Η ΕΛΙΑ

Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει : με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.

Οδυσσέας Ελύτης

Η ελιά ήταν δώρο της Αθηνάς στην Αθήνα

Ο Ποσειδώνας και η Αθηνά συναγωνίστηκαν έχοντας για έπαθλο

το όνομα της πόλης των Αθηνών και την κυριαρχία της.

Ο Ποσειδώνας έκανε να αναβλύσει μια πηγή στον βράχο της Ακρόπολης χτυπώντας τον με την τρίαινά του, μα η Αθηνά πρόσφερε το δέντρο της ελιάς.

Ο καρπός της ήταν ανεκτίμητος για τους κατοίκους, και όχι μόνο για τη νοστιμιά και τη θρεπτική του αξία.

Μπροστά στο Ερέχθειο, στην Ακρόπολη των Αθηνών, λέγεται πως η Αθηνά φύτεψε μια ελιά.

Το λάδι της κρατούσε πάντα άσβηστο το ονομαστό χρυσό λυχνάρι που είχε φτιάξει ο γλύπτης Καλλίμαχος

κι έκαιγε μέρα νύχτα στον ναό.

Σε ξύλο αιωνόβιας ελιάς σκαλίστηκε το πανάρχαιο είδωλο της Αθηνάς που υπήρχε στο Ερέχθειο.

Αυτό το είδωλο το σκέπαζαν με το υπέροχο υφαντό πέπλο της θεάς οι κοπέλες που αναλάμβαναν να το υφάνουν, οι λεγόμενες Αρρηφόρες,

την τελευταία μέρα των Παναθηναίων.

Η πομπή των Παναθηναίων

Στην Αθήνα, κάθε τέσσερα χρόνια, γίνονταν προς τιμήν της θεάς Αθηνάς τα Παναθήναια.Ήταν πολύ σημαντική γιορτή.

Ανάμεσα σε άλλα, διοργανώνονταν και αθλητικοί αγώνες σε διάφορα αγωνίσματα.Οι νικητές των Παναθηναίων έπαιρναν ως έπαθλο τους λεγόμενους " παναθηναϊκούς

αμφορείς".Οι αμφορείς μάλιστα περιείχαν λάδι εξαιρετικής ποιότητας,

ακριβώς όσο χρειάζεται μια οικογένεια να περάσει έναν ολόκληρο χρόνο. Το λάδι ήταν από παλιά ιδιαίτερα πολύτιμο και κόστιζε πολλά χρήματα.

Η Αφροδίτη, μας λέει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, περιποιήθηκε με ελαιόλαδο αρωματισμένο με ρόδα το νεκρό σώμα του Έκτορα.

Στην Ιλιάδα, ο Οδυσσέας μαζί με τον Διομήδη πλένονται πρώτα με ζεστό νερό και αμέσως μετά αλείφονται με λάδι.

Οι αρχαίοι Έλληνες, αλλά και οι άλλοι λαοί της Μεσογείου στήριζαν στο ελαιόλαδο την ομορφιά τους:

το άπλωναν στα μαλλιά για να γυαλίζουν, έφτιαχναν αρώματα....

Και οι αθλητές άλειφαν με λάδι τα σώματά τους για να περιποιούνται το δέρμα τους και να ξεγλιστρούν από τους αντιπάλους τους στην πάλη.

Το ελαιόλαδο ως γιατρικό

Ο Ιπποκράτης, ο μεγαλύτερος γιατρός της αρχαιότητας, στα συγγράμματά του δίνει ένα σωρό φαρμακευτικές χρήσεις του λαδιού:

για τις πληγές, για τους ερεθισμούς για την αϋπνία.Ροφήματα από φύλλα και άνθη ελιάς χρησιμοποιήθηκαν ως κρύο κολλύριο

για τα ερεθισμένα μάτια αλλά και για το έλκος του στομάχου.

O κότινος

Οι νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων στεφανώνονταν με τον "κότινο", που δεν ήταν άλλο παρά ένα στεφάνι από ταπεινά κλαδιά αγριελιάς.

Για αυτό την αγριελιά την έλεγαν "καλλιστέφανο ελαία".

Την πρώτη ελιά έλεγαν πως την φύτεψε στην Ολυμπία ο Ηρακλής.

Ο Ηρακλής φαίνεται συνήθως να κρατάει ένα ρόπαλο. Είναι φτιαγμένο κι αυτό από κορμό αγριελιάς.

Στην Οδύσσεια, όταν η Πηνελόπη ζητάει ένα σημάδι για να πειστεί ότι ο Οδυσσέας είναι ο από χρόνια χαμένος άνδρας της, εκείνος της μιλά για το νυφικό τους κρεβάτι που το έφτιαξε

με τα χέρια του πελεκώντας μια τεράστια ελιά με κορμό σαν κολόνα.Και μετά το έντυσε με δέρμα βοδιού και το στόλισε με χρυσάφι και μάλαμα!

Δεν έχουμε μόνο στην Ελλάδα λάδι και ελαιόδεντρα. Λάδι παράγουν ακόμα η Ιταλία και η Σαρδηνία.

Ο Αρισταίος

Στη Σικελία και στη Σαρδηνία τιμούσαν και λάτρευαν τον γιο του Απόλλωνα, τον Αρισταίο. Σύμφωνα με τον μύθο, οι Νύμφες τού δίδαξαν το μπόλιασμα της αγριελιάς

και την τεχνική παραγωγής λαδιού.

Η Ελαΐς κόρη του Ανίου, που ήταν μάντης του μαντείου της Δήλου, είχε τη μαγική ικανότητα, χωρίς να καλλιεργεί τη γη, να δημιουργεί ελαιόδεντρα.

Έτσι, σε όσους έφταναν στην άγονη Δήλο για να πάρουν χρησμό, πρόσφερε λάδι και ελιές.

Το λιομάζωμα

Στα τέλη της άνοιξης και της αρχές του καλοκαιριού, όταν έχουν πέσει τα λουλουδάκια της ελιάς,

στη θέση τους βγαίνει ο καρπός, πράσινος ακόμα και πικρός. Σιγά σιγά οι ελίτσες ρουφάνε ήλιο και ζέστη

και στο τέλος του καλοκαιριού γίνονται κατάμαυρες. Το χρυσάφι του ήλιου γίνεται το χρυσάφι του λαδιού.

Αυτή η ελιά είναι η μαυρομάτα, που βαραίνει τα κλαδιά όλο το φθινόπωρο ώσπου να αρχίσει το λιομάζωμα.

Τότε έρχονται οι εργάτες, που τους λέμε ραβδιστές, επειδή κρατούν μεγάλα ραβδιά.

Αυτοί ραβδίζουν τα κλαδιά για να πέσουν οι ελιές.Βέβαια έχουν ήδη απλώσει από κάτω τεράστια πανιά τα λιόπανα,

για να πέσουν οι ελιές εκεί μέσα.

Τα λιόπανα τα αδειάζουν σε κοφίνια. Αυτή τη δουλειά συνήθως την κάνουν γυναίκες, οι λεγόμενες λιομαζώχτρες.

Όσες ελιές είναι πεισματάρες και δεν πέφτουν με τα ραβδιά,τις μαζεύουν από τα κλαδιά με κάτι μεγάλες χτένες.

Άλλοι, πάλι δε ραβδίζουν τα δέντρα, αλλά απλώς τα κουνάνε, πολύ δυνατά!Κατόπιν οι ελιές πλένονται, στεγνώνουν και πηγαίνουν στο ελαιοτριβείο, αλέθονται,

και από εκεί παίρνουμε το λάδι.

ΕΛΙΑ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΠΟΛΛΑ!

Πηγή: “Η ελίτσα”, Ματούλα Τόλκα, εκδ. Λιβάνη