίας.

Μία περίπου ώρα, δύο τρένα και δύο ποδήλατα

µετά η Αντριάνα κλείδωσε το strada, µπήκε στο προ-

κάτ, ξεφύλλισε λίγο ακόµα κι έπειτα αφοσιώθηκε στο

διάβασµα.

Η δράση ήταν τοποθετηµένη στο 2050, µέσα στη

βιβλιοαπαγόρευση. Η (παρά το ελληνικότατο όνοµα)

βουλγαρικής καταγωγής ηρωίδα, η Αυγή, είχε κατά-

στηµα οικιακών ζώων, ενώ ήταν και στοριτέλερ. ∆ια-

τηρούσε επίσης κρυφή βιβλιοθήκη και οι πελάτες της

ήταν συχνά έµπιστοι αγοραστές βιβλίων.

Στο πρώτο µέρος του µυθιστορήµατος ένας νεα-

ρός εξάδερφος της Αυγής που ταξιδεύει οδικώς µένει

στο Hotel Macedonia µια νύχτα, κατά τη διάρκεια της

οποίας ζει τροµακτικά έως υπερφυσικά συµβάντα. Το

πρωί έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται σε ένα µέρος µε

µεταµορφωµένα σε ανθρώπους τέρατα, πλάσµατα ενός

άλλου κόσµου που κατοικούν εδώ διαφυλάσσοντας κά-

ποιο µυστικό. Για να φύγει πρέπει να υπογράψει µια

σειρά ακατανόητα, µακροσκελή χαρτιά, τα καταφέρνει

όµως καλοπιάνοντας τον ρεσεψιονίστα µε γενναίο φι-

λοδώρηµα.


- 234 -

Στο δεύτερο µέρος η ίδια η Αυγή, µε αφορµή ένα

επαγγελµατικό ταξίδι για την παραλαβή µιας σπάνιας

γάτας, διανυκτερεύει µε τη σειρά της στο Hotel Mace-

donia και µε τα στοιχεία που συλλέγει λύνει τα αινίγ-

µατα. Η έρευνα είναι ταυτόχρονα και διαδικασία αυτο-

γνωσίας, που την οδηγεί στον έρωτα µε έναν παράξενο

πελάτη του pet shop.

Στο παρακάτω απόσπασµα η Αυγή περιγράφεται

µε τη µατιά αυτού του πελάτη:

Κρατούσε το καλάθι µε το γατάκι σαν κοµψό αξε-

σουάρ, ενώ το άλλο της χέρι γλιστρούσε τα ακροδάχτυλα

απαλά στο τρίχωµα του ζώου. Κατόπιν τα χέρια, λεπτά,

ευκίνητα, τύλιξαν το κορδόνι, έκοψαν την απόδειξη και

µου προσφέρθηκαν χαιρετώντας µε. Ήταν οι ερευνητικές

απολήξεις ενός κορµιού αρµονικού, µε στήθη που πρό-

βαλλαν από τη σµίλη µινιµαλιστή γλύπτη: µαύρη µπλού-

ζα εφαρµοστή στα απαλά εξογκώµατα και πάνω της ένα

µακρύ κοραλλένιο, µπορεί και ψεύτικο, κολιέ. Υπάρχουν

γυναίκες που φοράνε πράγµατα αξίας και γυναίκες που

δίνουν αξία σε ό,τι φοράνε.

Κατά τον ίδιο τρόπο υπάρχουν βιβλιοθήκες που

προσθέτουν αξία στα αντίτυπα που κρύβουν. Λίγη ώρα

πριν είχα γίνει δεκτός στα άδυτα του pet shop, στη σιωπή

των βιβλίων. Το προνόµιο ήταν µόνο για έµπιστους πε-

λάτες και χρησίµευε πρακτικά για να ωθεί τη διαφήµιση

στόµα µε στόµα. Με τη βοήθεια ενός παλιού προγράµµα-

τος αρχειοθέτησης η Αυγή εντόπισε εύκολα το θησαυρό


- 235 -

που ήθελα να δανειστώ (δυστυχώς δεν προσφερόταν για

αγορά): ένα πολύ λεπτό, σε χρώµα κεραµιδί και µε ελα-

φρά φθαρµένα φύλλα αντίτυπο του «Σύνοψη της πολιτι-

στικής βιοµηχανίας» του Τεοντόρ Αντόρνο. Ήταν µια δί-

γλωσση, σε γερµανικά και ελληνικά, έκδοση του 2000

από προ πολλού εξαφανισµένο ελληνικό οίκο*. Θέλοντας

να φέρω µε πνευµατώδη τρόπο την κουβέντα στο θέµα

του έρωτα, άνοιξα την (τσεκαρισµένη ήδη από τη δι-

κτυακή ανάγνωση) σελίδα και της διάβασα, δήθεν τυχαί-

α:

“Ξέρουµε, λένε, τι αξία έχουν όλα αυτά τα µυθι-

στορήµατα των εικονογραφηµένων περιοδικών και οι

τυποποιηµένες ταινίες, τα πλατιασµένα σε σειρές τηλεο-

πτικά δράµατα για την οικογένεια και οι παρελάσεις των

σουξέ, οι στήλες ωροσκόπιου και ψυχοσυµβουλευτικής.

Όλα αυτά όµως, συνεχίζουν, είναι ακίνδυνα και εκτός

αυτού δηµοκρατικά, αφού υπακούουν στη ζήτηση, που

βέβαια πρέπει πρώτα να κεντρισθεί. Κοντά σ’ αυτά κά-

νουν και τόσα καλά, διαδίδοντας πληροφορίες, συµβου-

λές και αποενοχοποιητικούς τύπους συµπεριφοράς. Ό-

πως δείχνει όµως κάθε κοινωνιολογική µελέτη πάνω σε

ένα τόσο στοιχειώδες θέµα όπως το επίπεδο πολιτικής

ενηµέρωσης, οι πληροφορίες είναι πενιχρές ή αδιάφορες,

οι συµβουλές που αποκοµίζονται µέσα από τις εκδηλώ-

σεις της πολιτιστικής βιοµηχανίας ασήµαντες και τετριµ-

* Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. (Προς το παρόν ζουν και βασιλεύουν).


- 236 -

µένες ή κάτι χειρότερο, οι τύποι συµπεριφοράς είναι α-

διάντροπα κοµφορµιστικοί”.

Την κοίταξα φευγαλέα και πετώντας ένα σχόλιο για

τη «ροζ» λογοτεχνία – στην οποία το παραπάνω κείµενο

εν µέρει αναφερόταν – τη ρώτησα θυµάµαι κάτι σαν ποια

ήταν η γνώµη της.

«∆εν έχω βιβλία για την αγάπη, αν αυτό εννοείτε»,

είπε.

Όταν τη ρώτησα γιατί, απάντησε ότι η αγάπη είναι

σιωπηρή και αυτονόητη.

«Όποιος αγάπησε δεν χρειάζεται βιβλία γι’ αυτήν

κι όποιος δεν αγάπησε καλό είναι να µην του δίνεις, για-

τί τον κάνεις να πιστεύει πως αγαπά, ενώ στην πραγµα-

τικότητα µισεί. Θα πρέπει να νιώθεις µίσος για την αγά-

πη για να µπορείς να την δέχεσαι ως προϊόν της πολιτι-

στικής βιοµηχανίας».

Από εκείνη τη µέρα όλο κοίταζα τις βιτρίνες για

κοραλλένια κολιέ. Η γάτα στο σπίτι έγινε µέρος της πα-

ρουσίας της. Αλλά ενώ ήταν µια γυναίκα έξυπνη, µορ-

φωµένη και ανεξάρτητη, εγώ τη σκεφτόµουν κυρίως ως

σώµα, µε συνέπαιρναν τα νιάτα και οι καµπύλες και φα-

νταζόµουν επίµονα τη γυµνότητά της. Εκεί σταµατούσε,

παρά την καλή θέληση, ο νους και το σώµα άρχιζε να

διεκδικεί µε ενοχή και απόγνωση. Είµαι αρσενικός, το

είδος που γέννησε το δυϊσµό. Κάποτε είχα διαβάσει µια

ποιήτρια που έλεγε πως όταν σκεφτόταν τον αγαπηµένο


- 237 -

της να επηρεάζει τους γύρω του µε το λόγο, να υψώνει

κεφάλι στην εξουσία και να ταχτοποιεί το χάος του κό-

σµου, καύλωνε. Αν οι γυναίκες µπορούν να καυλώνουν

µε τέτοια πράγµατα, τότε οι γυναίκες είναι ανώτερα ό-

ντα. Μα µερικές φορές σκέφτοµαι µε κακεντρέχεια πως η

κυρία δεν µας λέει πουθενά ως πού θα έφθανε η θυσία

της για εκείνον, αν δ ε ν ήταν καυλωµένη. Μπορεί οι ά-

ντρες να έχουν προγραµµατιστεί να καυλώνουν για ευτε-

λή πράγµατα για να µπορούν, από ενοχή, να γίνονται

ηρωικοί υπερασπιστές ιδανικών. Ξέρω βέβαια πως και

αν ακόµα αυτό είναι αλήθεια είναι µονάχα η µισή, γιατί

η άλλη µισή είναι πως επειδή οι άντρες καυλώνουν για

ευτελή πράγµατα νιώθουν µίσος για τον εαυτό τους και

τον κόσµο και τον έχουν γεµίσει βαρβαρότητα προσπα-

θώντας να λύσουν το µυστήριο. Παρόλα αυτά, το ξανα-

λέω, δεν ξέρω τι θα έκανε η ευαίσθητη ποιήτρια για τον

αγαπηµένο της, εγώ πάντως για την Αυγή θα έδινα και

τη ζωή µου.


- 238 -

9999

Το ηρωικό παράνοµο αντίτυπο του Η Ρωσική για

Έλληνες, µε καινούργιο διάφανο κάλυµµα, στεκόταν σε

µια βιτρίνα στη µέση της αίθουσας, ενώ η Όλγα Μιχα-

ήλοβα, µε µαύρο βελούδινο φόρεµα, κρατούσε το πο-

τήρι σαν σήµα θριάµβου. Οι γείτονες από τη Σαλαµίνα

ήταν εκεί, έχοντας µαζί παιδιά κι εγγόνια που δεν γνώ-

ρισαν το νησί µα µάθαιναν από τους παλιούς για τη

φτωχή, γεµάτη όνειρα γη που έγινε βορά της αφαλάτω-

σης. Κάποιοι δηµοσιογράφοι τους άκουγαν µα απρόσε-

κτα, γιατί η δική τους παρουσία εκεί δεν οφειλόταν

στους γέρους ή στα εγγόνια, ούτε καν, µεταξύ µας,

στην Όλγα Μιχαήλοβα, αλλά στην πολυπόθητη από

καιρό δηµόσια επιτέλους εµφάνιση του καθηγητή Κου-

τρουµάνου.

Πράγµατι ο καθηγητής έφτασε, χαιρέτησε µε φιλί

την Όλγα και πήρε θέση στο τραπέζι των οµιλητών. ∆ί-

πλα του ένας υπεύθυνος του εκδοτικού οίκου, ένας του


- 239 -

Τοµέα Γραµµάτων και Τεχνών και βέβαια η Όλγα, που

κοίταξε µε λίγη αγωνία στο βάθος της αίθουσας το

τραπέζι µε την ένδειξη ρεζερβέ και τις τρεις άδειες κα-

ρέκλες, πήρε ανάσα και άρχισε:

«Καλοί µου φίλοι, παλιοί και καινούργιοι, θέλω να

αρχίσω µε ένα Ζήτω. Ζήτω, λοιπόν, τους τη σκάσαµε!

∆ιαδώσαµε το διάβασµα! Τι µπορούν αλήθεια να κάνουν

τώρα;…»

Ήταν λίγες µέρες πριν από τη γιορτή της Μέρας

της Μελάνης. Ενθουσιώδεις εθελοντές κάθε ηλικίας υ-

ποδέχονταν τους βιβλιόφιλους του πλανήτη που συνέ-

ρεαν στην Αθήνα, ενώ περιµένοντας τη γιορτή οι

επισκέπτες απολάµβαναν τις πολύχρωµες συνοικίες

που το σούρουπο γίνονται παραµυθένιες, το µεγάλο

καλοκαιρινό φεγγάρι και την ακούραστη καρδιά της

πόλης γύρω από την Ακρόπολη, όπου εκτός των άλλων

αγόραζαν Μελάνες σε κουκλάκια, βιβλιοστάτες και

µπρελόκ. Ένα από εκείνα τα απογεύµατα της προσµονής

λοιπόν, στη ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου, σε σπίτι των αρ-

χών του 20ου αιώνα διαµορφωµένο σε καφέ, γινόταν

µια ξεχωριστή εκδήλωση. Η σάλα µε τα γύψινα, την

κλασική επίπλωση και τα ντυµένα µε βαρύτιµες κουρ-

τίνες παράθυρα είχε γεµίσει από κυρίους µε λευκά

µαλλιά, κυρίες µε στιλάτα κοσµήµατα και γκρουπ δα-

σκάλων και µαθητών που ήρθαν για την παρουσίαση,


- 240 -

στο χώρο του κοµψού διατηρητέου, του θρυλικού εγ-

χειριδίου της Όλγας Κίροβα Η Ρωσική για Έλληνες.

Λίγες ώρες νωρίτερα η Αντριάνα είχε δυο κρίσι-

µες τηλεφωνικές συνδιαλέξεις:

«Καλά, τι λες, µα είναι υπέροχο να είσαι ηρωίδα

βιβλίου!»

Η Περσεφόνη απορούσε µε το θυµό της φίλης

της. «Εµένα θα µου άρεσε πολύ», πρόσθεσε.

∆εν ήταν βέβαια ακριβώς αλήθεια, δεν ήξερε αν

θα της άρεσαν όλες αυτές οι κουβέντες περί σεξ. Μπαί-

νοντας, ώρες µετά, στην πράσινη γραµµή (λευκό που-

κάµισο, τζιν, άσπρες κορδέλες στα µαλλιά), σκεφτόταν

εύθυµα πως οι πιθανότητές της για σεξ είχαν αυξηθεί

πολύ από τότε που απέκτησε χρήµατα, πράγµα που έ-

µοιαζε να ενισχύει την άποψη ότι ο άνθρωπος πάνω

στη γη κάνει βασικά και κυρίως δύο πράγµατα, µε το

σεξ αποκτά χρήµα και µε το χρήµα σεξ. Από την άλλη

όταν έβλεπε τη άποψη αυτή σε βιβλία διαφωνούσε. Η

ζωή της πράγµατι θα µπορούσε να αναλυθεί θαυµάσια

µε βάση το χρήµα-σεξ: µητέρα πόρνη, σφαγή του πατέ-

ρα σε γενοκτονία από δράση τυχοδιωκτών, θάνατος του

Χαϊλέ στο βωµό του πρωταθλητισµού, αλλά και µεγά-

λη κληρονοµιά και…τι άλλο την κυβερνούσε λοιπόν,

αν όχι το σεξ και το χρήµα;

Μα όποτε τα φανταζόταν αυτά γραµµένα σαν µυ-

θιστόρηµα, ένιωθε πως η µατιά ήταν λάθος: η ζωή για


- 241 -

τον καθένα δεν ταυτίζεται µε ό,τι την «καθορίζει» ή

την «κυβερνά», το περιεχόµενό της είναι άλλο. Η ζωή

της ήταν ο Χαϊλέ και τα παιχνίδια τους, ο θείος που

διάβαζε από την εκτύπωση, το χαρούµενο άγχος της

όταν ετοίµαζε τα σόου ως διασκεδάστρια, πάνω από

όλα το όνειρο και τώρα γεγονός του νηπιαγωγείου. Επί

του προκειµένου, ήταν η συµµετοχή στη συνασπισµένη

κοριτσοπαρέα.

«Εντάξει, µέσα», είχε πει λίγες ώρες νωρίτερα

στην Αντριάνα.

Η Ερµιόνη µε τη σειρά της είδε το θέµα από άλλη

άποψη, υπερασπίστηκε τον Κουτρουµάνο ως οµότεχνο.

Αν και ασήµαντη σε σχέση µε εκείνον, µπορούσε να

εξηγήσει στην Αντριάνα ό,τι εκείνη (και παρά τα πολλά

βιβλία που είχε διαβάσει) ίσως δεν καταλάβαινε: ο

συγγραφέας ζει στον κόσµο του βιβλίου του, ξεχνάει

από ποιον εµπνεύστηκε.

«∆εν υπάρχεις, δεν έχει πια εσένα στο νου του.

Πολλές πλευρές της ζωής του µπερδεύονται στο γρά-

ψιµο και πολλά πρόσωπα, χωρίς κι ο ίδιος να το κατα-

λαβαίνει».

Η Αντριάνα στην πραγµατικότητα το καταλάβαι-

νε: το «εγώ πάντως για την Αυγή θα έδινα και τη ζωή

µου» ήταν βαρύ, δεν µπορεί να αφορούσε την ίδια, ή

έστω µόνο την ίδια, κι εκείνο πάλι το «ήταν µια γυναίκα

έξυπνη, µορφωµένη και ανεξάρτητη», αν και λογικά θα

µπορούσε να ταιριάζει, δεν έδενε µε την κοριτσίστικη

εικόνα της, αναφερόταν µάλλον σε άνθρωπο µε µεγα-


- 242 -

λύτερο κύρος. Επίσης, για περισσότερο µπέρδεµα, είχε

την εντύπωση ότι Αυγή ήταν κατά κάποιο τρόπο το α-

ντίθετο του Μελάνη. (Που κάθε άλλο παρά µορφωµένη

και µε κύρος ήταν).

Πιθανόν όµως αναφέρονταν στην ίδια τα στήθη

που πρόβαλλαν από τη σµίλη µινιµαλιστή γλύπτη και σί-

γουρα η στοριτέλερ βουλγαρικής καταγωγής, έτσι θεω-

ρούσε πρέπον να τρέφει µε λόγια το θυµό. Παραβαίνο-

ντας λοιπόν τη συνήθη ευγένειά της είπε στην Ερµιόνη

κάτι ειρωνικό για τη συγγραφική δεινότητα όλων τους,

σε σχέση µε τους παλιούς µεγάλους συγγραφείς.

Όµως τότε η Ερµιόνη, είτε γιατί χάρηκε για την

ταύτιση µε τον Κουτρουµάνο είτε γιατί έφερε στο νου

τους άγνωστους αθλητές του Μετς, τα παιδιά του Αττι-

κού Ωδείου και την απόµακρη µαµά της, εξέπληξε την

Αντριάνα. Είπε πως δεν ήξερε πόσο µεγάλοι ήταν οι

παλιοί συγγραφείς, σίγουρα θα ήταν, αλλά είχαν ένα

τεράστιο πλεονέκτηµα, µάλλον χαµένο για πάντα πια:

ζούσαν διαρκώς µε ανθρώπους. Στο στρατό, σε µεγάλες

οικογένειες, µεγάλα πορνεία, µε πολλούς υπηρέτες, µε

συνταξιδιώτες σε µακρόχρονα ταξίδια, κάνοντας εµπό-

ριο χέρι µε χέρι. Η λογοτεχνία είναι ανθρωποκεντρική,

είναι λογικό να έχει ευνοήσει όσους έζησαν µε ανθρώ-

πους.

Εντυπωσιασµένη και ήδη µετανιωµένη, η Αντρι-

άνα ζήτησε συγγνώµη. Η Ερµιόνη τότε είπε:

«Εντάξει, µέσα».


- 243 -

Στο κτίριο της ∆ιονυσίου Αρεοπαγίτου, η Όλγα

συνέχιζε:

«…Εκείνα τα χρόνια σκεφτόµουν: πώς υπάρχουν

άνθρωποι που ζουν χωρίς βιβλία; Τι κάνουν αντί να δια-

βάζουν;»

Η Ερµιόνη και η Αντριάνα µπήκαν στην αίθουσα

και κάθισαν δίπλα στην Περσεφόνη (που είχε ήδη φτά-

σει), στις άλλες δύο θέσεις του ρεζερβέ. Ο Κουτρουµά-

νος στράφηκε στην Όλγα και κάτι της είπε ανήσυχος.

Εκείνη τότε είπε προς τους ακροατές «θα σας

κούρασα» και άρχισε σε πιο ουδέτερο τόνο να µιλάει

επιτέλους για το εκπαιδευτικό βιβλίο. Αρκετοί ακροα-

τές πήραν αµέσως το ύφος µαθητή που παίρνουν οι δά-

σκαλοι όταν κάνουν διαλέξεις µεταξύ τους και ατένιζαν

γοητευµένοι την Όλγα, που στα εβδοµήντα της ήταν η

ενσάρκωση της ωραίας, γεµάτης ζωής.

Η Αντριάνα µε τη σειρά της κοίταζε (και άκουγε)

αρχικά κι αυτή την Όλγα, µετά ήρεµα έστρεψε το

βλέµµα στον καθηγητή.

Οι σκέψεις είχαν τώρα σβήσει. Ήταν απλώς εκεί,

ένα χρόνο µετά τη γνωριµία τους. Ήταν εικοσιέξι, ανή-

κε στις πρώτες γενιές γυναικών της ανθρωπότητας που

ανατράφηκαν ως αυτόνοµα όντα και πίστευε ότι ο έρω-

τας είναι κυρίως χαρά που συµβαδίζει, αν όχι πάντα µε


- 244 -

τη βαθιά αγάπη, πάντως µε τη συµπάθεια και τη φιλία.

Με αυτή και µόνο την εξάρτυση, ήταν εκεί.

Απέναντί της ο Κουτρουµάνος ήταν ήδη εξήντα

ένα, είχε πίσω του ζωή που του έλεγε αρκετά πειστικά

ότι τα παραπάνω δεν ισχύουν, αλλά ειρωνικά, περισσό-

τερο από ό,τι στα εικοσιπέντε του, θα ήθελε να ισχύουν.

Θα ήθελε επίσης να ξέρει λιγότερα για την ιστορία του

έρωτα, την ψυχολογία, τη σχετικότητα θεσµών και εθί-

µων, δηλαδή να είναι λιγότερο κυνικός. Πάνω από όλα

θα ήθελε να ξέρει τη σωστή αντίδραση του πνευµατώ-

δους εξηντάρη όταν η εικοσιπεντάχρονη τον πληροφο-

ρεί ότι αύριο δεν µπορεί να τον δει γιατί έχει ραντεβού

µε συνοµήλικο.

Με άλλα λόγια, αφού έριξε το λογοτεχνικό του

δίχτυ, ο Κουτρουµάνος θα ήθελε πολύ να ξέρει τώρα

πώς θα σωθεί από αυτό. Αλλά σε λίγη ώρα δεν θα έχει

σηµασία τι ξέρει και τι θέλει γιατί τρεις κόκκινες λέξεις

θα έχουν απλωθεί µπροστά του και όλα τα ενδεχόµενα

θα είναι ανοιχτά. Προς το παρόν πήρε το λόγο.

Μίλησε µε συγκίνηση για την Σαλαµίνα και για

τη βιβλιοθήκη του που µετέφερε νύχτα στην Αθήνα, µε

τη βοήθεια έµπιστων ανθρώπων, όταν το νησί κηρύ-

χτηκε επίσηµα ακατοίκητο. Μίλησε µετά για τα φτωχά

κορίτσια και τους θρύλους του νησιού για τα παλιά

χρόνια και τα ακόµη πιο φτωχά κορίτσια που σύχναζαν

στο φάρο. Είχε µπροστά του σηµειώσεις αλλά έριχνε

µόνο µια µατιά κι έπειτα µιλούσε από καρδιάς, µε αµε-


- 245 -

σότητα. Όλοι άκουγαν συγκινηµένοι, οι πιο γέροι δά-

κρυζαν.

Έδειξε έπειτα το µονάκριβο αντίτυπο στη βιτρίνα

και θύµισε την ιστορία του. Η φωνή του έσπασε λίγο,

είπε «θα ήθελα να πω για πράγµατα που χάνονται επει-

δή δεν τα αγαπάµε», µετά, σκαλίζοντας τις σηµειώσεις

του, άρχισε πιο ψυχρά να κάνει λόγο για τη µυκηναϊκή

Σαλαµίνα, την ιστορική Σαλαµίνα…

Τότε, µε σοβαρή έκφραση και κοιτάζοντάς τον

κατάµατα, η Περσεφόνη ζήτησε το λόγο. Οι καλεσµέ-

νοι στράφηκαν προς το µαύρο κεφάλι µε τις λευκές

κορδέλες και ο καθηγητής την άκουσε µε προσοχή, κα-

θώς εκείνη ρωτούσε µε την καθαρή, καλλιεργηµένη,

σχεδόν επαγγελµατική (µιας από τις καλύτερες ελλη-

νοµαθείς µεταφράστριες της Συνοµοσπονδίας) φωνή

της:

«Πόσο θα κόστιζε, καθηγητά, να ξαναγίνει η Σα-

λαµίνα κατοικήσιµη; Έχει σκεφτεί κάποιος ένα τέτοιο

σχέδιο;»

Την ίδια στιγµή η Ερµιόνη, αστραφτερή µε τη

λαµέ της µπλούζα και τα χρυσά µαλλιά, τράβηξε µε τη

σειρά της τα βλέµµατα καθώς σηκώθηκε, µε την τσά-

ντα στο χέρι, πέρασε ανάµεσα από τα τραπέζια και κα-

τευθύνθηκε προς το στενόχωρο διάδροµο µπροστά από

τους οµιλητές και προς την τουαλέτα. Αρκετοί την

κοίταξαν µε θαυµασµό, ενώ ο Κουτρουµάνος,

αµήχανος όχι από την ερώτηση της Περσεφόνης αλλά

από την Αντριάνα δίπλα της, κέρδισε χρόνο

χαµογελώντας κι αυτός στην αστραφτερή συγγραφέα


- 246 -

αυτός στην αστραφτερή συγγραφέα που πέρασε µπρο-

στά του. Η Όλγα Μιχαήλοβα τον επανέφερε δείχνοντάς

του µε τρόπο τους γέρους, τα εγγόνια και τους εκπαι-

δευτικούς, που περίµεναν την απάντησή του στην ερώ-

τηση της Περσεφόνης.

«Πόσο θα κόστιζε…», είπε µηχανικά. «Αν θέ-

λουµε, όλα γίνονται. Υποθέτω θα είναι κόστος µε κέρ-

δος, επένδυση στη ζωή… Ασφαλώς θα µπορούσε να

µείνει ένα µέρος από το εργοστάσιο…»

Και συνεπαρµένος ξαφνικά από την ιδέα, άρχισε

να αναπτύσσει επί τόπου το πλάνο αναγέννησης της

παιδικής πατρίδας του µε αυτοσχέδιους υπολογισµούς.

Η Ερµιόνη επέστρεψε στην αίθουσα περνώντας

πάλι από το στενό διάδροµο µπροστά στους οµιλητές

και ταχτοποιώντας την τσάντα της. Η Όλγα Μιχαήλοβα

ενίσχυε την οµιλία µε επιφωνήµατα κατάφασης. Ο

Κουτρουµάνος είδε πάλι το πρόσωπο της Αντριάνας

και έσκυψε αµήχανα στο τραπέζι, την ώρα που η Περ-

σεφόνη, η γλυκιά κόρη της Μελάνης, ρωτούσε ξανά, µε

ενθουσιασµό και κουνώντας εκφραστικά το χέρι:

«Και πόσο κοστίζει να χτιστούν στο νησί νηπια-

γωγεία, µε βιβλιοθήκες και όλα τα κατάλληλα µέσα για

παιδιά;»

«Πόσο κοστίζει;» επανέλαβε ο καθηγητής ρητο-

ρικά, αναζητώντας βοήθεια στις σηµειώσεις του.

Μα στο τραπέζι δεν είδε σηµειώσεις, είχαν σκε-

παστεί. Μπροστά του ήταν τώρα ένα λευκό χαρτί που

έγραφε µε µεγάλα κόκκινα, καλλιγραφικά γράµµατα:


- 247 -

«ΓΙΑ ΣΑΣ ∆ΩΡΕΑΝ».


- 248 -

10101010

Από τις µέρες πριν τη γιορτή πολλοί θυµούνται τα

παραλειπόµενα, όπως εκείνη τη διαµαρτυρία για την

ελληνοποίηση της Μέρας της Μελάνης. Οι

διαµαρτυρόµενοι ήταν οι ίδιοι που επί ένα χρόνο είχαν

την Ελλάδα φάρο και οδηγό, βάσει της θεωρίας ότι η

αρχαία Αθήνα ήταν το µέρος όπου έβρισκες τη γνώση

στην αγορά. Ευτυχώς οι διοργανωτές κράτησαν ίσες

αποστάσεις και τα κείµενα της γιορτής ήταν σε πολλές

γλώσσες, αν και οι επισκέπτες, χωρίς κανείς να τους το

ζητάει, προσπαθούσαν να µιλάνε ελληνικά. Τους επό-

µενους µήνες οι ελληνοµαθείς της Συνοµοσπονδίας αυ-

ξήθηκαν, αλλά βέβαια έµειναν πάντα αστεία λίγοι σε

σχέση µε τις κινδυνολογίες περί ελληνοποίησης.

Το δεύτερο παραλειπόµενο ήταν οι αντιδαιµονι-

στές. Η άποψή τους ότι ο λόγος του θεού είναι µόνο οι

διάπυρες λέξεις που συνθέτουν τα πίξελ και τα ηλεκτρό-

νια είχε αναβαθµιστεί, µε διάπυρα άρθρα στα περιοδικά


- 249 -

τους που, ούτε λίγο ούτε πολύ, υποστήριζαν ότι η δυα-

δική µορφή των bit στην οποία καταγράφονται ηλε-

κτρονικά οι πληροφορίες προσοµοιάζει µε τη δυαδική

µορφή του ανθρώπινου γονιδιώµατος και εποµένως ο

άνθρωπος δεν θα έπρεπε καθόλου να αµφιβάλλει ποιο

µέσον να χρησιµοποιεί για την ανάγνωση κειµένων.

Αρκετή επιτυχία είχαν και τα λεγόµενά τους για

την ύπαρξη οργάνωσης µασονικού τύπου που σχετιζό-

ταν µε τις µυστηριώδεις επιχειρήσεις χαρτιού της Α-

φρικής και περνούσε στον κόσµο το µήνυµά της µε το

στίχο «Πέτα σκέψη στη γη της Μελάνης» από τον Ύµνο

του Βιβλίου.

Αλλά το µεγαλύτερο σουξέ τους ήταν, όπως ξέ-

ρουµε, η ιδέα ότι το χαρτί είναι επικίνδυνο για την υγεία.

Επιχείρηµά τους ήταν οι µαρτυρίες για τόµους δηλητη-

ριασµένους που κάποτε, σε περασµένους αιώνες, θανά-

τωναν τους χρήστες τους, σε συνδυασµό µε τη συνή-

θεια του σαλιώµατος του φύλλου. Η τροµακτική ιδέα

τους οδήγησε σε πολύχρονες έρευνες για την επικινδυ-

νότητα του χαρτιού, ανάλογες µε εκείνες των αρχών

του αιώνα για τα κινητά τηλέφωνα.

Τρίτο, πιο χαριτωµένο παραλειπόµενο, ήταν η

Μελάνη. Εκτός από το λογότυπο της γιορτής µε τον

Ντίκενς πάνω από το κεφαλάκι της, κυκλοφορούσαν

από µπρελόκ και σελιδοδείκτες µέχρι αγάλµατα για κή-

πους και παιδικά οχήµατα µε τη µορφή της. Αλλά το

πιο ενδιαφέρον ήταν η ίδια η Μελάνη αυτοπροσώπως.

Η γάτα καταλάβαινε, όχι βέβαια ακριβώς, αλλά ένιωθε


- 250 -

πως κάτι σπουδαίο γινόταν που την αφορούσε. Περι-

ποιόταν διαρκώς τον εαυτό της, ήταν ακατάδεκτη, µα

και αρκετές φορές εκνευρισµένη. Αυτή την εποχή ήταν

µια γάτα περίπου ενάµισι έτους, λυγερή µα πάντα κα-

λοθρεµµένη, µε τη χαρακτηριστική εµφάνιση της ελλη-

νικής κεραµιδόγατας, που έγινε είδος της µόδας και άρ-

χισε να πουλιέται σε ψηλές τιµές, να διασταυρώνεται

και να µελετιέται από κτηνίατρους, βιολόγους και ζω-

οψυχολόγους. Το κόκκινο λουράκι της έγινε αξεσουάρ

σε διάφορες παραλλαγές για παιδιά, γυναίκες και γκέι

άντρες, ενώ και στρέιτ άντρες έφεραν διακριτικές νότες

σε κλειδιά, διακοσµητικά αυτοκινήτου και είδη γραφεί-

ου.

Όµως ό,τι κυρίως έµεινε αξέχαστο από τις µέρες

πριν τη γιορτή ήταν ασφαλώς εκείνη η φλογερή διαδι-

κασία επιλογής ύµνου. Πλήθος εθελοντές ερεύνησαν

για το κατάλληλο έργο, καθώς, όπως ειπώθηκε, ένα

µουσικό κοµµάτι µε ιστορία (και όχι ένα καινούργιο)

θα ταίριαζε καλύτερα σε ένα αγαθό σαν το βιβλίο. Βέ-

βαια οι γνώστες έλεγαν κατ’ ιδίαν πως απλώς οι έρευ-

νες σε αρχεία κρίθηκαν προτιµότερες από διαγωνι-

σµούς νέων συνθετών, οι περισσότεροι από τους οποί-

ους θα ήταν µάλλον ατάλαντοι.

Πράγµατι οι έρευνες απέδωσαν, έφεραν πολλά

στοιχεία στο φως, ενώ προκάλεσαν και γόνιµες απορί-

ες. Αρκετοί θυµούνται την περίπτωση εκείνης της οµά-

δας ερευνητών που µπέρδεψαν τη Ρουµανίδα σοπράνο

των αρχών του αιώνα Angela Gheorghiu µε την απροσ-


- 251 -

διορίστου ρεπερτορίου σύγχρονή της Ελληνίδα αοιδό

Angela Dimitriou, µε αποτέλεσµα την παρατεταµένη

έρευνα της παράξενης µουσικής της Ελλάδας πριν τη

Συνοµοσπονδία. Όπως και να είναι, η διαδικασία κατέ-

ληξε σε δύο υποψηφιότητες, το Va pensiero από το

Nabucco του Giuzeppe Verdi και το Imagine του John

Lennon. Και τα δύο κοµµάτια ήταν αρκετά παλιά, είχαν

θέµα την ελευθερία και βέβαια οι στίχοι θα προσαρµό-

ζονταν στην περίσταση.

Αλλά τότε απροσδόκητα φούντωσε η συζήτηση

για το αν η φαντασία (από το imagine) ή η σκέψη

(pensiero) είναι πιο σηµαντική στη συγγραφή ενός βι-

βλίου και οι βιβλιόφιλοι χωρίστηκαν σε ιµατζινιστές*

και πενσιεριστές. Μέχρι που ψάξε ψάξε το θέµα πολιτι-

κοποιήθηκε και η περίπτωση John Lennon θεωρήθηκε

ανατρεπτική, έτσι επιλέχτηκε τελικά η µουσική από το

Nabucco.

Τότε η οµάδα Φτηνό Βιβλίο για Όλους, που είχε

οργανώσει το Κίνηµα της Αντισυγκέντρωσης, µε σκοπό

ακριβώς την πραγµατοποίηση αντισυγκέντρωσης στη

διάρκεια της επίσηµης γιορτής, υιοθέτησε το Imagine

ατόφιο, χωρίς δηλαδή να αλλάξει τους στίχους, που µι-

λούσαν για έναν κόσµο χωρίς σύνορα, χωρίς θρησκεία

και χωρίς ιδιοκτησία, όπου δεν υπάρχει τίποτα για το

οποίο να σκοτώσεις ή να πεθάνεις. Με το τραγούδι το

κίνηµα αύξησε τους οπαδούς του, που µάλιστα έγιναν

* Ο όρος είναι υπαρκτός, αλλά αφορά ποιητική σχολή του Με-

σοπολέµου. (Από το image = εικόνα)


- 252 -

ακόµα περισσότεροι µόλις µαθεύτηκε ότι ο John Len-

non ήταν ένας µετανάστης χωρίς πράσινη κάρτα*.

Για την ίδια τη γιορτή της Μέρας της Μελάνης

(που κράτησε αρκετές µέρες) δεν χρειάζεται να πούµε

πολλά. Έµεινε αξέχαστη, πάνω από όλα για εκείνη τη

µοναδική αίσθηση ενότητας ανάµεσα στους βιβλιόφι-

λους της οικουµένης. Ευτυχώς δεν είχε υπερβολές ή

κακόγουστα σόου, µόνο αυστηρά διαλεγµένοι διασκε-

δαστές αναπαρέστησαν σκηνές από κλασικά βιβλία και

στοριτέλερ αφηγήθηκαν σε πολλές γλώσσες ιστορίες

από τις αντίστοιχες λογοτεχνίες. Η στιγµή όπου βιβλιό-

φιλοι από όλη τη γη, κρατώντας βιβλία πάσης φύσεως

τραγούδησαν τον Ύµνο του Βιβλίου στη µελωδία του

Va pensiero µαζί µε την πολυπληθή χορωδία και ορχή-

στρα, θα µείνει για πάντα στη µνήµη:

Πέτα σκέψη στη γη της αγάπης

Όπου η γνώση τροφή των ανθρώπων Όπου ελπίδα απ’ τον πόνο γεννιέται Στων βιβλίων την πλούσια ζωή.

Τώρα σβήνει ο φόβος της πλάνης Τα βιβλία τις µνήµες κρατούν

* Κατά το διάστηµα 1972-1976 ο John Lennon είχε χαρακτηρι-

στεί ανεπιθύµητος στις Η.Π.Α. (θυµίζουµε ότι ήταν Βρετανός)

και του είχε αφαιρεθεί η πράσινη κάρτα. Παρόλα αυτά συνέχισε

να µένει στις Η.Π.Α. και να διεκδικεί την άδεια παραµονής του

µε δίκες.


- 253 -

Πέτα σκέψη στη γη της Μελάνης Όπου οι άνθρωποι ελεύθεροι ζουν.

Η γιορτή µεταδόθηκε σε όλο τον κόσµο µε γιγα-

ντοοθόνες. Στις Βρυξέλλες ο Πρωθυπουργός Σιµόν

Ανάν έκανε δηλώσεις µε πολιτικά µηνύµατα, ότι η Συ-

νοµοσπονδία πορεύεται δίπλα στις άλλες υπερδυνάµεις

µε γνώµονα την ισόρροπη ανάπτυξη δικτύου και βιβλί-

ου, όπως ταιριάζει σε µια πλουραλιστική κοινωνία, ενώ

την προηγούµενη απαγόρευση δικαιολόγησε ως προ-

σπάθεια σωτηρίας µνηµείων του πολιτισµού.

«Οι εξελίξεις όµως έδειξαν ότι οι πολίτες δεν θε-

ωρούν τα βιβλία µνηµεία αλλά µέρος της ζωής και η

Συνοµοσπονδία ακούει τους πολίτες».

Οι δηλώσεις του για την Ελλάδα ως φωτοδότρια

ήταν σύντοµες, αλλά εντύπωση έκανε η προφανής, αν

και όχι ονοµαστική, αναφορά του στην Αντριάνα, που

µε την ατοµική της αγάπη για το βιβλίο διέδωσε τη συ-

νήθεια του µπουκρίντερ και µέσω αυτής το διάβασµα

βιβλίων στα λαϊκά στρώµατα.

Πάντως το ζεύγος (γιατί φυσικά ήταν ζεύγος, από

τη βραδιά του Η Ρωσική για Έλληνες) Νικόλας Κου-

τρουµάνος - Αντριάνα Μαρίνσκα δεν παραβρέθηκε ως

ζεύγος στη γιορτή. Ο Κουτρουµάνος ήταν παρών στον

Ελαιώνα, µαζί µε τη Μυριέλ Μουσαράφ, τον Καρα-

γιαννόπουλο και άλλα στελέχη του Τοµέα, καθώς και

µε τους Βασίλι και Ροµίνα Μαρίνσκι των Εκδόσεων

Σαλαµίνα και την Όλγα Μιχαήλοβα. Εκεί ήταν επίσης η


- 254 -

Ερµιόνη Τζούµα µε τους συγκατοίκους της, ο Μισέλ

Μονταλµπάν µε τον Σεκερµέλ και αµέτρητοι άλλοι πα-

ράγοντες του βιβλίου. Αλλά η Αντριάνα, ο Ναράγιαν

και η Περσεφόνη προτίµησαν την Αντισυγκέντρωση στο

αµφιθέατρο του Μητροπολιτικού Πάρκου.

Αν η γιορτή στον Ελαιώνα µάγεψε, η Αντισυγκέ-

ντρωση, που δεν µεταδόθηκε από γιγαντοοθόνες αλλά

καταγράφηκε σε χιλιάδες ερασιτεχνικά βιντεάκια και

όσοι την έζησαν δεν θα την ξεχάσουν ποτέ, σηµάδεψε

την ιστορία εκείνης της γενιάς και είναι δύσκολο να µι-

λήσει κανείς για τις µοναδικές νύχτες, όπου κάτω από

τους προβολείς του Πάρκου και τα απλωµένα πολύ-

χρωµα πανό, ανάµεσα στα πρόχειρα υπαίθρια βιβλιο-

πωλεία και µε τους άντρες και τις γυναίκες της

Aσφάλειας σε κάθε γωνιά, χιλιάδες γέµισαν την ορχή-

στρα, τις κερκίδες και το γύρω χώρο του αµφιθεάτρου

σε µια γιορτή-συζήτηση όπου ακούστηκαν οι πιο σο-

βαρές πολιτικές αναλύσεις των τελευταίων δεκαετιών.

Οι παρατάξεις και οι φράξιες τους δεν υπήρχαν, όλοι

µιλούσαν µε όλους σαν µια παρέα, ζούσαν την πιο ζω-

ντανή άµεση δηµοκρατία, ενώ η Αντριάνα και η Περ-

σεφόνη απολάµβαναν αυθόρµητες τιµές, η πρώτη για

τους λόγους που ανέφερε ο Σιµόν Ανάν και η δεύτερη

γιατί είχε διαθέσει την περιουσία της στην ίδρυση των

νηπιαγωγείων-βιβλιοθηκών. Παιδιά και σκυλιά έτρεχαν

χαρούµενα ανάµεσα στον κόσµο, το Imagine παιζόταν

σε πολλές διασκευές, ενώ στη µνήµη όλων θα χαρασ-

σόταν η µορφή του Πέτρου Χορν, που κανείς δεν µά-


- 255 -

ντευε ότι εκείνες οι νύχτες ήταν οι τελευταίες του. Μι-

λούσε για τη Nutopia του Lennon, γελούσε κι ο αινιγ-

µατικός εραστής του τον άκουγε µε λατρεία. Την τε-

λευταία νύχτα πήρε δηµόσια το λόγο και είπε πράγµατα

που οι πιο πολλοί άκουγαν για πρώτη φορά.

Είπε την ιστορία του διαδικτύου, του προδρόµου

του δικτύου. Πως στις αρχές του αιώνα υπήρχε απόρρη-

το επικοινωνιών και ψευδώνυµοι χρήστες, νόµιµα. Υ-

πήρχαν τα Internet cafe (η Αντριάνα θυµήθηκε τις αφη-

γήσεις της Όλγας) µε ανώνυµη χρήση ελεύθερη, δεν

µπορούσαν να βρουν το ίχνος σου. Κι όµως τότε, µε

όλη αυτή την ελευθερία, δεν έγινε τίποτα σηµαντικό.

Τα µεγάλα συµφέροντα σταδιακά επικράτησαν κι ο έ-

λεγχος επιβλήθηκε, και τεχνικά και µε νόµους. Πανεπι-

στήµια συνεργάστηκαν για να απονευρώσουν κόµβους,

να αχρηστεύσουν τα κανάλια διοχέτευσης της είδησης,

κι η δύναµη των χάκερ, που γεννήθηκε ως αντίσταση κι

έφτασε να γίνει οργανωµένο κίνηµα, πέρασε τελικά µε

γερές αµοιβές στα χέρια των ισχυρών ή εκφυλίστηκε σε

µέσο κοινής απάτης.

Μετά τον Πέτρο πήρε το λόγο ο Ναράγιαν Νεσάι,

και είπε ότι τότε, στην αρχή του αιώνα, υπήρχαν τα µε-

γάλα, αλλά υπήρχαν και µικρά συµφέροντα και τον µι-

κρό δεν τον χτυπάς εύκολα, τον νιώθεις πιο κοντά σου,

ενώ τώρα που όλα είναι στα χέρια των πολυεθνικών

µπορούν ευκολότερα να ενωθούν οι δούλοι (οι δούλοι

του ίδιου αφεντικού ενώνονται πιο εύκολα), τώρα µπο-


- 256 -

ρούν να χτυπήσουν οι µικροί στο δίκτυο, κι ας µην εί-

ναι δωρεάν.

Τα λόγια του συγκίνησαν, κυρίως γιατί ήταν του

Ναράγιαν Νεσάι, του σοβαρού νεοκοµµουνιστή, που

ελάχιστοι γνώριζαν ότι το όνοµά του σηµαίνει Πρίγκι-

πας του ουρανού και για τον οποίο το µόνο προσωπικό

που ήξεραν κάποιοι ήταν ότι φρόντιζε τον πατέρα του

στο γηροκοµείο. Η αυστηρή συνήθως όψη του φωτιζό-

ταν εκείνη τη νύχτα µε έναν τρόπο που τα άρθρα του

δεν είχαν αφήσει ως τότε να φανεί.

Την πρώτη µέρα µετά το τέλος της γιορτής ο Ε-

λαιώνας και το Πάρκο κρατούσαν τα αποµεινάρια της,

παρά τις φιλότιµες προσπάθειες των ανακυκλωτών. Το

πρωί στο µετρό οι επιβάτες αναδύονταν στους σταθ-

µούς πιο νωθρά, τα χέρια κρατούσαν λιγότερο σταθερά

τις τσάντες, κι ενώ χιλιάδες περνούσαν στα µόνιτορ

των ελεγκτών σταλµένοι από τις κάµερες ασφαλείας,

δεν ήταν µια κανονική µέρα. Όχι µόνο γιατί όλοι ήταν

ακόµα ευχάριστα ζαλισµένοι από τη γιορτή, µα και για-

τί σε λίγο θα βουβαίνονταν από απορία και φρίκη.

Οι άντρες και οι γυναίκες της Ασφάλειας γύρω

από το σταθµό Βικτόρια απέκλεισαν το χώρο κι έτσι ο

κόσµος είδε µόνο τις φωτογραφίες που τράβηξαν οι ί-

διοι. Σύµφωνα µε τις λακωνικές ειδήσεις, η βόµβα, που

προοριζόταν µάλλον για το κτίριο του Τοµέα Γραµµά-

των και Τεχνών, έσκασε στα χέρια του Πέτρου Χορν,


- 257 -

µέσα στο Πεδίο του Άρεως. Όταν τον βρήκαν, δεν υ-

πήρχε παρά το διαµελισµένο σώµα του. Η ώρα της έ-

κρηξης κι ένα ανώνυµο τηλεφώνηµα έδειξαν πως είχε

φροντίσει να µην υπάρχουν θύµατα, αλλά για το ατύ-

χηµα υπήρξαν διαφωνίες. Οι συζητήσεις άναψαν για το

αν ήταν ή όχι αυτοκτονία, κι ακόµα για το ποιο το επα-

ναστατικό νόηµα της αυτοκτονίας όταν η ευθανασία

του κάθε µιξοάρρωστου (κατά µία ακραία διατύπωση)

είναι τακτοποιηµένη νοµικά και ηθικά.

Ακολούθησαν συλλήψεις και πολύµηνη δίκη.

Μέλη του Φτηνό Βιβλίο για Όλους καταδικάστηκαν σε

κοινωνικό έργο λίγων ετών, αλλά µόνο ένας εξέτισε, µε

τη θέλησή του. Ο εραστής του Πέτρου ανακρίθηκε επί-

σης, αλλά δεν προέκυψε τίποτα σε βάρος του. Ειπώθη-

καν όµως τότε διάφορα για τη σχέση τους, ότι στην

πραγµατικότητα ήταν αντίστροφη, δηλαδή ο λατρεµέ-

νος και ισχυρός ήταν ο αφανής εραστής και ο Πέτρος

τού ήταν αφοσιωµένος µέχρι αυτοθυσίας.

Τη δεύτερη επέτειο της Μέρας της Μελάνης (που

γιορτάστηκε λιτά σε κλειστούς χώρους) εκδόθηκε η

Νοσταλγία του Ήλιου. Παραθέτουµε αυτούσια την πα-

ρουσίασή της από τους Λογοτεχνικούς Πεζόδροµους:

«Ο αρχαιολόγος ήρωας µε τους δύο βοηθούς του,

ένα νεαρό µαζί του στις περιπέτειες και µια ανάπηρη

συνάδελφό του από το σπίτι της, αναζητά στοιχεία για


- 258 -

την περίφηµη επανάσταση των δούλων στο βασίλειο

της Περγάµου, που είχε πρόγραµµα κοινοκτηµονικής

κοινωνίας. Ο αρχαιολόγος έχει να αντιµετωπίσει τρεις

φανατικές οργανώσεις, που η κάθε µία θέλει να επιβά-

λει τη δική της εκδοχή για εκείνη την επανάσταση. Η

πρώτη, που έχει ως µανιφέστο το έργο του 17ου αιώνα

Η Πολιτεία του ήλιου του Τοµάσο Καµπανέλα, έχει

σκοπό την αναδιάρθρωση της ανθρωπότητας µε την α-

ξιοποίηση των πιο προικισµένων από τη φύση. Η δεύ-

τερη, η φεµινιστική οργάνωση Κόρες της Γης, δανείζε-

ται στοιχεία από την ίδια Πολιτεία του Ήλιου αλλά και

από την πολύ παλιότερή της οµότιτλη φανταστική ι-

στορία του Ιαµβούλου, στην κοινοκτηµονική κοινωνία

της οποίας τα παιδιά δεν γνωρίζουν όχι µόνο τους πα-

τέρες, αλλά ούτε τις µητέρες τους. Τέλος η τρίτη είναι

µια οργάνωση ελλήνων εθνικιστών που µε λάβαρο την

επίσης οµότιτλη µελέτη του Παναγή Λεκατσά* προπα-

γανδίζει την ελληνική ταυτότητα εκείνων των πρωτο-

πόρων επαναστατών».

Σύµφωνα µε τον πρόλογο το έργο ήταν παραλλα-

γή γνωστού µυθιστορήµατος του 20ου αιώνα, της Νο-

σταλγίας των δράκων του ∆ηµοσθένη Κούρτοβικ. Είχε

* Τα τρία οµότιτλα έργα είναι υπαρκτά. Το βιβλίο του Π. Λεκα-

τσά πραγµατεύεται το ιστορικό γεγονός της, αναφερόµενης εδώ

ως θέµα του «βιβλίου» του Πέτρου Χορν, επανάστασης των

δούλων (133-128 π.Χ.) στο βασίλειο της Περγάµου. Με το ίδιο

θέµα υπάρχει επίσης στην ελληνική βιβλιογραφία το ιστορικό

µυθιστόρηµα Ψηλά το κεφάλι, δούλε: ο Αριστόνικος και η πολι-

τεία του ήλιου, του Χάρη Σακελλαρίου.


- 259 -

ωραία πλοκή, όµως µε όλη αυτή τη δράση, τους γρί-

φους και τις ανατροπές ελάχιστοι πρόσεξαν ότι ο κε-

ντρικός ήρωας δεν ενδιαφέρεται για την εν λόγω επα-

νάσταση παρά µόνο για να συνεχίσει τη µελέτη των αν-

θρώπινων κοινωνιών, ενώ οι οργανώσεις αναζητούν

αποδείξεις για την επιβεβαίωση των ιδεών τους, απο-

βλέπουν δηλαδή στο τέλος της έρευνας. Με τον ευπρο-

σήγορο, χιουµορίστα αρχαιολόγο, το βιβλίο αποκάλυ-

πτε έναν Πέτρο παιχνιδιάρη, µε αγάπη για τη ζωή και

µετριοπαθή. Όσοι τον ήξεραν είπαν πως κατά βάθος

έτσι ήταν, γι’ αυτό η «τροµοκρατική» ενέργειά του θα

µείνει ανεξήγητη.


- 260 -

11111111

Την Πρωτοχρονιά του 2063 εκδόθηκε ο Ναυτικός.

Ήταν περίπου 2000 σελίδες (σε δύο τόµους) και κυ-

κλοφόρησε αρχικά σε πέντε γλώσσες, µετά από γιγά-

ντιο µεταφραστικό αγώνα. Ταυτόχρονα ο Κουτρουµά-

νος κοινοποίησε και το τέχνασµα των ψευδώνυµων τό-

µων, πράγµα που (εκτός από αφορµή για πειράγµατα

µεταξύ των «συγγραφέων» της λίστας) υπήρξε ασυνα-

γώνιστη διαφήµιση. Για την παρουσίαση του µυθιστο-

ρήµατος νοµίζουµε πως το καλύτερο είναι να αντιγρά-

ψουµε πάλι από τους Πεζόδροµους:

«Όταν η Ευρώπη ερηµώθηκε κάποιοι σοφοί µε-

τακόµισαν στην Αφρική. Από εκεί τρεις, ο πολιτικός

Demon (από το ∆ηµόνικος), ο επιστήµονας Μελανίτης

κι ο διανοούµενος Ναυτικός (δεν µαθαίνουµε το όνοµά

του) ξεκίνησαν ένα ταξίδι µε πλοίο για τους πάγους.

Σκοπός, να βρεθεί η θρυλική πετρελαιοπηγή που έχει


- 261 -

τη δύναµη να κινήσει πάλι την Ευρώπη και να δώσει

ζωή στις χαµένες πατρίδες. Το ταξίδι είναι ταυτόχρονα

µια επιστροφή της µνήµης στη ζωή της ηπείρου, που

έχει τώρα περάσει σε παλαιότερα στάδια πολιτισµού,

µε τη βαρβαρότητα να κυριαρχεί στο εσωτερικό και

µόνο στα παράλια µια στοιχειώδη ανάπτυξη.

Το έργο είναι ογκώδες µε πολλούς εγκιβωτι-

σµούς. Κάθε στάση του πλοίου είναι και µια ιστορία

φανταστική, και όλες µαζί συνθέτουν τη συνολική ι-

στορία, που, κατά µία ανάγνωση, εκπροσωπεί τη συλ-

λογική µνήµη και συνείδηση της Ευρωπαϊκής ηπεί-

ρου».

Στα πρώτα πέντε τεύχη του 2063 οι Λογοτεχνικοί

Πεζόδροµοι (που εκδίδονταν σε δεκαπέντε γλώσσες και

διαβάζονταν από εκατοµµύρια αναγνώστες), δηµοσίευ-

σαν µια σειρά άρθρων για να βοηθήσουν τους αναγνώ-

στες στην προσέγγιση του µυθιστορήµατος. Σ’ αυτά

παρουσιάστηκαν συνοπτικά οι επί µέρους ιστορίες του

Ναυτικού, µεταξύ τους και οι επτά που είχαν γίνει βι-

βλία της λίστας του Κουτρουµάνου. ∆εν θα κουράσου-

µε τον αναγνώστη µας µε επαναλήψεις, θα δείξουµε

µόνο τη σχέση ανάµεσα στις επτά ιστορίες, αποκαλύ-

πτοντας και κάποια επιπλέον στοιχεία τους:

Στη Χαµένη λήκυθο η στάχτη, όπως ανακάλυψαν

ο δούλος Κριναγόρας και η βιβλιοπώλισσα Μαρίνα

Κύρου, ανήκε σε Αθηναία εταίρα, που βασανίστηκε

από τους πολιτικούς αντιπάλους του συντρόφου της και


- 262 -

για να µην αποκαλύψει ό,τι γνώριζε έκοψε µε τα δόντια

της τη γλώσσα και πέθανε*. Στον Ασύρµατο ένας αγω-

νιστής συλλαµβάνεται και βασανίζεται από τους ναζί

στη θέση του συντρόφου του χειριστή του ασυρµάτου,

σώζοντας έτσι και αυτόν και την οργάνωση, ενώ στην

Τσιγγάνα στο φάρο το φάντασµα µιας νεαρής πόρνης,

από τα κορίτσια που εκδίδονταν στην Ελλάδα πριν τη

Συνοµοσπονδία, στοιχειώνει τη µικρή κοινωνία ενός

νησιού. Σους Κήπους του Τσέχωφ, πάλι µε τη βοήθεια

φαντασµάτων ξεδιπλώνεται η ιστορία της Αθήνας λίγο

πριν και µετά την ίδρυση της Συνοµοσπονδίας, µέσα

από τρεις γενιές που κατοικούν το ίδιο σπίτι. Στη Λίστα

µια ιστορία ψευδώνυµων βιβλίων µοιάζει µε αυτή που

µόλις διαβάσατε και Ο κατάσκοπος, η περιπέτεια βιο-

µηχανικής κατασκοπείας, θυµίζει στη δοµή (όχι όµως

στις ιδέες και τη δύναµη) τον ίδιο τον Ναυτικό.

Η µόνη ιστορία από τις επτά που δεν έχει ως τώρα

γνωρίσει καθόλου ο αναγνώστης µας είναι αυτή που

αντιστοιχεί στον τίτλο Hotel Macedonia. (Γιατί το οµό-

τιτλο που γνωρίζει, µε την ιδιοκτήτρια pet shop και τον

ερωτευµένο πελάτη της είναι, θυµίζουµε, στην πραγµα-

τικότητα άλλο βιβλίο). Επειδή στον Ναυτικό αυτή η ι-

στορία είναι ο τελευταίος σταθµός του ταξιδιού πριν

την πετρελαιοπηγή και µεγάλης σηµασίας, την παρου-

σιάζουµε εκτενέστερα. Ο λόγος και πάλι στους Λογοτε-

χνικούς Πεζόδροµους, πέµπτο τεύχος του 2063 και τε-

λευταίο του αφιερώµατος στον Ναυτικό.

* Η Λέαινα, σύντροφος του Αρµόδιου.


- 263 -

«Στο προτελευταίο κεφάλαιο παρακολουθούµε

ένα ταξίδι προς το Βορρά, στο τέλος του οποίου οι τα-

ξιδιώτες µας φτάνουν στο Hotel Macedonia, σε τόπο

ονειρικό, αποκλεισµένο στο πολικό τοπίο…

………………………………………..

Στο παρακάτω απόσπασµα έχουµε ένα από τα

γνωστά λογοτεχνικά παιχνίδια του Νικόλα Κουτρουµά-

νου, αφού από την τρίτη παράγραφο και µετά το κείµε-

νο είναι, µε µικρές αλλαγές, συµπίληµα από πέντε συγ-

γραφείς περασµένων εποχών. Με τη σειρά διαβάζουµε

ένα απόσπασµα από το ∆αίµονα του σκοταδιού του Χά-

ουαρντ Λάβκραφτ, ένα από το Μαύρο βιβλίο του Ορ-

χάν Παµούκ, ένα από το Μόµπι Ντικ του Χέρµαν Μέλ-

βιλ*, ένα από την Περιπλάνηση στον κόσµο του Μ. Κα-

ραγάτση και τέλος ένα από το Ταξίδι στη λευκή θάλασ-

σα του άγνωστου συγγραφέα των αρχών του αιώνα

Βλάσση Τρεχλή.

Γλίστρησε τα χέρια στα διαµαντένια πλήκτρα και

το πλοίο, µε ένα βουητό που κράτησε λίγα δευτερόλεπτα,

µεταµορφώθηκε σε παγοθραυστικό. Στο σκοτεινό τούνελ

µε τις πορφυρές ανταύγειες από τα πρωτόζωα, ο ήλιος

του Πόλου έδινε µια γαλαζωπή λάµψη. Ο Demon στεκό-

ταν στην κουπαστή, ενώ ο Μελανίτης κοιτούσε την πυξί-

δα.

* Ο Λάβκραφτ σε µετάφραση Μ. Μαύτα, ο Παµούκ Στ. Βρετού,

ο Μέλβιλ Α.Κ. Χριστοδούλου.


- 264 -

«Πλησιάζουµε το Hotel Macedonia», είπε. «Εδώ

υπάρχει, πάνω σε έναν παράξενο θρόνο, ένας φυλακι-

σµένος βασιλιάς που δεν θυµάται ποιος είναι».

Στο τοίχωµα του τούνελ έχασκε ένα άνοιγµα και

κοιτάζοντας µέσα ο Demon είδε µια άβυσσο γεµάτη α-

ράχνες και σκόνη να φωτίζεται αµυδρά από τις φιλτρα-

ρισµένες ακτίνες του ήλιου. Τα µάτια του αντίκρισαν α-

πορρίµµατα, παλιά βαρέλια, κατεστραµµένα κουτιά και

έπιπλα αναρίθµητων ειδών, ενώ πάνω στο κάθε τι είχε

κατακαθίσει το σάβανο της σκόνης που απάλυνε τις έ-

ντονες γραµµές. Έπειτα φάνηκε στην άκρη των πάγων

ένας λασπωµένος γκρεµός. Ο Μελανίτης µίλησε σαν υ-

πνωτισµένος:

«Είναι η καινούργια κοιλάδα που παλιά ήταν θά-

λασσα. Τη σηµατοδοτούν παπούτσια επτακοσίων ετών,

λίπασµα τώρα πια, µπότες παράταιρες, κόκαλα από τε-

τράποδα και µπουκάλια µε ερωτικά γράµµατα απευθυ-

νόµενα σε άγνωστες αγαπηµένες. Από εδώ, όταν έρθει η

ώρα, θα περιπλανηθούµε σε µαιάνδρους που βρίσκονται

βαθιά, σε αίθουσες κάτω από τους αλλόκοτους πύργους

που βλέπουµε στον εξωτερικό κόσµο και στις οποίες ε-

δρεύει ένα αρχαίο ον σε θρόνο από κορµούς σπασµένων

αγαλµάτων».

Έπειτα το τούνελ άνοιξε και φάνηκε µια γαλήνια

ακτή, τώρα όµως ήταν νύχτα. Στο στερέωµα η µυστηρια-

κή µήνη του καινούργιου φεγγαριού περιπλεκόταν µε το

συρφετό των αστεριών. Και κάτω χαµηλά ένα άλλο τε-

ράστιο µισοφέγγαρο, ξαπλωµένο µε χαριτόβρυτη νωχέ-


- 265 -

λεια στο τόξο της ακρογιαλιάς: Welcome to the Hotel

Macedonia.

Οι άνεµοι δεν αγαπούσαν να συναντιούνται σ’ αυ-

τό τον τόπο και η ησυχία αντανακλούσε σε όλο το τοπίο.

Αν δεν ήταν ο ξεχασµένος καπνός που έβγαινε από τις

καµινάδες του hotel και ο οποίος έσβηνε σιγά σιγά, θα

έλεγες πως βρισκόσουν µπροστά σε µια έρηµη πόλη.

Το Ηotel Macedonia είναι ο τόπος συνάντησης

προσώπων από τους προηγούµενους σταθµούς, που κα-

ταφθάνουν από τη θάλασσα ή από τα έγκατα της γης,

καθώς στο κέντρο του hotel υπάρχει ένα πηγάδι, από-

ληξη υπόγειων διαδροµών. Καµιά φορά φτάνουν κι α-

πρόσκλητοι µε γενειάδα πλεγµένη κοτσίδες ή µε µουστά-

κια που σκεπάζουν το στόµα ή µε κράνη µε χάλκινα στε-

φάνια που τελειώνουν σε σταυρούς,* µια και ο συγγρα-

φέας δεν διστάζει, ακόµα και στις πιο σοβαρές στιγµές,

να παίζει µε αποσπάσµατα παλιών βιβλίων.

Το Hotel Macedonia είναι λοιπόν η αφετηρία

προς την πετρελαιοπηγή που θα ξαναδώσει ζωή, θα ε-

νώσει ανθρώπους και θα απαντήσει σε µυστικά και πα-

λιές ενοχές. Στο τελευταίο κεφάλαιο η πετρελαιοπηγή

βρίσκεται, αλλά το περιεχόµενό της και οι δυνατότητες

χρήσης είναι έκπληξη».

* Από Το θαµµένο πηγάδι, τον πρώτο από τους Τέσσερις ελληνι-

κούς φόνους του Αλέξη Πανσέληνου, µε ελαφρά διασκευή.


- 266 -

Η Όλγα Μιχαήλοβα δήλωσε ότι δεν σκοπεύει να

πεθάνει πριν διαβάσει όλο το µυθιστόρηµα. Η Αντριά-

να το ξεκίνησε σιγά σιγά, µε διαλείµµατα. Ο περισσό-

τερος κόσµος πάντως, αµήχανος από την έκταση του

έργου, αρκέστηκε κυρίως στο να συγκρίνει τα ψευδώ-

νυµα βιβλία της λίστας του Κουτρουµάνου µε τα αντί-

στοιχα αποσπάσµατα, µε συνέπεια οι «συγγραφείς» ε-

κείνων των βιβλίων να µνηµονεύονται ασταµάτητα ως

ήρωες της νοµιµοποίησης. Η αναζωπύρωση του θέµα-

τος προκάλεσε στον Σεκερµέλ νευρική κατάρρευση,

και ήταν τότε ακριβώς που αποφάσισε οριστικά να α-

ναζητήσει τις άλλες ρίζες του και µια νέα τύχη.

Η δηµοτικότητα του Ναυτικού απογειώθηκε όταν

χάρη στην αναγνωστική δεινότητα της Αντριάνας ήρθε

στο φως η ξεχωριστή σχέση του Νικόλα Κουτρουµά-

νου µε τον Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν, προηγουµένως όµως

η Συνοµοσπονδία και ο κόσµος όλος έζησε άλλο σηµα-

ντικό γεγονός: την άνοιξη του 2063 πέθανε, µόλις στα

σαρανταπέντε της, η περίφηµη Ελληνίδα.

Ο θάνατος της δεν ήταν απρόσµενος, αφού η Σο-

φία Σιµόν Ανάν, το γένος Μαύρου, Πρώτη Κυρία της

Συνοµοσπονδίας αν και από χρόνια σε διάσταση µε τον

Πρωθυπουργό, ήταν άρρωστη. Η υγεία της είχε επιδει-

νωθεί απότοµα τις πρώτες µέρες της νοµιµοποίησης

των βιβλίων, πράγµα που µαθεύτηκε µόνο µε το θάνατό

της.


- 267 -

Έτσι φανερώθηκε σε όλους κι ο λόγος που ο Νι-

κόλας Κουτρουµάνος έλειπε τότε διαρκώς από την Α-

θήνα: βρισκόταν µαζί της και µε φίλους του Σιµόν Α-

νάν σε συνεχή ταξίδια στα πιο απίθανα µέρη της γης,

προσπαθώντας µε γιατρούς και άλλους ειδικούς να τη

σώσει. Η αποκάλυψη προκάλεσε συγκίνηση αλλά και

περιέργεια. Τι σχέση είχε ο Νικόλας Κουτρουµάνος;

Ήταν βέβαια παλιός καθηγητής της και φίλος του

Πρωθυπουργού από τον πόλεµο, αλλά...

Επίσης µε το θάνατό της µαθεύτηκε ότι εκείνη

ήταν η πρωτοπόρος της περίφηµης συνδυασµένης µε-

θόδου καλλιέργειας κενάφ, που περιλάµβανε ένα µε-

ταλλαγµένο τύπο του φυτού κατάλληλο για θερµά κλί-

µατα, µαζί µε εξειδικευµένο αφρώδες θερµοκήπιο που

προστάτευε την υγρασία του και κάποιες άλλες παρα-

µέτρους. Τα πειράµατα τής προκάλεσαν σε νεαρή ηλι-

κία καρκίνο. Αν και σπάνιας µορφής δεν έφερε από µό-

νος του το θάνατο, κανείς στα 2063 δεν πέθαινε πια

από καρκίνο. Αλλά η Ελληνίδα βρισκόταν για µεγάλα

διαστήµατα σε µέρη της Αφρικής όπου διεξάγονταν

κάθε είδους πειράµατα και οι παρενέργειες από αυτά

συνεργάστηκαν µε τον καρκίνο για να τη σκοτώσουν.

Το απρόσµενο λοιπόν δεν ήταν ο θάνατός της, αλλά ο

κόσµος που συνέρευσε στην κηδεία.

Εκατοµµύρια απέκλεισαν την Αθήνα για τρεις

µέρες, όσο κράτησε το προσκύνηµα. Την τρίτη µέρα η

στάχτη της µπήκε σε λήκυθο και σκορπίστηκε στη θά-

λασσα, µετά από µεγαλειώδη ποµπή. Παράξενα λου-


- 268 -

λούδια σε χρώµα µατζέντα και άλλα που θύµιζαν τα

υπόλευκα στις γωνιές του κήπου του Βασίλι Μαρίνσκι

σκέπασαν το αυτοκίνητο που µετέφερε το αέρινο λεί-

ψανο. Για την τελετή η durcair είχε βάλει έκτακτες

πτήσεις κι ήρθαν οµάδες ακτιβιστών και αντιπροσωπεί-

ες οργανώσεων από όλο τον κόσµο, ποικίλες επιτροπές

και βέβαια οι αρχές της Συνοµοσπονδίας. Σοβαρά µέσα

και ταµπλόιντ δηµοσίευσαν την ιστορία της νεκρής, µε

έµφαση άλλοτε στο κοινωνικό και επιστηµονικό της

έργο και άλλοτε στην προσωπική της ζωή µε τον Σιµόν

Ανάν, κυρίως της εποχής που, πολύ νέα ακόµα, κρυβό-

ταν µαζί του στο Θεσσαλικό Κάµπο κι έκρυβε τα δίδυ-

µα σε φίλους, ενώ η ίδια εργαζόταν πάνω στα περίφηµα

πειράµατά της.

Τέλος αντικείµενο λαϊκής περιέργειας έγιναν, µε

αφορµή την κηδεία, τα ίδια τα δίδυµα. Ο Νικολά και η

Μελανί Σιµόν Ανάν, είκοσι χρονών και πολύ όµορφοι,

εµφανίστηκαν σοβαροί και λιγοµίλητοι, αληθινά πρι-

γκιπόπουλα και τα µέσα δεν αντιστάθηκαν στον πειρα-

σµό να παροµοιάσουν τον Νικολά, µε το ηλιοκαµένο

παρουσιαστικό, το ονειροπόλο βλέµµα και τις περιπέ-

τειες σε απρόσιτα µέρη, µε τον συγγραφέα των Γραµ-

µάτων από το Χαράρ Αρθούρο Ρεµπό. Για τη Μελανί,

που εκείνη την εποχή σπούδαζε βιολογία, τα σχόλια

περιορίστηκαν στην οµορφιά και την ευγένεια της κό-

ρης του Πρωθυπουργού και της Σοφίας Μαύρου.

Ο καθηγητής Κουτρουµάνος ήταν φυσικά επίσης

εκεί. Φανερά συντριµµένος, στάθηκε σε όλες τις εκδη-


- 269 -

λώσεις αµίλητος. Την τρίτη µέρα, στη θάλασσα, µε τον

Πρωθυπουργό και τα δίδυµα δίπλα του, ύψωσε τη λή-

κυθο, την άνοιξε και σκόρπισε τη στάχτη της Σοφίας

στο Σαρωνικό, λίγο πιο πέρα από την παραλία µετά

τους Βάλτους, όπου οι αχινοί είχαν ήδη κάνει αποικία.

Στην ίδια παραλία η Αντριάνα κατέβαινε χωρίς

σκυλιά πια και καθόταν κάτω από τη νοικιασµένη ο-

µπρέλα παρέα µε τον Ναυτικό. Η επέτειος της Μέρας

της Μελάνης πλησίαζε αλλά, όπως και η προηγούµενη,

θα γιορταζόταν σε κλειστούς χώρους, λιτά.

Ο θάνατος της Ελληνίδας είχε φέρει βαθύ πόνο

στον Νικόλα, µα η Αντριάνα δεν ρωτούσε: είχε µάθει,

από το Hotel Macedonia (όχι του Ναυτικού, το άλλο, το

δικό τους) ότι για εκείνον η αγάπη ήταν πάντα σιωπη-

λή:

«∆εν έχω βιβλία για την αγάπη, αν αυτό εννοείτε»,

είπε.

Όταν τη ρώτησα γιατί, απάντησε ότι η αγάπη είναι

σιωπηρή και αυτονόητη».

Έµενε λοιπόν σιωπηλή και η ίδια απέναντι στους

θησαυρούς που κρατούσε στην καρδιά του ο αγαπηµέ-

νος άντρας και διάβαζε τις ιστορίες του Ναυτικού αργά,

προσπαθώντας να βρει κι άλλα στοιχεία, µα η πολύ-

πλοκη αφήγηση την αποπροσανατόλιζε.


- 270 -

Ώσπου µια µέρα…

Έτρωγε µια τροποποιηµένη πατάτα από την κα-

ντίνα της παραλίας και κοίταζε τους αχινούς που απλώ-

νονταν ξανά στιλπνοί και µαύροι κάτω από το νερό,

εδώ που, χρόνια πριν, η Ιστορία, επεµβαίνοντας στη

φύση, είχε ερηµώσει τη ζωή.

Η Ιστορία.

Ό,τι είναι Ιστορία µοιάζει παλιό, το αφαιρούµε

από το παρόν µε µια πράξη καταγραφής. Όµως η Ιστο-

ρία είναι πάντα εδώ.

2043, πραξικόπηµα των εθνικιστών. Ο Νικόλας

έκρυβε στο λοφτ του αγωνιστές, πολύ πιθανόν να έκρυψε

τον Σιµόν Ανάν…

Ξαφνικά, χωρίς φανερό λόγο, η Αντριάνα θυµή-

θηκε την επεισοδιακή εκείνη µέρα µε τον πράκτορα και

τα σκυλιά, όταν η ίδια είχε πει, στην κουβέντα τους στο

προκάτ της Όλγας Μιχαήλοβα, ότι µάταια θα την ανέ-

κριναν αφού δεν ήξερε τίποτα. Τότε ο Νικόλας είχε α-

παντήσει ότι ακριβώς το να σε ανακρίνουν ενώ δεν ξέ-

ρεις τίποτα είναι το πιο φοβερό.

Τελείωσε µε την πατατούλα, τοποθέτησε το περι-

τύλιγµα στον κάδο της durecom και άρχισε, χωρίς βια-

σύνη, να αναζητά για δεύτερη ανάγνωση το απόσπα-

σµα του Ναυτικού που µόλις είχε καταλάβει ότι περιεί-

χε την απάντηση σε πολλά:

Στο υπόγειο της οδού Πιπίνου, στην Αθήνα της

Κατοχής, έναν αιώνα πριν τον Πόλεµο του Νερού, ο

αγωνιστής µε το ψευδώνυµο Μιχάλης προτείνει στον


- 271 -

σύντροφό του, τον χειριστή του ασυρµάτου, να φύγει

για να σωθεί και να σώσει τα πολύτιµα µυστικά που

γνωρίζει. Θα έµενε ο ίδιος στη θέση του.

«Μα σύντροφε Μιχάλη, εσύ δεν ξέρεις τον κώδικα

του ασυρµάτου», είπε ο χειριστής, µολονότι και οι δύο

γνώριζαν πως ο διάλογος γινόταν για τους τύπους.

«Ακριβώς, σύντροφε», απάντησε ο Μιχάλης.

Πράγµατι, ακριβώς αυτή ήταν η ιδέα, ότι µόνο έ-

νας σε κάθε βάση επικοινωνίας θα γνώριζε το χειρισµό,

όχι φυσικά του (απλούστατου) µηχανήµατος, αλλά του

κώδικα των παράνοµων µηνυµάτων. Αυτός ο ένας έπρε-

πε να προστατευθεί µε κάθε τρόπο.

Έσφιξαν τα χέρια. Ο Μιχάλης χαµογελούσε, το

πρόσωπό του έλαµπε. Είναι γιορτή να θυσιάζεσαι για τον

αγώνα…»

Έτσι η Αντριάνα έµαθε ότι ο Νικόλας Κουτρου-

µάνος ήταν ήρωας όχι µόνο γιατί έκρυβε αγωνιστές,

αλλά και γιατί πιάστηκε στη θέση του φίλου του Ζαν

Πωλ Σιµόν Ανάν, που ήταν ο πραγµατικός κρυπτογρά-

φος και χάκερ και βασανίστηκε για να αποκαλύψει

κλειδιά κρυπτανάλυσης και προγράµµατα των χάκερ

που απλούστατα αγνοούσε.

Η ιστορία µαθεύτηκε σιγά σιγά και, πράγµα πα-

ράξενο, δεν έκανε µεγάλη εντύπωση. Όλοι περίµεναν

πια τα πάντα από τον Κουτρουµάνο, ακόµα και το γε-

γονός ότι σε αυτόν χρωστάει τη ζωή του (γιατί ήταν


- 272 -

σχεδόν βέβαιο ότι αν πιανόταν θα αυτοκτονούσε) ο ί-

διος ο Πρωθυπουργός της Ευροβαλκανικής Συνοµο-

σπονδίας. Πιο πολύ εντυπωσίασε η πληροφορία ότι ο

Σιµόν Ανάν υπήρξε κρυπτογράφος και χάκερ τόσο δει-

νός, ώστε η Αντίσταση προστάτευε τις γνώσεις του θυ-

σιάζοντας άλλους συντρόφους, ακόµα και επιπέδου

Κουτρουµάνου. Το καµουφλάζ υπήρξε τόσο τέλειο,

τόσο καλά οργανωµένο, ώστε αρκετοί παλιοί τους σύ-

ντροφοι ένιωσαν για την αποκάλυψη την ίδια έκπληξη

µε τους νεότερους.

Για τα γεγονότα της νοµιµοποίησης την πιο ξά-

στερη κρίση είχε η Όλγα Μιχαήλοβα, που δεν έχανε

ευκαιρία να δηλώνει:

«Εγώ, παιδιά µου, θα πεθάνω ευτυχισµένη, είδα

τα σπίτια της Αθήνας γεµάτα βιβλιοθήκες».

Τα επόµενα χρόνια η Αντριάνα επιδόθηκε µε ζή-

λο στην αναδιοργάνωση των Εκδόσεων Σαλαµίνα σε

κοινοκτηµονική βάση, όρο που έθεσε στον πατέρα της

για να αναλάβει την επιχείρηση.

«Εγώ δεν είµαι κληρονόµος», δήλωσε στον συγ-

χυσµένο Βασίλι Μαρίνσκι, που απλώς έψαχνε τρόπο να

ξεφορτωθεί το τυπογραφείο για να ασχοληθεί µε το ε-

πόµενο εργαστήριο. (Μόλις είχε µυηθεί στην κατα-

σκευή ραδιοφώνων µε λάµπες).

Στην κολεκτίβα Σαλαµίνα εντάχθηκαν αρκετοί

συγγραφείς, µεταξύ των οποίων κάποιοι από το διαλυ-


- 273 -

µένο Φτηνό Βιβλίο για Όλους, η Ερµιόνη Τζούµα (µε

γενναιόδωρο κεφάλαιο), ο Ναράγιαν Νεσάι και – ναι,

το µαντέψατε – ο Μισέλ.

Την ίδια εποχή ο Κουτρουµάνος και η Αντριάνα

διάλεξαν ένα µεγάλο σπίτι στην οδό Πειραιώς, όχι µα-

κριά από το παλιό λοφτ του καθηγητή. Το ιστορικό της

επιλογής του είναι λίγο αστείο, καθώς η Αντριάνα το

προτίµησε γιατί αγνοούσε τη σηµασία µιας ελληνικής

λέξης ήδη σε αχρηστία πριν εκείνη γεννηθεί κι έτσι,

διαβάζοντάς την σε ένα παλιό κείµενο για το κτίριο,

νόµιζε ότι αυτό υπήρξε κάποτε κατάλυµα σκύλων.

Άσχετα από την παρεξήγηση η επιλογή αποδεί-

χτηκε ευτυχής. Το µέγαρο διαµορφώθηκε σε ευρύχωρο

σπίτι κι εκεί εγκαταστάθηκαν η Μελάνη, η διασηµότε-

ρη γάτα του κόσµου, ο καθηγητής νεοελληνικής Ιστο-

ρίας, κριτικός λογοτεχνίας, ήρωας της Αντίστασης και

ένας από τους µεγαλύτερους συγγραφείς του 21ου αιώ-

να Νικόλας Κουτρουµάνος και η Αντριάνα Βασίλιεβα

Μαρίνσκα, πρώην κυνηγός, στοριτέλερ και µπουκρί-

ντερ και νυν επικεφαλής εκδοτικής κολεκτίβας και πα-

γκόσµιος πολιτιστικός θρύλος.


- 274 -

11112222

Χρόνια αργότερα, ο Νικόλας Κουτρουµάνος πήρε

ένα µήνυµα από τον Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν. Ο πρώην

Πρωθυπουργός ήταν άρρωστος και τελείωνε τη ζωή

του µε τη θέλησή του, όχι γιατί ήταν τόσο επώδυνη αλ-

λά γιατί δεν τον ενδιέφερε πια. Η νόµιµη δυνατότητα

να διαλέγουµε την ώρα του θανάτου µας είναι κατά

πολλούς µεγάλο επίτευγµα της Συνοµοσπονδίας, κατ’

άλλους όµως απλώς ευτέλισε αξίες. Αλλά δεν είναι αυ-

τό το θέµα µας.

Ο Κουτρουµάνος συνάντησε τον Σιµόν Ανάν στο

σπίτι του στις Βρυξέλλες. Ήπιαν σπάνιο κρασί (απαγο-

ρευµένο από τους γιατρούς), ο Ζαν Πωλ ειρωνεύτηκε

τα θαύµατα της σύγχρονης ιατρικής, ο Νικόλας δεν του

θύµισε πόσοι αγώνες έγιναν γι’ αυτά. Είχαν ελάχιστα

να πουν µε λέξεις. Ο καθένας τους ήταν ένα σπουδαίο

µυθιστόρηµα που αξιώθηκε να διασταυρωθεί µε ισοδύ-

ναµά του. Τα µυθιστορήµατα τελειώνουν.


- 275 -

Ο Σιµόν Ανάν έδωσε στον Κουτρουµάνο ένα α-

ντίγραφο από τη µόλις γραµµένη, στα ελληνικά, επι-

στολή του προς την κόρη του Μελανί Σιµόν Ανάν, ∆ι-

ευθύνουσα Σύµβουλο της Παναφρικανικής Οργάνωσης

για την Προστασία και Ανάπτυξη της Ζωής και του ζή-

τησε να τη διαβάσει µπροστά του. Η επιστολή έγραφε:

Αγαπηµένη κόρη Μελανί, Πριγκίπισσα του

Ναϊρόµπι,

∆εν χρειάζονται λόγια παρηγοριάς όταν ο

άνθρωπος παίρνει τις αποφάσεις του. Θα ήθελα

πριν πεθάνω να σου µιλήσω, γιατί όσο περισσότε-

ρα γνωρίζεις τόσο καλύτερα για σένα. Όσο για δή-

θεν δίδαγµα, οι λύσεις που δίνουµε στα διλήµµατά

µας είναι πάντα προσωπικές και η πείρα των άλ-

λων δεν βοηθάει, σου εύχοµαι πάντως να διαχειρι-

στείς µε εντιµότητα τα δικά σου διλήµµατα. Κατό-

πιν τούτων έρχοµαι στο θέµα:

Το 2060, έτος όπως ξέρεις επαναφοράς του

έντυπου βιβλίου στη νοµιµότητα, ο σήµερα πρέ-

σβης Παύλος Καραγιαννόπουλος – ο κοµιστής σε

σένα αυτής της επιστολής –, «αποκάλυψε» δήθεν

στην τότε Τοµεάρχη Γραµµάτων και Τεχνών της

Ελλάδας Μυριέλ Μουσαράφ ότι ο καθηγητής Νι-

κόλας Κουτρουµάνος, εγώ και κάποιος τρίτος υ-

πήρξαµε περίπου συµµορία που έψαχνε µια πετρε-

λαιοπηγή κι εγώ σκότωσα τον τρίτο της παρέας και


- 276 -

την πόρνη Μελάνη που ήταν µαζί του. Η Μουσα-

ράφ όµως αρνήθηκε να µε εκβιάσει και τότε ο Κα-

ραγιαννόπουλος µε πληροφόρησε για την αφοσίω-

σή της και εγώ έδωσα την άδεια για τη νοµιµοποί-

ηση.

Η ιστορία ήταν βέβαια πλαστή, για να δοκι-

µαστεί η αφοσίωση της Μουσαράφ, όµως, Μελανί,

εν αγνοία του ο Καραγιαννόπουλος πλησίασε εκ-

πληκτικά την αλήθεια. Πετρελαιοπηγή που ψάχνα-

µε δεν υπήρχε, την ιδέα αυτή τη δανείστηκε από

την υπόθεση του µυθιστορήµατος του Κουτρουµά-

νου «Ο Ναυτικός», που την είχε διαβάσει σε ένα

άρθρο. Αλλά οι τρεις συνεργάτες υ π ή ρ ξ α ν: ένας

επιστήµονας, ένας διανοούµενος κι ένας πολιτικός,

όπως δηλαδή το γράφει ο Νικόλας στον «Ναυτικό»

του. Τρεις συνεργάτες που έστησαν ολόκληρο σχέ-

διο υποστήριξης των κατατρεγµένων ανθρώπινων

κοινωνιών. Αυτοί οι συνεργάτες ήταν η Σοφία

Μαύρου, δηλαδή η µητέρα σου, ο Νικόλας Κου-

τρουµάνος κι εγώ.

Τα πρωτοπόρα πειράµατα της Σοφίας άνοι-

ξαν το δρόµο. Επενδύσαµε κεφάλαια από πωλήσεις

σπάνιων βιβλίων και από την περιουσία κοµµατι-

κών και άλλων οργανώσεων. (∆εν τα καταχραστή-

καµε, τα επενδύσαµε κανονικά για λογαριασµό των

οργανώσεων). Φτιάξαµε τις επιχειρήσεις του κε-

νάφ. Το προϊόν έδωσε ζωή, δυνατότητες εκπαίδευ-

σης και εξειδίκευσης και φτηνό χαρτί όχι µόνο για


- 277 -

βιβλία αλλά και για είδη υγιεινής. Επίσης υλικό για

έπιπλα, ρούχα, περιτυλίγµατα. Οι οργανώσεις και

οι επιχειρήσεις ήρθαν επίσης σε επαφή (κυρίως

στον πόλεµο που, ειρωνικά, αµβλύνει τις διαφορές

και ενώνει συγγενείς στόχους) µε άλλες οργανώ-

σεις, που βοηθούσαν για τη διανοµή νερού και για

τη µόρφωση των φτωχών, όπως ήταν λ.χ. οι εθε-

λοντές που βοηθούσαν τους Ροµά.

Στον πόλεµο επίσης ο Νικόλας, παρατηρώ-

ντας τις εξελίξεις, συνέλαβε την ιδέα να απαγορευ-

θούν τα βιβλία για να αποκτήσουν ακόµα µεγαλύ-

τερη αξία. ∆εκαπέντε χρόνια βιβλιοαπαγόρευσης

απέδωσαν πράγµατι. Εγώ από τη θέση µου στο

κόµµα και στην κυβέρνηση προώθησα το σχέδιο,

που αποσκοπούσε κυρίως στην ανάπτυξη των εν

λόγω επιχειρήσεων και την ενίσχυση των φτωχών

µε µαζικές πωλήσεις χαρτιού, µα πήρε απρόβλεπτη

τροπή όταν µε πρωτοβουλίες απλών ανθρώπων και

συγγραφέων άλλαξαν τα γούστα των βιβλιόφιλων

κι ήρθε ανέλπιστα η µεγάλη κατανάλωση καλών

βιβλίων.

Η δράση των οργανώσεων συνεχίζεται ακό-

µα, καθώς και τα διάφορα πειράµατα. ∆ικοί µας

άνθρωποι, σαν τον Βασίλι Μαρίνσκι, δοκιµάζουν

νέες ποικιλίες του φυτού στους κήπους τους, ενώ

και οι άνθρωποι της ebedu προσπαθούν, χρησιµο-

ποιώντας µάλιστα συχνά τα δηµόσια πάρκα, καθώς


- 278 -

ο κόσµος βρίσκει τα λουλούδια των µεταλλαγµέ-

νων φυτών παράξενα και γοητευτικά.

Όµως δεν τελείωσα. Σε εκείνο το ευφάνταστο

τεστ αφοσίωσης, ο Καραγιαννόπουλος εν αγνοία

του είπε κι άλλη αλήθεια στη Μυριέλ Μουσαράφ.

Γιατί, αγαπηµένη Μελανί, ε γ ώ σκότωσα την πόρ-

νη Μελάνη.

Κι όχι κατά λάθος. Επίτηδες. Όχι ως δεύτε-

ρο, µα ως π ρ ώ τ ο θύµα. Ποτέ δεν υπήρξε εθνικι-

στής θύµα στην επιχείρηση εκείνη, απλώς εκµεταλ-

λεύθηκα το Νέο Γοργοπόταµο για να καλύψω µετά

την αλήθεια. Το πραγµατικό υποψήφιο θύµα ήταν η

Μελάνη.

Είναι γεγονός πως όταν αγωνίζεσαι για κάτι

σηµαντικό για µεγάλο πλήθος ανθρώπων, συχνά

πρέπει για χάρη των σκοπών σου να τσακίσεις και

να εξολοθρεύσεις τους πιο αδύναµους, βασανισµέ-

νους κι αθώους, δηλαδή αυτούς ακριβώς για τους

οποίους υποτίθεται πως αγωνίζεσαι. ∆εν είχα άλλη

επιλογή. Μετά τη σύλληψη του Νικόλα ήταν θέµα

ηµερών να την πιάσουν. Γι αυτούς ήταν η αγαπη-

µένη του, µε την οποία θα τον εκβίαζαν για να του

αποσπάσουν τις πολύτιµες γνώσεις του. Γνώσεις

βέβαια ο Νικόλας δεν είχε, όµως η Μελάνη ήξερε

για τη δράση µας στην Αφρική, γιατί εκείνος χωνό-

ταν στην αγκαλιά της και της έλεγε διάφορα: για τη

Σοφία, για το κενάφ, για τις απαλλοτριώσεις βι-

βλίων. ∆εν µπορούσα να ξέρω πόσο οι εθνικιστές


- 279 -

θα ενδιαφέρονταν για τις επιχειρήσεις µας, αν ό-

µως καταλάβαιναν ότι αυτές ήταν το παν για µας,

όλα θα καταστρέφονταν. Αν έχει κάποια σηµασία,

να θυµίσω πως ο Νικόλας τότε ήταν φυλακή για να

σωθώ εγώ, και µαζί η Σοφία και το σχέδιό µας.

Το έκανα λοιπόν µόνος µου, έτσι έκρινα, α-

φού πρώτα φρόντισα να είναι η µέρα της στο δω-

µάτιο. (Εναλλασσόταν στην υποδοχή µε άλλη γυ-

ναίκα). Καταλαβαίνεις, Μελανί, την ειρωνεία, ήταν

η µ έ ρ α τ η ς Μ ε λ ά ν η ς! Ύστερα φρόντισα να

φτάσει η πληροφορία στη φυλακή, στον Κουτρου-

µάνο, ότι έγινε κατά λάθος. Επίσης φρόντισα να

φτάσει και η φήµη ότι αυτός που τη σκότωσε, ένας

νεοκοµµουνιστής δήθεν, σκοτώθηκε µετά σε ενέ-

δρα των εθνικιστών. ∆εν ξέρω τι πίστεψε τότε ο

Νικόλας. Όταν ξαναβρεθήκαµε, παραστήσαµε κι οι

δύο πως ήταν, αόριστα, µια απώλεια πολέµου.

Αν έχει επίσης κάποια σηµασία, δεν της διέ-

λυσε η σφαίρα το κεφάλι, αυτή ήταν µια φήµη που

ίσως γεννήθηκε επειδή δεν άφησαν τα παιδιά της

να τη δουν.

Επιστρέφω τώρα στη χρονιά της νοµιµοποίη-

σης. Θα θυµάσαι την ιστορία µε τη λίστα του Κου-

τρουµάνου, ήσουν τότε δεκαεπτά χρονών. Πρέπει

λοιπόν να σου πω ότι πράγµατι ανησυχούσα για το

περιεχόµενο εκείνης της περίφηµης λίστας. Ήταν

κάτι για το οποίο δεν γνώριζα τίποτα, αποκλειστι-


- 280 -

κά έργο του Νικόλα, µε συνεργάτες µάλιστα δικούς

µας συντρόφους από την επιχείρηση του κενάφ,

πρώτο πρώτο τον Βασίλι Μαρίνσκι, όπως ανακά-

λυψε ο Καραγιαννόπουλος. Όταν εντόπισε και την

κόρη του στην υπόθεση µέχρι που θελήσαµε να τη

συλλάβουµε – αλλά γι’ αυτό καλύτερα να µη σου

πω, είναι κάπως αστείο και ντροπιαστικό.

Η άγνοια, το παραδέχοµαι, πάντα µε ενο-

χλούσε. Σχετικά µε αυτό θυµάµαι πολύ καλά και τα

δικά σου λόγια, όταν µε αφορµή το ζωάκι, το ∆αί-

µονα της Τασµανίας, σου είχα πει τότε επιτιµητικά

ότι θέλεις να ελέγχεις ανθρώπους. Μου είχες απα-

ντήσει: «Πατέρα, αυτή είναι δ ι κ ή σου ιδιότητα».

Σε ένα µελόδραµα θα ήµουν ίσως ο κακός:

εγώ πήρα τη Σοφία, εγώ σκότωσα τη Μελάνη, για

µένα βασανίστηκε ο Νικόλας, παραλίγο να κάνω

κακό ακόµα και στη σηµερινή του σύντροφο. Θέλω

να πιστεύω πως δεν είναι ακριβώς έτσι. Η αλήθεια

είναι πως συχνά φοβάσαι αυτόν που θυσιάστηκε

για σένα, µα νοµίζω πως ούτε αυτό ήταν, λογικά

είχα εµπιστοσύνη στον Νικόλα. Ο ίδιος άλλωστε µε

ενηµέρωσε τότε, προσωπικά, πως η λίστα ήταν δι-

κό του έργο και πως απλώς «έγραφε για µας». Το

είπε για να µε καθησυχάσει, ίσως και για να µε ευ-

χαριστήσει, αλλά προκάλεσε το αντίθετο.

Γιατί βλέπεις, Μελανί, τα βιβλία εκείνα ήταν

λ ο γ ο τ ε χ ν ί α. Σε σύγκριση µε άλλου είδους

κείµενα, η λογοτεχνία έχει διαφορετική δύναµη,


- 281 -

ανεξέλεγκτη, περίπου όπως οι τύψεις µας και η

θεία δίκη σε σχέση µε τη δικαιοσύνη των ανθρώ-

πων. ∆εν ήταν το τι γνώριζε ο Νικόλας για το φόνο

της Μελάνης, ή το τι θα έγραφε συνειδητά. Φοβό-

µουνα για ό,τι τυχόν θα του ξέφευγε και σε µια µό-

νο φράση, ό,τι θα γλιστρούσε από µια µόνο ρωγµή

της συνείδησης από τις αµέτρητες που υπάρχουν

στη λογοτεχνία. ∆εν ξέρω αν καταλαβαίνεις: έτρε-

µα τη φωνή της καρδιάς του πιο ακριβού µου φί-

λου, ένα τσεκούρι πάνω στον πάγο πριν προλάβω

να ζητήσω συγχώρεση.

Ελπίζω πράγµατι να µε συγχωρέσει. Όσο για

το βιβλίο (τελικά, όπως πια ξέρουµε, ήταν έ ν α βι-

βλίο), άδικα φοβόµουν. «Ο Ναυτικός» – τον έχεις

διαβάσει; – είναι µεγαλειώδης. Στέκεται πολύ ψη-

λά σε σχέση µε όλα αυτά που σου γράφω εδώ, τις

ενοχές, τα ψέµατα και τις συγγνώµες.

Πιστεύω πως η µνήµη της µητέρας σου πρέ-

πει να περάσει στις επόµενες γενιές. Όσο για το

γιατί έφυγε από µένα, για έναν τέτοιο άνθρωπο µια

σχέση, ακόµα κι ένας γάµος, έχει µάλλον µικρή

σηµασία, όµως θα πεθάνω µε το βάρος ότι µπορεί

και να έφυγε γιατί διαισθάνθηκε τον φόνο της Με-

λάνης. Βλέπεις τότε κρυβόµασταν µαζί στο Θεσσα-

λικό Κάµπο, εγώ µάλιστα µόλις είχα φτάσει και

σχεδόν αµέσως ξανάφυγα για την Αθήνα, για την

«επιχείρηση».


- 282 -

Το αινιγµατικό όµως, Μελανί, δεν είναι γιατί

έφυγε η µητέρα σου, αλλά γιατί ή ρ θ ε σε µένα,

γιατί µε διάλεξε. Ίσως το έκανε ακριβώς για να µη

διαλέξει, να µη δοθεί ποτέ στον έρωτα. ∆εν µου

αρέσει που το λέω, µα ήµουν κ ε ν ή επιλογή.

Τώρα θα ήθελα να σου πω τη γνώµη µου για

µερικούς ανθρώπους που ίσως συναντήσεις µε τη

δηµόσια ιδιότητά σου.

Πρώτα και κύρια, Μυριέλ Μουσαράφ. Η

Μουσαράφ είναι άνθρωπος µε αρχές, ποτέ δεν θα

εκβίαζε κανέναν. Ποτέ επίσης δεν ενδιαφέρθηκε

ποιος σκότωσε ποιον, ούτε καν ποιος ίδρυσε και µε

ποιο σκοπό τις επιχειρήσεις της Αφρικής. Οι επι-

χειρήσεις οι ίδιες ήταν που την ενδιέφεραν, ήταν

και είναι µια ενθουσιώδης, καλοπροαίρετη

καπιταλίστρια.

Ίσως έχεις ακούσει για το σκάνδαλο Κοβάλ-

σκι. Τότε είχε µπει µπροστά ένα σχέδιο συνεργασί-

ας µεταξύ ebedu και durcel για τη ναυπήγηση

dolphins σαν τα περίφηµα αποκριάτικα Ντούντου,

που θα γίνονταν πλωτές βιβλιοθήκες και λέσχες

ανάγνωσης. Η durcel θα έβαζε τα σκάφη και η

ebedu τον εξοπλισµό. Ήταν φιλόδοξο σχέδιο, που

µακροπρόθεσµα είχε επιτυχία µόνο µε παιδιά –

ποιο πιτσιρίκι δεν έχει κλάψει για να ταξιδέψει µε

τα «Τριβιζάς», «Άντερσεν» και «Τζόαν Ρόου-

λινγκ»;


- 283 -

Το αρχικό πλάνο όµως ήταν για ενήλικες κι

όταν ναυπηγήθηκαν τα δύο πρώτα Ντούντου-

βιβλιοθήκες, τα «Στρατής Τσίρκας» και «Μάρω

∆ούκα», στο εναρκτήριο επίσηµο ταξίδι Πειραιάς -

Σαντορίνη η Μυριέλ Μουσαράφ γνώρισε τη Ντα-

νιέλα Κοβάλσκι της durcel, µια ευφυέστατη, χαρι-

τωµένη µηχανικό. Το σκάνδαλο στις παλαιστινια-

κές κοινότητες ήταν µεγάλο.

Σήµερα η Μουσαράφ, που βρίσκεται στη

Μαδρίτη ως Τοµεάρχης Βιοµηχανίας και Ανάπτυ-

ξης της Ισπανίας, είναι για τη φτωχή νεολαία και

τους ηλικιωµένους Παλαιστίνιους σύµβολο ξεπου-

λήµατος, ενώ αντίθετα η µεσαία τάξη τη θεωρεί

σύµβολο ενότητας. Αλλά για σένα, πιστεύω, δεν έ-

χει τόσο σηµασία η ενότητα ή µη Παλαιστινίων και

Εβραίων µε µια ερωτική σχέση, όσο το εξής: Με-

λανί, πρόσεξε, το δίδυµο Μουσαράφ – Κοβάλσκι

αγοράζει τα πάντα!

Ο Καραγιαννόπουλος τώρα. Νοµίζω πως ή-

ταν ερωτευµένος µε τη Μυριέλ. Όπως και να είναι,

την άφησε και γύρισε σε µένα. Έτσι αποκαλύφθηκε

σιωπηρά πως ήταν πάντα άνθρωπός µου, αν και

ούτε αυτός, όπως σου είπα, γνώριζε την αλήθεια

για το φόνο της Μελάνης. Στον Πόλεµο του Νερού

ήταν µαζί µου στην Αντίσταση και ξέρει πρόσωπα

από τότε, ανάµεσά τους και τον Μαρίνσκι, ενώ από

την όλη επιχείρηση του κενάφ γνωρίζει µόνο ένα

µέρος. Είναι πάντα άνθρωπός µου, αλλά θα έλεγα


- 284 -

να εµπιστεύεσαι µόνο ως ένα σηµείο αυτούς που

είναι άνθρωποι κάποιου.

Μπορεί επίσης να βρεθεί στο δρόµο σου ένας

τύπος ονόµατι Μιχάλης Αφεντούλης ή Μισέλ Μο-

νταλµπάν. Ο πατέρας του, ένας τυχοδιώκτης, κά-

ποτε έµπλεξε µε τις επιχειρήσεις µας και παραλίγο

να µας κάνει ζηµιά, για να τον ηρεµήσουµε διορί-

σαµε το γιο του στον Τοµέα. Τα τελευταία χρόνια ο

γιος το έχει ρίξει στα ταξίδια, να γνωρίσει τον κό-

σµο. Τι να σου πω, πρόσεχε…

Η Περσεφόνη Ζόργκου των νηπιαγωγείων

είναι η κόρη της Μελάνης. Η εξέλιξή της είναι πα-

ρηγοριά για µένα, δεν έχω κάτι άλλο να πω επί αυ-

τού.

Από τους ήρωες της νοµιµοποίησης σου ανα-

φέρω και την Ερµιόνη Τζούµα, τη γνωστή συγγρα-

φέα. Στην Ελλάδα την εκτιµούν πολύ γιατί υπήρξε

µέλος της οµάδας Κουτρουµάνου και γιατί χρησι-

µοποίησε τη φήµη της για να αναβιώσει τη µελέτη

του µεγάλου συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη. Τη συ-

νάντησα µια φορά, συµπαθητική, λίγο αφελής. Εί-

ναι παντρεµένη µε τον βουλευτή του ΣΥ.Ν.Ε.Κ.

Ναράγιαν Νεσάι.

Τέλος η Αντριάνα Μαρίνσκα, η σύντροφος

του Νικόλα, είναι από τους ανθρώπους που ανεξή-

γητα εµπιστεύεσαι σαν το καθαρό νερό.


- 285 -

Αυτά είναι τα πράγµατα όπως τα ξέρω. Κοι-

τάζω τώρα τη φλόγα της µητέρας σου απέναντί

µου. Ο Νικόλας, αν συναντηθείτε, θα σου εξηγήσει.

Σε φιλώ,

Να είσαι πάντα ο εαυτός σου αγαπηµένη κό-

ρη Μελανί, Πριγκίπισσα του Ναϊρόµπι.

Ο Κουτρουµάνος τον συγχώρεσε: ο Ζαν Πωλ ή-

ταν ο Demon, έλυσε το δίληµµα µε το δικό του τρόπο.

Ο Μελανίτης, δηλαδή η Σοφία, θα έλεγε ότι τα διλήµ-

µατά µας έχουν λυθεί πριν από µας, από τις αποφάσεις

των κυττάρων, των ιστών, των ορµονών. Ο Ναυτικός,

δηλαδή ο Κουτρουµάνος, δεν συµφωνούσε, πίστευε

στις επιλογές της διαδροµής. Άσχετα από αυτό, και πα-

ρά τον πόνο, τον συγχώρεσε. Απλά, τον αγαπούσε.

Ο Ζαν Πωλ Σιµόν Ανάν υπήρξε από τους αξιότε-

ρους ηγέτες του 21ου αιώνα, πράγµατι καταπληκτικός

κρυπτογράφος και χάκερ στον Πόλεµο του Νερού και

µε ηγετικό ρόλο στο Νέο Γοργοπόταµο. Για αυτονόη-

τους λόγους, παρά τη νοµιµότητά της η αυτοκτονία του

αποσιωπήθηκε. Κηδεύτηκε µε τη δωδεκάστερη σηµαία

της Συνοµοσπονδίας πάνω στο αυτοκίνητο που µετέφε-

ρε τη στάχτη του στο µαυσωλείο των Βρυξελλών.

Στην κηδεία ο Κουτρουµάνος συνάντησε και την

Περσεφόνη, που είχε καιρό να δει. Θρύλος στο χώρο

των ελληνοµαθών µεταφραστών, η Περσεφόνη Ζόρ-


- 286 -

γκου δεν ασκούσε πια το επάγγελµα. Ζούσε µόνιµα

στις Βρυξέλλες, επικεφαλής της αλυσίδας των νηπια-

γωγείων της. Ο καθηγητής τής είπε τι του είχε εξοµο-

λογηθεί ο Σιµόν Ανάν, δηλαδή τι έγραφε στην επιστολή

προς την κόρη του.

Η Περσεφόνη σώπασε λίγο, έπειτα είπε:

«Πάει πολύς καιρός».

Στα µάτια της είδε πως θεωρούσε και τους δύο,

τον Σιµόν Ανάν και τον ίδιο, ένοχους και πως ήθελε

χρόνο για να συγχωρήσει. Είναι κάπως µελό, µα µπαί-

νουµε στον πειρασµό να πούµε πως η Περσεφόνη δεν

είχε άλλη επιλογή: είχε ήδη συγχωρήσει όλη την αν-

θρωπότητα.

Λίγο καιρό αργότερα η Αντριάνα κι ο Κουτρου-

µάνος δέχτηκαν στο σπίτι της οδού Πειραιώς την επί-

σκεψη της ∆ιευθύνουσας Συµβούλου της Παναφρικα-

νικής Οργάνωσης για την Προστασία και Ανάπτυξη της

Ζωής Μελανί Σιµόν Ανάν. Η επονοµαζόµενη Πριγκί-

πισσα του Ναϊρόµπι, µε χαρακτήρα δυνατό και συγκρο-

τηµένο, δικαίωνε την τελική επιλογή του πατέρα της να

την εµπιστευθεί. Αντιλαµβανόµενη την πολιτική σηµα-

σία της επιστολής και έχοντας µάθει ότι ο καθηγητής

ετοιµαζόταν να γράψει αποµνηµονεύµατα, αλλά ίσως

και από αίσθηµα δικαιοσύνης, του έφερε αντίγραφο.

Ο καθηγητής δεν της είπε ότι διέθετε ήδη, της

έδωσε όµως να καταλάβει ότι το περιεχόµενο της επι-


- 287 -

στολής δεν θα του ήταν καθόλου έκπληξη. Μα ίσως η

επίσκεψη της κυρίας Σιµόν Ανάν να είχε κατά βάθος

άλλο σκοπό, γιατί µετά από ερώτησή της ο Κουτρου-

µάνος της εξήγησε για τη φλόγα της µητέρας της.

Εκείνος, βλέπετε, τη γνώριζε πριν από τον Ζαν

Πωλ: ένα κοριτσόπουλο µε µαλλιά πιασµένα πίσω,

ντυµένο συνήθως µε τη ρόµπα της ερευνήτριας και χω-

µένο διαρκώς στα εργαστήρια, τους υπολογιστές, τα

ζουµιά. Μια µέρα την συνόδεψε µαζί µε άλλους φοιτη-

τές σε µια έκθεση ζωγραφικής. Εκείνη στάθηκε µπρο-

στά σε έναν πίνακα µε τον τίτλο Η χωµατερή: ο καλλι-

τέχνης είχε ζωγραφίσει, σαν φλόγα, σαν αίµα ή λάβα,

τα πορτοκάλια που θάβονται για να µην πέσουν οι τι-

µές. Το βλέµµα της Σοφίας σκοτείνιασε. Πολλά χρόνια

µετά αναζήτησε τον ζωγράφο και αγόρασε τον πίνακα.

«Είναι ο πασίγνωστος πίνακας που είχε ο πατέρας

σας πάντα απέναντί του», ολοκλήρωσε την ιστορία ο

Κουτρουµάνος. «Νοµίζω σας τον κληροδότησε».

Η Μελανί Σιµόν Ανάν κατένευσε.

«Θα πρέπει να οµολογήσω», πρόσθεσε ο καθηγη-

τής, «ότι η µητέρα σας δεν διάβαζε λογοτεχνία. Αδια-

φορούσε για τέτοιου είδους βιβλία, τα θεωρούσε χρή-

σιµα µόνο για να πουληθεί το προϊόν. Επίσης, όταν το

Πανεπιστήµιο την εµπόδισε στο διδακτορικό, κάτι για

αναµόχλευση εθνικών παθών, εγώ παραιτήθηκα αλλά

εκείνη, προς έκπληξή µου, συµβιβάστηκε αδιάφορα,

έκανε ένα τυπικό διδακτορικό γεµάτο ψέµατα και δεν

ξανασχολήθηκε. Με τα χρόνια αφοσιώθηκε στο έργο


- 288 -

της χωρίς να σηκώνει κεφάλι και χωρίς καµιά επίσηµη

διάκριση».

Η Μελανί Σιµόν Ανάν ευχαρίστησε θερµά τον

καθηγητή για όσα είχε την καλοσύνη να της πει, εκεί-

νος απάντησε πως δεν ήταν τίποτα, µερικές απλές πλη-

ροφορίες. Κι αυτές οι πληροφορίες ήταν τα µόνα λόγια

που άκουσε ποτέ η Αντριάνα από τον Νικόλα για τον

πιο µεγάλο έρωτα της ζωής του.

Η ιστορία µας κλείνει λίγα χρόνια µετά, µε µια

άλλη επίσκεψη. Η Αντριάνα κι ο Κουτρουµάνος την

περίµεναν από µέρες, µα όσο πλησίαζε η στιγµή εκεί-

νος ήταν θλιµµένος. Η Αντριάνα του έλεγε:

«Ήταν γριά, Νικόλα, ήταν πολύ γριά, λογικέψου!»

Την ορισµένη µέρα ήταν τόσο νευρικός, ώστε η

Αντριάνα τον ρώτησε µήπως είχε ενδοιασµούς εξαιτίας

της απαγόρευσης, µα εκείνος απάντησε πως αυτό ήταν

γελοίο: δεν ήταν δυνατόν, µετά από τόσα που πέρασαν,

να φοβούνται την κάθε νοµοθετική ρύθµιση του πρώ-

του τυχάρπαστου Τοµεάρχη, που αποφασίζει ξαφνικά

να απαγορεύσει την ιδιωτική κατοχή των δήθεν σπά-

νιων και πολύτιµων.

Παρόλα αυτά όσο πλησίαζε η ώρα διαρκώς έλεγ-

χε το σπίτι, τις πόρτες, επιθεωρούσε τους χώρους για να

διαλέξει τους κατάλληλους. Αργά το απόγευµα χτύπη-

σε το κουδούνι και µολονότι δεν το συνήθιζε, άνοιξε ο


- 289 -

ίδιος. Στο µισοσκόταδο του διαδρόµου εµφανίστηκε η

Όλγα Μιχαήλοβα.

Είχαν συµφωνήσει πως θα ήταν αυτή ο κοµιστής

του θησαυρού, τόσο ηλικιωµένη δεν θα την ενοχλούσε

κανείς. Πέρασαν στο σαλόνι, η Αντριάνα γελούσε, ή-

ταν πολύ όµορφη, η Ολγα επίσης γελούσε, εξ ίσου ό-

µορφη από άλλη άποψη. Ακούµπησε το κουτί που κρα-

τούσε στο τραπέζι, το άνοιξε κι έβγαλε από µέσα τον

απαγορευµένο θησαυρό: ένα ασπρόµαυρο κεραµιδογα-

τάκι, ενός µηνός.

Ο καθηγητής άπλωσε το χέρι. Μόλις πάτησε στην

παλάµη του το γατάκι ένιωσε τη ζέστη, κατάλαβε κι

εκείνος ακούµπησε απαλά το δάχτυλο στο κεφαλάκι

του και είπε:

«Γεια σου, Μελάνη».

Η Μέρα Της Μελάνης

Documents

Transcript of Η Μέρα Της Μελάνης