ΤΟΠΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

32
3 Γενικό Λύκειο Β΄ Τετράμηνο Νέας Φιλαδέλφειας 2011-12 « Ήθη και Έθιμα του Γάμου» ΤΟΠΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ. ΘΕΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΓΑΜΟΥ 1

description

ΤΟΠΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ-Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΓΑΜΟ

Transcript of ΤΟΠΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ

3 Γενικό Λύκειο Β΄ Τετράμηνο

Νέας Φιλαδέλφειας 2011-12

« Ήθη και Έθιμα του Γάμου»

ΤΟΠΙΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ.

ΘΕΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΓΑΜΟΥ

Ομάδα: Και οι παντρεμένες έχουν ψύχη

(Βάσω Tσιχριτζή, Ιωάννα Σπυροπούλου, Εύη Φαφούτη, Μάρθα Πουλή)

Υπεύθυνος καθηγητής: Γιώργος Δινούσης

1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Εισαγωγή 3 Ήθη και Έθιμα του γάμου στην Ελλάδα 4-20 Γαμήλια δημοτικά τραγούδια 21-23 Βιβλιογραφία 24

2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο γάμος είναι μια κοινωνική, θρησκευτική και νόμιμη σύζευξη ή ένωση δύο ατόμων διαφορετικού ή σε ορισμένες χώρες κατά τα τελευταία χρόνια του ίδιου φύλου. Στην Ελλάδα τα ήθη και τα έθιμα του γάμου διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή.

Ονομαζόμαστε oι παντρεμένες έχουν ψυχή και η ομάδα μας αποτελείται από την Βάσω Τσιχριτζή, Εύη Φαφούτη, Ιωάννα Σπυροπούλου και την Μάρθα Πουλή. Η Ιωάννα ήταν η συντονίστρια, η Μάρθα η γραμματέας, η Εύη η τεχνικός υπολογιστών και η Βάσω βοηθός της συντονίστριας. Παρόλο που το κάθε μέλος είχε το δικό του ρολό, δουλεύαμε όλοι και ισότιμα. Το θέμα της ομάδας μας ήταν τα ήθη και τα έθιμα του γάμου στην Ελλάδα. Η πρώτη μας αναζήτηση για να βρούμε πληροφορίες για τα έθιμα ήταν τα βιβλία. Μάλιστα άλλη μία πηγή άντλησης πληροφοριών ήταν το διαδίκτυο που βρήκαμε πολλές πληροφορίες για τα ήθη και τα έθιμα της Ελλάδας. Οι περιοχές που βρήκαμε ήταν για τον Πόντο, την Κρήτη, την Ήπειρο, τα Επτάνησα, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και το Αιγαίο. Η δεύτερη μας αναζήτηση ήταν τα δημοτικά τραγούδια των γάμων όπου πολλές πληροφορίες αντλήσαμε από αρκετά ποιήματα βιβλίων και από το διαδίκτυο.

Εν συνεχεία αναλύσαμε τα δημοτικά τραγούδια ανακαλύπτοντας πληροφορίες για τη ζωή των ανθρώπων σε παλαιότερα χρόνια όπως για παράδειγμα την ύπαρξη προίκας, τη θέση της γυναίκας και του άντρα όπου η γυναίκα είχε υποδεέστερη κοινωνική θέση. Και τέλος ανακαλύψαμε την οικονομική, πολιτική και πολιτιστική κατάσταση των ανθρώπων στα παλαιότερα και νεότερα χρόνια.

3

ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο Γάμος είναι μια κοινωνική, θρησκευτική και νόμιμη σύζευξη ή ένωση δυο ατόμων διαφορετικού ή σε ορισμένες χώρες κατά τα τελευταία χρόνια του ίδιου φύλου. Στην Ελλάδα τα ήθη και τα έθιμα του γάμου διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή.

ΠΟΝΤΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣ Στον Πόντο ο γάμος αποτελούσε ένα από τα πλέον σημαντικά κοινωνικά γεγονότα. Δεν ήταν γεγονός αποκλειστικά οικογενειακό. Προκαλούσε το έμπρακτο ενδιαφέρον της μικρής κοινωνίας του χωριού. Γι ’αυτό ακριβώς και γινόταν με τρόπο πανηγυρικό και η συμπαράσταση προς το νέο ζευγάρι ήταν ολόψυχη με ηθικό αλλά και οικονομικό περιεχόμενο. Το ταίρι, αγόρι ή κορίτσι, επιλεγόταν από τους γονείς, που χωρίς την συγκατάθεση τους υπήρχε το ενδεχόμενο απαγωγής. Με το «λογόπαρμαν», που συνήθως γινόταν Σάββατο βράδυ , καθοριζόταν η ημερομηνία του γάμου ενώ την Κυριακή γίνονταν οι αρραβώνες με την ανταλλαγή δαχτυλιδιών. Το Σάββατο πριν τον γάμο, ξεκινούσαν οι διαδικασίες για το γάμο, ενώ τα όργανα τόσο στο σπίτι της νύφης , όσο και στο σπίτι του γαμπρού και η ποντιακή λύρα και χοροί «δίνουν και

παίρνουν».

Την Κυριακή, ανήμερα του γάμου, οι προετοιμασίες κορυφώνονται, με τις φίλες της νύφης να συγκεντρώνονται στο σπίτι της στολίζοντας την και τραγουδώντας της ποντιακά νυφιάτικα τραγούδια. Οι ανύπαντρες

φίλες της γράφουν τα ονόματα τους στο νυφικό γοβάκι, σημάδι άμεσης παντρειάς τους.

4

Συγγενείς και φίλοι του γαμπρού μαζί με αυτόν και τον κουμπάρο , ξεκινούσαν πριν τον γάμο για την παραλαβή της νύφης. Στην αυλή του σπιτιού της νύφης, οι φίλες της κερνάνε βραστή κότα στον κουμπάρο και ομελέτα στο γαμπρό, ενώ ζητούν χρήματα από τον πρώτο για να δώσουν το νυφικό γοβάκι, που από πριν έκρυβαν.

Έτσι, ολοκληρώνονταν το «νυφέπαρμαν» και συνεχίζονταν η νυφική πομπή με προορισμό την εκκλησία, κατά την διάρκεια της οποίας ο χορός και τα τραγούδια δεν έπαυαν. Κατά την διάρκεια του μυστηρίου, ο ιερέας ρώταγε τους μελλόνυμφους αν αγαπούν ο ένας τον άλλον και με την συγκατάθεση και των δυο ολοκληρώνονταν ο γάμος. Η πομπή συνεχιζόταν και μετά τον γάμο με προορισμό το πατρικό του γαμπρού , όπου η μητέρα του καλοδέχεται την νύφη φιλώντας την και χαρίζοντας της χρυσαφικά. Τότε, ξεκινούσε και το γλέντι με άφθονα ποτά και φαγητά και τα όργανα να παίζουν ασταμάτητα ως τα ξημερώματα.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

Πριν από μερικές δεκαετίες, στη Μακεδονία, ο γάμος αποφασιζόταν από τις δυο οικογένειες, και σε κάποιες περιπτώσεις μεσολαβούσε προξενητής, ενώ κανονιζόταν και η προίκα. Κατόπιν όριζαν την ημέρα του αρραβώνα. Ο γάμος γινόταν το αργότερο μέχρι πέντε μήνες μετά τον αρραβώνα. Ο αρραβώνα

αναγγέλλονταν με τουφεκιές κι ακολουθούσε γλέντι με νταούλια και ζουρνάδες.

Ο γαμπρός επέλεγε συνήθως για κουμπάρο το νουνό ενώ βοηθούσαν και τα μπρατίμια, δηλαδή οι στενοί ελεύθεροι φίλοι του γαμπρού . Η νονά έφτιαχνε το κόκκινο χλάμπουρο, ενώ τα μπρατίμια έκαναν δικά τους χλάμπουρα, κίτρινα και γαλάζια .   Δύο μέρες πριν τον γάμο, την Παρασκευή, οι δύο οικογένειες έστελναν με άντρες τα καλέσματα, ζαχαρωτά διπλωμένα σε άσπρο χαρτί και δεμένα με κόκκινη κλωστή, το χράδι.

5

Το ίδιο πρωί, συγγενικά κορίτσια του γαμπρού με μια γυναίκα, ετοίμαζαν τα τρία κανίσκια, τα οποία ήταν τα επίσημα καλέσματα του νουνού και των μπράτιμων. Το Σάββατο αφού λουστεί η νύφη, συγυρίζει τα προικιάτικα στο σεντούκι του γαμπρού. Το απόγευμα μια συγγένισσα του γαμπρού κρατώντας στο κεφάλι τα κανίσκια, τα μοιράζει στα μπρατίμια και το νουνό, ενώ τα κορίτσια από σπίτι σε σπίτι προσκαλούν τον κόσμο στο γλέντι.

Την Κυριακή το πρωί, οι νταφτσαραίοι συγκεντρώνουν τα μπρατίμια με τα χλάμπουρά τους στο σπίτι του γαμπρού για να ξεκινήσουν για το σπίτι της νύφης.  Όσο η νύφη αλλάζει στο σπίτι της , τα κορίτσια τραγουδούν τα νυφιάτικα της ρούχα. Η νύφη κάθονταν σε μια ψάθα όπου κρύβει από κάτω ένα σιδερένιο λουρί του αρότρου, για να στεριώσει ο γάμος της σαν το σίδερο. Το ίδιο λουρί, το πέρναγαν τρεις φορές στο σώμα της νύφης για να μην αρμενιάζεται, για να μην ματιάζεται. Έβαζαν τα ρούχα της στο κόσκινο μαζί με ζαχαρωτά, για να είναι γλυκός ο γάμος, με ρύζι για να στεριώσει ο γάμος, και με κέρματα (σιδερένια) για να είναι ο γάμος γερός σαν το σίδερο. Τα έριχναν ψηλά τρεις φορές και τέλος της τα φορούσαν, εκτός από το ζουνάρι και τα παπούτσια.  Ο γαμπρός εντωμεταξύ ξεκινούσε με τα όργανα (νταούλια και ζουρνάδες), τα μπρατίμια και τους συγγενείς να πάρουν τη νονά και τον νουνό και να πάνε όλοι μαζί στης νύφης το σπίτι. Δύο ντραφτσαραίοι πηγαίνουν μπροστά, πρώτοι στο σπίτι, να φέρουν την είδηση, την ντράφτσα.    Όταν πλησιάζουν στην αυλή του σπιτιού, μία συγγένισσα της νύφης κερνούσε πρώτα το γαμπρό και ύστερα τους υπόλοιπους .Χόρευαν λίγο και στην αυλή του σπιτιού περίμεναν ο πεθερός και η πεθερά για να καλωσορίσουν τον γαμπρό.  Ένας συγγενής της νύφης κρατούσε ένα κόσκινο με το ζουνάρι του γαμπρού και τα ραντίσματα. Βοηθούσε το γαμπρό να ζωστεί το ζουνάρι και έπειτα κυλούσε το κόσκινο στο χώμα. Αν το κόσκινο έπεφτε με τη βάση του προς τ' απάνω, τότε το πρωτότοκο θα ήταν αγόρι.

    

6

Όλοι οι καλεσμένοι έστεκαν αμίλητοι και τα όργανα σιωπούσαν, αναμένοντας την έξοδο της νύφης και των προικιών. Δύο μπρατίμια έμπαιναν στην καμάρα της νύφης, ο ένας της φορούσε τα παπούτσια και ο άλλος το ζουνάρι. Οι γυναίκες έβγαζαν τα προικιά και τα φόρτωναν στον αραμπά. Μετά τα προικιά έβγαινε και η νύφη. Οι ποδιές του σαγιά της ήταν κατεβασμένες και το πρόσωπο της σκεπασμένο με τη λεπτή άσπρη σκέπη που έφτανε ως τη μέση της .  

Η νύφη έσπαζε το κλίκι (νυφιάτικη κουλούρα) στη μέση, πετούσε το ένα κομμάτι στα κεραμίδια και το άλλο το 'κρυβε στον κόρφο της. Οι καλεσμένοι τη ράντιζαν με γέννημα και ρύζι. Έπειτα κινούσαν για την εκκλησία. Μπροστά βαρούν τα όργανα, πίσω ο γαμπρός και ο κουμπάρος και κατόπιν η νύφη με ένα μπράτιμο και τους καλεσμένους.

     Στη μέση του μυστηρίου του γάμου, ο νουνός κουκουλώνει την νύφη και το γαμπρό μ' ένα μεταξωτό ύφασμα και κρατάει με το κάθε χέρι του πάνω από τα κεφάλια τους από ένα κερί αναμμένο για να συνδεθούν στενά και να είναι φωτισμένοι. Αφού τελειώσει το μυστήριο, ξεκινούν για το σπίτι του γαμπρού όπου τους περιμένουν οι γονείς του γαμπρού. Μόλις φτάσουν στην πόρτα του σπιτιού, τα όργανα σωπαίνουν. Η νύφη προσκυνούσε τα πεθερικά τρεις φορές, φιλούσε τα χέρια τους και της έδιναν νομίσματα. Μόλις η νύφη έμπαινε στο σπίτι έριχνε στο αλεύρι το μισό κομμάτι κλίκι που είχε κρυμμένο στον κόρφο της, για να φέρει γούρι στον γαμπρό. Τότε κάθονταν όλοι στο τραπέζι εκτός από τη νύφη που καθόταν με τη σκέπη ριγμένη στο πρόσωπο. Τρεις μπουκιές έπρεπε μόνο να φάει, κι αυτές απ' το χέρι της νουνάς που τη σταύρωνε για να αποδιώξει το κακό.

     Κερνούσε κρασί στον παπά, τον νουνό, τα μπρατίμια και το γαμπρό κι αυτοί της πρόσφεραν χρήματα. Η νύφη δώριζε φλοκιαστό προσκέφαλο κι ένα σεντόνι στον νουνό, στο γαμπρό ένα μαντήλι, στον πεθερό ένα πουκάμισο και στην πεθερά τσεμπέρι ή σκουφούνια, ενώ οι καλεσμένοι χόρευαν τον τρανό. Το ζευγάρι αποχωρούσε μετά από λίγη ώρα ενώ το γλέντι του γάμου συνεχιζόταν. Αν η νύφη έβγαινε "καλή", δηλαδή παρθένα, η μπάμπω το ανήγγειλε στο χωριό και τότε ξανάρχιζε το γλέντι και το

ποτό ως τα ξημερώματα.

 

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

7

Ο γάμος είχε ιδιαίτερη σημασία για τους Ηπειρώτες. Τα περισσότερα συνοικέσια και προξενιά γίνονταν τις μέρες των πανηγυριών. Αν συμφωνούσαν οι γονείς, συναντιόνταν στο σπίτι του γαμπρού για να συζητήσουν και να συμφωνήσουν για την προίκας. και συνέτασσαν το προικοσύμφωνο. Προσκαλούσαν τον κόσμο προφορικά, από σπίτι σε σπίτι.

    Την Πέμπτη οι φίλες της νύφης πήγαιναν σπίτι της για να ετοιμάσουν τα προικιά. Την Παρασκευή έρχονταν απ το σόι του γαμπρού για να πάρουν την προίκα. Αφού τα πήγαιναν στο σπίτι του γαμπρού, η μητέρα του τα έρραινε με ρύζι. «Έστρωναν το κρεβάτι» κι έριχναν πάνω ένα αγοράκι μικρό για να κάνει η νύφη αγόρι. Το βράδυ του Σαββάτου γίνονταν το γλέντι στην νύφη. Η οικογένεια του κάθε προσκεκλημένου έφερνε κρέας ψωμί και κρασί. Τραγούδαγαν καθιστικά τραγούδια στην αρχή και μετά έρχονταν τα όργανα κι όλοι οι καλεσμένοι έμπαιναν στο χορό ανά παρέες.

    Ο γάμος γινόταν Κυριακή, νωρίς το απόγευμα. Υπήρχαν οι περιπτώσεις που γίνονταν στέφανα και στο σπίτι. Αν ο γαμπρός ήταν από μακριά τα στέφανα γίνονταν στο σπίτι της νύφης. Το πρωί της Κυριακής ετοιμάζονταν φαγητά για το μεσημέρι. Συνήθως ετοίμαζαν το παραδοσιακό γιαχνί και κρέας με ρύζι. Μετά τα όργανα πήγαιναν στο γαμπρό. Όλο μαζί το συμπεθεριό (του γαμπρού) με τα όργανα πήγαιναν στο νουνό για να τον πάρουν. Όταν ντύνονταν η νύφη, πιο παλιά, κρατούσε στην ποδιά της ασημένιο δίσκο. Ο πατέρας έριχνε στο κεφάλι της σταυρωτά λίγο κρασί. Μετά οι υπόλοιποι σταύρωναν με κέρματα το κεφάλι της και τα έριχναν στο δίσκο. Έλεγαν και το τραγούδι, «ευχήσου με μανούλα μου τώρα στο στόλισμά μου». Παλιά οι νύφες φορούσαν φορέματα κόκκινα ή μπλε, με ποδιά κεντημένη με δαντέλα, ενώ κάτω από τη μέση, καρφίτσωναν ένα τριγωνικά διπλωμένο μαντήλι. Στο κεφάλι φορούσαν Γιαννιώτικο μαντήλι μαύρο με «κλάρα», δεμένο «πεταλούδα».

Στα μετέπειτα χρόνια, οι νύφες φορούσαν άσπρο φόρεμα, πέπλο, κραγιόν και αν είχαν μακριά μαλλιά, τα μάζευαν μπούκλες γύρω στο δάχτυλο και τα έπιαναν με τσιμπιδάκι. Η νύφη τα μάτια της δεν τα σήκωνε στον κόσμο, έπρεπε να κοιτάει όλο κάτω. Στο γάμο, ο βλάμης ήταν μεταξύ των πρώτων παρευρισκομένων. Σε χωριά της Ηπείρου ο βλάμης (παρακούμπαρος) πήγαινε στο σπίτι του γαμπρού με τη συνοδεία των οργάνων που έστελνε ο γαμπρός. Σε όλη τη διάρκεια του γάμου ο βλάμης μαζί με το νουνό

8

ήταν κοντά στο γαμπρό. Ο γαμπρός φορούσε κοστούμι μπλε, ριγέ πουκάμισο και σκαρπίνια παπούτσια.

ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

Η Κυριακή καθοριζόταν πάντα σαν ημέρα του γάμου και οι προετοιμασίες εντείνονταν κατά τη διάρκεια ολόκληρης της προηγούμενης εβδομάδας. Με τον καθορισμό της ημέρας του γάμου, η οικογένεια της νύφης έπλενε το αποθηκευμένο μαλλί από την σοδιά της και με αυτό έφτιαχνε τα

στρώματα και τα μαξιλάρια του κρεβατιού. Για την διαδικασία του πλυσίματος και του ξασίματος του μαλλιού, καλούνταν κοπέλες συγχωριανές.

      Από την Δευτέρα έως την Τετάρτη, συγγενείς και φίλοι συγκέντρωναν όλα τα απαραίτητα όπως πιάτα, ποτήρια, καρέκλες κ.ά. στα σπίτια των μελλονύμφων για την κάλυψη τυχόν αναγκών των καλεσμένων στο τραπέζι του γάμου. Την Πέμπτη και την Παρασκευή γίνονταν η ζύμωση του ψωμιού και το Σάββατο γίνονταν τα καλέσματα από τους «καλεστάδες», ενώ την ίδια μέρα πραγματοποιούνταν η μεταφορά της προίκας της νύφης στο πατρικό του γαμπρού. Η μεταφορά γινόταν με τη μορφή πομπής μέσα σε καλάθια που έφεραν στα κεφάλια τους οι συμμετέχοντες σε αυτήν.

       Όταν τα προικιά έφταναν στο πατρικό του γαμπρού, νεαρές ανύπαντρες κοπέλες αναλάμβαναν το στρώσιμο του κρεβατιού και πάνω σε αυτό, μετά το στρώσιμο, έριχναν ένα αγοράκι για την τεκνοποίηση γιού. Το πρωί της Κυριακής, νεαρές κοπέλες στόλιζαν την νύφη τραγουδώντας παραδοσιακά νυφιάτικα τραγούδια. Ο γαμπρός περίμενε στην εκκλησία και η νύφη κατέφθανε με τη συνοδεία συγγενών φίλων και οργάνων. Μετά την τέλεση της λειτουργίας, όλοι οι προσκεκλημένοι και οι νεόνυμφοι χόρευαν στο προαύλιο της εκκλησίας με τον πρώτο χορό, να τον σέρνει ό πατέρας της νύφης. Στο σπίτι του γαμπρού προσφερόταν το μεσημεριανό φαγητό σε συγγενείς και καλεσμένους και έπειτα το γλέντι και ο χορός συνεχίζονταν πάλι στο προαύλιο της εκκλησίας.

9

 

ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

Μια βδομάδα πριν το γάμο, γεμίζουν τα στρώματα της νύφης εφόσον δεν είναι χήρα. Προτού τα γεμίσουν, αρσενικά παιδιά

ρίχνουν μέσα στο στρώμα λίγα μαλλιά. Ύστερα τα απογεμίζουν οι γυναίκες. Όταν γεμίσει το στρώμα, η μάνα της νύφης καρφώνει την πρώτη βελονιά. Στη Λευκάδα, την Παρασκευή πριν το γάμο, που γινόταν Κυριακή, στο σπίτι της νύφης, τρία αγόρια με μάνα και πατέρα στη ζωή, κοσκινίζουν το

αλεύρι για τα προζύμια. Το κάθε παιδί κοσκινίζει από μια φορά μόνο. Το τρίτο παιδί δίνει την κρησάρα σε κάποια ανιψιά του γαμπρού ή εξαδέλφη, που να έχει μάνα και πατέρα, που αναλαμβάνει να κοσκινίσει το υπόλοιπο. Το νυφικό κρεβάτι το στρώνει αρσενικός που να έχει μάνα και πατέρα.

Το Σάββατο το βράδυ έσφαζαν έναν τράγο και πυροβολούσαν στον αέρα για να αναγγείλουν την έναρξη του γάμου. Τα κανίσκια, τα δώρα που οι προσκεκλημένοι έστελναν για να οργανωθεί το τραπέζι του γάμου, ήταν κοφίνια που περιείχαν ψωμί, κρέας, κρασί, ανάλογα με τη δυνατότητα που είχε ο καθένας. Τα ψωμιά που έβαζαν στη Λευκάδα στο κανίσκι έπρεπε να έχουν ζυγό αριθμό γιατί τα μονά, όπως πίστευαν, θα έφερναν συμφορά στους νιόπαντρους.

Προτού κινήσει ο γάμος για το σπίτι του γαμπρού, στέλνουν από το σπίτι της νύφης τα προικιά. Οι γυναίκες που τα κουβαλούν δεν επιτρέπεται να στραφούν προς τα πίσω γιατί πιστεύουν ότι τότε θα πεθάνει η νύφη και η προίκα θα ξαναγυρίσει στο σπίτι των γονιών της. Όταν ξεκινάει το συμπεθεριό από το σπίτι του γαμπρού για να πάει να πάρει τη νύφη, προπορεύεται ο φλαμπουριάρης που κρατάει ψηλά το φλάμπουρο ή μπαϊράκι, μακρύ ξύλινο κοντάρι στολισμένο συνήθως με κόκκινο πανί, ενώ στη Λευκάδα στην κορυφή του έμπηγαν ένα ρόδι. Την πομπή (ψίκι) συνοδεύουν οργανοπαίχτες με παραδοσιακά μουσικά όργανα, ενώ οι προσκεκλημένοι τραγουδούν γαμήλια τραγούδια. Στην πομπή του

10

γάμου, προηγείται αυτός που έχει τα στέφανα μέσα σε δίσκο, κι ο οποίος δεν επιτρέπεται να γυρίσει και να κοιτάξει πίσω.

Μετά την τέλεση του μυστηρίου του γάμου, η πομπή γυρίζει στο σπίτι του γαμπρού, όπου υποδέχονται τη νύφη με επισημότητα και με συγκεκριμένο τελετουργικό που ποικίλει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Στη Λευκάδα, ο πεθερός κρατώντας ένα ποτήρι γεμάτο μέλι μέσα σ' ένα πιάτο μαζί με τρία κομμάτια ψωμιού, τάιζε τους νιόπαντρους για να έχουν μια γλυκιά ζωή. Ύστερα έπαιρνε η νύφη ένα ρόδι από την πεθερά της και το έσπαζε με δύναμη στο κατώφλι του σπιτιού, ώστε τα σπυριά του να πεταχτούν μέσα στο σπίτι. Όσο πιο μακριά πήγαιναν τα σπυριά κι όσο περισσότερο σκόρπιζαν, τόσα περισσότερα παιδιά θα έκανε το ζευγάρι. Στο γλέντι του γάμου έπρεπε όλοι οι παρευρισκόμενοι να χορέψουν μαζί με τους νεόνυμφους τους λεγόμενους τρεις γύρους, τραγουδώντας “Έχω γιο κάνω χαρά, καν' η νύφη μας παιδιά”.

 

ΚΥΚΛΑΔΙΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ – ΜΗΛΟΣ

Ο γάμος στη Μήλο γινόταν πάντα Κυριακή και αποτελούσε σημαντικό κοινωνικό γεγονός, που γιορταζόταν με φαγοπότι, γλέντι, νησιώτικους χορούς και βιολιά. Η αρχή γινόταν από τον «προξενητή» ή την «προξενήτρα», όπου πρότεινε στους γονείς της νύφης έναν νεαρό για γαμπρό τους και πραγματοποιούσε το «αλισβερίσι» για την προίκα που ήθελε ο

μελλοντικός γαμπρός. Έπειτα, ενημέρωνε την οικογένεια του γαμπρού και εάν τα βρίσκανε και γινόταν συμφωνία, οι γονείς του γαμπρού μαζί με αυτόν και τον «προξενητή», πήγαιναν στο σπίτι της νύφης. Εκεί γινόταν το «λογοδόσιμο» και ο γαμπρός αποκτούσε το δικαίωμα να μπορεί να συνοδεύει την νύφη στην εκκλησία και να την συναντά στο πατρικό της, έως αργά το βράδυ.

     Την ημέρα του γάμου, οι καλεσμένοι πήγαιναν στο σπίτι του κουμπάρου, από όπου με την συνοδεία βιολιών και λαούτων πήγαιναν στο πατρικό του γαμπρού. Έπειτα, όλοι μαζί περνούσαν

11

από το σπίτι της νύφης, την έπαιρναν και όλοι πλέον, μαζί ξεκίναγαν την γαμήλια πομπή προς την εκκλησία. Κατά τη διάρκεια της πομπής αλλά και της τέλεσης του μυστηρίου, οι καλεσμένοι έραιναν το ζευγάρι με βαμβακόσπορο. Μετά τον γάμο, το ζευγάρι επέστρεφε στο σπίτι και ο γαμπρός έσπαγε ένα ρόδι στο κατώφλι του σπιτιού τους, για να ζήσουν μαζί μια ζωή ρόδινη. Το γλέντι μετά το γάμο, λάμβανε χώρα στο σπίτι της νύφης, ενώ μια εβδομάδα μετά, γινόταν στο πατρικό του γαμπρού ο λεγόμενος «αντίγαμος».

ΚΡΗΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

Συνήθως οι νέοι και οι νέες της Κρήτης παντρεύονταν από αγάπη και αν δεν ενέκριναν το γάμο οι γονείς της νύφης, τότε το ζευγάρι «κλεβόταν». Επίσης, κάποιοι νέοι και νέες παντρεύονταν με συνοικέσιο, με τη μεσολάβηση του προξενητή. Στην περίπτωση αυτή αρχικά γινόταν

συνάντηση των νέων, ώστε να δει ο ένας τον άλλον και ακολουθούσαν κρυφές συναντήσεις των νέων για καλύτερη γνωριμία. Αν οι νέοι αποφάσιζαν να πάνε για γάμο, ήταν απαραίτητη η έγκριση του πατέρα και αρχηγού της οικογένειας, κι ακολουθούσε ο αρραβώνας (= επίσημη συμφωνία, με παπά και προικοσύμφωνο) ή το «λογοδόστεμα» (= ανεπίσημος αρραβώνας, χωρίς παπά, απλώς συμφωνία με τα λόγια). Ο επίσημος αρραβώνας γινόταν παρουσία παπά, που ευλογεί τα δακτυλίδια και αφού συνταχθεί το «προικοσύμφωνο», που ορίζει τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου, παρουσία του προξενητή (αν έχουμε γάμο από προξενιό), ορίζεται και η ημερομηνία του γάμου. Σε περίπτωση γάμου από έρωτα ή απαγωγής, ο γαμπρός δεν θέτει καμιά αξίωση για προίκα. Ο αρραβώνας γίνεται σε στενό οικογενειακό κύκλο με φαγοπότι και μαντινάδες.

        

Μερικές μέρες πριν από το γάμο, οι πατεράδες της νύφης και του γαμπρού έστελναν τον «καλεστή», για να ανακοινώνει σε συγγενείς και φίλους την ημερομηνία και το ναό που θα τελεστεί ο γάμος και να τους προσκαλέσει. Καλούνταν απαραίτητα όλοι οι

12

συγγενείς μέχρι δεύτερα ξαδέλφια, οι γείτονες και όλοι οι φίλοι, καθώς και οι αρχές. Αν υπάρχει έριδα μεταξύ της οικογένειας του γαμπρού ή της νύφης με κάποιον από τους καλεσμένους, γίνεται συμφιλίωση. Όταν οι καλεσμένοι έφερναν τα δώρα τους στο σπίτι που θα μείνει το νέο ζευγάρι ("κανίσκια", ένα καλάθι με λάδι, τυρί, κρασί και πατάτες, καθώς και «χαρίσματα» (φάκελοι με χρήματα) ή ακριβά είδη σπιτιού), τους προσφερόταν κρητικό κέρασμα, δηλαδή καρύδια, αμύγδαλα, ξεροτήγανα (σπιτικές δίπλες με μέλι), τσικουδιά ή κρασί κ.α. Παραμονές του γάμου η νύφη εκθέτει όλα τα προυκιά της, και ιδιαίτερα τα κεντητά και τα υφαντά της, για να περάσουν όλοι οι χωριανοί και να τα δουν. Παράλληλα η νύφη με τις φίλες της στολίζει το νυφικό κρεβάτι . Απαραίτητα το «κατωσέντονο» είναι λευκό, για "να φανεί η παρθενιά της".

       Την ημέρα του γάμου γινόταν το στόλισμα της νύφης από τις φίλες της, καθώς και το ξύρισμα – στόλισμα του γαμπρού, ενώ τραγουδούσαν μαντινάδες. Η νύφη οδηγούνταν με πομπή συνοδευόμενη από οργανοπαίχτες στην εκκλησία και μετά την γαμήλια τελετή το ζευγάρι οδηγείται πάλι με πομπή στο σπίτι του γαμπρού, όπου η μητέρα του τους καλοδέχεται, ταΐζει τη νύφη μελοκάρυδο και χαράζει σταυρό στη πόρτα, ενώ η νύφη χύνει μέλι στην είσοδο και σπάει ένα ρόδι, για να γίνει ο γάμος γλυκός σαν το μέλι και καρπερός σαν το ρόδι. Ακολουθεί το γαμήλιο τραπέζι με το παραδοσιακό γαμοπίλαφο ή μακαρόνια με ανθότυρο και κρέας βραστό ενώ το γλέντι κρατεί μέχρι και μία εβδομάδα.

ΒΛΑΧΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

Μια από τις πιο γνωστές αναπαραστάσεις παραδοσιακού γάμου που γίνεται στην Θήβα, στο πλαίσιο των πολύ γνωστών και πανελλήνια κλίμακα διαδεδομένων εθιμαικων παραστάσεων της καθαρής Δευτέρας. Η εκδήλωση αυτή είχε διακοπεί στα χρόνια της κατοχής αλλά επαναλήφτηκε και μάλιστα σε μεγαλύτερη επιτυχία στη δεκαετία του 1950, υπό το πνεύμα της εκδήλωσης και στον τόπο μας μιας στροφής των αστών προς τις αγροτικές του ρίζες (φαινόμενο λαοκρατισμού ).

Ο γάμος άρχιζε την Πέμπτη. Το πρωί φίλοι και συγγενείς του γαμπρού και της νύφης πήγαιναν στο βουνό για να φέρουν ξύλα που χρειάζονταν για τον γάμο (ψήσιμο ψωμιού και φαγητών). Οι φίλοι του γαμπρού έκοβαν και το ξύλο που θα χρησιμοποιούσαν για κοντάρι στο φλάμπουρο. Το ξύλο αυτό ήταν ένα μακρύ κλαδί

13

από κρανιά, ίσιο, με το φύλλωμα στην κορυφή του. Το κλαδί αυτό το παραλάμβανε ο κουμπάρος για να το πελεκήσει και να σχηματίσει στην κορυφή του σταυρό με μυτερές άκρες, ώστε να γίνει έτοιμο για το φλάμπουρο. Την Πέμπτη το βράδυ μαζεύονταν στα σπίτια του γαμπρού ή της νύφης οι συγγενείς, κυρίως γυναίκες για να «πιάσουν» το προζύμι. Τρία από τα κορίτσια τα πιο συγγενικά με τους δύο γονείς εν ζωή, είχαν το γενικό πρόσταγμα. Κοσκίνιζαν τ’αλεύρι και ετοίμαζαν το προζύμι ενώ άλλες τραγουδούσαν:   Μια βλάχα μια αρχόντισσα

Παντρεύει τον ι γιό τηςΚαι κάλεσε εννιά χωρι Και δεκαπέντε κάστραΚαι κάλεσε τον βασιλιάΝουνός να στεφανώσει

Και σφάζει χίλια πρόβαταΚαι δυό χιλιάδες γίδια.

Σαράντα μούλες κουβαλούντ’αλεύρι για το γάμο.

Τρείς περδικούλες ζύμωνανΤα κλίκια για τον γάμο.

 Βάλε μάναμ και ζύμωσε

Αφράτο παξιμάδιΚαι κάλεσε μάναμ

Τον κυρ νουνόΝούνος να στεφανώσει.

 Τ’αλεύρι για το γάμοΚοράσιο το ζημώνειΜε μάνα και πατέρα

Μ’αδέλφια και ξαδέλφια. 

Κέρνα αφέντη κέρνα,Κέρνα στο προζύμι

Για βάλε το χεράκι σουΣτην αργυρή σακούλα

Κέρνα μάναμ κέρνα κερνάτεΑδέλφια και μπρατίμια

Και όλοι οι φίλοι αντάμα. 

14

Όλοι τότε έριχναν στη σκάφη χρήματα. Τα χρήματα έμεναν πάνω στο προζύμι μέχρι την Παρασκευή το πρωί. Η βραδιά έκλεινε με τραγούδι και τρανό χορό.Την Παρασκευή το πρωί οι τρεις κοπέλες έψηναν τρεις φούρνους ψωμί και ένα φούρνο κλίκια (ειδικά ψωμιά στολισμένα με γλυκά για το γάμο). Στο μεγάλο σαλόνι του σπιτιού σε σχοινιά αράδιαζαν την προίκα της νύφης. Μια νεόνυμφη, από το σόι της νύφης, ντυμένη με ρούχα της μέλλουσας νύφης έπαιρνε ένα καλάθι με μήλα κι έβγαινε στο χωριό για να καλέσει να έρθουν να δουν την προίκα.Τους φίλους τους καλούσε με μήλα, ενώ τους συγγενείς με κλίκια. Όταν ερχόταν να δούνε την προίκα τραγουδούσαν: 

-Τι σου έκανα, μανούλα μουΚαι με χώρισες τα ρούχα;

-Τίποτε δεν έκανες, κόρη μου,Θα σε στείλω στο δικό σου σπίτι

Και στην δική σου τύχη. 

Το Σάββατο το πρωί μαζεύονταν όλοι οι συγγενείς. Οι άντρες ετοίμαζαν τα σφαχτά για το βράδυ,

15

ενώ οι γυναίκες άναβαν τις φωτιές και άρχιζαν την προετοιμασία των φαγητών.

Το απόγευμα και πριν την δύση του ηλίου, οι νέοι και οι νέες από το σόι του γαμπρού πήγαιναν να πάρουν τον κουμπάρο μαζί με τους συγγενείς και τους φίλους του και όλοι μαζί γυρνούσαν στο σπίτι του γαμπρού για να ετοιμάσει ο κουμπάρος το φλάμπουρο.

Επάνω στο ξύλο κρανιάς που είχε ετοιμάσει ο κουμπάρος, έραβε ένα πανί το οποίο ετοιμαζόταν στο σπίτι του γαμπρού. Είχε κεντημένο ένα μεγάλο σταυρό στη μέση και τέσσερις μικρούς στις τέσσερις γωνίες. Στην κορυφή του κονταριού σχημάτιζε σταυρό και τοποθετούσε στις άκρες του σταυρού τρία μήλα και λουλούδιαΤο βράδυ του Σαββάτου ο κουμπάρος, ο πεθερός και πέντε άλλοι συγγενείς πήγαιναν στο σπίτι της νύφης την «Αποστολή». Η «Αποστολή» αποτελούνταν από την «αρραβώνα» (μια σειρά φλουριά και ντούμπλες) και από ένα ταψί μέσα στο οποίο είχε ένα καφάλι σφαχτού στολισμένο με τρία μήλα, λουλούδια,τέλια και διάφορους ξηρούς καρπούς.Πηγαίνοντας στο δρόμο τραγουδούσαν: Το ποιός βροντάειτο ποιός χτυπάειτώρα σ’αυτή την ώραΕγώ είμαι νια που σ’ έστειλνατα κίτρινα μαντήλιαΆνοιξε κόρη μ’ άνοιξεκαι έλα μετ’ εμέναγια να ζήσουμε μαζί

16

να ζήσουμε αντάμα Εσύ ρε Δήμο – Δήμο Τσέλιγκ’Πού ’ναι αρραβώ – αρραβώνα που ‘φερεςΤην ίφερα δεν την άρεσεςΑς καρτερούσες ως την ΚυριακήΝα πάω ‘γω – ‘γω στο χρυσικόΝα κάνω βέ – βέργα μάλουμαΝα κάνοω κου – κούπα και σταυρό Κλίκια με κλίκια να τ’αλλάξουμεΣόλια με σόλια να τα’αλλάξουμε.   

Ο πεθερός έδινε στους πέντε συγγενείς από ένα νόμισμα. Μόλις έφταναν στο σπίτι της νύφης, η νύφη έβγαινε στολισμένη στην πόρτα. Το πρόσωπό της το μισό ήταν σκεπασμένο με μαντήλια. Ένας-ένας περνούσε από μπροστά της, του φιλούσε το χέρι, και του έπαιρνε το νόμισμα του πεθερού.Όλα τα νομίσματα τα έπαιρνε η μάνα της νύφης και μετά το γάμο τα έδινε στους νεόνυμφους. Το γλέντι συνεχιζόταν ως το πρωί και στο σπίτι της νύφης και του γαμπρού.  Το πρωί της Κυριακής τα καζάνια έβραζαν το φαγητό. Το μεσημέρι, οι φίλοι του γαμπρού τον ξύριζαν παρουσία των συγγενών που τραγουδούσαν: 

Λούζουν πιρπιλίζουνΤον νιό γαμπρό,

Πάρτον μάνα τον αυγερινό

17

Και στόλισέ τον για την Πούλια. 

Στην συνέχεια η μάνα έπαιρνε τον γιό της και τον άλλαζε. Τη νύφη την στόλιζαν οι φίλες της τραγουδώντας τα ανάλογα τραγούδια καλύπτοντας το πρόσωπο της με κόκκινο πέπλο την «τσίπα».

Το απόγευμα ο γαμπρός με τον κουμπάρο και όλους τους συγγενείς ξεκινούσαν να πάνε να πάρουν τη νύφη χορεύοντας και τραγουδώντας σε όλο το δρόμο. Η νύφη περίμενε στη γωνιά του δωματίου της σκεπασμένη ώστε να μην φαίνεται καθόλου το πρόσωπό της. Όταν έφτανε ο γαμπρός όλοι οι συγγενείς της νύφης χόρευαν με τον γαμπρό και όταν ο χορός τελείωνε όλοι οι δικοί της περνούσαν και την χαιρετούσαν .Πρώτος περνούσε ο πατέρας της ενώ οι συγγενείς τραγουδούσαν: 

Χαιρέτα τον πατέρα σου,Χαιρέτα την μάνα σου

Τ΄αδέρφια σου και όλουςΤους συγγενείς σου

 Η νύφη έκλαιγε και ο πατέρας της έδινε την ευχή του. Μετά ο

πατέρας έβαζε λίγο κρασί σ’ένα φλιτζάνι. Με την σειρά όλοι από την οικογένεια βουτούσαν δύο δάχτυλα μέσα στο κρασί το οποίο στο τέλος έπινε η νύφη. Την ώρα εκείνη τραγουδούσαν: 

Στη νύφη δώσε αφέντηΔώσε για δώσε την ευχή σου

Αν θέλεις να προκόψειΝα ζήσει ευτυχισμένη.

 

Μετά ο πατέρας την οδηγούσε έξω από το σπίτι για να την παραδώσει στον πεθερό.Η Νύφη έκανε τρείς φορές τον σταυρό της μπροστά στο κατώφλι και μετά ξεκινούσαν όλοι μαζί για την εκκλησία χορεύοντας και τραγουδώντας. Αφού γινόταν το μυστήριο του γάμου γύριζαν όλοι

18

στο σπίτι του γαμπρού όπου η μάνα του γαμπρού υποδεχόταν την νύφη με τρία ψωμιά.

Έστρωνε ένα μεγάλο σεάκι (υφαντό διάδρομο) άσπρο από την είσοδο μέχρι το δωμάτιο που θα κατέληγε η νύφη. Η πεθερά έδενε στη μέση της νύφης μια ποδιά και μέσα σ’αυτήν έβαζε τα τρία ψωμιά. Στο χέρι της έδινε μία κανάτα με νερό την οποία η νύφη περπατώντας επάνω στον διάδρομο έχυνε λίγο λίγο νερό και έμπαινε μέσα ενώ οι άλλοι τραγουδούσαν από πίσω της: 

Σιγά σιγά περπατάει η νύφηΣέβα σέβα περδικίτσα

Μές το νιό γαμπρό το σπίτιΜην λερώσεις το σεάκι

Σε μαλώνει η πεθερά σου. 

Μετά έβαζαν την νύφη να καθίσει στην κώχη (γωνιά) του δωματίου. Ερχόταν ο πεθερός, του φιλούσε το χέρι και αυτός φυσούσε την νύφη τρείς φορές στο πρόσωπο και την ξεσκέπαζε. Μετά ξέντυναν την νύφη αφήνοντας ανοιχτό το μισό της πρόσωπο. Ακολουθούσε μεγάλο γλέντι όλο το βράδυ της Κυριακής. 

Την Δευτέρα το πρωί μαζευόταν στο σπίτι όλοι οι συγγενείς του γαμπρού για να τους δωρίσει η νύφη. Η νύφη δώριζε στον καθένα ρίχνοντας το δώρο στον ώμο του. Έπειτα όλοι αυτοί με τα δώρα στους ώμους χόρευαν ενώ στη μέση του κύκλου η νύφη προσκυνούσε συνέχεια.Το τραγούδι του χορού: 

Βρέ γαμπρέ βρε παληκάριΠου την βρήκες τέτοια κόρη

Άσπρη σαν το χιόνιΚαι λιγνή σαν το καλάμι.

 

19

ΓΑΜΗΛΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

Υπάρχουν πολλά τραγούδια για το γάμο, που αναφέρεται στη νύφη, στο γαμπρό, στον πεθερό, στην πεθερά, στον κουμπάρο, στην κουμπάρα, στη νονά, στο νονό, τη μητέρα και τον πατέρα. Αυτά τα τραγούδια μας περιγράφουν την κάθε εποχή και την παράδοση που υπάρχει για γάμο.

20

Για τη νύφη και το γαμπρό

Το δημοτικό τραγούδι «Νύφη και ξάστερο νερό» από τη συλλογή του Πέμελη παρομοιάζει τη νύφη με ξάστερο νερό και ξέλαμπρο φεγγάρι και παινεύει το γαμπρό ως πρώτο παλικάρι.

Το δημοτικό τραγούδι «Σήμερ΄ άσπρος ουρανός» από τη συλλογή του Τερμά παρομοιάζει τη νύφη με περιστέρι και το γαμπρό με αετό, για να δηλώσει με αυτό τον τρόπο τη δυναμικότητα και τη λεβεντιά του.

Το συγκεκριμένο δημοτικό τραγούδι «Για το γαμπρό» από τον Α. Passow, θέλει να μας δείξει τη λεβεντιά του γαμπρού για αυτό και τον παρομοιάζει σαν αετό.

Για την οικογένεια

Το δημοτικό τραγούδι <<Έβγα, πεθερά, στη σκάλα>> από το χωριό Άνω Λεσινίτσα μας λέει ότι ο ρόλος της πεθεράς είναι σημαντικός στο γάμο. Η πεθερά για την καλή τύχη δίνει στους νεόνυμφους μέλι, γάλα, ζάχαρη στα χέρια και τους ρίχνει ρύζι, για να ριζώσει το ζευγάρι, καθώς και σιτάρι για να προκόψει.

Το δημοτικό τραγούδι <<Αυτά τα χέρια π’ πιασες>> από τη συλλογή του Κλισάρη αναφέρει πως όλοι συμμετέχουν στο γλέντι του γάμου, καθώς επίσης τονίζεται και η μεγάλη σημασία του νονού.

Για τις εποχές και την προίκα

Από το δημοτικό τραγούδι <<Όλο το Μάη Μάη >> από τη Βρυσέρα μαθαίνουμε ότι παλαιότερα οι γυναίκες παντρεύονταν

21

πολύ μικρές και χωρίς δική τους πρωτοβουλία και επιλογή γαμπρού.

Στο δημοτικό τραγούδι <<Νύφη ξάστερο νερό>> από την Πέμελη δίνονται κάποιες ευχές στη νύφη, όπως το να σταθεί σαν κυπαρίσσι και σαν πρίνος, να ριζώσει και σαν μηλιά να αξιωθεί, να καρπίσει και να αξιωθεί να γεννήσει εννέα γιούς.

Στο δημοτικό τραγούδι <<Σε όσους γάμους όπου πήγα>> του Κρα, μαθαίνουμε ότι στα παλαιότερα χρόνια οι άντρες παίρνανε προίκα από τη γυναίκα τους, δηλαδή από τη νύφη.

Συγκεφαλαιώνοντας, υπάρχουν πολλά τραγούδια του γάμου που μας φανερώνουν τον τρόπο που παντρεύονταν και το χαρακτηρισμό της νύφης και του γαμπρού

Για τη θέση της γυναίκας

Η θέση της γυναίκας στην οικογένεια ήταν κατώτερη από αυτή ενός άντρα. Ένα κορίτσι από την γέννηση του ακόμα αντιμετωπιζόταν διαφορετικά, γιατί ταυτιζόταν με την υποχρέωση της οικογένεια να το προικίσει. Μάλιστα η εγκατάλειψη και η εκμετάλλευση των κοριτσιών ήταν συνηθισμένο φαινόμενο, ιδιαίτερα κατά την πρώιμη βυζαντινή περίοδο. Για την εκκλησία το

22

ανδρόγυνο ήταν ισότιμο, όσον αφορά το σχηματισμό οικογένειας (Αναπαραγωγική ικανότητα).

Έτσι χάρη στην ιδιότητα της μητρότητας η γυναίκα καταξιωνόταν κοινωνικά. Με το γάμο, η γυναίκα γινόταν κύριος μιας περιουσίας. Μετά το θάνατο της η προίκα, που αποτελούσε την κύρια οικογενειακή περιουσία και αποσκοπούσε στην συντήρηση της οικογένειας, περνούσε στα παιδιά της, ή στους γονείς της. Ενώ ο σύζυγος κρατούσε μόνο την επικαρπία και τη διαχείριση. Σε περίπτωση κακής διαχείρισης η γυναίκα είχε τη δυνατότητα να καταφύγει στο δικαστήριο. Η θέση της συζύγου ήταν μειονεκτική και αυστηρά περιορισμένη τόσο εντός του οίκου, όσο και εκτός. Γι’ αυτό προβάλλονταν τα άριστα πρότυπα συζύγων, που έδειχναν σεβασμό στους άντρες τους, εξαιτίας της ανατροφής τους, αλλά και της θρησκευτικότητάς τους.

Για την οικονομική κατάσταση.

Στον Κρητικό γάμο υπάρχει το προικοσύμφωνο, που ορίζει τις οικονομικές λεπτομέρειες του γάμου. Μάλιστα σε περίπτωση γάμου από έρωτα ή απαγωγή, ο γαμπρός δε θέτει καμία αξίωση για προίκα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, τ.16, σελ.182

2. Ιωάννου Γιώργος, «Παραλογές», εκδ. Ερμής, σ.121-124

3. Πολίτης Νίκος, «Δημοτικά Τραγούδι, εκδ.Δαμιανός, σ.202-207

23

4. Tamara Takbot Rice, «Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών», εκδ. Δημ.Παπαδήμα, σ.39

5. Robert Flaceliere, «Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των αρχαίων Ελλήνων», εκδ.Δημ.Παπαδήμα, σ.75

6. www.elwikipedia.org 7. www.gamos-bestof.gr 8. www.gamosguide.gr

24