29 IΣTOPIA ^ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡOΤΥΠΙΑ23-24 AΠPIΛIOY 2011

HKρήτη είναι έ-να ελληνικόνησί με ιδιαίτε-ρη γεωστρατη-γική σημασία.Δεσπόζει μετα-ξύ τριών ηπεί-ρων στη νοτιο-

ανατολική Mεσόγειο, της Eυρώ-πης, της Aσίας και της Aφρικής.

Kάποιες περιοχές της νότιας Kρή-της βρίσκονται πιο κοντά στη Λιβύη,χώρα της βόρειας Aφρικής, παράστην Aθήνα. Δεν είναι άλλωστε τυ-χαίο ότι με τα πρόσφατα πολεμικάγεγονότα χιλιάδες ξένοι εργαζόμενοιστη Λιβύη μεταφέρθηκαν διά θα-λάσσης σε κρητικά λιμάνια.

Eνα από τα αρχαιότερα λίκνα τουπαγκόσμιου πολιτισμού, η Kρήτηέγινε το μήλον της έριδος πολλώνξένων κατακτητών, όπως των Pω-μαίων, των μουσουλμάνων πειρα-τών, των Bενετσιάνων, των Tούρ-κων. Oι Bυζαντινοί επίσης είχανμια μακρόχρονη παρουσία.

Στο τέλος του 19ου αιώνα, μέσασ’ ένα επαναστα-τικό κλίμα ηKρήτη κέρ-δισε την αυ-τονομίατης καιστις αρ-

χές του νέου αιώνα ενώθηκε με τημητέρα πατρίδα. H Kρήτη πρόσφε-ρε στην Eλλάδα τον Eλευθέριο Bε-νιζέλο, που επηρέασε αποφασιστι-κά τις ελληνικές πολιτικές εξελίξειςαπό πολλές απόψεις και είχε σημα-ντική παρουσία και στη διεθνήσκηνή.

Kαθώς άρχισε ο B’ ΠαγκόσμιοςΠόλεμος οι Bρετανοί ανησυ-

χούσαν ιδιαίτερα για τη ναυτικήτους θέση στην Aνατολική Mεσό-γειο και για το αν η Eλλάδα, που ή-ταν υπό την επιρροή τους, καταλαμ-βάνετο από μια ξένη δύναμη και κυ-ρίως η Kρήτη που ήταν πολύ κοντάστα Δωδεκάνησα που κατέχονταν α-πό τους Iταλούς του Mουσολίνι.

H φασιστική Iταλία ανταγωνιζό-ταν τότε την Aγγλία στην Aνατολι-κή Mεσόγειο. H βρετανική ηγεσία α-νέπτυξε τη θέση ότι είχε «ιδιαίτεραμεγάλη σημασία να μην πέσει ηKρήτη» στα χέρια των Iταλών, οπό-τε θα ήλεγχαν μια στρατηγική πε-ριοχή όπου θα μπορούσαν να εγκα-ταστήσουν μια ναυτική και αεροπο-ρική βάση με αρνητικές συνέπειες

για τη βρετανική επιρ-ροή στη νοτιοανατο-λική Mεσόγειο (Aί-γυπτο κ.ά.).

Περισσότερο καιαπό την κυρίωςEλλάδα ο βρετανόςπρωθυπουργόςOυίνστον Tσόρτσιλ

ενδιαφερό-ταν γιατην ά-μυνα

τηςKρήτης.

O Tσόρτσιλ πρότεινετη μετατροπή του κόλ-που της Σούδας σε βά-ση ανεφοδιασμού σε

καύσιμα του βρετανικούστόλου και την ενίσχυση

της αντιαεροπορικής ά-μυνας του νησιού.

H βρετανική πολι-τική σε ηγετικό

επίπεδο ή-ταν ότι έ-πρεπε α-πό κάθεάποψηνα ενι-σχυθεί ηάμυνα

της Kρήτης από τους Eλληνες καιτους Aγγλους συμμάχους τους.

Aκόμα και η επιλογή του νέουέλληνα πρωθυπουργού Eμμανου-ήλ Tσουδερού, που ήταν Kρητικόςκαι βενιζελικός, δεν υπήρξε τυχαία.

Oι Bρετανοί σκεπτόμενοι τη μετα-φορά της ελληνικής κυβέρνησηςστην Kρήτη, όπως και του βασιλιάΓεωργίου, σε περίπτωση κατάληψηςτης κυρίως Eλλάδας, στόχευαν στηδημιουργία ενός κλίματος θετικής α-ποδοχής της κυβέρνησης μέσα στονκρητικό λαό, που διαπνεόταν μάλι-στα από ένα ισχυρό αντιμοναρχικόκαι αντιδικτατορικό συναίσθημα. Kαισ’ αυτό μπορούσε να βοηθήσει η επι-λογή Tσουδερού. Tελικά δεν επιτέ-θηκαν οι Iταλοί, αλλά οι γερμανοί α-λεξιπτωτιστές κατέλαβαν, ύστερα α-πό σκληρές μάχες, την Kρήτη.

Mετά το τέλος του Παγκόσμι-ου Πολέμου στα μάτια των

δυτικών Mεγάλων Δυνάμεων ηKρήτη απέκτησε και νέα στρατηγικήσημασία, όχι μόνο σαν ένα «παρατη-ρητήριο» προς τις πετρελαιοφόρεςπεριοχές της Eγγύς και Mέσης Aνα-τολής αλλά και σαν βάση παρακο-λούθησης των κινήσεων του σοβιε-τικού στόλου από τη Mαύρη Θάλασ-σα στο Aιγαίο και γενικότερα στηνανατολική Mεσόγειο.

O αμερικανός πρεσβευτής στηνAγκυρα πίστευε ότι μια ρωσικήναυτική βάση στα Στενά δεν εξα-σφάλιζε την ελευθερία διέλευσης,γιατί «μία αεροπορική δύναμη έχο-ντας ως βάση για παράδειγμα τηνKρήτη», μπορούσε να αποτρέψει«την αποτελεσματική χρησιμοποί-

ηση των Στενών από τη Pωσία».Mετά το τέλος της σύγκρουσης

του Δεκέμβρη η βρετανική ηγεσίασκεπτόταν σοβαρά την εγκαθίδρυ-ση ναυτικών και αεροπορικών βά-σεων στην Eλλάδα. Eίχαν ιδιαίτερηπροτίμηση «για την εγκατάστασηβάσεων στην Kρήτη», αλλά ο Tσόρ-τσιλ έκρινε ότι θα ήταν καλύτερα νασυζητηθεί το θέμα των βρετανικώνβάσεων στην Eλλάδα με μια εκλεγ-μένη κυβέρνηση μετά τη διεξαγω-γή των βουλευτικών εκλογών.

Kαθώς ο ψυχρός πόλεμος απλω-νόταν στη διεθνή πολιτική σκηνή,οι τρεις πρώην σύμμαχοι (HΠA,EΣΣΔ, Aγγλία) σκέφτονταν τώρατην πιθανότητα ενός νέου παγκο-σμίου πολέμου.

Σ τα μάτια των Δυτικών η στρα-τηγική σημασία της Kρήτης,

ως ενός σταθερού «αεροπλανοφό-ρου» στην καρδιά της νοτιοανατολι-κής Mεσογείου, ναυτική και αερο-πορική βάση, όπως και βάση παρα-κολούθησης στρατηγικών σημείωντριών ηπείρων, αποκτούσε όλο καιμεγαλύτερη σημασία.

«Σε περίπτωση παγκοσμίου πο-λέμου –υπέδειξε η βρετανική στρα-τιωτική ηγεσία– είναι πολύ αμφίβο-λο αν θα μπορέσουμε να υπερασπί-σουμε την κυρίως Eλλάδα, αν καιπρέπει να κάνουμε το παν για νακρατήσουμε τα σπουδαιότερα ελλη-νικά νησιά, ιδιαίτερα την Kρήτη».

Tην πιθανότητα να ξεσπάσει έ-νας νέος παγκόσμιος πόλεμος τηνεξέταζαν επίσης οι Aμερικανοί καιοι Σοβιετικοί που εκπονούσαν πο-λεμικά σχέδια.

Eνα από αυτά ήταν και το αμερι-κανικό σχέδιο «Pincher» κατά το1946 (βλ. «H Eπανάσταση στηνEλλάδα», σ. 245-246), που ασχολή-θηκε με «την κοινή δράση των ενό-πλων δυνάμεων των HΠA ενα-ντίον της EΣΣΔ, σε περίπτωση πουμια παρόμοια δράση απαιτηθεί ταεπόμενα χρόνια».

A ν και το σχέδιο «Pincher»προέβλεπε τρεις εναλλακτι-

κές λύσεις για την εκδήλωση μιαςχερσαίας αμερικανικής επίθεσης«εναντίον της βιομηχανικής καρ-διάς της Pωσίας», υπέδειξε ότι «ηκύρια προσπάθεια που θα ξεκινού-σε από τη Mεσόγειο, διαμέσου τωνBαλκανίων και της Mέσης Aνατο-λής», πρόσφερε τις μεγαλύτερεςπιθανότητες επιτυχίας. Mεταξύτων κεντρικών βάσεων εκκίνησηςτης αμερικανικής επίθεσης εθεω-ρείτο η Aίγυπτος, που «μαζί με τηνKύπρο και πιθανώς την Kρήτη επι-τρέπουν μεγάλης κλίμακας αερο-πορική επίθεση εναντίον των σο-βιετικών πετρελαιοπηγών στονKαύκασο...».

Oι πρόσφατες πολεμικές εξελίξειςστη Λιβύη δείχνουν τη μεγάληστρατηγική σημασία των στρατιωτι-κών βάσεων της Kρήτης στις εξελί-ξεις της Eγγύς και Mέσης Aνατολής.

Aλλά και η οικονομική πλευράτης εληνικής μεγαλονήσου δεν εί-ναι μικρής σημασίας, καθώς λέγε-ται ότι στα ελληνικά χωρικά ύδαταστην περιοχή της Kρήτης υπάρχειένας πολύ σημαντικός υπόγειος ο-ρυκτός πλούτος, ανάλογος μ’ εκεί-νον της βόρειας Aφρικής.

O EMΦYΛIOΣ ΣTH ΛIBYH ANEΔEIΞE ΞANA TH ΓEΩΣTPATHΓIKH ΣHMAΣIA THΣ MEΓAΛONHΣOY

Aπό την ενίσχυση της άμυνάς του, επί OυίνστονTσόρτσιλ, και το αμερικανικό σχέδιο «Pincher»,την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, μέχρι σήμερα, το νησί δεσπόζει ανάμεσα σε τρεις ηπείρους

Tου ΦOIBOY OIKONOMIΔH

Kρήτη: Tο σταθερό αεροπλανοφόρο

Kατά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Oυίνστον Tσόρτσιλ (κάτω), πρότεινε τη μετατροπή του κόλπου της Σούδας σεβάση ανεφοδιασμού του βρετανικού στόλου.