Ο Κερκυραίος πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος

ΟΛΓΑ ΠΑΧΗ

ΟΛ

ΓΑ Π

ΑΧ

Η

O Κερκυραίος πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος Ένας προοδευτικός αγροτιστής ή ένας συντηρητικός µεγαλοκτηµατίας;

O ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΣ

Η Όλγα Παχή γεννήθηκε το 1960. Το 1982 πήρε πτυχίο Γαλλικής Φιλολογίας από το Αρι στο τέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1984 πτυχίο Ελληνικής Φιλο-λογίας από το Πα νε πιστήμιο Ιω-αννίνων. Το 1996 αναγορεύτηκε διδάκτωρ Ιστορίας του Τμήμα-τος Ιστορίας του Ιο νίου Πανεπι-στημίου. Το θέμα της διδακτορι-κής της διατριβής ήταν: «Από το φεουδαλικό σύ στημα γαιοκτησί-ας στο αγροτικό ζήτημα της Κέρ-κυρας (1864-1925)». Από το 1985 υπηρετεί σε σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευ-σης Ν. Κέρκυρας και από το 2003 είναι Σχολική Σύμβουλος Φιλολό-γων Ν. Κέρκυρας.Το Σεπτέμβριο του 2009 κυκλο-φόρησε από τις εκδόσεις Από-στροφος το βιβλίο της με θέμα: «Ο Πολυχρόνιος Β. Κωνσταντάς και η πολιτική ζωή τη Κέρκυρας το 19ο αιώνα».

Σε ένα τέταρτο αιώνος ο Κωνσταντίνος Ζαβι-τζιάνος κατέλαβε επαξίως τα υψηλότερα δυνατά πολιτικά αξιώματα, πλην όμως ο ίδιος, μη όντας αγρότης, αλλά νομικός και μεγαλοκτηματίας, παρέμεινε πάντα δίπλα στην ψυχή και τον πόνο της αγροτιάς. Με το παράδειγμά του επιβεβαι-ώνει, μάλιστα, την αρχή ότι «συντηρητικός» ή «προοδευτικός» δεν είσαι στην πραγματικότητα εξ ορισμού, αλλά χαρακτηρίζεσαι εκ του αποτε-λέσματος της πολιτικής σου. Έντιμος πατριώτης και ασυμβίβαστος ριζοσπαστικός φιλελεύθερος, αλλά και κατ’ εξοχήν ανήσυχο πνεύμα, όπως και άνθρωπος της στοχευμένης δράσης, ασχολήθηκε με την επίλυση του αγροτικού ζητήματος στην Κέρκυρα και με την άρση της οικονομικής δυ-σπραγίας του κερκυραϊκού λαού. Η κατάργηση των διηνεκών βαρών από τα αγροτικά κτήματα και η αποκατάσταση της αγροτικής πίστης στην Κέρκυρα με την ίδρυση και τη λειτουργία του Αυτόνομου Οργανισμού Αγροτικής Πίστης (του σπιτιού του χωριάτη, όπως προσφυώς λεγόταν και εξακολουθεί να λέγεται) στύλωσαν γερά την οικονομία του νησιού και δημιούργησαν παρά-δοση στην αντιμετώπιση του αγροτικού ζητήμα-τος πανελληνίως.

Γιώργος ΚεντρωτήςΚαθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου

ISBN 978-960-9607-24-7

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108

E-MAIL: [email protected]. ocelotos. gr

Ε Κ ΔΟ Σ Ε Ι Σοσελότος


ΕΚ∆ΟΣΕΙΣοσελότος

170 × 240 SPINE: 13.5 FLAPS: 80

covers.indd 1 12/30/2011 3:42:48 PM

ΕΞΩΦΥΛΛΟ: Φωτογραφία του αγάλματος του Κ. Ζαβιτζιάνου, το οποίο βρίσκεται, σε μία μικρή πλατεία στο Παλιό λιμάνι της Κέρκυρας, στην οδό Κ. Ζαβιτζιάνου

ΟΛΓΑ ΠΑΧΗ

O Κερκυραίος πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος Ένας προοδευτικός αγροτιστής ή ένας συντηρητικός μεγαλοκτηματίας;

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα Τηλ. : 210 6431108e-mail: [email protected]

www. ocelotos. gr

ΕΚΔΟΣΕΙΣοσελότος

ΤιΤλος O Κερκυραίος πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος. Ένας προοδευτικός αγροτιστής ή ένας συντηρητικός μεγαλοκτηματίας;

ςυγγραφέας Όλγα Παχή ςειρα Επιστήμη [5358]1211/07 φωΤο εξωφυλλου Όλγα Παχή επιmελεια - Διορθωςη Κλεοπάτρα- Σοφία Χανδρινού Layout - Design Myrtilo, Λένα Παντοπούλου Copyright© 2011 Όλγα Παχή πρώΤη εκΔοςη Αθήνα, Δεκέμβριος 2011

ISBN 978-960-9607-24-7

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας, (Ν. 2121/1993, όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) καθώς και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται η κατ’ οιονδήποτε τρόπο ή μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτο-ανατύπωση και γενικώς αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορ-φή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου χωρίς τη γραπτή άδεια του δικαιούχου συγ-γραφέα.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ��7

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ��9

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ 1909-1913

1. ΤΟΚΙΝΗΜΑΤΟΥ1909ΚΑΙΗΝΕΑΕΠΟΧΗΤΟΥΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ��132. ΟΙΕΚΛΟΓΕΣΤΗΣ8ηςΑΥΓΟΥΣΤΟΥ1910 ��153. ΗΒ΄ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΗΒΟΥΛΗ ��204. ΟΙΕΚΛΟΓΕΣΤΗΣ11ηςΜΑΡΤΙΟΥ1912 ��26

ΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

1. ΗΓΑΙΟΚΤΗΣΙΑΣΤΗΝΚΕΡΚΥΡΑΚΑΤΑΤΗΝΠΕΡΙΟΔΟ1267-1864 ��312. ΟΙΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣΡΥΘΜΙΣΕΙΣΓΙΑΤΗΝΕΠΙΛΥΣΗΤΟΥΑΓΡΟΤΙΚΟΥ

ΖΗΤΗΜΑΤΟΣΤΗΣΚΕΡΚΥΡΑΣ(1864-1910) ��333. ΗΣΥΜΒΟΛΗΤΟΥΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΥΣΤΗΝΕΠΙΛΥΣΗΤΟΥ

ΑΓΡΟΤΙΚΟΥΖΗΤΗΜΑΤΟΣΤΗΣΚΕΡΚΥΡΑΣ ��38

Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1914-1920

1. ΟΙΔΗΜΟΤΙΚΕΣΕΚΛΟΓΕΣΤΟΥ1914ΚΑΙΤΟΕΠΕΙΣΟΔΙΟΓ.ΘΕΟΤΟΚΗ– Κ.ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΥ ��53

2. ΗΕΚΡΗΞΗΤΟΥΑ΄ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥΠΟΛΕΜΟΥΚΑΙΟΕΘΝΙΚΟΣΔΙΧΑΣΜΟΣ 573. ΟΙΕΚΛΟΓΕΣΤΟΥ1915 ��614. ΤΟΚΙΝΗΜΑΤΗΣΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣΚΑΙΗ«ΒΟΥΛΗΤΩΝΛΑΖΑΡΩΝ» ��665. ΟΙΕΚΛΟΓΕΣΤΟΥ1920 �� 74

ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1921-1928

1. ΗΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΚΑΙΗΔΙΚΗΤΩΝΕΞΙ ��772. ΟΙΕΚΛΟΓΕΣΤΟΥ1923ΚΑΙΗΑΝΑΚΗΡΥΞΗΤΗΣΑΒΑΣΙΛΕΥΤΗΣ

ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ��833. ΗΠΕΡΙΟΔΟΣΤΗΣΠΟΛΙΤΙΚΗΣΑΣΤΑΘΕΙΑΣ ��90

Η ΤΕΤΡΑΕΤΙΑ ΤΟΥ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 1928-1932

1. ΟΙΕΚΛΟΓΕΣΤΟΥ1928 ��952. ΤΟΕΡΓΟΤΟΥΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΥΩΣΥΠΟΥΡΓΟΥ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ��98Α. ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ1928��98Β. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΛΙΟΣ1929 �� 111

3. ΗΠΟΛΙΤΙΚΗΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΤΟΥΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΥΤΟΧΡΟΝΙΚΟΔΙΑΣΤΗΜΑ1930-1932 �� 115

Ο ΑΥΤΟΝΟΜΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΙΣΤΗΣ 1. ΗΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΙΔΡΥΣΗΣΤΟΥΑΥΤΟΝΟΜΟΥΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ��1252. ΤΟΕΡΓΟΤΟΥΑΥΤΟΝΟΜΟΥΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ,ΗΕΞΕΛΙΞΗΚΑΙΗ

ΚΑΤΑΡΓΗΣΗΤΟΥ �� 134

ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ

1. ΟΙΕΚΛΟΓΕΣΤΟΥ1933 ��1432. ΤΑΤΕΛΕΥΤΑΙΑΧΡΟΝΙΑΤΟΥΔΗΜΟΣΙΟΥΒΙΟΥΤΟΥΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΥ ��146

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ��155

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ��159

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ ��217

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ��245

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ��255

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ηδιδακτορικήμουδιατριβή,ηοποίαεκπονήθηκετο1996,στοΤμήμαΙστορίαςτου ΙονίουΠανεπιστημίου, είχεωςθέματοαγροτικόζήτηματηςΚέρκυρας,έναζήτημαπουταλάνισετονησίαπότηστιγμήτηςΈνωσηςτωνΕπτανήσωνμετηνΕλλάδα,το1864μέχρικαιτο1925.Όληαυτήντηνπερί-οδοτοαγροτικόζήτημααποτέλεσεαιτίασφοδρώνπολιτικώναντιπαραθέσε-ωνσετοπικόεπίπεδο,αλλάκαιστοΚοινοβούλιο.

ΟΠολυχρόνιοςΚωνσταντάςήτανοπρώτοςΚερκυραίοςπολιτικόςμετάτηνΈνωση,οοποίοςσυνέδεσετοόνομάτουμετουςαγώνεςγιατηνεπίλυσητουαγροτικούζητήματοςτηςΚέρκυρας.

ΜετάτονθάνατοτουΠ.Κωνσταντά,οπολιτικόςεκείνος,οοποίοςέθεσεωςστόχοτηςπολιτικήςτουτηνοριστικήεπίλυσητουαγροτικούζητήματοςκαιτηνοικονομικήανάπτυξητηςΚέρκυραςήτανοΚ.Ζαβιτζιάνος.

ΟΚ.Ζαβιτζιάνοςσταεικοσιέξι χρόνια τηςπολιτικής τουδράσηςδια-δραμάτισεσημαντικόρόλοστηνπολιτική,οικονομικήκαικοινωνικήζωήτηςΚέρκυραςκαι τηςΕλλάδας,απότηθέσητουΥπουργούτωνΕσωτερικών,τουΥπουργούΟικονομικών,αλλάκαιωςπρόεδροςτηςΒουλής.

Ηέρευναπουέκανα,έφερεστοφωςσημαντικέςπτυχέςτηςπολιτικήςδραστηριότηταςαυτούτουευφυούςπολιτικού.

Θέλωναπιστεύωότιαυτήημονογραφία,θασυμβάλειστονεμπλουτι-σμότηςκερκυραϊκήςβιβλιογραφίας,γιατηνπολιτικήιστορίατηςΚέρκυραςτουπρώτουμισούτου20ουαιώνα,γι’αυτόκαιευχαριστώόλουςαυτούςπουμεβοήθησανσ’αυτήντηνπροσπάθεια.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

ΟΚωνσταντίνοςΖαβιτζιάνος(ήΖαβιτσιάνοςήΖαβιτσάνος)1γόνοςεπιφανούςκερκυραϊκήςοικογένειας, γεννήθηκεστηνΚέρκυραστις 21Μαΐου18772� ΓενάρχηςτηςοικογένειαςήτανοΣπυρίδωνΖαβιτζιάνος,κληρικόςστηνΉπει-ρο3.Αυτόςαπέκτησετρειςγιους:α)τονΝικόλαοβ)τονΚωνσταντίνοκαιγ)τονΑναστάσιο.

α)ΟΝικόλαος,φαρμακοποιός,απέκτησεδύογιους,τονΣπυρίδωνακαιτονΓεώργιο,φαρμακοποιοίκαιοιδύο.ΟΓεώργιος,οοποίοςπέθανεστις29Ιανουαρίου1916,σεηλικία71ετών,απέκτησεδύογιουςγιατρούς,τονΣπυ-ρίδωνακαιτονΝικόδημο4�

β)ΟΚωνσταντίνος,οεπιφανέστεροςαπότουςτρειςγιους,οοποίοςγεν-νήθηκετο1810στηνΆρτακαιπέθανετο1881στηνΚέρκυρα,σεηλικία71ετών5,ήτανκαθηγητήςτηςΙατρικήςΣχολήςστηνΙόνιοΑκαδημία6.Το1852εκλέχτηκεβουλευτήςτηςΙονίουΒουλής7.ΟγιοςτουΣπυρίδωνέγινεγιατρόςκαιτο1884απέκτησεκαιαυτόςένανγιο,τονΜάρκο,επιφανήζωγράφο8�

γ)ΟΑναστάσιος,γιατρόςτουΙατροσπουδαστηρίου,απέκτησεδύογιους,τονΓεώργιο και τονΠαναγιώτη.ΟΓεώργιος ήταν χημικός και δίδαξεσε

1. Τοσωστόεπώνυμοείναι«Ζαβιτσιάνος».Όμωςησυγκεκριμένηοικογένειαγιαναδιακρίνεταιαπόάλλεςοικογένειεςμετοίδιοεπώνυμο,χρησιμοποιούσετο«Ζαβιτζιάνος».Βλ.σχετικά:ΠΥ-ΛΑΡΙΝΟΣ,Θεοδόσης,Το λεύκωμα της Ειρήνης Α. Δεντρινού,Αθήναι,ΕκδόσειςΕιρμός,1989,σ.153�

2. Γ.Α.Κ.ΑρχείαΝομούΚέρκυρας(στοεξήςΑ.Ν.Κ.),Αρχειακήσειρά:Ληξιαρχικά,1877,Βιβλίον3.ΟΚ.Δαφνήςαναφέρειωςέτοςγέννησηςτο1878,ενώοΔ.Πλαγιάνηςκαιηηλεκτρονικήεφημερίδαwikipediaαναφέρουνωςέτοςγέννησηςτο1879.Βλ.σχετικά:ΔΑΦΝΗΣ,Κώστας,«Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος»,Κερκυραϊκά Νέα, αρ. φ. 1595/ Ιούνιος 1985, σ. 6., ΠΛΑΓΙΑ-ΝΗΣ,Δημήτριος, «Ζαβιτσάνος»,Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν, Αθήναι, ΄Εκδοσις τηςΕγκυκλοπαιδικήςΕπιθεωρήσεως«΄Ηλιος»,χ.χ.,τ.Η΄,σ.628,Ζαβιτσιάνος Κωνσταντίνος,http://el.wikipedia.org/wiki

3. ΟπαπάΣπυρίδωνπέθανετο1845καιστονοικογενειακότάφοστηνΚέρκυρα,οιτρειςγιοιτουανήγειρανέναμνημείοαπόσκληρήροζπέτρα.Βλ.σχετικά:ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΣ,Δημήτριος,«Κων-σταντίνοςΖαβιτζιάνος»,Δελτίον Αναγνωστικής Εταιρίας Κερκύρας,αρ.11/1974,σ.25.

4. Εφημερίδα«ΕΛΠΙΣ»,αρ.φ.264/5-2-1916.5. ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΣ,Δημήτριος,ό.π.,σ.21.6. ΣτηΔημόσιαΚεντρικήΒιβλιοθήκητηςΚέρκυραςυπάρχειτοβιβλίοτου:Ανατο μία περιγραφ -

κή του ανθρωπίνου σώματος,τοοποίοεκδόθηκετο1844.Βλ.σχετικά:ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ,Θεοδόσης(ΕΠ.),Ιόνιοι Νήσοι. Ιστορία και Πολιτισμός,Αθήνα,ΠεριφέρειαΙονίωνΝήσων,2007,σσ.166,407.

7. Τηνίδιαχρονιάίδρυσεέναιδιωτικόσχολείοθηλέωνμεαποκλειστικέςελληνικέςκερκυραϊκέςκαιελληνορθόδοξεςβάσεις.Τοσχολείοονομαζόταν«ΠαρθεναγωγείοΖαβιτζιάνου»καιστεγα-ζότανστοσπίτιτουΚ.ΖαβιτζιάνουστηνΥπαπαντή.Βλ.σχετικά:ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΣ,Δημήτριος,ό.π.,σσ.27-29.

8. ΚΛΗΜΗΣ,Οδυσσέας-Κάρολος, Ιστορία Νήσου Κερ κύρας,Κέρκυρα,1992,σ.144.

10 Ο ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΣ

δημόσιακαιιδιωτικάσχολείατηςΚέρκυρας.Είχεθέσειυποψηφιότηταγιαβουλευτήςκαιδήμαρχοςσεπολλέςεκλογικέςαναμετρήσειςκαιήτανπολι-τικόςαντίπαλοςτουΓ.Θεοτόκη9.Απέκτησεεννέαπαιδιά10,απότηνόμιμηγυναίκατουΕλένηΒέγιαΒούλγαρητουΣπυρίδωνος11.Τοτέταρτοπαιδί,τοοποίοαπέκτησεσεηλικίατριάντατριών(33)ετών,ήτανοΚων στα ντί νος12� ΟΠαναγιώτης,φαρμακοποιός,απέκτησεένανγιο,τονΑναστάσιο,ανώτεροδιοικητικόυπάλληλο13�

ΟΚωνσταντίνοςΖαβιτζιάνοςσπούδασενομικάστηνΑθήνα.Απότο1901μέχριτο1905εξάσκησετοεπάγγελματουδικηγόρουστηνΚέρκυρα.Το1905διορίστηκεπρωτοδίκης,ύστερααπότηνεπιτυχήσυμμετοχήτουσεδιαγωνι-σμόδικαστικώνπαρέδρων.ΥπηρέτησεαρχικάστηνΑθήνακαιύστεραστηνΚαλαμάτα.Τοκαλοκαίριτου1907πήρεάδειαγιαλόγουςυγείαςκαιπήγεστηνΙταλία.ΕπειδήόμωςηθεραπευτικήαγωγήπουακολουθούσεαπαιτούσεπαράτασητηςάδειάςτουκαιουπουργόςΔικαιοσύνηςΒοκοτόπουλοςδεντοενέκρινε,οΚ.Ζαβιτζιάνοςυπέβαλεπαραίτηση,τηνοποίαουπουργόςαπο-δέχτηκε14�

9. ΣύμφωναμετονΣ.Κατσαρό,οΓεώργιοςΖαβιτζιάνος«πουεμφανιζότανωςανεξάρτητοςστηνπολιτική,ουσιαστικάτηνπαράταξητωνΔηλιγιαννικώνυποστήριζεκαιαπ’αυτήνέπαιρνετιςλιγοστέςψήφουςπουέπαιρνεστιςεκλογές,χωρίςφυσικάποτέναπετυχαίνει».ΜάλισταοΣ.Κα-τσαρόςαναφέρεικαιέναπεριστατικό,σύμφωναμετοοποίοέναςάνθρωποςτουΓ.Ζαβιτζιάνου,ο επονομαζόμενοςμαστροΓκίγκης, μπήκεφυλακή γιατί σε κάποιαπροεκλογικήπερίοδο είχεδείρεικάποιοναπότοκόμματουΓ.Θεοτόκη.Βλ.σχετικά:ΚΑΤΣΑΡΟΣ,Σπύρος,Το παραμύθι της Ηλιώς,ΒιογραφικήΜυθιστορία,χ.χ.,τ.δεύτερος,σσ.199-205.

10. ΚόρητουΓ.ΖαβιτζιάνουήτανκαιηΕιρήνη,ηοποίαγεννήθηκεστις9Φεβρουαρίουτου1879.ΗΕιρήνηΑ.Δεντρινού,όπωςέμεινεγνωστήαπότοεπώνυμοτουσυζύγουτης,ασχολήθηκεμεπολλάείδητουγραπτούλόγουκαιδιακρίθηκεγιατολογοτεχνικό,κοινωνικόκαιπολιτιστικότηςέργοστηνΚέρκυρα.Πέθανεστις20Νοεμβρίουτου1974,πλήρηςημερών.Βλ.σχετικά:ΠΥΛΑ-ΡΙΝΟΣ,Θεοδόσης,ό.π.,σσ.40-44,ΚΛΗΜΗΣ,Οδυσσέας-Κάρολος,ό.π.,σσ.143-144.

11. ΗΕλένηΒούλγαρηήταν28ετώνότανγέννησετονΚωνσταντίνο.Πέθανετο1899,σεηλικία50ετών.ΗκόρητηςΕιρήνητηςαφιέρωσετοπρώτοποίηματηςσυλλογήςτης«Σονέττα»,μεχρονο-λογία«Δεκέμβρης1899»καιτίτλο:«Στηςμάναςμουτοθάνατο».Βλ.σχετικά:Γ.Α.Κ.,Α.Ν.Κ.,Αρχειακήσειρά:Ληξιαρχικά,1877,Βιβλίον3καιΠΥΛΑΡΙΝΟΣ,Θεοδόσης,ό.π.,σ.56.

12. Γ.Α.Κ.,Α.Ν.Κ.,Αρχειακήσειρά:Ληξιαρχικά,1877,Βιβλίον3,ΔΑΦΝΗΣ,Κώστας,ό.π.,σ.5.13. ΠΛΑΓΙΑΝΗΣ,Δημήτριος,ό.π.,σσ.628-629.14. ΜόλιςέγινανγνωστοίοιλόγοιτηςπαραίτησηςτουΚ.Ζαβιτζιάνου,πολλέςεφημερίδεςέπλεξαν

τοεγκώμιοτουδικαστήΚ.Ζαβιτζιάνου.Χαρακτηριστικάηεφημερίδα«ΣΚΡΙΠπ»έγραφε:«Οκ.Ζαβιτζιάνος[…]διεκρίθηγιατηνλευκότητακαιακαμψίατουχαρακτήροςτου,διατηνευθι-κρισίαντουκαιδιατηνεπιστημονικήνεμβρίθειάντου.Αλλ’οιχαρακτήρεςούτοιδενείναιπολύαρεστοίειςυπουργούςτηςΔικαιοσύνηςτηςιδιοσυγκρασίαςτουΒοκοτόπουλου,διότιφαίνεταιότιπαρεμβάλλονταιωςμέγαπρόσκομμαειςτηνεκπλήρωσιντωνυπέρτηςΔικαιοσύνης(;)με-γάλωναγώνωντουκαιένεκατούτουκρίνονταιαποδιοπομπαίοι,εκβιαζόμενοιειςπαραίτησιν».Πρέπειεδώνααναφέρουμεότι,ότανοΚ.ΖαβιτζιάνοςυπηρετούσεστηνΚαλαμάτα,δενείχεσυμφωνήσεινααπαλλαγείμεβούλευμακατηγορούμενοςγιαπλαστογραφία,οοποίοςήτανπρο-στατευόμενος του υπουργούΔικαιοσύνηςΒοκοτόπουλου.Το ζήτημα της παραίτησης τουΚ.ΖαβιτζιάνουσυζητήθηκεκαιστηΒουλή,έπειτααπόεπερώτησητουΔ.Γούναρη.Βλ.σχετικά:

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ 11

Πολιτεύθηκεγιαπρώτηφοράτο1910καιέθεσευποψηφιότηταγιατιςεκλογέςτης8ηςΑυγούστου1910γιατηνΑ΄ΑναθεωρητικήΒουλή,ωςμεμο-νωμένοςανεξάρτητος.ΕκλέχτηκεπρώτοςβουλευτήςΚέρκυρας.Στιςεκλογέςτης28ηςΝοεμβρίου1910γιατηΒ΄ΑναθεωρητικήΒουλήέθεσευποψηφιό-τηταωςεπικεφαλήςενόςσυνδυασμούΦιλελευθέρων.Εξέλεξε12βουλευτέςαπότονσυνδυασμότουκαιοίδιοςεκλέχτηκεξανάπρώτοςβουλευτήςΚέρ-κυρας15�

ΣτησυνέχειαοΚ.ΖαβιτζιάνοςεκλέχτηκεβουλευτήςΚέρκυραςμετοκόμματωνΦιλελευθέρων,στιςεκλογέςτης12ηςΜαρτίου1912,της31ηςΜαΐου1915,της16ηςΔεκεμβρίου1923καιστιςεκλογέςτης19ηςΑυγούστου1928,όπουκαιπάλιεκλέχτηκεπρώτοςβουλευτήςΚέρκυρας.

Στηνκυβέρνησηπουσχηματίστηκεμετάτιςεκλογέςτης19ηςΑυγούστου1928,οΚ.ΖαβιτζιάνοςανέλαβετοΥπουργείοΕσωτερικών.ΌμωςαργότεραδιαφώνησεμετονΕλ.Βενιζέλοκαιστις3Ιουλίουτου1929παραιτήθηκεαπότοΥπουργείοΕσωτερικών16�

Δενεκλέχτηκεστιςεκλογέςτης1ηςΝοεμβρίου1920καιστιςεκλογέςτης5ηςΣεπτεμβρίου1932,ενώαπείχεαπότιςεκλογέςτης6ηςΔεκεμβρίου1915,της7ηςΝοεμβρίου1926καιτης5ηςΜαρτίου1933.

Το1933εκλέχτηκε«αριστίνδην»γερουσιαστής,μετηνυποστήριξητουκόμματοςτωνΦιλελευθέρωνκαιπαρέμεινεσ’αυτήντηθέσημέχριτο193517� Στις4Αυγούστου1936,μόλιςκηρύχτηκεηδικτατορίατουΙ.Μεταξά,οΚ.ΖαβιτζιάνοςορκίστηκεαντιπρόεδροςτηςκυβέρνησηςκαιυπουργόςτωνΟι-κονομικών,αλλάπαραιτήθηκεστις22Ιανουαρίου1937,επειδήδιαφώνησεμετονΙ.Μεταξάγιατηνοικονομικήπολιτική.

ΑπότιςαρχέςΙανουαρίουτου1941μέχρικαιτις20Μαρτίουτου1941ανέλαβετηδιοίκησητηςΕθνικήςΤράπεζας,οπότεηγενικήσυνέλευσητωνμετόχωντηςτράπεζαςτονεξέλεξεσυνδιοικητήκαιαπότονΑπρίλιοτου1941,μετά τηναυτοκτονία τουΑλ.Κορυζή,ανέλαβεξανά τηδιοίκηση.Στις28Ιανουαρίουτου1943οΚ.Ζαβιτζιάνοςεξαναγκάστηκεσεπαραίτηση,γιατίδενμπορούσεναανεχθείωςσυνδιοικητήτονΓεώργιοΜερκούρη,τονοποίοείχανδιορίσειοιΓερμανοί.ΣτηνπρώτησυνεδρίασητουΓενικούΣυμβουλίου

ΔΑΦΝΗΣ,Κώστας,(ΕΠ.),Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος. Ο άνθρωπος και το έργο του,Κέρκυρα,1952,σσ.14-16καιΔΑΦΝΗΣ,Κώστας,ό.π.,σ.6.

15. ΚΑΤΣΑΡΟΣ,Σπύρος,Ιστορία της νήσου Κερκύρας,Κέρκυρα,1958,σσ.418-419.16. ΠΛΑΓΙΑΝΗΣ,Δημήτριος,ό.π.,σ.629.17. ΠΛΑΓΙΑΝΗΣ,Δημήτριος,ό.π.,σ.629.


τηςΤράπεζας,μετάτηναπελευθέρωσηαπότουςΓερμανούς,εξέχοντες΄Ελ-ληνεςεξήραντοέργοτουΚ.ΖαβιτζιάνουστηνΕθνικήΤράπεζα18�

Το1929δημοσιεύτηκετοβιβλίοτου:Αρχεία Εθνικών Ευεργετών,το1947τοβιβλίο:Αναμνήσεις εκ της ιστορικής δια φωνίας βασιλέως Κων σταντίνου και Ελευθερίου Βενιζέλου (1914-1922)καιτο1948τοβιβλίο:Η χρε ω κοπία του κεφαλαιοκρατισμού και του σοσιαλισμού και το νεοφιλελεύθερον οι κο νομικόν σύστημα19�

ΟΚωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος παντρεύτηκε τηνΕυαγγελία (Λιλή)Τσι-τσοπούλου,ηοποίαήτανκόρητουπρώηνπροέδρουτουΑρείουΠάγου,Κων-σταντίνου Τσιτσόπουλου20, ιδιοκτήτη τσιφλικιών στη Θεσσαλία. ΛέγεταιμάλισταότιμεαυτόντονγάμοοΚ.Ζαβιτζιάνοςέλυσετοοικονομικότουπρόβλημα21,κάτιγιατοοποίοτονκατηγόρησανοιαντιπολιτευόμενεςκερ-κυραϊκέςεφημερίδες22�

ΜετηνΕυαγγελίαΤσιτσοπούλουοκ.Ζαβιτζιάνοςαπέκτησεδύοκόρες,τηνΕυτυχίακαιτηνΕλένη.ΗΕυτυχία,ηοποίαζειστηνΚέρκυρα,απέκτησεμίακόρη,τηνΕυαγγελία,απότονγάμοτηςμετονΑθανασούλα.ΗΕυαγ-γελίαΑθανασούλα, αστροφυσικός, ζει στηΓαλλία.ΗΕλένηΖαβιτζιάνου,απέκτησεδύοκόρες,τηΡωξάνηκαιτηνΑλεξάνδρα,απότονγάμοτηςμετονΜάνο.ΗΑλεξάνδραπέθανεσενεαρήηλικία.ΗΡωξάνηΜάνουζειστοΛοςΆντζελεςτωνΗνωμένωνΠολιτειώντηςΑμερικής.

ΟΚ.ΖαβιτζιάνοςπέθανεστηνΑθήναστις28Ιουνίου1951σεηλικία73ετών.ΗκηδείαέγινεστηνΑθήνα“δημοσίαδαπάνη”καιησορόςτουμετα-φέρθηκεστηνΚέρκυραμεστρατιωτικόαεροπλάνο23�

18. ΔΑΦΝΗΣ,Κώστας(ΕΠ.),ό.π.,σσ.55-58.ΙδιαίτερηεντύπωσηπαρουσιάζειτογεγονόςότιστηνιστοσελίδατηςΕμπορικήςΤράπεζαςοΚ.ΖαβιτζιάνοςεμφανίζεταιωςπρόεδροςτουΔιοικητικούσυμβουλίουτηςΕμπορικήςΤράπεζαςκατάτηνπερίοδο1941-1943,τηνίδιαακριβώςπερίοδοπουήτανδιοικητήςτηςΕθνικήςΤράπεζας.Βλ.σχετικά:ΕΜΠΟΡΙΚΗΤΡΑΠΕΖΑΤΗΣΕΛΛΑ-ΔΟΣ.(ημέραεπίσκεψης1/11/2010).Δι οί κη ση της Εμπορικής Τράπεζας, 1907-1975.http://www.emporiki.gr/

19. ΠΛΑΓΙΑΝΗΣ,Δημήτριος,ό.π.,σ.629.20. ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ (ΕΛΙΑ). (ημερομηνία επίσκεψης

20/9/2011).ΖαβιτζιάνοςΚωνσταντίνος.http://www.elia.org/21. ΔΑΦΝΗΣ, Κώστας, «Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος», Κερκυραϊκά Νέα, αρ. φ. 1596-97/Ιούνιος

1985,σ.7.22. ΕφημερίδαΕΛΠΙΣ,αρ.φ.186/21-1-1914.Βλ.σχετικά:ΠαράρτημαΙΙ,παράθεμα10.23. ΔΑΦΝΗΣ,Κώστας(ΕΠ.), ό.π.,σ.60.ΟΓ.Τσανταρίδηςαναφέρειότιηκηδείατουέγινεστην

Κέρκυρα,ενώηεγκυκλοπαίδεια«ΔΟΜΗ»αναφέρειωςημερομηνίαθανάτουτο1946.Βλ.σχε-τικά: ΤΣΑΝΤΑΡΙΔΗΣ,Γιάννης,Η ι στορία της Κέρκυρας μέσα από τους δρό μους και τα καντούνια της,Αθήνα,Ελληνοεκδοτική,1992,σ.77και«Ζαβιτσιάνος»,Εγκυκλοπαίδεια Δομή,Αθήνα,Εκ-δόσειςΔΟΜΗΑ.Ε.,χ.χ.,τ.9,σ.773.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ 1909-1913

1. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ 1909 ΚΑΙ Η ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Τοστρατιωτικόκίνηματου1909στουΓουδή,στις15Αυγούστου,ήτανέναστρατιωτικόπραξικόπηματωνκατώτερωνκυρίωςαξιωματικών.

ΤονΟκτώβριοτου1908μίαμικρήομάδαοκτώκατώτερωναξιωματικώνσυγκρότησαν τον πυρήνα του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» και υπέγραψαντοπρώτοπρωτόκολλοτου«Συνδέσμου».ΤονΙανουάριοτου1909ταμέληανήλθανσε25καιτονΙούλιοοαριθμόςτουςξεπερνούσετους10024.Στις4Ιουλίου1909συγκροτήθηκεμίαδεκαπενταμελήςΔιοικούσαΕπιτροπήπουαποτελούνταναπόεπτάλοχαγούςκαιομοιόβαθμούςτουςτουΝαυτικού,δύουπολοχαγούςκαιέξιανθυπολοχαγούς.ΤιςτελευταίεςημέρεςπριντηνέκρηξητουκινήματοςαναζήτησανένανανώτεροαξιωματικόγιαναοριστείαρχηγόςτουΣτρατιωτικούΣυνδέσμουκαινατεθείεπικεφαλήςτουκινήματος.ΑυτόςπουαποδέχτηκεήτανοσυνταγματάρχηςΝικόλαοςΖορμπάς.

Ταβασικάγεγονόταπουσυνετέλεσανστηναπόφασητηςστρατιωτικήςεπέμβασης από την πλευρά τουΣτρατιωτικούΣυνδέσμου ήταν τρία: α) ηταπεινωτικήήττακατάτονΕλληνοτουρκικόπόλεμοτου1897,ηοποίαείχεπροκαλέσει τη λαϊκή οργή και αγανάκτηση εναντίον του στέμματος, τωνκομμάτωνκαιτωνπολιτικώναρχηγών,β)οΜακεδονικόςΑγώναςτωνετών1904-1908,οοποίοςανύψωσετοκύροςτωνστρατιωτικώνκαιαπεκατέστησετηνεμπιστοσύνητουλαούστονστρατόκαιγ)τοκίνηματωνΝεότουρκωντου1908,πουστηνπραγματικότηταεπρόκειτογιαστρατιωτικόπραξικόπημαμεσκοπότηνανακαίνισηκαιενίσχυσητουΟθωμανικούκράτους,τοοποίοπροκάλεσετηνπροσοχήτωνΕλλήνωναξιωματικών,ιδίωςτωνκατώτερωναξιωματικών.Αυτοίάρχισαντότενακαταφέρονταικατάτηςπολιτικήςηγε-σίαςκαιτωνπολιτικώνκομμάτων25�

Επειδήοβασιλιάςκαιοιπολιτικοίδενδέχτηκανναυλοποιήσουντααι-τήματατουΣυνδέσμου, ταοποίαήτανηαναδιοργάνωσητουστρατούκαιτουστόλου,ηαπομάκρυνσητωνπριγκίπωναπόστρατιωτικέςθέσεις,οδιο-ρισμόςαξιωματικώνκαριέραςστιςθέσειςτωνυπουργώνστρατιωτικώνκαιναυτικώνκαιηγενικότερηανανέωσητηςπολιτικήςζωής,ταμέλητουκινή-

24. ΤΖΟΓΟΠΟΥΛΟΣ,Γεώργιος,«ΟργάνωσηκαιεκτέλεσητουΚινήματος»,Το Κί νημα του 1909, ο Ε λευ θέριος Βενιζέλος και η νέα εποχή του Ελληνισμού, Αθήνα, ΕκδόσειςΑπογευματινή,2009,σσ.24-45.

25. ΓΚΛΕΤΣΟΣ,Κωνσταντίνος,«ΤοΚίνηματου1909,τοΣτέμμακαιοπολιτικόςκόσμος», Το Κ -νημα του 1909, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η νέα εποχή του Ελληνισμού, Αθήνα,ΕκδόσειςΑπο-γευματινή,2009,σσ.10-23.


ματοςκαιοιοπαδοίτου,περίπου300συνολικάαξιωματικοί,τηνύχτατης15ηςΑυγούστου1909προχώρησανστογνωστόκίνημαστουΓουδή,τοοποίοεπικράτησεχωρίςδυσκολία.

ΗκυβέρνησητουΔημητρίουΡάλλη26παραιτήθηκεκαιηνέακυβέρνησητουΚυριακούληΜαυρομιχάλη27, ηγέτη ενός κόμματος μειοψηφίας με 25βουλευτές,δέχτηκετααιτήματατουΣυνδέσμου.

ΤοκίνημαστουΓουδήείχεθετικήαπήχησησεκάποιατμήματατουπλη-θυσμούεξαιτίας της ευρείαςδυσαρέσκειαςγια τηναναποτελεσματικότητατηςπολιτικής«ελίτ»,ηοποίαδενεκπροσωπούσεκανενόςείδουςσυμφέρο-ντα28�

Τοδιάστημαπουακολούθησε,απότονΑύγουστομέχριτονΔεκέμβριοτου1909, έδειξεότιηπρωτοβουλία του«ΣτρατιωτικούΣυνδέσμου»ήτανσυνυφασμένημετιςαναζητήσειςτωνευρύτερωνκοινωνικώνστρωμάτωνκαιγινόταναισθητήηέλλειψηενόςηγέτη.Γι’αυτόο«ΣτρατιωτικόςΣύνδεσμος»αποφάσισεναπροσκαλέσειαπότηνΚρήτη,τονπολιτικόΕλευθέριοΒενιζέ-λο,προκειμένουναδιαδραματίσειρόλοσυμφιλιωτήμεταξύτουΣτρατιωτι-κούΣυνδέσμουκαιτωνπολιτικώναρχηγώντηςχώρας.Στις28Δεκεμβρίου1909οΕλευθέριοςΒενιζέλοςέφθασεστηνΑθήνα.

ΑμέσωςμετάτηνάφιξήτουστηνΑθήνα,οΕλευθέριοςΒενιζέλοςσυζή-τησεμετουςαξιωματικούςτουΣτρατιωτικούΣυνδέσμουκαιμεάλλαπολιτι-κάπρόσωπαγιατηνκατάστασηπουεπικρατούσε.Στησυνέχεια,οΕλ.Βενι-ζέλοςσυμφώνησεμεταμέλητουΣτρατιωτικούΣυνδέσμουναθέσουνστονβασιλιάτουςεξήςόρους:άμεσηαντικατάστασητηςκυβέρνησηςΚυριακούληΜαυρομιχάληαπόκυβέρνησηΣτέφανουΔραγούμηήΣτέφανουΣκουλούδη,σύγκλησητηςΒουλήςκαιέναρξητωνεργασιώναναθεώρησηςτωνμηθεμε-

26. ΟΔημήτριοςΡάλληςγεννήθηκετο1844στηνΑθήνα,όπουσπούδασενομικά.Συνέχισετιςσπο -δέςτουστοΠαρίσικαιτο1866αναγορεύτηκεδιδάκτωρτηςνομικής.Στηνπολιτικήαναμίχθηκεγιαπρώτηφοράτο1872,οπότεεκλέχτηκεβουλευτήςΑττικής.Το1875εντάχθηκεστοκόμματουΧ.Τρικούπη,απότοοποίοαποχώρησετο1884.ΜετάτηνπαραίτησητουΧ.Τρικούπητο1893,σχημάτισεσυμμαχικήκυβέρνησημε τονΣ.Σωτηρόπουλο.Τοδιάστημα1898με1902συνεργάστηκεμετονΘ.Δηλιγιάννη.ΥπήρξεσφοδρόςαντίπαλοςτουΓ.Θεοτόκη,τονοποίοδια-δέχτηκεστηνκυβέρνησητο1909.Βλ.σχετικά:«Ράλλης»,Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν,ό.π.,τ.ΙΣΤ΄,σ.584.

27. ΟΚυριακούληςΜαυρομιχάληςγεννήθηκεστηνΑθήνα,στις12Νοεμβρίουτου1850.Σπούδασεπολιτικές επιστήμες στηΓαλλία. Εκλέχτηκε βουλευτής το 1879, το 1885, το 1890, το 1895,το 1899, το 1902, το 1905, το 1906, το 1910 και το 1912.Διετέλεσε υπουργόςΕσωτερικώνσεκυβέρνησητουΘ.ΔηλιγιάννηκαιτουΔ.ΡάλληκαιυπουργόςΣτρατιωτικώνκαιΝαυτικώνσεκυβέρνησητουΔ.Ράλλη.ΠέθανεστηνΑθήναστις20Ιανουαρίουτου1916.Βλ.σχετικά:ΠΛΑΓΙΑΝΗΣ,Δημήτριος,«Μαυρομιχάλης»,Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν, τ.ΙΓ΄,ό.π.,σ.126.

28. HERING,Gunnar,Τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα 1821-1936,Αθήνα,Μορφωτικό΄ΙδρυμαΕθνικήςΤραπέζης,2006,τ.Β΄,σ.776.

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ 1909-1913 15

λιωδώνδιατάξεωντουΣυντάγματοςτου1864καιδιάλυσητουΣτρατιωτικούΣυνδέσμου.ΟιόροιαυτοίεπικυρώθηκαναπότοΣυμβούλιοτουΣτέμματοςστις16Ιανουαρίου1910.Στις18Ιανουαρίου1910,πρωθυπουργόςανέλαβεοΣτέφανοςΔραγούμης,οοποίοςείχεεκλεγείαπότονΣτρατιωτικόΣύνδεσμομεοκτώψήφουςυπέρ,έναντιτεσσάρων.Σ’αυτήντημεταβατικήκυβέρνη-σητοΥπουργείοΣτρατιωτικώνανέλαβεοαρχηγόςτουΣτρατιωτικούΣυν-δέσμου,ΝικόλαοςΖορμπάς.

Στις17ΜαρτίουοβασιλιάςΓεώργιοςΑ΄ανακοίνωσε την έναρξη τηςδιαδικασίαςαναθεώρησηςτουΣυντάγματοςτου1864καιστις20ΜαρτίουοΣτρατιωτικόςΣύνδεσμοςανακοίνωσεότιδιαλυόταν29�

Την1ηΙουλίου1910προκηρύχτηκανεκλογέςγιατησύγκλησηδιπλήςΑνα-θεωρητικήςΒουλής30�

2. ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΤΗΣ 8ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1910

Κατάτηνπροεκλογικήπερίοδοτα«παλαιάκόμματα»,εκτόςαπότοκόμ-ματουΚ.Μαυρομιχάλη,συνασπίστηκανκαισχημάτισανψηφοδέλτιατων«ΗνωμένωνΚομμάτων».Σ’αυτήντησυμμαχίαπροσχώρησανκαι40ανε-ξάρτητοιυποψήφιοικαθώςκαι13υποψήφιοιαπότοκόμματουΚ.Μαυρομι-χάλη.ΤοκόμματουΚ.ΜαυρομιχάληεμφανίστηκεμεδικάτουψηφοδέλτιαμόνοστηΛακωνίακαιΜεσσηνία.Οιεκπρόσωποιτωναγροτώνστιςπερι-φέρειεςτηςΛάρισαςκαιτωνΤρικάλωνσχημάτισανδικάτουςψηφοδέλτια.Για πρώτη φορά συμμετείχε στις εκλογές η σοσιαλδημοκρατική «Κοινω-νιολογικήΕταιρεία»31.Επίσηςσ’αυτέςτιςεκλογέςσυμμετείχανκαιπολυά-ριθμοιανεξάρτητοιυποψήφιοι32�

ΣτηνΚέρκυραενώθηκετοκόμματουΓ.ΘεοτόκημεαυτότουΔ.Ράλληκαισχημάτισανκοινόψηφοδέλτιο,δημιουργώνταςέτσιτηνεντύπωσηότιηπο-

29. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ,Τίτος,«Τοκίνηματου1909,οΕλευθέριοςΒενιζέλοςκαιηΝέαΕποχή»,Το Κί νη μα του 1909, ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η νέα εποχή του Ελ ληνισμού,Αθήνα, ΕκδόσειςΑπογευματινή,2009,σσ.46-59.

30. ΣΠΥΡΟΥ,Νικόλαος,«Ησυνταγματικήαναθεώρησητου1911»,Το Κίνημα του 1909, ο Ε λευ θέ ρι-ος Βε νιζέλος και η νέα εποχή του Ελληνισμού, Αθήνα,ΕκδόσειςΑπογευματινή,2009,σσ.60-63.

31. Το1908ιδρύθηκεέναςαριστερόςμεταρρυθμιστικόςσύλλογοςμετηνονομασία«Κοινωνιολογ -κήΕταιρεία».Ηεταιρείααυτήιδρύθηκεαπό3κοινωνικούςεπιστήμονεςκαι4νομικούς,τους:ΑλέξανδροΠαπαναστασίου, ΘαλήΚουτούπη,ΑλέξανδροΔελμούζο, ΘρασύβουλοΠετιμεζά,ΠαναγιώτηΑραβαντινό,ΚωνσταντίνοΤριανταφυλλόπουλοκαιΑλέξανδροΜυλωνά.Σταμέσατου1910οιΚοινωνιολόγοιίδρυσαντο«ΕλληνικόνΛαϊκόνΚόμμα».Οκόσμοςόμωςσυνέχιζενααποκαλεί ταστελέχη τουκόμματοςΚοινωνιολόγουςκαιηονομασία«ΛαϊκόΚόμμα»δενεπικράτησεστηνκαθομιλουμένη.Βλ.σχετικά:HERING,Gunnar,ό.π.,σσ.845-849.

32. HERING,Gunnar,ό.π.,σσ.777-778.


λιτικήτουςδύναμηθαήτανακατανίκητη.Πρινοριστικοποιηθείησυνεργα-σίατωνδύοαυτώνκομμάτωνστηνΚέρκυρα,στονσυνδυασμότουΔ.ΡάλληεπρόκειτονασυμμετάσχεικαιοαντιθεοτοκικόςπολιτευτήςΚ.Ζαβιτζιάνος33� ΟΓ.Θεοτόκηςόμως,έθεσεωςόρογιατησυνεργασίατωνδύοκομμάτωντηνεξαίρεσητουΚ.Ζαβιτζιάνουαπότοψηφοδέλτιο,όροςπουέγινεαποδεκτός.ΗαπαίτησηαυτήτουΓ.Θεοτόκησχολιάστηκεπολύαρνητικάσεάρθροστηνεφημερίδα«ΕΛΠΙΣ»,τοοποίοέφερετοντίτλο:Η ε πι βουλή του κ. Θεοτόκη� ΟαρθρογράφοςχαρακτήρισετησυγκεκριμένηενέργειατουΓ.Θεοτόκηωςδείγμα«επαίσχυντηςκαιποταπήςδιαγωγής»,ηοποίαπροκάλεσετηναγανά-κτησητουκερκυραϊκούλαού34�

Κατόπιναυτήςτηςεξέλιξης,οΚ.Ζαβιτζιάνοςαποφάσισεναθέσειυπο-ψηφιότηταωςμεμονωμένοςανεξάρτητος.Ηυποψηφιότητάτουαυτήυπο-στηρίχτηκεένθερμααπότηνεφημερίδα«ΕΛΠΙΣ»35�

ΟΚ.Ζαβιτζιάνοςστήριξετηνπολιτικήτουστοαγροτικόζήτημα,γιατίέβλεπεότιηοικονομικήανάπτυξητηςΚέρκυραςεξαρτιόταναπότηνεπίλυ-σηαυτούτουζητήματος.Ηπολιτικήτουαυτήβρήκεανταπόκρισηκαιστοναγροτικόκόσμοτουνησιού,αλλάκαιστουςκτηματίες36.Εξάλλου,κατάτιςπεριοδείεςτουσταχωριάτηςΚέρκυραςπροπαγάνδιζετηναναμόρφωσητουκράτους,τηνοικονομικήκαικοινωνικήδικαιοσύνη37�

ΕκτόςαπότονΚ.Ζαβιτζιάνο,πουέθεσευποψηφιότηταωςανεξάρτητος,άλλοιτέσσεριςυποψήφιοιαπότηΛευκάδα38έθεσανυποψηφιότηταωςανεξάρ-τητοι,οι:ΑλβανίτηςΑριστομένης,κτηματίας,ΒαλαωρίτηςΙωάννης,υποδιοι-κητήςτηςΕθνικήςΤράπεζαςστηνΑθήνα,ΜανωλίτσηςΠάνος,ταγματάρχηςκαιΤσαρλαμπάςΣπυρίδων,κτηματίας39.ΜετοκοινόψηφοδέλτιοΓ.Θεοτό-κη-Δ.Ράλληέθεσανυποψηφιότηταοι:ΑγάθοςΣπυρίδων,ΒαλαωρίτηςΠε-

33. Σύμφωναμάλισταμετηνκερκυραϊκήεφημερίδα«ΕΓΕΡΣΙΣ»,αρχικάπροβλεπότανότιστοκοινόψηφοδέλτιοθασυμμετείχανεκτόςαπότονΚ.ΖαβιτζιάνοκαιάλλοιπέντεΡαλλικοίυποψήφιοι,οιεξής:Σ.Χαντζάρης,Σ.Καποδίστριας,Α.Δενδρινός,Α.ΒαρούχαςαπότοΣκριπερόκαιΚ.Κυρίτσης.Βλ.σχετικά:Εφημερίδα«ΕΓΕΡΣΙΣ»,αρ.φ.23/18-7-1910.

34. ΕφημερίδαΕΛΠΙΣ,αρ.φ.67/25-7-1910.Βλ.σχετικά:ΠαράρτημαΙΙ,παράθεμα1.35. Όπωςκαιστον19οαιώνα,οτοπικόςτύποςσυνέχιζενααποτελείόργανοτωνπολιτικώνστους

προεκλογικούςτουςαγώνες,αλλάκαισεόλητηνπολιτικήτουςδράση.Ημόνηδιαφοράπουπαρατηρείταιστοπρώτομισότου20ουαιώνασεαντίθεσημετον19οαιώνα,είναιότιτηνπερίοδοαυτήδενκυκλοφορούσανσατιρικέςεφημερίδεςμελιβέλουςγιατουςπολιτικούςαντιπάλουςκαιτιςοικογένειεςτους.Βλ.σχετικά:ΠΑΧΗ,Όλγα,Ο Πολυχρόνιος Β. Κωνσταντάς και η πολιτική ζω ή της Κέρκυρας το 19ο αιώνα,Κέρκυρα,ΕκδόσειςΑπόστροφος,2009,σσ.77-100.

36. ΚΑΤΣΑΡΟΣ,Σπύρος,Ιστορία της νήσου Κερκύρας,Κέρκυρα,1958,τ.Β’,σσ.416-417.37. ΔΑΦΝΗΣ,Κώστας(ΕΠ�), ό.π.,σ.16.38. ΗεκλογικήπεριφέρειατηςΚέρκυραςπεριλάμβανετηνΚέρκυρα,τηΛευκάδακαιτουςΠαξούς

σύμφωναμετοννόμο3434της16ηςΝοεμβρίουτου1909.Βλ.σχετικά:HERING,Gunnar,ό.π.,σ.777�

39. Εφημερίδα«ΕΓΕΡΣΙΣ»,αρ.φ.25/1-8-1910.

ΟΛΓΑ ΠΑΧΗ

ΟΛ

ΓΑ Π

ΑΧ

Η

O Κερκυραίος πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος Ένας προοδευτικός αγροτιστής ή ένας συντηρητικός µεγαλοκτηµατίας;

O ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΒΙΤΖΙΑΝΟΣ

Η Όλγα Παχή γεννήθηκε το 1960. Το 1982 πήρε πτυχίο Γαλλικής Φιλολογίας από το Αρι στο τέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το 1984 πτυχίο Ελληνικής Φιλο-λογίας από το Πα νε πιστήμιο Ιω-αννίνων. Το 1996 αναγορεύτηκε διδάκτωρ Ιστορίας του Τμήμα-τος Ιστορίας του Ιο νίου Πανεπι-στημίου. Το θέμα της διδακτορι-κής της διατριβής ήταν: «Από το φεουδαλικό σύ στημα γαιοκτησί-ας στο αγροτικό ζήτημα της Κέρ-κυρας (1864-1925)». Από το 1985 υπηρετεί σε σχολεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευ-σης Ν. Κέρκυρας και από το 2003 είναι Σχολική Σύμβουλος Φιλολό-γων Ν. Κέρκυρας.Το Σεπτέμβριο του 2009 κυκλο-φόρησε από τις εκδόσεις Από-στροφος το βιβλίο της με θέμα: «Ο Πολυχρόνιος Β. Κωνσταντάς και η πολιτική ζωή τη Κέρκυρας το 19ο αιώνα».

Σε ένα τέταρτο αιώνος ο Κωνσταντίνος Ζαβι-τζιάνος κατέλαβε επαξίως τα υψηλότερα δυνατά πολιτικά αξιώματα, πλην όμως ο ίδιος, μη όντας αγρότης, αλλά νομικός και μεγαλοκτηματίας, παρέμεινε πάντα δίπλα στην ψυχή και τον πόνο της αγροτιάς. Με το παράδειγμά του επιβεβαι-ώνει, μάλιστα, την αρχή ότι «συντηρητικός» ή «προοδευτικός» δεν είσαι στην πραγματικότητα εξ ορισμού, αλλά χαρακτηρίζεσαι εκ του αποτε-λέσματος της πολιτικής σου. Έντιμος πατριώτης και ασυμβίβαστος ριζοσπαστικός φιλελεύθερος, αλλά και κατ’ εξοχήν ανήσυχο πνεύμα, όπως και άνθρωπος της στοχευμένης δράσης, ασχολήθηκε με την επίλυση του αγροτικού ζητήματος στην Κέρκυρα και με την άρση της οικονομικής δυ-σπραγίας του κερκυραϊκού λαού. Η κατάργηση των διηνεκών βαρών από τα αγροτικά κτήματα και η αποκατάσταση της αγροτικής πίστης στην Κέρκυρα με την ίδρυση και τη λειτουργία του Αυτόνομου Οργανισμού Αγροτικής Πίστης (του σπιτιού του χωριάτη, όπως προσφυώς λεγόταν και εξακολουθεί να λέγεται) στύλωσαν γερά την οικονομία του νησιού και δημιούργησαν παρά-δοση στην αντιμετώπιση του αγροτικού ζητήμα-τος πανελληνίως.

Γιώργος ΚεντρωτήςΚαθηγητής Ιονίου Πανεπιστημίου

ISBN 978-960-9607-24-7

Βατάτζη 55, 114 73 Αθήνα ΤΗΛ. : 210 6431108

E-MAIL: [email protected]. ocelotos. gr



ΕΚ∆ΟΣΕΙΣοσελότος

170 × 240 SPINE: 13.5 FLAPS: 80

covers.indd 1 12/30/2011 3:42:48 PM

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ 1909-1913 17

ρικλής,ΒελλιανίτηςΕυθύμιος,ΒερροιώτηςΕυστάθιος,ΔενδρινόςΑνδρέας40,Ζερβός Αλκίνοος, Θεοτόκης Γεώργιος, Θεοτόκης Μιχαήλ, ΚαποδίστριαςΣπυρίδων,ΚυρίτσηςΚυριάκος,ΜαρκέτηςΝικόλαος,ΠαϊπέτηςΣπυρίδων,ΠαπαδάτοςΑριστοκλής,ΤσαρλαμπάςΘεόδωρος,ΦίλιππαςΠέτροςκαιΧαν-τζάρηςΣπυρίδων41�

Οι εκλογές της 8ηςΑυγούστου έδωσαν προβάδισμα στον συνασπισμότων«παλαιώνκομμάτων».Κέρδισαν211απότις362συνολικάέδρες.Επίσηςεκλέχτηκαν29ανεξάρτητοι από τοπεριβάλλον των«παλαιών»κομμάτωνκαι122έδρεςκέρδισανοιανεξάρτητοι«λαϊκοίυποψήφιοι».ΟΕλ.ΒενιζέλοςεκλέχτηκεστηνΑττικοβοιωτίαμετομεγαλύτεροαριθμόψήφων42�

ΣτηνΚέρκυρατα«παλαιά»κόμματακέρδισανμεσυντριπτικήπλειοψηφία43� ΩστόσοοΚ.Ζαβιτζιάνος,οοποίος,όπωςπροαναφέραμε,έθεσευποψηφιότη-ταωςανεξάρτητος,εκλέχτηκεπρώτοςβουλευτήςμεμεγάληεπιτυχία,αφούέλαβε3.000ψήφουςπερισσότερεςαπότονΓ.Θεοτόκη,ανκαιέθετευποψη-φιότηταγιαπρώτηφορά44.Συνολικάεκλέχτηκανδεκαέξι(16)βουλευτές,οι:ΚωνσταντίνοςΖαβιτζιάνος,ΓεώργιοςΘεοτόκης,ΣπυρίδωνΧαντζάρης,Ευ-θύμιοςΒελλιανίτης,ΚυριάκοςΚυρίτσης,ΜιχαήλΘεοτόκης,ΠέτροςΦίλιπ-πας,ΣπυρίδωνΚαποδίστριας,ΝικόλαοςΜαρκέτης,ΑλκίνοοςΖερβός,Θε-όδωροςΤσαρλαμπάς,ΙωάννηςΒαλαωρίτης,ΑνδρέαςΔενδρινός,ΕυστάθιοςΒερροιώτης,ΠερικλήςΒαλαωρίτηςκαιΣπυρίδωνΠαϊπέτης45�

Αμέσωςμετάτηνίκητου,στις12Αυγούστου1910,οΚ.Ζαβιτζιάνοςευχαρίστησε,μεεπιστολήτουστηνεφημερίδα«ΕΛΠΙΣ»,τονλαότηςΚέρ-κυραςγιατηνκαταπληκτικήυποστήριξηπουτουέδειξεμετηνψήφοτουκαιυποσχέθηκενααγωνιστείμεόλεςτουτιςδυνάμειςγιατηνεκπλήρωσητωνπροσδοκιώντουκερκυραϊκούλαού46�

Λίγοαργότερα,στις22Αυγούστου1910,οαρθρογράφοςΙ.Γ.Μ.σεάρ-θροτου,στηνεφημερίδα«ΕΛΠΙΣ»,μετοντίτλο:Η σημα σία της εκλογής της 8ης Αυγούστου,εξήρετηνεπιτυχίατουΚ.Ζαβιτζιάνουκαιτόνιζεότιηεπιτυ-

40. ΟΑνδρέαςΔενδρινός,κτηματίας,στις27Ιουλίουτου1900είχεπαντρευτείμετηνΕιρήνηΖ -βιτζιάνου,αδελφήτουΚ.Ζαβιτζιάνου,μετηνοποίααπέκτησεδύογιους.ΟγάμοςαυτόςδενέγινεμετησυγκατάθεσητηςοικογένειαςτηςΕιρήνης.Σ’αυτέςτιςεκλογέςήτανηπρώτηφοράπουοΑ.Δενδρινόςέθετευποψηφιότητα.Βλ.σχετικά:ΠΥΛΑΡΙΝΟΣ,Θεοδόσης,ό.π.,σ.40.ΟΣ.ΚατσαρόςεσφαλμένααναφέρειότιοΑ.Δενδρινόςείχεθέσειυποψηφιότηταωςανεξάρτητος.Βλ.σχετικά:ΚΑΤΣΑΡΟΣ,Σπύρος,ό.π.,σ.418.

41. Εφημερίδα«ΕΓΕΡΣΙΣ»,αρ.φ.24/25-7-1910.42. HERING,Gunnar,ό.π.,σ.779.43. HERING,Gunnar,ό.π.,σ.778.44. ΚΑΤΣΑΡΟΣ,Σπύρος,ό.π.,σ.418.45� Εφημερίς των Συζητήσεων της Βουλής,ΠερίοδοςΑ΄,Συνεδρίασις11η/21-9-1910,ενΑθήναις

1911,σ.101.46. ΕφημερίδαΕΛΠΙΣ,αρ.φ.70/12-8-1910.Βλ.σχετικά:ΠαράρτημαΙΙ,παράθεμα2.

Ο Κερκυραίος πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος

Documents

Transcript of Ο Κερκυραίος πολιτικός Κωνσταντίνος Ζαβιτζιάνος