Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

429

description

greek

Transcript of Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Page 1: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης
Page 2: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ

1998 Η αναζήτηση, 85η έκδοση 2007

2000 Η ανατροπή, 70η έκδοση 2007

2003 Η αναλαμπή, 48η έκδοση 2007

2005 Για μια συντροφιά ανάμεσά μας, 40ή έκδοση 2006

2007 Μια ζωή δυο ζωές, 27η έκδοση 2007

Page 3: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Μια ζωή δυο ζωές

ΕΙΚΟΣΤΗ ΕΒΔΟΜΗ ΕΚΔΟΣΗ

ΚΕΔΡΟΣ

Page 4: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ISBN 978-960-04-341I-8

© Νίκος Θέμελης, 2007 © Εκδόσεις Κέδρος, Α.Ε., 2007 www.kedros.gr e-mail: [email protected]

Page 5: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

1

ΟΟδυσσέας Πολίτης, καθηγητής πανεπιστημίου στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης, συμμάζεψε πάνω από το γραφείο τις σκόρπιες σημειώσεις

για την ομιλία που θα εκφωνούσε σ' ένα συνέδριο στις Βρυξέλλες.

Το συνέδριο γινόταν στα πλαίσια ενός προγράμμα­τος με τον τίτλο: «Ευρώπη και εθνική ταυτότητα». Κάθε φορά ήταν αφιερωμένο σε μία χώρα από τα κράτη-μέλη της Ένωσης. Ετούτη τη φορά ήταν η σει­ρά της Ελλάδας. Θα συμμετείχαν Έλληνες και ξένοι εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας από μια πλατιά γκάμα επιστημονικών κατευθύνσεων. Το θέμα της δικής του εισήγησης ήταν: «Ο ελληνισμός της διασποράς στην Ευρώπη κατά τον δέκατο όγδοο και δέκατο ένατο αιώνα».

Εδώ και μέρες ήταν ευδιάθετος, ήδη από την προη-

7

Page 6: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γουμένη ιδιαίτερα κεφάτος. Αναρωτήθηκε προς στιγ­μήν σε τι οφειλόταν η ευεξία, η έντονη χαρά που ένιω­θε να τον διακατέχει και σίγουρα θα ζωγραφιζόταν στο πρόσωπό του. Αραγε στη συμμετοχή του στο συ­νέδριο, που πράγματι είχε κάποιο ξεχωριστό ενδιαφέ­ρον; Ή μήπως σε αυτό καθαυτό το ολιγοήμερο ταξίδι στις Βρυξέλλες, πόλη στην οποία είχε ζήσει στα νιάτα του ως υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής; Δεν ήταν βέβαιος ότι αιτία ήταν η επιστροφή του σε γνω­στούς χώρους μιας όμορφης εποχής. Αλλωστε έκτοτε είχε επισκεφτεί κατ' επανάληψη την πρωτεύουσα της Ένωσης για λόγους επαγγελματικούς, εξανεμίζοντας μ' αυτό τον τρόπο το ενδεχόμενο ενός νοσταλγικού άλματος από το σήμερα στο χθες. Παρά τις κάθε λο­γής ευαισθησίες του δεν ήταν επιρρεπής σε νοσταλγίες.

Τα πράγματα ήταν μάλλον πιο πεζά, σκέφτηκε, και συγχρόνως μελαγχολικά. Εύκολα παραδέχτηκε ότι κατά κύριο λόγο η καλή διάθεσή του οφειλόταν στο γεγονός ότι θα έφευγε έστω για λίγο από τη χώρα στην οποία ζούσε. Από τη χώρα στην οποία ένιωθε ότι τον βάραινε μια πραγματικότητα με βαθιά ριζωμένες αντιδραστικές ή έστω συντηρητικές κάθε προέλευσης αντιλήψεις. Μια καθημερινότητα «αγοραία», συχνά αποκαρδιωτική, με όλο και πιο δυσδιάκριτες αξιακές

οριοθετήσεις, αποθαρρυντική για οποιαδήποτε προσπά-θεια που θα έβγαζε πρόσωπα και καταστάσεις απο τη μετριότητα στην οποία ήταν προσδεδεμένα. Mια δύ-

Page 7: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΜΙΑ ΖΩΗ ΔΥΟ ΖΩΕΣ

σκολη Ελλάδα, έστω κι αν το σήμερα, λίγο πριν κλεί­σει ο 20ός αιώνας, δεν είχε καμιά σχέση με την εποχή των παιδικών και των εφηβικών του χρόνων, την Ελλάδα του μετεμφυλιακού διχασμού. Παρηγορήθηκε στη σκέψη ότι τόσοι και τόσοι επώνυμοι ή ανώνυμοι σκεπτόμενοι πολίτες ασφυκτιούσαν, υπέφεραν για τέ­τοιους ή παραπλήσιους λόγους στις κοινωνίες του πολι­τισμένου κόσμου.

Ένα «ουφ», υπόκωφο, λυτρωτικό ανέβαινε απ' τα βαθιά, έβγαινε από τα σωθικά του. «Ουφ», έστω για λίγο. Μια ανάσα φυγής για λίγες μέρες. Μια αίσθηση φυγής σε κάτι δήθεν πολύ πιο σημαντικό από αυτό που μπορεί να προσφέρει μία παρένθεση ενός συνεδρίου στο εξωτερικό.

Χτύπησε το τηλέφωνο, ήταν ο φίλος του ο Άλκης, καθηγητής της Ιστορίας. Συνεννοήθηκαν για κάποιες λεπτομέρειες του ταξιδιού τους στις Βρυξέλλες κι αντάλλαξαν τις βασικές ιδέες των εισηγήσεών τους.

Με τον Άλκη είχαν γνωριστεί τυχαία στη Θεσσα­λονίκη ως φοιτητές, ψάχνοντας μέσα στην πνιγηρή κουφόβραση ενός Σεπτεμβρίου να νοικιάσουν κάτι μι­κρό. Χωρίς πολλά λόγια, με μόνη ώθηση τη διαίσθη­ση τους ότι θα μπορούσαν να συγκατοικήσουν, αλλά και την απογοήτευση ότι θα μπορούσαν να βρουν κάτι οικονομικό ξεχωριστά για τον καθένα, πήραν την από-

9

Page 8: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

φαση και νοίκιασαν ένα δυάρι στη Γρηγορίου Παλα­μά Έγιναν γρήγορα φίλοι μέσα από ατέλειωτες συ­ζητήσεις και αναζητήσεις, ξενύχτια και καφέδες.

Ο Άλκης άστραφτε στα νιάτα του. Δίχως να το επι­διώκει ή να ακκίζεται, έμοιαζε σαν δίδυμος αδελφός του Τσε Γκεβάρα. Αυτό του έδινε μια αίγλη, μια γοη­τεία που αθροιζόταν στο κοφτερό μυαλό του, στον ξε­χωριστό του χαρακτήρα. Όταν διασπάστηκε το Κομ­μουνιστικό Κόμμα, εγκατέλειψε σταδιακά τις τροτσκι-στικές του ιδέες και πέρασε στην ανανεωτική αριστερά.

Η απόκλιση στις πολιτικές τους ιδεολογίες κάθε τό­σο τους βασάνιζε, όμως δεν τους εμπόδιζε να συμπο­ρεύονται, να συνυπάρχουν, ίσως και να συγκλίνουν. Κάποτε ερωτεύτηκαν την ίδια γυναίκα, την Αννα. Έκαναν κι οι δύο πίσω μπροστά στα άγραφα πρωτεία που αναγνώριζε ο ένας στον άλλο. Στο τέλος, μέσα απο περίεργες διαδρομές, ο Οδυσσέας στάθηκε πιο τυ­χερός από εκείνον και ταίριαξε με την Αννα.

Κοίταξε το ρολόι του, κληρονομιά απ' τον πατέρα του, με την πολυχρονισμένη υπόλευκή του πλάκα, Βρήκε θαμπό το κάλυμμά της που είχε χαραχθεί αχνά απο τη φθορά του χρόνου και προσπάθησε βιαστικά να το καθαρίσει με την άκρη του μανικιού του. Ρολόι απί-

στευτης ακρίβειας μετά από ζωή σαράντα χρόνων, ίσως και παραπάνω, με μια μοναδική συντήρηση που

10

Page 9: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του είχε επιφυλάξει όταν πέρασε απ' τον καρπό του μακαρίτη στον δικό του. Δεν ήταν σίγουρος για ποιο λόγο ποτέ του δεν σκεφτόταν να το αντικαταστήσει μ' ένα αστραφτερό σύγχρονου ντιζάιν αυτόματο ρολόι, όπως του πρότεινε κατά καιρούς η γυναίκα του η Μαρία. Ούτε αν η ακρίβεια και η παλιομοδίτικη αι­σθητική του μετρούσαν πιο πολύ από τη συναισθηματι­κή του σημασία.

Διαπίστωσε ότι προλάβαινε με άνεση χρόνου να πε­ταχτεί μέχρι το βιβλιοπωλείο της Εστίας για να προ­μηθευθεί κάποια βιβλία και στη συνέχεια να πάει στην τακτική παράδοση του. Ευτυχώς θυμήθηκε λίγο πριν φύγει από το γραφείο τις ανειλημμένες υποχρεώσεις του. Ένας φοιτητής του από το τμήμα των μεταπτυ­χιακών σπουδών είχε αναλάβει μια εργασία με θέμα «Διαδικασίες πολιτικοποίησης στη δεκαετία του '60». Θα έπαιρνε συνεντεύξεις από μια σειρά προσώπων που του είχε υποδείξει και μάλιστα είχε φροντίσει ο ίδιος να τον φέρει σε επαφή μαζί τους. Στη συνέχεια εκείνος θα έβγαζε τα συμπεράσματά του επικουρούμενος από τη σχετική βιβλιογραφία. Πρώτο όνομα στη λίστα των συνεντεύξεων ήταν αναπόφευκτα ο ίδιος.

Κάθισε στο γραφείο του και κατέγραψε μια σειρά από τίτλους-κλειδιά που θα τον βοηθούσαν στην επι­κείμενη συνεργασία τους. Το πολίτευμα κι η ελλειμ­ματική δημοκρατία — τα ανθρώπινα δικαιώματα — οι μετεμφυλιακοί διωγμοί - η διάκριση των πολιτών

11

Page 10: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σε δύο κατηγορίες - η κοινωνική περιθωριοποίηση - τα ιδεολογικά ρεύματα της αριστεράς - τα πολι­

τικά και κοινωνικά αιτήματα και οι κινητοποιήσεις — ο ρόλος του Τύπου. Διέτρεξε με μια γρήγορη ματιά τα σημεία που είχε σημειώσει και κοίταξε το ρολόι του. Ο Γιάννης Ιωάννου, ένας από τους πιο συμπα­θείς και αξιόλογους φοιτητές του, όπου να 'ναι θα έπρεπε να καταφθάσει.

Ο Γιάννης συνεπέστατος στο ραντεβού του χτύπησε την πόρτα του. Ο Οδυσσέας τον υποδέχτηκε ιδιαίτερα φιλικός, προσπαθώντας να μειώσει όσο γινόταν την απόσταση μεταξύ τους και να τον κάνει να νιώσει άνε­τα στο περιβάλλον του. Τον οδήγησε στο γραφείο του και του είπε με κάποιο στόμφο, ίσως σαρκάζοντας, μπορεί και με κάποια αμηχανία: «Εδω είναι το βασί­λειό μου. Κάθισε όπου βολεύεσαι» και συνέχισε, «θα πιεις κάτι; Να σου φτιάξω ένα τσάι;»

Ο Γιάννης με κάποια συστολή απάντησε χαμηλό­φωνα: « θ α προτιμούσα νες, αν δεν σας κάνει κόπο, κι αν σας βρίσκεται, εννοείται».

«Βεβαίως» αποκρίθηκε ο Οδυσσέας. «Με ελάχιστη ζάχαρη, χωρίς γάλα» συμπλήρωσε

ο Γιάννης. «Ό,τι απλούστερο» σχολίασε υπομειδιώντας ο

Οδυσσέας και έφυγε προς το στενό κουζινάκι. Επέστρε­φε με δυο φλιτζάνια στα χέρια και βρήκε τον Γιάννη να κάθεται δίπλα στο γραφείο του και να ετοιμάζει το

12

Page 11: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μαγνητοφωνάκι για τη συνέντευξη του. Ο Οδυσσέας μπήκε χωρίς περιστροφές στο θέμα.

«Λοιπόν, σ' ακούω. Τι θες να μάθεις;» Ο Γιάννης κόμπιασε. «Ό,τι έχετε εσείς διάθεση να

μου πείτε. Θα προτιμούσα πάντως να μου λέγατε την προσωπική σας διαδρομή. Πώς γεννήθηκε το ενδιαφέ­ρον σας για τα δημόσια πράγματα, πώς διαμορφώσα­τε τις ιδεολογικές και πολιτικές σας αντιλήψεις». Σκέφτηκε για λίγο και συμπλήρωσε: «Με λίγα λό­για, πώς διαμορφώσατε την ταυτότητα σας».

Ο Οδυσσέας άκουγε με ενδιαφέρον ότι κάποιος ήθελε ν' ανιχνεύσει, να πιστοποιήσει την ταυτότητα του. Έστω κι αν αυτή η προσπάθεια αναφερόταν μό­νο στην πολιτικοϊδεολογική πτυχή της και όχι σε ένα ευρύτερο φάσμα ιδεών, κοσμοαντιλήψεων, προσωπι­κών επιλογών και βιωμάτων που ως συνήθως τη συν­θέτουν. Δεν περίμενε ότι η συνέντευξη θα στρεφόταν στην πορεία της προσωπικής ζωής του, δεν ήταν προ­ετοιμασμένος για κάτι τέτοιο, όμως δεν δίστασε να ανταποκριθεί με ό,τι αυθόρμητα μπορούσε εκείνη τη στιγμή να θυμηθεί και ν' απαντήσει. Αναψε ένα που-ράκι για να σκεφτεί από πού να ξεκινήσει.

«Στην οικογένειά μου ενώ όλοι τους ήταν άνθρω­ποι προοδευτικοί που διψούσαν για ελευθερία και δη­μοκρατία, με μεγάλωναν με μόνη έγνοια να μην μπλέξω με την πολιτική. Ιδιαίτερα η μητέρα μου. Αυτό τους έλεγε η σύνεση μετά από όσα είχαν ζήσει

13

Page 12: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στη μετεμφυλιακή Ελλάδα και στους διωγμούς της. Πάντως ο πατέρας μου ήταν ο πρώτος που παρά κά­ποια αποκαρδιωτικά φαινόμενα μέσα στην οικογένειά μας μου πέρασε την ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Από τότε άρχισε να χτίζεται μέσα μου, από διαδοχι­κά βιώματα και αναγνώσματα, η αξία της ηθικής ευ-θύνης και κατ' επέκταση η αναγκαία ηθική διάσταση στον χώρο της πολιτικής».

Αναπόλησε προς στιγμή τα χρόνια εκείνα και συνέ­χισε: «Μια μέρα, θα 'ταν το '61, έπεσε στα χέρια μου ένα περιοδικό που έφερνε ο πατέρας στο σπίτι, η Επι-θεώρηση Τέχνης. Αγόραζε και ένα άλλο περιοδικό με αστυνομικές ιστορίες, τη Μάσκα, που αφού τη διά­βαζε, τη μοίραζε από δω και από κει στους γείτονες μας. Την Επιθεώρηση Τέχνης ποτέ. Τη στοίβαζε σε μια κοντόχοντρη βιβλιοθήκη καρυδιάς με διακριτικά όμορφα νερά που αγαπούσα, ίσως γιατί ήταν στο ύφος μου, πίσω από τους τόμους της Εγκυκλοπαίδειας. Κάποτε η σιωπηρή, δίχως σχόλια, απόκρυψή της, ενώ εγώ πιο πέρα έγραφα τα μαθήματά μου, μου κί­νησε το ενδιαφέρον. Ίσως γιατί στην ίδια κρυψώνα εί­χα ανακαλύψει πριν μερικά χρόνια ένα άλμπουμ με φωτογραφίες γυμνών γυναικών σε στάσεις που υποτί­θεται ότι προκαλούσαν.

»Στην πρώτη ευκαιρία που απουσίαζαν οι γονείς μου απο το σπίτι αναζήτησα το κεντρί της περιέργειάς μου. Ξεφύλλισα έτσι διάφορα τεύχη, έκτοτε φανερά

14

Page 13: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μπρος στους γονείς μου. Ανακάλυπτα σιγά σιγά και­νούργια πράγματα, δεχόμουν ερεθίσματα συχνά δυσ­νόητα ή υπαινικτικά που μου κρατούσαν όμως το εν­διαφέρον. Θυμάμαι πόσο είχα εντυπωσιαστεί από τη διακήρυξη αντιστασιακών οργανώσεων και πνευματι­κών ανθρώπων για την αναγνώριση της εθνικής αντί­στασης που είχε δημοσιεύσει, αν θυμάμαι ακόμη κα­λά, την άνοιξη του '61, τότε που είχε αρρωστήσει ο πατέρας μου. Βασανίστηκα πάνω σε κείμενα της ευ­ρωπαϊκής και της ελληνικής σκέψης της αριστεράς, χωρίς να υποψιάζομαι καν τη διαχωριστική γραμμή που διαγραφόταν ανάμεσα σε αναθεωρητές και κομ­μουνιστική ορθοδοξία». Σκέφτηκε για λίγο.

«Άλλο περιστατικό πάλι το '61. Ήταν καλοκαίρι. Ένα πρωινό καθόμουν πάνω από τα βιβλία μου και προσπαθούσα να διαβάσω τα γαλλικά μου. Η μητέρα μου περιφερόταν πάνω από το κεφάλι μου με μια μυ-γοσκοτώστρα και δεν με άφηνε να συγκεντρωθώ. Από το ανοιχτό παράθυρο έφταναν κάθε λογής φωνές. Σ' αυτήν την εκνευριστική ατμόσφαιρα το ραδιόφωνο με­τέδιδε μια ομιλία επ' ευκαιρία της σύνδεσης της Ελλάδας με την τότε ΕΟΚ. Μιλούσε ο Γιάγκος Πε-σμαζόγλου για την ευρωπαϊκή προοπτική, το όραμα μιας άλλης Ευρώπης. Εντυπωσιάστηκα και πάλι. Άκουγα πρώτη φορά για ένα σχέδιο μεγάλο, όπου όλοι οι λαοί αδελφωμένοι θα έκτιζαν έναν καινούργιο κόσμο δημοκρατίας, ειρήνης, ευημερίας. Αργότερα ο

15

Page 14: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

πατέρας έφερε στο σπίτι ένα βιβλιαράκι με τον τίτλο ΕΟΚ, η άλλη άποψη. Ήταν ενός υψηλόβαθμου στελέ­χους της ΕΔΑ, μου διαφεύγει τώρα το όνομά του, τό­τε που η Αριστερά ήταν ακόμη σύσσωμη εναντίον της Κοινής Αγοράς. Το διάβασα απνευστί. Θα έλεγα ότι μαζί με την ομιλία του Πεσμαζόγλου αποτέλεσαν την απαρχή του ευρωπαϊκού προσανατολισμού μου».

Ο Οδυσσέας σταμάτησε προς στιγμή για μια ανάσα και μια γουλιά από το τσάι του. Συνέχισε ακάθεκτος.

«Ο πατέρας μνημόνευε κατά καιρούς τον Ηλιού, τον Παπανδρέου, τον Καραμανλή, το παλάτι, τη Φρειδερί­κη, μιλούσε για τα αιτήματα του δημοκρατικού λαού, την καταπίεση και τις διώξεις. Όμως εγώ τα έβρισκα όλα αυτά απόμακρα, έξω από το σπίτι μας, να μη με αγγίζουν. Τα πολιτικά πράγματα με τη στενή τους έν­νοια, την καθημερινή ροή τους στις ειδήσεις του ραδιο­φώνου ή στις προσεκτικά τυλιγμένες εφημερίδες για να μη φαίνεται ο λογότυπός τους, λίγο με συγκινούσαν. Ζούσα ακόμη ως έφηβος σε δικούς μου κόσμους, σε κόσμους μυθιστορηματικούς, κινηματογραφικούς ή της δικής μου φαντασίας. 'Εως ότου κάποτε συνέβη ένα περιστατικό που με ταρακούνησε.

»Από μικρό παιδί η μητέρα μου με είχε βάλει να μάθω ξένες γλώσσες. Όταν έπεσε η ΕΡΕ και έγινε πρωθυπουργός ο Γεώργιος Παπανδρέου, εκτίμησε ότι τα γερμανικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά μου ήταν σε ικανοποιητικό επίπεδο, ώστε μου επέτρεπαν ν' αρ-

16

Page 15: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

χίσω και μια τέταρτη γλώσσα, τη ρωσική. Όχι από συμπάθεια προς τον Στάλιν ή τον Χρουτσώφ και το καθεστώς τους, αντιθέτως τους απεχθανόταν, αλλά από έναν κοσμοπολιτισμό, μια αντίληψη για τον αυ­ριανό κόσμο στον οποίο όλοι θα επικοινωνούσαν ανε­μπόδιστα με όλους. Το "Σιδηρούν Παραπέτασμα" ούτε που το ελάμβανε υπόψιν. Περιχαρής εγώ αποδέ­χθηκα την ιδέα της, μου άρεσαν οι ξένες γλώσσες. Έτσι άρχισα τα μαθήματα στο ημιυπόγειο του Ελλη-νοσοβιετικού Συνδέσμου επί της Βασιλίσσης Σοφίας λίγο πριν από την οδό Ρηγίλλης. Θυμάμαι μάλιστα ότι είχα συμμαθήτρια την κόρη ενός διαβόητου για τη σκληρότητα και την εθνικοφροσύνη του ανώτατου αξιωματούχου της Αστυνομίας, κι αναρωτιόμουν πώς κι έτσι αυτή βρισκόταν ανάμεσα μας.

»Δυο τρεις εβδομάδες αργότερα ήρθαν ένα απόγευ­μα δυο αστυνομικοί με πολιτική ένδυση και πήραν τον πατέρα μου στο τμήμα "δι' υπόθεσίν" του. Τον ανέ­κριναν για το πώς και το γιατί είχε στείλει τον γιο του να μάθει ρωσικά. Όταν τον άφησαν αργά μετά τα μεσάνυχτα — στο σπίτι κοντεύαμε να τρελαθούμε από την αγωνία και τις κάθε λογής υποθέσεις - η υπόδειξη για την άμεση διακοπή των "σούρτα φέρτα με τα κομμούνια του Συνδέσμου" συνοδευόταν και με μια ξεκάθαρη απειλή. Αν δεν συμμορφωνόταν, καλύ-τερα να ξέγραφε το μέλλον και την προκοπή του γιου του. Μέχρι να βγει από την πόρτα είχαν αλλάξει και

17

Page 16: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ύφος, χτυπώντας τον φιλικά στην πλάτη και ξεπροβο­δίζοντας τον με τη φράση ".. .κι είναι τόσο καλό παι­δί, θα ήταν κρίμα αν... »

«Αυτά συμβαίνουν με κυβέρνηση Γεωργίου Παπαν­δρέου;» τόλμησε πρώτη φορά να διακόψει ο Γιάννης.

«Γιατί, τι νομίζεις; Ότι με το που ήρθε ο Παπαν­δρέου έγινε ως διά μαγείας η χώρα δημοκρατική;» αντερώτησε στυφά ο Οδυσσέας και απόπιε το τσάι του. «Το γεγονός εκείνο με συγκλόνισε γιατί κάτι αδιανόητο άγγιζε άμεσα τον πατέρα μου κι εμένα τον ίδιο. Ένιωσα πρώτη φορά να μου στερούν την ελευθε­ρία. Την ελευθερία επιλογής σε ένα τόσο αθώο ζήτη­μα. Να απειλούν συγχρόνως το μέλλον μου, την πο­ρεία της ζωής μου.

»Όμοιο ταρακούνημα ένιωσα από τη βία της εξου­σίας όταν αργότερα διαδηλώνοντας στην οδό Μητρο­πόλεως με συνθήματα "Ένα ένα τέσσερα" και "ψωμί, παιδεία, ελευθερία", αφού μας διέλυσε η πυροσβεστι­κή με όλη την ένταση του νερού κατά πρόσωπο από τις κάνουλες της, καθώς έφευγα με στρίμωξε ένας αστυνομικός και μ' άρχισε στις φάπες. Στο τέλος με ξαπόστειλε με μια κλοτσιά στα πισινά λέγοντας: "Αι σιχτίρ, κωλόπαιδο". Ένιωσα εξευτελισμένος, ντρο­πιασμένος.

»Όμως στα προσωπικά βιώματα υπήρχαν και κορυ­φαία γεγονότα που συγκλόνιζαν την Ελλάδα, όπως η δολοφονία του Λαμπράκη τον Μάιο του '63, η ήττα

18

Page 17: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

της ΕΡΕ τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, ή άλλα επα­ναλαμβανόμενα, όπως τα πιστοποιητικά κοινωνικών

φρονημάτων που κάθε τόσο άκουγα ότι απαιτούσαν για να εξασφαλίσει κάποιος γνωστός ένα κομμάτι ψω-μί για την οικογένεια του ή οι κατά καιρούς ειδήσεις για την απόλυση από τις φυλακές, ή την επιστροφή αριστερών από την εξορία».

Ο Οδυσσέας σηκώθηκε από τη θέση του και πλησία­σε προς το παράθυρο κοιτώντας αδιάφορα στον δρόμο. Έτρεξε με το μυαλό του στον πατέρα του, όταν κατέ­πεσε πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του '60 και είχε καταληφθεί από μια εξομολογητική διάθεση ανά­μικτη με αναμνήσεις. Επαναλάμβανε σ' όποιον τον επισκεπτόταν κάποια πράγματα, ως σταθερά μοτίβα με παραλλαγές στη διατύπωση τους, όπως: «Εγώ δεν βγήκα στα βουνά, δεν έγινα ήρωας του ΕΑΜ να με δεί­χνουν και να παραδειγματίζουνε τους νέους. Όταν οι άλλοι δικαστές μοιράζανε ταυτότητες, εμένα μου 'λαχε μια ένδειξη: δειλός, συμβιβασμένος. Με πλάκωνε σαν μαρμαρόπλακα πάνω στο στήθος. Όμως και δεν προ­σπάθησα να την αλλάξω ή να τη φτιασιδώσω. Μπορεί και να προέκυπτε και κάποιο σχήμα οξύμωρο. Δηλαδή τραπεζικός υπάλληλος, Διευθυντής Β', αντάρτης. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν θα μπορούσε να πείσει». Κι άλλοτε πάλι: «Στο καφενείο κάποτε άρχισαν να συχνάζουν δυο νιόφερτοι που έπαιζαν σε μια γωνία τάβλι. Σιωπη-

λοί δεν ενοχλούσαν ποτέ κανέναν. Τους πλησίασα. Δεν

19

Page 18: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δίστασαν να μου εξομολογηθούν ότι είχαν υπογράψει για να επανακτήσουν το δικαίωμα στη ζωή τους, στην ελευθερία, στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Πόσο ένιωσα ξαφνικά κοντά τους».

Θυμήθηκε τον παραμελημένο συνομιλητή του, «Άθλια εποχή...» μουρμούρισε και στράφηκε προς το μέρος του. «Όσο περνούσε ο καιρός αυξανόταν το εν­διαφέρον μου για τις πολιτικές εξελίξεις. Όμως πέρα από κάποιες βασικές αρχές και αιτήματα ελευθερίας, δημοκρατίας και δικαιοσύνης που μας ενέπνεαν και οι δάσκαλοι μας στο πρώτο έτος της σχολής μου στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όσο πιο πολύ εξειδικεύ­ονταν τα διακυβεύματα και οι ερωτήσεις, τόσο περισ­σότερο αμφέβαλλα για το τι ήταν το σωστό, το εφι­κτό, το αναγκαίο.

»Θυμάμαι ένα απόγευμα, μετά το δίωρο του συ­νταγματικού δικαίου στο οποίο τρέχαμε να ακούσουμε τον Μάνεση στα μαθήματα δημοκρατίας, είχαμε πάει για καφέ ολόκληρη η παρέα — οκτώ δέκα φοιτητές κι από άλλες σχολές του πανεπιστημίου. Η κουβέντα οδηγήθηκε άγνωστο πώς στην τότε επίκαιρη πολιτική τριβή ανάμεσα στον Γεώργιο Παπανδρέου και στον Ανδρέα Παπανδρέου. Η παρέα είχε χωριστεί σε δύο παρατάξεις που υπεραμύνονταν των θέσεων τού ενός κόντρα στον άλλο. Η όλη συζήτηση με την οίηση και τον φανατισμό, τα τσιτάτα και την αποσπασματικότη­τα των επιχειρημάτων, δεν με ενέπνεε καθόλου».

20

Page 19: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Όμως θα είχατε, δεν μπορεί να μην είχατε μέσα σας κάποια κατεύθυνση» διέκοψε αυθόρμητα ο Γιάννης.

«Είχα, πώς δεν είχα. Σκεφτόμουν την ολιγοσέλιδη ιδρυτική διακήρυξη του ομίλου "Αλέξανδρος Παπανα-στασίου" που σε κάθε ευκαιρία μου επιβεβαίωνε τι είναι πολιτική. Ποιο όφειλε να είναι το περιεχόμενο της, ποιοι οι στόχοι που θα έπρεπε να επιδιώξουμε για την ελληνική κοινωνία. Όμως με τις ιδέες μου ήμουν απελ­πιστικά μόνος. Μιλούσα σε κουφούς ή σε φίλους που απλώς με ανέχονταν και δεν ήθελαν να με προσβάλουν. Γι' αυτό και δεν συμμετείχα στη διένεξη. Αφού εξα­ντλήθηκαν όλοι και όλα, αντιλήφθηκαν ότι εγώ δεν εί­χα πάρει θέση. Στράφηκαν προς το μέρος μου και με πίεζαν να αποκαλύψω την προτίμηση μου ανάμεσα στον Γέρο της Δημοκρατίας και στον Ανδρέα».

«Τι τους απαντήσατε;» ρώτησε με εξημμένο ενδια­φέρον ο Γιάννης.

«Θέλησα αυθόρμητα να πω εκείνο που πίστευα, αλλά εκτίμησα και πάλι ότι δεν θα είχε νόημα για κανέναν. Άλλαξα γνώμη. "Ο Μικελάντζελο Αντονιό-νι" απάντησα προκλητικά. Ήταν η εποχή που με τις ταινίες του για τα προβλήματα της κοινωνίας, την προϊούσα αλλοτρίωση των ανθρωπίνων σχέσεων, με είχε συνεπάρει».

«Και τι έγινε;» ρώτησε ο Γιάννης. «Κόντεψαν να με λιθοβολήσουν» σχολίασε χαμογε-

λώντας ο Οδυσσέας. «Πάντως όσες διαφορές ή αντι-

21

Page 20: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γνωμίες κι αν είχαμε, η χούντα κατάφερε να μας ενώ­σει σ' ένα πλατύ μέτωπο για την ανατροπή της».

«Αλλά και πολλοί από το πολιτικό σύστημα σιώ­πησαν, τουλάχιστον κάποιοι που ως εκφραστές του θα περίμενε κανείς κάπως ν' αντιδράσουν» διέκοψε ο Γιάννης.

«Έτσι είναι» απάντησε μετά απο μια μικρή σιωπή ο Οδυσσέας σκεφτικός.

«Είχατε δράση σε κάποια οργάνωση;» συνέχισε ο Γιάννης.

«Πριν έρθει η χούντα ανήκα σε εκείνους που πί­στευαν βαθιά, δίχως την παραμικρή αμφιβολία, ότι στην Ελλάδα δεν μπορούσε να επιβληθεί δικτατορία. Διατράνωνα την πεποίθηση μου ότι το δημοκρατικό ρεύμα ήταν τόσο δυνατό, ώστε δεν θα το τολμούσαν, όποιοι κι αν ήταν αυτοί που απεργάζονταν τέτοια σχέδια. Αλλωστε ο διαβόητος κουμμουνιστικός κίνδυ­νος δεν υπήρχε, ακόμη κι αν έπεφτε η ΕΡΕ στις εκλο­γές του '67 και ερχόταν ο Γέρος της Δημοκρατίας. Όταν επιβλήθηκε η δικτατορία, το σοκ που έζησα ήταν βαθύ και διπλό. Ήταν η κατάλυση της δημο­κρατίας, η φρίκη για τη χώρα μου που επέτρεψε να επωάσει χουντικά στοιχεία χωρίς να γεννήσει δυνά­μεις ισχυρές που θα απέτρεπαν την επιβολή τους. Ηταν συγχρόνως ο βαθύς κλονισμός απέναντι στον

εαυτό μου και στις νοητικές ικανότητες του. Αποδει­κνυόμουν αστείος, γραφικός στις πολιτικές μου αναλύ-

22

Page 21: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σεις όταν με στόμφο έλεγα ότι δικτατορίες στη σημε-ρινή Ελλάδα δεν επιβάλλονται. Ότι με άλλα μέσα η

δεξιά επιτυγχάνει τους σκοπούς της, έχοντας κατά νου τις βίες και τις νοθείες στις εκλογές, το αστυνομι­κό κράτος με τα πιστοποιητικά φρονημάτων, τις αντι­δημοκρατικές πολιτικές απέναντι στις πολιτικές ελευ-θερίες και στα ανθρώπινα δικαιώματα».

«Μα ούτε καν η Αυγή είχε αντιληφθεί το μέγεθος της απειλής. Αν κρίνει κανείς από το φύλλο της 21ης Απριλίου» διέκοψε και πάλι ο Γιάννης.

«Σου μιλάω για το πώς ένιωθα εγώ. Χαμένος, συντετριμμένος, ηττημένος. Ξένος στη χώρα μου την ίδια. Σκεφτόμουν τις ατέρμονες δεκαετίες του Φράν­κο και του Σαλαζάρ και έλεγα: Θεέ μου, αυτοί δεν πρόκειται ποτέ να πέσουν. Το τραύμα ήταν τόσο οδυνηρό, τόσο παραλυτικό, που πήρα δύο αποφάσεις' ίσως σου φανούν σήμερα υπερβολικές, όμως έτσι έβλεπα τότε τα πράγματα. Η πρώτη, πιο προσωπι­κή, ήταν να μην φέρω παιδιά σ' έναν κόσμο που μπορεί να γεννοβολά δικτατορίες. Η δεύτερη να μην οργανωθώ οπουδήποτε, αν κάποτε προέκυπτε κάποια αντίδραση οργανωμένη, γιατί ήμουν ανίκανος να κά­νω σωστή πολιτική ανάλυση κι αντίστοιχα να δράσω. Τήρησα και τις δυο δεσμεύσεις μου. Κράτησα και τις δυο υποσχέσεις μου. Ίσως ξέρεις ότι παιδιά δεν έχω.

Λίγο αργότερα πήρα το πτυχίο μου και έφυγα για να

συνεχίσω τις σπουδές μου στη Γερμανία. Δεν ήλπιζα

23

Page 22: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σε τίποτα και έπεσα με τα μούτρα στα διαβάσματα μου, ίσως και γιατί τα άθλια οικονομικά μου δεν μου επέτρεπαν επ' αόριστο παραμονή στη Γερμανία. Συ­νεπώς η απάντηση είναι όχι, δεν είχα αντιστασιακή δράση».

Ο Γιάννης πήρε μια βαθιά ανάσα, έκλεισε το μα-γνητοφωνάκι του και είπε κάπως αγχωμένος.

«Φοβάμαι ότι σας κούρασα ζητώντας μια τέτοια εξομολόγηση και νομίζω ότι όπου να 'ναι πρέπει να πάτε στο αμφιθέατρο για το μάθημά σας».

«Δεν με κούρασες καθόλου. Όμως παρέλειψα ανά­μεσα σε τόσα άλλα με την αυθόρμητη αφήγησή μου να σου πω κάτι που ήταν για μένα ίσως το πιο σημα­ντικό γεγονός στην πολιτικοποίηση μου. Όπως ξέρεις η πολιτική είναι κι αυτή μέρος ενός συνολικότερου οράματος που έχουμε για την κοινωνία, για τη θέση μας σ' αυτήν, για τις συλλογικές και τις προσωπικές μας επιδιώξεις. Στην έκτη Γυμνασίου γνώρισα από τους δασκάλους μου τις ιδέες του Διαφωτισμού. Ήταν σαν να σηκώθηκε μια βαριά αυλαία που μου έκρυβε την πεμπτουσία της αλήθειας. Το πρόταγμα να βγει ο άνθρωπος από την κατάσταση της ανωριμό­τητας για την οποία ευθύνεται ο ίδιος. Χωρίς πάθη ή προκαταλήψεις να συλλαμβάνει με νηφαλιότητα, με ψυχραιμία τον γύρω κόσμο του, να αυτοπροσδιορίζε-ται, να επιζητά τον εξορθολογισμό των κοινωνικών και των πολιτικών του σχέσεων».

24

Page 23: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Φρέναρε για μια στιγμή τη φόρα που είχε πάρει, κουνώντας το κεφάλι του σαν να ήθελε να υπογραμμί­σει τη σημασία όσων είχε πει.

«Τέλος πάντων, δεν θα σε κουράσω κάνοντας σου μάθημα για τις ιδεολογικές θέσεις του Διαφωτισμού και τις συνέπειες του σε επαναστατικά κινήματα, στην πορεία της Ευρωπαϊκής σκέψης και στη μακρόχρονη διαμόρφωση των κοινωνιών της Δύσης. Όμως εκείνες οι ιδέες με σφράγισαν και εξακολουθούν να με καθο­δηγούν. Φώτισαν καθοριστικά από μια άλλη γωνία τη διαδικασία της πολιτικοποίησής μου αλλά και γε­νικότερα την ταυτότητά μου. Με έβαλαν σε έναν πα­ράπλευρο δρόμο από εκείνον που έτρεχαν και εξακο­λουθούν — ίσως σε μικρότερο βαθμό — να τρέχουν τα κεντρικά ρεύματα σκέψης και οι στάσεις ζωής στην ελληνική κοινωνία».

Ο Γιάννης είχε παρατήσει το μαγνητόφωνο του και κρατούσε πυρετωδώς σημειώσεις από όσα του έλεγε στον επίλογό του. Ακόμη και στο δρόμο καθώς κα­τευθύνονταν προς το κτίριο της οδού Σόλωνος.

Τελείωσε η παράδοση και ο Οδυσσέας βιαστικός αγόρασε από το κοντινό χαρτοπωλείο μερικά φιλολο­γικά περιοδικά που τα προόριζε για τον φίλο του Αντώνη, υπάλληλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις Βρυξέλλες. Στα τρία βήματα κοντοστάθηκε. Ξαφνιά-

25

Page 24: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στηκε. Είδε τον φίλο του τον Αλέξη — τι φίλος, εί­χαν να μιλήσουν από το περασμένο Πάσχα — να κα­τηφορίζει ανάλαφρος, σχεδόν καμαρωτός, μ' έναν αέ­ρα που μάλλον δεν τον χαρακτήριζε τα τελευταία χρόνια. Δίπλα του τον συνόδευε η Γεωργιανή βοηθός που είχανε στο σπίτι, φορτωμένη με τσάντες φιγουρά­τες και ξένες ονομασίες, προφανώς για τη βελτίωση της γλωσσομάθειάς της. Ήταν πάντως μια εντυπω­σιακά όμορφη κοπέλα. Η «νταρντάνα», όπως την εί­χε βαφτίσει η αρσενική παρέα του Αλέξη.

Έπεσε ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Ο Οδυσσέ­ας δεν κρατήθηκε. Εξέφρασε τον ειλικρινή θαυμασμό του για κάτι ίσως πιο σπουδαίο κι από την νταρντά­να, τη φυσική κατάσταση του φίλου του.

«Τι κάνεις, τέρας, και έχεις ξανανιώσει; Ξημερο­βραδιάζεσαι στα γυμναστήρια;»

«Κι εσύ δεν πας πίσω» τον έκοψε ο Αλέξης. «Σαν δεν ντρεπόμαστε, χαθήκαμε, όμως το φταίξιμο όλο δικό σου. Έ χ ω τηλεφωνήσει κι έχω αφήσει μήνυμα στον τηλεφωνητή σου».

Ο Οδυσσέας θέλησε να αποφύγει μια συζήτηση για το ποιος έφταιγε από τους δυο τους που είχαν χαθεί. Όχι επειδή ο Αλέξης είχε κάποιο δίκιο. Κυρίως τον κούραζε, απεχθανόταν αυτήν την επιθετική αντίληψη, την αντανακλαστική συνήθεια που ήταν τόσο διαδεδο­μένη κι έριχνε πάντα για οτιδήποτε τις ευθύνες στους άλλους.

26

Page 25: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Τι κάνουν τα παιδιά σου;» ρώτησε και αντιπα-ρήλθε την αιχμή του.

«Μια χαρά είναι... ο μεγάλος όπως ξέρεις σπουδά­ζει στην Αγγλία, ο μικρός μπήκε στα ΤΕΙ. Βγήκαν καλά παιδιά. Α, να σου αναγγείλω και κάτι άλλο» συμπλήρωσε στρεφόμενος προς τη συνοδό του. «Την Ταμάρα, φαντάζομαι, θα τη θυμάσαι. Ε, λοιπόν, να σου συστήσω τη σύζυγό μου...»

Ο Οδυσσέας έμεινε με μισάνοιχτο το στόμα, με τα φρύδια του ανασηκωμένα από την έκπληξη, την απο­ρία. Μόλις που ετοιμαζόταν να ρωτήσει για τη γυναί­κα του «και τι κάνει η Αλίκη;» όμως πρόλαβε και το κατάπιε. Η Ταμάρα άπλωσε εγκάρδια το χέρι με τα βαθυκόκκινα γυαλιστερά νύχια της, περιμένοντας την ανταπόκρισή του. Ανήμπορος από το ξάφνιασμα να της εκφράσει την οποιαδήποτε ευχή, άπλωσε το ξερό του και της έσφιξε κάπως αδέξια το χέρι.

«Κι αναρωτιόμουν αν θα αντέξεις...» ψέλλισε με νόημα στον Αλέξη. Εκείνος σαν να 'θελε να διαμαρτυ­ρηθεί για τον υπαινιγμό του Οδυσσέα ξιφούλκησε χα­μογελώντας.

«Ε, μη μου πεις πως δεν καταλαβαίνεις. Παραδέξου το. Είμαι το κρυφό όνειρο κάθε ώριμου νεοέλληνα...»

Ο Οδυσσέας μέτρησε με μια γρήγορη ματιά το μπόι, τα μεγέθη και τα χρόνια, τα λίγα χρόνια της Ταμάρα. Θαύμασε πρόσωπο, μάτια, στόμα και ξανθά μαλλιά. Ζύγιασε γοφούς και στήθη.

27

Page 26: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Καταλαβαίνω, φίλε μου, καταλαβαίνω» αποκρί­θηκε μειδιώντας, δεν κρατήθηκε όμως.

«Αλήθεια, τι κάνει η Αλίκη;» Ο Αλέξης αποσταθεροποιήθηκε προς στιγμήν αλλά

δεν έδειξε και να τα χάνει. «Ε, όχι και χτυπήματα κάτω από τη μέση. Δεν το

περίμενα από σένα. Τέλος πάντων, είναι μια χαρά... πιστεύω. Πήγε στης μάνας της. Το σπίτι όπως θυμάσαι είναι στο όνομα μου... Λοιπόν, τα τηλέφωνά μου τα 'χεις. Θα χαρώ να βγούμε ένα βράδυ οι τέσσερις μας».

«Βεβαίως, βεβαίως» σιγόνταρε η Ταμάρα χαρίζο­ντας του ένα πλατύ χαμόγελο που θύμιζε εκείνο της Αννίτα Έγκμπεργκ στη Φοντάνα ντι Τρέβι της Γλυ-κιάς Ζωής.

«Καλές γιορτές και χρόνια πολλά, να 'στε ευτυχι­σμένοι» αρκέστηκε ο Οδυσσέας να απαντήσει. Έσφιξε το μπράτσο του Αλέξη και συνέχισε βιαστικός το δρό­μο του ψάχνοντας για ταξί.

Θυμήθηκε τη θυμοσοφική διάθεση ενός φίλου του μεγαλοδικηγόρου από τον Πειραιά. Προσέφευγε σε ανάλογες περιστάσεις σε μια ρήση, ίσως του λιμανιού, παραφράζοντας την όμως λόγω ευπρέπειας και των καλών του τρόπων σε «τρίχα σγουρή καράβια σέρνει». Ο Οδυσσέας μονολογώντας την επανέλαβε στην αυθε­ντική εκδοχή της, μάλλον μεγαλόφωνα, ώστε μια αρ­χοντική κυρία διασταυρώνοντας τα βήματά της με τα δικά του στο στενό πεζοδρόμιο της Σόλωνος κόντεψε

28

Page 27: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

να λιποθυμήσει ακούγοντας την, σαν να απευθυνόταν προς εκείνη. Ο Οδυσσέας της χαμογέλασε ψελλίζοντας ένα «συγγνώμη».

Αλλά γιατί παραξενευόταν. Ο κόσμος έβριθε από περιστατικά και κουτσομπολιά ανάλογου περιεχομέ­νου. Στρατιές νεαρών κοριτσιών από τις ανατολικές χώρες ενσωματώνονταν στην ελληνική κοινωνία και με αυτόν τον τρόπο. Αλλοτε παραμερίζοντας τις υπαρκτές συζύγους κι άλλοτε κολλώντας, με τις δέου­σες περιποιήσεις, σε μοναχικές υπάρξεις που είχαν πε­ρισσότερο ανάγκη από μια νοσοκόμα παρά από ένα ταίρι. Ιδού η ανασύνθεση της ελληνικής κοινωνίας, συμπέρανε μισοσοβαρά, μισοειρωνικά. Βρήκε επιτέ­λους ένα ταξί και επέστρεψε στο καταφύγιό του για να ετοιμαστεί για το ταξίδι της επομένης.

Μόλις μπήκε στο σπίτι, άφησε την τσάντα του επί τόπου και με το παλτό του ακόμη κουμπωμένο, το κα­σκόλ γύρω από τον λαιμό του, έσκυψε πάνω από το στερεοφωνικό συγκρότημα του οποίου ο δέκτης ήταν μόνιμα σταθμευμένος στο Τρίτο Πρόγραμμα. Προσπά­θησε να μαντέψει τι άκουγε. Δυσκολευόταν πάντα ανά­μεσα στους τόσους συνθέτες γύρω από την εποχή του Μπαχ. Ένιωσε να διψά και κατευθύνθηκε προς την κουζίνα πετώντας πρόχειρα παλτό και κασκόλ σε μία πολυθρόνα. Εκεί αντίκρισε μια σπάνια εικόνα.

29

Page 28: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Η κυρα-Ελένη, η Βορειοηπειρώτισσα που τους φρό­ντιζε στο σπίτι, ανασκουμπωμένη στο τραπέζι στόλιζε με επιμέλεια αλλά και ασθμαίνοντας έναν μεγάλο αση­μένιο δίσκο με κόλλυβα. Ο Οδυσσέας απόμεινε να την κοιτά με απορία ξύνοντας το μέτωπο του, δεν πρόλαβε να τη ρωτήσει για ποιον προοριζόταν εκείνη η προετοι­μασία. Η κυρα-Ελένη του θύμισε ότι σαν αύριο τους εί­χε αφήσει χρόνους η μητέρα του η Πολυξένη, Θεός σχωρέσ' την. Θα πήγαινε τα κόλλυβα για μια ευχή την επομένη, έστω και αν η αφεντιά του θα ταξίδευε ή η γυναίκα του θα απουσίαζε ως συνήθως στο νοσοκομείο.

Ο Οδυσσέας δεν ένιωθε εξοικειωμένος με τέτοια έθι­μα ή τελετουργίες. Καλλιεργούσε με δικό του τρόπο, πάντα μοναχικό, τη μνήμη του για πρόσωπα αγαπη­μένα που είχαν φύγει. Και μάλιστα όχι μόνο σε πένθι­μες επετείους. Όμως η κυρα-Ελένη ήταν θεματοφύλα­κας άγρυπνος του εορτολογίου της Ορθοδοξίας, της τήρησης των μυστηρίων και των συναφών συνηθειών της εκκλησίας, της μνημόνευσης των γενεθλίων ημερο­μηνιών και των θλιβερών επετείων. Γνώριζε επίσης με ακρίβεια τι συνιστούσε κατά την ελληνορθόδοξη εκκλη­σία αμάρτημα, πράγμα που τη βοηθούσε να ξεχωρίζει το κακό απ' το καλό, δίχως να αμφιβάλλει. Ο Οδυσ­σέας σεβόταν το θρησκευτικό συναίσθημά της και δεν ήθελε να την αποπάρει ή και με μια κουβέντα του να την προσβάλει. Κούνησε το κεφάλι του επιδοκιμαστικά και την άφησε να συνεχίσει το διακοσμητικό της έργο

30

Page 29: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

πάνω στην κατάλευκη άχνη ζάχαρης. Καθώς απομα­κρυνόταν προς το μπάνιο η κυρα-Ελένη τον αιφνιδίασε με μια παραγγελία εκ μέρους της γυναίκας του που μόλις πριν είχε τηλεφωνήσει. Η Μαρία αφού του υπεν­θύμιζε ότι το βράδυ ήταν καλεσμένοι σε μια κοινωνική εκδήλωση από τον κύκλο των δικών της συναδέλφων, του διαμηνούσε ότι δεν προλάβαινε να επιστρέψει σπίτι για να κατεβούν μαζί ξανά στο κέντρο. Θα συναντιό­ντουσαν κατευθείαν στον χώρο της εκδήλωσης και τον παρακαλούσε να μην αργήσει.

«Α, αυτό πάει πολύ» σκέφτηκε φουρκισμένος ο Οδυσσέας. Από την πρώτη στιγμή που είχε πληροφο­ρηθεί την πρόσκληση απ' τη Μαρία είχε μέσα του αντιδράσει και αυτοστιγμεί την είχε απωθήσει από το μυαλό του. Δεν ήταν διατεθειμένος να ενδώσει στο όνομα οιασδήποτε αντίληψης καλών τρόπων και κοι­νωνικών σχέσεων με ανθρώπους, τους οποίους με ελάχιστες εξαιρέσεις γνώριζε μόνο κατ' όνομα ή τους έπαιρνε το μάτι του κατά καιρούς σε κάποιες κοσμικές στήλες. Δίχως δεύτερη σκέψη άρπαξε το τηλέφωνο και τηλεφώνησε στη Μαρία. Ορθά κοφτά της ανακοί­νωσε ότι αισθανόταν χάλια, πονούσαν τα κόκαλα του, μπορεί να είχε και πυρετό. Ήταν αδύνατο να τη συ­νοδεύσει, να μην τον περιμένει.

Άναυδη η Μαρία άκουγε τον μονόλογο του. Στο τέλος αρκέστηκε να του πει: «Δεν μπορώ να μιλήσω

αυτή τη στιγμή. Σ' ευχαριστώ για την κατανόησή

31

Page 30: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σου σε μια τόσο έντονη δική μου επιθυμία» και δίχως άλλο σχόλιο του έκλεισε το τηλέφωνο. Ο Οδυσσέας ξεφύσηξε σαν να του έφυγε ένα μεγάλο βάρος. Στο κάτω κάτω προτιμούσε ν' αφεθεί στην ανάκληση της μνήμης της μητέρας του παρά να συμφύρεται με αγνώστους.

Πλησίασε στο παράθυρο κι ακούμπησε αφηρημένος το μέτωπό του στο τζάμι. Σκέφτηκε ότι έτσι κι αλ­λιώς η κοινωνικότητά του τα τελευταία χρόνια συρρι­κνωνόταν. Σε πολλές προσκλήσεις έξω από έναν στε­νό κύκλο φίλων αντιδρούσε με επιφυλακτικότητα, αναδιπλωνόταν. Ενώ η μεγάλη πλειοψηφία έτρεχε πί­σω από την αναγνωρισιμοτητα, σαν υποκατάστατο της πραγματικής καταξίωσης που δύσκολα επιτυγχα­νόταν, κι αυτή τη ροπή στην κοινωνία την καλλιερ­γούσαν με επιμονή δίχως κριτήρια η βιομηχανία της δήθεν ενημέρωσης, της δήθεν ψυχαγωγίας, κάποιοι επέλεγαν την απόσυρση από τα ψευδεπίγραφα κοινά, την ιδιώτευση. Ανάμεσα σ' αυτούς κι ο ίδιος. «Μα­κριά από το αγριεμένο πλήθος» ψέλλιζε συχνά, επα­ναλαμβάνοντας τον τίτλο ενός φιλμ από την εποχή των φοιτητικών του χρόνων.

Ιδίως τον κούραζαν οι άνθρωποι όταν δεν έβρισκε μέ­σα ή πίσω απ' τα λόγια ή τη συμπεριφορά τους κάτι που θα τον έλκυε για να ασχοληθεί μαζί τους' να ανταλ­λάξει έστω δυο κουβέντες παραπάνω. Σίγουρα ήταν διαφορετικά τα πράγματα με τον κύκλο των δικών του

32

Page 31: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ανθρώπων, κι αυτό τον ανακούφιζε, αλλά και με κά­ποιους απλώς γνωστούς τους, αν τύχαινε να μιλήσει μαζί τους κατ' ιδίαν. Τότε ένιωθε αλλιώτικα, με έγνοια και ενδιαφέρον γι ' αυτούς και τα προβλήματά τους.

Δεν δίσταζε ωστόσο για την απόσταση που έπαιρνε με τον καιρό από τον παραέξω κόσμο συχνά να ρίχνει την ευθύνη στον εαυτό του. Στις ιδιοτροπίες του, στη ροπή του να στρέφει το ενδιαφέρον του στους δικούς του κόσμους, στις σκέψεις του, στις ευαισθησίες της ψυχής του, σε όσα υπαρκτά τον γοήτευαν ή ανύπαρ­κτα ο ίδιος φανταζόταν. Όμως δεν θα 'πρεπε να εκ­πλήσσεται. Κάπως έτσι δεν συνέβαινε ήδη από τα παιδικά του χρόνια, όταν ταξίδευε και ζούσε κάθε τό­σο σε κόσμους φανταστικούς; Αυθόρμητα ταξίδεψε και πάλι με οδηγό την Πολυξένη.

33

Page 32: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

2

Θα 'τανε κάπου στις αρχές του Αυγούστου του 1909 στη Μυτιλήνη — ή μήπως στα μέσα της δεκαετίας του '50; Η ζέστη είχε φθάσει εκείνες

τις ημέρες στο απόγειό της. Ο ήλιος έσπαγε την πέ­τρα. Χαμένος κόπος όσων κατάβρεχαν αυλές και δη­μοσιές ή έπιναν απανωτά αριάνι, σουμάδα ή βυσσινά-δα. Στους δρόμους ψηνότανε η σκόνη με την καβαλί-να που σκόρπιζαν ανέμελα τα ζώα, καθώς έκαναν απ' τα χαράματα αγόγγυστα αγώγι, δίχως να ξαποστά­σουν. Πρωί πρωί ξεσπάθωναν οι τζίτζικες στα πεύκα και στα ακίνητα πλατάνια. Βουβαίνονταν οι δεκαο-χτούρες, κουρνιάζοντας κάτω από το γείσο περίτε­χνων αετωμάτων που κοσμούσαν στέγες αρχοντόσπι-των εμπνευσμένων από τα γούστα της Εσπερίας, στο γύρισμα του 19ου προς τον 20ό αιώνα.

Βουβαίνονταν και οι πλανόδιοι πραματευτάδες. Με

34

Page 33: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

το που ανέβαινε μια σπιθαμή ο ήλιος πάνω από της θά­λασσας την επιφάνεια, ο ίδρως έτρεχε κάτω από το λαι­μό, στο μέτωπο κάτω από το καλπάκι ή μέσα απο τις μαντίλες. Άναβαν οι βράκες των γερόντων και τα στι-βάνια των πιο νέων. Οι γυναίκες έσερναν αναστενάζο­ντας το μεσιανό δάχτυλο κάθε τόσο ανάμεσα στα στήθη για να πάρουν το ρυάκι που στράγγιζε σταγόνα σταγό­να. Αζήτητοι στον καφενέ οι ναργιλέδες, που σκέψη έστω και για ένα τάβλι. Στο λιμάνι οι χαμάληδες λύγι­ζαν μάλλον από τη ζέστη παρά από τα σεντούκια η τα κοφίνια που σήκωναν στους μαθημένους ώμους. Ίχνος συμπόνιας για τα ζωντανά. Οι μπαχτσέδες στέγνωναν από νωρίς. Όσα ζαρζαβατικά δεν είχαν πουληθεί πρωί πρωί, μαραίνονταν στα καλάθια από την κάψα. Οι μπαχτσεβάνηδες επέστρεψαν κατηφείς στους κήπους. Ντουμάνι οι μύγες πάνω από τα ανάβαθα πανέρια με τα ψάρια. Ο κόσμος σαν υπνωτισμένος. Στον τσεσμέ προσκυνούσε ο χριστιανός και ο μωαμεθανός στην κρή­νη. Μέσα σε μια ασυνήθιστη σιωπή που τη δυνάστευε ο παντοκράτωρ ήλιος, ακουγόταν μόνο ο υπόκωφος θόρυ­βος που άφηναν πίσω τους ξεχαρβαλωμένοι αραμπάδες ή βαρέλια που κυλούσαν πάνω στο καλντερίμι.

Αν και το σπίτι που νοίκιαζαν βρισκόταν σε προνο­μιακή θέση έξω απ' το πνιγηρό απάγκιο του λιμανιού, το απομεσήμερο τα σώματα μούσκευαν πάνω στα τσα­λακωμένα σεντόνια. Μάταια στριφογύριζαν σαν να σφάδαζαν στις μπρούντζινες καριόλες, προκειμένου να

35

Page 34: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

αναπνεύσουν, να ξεφύγουν από το αχνιστό καζάνι. Μάταια το βορεινό παράθυρο υποσχόταν πιο αξιόπιστα από όποιο άλλο λίγο ρεύμα. Στο περβάζι του το κουμά­ρι πλασμένο από την υψηλή τέχνη του Μανταμάδου να μην μπορεί να δώσει λύτρωση ή έστω την ψευδαίσθηση για μια ανύπαρκτη δροσιά που τόσο επιθυμούσαν.

Η μητέρα, η κυρία Πολυξένη, γύρω στα σαράντα της — το 1909 ή στα μέσα της δεκαετίας του '50, δύ­σκολο κανείς να το προσδιορίσει - ένιωσε πρώτη να εξαντλούνται οι αντοχές της. Αν είχαν μείνει στην Αθήνα, σκέφτηκε, θα έβρισκαν στην παγωνιέρα λίγο νερό να δροσιστούν. Η παγοκολόνα σίγουρα δεν θα είχε ακόμη λιώσει. Αποφάσισε να εγκαταλείψει τη βασανιστική προσπάθειά της να νιώσει έτσι ξαπλωμέ­νη λίγη δροσιά. Καθώς άκουσε από μακριά να έρχε­ται νωχελικά ένα ταξίμι από σαντούρι, βρήκε τη δύ­ναμη να ξεφύγει από τη νάρκη που την είχε παραλύ­σει. Με μια βαριεστημένη κίνηση πέταξε τις φλούδες του αγγουριού που είχε με επιμέλεια στρώσει στο πρόσωπο της.

Ανασηκώθηκε προσεκτικά από το κρεβάτι, μη και ξυπνήσει τον πατέρα. Ο κύριος Γιάννης βαριανάσαινε ανάσκελα με μισάνοιχτα χείλη, χέρια και πόδια, σαν να περίμενε με σφαλισμένα μάτια να υποδεχτεί κάτι υπερκόσμιο, τελεσίδικο, μοιραίο, που θα ερχόταν ου-ρανοκατεβατο από της Αποκαλύψεως τους αγγέλους. Έπιασε απ' τα φιογκάκια με τα ακροδάχτυλά της τις

36

Page 35: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δυο μπρετέλες που κρατούσανε το αέρινο λευκό κομπι-νεζόν της και ανεμίζοντας το πάνω κάτω, σαν να το εξόρκιζε, άρχισε να φυσά νευρικά προς το στήθος της. «Σήμερα έρχεται το τέλος. Είναι η μέρα του Τέταρτου αγγέλου της φωτιάς», σκέφτηκε εξαντλημένη από την κάψα.

Όμως δεν βρήκε το κουράγιο να τρέξει ή έστω να συρθεί, να βουτήξει στη θάλασσα, όπως της είχε δοθεί το πρωί στην παραλία μέχρι αργά το μεσημέρι. Χω­ρίς να διακόψει το τελετουργικό της, πατώντας ανά­λαφρα, πλησίασε ακροποδητί το παράθυρο και κοίταξε μακριά στο βάθος ανάμεσα από τις πλατύφυλλες περ­σίδες. Η θάλασσα ακίνητη, γκριζογάλανη, μαζί με τον ορίζοντα μία θολούρα. Ξεθωριασμένα τα βουνά της Ιωνίας. Κατέβασε τη ματιά της στην αυλή και σάρωσε μάλλον αφηρημένη το πλακόστρωτό της, τα πλακάκια με τα εντυπωσιακά διακοσμητικά σχέδια φερμένα από τη Γένοβα ή τη Μασσαλία — δεν θυμό­ταν. Οι γύρω πρασινάδες ξεχείλιζαν από παντού όλο ζωντάνια. Κατακόκκινοι ξεχώριζαν οι ιβίσκοι, τα γε­ράνια. Μοσχομύριζαν οι γαρδένιες, οι λεβάντες, το γιασεμί που ανέβαινε μέχρι το μπαλκόνι. Από τον δι­πλανό κήπο έφθανε ο ψιθυριστός ήχος νερού που κε-λάρυζε καθώς έπεφτε σε μια στέρνα. Ορθάνοιχτα κι εκεί παράθυρα και μπαλκονόπορτες, ημίγυμνες φιγού­ρες φευγαλέες σέρνονταν πέρα δώθε. Σε απόγνωση κι αυτές έψαχναν τρόπο για να δροσισθούνε.

37

Page 36: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

NΙKΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Στη σκιά που έριχνε ο όγκος του σπιτιού, καθώς ο ήλιος τραβούσε προς τη δύση, ακριβώς κάτω από τη μύτη της, έπιασε ξαφνικά τον μονάκριβο της που είχε ξεπορτίσει, τον πρίγκιπα του όπως αποκαλούσε τον Οδυσσέα ο πατέρας του ή το τζιέρι της όπως τον φώ­ναζε η γιαγιά του. Οκλαδόν, κατάχαμα στο κεφαλό-σκαλο της κεντρικής εξώθυρας που δέσποζε επιβλητι­κή στην πρόσοψη του σπιτιού μετά από έξι σκαλοπά­τια πάνω από την αυλή, ο Οδυσσέας πάσχιζε απορρο­φημένος να κάνει ζάφτι και να σκαλίσει μ' έναν σου­γιά ένα γιαλόξυλο, που όπως συνήθως είχε περιμαζέ­ψει από εκείνα που ξέβραζε συνέχεια το κύμα. Αμφι-ταλαντεύθηκε και τελικά έδειξε κατανόηση στην ανυ­πακοή του ακριβού της να κοιμηθεί το απομεσήμερο μέσα σε τέτοια ζέστη. Μήτε που άντεχε άλλωστε όπως ήταν ξέπνοη να του υψώσει τη φωνή της.

Πνίγοντας όσο μπορούσε το πλατάγισμα από τα πασούμια της καθώς προχωρούσε, κατέβηκε τις σκάλες και κατευθύνθηκε προς την κουζίνα. Η μεσημεριάτικη σιωπή του σπιτιού τη συνόδευε σε όλη τη διαδρομή της, αν εξαιρούσε κανείς κάποιο ήπιο ροχαλητό που ερχόταν από άγνωστη κατεύθυνση. Να 'ταν της αδελ­φής της, να 'τανε της γιαγιάς ή μήπως της Αμυρσού-δας; Ακόμη και ο τετράποδος φύλακας του σπιτιού, ο Μούργος, κοιμόταν φαρδύς πλατύς μπροστά στον νε­ροχύτη. Αγκάλιασε με προσοχή ακουμπώντας τη στη μέση της την αγαπημένη της ιβουάρ πιατέλα από το

38

Page 37: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Αϊβαλί με το γαλάζιο πεντάφυλλο ανθάκι στο χείλος γύρω γύρω, κι έβαλε δύο τσαμπιά σταφύλι, βερίκοκα και σύκα. Άδραξε με μια γρήγορη κίνηση την πίπα, τα τσιγάρα της και τη βεντάλια που βρέθηκε στο πέρασμά της και βγήκε στην αυλή, αέρινη του δάσους νύμφη, με μια κρυφή ελπίδα να αναπνεύσει.

Όπως και να ήταν ντυμένη, με το κομπινεζύν μέχρι τη γάμπα ή σηκωμένο ψηλά πάνω από τo γόνατο για να διώχνει την κάψα, στα λουτρά ή στο μπουντουάρ της, στα τραπεζώματα των φίλων και στα σαλόνια, χειμώνα καλοκαίρι, μα πάνω απ' όλα στις προσωπικές στιγμές ανάμεσά τους, για τον Οδυσσέα η γοητεία της, η έλξη της ήταν πάντα αμείωτα η ίδια. Ήταν για εκείνον η πιο όμορφη γυναίκα του κόσμου. Με εξαίρε­ση τον πατέρα του κάθε άλλος άνδρας στον περίγυρο της τον ενοχλούσε με έναν τρόπο που δεν μπορούσε να περιγράψει ή να ονοματίσει. «Πώς ζηλεύει το τζιέρι μου;» σχολίαζε πνιγμένη στα γέλια η γιαγιά του, όταν τον έπιανε να φανερώνει απότομα, αδέξια, ενίοτε και κατά τρόπο αγενή, τα αισθήματα του.

Μόλις είδε τη μητέρα του να εγκαθίσταται στο στρογγυλό μαρμάρινο τραπεζάκι της αυλής και να του κάνει σιωπηλά νόημα δείχνοντας του ένα τσαμπί στα­φύλι, αναποφάσιστος προς στιγμήν, στο τέλος αγκα­λιάζοντας το έργο του — το ναυπήγημά του — πλη­σίασε και το απόθεσε με καμάρι στα γόνατά της. Αμέσως αντιλήφθηκε το αμήχανο βλέμμα της, καθώς

39

Page 38: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

εκείνη το περιεργαζόταν. Αποφεύγοντας να υψώσει τη φωνή του, για να μην ξυπνήσει όσους κοιμόντουσαν με ορθάνοιχτα παράθυρα και πόρτες, έγειρε πάνω της και της εξήγησε ψιθυριστά στο αυτί, αλλά μπορεί και εμπιστευτικά, αν έκρινε κανείς από το σοβαρό του ύφος: «...ο Ναυτίλος».

«Ωω...» αποκρίθηκε εξίσου χαμηλόφωνα, κουνώντας το κεφάλι της με θαυμασμό η κυρία Πολυξένη. Και προσθέτοντας έναν χαριτωμένο μορφασμό, σουφρώνο­ντας τα χείλη της, τον διαβεβαίωνε ότι συμφωνούσε με όποια σκέψη φώλιαζε εκείνη τη στιγμή στον νου του.

Ο Οδυσσέας αφού καταβρόχθισε αρπαχτικά κάμπο­σες ρώγες σταφύλι, στράφηκε προς το μέρος της γκρι­νιάζοντας παρακλητικά, διατηρώντας όμως χαμηλά τους τόνους της φωνής του, και ζήτησε λίγη μαστίχα. Η κυρία Πολυξένη έκανε πως δεν τον άκουσε. Τράβη­ξε τους βοστρύχους της που κρέμονταν απ' τους κρο­τάφους προς τα πίσω και προσπάθησε να στρέψει αλ­λού την προσοχή του.

«Έφτιαξες τα πράγματα σου;» τον ρώτησε με γε­μάτο το στόμα, καθώς του προσέφερε ένα σύκο που μόλις είχε καθαρίσει. «Το πλοίο είναι έτοιμο για να σαλπάρουμε. Δεν το βλέπεις; Ίσως δεν φαίνεται κα­λά, το κρύβει η βουκαμβίλια».

Στο λιμάνι ένα κατάλευκο πλοίο μ' ένα πανύψηλο μαύρο φουγάρο δέσποζε και ξεχώριζε απ' όλα τα άλ­λα πλεούμενα, ακόμη κι από το πλοίο της γραμμής

40

Page 39: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Κανάρης», αλλά και από τα κτίσματα στην προκυ­μαία. Σίγουρα θα τραβούσε την προσοχή και των πιο αδιάφορων, ακόμη και των πιο εξαντλημένων παρά τον καύσωνα του απομεσήμερου. Αν βέβαια υπήρχε άνθρωπος εκείνη την ώρα στους δρόμους, πέραν ενός απελπισμένου ιερομόναχου λίγο πιο έξω από την αυ­λόπορτά τους, που προσπαθούσε να σύρει την γάιδαρό του, ενώ εκείνος είχε καρφωθεί πεισματικά πάνω στο καλντερίμι.

Ό μ ω ς το κατάλευκο πλοίο, που όσο κι αν έψαχνε κανείς αδυνατούσε να βρει κάπου γραμμένο το όνομα του, δεν έδινε την εντύπωση ενός άμεσα επικείμενου απόπλου, ούτε καν ότι ετοιμαζόταν να σαλπάρει. Άφα­ντοι οι χαμάληδες, οι πράκτορες, οι ασφαλιστές, οι σπεντιτόροι, άφαντοι και οι ταξιδιώτες, αραγμένες οι καρότσες και τα κάρα δίπλα στις κλειδωμένες αποθήκες με τα λάδια, κλειστό και το κουμερκάκι. Ψυχή πουθε­νά. Ίχνος καπνού απ ' το φουγάρο. Αλλωστε αναμενό­μενο, ως συνήθως χαράματα έβαζαν τα πλοία πλώρη.

«Είναι όλα έτοιμα στο βαλιτσάκι μου», αποκρίθη­κε με σιγουριά, λάμποντας και χτυπώντας τις παλά­μες του ο Οδυσσέας. Η Πολυξένη άναψε ένα τσιγάρο από το κόκκινο κουτί με την ξανθιά στο πάνω μέρος. Τράβηξε μια βαθιά ρουφηξιά απολαμβάνοντας το και επισφράγισε την όμορφη στιγμή λακωνικά αναφωνώ­ντας «Θαυμάσια!»

Δεν χασομέρησαν. Δεν αναλώθηκαν σε διατυπώ-

41

Page 40: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σεις, ή άλλες ανούσιες λεπτομέρειες, όσο κι αν η λο­γική αυτονόητα επέβαλλε την ενασχόληση μαζί τους. Δεν δίστασαν καν και μ' ένα μεγαλειώδες πήδημα, σαν κι εκείνο που έφερε απότομα τον ποιητή Εγγονό­πουλο στο Ελμπασάν της Αλβανίας, βρέθηκαν μητέρα και γιος στο κατάστρωμα ενός απαστράπτοντος πλοίου μέσα σ' ένα φως τόσο δυνατό, σχεδόν λευκό, που έκα­νε πρόσωπα, σχήματα, γραμμές να μειδιούν, να γίνο­νται ένα, να μεγεθύνονται ή να ξεθωριάζουν.

Παρά το ασυνήθιστο της ώρας, απομεσήμερο προ­χωρημένο, και τις αντίθετες εντυπώσεις που γεννούσε η απόλυτη ερημία, χέρια αόρατα έλυσαν τους κάβους και το πλοίο σάλπαρε πάραυτα με τρία στεντόρεια σφυρίγματα που κατατρόμαξαν, καθώς ησύχαζαν, αν­θρώπους, ζωντανά και ψάρια. Η φωνή του μουεζίνη έφθανε απόμακρη και ηχούσε σαν να τους αποχαιρε­τούσε, έτσι έκρινε αναγκαίο η Πολυξένη να υπογραμ­μίσει, σε καταφανή αντίφαση με την πραγματικότητα, τον έρημο μιναρέ που υψωνόταν βουβός λίγο πιο πέρα από το λιμάνι.

Μητέρα και γιος έφευγαν για ένα ταξίδι, στο οποίο μόνο η αυτοπεποίθηση της Πολυξένης γεννούσε την αί­σθηση της σιγουριάς για τον προορισμό τους και η απε­ρίγραπτη χαρά του ακριβού της τη βεβαιότητα ότι η προσπάθειά της να ανοίξει τους ορίζοντες του έπιανε τόπο.

Τότε ήταν που συνέβη το αναπάντεχο. Ο Οδυσσέας

12

Page 41: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

διέκρινε αίφνης πίσω από το φουγάρο να προβάλλει ένας σωματώδης άνδρας με πλούσια αοημί γενειάδα και ελαφρά τσιγκελωτό μουστάκι. Μια αινιγματική φυ­σιογνωμία με επιβλητική στολή στο βαθύ, στο σκοτεινό γαλάζιο, και μ' ένα περίεργο πηλήκιο με χρυσό σιρίτι να το περιτρέχει. Ο Οδυσσέας τα 'χασε. Κράτησε μπροστά στο στήθος του επιδεικτικά το σκάφος που εί­χε πρόχειρα λαξεύσει. Άφωνος είδε τον μυστηριώδη ναυτικό να τους πλησιάζει. Με ιδιαίτερη ευγένεια, ίσως και καθ' υπερβολή, να φιλά το χέρι της μητέρας του, φέρνοντας το πηλήκιο του υπο μάλης κι αφήνοντας να ξεπηδήσει ελεύθερα η ατίθαση του κώμη. Στη συνέχεια να στρέφεται στον ίδιο και να ψιθυρίζει στο αυτί του. «Είμαι ο πλοίαρχος Νέμο. Με θυμάσαι;... Θέλω να νιώθετε φιλοξενούμενοι μου και μπορώ να σας διαβε­βαιώσω ότι θα σας προσφέρω ένα ασφαλές ταξίδι».

Ο Οδυσσέας, αν και αιφνιδιασμένος από το παρου­σιαστικό και τα λόγια του πλοιάρχου, κούνησε επιδοκι-μαστικά το κεφάλι του, δείχνοντας μ' ενα αχνό χαμό­γελο την ικανοποίηση του. «Κι εγώ είμαι ο Οδυσσέας, εγγονός μακρινός του μεγάλου, του γνωστού, του μο­ναδικού Οδυσσέα. Ρωτήστε τη μητέρα μου αν δεν με πιστεύετε...» αποκρίθηκε ξαναμμένος. Ο πλοίαρχος, χωρίς να περιμένει άλλη διαβεβαίωση από τον γιο ή τη μητέρα, απομακρύνθηκε με αργό βηματισμό και χάθη­κε διαμιάς, όπως είχε εμφανισθεί, πίσω απ' το φουγά-ρο. Με ανακούφιση διαπίστωσε ο Οδυσσέας ότι ο πλοί-

43

Page 42: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

αρχος είχε ακέραια και τα δυο του πόδια, όχι όπως εκείνος ο άμοιρος ο καπετάνιος του Μόμπι Ντικ.

Φορούσε έκτοτε σε κάθε επανεμφάνισή του μια φρεσκοσιδερωμένη, πάντα απαστράπτουσα στολή με χρυσά κουμπιά και σιρίτια. Έφερε ακόμη μια σφυρί­χτρα με την οποία έδινε κατά καιρούς ακατανόητα παραγγέλματα, κι ένα παράσημο από κάποιο ανδρα­γάθημα που είχε καταφέρει σε μια μεγάλη ναυμαχία ανάμεσα στους Ρώσους και στους Τούρκους. Το όνο­μα της παρ' όλο που η μητέρα του το επανέλαβε δύο και τρεις φορές του ήταν αδύνατο να το συγκρατήσει. Έστριψε το κεφάλι του αναζητώντας την. Την καμά­ρωσε φευγαλέα. Έβγαλε έναν μικρό αναστεναγμό ικανοποίησης. Ήταν όσο ποτέ ωραία.

Το μυστηριώδες πλοίο γλιστρούσε αθόρυβα πάνω στο Θαμπό γυαλί της Θάλασσας, όπως οι βαρκούλες και τα πλοιάρια διέσχιζαν τουλάχιστον άπαξ της εβδομάδος την μπρούντζινη μπανιέρα με μια μικρή ώθηση από το δάχτυλο του Οδυσσέα. Η Πολυξένη με τα μαλλιά της τραβηγμένα πίσω σε κότσο, με μια μακρύδοντη κτένα από ταρταρούγα που προεξείχε διακριτικά σαν διάδημα στο πίσω μέρος του κεφαλιού της, με τη λινή ανάλαφρη μεσάτη φορεσιά να σκεπά­ζει τους θελκτικούς γοφούς της, τις δαντελένιες απο­λήξεις στο λαιμό, στο στήθος, στους καρπούς, και το ομοιόχρωμο εκρού ομπρελίνο στον αριστερό της ώμο, ασπίδα απέναντι στη δύση, έπαιρνε αργόσυρτες βαθιές

44

Page 43: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αναπνοές στραμμένη προς τις ακτές της Ιωνίας. Με τα μάτια μισόκλειστα και το δεξί της χέρι μ' ένα βυσ-σινί μονόπετρο να επισκιάζει του γάμου της τη βέρα ανάλαφρα ακουμπισμένο στην κουπαστή, προσδοκούσε κάποια μηνύματα αύρας από το ακρωτήρι του Μπα­μπά να την αναζωογονήσουν.

Αντίθετα ο Οδυσσέας ατένιζε τον Μακρύ Γιαλό, κα­θώς το πλοίο άφηνε πίσω του το γραφικό λιμάνι του θέρετρου της οικογένειας τους, που εδώ και χρόνια του έμεναν πιστοί, και κάθε καλοκαίρι σαν ευλαβικοί προ­σκυνητές, άξιοι ιππότες του Αγίου Δισκοπότηρου, έκλι­ναν το γόνατο τους. Ντυμένος με τα γιορτινά του που τον έδειχναν μάλλον σαν μικρομέγαλο ναυτάκι, κρα­δαίνοντας στο δεξί το λαξευμένο ναυπήγημά του, που με κόπο, αφοσίωση και επιμονή είχε πλάσει, έστελνε ανά μικρά διαστήματα κι από ένα φιλί στον αγαπημένο του πατέρα και στη μικρότερη αλλά ανύπαντρη αδελφή της μητέρας του τη θεία Γλαυκή. Ανύπαντρη «απ' το κακό της το κεφάλι», όπως συνήθιζε να λέει η μητέρα του, χωρίς ο ίδιος να πολυκαταλαβαίνει για ποιο λόγο. Παρ' όλα αυτά η θεία του κάθε τόσο επέμενε σιγοτρα­γουδώντας στιχάκια για προδομένες αγάπες, δηλώνο­ντας μάλλον ξεκάθαρα την αιτία του σεβντά της.

Εκείνος — ο πατέρας του - στεκόταν όρθιος στο άνοιγμα της αυλόπορτας, στεφανωμένος από την ανθι­σμένη στα βιολέ κατάφορτη βουκαμβίλια, με την κοι­λίτσα και τη φαλακρίτσα του να τον περιγράφουν, αλ-

45

Page 44: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

λά και τη σκελέα του κάπως στραβοχυμένη να του σκεπάζει άνισα μόνο το ένα γόνατό του - θέαμα που και τον Οδυσσέα πια ενοχλούσε, μετά από όσα είχε ακούσει από τη μητέρα του να τον κατακεραυνώνουν. Ο κύριος Γιάννης έτσι στητός, σαν άγαλμα ευπατρίδη τον οποίο αναγνώριζε μόνο η πλατεία που τον φιλοξε­νούσε, μίκραινε και απομακρυνόταν καθώς το πλοίο πλέοντας κατά μήκος του αιγιαλού με κατεύθυνση την Κράτηγο τον προσπερνούσε. Άλλωστε έτσι έπραττε κατά καιρούς με άλλες αφορμές ή ευκαιρίες, ίσως με κάποια οίηση αλλά ποτέ αλαζονεία, η πολυαγαπημένη του συμβία με τον κοσμοπολιτισμό, τους προσεγμένους αλλά όχι εξεζητημένους τρόπους της, το πιάνο και τα λίγα γαλλικά της.

Μετά από λίγο απόμεινε να διακρίνεται μόνο το χέρι του, καθώς κουνούσε πέρα δώθε το ακριβό ψαθάκι εκ Παρισίων, που με καμάρι είχε προμηθευθεί από την οδό Σταδίου και σπάνια μέχρι να δύσει ο ήλιος αποχω­ριζόταν. Έστελνε καταπώς έδειχνε δίχως ιδιαίτερη προσπάθεια — αλλά και ξένοιαστος, ίσως και ανακου­φισμένος θα προσέθεταν οι πλέον υποψιασμένοι — τις ευχές με τις οποίες τους αποχαιρετούσε. Η θεία Γλαυ­κή πίσω από την πλάτη του — έτσι φάνηκε τουλάχι­στον του Οδυσσέα — είχε το χέρι της γύρω από τον λαιμό του και το κεφάλι της στον ώμο του ακουμπισμέ­νο. Όμως δεν πρόλαβε να βεβαιωθεί για εκείνη τη φευ­γαλέα εντύπωση, γιατί έχασε σχεδόν αμέσως τη θεία

46

Page 45: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του από τη ματιά του, έτσι όπως ήταν σφηνωμένη στη βουκαμβίλια. Δεν του 'μενε τίποτα άλλο από το να αποδιώξει με κάθε εχεμύθεια εκείνη τη δυσάρεστη εικό-να. Παραδίπλα πίσω από τα κάγκελα του κήπου βου­βές, ακίνητες, η γιαγιά και η υπηρεσία, η Αμυρσούδα, που τη λέγαν ψυχοκόρη. Λίγο πιο πέρα ακίνητος στα πίσω πόδια καθισμένος ο Μούργος. Σαν οικογενειακή φωτογραφία, όμως λειψή αφού απουσίαζε η Πολυξένη. Δεν σκέφθηκε να προσθέσει καν τον εαυτό του.

Οι δυο ταξιδιώτες απήλαυσαν έναν ήρεμο πλου. Χαι­ρέτισαν από μακριά της Χίου τα Μαστιχοχώρια, χω­ρίς να πιάσουν στο λιμάνι της και να γευθούν σε ένα σοκάκι, που έβγαζε στην προκυμαία, τους περιβόητους λουκουμάδες του γνωστού παμπάλαιου γαλακτοπω­λείου. Υποδέχθηκαν με επιφωνήματα άκρατου θαυμα­σμού τον ναό του Ποσειδώνα, καθώς το Σούνιο βού­λιαζε στο μαβί και στο μελί που γενναιόδωρα άδειαζε το λιόγερμα στη Σαλαμίνα. Κατάφεραν μάλιστα να προσπεράσουν το λιμάνι του Πειραιά, χωρίς να χρεια­στεί να «πιάσουν», να ξεφορτώσουν ή να φορτώσουν εμπορεύματα ή να σιγουρέψουν τα αναγκαία για το ταξίδι εφόδια τους. Αραιά και πού εμφανιζόταν ο πλοί-αρχος για να τους ρωτήσει, αν είχαν κάτι ανάγκη, ή να σχολιάσει από μακριά πότε τη ναυμαχία της Σαλα­μίνας και πότε της Ναυπάκτου, ή παραπλέοντας τις ακτές της Ιταλίας τις ελληνικές πόλεις που άνθησαν στη Μεγάλη Ελλάδα ή το Βασίλειο της Νεαπόλεως.

47

Page 46: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ένα γλυκό σούρουπο, αφού άφησαν πίσω τους την Γένοβα και τα κατορθώματα της, ιδίως όσα πρόσφε­ρε στους Βυζαντινούς για να μην πέσει η Πόλη, έφθασαν σ' ένα μαγικό τοπίο. Μια μικρή γλώσσα γης φορτωμένη με πεύκα, ελιές και κυπαρίσσια, πνιγμένη όλη η περιοχή από θαμνώδεις πρασινάδες, θύμιζε τόσο έντονα γωνιές του Ιόνιου ή του Βόρειου Αιγαίου Πελάγους. Στο ύψωμά της δέσποζε μια έπαυλις που με τον περιποιημένο υψηλό μαντρότοιχο του κήπου της αγκάλιαζε έναν μικρό παράδεισο και τον προφύλασσε από το θαλάσσιο κύμα, που φούσκω­νε και ξεσπούσε όταν δυνάμωναν οι νοτιάδες. Ο πλοίαρχος Νέμο πλησίασε την Πολυξένη και μ' ένα χαμόγελο μελαγχολικό, στρίβοντας μάλλον ακκιζό-μενος το περιποιημένο του μουστάκι, της ανήγγειλε: «Beaulieu sur mcr. Εδώ είναι ο προορισμός σας. Εμείς θα πιάσουμε στη Νίκαια και από εκεί θα συνεχίσουμε αύριο για τη Μασσαλία». Χάιδεψε το κεφάλι του Οδυσσέα που ένιωθε ιδιαίτερα αναστατωμένος και άρχισε να απομακρύνεται αργά χωρίς καν να ηχούν στο κατάστρωμα τα βήματά του. «Μια στιγμή...» άκουσε τη μητέρα του να φωνάζει αναψοκοκκινισμένη στον ρωμαλέο κυβερνήτη.

Η Πολυξένη δεν είχε τελειώσει ακόμη την έκφραση των ευχαριστιών της για το υπέροχο εκείνο ταξίδι, όταν μια βάρκα που είχε ξεκινήσει από την απέναντι ακτή πλεύρισε το καράβι. Δύο ηλιοκαμένοι Φραντσέζοι

48

Page 47: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

με κοντομάνικο φανελάκι και ρίγες μπλε, άσπρες, κόκ­κινες ανέβηκαν στο κατάστρωμα για να τους παραλά­βουν και να βοηθήσουν στη μεταφορά των αποσκευών τους. Ο Οδυσσέας διαπίστωνε ότι οι φιλοφρονήσεις ανάμεσα στον πλοίαρχο και στη μητέρα του κρατούσαν υπέρ του δέοντος, όπως και το μακρόσυρτο χειροφίλη-μά του. Αναγκάσθηκε τραβώντας την απ' τον αγκώνα, να της δείξει τους δυο Φραντσέζους που στωικά περίμε­ναν με σταυρωμένα χέρια στην κουπαστή του πλοίου. Η Πολυξένη συμμορφώθηκε στο νεύμα του γιου της. Μητέρα και γιος αφέθηκαν στις περιποιήσεις και στα στιβαρά τους χέρια, καθώς επιβιβάζονταν αδέξια στη βάρκα, που όλο και πιο επικίνδυνα λικνιζόταν. Λάμνο­ντας οι δύο νέοι με επιδεξιότητα, δύναμη κι αμείωτη αντοχή προσέγγισαν μετά από λίγη ώρα τη μικρή ιδιω­τική αποβάθρα στους πρόποδες του υψώματος, πάνω στο οποίο δέσποζε η εκθαμβωτική κατάλευκη έπαυλις.

Ενας αρχοντικός κύριος με επιβλητική ενδυμασία — ρεντιγκότα, βελάδα ή φράκο, η Πολυξένη δεν ήταν σε θέση να διακρίνει — με γκρίζα περιποιημένη γενειάδα και ιδιαίτερα γλυκιά μορφή, θα πλησίαζε αν δεν είχε περάσει τα πενήντα, περίμενε με σταυρωμένα χέρια σιωπηλά και υπομονετικά. Σχεδόν ακίνητος, έμοιαζε βγαλμένος από γκραβούρα εικονογραφημένου μυθιστο­ρήματος από τα τέλη του 19ου αιώνα. Με προτεταμένο το δεξί του χέρι και την παλάμη με τα δάχτυλα μισά-νοιχτα, εμπνέουσα αισθήματα φιλοξενίας και εμπιστο­

49

Page 48: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σύνη, ανέμενε μόλις πλησίασαν να πιάσει τα ακροδά-χτυλα της Πολυξένης, ώστε εκείνη να στηριχθεί και να αποβιβασθεί με ασφάλεια, χωρίς την παραμικρή δυσά­ρεστη έκπληξη, στη στέρεα γη της αποβάθρας.

Ο Οδυσσέας έδωσε μια ελαφριά τσιμπιά στη μητέρα του όπως συνήθιζε, όταν ήθελε κάτι να της διαμηνύσει. Εκείνη συνήλθε με κάποια καθυστέρηση από έναν πε­ρίεργο ρεμβασμό, του οποίου την αιτία ο Οδυσσέας ενο­χλημένος δεν ήξερε σε ποιον να αποδώσει. Στον πλοί­αρχο που αποχαιρετούσαν ή στην ευγενική φυσιογνω­μία του κυρίου που τους υποδεχόταν στην αποβάθρα. Η Πολυξένη ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του και πέρασε στη στεριά χαμογελώντας και ανταποδίδοντας δείγμα­τα καλών τρόπων, ψιθυρίζοντας «Μερσί». Άπλωσε στη συνέχεια το δικό της χέρι προς τον Οδυσσέα για να τον βοηθήσει να την ακολουθήσει.

«Θεόδωρος Ράιναχ» αυτοσυστήθηκε ο αρχοντικός κύριος, κάμπτοντας ελαφρά τη μέση του προς την ΙΙο-λυξένη και συμπλήρωσε μετά από μια ανεπαίσθητη παύση «...αυτοπροσώπως». Η Πολυξένη συστήθηκε όσο πιο λακωνικά μπορούσε, παρουσιάζοντας βέβαια και τον μονάκριβό της. «Επιτρέψτε μου να προηγη­θώ...» απάντησε ο κύριος Ράιναχ και τους γύρισε ανα­γκαστικά την πλάτη, αφήνοντας όμως το χέρι του να κρέμεται ελαφρά προς τα πίσω, υποδηλώνοντας νοη­ματικά κάποια γέφυρα ή έστω μια σιγουριά για να πιαστούν αν χρειαζόταν και να τον ακολουθήσουν.

50

Page 49: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Ανηφόρισαν από ένα εύβατο μονοπάτι και διασχίζο­ντας πρασινάδες κατέληξαν στο προαύλιο της έπαυλης. Ο γύρω κήπος ήταν γεμάτος από τριανταφυλλιές, κλη­ματαριές, ελαιόδεντρα, χαρουπιές, ακακίες και ίριδες, πεύκα και κυπαρίσσια, φοίνικες και παπύρους. Σ' ένα μαρμάρινο τραπεζάκι, όμοιο με εκείνο που είχαν στη δική τους αυλή, έτσι του φάνηκε του Οδυσσέα, τους πε­ρίμενε μια κανάτα με νερό και μια πιατέλα με φρέσκα φρούτα. Οι σταγόνες του νερού, που κρέμονταν ακόμη επάνω τους κι αργά αργά γλιστρούσαν, μαρτυρούσαν ότι μόλις κάποιος είχε φροντίσει να τα δροσίσει. Η Πο-λυξένη κι ο Οδυσσέας αρκέσθηκαν σε μια κούπα νερό, που τους αιφνιδίασε ευχάριστα καθώς κατόρθωσε να πάρει την κάψα που έκαιγε τα σωθικά τους.

Ο κύριος Θεόδωρος Ράιναχ μ' ένα μειδίαμα που δεν έφευγε ούτε στιγμή από τα χείλη και τα γλυκά του μάτια, μόλις εκτίμησε ότι οι επισκέπτες του είχαν πάρει ανάσα, ένιωσε την ανάγκη να δώσει κάποιες εξηγήσεις, ιδίως για να ικανοποιήσει την περιέργεια του Οδυσσέα, ίσως και κάποια αδημονία της κυρίας Πολυξένης. Ξερόβηξε ελαφρά για να δηλώσει ότι είχε κάτι να τους ανακοινώσει και προχώρησε:

«Βρίσκεσθε στην έπαυλη Κέρυλο, που μόλις πέρυσι κατάφερα να ολοκληρώσω. Αν και υπάρχουνε πολλά που περιμένουνε να γίνουνε ακόμη. Το όνομά της θα σας θυμίζει τις Αλκυονίδες από την ελληνική μυθολο-γία. Προτού σας ξεναγήσω στο εσωτερικό της, θα ήθε-

51

Page 50: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

λα να σας πω ότι είμαι τραπεζίτης από γνωστή οικογέ-νεια και η καταγωγή μας είναι από την Φρανκφούρτη. Έ χ ω δύο διδακτορικά, ένα από τη Σχολή του Δικαίου και ένα από τη Σχολή των Γραμμάτων. Όσοι με ξέ­ρουν μου αναγνωρίζουν την ειδικότητα του αρχαιολό­γου, του παπυρολόγου και του μουσικολόγου. Θα 'λε-γα με κάθε σεμνότητα ότι έχουν δίκιο και θα προσέθετα την ειδικότητα του νομισματολόγου.

»Όμως πάνω απ' όλα είμαι λάτρης της αρχαίας Ελλάδας. Έτσι αποφάσισα πριν έξι χρόνια να χτίσω σ' αυτό το σημείο, που θυμίζει όσο λίγα στη Γαλλία την ομορφιά της πατρίδας σας, μια αρχοντική οικία, μια έπαυλη, μια βίλα — σύμφωνα με όλες τις προ­διαγραφές και τις τεκμηριωμένες λεπτομέρειες μιας αρχαίας ελληνικής κατοικίας. Μάζεψα γύρω από έναν ιδιοφυή αρχιτέκτονα και λάτρη του πολιτισμού σας, τον Εμμανουήλ Ποντρεμόλι, τους καλύτερους τεχνί­τες και μετά από έξι χρόνια μου παρέδωσαν το αρι­στούργημα που θα δείτε, βασισμένο με βαθύ σεβασμό στα δεδομένα μιας οικίας της Μήλου στο γύρισμα του 3ου προς τον 2ο προ Χριστού αιώνα.

«Πρόκειται για ένα επίτευγμα μοναδικό στον κόσμο για την ομορφιά του, την επιστημονική ακρίβεια ως προς τις τέχνες που συντρέχουν ώστε να συνθέσουν μία κατοικία εκείνης της εποχής, για την τεκμηριωμένη αναβίωση ενός μοναδικού τρόπου ζωής. Σας διαβεβαι-ώνω ότι πρόκειται για ένα ανεπανάληπτο μνημείο σ'

52

Page 51: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

όλο τον κόσμο, προκειμένου να εξυμνήσει το αρχαίο ελληνικό κάλλος. Και αυτό δεν αφορά μόνο το κατα-σκευαστικό μέρος της έπαυλης. Ο εσωτερικός διάκο-σμος στους τοίχους, στις οροφές, οι δομημένες μικρο-κατασκευές, η επίπλωση, γενικότερα ο εξοπλισμός του σπιτιού, είναι η ανάπλαση με σεβασμό, με ευλάβεια προς τα αυθεντικά δείγματα που απεκάλυψε η έρευνα του αρχαιολόγου. Αλλά και με μία λελογισμένη ελευ­θερία που επιβάλλει η εμπνευσμένη επαναπροσέγγιση του αρχαϊκού πνεύματος κι η ερμηνεία του, σε από-σταση απ' την τυφλή και άψυχη αντιγραφή του. Ακο­λουθήστε με για να πεισθείτε ότι δεν υπερβάλλω».

Η ξενάγηση αποδείχθηκε εντυπωσιακή. Από την υπε­ρυψωμένη βιβλιοθήκη, την οκτάγωνη τραπεζαρία με τα ανάκλιντρα, μέχρι τα λουτρά και τους άλλους ιδιωτι­κούς χώρους, αλλά γιατί όχι κι ένα πιάνο Πλεγιέλ για τις σύγχρονες ανάγκες ψυχαγωγίας, όλα επιβεβαίωναν την εισαγωγική περιγραφή του οικοδεσπότη, εκπλήσσο­ντας κάθε επισκέπτη. Όσο όμως κι αν συνέπαιρνε την Πολυξένη η περιπλάνηση στον κόομο της Κερύλου, ιδίως οι λεπτομέρειες του οικιακού εξοπλισμού ή του διακοσμητικού πλούτου της έπαυλης στα μωσαϊκά και στις ανάγλυφες επιφάνειες της, τόσο άφηνε ασυγκίνητο τον Οδυσσέα, που η ψυχή του κάτι άλλο επιζητούσε.

Στο πρόσωπο του κύριου Ράιναχ επεδίωκε να ανι­χνεύσει., να συναντήσει και να συνομιλήσει με τον πα­τέρα των μεγάλων συγκινήσεων, των μεγάλων εφευ-

53

Page 52: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ρέσεων κι αποκαλύψεων. Με τον πατέρα των μεγά­λων περιπετειών που τόσα βράδια του κρατούσανε παρέα ή τον έπαιρναν σε ταξίδια ανομολόγητα που μόνο ο ίδιος γνώριζε, αραιά και πού οι αγαπημένοι γονείς του. Τα λευκά μάρμαρα απ' την Καράρα ή την Σιέννα. τα μωσαϊκά, τα φρεσκό, οι κιονοστοιχίες, οι πληροφορίες για τους παλισάνδρους ή σπάνια δείγμα­τα ξυλείας, όπως δαμασκηνιά Αυστραλίας, ξύλο αγ­γελικής, καρυδιά από την Αμερική, λεμονιά απ' την Κεϋλάνη, άφηναν παγερά αδιάφορο τον Οδυσσέα. Δεν τον εντυπωσίασε στο τέλος της ξενάγησης ούτε η έξο­δός τους σε ένα αίθριο, που οριζόταν από ένα περιστύ­λιο με όλη τη χάρη των κιόνων που το περιέβαλλαν και καταμάγεψε την Πολυξένη.

Ο κύριος Ράιναχ αντιλήφθηκε την αδιαφορία, αν όχι την ανία, που καταπλάκωνε τον νεαρό του επι­σκέπτη και ζωγραφιζόταν απροκάλυπτα στο πρόσωπό του, ώστε δεν δίστασε να χαμηλώσει στα γόνατά του, να έρθει ίσος προς ίσον με εκείνον και να τον ρωτή­σει: «Τι θα 'θελες, καλέ μου φίλε, να σου δείξω;» Κι ο Οδυσσέας δεν δίστασε ούτε στιγμή να εκφράσει την περιέργεια και την αναμονή του:

«Θα ήθελα να μιλήσω με τον κύριο Ιούλιο Βερν», απάντησε με τόλμη και παρρησία. Ο κύριος Ράιναχ αιφνιδιάστηκε, τα 'χασε και ψέλλισε: «Μα δεν μένει εδώ ο κύριος Ιούλιος Βερν». Ανασηκώθηκε και σκύ­βοντας ελαφρά προς το αυτί της Πολυξένης ψιθύρισε,

54

Page 53: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ανοίγοντας τα χέρια του σε ένδειξη αμηχανίας, μπο­ρεί και θλίψης: «Πέθανε πριν τέσσερα χρόνια στην Αμιένη». Η Πολυξένη έδειξε να κατανοεί και να συ­μπλέει με την αμηχανία του Θεόδωρου Ράιναχ. Κού­νησε συγκαταβατικά το κεφάλι της και τίναξε κάποια φυλλαράκια απο τον ώμο του Οδυσσέα.

«Τι θα μπορούσα να σου δείξω;» ρώτησε ξανά ο ευ­γενής οικοδεσπότης, προσπαθώντας με κάποιο τρόπο να ικανοποιήσει τον φιλοξενούμενό του. « Ε δ ώ όπως βλέπεις είναι όλος ο κόσμος των προγόνων σου, που μετά απο δύο χιλιάδες χρόνια εξακολουθεί να ακτινο­βολεί και να μας ομορφαίνει».

«Ένα αερόστατο» συνέχισε σίγουρος για το τι ήθελε ο Οδυσσέας «ή ένα σκάφος που θα μπορεί να μας πάει με ταχύτητα στο κέντρο της γης, να μας πετάξει στους αιθέρες, να μας βυθίσει με ασφάλεια είκοσι χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα ή να μας ταξιδέψει τέλος στη σελήνη». Απόμεινε να κοιτά με ένα βλέμμα υπερο­χής τον συνομιλητή του, σαν να είχε κατατροπώσει με τις επιθυμίες, τα οράματά του, τον εκπρόσωπο μιας εποχής που για πάντα είχε φύγει. Ο κύριος Ράιναχ έξυσε συνοφρυωμένος το μέτωπό του, αναζητώντας με τη ματιά του διέξοδο από το περιστύλιο με τα δημι­ουργήματά του. Κατέληξε με έναν μορφασμό να ζητά βοήθεια από την κυρία Πολυξένη, ψελλίζοντας: «Καλέ μου φίλε, αυτά ε γ ώ δυστυχώς δεν μπυρώ να σου τα προσφέρω».

55

Page 54: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Το ίδιο βράδυ μητέρα και γιος επέστρεψαν απότο­μα, κάπως άδοξα θα έλεγε κανείς, στη βεράντα του σπιτιού τους, την οποία η Αμυρσούδα, προσφυγοπού-λα από το Αϊβαλί μετά την καταστροφή του '22, είχε φροντίσει να καταβρέξει. Έτσι όπως φρόντιζε εδώ και χρόνια με νοικοκυροσύνη, αφοσίωση, συνταγές απο το Αϊβαλί και μυστικά απ' την Ανατολία, να περιποιεί­ται κατά τρόπο απαράμιλλο αυτούς που υπηρετούσε, λικνίζοντας κάπως κωμικά την πλούσια βράκα της, μόνιμο αντικείμενο περιέργειας του Οδυσσέα.

Σε μια άκρη της αυλής ο πατέρας του τελώντας σε ευθυμία έριχνε μ' επιφωνήματα, προστάγματα και επι­κλήσεις τις ζαριές και χτυπούσε με βρόντο τα πούλια πάνω στο τάβλι, προκαλώντας τον κύριο Ιγνάτιο καλό γείτονα και αντίπαλο του. Το ούζο, οι παχιές σαρδέ­λες, το φρέσκο τυρί, το παξιμάδι, οι ελιές, το αγγούρι, η ντομάτα με τη ρίγανη, το κόκκινο πιπέρι, συνόδευαν λίγο πιο πέρα ένα άλλο παραμύθι που ξετυλιγόταν στο ακρογιάλι της Θεραπείας. «Κατάλαβες, πρίγκιπα μου, πώς την πάτησε ο Βεζύρης;» στράφηκε απότομα ο κύριος Γιάννης στον Οδυσσέα σχεδόν τρομάζοντάς τον. Ο Οδυσσέας δεν καταλάβαινε τίποτα, αφού τίπο­τα δεν είχε παρακολουθήσει. Αρκέστηκε να βρέξει τα χείλη του με λίγο ούζο από του πατέρα του το ποτη­ράκι και πονηρά να του χαμογελάσει.

56

Page 55: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Η Πολυξένη απογοητευμένη από την αδιαφορία του γιου της απέναντι σε ένα τέτοιο μοναδικό ταξίδι, για το οποίο είχε αναλώσει το απόγευμα της, έδειχνε χωρίς διάθεση ν' ανταλλάξει μια κουβέντα. Ούτε καν με την αδελφή της που έριχνε σιωπηλή πασιέντζες ψελλίζοντας ξεψυχισμενα απο καιρού εις καιρόν ένα μονότονο «Αδι­κία, αδικία». Ανέβηκε στο υπνοδωμάτιο να ρίξει κάτι επάνω της κι έμεινε εκεί, έως ότου τους μάζεψε στο τραπέζι η Αμυρσούδα για το βραδινό τους, με ιδιαίτερη παράκληση προς τον καθένα. Δεν δίστασε λίγο αργότε­ρα σε κάποιο χαμηλόφωνο σχόλιο του άνδρα της να τον διαβεβαιώσει ότι όπως κι αν είχαν τα πράγματα, πά­ντοτε έμενε κάτι από εκείνες τις περιπλανήσεις με τις οποίες τροφοδοτούσε την όρεξη και τα ενδιαφέροντα του γιου τους για καινούργιες γνώσεις, για περιπέτειες — γιατί όχι; — για φανταστικά ταξίδια.

Ο Οδυσσέας ένιωθε τόσο τρυφερά απέναντι στην Πολυξένη και τις προσπάθειες της. Ήταν μια σχέση αμοιβαίας αφοσίωσης και λατρείας που κράτησε μέχρι κάπου την πρώτη γυμνασίου. Λατρείας και αφοσίω-σης άδολης από πλευράς του, με εξυπνάδα και τρυφε­ρότητα που συγκάλυπταν με μαεστρία την πιεστική ροπή από την πλευρά της. Όμως ο ίδιος έφυγε στο τέλος μιας άνοιξης πηδώντας τις φωτιές του Αΐ-Γιαν-νιού για τον επόμενο ερωτά του. Όπως έλεγε κι ο

57

Page 56: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ποιητής «Στον έρωτα που είχαμε με τη μητέρα μου εγώ απίστησα νωρίς». Ωστόσο δεν μπόρεσε για πολ­λά χρόνια να βρει εκείνη την αμοιβαιότητα του πρώ­του που τόσο προσδοκούσε.

Αποτραβήχτηκε από το νοτισμένο τζαμιλίκι και κατευθύνθηκε σαν υπνωτισμένος προς το ψυγείο. Επέ­στρεφε με δυο φέτες ψωμί και σαλάμι σ' ένα πιάτο παρά τις διαμαρτυρίες της κυρα-Ελένης που είχε μα­γειρέψει λαγό στιφάδο. Έκλεισε το ραδιόφωνο κι έβαλε ένα cd με μουσική του Ντεμπυσύ για να τον συντροφεύει.

Αφέθηκε να βουλιάξει στον καναπέ σκεπτόμενος πόσο ομόρφαιναν τα παιδικά του χρόνια μέσα από τα παραμύθια στην αρχή, αργότερα τις αναγνώσεις της μητέρας του ή του ιδίου όταν έμαθε ανάγνωση, ώρες ατέλειωτες πάνω από τα αριστουργήματα του Ιουλίου Βερν. Ένιωθε ότι κι ο ίδιος θα μπορούσε να ήταν από μικρό παιδί ένας αδιαμόρφωτος μυθιστορηματικός χα­ρακτήρας του μεγάλου συγγραφέα, μια άγραφη σελί­δα ίσως απ' το πιο συναρπαστικό μυθιστόρημά του. Με την έμπνευση και τη φαντασία του θα μπορούσε να δώσει πνοή και ζωή με την ίδια δύναμη που το κατάφερνε εκείνος στα μυθιστορήματά του.

Αυτή η έμφυτη ή καλλιεργημένη ικανότητα φυγής από το πραγματικό περιβάλλον σε έναν κόσμο δίχως όρια, όπου οι δυνατότητες των ηρώων του, η ανοικτή στάση τους απέναντι στις προκλήσεις της περιπέτειας

58

Page 57: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μπορούσαν να σε συνεπάρουν, πίστευε ότι είχε όχι μό­νο σφραγίσει τα παιδικά του χρόνια, αλλά και επηρε­άσει τον χαρακτήρα του, την όλη στάση της ζωής του. Αν όχι αποφασιστικά, σίγουρα σε κάποιο μέτρο.

Σταμάτησε την αναδρομή στα παιδικά του χρόνια δυσανασχετώντας, όταν αναρωτήθηκε πόσα Ελληνό-πουλα είχαν στη δεκαετία του '50 το ανάλογο περι­βάλλον και τα μέσα για να δραπετεύουν σε άλλους κόσμους, να ανοίγουν τους ορίζοντές τους.

59

Page 58: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

3

ΟΟδυσσέας περίμενε υπομονετικά στην ουρά με το αεροπορικό εισιτήριο ανά χείρας και τη βα­λίτσα παρά πόδας. Κοίταξε το ρολόι του κι

αναρωτήθηκε αν με τέτοιους ρυθμούς διεκπεραίωσης θα έφτανε εγκαίρως στην υπάλληλο της αεροπορικής εταιρίας προκειμένου μετά τις συνήθεις διατυπώσεις να προλάβει την πτήση για τις Βρυξέλλες. Στον πίνα­κα αναχωρήσεων αναγράφονταν περισσότερες της μίας για τις 09.05' ακριβώς. Σχεδόν μια σουρεαλιστική ει­κόνα. Υποτίθεται ότι αν πήγαιναν όλα σύμφωνα με το πρόγραμμα, θα απογειώνονταν συγχρόνως όλα τα αεροπλάνα; Το θέαμα θα ήταν συναρπαστικό, αν ξε­περνούσε κανείς τον κίνδυνο μιας τραγωδίας. Το σί­γουρο ήταν ότι θα υπήρχαν διαδοχικές καθυστερήσεις και διασκέδασε την ανησυχία του μήπως και δεν προ­λάβει. Ήρθε κάποτε η σειρά του.

60

Page 59: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Η υπάλληλος δίχως να τον κοιτάξει ή έστω να ανταποδώσει την ευγενική του «καλημέρα» ζήτησε βα­ριεστημένα την ταυτότητά του. Εκείνος άρχισε να ψά­χνεται μάλλον αναστατωμένος. Δεν θυμόταν πότε την είχε χρησιμοποιήσει για τελευταία φορά. Δεν θυμόταν αν την είχε καν μαζί του. Τελευταία έγνοια του πριν φύγει από το σπίτι ήταν να ελέγξει αν είχε πάρει τον φορτιστή του κινητού του. Ίδρωσε μέχρι να τη βρει καταχωνιασμένη στην κρυφή θήκη του πορτοφολιού του τη στιγμή που η υπάλληλος συμπλήρωνε «ή έστω το διαβατήριο σας». «Αχρείαστη να 'ναι» ψιθύρισε σαρ-κάζοντας και της την παρέδωσε καθώς εκείνη απροκά­λυπτα δυσφορούσε. Η διεκπεραίωση των αναγκαίων διαδικασιών ολοκληρώθηκε, αφού εκείνη έλεγξε με μια γρήγορη ματιά αν το πρόσωπο της φωτογραφίας αντα­ποκρινόταν στο πρόσωπο του ταξιδιώτη. Ο Ίδιος πά­ντως προ πολλού δεν θα αναγνώριζε στη φωτογραφία τον εαυτό του. Διέτρεξε την πίσω πλευρά της και τις κρίσιμες πληροφορίες: 1,75, ωοειδές, καστανόν, ελλη-νική, χριστιανός ορθόδοξος. Φάτσα συνηθισμένη έως και συμπαθητική όταν χαμογελούσε, θα συμπλήρωνε με κάθε σεμνότητα ο ίδιος, αν τον ρωτούσαν.

Ευχαρίστησε με έκδηλη ευγένεια την απαθή υπάλ­ληλο, σκεπτόμενος ότι κι αυτή η συμπεριφορά που τσι­γκουνεύεται ένα χαμόγελο, μισή καλής διάθεσης κου-βέντα, θα έπρεπε κάποτε ν' αλλάξει. Κατευθύνθηκε ανακουφισμένος προς την πύλη αναχώρησης που ανέ-

61

Page 60: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γραφε η κάρτα επιβίβασής του. Έριξε μια φευγαλέα ματιά μέσα στον συνωστισμό για να εντοπίσει στο πλήθος ίσως κάποιον από τους συναδέλφους του που θα συνταξίδευαν για τον κοινό προορισμό τους. Ο Άλκης, ο Τάσος, η Βασιλική; Κανένας τους. Δεν ανησύχησε, αγόρασε δυο εφημερίδες και βιάστηκε να προχωρήσει.

Τα μεγάφωνα στην αίθουσα αναμονής ανήγγειλαν την αναχώρηση της πτήσης για τις Βρυξέλλες με μια μικρή καθυστέρηση που δεν ξάφνιασε κανέναν. Παρά την πληθώρα του κόσμου που επρόκειτο να ταξιδέψει, μόνο λίγοι έδειξαν, και αυτοί σερνάμενοι νωχελικά, να κινούνται προς τον τελευταίο έλεγχο των εισιτη­ρίων μπροστά στην πύλη της εξόδου.

Σηκώθηκε από τη θέση του και με γρήγορο βήμα βρέθηκε από τους πρώτους στην ουρά που σχηματιζό­ταν. Επιτέλους είδε τα μέλη της αποστολής, που σαν τσαμπί σταφύλι είχαν προσκολληθεί λίγο πριν από το τέλος της. Τους γνώριζε σχεδόν όλους. Σχεδόν. Το βλέμμα του σταμάτησε στο πρόσωπο μίας μελαχρινής κοπέλας. Κοπέλα ονομάτιζε οιαδήποτε γυναίκα που δεν την κατέτασσε στην ηλικιακή διαστρωμάτωση της γενιάς του. Αυτήν ενός πενηντάρη, «ενός προχωρημέ­νου πενηντάρη για να ακριβολογούμε», όπως δεν δί­σταζε ο ίδιος να μιλά για την ηλικία του και τα πενή­ντα τέσσερα του χρόνια. Βρήκε το πρόσωπό της ενδια­φέρον με εκείνα τα ολοζώντανα ερευνητικά της μάτια που κάθε τόσο χαμογελούσαν, και την κορμοστασιά

62

Page 61: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

της σ' ένα πετρόλ ταγιέρ ίσα ίσα για να το υπηρετούνε. Εκείνη σαν να διαισθάνθηκε πάνω της τη ματιά του,

γύρισε απότομα και τον κοίταξε κατάματα. Δίχως δι­σταγμό εγκατέλειψε την παρέα της και τον πλησίασε υπό τη βλοσυρή ματιά όσων προηγούνταν και περίμε­ναν υπομονετικά στη σειρά τους. Συστήθηκε ως Ράνια Αναγνώστου από το Τμήμα της Φιλολογίας και δίχως να περιμένει πήρε αυθόρμητα το χέρι του στο δικό της και το 'σφιξε εγκάρδια. Με μια αμεσότητα που αιφνι­δίαζε, εξομολογήθηκε επί τόπου πόσο πιστή αναγνώ­στριά του ήταν, κάθε τόσο που αρθογραφούσε.

«Χαίρω πολύ» ψιθύρισε έκπληκτος αλλά χαμογε­λώντας ο Οδυσσέας. Δεν θέλησε να συνεχίσει καθώς έβλεπε τα βλέμματα του κόσμου και ένιωθε συνένοχος για την αντιδεοντολογική παρατυπία στη σωστή συ­μπεριφορά απέναντι στους συνταξιδιώτες.

Ευτυχώς είχε έρθει η σειρά του. Έδωσε την κάρτα επιβίβασης, κράτησε το μικρό απόκομμα με την ένδειξη της θέσης του και προχώρησε, δείχνοντας ίσως άθελά του με τον ταχύ βηματισμό του ότι δεν μπορούσε να ευ­θύνεται για τη συμπεριφορά των άλλων, έστω κι αν εί­χε μιλήσει προς στιγμήν μαζί τους. Όταν τακτοποιήθη­κε στη θέση του, διαπίστωσε ότι η νεαρά συνάδελφος δεν τον είχε ακολουθήσει. Ένιωσε για λογαριασμό της ανακουφισμένος. Λίγο αργότερα την είδε να μπαίνει στο σκάφος μαζί με τους άλλους και να κάθεται βιαστι­κά, δίχως να τον αντιληφθεί, μία σειρά μπροστά του,

63

Page 62: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στη θέση λοξά στο πλάι. Μέμφθηκε τον εαυτό του για τη βιασύνη του να την κακοχαρακτηρίσει.

Αναρωτήθηκε για την ηλικία της. Απείχε ακόμη πολύ απ' τα σαράντα, να 'ταν γύρω στα τριάντα και κάτι, αν και σε τέτοιες εκτιμήσεις ο ίδιος ποτέ του δεν ένιωθε ασφαλής. Είχε κάνει κατά καιρούς και με­γάλες γκάφες. Ακούμπησε πίσω στο κάθισμά του, βό­λεψε κάπως καλύτερα τη ραχοκοκαλιά του. Έκλεισε τα μάτια του και άρχισε να τρέχει τυχαία από το ένα θέμα στο άλλο. Από τυχόν ερωτήσεις που θα μπορού­σαν να του κάνουν στο συνέδριο με αφορμή την ομιλία του, μέχρι ποιους δίσκους μουσικής θα μπορούσε να αναζητήσει στα δισκοπωλεία που σε κάθε ευκαιρία επισκεπτόταν. Αποφάσισε στο τέλος να συγκεντρωθεί στην ολοκλήρωση ενός άρθρου που χρωστούσε στην εφημερίδα με την οποία είχε τακτική συνεργασία.

Στο αεροδρόμιο των Βρυξελλών τους περίμενε χα­μηλή νέφωση, υγρασία, παγωνιά κοντά στους μηδέν βαθμούς και ένα εννιαθέσιο βαν. Ο οδηγός του ο Μάνθος, γιος Έλληνα μετανάστη της δεκαετίας του '60, τους αιφνιδίασε ευχάριστα με τα άψογα ελληνικά του. Τον ρώτησαν από πού ήταν κι εκείνος απάντησε αυθόρμητα: «Από το Σαρλερουά, παντρεμένος με Βελγίδα» και συμπλήρωσε απολογητικά ότι κάποτε έλεγε με αυτοπεποίθηση ίσως και υπερηφάνεια, «από το Ορμένιο». Όμως, όπως τους εξήγησε στη συνέχεια χαμηλώνοντας τη φωνή του, το αντικατέστησε σιγά

64

Page 63: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σιγά μ' αυτό που πίστευε ότι ανταποκρινόταν περισσό­τερο στην πραγματικότητα που ζούσε.

Ξεκίνησαν για το κέντρο των Βρυξελλών. Ο Άλκης έγειρε προς τον Μάνθο και τον ρώτησε για τη διδα­σκαλία της ελληνικής γλώσσας στο σχολείο, δηλαδή σε κάποια σχολεία, εκεί όπου υπήρχε αξιόλογη ελλη­νική κοινότητα. Εκείνος σήκωσε τα φρύδια του και τον αναζήτησε κοιτώντας στον καθρέφτη. Δεν αντέδρασε αμέσως. Όταν όλοι πίστεψαν ότι δεν είχε ακούσει την ερώτηση ή δεν ήξερε τι να απαντήσει, εκείνος τους αιφνιδίασε και πάλι. «Γιατί να μάθουν ελληνικά; Αφού δεν πρόκειται ποτέ να γυρίσουν πίσω» και συνέ­χισε υποστηρίζοντας ότι καλύτερα θα ήταν να μάθαι­ναν γράμματα που θα τα βοηθούσαν να βρουν εκεί γρήγορα μία δουλειά. Να μάθαιναν τη γλώσσα όσο καλύτερα γινόταν, ώστε να σπουδάσουνε μια τέχνη, μια επιστήμη, κομπιούτερς, ηλεκτρονικά κι όλα αυτά ή μια ξένη γλώσσα που πάλι θα τα βοηθούσε και κα­τέληξε: «Αλήθεια, μήπως εγώ είμαι το επιτυχημένο παράδειγμα Έλληνα μετανάστη και δεν το ξέρω;»

Κανείς δεν θέλησε να του ανταπαντήσει. Ο Οδυσ­σέας ένιωσε στον ώμο του κάτι να τον πιέζει. Γύρισε προς τα πίσω και είδε το δάχτυλο της Ράνιας, τεντω­μένο σαν στυλό, να του κάνει νόημα σαν να 'πρεπε να συγκρατήσει την απάντηση του Μάνθου. Το ίδιο και η έκφραση του προσώπου της, που επιζητούσε έστω μια φευγαλέα συνεννόηση μαζί του.

65

Page 64: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ο Οδυσσέας κούνησε το κεφάλι του κάπως συγκα-ταβατικά, θέλοντας να δείξει ότι την παρακολουθούσε και έστρεψε πάλι το πρόσωπό του προς το παρμπρίζ. Το τοπίο στον αυτοκινητόδρομο ήταν θολό, τα δέντρα δίχως ένα φυλλαράκι. Κτίρια μοντέρνας αρχιτεκτονι­κής που στέγαζαν πολυεθνικές επιχειρήσεις. Ένα το­πίο δίχως όνομα, τόσο συνηθισμένο, θα μπορούσε να ήταν οπουδήποτε στις μητροπόλεις της δυτικής Ευρώ­πης. Προσπερνώντας την έδρα της Ευρωπαϊκής Επι­τροπής αγχώθηκε στη σκέψη ότι έπρεπε το συντομό­τερο να ολοκληρώσει την τακτική τριμηνιαία έκθεση που του είχαν αναθέσει οι υπηρεσίες της για την κα­τάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δη­μοκρατικών θεσμών στις άλλες χώρες των Βαλκα­νίων. Αποκόμιζε έτσι σταθερά ένα εισόδημα όχι ευκα­ταφρόνητο μετέχοντας στα προγράμματά της. Έπρε­πε να βιαστεί μόλις επέστρεφε στην Αθήνα.

Λίγο αργότερα κατέλυσαν σε ένα ξενοδοχείο κοντά στην Place Stefanie, μόλις μερικά τετράγωνα από την παλιά γειτονιά του. Η πρώτη εντύπωση τουλάχιστον από τους χώρους υποδοχής ξεπερνούσε τις ολιγαρκείς τους προσδοκίες. Σχολίαζαν την καλή τιμή που είχε επιτύχει η διοργανωτική επιτροπή του συνεδρίου για λογαριασμό τους σ' ένα τόσο καλό ξενοδοχείο, αλλά ο Οδυσσέας είχε αλλού στραμμένη την προσοχή του. Από έναν διάδρομο έφθανε μια γνώριμη του μελωδία. Κάποιοι έπαιζαν τη Vocalise του Ραχμάνινωφ. Ακού-

66

Page 65: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μπησε σε μια γωνιά δίπλα στη ρεσεψιόν κι αφέθηκε στο άκουσμα της.

Θυμήθηκε με τρυφερότητα την πρώτη του εφηβική αγάπη, χρόνια αμέτρητα στη διάρκεια του γυμνασίου, που δεν βρήκε ποτέ ανταπόκριση παρά τη βασανιστική αφοσίωση του στο πρόσωπο της. Ήταν μια γειτονο­πούλα ένα δυο χρόνια μεγαλύτερή του που έμενε ακριβώς απέναντι από το σπίτι τους. Θα 'τανε άνοιξη, αρχή καλοκαιριού, από νωρίς ο καιρός είχε ζεστάνει και με ορθάνοιχτη την μπαλκονόπορτα η μητέρα του έπαιζε ένα απόγευμα στο πιάνο τη Vocalise. Σαν δώρο εξ ουρανού αντιλήφθηκε τυχαία ο Οδυσσέας την αγα­πημένη του να έχει βγει στο μπαλκόνι της και να ρεμ­βάζει ακούγοντας τη μουσική που γλιστρούσε από τα δάχτυλα της Πολυξένης. Εκείνη τη χρονιά πριν φύ­γουν για τις διακοπές τους και το φθινόπωρο όσο επέ­τρεπε ο καιρός ακόμη, ο Οδυσσέας πίεζε αφόρητα τη μητέρα του να παίζει κάθε τόσο τη Vocalise, ανοίγο­ντας συγχρόνως ορθάνοιχτη την μπαλκονόπορτά τους. Κι εκείνη στην αρχή κολακευμένη, στη συνέχεια πα-ραξενευμένη, ανταποκρινόταν αλλά κι αναρωτιόταν γιατί ο κανακάρης της καθόταν στο μπαλκόνι κι από εκεί σαν να 'δινε παράγγελμα σε κωπηλάτες μιας γα­λέρας τής φώναζε αυταρχικά «Πιο δυνατά... πιο δυ­νατά...»

67

Page 66: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ο Οδυσσέας κάθεται στο μικρό γραφείο του δωματί­ου του με το κείμενο της ομιλίας του μπροστά του. Νιώθει αναστατωμένος, ξεφυσά, ανάβει ένα πουράκι. Προσπαθεί να εκτιμήσει ό,τι συνέβη πριν λίγα λεπτά στον χώρο υποδοχής του ξενοδοχείου με τη Ράνια. Αρνείται να του δώσει κάποια σημασία και στρέφει τη ματιά του έξω από το παράθυρο. Χαζεύει αφηρημένα τη γνώριμη του λεωφόρο. Οι αναμνήσεις από την αλ­λοτινή γειτονιά του τρέχουν στο μυαλό δίχως ειρμό, σαν να κυνηγά η μια την άλλη. Όμως δεν νιώθει την ανάγκη να σταθεί σε κάποια από αυτές, να σκύψει από πάνω τους με κάποια ηρεμία. Άλλη είναι η προτεραιό­τητά του. Αποφασίζει να συγκεντρωθεί πάνω στο κεί­μενό του και να εκφωνήσει την ομιλία του, έτσι όπως θα συνέβαινε την επομένη μπροστά στο γαλλόφωνο ακροατήριο. Ανέκαθεν πίστευε ότι ήταν άλλο να διαβά­ζεις ένα ξενόγλωσσο κείμενο από μέσα σου κι άλλο να το παρουσιάζεις εις επήκοον πάντων και προφανώς αλ­λοδαπών. Η σωστή άρθρωση είχε κι αυτή τη σημαντι­κή συμβολή της στην υποδοχή μιας ομιλίας, στην ανε­μπόδιστη πρόσληψή της. Έτσι κι έπραττε, αναλόγως με το αγγλόφωνο ή το γαλλόφωνο ακροατήριό του.

Λίγα λεπτά αργότερα χτύπησε το τηλέφωνο, διακό­πτοντας την άσκηση εκφώνησης της ομιλίας. Απάντησε με έκδηλη δυσφορία. Όμως ήταν ο φίλος του ο Αντώ­νης από τις Βρυξέλλες. Δεν χρειάστηκε να πει πολλά για να αναβάλλουν την έξοδό τους για την επομένη»

68

Page 67: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

παρακάμπτοντας τη δεξίωση και το δείπνο που είχαν προβλέψει οι διοργανωτές του συνεδρίου. Ειδοποίησε πάραυτα τον Άλκη γ ια την αναβολή της εξόδου τους με τον Αντώνη και τη Γεωργία κι απόφυγε να δώσει εξηγήσεις γιατί δεν θα συναντιόντουσαν τουλάχιστον οι δυο τους. Κάποτε τέλειωσε και η άσκηση ορθοφωνίας. Είχε την αίσθηση ότι δεν θ' αγρίευαν οι ακροατές του. Επέστρεψε με προσοχή το κείμενο της ομιλίας του σε μία πλαστική θήκη και στη συνέχεια στην μπροστινή θέση της δερμάτινης τσάντας του, όπου φύλαγε ένα μι­κρό προσωπικό βασίλειο, όταν ταξίδευε σε ολιγοήμερα συνέδρια. Φόρεσε το παλτό του, γύρισε δυο φορές το μακρύ κασμιρένιο κασκόλ γύρω απ ' τον λαιμό του και βγήκε στην Avenue Louise να περπατήσει.

Η ατμόσφαιρα είχε κάπως καθαρίσει, όμως το κρύο είχε δυναμώσει. Είχε σηκωθεί ένας παγωμένος αέρας που σάρωνε τη λεωφόρο κι άρπαζε δ ίχως έλεος όποιον τολμούσε να την περπατήσει. Ό π ω ς ένιωσε το πρόσωπό του να κοκαλώνει, τη μύτη του ξαφνικά να στάζει, έτσι αισθάνθηκε ξαφνικά ευάλωτος, να μην μπορεί ν' αντισταθεί στη σκέψη της Ράνιας που τον πολιορκούσε. Προχώρησε καμιά δεκαριά μέτρα και ζαλισμένος απ ' το κρύο έκανε μεταβολή και επέστρεψε στο ξενοδοχείο.

Κάθισε στο σαλόνι και παρήγγειλε έναν καφέ μια και βρισκόταν στο Βέλγιο . Δεν πρόλαβε να βγάλει το παλτό του, να λασκάρει το κασκόλ απ ' τον λαιμό του

69

Page 68: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

κι έφερε στο μυαλό του τη γνωριμία του μαζί της, όσα είχαν μέσα σε λίγες ώρες μεσολαβήσει, ενώ αυτός προσπαθούσε να μην τους δώσει ιδιαίτερη σημασία. Στο αεροπλάνο δυσκολευόταν να συγκεντρωθεί στη δουλειά του. Κάθε τόσο την παρατηρούσε από το πλάι χωρίς να διανοηθεί ούτε στιγμή να της πιάσει με κά­ποια αφορμή κουβέντα. Πάντα νοιαζόταν να μη δώσει την εντύπωση ότι με κάθε αφορμή, σε κάθε ευκαιρία «τα ρίχνει» ή ότι «την πέφτει», όπως θα εκφραζόντου-σαν οι φοιτητές του για ανάλογες περιστάσεις.

Όμως το αναπάντεχο ήταν το άλλο. Αναλογίσθηκε πώς είχαν έρθει πριν λίγη ώρα έτσι απρόσμενα τα πράγματα από τη μια στιγμή στην άλλη μπροστά στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου. Να μαγνητισθούν από τη μουσική που πρόβαρε στο μπαρ ένα τρίο, εκείνη να τον παρακαλέσει να πάνε μαζί το βράδυ να το ακού­σουν κι αυτός να το αποδεχθεί απνευστί, εγκαταλεί­ποντας τα σχέδιά του για τη βραδινή του έξοδο με τους Βρυξελλιανούς φίλους του και με τον Άλκη. Αυτό δεν το χωρούσε το μυαλό του.

Ήταν κι εκείνα τα μάτια της, γκριζοπράσινα σχι­στά, που καθώς του μιλούσε για τη βραδινή συνάντησή τους λαμπύριζαν κι αντανακλούσαν το φως ενός προβο­λέα από το βάθος. Μάτια που ακτινοβολούσαν την αναμονή αλλά και μια διακριτική μελαγχολία. Μάτια που με μια ματιά καρφώνονταν κατάκαρδα επάνω στα δικά του.

70

Page 69: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Βροχή έπεσαν τα ερωτήματα να τον πλακώσουν. Τι ήταν ετούτη η αναπάντεχη συνάντηση μαζί της. Μία συνηθισμένη γνωριμία; Το ξεκίνημα μίας σχέσης έστω φιλικής, που θα μπορούσε αργά, με τον καιρό να ωρι­μάσει; Να ωριμάσει ως προς τι; Να γεφυρώσει το αγεφύρωτο χάσμα των δύο διαφορετικών γενεών στις οποίες καθένας τους ανήκε; Σίγουρα θα τους χώριζαν καμιά εικοσαριά ίσως και παραπάνω χρόνια... Πώς να εμβαθύνεις σε τέτοια σχέση με τόσες διαφορετικές αφε­τηρίες, εμπειρίες, επιδιώξεις, που σφραγίζονται απο­φασιστικά από τη διαφορά της ηλικίας, από τις διαφο­ρετικές εποχές που σ' έχουν πλάσει;

Τράβηξε αφηρημένος μια ρουφηξιά απ' τον καφέ του, κατακάηκε και μορφάζοντας τον άφησε στο τρα­πεζάκι του αμέσως. Βρήκε τις μύτες των παπουτσιών του λασπωμένες, όμως αδιαφόρησε αν θα τον έβλεπαν και θα τον επιτιμούσαν. Άναψε ένα πουράκι και διέ­τρεξε με τη ματιά του τις ηλικιακές ισορροπίες ανάμε­σα στον κόσμο, στα ζευγάρια που βρίσκονταν στον χώρο υποδοχής ή στο σαλόνι που καθόταν. Αρκετές άνισες ηλικίες χωρίς αυτό να σημαίνει από μόνο του κάτι και για το περιεχόμενο των σχέσεων μεταξύ τους. Έκανε μια γκριμάτσα δυσπιστίας και δάγκωσε αφηρημένος το νύχι του δεξιού του δείχτη.

Τι να προσφέρεις σε μία τόσο νέα γυναίκα, όταν πλησιάζεις στα εξήντα; Το κύρος της σοφίας σου σε αναπάντητα ερωτήματα, σε βασανιστικά προβλήματα

71

Page 70: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

της καθημερινότητάς της; Μια τρυφερότητα, μια πιο βαθιά επικοινωνία; Ίσως. Ήταν όμως ο Ίδιος ο πιο κατάλληλος για κάτι τέτοιο; Εδώ και καιρό ένιωθε να αποτραβιέται αργά αλλά σταθερά από τις κοινωνικές του σχέσεις. Εδώ και καιρό δεν είχε αποκτήσει ούτε μία καινούργια σχέση που θα 'ταν κάτι παραπάνω από μια κοινωνική γνωριμία, μια κοινωνική συναναστροφή που θα γέμιζε στην καλύτερη περίπτωση ευχάριστα δυο τρεις ώρες, δίχως συνέχεια ή επαύριο. Και πάντως επρόκειτο για σχέσεις με συνομήλικούς του.

Παιδιά δεν είχε αποκτήσει και ένιωθε συχνά η απει­ρία του να μειώνει ή και να παραλύει κάθε δεξιότητα χειρισμού μιας επαφής με κάποιον που θα μπορούσε να ήτανε παιδί του. Αν μάλιστα συνυπολόγιζε κανείς τη ζωντάνια, την αυτοπεποίθηση που απέπνεε η Ράνια, σίγουρα θα ένιωθε άβολα, αμήχανα απέναντι της.

Με την άκρη του ματιού του είδε να συνωστίζεται η παρέα του συνεδρίου μπροστά στο θυρωρείο. Ανά­μεσά τους και εκείνη. Δεν θέλησε να υποκριθεί ότι εν­διαφερόταν να τους εξυπηρετήσει σε κάτι που ενδεχο­μένως θα είχανε ανάγκη, ως παλαιός γνώστης της πόλης. Όσο τον έλκυε η παρουσία της Ράνιας ανάμε­σά τους, άλλο τόσο τον καθήλωνε, τον βούλιαζε στην ασφαλή του πολυθρόνα. Έφυγαν όλοι κι απόμεινε να κοιτά την περιστρεφόμενη γυάλινη πόρτα που επανερ­χόταν αργά στην ακινησία της, όμοια με τη δική του.

Αναρωτήθηκε γιατί βασανιζόταν ξαφνικά με τέτοια

72

Page 71: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ερωτήματα που έμπαιναν και επανέρχονταν κάθε τόσο από διαφορετικά αυλάκια του μυαλού του. Γιατί δεν πήγαινε ν' ακούσει, ν' απολαύσει αυτό το τρίο, χωρίς να σκοτίζεται μ' αυτόν τον τρόπο για μια νεαρή κοπέ­λα, συνάδελφό του μακρινή από το πανεπιστήμιο; Πέ­ρασε αυτοστιγμεί και στο επόμενο ερώτημά του. Γιατί όσο περνούσαν τα χρόνια γινόταν όλο και πιο περίπλο­κος έτσι όπως σκεφτόταν, έτσι όπως συμπεριφερόταν, έτσι όπως όριζε την ανάγκη συνέπειας ανάμεσα στις σκέψεις του και στη συμπεριφορά του.

Αλλά το πρόβλημα δεν ήταν η περιπλοκότητα των διαδρομών ανάμεσά τους. Τα πράγματα ήταν απλά και προφανή, αν ήθελε κανείς να τα παραδεχτεί με τόλμη και παρρησία, τουλάχιστον στον εαυτό του. Πήρε μια ανάσα καθώς ρουφούσε προσεκτικά μία με­γάλη γουλιά καφέ απ' το φλιτζάνι και ομολόγησε αυτό που απέφευγε με επιμέλεια, με προσπάθεια, τόση ώρα. Ότι είχε καταγοητευτεί. Ότι είχε αναστατωθεί μέσα σε λίγες ώρες από τα μάτια της, το βλέμμα της, το χρώμα της φωνής της. Τον τρόπο που κινούσε το πρόσωπο και τα χέρια της, που σχημάτιζε το χαμόγε­λό της. Ήταν απίστευτο, αδιανόητο, δεν ήθελε να το δεχτεί. Οργιζόταν με τη γοητεία της που του είχε αλώσει τα μυαλά σαν να 'ταν έφηβος. Αλλά έτσι ήταν.

Όμως αυτή η δυσφορία σχετιζόταν και με άλλες πα­ραδοχές που προϋπήρχαν. Με άλλες σκέψεις που τον σφράγιζαν και τον οριοθετούσαν. Ακόμη και αν ξεπερ-

73

Page 72: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

νούσε το γεγονός ότι ήταν παντρεμένος, το κυριότερο ότι είχε μια σχέση σταθερή που τον κάλυπτε και τον ικανοποιούσε, δεν ήταν αυτονόητο ότι δεν θα προβλη­ματιζόταν πάλι. Δεν πίστευε στην ύπαρξη αυθεντικών ερωτικών σχέσεων ανάμεσα σε άτομα με μεγάλη δια­φορά ηλικίας. Δεν πίστευε ότι ο ίδιος, ένας προχωρη­μένος πενηντάρης, ήταν δυνατόν να εμπνεύσει πραγμα­τική ερωτική έλξη σε μια κοπέλα που θα μπορούσε να είναι κόρη του. Μιλώντας τουλάχιστον για τον εαυτό του είχε διαμορφώσει την πεποίθηση ότι το κίνητρό της σίγουρα θα ήταν κάποιο άλλο, είτε ενσυνείδητα εί­τε χωρίς να έχει πλήρη επίγνωσή του. Η ασφάλεια, η βολή, κάποια υλικά οφέλη που άμεσα ή έμμεσα θα της παρείχε. Ακόμα και η κοινωνική του καταξίωση, η όποια έστω εφήμερη δόξα, η δική της επαγγελματική ή κοινωνική άνοδος, η κάθε λογής ματαιοδοξία.

Σίγουρα θα υπήρχαν κι εξαιρέσεις. Παντού και πά­ντα υπάρχουν. Ιδίως όταν άξονας της σχέσης είναι κοι­νοί κώδικες επικοινωνίας, η συντροφικότητα, η τρυφε­ρότητα, τα αισθήματα και δευτερευόντως το σεξ. Όμως η συντριπτική πλειοψηφία των σχέσεων με μεγάλη δια­φορά ηλικίας θεωρούσε ότι ενείχε έντονα εξωερωτικά στοιχεία, στοιχεία που τον ενοχλούσαν. Είχε συγχρό­νως επίγνωση ότι όλοι δεν αποδέχονταν αυτά που πί­στευε εκείνος. Όμως αυτό δεν τον πολυαπασχολούσε.

Οι ερωτικές σχέσεις της ζωής του ήταν πάντα με συνομήλικες γυναίκες ή με μια εύλογη διαφορά ηλι-

74

Page 73: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

κίας μεταξύ τους. Έτσι αυξάνονταν και οι πιθανότη­τες συνεννόησης και επικοινωνίας. Και το τελευταίο ήταν γι ' αυτόν καθοριστικό. Δεν του αρκούσε μόνο το σεξ κι ας ήταν όλα τα άλλα χάος. Δεν τον έλκυαν οι μικρές που μόνο αυτό μπορούσαν να του δώσουν. Ούτε επιδίωκε ο ίδιος να καλύπτει έτσι την τυχόν έλλειψη σιγουριάς, χειραγωγώντας τες μέσα σε μία σχέση όπου ο ίδιος θα κυριαρχούσε. Δεν τον ενδιέφερε τέλος ούτε ο διπλός ρόλος πατέρα-εραστή και δύσκολα φανταζόταν ότι θα μπορούσε να παίξει εκείνον του Πυγμαλίωνα. Ήθελε ολοκληρωμένες σχέσεις, ολόπλευρες σχέσεις μέσα στις οποίες ο ίδιος θα βίωνε μια αίσθηση ισορρο­πίας. Και τώρα πού είχε φτάσει;

Χτένισε με μισάνοιχτα δάχτυλα τα μαλλιά του. Ήταν ξαφνικά εγκλωβισμένος ανάμεσα σε αρχές ή προδιαγραφές και σε μια αιφνίδια περίσταση που σαν στρόβιλος απειλούσε αλλού κι αλλιώς να τον παρασύ­ρει. Τώρα! Λίγο πριν τα εξήντα.

Πήρε μια βαθιά ανάσα. Προσπάθησε να καθαρίσει το μυαλό του. Διαπίστωνε ότι το είχε παρατραβήξει. Από πού ως πού πιθανολογούσε ένα τέτοιο ενδεχόμενο στις διαθέσεις της Ράνιας, στην εξέλιξη μιας γνωριμίας στα πλαίσια ενός συνεδρίου, έστω κι αν εκείνη του είχε δη­λώσει απερίφραστα ότι ήταν μια ανεπιφύλακτη θαυμά­στριά του. Μα ήτανε γελοίος. Επηρμένος και γελοίος. Ενας σύγχρονος Μαλβόλιο. Σαν τα ανέκδοτα στα

οποία προεξοφλούνται και αθροίζονται οι υποθέσεις ερ-

75

Page 74: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γασίας και οδηγούν στο τέλος σε κάτι που δεν έχει κα­μία σχέση με το ξεκίνημά τους. Μάλλον άρχιζε να διο­λισθαίνει. Αν κάτι όφειλε μετά από όλα αυτά, ήταν να βάλει χαλινάρι στα μυαλά του. για την ακρίβεια να ελέγξει τη γοητεία που ασκούσε ίσως άθελά της αλλά επίμονα επάνω του η Ράνια. Και βέβαια να μην αρχί­σει τα σαλιαρίσματα, όπως συνηθίζουν τόσοι συνομήλι­κοι του σε ανάλογες περιστάσεις. Ίσως αναγκαίο προ­απαιτούμενο για μια ερωτική περιπέτεια έστω βραχεί­ας διαρκείας. Όμως δεν τον ενδιέφερε ήδη από τα νιά­τα του μια τέτοια σχέση.

Άκουσε το στομάχι του να διαμαρτύρεται επίμονα και βιάστηκε ν' αναζητήσει οτιδήποτε με ανοιχτή κου­ζίνα. Λίγο αργότερα, σ' ένα εστιατόριο χωμένο σε μια πάροδο απέναντι από το εμπορικό κέντρο, απο­λάμβανε μπροστά σε μια μαύρη κατσαρόλα τα αγα­πημένα του μύδια σβησμένα σε λευκό κρασί. Αρνήθη­κε στο τέλος τον καφέ που του πρότεινε ευγενικά το γκαρσόνι. Προτιμούσε να τον πιει στο παλιό στέκι του, σ' ένα Καφέ λίγα τετράγωνα πιο πέρα. Δεν άρ­γησε να βρεθεί μπροστά στην τζαμαρία του. Ήταν πνιγμένη από αφίσες γκαλερί που πρόβαλλαν τις ατο­μικές εκθέσεις των φιλοξενουμένων εκείνη την εποχή ζωγράφων. Έσπρωξε τη βαριά ξύλινη εξώθυρα και ανέβηκε τα σκαλοπάτια μέχρι το υπερυψωμένο ισό­γειο του. Κοντοστάθηκε. Βρήκε την αίθουσα του Κα­φέ σχεδόν άδεια. Μια μεσόκοπη κυρία καθάριζε σε

76

Page 75: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μια άκρη τα καντηλέρια από τα λιωμένα κεριά της προηγούμενης βραδιάς. Κοίταξε το ρολόι του, πλησίαζε τρεις. Ώρα ακατάλληλη για τους εργαζόμενους στα γύρω γραφεία, που είχαν ήδη επιστρέψει στις δουλειές τους μετά τη μεσημεριανή διακοπή.

Η επιθυμία του να βρεθεί σ' έναν γνώριμό του χώ­ρο με απλές, καθημερινές αναμνήσεις έγινε περιέργως πιο δυνατή από την αφιλόξενη ερημία που απέπνεε η μισοσκότεινη άδεια αίθουσα. Παράγγειλε όπως τότε έναν εσπρέσο, τότε που δεν είχε περάσει ακόμη απ' τον καφέ στο τσάι. Κοίταξε γύρω του, τίποτα σχεδόν δεν είχε αλλάξει. Ήταν όλα τόσο οικεία, σαν ο χρόνος τίποτα να μην είχε αγγίξει. Αναδεύτηκαν στη μνήμη του φυσιογνωμίες γνώριμων θαμώνων εκείνης της εποχής, ιδιαίτερα ο γυναικόκοσμος, οι διαλεχτές του σερβιτόρες. Θυμήθηκε τρυφερά βραχύβια φλερτ ανάμι­κτα από ευαισθησία και πάθος, που όπως απρόσμενα είχαν ευδοκιμήσει, έτσι αιφνίδια είχαν διαλυθεί με μια εξομολόγηση, μ' ένα βλέμμα ένοχο, μ' έναν κό­μπο στον λαιμό. Χάθηκε ανάμεσα σε ονόματα που αραιά και πού θυμόταν στη μακρινή Αθήνα. Συνήλθε μόλις κάποιος άρχισε να σβήνει τα τελευταία φώτα για τη μεσημεριανή διακοπή. Διαπίστωσε ότι σκοτεί­νιαζε σχετικά νωρίς. Άλλωστε ήτανε προχωρημένος Νοέμβρης.

Βγήκε στο τσουχτερό κρύο και κατευθύνθηκε βια­στικά προς την κοντινή πιάτσα των ταξί. Σε λίγα λε-

77

Page 76: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

πτά βρισκόταν στη FNAC και ψαχούλευε νευρικά σαν ναρκομανής τα cd που απλώνονταν μπροστά του. Όμως είχε ξεχάσει ό,τι είχε αποθηκεύσει μέχρι εκείνη τη στιγμή στο μυαλό του για τις αγορές του. Διάλεξε μάλλον βιαστικά μερικούς δίσκους από τις πρόσφατες κυκλοφορίες και τρία βιβλία από τις προτάσεις του παραδιπλανού τμήματος βιβλίων.

Το σούρουπο τον βρήκε μισοξαπλωμένο στο κρεβάτι να ξεφυλλίζει τη Soir και τα βιβλία που είχε προμηθευ­τεί χωρίς ιδιαίτερη σκέψη. Γρήγορα διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί σε ό,τι κι αν άρχιζε να δια­βάζει. Αποφάσισε να κάνει ένα ντους. Όταν βγήκε από την μπανιέρα, κοντοστάθηκε μπροστά στον απέναντι καθρέφτη. Φόρεσε μια γιγάντια λευκή πετσέτα του ξε­νοδοχείου γύρω από τη μέση του, έριξε μια άλλη πάνω από τους ώμους του και με μια μικρότερη άρχισε να τρίβει τα μαλλιά του. Κοίταξε το είδωλό του. Στην αρ­χή αφηρημένα, στη συνέχεια αλλάζοντας τον τρόπο της ματιάς του. Το κοίταξε με προσοχή, δίχως πρόθεση ή έστω διάθεση να καλλιεργήσει ψευδαισθήσεις. Είδε μία φιγούρα κουρασμένη, τυλιγμένη στα λευκά, σαν εκείνες που απεικόνιζαν τους συγκλητικούς σε ρωμαϊκές τοιχο­γραφίες. Έκανε μια γκριμάτσα αποδοκιμασίας γι ' αυ­τόν που είχε απέναντι του και κούνησε το κεφάλι του βγάζοντας στωικά τα αμετάκλητα συμπεράσματά του. «Σαν έτοιμος από καιρό...» ψέλλισε τον στίχο του ποι­ητή απομακρυνόμενος από τον καθρέφτη.

78

Page 77: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Εννέα παρά μία αναπνοή συναντήθηκαν ο Οδυσσέ­ας και η Ράνια με μια αμήχανη χειραψία μπροστά στην είσοδο του μπαρ. Ο Οδυσσέας θέλησε να κάνει αυθόρμητα μια φιλοφρόνηση, έστω από ευγένεια να πει κάτι για την εντυπωσιακή πασμίνα της, αφού δεν τολμούσε να βγάλει άχνα για εκείνη, όμως δεν μπό­ρεσε μήτε αυτό και το κατάπιε. Ένας μελαμψός ασπρομάλλης, γόνος ίσως κάποιας πρώην αποικίας, τους υποδέχθηκε και τους οδήγησε στο κρατημένο τραπεζάκι τους για δύο. Το μπαρ ήταν ήδη γεμάτο. Εδώ κι εκεί χαχανητά έφτιαχναν την ατμόσφαιρα του κεφιού και της ψυχαγωγίας.

Μια μικρή παρέα Άγγλων έδειχνε πιο ευδιάθετη από τους υπόλοιπους, πίνοντας το ένα σέρρυ μετά το άλλο. Τα πούρα και τα πουράκια έδιναν την εντύπωση ότι ήταν πιο φθηνά από τα τσιγάρα, αν έκρινε κανείς πόσοι κάπνιζαν τα μεν και πόσοι τα άλλα. Οι παραγ­γελίες των ποτών κατέφθαναν σε υπερφορτωμένους δί­σκους από τα εξασκημένα γκαρσόνια με κινήσεις ακρο-βάτη. Συνωστιζόταν κόσμος όλων των ηλικιών, κό-σμος καλοστεκούμενος' άλλοι που απολάμβαναν τη συ­ντροφιά των συνοδών τους κι άλλοι που ακκίζονταν μπροστά τους. Με παπιγιόν, φουλάρι ή πουλόβερ τα διακριτικά φλερτ ευδοκιμούσαν στο ημίφως.

Ο Οδυσσέας και η Ράνια παράγγειλαν από μία

79

Page 78: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

κρύα σαλάτα κι ένα πατέ σε κρούστα, καθώς κι ένα μπουκάλι κόκκινο γαλλικό κρασί που τους υπέδειξε το γκαρσόνι. Άρχισαν να χαζεύουν γύρω τους, να τσι­μπολογούν, ύψωσαν τα ποτήρια στην υγειά τους. Όμως συμπεριφέρονταν σαν να είχαν εξαντληθεί όλα τα θέματα συζήτησης ή σαν να είχαν χάσει τη λαλιά τους. Ακόμη κι όταν αποφάσισαν να μιλήσουν, ξεστό­μισαν κάποιες κοινοτοπίες για το μπαρ και την καλό­γουστη διακόσμησή του, τον κόσμο του, την ευγένεια που ανάβλυζε πειστικά από τη συμπεριφορά του προ­σωπικού του ξενοδοχείου. Κατάντησαν να μιλούν για διαδικαστικές λεπτομέρειες του προγράμματος του συ­νεδρίου, για τις οποίες, ήταν σίγουρο, κανείς τους δεν είχε εκείνη τη στιγμή ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Εγκατέ­λειψαν στο τέλος κάθε προσπάθεια να διασκεδάσουν με λόγια την απόσταση ανάμεσά τους που δεν μπο­ρούσαν να τη γεφυρώσουν.

Η μουσική του τρίο ήρθε σαν βάλσαμο να γλυκάνει μια συναναστροφή που και οι δυο συνδαιτυμόνες βίω­ναν αγκυλωμένοι, σχεδόν με άγχος. Αφέθηκαν ολό­ψυχα στο άκουσμα και στην απόλαυση της προκειμέ­νου να ξεφύγουν από την άβολη συνύπαρξή τους. Αφέ­θηκαν και μπόρεσαν μέσα από αυτήν να χαλαρώσουν. Μίλησαν πρώτα για κάποιους τίτλους κομματιών που γνώριζε ο Οδυσσέας ή πιθανολογούσε ότι τους μά­ντευε σωστά. Αυτά που άκουγαν προπολεμικά τόσα καλοκαίρια ρομαντικής ακινησίας στο Μπαθ, στο

80

Page 79: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Μπάντεν Μπάντεν, στη Νίκαια, στο Κάρλοβι Βάρι σχολίασε αινιγματικά εκείνος και σκέφτηκε ότι γιατί όχι, θα μπορούσε κι ο ίδιος να περάσει όμορφα στην εποχή του μεσοπολέμου για δυο τρεις εβδομάδες και με την κατάλληλη παρέα.

Εύκολα μπόρεσαν να επικοινωνήσουν σιωπηλά με ματιές φευγαλέες, πλάγιες, με νοήματα για τα οποία είχαν την πεποίθηση ότι τα αντιλαμβάνονταν και συμ­φωνούσαν. Κατάφεραν μάλιστα τα ακροδάχτυλα του Οδυσσέα να ακουμπήσουν φευγαλέα τα δικά της. Και λίγο αργότερα με κάποια κίνηση προστατευτική να την αγγίξουν ανεπαίσθητα πίσω από τον ώμο της, όταν έκρινε αναγκαίο, κι ας μην ήταν, να της πει κά­τι προφανώς ιδιαίτερα σημαντικό για το κομμάτι που έπαιζε το τρίο.

Προτού καν ολοκληρωθεί το πρώτο μέρος του προ­γράμματος έπλεαν μέσα στις μελωδίες. Εξανεμίζο­νταν έτσι οι αμηχανίες και άφηναν τόπο να βιώσουν τις προσωπικές τους ευαισθησίες. Η Ράνια έλαμπε, έδειχνε ενθουσιασμένη. Κάποια στιγμή προχώρησε ένα βήμα κι εξομολογήθηκε αυθόρμητα ότι η μουσι­κή, η παρέα του Οδυσσέα, το κρασί, ο χώρος όλος την έσερναν και την παρέσυραν να ζει στιγμές που πί­στευε πια ότι δεν θα ξαναζούσε. Δεν δίστασε στο τέ-λος να υπαινιχθεί τη δύσκολη ζωή της τα τελευταία χρόνια, αλλάζοντας όμως μετανιωμένη αμέσως θέμα.

Ο Οδυσσέας απολάμβανε μια μουσική που γνώριζε,

81

Page 80: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ακούσματα που του ήταν οικεία. Μια μουσική που ψυ­χαγωγούσε τον κόσμο πριν και μετά τον μεγάλο πόλε­μο στις κοσμοπολίτικες μητροπόλεις των αυτοκρατο­ριών της Ευρώπης, στις λουτροπόλεις και στα θέρετρα της ευημερούσης μπουρζουαζίας, όπως έλεγε σκωπτικά ο Άλκης. Αλλά και στα Καφέ, στα πάρκα, στα κιό­σκια, στις προβλήτες που έλκυαν και ψυχαγωγούσαν κόσμο απλό, ευαίσθητο, ρομαντικό. «Και πάντως όχι μπολσεβίκους» σχολίαζε υποστηρικτικά η συχωρεμένη η μητέρα του, η κυρία Πολυξένη. Του άρεσε εκείνη η μουσική γιατί παρ' όλο που ήταν ταυτισμένη με έναν κόσμο που είχε οριστικά εκλείψει, μπορούσε με τη φα­ντασία του μέσα από τα ακούσματά της να ζωντανέψει εκείνη την εποχή. Έστω κι αν ο ίδιος ήταν ξεκάθαρα επικριτικός απέναντι της, είτε ανήκε στη Βικτορία, στον Κάιζερ Γουλιέλμο ή στον Φραγκίσκο Ιωσήφ. Ήταν μια από τις σπάνιες φορές που προσπαθούσε να συμβιβάσει την αντιφατικότητα ανάμεσα στις διαθέσεις του και αυτό που υπαγόρευε ο νους του.

Ομως ούτε το λυκόφως των αυτοκρατοριών, ούτε η μουσική των υπηκόων τους μετρούσαν εκείνη τη βρα-διά για τον Οδυσσέα τόσο, όσο η γυναίκα που είχε πλάι του και σε κάθε ανάσα της μεθούσε με το άρωμα του σώματός της. Τον μάγευε η αύρα της, τον γοή-

τευε η χάρη που απέπνεε καθώς κινούσε τον καρπό της, τον ζάλιζε η γλύκα της ματιάς της. Να μην μπο-

ρεί να την κοιτά κατάματα από τον φόβο μη και ζω-

82

Page 81: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

γραφιστεί στο πρόσωπό του ότι χάζευε, ότι αποβλα­κωνόταν. Αν το φως στο μπαρ ήταν πιο δυνατό, σί­γουρα θα τον είχε αντιληφθεί, σίγουρα θα είχε γίνει ρεζίλι από το γλαρωμένο ύφος του. Τουλάχιστον τα πουράκια που διαδέχονταν το ένα το άλλο βοηθούσαν να εκτονωθεί η παλάμη του από έναν εκνευρισμό που την έκανε συνέχεια να μυρμηγκιάζει. «Θεέ μου, τι έχω πάθει» ψέλλισε κάποια στιγμή πιέζοντας με τα δυο δάχτυλα τις κόγχες των ματιών του.

Ο πιανίστας ανήγγειλε κάποτε το τέλος του προ­γράμματος. Ο Οδυσσέας ζήτησε για μια στιγμή συγ­γνώμη και κατευθύνθηκε προς το τρίο. Αντάλλαξε βιαστικά μια δυο κουβέντες με τον πιανίστα κι έφυγε τρέχοντας σχεδόν, εγκαταλείποντας το μπαρ. Λίγο αργότερα επέστρεψε κρατώντας με προσοχή ως λάφυ­ρο δύο σελίδες. Έδωσε στον πιανίστα τη μία ευχαρι­στώντας τον ιδιαιτέρως και πλησίασε θριαμβευτικά τη Ράνια. «Et voila!» της είπε με καμάρι και απόθεσε μπροστά της μια φωτοτυπία με το ρεπερτόριο του προγράμματος της βραδιάς τους.

«Μπορείτε από αύριο να αρχίσετε να ψάχνετε τα κομμάτια και να τα συγκεντρώνετε».

«Γιατί συνεχίζετε να μου μιλάτε στον πληθυντι­κό;» τον ρώτησε με ύφος, σχεδόν επιπλήττοντάς τον.

«Να τον καταργήσουμε» παρατήρησε ο Οδυσσέας. «Δεν έχω καμία αντίρρηση, όμως δεν θυμάμαι να εί-χαμε κάνει προηγουμένως κάποια σχετική συζήτηση».

83

Page 82: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Θα τον καταργήσετε εσείς και στη συνέχεια με λίγη προσπάθεια, με τον καιρό, θα το καταφέρω κι εγώ. Δεν είναι τόσο εύκολο για μένα».

«Όπως θέλετε» απάντησε χαμογελώντας εκείνος, αλλά και κρατώντας ως υποσημείωση στο πίσω μέρος του μυαλού του εκείνη την έκφραση στη ρύμη του λό­γου της «με τον καιρό».

Η Ράνια κοίταζε με ζέση τον Οδυσσέα. Έδειχνε ενθουσιασμένη από τη χειρονομία του. Άρχισε να ψελλίζει στο λιγοστό φως κάποιους τίτλους: Κράισλερ Liebesleid, Σαρασάτε Le rive, Γκλίερ Romance, Ραχ-μάνινωφ Elegy, Γκρετσάνινωφ Meditation, Ρεμπίλωφ Valse, Μασνέ Meditation, Σάμμονς Canzonetta.

Παίρνοντας μια βαθιά ανάσα ικανοποίησης έγειρε προς το μέρος του και τον ευχαρίστησε ψιθυριστά. Άπλωσε το χέρι της και έσφιξε τον καρπό του. Το άφη­σε έτσι για μια στιγμή. Μια τόσο δα στιγμή που πά­ντως αρκούσε, ώστε ο Οδυσσέας να αισθανθεί ξαφνικά ότι είχε περιέλθει σε κατάσταση συναγερμού και πο­λιορκίας. Ένιωθε ανίκανος να φερθεί φυσιολογικά. Το ήθελε, όμως δεν γνώριζε τι ήταν το φυσιολογικό σε μια τέτοια απροσδόκητη εξέλιξη με τον καρπό του στη ζε­στή της χούφτα. Ο πολύπειρος, ο δοκιμασμένος τόσες φορές παλιά σε ανάλογες περιστάσεις τα είχε χάσει.

Προσποιήθηκε αδέξια ότι χασμουριόταν και ψέλλι­σε μία συγγνώμη. Ζήτησε σχεδόν αμέσως κατανόηση γιατί ήταν τόσο κουρασμένος και ήθελε να πάει να

84

Page 83: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ξαπλώσει. Μια μέρα εξαντλητική τους περίμενε την επομένη. Αν και είχε την αίσθηση ότι εκείνη θα ήθελε να μιλήσουν για λίγο ακόμα, έκανε νόημα στον σερβι-τόρο για τον λογαριασμό, αποφεύγοντας να συναντή­σει η ματιά του τη δική της.

Η Ράνια δέχθηκε τις εξηγήσεις. Κούνησε το κεφάλι της δείχνοντας την κατανόηση της. Έκανε να βγάλει το πορτοφόλι της από την τσάντα, αλλά μαζεύτηκε χαμογελώντας αμήχανα κάτω από την άγρια ματιά του Οδυσσέα. Χώρισαν στον όροφό τους μπροστά στην πόρτα του ασανσέρ με μία καληνύχτα. Σίγουρα πιο θερμή από την καλησπέρα που είχαν ανταλλάξει πριν λίγες ώρες. Εκείνη κοντοστάθηκε για μια στιγμή προτού μπει στο δωμάτιό της, εκείνος δίχως χρονο­τριβή κρύφτηκε ταραγμένος στο δικό του.

85

Page 84: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

4

ΟΟδυσσέας ξύπνησε πολύ πριν τον καλέσουν από τη ρεσεψιόν για την αφύπνιση που τους είχε ζη­τήσει. Δεν ήταν πρώτη φορά που όταν είχε

έγνοια το εσωτερικό ρολόι του σήμαινε εγερτήριο προ­τού επέμβουν οι σύγχρονες τεχνολογίες και υπηρεσίες. Σ' αυτές τις περιπτώσεις μάλιστα βρισκόταν αυτοστιγ­μεί σε ενάργεια και ξεκινούσε την ημέρα του δίχως να σέρνεται ή να χασμουριέται. Πλησίασε στο παράθυρο κι έριξε μια ματιά στον δρόμο. Ένα κατάφωτο τραμ έτρεχε σαν παιδικό παιχνίδι στην ερημιά που φώτιζαν θαμπά οι φανοστάτες. Ψιλοβρόχι και καταχνιά κατα­πλάκωναν την πόλη. Αραιά και πού ξεμπούκαραν με ορμή από ψηλόλιγνες καμινάδες υπόλευκοι καπνοί που διαλύονταν αμέσως. Εδώ κι εκεί στα κτίρια των γρα­φείων άναβαν ομαδικά τα φώτα ανά ορόφους, αναγ­γέλλοντας το ξεκίνημα της μέρας. Οι καθαρίστριες έπια-

86

Page 85: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ναν δουλειά πρώτες απ' όλους. Κάποιες βιαστικές σι­λουέτες πίσω από τα φωτισμένα παράθυρα των κατοι­κιών πρόβαλλαν και εξαφανίζονταν αμέσως' τις μιμή­θηκε και ο ίδιος.

Συναντήθηκε με τη Ράνια στην αίθουσα του πρωι­νού μαζί με τα άλλα μέλη της αποστολής. Αποτελού­σαν τη μοναδική παρέα στον περιορισμένο χώρο των καπνιζόντων. Είπαν τις καλημέρες τους, μαζί μ' αυτές και κάποιες φιλοφρονήσεις. Έδειξαν το ενδιαφέρον τους για το υπό έκδοση βιβλίο ενός συναδέλφου, για την πορεία της υγείας ενός άλλου που προ καιρού είχε υποβληθεί σε μια εγχείρηση χολής. Τίποτα το σπου­δαίο, όπως δήλωνε κι ο ίδιος. Κάποιος ρώτησε απευ­θυνόμενος σε όλους πώς είχαν περάσει το βράδυ της προηγουμένης. Υπερηφανεύθηκε για το ψάρι που είχε γευθεί σε ένα φημισμένο εστιατόριο στην παλιά ψαρα-γορά της Place St. Katherine, αν και υπογράμμισε ότι τα ψάρια του Αιγαίου είχαν άλλη γεύση.

Ο Οδυσσέας και η Ράνια αντάλλαξαν μία ματιά ολο νόημα που συμπύκνωνε το σχόλιό τους για την αξέχαστη βραδιά, αλλά και την ίσως ένοχη απόκρυψή της από την ομήγυρη. Δεν αισθάνονταν υποχρεωμένοι να απαντήσουν και βέβαια όχι να απολογηθούν. Πρώ­τη σηκώθηκε απ' το τραπέζι η Ράνια για να κατεβά-σει τα πράγματά της προκειμένου να αναχωρήσουν. Λίγο αργότερα την ακολούθησε ο Οδυσσέας. Εξετάζο­ντας για δεύτερη φορά τα δόντια του παρατήρησε ότι

87

Page 86: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δεν του πολυάρεσε η γραβάτα που φορούσε. Την άλ­λαξε αμέσως. Εννέα ακριβώς ξεκινούσαν με το βαν του Μάνθου για τον χώρο του συνεδρίου.

Το συνέδριο άρχισε με ακρίβεια στις εννέα και τριάντα, για να ξετυλιχθεί σύμφωνα με ένα ασφυχτικό πρόγραμμα μέχρι τις έξι το απόγευμα. Ο Οδυσσέας απερίσπαστος παρακολουθούσε τον εκάστοτε ομιλητή. Βγήκε κάποια στιγμή από την αίθουσα και επέστρεψε στη θέση του κραδαίνοντας χαρτομάντιλα και σκουπί­ζοντας βιαστικά τη μύτη του. Πήρε το μάτι του τη Ράνια να τον παρακολουθεί αλλά έκανε πως δεν την είδε. Το μεσημέρι οι σύνεδροι διέκοψαν τις εργασίες τους για να τσιμπήσουν κάτι, να γνωριστούν με όσους δεν γνώριζαν, να συνομιλήσουν με τους εκπροσώπους από τα διάφορα πανεπιστήμια της Ευρώπης, στην πλειονότητά τους Έλληνες επιστήμονες με πολύχρονη ακαδημαϊκή καριέρα.

Τυχαία θα 'λέγε κανείς, βρέθηκαν τα βήματα του Οδυσσέα και της Ράνιας μπροστά στον μπουφέ του σερβιρίσματος δίπλα στον Τάσο.

«Τι θα κάνετε το βράδυ; θα πάτε στο δείπνο;» τους ρώτησε χωρίς να τους κοιτάζει, καθώς σέρβιρε στο δικό του πιάτο.

«Θα βγω με τους φίλους μου απ' τις Βρυξέλλες» μουρμούρισε ο Οδυσσέας. Ακολούθησε μια σιωπή που φάνηκε αναπάντεχα δυσβάσταχτη και για τους δύο.

Η Ράνια έδειξε να αιφνιδιάζεται, σαν να περίμενε

88

Page 87: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μια άλλη απάντηση, όμως σιώπησε. Επέστρεψε στο τραπέζι της και αφοσιώθηκε στη συζήτηση που είχε ανοίξει τετ α τετ με την Ελληνίδα καθηγήτρια της έδρας νεοελληνικών σπουδών του πανεπιστημίου του Μονάχου. Και τότε ο Οδυσσέας ξεπερνώντας τον εαυ­τό του, τις αρχές του, έκανε κάτι πρωτάκουστο που για άλλους θα ειρωνευόταν. Στριμώχτηκε σ' ένα δι­πλανό τραπεζάκι και κάθισε πλάτη με πλάτη πίσω από τη Ράνια, δίχως εκείνη να τον αντιληφθεί. Έδει­χνε να παρακολουθεί τους συναδέλφους του, όμως ο νους και τα αυτιά του ήταν στραμμένα σ' αυτήν.

Από τη συζήτηση προέκυπτε ότι οι δυο γυναίκες εί­χαν μια μακρόχρονη φιλία που επέτρεπε προσωπικές ερωτήσεις, αλλά κι απαντήσεις δίχως υπεκφυγές, σχε­δόν εξομολογήσεις. Η Ράνια απόπαιρνε τη φίλη της, προφανώς για κάποιο καλό λόγο που μόλις της είχε πει εκείνη, λέγοντας: «Τι να το κάνεις; Εξακολουθώ να είμαι έτσι όπως με άφησες το καλοκαίρι. Αναζητώ ακόμη αυτόν με τον οποίο θα μπορέσω να έχω μια αληθινή βαθιά σχέση επικοινωνίας». Μιλούσε με θέρ­μη αλλά και μια χροιά πικρίας στη φωνή της. Κάτι της είπε χαμηλόφωνα η φίλη της κι εκείνη απάντησε, «Ελίζα μου, δεν με ενδιαφέρει μια πολιτισμένη σχέ­ση, κάποιος απλώς συμπαθής ή με κάποια κριτήρια αξιόλογος για να παρηγοριέμαι ότι δεν είμαι μόνη».

Στην απογευματινή συνεδρία δεύτερος ομιλητής σύμ­φωνα με το πρόγραμμα ήταν ο Οδυσσέας. Εκφώνησε

89

Page 88: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

την ομιλία του έτσι όπως επιθυμούσε και εισέπραξε στο τέλος νεύματα επιβεβαίωσης και διακριτικές χειρονο­μίες που επιδοκίμαζαν το περιεχόμενό της. Στη συζή­τηση που ακολούθησε, όταν ολοκλήρωσαν τις εισηγή­σεις τους και οι άλλοι ομιλητές, βεβαιώθηκε ότι το ακροατήριό του δεν είχε βαρεθεί με όσα ο ίδιος είχε εκ­θέσει. Έπιασε με το μάτι του τη Ράνια, χωρίς να μπο­ρεί να μαντέψει αν σήμαινε κάτι ιδιαίτερο το ύφος της, έτσι όπως τον κοιτούσε. Στο διάλειμμα που χώριζε τα δύο μέρη της απογευματινής συνεδρίας, προκειμένου σύμφωνα με τον ροδαλό εύσωμο Βέλγο συντονιστή να απολαύσουν οι σύνεδροι έναν βελγικό καφέ υψηλών προδιαγραφών, σχηματίστηκε γύρω του ένα ιδιαίτερα φιλικό πηγαδάκι. Έσφιξε το χέρι κάποιων γνωστών του, απάντησε σε κάθε λογής ερωτήσεις για το θέμα του, αλλά και για τη σύγχρονη Ελλάδα. Ένιωθε όμορ­φα καθώς βρισκόταν απρόσμενα στο επίκεντρο του εν­διαφέροντος ανθρώπων που θα έλεγε ότι εκτιμούσε.

Αναζήτησε με τη ματιά του τη Ράνια και σαν να γλίστρησε, πέρασε αιφνίδια σε έναν άλλο κόσμο. Την είδε να πλησιάζει με την πασμίνα τυλιγμένη γύρω από τη θαμβωτική ομορφιά της. Έριξε μια ματιά γύ­ρω του και βεβαιώθηκε ότι δεν ήταν δική του φαντα­σίωση, αδυναμία ή ιδιορρυθμία. Όλοι είχαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο το βλέμμα τους στραμμένο πάνω της και την ακολουθούσαν σαν να 'ταν υποτα­κτικοί της Κίρκης καθώς διέσχιζε την αίθουσα με αρ-

90

Page 89: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

γά βήματα. Η Ράνια πέρασε από μπροστά του, όμως απέφυγε να τον κοιτάξει. Προχώρησε λίγο πιο πέρα και προσδέθηκε σε μια άλλη παρέα. Ο Οδυσσέας μό­λις που πρόλαβε και σήκωσε αυθόρμητα το χέρι του, σαν να 'θελε κάτι να της πει, όμως το περιμάζεψε αμέσως. Ανέχθηκε μάλιστα, δίχως να ανταπαντήσει, το σαχλό σχόλιο του κατά τα άλλα συμπαθούς συνα­δέλφου του απ' το Παρίσι, του Μωρίς, που διατυπώ­θηκε υπό μορφήν κουίζ: «Ποιον είδε τελευταίο η Αφροδίτη πριν πει "Mon Dieu!" και ξεψυχήσει;»

Καθώς λίγο μετά τις εξήμισι ο κόσμος εγκατέλειπε την αίθουσα μετά από μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ημέρα, όσοι δεν είχαν μπορέσει να μιλήσουν στον Οδυσσέα τον πρόλαβαν στην έξοδο, τουλάχιστον για να τον χαιρετίσουν, να τον συγχαρούν. Η Ράνια απέ­φυγε και πάλι να του απευθύνει τον λόγο, να του στείλει έστω ένα χαμόγελο μετά από μια τέτοια βρα­διά που είχαν περάσει μαζί. Εκτός και αν την απο­γοήτευσε η ομιλία μου και δεν της έβγαινε ούτε μία καλή κουβέντα, σκέφτηκε στο τέλος ο Οδυσσέας, κά­νοντας μια αχνή γκριμάτσα απορίας. Μπήκαν όλοι στο βαν δίχως ιδιαίτερη διάθεση για κουβεντολόι, πα­ρά τις φιλότιμες προσπάθειες του Μάνθου. Βιαζόντου-σαν να φθάσουν στο ξενοδοχείο, να φρεσκαριστούν και να φύγουν αμέσως για το δείπνο. Λίγο πριν αποβιβα­στούν, ο Οδυσσέας ανακοίνωσε ότι δεν θα τους ακο­λουθούσε. Απολογήθηκε ότι είχε κάποιες υποχρεώ-

91

Page 90: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σεις. «Το ίδιο κι εγώ» πρόσθεσε ο Άλκης. Κανείς δεν αντέδρασε, ούτε βέβαια η Ράνια.

Η επομένη ημέρα του συνεδρίου κύλησε σύμφωνα με το πρόγραμμα, δίχως κάτι ιδιαίτερο να τη σφραγί­σει. Όμως για τον Οδυσσέα βάραινε η σκιά της συ­μπεριφοράς της Ράνιας. Ευγενική, χαμογελαστή, του είχε πει στο πρωινό μια καλημέρα, καθώς καθόταν στην καρέκλα της λοξά απέναντι του. Ο χρόνος άλλο­τε έτρεχε κι άλλοτε σερνόταν ανάλογα με τις προσμο­νές του που δεν εκπληρώνονταν η μία μετά την άλλη. Ίσως η καλημέρα της να μην απευθυνόταν καν σε εκείνον, σκέφτηκε μια και δυο φορές ακόμη. Έκτοτε δεν μίλησαν, δεν επικοινώνησαν έστω με ένα νεύμα, με μια ματιά στην αίθουσα ή στις διακοπές του συνε­δρίου. Ήταν απόμακρη, αδιάφορη, σαν να μην υπήρ­χε αυτός απέναντι της.

Έπιασε τον εαυτό του να δαιμονίζεται, να φουντώ­νει, να οργίζεται με την προφανή διαπίστωση ότι η Ράνια έπαιρνε αποστάσεις. Δεν αναγνώριζε τον εαυτό του. Αναρωτήθηκε πώς μπορεί να τρελάθηκε ξαφνικά ένας άντρας μόνο από το παρουσιαστικό μιας γυναίκας. Αυτά που κορόιδευε νέος, θα τα λουζόταν τώρα πενη­ντάρης; Άκουσε την εισήγησή της και βρήκε πραγματι­κά αξιόλογες τις απόψεις της, τον τρόπο δόμησης της ομιλίας, τα συμπεράσματά της. Πήγε στο διάλειμμα να

92

Page 91: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τη συγχαρεί. Απόμεινε με ανικανοποίητη την επιθυμία του, έωλη τη βεβαιότητα με την οποία την είχε συνο­δεύσει. Η Ράνια του γύρισε δυο φορές ευγενικά, διακρι­τικά την πλάτη, στρέφοντας το ενδιαφέρον της σε άλ­λους συνομιλητές της. Κατ' εξοχήν αρσενικούς, με πρω­ταγωνιστή τον φίλο του τον Μωρίς — τι φίλο του, ας τον πούμε από ευγένεια έτσι, καθησύχασε τον εαυτό του — που έδειχνε απροκάλυπτα ότι τη φλέρταρε αγρίως. Ανάπνευσε βαθιά για να ισορροπήσει. Τον τρέλαινε δι­πλά ότι εκείνη δεν έδειχνε να κολακεύεται, δεν ακκιζό­ταν. Δεν το «έπαιζε» ούτε γκόμενα μήτε μοιραία.

Σκεφτόταν ότι κάτι είχε πάει στραβά, όμως δεν ήταν σε θέση να το διορθώσει. Ούτε καν να το συλλά­βει ή να το διανοηθεί. Αν μπορούσε τουλάχιστον με κάποια ευκαιρία να της ξαναμιλήσει;

Εκνευρίστηκε απότομα, τα 'βαλε με τον εαυτό του. Όμως γιατί βουρλιζόταν έτσι, αφού ο ίδιος τα είχε μέ­σα του από προχθές ξεκαθαρίσει; Δεν επιδίωκε τίποτα με τη Ράνια. Όσο κι αν είχε γοητευθεί από το παρου­σιαστικό της κι εδώ και λίγη ώρα από την ομιλία της, την παρουσία της στο αναλόγιο, ένα του έλεγε η νηφά­λια λογική, σαν σφύρα που έπεφτε αδιάκοπα με δύνα­μη επάνω στο αμόνι: Να βάλει επιτέλους φρένο.

Ο συντονιστής του τελευταίου πάνελ έβγαλε τα συ­μπεράσματα της συνεδρίας και έκλεισε ευχαριστώντας όλους όσους είχαν συμμετάσχει. Ο Οδυσσέας μάλλον κακοδιάθετος αποχαιρέτισε κάποιους συναδέλφους του,

93

Page 92: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

αντάλλαξε με κάποιον μια διαβεβαίωση ότι θα ξαναμι­λούσαν σε μια διοργάνωση στο Literaturhaus του Μο­νάχου και στριμώχτηκε στην έξοδο της αίθουσας, προ­κειμένου να ανάψει όσο πιο γρήγορα γινόταν ένα που-ράκι. Τράβηξε μια βαθιά ρουφηξιά και χαμογέλασε κάπως αμήχανος σε έναν σύνεδρο που άνοιξε διάπλατα τα μάτια του και με το ύφος του τον επιτιμούσε. «Άι σιχτίρ κι εσύ» είπε από μέσα του, φουρκισμένος και με τον εαυτό του.

Τότε άκουσε από το βάθος να φωνάζουν το όνομα του, όμως κατά τρόπο αβέβαιο, συγκεχυμένο. «Politis» τονισμένο στη λήγουσα ηχούσε σαν «Billitis». Υπέθεσε ότι μάλλον θα είχε στραβακούσει, γι' αυτό και συνέχισε να κατευθύνεται προς την έξοδο. Σχεδόν αμέσως άκου­σε να τον καλούν ευδιάκριτα με το βαφτιστικό του:

«Οδυσσέα!» Ήτανε σίγουρος και για τη φωνή. Μια φωνή οικεία που τον μαγνήτιζε και σαν τρυπάνι ελισσό­ταν στα μυαλά του. Κοντοστάθηκε και στράφηκε προς τα πίσω. Είδε τη Ράνια να διασχίζει τον κόσμο, κάποι­ους να προσπερνά, κάνοντας τους με αποφασιστικότητα στην άκρη. Έπεσε με φόρα επάνω του. Σαν να μην εί­χε μεσολαβήσει η απόσταση κι η σιωπή δυο μέρες ανά­μεσά τους, πιάνοντας τον μάλιστα χαμηλά από το πέτο του σακακιού μήπως και της ξεφύγει, είπε με κάπως λαχανιαστή φωνή, σαν να περιέγραφε τη δεύτερη πα­ρουσία:

«Έχουν έρθει από τη βελγική ραδιοτηλεόραση...

94

Page 93: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Σας ψάχνουν... Θέλουν εσάς... Θέλουν για το ραδιό­φωνο μία συνέντευξη. Μου το ζήτησε διακριτικά και το Πανεπιστήμιο... Η δημοσιογράφος είναι Ελληνί­δα. Είναι τόσο συμπαθής. Μην της το αρνηθείτε».

Την ίδια στιγμή κατέφθασε από πίσω της τρέχοντας μία μικρόσωμη κοπέλα, μια πράγματι συμπαθής φυσιο­γνωμία. Συστήθηκε ως βέρα Ελληνίδα που μετά τις σπουδές της είχε πιάσει δουλειά στη ραδιοφωνία. Είχε ήδη στο ενεργητικό της συνεντεύξεις από πρόσωπα όπως είπε σημαντικά, επώνυμους από τον κόσμο της διανόησης στην Ελλάδα. Τον θαύμαζε, τον θερμοπαρα-καλούσε να μην της αρνηθεί μία συνέντευξη μαζί της.

«Ίσως γνωρίζετε από τους συναδέλφους σας στην Αθήνα ότι αποφεύγω τις συνεντεύξεις. Για να ακριβο­λογήσω δεν δίνω ποτέ μου συνεντεύξεις. Ό,τι έχω άλλωστε να πω, το λέω στα κείμενα μου... Μην παίρνετε σας παρακαλώ προσωπικά την άρνησή μου». Εκείνη τη στιγμή έκανε το μοιραίο λάθος κι αντί να της σφίξει το χέρι γυρνώντας της ευγενικά την πλάτη, έστρεψε τη ματιά του προς τη Ράνια. Εκείνη τον κοι­τούσε κατάματα μ' ένα τόσο παρακλητικό ύφος, με μια αναμονή να πλημμυρίζει την έκφραση στο πρόσω­πό της. Κλονίσθηκε. Θέλησε να κερδίσει χρόνο για να αντισταθεί στην πίεση που του ασκούσαν.

«Μα πέστε μου ειλικρινά, ποιος ενδιαφέρεται να ακούσει τις απόψεις μου εδώ στο Βέλγιο;»

«Τουλάχιστον εγώ» απάντησε αυθόρμητα, σχεδόν

95

Page 94: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

προκλητικά η Ράνια. Η δημοσιογράφος πήρε θάρρος και συμπλήρωσε χαμογελώντας:

«Κι εγώ.. . Είμαστε λίγες;» Ο Οδυσσέας είχε ήδη αποσταθεροποιηθεί με μια

εντυπωσιακή ευκολία σε σχέση με άλλες παρόμοιες αρνήσεις και αντιστάσεις.

«Και πού θα τρέχουμε τέτοια ώρα;» προσπάθησε να αμυνθεί για λίγο ακόμα.

«Εδώ στην αυλή περιμένει το βαν των εξωτερικών μεταδόσεων του σταθμού. Θα στριμωχτούμε λίγο, σε είκοσι λεπτά, μισή ώρα, θα έχουμε τελειώσει. Εδώ έχω όλες τις ερωτήσεις. Θα είναι κρίμα να πάει χα­μένη τόση προεργασία. Με βοήθησε άλλωστε και η κυρία καθηγήτρια» και έδειξε τη Ράνια.

Η Ράνια σιωπηλή κουνούσε καταφατικά το κεφάλι της κι αυτό ήταν το πιο δυνατό επιχείρημα που λύγι­σε την άρνηση του Οδυσσέα.

«Πάμε λοιπόν» ψιθύρισε, ενδίδοντας στη συνδυα­σμένη επίθεση των δυο τους. Πίστευε ότι αν αρνιόταν Ίσως να γινόταν εκείνος ο υπαίτιος που θα έσβηνε ορι­στικά η τελευταία ελπίδα για ένα «γεια», για μία «καλημέρα» με τη Ράνια. Το βαν ήταν μία επιβλητι­κή κυψέλη με μηχανήματα, μικρές οθόνες, μοχλούς, κουμπιά, δείκτες, μετρητές, καλώδια. Όμως είχε χώρο μόνο για τρεις. Έγιναν τα αδύνατα δυνατά για να χωρέσει και η Ράνια, σχεδόν επέμενε ο Οδυσσέας. Ως διά μαγείας κατέφθασαν σε χάρτινα κυπελάκια

96

Page 95: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τέσσερις καφέδες, ένα μπουκάλι με μεταλλικό νερό, δυο πρόσθετα ποτήρια. Στήθηκε το μικρόφωνο μπρο­στά στον Οδυσσέα, έγινε μια δοκιμή και ξεκίνησαν αμέσως τη συνέντευξή τους.

Ερωτήσεις για τη σημερινή Ελλάδα, το διπλό πρό­σωπό της που κοιτά σε ανατολή και δύση, για τις κάθε λογής αντιλήψεις που εμποδίζουν τις προσπάθειές της, για τη σημερινή ταυτότητά της αβέβαιη ανάμεσα στο σήμερα και στο χθες, στο σήμερα και στην επαύριόν της. Ο Οδυσσέας ένιωθε να συμπλέει απόλυτα με τον τρόπο σκέψης της συνομιλήτριάς του. Η ικανοποίηση στο πρόσωπο της Ράνιας μαρτυρούσε ίσως και το μέγε­θος της συμμετοχής της στην προεργασία. Ήταν εντυ­πωσιασμένος με τον τρόπο που οι ερωτήσεις έστρωναν το κατάλληλο χαλί για να πει αυτός ευθέως αυτά που είχε στο νου του. Τελείωσε η συνέντευξη δίχως να κα­ταλάβουν ότι είχε περάσει η ώρα. Και τότε συνέβη το απρόσμενο, το αναπάντεχο για τον Οδυσσέα.

Η δημοσιογράφος κλείνοντας περιχαρής τη συνέ­ντευξή της και εκθειάζοντας την προσωπικότητα του συνομιλητή της, είπε:

«Να ευχαριστήσουμε για άλλη μια φορά έναν αντι­προσωπευτικό νεοέλληνα, έναν αυθεντικό εκπρόσωπο της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας».

Στο άκουσμα αυτής της αποφώνησης ο Οδυσσέας ένιωσε ένα σοκ, σχεδόν έχασε τη φωνή του. Πιστεύο­ντας ότι βρίσκονταν «στον αέρα» έκανε μια παντομί-

97

Page 96: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μα με τα δύο χέρια στραμμένα προς το στήθος του και με μορφασμούς, συλλαβίζοντας δίχως ήχο, ρώτη­σε σχεδόν ρητορικά: «Εμένα εννοείτε; Εγώ; Εγώ, αντιπροσωπευτικός;» Ο τεχνικός, ένας συμπαθής Βα­λόνος, διαισθάνθηκε την καταστροφή που ερχόταν και με μια αστραπιαία κίνηση πάτησε ένα πλήκτρο διακό­πτοντας τη μαγνητοφώνηση.

Μετά από ένα πεντάλεπτο λογύδριο με το οποίο ο Οδυσσέας επιχείρησε να δώσει εξηγήσεις για την έκρηξη, έστω για την αναστάτωσή του, έμεινε στον αέρα μετέωρη η τελευταία έκκλησή του. Παρακαλού­σε να μην μεταδοθεί έτσι η αποφώνηση της συνέντευ­ξής του. Ήταν πολύ σημαντική εκείνη η αποστροφή για την ταυτότητά του. Ιδίως για κάποιους που δεν γνώριζαν ούτε την ελληνική πραγματικότητα μήτε τον ίδιο. Δεν είχε σκεφτεί ποτέ αν ήταν αντιπροσω­πευτικός νεοέλληνας. Ίσως να ήταν. Μπορεί και όχι. Η διαίσθησή του μάλλον του το αρνιόταν. Επαναλάμ­βανε στην άφωνη δημοσιογράφο με έμφαση την παρά­κληση του, σαν να του είχαν αρνηθεί την ικανοποίησή της. Χώρισαν όλοι μουδιασμένοι για την τροπή που είχε πάρει η συνέντευξη.

Ο Οδυσσέας και η Ράνια αναζήτησαν αμίλητοι ένα ταξί για να επιστρέψουν στο ξενοδοχείο. Στάθηκαν τυχεροί μέσα στην ερημιά και στον βοριά που τους έτσουζε το πρόσωπο. Στον δρόμο αντάλλαξαν φειδω­λά μόνο δυο λόγια:

98

Page 97: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Μην κάνετε έτσι, είμαι σίγουρη ότι θα σεβαστεί την παράκλησή σας. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα σας ενοχλούσε τόσο μια καλοσυνάτη φράση, που τι­μά στα μάτια των ξένων το προφίλ του σύγχρονου Έλληνα».

«Έτσι το βλέπεις;» ρώτησε σκεφτικός ο Οδυσσέας. «Έτσι» απάντησε η Ράνια. Καθώς ανέβαιναν με το ασανσέρ στον όροφό τους,

ο Οδυσσέας τη ρώτησε αυθόρμητα αν θα 'θελε να πά­νε να τσιμπήσουν κάτι. Δίχως δισταγμό ή νάζια εκεί­νη του δήλωσε πόσο πεινούσε. Συμφώνησαν σε μια ώρα να συναντηθούν στο λόμπι.

Ο Οδυσσέας μόλις βρέθηκε στο δωμάτιό του, πέ­ταξε από πάνω του τα ρούχα της ημέρας και μπήκε για ένα ντους στο μπάνιο. Το μυαλό του δεν μπορού­σε να ξεκολλήσει από την προκλητική φράση της δη­μοσιογράφου για την ταυτότητά του. Μπορούσε να πει τόσα πράγματα με νηφαλιότητα για τον εαυτό του. Ωστόσο ποτέ του δεν είχε ασχοληθεί να τα συν­θέσει όλα σε μια συνεκτική ταυτότητα του εαυτού του. Ίσως να μην ήταν τόσο εύκολο, όσο αυτονόητες, ξεκάθαρες, συγκεκριμένες κι αν ήταν οι επιμέρους ψη­φίδες που αναδείκνυαν το όλο. Το όλο που συγκρο­τούσε την ταυτότητα του.

Βγήκε από την μπανιέρα. Κοντοστάθηκε και πάλι μπροστά στον καθρέφτη, όμως ούτε που τον απασχο­λούσε, όπως την προηγούμενη φορά, το αποκαρδιω-

99

Page 98: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τικό, όπως πίστευε, θέαμα της φυσικής κατάστασής του. Κοίταζε αποστασιοποιημένος το είδωλό του, σαν να κοίταζε έναν άγνωστο, ένα συνονθύλευμα γνωστών ίσως ψηφίδων που κάτι να του θύμιζε, όμως δεν ήταν καθόλου σίγουρος για το ποιος ήταν. Ένιωθε ξαφνικά να 'χει χάσει μια σιγουριά που δεν την είχε πολυψά-ξει. Είχε κτιστεί με τον καιρό και με αποσπασματικές κατακτήσεις βημάτων αυτογνωσίας. Χωρίς να έχει αλλάξει στην ουσία κάτι, αισθανόταν ξαφνικά μετέω­ρος απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό αποξενωμένος.

Επέστρεψε στο δωμάτιό του και άνοιξε την τηλεό­ραση να δει ειδήσεις. Όμως δεν μπορούσε να συγκε­ντρωθεί. Η σκέψη και μόνον ότι αλλιώς τον έβλεπαν οι άλλοι απ' αυτό που ενδεχομένως ήταν τον ενοχλού­σε αφάνταστα. Αλλά κι αυτό που ενδεχομένως ήταν, ίσως έπρεπε να αποσαφηνισθεί. Να ξεκαθαρισθεί και να οριοθετηθεί συνεκτικά η ταυτότητά του. Αρχέγονο διακύβευμα, εμβληματικό στην ελληνική γραμματεία με την κατανοητή αγωνία του Οιδίποδα να ανιχνεύσει την ταυτότητά του και να πληρώσει με το τίμημα που όλοι γνώριζαν την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας. Ανέτρεξε τυχαία στο παρελθόν και του φάνηκε όλος ο ελληνισμός ένας διάστικτος κόσμος από αβέβαιες υπο­θέσεις εργασίας και αμφισβητούμενες απαντήσεις συλ­λογικής ταυτότητας. Θυμήθηκε τόσους και τόσους που έσκυψαν πάνω από το ζήτημα της συνέχειας ή της ασυ­νέχειας του ελληνισμού. Ζήτημα που απασχόλησε κι

100

Page 99: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

απασχολεί μέχρι σήμερα όχι μόνο ιστορικούς αλλά και πρόσωπα σημαντικά από τον χώρο της ελληνικής γραμματείας. Από τον Θεοτοκά και τον Τερζάκη μέ­χρι πρόσφατα τον Χατζή όλες οι αποχρώσεις αν σκε­φτόταν κανείς μόνο αυτούς που είχαν φύγει.

Αντιλήφθηκε ξαφνικά ότι χασομερούσε. Ντύθηκε βιαστικά και κατέβηκε τρέχοντας σχεδόν στο λόμπι, όντας σίγουρος ότι είχε αργήσει. Βρήκε τη Ράνια δί­χως κάποια ενόχληση από την αναμονή να τον περι­μένει σε μια γωνιά πίνοντας έναν εσπρέσο. Δεν πρό­λαβε άλλωστε να του πει μία κουβέντα, γιατί εμφανί­στηκε ξαφνικά μπροστά τους η υπόλοιπη ομάδα.

«Πάμε για φαγητό, έρχεστε μαζί μας;» ρώτησε ο Γιώργος.

«Ευχαριστούμε, αλλά είμαστε καλεσμένοι» απά­ντησε ο Οδυσσέας, δίχως να κάνει τον κόπο να στρα­φεί προς τη Ράνια για να δει αν συμφωνούσε με την υπεκφυγή του. Αντίθετα έπιασε με τη ματιά του τον Άλκη να τον κοιτά υπομειδιώντας. Ένιωσε άσχημα. Κάτω από άλλες συνθήκες το αυτονόητο θα ήταν να βγουν μαζί και να τα πούνε, έστω ανάμεσα σε τόσους άλλους. Ήξεραν να απομονώνονται, ήξεραν και να συμμετέχουν στην παρέα. Όμως δεν έπαυαν να είναι ένα δίδυμο που ξεχώριζε από τους άλλους. Ετούτη τη φορά ένιωθε ότι τον εγκατέλειπε και μάλιστα δίχως μια εξήγηση ή μια νύξη. Αλλά τι να του πει ή έστω τι να υπαινιχθεί. Το πρόσχημα που επικαλέσθηκε απένα-

101

Page 100: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ντι στους άλλους ήταν αρκετό, όμως ο υποβιβασμός με αυτόν τον τρόπο του φίλου του στο ίδιο επίπεδο με εκείνους τον έκανε να αισθάνεται ένοχα. Δεν τόλμησε να τον ξανακοιτάξει μέχρι να φύγουν.

Καθώς απομακρυνόταν η παρέα ο Οδυσσέας και η Ράνια πλησίασαν στην τζαμαρία της εξόδου.

«Αν τολμήσουμε να πάμε με τα πόδια, δεν είναι μακριά αυτό που έχω υπόψη μου, θα οδηγηθούμε σε μια ωραία κατηφόρα. Κι από το εστιατόριο μπορούμε για την επιστροφή να βρούμε εύκολα ταξί, εκεί δίπλα στην πιάτσα».

Βγήκαν στο δρόμο κι ο παγωμένος βοριάς κόντεψε να τους κοκαλώσει επί τόπου. Όμως δεν άλλαξαν γνώμη και προσπέρασαν τη σειρά των ταξί που περίμε­ναν λίγα μέτρα πιο πέρα. Προτίμησαν να κολλήσουν τα σώματα τους αγκαζέ και να ανοίξουν το βήμα.

«Είναι ο άνεμος του βοριά, Le vent du nord» σχο­λίασε ο Οδυσσέας, «ένα υπέροχο τραγούδι του Ζακ Μπρελ, το ξέρεις;»

«Όχι, εγώ ξέρω ένα άλλο του τραγούδι, το Ne me quitte pas και μου αρκεί. Νομίζω ότι τα λέει όλα».

Ο Οδυσσέας αναρωτήθηκε αν το τραγούδι ήταν απλά η προτίμηση της ή αν επιπλέον υπέκρυπτε και έναν υπαινιγμό, μια έκκληση προς τον ίδιο να μην την εγκαταλείψει. Απέρριψε αμέσως το ενδεχόμενο μιας αμφίσημης απάντησης της. Αναρωτήθηκε ωστόσο αν διολίσθαινε και με δική του ευθύνη σε μια κοινότοπη

102

Page 101: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ιστορία. Σε μια τετριμμένη παραλλαγή συμπεριφοράς σε ανάλογες γνωριμίες, που ξεκινούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο και συνεχίζουν μέσα από κλισέ παρόμοιες διαδρομές. Ένιωσε να δυσφορεί.

«Ίσως να 'χεις δίκιο, αλλά υπάρχουνε τουλάχιστον ακόμη είκοσι διαμάντια φτιαγμένα από τον ίδιο μεγάλο ποιητή-τραγουδοποιό» απάντησε δίχως άλλο σχόλιο.

Τρέμοντας κάθε τόσο από τα ρίγη που τους δια­περνούσαν, σφίγγοντας με σπασμωδικές κινήσεις των χεριών τους ο ένας πάνω του τον άλλον, έφθασαν στην πλατεία του Sablon και κατευθύνθηκαν στο πιο παλιό Καφέ-ρεστοράν που λειτουργούσε απαράλλα­χτα, ίσως και πάνω από τρεις δεκαετίες. Η ατμό­σφαιρα ήταν ιδιαίτερα φιλική, όμως δεν έπεφτε βελό­να. Στάθηκαν τυχεροί παρ' όλο που δεν είχαν προ­νοήσει να κλείσουν τραπέζι. Βολεύτηκαν σε μια στε­νάχωρη γωνιά μπροστά από την κουζίνα.

Ο Οδυσσέας παράγγειλε το αγαπημένο του steak tartar. Έντρομη η Ράνια τον ρώτησε πώς μπορούσε να τρώει ωμό κιμά. Η ίδια προτίμησε ένα φιλέτο a point που όπως και να το κάνουμε δεν ήταν τόσο ωμό όπως το tartar του. Έφαγαν με όρεξη κι άδειασαν ένα μπου­κάλι κόκκινο κρασί κάνοντας ανασκόπηση του διημέρου. Μίλησαν για τα πιο σοβαρά μέχρι τα πιο ανάλαφρα ζη­τήματα που είχαν πέσει στην αντίληψή τους. Έκαναν και κουτσομπολιά για πρόσωπα, ύφη και περιστατικά που είχαν καταγράψει. Ο Οδυσσέας δεν μπορούσε να

103

Page 102: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

εξοικειωθεί με τη γοητεία των ματιών της. Κατέβαλλε προσπάθεια για να συγκεντρωθεί σε κάποιο θέμα.

Το κλίμα ήταν καλό. Τόσο καλό που κανείς τους δεν διανοήθηκε να αναφερθεί σε κάτι ή να υπαινιχθεί κάτι που θ' αφορούσε στις συμπεριφορές τους, στην ακατα­νόητη ή έστω αδικαιολόγητη απουσία μιας έστω στοι­χειώδους επικοινωνίας αυτές τις δύο μέρες μεταξύ τους. Στον καφέ μάλιστα είχε ζεσταθεί ιδιαίτερα η ατμόσφαι­ρα μεταξύ τους. Ο Οδυσσέας διηγόταν προσωπικές ιστορίες από ενθυμήσεις του πριν πολλά χρόνια από την πλατεία, τις τέντες των αντικέρ κάθε Σαββατοκύριακο και την εκλεκτή τους πελατεία. Αλλά και από το ίδιο το Καφέ, όπου μόνος, με φίλους ή με φίλες κατέφευγαν μετά τις βόλτες τους, ιδίως όταν ήταν να προφυλα­χτούν από τη βροχή ή το αδυσώπητο κρύο, καλή ώρα.

Η Ράνια έδειχνε να έχει κατακτήσει ένα βαθμό οι­κειότητας. Αναψοκοκκίνισε προς στιγμή και πήρε φόρα.

«Να σας ζητήσω κάτι;» ρώτησε με ιδιαίτερη θέρμη στη φωνή της.

«Ό,τι θες» απάντησε αυθόρμητα ο Οδυσσέας. Άνοιξε την τσάντα της και ανέσυρε προσεκτικά ένα

αντίτυπο από τη συλλογή διηγημάτων που είχε δημο­σιεύσει πριν λίγους μήνες ο Οδυσσέας.

«Τι είναι τούτο πάλι;» ρώτησε αιφνιδιασμένος. «Το έφερα από την Αθήνα με την ελπίδα ότι αν

γνωριζόμασταν, ίσως θα μπορούσατε να μου κάνετε μία αφιέρωση. Θα τα έχετε ξανακούσει, γι ' αυτό δεν

104

Page 103: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

θα επαναλάβω πόσο με έχουν αγγίξει τα διηγήματά σας. Έχετε κάτι στο νου σας για το επόμενο βήμα;»

Ο Οδυσσέας σήκωσε τα φρύδια του. «Και πού να βρω το χρόνο», σκέφτηκε αυθόρμητα δίχως ν' απαντή­σει. Πήρε στα χέρια του το βιβλίο και το άνοιξε διά­πλατα στις πρώτες του σελίδες. Έβγαλε το στυλό του, αλλά δίστασε να συνεχίσει. Δεν ήξερε τι να της γράψει. Θα μπορούσε να πει τόσα πολλά ή έστω να υπαινιχθεί κάτι για το πρόσωπο που τον είχε έτσι συνεπάρει. Ένα μικρό κειμενάκι τριών, τεσσάρων στίχων ή έστω μια φράση πυκνή, ξεκάθαρη ή με αμφισημίες. Ένιωσε τα χείλη του να έχουν στεγνώσει και έσυρε ασυναίσθητα τη γλώσσα του φαρδιά πλατιά για να τα υγράνει. Ανα­σήκωσε ελαφρά το δεξί του χέρι σαν να ήθελε να πάρει φόρα κι έγραψε: «Στη Ράνια, φιλικά, Οδυσσέας».

Ως τρόπαιο αιματηρής προσπάθειας της το προσέ­φερε χαμογελώντας. Η Ράνια το παρέλαβε απλώνο­ντας και τα δυο της χέρια συμπράττοντας σε μια ανά­λογη τελετουργία. Αναζήτησε αμέσως την αφιέρωση. Τη διάβασε, χαμογέλασε στυφά. Σαν να περίμενε δυο λόγια πιο ζεστά, μπορεί και πιο προσωπικά. Όμως δεν άφησε να φανεί ίχνος από την πραγματική διάθε­σή της και ψέλλισε.

«Σας ευχαριστώ πολύ. Αλήθεια, τι διαβάζατε μι­κρός;»

«Ουου... Τι να πρωτοθυμηθώ;» «Ας πούμε από τους Έλληνες πεζογράφους».

105

Page 104: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Η μητέρα μου η Πολυξένη, κόρη αστών με φιλε­λεύθερες ιδέες διάβαζε πολύ. Το παράπονο της ζωής της ήταν ότι δεν είχε σπουδάσει, ίσως να έφταιγαν οι δύσκολοι καιροί των αρχών της δεκαετίας του '40 όταν τέλειωσε το γυμνάσιο. Έτσι είχε διοχετεύσει την πι­κρία της στο διάβασμα, γεμίζοντας με τον καιρό τα ρά­φια μιας επιβλητικής βιβλιοθήκης που είχαμε, τρίφυλ­λης με τζαμαρία. Εκείνη με έσπρωξε στον κόσμο των φανταστικών περιπετειών και της πεζογραφίας ξεκινώ­ντας από τον Ιούλιο Βερν. Μάλλον από παραξενιά της τα φύλλα της βιβλιοθήκης ήταν πάντα κλειδωμένα και το κλειδί σ' ένα βάζο άδειο παραδίπλα πεταμένο. Η πλάτη και οι τίτλοι των βιβλίων πίσω από το τζάμι μού προκαλούσαν ένα θαυμασμό, μου ασκούσαν έλξη, μου γεννούσαν μια πρόσθετη περιέργεια γιατί ήταν κλειδωμένοι. Τερζάκης, Βιζυηνός, Παπαδιαμάντης, Θεοτοκάς, Ροΐδης, Πρεβελάκης, Καζαντζάκης, Βενέ-ζης, Καμπούρογλου, Μακρυγιάννης, είναι μόνο μερικοί από όσους θυμάμαι. Δεν χρειαζόντουσαν ιδιαίτερα πα-ρακαλετά για να επιλέξει εκείνη τι θα μου πρότεινε να διαβάσω, με ιδιαίτερη προτίμηση στον Παπαδιαμάντη.

»Αργότερα στο γυμνάσιο και ως φοιτητής αγόραζα πια μόνος μου τις επιλογές μου και υποδείκνυα σε εκείνη τι να διαβάσει. Τσίρκα, Χατζή, Ταχτσή, Πλα­σκοβίτη, Κοτζιά, Φραγκιά, Κουμανταρέα, Αλεξάν­δρου και πόσους άλλους που μου διαφεύγουν. Στις ίδιες ηλικίες άρχισα να γνωρίζω και την ξένη λογοτε-

106

Page 105: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

χνία. Ιρλανδική και γαλλική, ιδιαίτερα όμως τη γερ­μανική μια και κατείχα αυτή τη γλώσσα καλύτερα απ' όλες. Από τον Λέσσινγκ μέχρι τον Μαν, τον Μπελ, πού να σου τους απαριθμήσω. Εκεί η μητέρα αδυνα­τούσε να με παρακολουθήσει λόγω γλώσσας. Έμεινε πιστή σε ό,τι μεταφραζόταν, με ιδιαίτερη πάντα προ­τίμηση στους Γάλλους. Εσύ τι διάβαζες;»

«Εγώ ήμουν από το σχολείο βιβλιοφάγος της πεζο­γραφίας, γι' αυτό ακολούθησα και στο πανεπιστήμιο τον κλάδο που μου πήγαινε περισσότερο απ' οτιδήπο­τε άλλο. Ήμουν της σχολής της μητέρας σου και εξα­κολουθώ να παρακολουθώ με ιδιαίτερη προτίμηση τη γαλλική λογοτεχνία και τους δικούς μας κυρίως τα τελευταία χρόνια τους ισπανόφωνους και τους Ιταλούς αλλά και ό,τι δροσίζει η αύρα της Μεσογείου».

«Πολύ ωραία» σχολίασε ο Οδυσσέας «δεν πρόκειται να τσακωθούμε» και μετά από λίγη σκέψη πρόσθεσε, «υπάρχουν και τόσοι άλλοι που δεν προλαβαίνω πια να τους διαβάσω. Έ χ ω μια στοίβα δίπλα στο κομοδίνο που μικραίνει μεγαλώνει και κάθε δύο τρεις μήνες εκ­καθαρίζεται για να πάνε κάποια βιβλία αδιάβαστα στη βιβλιοθήκη με την ελπίδα κάποτε να έχω τον καιρό...»

Η Ράνια απολάμβανε και πάλι τη συντροφιά μαζί του, αφού μάλιστα δεν δίστασε παίρνοντας μια βαθιά ανάσα να συμπεράνει χαμηλόφωνα πόσο όμορφα περ­νούσε ακούγοντάς τον. Ο Οδυσσέας την κοίταζε σκε­φτικός, σχεδόν θαυμάζοντας την αμεσότητα και την ευ-

107

Page 106: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

θύτητα με την οποία εξέφραζε αυτά που αισθανόταν. Ζύγιασε συγχρόνως και τι τον βασάνιζε μέχρι εκείνη τη στιγμή, κάτι που έφθανε βαθιά στα σώψυχά του. Αναρωτήθηκε αν θα μπορούσε να της εξομολογηθεί αυ­τό που τον είχε ταρακουνήσει, αυτό που άγγιζε ξαφνι­κά την ύπαρξή του.

Σαν να του έδωσε η Ράνια με τον τρόπο της κουρά­γιο, ρουφώντας την τελευταία γουλιά καφέ, έσκυψε ελαφρά προς το μέρος της πάνω απ' το τραπέζι. Πήρε βαθιά ανάσα και με χαμηλή εμπιστευτική φωνή της αποκάλυψε πόσο είχε αναστατωθεί με εκείνο το ανα­πάντεχο ερώτημα της ταυτότητας που είχε αρχίσει ξαφνικά να τον απασχολεί και να τον βασανίζει. Χάθη­κε έτσι δίχως να το καταλάβει σ' έναν ατέρμονα μονό­λογο, με ένταση, με πάθος.

Υπογράμμισε ότι είχε σημασία για κάθε άνθρωπο — και σίγουρα για εκείνον — η επίγνωση της ταυτό­τητάς του και βέβαια δεν την εννοούσε με φυλετικά κριτήρια. Είχε σημασία γιατί είναι το κεντρικό υπαρ­ξιακό ζήτημα για τον καθένα. Το ποιος είναι. Πράγ­μα άλλοτε αυτονόητο και ευκολοαπάντητο κι άλλοτε πάλι όχι και τόσο, ιδίως όταν αρχίζεις και το ψά­χνεις. Από τόσες και τόσες απαντήσεις, παραδείγμα­τος χάριν για το περιεχόμενο της εθνικής συνείδησης που αποδέχεσαι, την κοινωνική ή την πολιτισμική ταυτότητά σου, τις αρχές και τις αντιλήψεις σου για τον κόσμο και τον εαυτό σου, εκπορεύονται αντίστοι-

108

Page 107: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

χες ισορροπίες, εσωτερικές αλλά και με τον έξω κό­σμο. Το άθροισμά τους δίνει υπόσταση και έρμα, αλ­λιώς θα ήμασταν μόνο άθροισμα οργανικών φυσικών λειτουργιών και όσων διαδικασιών συνακόλουθα τις υπηρετούσαν. Ακόμη ότι είχε σημασία για τον άνθρω­πο ώστε να μπορεί να κρίνει και να διορθώνει τον εαυτό του. Αλλά και γιατί κάποια πράγματα παίζουν έναν περίεργο ρόλο, κατά τρόπο υπερρεαλιστικό, στην ψυχική συγκρότησή μας, όπως η γνώση σε βάθος χρόνου της καταγωγής μας και η άντληση από αυτήν κάποιων συμπερασμάτων. Έστω και οι επιστημονικά ατεκμηρίωτες συναρτήσεις, οι κάθε λογής φαντασιακές κατασκευές έχουν τη συμβολή τους.

Τόνισε ότι είχε σημασία η επίγνωση της ταυτότη­τας, γιατί όλοι οι άνθρωποι έχουν λίγο ως πολύ ανά­γκη να μπορούν να συμπεράνουν σε ποια ολότητα, σε ποιο σύστημα, σε ποιον κόσμο ανήκουν. Και από εκεί ενδεχομένως σε ποιο υποσύνολο ενός ευρύτερου κοινω­νικού συνόλου. Με ποιους ταυτίζονται και από ποιους ξεχωρίζουν. Με ποιους έχουν την ταυτότητα ως κοινό δεσμό τους, με ποιους νιώθουν ασφάλεια, με ποιους θέλουν μαζί να περπατήσουν, μαζί να δημιουργήσουν, να αγωνισθούν για κοινές στοχεύσεις' ας πούμε για την κοινωνία που οραματίζονται και σύμφωνα με αρχές και αξίες αποφασίζουν να στηρίξουν. Χωρίς ακρότητες, εν­νοείται, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην κατα­πάτηση θεμελιωδών δημοκρατικών αξιών.

109

Page 108: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Είχε σημασία ακόμη η αντιστοιχία μεταξύ πραγμα­τικής ταυτότητας του καθενός και της προς τα έξω, προς την κοινωνία, απεικόνισής της. Μια στάση από­λυτα συνυφασμένη με την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τα προτάγματά της.

Και τέλος: «Η επίγνωση της ανάγκης να έχει ο άν­θρωπος συνείδηση της ταυτότητάς του γεννά και την επιθυμία να τη διαμορφώσει ο ίδιος, να μην αφεθεί στη βούληση, στις αποφάσεις ή στις κάθε λογής εξουσίες των άλλων. Γι' αυτό και προφανώς δεν μπορεί να γί­νει αποδεκτό ότι αυτό που ορίζει ως ταυτότητα η πολι­τεία, ομοιόμορφα για τα δέκα εκατομμύρια των πολι­τών της, αρκεί για να προσδιορίσει και την πραγματι­κή ταυτότητα κάθε πολίτη».

Μιλούσε σαν χείμαρρος που με το ορμητικό πέρα­σμά του έριχνε άτακτα τα ζητήματα στην ποδιά της Ράνιας με επικαλύψεις αναπόφευκτες, χωρίς να της αφήνει περιθώρια να διατυπώσει κάποια άποψη ή έστω να πάρει τον λόγο. Φρόντιζε τουλάχιστον να της γεμίζει το ποτήρι και να της ανάβει το τσιγάρο.

Εκείνη τον παρακολουθούσε με ειλικρινές ενδιαφέ­ρον, αν και δεν φαινόταν ότι ήταν έτοιμη για ένα τέ­τοιο ξεστράτισμα της κουβέντας τους, σίγουρα όχι. Θέλησε κάτι να πει για να μην υστερήσει:

«Νομίζω ότι στη σύγχρονη πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης, όπου καταρρέουν ή έστω αποδυ­ναμώνονται συνεχώς τα σύνορα, όπου τεχνολογίες,

110

Page 109: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

επικοινωνίες και αγοραία πολιτιστικά προϊόντα αλ­λοιώνουν ή αμβλύνουν παραδοσιακά χαρακτηριστικά της ταυτότητάς μας, είναι εύλογο να μπαίνουν κά­ποια ζητήματα ταυτότητας, ιδιαίτερα ζητήματα σχε­τικά με την αυτονομία του ατόμου, τη σημασία της διαφορετικότητας στην κοινωνία. Όμως δεν σας αρ­κεί η έστω απλοϊκή απάντηση ότι είμαστε όλοι Έλ­ληνες;»

«Έλληνες όλοι; Ίσως. Όμως τι σημαίνει Έλληνας σήμερα και ποιος το ορίζει; Κι οι νεοέλληνες σίγουρα ένα πλειοψηφικό κομμάτι ανάμεσά τους. Ποια είναι όμως η ταυτότητά τους; Και επαναλαμβάνω, δεν εν­νοώ τη φυλετική».

Πήρε μια βαθιά ανάσα και κατέληξε: «Δεν δέχομαι να με εντάσσουν άλλοι σε οιαδήποτε ολότητα ερήμην της δικής μου διαδικασίας αυτογνωσίας, ερήμην του δικού μου δικαιώματος για τον αυτοπροσδιορισμό μου. Με καταλαβαίνεις, Ράνια, γιατί με έχει συνεπάρει αυ­τή η ιστορία;»

Η Ράνια κούνησε το κεφάλι της δείχνοντας ότι κα­ταλαβαίνει. Συγχρόνως όμως έδειχνε και κουρασμένη. Από τον φόρτο της ημέρας, από την ίδια τη συζήτηση; Ποιος ξέρει. Ο Οδυσσέας έπιασε προς στιγμή τα βλέ­φαρά της να κλείνουν.

Βρήκαν εύκολα ταξί και επέστρεψαν στο ξενοδοχείο σχεδόν μισοκοιμισμένοι. Πρόλαβαν και είπαν καληνύ­χτα προτού χωρίσουν.

111

Page 110: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ξημέρωσε η Κυριακή, ημέρα της επιστροφής τους στην Αθήνα. Ξεκίνησε με μια αυγινή αχλή που υπο­σχόταν να διαλυθεί μόλις θα ανέβαινε λίγο ο ήλιος. Ο Οδυσσέας και η Ράνια συναντήθηκαν στην είσοδο της αίθουσας για το πρωινό τους. Ίσως να είχαν την πρόθεση να πάνε να καθίσουνε κάπου μαζί, λίγο πιο πέρα από τους άλλους. Μαζί, σαν μια συνέχεια της βραδιάς που είχαν περάσει. Δεν το επιχείρησαν. Δί­χως καν να το διαπραγματευθούν, πήγαν και κάθισαν μαζί με τους άλλους, αρκούμενοι σε μια ευπρόσδεκτη συνενοχή για την κοινή τους επιθυμία.

«Πώς περάσατε χθες;» ρώτησε ο Γιώργος, ο πιο κοντινός συνάδελφος της Ράνιας.

«Ωραία» απάντησε εκείνη, «περιπλανηθήκαμε σε μια συζήτηση γύρω από την ατομική ταυτότητα του καθενός μας».

«Μάλιστα» μόρφασε εκείνος, δείχνοντας μάλλον αδυναμία να εκτιμήσει το περιεχόμενο της βραδιάς τους. «Εμείς πήγαμε στην Grande Place και φάγαμε μύδια. Όχι σπουδαία πράγματα. Πιο νόστιμες ήταν οι πατάτες, όμως είχαμε κέφι και ο Τάσος μας διέλυ­σε με τα ανέκδοτά του».

«Τι συζητήσατε ακριβώς;» ρώτησε ο Άλκης, γέρ­νοντας το κεφάλι του και αναζητώντας τη ματιά του Οδυσσέα.

112

Page 111: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Μιλήσαμε για την ταυτότητα του καθενός μας, για την ανάγκη να έχουμε επίγνωση της ατομικής και συλλογικής ταυτότητάς μας», απάντησε ο Οδυσσέας, υψώνοντας τους τόνους της φωνής του, για να μπο­ρούν να τον ακούσουν όλοι, ίσως και για να υπογραμ­μίσει τη σημασία που είχε για τον ίδιον αυτό το θέ­μα. «Πάντως δεν καταλήξαμε κάπου συγκεκριμένα».

«Αυτό είναι θέμα ολόκληρου συνεδρίου κι εσείς θέ­λατε να το εξαντλήσετε στο άψε σβήσε;» σχολίασε ο Άλκης, δείχνοντας περισσότερο τη σημασία που απέ­διδε στο θέμα, παρά τη διάθεσή του να τους επικρί­νει. «Η αλήθεια είναι ότι δεν πιάσαμε στο συνέδριο την πτυχή της ατομικής ταυτότητας...» Συμφώνησαν μαζί του και οι άλλοι, κουνώντας το κεφάλι τους ή σχολιάζοντας ότι είχε δίκιο.

Ο Οδυσσέας παρά την όρεξη με την οποία απολάμ­βανε το πρωινό του είχε στην άκρη του ματιού του τη Βασιλική, που χωρίς να μιλά κοιτούσε επίμονα μια εκείνον, μια τη Ράνια, σαν να τους παρακολουθούσε, σαν να καιροφυλακτούσε να πιάσει κάτι στον αέρα. Κάτι που ίσως διαισθανόταν και δεν μπορούσε έντε­χνα να αποκρυβεί πίσω από μια προσχηματική συζή­τηση για την ταυτότητα του ατόμου.

«Σε βλέπω σιωπηλή, Βασιλική» παρατήρησε ο Οδυσσέας με μια διάθεση να την προκαλέσει. «Δεν συμφωνείς;»

Όμως η Βασιλική δεν θέλησε καν να του απαντήσει.

113

Page 112: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Χαμήλωσε τη ματιά της και έκανε πως ασχολιόταν με την πετσέτα που είχε απλωμένη στην ποδιά της. Ο Οδυσσέας δεν επέμεινε. Έριξε μια φευγαλέα ματιά στο ρολόι του και άλλαξε αμέσως έκφραση το πρόσωπό του. «Εμένα θα μου επιτρέψετε. Έ χ ω να κάνω κάποια μικροψώνια, τα συνηθισμένα δηλαδή, και πρέπει να βιαστώ. Ίσα ίσα προλαβαίνω να μαζέψω τα πράγματά μου». Η Ράνια σηκώθηκε διακριτικά μη περιμένοντας άλλο σήμα κι ανακοίνωσε ότι κι εκείνη είχε να ετοιμά­σει τα πράγματά της. Όμως εκεί, επί τόπου, ανάμεσα σε δυο στιγμές, ήρθαν τα πάνω κάτω.

«Να έρθω κι εγώ μαζί σου;» έπεσε σαν κεραυνός η ανεπιθύμητη ερώτηση της Βασιλικής στον Οδυσσέα, με ύφος μάλιστα αναντίστοιχο, που υποδήλωνε ότι ήταν μάλλον ανακοίνωση και όχι ερώτηση που περίμε­νε την απάντηση του αποδέκτη. Ο Οδυσσέας αιφνιδιά­σθηκε, αιφνιδιάσθηκε δυσάρεστα, όμως δεν μπορούσε κάτι να σκαρφισθεί για να αποτρέψει την τροπή που έπαιρνε η πρωινή έξοδός του.

«Βεβαίως, βεβαίως» αποκρίθηκε, και περιμαζεύο­ντας τα πράγματά του ψέλλισε σαρκαστικά στον Τάσο που καθόταν δίπλα του τους στίχους του ποιητή: «Άλλη καταστροφή που δεν τη φανταζόμεθα εξαιρετι­κή, ραγδαία πέφτει επάνω μας...» Σήκωσε το βλέμ­μα του και κοίταξε στωικά τη Ράνια. Τα αισθήματά της εύγλωττα ξεχείλιζαν από τη συννεφιασμένη ματιά της. Ωστόσο δεν είπε τίποτα, δεν επιδίωξε να προ-

114

Page 113: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σκολληθεί και να τους ακολουθήσει. Έστειλε μόνο έναν μορφασμό με νόημα, αποδεχόμενη την ατυχή της μοίρα, πέρασε το λουρί της τσάντας της στον ώμο κι έφυγε αφήνοντας πίσω της μια απειλή: «Σε μία ώρα στο βαν και αναχωρούμε».

Ο Οδυσσέας έφυγε βιαστικά ακολουθούμενος από τη Βασιλική. Ο καιρός είχε ανοίξει, όμως το κρύο τσου­χτερό δεν έλεγε να καταλαγιάσει. Βιάστηκαν να μπουν στο εκλεκτό ζαχαροπλαστείο για να αγοράσουν τα αγαπημένα σοκολατάκια της γυναίκας του. Πέρασαν απέναντι στο παραδείσιο χαρτοπωλείο, όπως το προα­νήγγειλε ο Οδυσσέας, απ' όπου προμηθεύθηκε ακρι­βούς μαρκαδόρους, αυτοκόλλητα για σημειώσεις, ένα μικρό σημειωματάριο, μια ατζέντα για τη χρονιά που ερχόταν κι ακόμη κάποια μικροπράγματα, ίσως άχρη­στα, που όμως του άρεσαν σαν παιχνιδάκια για μεγά­λους. Τα ψώνια συνήθως ήταν μια μικροχαρά, ετούτη τη φορά με μόνη την παρουσία της Βασιλικής μια αγ­γαρεία. Αντάλλαξαν δυο κουβέντες μόνο στο δρόμο της επιστροφής τους για το ξενοδοχείο. Στη δεύτερη, στην τρίτη φράση είπε αιφνιδιαστικά η Βασιλική:

«Ξέρει ότι είσαι παντρεμένος;» Μάλλον προετοιμασμένος για μια τέτοια ή παρεμ­

φερή αιχμή, μια και γνώριζε αρκετά καλά τη Βασι­λική, απάντησε ψύχραιμα αμέσως: «Μην γίνεσαι αστεία» και συμπλήρωσε μετά από λίγη σκέψη: «Δη­λαδή τι θα ήθελες; Στις τρεις κουβέντες που ανταλλά-

115

Page 114: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ξαμε να σήκωνα πανό ότι είμαι παντρεμένος; Ή μή­πως με ξέρεις, όσα χρόνια γνωριζόμαστε, να το παί­ζω ανύπαντρος ή δυστυχισμένος παντρεμένος;» Είχε αρχίσει να εκνευρίζεται.

«Καλά, καλά, με συγχωρείς», υποχώρησε άτακτα εκείνη και έκλεισε την κουβέντα απότομα, έτσι όπως την είχε ανοίξει.

Το ταξίδι της επιστροφής ήταν μία συνεχής αλλά και διακριτική προσπάθεια του Οδυσσέα και της Ράνιας να είναι μαζί, να πούνε δυο κουβέντες. Στάθη­κε αδύνατον να βρεθούν μόνοι στην αίθουσα αναμονής. Στάθηκε αδύνατον να καθίσουν μαζί στο αεροπλάνο. Πρόλαβαν μόνο βουβά, συνωμοτικά, να ανταλλάξουν τα τηλέφωνά τους.

Στο αεροδρόμιο των Αθηνών, περιμένοντας στην παραλαβή των αποσκευών, η Ράνια αποτόλμησε αυτό που έλεγε η καρδιά της. Εκεί ανάμεσα στον κόσμο που συνωστιζόταν μπροστά στον περιστρεφόμενο ιμάντα, τον πλησίασε και περνώντας αιφνίδια από τον πληθυ­ντικό στον ενικό του 'πε με φωνή σταθερή, που θα μπορούσαν μάλιστα και όσοι βρίσκονταν δίπλα τους να την ακούσουν:

«Οδυσσέα, με ποιο τρόπο θέλεις να σ' το πω' χά­ρηκα ειλικρινά γι ' αυτή μας τη γνωριμία. Δεν θα 'θε­λα να χαθούμε. Το μόνο που επιζητώ είναι να μιλά­με. Αραιά και πού να μιλάμε» και του έσφιξε με δύ­ναμη το μπράτσο.

116

Page 115: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Πήρε τη βαλίτσα της και δίχως να περιμένει κά­ποια αντίδρασή του απομακρύνθηκε σέρνοντάς τη στα ροδάκια της, που άρχισαν ξαφνικά να στριγκλίζουν. Ο Οδυσσέας απόμεινε να την ξεπροβοδίζει σιωπηλός με τη ματιά του. Είχε καταγράψει τον ενικό με τον οποίο του είχε απευθυνθεί στον αποχαιρετισμό της.

«Έχεις μέσο για να επιστρέψεις στην Αθήνα;» άκουσε ξαφνικά να τον ρωτά ο Άλκης.

«Έλα μαζί μου, θα έλθει η Μαρία να με πάρει» απάντησε εκείνος.

Λίγο αργότερα το πρόσωπο της Μαρίας έλαμπε χαμογελαστό πίσω από το παρμπρίζ του αυτοκινήτου τους, καθώς έκανε απεγνωσμένα νόημα με το αριστε­ρό της έξω από το παράθυρο για να τη δούνε.

117

Page 116: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

5

Απόγευμα από νωρίς μουντό, συννεφιασμένο. Η Αθήνα περίμενε την μπόρα που δεν έλεγε να ξεσπάσει. Ο κόσμος βιαστικός ίσως περισσότερο

από το συνηθισμένο. Ο Οδυσσέας καθώς απομακρυνό­ταν από το αμφιθέατρο σκεφτόταν, «Τελευταία παρά­δοση για εφέτος. Κάτι είναι κι αυτό».

«Χρόνια πολλά, κύριε καθηγητά» του ευχήθηκε μια φοιτήτρια καθώς τον προσπερνούσε τρέχοντας προς τις σκάλες. «Και σε σένα» της απάντησε ο Οδυσσέας, χω­ρίς να προλάβει να δει ποια ήταν. «Χρόνια πολλά» πάλι και πάλι του εύχονταν χαμογελαστοί, χαρούμενοι συνά­δελφοι και φοιτητές του. Κοντοστάθηκε για να φορέσει το πανωφόρι του. Ένας συνάδελφος τον χτύπησε ιδιαί­τερα εγκάρδια στην πλάτη. «Ό,τι επιθυμείς, αδελφέ μου» του ευχήθηκε χαμηλόφωνα και συνέχισε δίχως να περιμένει ανταπόδοση της ευχής του. «Καλές γιορτές»

118

Page 117: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του φώναξε ο Οδυσσέας, υψώνοντας το δεξί του χέρι. Αναρωτήθηκε αν αυτή η καλή διάθεση του κόσμου

οφειλόταν στο γιορτινό κλίμα των ημερών ή στο γεγο­νός ότι θα έκλεινε για δύο εβδομάδες το πανεπιστήμιο. Πόσα πράγματα μπορείς να κάνεις μέσα σε δύο εβδο­μάδες, όπως και με πόσα τίποτε μπορείς να τις γεμί­σεις. Πόσες αποφάσεις μπορούν να ωριμάσουν μέσα σε λίγο χρόνο, τι αποστάσεις να διανυθούν και να αλλά­ξουν τη ζωή σου. Αλλά και πόσες αφορμές για να ανα­βάλλεις. Αποφάσισε να κάνει το ίδιο βράδυ κιόλας μια τελευταία επισταμένη ανάγνωση της έκθεσης που είχε ετοιμάσει για τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτρο­πής και να τη στείλει πριν τα Χριστούγεννα.

Επέστρεψε με το μυαλό του στο αρχικό ερώτημά του. Ο ίδιος είχε πάντως την ειλικρίνεια να παραδε­χτεί στον εαυτό του — αν χρειαζόταν και στη Μαρία — πως σε ό,τι τον αφορούσε, χαιρόταν γιατί θα έκλεινε το πανεπιστήμιο. Μάλιστα. Μπορεί να είχε και το σθένος αν χρειαζόταν να υποστηρίξει την επιθυ­μία του και ενώπιον άλλων. Το μάτι του πήρε ένα ζευγάρι φοιτητών που αγκαλιασμένοι ήδη ταξίδευαν σε άλλους κόσμους. Αναθάρρεψε, μακάρι οι εβδομάδες να ήταν τέσσερις αντί δύο. Μακάρι να μπορούσε στη συνέχεια να έφευγε αμέσως για την εκπαιδευτική άδειά του, αντί να περιμένει μέχρι το επόμενο εξάμη­νο, όπως ήταν ήδη αποφασισμένο.

Χρόνια τώρα διαπίστωνε, κάθε τόσο με διαφορετι-

119

Page 118: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

κές αφορμές που οδηγούσαν όμως στα ίδια συμπερά­σματα, ότι το σύστημα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πορευόταν έναν δρόμο γεμάτο υστερήσεις. Σαν να του έκλειναν τη στρόφιγγα του αναγκαίου οξυγόνου και να το οδηγούσαν σε έναν δρόμο αυτοαπαξίωσής του. Η αυτοτέλειά του κατοχυρωμένη στο Σύνταγμα απέναντι στην πολιτεία έφερνε στην πράξη καταστάσεις που αντί να προάγουν την παιδεία την καθήλωναν σε όλο και χαμηλότερα επίπεδα παραγωγής, επιδόσεων, δημιουρ­γίας. Από τη μια πλευρά οι ευθύνες της ασφυκτικής πολιτικής πότε του νόμου και πότε του υπουργείου, από την άλλη οι ευθύνες της πανεπιστημιακής κοινότη­τας. Στις περισσότερες συζητήσεις πάντα έφταιγαν «οι άλλοι». Μια διάχυτη αδυναμία νηφάλιας συνεννόησης. Οι διάσπαρτες εξαιρέσεις, θύλακες πραγματικά υψηλής παιδείας, οι ατομικές προσπάθειες αντίστασης και αλ­λαγής προς το καλύτερο δεν αλλοίωναν τον κανόνα. Συντεχνιακές και πελατειακές νοοτροπίες, βολικές κα­ταστάσεις πίσω από προσχηματικά δημοκρατικά επι­χειρήματα ανθούσαν παρά κάθε αντίθετη προσδοκία και στα πανεπιστήμια, όπως παντού στην υπόλοιπη ελ­ληνική πραγματικότητα. Τα εκπαιδευτικά συστήματα στη δυτική Ευρώπη έτρεχαν να προλάβουν τις εξελί­ξεις, τη διαρκή διασύνδεσή τους με τις μεταβολές που πραγματοποιούνταν στον πλανήτη, τη συνεχή βελτίω­ση του επιπέδου ανταγωνιστικότητάς τους. Οι φωνές που ήθελαν να αντιδράσουν αποτελούσαν μια μειοψη-

120

Page 119: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

φία αδύναμη για να ανατρέψει αναχρονιστικούς θε­σμούς, στρεβλώσεις και αγκυλώσεις. Ίσως στο μόνο ζήτημα που συμφωνούσαν όλοι ήταν στην ανάγκη αύ­ξησης των πόρων για την παιδεία, προς ποια κατεύθυν­ση όμως και με ποια κριτήρια; Και πάλι άρχιζαν οι διαφωνίες.

Όπως και να είχαν τα πράγματα δεν έβλεπε από πουθενά κάποιο γενικότερο σήμα αφύπνισης που θα ανέτρεπε τα κακώς κείμενα στα πανεπιστήμια. Κι αυ­τό δημιουργούσε σε πολλούς απογοήτευση και στο ίδιο το σύστημα δρόμους μοναχικούς, κεντρόφυγες δυ­νάμεις. Κάποιες συμπαρέσυραν και αυτόν στο πέρα­σμά τους. Συζητούσαν την κατάσταση κάθε τόσο με τον Άλκη πιο πολύ για να εκτονώνουν τον θυμό τους.

Παρ' όλα αυτά εξακολουθούσε και είχε κέφι, αγα­πούσε ό,τι έκανε τόσα χρόνια στη σχολή του. Ιδιαίτερα την εμπειρία της μετάδοσης της γνώσης στη γενιά που ερχόταν' γνώσης και κάθε άλλης δεξιότητας που τη συ­νοδεύει. Αγαπούσε το λειτούργημά του, τέτοιο το θεω­ρούσε και όχι απλώς δουλειά ή βιοπορισμό του. Πί­στευε σ' αυτό παρ' όλο που ένιωθε καμιά φορά άβολα, αμήχανα, όταν δεκάδες μάτια καρφωμένα πάνω του τον παρακολουθούσαν με απορία, με έκφραση που μαρ­τυρούσε ότι εκείνη τη στιγμή δεν μπορούσε να γεφυρώ­σει την απόσταση που τους χώριζε. Όχι τόσο την από­σταση ανάμεσα στην άγνοια και στη γνώση, αλλά και την απόσταση ανάμεσα σε δυο κόσμους διαφορετικών

121

Page 120: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

εμπειριών, διαφορετικών τρόπων πρόσληψης και βίω­σης τους. Ξεφύσηξε απότομα τον αέρα που ασυναίσθητα κρατούσε σαν να του είχε κοπεί η ανάσα και συνέχισε σκεφτικός με αργό βηματισμό και στιγμιαίες στάσεις να κατευθύνεται προς την έξοδο του πανεπιστημίου.

Τον πήρε ξαφνικά στο πρόσωπο ένα ντουμάνι από καυσαέρια και συνειδητοποίησε ότι στεκόταν στο πεζο­δρόμιο της Σόλωνος σαν απολιθωμένος, τραβώντας την προσοχή όσων τον προσπερνούσαν. Πέρασε απέ­ναντι και σταμάτησε να καθαρίσει τα γυαλιά του. Έριξε συγχρόνως μια ματιά στα εξώφυλλα περιοδι­κών και στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που ήταν συγκεντρωμένες μπροστά στο χαρτοπωλείο. Αγόρασε με καθυστέρηση — προχωρημένο απόγευμα — την τακτική του εφημερίδα και αποφάσισε το επιπλέον έξοδο για να πάρει τη Monde, πράγμα που συνήθιζε μόνο μια δυο φορές την εβδομάδα.

Κατευθύνθηκε προς το βιβλιοπωλείο της Εστίας να προμηθευτεί κάποια δώρα για την Έρση, την Άννα και βέβαια για τη γυναίκα του κι εκείνον.

«Μαρία, τι έχεις να μου προτείνεις» απευθύνθηκε στο χαμογελαστό πρόσωπο που εμπιστευόταν στα ψώνια του από το βιβλιοπωλείο.

Μετά από κάμποση ώρα αφού συγκέντρωσε σε δυο τσάντες τις προμήθειές του ευχήθηκε σε όσους γνώριζε στον φιλικό εκείνο χώρο. Ανηφόρισε φορτωμένος με βήματα αργά μέχρι την οδό Σκουφά. Ένιωσε να έχει

122

Page 121: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

πριν λίγες μέρες αδικήσει την Ταμάρα, βλέποντας τον γυναικόκοσμο — και όχι μόνο — να κουβαλά εορτα­στικές λουσάτες τσάντες, ψώνια κάθε λογής, μέρες που ήταν.

Είχε πια σκοτεινιάσει. Κατευθύνθηκε προς το Καφέ που σύχναζε όταν ήθελε να ξαποστάσει από τον φόρτο της δουλειάς ή τη ζάλη της καθημερινότητας. Για την ακρίβεια να πιει ένα τσάι περιμένοντας να περάσει να τον παραλάβει με το αυτοκίνητο η Μαρία. Είχαν συ­νεννοηθεί από την προηγουμένη, μια και το πρωί ποτέ τους δεν συναντιόνταν, λόγω αποκλινόντων ωραρίων, όπως αρεσκόταν να αναφέρει. Βολεύτηκε στο μοναδικό τραπεζάκι που βρήκε ελεύθερο πίσω από την πόρτα και παράγγειλε ένα τσάι. «Μήπως έχετε και κανένα κου­λουράκι;» Κουλουράκι δεν είχαν, όμως είχαν κέικ κι αυτό διπλά τον ευχαριστούσε για να του ανακόψει τη λιγούρα που είχε νιώσει ξαφνικά να τον κυριεύει.

Άπλωσε το χέρι του για να φυλλομετρήσει τα βι­βλία που είχε αγοράσει, όμως ο χαμηλός φωτισμός δεν βοηθούσε και άλλαξε αμέσως γνώμη. Προτίμησε να χαζέψει. Έριξε μια βιαστική ματιά στο σχεδόν κα­τάμεστο Καφέ. Εύκολα διαπίστωσε ότι ήταν ο μόνος από τη γενιά του. Όλος ο άλλος κόσμος φοιτητές ή συνομήλικοι τους. Φατσούλες νεανικές, ολοζώντανες, κεφάτες. Ο ίδιος φάνταζε σαν τη μύγα μες στο γάλα. Αναρωτήθηκε πώς θα τον έβλεπαν οι άλλοι. Ως γέρο παρείσακτο, σαν κάτι εξωτικό στο δικό τους πλανήτη;

123

Page 122: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Κάποιοι Ίσως να ενοχλούνταν και μόνο από την πα­ρουσία του. Άλλοι, οι πιο υγιείς, μάλλον θα την αντι­παρέρχονταν και θα αδιαφορούσαν.

Ο Οδυσσέας απολάμβανε κάτι τέτοιες στιγμές. Να παρατηρεί διακριτικά τον κόσμο στα Καφέ, να εντοπί­ζει μικρολεπτομέρειες που άλλες δήλωναν συλλογικά αισθήματα και ομοιότητες, γνωρίσματα που ενοποιού­σαν, κι άλλες αναδείκνυαν την ατομικότητα κάθε προ­σώπου. Συνήθιζε μάλιστα όποτε του δινόταν η ευκαι­ρία να αναζητά τέτοιες στιγμές σε γνωστά Καφέ στις μητροπόλεις του κόσμου, που επιβίωναν με την ιστορι­κή, κοινωνική ή και πολιτιστική ταυτότητά τους. Έκανε με το μυαλό του ένα ταξίδι περιπλάνησης σε χώρους που άλλοτε είχε επισκεφτεί στα περιθώρια κά­ποιας επίσκεψης, ενός συνεδρίου ή των διακοπών του στο εξωτερικό, όταν ήταν πιο νέος, πιο ερωτικός, πιο πλάνης. Θυμήθηκε το Καφέ Σεντράλ, το Καφέ Σβάρ-τσενμπεργκ και το Καφέ Χαβέλκα στη Βιέννη, το Καφέ Γκρέκο στη Ρώμη, το Τζίμυς Μπαρ στη Βία Βένετο, τους Δυο Μάγους, το Καφέ ντε Λιλά και τόσα άλλα στο Παρίσι, το Καφέ Μπραζίλ στη Λισαβόνα, το Φάλσταφ, το Αμαντέους, τον Αιφνίδιο Θάνατο στις Βρυξέλλες, το Καφέ στην πλατεία της Αγίας Άννας στη Μαδρίτη, το Καφέ Τορτόνι στο Μπουένος Άιρες, το Σούμαν στο Μόναχο, το Φλορεάλ στη Βενετία, τα Καφέ της Μπλίκερ Στριτ στη Νέα Υόρκη, το Καφέ στην γωνία της Κουρφύρστενταμ με την Φαζάνενστρά-

124

Page 123: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σε στο Δυτικό Βερολίνο, το Άιβυ στο Λονδίνο, αν και δεν ήταν ακριβώς Καφέ.

Και τι δεν έφερε στο μυαλό του. Γοητευτικές γυ­ναίκες, πρόσωπα που θα έθελγαν κινηματογραφιστές και φωτογράφους, αλλά και πρόσωπα συνηθισμένα που ποιος ξέρει τι ιστορίες έκρυβαν πίσω από τα ευγε­νικά, καμιά φορά αινιγματικά χαρακτηριστικά τους. Ανθρώπους μοναχικούς, γερμένους ελαφρά μπροστά πάνω από μια εφημερίδα ή σκεφτικούς να φέρνουνε στα χείλη τους ένα φλιτζάνι. Άλλους με τις ματιές τους πέρα δώθε κάτι ν' αναζητούν, κι άλλοτε ανυπό­μονοι κάποιον να περιμένουν. Κι εδώ κι εκεί βλέμμα­τα στοχαστικά, βλέμματα που αναπολούσαν.

Αναλογίσθηκε ότι τα περισσότερα από αυτά τα Καφέ είχαν μια ιστορία πάνω από μισό αιώνα, κά­ποιων οι μνήμες έφθαναν μέχρι τον Μεγάλο Πόλεμο. Χώροι που είχαν δεθεί με την ιστορία της πόλης τους και των τοπικών κοινωνιών τους. Με προσωπικότη­τες από τον χώρο της διανόησης, της πολιτικής, των καλών τεχνών, της επιστήμης. Αλλά και πρόσωπα που ξεχώριζαν με τις ιδιαιτερότητες ή τις γραφικότη­τες τους. Μικροεπιχειρήσεις που, όταν κάποιες από αυτές κινδύνεψαν να κλείσουν, η δημόσια ή η ιδιωτι­κή πρωτοβουλία παρενέβησαν για να τις διασώσουν. Χώροι έντονης κοινωνικότητας, συναναστροφής, επι­κοινωνίας που δένονταν με κάποιο παρελθόν. Καφέ που είχαν την ταυτότητά τους.

125

Page 124: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Σκέφτηκε πώς φέρθηκαν οι νεοέλληνες απέναντι στα δικά τους Καφέ ή καφενεία. Στον Ζωναρά, στο Βυζάντιο, στον Ζαβορίτη, στον Παπασπύρου, στο ου­ζερί του Απότσου και σε πόσα άλλα. Πώς φέρθηκαν στα αρχοντικά της Βασιλίσσης Σοφίας, στα νεοκλασι­κά κτίσματα της κεντρικής Αθήνας και στα μεταγενέ­στερα του μεσοπολέμου. Όλα θυσία στον βωμό ενός τυφλού κέρδους, μιας αγοραίας νοοτροπίας μακριά από πολιτισμό ή μνήμη.

«Αν είναι έτσι, τότε να φύγουμε μια ώρα αρχύτερα από τη χώρα» βροντοφώνησε κάποιος πίσω από την πλάτη του και τον έβγαλε απότομα από τους στοχα­σμούς του. Μόλις είχε βολευτεί στο τραπέζι του, είχε εντοπίσει από τα μισόλογά τους μια παρέα φοιτητών. Υπέθεσε ότι μάλλον δεν ήταν του τμήματός του. Στη φευγαλέα του ματιά κανείς τους δεν του είχε θυμίσει κάτι. Από πρόκληση ή περιέργεια ήθελε πάντως να ακούσει. Η φράση που είχε ηχήσει στο διπλανό τραπέ­ζι σαν καμπάνα ήταν βαριά. Ακόμη κι αν αφαιρούσε κανείς ό,τι προσέθετε η υπερβολή της νεανικής ορμής πάνω στην έκρηξη, στην απειλή εκείνου που την είχε ξεστομίσει.

Η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από τη γενικευμέ­νη διαμαρτυρία σύσσωμης της παρέας για τα μυαλά μιας ανερχόμενης δυναμικής — πλειοψηφίας, μειοψη­φίας; — συμφοιτητών τους που με κάθε λογής απο­χρώσεις είχαν έναν κοινό παρονομαστή. Τις εθνοκεντρι-

126

Page 125: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

κές τους αντιλήψεις για την Ελλάδα και το αύριό της, για τις αρχές που θα πρέπει να ακολουθεί η πολιτική μας, ιδιαίτερα η εξωτερική πολιτική, για τις αξίες που θα πρέπει, να επικυριαρχούν στην κοινωνία. Οι νεαροί του διπλανού τραπεζιού μη μπορώντας να κρύψουν την αγανάκτησή τους κατήγγελλαν φοβικές αντιλήψεις και στάσεις εσωστρέφειας που διαδέχονταν η μια την άλλη. Ολόκληρες θεωρίες για ανάδελφα έθνη, ανάγκες εθνι­κής συσπείρωσης, αμυντικές στρατηγικές ξενοφοβίας αλλά και έρποντος ρατσισμού, το χτίσιμο μιας αυτοπε­ποίθησης, ενός υπερεγώ με τις ξεπερασμένες συνταγές μιας εποχής που πίστευαν ότι είχε παρέλθει.

«Δεν μπορούμε πια να μιλάμε. Είμαστε γι' αυτούς προδότες, μια γενιά μειοδοσίας» παρενέβη χαμηλό­φωνα μια κοπέλα.

«Πώς προέκυψαν όλοι ετούτοι;» ρώτησε κάποιος. «Θέλει ρώτημα; Από τις αντιλήψεις που πήραν

από την οικογένειά τους κι από τους δασκάλους τους. Από την καθοδήγηση των πατεράδων τους που ήταν κι αυτοί θύματα μιας ανάπηρης παιδείας, ανεξάρτητα αν ανήκαν στη δεξιά ή στην αριστερά. Απο τους σο­φούς που επιλέγει η τηλεόραση να μοστράρει στα "παράθυρά της" ή στις ενημερωτικές εκπομπές της».

«Τι σημασία έχει η αιτία. Η πραγματικότητα εί­ναι μία. Το αύριο θα έχει να αναμετρηθεί και πάλι με όλους αυτούς τους Ελληνάρες».

«Εγώ παίρνω το πτυχίο μου και φεύγω» δήλωσε

127

Page 126: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

αυτός που είχε πρώτος εκραγεί στο ξεκίνημα της συ­ζήτησης τους. «Πώς έλεγε ο πατέρας μου; Δεν με χωράει ο τόπος! Ας κάτσουν να κλωσήσουν τη μιζέ­ρια τους».

Ο Οδυσσέας ένιωσε ξαφνικά να ανήκει μαζί τους σε μια κοινωνική μειοψηφία σε ό,τι αφορούσε στις αντι­λήψεις για τη θέση της Ελλάδας στον κόσμο, στην Ευρώπη, για μια νέα στάση εξωστρέφειας, αυτοπεποί­θησης που δεν είχε να κάνει με φοβίες και αμυντικές συμπεριφορές. Πίστευε ότι τα τελευταία χρόνια η ελ­ληνική κοινωνία είχε αρχίσει να ενστερνίζεται τις δι­κές του απόψεις, αλλά και τόσων άλλων που μέχρι τότε τις ασπαζόταν μια μειοψηφία. Θεωρούσε ότι ανήκε πια σε ένα κεντρικό ρεύμα σκέψης σε αυτά τα ζητήματα, γιατί η Ελλάδα αποδεδειγμένα πρόκοβε προχωρώντας με τέτοιες αντιλήψεις. Σίγουρα είχε κι ο ίδιος καταγράψει εδώ κι εκεί δείγματα επανάκαμ-ψης των αντίθετων αντιλήψεων, αλλά πίστευε ότι ήταν μεμονωμένα φαινόμενα αυτής της ιδεολογίας. Τώρα άκουγε ξαφνικά να έρχεται σχεδόν μια νέα γε­νιά και να αμφισβητεί αυτήν την εξέλιξη, με μαρτυ­ρίες μάλιστα κάποιων που πίστευαν στην ορθότητα αυτής της εξέλιξης. Δυσανασχετούσε και βούλιαζε σε μαύρες σκέψεις.

Πήρε μια ανάσα και θέλησε να τους δει, να κρατή­σει στη μνήμη του τη μικρή παρέα. Στράφηκε προς το μέρος τους και διέτρεξε με τη ματιά τα πρόσωπά τους.

128

Page 127: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Εκείνοι ξαφνιάστηκαν κι άρχισαν να τον περιεργάζο­νται σιωπηλοί. Ο Οδυσσέας χαμογέλασε, πήρε θάρρος από την ιδιότητά του και τους είπε συνωμοτικά.

«Συμφωνώ, είμαι μαζί σας». Του χαμογέλασαν αμέσως. Ένιωσε μια τρυφερότητα απέναντι τους, απέ­ναντι στη γενιά τους. Σκέφτηκε ότι κάπου ανάμεσά τους βρισκόταν ένα σημαντικό κομμάτι από την ταυτό­τητά του ήδη από τότε που ήταν κι ο ίδιος φοιτητής. Αναλογίστηκε τις ανησυχίες τους, αυτές που άκουσε και τόσες ακόμη που γνώριζε από άλλες ευκαιρίες, τις ανασφάλειες για τα επόμενα βήματά τους, τις αβεβαιό­τητες να εξασφαλίσουν με το πτυχίο τους μια θέση ερ­γασίας. Ένιωθε αλληλέγγυος μαζί τους, όχι μόνο για τη σοβαρότητα των προβλημάτων που τους απασχο­λούσαν, αλλά γιατί κι αυτός με απόσταση τριάντα χρόνων από εκείνους ζούσε τις δικές του ανησυχίες, τις δικές του πρωτόγνωρες αβεβαιότητες.

Τις τελευταίες μέρες, μπορεί και εβδομάδες, ένιωθε να τον κυκλώνει, να έρχεται, να επανέρχεται και να φωλιάζει μέσα του μια αόριστη δυσφορία ανάμικτη με μια διάθεση αναδίπλωσης στον εαυτό του. Τον απα­σχολούσε αν ήταν το σύνηθες σύνδρομο των ημερών, που παρέσερνε τόσους και τόσους τέτοιες μέρες ή υπήρχε μια πρόσθετη αιτία που δεν την είχε ακόμη ανιχνεύσει. Τουλάχιστον μπορούσε να ισχυριστεί ότι αυτή η διάθεσή του δεν είχε σχέση με τη γνωριμία του με τη Ράνια. Σίγουρα προϋπήρχε. Αναρωτιόταν

129

Page 128: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μόνο αν είχε ενταθεί μετά τη συνάντησή του με εκεί­νη, τη σαγήνη της που ναι μεν ήλεγχε, όμως δεν μπορούσε και να την ξεγράψει απ' το μυαλό του. Το πρόβλημα όμως δεν ήταν αυτό.

Εδώ και μήνες, δεν μπορούσε επακριβώς να το υπολογίσει, ένιωθε την ανάγκη να πάρει αποστάσεις από τις διδακτικές δραστηριότητές του, από τον πανε­πιστημιακό του χώρο. Είχε καταλήξει στο τι ακριβώς επιζητούσε. Να βρει λίγο χρόνο παραπάνω, ώστε να αποτραβηχτεί και να αφοσιωθεί στα διαβάσματα και στα γραψίματά του. Ο χρόνος που του άφηναν τα κα­θήκοντά του στο πανεπιστήμιο δεν του αρκούσε. Άλλοι συνάδελφοι του σίγουρα τα κατάφερναν καλύ­τερα. Αυτή έδειχνε να είναι η πρώτη του ανάγκη, όταν κάποτε εξομολογήθηκε στον Άλκη τι θα 'θελε να κάνει ή σε μια συζήτησή του με τη Μαρία απλώς το υπαινίχθηκε για να μην την τρομάξει. Αυτή ήταν η κεντρική έγνοια του, η ζωτική ανάγκη για την εσωτε­ρική του ισορροπία.

Συγχρόνως διαισθανόταν για πρώτη φορά να κρύβε­ται πίσω από αυτήν τη στυφή διάθεση και να ορθώνε­ται αργά, ίσως και απειλητικά, μία άλλη ανάγκη. Ένιωθε να τον κυκλώνει, να τον αγγίζει μία έγνοια που όλο και πιο συχνά φούντωνε μέσα του εκδηλώνο­ντας τα χαρακτηριστικά μιας κρίσης, αυτής που η επι­στήμη ονομάζει «κρίση της μέσης ηλικίας». Μια κρίση που και στην περίπτωσή του είχε ως περιεχόμενο ένα

130

Page 129: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σύνδρομο ανασφάλειας και αβεβαιότητας για ό,τι είχε κάνει, για όσα είχε καταφέρει μέχρι τότε στη ζωή του. Κατά καιρούς, σε στιγμές μοναχικές ίσως και κά­ποιας εσωστρέφειας, έκανε πρόχειρα απολογισμούς. Το πτυχίο του, το διδακτορικό του στη Γερμανία, η εξέλιξή του στο πανεπιστήμιο, ο επιτυχημένος γάμος του, μια ζωή σύμφωνη με τις αξίες του και τις αρχές του, τις προσωπικές του επιθυμίες. Μια ζωή που του έδινε την αίσθηση της ολοκλήρωσης και της ισορρο­πίας. Και απροσδόκητα, ίσως με κάποια καθυστέρηση, κάτι συνέβαινε, που ερχόταν τώρα όλα να τα επανε­λέγξει, ίσως και να τα αμφισβητήσει. Ένα σαράκι που όλο και πιο απειλητικά ροκάνιζε μέσα στους διαδρό­μους του μυαλού του. Μια αμφισβήτηση για το αν εί­χε επιτύχει τους στόχους της ζωής του ή έστω κάποι­ους στόχους γενικότερα αποδεκτούς. Τον κατέτρεχε ξαφνικά μια εμμονή για σύγκριση της πορείας της ζω­ής του με εκείνη άλλων φίλων από τα φοιτητικά χρό­νια ή και αργότερα, με γνώμονα άμεσα ή έμμεσα την επιτυχία. Την κάθε λογής επιτυχία, αυτήν που ορίζει κάθε εποχή ο συρμός, εκείνη που επιθυμεί κανείς στη βάση του προσωπικού του συστήματος αξιών. Διαισθα­νόταν ότι αυτή η δεύτερη ανάγκη ίσως να έδενε και τον ίδιο χειροπόδαρα, ώστε στο τέλος να μην ξεφύγει. Να τον υποχρεώσει να πάρει θέση και να απαντήσει, προκειμένου να λυτρωθεί. Να αποτιμήσει δηλαδή τη ζωή του, να τη ζυγιάσει και να αποφανθεί οριστικά

131

Page 130: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

και αμετάκλητα για το περιεχόμενο και το αξιακό της βάρος. Βαριά κουβέντα.

Όσο το σκεφτόταν τόσο κατέληγε στη διαπίστωση ότι επρόκειτο για μια διαδικασία που έτρεχε παράλ­ληλα, διασταυρωνόταν και διαπλεκόταν με εκείνη της ανίχνευσης της ταυτότητάς του. Ήταν όμως πιο πιε­στική, πιο αγχωτική και φάνταζε αυτόχρημα μοιραία, όποια κι αν θα ήταν τα συμπεράσματα που θα προέ­κυπταν. Συνέλαβε τον εαυτό του να χρησιμοποιεί τη λέξη «μοιραία» και τη διέγραψε εκνευρισμένος.

Κοίταξε το ρολόι του. Η Μαρία θα έπρεπε προ πολ­λού να είχε καταφθάσει. Αν και είχε νυχτώσει, δεν θα χρειαζόταν ιδιαίτερη προσπάθεια να αντιληφθεί το αυ­τοκίνητό της από τη θέση που καθόταν. Το πολύ πολύ να είχε αναγκασθεί να κάνει ένα γύρο στο τετράγωνο και να ξαναπεράσει, αν του είχε παρ' ελπίδα διαφύγει τη στιγμή που ήταν στραμμένος στη διπλανή παρέα. Αρχισε να εκνευρίζεται. Δεν του άρεσε η ασυνέπεια κι ιδιαίτερα αυτή που άφηνε τους άλλους να περιμένουν. Το θεωρούσε προσβολή, αγένεια, ασυγχώρητη χοντρά­δα να κατασπαταλάς τον χρόνο του άλλου. Να τον κα-ταχράσαι έτσι από αμέλεια, από ένα ενδόμυχο «δεν βαριέσαι, δεν χάθηκε ο κόσμος». Σχημάτισε τον αριθ­μό του τηλεφώνου της στο κινητό και εκνευρίσθηκε ακόμη πιο πολύ όταν πληροφορήθηκε ότι ο συνδρομη-

132

Page 131: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τής του το είχε απενεργοποιημένο... «ωραία, πολύ ωραία» ψιθύρισε σφίγγοντας τα δόντια.

Ανασηκώθηκε και βγήκε στο πεζοδρόμιο ψάχνοντας μέσα στο σύθαμπο να την εντοπίσει. Μάταια. Να της έτυχε κάτι; Όμως τι; Εφημερία δεν είχαν, γι ' αυτό άλλωστε είχαν συμφωνήσει να περάσει να τον πάρει. Η αλήθεια είναι ότι τον έστηνε κατά καιρούς στα ρα­ντεβού τους, όμως τουλάχιστον έπαιρνε, έστω την τε­λευταία στιγμή, τηλέφωνο για να του ανακοινώσει το έκτακτο γεγονός που την εμπόδιζε στη συνέπειά της. Αυτή τη φορά η καθυστέρησή της πλησίαζε τα πενή­ντα λεπτά. Άρχισε ν' ανησυχεί, μην της είχε συμβεί κάτι πιο σοβαρό. Αραιά και πού παραπονιόταν για κάτι ζαλάδες, στις οποίες όμως δεν έδινε σημασία παρ' όλο που ήταν γιατρός ανάμεσα σε γιατρούς κάθε μέρα. Τηλεφώνησε στο νοσοκομείο. Τον ενημέρωσαν ότι είχε φύγει. Δεν μπορούσαν να τον πληροφορήσουν πριν πόση ώρα. Τηλεφώνησε στο σπίτι τους. Άφησε το τηλέφωνο να χτυπήσει είκοσι φορές μετρώντας τες μία προς μία με την κρυφή ελπίδα κάθε φορά «τώρα θα το σηκώσει». Καμιά ανταπόκριση. Προφανώς και η κυρα-Ελένη θα είχε φύγει. Το τηλέφωνο συνέχιζε μόνο του να επαναλαμβάνει το οικείο, το αφόρητο σή­μα της κλήσης.

Περίμενε βυθισμένος μέσα στις πιο απίθανες υποθέ­σεις ακόμη μισή ώρα. Ήταν πια σίγουρος για το χει­ρότερο. Ζωσμένος από μαύρες σκέψεις αποφάσισε να

133

Page 132: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

επιστρέψει μόνος του. Ίσως ήδη κάποιοι να τον ανα­ζητούσαν. Βρήκε εύκολα ταξί και κούρνιασε στην πί­σω θέση παρά τη συνήθειά του να κάθεται δίπλα στον οδηγό. Ο ταξιτζής επιχείρησε ν' ανοίξει δύο φορές κουβέντα. Ο Οδυσσέας δεν του άφησε περιθώρια με την απόλυτη σιωπή του. Αρκέσθηκε μόνο να τον πα­ρακαλέσει να χαμηλώσει την ένταση του ραδιοφώνου προφασιζόμενος έναν αφόρητο πονοκέφαλο.

Έφθασε στο σπίτι του με την κρυφή ελπίδα να τη βρει εκεί αραγμένη σε μια πολυθρόνα με τα πόδια τε­ντωμένα και τα παπούτσια της πλαγιασμένα δίπλα στις πατούσες της, καθώς θα ανοιγόκλεινε πάνω κάτω τα ταλαιπωρημένα δάχτυλά της. Ήλπιζε επί ματαίω. Το σπίτι θεοσκότεινο έσβησε κάθε ελπίδα προτού καν ανοίξει την πόρτα της αυλής τους.

Έπεσε στον καναπέ δίχως διάθεση να βάλει μουσι­κή, όπως συνήθιζε μόλις επέστρεφε στο καταφύγιό του. Αποφάσισε να πάρει σβάρνα στο τηλέφωνο όλους τους φίλους τους μήπως και μάθει κάτι που δεν γνώ­ριζε ο ίδιος και στη συνέχεια τα εφημερεύοντα νοσο­κομεία, την αστυνομία, την τροχαία, ήταν αδύνατο να κάθεται μοιρολατρικά με σταυρωμένα χέρια. Αμφιτα-λαντεύτηκε. Μήπως γινόταν υπερβολικός; Προσπάθη­σε να ελέγξει τους φόβους του, τα σενάρια του κακού που τον βασάνιζαν τριβελίζοντας το μυαλό του. Να απωθήσει το φόβο του για όσα προσπαθούσε ν' ανι­χνεύσει ανάμεσα στις ζαλάδες της και στο ακραίο εν-

134

Page 133: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δεχόμενο, σ' ένα ατύχημα τροχαίο. Προσπάθησε να τρέξει με το μυαλό του σε άλλους πιθανούς λόγους, σε ό,τι σημαντικό είχε συγκρατήσει στο μυαλό του τον τελευταίο καιρό από τη Μαρία.

Και τότε σαν να έλαμψε ξαφνικά μια αποξεχασμένη γωνιά στη μνήμη του, θυμήθηκε ένα περιστατικό που ο ίδιος είχε προσπεράσει, φροντίζοντας όσο πιο γρήγορα να το υποβαθμίσει και να το ξεχάσει. Ήταν στις διακο­πές του περασμένου καλοκαιριού όταν για λίγες μέρες είχαν ξεστρατίσει από τα αρχικά σχέδιά τους και είχαν βρεθεί στη Χαλκιδική. Το φυσικό περιβάλλον, η περι­ποίηση, η συνολική ποιότητα διαμονής, αρκούσαν για να περάσεις λίγες αξέχαστες ημέρες. Ωστόσο γρήγορα ανακάλυψαν ότι τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Από το πρώτο κιόλας απόγευμα διαπίστωσαν ότι στη διπλανή βεράντα οι ένοικοι, ένα μάλλον νεότερο ζευγάρι, γκρί­νιαζε συνέχεια και, χωρίς να υψώνουνε τους τόνους, διαπληκτιζόταν για την ποιότητα της σχέσης τους, απαριθμώντας περιστατικά και επιρρίπτοντας ευθύνες εναλλάξ ο ένας στον άλλον. Κάθε απόγευμα στο λιό­γερμα, όταν έπεφτε η κάψα του ήλιου και δρόσιζε λι­γάκι, λες και ξυπνούσαν από την απομεσημεριάτικη ραστώνη και κάθονταν στον αργαλειό της αμοιβαίας εμπάθειας, των κάθε λογής απωθημένων. Κάθε από­γευμα σαν να 'ταν μέρος αναπόσπαστο της καθημερινό­τητάς τους επαναλαμβανόταν σε παραλλαγές μία σκη­νή που ευτέλιζε και τους δυο τους.

135

Page 134: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Οι δυο τους προσπαθούσαν να ρεμβάσουν με τις αποχρώσεις των χρωμάτων του ουρανού, της θάλασ­σας, των πεύκων, χωρίς την παραμικρή διάθεση να τα στερηθούν απομακρυνόμενοι από τη βεράντα. Ανα­ρωτιόντουσαν μονάχα, αν όσα άκουγαν ήταν αληθινά, προς τι συνέχιζαν οι γείτονες τους να ζουν μαζί, μια και δεν φαινόταν να έχουνε παιδιά που ενδεχομένως θα τους κρατούσαν στον συμβιβασμό να παραμένουν παντρεμένοι.

Την παραμονή της αναχώρησής τους πήγαν σε μια από τις ψαροταβέρνες του Μαρμαρά όπου απόλαυσαν φρέσκο ψάρι. Κι εκεί προς το τέλος της βραδιάς στρά­φηκε κάποια στιγμή η Μαρία προς το μέρος του και ήρεμα σαν να μονολογούσε είπε:

«Μη νομίζεις... Κι ανάμεσά μας η απόσταση έχει μεγαλώσει. Εσύ στον κόσμο σου, εγώ στο νοσοκομείο μου. Η διαφορά είναι ότι εγώ παρά τον φόρτο μου νοιάζομαι και για το σπίτι και για σένα, νιώθω να σε υπηρετώ συνέχεια και με χαρά το κάνω... Όμως από τη δική σου πλευρά βλέπω ότι λίγα πράγματα πια παίρνω. Είσαι πάντα χαμένος στις προσωπικές σου επιλογές, στις ακαδημαϊκές προτεραιότητές σου, στα διαβάσματα και στις μουσικές σου».

Είχε μείνει άναυδος, δυσκολευόταν να πάρει ανάσα. Την κοίταζε κατάματα προσπαθώντας να συνειδητο­ποιήσει τι του είχε πει. Να συλλάβει το μέγεθος της μομφής, το βάρος της κατηγορίας. Ένιωθε να τον πνί-

136

Page 135: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

γει η αδικία και η πίκρα. Πίστευε βαθιά ότι όχι μόνο τη νοιαζόταν και την αγαπούσε, αλλά και ότι με κάθε ευκαιρία της το έδειχνε στα μικρά και στα μεγάλα που έφερνε η καθημερινότητα ή μια έκτακτη συγκυρία. Αρνήθηκε να υπερασπιστεί τον εαυτό του, πολύ περισ­σότερο να απαντήσει με αντεγκλήσεις. Αρκέστηκε να βγάλει βεβιασμένα ένα γελάκι έκπληξης και είπε:

«Μα, τι λες; Σε επηρέασαν οι διπλανοί μας με τα χάλια τους; Δηλαδή, τι θα ήθελες;»

Και εκείνη του απάντησε αυθόρμητα. «Περισσότε­ρη προσοχή. Λίγο περισσότερη προσοχή».

Το βράδυ ξάπλωσαν αμίλητοι, αυτός καπνίζοντας απανωτά, εκείνη με την πλάτη γυρισμένη προς το μέρος του να νιώθει εξάψεις, να μην μπορεί να κλείσει μάτι.

Επιστρέφοντας στην Αθήνα είχε κάνει την εκτίμηση ότι ίσως κάποια ίχνη φθοράς στη σχέση τους αναπό­φευκτα καταγράφονταν με το πέρασμα του χρόνου. Όμως η αναπάντεχη μομφή της δεν ευσταθούσε. Αργότερα κατέληξε ότι μάλλον θα έπρεπε να της δεί­χνει περισσότερη προσοχή.

Τώρα ανέτρεχε στους έξι μήνες που είχαν μεσολα­βήσει και διαπίστωνε, ομολογούσε ότι σε τίποτα δεν είχε αλλάξει τον τρόπο ζωής του. Επαναβεβαίωνε την πεποίθησή του ότι αγαπούσε τη Μαρία, τη νοιαζόταν, το έδειχνε σε κάθε ευκαιρία, όμως αυτό που εννοούσε εκείνη με την «περισσότερη προσοχή» μάλλον δεν της το είχε προσφέρει.

137

Page 136: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Αναστέναξε βαθιά. Άνοιξε την εφημερίδα του για να δει ποια ήταν τα εφημερεύοντα νοσοκομεία.

Την ίδια στιγμή άκουσε το κλειδί να γυρίζει στην κλειδωνιά της εξώπορτάς τους και είδε τη Μαρία σώα και αβλαβή μ' ένα χαμόγελο να εμφανίζεται στο άνοιγ­μά της. Δεν πρόλαβε να ανακουφιστεί από την εμφάνισή της. Όλη η αγωνία του μετατράπηκε σε οργή. Προσπά­θησε να συγκρατηθεί και περιορίστηκε ν' αναφωνήσει.

«Έλεος. Έλεος!» «Τι συμβαίνει;» ρώτησε η Μαρία με έκδηλη απορία. «Τι συμβαίνει; Με έστησες δύο ώρες και πήγα να

τρελαθώ. Το τηλέφωνο τι το έχεις;» Η Μαρία άφησε την τσάντα της να πέσει κι έφερε

το χέρι της στο στόμα. Κατέβασε το κεφάλι της και σχεδόν ψιθύρισε:

«Είχαμε ένα έκτατο περιστατικό και ξεχάστηκα τε­λείως. Να με συγχωρείς, τι άλλο να πω!»

Ο Οδυσσέας κούνησε το κεφάλι του με μια γκριμά­τσα που έδειχνε όλη την απογοήτευσή του από τη συ­μπεριφορά της.

«Αδυνατώ να σε παρακολουθήσω όταν μου λες έτσι απλά ότι ξεχάστηκες τελείως» είπε και ξεφύσηξε τον καπνό απ' το πουράκι του σαν φουγάρο. Ήθελε να προσθέσει «για ποιο έκτακτο περιστατικό μου μιλάς, αφού τηλεφώνησα στο νοσοκομείο και είχες φύγει»,

138

Page 137: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

όμως συγκρατήθηκε για να μην αμφισβητήσει την ει­λικρίνεια της. Η Μαρία αντί άλλης απάντησης τον ρώτησε ήρεμα: «Να σου φτιάξω ένα τσάι;» και βγά­ζοντας τα παπούτσια της χάθηκε στην κουζίνα δίχως να περιμένει την απάντησή του.

Ο Οδυσσέας έβραζε μέσα του. Του ήταν αδιανόητο το μέγεθος της αδιαφορίας της απέναντι του. Αυτό σή­μαινε η έκφραση «ξεχάστηκα τελείως». Προσπάθησε να ηρεμήσει και κατέφυγε στα μηχανήματα ήχου πιά­νοντας το πρώτο cd που βρήκε μπροστά του. Όμως η έκπληξη, η απορία, δεν μπορούσαν να καταλαγιάσουν. Λεπτό προς λεπτό η πίκρα όλο και σωρευόταν.

Εμφανίσθηκε η Μαρία με το τσάι κι ένα μπολ με τα αγαπημένα του μπισκότα. Περιποιητική του έφερε ένα καθαρό τασάκι και κάθισε δίπλα του πλέκοντας πάνω από τα γόνατα τα δάχτυλά της. Τον κοίταξε κατάμα­τα περιμένοντας να συναντήσει τη ματιά του. Ο Οδυσ­σέας που γνώριζε τους κώδικες της σιωπηλής επικοι­νωνίας τους την ενθάρρυνε ανυποψίαστος λέγοντας:

«Έλα, πες το!» Ακολούθησε μια σιωπή που μαρτυρούσε τις ανα­

στολές της Μαρίας. Όμως όχι για πολύ. Πήρε μια βαθιά ανάσα στυλώνοντας τη μέση της και με ήρεμη φωνή του απάντησε:

«Με ξέρεις. Δεν μ' αρέσει να κρύβομαι... Φεύγο­ντας από το νοσοκομείο συνάντησα τον Μιχάλη στον διάδρομο. Μου πρότεινε να πάμε να πιούμε έναν κα-

139

Page 138: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

φέ. Ένιωθα ότι το είχα ανάγκη. Δεν κατάλαβα πώς πέρασε η ώρα. Τη συνάντησή μας την είχα πράγματι ξεχάσει γι ' αυτό και δεν τηλεφώνησα».

Ο Μιχάλης, συμφοιτητής και συνάδελφός της, ήταν το τελευταίο φλερτ της πριν γνωριστούν. Ανύπαντρος εκ πεποιθήσεως δεν είχε πάψει όλα αυτά τα χρόνια σε κάθε ευκαιρία να τη γυροφέρνει μήπως κι εκείνη ενδώ­σει. Σαν ένα στοίχημα με τον εαυτό του μέχρι να την καταφέρει. Εντούτοις η Μαρία ομολογούσε ότι παρά τα ελαττώματά του τον έβρισκε γοητευτικό. Και μάλι­στα κάθε τόσο συναντιόντουσαν για έναν καφέ, πράγμα που ο ίδιος είχε δηλώσει ότι τον ενοχλούσε. Τον ενο­χλούσε αυτό το πρόσωπο που δίχως αναστολές ερωτο-τροπούσε. Τον ενοχλούσαν κι οι έξοδοι μαζί του, σαν να 'ταν μια σχέση παράπλευρη προς τη δική τους, ακίνδυνη, ισχνή ή όπως στο διάολο την ονόμαζε η ίδια. Ή μήπως ήταν κάτι παραπάνω;

Ο Οδυσσέας ξέπνοος, με το κεφάλι του γερμένο πλάι, τα χέρια κρεμασμένα, την κοίταζε σαν δένδρο απολιθωμένο:

«Αυτό μάλιστα. Τώρα με καθησύχασες» ψέλλισε σκυθρωπός και δεν συνέχισε. Τι να της πει; Να κάνει σκηνή ζηλοτυπίας; Έφερε στο μυαλό του και πάλι τη στιχομυθία τους την τελευταία βραδιά της παραμονής τους στον Μαρμαρά. Τα δύο λόγια της που ήταν αρ­κετά για να δηλώσουν ότι η Μαρία ένιωθε ένα έλ­λειμμα στη σχέση τους, ένα πρόβλημα που δεν είχε

140

Page 139: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

εκτιμήσει στις πραγματικές του διαστάσεις. Και να που τώρα αποκόμιζε τις συνέπειες του.

Η Μαρία τον κοιτούσε σιωπηλή με μια έκφραση σαν να προσπαθούσε ν' ανιχνεύσει τι σκεφτόταν ή του­λάχιστον σαν να προβληματιζόταν για κάτι που την απασχολούσε. Αιφνιδίασε τον Οδυσσέα απλώνοντας το χέρι της κι ανάβοντας ένα πουράκι. Πνίγηκε στην πρώτη ρουφηξιά, έδιωξε με αποστροφή τον καπνό από το πρόσωπό της, όμως δεν υποχώρησε, το κράτησε ανάμεσα στα δάχτυλά της. Πήρε μια βαθιά αναπνοή και τον ρώτησε:

«Μπορείς να με ακούσεις;» Δίχως να περιμένει απάντηση προχώρησε σ' έναν

μονόλογο περισσότερο εξομολογητικό παρά με διάθε­ση και ύφος να καταγγείλει.

«Νιώθω εδώ και καιρό η ζωή μου μέρα με την ημέρα να στεγνώνει, οι επιθυμίες μου να συρρικνώνο­νται κι όσες επιβιώνουν να μη βρίσκουν ανταπόκριση. Να μην μπορώ ν' αντλήσω κάποια χαρά, ένα ξεπετά-ρισμα από την ικανοποίησή τους. Αναλώνω τον πε­ρισσότερό μου χρόνο στο νοσοκομείο. Νοιάζομαι σαν να έχω κάθε φορά έναν δικό μου άνθρωπο στο χει­ρουργείο κι ας είναι πρόσωπα άγνωστα, περαστικά για λίγες ώρες. Όμως αυτή η σχέση είναι μια σχέση απρόσωπη, που στηρίζεται μόνο σε μια αίσθηση καθή­κοντος και υψηλής ευθύνης. Στο τέλος της ημέρας αυ­τό που μένει είναι η εξάντληση από την εγρήγορση,

141

Page 140: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

την προσπάθεια, την ευθύνη. Μια δυσβάσταχτη πραγ­ματικότητα αν την αναλογιστείς να γεμίζει τη ζωή σου επί είκοσι και παραπάνω χρόνια. Μόνο αντίβαρο σ' αυτήν την κατάσταση θα μπορούσα να έχω εσένα και τις λίγες ώρες που περνώ μαζί σου στο σπίτι. Σ' ένα σπίτι όμως που όσο κι αν το φροντίζει δυο φορές την εβδομάδα η Ελένη, όσο κι αν εσύ έχεις αναλάβει τα ψώνια ή κάποιες εξωτερικές δουλειές, δεν παύει να έχει ανάγκη και τη δική μου καθημερινή φροντίδα.

»Άλλους δεν έχουμε στον κόσμο. Οι δικοί μας έχουν φύγει. Παιδιά δεν ήθελες και ομολογώ ποτέ μου δεν επέμεινα. Το δέχτηκα τότε δοσμένη στο λει­τούργημά μου και στη δική σου επιθυμία. Αναρωτιέ­μαι αν ήταν σωστή η απόφασή μας».

Έμεινε για λίγο σκεπτική. Σηκώθηκε από τη θέση της, έσυρε τις παλάμες της στο μέτωπο προς τους κροτάφους, τράβηξε προς τα πίσω τα κοντοκομμένα μαλλιά της. Ακούμπησε στον τοίχο όρθια με τα χέρια σταυρωμένα πίσω από τη μέση και προσπαθώντας να δώσει έμφαση στα λόγια της έβγαλε από μέσα της τον βαθύτερό της πόνο.

«Οι δυο μας είμαστε η οικογένειά μας. Δώδεκα χρόνια μαζί δεν είναι και λίγα, αν σκεφθεί κανείς τι έχουμε δώσει ο ένας στον άλλο. Όμως όσο περνάει ο καιρός βλέπω όλο και πιο συχνά να γίνεσαι απόμα­κρος' να υπάρχεις στο σπίτι μας, όμως να αποσύρεσαι από την προσωπική μας σχέση. Η συναναστροφή μας,

142

Page 141: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ ϊ Ο Ζ Ω Ε Σ

η επικοινωνία μας με γέμιζαν, ομόρφαιναν τον κόσμο και την καθημερινότητά μας. Η απουσία τους που τό­σο με πληγώνει δείχνει ότι και τώρα, παρά την όποια φθορά που όλοι προεξοφλούν με το πέρασμα του χρό­νου, εγώ τις έχω ανάγκη ως μόνη πραγματική πνοή ζωής σε μια πραγματικότητα ρουτίνας. Τις έχω τόσο ανάγκη, ώστε να κλείνω τα αυτιά μου ή να προσπερ­νώ κουτσομπολιά ή υποψίες με τις οποίες καλοθελη­τές φροντίζουν από ενδιαφέρον, έγνοια ή εμπάθεια να φιτιλιάζουν την εμπιστοσύνη μου σ' εσένα. Την εμπι­στοσύνη μου ότι τίποτα σοβαρό δεν απειλεί να ανα­τρέψει ό,τι έχουμε καταφέρει και μας δένει.

»Όμως σ' το είπα και το καλοκαίρι στον Μαρμαρά. Νιώθω να μην παίρνω πια προσωπικά από σένα αυτά που κάποτε έκαναν τη σχέση μας ξεχωριστή, της έδι­ναν μια ιδιαίτερη ποιότητα κι ένα νόημα στη ζωή μου. Προσφέρεις γενναιόδωρα σ' ένα ανώνυμο θολό σύνολο που λέγεται σύζυγος και σπίτι μέσα από μια συνήθεια, ένα καθήκον. Κι όταν η προσφορά προσωποποιείται, αυτό συμβαίνει μέσα από δικές σου ανάγκες και κριτή­ρια, συχνά παρορμητικά, χωρίς να ασχολείσαι για το τι, το πότε και το πώς έχω εγώ κάτι ανάγκη. Από τα μικρά καθημερινά έως τα πιο σημαντικά είσαι όλο και πιο συχνά απών. Μιλάμε πια για να διεκπεραιώνουμε πολιτισμένα, δίχως εντάσεις, την καθημερινότητά μας. Όλα αυτά έκλεισα τότε σε μια φράση λέγοντας ότι σου ζητώ λίγο περισσότερη προσοχή».

143

Page 142: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Η Μαρία σταμάτησε τον μονόλογό της κι έπεσε σε μία πολυθρόνα αποκαμωμένη, προσπαθώντας να ξανα­νάψει το σβησμένο της πουράκι. Σαν να θυμήθηκε ξαφ­νικά κάτι επουσιώδες, δίχως ν' αλλάξει στάση συμπλή­ρωσε: «Όσο για τον Μιχάλη... Είναι κάτι τόσο αθώο αλλά και σημαντικό. Κάτι που έρχεται από τον έξω κόσμο τώρα στα σαράντα εννιά μου χρόνια για να με πείθει ότι με επιθυμούν ακόμη ως γυναίκα. Η τελευ­ταία ένεση για τη γυναικεία αυτοπεποίθησή μου».

Ο Οδυσσέας άκουγε σιωπηλός, άκουγε και σκεφτό­ταν. Τα πράγματα μιλούσαν από μόνα τους και τα δι­κά του λόγια περιττεύαν. Όσο για τον Μιχάλη.. . Αναλογίσθηκε αν η γνωριμία του με τη Ράνια κι η συ­ναναστροφή μαζί της ήταν ισοδύναμης βαρύτητας ατό­πημα. Ο ίδιος είχε τη συνείδησή του ήσυχη για τη στάση που είχε κρατήσει, παρά την πρωτόγνωρη έλξη που είχε νιώσει απέναντι της. Ομολόγησε ωστόσο στον εαυτό του ότι δεν είχε τολμήσει ν' αποκαλύψει με ειλι­κρίνεια, έστω τα όσα αθώα είχαν συμβεί σ' εκείνο το τριήμερο στις Βρυξέλλες.

Το συμπέρασμα ήταν πάντως ένα: Και οι δυο τους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ανίχνευαν το τοπίο έξω από τον κόσμο της δικής τους σχέσης. Συνειδητοποίη­σε μ' αυτήν τη σκέψη ότι κάτι σημαντικό είχε αλλάξει μέσα τους κι ανάμεσά τους. Όμως δεν έβρισκε εκείνη τη στιγμή τη δύναμη και τον τρόπο ν' αντιδράσει. Αφέθηκε στην παραδοχή αυτής της διαπίστωσης και

144

Page 143: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

στην αποδοχή της νέας κατάστασης σαν να 'ταν κάτι φυσικό, κάτι ίσως αναπόφευκτο με το πέρασμα του χρόνου. Αναπόφευκτο και μελαγχολικό.

Στο τέλος αναρωτήθηκε: Να 'τανε άραγε κι αυτή η στάση του, αυτή η αποδοχή, μια εκδοχή της ελ­λειμματικής προσοχής που του είχε έτσι επιγραμματι­κά προσάψει η Μαρία;

Μέχρι αργά το βράδυ αδυνατούσε να βγει από την περιδίνηση στην γκρίζα πραγματικότητα που έβλεπε να αποκαλύπτεται μπροστά του. Ανέτρεξε στην πορεία του γάμου του με τη Μαρία. Δεν δυσκολεύθηκε παρά την άσχημη διάθεσή του να επιβεβαιώσει με νηφαλιό­τητα τον απολογισμό στον οποίο κι άλλες φορές είχε καταλήξει. Δεν είχε παράπονο ούτε από τον δεύτερό του γάμο μετά τον θάνατο της Άννας. Τόσα χρόνια χωρίς κάποιο πρόβλημα να τους έχει τραυματίσει, τό­σα χρόνια αγάπης κι έγνοιας, τους είχαν δέσει σε μια σχέση βαθιάς συντροφικότητας. Είχαν κατακτήσει πο­λύ γρήγορα ένα αξιοζήλευτο επίπεδο επικοινωνίας. Δεν δυσκολεύτηκαν να συνεννοηθούν και μέσα από τις ιδέες και τις αντιλήψεις τους να ταιριάξουν. Όμως εδώ και καιρό είχαν αραιώσει εκείνες οι συζητήσεις που τους έφερναν τόσο κοντά, ακόμη κι όταν στο τέλος καθένας κρατούσε τη δική του γνώμη. Η σχέση τους έχανε με τον καιρό την τόσο αναγκαία, την τόσο ζωτική επικοι­νωνία, όπως του είχε προσάψει η Μαρία.

Ή μήπως δεν ήταν έτσι; Μήπως υπήρχε αντίλο-

145

Page 144: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

NIKΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γος; Ότι η σχέση τους πια ήταν τόσο διαφανής κι από τις δύο πλευρές της, ο άλλος τόσο γνωστός τόσο προβλέψιμος, ώστε περίσσευαν όλο και πιο συχνά τα λόγια. Κι όταν ακόμη ήταν αναγκαία, είχαν πια ανα­πτυχθεί κώδικες σιωπηλής επικοινωνίας που έστω με νεύματα ή συμπυκνωμένα νοήματα συνεννοούνταν. Ιδίως όταν καταπονημένοι από μια δύσκολη ημέρα, και δεν ήταν λίγες, επέστρεφαν στο σπίτι.

Όμως για πρώτη φορά αναρωτήθηκε πόσοι συμβι­βασμοί είχαν απαιτηθεί μέχρι να φθάσουν σε τούτο το σημείο. Σιωπηροί, μικροί συνήθως συμβιβασμοί, όμως συμβιβασμοί. Πόσα πράγματα λειτουργούσαν πια μέσα από αυτοματισμούς και λιγότερο από επιλογές ενσυνεί­δητης προσφοράς κι αγάπης. Σαν Ερινύα ερχόταν και επανερχόταν το έλλειμμα προσοχής που η Μαρία του είχε προσάψει. Αναλογίσθηκε δυσφορώντας την ερωτι­κή έλξη που με τον καιρό απέναντι της υποχωρούσε. Το προσωπικό του πάθος που προ πολλού είχε σβήσει και την αδυναμία του, αυτή τη μη αναστρέψιμη αδυνα­μία όσο κι αν αυτός το επιθυμούσε, να το αναστήσει.

Κι ακόμα, αν η σχέση τους γέμιζε τουλάχιστον εκεί­νον στο σύνολό της, αν του έδινε αυτή την αίσθηση πληρότητας που δεν ήταν αυτονόητη με όσα άκουγε κάθε τόσο, πώς μπορούσε να εξηγηθεί ότι είχε ξετρελα-θεί σαν έφηβος με τη Ράνια. Μπορούσαν τα οποιαδή­ποτε θέλγητρα του παρουσιαστικού της να τον είχαν φέρει από μόνα τους σε μια τέτοια κατάσταση, αν ο

146

Page 145: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ίδιος δεν είχε ωριμάσει με τον καιρό σε μια κατεύθυνση απομάκρυνσης από τη Μαρία που τον οδηγούσε να ξε-νοκοιτάζει;

Και η ιστορία της με τον Μιχάλη; Ήταν καθησυ­χαστική ή αντιθέτως ανησυχητική η απάντησή της παρά τον χαρακτηρισμό που πρόβαλλε εκείνη ότι ήτα­νε αθώα. Σκεφτόταν μήπως με όλα αυτά είχε υπερ­βάλει στις απαισιόδοξες διαπιστώσεις του για τη σχέ­ση της με τον Μιχάλη και μόνο μια καλοκρυμμένη ζήλια που δεν είχε παραδεχθεί ούτε στον εαυτό του τον είχε οδηγήσει σε εξωπραγματικά συμπεράσματα.

Περιφερόταν για κάμποση ώρα άσκοπα στους χώ­ρους του σπιτιού καπνίζοντας, μ' ένα κονιάκ στο χέρι. Παράπαιε έτσι ανάμεσα σε στενάχωρες σκέψεις και στον αντίλογό τους, χωρίς να ξέρει πού να σταθεί για να ισορροπήσει. Κατάφερε τουλάχιστον εξαντλημένος από τη βάσανο των αμφιβολιών του να κλείσει μάτι.

Ξημέρωσε μια ηλιόλουστη ημέρα. Ο Οδυσσέας από­διωξε με αποφασιστικότητα τις σκέψεις της προηγουμέ­νης που τον κύκλωναν και απειλούσαν να τον συνεπά­ρουν, μόλις έριξε δύο χούφτες νερό στο πρόσωπό του. Η Μαρία ως συνήθως είχε φύγει χαράματα για το νο­σοκομείο. Φτιάχνοντας το τσάι του βρήκε στον πάγκο της κουζίνας έναν μακροσκελή κατάλογο με τα ψώνια που ως συνήθως του ανέθετε να κάνει, σύμφωνα με την κατανομή των ευθυνών τους μέσα στο σπίτι. Είχε όμως κι ο ίδιος τις προτιμήσεις του και συμπλήρωσε

147

Page 146: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στο τέλος δυο τρεις λιχουδιές, τυριά της προτίμησης του, κουραμπιέδες και μελομακάρονα. Βασάνισε το μυαλό του προς στιγμή, όμως δεν μπόρεσε να καταλή­ξει. Αρκέσθηκε γι' αυτό να σημειώσει: «Κάτι για τη Μαρία».

148

Page 147: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

6

ΟΟδυσσέας πέρασε την εβδομάδα πριν απ' τα Χριστούγεννα σκυμμένος πάνω από έγγραφα, σημειώσεις και απομαγνητοφωνημένες καταθέ­

σεις μετά την τελευταία του επίσκεψη στα Σκόπια, προκειμένου να ολοκληρώσει την τριμηνιαία έκθεση του προς τις υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δεν παρέλειψε να κατεβεί και στο πανεπιστήμιο συνεπής σε κάποια διοικητικά καθήκοντά του. Τα απογεύματα μέ­χρι να έρθει η Μαρία — και πάντως μέχρι τις ειδήσεις των εννέα, οπότε και άνοιγε πρώτη φορά την τηλεόρα­ση — διάβαζε από τα βιβλία κυρίως πολιτικής επιστή­μης και κοινωνιολογίας που είχε στοιβαγμένα δίπλα στο κρεβάτι του. Όμως τις μέρες αυτές είχε ξεστρατί­σει. Ανακάλυπτε μετά από πολλά χρόνια και πάλι τον Πλούταρχο, ενώ εντρυφούσε εναλλάξ με αφοσίωση πά­νω στον Εκπατρισμένο του Τοντόρωφ που του είχε χα­ρίσει ο φίλος του ο Γκιώνης.

149

Page 148: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Συγχρόνως τον συντρόφευε ώρες ατέλειωτες η μου­σική από τα τελευταία cd που είχε αποκτήσει, χωρίς να παραμελεί να επισκέπτεται αραιά και πού το ψυγείο στην αναζήτηση κάποιας λιχουδιάς ή να προσφεύγει στο κουτί με τα σοκολατάκια που επιμελώς, αλλά ανε­πιτυχώς, είχε κρυμμένα η Μαρία στη βιβλιοθήκη πίσω από τον Προυστ. Στα διαλείμματά του έβγαινε στον κήπο για μικροφροντίδες, ιδιαίτερα στα κυκλάμινα που έδιναν χρώμα στο χειμωνιάτικο σκηνικό του. Απολάμ­βανε τις μέρες της μοναχικότητάς του στο σπίτι που επιβεβαίωναν και αντάμειβαν τη βαθύτερη επιθυμία του να απομακρυνθεί από την πραγματικότητα της πα­νεπιστημιακής απασχόλησής του. Μέσα του ωρίμαζε η σκέψη να καθίσει και να αφοσιωθεί στην έρευνα και στη συγγραφή μιας πραγματικά ολοκληρωμένης βιο­γραφίας για τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Μεμφόταν την ελληνική συγγραφική παραγωγή που σε αντίθεση με άλλες χώρες δεν έδειχνε ενδιαφέρον για τις βιογρα­φίες. Όσο για να επιχειρήσει το δεύτερο δειλό βήμα του στην πεζογραφία, αυτό το κρατούσε προς το παρόν μυστικό επτασφράγιστο ακόμη και από τη Μαρία.

Τετάρτη αργά το απόγευμα μπήκε στο σπίτι η Μαρία εξουθενωμένη. Απ' το βαθύ πρωί μέχρι πριν μία ώρα ήταν συνέχεια στο χειρουργείο. Ο Οδυσσέας δεν άντεξε και την επέκρινε πως αφηνόταν δίχως κά­ποια διαμαρτυρία σε τέτοια εξαντλητικά ωράρια.

«Να απαιτήσεις να πάρουν κι άλλη μία αναισθη-

150

Page 149: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σιολόγο» κατέληξε με ύφος κατηγορηματικό. «Μου φαίνεται ότι ζεις στους δικούς σου κόσμους»

τον αποπήρε επιτιμητικά εκείνη, μη μπορώντας καν να υψώσει τη φωνή της. Ο Οδυσσέας μαζεύτηκε και θέλησε ν' αλλάξει αμέσως θέμα.

«Το Σάββατο έρχονται Χριστούγεννα. Θα κάνουμε κάτι;» ρώτησε διστακτικά.

«Σου είπα ότι μου τηλεφώνησε η Έρση. Μας περι­μένουν το βράδυ με τους Αργυρίου».

«Δεν μου το είπες» αμύνθηκε ο Οδυσσέας. «Σ' το είπα, αλλά δεν με προσέχεις» επέμεινε η

Μαρία. «Δεν μου το είπες. Το είχες κατά νου, αλλά το ξέ­

χασες. Δεν σε κατηγορώ. Όμως αυτή είναι η αλήθεια» επέμεινε κι ο Οδυσσέας υψώνοντας τον τόνο της φωνής του.

«Να χαρείς, ας μην τσακωθούμε» παρακάλεσε η Μαρία.

Ο Οδυσσέας συμφώνησε και παραιτήθηκε από κάθε σκέψη να έχει αυτός τον τελευταίο λόγο.

«Έστειλες τα χρήματα για τους "Γιατρούς χωρίς Σύνορα";» τον ρώτησε μετά από μια μικρή σιωπή. Ο Οδυσσέας θυμήθηκε ξαφνικά αυτό που είχε αμελήσει μέσα στη φούρια να τελειώσει την έκθεσή του.

«Προτίθεμαι να τα στείλω αύριο» απάντησε με ύφος που δεν της άφηνε περιθώρια να του προσάψει ότι το είχε κι αυτό ξεχάσει.

151

Page 150: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Πάω να κάνω ένα μπάνιο, και σκέψου τι θες για τα Χριστούγεννα το μεσημέρι» είπε καθώς σηκωνόταν βαριεστημένα από την πολυθρόνα η Μαρία.

Ο Οδυσσέας δεν δυσκολεύτηκε να αποφασίσει. Όταν ήταν παιδί, ο πατέρας του φρόντιζε πάντα για μια γα­λοπούλα που τη γέμιζε και την έψηνε ο ίδιος. Παρά τις προσπάθειες του δεν τρωγόταν έτσι άνοστη και σκληρή που ήταν. Αντιθέτως η μητέρα του έφτιαχνε μια πουτίγκα μούρλια. Τουλάχιστον έτσι αποζημιω­νόταν. Σήμερα η γαλοπούλα του φαινόταν έτσι κι αλ­λιώς τεράστια για τους δυο τους. Ένα μπούτι γου­ρουνόπουλου στο φούρνο ίσως θα τους έπεφτε βαρύ, αφού το βράδυ θα έτρωγαν πλουσιοπάροχα στους φί­λους τους. Κατέληξε σ' ένα μικρό παπί που θα το έκανε με πορτοκάλια σύμφωνα με μια γαλλική συντα­γή που πάντα προτιμούσε. Τι άλλο, αναρωτήθηκε, θα μπορούσε να κάνει ενόψει των Χριστουγέννων.

Θυμήθηκε όταν ήταν στις πρώτες τάξεις του γυ­μνασίου, ίσως και μέχρι την τετάρτη τάξη, τις προ­σπάθειές του για να στήσει ένα παραμυθένιο περιβάλ­λον, εκτός από το χριστουγεννιάτικο δέντρο που φρό­ντιζαν όλοι μαζί στο σπίτι. Αγόραζε έγχρωμα σελο­φάν και σχεδίαζε με τον μαρκαδόρο παραστάσεις στην εσωτερική πλευρά των τζαμιών της σαλοτραπεζαρίας και του δωματίου του. Στη συνέχεια αποτύπωνε στα σελοφάν ό,τι είχε σχεδιάσει, τα έκοβε προσεκτικά με ένα ψαλιδάκι και τα επικολλούσε πάνω τους. Μια

152

Page 151: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α ΖΩΗ ΔΥΟ ΖΩΕΣ

δεύτερη ή και τρίτη επίστρωση βοηθούσε να δημιουρ­γηθούν σχηματικά απλουστευμένες χρωματικές απο­χρώσεις. Το ίδιο και με το τελευταίο πέρασμα με έγ­χρωμους μαρκαδόρους. Το αποτέλεσμα έδινε την εντύπωση ενός βιτρώ, ίσως κακότεχνου όπως πίστευε, αναμφισβήτητα όμως ενός βιτρώ. Κι οι παραστάσεις του δεν ήταν αναγκαστικά εμπνευσμένες από θέματα θρησκευτικά με φάτνη, μάγους ή αγγέλους. Ήταν δι­κής του έμπνευσης δημιουργίες, όπως το πλοίο φά­ντασμα του Ιπτάμενου Ολλανδού, ο σιδηρόφρακτος ιππότης πάνω στο άλογο του Ντύρερ, ο Ρήγας και η Ρήγισσα, πολύχρωμα αερόστατα, πύργοι, πυργίσκοι, επάλξεις και αψίδες. Η μητέρα του δυσανασχετούσε επειδή έτσι σκοτείνιαζε αφόρητα το σπίτι ή συχνά πυ­κνά από τους εσωτερικούς υδρατμούς που επικάθονταν στα τζάμια όλη τη νύχτα έσταζαν μαζί μ' αυτούς και τα χρώματα των μαρκαδόρων στο περβάζι κι έτρεχε κάθε πρωί αλαφιασμένη μ' ένα σφουγγαράκι για να τα σκουπίσει. Δυσανασχετούσε, γκρίνιαζε, όμως ποτέ της δεν είχε σκεφθεί να του το απαγορεύσει.

Ο Οδυσσέας θεώρησε παιδιάστικο να αναστήσει την παλιά του εκείνη συνήθεια και αρκέστηκε να περιορι­στεί στο στόλισμα του δέντρου που πράγματι είχε προγραμματίσει για την επομένη.

Η Μαρία επέστρεψε από το μπάνιο μέσα στο μπουρνούζι της και μ' ένα τουρμπάνι από πετσέτα στα μαλλιά της. Βρήκε τον Οδυσσέα να έχει φτιάξει

153

Page 152: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

λεπτεπίλεπτα περιποιημένα σάντουιτς με σολομό, σάλτσα άνηθου και από δίπλα βολβούς και αγγου-ράκια που τόσο αγαπούσε. Όμως δεν είχε όρεξη να φάει. Κάθισε δίπλα του σιωπηλή μ' ένα γιαούρτι στην αγκαλιά της και παρακολούθησαν μαζί τις ειδή­σεις. Στη συνέχεια πήρε το τηλεχειριστήριο και άρχι­σε να περιφέρεται από κανάλι σε κανάλι. Έντρομοι μπροστά στα όσα διαδραματίζονταν μεταξύ των «πα­ραθύρων», αδιάφοροι μπροστά στα σήριαλ που ξετυ­λίγονταν μπροστά τους, αδύναμοι καν να χαμογελά­σουν με τους γκροτέσκους διαλόγους που είχαν για στόχο να βγάλουν γέλιο, έκλεισαν την τηλεόραση και πήγαν νωρίς για ύπνο. Πριν καληνυχτιστούν ο Οδυσ­σέας πρόλαβε και είπε:

«Γράψε μου, αν θέλεις κάτι να ψωνίσω». «Θα σου πω» απάντησε η Μαρία και του ψιθύρισε

ένα καληνύχτα.

Πρωί πρωί της Παρασκευής τα κάλαντα ξύπνησαν τον Οδυσσέα. Τα υποδέχτηκε με ιδιαίτερη χαρά. Ζήτησε μάλιστα από τους πιτσιρικάδες να του υποσχε­θούν ότι θα τον επισκέπτονταν και για τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς. Λίγο αργότερα βρέθηκε σκαρφαλωμέ­νος σε μια σκάλα να στολίζει με χριστουγεννιάτικες μπάλες την αροκάρια του κήπου τους, τιμώμενο δέ­ντρο εκείνης της χρονιάς μετά από απόφαση που πήρε

154

Page 153: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α ΖΩΗ ΔΥΟ ΖΩΕΣ

επί τόπου. Κατέβηκε από τη σκάλα και θαύμασε το αποτέλεσμα των προσπαθειών του. Επέστρεψε στο χώρο του καθιστικού τους για να δει πώς φαινόταν κι από εκεί η θέα του στολισμένου δέντρου. «Θαύμα» μονολόγησε και εξόρμησε για τα υπόλοιπα σχέδιά του για την ημέρα εκείνη.

Το Πεζώ της Μαρίας που του το είχε υποσχεθεί τον περίμενε, παρά την ταλαιπωρία που θα υφίστατο η ίδια ψάχνοντας για ταξί. Φρόντισε πρώτα να στεί­λει το έμβασμα για τους «Γιατρούς χωρίς Σύνορα». Βγαίνοντας όμως από το Ταχυδρομείο ένιωσε ότι δεν ήταν ικανοποιημένος με τη χριστουγεννιάτικη καλή του πράξη. Έβρισκε ότι ήταν μια χειρονομία απρόσω­πη, διεκπεραιωτική, κάτι που συνήθιζαν με κάθε ευ­καιρία σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Δεν του αρ­κούσε. Ήθελε κι αναζητούσε κάτι που θα άγγιζε πιο άμεσα, εδώ και τώρα μέρες που ήταν, την ψυχή αυ­τών που θα δεχόντουσαν ανέλπιστα έστω τη μικρή προσφορά στον μίζερο μικρόκοσμό τους.

Όμως η φαντασία του, η επινοητικότητά του, τον είχαν εγκαταλείψει.. Σκέφτηκε προς στιγμή να γεμίσει μερικές τσάντες με τρόφιμα και κουραμπιέδες και να τις μοιράσει σε όσα παιδιά των φαναριών θα τύχαινε να συναντήσει, καθώς θα κατηφόριζε με το αυτοκίνη­το τη Μεσογείων. Αμφιταλαντεύτηκε, μετά από σκέ­ψη απόρριψε τη μόνη ιδέα που αυθόρμητα του είχε έρθει στο μυαλό. Έβρισκε την όλη χειρονομία σαν

155

Page 154: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μια ελεημοσύνη που θα εφησύχαζε τη δική του ανά­γκη γι' αυτούς που θα τη δέχονταν. Κάτι άλλο θα έπρεπε να είχε σκεφτεί. Να το είχε σκεφτεί εγκαίρως, να είχε αφιερώσει χρόνο, να το είχε προετοιμάσει. Ένιωσε άσχημα, χάλασε η διάθεσή του.

Κατευθύνθηκε στο σούπερ μάρκετ και χωρίς κέφι, σχεδόν με συμπλέγματα ενοχής, έκανε βιαστικά τα ψώνια που είχε στο χαρτί σημειωμένα.

Στον δρόμο της επιστροφής χτύπησε το κινητό του. Ήταν ο Άλκης. Μια ολόκληρη παρέα που μήτε εκεί­νος γνώριζε ακριβώς τη σύνθεση της σχηματιζόταν αυθόρμητα με τηλεφωνήματα φίλων και συναδέλφων για μια γιορτινή ουζοποσία λίγο μετά το μεσημέρι. Θεωρούσε αυτονόητο ότι δεν μπορούσε να απουσιάζει ο καλός του φίλος.

Ο Οδυσσέας δεν έδειξε να ενθουσιάζεται με την ιδέα. Άρχισε να προβάλλει ότι η κυρα-Ελένη είχε φύ­γει για τις γιορτές και ένα σωρό δουλειές τον περίμε­ναν στο σπίτι, να ρωτά και να ξαναρωτά ποιοι άλλοι θα ήταν στη μάζωξη εκείνη, να δείχνει σχεδόν απερί­φραστα ότι βαριόταν. Ο Άλκης που γνώριζε τα χούγια και την αναμενόμενη αντίδρασή του δεν υποχώρησε μπροστά στις δικαιολογίες που όπως τις χαρακτήρισε για να τον ταρακουνήσει «απέπνεαν μούχλα, σκέτη μούχλα». Στο τέλος ο Οδυσσέας υποχώρησε όταν πληροφορήθηκε ότι η συνάντηση θα γινόταν σε ένα ου­ζερί κοντά στη Στοά των Αθανάτων, πράγμα που θα

156

Page 155: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α ΖΩΗ ΔΥΟ ΖΩΕΣ

του έδινε την ευκαιρία να κάνει και μια βόλτα στην οδό Αιόλου, στην οδό Αθηνάς, στα πέριξ. «Επιτέλους» ανέκραξε ο Άλκης πριν κλείσει το τηλέφωνό του.

Απανωτά ξαναχτύπησε το τηλέφωνο του Οδυσσέα. Διάβασε στην οθόνη το όνομα της Ράνιας. Αναστατώ­θηκε κι αυτό ήταν αρκετό για να τον κάνει να διστάσει να της απαντήσει. Όσο οδηγούσε αναρωτιόταν γιατί την απέφευγε, τι φοβόταν από ένα απλό τηλεφώνημα μαζί της. Ήταν προφανές, κατέληξε, ότι δεν ενδιαφε­ρόταν έστω και για μια τέτοια επαφή μαζί της. Όμως μέχρι το επόμενο φανάρι που κοκκίνισε, σκεφτόταν ότι ποιος ξέρει, ίσως εμφανιζόταν στην παρέα και εκείνη. Η σκέψη αυτή ήταν αρκετή ώστε επιστρέφοντας στο σπίτι να περιποιηθεί με ιδιαίτερη επιμέλεια τον εαυτό του και το έστω σπορ παρουσιαστικό του. Αναζήτησε το αγαπημένο του πουκάμισο, σκούρο μπλε με διακρι­τικές βαθυκόκκινες ρίγες που σχημάτιζαν μικρά καρό. Ευτυχώς το βρήκε να κρέμεται καλοσιδερωμένο. Φρό­ντισε με τον ίδιο ζήλο και το υπόλοιπο ντύσιμό του. Στο τέλος αναρωτήθηκε σε τι προσέβλεπε όλη εκείνη η προετοιμασία. Θαύμασε την αντιφατικότητά του, τη μετάπτωσή του από τη νηφάλια αδιαφορία στη γλυκιά αναστάτωση που είχε νιώσει και ειρωνευόμενος τον εαυτό του ψιθύρισε «Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου».

Η βόλτα στο προπολεμικό εμπορικό κέντρο της Αθήνας, στα μαγαζιά με τις πραμάτειες τους σε κοινή θέα, τον έκαναν κάθε τόσο να κοντοστέκεται και να

157

Page 156: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

χαζεύει τα κάθε λογής εδώδιμα και αποικιακά με ιδι­αίτερο ενδιαφέρον στα μπαχαρικά και στα αρωματικά ή θεραπευτικά φυτά. Μέσα στην κοσμοσυρροή προχω­ρούσε σκουντώντας ή προσπερνώντας ανθρώπους κάθε ηλικίας από όλες τις φυλές ανατολής και δύσης. Ένας μικρόκοσμος πρωτόγνωρος που είχε αναπτυχθεί ρα­γδαία τα τελευταία χρόνια. Ξένιζε ν' ακούς γύρω σου γλώσσες άγνωστες σαν να 'σουν εσύ ο τουρίστας. Ανα­ρωτήθηκε πόσος καιρός θα χρειαζόταν μέχρι να ενσω­ματωθούν στην ελληνική κοινωνία δίχως κραδασμούς, χωρίς να γεννήσουν ρατσιστικά αντανακλαστικά, όπως ανθούσαν σε χώρες ανεπτυγμένες παρά τη μακραίωνη παράδοσή τους στη δημοκρατία.

Κάποιοι πλανόδιοι μικροπωλητές με φανταιζί παι­χνίδια και δωράκια Χριστουγέννων του έδωσαν μια ιδέα. Τώνισε απ' τον καθένα τους ό,τι έβρισκε μπρο­στά του για να τα προσφέρει στους συνδαιτυμόνες της ουζοποσίας. Πίστευε ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα διασκέδαζαν και θα χαζολογούσαν. Ο ίδιος κράτη­σε για τον εαυτό του κάτι πολύ πιο αξιόλογο από την ευρηματικότητα της στιγμής που είχε πρόχειρα γεννή­σει το μυαλό του. Κράτησε και συγκράτησε μέσα του μάτια ορθάνοιχτα, βλέμματα προσφοράς και προσδο­κίας, πρόσωπα που είχαν προλάβει να χαμογελάσουν, ματιές κλεφτές μήπως εμφανισθεί από κάπου το όρ­γανο της τάξης. Μουτράκια κατάξανθα ή μελαμψά στην πλειονότητά τους που ίσως ν' αγνοούσαν τι σή-

158

Page 157: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μαιναν Χριστούγεννα, αφού σε άλλον θεό πίστευαν κι άλλον προφήτη προσκυνούσαν, αλλά ήλπιζαν κι αυτά όπως και οι ομότεχνοι συμπατριώτες του ότι μπορού­σαν με τον μόχθο τους να βρούνε ένα καλύτερο αύριο στη ζωή τους.

Το μεζεδοπωλείο ήταν σχεδόν γεμάτο. Στη μια πλευρά του μια σειρά από τραπέζια ενωμένα φιλοξενού­σαν ήδη την παρέα που είχε μαζευτεί κουτσοπίνοντας και τσιμπολογώντας από τα πρώτα πιάτα, μην αντέχο­ντας να περιμένουν όλους για να ξεκινήσουν. Ο Οδυσ­σέας γνώριζε εκτός από τον Άλκη δυο τρεις ακόμη συ­ναδέλφους του. Οι υπόλοιποι, σίγουρα καμιά δεκαριά και βάλε, του ήταν εντελώς άγνωστοι ή απλώς κάτι του θύμιζαν ως φυσιογνωμίες. Ο συνάδελφος του Άλκη ο Τάσος έδειχνε να 'ναι μάλλον εκείνος που είχε την ιδέα της μάζωξης και είχε φροντίσει με την πληθωρικό-τητά του να κινητοποιήσει όσους μπορούσε. Όρθιος μ' ένα ποτήρι στο χέρι πηγαινοερχόταν στην κουζίνα, μι­λούσε πότε με τον ένα πότε με τον άλλο, χωράτευε, ξε­καρδιζότανε στα γέλια, κατάφερνε να μεταδίδει τη διά­θεσή του και να φτιάχνει κέφι. Κάθε τόσο θυμόταν ή διαπίστωνε ποιοι δεν γνωρίζονταν μεταξύ τους και έκα­νε τις δέουσες συστάσεις, τονίζοντας με δόση υπερβολής ό,τι καλύτερο πίστευε για τους φίλους του ή τους γνω­στούς του. Έφερε μάλιστα τον Οδυσσέα σε αμηχανία,

159

Page 158: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

όταν τον σύστησε στην ομήγυρη όχι μόνο ως καθηγητή πανεπιστημίου αλλά και ως καταξιωμένο πεζογράφο. Ο Οδυσσέας αντιχαιρέτισε όρθιος κουνώντας το κεφάλι, καθώς ο Τάσος ανέφερε τα ονόματα και τις ιδιότητες των υπολοίπων που ο Οδυσσέας την ίδια στιγμή κιόλας αποξεχνούσε. Το μόνο που συγκράτησε στο τέλος ήταν ότι το γυναικείο φύλο υπερτερούσε εμφανώς του δικού του. Ο Άλκης μάλιστα πλαισιωμένος από δυο κυρίες έδειχνε να πολιορκείται και να το απολαμβάνει.

Ο Οδυσσέας εγκαταστάθηκε στην άλλη άκρη, στην πρώτη άδεια καρέκλα από εκείνες που ήταν ελεύθερες και περίμεναν τους καθυστερημένους. Ήλπιζε ακόμη ότι ίσως ανάμεσά τους να ήταν και η Ράνια. Δίπλα του κι απέναντι του δυο σαραντάρες ευδιάθετες του έπιασαν αμέσως κουβέντα. Αυτές έσερναν τον χορό των ερωτήσεων και των σχολίων, εκείνος απαντούσε και ακολουθούσε. Τουλάχιστον πρόλαβε και πληροφο­ρήθηκε ότι η μια ήταν καθηγήτρια σε λύκειο της Πά­τρας, η άλλη υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων σε μια ιδιωτική τράπεζα και μόλις χωρισμένη. Αδιευκρίνιστη παρέμενε η προσωπική κατάσταση της πρώτης. Το σίγουρο ήταν ότι και οι δυο τους ήταν έξυπνες, ευχά­ριστες και το 'λεγε η ψυχούλα τους.

Το τσίπουρο επισκίαζε το ούζο και το κρασί, ανέ­βαζε τα γράδα στο αίμα, ελευθέρωνε από αναστολές τη γλώσσα. Η μέθεξη σ' ένα κλίμα που κυμαινόταν ανάμεσα σ' ένα λυτρωτικό κέφι και σ' ένα μετέωρο

160

Page 159: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

διακριτικό ερωτισμό δυνάμωσε, όταν μπήκε στο μα­γαζί ένας ακορντεονίστας κι άρχισε με τον συνοδό του να τραγουδά αμέτρητες φορές το «Σ ' αγαπώ γιατί εί­σαι ωραία». «Άσπρο πάτο» πρόσταξε τον Οδυσσέα η διπλανή του όταν έπιασε στο χέρι του το πρώτο τσί­πουρο. Εκείνος συμμορφώθηκε αμέσως. Και στο πρώ­το και στο δεύτερο. Αφηνόταν κι ένιωθε ότι προσχω­ρούσε άνευ όρων στο κλίμα που κυριαρχούσε. Διαπί­στωσε μάλιστα γέρνοντας το κεφάλι του κι αναζητώ­ντας τη ματιά του Άλκη για να του ευχηθεί με υψω­μένο το ποτήρι, ότι ο φίλος του μάλλον βρισκόταν σ' ένα πιο προχωρημένο στάδιο και χαριεντιζόταν απρο­κάλυπτα με τη διπλανή του. Ποιος να το φανταζόταν ο Άλκης εμφανώς ζαλισμένος να λικνίζεται με το χέρι του απλωμένο πίσω από την πλάτη της, ακουμπισμέ­νο στην καρέκλα και κάθε τόσο να της σφίγγει το μπράτσο. Με έκπληξη παρακολουθούσε μειδιώντας πρώτη φορά τον φίλο του να έχει ξεσαλώσει. Όμως σε ανάλογη διάθεση, ίσως λίγο πιο συγκρατημένοι, έδειχναν όλοι στο τραπέζι.

Σε μια διακοπή του ντουέτου που πέρασε μετά το «Σ' αγαπώ...» στο «Ότσι τσόρνι», στην «Παλόμα», στο «Ο σόλε μίο» ο Τάσος ανακοίνωσε ότι είχε φέρει το κατιτίς του για τις μέρες των Χριστουγέννων κι άρχισε να μοιράζει σ' όλους μικρά δωράκια. Ο Οδυσ­σέας θεώρησε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να μοιράσει κι εκείνος τα δικά του. Σηκώθηκε από την

161

Page 160: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

καρέκλα του κι ένιωσε ότι το τσίπουρο τον είχε πιά­σει. Άραγε πόσα είχε πιει μήτε και που θυμόταν. Ζήτησε συγγνώμη από τις κυρίες που θα τις εγκατέ­λειπε για λίγο. «Μόνο για λίγο» αντέδρασε με δήθεν αυστηρότητα η διπλανή του. Πήρε την πλαστική τσά­ντα όπου τα είχε μαζεμένα κι άρχισε στην τύχη ό,τι έπιανε το χέρι του να το τοποθετεί μπροστά από τον καθένα, αστειευόμενος μάλιστα καθώς τόνιζε την τε­ράστια συμβολική ή πρακτική σημασία κάθε μικροδώ-ρου. Μια μαϊμουδίτσα γιο-γιο, ένα κιτς μπρελόκ, μια πλαστική καραμούζα, έναν μαρκαδόρο με μια καλλο­νή να γνέφει ηδυπαθώς και πάει λέγοντας.

Έτσι όπως περιδιάβαινε γύρω από το τραπέζι με χωρατά και σχόλια ευχαριστήρια από τον καθένα, άκουσε ξαφνικά πίσω από την πλάτη του: «Βρε κακο­μοίρη Οδυσσέα, ακόμη και σήμερα στο μεροκάματο;» Η παρέα σήκωσε το βλέμμα της σ' αυτόν που είχε εν­σκήψει, ενώ μια φανταχτερή ξανθιά του είπε: «Επιτέ­λους, πού ήσουν τόση ώρα;» Ο Οδυσσέας στράφηκε να δει ποιος ήταν. Πάγωσε καθώς αντίκρισε να του χαμογελά με ύφος μάλλον ειρωνικό, απαξιωτικό, ο Μιχάλης. Πού να το φανταστεί ότι θα ήταν κι εκείνος ανάμεσα στους καλεσμένους. Σαν αστραπή γέννησε το μυαλό του δυο τρεις απαντήσεις ανάλογου ύφους και περιεχομένου που θα τον αποστόμωναν για την του­λάχιστον κακόγουστη προσφώνησή του. Προτίμησε να μην του απαντήσει. Ανέκφραστος του γύρισε την πλά-

162

Page 161: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τη και προσπαθώντας να χαμογελάσει συνέχισε τη διανομή των μικροδώρων.

Όμως ο Μιχάλης δεν έδειξε να συνετίζεται. Έγειρε πάνω από το τραπέζι, έπιασε τη μαϊμουδίτσα και ρώτη­σε τον Οδυσσέα: «Αυτή η μαϊμουδίτσα πόσο πάει, βρε Οδυσσέα;» Ο Οδυσσέας δεν συγκρατήθηκε. Έψαξε στη σακούλα του, βρήκε μια άλλη μαϊμού και λέγοντας «Οι αυτοπροσωπογραφίες προσφέρονται δωρεάν στους εν­διαφερομένους» τη σφήνωσε στο πέτο του Μιχάλη. Συ­νέχισε τη διανομή των τελευταίων δώρων του ενώ ο Τάσος του ψιθύριζε «καλά του τα 'πες του ξεφτίλα» και ο Άλκης του έκλεινε επιδοκιμαστικά το μάτι.

Το κέφι και το γλεντοκόπι είχε ήδη τελειώσει για τον Οδυσσέα. Δεν είχε καμιά διάθεση να κάθεται δί­πλα ή απέναντι στον Μιχάλη, αφού αναπόφευκτα στη δική του άκρη ήταν οι μόνες ελεύθερες καρέκλες. Όση ώρα εκείνος έσφιγγε τα χέρια των συνδαιτυμόνων αυ-τοσυστηνόμενος, ο Οδυσσέας πρόλαβε και αποχαιρέτι­σε την παραπονούμενη γυναικεία μικροσυντροφιά του και στη συνέχεια αιφνιδιάζοντας μάλλον δυσάρεστα τους υπόλοιπους στο τραπέζι προφασίστηκε ότι τον περίμεναν στο σπίτι και έπρεπε να φύγει. Στις δια­μαρτυρίες των πιο αυθόρμητων απάντησε με «χρόνια πολλά και καλή χρονιά». Έφυγε μ' ένα νεύμα κι ένα χαμόγελο προς τον Τάσο και τον Άλκη. Βγήκε από την ταβέρνα παίρνοντας μια βαθιά αναπνοή με καυσα­έρια, όμως σίγουρα ανακουφισμένος.

163

Page 162: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Η Μαρία επέστρεψε σχετικά νωρίς από το νοσοκο­μείο. Ο Οδυσσέας αντίκρισε μία Μαρία αγνώριστη, ένα χάλι. Ψηνόταν στον πυρετό και προσπαθούσε να το παραβλέψει, ώσπου μετά βίας συμμορφώθηκε στην επιμονή του Οδυσσέα να βάλει θερμόμετρο. Γεμάτα 38°, σχεδόν 39°. Τότε μόλις παραδέχτηκε ότι είχε πό­νους στα κόκαλά της αλλά κυρίως στο στομάχι. Κάτι ανάμεσα σε πόνους και ναυτίες. Αμήχανος ο Οδυσσέ­ας τι να τη συμβουλέψει, γιατρός ήταν εκείνη κι όχι ο ίδιος, αρκέστηκε να τη σύρει στο μπάνιο, ν' ανοίξει το φαρμακείο και να της πει:

«Λοιπόν, περιμένω τι θα αποφασίσεις ή τι θα μου πεις να πάω να σου πάρω».

Η Μαρία ψαχούλεψε ανάμεσα στην πλούσια συλ­λογή χαπιών που είχαν, βεβαιώθηκε για την ημερο­μηνία λήξης τους και ήπιε με λίγο νερό δυο χάπια.

«Δεν είναι τίποτα, από βαρύ κρυολόγημα μέχρι ίω­ση, σε μια δυο μέρες θα μου 'χει περάσει». Τον φίλησε στο μάγουλο σαν να τον αποχαιρετούσε και πήγε κα­τευθείαν να χωθεί στο κρεβάτι της, τρέμοντας από ρίγη που την κυρίευσαν και δεν μπορούσε να τα συγκρατήσει.

Ο Οδυσσέας δεν τόλμησε να τη ρωτήσει, αν ήθελε κάτι να βάλει στο στόμα της. Βούλιαξε ανάσκελα στον καναπέ του καθιστικού κοιτώντας το ταβάνι και ό,τι έπιανε εδώ κι εκεί τυχαία η ματιά του, ενώ το στερεο­

164

Page 163: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

φωνικό έπαιζε στο replay ασταμάτητα τις σονάτες και τις παρτίτες του Μπαχ. Τη στενοχώρια του την ξε­περνούσε κάθε τόσο ο εκνευρισμός του, γιατί πίστευε ότι η ίδια με την αμέλεια και τις ανεκτικότητές της ήταν η κυρίως υπεύθυνη που είχε έτσι ξαφνικά κατρα­κυλήσει. Όμως όπως φαινόταν για μια ακόμη φορά κάποια πράγματα στον άνθρωπο δεν αλλάζουν. Απο­κοιμήθηκε στον καναπέ ψυχοπλακωμένος.

Ξημέρωσαν Χριστούγεννα κι ο πυρετός της Μαρίας κάπως είχε πέσει. Ήπιε το γάλα της, έφαγε μετά βίας δυο φρυγανιές κι άφησε ανέγγιχτο τον υπόλοιπο δίσκο με τον φρέσκο χυμό πορτοκαλιού, τα βούτυρα και τις μαρμελάδες. Ανέγγιχτο και το μελάτο αυγό στη λε­πτεπίλεπτη πορσελάνινη αυγοθήκη που με ιδιαίτερη περιποίηση της είχε ετοιμάσει ο Οδυσσέας για να την τονώσει. Πήρε πάλι δυο χάπια και αποκοιμήθηκε μετά από λίγο.

Το παπί με τα πορτοκάλια αναβλήθηκε. Η επίσκε­ψη στον Άλκη ματαιώθηκε. Ο Οδυσσέας μάζεψε δυο τρία από τα βιβλία του και εγκαταστάθηκε πάνω από τις κουβέρτες δίπλα της μην τύχει και ξυπνήσει και χρειαστεί κάτι.

Κάπως έτσι πέρασε και η δεύτερη ημέρα των Χρι­στουγέννων. Κάποια στιγμή σηκώθηκε και τηλεφώνη-σε στον Άλκη. Σαν να 'χαν μια προσυμφωνημένη ατζέ-ντα διέτρεξαν σ' ένα μακρόσυρτο τηλεφώνημα ένα σωρό θέματα. Στάθηκαν στο τέλος στον καημό του Άλκη,

165

Page 164: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στη συγκρουσιακή σχέση Έρσης και Δάφνης, στην αδυ­ναμία του να φέρει μάνα και κόρη τη μία πιο κοντά στην άλλη, να βρούνε επιτέλους κάποτε μια γλώσσα συ­νεννόησης ανάμεσά τους. Ο Οδυσσέας άκουγε σιωπη­λός, τι άλλωστε να συμβουλέψει πέρα από το δικαίωμα της Δάφνης στην ελευθερία των επιλογών της. Παιδιά δεν είχε, μηδενικές οι εμπειρίες του στον χειρισμό τέ­τοιων θεμάτων. Δίχως κάτι εποικοδομητικό για την πολυπόθητη οικογενειακή γαλήνη του Άλκη τελείωσε το τηλεφώνημα με διαβεβαιώσεις και υποσχέσεις να συ­ναντηθούν πριν μπει ο νέος χρόνος. Ο Οδυσσέας από­μεινε να σκέφτεται αν είχε κάνει καλά με εκείνη την εμμονή του να μην κάνει παιδιά. Κατέληξε ότι δεν το είχε μετανιώσει.

Μόλις αργά το απόγευμα της Κυριακής, μετά τον απογευματινό της ύπνο, η Μαρία έδειξε να συνέρχε­ται. Ο πυρετός είχε πέσει. Κατάφερε να διώξει από το πρόσωπό της την έκφραση της ταλαιπωρίας και στωικά να χαμογελάσει. Να κουταλίσει λίγο ρύζι λα­πά, να ανταλλάξει δυο κουβέντες με τον ανήσυχο Οδυσσέα. Ήταν όμως τόσο χλομή, θα 'λεγε κανείς εξαϋλωμένη. Τουλάχιστον είχε φροντίσει να πάρει άδεια από το νοσοκομείο για την πρώτη εβδομάδα του 21ου αιώνα, σκέφθηκε για λογαριασμό της μετά από τόση πίεση που ο ίδιος της είχε ασκήσει.

«Να τους ειδοποιήσεις από σήμερα να μην σε περι­μένουν αύριο. Στην κατάσταση που είσαι το δικαιού-

166

Page 165: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

M I A Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σαι!» την προέτρεψε χειρονομώντας για να δώσει έμ­φαση στα λεγόμενά του. Εκείνη αρκέστηκε να κουνή­σει καταφατικά το κεφάλι της δίχως να του απαντή­σει. Νωρίς το βράδυ παρακολούθησαν στην τηλεόραση ένα ανάλαφρο φιλμάκι, μ' ένα κονιάκ στο χέρι ο Οδυσσέας κι ένα ποτήρι με μια χιλιάρα πολυβιταμίνη η Μαρία.

Όμως ο Οδυσσέας δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί στη μικρή οθόνη. Προβληματιζόταν αν θα 'πρεπε να της πει το περιστατικό με τον Μιχάλη, τους φτηνιά­ρικους αστεϊσμούς του. Αμφίθυμος κατέληξε να μην αναφέρει τίποτα. Θα τον ξανάφερνε ανάμεσά τους, ποιος ξέρει πώς θα αντιδρούσε κι εκείνη, μάλλον θα χάλαγαν τη διάθεσή τους.

«Ποιους έχουν καλέσει οι Αργυρίου για το βράδυ της Πρωτοχρονιάς;» ύψωσε τη φωνή του απευθυνόμε­νος στη Μαρία, που είχε αποδεχθεί στο τηλέφωνο την πρόσκληση, αφού εκείνη συνήθως απαντούσε στο τη­λέφωνο. Ο ίδιος το απέφευγε, βαριόταν όλο και πε­ρισσότερο με το πέρασμα του χρόνου τα τηλεφωνήμα­τα που διαρκούσαν πέρα από το αυστηρά αναγκαίο. Πιο κοινωνική η Μαρία τα κατάφερνε καλύτερα από εκείνον.

Ακολούθησε ένας διάλογος που θα μπορούσε να χαρακτηριζόταν διαπληκτισμός, για όσους δεν τον εί­χαν παρακολουθήσει σε μια από τις πολλές του εκδο­χές κατά το παρελθόν. Ένας διαπληκτισμός που κα-

167

Page 166: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τέληγε στο να πεισθεί η Μαρία να τηλεφωνήσει με μεγάλη δυσφορία στους οικοδεσπότες για να ρωτήσει ποιοι άλλοι θα ήταν οι συνδαιτυμόνες της βραδινής συνάντησής τους.

Ωστόσο ουδέποτε είχε ανατραπεί η αρχική αποδοχή της πρόσκλησης, οποιαδήποτε κι αν ήταν η σύνθεση των καλεσμένων. Σχεδόν πάντα επρόκειτο για πρόσω­πα στην πλειοψηφία γνωστά τους. Πρόσωπα ενδιαφέ­ροντα, ανάμεσά τους κάποιοι όχι απλώς συμπαθείς αλ­λά και φίλοι, σίγουρα πρόσωπα άξια συναναστροφής. Όλοι τους λίγο ως πολύ καταξιωμένοι στην κοινωνία για όσα είχαν επιτύχει στη ζωή τους. Ένας μικρόκο­σμος από την ακαδημαϊκή κοινότητα, άνθρωποι των επιστημών και επαγγελματίες, αλλά και κάποιοι από μια νέα πραγματικότητα που αναδυόταν και είχε στο επίκεντρο των συμφερόντων της σύγχρονες επιχειρη­ματικές δραστηριότητες. Άνθρωποι που προσπαθούσαν να γεφυρώσουν τους στενάχωρους κανόνες μιας αγχω-τικής επαγγελματικής δράσης με ανθρώπους που εν­διαφέρονταν για τα κοινά, τους σύγχρονους προβλημα­τισμούς της μικρής ή της μεγάλης κοινωνίας.

Η Μαρία αφού βεβαίωσε την Άννα ότι είχε συνέλ­θει πήρε την πληροφορία που ήθελε ο Οδυσσέας. Φουρκισμένη ίσως και με τον εαυτό της που είχε εν­δώσει για άλλη μια φορά στα παρακαλετά του, αρά­διασε όσα ονόματα γνωστών και φίλων μπόρεσε από το τηλεφώνημα να συγκρατήσει. Κατέληξε ρωτώντας:

168

Page 167: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Και τώρα τι κατάλαβες;» όμως απάντηση δεν πήρε. Ο Οδυσσέας προσπέρασε σιωπηλός τον εκνευρισμό

της. Σκέφθηκε ότι προβλήματα σοβαρά ή έστω τριβές που θα δήλωναν τη συγκαλυμμένη ύπαρξή τους δεν βάραιναν τη σχέση μεταξύ τους. Μόνο κάτι τέτοια χαζοζητήματα ήταν το αναγκαίο πρόσχημα για να δημιουργείται και κάποια ένταση — σίγουρα αραιά και πού — μέσα στο σπίτι. Όμως σχεδόν αυτόματα, θα έλεγε κανείς μοιραία, ενέσκηψε στις σκέψεις που τον καθησύχαζαν αυτός ο ενοχλητικός Μιχάλης. Πώς είχε προκύψει βήμα βήμα αυτή η ιστορία, ήταν αδύ­νατο να το κατανοήσει. Δεν μπορούσε να εκτιμήσει αν την υποτιμούσε ή αν της έδινε παραπάνω αξία απ' όση άξιζε. Σίγουρο ήταν ότι στη σκέψη της δυσανα­σχετούσε. Πήρε μια βαθιά αναπνοή και έβγαλε τον αέρα ξεφυσώντας.

Από τη μια στιγμή στην άλλη η δυσφορία του άρ­χισε να καταλαγιάζει, όμως αισθάνθηκε να τον ζώνει μάλλον ύπουλα, όπως κι άλλες φορές τον τελευταίο καιρό, μια αδικαιολόγητη μελαγχολία. Σκέφθηκε ότι δεν είχε λόγο να μελαγχολεί. Ίσως να έφταιγε το σύνδρομο των τελευταίων ημερών του χρόνου. Όλα όσα έχουν σχέση με κάθε λογής απολογισμούς και καταλογισμούς, πίκρες ή έστω γεύσεις στυφές από διαψεύσεις ή στωικές διαπιστώσεις. Η νηφάλια λογική του πάντως δεν άφηνε περιθώρια για μελαγχολίες, μπορούσε ανά πάσα στιγμή να τον συνεφέρει. Δεν

169

Page 168: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

χρειάστηκε ιδιαίτερη προσπάθεια για να απαλλαγεί από την απειλή τους.

Τους τελευταίους μήνες, ο χρόνος παραμονής του εκεί όλο και μεγάλωνε σε βάρος του χρόνου που περ­νούσε έξω, είτε στη δουλειά του είτε σε κοινωνικές υποχρεώσεις, αλλά και για διασκέδαση στον ελεύθερό του χρόνο. Ο χώρος του σπιτιού του δεν του ήταν μόνο αυτονόητα οικείος. Του άρεσε έτσι όπως τον εί­χε διαμορφώσει, συγκεντρώνοντας μεγάλα και μικρά αντικείμενα που σφράγιζαν με τον τρόπο τους τη μο­ναδικότητα, αλλά και την αισθητική του χώρου. Τον επιζητούσε γιατί είχε την αίσθηση ότι πουθενά αλλού δεν οργάνωνε καλύτερα τον χρόνο του με τα διαθέσι­μα περιθώρια ελευθερίας.

Έβρισκε επιπλέον ελκυστική τη θέα από τα παρά­θυρα που έβλεπαν στον κήπο. Το σπίτι του ήταν ένα από τα ελάχιστα διώροφα της δεκαετίας του '50 που είχαν επιζήσει στην Αγία Παρασκευή. Το είχε α π ο -κτήσει όταν πούλησαν το πατρικό του σπίτι της οδού Επτανήσου μετά τον θάνατο του πατέρα του και παίρνοντας τη μητέρα του κοντά τους που τους είχε κι εκείνη πια αφήσει χρόνους. Προσθέτοντας κάποιες οι­κονομίες των γονιών της πρώτης του γυναίκας, της Άννας, στις δικές τους — η αξιοσέβαστη κληρονομιά της θείας Γλαυκής ήρθε πολύ αργότερα — πέτυχαν με μια μετρημένη ανακαίνιση να γίνει ένα στολίδι ανάμεσα στις πανύψηλες πολυκατοικίες. Τον κήπο τον

170

Page 169: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

M I A Z Ω H Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

φρόντιζε ο ίδιος με ό,τι προσέφερε κάθε εποχή του χρόνου, βοηθούσης της ολλανδικής ανθοκομίας, για να ομορφαίνει με χρώματα ολοζώντανα, με πανσέδες και κυκλάμινα, με τουλίπες, νεραγκούλες και κωφέες, τους κήπους και τις ζαρντινιέρες. Σε μια παλιά στέρ­να είχε διαμορφωθεί ένας μικρός βιότοπος με νούφα­ρα, ποικιλόχρωμα πανέμορφα ψάρια Κόι και πουλιά, απίστευτα πολλά πουλιά που είχαν καταφύγει στον Υμηττό μετά τη μεγάλη πυρκαγιά της Πεντέλης. Έρ­χονταν ανελλιπώς κάθε πρωί και απόγευμα να δροσι­στούν από το νερό της.

Άναψε ένα πουράκι και αποτραβήχτηκε στο χώρο της βιβλιοθήκης, στη γωνία με τα μηχανήματα ήχου, που αναπαρήγαγαν, αντέγραφαν, εξέπεμπαν μουσική, όση ώρα βρισκότανε στο σπίτι. Έπιασε και τοποθέτησε στο πλατώ του πικάπ με θρησκευτική ευλάβεια τη δεύ­τερη συμφωνία του Μάλερ υπό τη διεύθυνση του Μπρούνο Βάλτερ, εκτέλεση ανύπαρκτη σε cd — στην ελληνική αγορά τουλάχιστον. Με κάθε προσοχή ακού­μπησε απαλά στον δίσκο το αντιστατικό βουρτσάκι, σκουπίζοντας τα ελάχιστα ίχνη υπαρκτής ή καθ' υπο-ψίαν σκόνης. Εναπόθεσε τον βραχίονα με την καινούρ­για κεφαλή στο αυλάκι και πάτησε τα πλήκτρα για την αντιγραφή της σε cd. Απόπιε δυο γουλιές απ' το κονιάκ του και βυθίστηκε στην ακρόασή της.

171

Page 170: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων, ο Οδυσσέας ξύπνησε και δεν βρήκε δίπλα του τη σύντροφό του. Την αναζήτησε ανήσυχος στο μπάνιο, στην κουζίνα. Φώναξε δυο και τρεις φορές το όνομά της που αντιλά­λησε μέσα στο σπίτι. Απόκριση δεν πήρε, ώσπου στο τέλος βρήκε στο συνηθισμένο σημείο πάνω στον πά­γκο της κουζίνας ένα σημείωμά της που έγραφε: «Είμαι καλά. Πάω στο νοσοκομείο. Φιλιά, Μαρία».

«Καλάμια» μούγκρισε έξαλλος και την κάλεσε στο κινητό της. Μα δεν τη βρήκε. Άλλωστε τι νόημα μπορούσε να 'χει πια ένα τηλεφώνημα. Μάταια θα 'ταν κάθε προσπάθειά του. Ένιωθε για άλλη μια φο­ρά αποκαμωμένος μπροστά στο πείσμα της να μην ακούει τη στοιχειώδη φωνή της λογικής. Ενοχλημέ­νος και πικραμένος γι ' αυτήν την απροκάλυπτη περι­φρόνηση στη γνώμη του και στην κοινή λογική που απηχούσε, δεν άντεξε και σχολίασε χολωμένος: «Ποι­ος ξέρει, μπορεί να ήθελε να δει τον κύριο Μιχάλη».

Πνιγμένος στο παράπονο αναζήτησε να κάνει κάτι για να αποδιώξει τις δυσάρεστες σκέψεις.

Αποφάσισε να καταφύγει και πάλι στην αγαπημένη του ενασχόληση των τελευταίων εβδομάδων που γέμι­ζε τον βραδινό ελεύθερό του χρόνο, την αντιγραφή δί­σκων βινυλίου σε cd. Εντάσσοντάς τους στη μεγάλη δισκοθήκη των cds που είχε συγκεντρώσει τα τελευ­ταία χρόνια, μπορούσε να έχει μια ευκολότερη θεώρη­ση των έργων και των διαφορετικών εκτελέσεων που

172

Page 171: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ 0 Ζ Ω Ε Σ

κατείχε, πολλές απ' τις οποίες έφταναν τις δέκα εκτε­λέσεις του ιδίου έργου ή και τις ξεπερνούσαν. Σκόπευε μάλιστα, αν κατάφερνε κάποτε να βρει τον αναγκαίο χρόνο, να τις καταγράψει σ' ένα αρχείο στον υπολογι­στή του ώστε διατρέχοντάς το με μια ματιά να έχει μια ακριβή εικόνα έργων και εκτελέσεων που κατείχε, ώστε να αποφεύγει κάποιες να τις διπλοαγοράζει, όπως συνέβαινε όλο και πιο συχνά.

Όχι πως φιλοδοξούσε να πλησιάσει ή έστω να δώσει την εντύπωση ότι μπορούσε η δισκοθήκη του να συ­γκριθεί με το περιβόητο αρχείο του φίλου του απ' τα φοιτητικά τους Στάθη, με τις απειράριθμες εκτελέσεις απειράριθμων έργων. Αν και είχαν χαθεί δίχως κά­ποια συγκεκριμένη αιτία, τον σκεφτόταν πάντα με τρυ­φερότητα και θαυμασμό. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς' ότι για παράδειγμα αριθμούσε εκατόν είκοσι εκτελέσεις της Φανταστικής συμφωνίας του Μπερλιόζ, ή μήπως τις πέντε χιλιάδες δίσκους εβδομήντα οχτώ στροφών, το πλήρες αρχείο όλων των Ελλήνων τραγουδιστών όπερας από τη γέννηση της δισκογραφίας στην Ελλά­δα, ανάμεσά τους ένα μοναδικό αντίτυπο με άριες του Αποστόλου, Κύριος οίδε πώς είχε σωθεί και επιζήσει, ή τέλος τους τριάντα χιλιάδες επιπλέον δίσκους βινυλίου τριάντα τριών στροφών; Ένα αρχείο απίστευτης αξίας, προς το οποίο προσέφευγαν ξένες δισκογραφικές εται­ρίες, επιδιώκοντας να πάρουν την άδεια, ώστε κάποι­ους απ' αυτούς να τους επανατυπώσουν σε cd.

173

Page 172: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Αλλά κι ο Οδυσσέας είχε καταφέρει να συνθέσει μία δισκοθήκη, στην οποία συγκαταλέγονταν και πολ­λά έργα, που μόνο οι πεπαιδευμένοι ή οι λάτρεις της μουσικής τα εκτιμούσαν ή έστω κάποτε τα είχανε ακούσει. Η αγάπη του για τη μουσική ήταν σαν ένα μπάσο κοντίνουο της καθημερινότητάς του. Είχε γεν­νηθεί με ένα πάθος για αυτήν, που είχε εκδηλωθεί από τα μαθητικά του χρόνια. Σε βαθμό μάλιστα που ενοχλούσε την κυρία Πολυξένη, γιατί δεν τον άφηνε να συγκεντρωθεί στα διαβάσματά του απερίσπαστος, όπως θα ήθελε εκείνη. Γι' αυτό άλλωστε είχε διστά­σει να τον στείλει στο Ωδείο, προτιμώντας να νοιάζε­ται για το μέλλον του και να τον σπρώχνει προς τις ξένες γλώσσες.

Ο ίδιος ως έφηβος ακολουθούσε επίμονα, σιωπηλά, μεθοδικά αυτό που του 'λεγε η ψυχή του, όσα πετάρι-ζαν μες στο μυαλό του, όσα δυνάμωναν τους κτύπους της καρδιάς του. Το ραδιόφωνο στην τραπεζαρία, ένα ογκώδες SIEMENS με πλήκτρα, ήταν γι' αυτόν ό,τι πολυτιμότερο είχαν στο σπίτι.

Όταν μπήκε στο γυμνάσιο της προτίμησης των γο­νιών του, μετά από δύσκολες εισαγωγικές εξετάσεις, έλαβε ως επιβράβευση ένα μικρό ραδιόφωνο PHILIPS, για να ακούει αποτραβηγμένος στο δωμάτιό του τις αγαπημένες μουσικές του. Δύο χρόνια αργότερα από­κτησε με χίλια δυο τερτίπια το πρώτο μαγνητόφωνό του, ένα GRUNDIG, και άρχισε να ηχογραφεί μετά

174

Page 173: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μανίας από το ραδιόφωνο τις εκπομπές που τον μάγευ­αν τον συγκλόνιζαν, τον παρέσυραν στους δικούς τους κόσμους. Οι μπομπίνες των μαγνητοταινιών γέμιζαν με την ίδια ταχύτητα, αν όχι με μεγαλύτερη εκείνης των βιβλίων, τα ράφια της μαθητικής βιβλιοθήκης. Από Ερρίκο Ίψεν, Σαίξπηρ και αρχαίους κλασικούς μέχρι σχεδόν το σύνολο της κλασικής μουσικής που μετέδιδε η ΕΡΤ, ιδίως τη Μεγάλη Εβδομάδα. Για άγνωστους λόγους έδειχνε μια απέχθεια για τα λεγό­μενα «αρχοντορεμπέτικα», που ήταν του συρμού και άνθιζαν στα κέντρα διασκέδασης εκείνη την εποχή. Ντράγκα ντρούγκα τα φτηνά τα μπιχλιμπίδια, πάνω από τα τροφαντά βυζιά και τους ασφυκτικούς ταφτάδες της ανερχόμενης αοιδού υπό το αποστασιοποιημένο βλέμμα της Σωτηρίας Μπέλλου. Κάθε Σάββατο που κυκλοφορούσε το Ραδιοπρόγραμμα για την επόμενη εβδομάδα, σημείωνε με ιδιαίτερη επιμέλεια τις εκπο­μπές λόγου ή μουσικής που ήθελε να ακούσει, διαβαθ­μίζοντάς τες με ένα, δύο ή τρία αστεράκια, αναλόγως της σημασίας που έδινε σε καθεμιά απ' αυτές.

Το «θέατρο της Κυριακής» και το «θέατρο της Τετάρτης» τον ξελόγιαζαν τραβώντας τον για ώρες, μπορεί και μέρες, μετά το πέρας της εκπομπής τους σε άλλους τόπους και πολιτισμούς, μπρος πίσω στον χρόνο, σε δράματα, σε περιπέτειες, σε ανδραγαθήμα­τα, στις μύχιες σκέψεις μοναχικών ηρώων, σε αβυσ­σαλέες σχέσεις μέσα στην ίδια οικογένεια. Άκουγε τη

175

Page 174: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

φωνή της Παξινού και συγκλονιζόταν, «...γιόκα μου, μαύρης μάνας γιε μου, ποια μοίρα χάμω σε ξαπλώ­νει...» Άκουγε πώς έτρεμαν οι χορδές της φωνής της στο άκουσμα της μαύρης είδησης που δεν ήθελε να πι­στέψει, άκουγε το μοιρολόι, τον θρήνο, τον κοπετό της Ιοκάστης, της Εκάβης, της Μπερνάντα Άλμπα. Ανάπνεε μια λέξη της, μια συλλαβή της, κι ανατρίχια­ζε όπως και τώρα μετά από σαράντα χρόνια. Έτρεμαν τα χείλη του, τα βλέφαρά του, αφουγκραζόταν τα φωνήεντα του άγους, του πένθους, της καταστροφής που ανέβαιναν σε τόνους χαμηλούς, βαθείς, από τα σωθικά της και λύγιζαν τα γόνατά του. Η φωνή της Κυβέλης στην Κοντέσα Βαλέραινα τον καθήλωνε, γοητευόταν από τη φωνή του Χορν, του Μινωτή, τους ρόλους που ζωντάνευαν, από την πότε βουβή και πότε έκδηλη ένταση που δημιουργούσαν. Αποστήθιζε μικρές κρίσιμες φράσεις που επαναλάμβανε επί μέρες στους γονείς του, ζητώντας πότε από τη μητέρα του ως Όσβαλντ Άλβινγκ να του δώσει τον ήλιο και άλ­λοτε ως Ριχάρδος ο Τρίτος ένα άλογο για ολόκληρο το δωμάτιό του.

Όμως η μουσική διεκδικούσε τα πρωτεία στην καρ­διά του, αντιπαλεύοντας τον κόσμο του θεάτρου. Μεγάλωσε ευάλωτος απέναντι στην έλξη που του ασκούσε, με μόνο συνεργό τη στοιχειώδη ώθηση που είχε δεχθεί από το ραδιόφωνό τους κι αργότερα από τον καθηγητή του στο γυμνάσιο. Άφηνε να ορίζει το σύ-

176

Page 175: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μπαν του ανακατεύοντας τον κόσμο τον πραγματικό με τον κόσμο της φαντασίας, μη βρίσκοντας ιδιαίτερη ευ-χαρίστηση στις συναναστροφές με τους συνομήλικούς του, στα παιχνίδια της γειτονιάς στη μικρή πλατεία, στην μπάλα ή στα νερά της Φωκίωνος Νέγρη. Απέφευ­γε τις συναναστροφές, εκεί που άλλοι θα τις επιζητού­σαν. Αραιά και πού έκανε παρέα με τα ξαδέλφια του ή κάποιους συμμαθητές του. Ο ίδιος στα μαθητικά του χρόνια χανόταν κατά προτίμηση σ' εκείνη τη μουσική που του 'δινε ερεθίσματα και έμπνευση για να φαντα­στεί σε εικόνες το περιεχόμενό της. Να στήσει το δρα­ματικό σκηνικό της δράσης της, όπως την αντιλαμβα­νότανε ο ίδιος. Από τη Νύχτα στο φαλακρό βουνό, την Ποιμενική συμφωνία, τις Εικόνες από μια Έκθεση μέ­χρι τον Ιπτάμενο Ολλανδό, τον Καλπασμό των Βαλ-κυριών, Το Νησί των νεκρών, τη Μαγεία της Μεγά­λης Παρασκευής ή τις Τέσσερις Εποχές. Κόσμοι συναρ­παστικοί, αμέτρητα ερεθίσματα της φαντασίας, δραμα­τικές φορτίσεις, μεταπτώσεις, εξάρσεις, βουτιές στην άβυσσο ή εκτίναξη σε επικό έως και μεταφυσικό μεγα­λείο. Με ανοιχτά ή κλειστά τα μάτια ονειρευόταν.

Κάθε μέρα επιστρέφοντας από το γυμνάσιο η ίδια πάντα τελετουργία. Κλειδωνόταν στο δωμάτιό του, έκλεινε τα παντζούρια του παραθύρου του και κάρφωνε πάνω του με πινέζες μια κουβέρτα για να επιτύχει τη μεγαλύτερη δυνατή συσκότιση. Με μια βουτιά πάνω απ το ραδιόφωνο ή το μαγνητόφωνο, κρατώντας έναν

177

Page 176: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

φακό για οδηγό του, ξεκινούσε η περιπλάνηση του στους άλλους κόσμους. Απομακρυνόταν από τις επί­γειες φροντίδες, το ντύσιμο και την καθημερινή καθα­ριότητά του, αδιαφορούσε για το φαγητό ή τον ύπνο. Τα διαβάσματα για τα μαθήματα της επομένης θα ακολουθούσαν μετά την περιπλάνησή του, εν ανάγκη θα ξενυχτούσε. Η μητέρα του σε απόγνωση, ο πατέρας του ανήσυχος για το τι συνέβαινε με τον γιο του.

Θυμόταν που κάποτε οι γονείς του, ενώ στο δωμά­τιό του ο Χανς Κνάπερτσμπους συνόδευε στη διαπα­σών με το Πένθιμο εμβατήριο τον Ζίγκφριντ στην τε­λευταία του κατοικία, τον φώναξαν να του γνωρίσουν έναν οικογενειακό τους φίλο, που κρατούσε στα γόνα­τα του μια επιβλητική ρεπούμπλικα. Όσο κι αν προ­σπαθούσε ο ίδιος να θυμηθεί, αν ποτέ του τον είχε δει ή αν είχαν μνημονεύσει τ' όνομά του οι γονείς του, η μνήμη του δεν τον βοηθούσε. Η συνάντηση με τον καθ' όλα φιλικό εκείνο κύριο κράτησε κάμποση ώρα με ερωτήσεις, που εκείνος συνεχώς απηύθυνε στον ίδιο, αδιαφορώντας για την παρουσία των γονιών του για χάρη των οποίων άλλωστε γινόταν η επίσκεψή του. Ο Οδυσσέας με δυσκολία συγκρατούσε τη δυσφο­ρία του. Αγκομαχώντας έδινε από ευγένεια και μόνο κάποιες απαντήσεις. Ο φίλος του πατέρα του δεν είχε ιδέα από μουσική. Ξίνιζε τα μούτρα του και μόνο στο άκουσμα του ονόματος του Βάγκνερ. Γιατί άραγε επέμενε και ρωτούσε;

178

Page 177: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Μετά από εβδομάδες πήρε τ' αυτί του τυχαία μια συνομιλία της μητέρας του στο τηλέφωνο με την αδελφή της. Η Πολυξένη της εκμυστηρευόταν τις βα­θιές ανησυχίες της για τη συμπεριφορά του, το κλείσι­μο στον εαυτό του, την αυτοεξορία του από τον έξω κόσμο, σε βαθμό που τους είχε οδηγήσει να καλέσουν έναν ψυχίατρο να τον δει, αποκρύπτοντας την πραγ­ματική ιδιότητά του και παρουσιάζοντάς τον ως παλιό οικογενειακό τους φίλο. Τότε ήταν που ο Οδυσσέας ανησύχησε στα σοβαρά, όχι βέβαια για την κατάστα­ση του, αλλά για την κατάσταση των γονιών του.

Τίποτα δεν είχε αλλάξει από τότε στην αγάπη του για τη μουσική. Ο ίδιος βέβαια είχε εξελιχθεί, είχε ωριμάσει. Είχαν διευρυνθεί τα ακούσματά του, οι γνώσεις του, η ικανότητα των αυτιών του. Είχε καλ­λιεργηθεί η ευαισθησία του, η αισθητική αντίληψή του. Είχε βαθύνει η ικανότητά του να απολαμβάνει τη μουσική, να ομορφαίνει τη ζωή του. Με τα χρόνια τα μηχανήματα ήχου πλήθαιναν, βελτιώνονταν, δια­δέχονταν το ένα το άλλο. Κάθε τόσο καινούργια μο­ντέλα στην αγορά έφερναν νέες δυνατότητες υψηλής ακουστικής πιστότητας. Παρά τις φιλότιμες προσπά­θειες που κατέβαλλε, τα οικονομικά του δεν του επέ­τρεπαν την απόκτηση ό,τι ακριβότερου έφθανε από την Αμερική ή την Αγγλία, των οποίων η τεχνολογία βρισκόταν στην πρωτοπορία. Πλήθαινε βέβαια και ο πλούτος της δισκοθήκης του. Τα δισκοπωλεία της

179

Page 178: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

οδού Ακαδημίας κοντά στη Λυρική Σκηνή, αλλά και τα μεγάλα δισκοπωλεία στις πρωτεύουσες της Ευρώ­πης, αφαίμαζαν σε κάθε ευκαιρία τις οικονομίες του με σταθερό ρυθμό επιτυχίας.

Από τη στιγμή που πατούσε το πόδι του στο σπίτι, μέχρι που το εγκατέλειπε για να πάει στο γραφείο, η μουσική δεν έπαυε να γεμίζει όλους τους χώρους, είτε χαλάρωνε είτε εργαζόταν είτε έτρωγε, διάβαζε ή υπο­δεχόταν φίλους. Το βράδυ πριν πέσει στο κρεβάτι έβαζε στο ραδιόφωνο το Τρίτο Πρόγραμμα, που έπαι­ζε όλη τη νύχτα σε χαμηλή ένταση για να μην ενο­χλεί τη Μαρία, αλλά και για να τον συντροφεύει στα όνειρά του. Στο γραφείο του, αν δεν υπήρχε κάποια επίσκεψη ή ένας συνεργάτης, η μουσική τον παρακο­λουθούσε καθ' όλη τη διάρκεια της δουλειάς του. Το ίδιο βέβαια στο αυτοκίνητο, στο πλοίο, σε εκδρομές, στις διακοπές τους, ή και στον κήπο απ' τα ορθάνοι­χτα γι ' αυτό τον σκοπό παράθυρα όταν τον σκάλιζε και τον περιποιούταν.

Δούλευε, διάβαζε, εμπνεόταν, άκουγε μουσική και έσκυβε πάνω στα γραφτά του αποτραβηγμένος από τον έξω κόσμο ή τις κοινωνικές σχέσεις, όταν τίποτα ουσιαστικό δεν μπορούσαν να του προσφέρουν. Κατά καιρούς σκεφτόταν ότι τον ικανοποιούσε αυτή η αυ­τάρκεια, ήταν ευχαριστημένος και έτσι ισορροπούσε.

Το ιδιαίτερο από την εμπειρία των μετεγγραφών των δίσκων βινυλίου σε cd των τελευταίων εβδομάδων

180

Page 179: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δεν ήταν μόνο η χαρά της εγγραφής ή το άκουσμα εξαρχής κι η απόλαυση όλων των παλιών του δίσκων. Αναδύονταν συγχρόνως αυθόρμητα, αβίαστα, συνειρμι­κά εικόνες και περιστατικά που συνδέονταν με το γε­γονός της αγοράς τους, με την αρχική συγκίνηση στα πρώτα ακούσματά του αλλά και αργότερα σε κάποια μεταγενέστερη ακρόασή τους.

Αναμνήσεις, αναμνήσεις, όμως τίποτα δεν νοσταλ­γούσε από τα χρόνια που είχαν φύγει. Απεχθανόταν το βολικό ακούμπισμα του συναισθηματικού του κό­σμου σε οποιαδήποτε προσπάθεια φυγής στα περασμέ­να. Κρατούσε τις αναμνήσεις του αποφορτισμένες από κάθε λογής συναισθηματικές αναπολήσεις, όπως ένα προσωπικό ιστορικό αρχείο ως εργαλείο αυτογνωσίας ή άλλων συμπερασμάτων. Συγχρόνως προσπαθούσε να αντλεί από το σήμερα ή από όσα προσδοκούσε από το αύριο για την εσωτερική του ισορροπία.

Με μουσική και διαβάσματα, κάποιες δουλειές νοι­κοκυριού μέσα στο σπίτι, κύλησε η εβδομάδα ανάμεσα στα Χριστούγεννα και στην Πρωτοχρονιά. Αραιά και που ερχόταν η Ράνια σαν αερικό να τον μαγεύει, να προσπαθεί να τον αποπλανήσει. Εκείνος να αφήνεται να ενδίδει και λίγο αργότερα αμφίθυμος, μη ξέροντας τι θα 'θελε από εκείνη, να την αποδιώχνει από το μυαλό του. Ένα απόγευμα χτύπησε το κινητό του. διάβασε στην οθόνη το όνομα της. Το δάχτυλό του πήγε αυθόρμητα στο πλήκτρο για να της απαντήσει.

181

Page 180: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Το είχε σχεδόν ακουμπήσει, αλλά έκανε αμέσως πί­σω. Έσφιξε τα δόντια και το άφησε πάνω στο γρα­φείο του να καλεί, να καλεί... Έπεσε στον καναπέ κακόκεφος, αναστατωμένος, μυαλά και συναισθήματα άνω κάτω. Απόμεινε να βασανίζεται και να αναρωτιέ­ται αν είχε κάνει καλά ή μήπως ήταν ένας βλάκας.

182

Page 181: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

7

Παραμονή Πρωτοχρονιάς με το μέτωπο ακου­μπισμένο στο παγωμένο τζάμι, τα γυαλιά χα­μηλωμένα, τα χέρια βολεμένα να βαραίνουν

μες στις τσέπες, ο Οδυσσέας έστελνε το μόνο φανερό μήνυμα ζωής στον έξω κόσμο με το νότισμα της ανα­πνοής του πάνω στο τζάμι να το θαμπώνει. Δεν είχε νοιαστεί ν' ανάψει το τζάκι ή κάποιο φως στο χώρο του. Τα γιορτινά κεριά σιγόκαιαν και του αρκούσαν. Η μουσική δωματίου του Γκριγκ κυριαρχούσε στην ατμόσφαιρα με την εσωτερικότητά της. Μέσα στο σύ-θαμπο έμοιαζε σαν αποξεχασμένος από κάποιους που τον είχαν αφήσει σ' αυτή τη στάση, με τον δεξί του ώμο ακουμπισμένο στην εσοχή του παραθύρου και στραβωμένη όλη την κορμοστασιά του. Παρακολου­θούσε εδώ και ώρα την αραιή κίνηση στον δρόμο, μάλλον την ερημιά θα 'λεγε κανείς, αν παρέβλεπε δυο

183

Page 182: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τρεις αργοπορημένους μέσα στο κρύο που βιάζονταν να χαθούν στο σκοτάδι.

Τα φώτα του δρόμου αλλά και των απέναντι πολυ­κατοικιών, που κάθε βράδυ με άλλη ακολουθία άναβαν ή σβήναν, φώτιζαν και διαφορετικά το σκηνικό που απλωνόταν στον ορίζοντά του. Ανταύγειες και σκιές με μικρές παραλλαγές, ίσως και αποχρώσεις, έδιναν το ερέθισμα κάθε φορά να τρέχει αλλού κι αλλιώς ο νους του. Ιδιαίτερα σήμερα καθώς κάποιες στάλες βροχής έπεφταν στη γυάλινη επιφάνεια και θρυμμάτιζαν την ευ­κρίνεια των παραστάσεων που αναδύονταν μπροστά του. Καιρός για παραμύθια και ιστορίες. Κάθε λογής ιστορίες, όχι μόνο του Καρόλου Ντίκενς, όχι μόνο για παιδιά με ορθάνοιχτα αυτιά και διψασμένα μάτια, σκέ­φτηκε ο Οδυσσέας.

Κοίταξε το ρολόι του. Ήταν νωρίς ακόμη για να εγκαταλείψει εκείνες τις όμορφες στιγμές μέσα στο μι­σοσκόταδο που τον προδιέθετε να ταξιδέψει. Προσπά­θησε να ρίξει μια ματιά στον δρόμο. Το νοτισμένο τζάμι εμπόδιζε τη ματιά του. Δεν θέλησε με δυο κι­νήσεις πέρα δώθε να μουντζουρώσει τη θαμπή επιφά­νειά του. Όμως δεν άντεξε στον πειρασμό και σχεδία­σε πάνω του ένα αερόστατο. Άφησε να του φύγει ένα ανεπαίσθητο μειδίαμα και έφερε στο μυαλό του τον Φιλέα Φογκ. Έσυρε σχεδόν υπνωτισμένος το δάχτυ­λό του και σχεδίασε δίπλα του δύο κυματιστές, σχε­δόν παράλληλες γραμμές. Δίχως να το καταλάβει εί-

184

Page 183: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δε μπροστά του το Μαγικό χαλί. Έτσι θυμήθηκε αβίαστα μέσα από ανεξήγητους συνειρμούς που φτιά­χνει το μυαλό του ανθρώπου τη Σαμαρκάνδη.

Ανέτρεξε στα παιδικά του χρόνια, όταν κάθε τόσο πότε η θεία Μαρίκα, πότε ένας γείτονας που εμφανιζό­τανε δίχως να τον περιμένουν Κυριακές πρωί μ' ένα κατάλευκο πουκάμισο δίχως γραβάτα, έφερναν νέα από έναν κόσμο μακρινό. Νέα με μισόλογα και υπαι­νιγμούς, που κρατούσανε τον κόσμο εκείνο ερμητικά κλειστό για οποιαδήποτε άλλη πληροφορία που θα μπορούσε να ξεγλιστρήσει προς τα αυτιά του. Κι ο ίδιος πείσμωνε και δεν ξεκολλούσε από τον πατέρα του, με άσβεστη την περιέργεια να τον τρελαίνει γύρω από μια λέξη τόσο ερεθιστική για τη φαντασία του, χωρίς να ξέρει το γιατί ο ίδιος. Μια λέξη που συμπύ­κνωνε σε μια ονομασία το σύμπαν ενός τόπου μυθικού: Τασκένδη. Η περιέργειά του έμενε ανικανοποίητη ακό­μη και μετά το πέρας των επισκέψεων, αφού οι γονείς του αρνιόντουσαν να τον φωτίσουν. Κι εκείνος περιφε­ρόταν μες στο σπίτι επαναλαμβάνοντας μεγαλόφωνα, προκλητικά, την απόκρυφη λέξη. «Τα-σκέ-νδη, Τα-σκε-νδη». Να την προφέρει, να την ακούει, να την απολαμβάνει, έως ότου η έκρηξη του πατέρα του — σπάνια εκνευριζότανε μαζί του — να τον συμμαζεύει.

«Μην μπλέξεις ποτέ με τα πολιτικά» του είχε πει κάποτε με ένταση και αυστηρότητα κρατώντας τον από τους ώμους η μητέρα του και αμέσως σφιχτα-

185

Page 184: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γκαλιάζοντάς τον, σαν να επρόκειτο να της τον πά­ρουν: «βάλ' το, ψυχή μου, καλά στο νου σου».

Όμως ο Οδυσσέας όσο κι αν δεν είχε αντίρρηση να συμμορφωθεί στη νουθεσία της Πολυξένης, δεν έλεγε να εγκαταλείψει την έμμονη ιδέα του' να μάθει τι ήταν εκείνος ο κόσμος της Τασκένδης. Η προσφυγή στην εγκυκλοπαίδεια ελάχιστα τον φώτισε με τη στεγνή αναφορά της σε πέντε αράδες ενός μονόστηλου, προσέ­θεσε όμως ένα καινούργιο τοπωνύμιο: Ουζμπεκιστάν. Δεν αποκαρδιώθηκε. Αποφάσισε να ρωτήσει τον καθη­γητή των Γερμανικών του ο οποίος έδειχνε ότι τον συ­μπαθούσε και για τις κάθε λογής περιέργειές του. Η αντίδρασή του ήταν εντυπωσιακή. Αφού του είπε δύο κουβέντες παραπάνω, απ' όσα τον είχε πληροφορήσει η εγκυκλοπαίδεια, του έδωσε τη μεγάλη πληροφορία. Στο βιβλιοπωλείο του Ελευθερουδάκη είχε πρόσφατα δει ένα βιβλίο για τη Σαμαρκάνδη, σίγουρα κάτι θα ανέφερε και για τη γειτονική Τασκένδη.

Το ίδιο βράδυ κιόλας άρχισε ο Οδυσσέας τα παρα-καλετά, την γκρίνια. Οι γονείς του έδειχναν να ενδί­δουν, αν και δεν καταλάβαιναν το ξαφνικό ενδιαφέρον του για τη Σαμαρκάνδη.

Δεν άργησαν ωστόσο να ευοδωθούν οι προσπάθειές του. Εδώ και καιρό έκλεινε τα μάτια του σε σχισμές στην προσπάθειά του να διαβάσει. Πίστευαν στην αρ­χή ότι ίσως έφταιγε η άνοιξη με τις εποχικές της αλ­λεργίες. Όμως η άνοιξη είχε πια περάσει. Η Πολυξέ-

186

Page 185: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

νη τον παρακολούθησε με προσοχή, τον ρώτησε ξανά και ξανά, βροχή οι συμβουλές και οι παραινέσεις, να διαβάζει κανονικά με τα μάτια ανοιχτά όπως όλοι οι συμμαθητές του. Στο τέλος έχασε τον ύπνο της. Απο­φασίσθηκε δίχως αναβολές η επίσκεψη σ' έναν γνωστό τους γιατρό στο Οφθαλμιατρείο της Πανεπιστημίου. Στη συνέχεια θα ανηφόριζαν μέχρι την πλατεία Συ­ντάγματος στου Ελευθερουδάκη το βιβλιοπωλείο.

Έτσι κι έγινε και ο Οδυσσέας δρασκέλισε ένα πρωί με χτυποκάρδια τα σκαλοπάτια του εξιταρισμένος από την αναμονή, με την ψυχή στο στόμα. Το βιβλίο για τη Σαμαρκάνδη γραμμένο στα γαλλικά ήταν εκεί' πε­ρίμενε τον Οδυσσέα. Παρά την τσουχτερή τιμή του η Πολυξένη, αφού το ξεφύλλισε ίσως για να βεβαιωθεί για τη χρησιμότητά του, δεν δίστασε και το αγόρασε επί τόπου. Μ' ένα φιλί στο μέτωπο το έδωσε στον Οδυσσέα που έλαμπε ευτυχισμένος.

Βγήκαν από το βιβλιοπωλείο και έστριψαν προς την οδό Βουκουρεστίου για μια στάση απαραίτητη, για όσους γνώριζαν την Πολυξένη, προτού καταλή­ξουν στο κατάστημα των οπτικών που θα φρόντιζε τα πρώτα γυαλιά αστιγματισμού του Οδυσσέα. Στη γω­νία με την οδό Πανεπιστημίου ήταν το αγαπημένο στέκι της, όταν κατέβαινε στο κέντρο. Το ζαχαροπλα­στείο του Ζωναρά. Zonar's έγραφε στο κατάλευκο γλασέ χαρτί που τύλιγε το κουτί με τα καλύτερα σο-κολατάκια της Αθήνας, όπως αφιλοκερδώς διαφήμιζε

187

Page 186: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

η Πολυξένη και πάραυτα την έπιανε ή δήλωνε πως την έπιανε μια υπογλυκαιμία. Φρόντιζε μάλιστα όχι μόνο να τα ψωνίζει, αλλά και να υποδεικνύει ότι τα προτιμούσε, αν ήτανε να της κρατάνε κατιτίς σε εορ­τές και επισκέψεις.

Διάλεξαν ένα τραπεζάκι στον στεγασμένο χώρο, μπροστά στην τζαμαρία. Η Πολυξένη παραξενεύθηκε. Το ζαχαροπλαστείο δεν είχε τίποτα από την αρχοντιά και την ατμόσφαιρα που επιδείκνυε συνήθως και πά­ντως τις απογευματινές του ώρες. Δεν είχε καν τα φώ­τα του αναμμένα. Έμοιαζε να έχει επιλέξει τη συσκό­τιση, τη διακριτικότητα μπροστά στα μάτια των περα­στικών ή όσων από περιέργεια θα επιβράδυναν τον βη­ματισμό τους. Τρεις τέσσερις κύριοι μιας κάποιας ηλι­κίας, σκόρπιοι στα μέσα τραπεζάκια του ζαχαροπλα­στείου, παιδευόντουσαν να διαβάσουν την εφημερίδα τους, χωρίς ωστόσο κανείς τους να διαμαρτύρεται για εκείνο το σκοτάδι. Ούτε όταν ένας εξ αυτών έχυσε τον καφέ του στο τραπέζι κι αμήχανος αναζητούσε υπαίτιο για να καλύψει την αδεξιότητά του, μονολογώντας «Μα πώς έγινε αυτό;» μπροστά στο γκαρσόνι που έτρεξε με μια μικρή πετσέτα να σκουπίσει τους χυμέ­νους καφέδες.

Η Πολυξένη παρήγγειλε έναν γλυκύ βραστό με μια σεράνο και ο Οδυσσέας το αγαπημένο του σικάγο, που μόλις είχε κάνει το ντεμπούτο του στα εκλεκτά ζαχαροπλαστεία ένθεν και ένθεν της οδού Πατησίων

188

Page 187: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

και ήδη τον είχε κατακτήσει. Η Πολυξένη με κάθε ευγένεια ρώτησε χαμογελώντας, προς τι εκείνη η μουντάδα που ποτέ δεν είχε συναντήσει στις προηγού­μενες επισκέψεις της. Σίγουρα κάποια βλάβη της ηλε­κτροδότησης προέτρεξε προσπαθώντας να μαντέψει. Το γκαρσόνι της απάντησε ανήσυχο ότι περίμεναν όπου να 'ναι να περάσει ένα συλλαλητήριο διαμαρτυ­ρίας για όσα συνέβαιναν στην Κύπρο και καλού κακού δεν ήταν σκόπιμο να προκαλούν με φωταψίες τους ορ­γισμένους διαδηλωτές. Σίγουρα θα γίνονταν και επει­σόδια, όπως εκείνα του περασμένου Δεκεμβρίου. Φο­βόντουσαν για τα χειρότερα. Ετούτη τη φορά η δια­δήλωση γινόταν για να ανακληθεί η απόφαση απαγ-χονισμού των Καραολή και Δημητρίου, που ήταν προγραμματισμένη για την επομένη.

Ένας λούστρος συνομήλικος του Οδυσσέα μπήκε με ορμή και ανακοίνωσε μεγαλόφωνα τα νέα: Η πορεία ανεβαίνοντας από την οδό Σταδίου είχε φθάσει στην πλατεία Κλαυθμώνος, δυο βήματα από το Μετοχικό Ταμείο Στρατού, όπου ήδη είχαν αρχίσει οι συμπλο­κές με την αστυνομία. Πήρε μια ανάσα για να ξελα-χανιάσει και εξαφανίσθηκε σαν αστραπή έτσι όπως εί­χε ενσκήψει. Η πολυπόθητη «Ένωση» θα μπορούσε και ν' ανοίξει κάποια θερμόαιμα κεφάλια, σχολίασε από το βάθος ένας κύριος αυστηρός με υπερχειλίζοντα προγούλια, χωρίς να φαίνεται αν με την πρόβλεψή του αυτή στενοχωριόταν ή διασκέδαζε ενδομύχως.

189

Page 188: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Η Πολυξένη δαγκώθηκε. Έγειρε προς την τζαμαρία κοιτώντας πέρα δώθε για να ελέγξει την κίνηση στην Πανεπιστημίου. Στράφηκε στο γκαρσόνι και κούνησε με κατανόηση το κεφάλι της, δίχως να εκφράσει κά­ποιο σχόλιο. Σηκώθηκε κάνοντας ένα νεύμα προς τον Οδυσσέα και μετακόμισαν σ' ένα τραπέζι που έβλεπε προς την οδό Βουκουρεστίου. Ζήτησε από τον κανακά­ρη της να τραβηχτεί από την τζαμαρία και να καθίσει πλάι της, κρύβοντάς του με το σώμα της τη θέα προς τον δρόμο. Δίχως να περιμένει να έρθουν ο καφές και τα γλυκά, ακούμπησε το βιβλίο πάνω στο τραπέζι και τ' άνοιξε στην τύχη φαρδιά πλατιά, σκεπάζοντας σχε­δόν όλη την επιφάνειά του. Έριξε μια τελευταία ματιά στον δρόμο και με τον νου της μάλλον εκεί παρά στο ανοιχτό βιβλίο ψέλλισε: «Λοιπόν ο Ταμερλάνος...».

Ο Οδυσσέας όμως είχε αλλού στραμμένη την προ­σοχή του. Έδειξε να ενδιαφέρεται για το συλλαλητή­ριο. Τι σήμαινε, τι έτρεχε στην Κύπρο, γιατί ο κό­σμος διαμαρτυρότανε στους δρόμους. Η Πολυξένη του έκοψε με αποφασιστικότητα τη φόρα που είχε πάρει.

«Σου έχω πει να μην νοιάζεσαι για τα πολιτικά. Εδώ έχουμε μπροστά μας κοτζάμ μια Σαμαρκάνδη» και έστριψε το πιγούνι του προς το βιβλίο. «Λοιπόν... ο Ταμερλάνος» επανέλαβε.

Θα 'τανε τέλη του Ιουλίου του 1402. Ντουμάνι οι μύγες στη Βουκουρεστίου. Δεν δυσκολεύθηκαν να βρούνε δύο γκαμήλες. Μέσα σ' ένα σύννεφο σκόνης και

190

Page 189: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μ' ένα πουγκί χρυσά νομίσματα στη μέσα ζώνη της Πολυξένης κατάφεραν να εγκαταλείψουνε την Άγκυρα, μαζί με όσους έφευγαν, παίρνοντας λιγοστά από τα υπάρχοντά τους πριν τη μεγάλη αναμέτρηση ανάμεσα στον Ταμερλάνο και στον Σουλτάνο Βαγιαζήτ.

Το επόμενο βράδυ, στο χάνι όπου είχαν καταλύσει, έμαθαν ότι ο Ταμερλάνος είχε νικήσει. Είχε αιχμαλω­τίσει τον Βαγιαζήτ και έσφαζε αδιάκριτα όποιον έβρι­σκε μπροστά του. Οι πιο τυχεροί όπου φύγει φύγει. Μητέρα και γιος αποκοιμήθηκαν εκείνο το βράδυ αγκαλιά και φοβισμένοι. Όταν μήνες μετά απόσωσαν έξω από τη Σμύρνη, τρόμαξαν από τους καπνούς που έκρυβαν τον ουρανό της. Σαν μαύρα σύννεφα σκέπαζαν την πόλη που καιγόταν. Την προηγούμενη ο Ταμερ­λάνος είχε πάρει τη Σμύρνη και δεν είχε αφήσει ζω­ντανό ούτε άρχοντα μήτε υπήκοο, δούλο ή σκλάβο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ή των Σελτζούκων. Έκα­ψε, λεηλάτησε κι έκανε την πόλη χώμα. Πλίνθοι και κέραμοι, στάχτες και πτώματα, μέχρι που ο ήλιος, τα όρνια και ο χρόνος θα τα έσβηναν από τη μνήμη. Η Πολυξένη και ο Οδυσσέας δεν τόλμησαν να προχωρή­σουν. Ωστόσο έπεσαν την ίδια μέρα αιχμάλωτοι στα χέρια των ανθρώπων του Ταμερλάνου.

Ο Αμίρ Τιμούρ Ιμπν Ταραγκάι Μπαχαντούρ, ο επονομαζόμενος Ταμερλάνος από τους δυτικούς, επειδή είχε το ένα πόδι ατροφικό μέσα σε ξύλινη θήκη, είχε ιδρύσει ένα μογγολικό χανάτο κατά μήκος της Μαβέ-

191

Page 190: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ρα-ουν-Ναρ, της δεξιάς όχθης του ποταμού Αμού Ντά-ρια πάνω από την Περσία, με πρωτεύουσα τη μυθική Σαμαρκάνδη, κοιτίδα του πολιτισμού της Κεντρικής Ασίας. Μια πόλη που είχε γοητεύσει τον Μέγα Αλέ­ξανδρο όταν διέσχιζε τη Σογδιανή, τους Άραβες Χαλί­φηδες, τον Τζένγκις Χαν. Όνειρο του Ταμερλάνου δεν ήταν μόνο να ιδρύσει μια μογγολική αυτοκρατορία αλ­λά να ελέγξει τους μεγάλους δρόμους των καραβανιών που με το εμπόριο συνέδεαν την Άπω Ανατολή με τη Δύση. Η Σαμαρκάνδη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα σταυροδρόμια πάνω στον δρόμο του μεταξιού.

Φιλοδοξούσε συγχρόνως να την κάνει την πιο όμορ­φη πόλη της Κεντρικής Ασίας. Έτσι μάζευε σε κάθε του κατάκτηση τους καλύτερους τεχνίτες. Αγγειο­πλάστες και κεραμοπλάστες, ζωγράφους και γνώστες των πιο σπουδαίων μυστικών των βαθυγάλανων και άλλων ανεξίτηλων χρωμάτων, καθώς και καλλιγρά­φους, μαθηματικούς και αστρονόμους. Λαξευτές μαρ­μάρου και πέτρας ταπεινής, μαστόρους μωσαϊκών και ψηφιδωτών, ψήστες κεραμικών, τεχνίτες για γλασάρι-σμα, άλλους που γνώριζαν τα μυστικά του εμαγιέ, της πορσελάνης. Κάθε λογής διακοσμητές. Από τεχνίτες για πανέμορφα πλακίδια και ζωγραφιστά πλακάκια μέχρι εμπνευσμένους αρχιτέκτονες που σχεδίαζαν και έχτιζαν αρμονικά αλλά και στέρεα τεράστιες ωοειδείς αψίδες και μαγευτικούς ανατολίτικους τρούλους, εμ­βλήματα της τέχνης του Ισλάμ.

192

Page 191: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Όμως η Πολυξένη κι ο Οδυσσέας, πού μυαλό για τα όνειρα του Ταμερλάνου; Στ' αυτιά τους ηχούσαν ολοζώντανες οι αφηγήσεις που είχαν ακούσει στην πο­λύμηνη περιπλάνησή τους για την αιμοσταγή του φύ­ση, τις βαρβαρότητές του, τη μανία του για καταστρο­φή, θάνατο και βία, την ισοπέδωση ολόκληρων πόλε­ων, τις ασταμάτητες στο πέρασμά του λεηλασίες. Ακό­μη θυμόντουσαν ότι είχε κατασφάξει εβδομήντα χιλιά­δες άμαχο πληθυσμό στο Ισπαχάν για να τους τιμωρή­σει επειδή είχαν σκοτώσει τους φοροεισπράκτορές του ή μόλις λίγα χρόνια πριν ογδόντα χιλιάδες Ινδούς κατά την εισβολή του στις Ινδίες, φτιάχνοντας με τα κεφάλια τους τεράστιες πυραμίδες. Πόσες και πόσες χιλιάδες αιχμαλώτων θάβονταν ζωντανοί στο χώμα ή χτίζονταν ζωντανοί στα τείχη της πόλης ή των φρουρίων.

Το βράδυ έπεσαν νηστικοί με μια κούπα νερό κι αποκοιμήθηκαν πάνω στο χώμα, κοιτώντας μέσα από ένα άνοιγμα τον έναστρο ουρανό κι αναπολώντας τα όμορφα παραμύθια της Ανατολίας.

Με μια κλοτσιά πετάχτηκαν όρθιοι την επομένη. «Ο Ταμουρμπέκ», έτσι έλεγαν οι δικοί του τον Τα-μερλάνο, «σας περιμένει» άκουσαν αντί για καλημέ­ρα. Οδηγήθηκαν σε μια τεράστια σκηνή με μια επι­βλητική τέντα μπροστά της, με κρόσσια, με κεντήμα­τα και ξυλόγλυπτα κοντάρια, με κιλίμια να σκεπάζου-νε το χώμα μπροστά στην είσοδό της και με φρου­ρούς, σαν αστακούς εξοπλισμένους. Η Πολυξένη και ο

193

Page 192: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Οδυσσέας μπήκαν με μια βίαιη σκουντιά στα άδυτα των αδύτων. Κοντοστάθηκαν με δέος μόλις είδαν στο βάθος της σκηνής τον μεγάλο ηγεμόνα στον θρόνο να μιλά με τους αξιωματικούς του. Κάποιος έσπρωξε μουγκρίζοντας μάνα και γιο κι οι δυο τους πλησίασαν τρεκλίζοντας, μπορεί κι από τον φόβο. Η Πολυξένη όμως δεν άντεξε στην ομορφιά που είδε γύρω της να την τρελαίνει. Παρασύρθηκε να χαζεύει τα χαλιά που απλώνονταν στη σκηνή του Ταμερλάνου, ψελλίζοντας επιφωνήματα θαυμασμού.

«Τι είστε εσείς;» ρώτησε ξαφνικά όταν τους αντι­λήφθηκε ο Ταμερλάνος, κοιτώντας τους βλοσυρά και δείχνοντάς τους με το δάχτυλό του σαν μαχαίρι.

«Ρωμιοί, εφέντη μου...» ψέλλισε η Πολυξένη. «Να τους στείλετε στη Σαμαρκάνδη. Τον άπιστο

στην αυλή, τη μάνα του στο χαρέμι», αναστέναξε βα­ριεστημένα ο Ταμερλάνος.

«Ε, όχι και στο χαρέμι» πετάχτηκε οργισμένος ο Οδυσσέας με μάτια γουρλωμένα από την ταραχή, αιφνιδιάζοντας τον Ταμερλάνο.

Τρόμαξε ακόμη και τους άλλους θαμώνες στο βά­θος του ζαχαροπλαστείου, που χαμήλωσαν την εφη­μερίδα για να δούνε τι συμβαίνει.

«Καλά, πώς κάνεις έτσι;» τον αποπήρε η Πολυξέ­νη, σβήνοντας το τσιγάρο της στο τασάκι. «Λοιπόν... στην αυλή κι εγώ μαζί σου», διόρθωσε ενοχλημένη και ήπιε μια γουλιά από τον καφέ της.

194

Page 193: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Σύρθηκαν σ' ένα ταξίδι που ξεπέρασε τους πέντε μήνες. Έφθασαν κάποτε στη Σαμαρκάνδη.

Περίμεναν μέρες ελπίζοντας κάτι να μάθουν για την τύχη τους. Ο Οδυσσέας ρωτούσε όποτε έβρισκε ευκαι-ρία για την Τασκένδη. Αβέβαιες απαντήσεις ακόμη και από πρόσωπα που θα 'πρεπε να ξέρουν ήταν πάντα η συγκομιδή του.

Από την πρώτη εβδομάδα κιόλας αποφάσισαν να περιπλανηθούν μέσα στην πόλη. Συνάντησαν καραβά­νια που έρχονταν ή έφευγαν για το Βυζάντιο, τη Σκυ-θία, τη Ρωσία, την Κίνα, το Θιβέτ και τις Ινδίες. Επισκέφθηκαν τα τζαμιά, τις ιερατικές σχολές, τους μεντρεσέδες, μέχρι και τη φοβερή Νεκρόπολη της Σα-χί Ζίντα, τα μαυσωλεία των αρχόντων που οδηγού­σαν στον άλλο κόσμο. Χάζεψαν τους μαστόρους που έχτιζαν από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου με αφοσίωση, με γνώση, με μεράκι το τζαμί της Μπιμπί Χανούμ, γυναίκας του Ταμερλάνου και το Μαυσω­λείο του Γκουρ-Εμίρ. Αφωνος, συνεπαρμένος ο Οδυσ­σέας προχωρούσε με το κεφάλι του γυρισμένο στα ψη­λά και κάθε τόσο να σκουντουφλά, να πέφτει επάνω σε ανθρώπους με ελαφρύ ή με βαρύ πουγκί, να κινδυ­νεύει να τον συνθλίψουνε στα σοκάκια τα φορτωμένα μουλάρια και οι υπερήφανες γκαμήλες.

Η Πολυξένη είδε κάποια στιγμή με την άκρη του ματιού της τις αστυνομικές δυνάμεις να στριμώχνο­νται στο απέναντι πεζοδρόμιο μπροστά στο θέατρο

195

Page 194: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Βρετανία. Είδε ακόμη ένα μπουκάλι να σκάει στην πλαϊνή πόρτα του ζαχαροπλαστείου. Άκουσε φωνές, σφυρίχτρες, παραγγέλματα, βαριές βρισιές που απευ­θύνονταν μάλλον στον άγνωστο εχθρό που έδειχνε να πλησιάζει, όμως δεν έδωσε σημασία κάνοντας νόημα στον Οδυσσέα να μην χαζεύει έξω. Έσκυψε πάλι επά­νω από το βιβλίο, κάνοντας ότι δεν άκουσε το σχόλιο του Οδυσσέα «Ο Ταμερλάνος όπου να 'ναι φθάνει».

Εκεί στη Σαμαρκάνδη συνάντησε το κρυφό όνειρο της ζωής της στο πρόσωπο του Αμπντουλάχ Μπεχα-ουντίν. Τον μεγαλύτερο χαλέμπορα της Σαμαρκάν-δης, τελευταίο απόγονο μιας ιστορικής οικογένειας από τη Χορεσμία, όπως υπερηφανευόταν ο ίδιος, κά­νοντας βαθιά υπόκλιση με σεμνότητα, αλλά δίχως δουλοπρέπεια.

Μέσα σ' ένα πρωινό η Πολυξένη άκουγε το δικό της παραμύθι. Έμαθε όχι μόνο να θαυμάζει και να ξεχωρίζει τα πανέμορφα φίνα χαλιά απ' τα απλώς ωραία. Απόκτησε τις πρώτες γνώσεις για να γνωρίζει και να εκτιμά την ποιότητα κάθε ξεχωριστής δημιουρ­γίας. Ο Αμπντουλάχ ήξερε όλα τα μυστικά τους κι αυτά που έπρεπε κάθε έμπορας ή αγοραστής να ψά­χνει. Το είδος του νήματος' από μαλλί προβάτου, κα­τσίκας ή σπάνια και πού γκαμήλας, από μπαμπάκι ή από μετάξι. Τη διαφορά του περσικού από τον τούρ­κικο κόμπο' με τον πρώτο πιο ανθεκτικά χαλιά, με τον δεύτερο πιο φίνος και ακριβής ο σχεδιασμός τους.

196

Page 195: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Να μην την εντυπωσιάζει το μέγεθος του χαλιού, να ξεχωρίζει τα μικρά διαμάντια. Να στέκεται και να επιμένει στην ανίχνευση της πυκνότητας των κόμπων, στην υφασμένη επιφάνεια μιας σπιθαμής επί μια σπι­θαμή παλάμης μικρού παιδιού. Ε, να μην είναι του­λάχιστον πάνω από δυόμισι χιλιάδες κόμπους;

Από τον δρόμο έξω ερχόταν ο απόηχος ενός επα­ναλαμβανόμενου συνθήματος: «Ε. . . Ε . . . Ένωση» κι ανάμεσά τους κάθε τόσο «Φονιάδες...».

Η Πολυξένη πειθάρχησε σ' αυτό που της υποδεί­κνυε η κρισιμότητα των περιστάσεων. Συνέχισε να παρακολουθεί τον Αμπντουλάχ. Εκείνος μιλούσε... για τα Γκασκάι κι ιδίως τα Σιράζ, τα Αφσάρ και τα Μπαχτιάρι. Τα Χάμσε, τα Σαρούκ από την οικογέ­νεια των Λούρι, τα Μπελούτς και τα δικά τους από τις διπλανές πόλεις Αχτσά και Μπουχάρα. Αλλά και τόσα άλλα από μέρη μακρινά που η Πολυξένη αδυνα­τούσε να συγκρατήσει στο μυαλό της.

Ο Οδυσσέας δεν έδειχνε να συγκινείται από τα χα­λιά που σε στοίβες τακτοποιημένα, η μία δίπλα στην άλλη, έφθαναν ψηλά μέχρι το ταβάνι. Δυσανασχετού­σε με τους αναστεναγμούς και τα επιφωνήματα θαυ­μασμού της. Σκούντησε κάποια στιγμή τη μητέρα του και δείχνοντάς της κάπου στο βάθος της είπε, «Εγώ θέλω εκείνο... το τελευταίο εκεί πίσω».

Ο Αμπντουλάχ άνοιξε από την έκπληξη τα μάτια του διάπλατα και δίχως να διστάσει είπε ευγενικά αλ-

197

Page 196: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

λά κατηγορηματικά, «Α, αυτό δεν το πουλάω». «Εγώ θέλω αυτό» επανέλαβε ο Οδυσσέας. «Ξέρω

τι σου λέω» επέμενε στη μητέρα του με νόημα, παίρ­νοντας απάνω του τη συνέχεια της ιστορίας.

Ο Αμπντουλάχ μετά από πολλές πιέσεις αναγκά­στηκε ν' αποκαλύψει τον λόγο της άρνησης του να πουλήσει το χαλί εκείνο. «Είναι ένα μαγικό χαλί» ψιθύρισε στον Οδυσσέα, ξύνοντας την τεράστια γαμψή του μύτη. Ο Οδυσσέας τον προκάλεσε αρνούμενος να το πιστέψει, αν δεν το έβλεπε με τα μάτια του τα ίδια. Ο Αμπντουλάχ δεν δίστασε να παρουσιάσει το καμάρι του. Το έσυρε με προσοχή από την ντάνα και βγήκαν στην πίσω αυλή. Το άπλωσε με ευλάβεια στο χώμα και ζήτησε από την Πολυξένη και τον Οδυσσέα να καθίσουν πάνω του οκλαδόν. «Ινσαλλάχ» ψιθύρισε ο χαλέμπορας, «Ινσαλλάχ» επανέλαβε ο Οδυσσέας. Χτυπώντας τις παλάμες του τρεις φορές επάνω στο χαλί και φωνάζοντας «Ινσαλλάχ» σαν να κάλπαζε πάνω σε άλογο υπερήφανο από την Αραβία άφησαν πίσω τους για πάντα τη Σαμαρκάνδη.

Μ' ένα τρίξιμο, μ' ένα υπόκωφο χτύπημα, έναν γδούπο, υποχώρησε η πόρτα που έβλεπε στη Βουκου­ρεστίου κάτω από την πίεση που της ασκούσαν οι συ-μπλεκόμενοι πολίτες με την αστυνομία. Η Πολυξένη άφησε βιαστικά στο τραπεζάκι αυτά που νόμιζε ότι χρωστούσε κι άρπαξε ταραγμένη από το χέρι τον Οδυσσέα. «Πάμε γρήγορα, κουνήσου...»

198

Page 197: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Πού πάμε;» ρώτησε μισοχαμένος ο Οδυσσέας. «Όπου θες» του απάντησε εκείνη τραβολογώντας

τον, καθώς αυτός κρατούσε αδέξια μισάνοιχτο το βι­βλίο με το μαγικό χαλί του.

«Να πετάξουμε για το Παρίσι!!» συμπλήρωσε η Πολυξένη, μόλις βγήκαν από την πόρτα της οδού Πανεπιστημίου. «Θεέ μου, δεν πρόλαβα να πάρω σο-κολατάκια» ψέλλισε, κοντοστάθηκε, όμως δίστασε να επιστρέψει μέσα.

Ήρθαν πρόσωπο με πρόσωπο με έναν διαδηλωτή, το αίμα είχε τρέξει στο μέτωπό του. Διέσχισαν έναν κόσμο σκόρπιο, αλαφιασμένο, οργισμένο. Η Πολυξέ­νη τον απωθούσε, τον κρατούσε σε όποια απόσταση μπορούσε από τον Οδυσσέα, που κάθε τόσο αναρωτιό­ταν τι συνέβαινε μέσα σ' εκείνη την ταραχή και την αναμπουμπούλα. Εκείνη είτε δεν απαντούσε, είτε του εφιστούσε την προσοχή στην ευθύνη του για τον ασφαλή τους πλου με το μαγικό χαλί και όσα τους περίμεναν στο ταξίδι τους για το Παρίσι. Η Τασκέν­δη, ο αρχικός προορισμός, κίνητρο για εκείνη την εξόρμηση είχε ήδη ξεθωριάσει. Κατηφόρισαν βιαστικά τη Σόλωνος και μπόρεσαν να πάρουν το λεωφορείο μπροστά από το Μουσείο.

Έφθασαν ξεθεωμένοι στο σπίτι τους αργά το μεση­μέρι. Ο Οδυσσέας ακόμα θυμόταν τη μητέρα του να παραπονιέται και να κλαψουρίζει όλο το απόγευμα για την κατάσταση των άτυχων ποδιών της που ομο-

199

Page 198: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

λογουμένως έπασχαν από μια βασανιστική αρθρίτιδα. Ο πατέρας του ανήσυχος τη ρωτούσε κάθε τόσο για κάποια επεισόδια που είχε ακούσει ότι είχαν εκτυλι-χθεί ψηλά στην οδό Σταδίου, ενώ εκείνη μορφάζοντας τον απόπαιρνε μονότονα «Να χαρείς, μη μου μιλάς, πονάω». Ο κύριος Γιάννης δεν μπορούσε ωστόσο να ησυχάσει. Βγήκε στο μπαλκονάκι αναζητώντας στους απέναντι ή στους διπλανούς κάποιον να τον φωτίσει. Ψυχή πουθενά. Έκανε δυο τρία τηλεφωνήματα σ' αυ­τούς που πίστευε ότι κάτι θα ήξεραν, απόκριση καμία. Από νωρίς στήθηκε δίπλα στο ραδιόφωνο, περιμένο­ντας ν' ακούσει ίσως κάτι από τις ειδήσεις. Στο βραδι­νό δελτίο μια είδηση ξεχώριζε απ' όλες: Ο απολογι­σμός των συμπλοκών κατά το συλλαλητήριο ήταν επτά νεκροί, άγνωστο πόσοι τραυματίες. Πάγωσαν όλοι, όπως πάγωσε όλη η Ελλάδα.

«Επτά νεκροί» ηχούσαν σαν τύμπανα όλο το βράδυ στ' αυτιά του Οδυσσέα. Μια φράση που δεν είχε ξα­νακούσει στο σπίτι, στον περίγυρό τους. Κι ένας νε­κρός να ήταν, θα 'ταν δυσβάσταχτο και τότε. Αν αυ­τός ο ένας ήταν ο πατέρας του, θα 'ταν τώρα μια οι­κογένεια βυθισμένη στον πόνο, στη θλίψη, σε μια αναπάντεχη, μια απρόσμενη τραγωδία.

Αυτά σκεφτόταν συνέχεια και για κάποιους θανά­τους μακρινούς που όμως έτσι ξαφνικά τον άγγιξαν, ίσως επειδή μέχρι τότε δεν μπορούσε να τους κατα­νοήσει. Όπως είχε κατανοήσει, λυπηθεί αλλά και

200

Page 199: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αποδεχθεί σαν κάτι φυσικό τον θάνατο της γιαγιάς πριν λίγους μήνες. Παρ' όλο που η μητέρα του τον είχε ξαποστείλει στο σπίτι της θείας Γλαυκής για δυο τρεις μέρες. Για να μη ζήσει τη δυσάρεστη εκείνη εμπειρία για την τόσο τρυφερή ψυχή του, όπως είχε αναγγείλει κατηγορηματικά στον πατέρα του την ώρα που έφευγαν από το σπίτι, χωρίς να θελήσει προηγου­μένως καν μαζί του να το συζητήσει.

Ο κόσμος της φαντασίας, η περιπλάνηση κι η μέθε­ξη σ' αυτόν, η πνοή ζωής που εμφυσούσε ο Οδυσσέας στους ήρωες της, πέρα απ' όσα κατόρθωναν ο Ιούλιος Βερν, τα «Κλασσικά Εικονογραφημένα», τα παραμύ­θια ή οι αφηγήσεις από τον οικογενειακό του κύκλο, σκιάζονταν κι από ένα φάντασμα. Ένα στοιχειό που η οικογένεια αλλά και ο Οδυσσέας από μικρός έσερναν μαζί τους. Γυμνασιόπαις πια και δεν μπορούσε ακόμη να θυμηθεί σε βάθος χρόνου πότε και πώς είχε πρω-τακούσει κάτι για τον αδελφό του πατέρα του, τον θείο Αλέκο.

Τα δυο αδέλφια, ο Αλέκος ήταν ο μεγαλύτερος των δύο, από τα σπλάχνα μιας μικροαστικής οικογέ­νειας, κουβαλούσαν λίγο ως πολύ παρόμοιες ιδέες και πίστη στη δημοκρατία. Ξεχώριζαν μεταξύ τους όχι μόνο από τον επαγγελματικό δρόμο που είχε ο καθέ­νας τους τραβήξει, ο Αλέκος δάσκαλος και ο Γιάννης

201

Page 200: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τραπεζικός υπάλληλος. Τους διέκρινε αυτό που κρύ-βαν μέσα τους. Από τη μια η ορμή, το πάθος, η μα­χητικότητα με την οποία αψήφιστα διεκδικούσε δικαι­ώματα για το προλεταριάτο ο Αλέκος. Απ' την άλλη πλευρά η προσωπικότητα του Γιάννη που ελλόχευε κάτω από τη σκιά εκείνης του μεγάλου αδελφού του με την έγνοια για τη ζωή και την τύχη των δυο οικο­γενειών που θα πλήρωναν, Κύριος οίδε, πόσους λογα­ριασμούς για τη δράση του αδελφού του.

Πολύ πριν συλλάβουν τον Αλέκο, απ' τις αρχές σχεδόν του εμφυλίου, είχε αλλάξει η ζωή τους με την απειλή, την ψυχολογική βία, το συνεχές παιχνίδι της γάτας με τα αδύναμα ποντίκια. Με νύχια και δόντια κατάφερνε ο Γιάννης και κρατούσε τη θέση του στην Τράπεζα, αποτρέποντας να πληρώσει το τίμημα της συλλογικής οικογενειακής ευθύνης για την αντεθνική δράση του κομμουνιστή αδελφού του. Απ' το μηνιάτι-κό του, τότε ασθενικό ακόμη, φρόντιζε και για την οι­κογένεια εκείνου. Το σπίτι τους στην οδό Επτανήσου ήταν η μοναδική ακίνητη περιουσία τους, χάρη στην προίκα της Πολυξένης, που πέρα από κάθε προσδοκία είχε ερωτευτεί παράφορα τον Γιάννη και είχε επιβά­λει μετά από συζητήσεις δίχως τελειωμό την επιλογή της στους δικούς της. Παρά τις προς τα έξω εντυπώ­σεις, στο αρχοντόσπιτο της Μυτιλήνης ήταν μόνο φι­λοξενούμενοι κάθε καλοκαίρι. Μάνα και γιος, η θεία Γλαυκή, η γιαγιά κι η Αμυρσούδα απολάμβαναν δια-

202

Page 201: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

κοπές από τον Ιούνιο μέχρι τον Σεπτέμβρη, κατά τον Αύγουστο ερχόταν και ο κύριος Γιάννης, έναντι μιας μικρής αμοιβής στην ξεπεσμένη ιδιοκτήτρια του σπιτι­ού στα γηρατειά της.

Τόσα χρόνια μέχρι τις πρώτες τάξεις του γυμνα­σίου μόνο μισόλογα και φράσεις αποσπασματικές συ­νόδευαν το όνομα του θείου Αλέκου. Ίσως κάποιοι να καταλάβαιναν τι έκρυβαν, όμως ποτέ δεν το κατάφερ­νε ο ίδιος, όσο και αν επέμενε ή φρένιαζε από την πε­ριέργεια και ταρακουνώντας τους γονείς του εκλιπα­ρούσε αντί υπεκφυγών για μια στάλα αλήθεια. Τόσα χρόνια κι ο θείος Αλέκος ήταν ένας καπνός, ένα τζίνι που έτρεχε μέσα στο σπίτι και κούρνιαζε κρυφά σε άγνωστες ή δυσεύρετες γωνιές του.

Ήταν ο μεγάλος απών και συγχρόνως παρών, ιδι­αίτερα στις χαρές της οικογένειας, στις μεγάλες γιορ­τές της χριστιανοσύνης. Άλλοτε βάραινε η απουσία του, σαν να 'χε φύγει διαπαντός από τον κόσμο ετού­το, και άλλοτε σαν να ήταν παρών και έπρεπε για κάποια απόφαση να πάρουν και τη γνώμη εκείνου. Και η γυναίκα του η θεία Μαρίκα, η μόνη γέφυρα ζωής με εκείνον. Αλλά κι αυτή και τα ξαδέλφια του στόματα επτασφράγιστα απέναντι του. Η πιο συχνή κουβέντα που ηχούσε συνθηματικά μέσα στο σπίτι ήταν ένα «επισκεπτήριο» για κάποια Κυριακή που θα ακολουθούσε, ίσως την άλλη ή την παράλλη, ή λιγο­στές ειδήσεις για άγνωστους συμπατριώτες ή πατριώ-

203

Page 202: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τες, δεν θυμόταν ακριβώς τη λέξη, που έφθαναν από την Τασκένδη.

Στις εκλογές του '58, καθώς χαράκωναν πατέρας και γιος σε σεντόνια χαρτιού γραμμές και στήλες για να καταγράψουν τα αποτελέσματα που θα εκφωνούσε το ραδιόφωνο όταν θα έκλειναν οι κάλπες, ο Οδυσσέ­ας δεν άντεξε και ρώτησε περιχαρής: «Μπαμπά, θα πάρεις αύξηση αν βγούνε οι δικοί μας;» «Όχι, αλλά θα πάρει αύξηση η δημοκρατία, η ελευθερία κι η δι­καιοσύνη» απάντησε εκείνος.

Ο κύριος Γιάννης περιέγραψε και εξήγησε τότε για πρώτη φορά με λόγια απλά στον Οδυσσέα έναν κόσμο πνιγμένο σε αδικίες. Έναν κόσμο δίχως ελευθερίες, γεμάτο φόβο για την τύχη τους, τη δουλειά τους, το ψωμί τους, μόνο και μόνο επειδή σκέφτονταν αλλιώ­τικα από ό,τι εκείνοι που κυβερνούσαν. Άνθρωποι που πίστευαν στο καλό και στη δικαιοσύνη, μα ζούσαν μια ζωή στο κυνηγητό και στην αγωνία, σε μια χώρα άθλια, με πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων που χώριζαν τον κόσμο σε πατριώτες και προδότες, με τα ξερονήσια και τις φυλακές γεμάτες από αθώους.

Ο Οδυσσέας δεν δυσκολεύθηκε να συνταιριάζει όσα άκουγε μ' αυτά που έψαχνε για το φάντασμα του θεί­ου Αλέκου και ρώτησε τον πατέρα του περιμένοντας την επιβεβαίωση του. Ο κύριος Γιάννης σαν να συ­νήλθε ξαφνικά από την αναστάτωσή του, σήκωσε την παλάμη του για να σταματήσει την ορμή του γιου

204

Page 203: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του. Με μια αποστομωτική χειρονομία έκοψε απότο­μα την περιέργεια του για την τύχη του αδελφού του. Ήτανε για άλλη μια φορά φανερό ότι δεν ήθελε καν να αναφέρεται στο σπίτι το όνομα του. Ενώ νοιαζόταν για τη γυναίκα και τα παιδιά του, δεν ήθελε στις επι­σκέψεις της — αραιά και πού είναι η αλήθεια — να συζητούν μπροστά σε άλλους για εκείνον. Την έπαιρνε κατά μέρος, έλεγαν ό,τι είχαν να πουν και επέστρε­φαν αλλάζοντας αμέσως θέμα.

Δεν μπορούσε τότε να κατανοήσει τη συμπεριφορά, ίσως τον ανεκδήλωτο φόβο του πατέρα του. Τι άλλω­στε είχαν να φοβηθούν οι ίδιοι; Ούτε μπορούσε να κα­ταλάβει όταν κάποια φορά κρατώντας ένα σημείωμα που είχε φέρει στο σπίτι το όργανο της τάξης, η μη­τέρα του ξεσπάθωσε οργισμένη λέγοντας: «Ε, άι σι­χτίρ, πάλι στο τμήμα δι' υπόθεσίν μας;» Και όταν πήρε το σημείωμα ο πατέρας του στα χέρια επιστρέ­φοντας από την Τράπεζα αργά το μεσημέρι, κάτι συ­νέβη και κύρτωσαν, έγειραν προς τα κάτω οι ώμοι του. Σαν να είχε πέσει πάνω τους ένας βράχος. Με τούτα και με εκείνα ανακάλυπτε ο Οδυσσέας σιγά σι­γά ότι στους δρόμους, στον έξω κόσμο, σερνόταν μια βαριά, μια αόρατη απειλή. Μια σκιά που μπορούσε με το παραμικρό να χτυπήσει την πόρτα τους, να βά­λει στόχο τον πατέρα του στο άψε σβήσε, στα καλά καθούμενα να τους τελειώσει.

Δυο φράσεις της μητέρας του σε ανάλογα ξεσπά-

205

Page 204: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σματά της τα 'χε κρατήσει μέσα του και τα κουβα­λούσε σαν κάποιο οικογενειακό λείψανο υψίστης ση­μασίας, χωρίς ο ίδιος να μπορεί να κατανοήσει τη ση­μασία τους και τις συνέπειές της. Και τις δυο φορές ήταν κουβέντες της μητέρας του προς τη θεία Μαρί­κα. Τη μία φορά κάτι μουρμούρισε η θεία, πάντα έτσι μιλούσε, και η Πολυξένη σαν να διαμαρτυρήθηκε της πήρε τον αέρα: «Όλος ο κόσμος έτρεχε πίσω από το ΕΑΜ, Μαρίκα μου. Δεν ήμασταν δα κομμουνιστές και όλοι!» Και την άλλη φορά πάλι σε μια χαμηλόφωνη κουβέντα της θείας Μαρίκας, που ο Οδυσσέας δεν εί­χε προλάβει να ακούσει, η μητέρα του με κάποια εσωτερική ένταση στράφηκε και της είπε: «Ηττηθήκα­με, καλή μου, καταλαβαίνεις; Ηττηθήκαμε, χάσαμε, πώς το λένε! Κι ο πατέρας μου ανάμεσα στον Παπά­γο και στην κόρη του προτίμησε τον στρατηγό και με απείλησε ότι θα με αποκληρώσει».

Αυτή η κατάσταση και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα της κράτησε χρόνια πολλά και σφράγισε τον Οδυσσέα. Έτσι, δίπλα στον κόσμο της φαντασίας, της περιπέτει­ας, της ομορφιάς και της δημιουργίας, ζυμώθηκε η αποστροφή, η βαθιά απέχθεια για τον πραγματικό κό­σμο στον οποίο ζούσε. Όσο περνούσαν τα χρόνια τόσο περισσότερο κατανοούσε τη θλιβερή πραγματικότητα που σώρευε δεινά, έθιγε αξιοπρέπειες, στόμωνε ελευθε­ρίες, αδικούσε. Συγχρόνως ένιωθε ένοχα που ο ίδιος κατάφερνε και πήγαινε σε καλό σχολείο, ο πατέρας

206

Page 205: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του είχε μια σίγουρη δουλειά στην Τράπεζα, ενώ ο θείος Αλέκος ποιος ξέρει τι τραβούσε. Και όλα αυτά με ένα αντάλλαγμα, να μη μιλάνε, να μην εκφράζουνε ό,τι γεννούσε ο νους τους.

Ένα απόγευμα καθώς πατέρας, μάνα, γιος, ήταν κα­θένας τους σκυμμένος πάνω απ' τη δουλειά του ακούγο­ντας ραδιόφωνο, χτύπησε ξαφνικά το κουδούνι της πόρ­τας. Ο Οδυσσέας έτρεξε ν' ανοίξει. Ήταν η θεία Μαρί­κα. Τον φίλησε χαμογελαστή σταυρωτά στα μάγουλα και τον προσπέρασε πηγαίνοντας προς την τραπεζαρία. Εκεί η οικογένεια περνούσε τα απογευματινά της μπρο­στά από την τρίφυλλη πόρτα της σάλας που ήταν τον χειμώνα πάντα σκυθρωπή δίχως θέρμανση, μάλλον απρόσιτη απέναντι στην οικογένεια, αλλά καταδεκτική και φιλόξενη στους ξένους σε εορτές και σε επισκέψεις.

Στάθηκε στο άνοιγμα της πόρτας, κράτησε τα χέρια της σταυρωμένα μπροστά στο στήθος και με βουρκωμέ­να μάτια κοίταζε πότε τον Γιάννη και πότε την Πολυ­ξένη. Αναστατώθηκαν μεμιάς κι οι δυο τους, καθώς την είδαν σε εκείνη την ασυνήθιστη στάση, τον παράξενο μορφασμό στο πρόσωπό της, με το στόμα της σφιχτό να προσπαθεί να ελέγξει τη συγκίνησή της. «Μαρί­κα...» αναφώνησε χαμογελαστή η Πολυξένη, αλλά κα­θηλωμένη στην καρέκλα της, σαν να μην άντεχε να ση­κωθεί να την πάρει στα χέρια της, όπως συνήθιζε να υποδέχεται τα φιλικά πρόσωπά της. Η Μαρίκα πήρε βαθιά αναπνοή, έδωσε δύναμη στη φωνή της κι ανήγ-

207

Page 206: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γειλε με το σαγόνι της να τρέμει και τα μάτια της να τρέχουνε βρυσούλες: «Γυρίζει». Και συμπλήρωσε: «Μου είπανε, με βεβαίωσαν ότι σε λίγες μέρες επιστρέ­φει. Ίσως το πει σήμερα, αύριο και το ραδιόφωνο».

«Αμυρσούδα... βάλε καφέ» φώναξε ο Γιάννης στην ψυχοκόρη. Βροχή οι ερωτήσεις, ελάχιστα διαφωτιστι­κές οι απαντήσεις.

Δεν άργησε να έρθει και η ώρα της άλλης αλήθειας. Δυο βδομάδες αργότερα ο θείος Αλέκος αποβιβαζόταν με κάποιους συντρόφους του στην προκυμαία του Πει­ραιά. Μια πρώτη υποδοχή εκεί, μια δεύτερη πιο τρα­νταχτή με όλη τη γειτονιά, την οικογένεια, τους συνα­γωνιστές που περίμεναν στο σπίτι του στο Πολύγωνο για να τον αγκαλιάσουν. Ο θείος Αλέκος στιγμές στιγ­μές λύγιζε και βούρκωνε, έδειχνε ανίκανος να συγκρα­τήσει κάποιο δάκρυ. Ο Οδυσσέας από μια γωνιά παρα­κολουθούσε βουβός με μάτια ορθάνοιχτα από τον θαυ­μασμό τον ήρωα που επέστρεφε από έναν άλλο κόσμο, για τον οποίο κανείς δεν τολμούσε κάτι να του πει, κάτι να του εξηγήσει. Ήξερε πιο πολλά για τον κόμη Μοντεχρίστο, ή τον Μιχαήλ Στρογκώφ παρά για τον θείο Αλέκο, τον αδελφό του πατέρα του τον ίδιο.

Όμως όλος ο θαυμασμός, όλο το δέος εξανεμίστη­καν μεμιάς, όταν ο θείος Αλέκος τον πήρε με το μάτι του και του 'κανε με μία αγέρωχη κίνηση, ένα νεύμα να πάει κοντά του. Ο Οδυσσέας δεν δίστασε. Πλησία­σε έτσι όπως καθόταν τον ήρωα της οικογένειας και

208

Page 207: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

με την καρδιά του να χτυπά ταμπούρλο στάθηκε μπροστά στα γόνατά του.

Ο θείος Αλέκος πιάνοντας τον από το πιγούνι ρώ­τησε στρεφόμενος προς τη θεία Μαρίκα: «Ποιος είναι αυτός;» κι εκείνη του απάντησε: «Ο Οδυσσέας, ο γιος του Γιάννη». «Πωπώ, κοτζάμ άντρας» ψέλλισε ο θεί­ος χαμογελώντας μετά βίας και του 'δωσε ένα μπα-τσάκι. Ένα μπατσάκι απαξιωτικό, μα τόσο απαξιωτι-κό, έτσι το αισθάνθηκε ο Οδυσσέας, που ήθελε ν' ανοί­ξει η γη και να τον καταπιεί. Έκανε μεταβολή χωρίς να περιμένει τίποτα άλλο' πήγε και στάθηκε, σχεδόν κρύφτηκε, πίσω απ' τη μητέρα του, χωρίς διάθεση πια να ακούσει ή να μάθει οτιδήποτε απ' όσα έλεγε ο άρ­χοντας της οικογένειας και πρόσωπο της μέρας.

Έκτοτε όσα νέα έφταναν γι ' αυτόν θα μπορούσαν να συνοψισθούν σε δύο φράσεις. Περιφερόταν ολημερίς μέ­σα στο σπίτι με τις παντόφλες του και την ξεπλυμένη ριγέ πιτζάμα του, λύνοντας αμέτρητες φορές και ξανα­δένοντας το κορδόνι γύρω από τη μέση, καπνίζοντας ασταμάτητα και βήχοντας συνέχεια από τη νικοτίνη που μάζευε στα σωθικά του. Διάβαζε δίχως ιδιαίτερο ζήλο δημοσιεύματα, ανακοινώσεις, ανάτυπα που κά­ποιος του τα φρόντιζε για να μην μπαίνει στον κόπο ο ίδιος. Εκείνος τα στοίβαζε σε μια άκρη. Τον βάραιναν και μόνο που υπήρχαν. Όμως δεν τολμούσε και να τα πετάξει παρά τις παραινέσεις της γυναίκας του.

Η θεία Μαρίκα συνέχιζε να δουλεύει σε ένα ημιυ-

209

Page 208: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

πόγειο, σε μια τρύπα, το βελόνι και τη ραπτομηχανή, κάνοντας προσαρμογές σε ανδρικά και γυναικεία ρού­χα για να φέρνει έντιμα τα αναγκαία προς το ζην στο σπίτι. Ο θείος Αλέκος εκτός από κάτι περιστασιακές δουλειές, που ποτέ δεν είχαν επαύριο, παρέμενε ου­σιαστικά άνεργος, είτε γιατί δεν έβρισκε μόνιμη δου­λειά είτε γιατί όφειλε η πατρίδα να του βρει δουλειά και να τον ανταμείψει. Κανείς δεν καταλάβαινε όταν τον άκουγε ποιο ήταν το πρόσχημα και ποια η αλή­θεια. Κι αυτός αγέλαστος, σαρκάζοντας ή επικρίνο­ντας τους πάντες, μοιράζοντας παντού προκλητικά ευ­θύνες, σαν λαϊκός δικαστής που είχε ξεπηδήσει απ' τη λαοκρατία, αβέβαια και θολά σιγόσβηνε και μίκραινε μπροστά στα μάτια του Οδυσσέα.

Μήνες μετά ήρθε για τα μέτρα του Οδυσσέα και η χαριστική βολή στον ήρωα της οικογένειάς τους. Πο­λυξένη και Μαρίκα έπεσαν στον Γιάννη από δίπλα να τον πείσουν ότι θα 'πρεπε να μιλήσει στον αδελφό του. Δεν ήταν αυτή κατάσταση — «Σωστός κηφή­νας» — είχε ξεστομίσει η Πολυξένη μπροστά στη συ­ντετριμμένη θεία του.

Κυριακή μεσημέρι τους είχαν καλεσμένους να τους τραπεζώσουν. Η Πολυξένη είχε φροντίσει ό,τι πίστευε ότι θα τους ευχαριστούσε: Μια τηγανιά συκωταριάς, αρνάκι με πατάτες στο φούρνο, μια πλούσια ντοματο-σαλάτα με μπόλικο κρεμμύδι. Έφαγαν, ήπιαν και κουτσομπόλεψαν. Κουβέντες πολιτικές, αλλά και ανα-

210

Page 209: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μνήσεις ακολούθησαν, όπως συνήθως συνόδευαν τα κυ­ριακάτικα τραπεζώματα του Γιάννη προς τον αδελφό του και την οικογένειά του. Στο τέλος έφερε ο οικοδε­σπότης με μαεστρία τη συζήτηση στο ζήτημα που απα­σχολούσε φίλους και συγγενείς, όσους νοιάζονταν για τον σύντροφο, τον συναγωνιστή και τον λεβέντη Αλέ­κο. Με κάποια διακριτικότητα πάντως, γιατί η συζή­τηση γινόταν παρουσία των παιδιών τους. Ο Αλέκος τα μάσησε από τη μια, υπεξέφυγε από την άλλη. Δυ­σφορούσε από την τροπή που είχε πάρει η κουβέντα, καθώς υπογράμμιζε τις ευθύνες του απέναντι στην οι­κογένειά του, για το παράδειγμα που έδινε σ' έναν μι­κρόκοσμο που περιμένει κι απ' αυτόν κάποιο δείγμα γραφής. Μια στάση ευθύνης.

Όταν στο τέλος ο πατέρας του επέμενε και δεν τον άφηνε να ξεγλιστρήσει, σε μια αποστροφή του «μα επι­τέλους, τι θες, Αλέκο;» εκείνος ξεσπάθωσε. Έγειρε προς το μέρος του και δήθεν εμπιστευτικά, αλλά αδια­φορώντας αν άκουγαν τα παιδιά του, ο Οδυσσέας ή όποιος άλλος, του είπε αυτό που έκρυβε σαν πόθο στην καρδιά του: «Ξέρεις τι θα 'θελα, βρε Γιάννη; Να 'χα λεφτά, να πλέρωνα είκοσι ρουφιάνους να μου φέρνουνε πουτάνες να διαλέγω. Να τι θα 'θελα, αδελφέ μου».

Πάγωσαν όλοι στο τραπέζι. Όταν μετά από τους βαρύ γλυκούς έφυγε ο Αλέκος με την οικογένεια του, απομεσήμερο προχωρημένο, απόμειναν πατέρας, γιος και μάνα, αλλά κι η ψυχοκόρη αμίλητοι, βαθιά συ-

211

Page 210: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γκλονισμένοι. Ο κύριος Γιάννης κάρφωσε τη ματιά του κατάματα στον Οδυσσέα. Προσπαθούσε ν' αποφασίσει τι να πει ή πώς να απολογηθεί στον γιο του για εκείνη την κουβέντα. Τι να πει και πώς να απολογηθεί αυτός που πάσχιζε πάντοτε να του εμφυσήσει αρχές και αξίες. Πώς να περιμαζέψει τα θρύψαλα της προσωπικότητας του αδελφού του, που εκείνος με τα χέρια του τα ίδια είχε καταθρυμματίσει. Γρήγορα αποφάσισε, και απο­φάσισε να μην τον δικαιολογήσει. Να μην πει ότι αστειεύτηκε ή ότι στερήθηκε κάποια πράγματα τόσα χρόνια. Σαν να αποκοβόταν τότε οριστικά από εκείνον είπε στον Οδυσσέα πιάνοντας τον απ' τους ώμους: «Γιε μου, δεν είναι όλοι όσοι αγωνίστηκαν σαν τον θείο σου τον Αλέκο... Πίστεψέ με, δεν είναι όλοι ίδιοι».

Και τότε άκουσε ο Οδυσσέας με πόσο σεβασμό μι­λούσε ο πατέρας του για έναν κόσμο που αγωνίστηκε για τις ιδέες του και τα ιδανικά του, για έναν κόσμο που ηττήθηκε από τα λάθη του, αλλά και από τη φο­ρά της Ιστορίας. Ο Οδυσσέας κατάλαβε, προσπάθησε να καταλάβει. Όμως στα μάτια του είχε καταρρεύσει ο θείος ο Αλέκος. Κλονίστηκε απέναντι του αμετά­κλητα παρ' όλο που λίγους μήνες πριν κάτι είχε ακούσει από μισόλογα της μητέρας του ότι ο θείος εί­χε παιδί και με κάποια άλλη γυναίκα, πράγμα που τον είχε συγκλονίσει, όμως τότε είχε αντέξει. Μέσα από περίεργα μονοπάτια είχε αντλήσει κατανόηση για ένα τέτοιο πελώριο ατόπημα που του έκοβε την ανά-

212

Page 211: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σα. Ετούτη τη φορά ο θείος του καταποντίστηκε για πάντα, συμπαρασύροντας μαζί του κι άλλον κόσμο τραυματίζοντας μια εξιδανικευμένη εικόνα που με τη βοήθεια των γονιών του σχημάτιζε με τον καιρό για τον άνθρωπο και την εμπιστοσύνη του για τις αρχές και τις ικανότητες του. Χρειάστηκαν άλλα βιώματα και σκέψεις για να περιθωριοποιήσουν το περιστατικό και να αποκαταστήσουν μέσα του την κλονισμένη ισορροπία.

Άναψε ένα πουράκι κι απόρησε πώς μπορεί και τρέχει το μυαλό του ανθρώπου σε τέτοιες αναμνήσεις, εγκαταλείποντας το γιορτινό κλίμα των ημερών και τους συνηθισμένους ή τους εύλογους συνειρμούς του.

213

Page 212: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

8

Ακόμη άντυτος είσαι;» τον έβγαλε απότομα από τον κόσμο του η φωνή της Μαρίας. Χαμογε­λαστή, ευδιάθετη μ' ένα πεταχτό φιλί του γύ­

ρισε την πλάτη. «Κούμπωσε μου το κολιέ και σε παρακαλώ βιά­

σου, έχουμε ήδη αργήσει». «Χμμ...» έκανε ο Οδυσσέας και βάλθηκε να διεκπε­

ραιώσει τον ταχυδακτυλουργικό του άθλο. Τότε ήταν που σαν κάτι να θυμήθηκε και ψελλίζοντας «Μια στιγ­μή...» έτρεξε στο γραφείο του. Άνοιξε το πιο χαμηλό συρτάρι απ' όπου ανέσυρε ένα μικρό κουτάκι.

«Καλή χρονιά, Μαρία μου» της ψιθύρισε στ' αυτί και το απόθεσε στη χούφτα της.

Ενθουσιασμένη η Μαρία το άνοιξε με δυο βιαστικές κινήσεις. Μόλις είδε ένα ζευγάρι υπέροχα σκουλαρίκια αναφώνησε εντυπωσιασμένη: «Θεέ μου, είναι τόσο

214

Page 213: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

όμορφα...» και μετά από μια μικρή παύση συμπλήρω­σε «κρίμα που δεν συνδυάζονται με τίποτα απ' όσα έχω, και πάντως όχι γι ' απόψε». Τύλιξε ωστόσο τα χέρια της γύρω από τον λαιμό του και του έδωσε ένα δεύτερο φιλί στο μάγουλο ψιθυρίζοντας όπως επέβαλ­λαν οι περιστάσεις: «Σ' ευχαριστώ πολύ, καλέ μου».

Ο Οδυσσέας είχε βαρεθεί μια ολόκληρη ζωή να της αγοράζει από ψιλοπράγματα έως κοσμήματα που μό­λις και μετά βίας της αρέσαν.

«Να πας να τα αλλάξεις» της είπε με άχρωμη φω­νή και απομακρύνθηκε σφίγγοντας ερμητικά τα χείλη του για να μην συνεχίσει. Κατέφυγε σε μια γωνιά του χολ όπου είχε συγκεντρωμένη τη συλλογή του από ρολόγια, ρολόγια του τοίχου, επιτραπέζια, της τσέ­πης, κάποια με τη δική τους ξεχωριστή ιστορία, όσα είχε από δω κι από κει κληρονομήσει ή αποκτήσει. Μια μικρή συλλογή φτιαγμένη εδώ και χρόνια, που μαρτυρούσε την ιδιαίτερη σχέση του ιδιοκτήτη με τον χρόνο ή έστω κάποια γραφική ιδιορρυθμία του. Άρχι­σε υπομονετικά να τα κουρδίζει, να τα ξεσκονίζει, να τα συγχρονίζει με εκείνο που φορούσε, προσπαθώντας να εκτονώσει τον εκνευρισμό του για την υποδοχή του δώρου του, που με τόση προσπάθεια, χρόνο και χρή­μα είχε επιλέξει.

«Σε παρακαλώ, βιάσου. Μια Πρωτοχρονιά είναι αυτή...» επανέλαβε η Μαρία αλλάζοντας απότομα το ύφος της από ευπροσήγορο σε αγανακτισμένο.

215

Page 214: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ο Οδυσσέας υπάκουσε στην έκκλησή της δίχως να διαμαρτυρηθεί για τον τόνο της φωνής της και κατευ­θύνθηκε προς την κρεβατοκάμαρά τους. Χασομέρησε για λίγο μέχρι να αποφασίσει πώς να υποδεχθεί τον καινούργιο χρόνο. Σαν να ήθελε κάπως να υπογραμ­μίσει με το παρουσιαστικό του το ξεκίνημα του νέου αιώνα, ίσως και το τέλος εκείνου που έφευγε. Ενός αι­ώνα που, όσο κι αν προσπαθούσε μ' έναν πολύπλευρο απολογισμό να αποτιμήσει, δυσκολευόταν να αποφαν­θεί για το θετικό ή αρνητικό ισοζύγιό του. Σίγουρα το δεύτερό του ήμισυ στη δυτική Ευρώπη ήταν το μόνο αδιαμφισβήτητο θετικό αποτέλεσμά του. Πενήντα συ­νεχή χρόνια ειρήνης, συνεργασίας και ευημερίας για όλο και πιο πολλούς. Μια εξέλιξη που εμπέδωνε δη­μοκρατίες και όσες αρχές και αξίες τις ακολουθούν ή τις συναπαρτίζουν. Από την άλλη πλευρά έβλεπε τα τελευταία χρόνια τις αλλαγές να τρέχουν και να γεμί­ζουν όλο και περισσότερο τον κόσμο με αβεβαιότητα και φόβο για τον αιώνα που ερχόταν. Μάλλον από επαγγελματική συνήθεια ή ροπή ξανάφερε στο μυαλό του τα αναπάντητα ερωτήματα προς την πολιτική ηγεσία της Ευρώπης, για την αδυναμία της να αντιτά­ξει μια πειστική και αποτελεσματική πολιτική στις αρ­νητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης. Ίσως θα έπρεπε να γράψει κάτι για τα ελλείμματα της Ευρώ­πης που αργά ή γρήγορα θα υπονόμευαν την αξιοπι­στία και τη συνοχή της.

216

Page 215: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Να χαρείς, κουνήσου» αντήχησε πίσω του και πά­λι η φωνή του Μεγάλου Αδελφού, καθώς τον είδε μπρος στον καθρέφτη να χαζεύει τη γραβάτα που του είχε δωρίσει η συνεργάτιδά του στο γραφείο.

Ασυγκίνητος μπροστά στις παρακλήσεις της να επι­ταχύνει τους ρυθμούς του, αποφάσισε τελικά να μην φορέσει κοστούμι, αλλά το καινούργιο βελούδινο αν-θρακί σακάκι, δώρο αυθόρμητο της Μαρίας σε μια βόλτα της στο Κολωνάκι.

Λίγο αργότερα κατηφόριζαν με το Πεζώ τους τη Μεσογείων με προορισμό το σπίτι των Αργυρίου στα κράσπεδα της Πλάκας. Η Μαρία οδηγούσε αγχωμέ­νη, πιστεύοντας ότι είχαν αργήσει, ενώ ο Οδυσσέας πάσχιζε να μαντέψει τι έπαιζε στο Τρίτο. Τουρτούρι-σαν μια δυο φορές μέχρι η θέρμανση να τους ζεστάνει. Η λεωφόρος και στις δύο κατευθύνσεις φάνταζε φορ­τωμένη, έτσι όπως σε γιορτές και αργίες οι των βο­ρείων προαστίων κατέβαιναν στα νότια κι εκείνοι των νοτίων ανέβαιναν στα βόρεια.

«Όταν ήσουν στο μπάνιο τηλεφώνησε για ευχές μία συνάδελφος σου. Δεν την έχω ξανακούσει, κάποια Αναγνώστου» διέκοψε η Μαρία τη σιωπή που επέ­βαλλε η μουσική που μετέδιδε το Τρίτο. Ο Οδυσσέας σαν να ξύπνησε ξαφνικά από τη θέση του συνοδηγού, μόλις που κατάφερε να ελέγξει την ευχάριστη έκπλη­ξη του. Αντέδρασε για να τη συγκαλύψει λέγοντας ότι της την είχε αναφέρει αλλά εκείνη και η προσοχή της

217

Page 216: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

προφανώς ήταν αλλού στραμμένες. Προσέθεσε δυο λόγια για τη γνωριμία τους στο συνέδριο, υποβαθμί­ζοντας τις στιγμές που η γοητεία της τον είχε τόσο αναστατώσει. Δεν θέλησε ωστόσο κι εντελώς να την παραπλανήσει. «Μια πολύ γοητευτική κοπέλα» συ­μπλήρωσε στο τέλος.

Η Μαρία χαμογέλασε έτσι όπως όταν ανακάλυπτε απρόσμενα κάτι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ή με προσοχή κρυμμένο.

«Εσύ της άρεσες;» ρώτησε, ρίχνοντάς του μια φευ­γαλέα ματιά στο πλάι, παίζοντας στην πραγματικό­τητα μαζί του παρά ρωτώντας από ζηλότυπη περιέρ­γεια. Ο Οδυσσέας ένιωσε κάπως να στριμώχνεται, αλλά δεν δίστασε να απαντήσει.

«Ίσως... μάλλον... Έδειχνε πάντως να ενδιαφέρε­ται για τη δουλειά μου. Αν ήμουνα πιο νέος, μπορεί και να της άρεσα κι αλλιώς» και συνέχισε τραγουδώ­ντας, μάλλον αστειευόμενος για τα χρόνια που είχαν φύγει, «των εχθρών τα φουσάτα περάσαν σαν τον λί­βα που καίει τα σπαρτά».

«Δεν θέλω απαισιοδοξίες μέρα που είναι, σε παρα­καλώ» τον αποπήρε η Μαρία κι εκείνος σιώπησε φέρ­νοντας στο μυαλό του το πρόσωπο της Ράνιας κι ένα ίσως αιχμηρό ερώτημα. Άραγε εκείνες τις ώρες πού και με ποιον θα τις περνούσε; Σίγουρα θα 'ταν σε κά­ποιους καλεσμένη, αν μη τι άλλο... Λες να 'ταν στο σπίτι των Αργυρίου εκείνη τη βραδιά;

218

Page 217: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Αναστέναξε βαθιά. Είχε περάσει κάτι περισσότερο από ένας μήνας από τη γνωριμία τους στις Βρυξέλ­λες. Έκτοτε είχε βρει με κάποια καθυστέρηση δύο φορές μηνύματα της στο κινητό του, επιπλέον των τη­λεφωνημάτων της στα οποία δεν είχε απαντήσει. Την είχε φέρει αρκετές φορές στο μυαλό του αναπολώντας τη γνωριμία τους, άλλες πάλι με βασανιστική την επιθυμία, μια παρορμητική επιθυμία για μια συνάντη­ση μαζί της. Αλλά δεν είχε απαντήσει στα μηνύματα της. Στις χριστουγεννιάτικες ευχές της, αν και το ήθελε τόσο, συγκρατήθηκε, δεν θέλησε καν να αντα­ποδώσει δύο λόγια. Τώρα έκρινε ακοινώνητη έως γαϊδουρινή τη συμπεριφορά του. Αμφιταλαντευόταν και βασανιζόταν, όμως καταλάγιαζε τις επιθυμίες του νουθετώντας τον εαυτό του με τα γνωστά επιχειρήμα­τα που του πρότασσε η λογική του. Είχε φίλους, συ­ναδέλφους που σκέφτονταν αλλιώτικα, που σίγουρα θα είχαν ενδώσει στην επιθυμία τους σε ανάλογες πε­ριπτώσεις. Δεν τους κάκιζε. Ο ίδιος ήταν η εξαίρεση, η μειοψηφία. Εκείνοι ο κανόνας, η πλειοψηφία.

Και να που τώρα η Ράνια έκανε ένα ακόμη βήμα. Είχε αναζητήσει και είχε βρει το σταθερό τηλέφωνό του. Δίχως να διστάσει είχε τηλεφωνήσει, αψηφώντας αν θα έπεφτε πάνω στη Μαρία, πράγμα που μάλιστα είχε προκύψει. Δεν σκιάχτηκε, δεν δίστασε, δεν το 'κλεισε. Της μίλησε σύμφωνα με την πρόθεσή της να εκφράσει τις ευχές της. Ο Οδυσσέας ξεπέρασε τον θαυ-

219

Page 218: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μασμό για τη συμπεριφορά της. Πιο πολύ τον φόβιζε παρά τον κολάκευε η επιμονή της. Τον φόβιζε γιατί δεν ήξερε μέχρι πού, μέχρι πότε θα μπορούσε ν' αντι­στέκεται απέναντι σε εκείνη την πρόκληση ν' ανταπο­κριθεί σε μια σχέση που κάποιοι θα χαρακτήριζαν φι­λική, πλατωνική, αν έκρινε κανείς από τις κουβέντες του αποχαιρετισμού στο αεροδρόμιο.

Έφτασαν κάποτε στον προορισμό τους, αφού θαύ­μασαν μια Αθήνα που με τους νυχτερινούς φωτισμούς της και τον γιορτινό διάκοσμο φάνταζε πολύ πιο όμορφη απ' την ημέρα. Όμως ταλαιπωρήθηκαν αφά­νταστα μέχρι να παρκάρουν, σπρώχνοντας στο τέλος κάπως αστείοι, όπως ήταν έτσι ντυμένοι στα καλά τους, έναν αλουμινένιο σκουπιδοτενεκέ του δήμου για να στριμώξουν το αυτοκίνητό τους.

Οι χώροι της υποδοχής στο σπίτι της τελευταίας βραδιάς του 20ού αιώνα ήταν ασφυκτικά γεμάτοι από τους φίλους και τους γνωστούς που είχαν προηγηθεί και ανά δυο, ανά τρεις σε μικρά πηγαδάκια διασκέδαζαν και συζητούσαν μ' ένα ποτήρι στο χέρι. Πολλοί από αυ­τούς εύκολα αναγνωρίζονταν από την πιο προοδευτική έκφραση ιδεών που υποστήριζαν με κάθε ευκαιρία. Κάποιοι ιδιαίτερα εκδηλωτικοί, αυθόρμητοι, κεφάτοι, όλοι σχεδόν προσηνείς, με καλή διάθεση, όπως απαι­τούσε μια τόσο σημαντική σε συμβολισμούς βραδιά, διαπίστωναν κάθε τόσο πόσο καιρό είχαν να δουν ο ένας τον άλλο. Οι εκπρόσωποι της νεότερης γενιάς είχαν

220

Page 219: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

πλευρίσει τον ντισκ τζόκεϊ που σε μια γωνιά είχε στρι­μώξει τα μηχανήματα και τον μουσικό εξοπλισμό του.

Ο Οδυσσέας και η Μαρία αφού παρέδωσαν το κα-τιτίς τους στους οικοδεσπότες, στον Ασημάκη και στην Άννα — τρία cd που είχε διαλέξει εκείνος με αναγεννησιακή μουσική της Ισπανίας γι' αυτόν, ένα βιβλίο για εκείνη — προχώρησαν μέσα στον κόσμο σφίγγοντας χέρια, πέφτοντας σε αγκαλιές, αγγίζοντας μάγουλα ξαναμμένα. Με ιδιαίτερη εγκαρδιότητα απέ­ναντι στον Άλκη και στην Έρση, χωρίς λόγια πολλά, αφού τόσα και τόσα ήταν αυτονόητα μεταξύ τους, αντάλλαξαν δύο τσάντες με δώρα. Η Έρση μάλιστα πιο διαχυτική σφράγισε τον Οδυσσέα με το κραγιόν της στο μάγουλό του.

«Δάφνη... Δάφνη» ανέκραξε στη συνέχεια ψάχνο­ντας με τυχαίες ματιές ανάμεσα στους προσκεκλημέ­νους. Εμφανίστηκε τότε η κόρη τους αναψοκοκκινισμέ­νη, χαμογελαστή, καμάρι των γονιών της για το ολό­φρεσκο λαμπρό πτυχίο της από το πανεπιστήμιο Κολούμπια στην ψυχολογία. Ο Οδυσσέας δυσκολεύτη­κε να την αναγνωρίσει. Είχε να τη δει από τότε που εί­χε φύγει για τη Νέα Υόρκη και διαπίστωνε ότι μέσα στα πέντε αυτά περίπου χρόνια είχε τόσο αλλάξει. Μικρόσωμη βέβαια, αλλά εκτός από αυτό σχεδόν τίπο­τα δεν θύμιζε εκείνο το συμμαζεμένο κοριτσάκι. Δεν ήταν μόνο ότι είχε γίνει μια εντυπωσιακή όλο ζωντάνια κοκκινομάλλα με στολίδια και βαψίματα που τραβού-

221

Page 220: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σαν την προσοχή των συνομηλίκων της, αλλά και ότι η Ίδια έδειχνε στο πρόσωπο, στο σώμα, να έχει μεγαλώ­σει, να έχει ωριμάσει, να του θυμίζει κάπως αχνά την Έρση στα νεανικά της χρόνια. Σαν να είχε φύγει το χθες πολύ μακριά στο βάθος του χρόνου. Βλέποντας τη Δάφνη να κρεμιέται στο μπράτσο του πατέρα της, κα­θώς τον καλησπέριζε με ένα φωτεινό χαμόγελο αλλά και κάποια συστολή μετά από τόσα χρόνια, ένιωσε ξαφνικά ότι ο φίλος του είχε απότομα μεγαλώσει.

Ο Άλκης, ως φοιτητής, γοητευόταν από τις δυνα­μικές γυναίκες χωρίς ο ίδιος παρά την επαναστατικό-τητα των ιδεών του να έχει ένα ανάλογο ταμπεραμέ­ντο. Δεν είχε ούτε καν την πληθωρικότητα του Οδυσ­σέα. Αντίθετα η Έρση, φοιτήτρια στη γαλλική φιλο­λογία, άθροιζε και ξεπερνούσε με την εκρηκτική προ­σωπικότητα της και τους δύο. Παρά τα πρώτα προ­γνωστικά των πιο καχύποπτων αρσενικών της παρέας γρήγορα ταίριαξαν. Παντρεύτηκαν μόλις πήραν το πτυχίο τους. Με το πέρασμα του χρόνου η Έρση άρ­χισε να αναδεικνύεται όλο και περισσότερο ως ο ισχυ­ρός πόλος στη σχέση τους. Μάλιστα μέσα από μια ιδιαίτερα αποτελεσματική συμπεριφορά, χωρίς αυτό να σημαίνει δολιότητα ή πονηριά από πλευράς της. Με τη γενναιόδωρη αφοσίωση στο στενό της περιβάλ­λον, τη διαρκή έμπρακτη προσφορά της, το παρόν της σε κάθε πρόβλημα των άλλων, από το πιο σοβαρό μέχρι το πιο αστείο, με την αναπόφευκτη συχνά καλ-

222

Page 221: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

λιέργεια ενός είδους ενοχών στους δικούς της ότι εκεί­νη πάντα προσέφερε δίχως να της το αναγνωρίζουν. Με αναμφισβήτητες καλές προθέσεις και έγνοια πραγ­ματική για την οικογένειά της κατάφερνε με έμμεσο τρόπο να πιέζει όλους και στο τέλος να γίνεται σχε­δόν πάντα το δικό της. Ο Άλκης, χαμηλών τόνων από φυσικού του, αφέθηκε σ' αυτήν τη βαθμιαία διο­λίσθηση πιστεύοντας ότι δεν είχε νόημα να συγκρούε­ται για ζητήματα που αφορούσαν στην καθημερινή ζωή τους ή και σε κάποιες αποφάσεις πιο σημαντικές, όπως για την ανατροφή των παιδιών τους. Οι δρόμοι της ζωής των δύο ζευγαριών ακολούθησαν παράλλη­λες διαδρομές με συντροφικότητα εδώ και τριάντα πέ­ντε χρόνια. Όμως ο δυνατός κρίκος ανάμεσά τους ήταν η φιλία του Οδυσσέα με τον Άλκη.

Ο Οδυσσέας κάτι μουρμούρισε για ένα τζιν τόνικ, η Μαρία για ένα ποτήρι κόκκινο κρασί. Η Έρση έτρεξε να τους τα φροντίσει. Επέστρεψε ανακοινώνο­ντας ότι είχε υποδείξει στον ντισκ τζόκεϊ πως η πλειο­νότητα των καλεσμένων ήταν πενηντάρηδες και ανά­λογη θα έπρεπε να είναι και η μουσική για να τους ψυχαγωγήσει. Ανέφερε μάλιστα και τα ποπ συγκρο­τήματα της εποχής των φοιτητικών τους χρόνων.

Ο Οδυσσέας δεν την πρόσεχε, καθώς μάταια για δεύτερη, ίσως για τρίτη φορά, έτρεχε με τη ματιά του ανάμεσα στα πρόσωπα του γυναικόκοσμου, προσπαθώ­ντας να εντοπίσει τη Ράνια. Αν βέβαια ήταν εκεί κά-

223

Page 222: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

που κρυμμένη. Ξεφύσηξε αποκαρδιωμένος, σαν να άφηνε κάποιο μικρό αναστεναγμό να του ξεφεύγει.

«Αν ψάχνεις τη Βασιλική δεν φάνηκε ακόμη» σχο­λίασε η Έρση. Ο Οδυσσέας χαμογέλασε μετά βίας δίχως να απαντήσει.

Αναζήτησε στη συνέχεια έναν καλό του φίλο, τον Νίκο, που ιδιαίτερα εκτιμούσε. Ήταν ένας από τους λίγους με τον οποίο ένιωθε μια ιδιαίτερη ανάγκη συνα­ναστροφής και επικοινωνίας. Είχε χαθεί από την κοι­νωνική ζωή εδώ και καιρό, για την ακρίβεια από τότε που είχε αναλάβει κάποια κυβερνητικά καθήκοντα. Είχε αποπειραθεί μια δυο φορές να του τηλεφωνήσει, αλλά είχε ατυχήσει. Ο κόσμος τον αναζητούσε, του τηλεφωνούσε, ανάμεσά τους κάποιοι ζητώντας κάθε λογής ρουσφέτια, πιστεύοντας ότι εκείνος μπορούσε να αυθαιρετήσει, αρκεί απλά να το επιθυμούσε. Ο Νίκος αρρώσταινε με αυτή τη νοοτροπία, που όσο κι αν την καταδίκαζαν, πολλοί επεφύλασσαν μία εξαίρεση για τις προσωπικές ανάγκες τους και τον εαυτό τους. Έτσι αρνιόταν ακόμη και να σηκώσει το τηλέφωνο, εκχω­ρώντας το προνόμιο αυτό στην υπομονετική γυναίκα του που ξεχώριζε την ήρα από το στάρι κι αναλόγως αντιδρούσε. Γρήγορα διαπίστωσε ότι απουσίαζε κι εκείνος. Ήταν αδιάθετος τον πληροφόρησε η Άννα. Από διαίσθηση του φάνηκε η αιτιολογία περισσότερο ως πρόσχημα παρά ως πραγματική αιτία.

Οι οικοδεσπότες φρόντιζαν όλους και για όλα με

224

Page 223: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

απλότητα και αρχοντιά που μόνο οι ίδιοι ήξεραν με τρόπο χαρισματικό να επιδεικνύουν. Ο μπουφές που αποκαλύφθηκε μετά από λίγο ικανοποίησε και τους πιο απαιτητικούς — όχι τόσο με μια ατέλειωτη ποικιλία που σε προκαλεί να γεμίσεις μ' ένα βουνό εδεσμάτων το πιάτο σου, αλλά με την ποιότητα όσων φίνων συ­νταγών οι οικοδεσπότες και δυο φίλες τους καλεσμένες είχαν από νωρίς φροντίσει. Σε μια γωνιά τετράδες από καλά κρασιά ανταποκρίνονταν σε διαφορετικά, αλλά απαιτητικά γούστα. Το ίδιο κι ένα πανέρι με εκλεκτά τυριά που είχε διαλέξει ο Ασημάκης. Λίγο πριν μπει ο καινούργιος αιώνας, απέσυραν τις λεηλατημένες τούρ­τες και έφεραν στο κέντρο του τραπεζιού μια τεράστια βασιλόπιτα. Άνοιξαν συγχρόνως και την τηλεόραση που μετέδιδε ένα εορταστικό πρόγραμμα από την Ακρόπολη, αλλά και τις άλλες πρωτεύουσες του κό­σμου που είτε είχαν υποδεχθεί ή περίμεναν με τη σειρά τους να υποδεχθούν τον καινούργιο αιώνα. Ήρθε μέσα σε κλίμα ανάτασης η δωδεκάτη ώρα. Έσβησαν τα φώ­τα κατά το γνωστό συνήθειο, βροχή τα φιλιά και οι ευ­χές, μπαμ και μπαμ άνοιξαν δυο σαμπάνιες. Κόπηκε τέλος η πίτα και το φλουρί έπεσε στον Άλκη.

Ο Οδυσσέας παρακολουθούσε αποτραβηγμένος αλ­λά ευδιάθετος τον κόσμο να πλέει μέσα στην καλή διάθεσή του. Ευδιάθετος μέχρι τη στιγμή που πήρε το μάτι του τη Μαρία να μιλά σ' ένα μακρόσυρτο τηλε­φώνημα που προ πολλού θα είχε εξαντλήσει όλες τις

225

Page 224: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ευχές και τη συνηθισμένη ανταλλαγή πληροφοριών, «πού είσθε, πώς περνάτε;» και τα σχετικά. Ενοχλή­θηκε μάλιστα όταν την είδε να απομακρύνεται από το οπτικό πεδίο του και να καταφεύγει σ' ένα διπλανό δωμάτιο μόλις τον αντιλήφθηκε να την παρακολουθεί από μακριά. Παρά την απόσταση μπόρεσε να διαπι­στώσει ότι έδειχνε εκνευρισμένη με τον συνομιλητή της. Όταν επέστρεψε με κατεβασμένα μούτρα αλλά δίχως διάθεση να πει στον Οδυσσέα με ποιον μιλούσε και τι την είχε εκνευρίσει, εκείνος δεν άντεξε και με ύφος μάλλον ειρωνικό τη ρώτησε:

«Είπες και χρόνια πολλά από μένα;» Η Μαρία σιώπησε προς στιγμή κι απάντησε κοφτά.

«Όχι, δεν του είπα». Ο Οδυσσέας ικανοποιημένος από τη δικαίωση των

υποψιών του πίεσε τον εαυτό του να μη χάσει την ψυ­χραιμία του, να μην αφήσει να επιδεινωθεί η εύθραυ­στη ατμόσφαιρα ανάμεσά τους. Απομακρύνθηκε δίχως άλλο σχόλιο.

Λίγο αργότερα με ένα μαγικό ραβδάκι ο κόσμος χωρίστηκε σ' αυτούς που είχαν όρεξη για χορό στο με­γάλο χολ και στους πιο νωχελικούς που αποσύρθηκαν σε καναπέδες, πολυθρόνες και μαξιλάρες κατάχαμα απλωμένες. Στους πρώτους προσκολλήθηκαν δίχως να ταλαντευτούν η Μαρία, που με τη ζωντάνια της επι­σκίαζε τον σύζυγό της. Η Έρση πρώτη και καλύτερη ήδη λικνιζόταν με τον Ασημάκη.

226

Page 225: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Αντίθετα ο Οδυσσέας άραξε στη γωνιά ενός καναπέ ικανοποιημένος για την οπτική γωνία που έτσι είχε, ώστε να κατοπτεύει τα δυο καθιστικά και τη βιβλιο­θήκη. Γρήγορα διαμορφώθηκε στην ομήγυρή του κλί­μα συζήτησης που στράφηκε γύρω από τον άξονα του χρόνου. Πρώτα του χρόνου που έφευγε κι εκείνου που ερχόταν. Στη συνέχεια του χρόνου ως έννοιας ισοδύ­ναμης με την αλλαγή του φυσικού κόσμου, τη συνάρ­τηση του χρόνου με την ανθρώπινη συνείδηση, τη στάση του καθενός απέναντι στον χρόνο. Τη συμβατι­κή αποδοχή του όπως ορίζεται στην καθημερινότητά μας αλλά και την προσωπική αντίληψη που ανάλογα με τις περιστάσεις άλλοτε τον διαστέλλει κι άλλοτε τον συρρικνώνει.

Η συζήτηση έδειχνε να έχει συνεπάρει τη μικρή πα­ρέα. Ξεκομμένη από την εορταστική ατμόσφαιρα, τους ρυθμούς της μουσικής που έφθαναν αρκούντως ισχυροί μέχρι τη γωνιά τους και τους πολιορκούσαν, τις εκκλή­σεις όσων περνούσαν από δίπλα τους για να ξεσηκωθού­νε, προσπαθούσε να ανιχνεύσει το ζήτημα του χρόνου από τις διαφορετικές σκοπιές, έτσι όπως αυθόρμητα το έθετε πότε ο ένας πότε ο άλλος. Ο Άλκης δίχως να το καταλάβει έκανε μάλλον τον τροχονόμο της συζήτησης παρά την καθοδηγούσε. Η κόρη του εκμαίευε κάθε τόσο με τις ερωτήσεις της το ξετύλιγμα της κουβέντας. Ο Γιάννης και η Λένα, αυτός λέκτορας της Φιλοσοφικής, γιατρός εκείνη, φίλη της γυναίκας του Οδυσσέα, αποτε-

227

Page 226: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

λούσαν έξοχους συζητητές, παρά την έκδηλη αυτοπε­ποίθηση του Γιάννη για όσα γνώριζε γύρω από το αντι­κείμενο που συζητούσαν. Λιγότερο ομιλητικοί αλλά με εντυπωσιακές γνώσεις η Μάγδα και ο Πέτρος, αυτός επικεφαλής μιας ανερχόμενης επιχείρησης πληροφορι­κής, εκείνη με δικές της φιλοδοξίες στον χώρο της ένδυ­σης, συμμετείχαν συμβάλλοντας στη συζήτηση με καί­ριες παρατηρήσεις.

Ο Γιάννης στο φόρτε του, με εμφανή την ικανοποί­ηση από τον εαυτό του, επέμενε «...στη διαδικασία οργάνωσης και αλληλοδιείσδυσης των συνειδησιακών γεγονότων που αποτελούν και την πραγματική έννοια της διάρκειας, δηλαδή του χρόνου, στη διαδικασία της δημιουργίας ως άρρηκτα συναρτημένης με μια πραγ­ματικότητα που βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη' στον χρόνο ως σύλληψη μιας ποιοτικής δημιουργικής διάρ­κειας, διαφορετικής από την αριθμητική πολλαπλότη­τά του» και κατέληγε στη ρήση του Μπερξόν ότι η προσωπικότητά μας είναι μια αδιαίρετη συνέχεια με­ταβολής. Η ομήγυρη τον παρακολουθούσε όχι με αυ­τονόητη ευκολία, η Δάφνη μάλιστα με κάποια διάθε­ση ειρωνείας.

Ο Οδυσσέας μετείχε στην προσπάθεια με κάθε σο­βαρότητα, αλλά με τρόπο προσωπικό που τον ξεχώρι­ζε από τους άλλους. Δείχνοντάς τους ένα ιδιαίτερο πά­θος να τον κατατρέχει, πολύ πέρα από το ακαδημαϊκό ενδιαφέρον για ένα οποιοδήποτε ζήτημα που θα προ-

228

Page 227: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σφερόταν να κρατήσει αμείωτη τη συνοχή της παρέας. Εξομολογήθηκε μάλιστα κάποια στιγμή ότι το ζήτημα της σχέσης του με τον χρόνο τον απασχολούσε από το γυμνάσιο. Τον προβλημάτιζε, τον έσερνε σε δρόμους εσωστρέφειας, ερέθιζε τη φαντασία του, σμίλευε την ταυτότητά του.

Δύο φίλοι ενέσκηψαν εκείνη τη στιγμή σαν σίφου­νας και αδιαφορώντας για ό,τι κι αν διαδραματιζόταν σε εκείνο τον κύκλο που απέπνεε αταίριαστη σοβαρό­τητα για μια τέτοια βραδιά, άρπαξαν τη Δάφνη και τη Μάγδα σαν να 'ταν σύγχρονες Σαββίνες. Τις έσυ­ραν επιμένοντας ότι ήταν πρωτοχρονιά, γλέντι, χορός και όχι μνημόσυνο για τον Μπερξόν ή όποιον άλλον. Διαλύθηκε αυτοστιγμεί η συζήτηση και μάλιστα ανε­πανόρθωτα, όταν την ίδια στιγμή πλησίασε η Έρση κραδαίνοντας το κινητό της και λέγοντας στον Άλκη: «Ο γιος σου». Έτσι αναγκάστηκε κι αυτός να εγκα­ταλείψει την παρέα για να ευχηθεί στον γιο του που είχε προτιμήσει το Πήλιο από την Αθήνα.

Ο Οδυσσέας αισθανόταν ενοχλημένος. Τον είχαν διακόψει πάνω που κατέθετε στην ομήγυρη κάτι τόσο προσωπικό του. Μέμφθηκε τον εαυτό του γιατί δίχως να το καταλάβει είχε γλιστρήσει σε εξομολογήσεις απέναντι σε πρόσωπα που θα τα χαρακτήριζε, εξαιρώ­ντας βέβαια τον Άλκη, απλά γνωστούς ή ξένους. Ίσως μάλιστα να φάνταζε στα μάτια τους και γραφικός με εκείνη την τελευταία του κουβέντα. Δικό του λάθος

229

Page 228: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

επανάλαβε και χούφτιασε εκνευρισμένος ό,τι ξηρούς καρπούς βρήκε αποξεχασμένους δίπλα του σε ένα αση­μένιο μπολ.

Άναψε ένα πουράκι και βγήκε στην προστατευμένη βεράντα του ρετιρέ να πάρει λίγο αέρα. Προτίμησε να σβήσει τα φώτα της που τον εμπόδιζαν να δει καλύτε­ρα μέσα στο σκοτάδι. Οι φωτισμένοι δρόμοι, οι γιρλά­ντες με τα λαμπιόνια, οι φωτισμοί σε κάποια επιβλητι­κά κτίρια του αρκούσαν. Η νύχτα μύριζε όμορφα παρά τα αυτοκίνητα που σαν γιορτινή πομπή πλημμύριζαν τους δρόμους, λες κι ήταν μέρα μεσημέρι. Πεζοί με νήπια στην αγκαλιά ή πιτσιρίκια να τους περιβάλλουν επέστρεφαν από την πλατεία Συντάγματος όπου είχαν υποδεχθεί τον καινούργιο χρόνο. Ένα αργοπορημένο πυροτέχνημα άστραψε στο βάθος δυτικά και άνοιξε στον ουρανό σαν φωτεινό σιντριβάνι.

Ο Οδυσσέας ξαφνιάστηκε όταν ένιωσε να λαμβάνει στο κινητό του ένα μήνυμα με τους χαρακτηριστικούς δύο κτύπους. Το ανέσυρε από την τσέπη του και με τρία κτυπήματα στα πλήκτρα διάβασε: «ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛ­ΛΑ ΚΑΙ ΚΑΛΑ. ΑΥΤΟ ΘΑ 'ΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΜΗΝΥ­ΜΑ ΑΝ ΔΕΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. ΡΑΝΙΑ».

Σχεδόν τρομοκρατήθηκε. Σαν να τον απειλούσαν ότι θα έχανε κάτι τόσο πολύτιμο για εκείνον. Ίσως τη σιγουριά ότι εκείνη θα εξακολουθούσε να του στέλ­νει ανελλιπώς μηνύματα, ζητώντας κάποια επαφή μα­ζί του κι αυτός θα είχε εις το διηνεκές την πολυτέλεια

230

Page 229: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δίχως συνέπειες να μην της απαντά. Όχι βέβαια από αδιαφορία. Η αλήθεια ήταν ότι μετά τόσες εβδομάδες από τη συνάντησή τους δεν μπορούσε να τη βγάλει από το μυαλό του. Έπιανε τον εαυτό του να την ανα­ζητά στους διαδρόμους της σχολής σίγουρος ότι κά­ποια στιγμή θα αντάμωναν τυχαία. Διψούσε τόσο για μια τυχαία συνάντηση. Τι παραλογισμός, αφού εκείνη ποτέ της δεν σύχναζε στους χώρους της Νομικής Σχολής. Αν και οι προσδοκίες του δεν έβρισκαν εκ­πλήρωση, ο ίδιος δεν αντιδρούσε, κατάφερνε και πει­θαρχούσε. Αρνιόταν να προσφύγει σε τερτίπια που θα του επέτρεπαν να πλησιάσει τους χώρους της, όπου προσχηματικά ή δήθεν τυχαία με κάποια έκπληξη θα τη συναντούσε. Ούτε βέβαια τολμούσε να της τηλε­φωνήσει. Δεν ήταν σίγουρος ότι θα μπορούσε να ελέγξει τα λόγια του, τον αυθορμητισμό, τη ζέση της φωνής του. Να ελέγξει τη συμπεριφορά του για να μην προχωρήσει στο επόμενο βήμα που τόσο φοβό­ταν. Όμως τώρα ο φόβος να τη χάσει για πάντα κλό­νιζε τη μέχρι τώρα στάση του. Αναθεώρησε δίχως πολλή σκέψη τη συμπεριφορά του.

Άρχισε μέσα στο μισοσκόταδο να ψάχνει σπασμωδι­κά τον τρόπο αποστολής μηνύματος, κάτι που εντελώς αμυδρά θυμόταν, αφού σχεδόν ποτέ του δεν προσέφευ-γε στη διέξοδο των μηνυμάτων. Υπερήφανος και ανα­κουφισμένος διάβασε μετά από λίγη ώρα στην οθόνη. «ΜΗΝΥΜΑ ΕΣΤΑΛΗ». Τότε μόλις προβληματίστηκε

231

Page 230: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

αν το κείμενο του μηνύματος του ήταν σωστό, αν ήταν αυτό που πράγματι ήθελε, ή μήπως θα 'ταν καλύτερα κάποια παραλλαγή του. Το επανέφερε στην οθόνη και διάβασε το τόσο συγκρατημένο «ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΕ ΣΕΝΑ ΟΔΥΣ». Ξίνισε τα μούτρα του. Του φάνηκε φτω­χικό, σαν να την ξεφορτωνόταν. Μετά από λίγη σκέψη προσέθεσε πριν το όνομα του τη λέξη ΦΙΛΙΑ. Το μήνυ­μα θα έφθανε έτσι κι αλλιώς με κεφαλαία γράμματα και αυτό του ερχόταν βολικό. Να μην μπορεί ο αποδέ­κτης να διακρίνει με βεβαιότητα αν ήταν φιλιά ή φιλία.

Σκέφθηκε μάλιστα μήπως θα έπρεπε να της είχε απαντήσει απευθείας δίχως μηνύματα μέρα που ήταν, μετά τόσες εβδομάδες δικής του απόλυτης σιωπής που η ίδια εύλογα θα την εκλάμβανε ως αδιαφορία. Ποιος ξέρει όμως σε ποιο πάρτυ και από πόσους μνηστήρες περιτριγυρισμένη διασκέδαζε, με ανθρώπους σίγουρα πιο νέους, πιο γοητευτικούς από τον ίδιο. Αν δεν ήταν μάλιστα και με τον σύντροφό της, πράγμα και το πιο πιθανό απ' όλα. Αποφάσισε να της τηλεφωνήσει την επομένη, παραγνωρίζοντας ότι η επομένη ήδη είχε μπει μετά βαΐων και κλάδων και έβαλε το κινητό στην τσέπη του. Άναψε ένα πουράκι, στηρίχθηκε με τα χέ­ρια του απλωμένα στο κιγκλίδωμα και απόμεινε να χαζεύει μέσα στη νύχτα. Σαν να 'χε ξαφνικά ο καιρός γλυκάνει. Έτσι του φαινόταν.

«Είστε άνθρωπος ρομαντικός;» Άκουσε ξαφνικά ευ­διάκριτα, σχεδόν δίπλα του, μία φωνή. Στράφηκε

232

Page 231: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

προς το μέρος της και αναγνώρισε στο σύθαμπο τη Δάφνη. Τράβηξε μια ρουφηξιά απ' το πουράκι του για να σκεφθεί τι να απαντήσει.

«Τι να σου πω, εξαρτάται από το τι εννοείς. Αν εν­νοείς ευαίσθητος, θα έλεγα μάλλον ναι, αλλά κι αυτό είναι συζητήσιμο. Εξαρτάται από τη δόση ευαισθησίας που και οι δύο θεωρούμε ως ελάχιστο όριο αναγκαία. Αν εννοείς πάλι κάποιον που προσφεύγει, που ρέπει προς τον κόσμο του φανταστικού, των εντόνων συναι­σθημάτων ως τρόπου ζωής, μακριά από την πραγματι­κότητα και τον ορθό λόγο, θα έλεγα ότι αυτό συνέβαι­νε μάλλον στα νιάτα μου και ότι τώρα οι φίλοι μου θα με χαρακτήριζαν αδιόρθωτο ορθολογιστή».

Ξεφύσησε μια τούφα καπνού και συνέχισε βλέποντας τη συνομιλήτριά του να μην ανταπαντά στην εξομολό­γησή του: «Ο άνθρωπος αλλάζει στην προσπάθειά του να συλλάβει τον κόσμο, να τον κατανοήσει. Ο άνθρω­πος αλλάζει στην προσπάθειά του να προσαρμοσθεί. Και προσαρμόζεται στην προσπάθειά του να τα βγάλει πέρα, να σταθεί στα πόδια του. Βρίσκω θετικό σ' έναν κύκλο ζωής κάποια πράγματα ν' αλλάζουν».

Σιώπησαν για λίγο και οι δύο. Ο Οδυσσέας διαι­σθανόταν ότι το βλέμμα της τον περιεργαζόταν. Ο ίδιος προτιμούσε να κοιτά στη νύχτα. Ένιωθε κάπως αμήχανα μαζί της. Σκέφθηκε ότι αν είχε παιδιά, αν εί­χε κόρη, θα ήτανε στην ηλικία της. Θα τη φρόντιζε με τον τρόπο του ακόμα, με διακριτικότητα, δίχως να την

233

Page 232: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

πιέζει. Μπορεί αν είχαν έρθει τα πράγματα κατ' ευχή και να συνομιλούσε, να επικοινωνούσε μαζί της πέρα από τα τετριμμένα. Ίσως να ήταν διαφορετική και η ζωή του. Να είχε άραγε επηρεασθεί στο τέλος αλλιώ­τικα και η διαμόρφωση της ταυτότητάς του; Δεν πρό­λαβε να κάνει άλλες σκέψεις.

«Πόσων χρονών είστε;» ρώτησε η Δάφνη μάλλον χαμηλόφωνα, σαν να ζητούσε να της εμπιστευθούν κάτι ιδιαίτερα σημαντικό που δεν είχε σχέση με πε­ριέργεια ή επιπόλαιη κοινωνική αδιακρισία. Ο Οδυσ­σέας αιφνιδιάστηκε. Σκέφτηκε πριν απαντήσει, αν και δεν θα είχε τον παραμικρό ενδοιασμό να πει στεγνά: πενήντα τέσσερα. Η ερώτηση άρπαζε το νήμα της προηγούμενης συζήτησης από εκεί που βίαια είχε δια­κοπεί πριν λίγη ώρα. Αμφιταλαντεύθηκε αν θα 'πρεπε να απαντήσει με μια συμβατική προσέγγιση, αυτή που καταμετρά τον χρόνο σύμφωνα με την αστυνομι­κή ταυτότητα ή αυτήν που ένιωθε ως πραγματική ηλικία, αποδίδοντας την μ' έναν προκλητικό, μ' έναν συμβολικό αλλά και ειλικρινή τρόπο.

Προτίμησε να τολμήσει το δεύτερο. Ένιωθε ξαφνι­κά τόσο κοντά της, που από τη μια στιγμή στην άλλη η τόλμη μεταστράφηκε σε προσωπική ανάγκη' ανάγκη να επικοινωνήσει μαζί της αποκαλύπτοντας τα μύχια της σκέψης του μπροστά της. Κι ας του ήταν μάλλον ξένη, κι ας ήταν κοντά τριάντα χρόνια μικρότερή του, δεν φοβήθηκε μην γελοιοποιηθεί με την απάντησή

234

Page 233: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του. Το πολύ πολύ να την εκλάμβανε σαν ένα ευφυο­λόγημα ή ένα αστείο, παρηγορήθηκε για να μην αλ­λάξει γνώμη.

Στράφηκε προς το μέρος της, έγειρε ελαφρά προς το αυτί της και της εκμυστηρεύθηκε: «Εφέτος τον Φεβρουάριο κλείνω τα εκατόν είκοσι έξι!»

Μετά από μια μικρή, μια ελάχιστη παύση, η Δάφ­νη του αποκρίθηκε χωρίς την παραμικρή διάθεση να αστειευθεί. «Το φαντάστηκα... Όχι το έτος της ηλι­κίας σας. Αλλά το είδος της απάντησής σας. Δεν με εκπλήσσει μετά από όσα μας εξομολογηθήκατε προη­γουμένως. Αλλά να ρωτήσω γιατί εκατόν είκοσι έξι και όχι είκοσι έξι; Θα 'λεγα ότι θα έστεκε εξίσου μια απάντηση που θα έδειχνε τη δύναμη για ζωή, τη θέ­ληση για δημιουργία, την όρεξη για νέες εμπειρίες».

Ο Οδυσσέας χαμογέλασε. Βρήκε ενδιαφέρουσα, γιατί όχι, σωστή την παρατήρησή της. Προτίμησε ωστόσο να απαντήσει, έτσι όπως ο ίδιος εδώ και και­ρό αισθανόταν τη σχέση ανάμεσα σε αυτά που είχε βιώσει και στο ξετύλιγμα του χρόνου, και όχι όσων επιθυμούσε να ξεκινήσει ή να ολοκληρώσει στην υπό­λοιπη ζωή του.

«Ξέρεις, χωρίς να θέλω να κομπάσω ανοίκεια απέ­ναντι στη δική σου ηλικία και όσα μέχρι σήμερα έχεις ζήσει...» σταμάτησε, κόμπιασε προς στιγμή «αλλά πρέπει να πω ότι έχω ζήσει τόσο πολλά, τόσο διαφο­ρετικές εμπειρίες, τόσα βιώματα. Τα έχω ζήσει ενσυ-

235

Page 234: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

νείδητα, με τέτοια ένταση, με τόση επίγνωση για την ουσία τους, τη θέση μου ανάμεσά τους, ή τη στάση μου απέναντι τους. Τα έχω βιώσει όχι μόνον μην αφήνοντας να κυλά αδιάφορα, άπραχτος, χωρίς καρ­πούς ο τρέχων χρόνος ή δίχως συνέπειες στις εξελί­ξεις, αλλά και επιτρέποντάς τους να διαστέλλουν τον όγκο τους, να αυξάνουν το βάρος τους κατά την κατα­γραφή τους στη συνείδησή μου. Βιώματα, εμπειρίες που γεννούσαν πολύ συχνά τόσο έντονα την αίσθηση της πληρότητας, της προσωπικής ολοκλήρωσης, της εσωτερικής ισορροπίας. Και σου επαναλαμβάνω, Δάφ­νη μου, έχει ιδιαίτερη σημασία να επιλέγεις τον τρό­πο της καταγραφής τους μέσα σου».

Έκανε μια μικρή παύση αναζητώντας την επόμενή του φράση στην προσπάθεια να γίνει πιο κατανοητός, πιο απλός.

«Στην διαχείριση του χρόνου έχω εκούσια κυνηγη­θεί, δίχως ποτέ κανείς να μου το διδάξει ή έστω να μου το εμφυσήσει απ' όσο μπορώ τουλάχιστον να θυ­μάμαι, από μια εσωτερική φωνή που έλεγε: "Δεν προλαβαίνω... δεν προλαβαίνω να κάνω αυτό, να ολο­κληρώσω εκείνο, θέλω τόσα και τόσα κι είναι σίγουρο ότι δεν θα μπορέσω να τα προλάβω". Συχνά στα όνει­ρά μου, ιδίως όταν είχα εφιάλτες, όποια κι αν ήταν η αιτία τους, εμπύρετες αρρώστιες ή αγχώδεις καταστά­σεις, με κυνηγούσανε φαντάσματα ή και πρόσωπα φι­λικά, οικεία, όπως οι γονείς μου, στα οποία απευθυνό-

236

Page 235: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μουνα εναγώνια, προβάλλοντας σαν άμυνα, σαν έκ­κληση, ότι δεν προλαβαίναμε το ένα ή το άλλο. Η Μαρία, πιστή οπαδός του Φρόιντ, προσπαθούσε ν' ανιχνεύσει με τις θεωρίες του τι συνέβαινε στον εσωτε­ρικό μου κόσμο. Έφθασε κάποτε να μιλήσει για έμμο­νη ιδέα, για νεύρωση, παρ' όλο που δεν με χαρακτήρι­ζαν οι ιδιότητες των νευρωσικών όπως τις όριζε ο Φρόιντ. Ως την εμμονή σε ακραίας μορφής επιζήτηση της ευταξίας και της τελειοθηρίας, της αφοσίωσης στη λεπτομέρεια, στον έλεγχο και στην οργάνωση των πά­ντων. Αυτά τα ξέρεις καλύτερα από εμένα. Εγώ πάλι πίστευα ότι η απασχόλησή μου με τον χρόνο δεν ήταν κάποια ακραία εμμονή αλλά είχε την αιτία της σε κά­τι ευδιάκριτο και απλό. Όλα ξεκινούσαν από την ενσυ­νείδητη επιθυμία μου να χωρέσω κι άλλα πράγματα από τα ενδιαφέροντά μου στον τρόπο της ζωής μου».

Και για να περιγράψει την αλλοτινή του, τη νεανι­κή του αγωνία συμπλήρωσε: «Κάποτε τρελά ερωτευ­μένος με μια κοπέλα, αφού είχαμε κάνει με πάθος έρωτα και καπνίζαμε ένα τσιγάρο στο κρεβάτι, την αγκάλιασα ξαφνικά, την έσφιξα επάνω μου και της εί­πα. "Πάρε με στην αγκαλιά σου, Ελένη, πάρε με, δεν προλαβαίνουμε... καταλαβαίνεις;"»

Εκείνη τη στιγμή ο Οδυσσέας ακούγοντας τα χείλη του να ξεστομίζουν την τελευταία φράση δεν ήξερε σε ποιον απευθυνόταν εκείνο το «καταλαβαίνεις». Στην τότε αγάπη του ή στη νεαρή συνομιλήτριά του. Ξα-

237

Page 236: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ναήρθε στο μυαλό του ότι αν είχε κόρη θα ήταν ίσως στην ηλικία της και σκέφθηκε αβίαστα πόσο θα ήθελε να έμοιαζε στη Δάφνη. Στη Δάφνη με το επίπεδο της, την έξυπνη φατσούλα της. Πήρε μία ανάσα.

«Σου αποκάλυψα την κορυφή ενός βουνού που έχω την αίσθηση ότι αθροίζει εκατόν είκοσι έξι χρόνια. Άντε, μπορεί και κάτι λιγότερο από εκατόν είκοσι έξι» συμπλήρωσε χαμογελώντας. «Όμως με αυτό το εκατόν είκοσι έξι δεν θέλω να παρεξηγηθώ. Δεν υπαι­νίσσομαι ότι νιώθω τόσο γέρος, τόσο κουρασμένος».

Η Δάφνη τον κοίταξε κατάματα σαν να περίμενε τη συνέχεια της εξομολόγησής του. Κι εκείνος ενθαρ­ρύνθηκε και συνέχισε.

«Κάποτε κινδυνεύσαμε σοβαρά σε ένα αεροπορικό ταξίδι. Είχαμε την εντύπωση ότι ελάχιστες πιθανότη­τες μας έμεναν για να μην συντριβούμε. Ο πανικός εί­χε ήδη ξεσπάσει μέσα στο σκάφος παρά τις προσπά­θειες του πληρώματος να τον ελέγξουν. Η φωτιά στον ένα κινητήρα φαινόταν ξεκάθαρα από τα παράθυρα, κάποιοι κλυδωνισμοί επιδείνωναν την εικόνα της κα­ταστροφής που πλησίαζε από στιγμή σε στιγμή. Είχα πεισθεί κι εγώ ότι όπου να 'ναι τελείωναν τα πάντα. Όμως ήμουν ψύχραιμος. Συνέβη μάλιστα αυτό που συχνά αφηγούνται περιγράφοντας ανάλογες περιστά­σεις' ότι στην ώρα μηδέν βλέπεις ξαφνικά να τρέχει σαν φιλμ μπροστά στα μάτια σου η ζωή σου. Οι κο­ρυφαίες στιγμές της, τα πρόσωπα που σημάδεψαν το

238

Page 237: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ξετύλιγμά της. Έκανα σχεδόν υπνωτισμένος έναν απολογισμό μιας ζωής γεμάτης, χωρίς να έχω κά­ποιο παράπονο να της προσάψω. Είπα στον εαυτό μου, ωραία έζησες, ολοκλήρωσες πράγματα σημαντι­κά για σένα, μην λιποψυχήσεις. Φρόντισε να φύγεις και με την αξιοπρέπεια που σου ταιριάζει».

Σιώπησε για μια στιγμή και συνέχισε σαν να ανακε­φαλαίωνε τη ζωή του. «Δεν έχω πει ούτε στιγμή, ακό­μη και στις πιο δύσκολες, άσχημές μου, ότι η ζωή μου ήταν ανούσια, ότι πήγε χαμένη, ότι αδικήθηκα, μου έφταιξαν οι άλλοι, η άδικη κοινωνία, όσοι αναρριχήθη­καν επί πτωμάτων. Ή ότι έχασα ευκαιρίες ή δεν είχα δυνατότητες. Πάλεψα ενάντια σε κάθε λογής αντιξοό­τητες και νιώθω ότι ήδη έχω κλείσει μια ζωή γεμάτη με θετικό απολογισμό, προτού πω ότι έχω γεράσει. Είναι τόσο πολλά αυτά που έχω πίσω μου, που μου φαίνονται μάλλον μη συγκρίσιμα με άλλα που έχω μπροστά μου, ώστε προτιμώ να λέω εκατόν είκοσι έξι παρά είκοσι έξι».

Ένιωσαν ξαφνικά να έχουν παγώσει κι επέστρεψαν τουρτουρίζοντας στο πρωτοχρονιάτικο γλέντι. Αναζή­τησαν κάτι να πιουν για να ζεσταθούν. Κατέφυγαν κι οι δύο σ' ένα μπουκάλι με κονιάκ και άραξαν σε μια γωνιά όρθιοι να παρατηρούν τον κόσμο, να χαζεύουν, αραιά και πού ν' ανταλλάσσουν δύο κουβέντες.

Ο Οδυσσέας δεν καταλάβαινε πώς είχε παρασυρθεί σε μια τέτοια εξομολόγηση. Ίσως να ήταν μια ενδό-

239

Page 238: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μυχη ανάγκη να εκφράσει κάτι τόσο προσωπικό, κάτι που θα μπορούσε να ανήκει στον πυρήνα της ταυτότη­τας του. Ίσως γιατί ένιωθε μια οικειότητα μαζί της. Η Δάφνη όλο και περισσότερο του θύμιζε την Έρση στα φοιτητικά τους χρόνια όχι μόνο φυσιογνωμικά. Εξέπεμπε μια υπερχειλίζουσα ζωντάνια, έναν ενθου­σιασμό που σίγουρα σε κάποιες εκδοχές του θα μετα­τρεπότανε σε πάθος.

Δεν συνέχισαν τη συζήτηση εκείνη στη βεράντα, αλ­λά και δεν ένιωσαν την ανάγκη να χωρίσουν ο ένας από τον άλλο, όπως συνηθίζεται απλά και φιλικά, για να συναναστραφούν άλλους παρευρισκόμενους γνωστούς και φίλους. Έμειναν εκεί μισογέρνοντας με το πλάι κολλητά ο ένας πάνω στον άλλο να στηρίζονται αμοι­βαία. Έμειναν έτσι για ώρα, έως ότου η Μαρία τους πλησίασε και δηλώνοντας ότι ήταν ξεθεωμένη από τον χορό παρακάλεσε τον Οδυσσέα σιγά σιγά να φεύγουν.

«Καλή χρονιά. Τον άλλο μήνα μάλλον επιστρέφω οριστικά από τη Νέα Υόρκη και θα σας τηλεφωνήσω. Αν δεν έχετε αντίρρηση...» του είπε η Δάφνη καθώς άπλωνε το χέρι της στον Οδυσσέα.

«Τα Θεοφάνια δεν θα σε δούμε;» ρώτησε εκείνος. Η Δάφνη αντιρώτησε ξαφνιασμένη:

«Πού, πώς;» «Δεν θα ανεβείς στο χωριό του πατέρα σου;» «Όχι. . . δηλαδή μάλλον όχι» αποκρίθηκε κάπως

σκεφτική. «Θα ανεβείτε εσείς μαζί του;»

240

Page 239: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Έτσι λέμε» αποκρίθηκε ο Οδυσσέας και συμπλή­ρωσε: «Καλώς, όταν γυρίσεις λοιπόν από τη Νέα Υόρκη θα τα ξαναπούμε».

Όμως η Δάφνη έδειξε ένα ξαφνικό ενδιαφέρον: «Ποιοι άλλοι θα είστε μαζί του;»

«Θα 'μαστέ εκτός από τους γονείς σου, οι Αργυρίου με τον γιο τους και αν καταφέρει ο πατέρας σου να πα­ρασύρει έναν φίλο μας, τον Νίκο με τη γυναίκα του».

Η Δάφνη κούνησε το κεφάλι της δείχνοντας να επι­δοκιμάζει τη σύνθεση της παρέας, παρ' όλο που λογι­κά, λόγω της μακρόχρονης απουσίας της από την Ελλάδα, μάλλον κανέναν δεν θα γνώριζε πέραν από δυο τυπικές κουβέντες.

«Πώς θα ανεβείτε;» συνέχισε, δείχνοντας πραγμα­τικό ενδιαφέρον.

«Οι γονείς σου θα ταξιδέψουν οδικά από εδώ με το καινούργιο σας απόκτημα. Το ίδιο και οι Αργυρίου. Εμείς θα πετάξουμε μέχρι τα Γιάννενα και θα νοικιά­σουμε στο αεροδρόμιο αμάξι. Από εκεί θα ανηφορί­σουμε για τα Ζαγόρια και κάποια στιγμή θα συναντη­θούμε όλοι στον ξενώνα».

Η Δάφνη άπλωσε και πάλι το χέρι της δίχως άλλο σχόλιο και επανέλαβε τις ευχές της για μια καλή χρονιά.

Ο Οδυσσέας και η Μαρία αποχαιρέτισαν ευχόμενοι πότε με ζέση, πότε απλώς φευγαλέα, οικοδεσπότες και φίλους, επισφραγίζοντας συνωμοτικά με τον Άλκη και

241

Page 240: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τον Ασημάκη τη συνάντησή τους για το κόψιμο της πί­τας: «Λοιπόν, αύριο το απόγευμα τα ξαναλέμε».

Βγήκαν στο δρόμο κι ο Οδυσσέας αστειεύτηκε λέ­γοντας ότι αυτά ήταν τα πρώτα βήματά τους στον ει­κοστό αιώνα. Έμελλε να είναι πολλά ακόμη εκείνη τη νύχτα, περισσότερα απ' όσα είχε υπολογίσει. Στά­θηκε αδύνατο για τη Μαρία να βρει πού είχε βάλει τα κλειδιά του αυτοκινήτου. Ήλπιζαν στο τέλος ότι θα της είχαν πέσει κάπου στο σπίτι των Αργυρίου.

Όμως ο Οδυσσέας δεν είχε καμιά διάθεση να επι­στρέψει για να τα αναζητήσει. Τον χαρακτήριζε μία περίεργη ιδιότητα, μια ιδιορρυθμία να μη θέλει ποτέ να επιστρέψει σε μέρος που μόλις πριν λίγο είχε εγκα­ταλείψει. Τι χούι κι αυτό. Κι όμως αυτή η ιδιότητά του που ξένιζε όπως ομολογούσε ακόμη και τον ίδιο, υψωνόταν σαν εμπόδιο ανυπέρβλητο μπροστά του, έπαιρνε μεγαλόσχημες διαστάσεις με υπαινιγμούς συμ­βολικούς, που μήτε αυτοί έπειθαν τη Μαρία. «Στη ζωή μου δεν μπορώ, με πνίγει η ιδέα ότι πρέπει να γυ­ρίσω κάπου πίσω. Πολύ περισσότερο με δική μου επι­λογή και απόφαση», της είχε πει κάποτε. Έτσι και τώρα δεν άκουγε κουβέντα.

Απομακρύνθηκαν προς τη Λεωφόρο Αμαλίας, ανα­ζητώντας τέτοια μέρα, τέτοια ώρα, ένα ταξί για να επιστρέψουν. Το βρήκαν επιτέλους μετά από μία εξα­ντλητική περιπλάνηση που εξόργιζε ακόμη περισσότερο τη Μαρία για το πείσμα του Οδυσσέα. Όμως ατύχη-

242

Page 241: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σαν στον οδηγό του. Τόλμησαν να του ευχηθούν «κα­λημέρα και καλή χρονιά». Εκείνος αντέδρασε αμέσως:

«Μαύρη κι άραχνη, μαντάμ...» Και σαν να τον εί­χαν ρωτήσει πώς και γιατί μέσα στην άγρια νύχτα, συνέχισε: «Μου έλεγαν να μην παίξω στο χρηματιστή­ριο. Σιγά μην τους ακούσω. Στον εθνικό τζόγο ήταν όλοι μέσα. Μόνο εμένα θέλαν και πάλι στην απέξω. Όχι , θα καθόμουν με σταυρωμένα χέρια. Κάποιος βο­λεμένος που είχε κάνει την μπάζα του κουνήθηκε και είπε με τη γυαλιστερή γραβάτα του ότι το χρηματι­στήριο είναι επένδυση, δεν είναι τζόγος. Σιγά! Για άλ­λη μια φορά να μείνει ο νοικοκύρης, ο οικονόμος, ο μεροκαματιάρης στην απέξω. Τέλος. Επιτέλους είπα, ήρθε η σειρά μας». Σιώπησε για μια στιγμή και συνέ­χισε με ύφος βαθυστόχαστο. «Ποιος να το φανταζόταν ότι τα πράγματα θα ερχόντουσαν έτσι. Πιο έξυπνοι κάναν τις μπάζες τους κι εμείς πέσαμε σε φούσκες ή μείναμε εγκλωβισμένοι. Για όλα φταίνε οι πολιτικοί. Φταίνε και οι ΕΛΔΕ και τα παπαγαλάκια και οι εφημε­ρίδες. Φταίνε κι οι απατεώνες που έβαζαν ξεφτιλισμέ­νες επιχειρήσεις στο χρηματιστήριο. Αλλά πάνω από όλα φταίνε οι πολιτικοί... Ακόμη και ο δικός μου βου­λευτής, αυτός που ψηφίζω, είναι κι αυτός σάπιος. Και μην ρωτάς γιατί δεν ψηφίζω άλλον. Ποιος μου εγγυά­ται ότι ο άλλος θα με εξυπηρετήσει;»

Η Μαρία εκνευριζόταν ακόμη περισσότερο κι από τον Οδυσσέα με αυτή την κατηγορία των γκρινιάρη-

243

Page 242: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δων και των εξυπνάκηδων που τους έφταιγαν οι πάντες πλην της αφεντιάς τους. Λες και είχαν όρεξη πρωτο­χρονιάτικα να ακούσουνε τη γνώμη του για το χρημα­τιστήριο. Δεν κρατήθηκε όμως και με ύφος μειλίχιο τον ρώτησε:

«Είχατε επενδύσει και παλαιότερα στο χρηματι­στήριο;»

Ο ταξιτζής την αγριοκοίταξε από το καθρεφτάκι και σαν να ψέλλισε «πίσω μου σε έχω σατανά» δεν ξαναμίλησε, ακολουθώντας σιωπηλά τις οδηγίες της όταν έφθασαν στην Αγία Παρασκευή. Δεν καταδέχτη­κε μάλιστα να ανταποδώσει τις ευχές τους, όταν η Μαρία κι ο Οδυσσέας του ευχήθηκαν και πάλι «καλή χρονιά» αποχαιρετώντας τον.

Η Μαρία ξύπνησε με το εσωτερικό της ξυπνητήρι και σαν υπνοβάτης έφτιαξε έναν δυνατό καφέ για να συνεφέ­ρει το βαρύ κεφάλι της απ' τα ποτά που είχε ανακατέ­ψει. Η κυρα-Ελένη είχε πάρει ρεπό για δέκα μέρες κι είχε επιστρέψει στους δικούς της στους Άγιους Σαράντα. Περιφέρθηκε με τον καφέ στο χέρι άσκοπα από δωμάτιο σε δωμάτιο όπου διαπίστωνε ότι η απουσία της ήταν έκ­δηλη. Το σπίτι έδινε την εντύπωση της εγκατάλειψης, της ακαταστασίας. Πρωτοχρονιάτικα μια ανεπίτρεπτη εικόνα στα χαλιά, στις βουλιαγμένες παραμορφωμένες μαξιλάρες στο καθιστικό, στα μικροαντικείμενα που εί-

244

Page 243: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

χαν πιάσει σκόνη, στο μπάνιο που δεν έλαμπε όπως συ­νήθως. Μισάνοιχτο το καλάθι με τα άπλυτα που με τον όγκο τους δεν χωρούσαν. Τουλάχιστον ο Οδυσσέας είχε αδειάσει τα τασάκια με τα αποτσίγαρα του.

Παραβλέποντας τα ιερά και τα όσια της μέρας βάλθηκε να ανατρέψει την εικόνα εκείνης της μιζέ­ριας, ζητώντας μόνο από τον Οδυσσέα να καθίσει σε μια γωνιά και να μην το κουνήσει. Πρωτοχρονιάτικα ανασκουμπώθηκε, έβαλε πλυντήριο, τράβηξε την ηλε­κτρική σκούπα και με μια υπερχειλίζουσα ενεργητικό­τητα άρχισε να βάζει τάξη σε ό,τι την ενοχλούσε. Έκανε κι ένα γενναίο σφουγγάρισμα σε όλους τους χώρους που είχαν πλακάκια. Μετά από δυο ώρες το σπίτι είχε αλλάξει όψη όπως και το πρόσωπο της Μαρίας από την ικανοποίηση για όσα είχε μέσα σε εκείνο τον λίγο χρόνο καταφέρει. Έριξε στο τέλος ένα αρνίσιο μπουτάκι με πατάτες στο φούρνο για τους δυο τους και στη συνέχεια πήγε στο μπάνιο να σουλουπώ-σει κάπως τον εαυτό της χρονιάρα μέρα.

Ο Οδυσσέας μόλις βγήκε από την καραντίνα που του είχε επιβάλει η Μαρία έτρεξε στην τηλεόραση για να βάλει το κανάλι που θα μετέδιδε την πρωτοχρο­νιάτικη συναυλία με τη Φιλαρμονική της Βιέννης. Στρογγυλοκάθισε και την κάλεσε επιτακτικά να έρθει δίπλα του να απολαύσουνε τη συναυλία. Δεν τα κατά­φεραν όμως γιατί άρχισαν να χτυπούν τα τηλέφωνα για ευχές και κοζερί. Το δεύτερο, το τρίτο ήταν της

245

Page 244: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Άννας που είχε βρει τα κλειδιά του αυτοκινήτου τους πίσω από μια μαξιλάρα και τηλεφωνούσε σ' όσους θυ­μόταν ότι είχαν Πεζώ.

Εκεί ανάμεσα στα τόσα τηλεφωνήματα, πολλά από τα οποία ο Οδυσσέας είχε την αίσθηση ότι γινόντου­σαν από μια κεκτημένη ταχύτητα εκείνων που τηλε­φωνούσαν, αποφάσισε κι ο ίδιος να κάνει ένα και μο­ναδικό τηλεφώνημα. Να πάρει και να ευχηθεί στη Ράνια. Αμφιταλαντεύθηκε προς στιγμή, όμως δεν άλλαξε γνώμη. Δεν τον απασχολούσε αν θα τον άκου­γε η Μαρία ή αν στη συνέχεια θα σχολίαζε ή θα ρω­τούσε. Αναζήτησε τον αριθμό του τηλεφώνου της στο κινητό του και τον σχημάτισε στο καντράν του σταθε­ρού τηλεφώνου. Από τη μια στιγμή στην άλλη, καθώς περίμενε ν' ακούσει τη φωνή της, ένιωσε την καρδιά του να χτυπά σαν να 'ταν έφηβος στο πρώτο ραντεβού του. Το τηλέφωνο καλούσε και μέχρι τον τέταρτο, τον πέμπτο κτύπο τού φάνηκε ότι είχε περάσει μια αιωνιό­τητα. Ήταν έτοιμος να το κλείσει.

«Καλή χρονιά, ποιος είναι;» ακούστηκε σαν κα­μπάνα ολοζώντανα κοντά του η φωνή της.

«Πολίτης, καλή χρονιά και σε εσάς. Ό,τι επιθυ­μείτε... Τι άλλο λένε;» ρώτησε αστειευόμενος, για να καλύψει κάποια ταραχή και ίσως την αδεξιότητά του.

«Συνέβη κάτι και μου μιλάτε πάλι στον πληθυντικό;» «Όχι, σε διαβεβαιώνω, ούτε και που κατάλαβα

πώς γλίστρησε η γλώσσα».

246

Page 245: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Χμμμ... πώς περνάτε τις γιορτές;» «Όμορφα... ήσυχα, μοναχικά, αλλά και με φίλους». «Πήγατε πουθενά; Είδατε κάτι ενδιαφέρον;» «Βγήκαμε δύο τρεις φορές με τον Άλκη και τη γυ­

ναίκα του την Έρση. Πήγαμε σε δύο εκδηλώσεις του Μεγάρου Μουσικής. Μια συναυλία με την Ορχήστρα του Μουσικού Μαΐου της Φλωρεντίας υπό τη διεύθυν­ση του Σινόπολι και σε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ανέ­βασμα της Στέψης της Ποππαίας του Μοντεβέρντι υπό τη διεύθυνση του Γκούντγουιν. Ακούσματα και θεάμα­τα πράγματι υψηλών προδιαγραφών. Εσύ τι άκουσες;»

«Πήγα μια Κυριακή μόνη μου σινεμά και είδα επί πέντε ώρες σε συνεχόμενες προβολές την τριλογία του Κισλόφσκι. Πήγα και θέατρο και είδα Πίντερ και Μπέρνχαρντ...»

«Μόνη σου;» δεν άντεξε και τη διέκοψε ο Οδυσσέας. Η Ράνια κόμπιασε για μια στιγμή κι απάντησε δί­

χως διευκρινίσεις: «Όχι, με παρέα». Δίχως να διστάσει συνέχισε:

«Στον χρόνο σας φαντάζομαι τον κάπως πιο χαλαρό λόγω των ημερών θα βρείτε λιγουλάκι και για έναν καφέ με μένα;»

«Βεβαίως, μα φυσικά» αποκρίθηκε ο Οδυσσέας αδέξια, βεβιασμένα.

Ακολούθησε μία μικρή σιωπή. Δίχως ίχνος χροιάς παραπόνου ή μομφής του απάντησε στον ενικό:

«Δεν πειράζει, άλλη φορά, δεν θέλω να σε πιέζω».

247

Page 246: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ο Οδυσσέας ένιωσε να έρχεται ραγδαία η κατα­στροφή. Αντέδρασε αμέσως: «Μα σε παρακαλώ, θέ­λω τόσο πολύ να τα πούμε».

«Δυσκολεύομαι να το πιστέψω, μετά από μια τέ­τοια σιωπή ενός μήνα και παραπάνω. Λοιπόν, ευχές απ' την καρδιά μου και περιμένω το επόμενο βήμα από σένα σε μια πιο πρόσφορη συγκυρία».

«Τι κάνεις την Τρίτη το απόγευμα;» άκουσε ο Οδυσσέας τη φωνή του που ξεπερνούσε τον εαυτό του.

«Τίποτα» του απάντησε μετά από μια στιγμή σιω­πής.

«Κράτα τη για μένα αν θες και θα ξανατηλεφωνη-θούμε».

«Σύμφωνοι. Λοιπόν, καλή χρονιά και πάλι». «Καλή χρονιά και πάλι» επανέλαβε ξεψυχισμένα κι

εκείνος. Κατέβασε το ακουστικό. Ύψωσε το βλέμμα του

και είδε τη Μαρία να τον περιμένει. Ένιωσε ξαφνικά άβολα, σαν να τον είχαν συλλάβει να παρανομεί, όμως δεν ήταν πρώτη φορά που βρισκόταν σε ανάλο­γη περίσταση. Άλλωστε δεν είχε πρόθεση κάτι να κά­νει που θα 'θελε να το αποκρύψει.

«Θέλεις να φάμε; Αλλιώς θα κρυώσει και θα γκρι­νιάζεις πάλι "gia freddo", όπως ο θείος ο Ερνέστος», σχολίασε εκείνη, επικαλούμενη έναν μακρινό θείο της, σεφ στο πιο αριστοκρατικό εστιατόριο του Μιλάνου, που επέμενε με αυστηρότητα ότι τα ζεστά πιάτα έπρε-

248

Page 247: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

πε να σερβίρονται ζεστά και όχι χλιαρά. Στη διαδρομή από την πιατέλα σερβιρίσματος μέχρι το πιάτο του τρομοκρατούσε όποιον τον σέρβιρε αναφωνώντας με απαρέσκεια «gia freddo», ενίοτε δε όταν ήταν πράγματι χλιαρά αποχωρούσε θεαματικά απ' το τραπέζι καλώ­ντας σε βοήθεια — σίγουρα ασυνάρτητα — κάποιον ήρωα του Βέρντι.

Ο Οδυσσέας δεν θέλησε να αναφερθεί ή να απολο­γηθεί για το τηλεφώνημα και το περιεχόμενό του. Θα έκρινε ο ίδιος πότε θα της μιλούσε και γι' αυτό. Έδωσε αυθόρμητα το σύνθημα: «Να φάμε!»

Το πρωτοχρονιάτικο γεύμα χωρίς υπερβολές, μ' ένα καλό γαλλικό κρασί του '96 και κάποια εκλεκτά τυριά στο τέλος για να κλείσουν, με εορταστική μου­σική και κέφι για κουτσομπολιό γύρω απ' όσα είχαν ζήσει την προηγουμένη, κύλησε ήρεμα, ίσως και μο­ναχικά θα προσέθετε κάποιος, αν έφερνε στο νου του συνηθισμένες πολυμελείς οικογενειακές παραστάσεις τις μέρες των εορτών. Ωστόσο η σκιά, η παρουσία της Ράνιας, περιφερόταν κάθε τόσο διακριτικά γύρω από το τραπέζι. Προς στιγμή μάλιστα ο Οδυσσέας νόμιζε ότι τους σέρβιρε εκείνη. Κανείς τους δεν θέλη­σε να φέρει στο πρωτοχρονιάτικο τραπέζι οποιοδήποτε σχόλιο για το τηλεφώνημα ή για το πρόσωπό της.

Μετά το επιδόρπιο ο Οδυσσέας καταπιάστηκε με τα cd που του είχε κάνει δώρο ο Άλκης, οι Αργυρίου κι όσοι ήθελαν κάτι να τους δωρίσουν. Η Μαρία κατέφυ-

249

Page 248: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γε στο αγαπημένο της ανάγνωσμα για τον Φρόιντ, που το διάβαζε μετ' εμποδίων. Κάποια στιγμή στρά­φηκε στον Οδυσσέα και του είπε:

«Πρόσεξέ με για λίγο, εδώ γράφει κάτι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό για τη δημιουργικότητα που κατά και­ρούς σε έχει απασχολήσει, άλλοτε για τους μουσουρ­γούς κι άλλοτε όταν σχεδίαζες τα διηγήματά σου». Και συνέχισε να διαβάζει το κρίσιμο απόσπασμα που είχε τραβήξει την προσοχή της. Ο Οδυσσέας άκουγε με προσοχή την ανάγνωση της Μαρίας. Της ζήτησε μια και δυο φορές να του το ξαναδιαβάσει. Αφοσιώθη­καν στην αποκρυπτογράφησή του. Ανέσυραν από τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους παραδείγματα που στή­ριζαν την άποψη εκείνη. Με πραγματικό ενδιαφέρον, με κέφι, ανοίχτηκαν σε μια συζήτηση που είχαν ξεσυ-νηθίσει εδώ και καιρό να κάνουν.

250

Page 249: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

9

Αποξεχάστηκαν στην ατμόσφαιρα της χαλαρής συζήτησης και στο γλυκό φως που έστελνε θα­μπά ο χειμωνιάτικος ήλιος, καθώς περνούσαν

το πρωτοχρονιάτικο απομεσήμερο απρόσμενα τόσο κοντά ο ένας στον άλλο.

«Ώρα για δουλειά!» έδωσε απότομα το σύνθημα η Μαρία και σηκώθηκε από τη θαλπωρή του καναπέ τρίβοντας τη μέση της για να ξεπιαστεί.

«Τι έπαθες πάλι;» ρώτησε απορώντας ο Οδυσσέας. Η Μαρία αρκέστηκε να του υπενθυμίσει ότι περίμε­

ναν τους Αργυρίου, τον Άλκη με τους δικούς του και τη Βασιλική για να κόψουνε την πίτα.

Στο άκουσμα του ονόματος της Βασιλικής ο Οδυσ­σέας αναπήδησε. Θέλησε να διαμαρτυρηθεί για τη φα­εινή ιδέα της Μαρίας να την καλέσει, όμως την ίδια στιγμή συγκρατήθηκε. Αναλογίστηκε τη Βασιλική και

251

Page 250: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

NIKΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τη μοναξιά της, την αφόρητη χρονιάρες μέρες μοναξιά που βιώνουν με μια δυσβάστακτη πικρία άνθρωποι δί­χως μια συντροφιά στη ζωή τους. Ένιωσε ξαφνικά συ­μπόνια γι' αυτήν, που δεν άντεχε συνήθως ούτε στιγμή τη συναναστροφή μαζί της. Δεν άντεχε τα ειρωνικά ή και εμπαθή σχόλιά της με τα οποία ήταν ικανή να διώχνει και να δηλητηριάζει και τον πιο καλοπροαίρε­το συνομιλητή της. Τι κρίμα. Κανείς δεν είχε κάτι άλ­λο να προσάψει στον χαρακτήρα της, στην ακεραιότη­τα της, στην προθυμία της να προσφέρει, για την ακρί­βεια να ανακατευτεί χωρίς να της έχει ζητηθεί και να προσφέρει. Ίσως γι' αυτό να είχε κολλήσει και η ιδιαί­τερη σχέση της με την Έρση. Σκέφτηκε πόσο την απέ­φευγαν συνάδελφοι και γνωστοί τους, φίλους σίγουρα δεν είχε. Ετούτη τη φορά δέχτηκε με κατανόηση και συμπάθεια την πρωτοβουλία της Μαρίας, μέρες που ήταν, να της τηλεφωνήσει και να την προσκαλέσει.

Άλλαξε ύφος και με φωνή που έδειχνε ειλικρινές εν­διαφέρον τη ρώτησε αν ήθελε κάπου να τη βοηθήσει, εκτός από τις ετοιμασίες του μικρού μπουφέ που ούτως ή άλλως έπεφταν στην αρμοδιότητά του. Η Μαρία του ζήτησε να περιοριστεί στον χώρο του γραφείου του μέ­χρι να ολοκληρώσει τα τελευταία συγυρίσματά της. Σαν να το θυμήθηκε εκείνη τη στιγμή, τον παρακάλεσε αν θα μπορούσε να απαντήσει στις ευχετήριες κάρτες που τους είχαν στείλει, αν δεν είχαν φροντίσει να τους ευχηθούν με τις δικές τους.

252

Page 251: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Ο Οδυσσέας αποτραβήχτηκε στο γραφείο του κου­βαλώντας σ' έναν δίσκο τη μικρή τσαγιέρα μ' ένα φλι­τζάνι τσάι να στραγγίζει και δυο μελομακάρονα από δίπλα. Μάζεψε από ένα τραπεζάκι τις ευχετήριες κάρ­τες που είχε στολίσει η Μαρία. Στην πλάτη της κα­θεμιάς είχε στερεώσει με συνδετήρα το απόκομμα με το όνομα και τη διεύθυνση του αποστολέα. Ο Οδυσ­σέας διέτρεξε πρώτη φορά με κάποια προσοχή το πε­ριεχόμενό τους μία προς μία. Με κάποια έκπληξη διαπίστωνε ότι εκτός από τρεις τέσσερις κάρτες από φίλους που ζούσαν στο εξωτερικό και προς τους οποί­ους είχε στείλει έγκαιρα τις ευχές τους, όλες οι άλ­λες, σύνολο δεκαεννέα, είτε είχαν κάποιον εντελώς άγνωστό του αποστολέα ή απευθύνονταν άμεσα ή έμ­μεσα στη Μαρία. Δεν δυσκολεύτηκε να συμπεράνει ρωτώντας την ότι κι οι άγνωστοι αποστολείς ήταν γνωστοί ή πρώην νοσηλευόμενοι της Μαρίας. Στην αρχή του κακοφάνηκε, κατσούφιασε σαν μικρό παιδί που ένιωθε ξαφνικά παραμελημένο. Δεν άργησε να παρηγορηθεί με τη σκέψη ότι η ευθύνη ήταν μάλλον δική του, αφού εδώ και καιρό απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τον κόσμο. Τώρα ζητούσε και τα ρέ­στα; Σηκώθηκε από το γραφείο του, έκλεισε το ρα­διόφωνο κι έβαλε τα Κατά Ματθαίον Πάθη, αδιαφο­ρώντας αν ταίριαζαν με το κλίμα των ημερών.

Πήρε βαθιά ανάσα και μουντζούρωσε σ' ένα λευκό χαρτί ένα σκαρίφημα πρωτοχρονιάτικων ευχών. Στην

253

Page 252: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

συνέχεια ανέσυρε από το συρτάρι το πλαστικό κουτάκι με τις επισκεπτήριες κάρτες που έφεραν το όνομα και των δυο τους. Σαν μαθητής που έγραφε την τιμωρία του αντέγραψε βαρυγκωμώντας δεκαεννέα φορές το ίδιο κείμενο: «Ευχαριστούμε θερμά για τις ευχές σας. Αντευχόμαστε υγεία, δημιουργικότητα και κάθε ευτυ­χία για τον καινούργιο χρόνο. Μαρία, Οδυσσέας».

Η προετοιμασία για το απογευματινό τσάι και στη συνέχεια το κόψιμο της πίτας θα ακολουθούσε ένα στοιχειώδη σχεδιασμό που είχε σκεφτεί ο Οδυσσέας και είχε βρει εύλογο η Μαρία. Σύμφωνα με τις ελλη­νικές συνήθειες η πρόσκληση δεν μπορούσε να γίνει πριν τις έξι εξήμισι. Έστω ότι θα σέρβιραν το τσάι ή τον καφέ και θα έκοβαν την πίτα γύρω στις επτά. Σί­γουρα οι φίλοι τους δεν θα έφευγαν στο άψε σβήσε προκειμένου να πάνε κάπου αλλού για να δειπνήσουν. Σ' ένα προβλεπόμενο και από προηγούμενες ανάλογες συναντήσεις μακρόσυρτο απογευματινό που θα έφθανε μέχρι το βράδυ, θα έπρεπε να μεριμνήσει, ιδίως μια τέτοια μέρα, ώστε οι καλεσμένοι του να μη φύγουν με ένα κομμάτι πίτα ή έστω ακόμη δίπλες, κουραμπιέδες ή μελομακάρονα να τους γεμίζουν το στομάχι. Θα φρόντιζαν έτσι και για μια ποικιλία αρμυρών από την οποία θα μπορούσαν οι φίλοι τους να συνθέσουν κατά βούληση ένα κρύο πιάτο. Γλυκά και αρμυρά λοιπόν

254

Page 253: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αλά καρτ, σύμφωνα με τις διαθέσεις και το γούστο κά­θε ενδιαφερομένου.

Για τον σκοπό αυτό ο Οδυσσέας είχε κάνει έγκαιρα τις αναγκαίες προετοιμασίες με ιδιαίτερο κέφι. Συκώ­τι χήνας αυτούσιο, πατέ φασιανού, ζαμπόν Αρδεννών και ιταλικό σαλάμι σπιανάτα. Άγριο σολομό γλυκό με σάλτσα άνηθου, μπρικ και αυγοτάραχο Μεσολογ­γίου. Μια ποικιλία από λαχανικά φρέσκα ή ψητά, σε αρωματικά χορταρικά με λάδι και ξύδι μπαλσάμικο μαριναρισμένα. Ένα ανάβαθο πανέρι με γαλλικά κα­τσικίσια τυριά, ροκφόρ και παρμεζάνα. Μια ποικιλία αρτοσκευασμάτων, ιδίως μαύρο ολόσπορο γερμανικό ψωμί, βούτυρο ή μαργαρίνη για τους πιο προσεκτι­κούς. Η Μαρία είχε αναλάβει να τα στολίσει με μι­κρόσωμα φύλλα από την καρδιά του μαρουλιού, λίγη ρόκα και μερικά τουρσάκια.

Βεβαίως στις προμήθειες περιλαμβανόταν και μια μεγάλη πολίτικη βασιλόπιτα από επώνυμο παραδο­σιακό ζαχαροπλαστείο, δίχως νόμισμα, αφού στις προθέσεις του Οδυσσέα ήταν να βάλει ένα πραγματικό φλουρί κωσταντινάτο που είχε απομείνει από τη συλ­λογή του παππού του στρατηγού, πατέρα της Πολυ­ξένης. Χαιρόταν ήδη με την επιπλέον έκπληξη και τη χαρά που θα έβλεπε στο πρόσωπο του τυχερού, όταν θα ανακάλυπτε πόσο όμορφο και σπάνιο ήταν το φλουρί που θα του είχε πέσει.

Ο Οδυσσέας επιτέλους έκρινε ότι ήταν ώρα ν' αρ-

255

Page 254: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

χίσουν με το στρώσιμο του τραπεζιού, τη διευθέτηση των εδεσμάτων, ό,τι άλλο θα έκριναν μέχρι την τε­λευταία στιγμή για αναγκαίο, ιδίως τις δυο ποικιλίες τσαγιών, τον βελγικό δυνατό καφέ, τα λικέρ και δυο μπουκάλες — δυστυχώς παράταιρες — σαμπάνιας.

Θέλησε πρώτα απ' όλα να εγκαταστήσει το κω-σταντινάτο στον πάτο της βασιλόπιτας. Αναζήτησε το φλουρί σ' ένα παλιό άλμπουμ συλλογής νομισμάτων χαμένο στο βάθος κάποιου συρταριού της βιβλιοθήκης. Το καμάρωσε με συγκίνηση καθώς αναρωτιόταν για την άγνωστη διαδρομή του από σεντούκι σε πουγκί, από κληρονομιά σε προίκα, ίσως το μακροβιότερο νό­μισμα στην ιστορία της Ευρώπης. Ανασήκωσε με κάθε προσοχή τη βασιλόπιτα μη και γίνει καμιά καταστρο­φή και σπάσει, κοντοστάθηκε και την ακούμπησε πάλι πίσω στη στρογγυλή πιατέλα. Έξυσε το μέτωπό του κι άρχισε να υπολογίζει πόσα κομμάτια θα έπρεπε να κόψει. Στην συνέχεια με ποια σειρά θα τα ονοματίσει και θα τα μοιράσει. Αποφάσισε να κόψει για λόγους ευκολίας δώδεκα κομμάτια, στριμώχνοντας μόνο στις δυο πρώτες θέσεις όσα προέβλεπε η παράδοση για τις συλλογικές αξίες. Θα ακολουθούσαν η Άννα και ο Ασημάκης, η Έρση και ο Άλκης. «Ας πούμε μέχρι την ώρα 6, αν ήτανε η πίτα ένα τεράστιο ρολόι», πα­ραλλήλισε ικανοποιημένος με το εύρημά του. Ξανα-σκέφθηκε ακολουθώντας την αντίστροφη φορά του ρο­λογιού. Ο ίδιος θα έπαιρνε το τελευταίο κομμάτι της

256

Page 255: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δωδεκάτης ώρας, η Μαρία το προτελευταίο της εντε-κάτης ώρας. Στην δεκάτη και στην ενάτη θέση θα μοί­ραζε τα κομμάτια για τους δύο απόντες γιους των φί­λων τους, τον Θοδωρή και τον Νάσο. Η όγδοη ώρα θα προοριζόταν για τη Δάφνη που σωστά θα ακολου­θούσε στη σειρά εκείνη της Βασιλικής. Συνεπώς η Βασιλική θα ήτανε στην εβδόμη ώρα. Υπολόγισε με ακρίβεια πού έπεφτε η εβδόμη ώρα στο φανταστικό ρο­λόι που είχε μπροστά του, ανασήκωσε την πίτα και κάρφωσε με κάθε προσοχή στο κέντρο της το κωστα-ντινάτο. Την εναπόθεσε στη βάση της, τη σκέπασε πά­λι με το σελοφάν και την έβαλε στην άκρη. Ένιωθε ευχαριστημένος, σχεδόν χαρούμενος, κι ας ήταν η πρώτη φορά στη ζωή του που έκανε μια ζαβολιά ξε­στρατίζοντας απ' τις αρχές του.

Μέχρι τις έξι ήταν όλα στην εντέλεια τακτοποιημέ­να. Το τραπέζι με το αγαπημένο παλιομοδίτικο τρα­πεζομάντιλο της Μαρίας από τη μητέρα της φρεσκο-σιδερωμένο. Τα σερβίτσια του τσαγιού και του καφέ στη μια άκρη, του φαγητού στην άλλη και καταμεσής στον άδειο χώρο πρωταγωνίστρια η βασιλόπιτα με το εμβληματικό 2000, αγκαλιασμένη από μια διακριτική διακόσμηση με κλαδάκια έλατου, γκι και ου. Οι πια­τέλες με τα κρύα εδέσματα λίγο πιο πέρα με φαντα­σία στολισμένες και με τα διαφανή περιτυλίγματα προστατευμένες. Ο Οδυσσέας και η Μαρία βρέθηκαν κάποια στιγμή να διαγκωνίζονται στο μπάνιο για να

257

Page 256: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

επιμεληθούν τις τελευταίες λεπτομέρειες της εμφάνι­σης τους. Λίγο πριν χτυπήσει το κουδούνι, ο Οδυσσέ­ας πρόλαβε κι έβαλε ένα cd με κάποια πρωτοχρονιά­τικη συναυλία από τον Μουζικφεράιν της Βιέννης υπό τον Ρικάρντο Μούτι και άναψε τριγύρω τα απαραίτη­τα κεράκια.

Κατέφθασαν πρώτοι οι Αργυρίου, ακολούθησε ο Άλκης με τις γυναίκες του, κάπως καθυστερημένη η Βασιλική, ίσως λίγο πιο επίσημα από όλους τους άλ­λους ντυμένη. Η τύχη το θέλησε να φανεί σαν να 'ταν συνεννοημένο να προηγηθούν όλοι οι άλλοι και να πε­ριμένουν να υποδεχθούν τη Βασιλική. Τα καλόκαρδα επιφωνήματα που ακούστηκαν με την εμφάνισή της στο άνοιγμα της πόρτας, οι αγκαλιές και τα φιλιά που έπεφταν διαδοχικά, καθώς σηκώθηκαν όλοι να την υποδεχθούνε, οι ευχές για την ονομαστική εορτή της, αφού για άγνωστο λόγο δεν ήταν στη βραδιά της Πρωτοχρονιάς μαζί τους, έδιναν την εντύπωση ότι ήταν το τιμώμενο πρόσωπο σ' εκείνη τη φιλική μάζω­ξη για το κόψιμο της πίτας. Η εντύπωση φαινόταν πια σαν βεβαιότητα, όταν στη συνέχεια καθένας έφερνε διακριτικά από κάποια γωνιά μια εορταστική τσάντα ή κάποιο καλαίσθητο πακέτο με φιόγκους και λουλουδά­κια με ένα δώρο για εκείνη. Ο Οδυσσέας ένευσε στη Μαρία επιδοκιμάζοντας την προνοητικότητά της, που είχε φροντίσει να μην υστερήσουν οι οικοδεσπότες.

Έκπληκτη, βαθιά συγκινημένη, σχεδόν με βουρκω-

258

Page 257: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μένα μάτια η Βασιλική, που θα περνούσε εκείνη τη χρονιά το κατώφλι των πενήντα της χρόνων, δεν ήξε­ρε ποιον και με τι λόγια να πρωτοευχαριστήσει. Με την παρότρυνση της 'Ερσης αναγκάσθηκε μπροστά σε όλους ν' ανοίξει τα δώρα και να διαπιστώσει με τι εν­διαφέρον για τα προσωπικά της γούστα, με τι αγάπη για την Ίδια ήταν όλα επιλεγμένα. Ακόμη και η Δάφ­νη, προφανώς καθοδηγούμενη από τη μητέρα της, εί­χε φροντίσει για μια κλασική, διαχρονικού γούστου, καρφίτσα. Τα λόγια θαυμασμού που ακολουθούσαν την αποκάλυψη κάθε δώρου φόρτιζαν ακόμη πιο πολύ το γεγονός, σαν να 'ταν κάποια τελετουργία στην οποία όλοι συμμετείχαν απολαμβάνοντάς την.

Με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τα θέματα που έπια­σαν να συζητούν μετά το καταλάγιασμα της συγκινη­τικής υποδοχής που είχε προκύψει έτσι αυθόρμητα συ­νέχισαν να κρατούν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τη Βασιλική. Για το τι έκανε στο πανεπιστήμιο, για κάποια προβλήματα υγείας που ευτυχώς είχε ξεπερά­σει, για το πού είχε εξαφανιστεί τις μέρες των εορ­τών, για μια αγορά ενός διαμερίσματος που την απα­σχολούσε και δεν ήξερε τι να αποφασίσει. Ακόμη κι όταν πέρασαν σε άλλα θέματα, όπως τυχαία τα έφερ­νε η κουβέντα, δεν έπαυαν να τη ρωτούν και για τη δική της γνώμη.

Η Μαρία είχε σερβίρει ήδη τσάι ή καφέ ανάλογα με τις προτιμήσεις της παρέας, όταν έκανε νόημα

259

Page 258: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στον Οδυσσέα ότι ήταν καιρός πια να κόψει την πίτα. Ο Οδυσσέας κάλεσε όλους υψώνοντας πανηγυρικά τον τόνο της φωνής του για να μαζευτούν γύρω από το τραπέζι. Η Δάφνη που πλησίασε πρώτη δεν δίστασε να τους αιφνιδιάσει λέγοντας δίχως περιστροφές την άποψή της.

«Να πω κάτι; Μήπως είναι κάπως ανάποδα να φάμε πρώτα τη βασιλόπιτα και τα γλυκά και μετά να περάσουμε στα κρύα πιάτα; Δεν είναι πιο λογικό να τελειώσουμε μ' ένα γλυκό όπως είναι η πίτα;»

Κοιτάχτηκαν όλοι αμήχανα. Ακόμη πιο αμήχανα ο Οδυσσέας με τη Μαρία που έστρεψαν το βλέμμα τους στους άλλους για να ανιχνεύσουν τη διάθεσή τους. Ο Άλκης ακολουθώντας το παράδειγμα της κό­ρης του δεν δίστασε να δώσει τη χαριστική βολή για την ανατροπή του αρχικού σχεδίου του Οδυσσέα.

«Εγώ πάντως ομολογώ ότι πεινάω. Απ' το πρωί η Έρση μάς έχει σε νηστεία».

«Δεν είναι άσχημη ιδέα», σιγόνταρε ο Ασημάκης σαν να εξέφραζε τη γνώμη των υπολοίπων.

«Λοιπόν, πρώτα τρώμε!» έδωσε αποφασιστικά το σύνθημα η Μαρία χαμογελώντας. Άπαντες επέπεσαν με μισόλογα ευαρέσκειας για την τροπή που έπαιρναν τα πράγματα στο τραπέζι με τις νοστιμιές. Ο Οδυσ­σέας έτρεξε στην κουζίνα να φρυγανίσει εσπευσμένα ψιλοκομμένες φέτες ψωμί που περίμεναν στον φούρνο. Σε μικροπανικό η Μαρία, αφού φόρτωσε στον Άλκη

260

Page 259: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

την ευθύνη για το άνοιγμα της σαμπάνιας, τοποθέτη­σε σ' ένα δίσκο τα ψηλόλιγνα κρυστάλλινα ποτήρια τρέμοντας μην κάνει κάποια αδεξιότητα. Οι προπό­σεις με τα ποτήρια της σαμπάνιας υψωμένα επανέλα­βαν τις ευχές προσωπικά και για τη Βασιλική, φέρνο­ντας την και πάλι στο επίκεντρο της γιορτινής ατμό­σφαιρας. Λίγο αργότερα έπεσε η σιγή που ακολουθεί όταν οι συνδαιτυμόνες απολαμβάνουν αφοσιωμένοι αυ­τό που έχουν στο πιάτο τους, προτού οδηγηθούν σ' επιφωνήματα και εύγε για τις θεσπέσιες γεύσεις που τους είχαν επιφυλάξει οι οικοδεσπότες.

Ήρθε κάποτε και η κορύφωση της βραδιάς με το συνηθισμένο τελετουργικό για το κόψιμο της πίτας. Ο Οδυσσέας κραδαίνοντας ένα παμπάλαιο μαχαίρι με φιλντισένια λαβή, ασημένιο δέσιμο στο τελείωμά της και ένα διακοσμητικό σχέδιο κατά μήκος της σκουρό­χρωμης πολυκαιρισμένης λεπίδας, περίμενε υπομονε­τικά να συγκεντρωθούν όλοι γύρω από το τραπέζι. Άρχισε να χαράσσει πρώτα στα τέσσερα την πίτα.

«Μέτρησες σωστά όλα τα κομμάτια;» άκουσε πίσω του τη Βασιλική να τον ρωτάει.

«Ναι, γιατί;» αντιρώτησε ο Οδυσσέας κάπως πα­ραξενεμένος.

«Εσύ ξέρεις, αν θες να συνυπολογίσεις και κάποιους απόντες» απάντησε εκείνη αινιγματικά κι απομακρύν­θηκε αμέσως.

Ο Οδυσσέας προτίμησε να δώσει τόπο στην οργή,

261

Page 260: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

αν η Βασιλική υπονοούσε τη Ράνια και όχι τους δυο γιους των φίλων τους. Αναφωνώντας ένα «Λοιπόν» άρχισε να μοιράζει τα κομμάτια σύμφωνα με το σχέδιό του. Έφθασε στην έκτη ώρα. Με κάθε προσοχή άρχισε να κόβει το κομμάτι που προόριζε για τον Άλκη. Ποιος να το φανταστεί ότι νοιαζόταν μην κάνει κάποια στρα-βοτιμονιά και πέσει σε εκείνον το κωσταντινάτο. Κατέ­βασε το μαχαίρι μέχρι την πιατέλα δίχως να νιώσει κάποιο εμπόδιο καθώς βυθιζόταν στην αφράτη πίτα. «Η σειρά της Βασιλικής» ανήγγειλε με έμφαση, κα­θώς ακουμπούσε το μαχαίρι στη νοητή γραμμή της εβδόμης ώρας. Έκοψε αποφασιστικά την πίτα μέχρι κάτω. Είχε την αίσθηση ότι οι υπολογισμοί του είχαν ανταποκριθεί στο απόκρυφο σχέδιο που δεν το είχε αποκαλύψει ούτε στη Μαρία.

«Βασιλική, το κομμάτι σου» είπε απλώνοντας το χέρι του και παραδίδοντάς το. Όμως κρατούσε τη μα­τιά του χαμηλά πάνω στην πίτα, λες και φοβόταν ότι θα μπορούσε κάποιος να διαβάσει στο πρόσωπό του τη νοθεία. Κοντοστάθηκε για μια στιγμή με το μαχαίρι ακουμπισμένο στο επόμενο κομμάτι. Ακούστηκε τότε μια φωνή άχρωμη, κάπως βραχνή, που μάλλον δεν θύμιζε τη γνωστή χροιά της φωνής της Βασιλικής.

«Το φλουρί... Θεέ μου!...» Χειροκροτήματα και φωνές, φιλιά και αγκαλιές

την έπνιξαν αμέσως. Και τότε αναπάντεχα, σαν κεραυνός που έπεφτε εν

262

Page 261: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αιθρία, η Βασιλική με μια σπαρακτική κραυγή που έβγαινε βαθιά από τα σωθικά της λύθηκε σε αναφιλη­τά και σε λυγμούς οδύνης. Παραπαίοντας κατέρρευσε στην πρώτη καρέκλα που βρήκε μπροστά της. Συνέχι­σε να κλαίει και να σπαράζει, να προσπαθεί να πάρει ανάσα και τα αναφιλητά να μην την αφήνουν. Κι όσο κι αν η Έρση με τη Μαρία γονάτισαν κοντά της, η Άννα έτρεξε να βρέξει ένα μαντίλι μήπως και τη βοη­θήσει να συνέλθει, η Βασιλική είχε περιέλθει σε μια ακραία νευρική κατάσταση που όπως φαινόταν δεν μπορούσε να ελέγξει. Τα παρηγορητικά και καθησυ­χαστικά λόγια των γυναικών δεν βοηθούσαν, μήτε η σιωπή των ανδρών που αποτραβηγμένοι πίστευαν ότι η παρουσία τους μπροστά της θα επιβάρυνε ακόμη πε­ρισσότερο τη δύσκολη κατάστασή της. Η Μαρία κα­τάφερε με το ζόρι να της δώσει ένα χάπι για να ηρε­μήσει, πράγμα που έφερε αποτελέσματα μετά από λί­γη ώρα. Τότε μόλις κατάφερε η Βασιλική με πιγούνι που έτρεμε ακόμα να ψελλίσει γέρνοντας προς την Έρση: «Είμαι μόνη... είμαι τόσο μόνη...»

Η βραδιά τελείωσε εκεί όπως περίπου είχε αρχίσει. Με επίκεντρο τη Βασιλική, όμως ετούτη τη φορά σαν ένα δράμα. Η Βασιλική ένα ανθρώπινο κουρέλι άψυ­χο, βουβό, να κοιτά στο κενό με μάτια κατακόκκινα, να μη σαλεύει. Με μία «καλή χρονιά», ένα κτύπημα στην πλάτη έφυγαν όλοι υποβαστάζοντας τη Βασιλική μέχρι το αμάξι του Ασημάκη.

263

Page 262: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Εξουθενωμένοι από το επεισόδιο που εκτυλίχθηκε με τέτοια ένταση μπροστά τους, ο Οδυσσέας με τη Μαρία βούλιαξαν αμίλητοι στις δυο πολυθρόνες. Κάποια στιγ­μή η Μαρία βρήκε τη δύναμη και έφτιαξε ένα ουίσκι. Έπαιζε με το ποτήρι ανάμεσα στις παλάμες της σκυ­θρωπή ξεφυσώντας κάθε τόσο. Ο Οδυσσέας προσπαθού­σε να αναλογιστεί τους κόσμους που χώριζαν τη δική του προσωπική κατάσταση από εκείνη της Βασιλικής. Ο ίδιος επιζητούσε τη μοναχικότητα ως κατάσταση δι­εύρυνσης της ιδιωτικής του σφαίρας, εκείνη λύγιζε μπροστά σ' αυτό που η ίδια δεν το βίωνε ως μοναχικό­τητα αλλά ως δυσβάσταχτη μοναξιά. Μετά από κάποια σκέψη αναγνώρισε ότι έτσι απλά η αντίστιξη την αδι­κούσε. Γιατί εκείνος είχε τη Μαρία του, ενώ η άμοιρη Βασιλική δεν είχε τον Μάριο της.

Σαν να συνεννοήθηκαν με μια ματιά ο Οδυσσέας και η Μαρία σηκώθηκαν από τη θέση τους και καταπιάστη­καν να συμμαζέψουν τη γιορτινή εικόνα του χώρου τους που έτσι άδοξα είχε καταρρεύσει. Απόμειναν στο τέλος τα κεριά να σβήνουν μόνα τους το ένα μετά το άλλο.

Ο Οδυσσέας και η Ράνια συναντήθηκαν την Τρίτη το απόγευμα σε ένα Καφέ στο κέντρο της πόλης, όμως μακριά από τις αρπαχτικές ματιές όσων σάρω­ναν όποιον περιδιάβαινε ή αποφάσιζε να πιει έναν κα­φέ στο Κολωνάκι. Ο Οδυσσέας έφτασε πρώτος. Κοι-

264

Page 263: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τάχτηκε φευγαλέα στην τζαμαρία, σήκωσε τα φρύδια του και παραδέχτηκε ενώπιος ενωπίω ότι ήθελε να της αρέσει- όμως αυτό και τίποτα παραπάνω, υπο­γράμμισε με έμφαση στον εαυτό του. Η Ράνια έστρι­ψε τη γωνία και εμφανίστηκε ξαφνικά λίγα μέτρα κο­ντά του. Ονειρική, μαγευτική, με τι άλλο επίθετο θα μπορούσε άραγε να τη στολίσει για να αποδώσει αυτό που απέπνεε όσο πλησίαζε. Στα πρόσωπά τους άρχισε να σχηματίζεται ένα χαμόγελο, τα μάτια τους να γε­μίζουν γλύκα όσο μίκραινε η απόσταση ανάμεσά τους. Η Ράνια έφθασε μπροστά του και στάθηκε βουβή σε στάση προσοχής, σαν να του έλεγε: «Εγώ είμαι, κα­μάρωσε με».

Ο Οδυσσέας έπιασε τα χέρια της καθώς της ευχόταν ό,τι καλύτερο για το 2000. Τα βρήκε παγωμένα. Δεν δίστασε να τα κρατήσει για μια στιγμή ακόμη στα δι­κά του, μέχρι να νιώσει ότι της τα είχε ζεστάνει. Κι εκείνη δεν αποτραβήχτηκε. Αφέθηκε και τα άφησε στη χούφτα του, όσο άβολη κι αν ήταν εκείνη τη στιγμή η στάση τους, έτσι όρθιοι όπως στεκόντουσαν ο ένας απέ­ναντι στον άλλον. Όμως να μην μπορεί ένας τρίτος να μαντέψει, αν εκείνη τη στιγμή μόλις είχαν συναντηθεί ή αν επρόκειτο να αποχαιρετισθούν και να χωρίσουν. Έμειναν έτσι ακίνητοι κοιτώντας ο ένας σιωπηλά τον άλλον μες στα μάτια, αδιαφορώντας για την ένταση που δημιουργούσε η σιωπή τους.

Κάθισαν σε μια γωνιά, κάπως απόμερα και παρήγ-

265

Page 264: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γειλαν ένα τσάι αυτός, ένα κονιάκ εκείνη. Κοιτάχτηκαν, καρφώθηκαν και πάλι οι ματιές, η μια μέσα στην άλλη. Σαν να 'ταν συνεννοημένοι έκαναν συγχρόνως την ίδια κίνηση, διασταυρώνοντας δύο cd — τι άλλο — αυτός, εκείνη μια ατζέντα φάιλοφαξ για το 2000. Ο Οδυσσέας ξερόβηξε, πήρε μια βαθιά ανάσα και βρήκε να πει:

«Πότε πότε κάνουμε σαν παιδιά». Η κουβέντα δεν ξεκίνησε από τα αδιάφορα, τα τε­

τριμμένα, μέχρι να φτιάξει κάποιο κλίμα προσωπικό, ιδιαίτερο, ή έστω εμπιστευτικό ανάμεσά τους. Η διά­θεσή τους ήταν τέτοια, σαν να είχε ωριμάσει από και­ρό η στιγμή μιας επαφής που τόσο επιζητούσαν. Μιλούσαν σαν να 'χαν μόλις χτες διακόψει μια άμεση στενή επαφή, μια ιδιαίτερα προσωπική κουβέντα.

Η συζήτηση γλίστρησε στη γνωριμία τους στις Βρυξέλλες, στις λίγες στιγμές προσωπικής επαφής που είχαν ζήσει, στη σιωπή που είχε ακολουθήσει από την πλευρά του Οδυσσέα.

«Μα μπορείς να μου πεις τι φοβάσαι σε μένα;» ρώτησε σε μια αποστροφή της η Ράνια, με αφορμή μια άβολη στιγμή του Οδυσσέα, που άφηνε να φανούν οι ενδοιασμοί του.

Ο Οδυσσέας αιφνιδιάστηκε. Σιώπησε για λίγο και της απάντησε με αργή αλλά σταθερή φωνή:

«Φοβάμαι μπροστά στο ενδεχόμενο μιας σχέσης ουσιαστικής, ειλικρινούς, με μια γυναίκα... όποιο και να 'ναι το περιεχόμενο αυτής της σχέσης».

266

Page 265: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Η Ράνια απόμεινε σκεφτική να κοιτάει το κονιάκ της. Άναψε ένα τσιγάρο για να διασκεδάσει τη νευρι­κότητά της και άρχισε δήθεν να ψάχνει δεξιά κι αρι­στερά πράγματα ανύπαρκτα ή αδιάφορα μόνο και μό­νο για να αποφύγει τη ματιά του.

Ο Οδυσσέας ένιωσε την ανάγκη να της εξηγήσει να της εξιστορήσει πρώτα και στη συνέχεια να της εξηγήσει.

«Γνώρισα την πρώτη μου γυναίκα την Άννα φοιτη­τής στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης. Αγαπηθήκα­με με το πάθος των εικοσάρηδων και με την αθωότητα που μπορεί τα πάντα στη ζωή να ομορφαίνει. Ζήσαμε τρελά ερωτευμένοι μέχρι να πάρουμε το πτυχίο μας, αλλά και στη συνέχεια παντρεμένοι. Χτίσαμε έναν κό­σμο αποκλειστικό, ερμητικά κλειστό απέναντι σε επεμ­βάσεις τρίτων, έναν κόσμο με κάθε λογής εξιδανικεύ­σεις που μας επέτρεπε να ζούμε μέσα σ' ένα όνειρο και συγχρόνως στη γη να περπατάμε. Εγώ πιο ενθουσιώ­δης, πιο τολμηρός, εκείνη μάλλον τόνων χαμηλών, πάντα με κάποιο φρένο μην τύχει και διαψευσθούν οι αναμονές και απογοητευτούμε. Ζυμώσαμε τις απόψεις μας και τα μυαλά μας στην εποχή της δεκαετίας του '60, όπως ζυμώναμε κάθε μέρα πότε απόγευμα και πό­τε βράδυ τα σώματά μας. Αναζητήσαμε μαζί επίπονα αλλά και με επιμονή τα υλικά με τα οποία πλάθεται μια σχέση έρωτα, μια σχέση αγάπης που να μπορεί να αντέξει στον χρόνο. Τα ανιχνεύσαμε σαν να θέλαμε

267

Page 266: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μόνοι μας να ανακαλύψουμε ξανά τη φωτιά, τον τρο­χό, τη βροχή, τον ήλιο το πρωί στην ανατολή και το απομεσήμερο στη δύση.

»Καταλήξαμε στην ανάγκη να διαγράψουμε κάθε εί­δος ανταγωνιστικότητας μεταξύ μας. Να εμπεδώσουμε την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη, την κατανόηση στη διαφορετικότητα του άλλου, στον σεβασμό της προσω­πικότητάς του. Κι ακόμη, στην ανάγκη να διασφαλί­σουμε ανάμεσα σε όρκους αφοσίωσης και κάθε λογής δεσμεύσεις, όσο γινόταν πιο μεγάλα περιθώρια ανάσας και ελευθερίας. Καταφέραμε να πετύχουμε στο τέλος ένα μίγμα με όλα αυτά που έδιναν αυτοπεποίθηση, φόρτιζαν με ένταση και βάθος τον κόσμο των αισθημά­των αλλά και των αξιών μας, που έτσι μπορούσαν να εξυψώνουν αυτό που είτε ρομαντικά είτε πεζά το ονομα­τίζουμε αγάπη. Ηχεί ίσως λίγο μελό η λέξη ή είναι για κάποιους φθαρμένη αλλά ποτέ δεν τη φοβόμασταν. Όταν την πιστεύαμε δεν διστάζαμε και να την πούμε, χωρίς να νοιαζόμαστε μήπως ηχήσει υπερβολική ή ξε­περασμένη. Ήταν ένας έρωτας που μαζί με τόσα άλλα μπόρεσε και χώρεσε σε δύο βαλίτσες μία αλληλογρα­φία, όσον καιρό χωρίζαμε στις διακοπές για να επιστρέ­ψουμε στις οικογένειές μας.

»Όταν έφυγε η Άννα το 1977, ήταν σαν να εγκατέ­λειψα κι εγώ αυτόν τον κόσμο. Δεν θέλω να σταθώ στην αρρώστια της, στην αγωνία, στον εφιάλτη. Να βλέπεις να χάνεται ο άνθρωπός σου, κι εσύ ανήμπορος

268

Page 267: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

παρατηρητής τίποτα να μην επηρεάζεις. Κι εκεί μέσα στη συντριβή, στον απόλυτο πόνο, στο χείλος των πα­ραισθήσεων για το τι συνέβαινε στον έξω κόσμο, γεννή­θηκε, εκκολάφθηκε και φώλιασε η σκέψη, η υποψία, ότι ίσως θα υπήρχαν κι άλλα πράγματα που θα μπορούσα να είχα κάνει για να αποτρέψω το μοιραίο, παρ' όλο που οι γιατροί στο Λονδίνο με είχαν διαβεβαιώσει ότι η πορεία της υγείας της ήταν ένας μονόδρομος προς το τέ­λος. Άρχισα έτσι να κουβαλώ μέσα μου την τύψη, την ενοχή ότι είχα ένα κομμάτι ευθύνης στο αδόκητο τέλος της Αννας. Ευθύνης πέρα από κάθε λογική, όπως με διαβεβαίωναν γιατροί και φίλοι.

»Πέρασε ο καιρός, πέρασαν μήνες, χρόνια. Βάλθη­καν όλοι να με ανασύρουν νεκροζώντανο από τον προ­σωπικό μου τάφο. Κάποτε φάνηκε ότι ο χρόνος μπο­ρούσε να κλείσει τις πληγές. Έφτιαξα μετά από πολύ καιρό μια νέα σχέση. Δεν πήγε καλά. Ακολούθησε μια δεύτερη, τα ίδια, μια άλλη επίσης. Δεν αναφέρομαι σε τρέλες ή σε ξεσπάσματα μιας βραδιάς που έτσι κι αλ­λιώς δεν με ενδιέφεραν, αλλά σε προσπάθειες να ξανα­φτιάξω σχέσεις ολόπλευρες, με περιεχόμενο, με προο­πτική σε βάθος χρόνου. Όλες τους τελείωναν άδοξα, μέσα σε μια φθορά που όλο και κατέβαζε τον πήχη των αμοιβαίων, των αναγκαίων συνεισφορών μας.

»Κάποτε γνώρισα μια κοπέλα, δεν έχει σημασία το όνομα της. Το σεξ στάθηκε ικανό να μας δέσει χειρο­πόδαρα πάνω από ένα χρόνο. Ήταν κάτι συγκλονι-

269

Page 268: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στικό. Κάναμε έρωτα οπουδήποτε, οποτεδήποτε, πέ­ρα από κανόνες συμπεριφοράς ή αιδημοσύνης, σαν φρενιασμένοι, σαν λυσσασμένοι. Νιώθαμε με το πά­θος, τη σεξουαλική φρενίτιδα που μας ωθούσε να φθά­σουμε στα άκρα, να δοκιμάζουμε δίχως προκαταλή­ψεις ή ενδοιασμούς τις αντοχές μας. Ν' απολαμβάνου­με τις πιο τολμηρές εκφράσεις της σεξουαλικότητας μας, όπως όταν ο οργασμός έφθανε σε τέτοια επίπεδα ολοκλήρωσης που νιώθαμε σαν ηλεκτροσόκ να σπαρ­ταρά το νευρικό μας σύστημα γύρω από τη σπονδυλι­κή μας στήλη.

»Κι όμως, παρά την ονειρική ποιότητα μιας τέτοιας παραζάλης, είχαμε την αίσθηση ότι απαξιωνόμασταν' όχι γιατί βιώναμε το σεξ μ' αυτόν τον τρόπο, αλλά γιατί παρά τις προσπάθειες μας δεν ήμασταν σε θέση να ανταλλάξουμε δύο κουβέντες ουσιαστικές, να συνεν­νοηθούμε σε κάποιο άλλο επίπεδο. Κόσμοι διαφορετι­κοί, διαφορετικές προτεραιότητες, αλλιώτικες αξίες. Μπορεί να έφταιγε και η μεγάλη διαφορά ηλικίας. Χωρίσαμε στο τέλος με δική μου απόφαση μέσα από αλλοπρόσαλλες συμπεριφορές, έριδες, μικροκακίες.

»Γνώρισα τη Μαργαρίτα. Βρήκα επιτέλους μετά από τόσα χρόνια αυτό που επιθυμούσα. Ένας υπέρο­χος άνθρωπος. Ο δεσμός μας δεν είχε την ορμή, την τρέλα, όπως εκείνη με την Άννα, είχαν περάσει άλ­λωστε από πάνω μου τόσα χρόνια, όμως πραγματικά δεν είχα να της προσάψω ένα παράπονο, να της φορ-

270

Page 269: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τώσω ένα ψεγάδι. Περάσαμε δυο αξέχαστα, δυο γε­μάτα χρόνια ώριμου έρωτα που κι αν δεν είχαν τη σεξουαλική φρενίτιδα της προηγούμενης εμπειρίας, σε βεβαιώ η σεξουαλική ζωή μας με πήγαινε και με έφερνε από τον ένα στον άλλο κόσμο.

»Στα δυόμισι χρόνια άρχισε κι αυτή η σχέση να τρεμοσβήνει. Αργά αλλά σταθερά να σβήνει. Ζούσα μέρες ανασφάλειας, φόβου, στο τέλος πανικού. Ένα απόγευμα χωρίσαμε πάνω από δύο φλιτζάνια καφέ που δεν είχαμε αγγίξει, με μια ταφόπλακα στο στήθος και δύο λόγια μονάχα, έχοντας προ πολλού μαντεύσει τη μη αναστρέψιμη κατάληξή μας. Χωρίς σκηνές, μομφές, δακρύβρεχτες μεγαλοστομίες που στόχο έχουν να πληγώσουν. Σήμερα πια βλεπόμαστε αραιά και πού. Ευτυχώς καταφέραμε να διασώσουμε κάτι πολύ­τιμο από εκείνη την εποχή και την ποιότητά της. Μια άδολη φιλική επαφή με κάποια απόσταση ασφαλείας. Τουλάχιστον παντρεύτηκε και ζει τώρα ευτυχισμένη.

»Αρκετό καιρό αργότερα, Χριστούγεννα του '87, έφτιαξα επιτέλους μια σχέση που έδειχνε σιγά σιγά ότι είχε ό,τι ζητούσα και βέβαια προοπτική αντοχής μέσα στον χρόνο. Έτσι παντρεύτηκα μετά από δύο χρόνια τη Μαρία. Όταν κινδυνέψαμε να ναυαγήσουμε κάποια στιγμή, με αιτία μια επιπόλαιη περιπέτειά μου με μια εντυπωσιακά επιθετική Γερμανίδα συνάδελφό μου, συ­νειδητοποίησα κάτι πολύ σημαντικό. Κοιτώντας προς τα πίσω με όση ψυχραιμία επέτρεπαν τα πρώτα γκρίζα

271

Page 270: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μου μαλλιά, ότι σε όλες αυτές τις σχέσεις που σου ανέ­φερα, αλλά και άλλες που δεν μνημόνευσα γιατί δεν είχαν για την κουβέντα μας τόση σημασία και άλλες τέλος που δεν μετασχηματίσθηκαν σε ερωτικές, παρά την έντονα ερωτική φόρτισή τους, σημαντική ευθύνη για τη φθορά, τα αδιέξοδα και την άδοξη κατάληξή τους είχα εγώ, η αφεντιά μου.

»Άρχισα να σκέφτομαι και να βουλιάζω κάτω από το βάρος μιας ευθύνης που από τον θάνατο της Άννας ερχόταν και επανερχόταν με άλλα περιεχόμενα και άλλους τρόπους εμφάνισής της, υποθηκεύοντας εφεξής τη σχέση μου με το άλλο φύλο. Για την ακρίβεια την προοπτική για μια μακροχρόνια δέσμευση. Δεν άντεχα το βάρος από τις τύψεις και τις ενοχές για όσα τιμήμα­τα — συνήθως τιμήματα πόνου — είχαν πληρώσει οι κατά καιρούς συντρόφισσές μου και μόνο από το γεγο­νός ότι δένονταν μαζί μου.

»Σ' αυτές αθροίζονταν παράλληλα και απλά φιλι­κές σχέσεις που αργά ή γρήγορα μετασχηματίζονταν σε έντονα προσωπικές και που επιζητούσαν να μετα­μορφωθούν σε ερωτικές με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Άρχισα λοιπόν να φοβάμαι και σχέσεις που στο ξεκί­νημά τους ήταν αθώες και στην πορεία τους φαίνονταν με σοβαρές πιθανότητες ότι θα γινόντουσαν όλο και πιο απαιτητικές.

»Έτσι άρχισα να φροντίζω, να οριοθετώ, αποστά­σεις απέναντι στις γυναίκες. Ιδιαίτερα σε εκείνες που

272

Page 271: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μου άρεσαν' γιατί μ' αυτές άλλαζε αυθόρμητα η συ­μπεριφορά μου και κατ' επέκταση οι ευθύνες μου για μια διάψευση, μια απογοήτευση, έναν πόνο που θα προκαλούσα. Συχνά μάλιστα οχυρωνόμουν πίσω από μία στάση λίγο κυνική, μια συμπεριφορά με έλλειμμα ευαισθησίας, μια αντίδραση που έδειχνε περιορισμένη νοημοσύνη απέναντι στα μηνύματα που εξέπεμπε το άλλο φύλο. Προτιμούσα να εκτεθώ ως πρόσωπο με περιορισμένη συναισθηματική ευφυία παρά να μπλέξω σ' ένα περίπλοκο και επικίνδυνο παιχνίδι με υπαινιγ­μούς και σιωπηλές αποδοχές, με συνειρμούς, με συμ­φραζόμενα και παραπλήσιες νοηματοδοτήσεις, με κά­θε λογής επικοινωνιακά μονοπάτια που επιδιώκουν το πλησίασμα, την επαφή, τη δέσμευση, το "περισσότε­ρο" από ό,τι είχε επιτευχθεί την προηγουμένη».

Όση ώρα μιλούσε ο Οδυσσέας έπαιζε με τα δάχτυ­λα του ένα σουβέρ. Η ματιά του πηγαινοερχόταν ανά­μεσα στη Ράνια και στα δάχτυλά του. Το κεφάλι του μάλιστα είχε βουλιάξει ανάμεσα στους ώμους λες κι ήθελε να οχυρωθεί. Αν είχε βελόνες, θα 'ταν σαν σκα­ντζόχοιρος σε στάση άμυνας απέναντι σε ό,τι άγνωστο ή φανερό τον απειλούσε.

«Και για να είμαι πλήρης στην εξομολόγησή μου και ειλικρινής απέναντι σου, μια σχέση με μεγάλη διαφορά ηλικίας μου φαίνεται δύσκολο να μπορεί να ξεπεράσει τις αποστάσεις των δύο διαφορετικών κό­σμων που τους χωρίζουν. Να αποκαταστήσει όρους

273

Page 272: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

πραγματικής επικοινωνίας. Όπως επίσης μου φαίνεται ότι με τέτοια διαφορά ηλικίας μια σχέση ερωτική δεν μπορεί να στηριχθεί στο αυτονόητο, στη σεξουαλική έλξη που υποτίθεται ότι εκπέμπει ο αρσενικός. Γιατί πιστεύω ότι δεν μπορώ να αποπνέω σ' ένα πρόσωπο που θα μπορούσε να ήταν η κόρη μου σεξουαλική έλ­ξη. Ε, και δεν μου αρέσει ούτε να νεανίζω μήτε να καλλιεργώ την ψευδαίσθηση στον εαυτό μου για τη δήθεν αρρενωπή θελκτικότητά μου».

Η Ράνια παρακολουθούσε σιωπηλή. Δεν ήθελε να ανακόψει εκείνο τον χείμαρρο εξομολόγησης με σχόλια ή ενστάσεις. Η απροσδόκητη αποκάλυψη την είχε βα­θιά αγγίξει. Ωστόσο δεν δίστασε να πει την άποψή της, σαν να μονολογούσε, σαν να μην ήτανε παρών εκείνος. Της φαινόταν παράλογη ή έστω ανεξήγητη όλη εκείνη η κατασκευή που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον ενο­χοποιούσε, με αποτέλεσμα να θέλει πια να κρατά απο­στάσεις από τις γυναίκες. Όπως και έβρισκε εντελώς υπερβολική τη θεωρία της δυσπρόσιτης απόστασης ανάμεσα σε δύο πρόσωπα με μεγάλη διαφορά ηλικίας. Μήπως δεν ήταν δυσπρόσιτη τόσες φορές ανάμεσα και σε πρόσωπα της ίδιας ηλικίας; Σαν ν' αντιλήφθηκε ξαφνικά την παρουσία του άλλαξε τόνο η φωνή της για να σταθεί σε μια πιο πρακτική παρατήρηση και να αντλήσει έτσι την πληροφορία που την ενδιέφερε περισ­σότερο από ό,τι άλλες.

«Πάντως η Μαρία απ' ό,τι καταλαβαίνω κατάφερε

274

Page 273: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

να διαφυλάξει τη σχέση σας και ίσως και να σε απε-νοχοποιήσει από τις φαντασιακές ενοχές σου».

«Η Μαρία τα κατάφερε χάρη στις ικανότητές της και στη διαίσθησή της. Ίσως χάρη στη μικρή διαφορά ηλικίας, στις κοινές μας εμπειρίες, στη μακρόχρονη γνωριμία μας πολύ πριν περάσουμε από τη φιλική στην ερωτική σχέση πριν δώδεκα χρόνια», απάντησε σκεφτικός ο Οδυσσέας. Αναρωτιόταν συγχρόνως αν είχε παρουσιάσει την πραγματικότητα εξωραϊσμένη, αποσιωπώντας αμφιβολίες, κάποιες όχι και τόσο ευ­χάριστες διαπιστώσεις φθοράς στον δεσμό του μαζί της. Ή μήπως είχε κάνει καλά να οχυρωθεί υπο­γραμμίζοντας μόνο τα θετικά της;

Η Ράνια άναψε ένα τσιγάρο κι αφηρημένη του φύ­σηξε τον καπνό στο πρόσωπο, καθώς επιχειρούσε να ξεκαθαρίσει στο μυαλό της κάτι που ανακάλυπτε μό­λις ν' αναδεικνύεται μπροστά της.

«Μου επιτρέπεις; Μιλάς τόση ώρα και δεν αντι­λαμβάνεσαι ακόμη τη μεγάλη αντίφαση στην οποία έχεις πέσει;»

Ο Οδυσσέας την κοίταξε με απορία. Η Ράνια συνέ­χισε ακάθεκτη.

«Από τη μια μιλάς για ψυχολογικά ή πραγματικά εμπόδια που δυσκολεύουν ή και αποτρέπουν την επι­κοινωνία ανάμεσα σε πρόσωπα με μεγάλη διαφορά ηλικίας. Από την άλλη εσύ μου ξανοίγεσαι με μια τέ­τοια εξομολογητικότητα, με μια απίστευτη ευκολία

275

Page 274: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

για ζητήματα τόσο προσωπικά που χάραξαν τη ζωή σου. Εάν ο ίδιος ανατρέπεις επί τόπου αυτά που υπο­στηρίζεις, είσαι κατ' εξοχήν ζωντανό παράδειγμα των αντίθετων όσων επιχειρηματολογείς».

Ο Οδυσσέας της χαμογέλασε και χαριτολογώντας θέλησε να ξεφύγει ίσως και να χαλαρώσει την κουβέντα.

«Εσύ είσαι η εξαίρεση. Δεν βλέπεις ότι με ξεκλει­δώνεις και με εμπνέεις; Εξορκίζεις τα φαντάσματα των είκοσι χρόνων που μας χωρίζουν. Πόσων χρονών είσαι... αν μου επιτρέπεις;»

«Τριάντα έξι» απάντησε η Ράνια. «Κι εσύ; Αν μου επιτρέπεις να ρωτήσω».

Ο Οδυσσέας κόμπιασε. Σαν να του είχε μπει κάτι στο μάτι του και προσπάθησε να το καθαρίσει. «Φύλ­λο καπνού» ψέλλισε και αλλάζοντας αμέσως τόνο της απάντησε με σιγουριά.

«Εκατόν είκοσι έξι». Η Ράνια έδειξε να εκνευρίζεται αλλά δεν θέλησε να

τον αποπάρει. «Πολύ καλά λοιπόν, εκατόν είκοσι έξι!!» Ξερόβηξε

προς στιγμή αλλά συνέχισε: «Νιώθω να σου γίνομαι φόρτωμα, να σου είμαι βαρετή. Ίσως αυτή να είναι και η πραγματική, η απλή αιτία της σιωπής σου όλον αυτόν τον καιρό. Κι οι θεωρίες και οι κατασκευές ένα πέπλο για να μην με προσβάλουν, να μην με πληγώ­σουν... Να πηγαίνουμε σε παρακαλώ;»

Τα μάτια της γυάλιζαν παράξενα, δεν είχαν βουρ-

276

Page 275: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

κώσει, όμως σίγουρα είχαν ξαφνικά υγρανθεί. Ο Οδυσσέας αντέδρασε αμέσως:

«Πρέπει να καταλάβεις, να κατανοήσεις τι σημασία έχει για μένα η σχέση μου με τον χρόνο. Τι διαστά­σεις προσωπικές παίρνει στη συνείδηση μου. Πες με ανισόρροπο όταν σου λέω ότι είμαι εκατόν είκοσι έξι, αλλά μη βγάζεις αυθαίρετα συμπεράσματα ότι μου εί­σαι φόρτωμα ή βάρος».

Ήθελε να της πει ακόμη ότι εγώ δίνω μάχες ατέ­λειωτες, μάχες επώδυνες για να συγκρατηθώ απένα­ντι στη γοητεία σου, στην έλξη των ματιών σου, στην επιθυμία μου ν' αγγίξω το χνούδι του καρπού σου, στην τρέλα που με στροβιλίζει όταν σε φέρνω στο μυαλό μου ή όταν καταφέρνω να σε κοιτώ μέσα στα μάτια, κι εσύ τίποτα απ' όλα αυτά δεν παίρνεις χα­μπάρι. Όμως μπόρεσε να ελέγξει την έκρηξη που του έκαιγε τα χείλη και τα σωθικά του. Ξεφύσηξε και μειδιώντας, παίζοντας, της είπε:

«Δεν πάμε πουθενά, αν δεν μου πεις δυο πράγματα για σένα. Κάθομαι κι ανοίγομαι κι εσύ το μόνο που ξέ­ρεις είναι ρητά ή σιωπηλά να εκμαιεύεις. Στο αεροδρό­μιο τι μου είχες πει ότι θέλεις να μιλήσεις μαζί μου, σαν να 'ταν κάτι τόσο ζωτικό για σένα. Λοιπόν, σε ακούω».

Η Ράνια τα 'χασε, από αμηχανία άδειασε το κο­νιάκ της. Ήταν ανέτοιμη εκείνη τη στιγμή να πει κά­τι, το οτιδήποτε που θα την έφερνε πιο κοντά του. Προσπάθησε ωστόσο:

277

Page 276: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Δεν έχω να πω κάτι σπουδαίο. Τέλειωσα το πα­νεπιστήμιο και παντρεύτηκα αμέσως έναν συμφοιτητή και φίλο του αδελφού μου. Τον ξεχώρισα ανάμεσα σε τόσους μνηστήρες. Έρωτας τρελός. Αποπειραθήκαμε δύο φορές να κάνουμε παιδί. Το χάσαμε και τις δύο. Αφοσιώθηκα στην επιστήμη μου, ο Στέλιος στις δου­λειές του, πολιτικός μηχανικός και μετά από μερικά χρόνια εργολάβος. Αρχίσαμε ν' απομακρυνόμαστε. Εκείνος ζήλευε, έβλεπε γύρω μου φαντάσματα να με πολιορκούν κι εγώ δήθεν πότε να παίζω μαζί τους και πότε να ενδίδω. Η ζωή μας όταν δεν γινόταν ανυπό­φορη, ήταν μια έρημη χώρα. Κι όσο εγώ βρισκόμουν διαρκώς στο εδώλιο με κάποια κατηγορία που του επέτρεπε να παριστάνει τον εισαγγελέα, εκείνος ήδη τα είχε φτιάξει με τη γραμματέα του. Όταν το ανα­κάλυψα τυχαία, μου είπε και το μεγάλο επιχείρημα για το οποίο του ήταν αδύνατον να διακόψει. Εκείνη τουλάχιστον του είχε δώσει μόλις έναν γιο. Έτσι ακριβώς. Κι εγώ η ηλίθια επί ένα χρόνο δεν είχα πά­ρει τίποτα χαμπάρι».

Σταμάτησε να μιλά και ψέλλισε σκεφτική: «Αν εί­ναι δυνατόν!... Ίσως γιατί άλλοτε ήμουν στριμωγμέ­νη στη γωνία με κάθε φανταστική αφορμή ενοχοποιη-μένη από εκείνον, που αφοσιωμένος δεν είχε τάχατες μάτια για άλλη γυναίκα, κι άλλοτε συμπεριφερόμουν με ανωτερότητα, όταν έβλεπα κάτι σημάδια, κι η αξιοπρέπειά μου δεν μου επέτρεπε να κατέβω χαμηλά

278

Page 277: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

να ψάξω, να ρωτήσω, να ανταποδώσω κάποια από όσα μου επέβαλλε εκείνος. Φοβόμουν, βλέπεις, μη με πει υστερική, φαντασιόπληκτη, κατίνα».

Ο Οδυσσέας δεν κρατήθηκε. Παρά τους τρόπους που επέβαλλε η αγωγή του δεν άντεχε να περιμένει άλλο και ρώτησε ευθέως.

«Και τώρα;» Η Ράνια τον κοίταξε κάπως αιφνιδιασμένη, χαμο­

γέλασε αινιγματικά. «Όχι, δεν έχω κάποια σχέση» απάντησε με έναν τόνο επιθετικότητας απέναντι του. Με δυσκολία κατάφερε ο Οδυσσέας να συγκαλύψει την ανακούφιση με την οποία συνόδευσε τον αέρα που άφησαν τα πνευμόνια του να ξεθυμάνει. Η Ράνια δεν το αντιλήφθηκε. Ένιωσε κάπως μετέωρη με την απά­ντησή της και σχολίασε:

«Ζω μόνη μου. Με γεμίζει — όσο με γεμίζει — η δουλειά μου και η φυγή μου στα βιβλία, στους κό­σμους που οι πεζογράφοι μού προσφέρουν. Το ίδιο συμβαίνει και με το σινεμά. Αντλώ από εκεί την από­λαυση της περιπέτειας ή βιωμάτων που δεν μου προ­σφέρει η ζωή που κάνω. Μ' αρέσουν οι εκδρομές όταν μπορώ να βρίσκω καλή παρέα».

Και σαν να απαντούσε σε μια ερώτηση που δεν έγινε, συνέχισε: «Όχι, όχι, δεν έχω κάποιο κύκλο γνωστών ή κάποιους συναδέλφους με τους οποίους μπορώ να πω δυο κουβέντες πέρα από τα συνηθισμέ­να. Όμως κι αυτοί έχουν την οικογένειά τους, τα

279

Page 278: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

προβλήματά τους, τη ζωή τους. Στην πραγματικότη­τα οι πιο κοντινοί μου άνθρωποι είναι η μητέρα μου — ο πατέρας μου έχει φύγει και ζει με κάποια άλλη — με την οποία έχω μια εξαίρετη σχέση και η Μελί­να, ας πούμε η πιο στενή μου φίλη. Με τον αδελφό μου είμαστε απλώς γνωστοί. Το μόνο που τον νοιάζει είναι αν ενδιαφέρομαι να φροντίζω τη μητέρα μας».

Ο Οδυσσέας έφερε αυθόρμητα στο μυαλό του την ανεκτίμητη σχέση που είχαν κτίσει με τον Άλκη και θέλησε ίσως με κάποια ανταγωνιστική διάθεση να τσι-γκλήσει τη Ράνια.

«Τι σημαίνει για σένα η έννοια της πιο στενής φί­λης;»

Η Ράνια σήκωσε τα φρύδια της δείχνοντας την έκ­πληξή της για μια ερώτηση μάλλον ασυνήθιστη, αφού λίγο ως πολύ αποτελούσε κοινό τόπο η απάντησή της. Κοιτούσε κατάματα τον Οδυσσέα σαν να έψαχνε τι να του απαντήσει. Δάγκωσε προς στιγμή τα χείλια της και σαν να φωτίσθηκε το πρόσωπό της του απά­ντησε υπομειδιώντας, ίσως με κάποια χροιά προκλη­τικότητας στη φωνή της.

«Λίγο πριν συναντηθούμε μιλούσα στο τηλέφωνο με τη Μελίνα. Της έλεγα ότι είχα την αίσθηση ότι μέσα σε λίγη ώρα, όσο είχε διαρκέσει ένα τηλεφώνημα, είχα καταφέρει κάτι που ένας μήνας και παραπάνω δεν είχε επιτύχει. Ότι ζούσα μια δυνατή συγκίνηση με την προο­πτική της συνάντησής μας, μια χαρά, μια ευφορία, που

280

Page 279: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αντιστάθμιζε την πικρή γεύση στο στόμα το βράδυ της πρωτοχρονιάς, από όσους μου εύχονταν με υπονοούμε­να και σεξιστικές ευχές για τον καινούργιο χρόνο σε μια λίμνη από σάλια που έσταζαν στον περίγυρό μου».

Πήρε μια βαθιά ανάσα από την προσπάθεια που εί­χε καταβάλει και σταμάτησε εκεί την αναπάντεχη εξομολόγησή της.

«Αυτά!!! δεν έχω και τη δική σου ευφράδεια να τα πω με τρόπο σαγηνευτικό, όπως τα καταφέρνεις είτε μιλάς αναζητώντας την ταυτότητά σου, είτε εξομολο­γείσαι κάτι από τα σώψυχά σου» και συνέχισε: «Αλή­θεια, εσύ τι συζητάς με τον πιο στενό σου φίλο;»

Ο Οδυσσέας τα 'χασε, ένιωσε στριμωγμένος, κα­θώς δεν είχε κάνει την παραμικρή νύξη στον Άλκη για όσα πρωτόγνωρα είχε νιώσει από την πρώτη στιγμή της γνωριμίας του με τη Ράνια. Αναδιπλώθη­κε και σαν να μην άκουσε την ερώτηση την αποπήρε:

«Άσε τις υπερβολές. Εγώ είμαι πολυλογάς και πο­λύ συχνά κουράζω τους συνομιλητές μου. Να πιούμε κάτι ακόμη;»

«Είσαι σίγουρος ότι το θέλεις;» «Ναι, είμαι σίγουρος ότι το θέλω». Ο Οδυσσέας κά­

λεσε το γκαρσόνι. «Ένα Μαρτέλ αν έχετε», «κι εγω από το ίδιο» συμπλήρωσε η Ράνια δείχνοντας το ποτή­ρι της. Αισθάνθηκαν την ανάγκη να χαλαρώσουν. Να αφομοιώσει η εμβρυακή σχέση τους όσα είχε ακούσει από τους δυο τους. Ο Οδυσσέας ένιωθε να ανταποκρί-

281

Page 280: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

νεται τελικά στην πρόκληση μιας πιο ουσιαστικής επα­φής, ενώ κατόρθωνε να ελέγχει τη γοητεία που ασκού­σε πάνω του η Ράνια. Συγχρόνως μπορούσε και την απολάμβανε, έτσι από μικρή απόσταση, όμως του αρ­κούσε, ή έτσι προσπαθούσε να ισχυρισθεί με πειστικότη­τα στον εαυτό του. Απόμειναν σιωπηλοί για λίγο έως ότου το γκαρσόνι τους έφερε ό,τι είχαν παραγγείλει.

Η Ράνια κατέβασε μια γερή γουλιά από το κονιάκ της και κοιτώντας στο βάθος του ποτηριού συνέχισε δίχως να σηκώσει το βλέμμα της σ' εκείνον.

«Πού να το φανταζόμουν πως θα έφτανε μια απει­λή ότι δεν θα σου ξανατηλεφωνούσα για να σε βγάλω από το καβούκι σου. Ποιος να το φανταστεί ότι θα έπιανε μια απειλή σε κάποιον σαν κι εσένα. Εγώ ένα αστείο έκανα εκείνη τη στιγμή, κι αφού έστειλα το μήνυμα το είχα ήδη μετανιώσει, φοβούμενη ότι έτσι ίσως σε εκνεύριζα και απομάκρυνα ακόμη περισσότερο το ενδεχόμενο να σε συναντήσω».

Ο Οδυσσέας σήκωσε τα φρύδια του μ' έναν μορφα­σμό που έλεγε κάτι σαν «για δες», αλλά συμφωνούσε λίγο ως πολύ μαζί της. Μετά από μια μικρή σιωπή ψέλλισε κι ο ίδιος: «Ποιος να το φανταζόταν» και συ­μπλήρωσε αμέσως, «όχι ότι δεν θα σε έπαιρνα στο τηλέφωνο για να σου ευχηθώ για τον καινούργιο χρό­νο, αλλά ότι στην πρώτη μας συνάντηση θα σου ανοι­γόμουν με αυτόν τον τρόπο;»

«Δηλαδή πώς το φαντάζεσαι ότι θα μπορούσε να

282

Page 281: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

συμβεί, ύστερα από όλα αυτά που δεν συνέβαιναν και φόρτιζαν την απουσία της επαφής ανάμεσά μας; Ότι θα μπορούσαμε να συναντηθούμε για να κάνουμε τον απολογισμό του αιώνα προκειμένου να γράψεις το άρ­θρο σου για την εφημερίδα ή να αποτιμήσουμε τις θε­αματικές συνέπειες των αποφάσεων του Ελσίνκι ή της επικείμενης ένταξης στην ΟΝΕ για μια νέα εποχή για την Ελλάδα;»

«Γιατί όχι», απάντησε ο Οδυσσέας ενοχλημένος, «είσαι ενεργός πολίτης, γιατί να μην νοιάζεσαι για ό,τι γίνεται γύρω σου;»

Η Ράνια συγκρατήθηκε για να μην γελάσει. «Κάθε πράγμα στην ώρα του, δάσκαλε. Θα έπρεπε να το ξέ­ρεις με τόση ευαισθησία που έχεις απέναντι στον χρό­νο», τον προβόκαρε χαμογελώντας.

Ξεστράτισαν από τη σοβαρή κουβέντα με μικροπει-ράγματα ο ένας στον άλλο που βάθαιναν την οικειότη­τα ανάμεσά τους. Ο Οδυσσέας κάποια στιγμή της έσφιξε αυθόρμητα το χέρι, όμως τραβήχτηκε αμέσως. Τέλειωσαν τη βραδιά τους μιλώντας για την ΟΝΕ και τις αποφάσεις του Ελσίνκι, όμως με το μυαλό τους να τρέχει πίσω σε όσα είχαν εξομολογηθεί και ανταλλάξει προηγουμένως, με την καρδιά τους να χτυπά αλλιώτι­κα. Όχι πιο ήσυχα ή πιο δυνατά, αλλιώτικα, δίχως να μπορούνε να το περιγράψουν. Ο Οδυσσέας κοίταξε το ρολόι του.

«Πρέπει να πηγαίνω» σχολίασε άχρωμα, δίχως να

283

Page 282: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δείχνει αγχωμένος ή με όποιες τύψεις γι' αυτό που εί­χε κάνει ή για κάτι που είχε αμελήσει.

Σαν να θυμήθηκε κάτι τόσο σημαντικό, η Ράνια τον ρώτησε πριν φύγουν:

«Θα πας στο συνέδριο της Βιέννης;» «Θα πάω, εσύ;» «Θα ανεβώ κι εγώ». Έλαμψαν φαρδιά πλατιά τα πρόσωπά τους σαν να

επισφράγιζαν το επόμενο ραντεβού τους. Τουλάχιστον αυτό ήταν κάτι σίγουρο, αν δεν μεσολαβούσε κάποιο άλλο προηγουμένως. Πρώτη η Ράνια άρχισε να συμ­μαζεύει τα πράγματά της.

Χώρισαν μπροστά στην είσοδο του πάρκινγκ που είχε αφήσει ο Οδυσσέας το αυτοκίνητό του. Η Ράνια προτιμούσε να περπατήσει μέχρι το διαμέρισμά της στη Δαφνομήλη, Επέμενε παρά τις πιέσεις του Οδυσσέα.

«Λοιπόν...» είπε στο τέλος εκείνος με βροντερή φωνή, σαν να αισθανόταν την ανάγκη να ανακεφαλαι­ώσει όσα είχαν συμβεί, όσα είχαν βιώσει, όσα ο ίδιος είχε νιώσει. Ίσως και σαν να ήθελε σιωπηρά να δε­σμευτεί για την επόμενη συνάντησή τους.

«Λοιπόν...» επανέλαβε η Ράνια ελπίζοντας μόνο το τελευταίο.

Ο Οδυσσέας το αποφάσισε αστραπιαία και γέρνο-

284

Page 283: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ντας στο μάγουλο τής έδωσε ένα πεταχτό φιλί. Για την ακρίβεια πεταχτό συν μια στιγμή επιπλέον κι η Ράνια με θαυμαστά αντανακλαστικά πρόλαβε να του το ανταποδώσει. Χώρισαν με μια τελευταία κίνηση, τα δυο τους χέρια να αποχαιρετιούνται στον αέρα.

Στον δρόμο της επιστροφής ο Οδυσσέας ένιωθε αναστατωμένος. Μέσα σε λίγη ώρα κάτι άλλαζε στη διάθεσή του, δεν ήταν σε θέση να χαρεί αναπολώντας τη συνάντησή του με τη Ράνια.

Στο σπίτι τον υποδέχθηκε η υποβλητική μουσική της Καραΐνδρου από το Ταξίδι στα Κύθηρα. Ξεθώ­ριασε μεμιάς το πρόσωπο της Ράνιας κι ο ίδιος χάθη­κε στους κόσμους του Θεόδωρου και της Ελένης. Έφερε στη μνήμη του την τελευταία σκηνή του φιλμ με τον ήρωα σε μια πλωτή εξέδρα στο νερό, όρθιο υπό βροχή, με μια ομπρέλα να υπομένει στωικά την τραγική του μοίρα, που δεν του αναγνώριζε μια ταυ­τότητα παρ' όλα όσα ο ίδιος είχε πιστέψει, αγωνισθεί, βιώσει. Είχε δει την ταινία κάποτε στις Βρυξέλλες, σ' ένα αφιέρωμα της ταινιοθήκης για τον Αγγελόπουλο. Όταν άναψαν τα φώτα, οι παρακαθήμενοι Βέλγοι τον κοιτούσαν με πλάγιες ματιές, καθώς εκείνος σκούπιζε βιαστικά τα μάτια του για να μην τον αντιληφθούν. Τώρα σκεφτόταν ότι η ταυτότητα μπορεί να βασανίζει όχι μόνο τους ξεριζωμένους.

Η Μαρία ξεφύλλιζε τα ένθετα των πρωτοχρονιάτι­κων εφημερίδων. Δεν της είχε αποκρύψει ότι θα συ-

285

Page 284: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ναντιόταν με τη Ράνια. Απόρησε έτσι όπως τον είδε όρθιο με το παλτό, αφηρημένο.

«Πώς περάσατε;» τον ρώτησε, αφού εκείνος κάθισε δίπλα της κι άρχισε πάλι να ψαχουλεύει τα cd που του είχαν κάνει δώρο.

«Όμορφα, πολύ όμορφα» απάντησε χτενίζοντας τα μαλλιά του με μισάνοιχτα τα δάχτυλα. «Μια αξιόλο­γη κοπέλα που είναι μόνη, αν θες να συνοψίσω».

«Προχθές η Βασιλική, σήμερα η Αναγνώστου, ποι­ος ξέρει και πόσες άλλες...» σχολίασε σκεφτική η Μαρία. Θεωρώντας περιττό να προσθέσει κάτι άλλο, άλλαξε θέμα: «Έχω εδώ το πρόγραμμα του Μεγά­ρου. Πες μου τι σε ενδιαφέρει να βγάλω εγκαίρως ει­σιτήρια και πήγαινε πρώτα απ' όλα να ετοιμάσεις τη βαλίτσα σου. Τα απαραίτητα σ' τα έχω δίπλα στο κρεβάτι» και συμπλήρωσε μετά από μια παύση, «τι θες να φας; Εγώ δεν πεινάω».

«Ούτε εγώ», συμφώνησε ο Οδυσσέας. Ακούστηκε να χτυπά το τηλέφωνο. Κοιτάχτηκαν

στα μάτια σαν να προσπαθούσαν να μαντέψουν ποιος ήταν, στην πραγματικότητα σπρώχνοντας καθένας τον άλλο με το κύμα της ματιάς του να απαντήσει αυτός στο τηλεφώνημα του αγνώστου. Σηκώθηκε στο τέλος η Μαρία και κατευθύνθηκε στο τηλέφωνο δείχνοντάς του απειλητικά τα κατάλευκά της δόντια.

«Μάλιστα... εμπρός... Σύμφωνοι, καλή μου... Πο­λύ καλά, το σημείωσα. Θα του το πω. . . Έλα γεια»,

286

Page 285: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ψέλλισε και κατέβασε το ακουστικό. Στράφηκε στον Οδυσσέα που την κοίταζε με κάποια περιέργεια.

«Ποιος ήταν;» ρώτησε μάλλον βαριεστημένα. «Η Ράνια» του πέταξε η Μαρία με απόλυτη φυσι­

κότητα. Ο Οδυσσέας τα 'χάσε, κλονίσθηκε. «Τι ήθελε;» «Γυναικείες διευθετήσεις για την άνοδό μας στα

Ζαγόρια». «Της Ράνιας με σένα; Μα τι μου λες;» αντέδρασε

σχεδόν αποσταθεροποιημένος. «Ποιας Ράνιας, της Έρσης σου είπα», τον διόρθω­

σε η Μαρία δαγκώνοντας τα χείλη της για να μην γελάσει.

Ο Οδυσσέας ήταν σίγουρος ότι είχε αρχίσει να έχει παραισθήσεις. Μόλις και που υποψιάστηκε ότι τον δούλευε η Μαρία. Κρύφτηκε στην κουζίνα και παρά τις αρχικές του διαβεβαιώσεις επέπεσε σαν ακρίδα στο ψυγείο. Το ίδιο βράδυ αφού καταλάγιασε η αναστά­τωση που ακόμη κουβαλούσε, αφού κατακάθισε το συνονθύλευμα σκέψεων και συναισθημάτων που τον είχε συνεπάρει, απόμεινε να τον γυροφέρνει ένα ερώ­τημα. Πόσο συνεπής ήτανε η όλη συμπεριφορά του με όσα πίστευε για τον εαυτό του, την ταυτότητα του. Αποκοιμήθηκε μάλλον σαν αγγελούδι, παρά αυτοβα-σανιζόμενος σε πελάγη αβεβαιότητας για την ταυτό­τητά του ή τη στάση του απέναντι στη Ράνια.

287

Page 286: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

10

Την επομένη το πρωί κατηφόριζαν αγουροξυπνη­μένοι με το ταξί προς το αεροδρόμιο. Ευτυχώς ο οδηγός τους περιορίσθηκε σε μια καλημέρα και

μια τυπική ευχή για την καινούργια χρονιά που επανέ­λαβε μετά την αποβίβασή τους. Ο Οδυσσέας την αντα­πέδωσε και για λογαριασμό της Μαρίας που συνέχεια χασμουριόταν. «Να 'σασταν όλοι σας έτσι ευγενικοί...» μονολόγησε και προπορεύτηκε σέρνοντας στα ροδάκια της μια μεγάλη βαλίτσα προς το κτίριο των πτήσεων εσωτερικού. Στην αίθουσα αναμονής ο Οδυσσέας απο­λάμβανε ακόμη και τη σκέψη ότι θα περνούσε λίγες μέ­ρες συντροφιά με ανθρώπους με τους οποίους θα μπο­ρούσε να πει δυο κουβέντες πέρα από τα συνηθισμένα.

«Ο Νίκος θα έρθει;»

«Ναι, σ' το είπα» απάντησε η Μαρία κι εκεί έληξε ο διάλογός τους.

288

Page 287: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Περίμεναν υπομονετικά την αναγγελία της αναχώ­ρησης της πτήσης τους για τα Γιάννενα, χωρίς ιδιαί­τερη διάθεση για κουβέντα. Εκείνος διάβαζε απορρο­φημένος την εφημερίδα του. Για τα 260.000 νέα Ι.Χ. στην Ελλάδα κατά το 1999 που συνιστούσαν αύξηση κατά 45% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Για την αγροτική εξόρμηση της κυβέρνησης. Για την έκθε­ση Κλίντον και τις ελπιδοφόρες εξελίξεις στα ελληνο­τουρκικά. Για τους υπόλογους εγκλημάτων κι από τις δυο πλευρές του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία.

Εκείνη χάζευε το πλήθος, τις γυναίκες και το ντύσι­μό τους, έως ότου ανακάλυψε ξαφνικά πόσο φθαρμένο ήταν το μπουφάν της. Είχε να το φορέσει από την περα­σμένη Καθαρά Δευτέρα. Παραπονέθηκε μουρμουρίζο­ντας ότι αν είχε λίγο χρόνο να ασχοληθεί πιο προσεκτι­κά με τον εαυτό της, ίσως θα είχε προλάβει να αγοράσει ένα καινούργιο. Ο Οδυσσέας σήκωσε το κεφάλι του, την κοίταξε με ενδιαφέρον και βρήκε πως μάλλον είχε δίκιο, χωρίς ωστόσο να δείχνει κι έτσι παραμελημένη.

«Μόλις γυρίσουμε στην Αθήνα, θα σου πάρω ένα καινούργιο» της είπε αυθόρμητα.

«Όχι, δεν θέλω να μου πάρεις τίποτα, μόνη μου θέ­λω να το διαλέξω» τον έκοψε απότομα υψώνοντας τον τόνο της φωνής της. Ο Οδυσσέας έκανε έναν μορφα­σμό σηκώνοντας τα φρύδια και τα χέρια του δήθεν φο­βισμένος, δεν είπε τίποτα και έσκυψε στην εφημερίδα του. Η Μαρία σαν να θυμήθηκε ξαφνικά μια έγνοια

289

Page 288: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

της συνέχισε απότομα: «Τα χάπια σου τα πήρες;» «Τα πήρα» της απάντησε κι έσκυψε στην εφημερίδα

του. «Πάω να πάρω μέντες, θες κάτι;» τον ρώτησε κα­

θώς σηκωνόταν από τη θέση της, δείχνοντας μάλλον εκνευρισμένη.

«Όχι, ευχαριστώ» αποκρίθηκε με κάποιο στόμφο ο Οδυσσέας.

Η ημέρα ξεκινούσε με κακούς οιωνούς διαπίστωνε, καθώς εκείνη απομακρυνόταν. Άραγε τι να έφταιγε; Το φάντασμα της Ράνιας; Ο Μιχάλης; Ή ήταν απλώς αγουροξυπνημένη; Άρχισε να χαλάει και η δι­κή του διάθεση.

Μια ευχάριστη έκπληξη ωστόσο έδιωξε τα σύννεφά του. Μπήκε φουριόζα χαμογελαστή στην αίθουσα ανα­μονής η Δάφνη και ήδη κατευθυνόταν προς εκείνον.

«Καλή χρονιά και πάλι! Δεν με περιμένατε; Έτσι δεν είναι;» χαιρέτισε πρώτη και έσφιξε ανάμεσα στα χέρια της το δεξί του.

«Καλή χρονιά και σε σένα» την υποδέχθηκε με ένα πλατύ χαμόγελο ο Οδυσσέας. «Τι έγινε; Πώς από δω;»

«Τι έκπληξη είναι αυτή» συνέχισε ευδιάθετη η φω­νή της Μαρίας και τη φίλησε με θέρμη σταυρωτά. «Πού άφησες τους γονείς σου;»

«Αποφάσισα τελευταία στιγμή να έρθω κι εγώ. Όμως βαριόμουν το ταξίδι με το αυτοκίνητο. Προτί-

290

Page 289: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μησα να πετάξω μαζί σας... Αν βεβαίως με θέλετε κο­ντά σας».

«Αν σε θέλουμε λέει; Σε θέλουμε και σε παραθέ-λουμε» αποκρίθηκε εκείνος και την έσφιξε πατρικά από τους ώμους στην αγκαλιά του.

Ως διά μαγείας η Δάφνη είχε διώξει την έρπουσα ένταση ανάμεσά τους. Μασουλώντας μέντες και οι τρεις τους δεν έλεγαν να κλείσουν το στόμα τους με κουβεντολόι αυθόρμητο, τυχαίο. Η Μαρία έδειχνε σχε­δόν ενθουσιασμένη από την τροπή που έπαιρνε το ταξίδι τους με την αναπάντεχη συντροφιά της. Μάλιστα στο αεροπλάνο, παρά τους δισταγμούς της Δάφνης, επέμενε να καθίσει μαζί της. Ο Οδυσσέας δίχως παράπονα ή έστω να ενοχληθεί προχώρησε στο βάθος του διαδρό­μου στη δική της θέση. «Μάλλον αγουροξυπνημένη ήταν» σκέφθηκε μόλις κάθισε κι ένιωσε ανακουφισμέ­νος. Χαμογέλασε ευγενικά στο ζευγάρι που καθόταν δί­πλα του κι έδεσε τη ζώνη.

Δίχως να το πολυκαταλάβει γλίστρησε με το μυαλό του στη συνάντηση της προηγουμένης με τη Ράνια. Το κεφάλι του γέμισε με εκείνες τις εικόνες, τις στιγμές, τα λόγια. Παραδέχτηκε ότι τον γέμιζε η επαφή μαζί της, έστω χωρίς την παραμικρή ερωτική σημειολογία. Δεν κατάλαβε πότε απογειώθηκαν και πότε έφθασαν στον προορισμό τους.

Στο αεροδρόμιο των Ιωαννίνων τους περίμεναν το Μιτσικέλι και οι χιονισμένες βουνοκορφές του πάνω

291

Page 290: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

από τα φορτωμένα σύννεφα που είχαν χαμηλώσει. Ο Οδυσσέας κοίταξε γύρω του λίγο πριν μπουν στην αί­θουσα αφίξεων, χουχούλιασε στις χούφτες τα χνώτα του που άχνιζαν και έτριψε τα χέρια του ικανοποιημέ­νος. «Ωραία... πολύ ωραία» αναφώνησε μ' ένα θριαμ­βευτικό ύφος. Παρέλαβαν το αυτοκίνητο που είχαν φροντίσει να κλείσουν από την Αθήνα και κατευθύνθη­καν προς το κέντρο της πόλης για μια μικρή βόλτα κι έναν καφέ. Δυσκολεύτηκαν αφάνταστα να παρκάρουν, όμως στο τέλος τα κατάφεραν δίχως να χαλάσουν την καλή διάθεσή τους. «Λένε πως είναι η πρώτη πόλη σε αναλογία κατοίκων και Ι.Χ.» σχολίασε ο Οδυσσέας.

Με την αυτοπεποίθηση ενός γνώστη πολυταξιδεμέ­νου οδήγησε τις δύο γυναίκες εκεί που πίστευε ότι ήταν το καλύτερο καταφύγιο απέναντι στο χειμωνιάτικο βα­ρύ κρύο της Ηπείρου: Σ' ένα κεντρικό ζαχαροπλαστείο φημισμένο μέχρι την Αθήνα για τα γιαννιώτικα γλυκά του. Παράγγειλαν τσάι του βουνού, καφέδες, ο Οδυσ­σέας παράγγειλε και τα γλυκά του. Η Μαρία μόλις τον άκουσε συννέφιασε. Τον κοίταξε βλοσυρά και δεν κρατήθηκε.

«Μα στο θεό σου, πρωί πρωί γλυκά και μάλιστα δύο!!»

«Δύο γλυκά για τρεις δεν είναι πολλά» αμύνθηκε σχεδόν μουρμουριστά ο Οδυσσέας.

«Τι πειράζει;» ρώτησε δειλά η Δάφνη παίρνοντας φανερά το μέρος του.

292

Page 291: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Δεν κάνει ζάχαρη, καλή μου, πρέπει να προσέχει κι εγώ δυστυχώς να τον κυνηγάω. Το κάπνισμα δεν μπορεί να το κόψει, λέει, ε, μήτε τη ζάχαρη δεν μπο­ρεί να ελέγξει;»

Η Δάφνη κούνησε το κεφάλι της με κατανόηση και θέλησε ν' αλλάξει θέμα συζήτησης.

«Τι όμορφο που είναι το μπουφάν σας» είπε στη Μαρία και το άγγιξε σαν να ήθελε να το χαϊδέψει.

«Ήταν κάποτε» απάντησε στυφά η Μαρία, «αλλά έχει πια φθαρεί παρ' όλο που δεν το πολυφοράω. Το έχω από το...» σταμάτησε για να σκεφθεί λίγο και συνέχισε «...από το '93. Το είχα πάρει παραμονές Χριστουγέννων σ' ένα ταξίδι μας στη Βιέννη. Αλλά όπως βλέπεις ο κύριος από δω δεν με πολυπροσέχει» συμπλήρωσε χαμογελώντας, μάλλον για να πειράξει τον Οδυσσέα παρά για να τον προσβάλει.

«Έτσι είναι; Δεν τη φροντίζετε; Δεν το πιστεύω» σχολίασε με ύφος σιγουριάς η Δάφνη.

«Έτσι είναι» απάντησε συγκαταβατικά ο Οδυσσέας και μετά από μικρή σιωπή σηκώθηκε και πήγε να πληρώσει στο ταμείο.

Ζήτησε να του πακετάρουν μερικά γλυκά και στη συνέχεια αφού τα ακούμπησε στο τραπέζι τους, δίχως άλλη κουβέντα, βγήκε από το ζαχαροπλαστείο.

Οι δυο γυναίκες έπιασαν τη συζήτηση που είχαν ανοίξει στο αεροπλάνο. Στη διάρκεια της πτήσης η Δάφνη της εξομολογιόταν την άτυχη κατάληξη του

293

Page 292: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δεσμού της με τον Ρόμπερτ, έναν ευκατάστατο δια­ζευγμένο σαραντάρη αρχιτέκτονα. Δεν είχε αντιλη­φθεί για ποιον λόγο είχαν χωρίσει. Εκείνος πολυά­σχολος, η ίδια υπομονετική δίχως ιδιαίτερες απαιτή­σεις αρκιόταν σ' αυτό που είχαν, σ' αυτό που ζούσαν. Λίγο πριν πάρει το πτυχίο της, ένα πρωί, αφού είχε διανυκτερεύσει στο δωμάτιό της, ανακοίνωσε σχεδόν πανικόβλητος ότι οι κόσμοι τους δεν ταίριαζαν και το καλύτερο για τους δύο θα ήταν να μείνουν φίλοι. Είχαν διακόψει τη συζήτηση όταν η Μαρία τη ρώτησε για την επιστροφή της στην Ελλάδα.

Η Δάφνη συνέχιζε σαν ποταμός. Είχε περάσει πα­νέμορφα χρόνια ως φοιτήτρια στη Νέα Υόρκη έχοντας για αποκούμπι σε κάθε πρόβλημα μια θεία της, χήρα και άκληρη εξαδέλφη του πατέρα της. Ελληνοαμερι-κανίδα δεύτερης γενιάς, ήταν γυναίκα ιδιαίτερα φιλε­λεύθερων ιδεών και δίχως κανένα οικονομικό πρόβλη­μα. Με την επιμονή της είχε τραβήξει τη Δάφνη στη Νέα Υόρκη κραδαίνοντας ως επιχείρημα τις υψηλής ποιότητας σπουδές που θα της εξασφάλιζε το κατα­ξιωμένο πανεπιστήμιο της πολιτείας. Στο ευρύχωρο της διαμέρισμα λίγα τετράγωνα μακριά από το πανε­πιστήμιο η Δάφνη γνώρισε την αυτονομία και την ελευθερία που τόσο επιζητούσε, όταν τελείωνε το Λύ­κειο στην Ελλάδα. Κυρίως φεύγοντας από το σπίτι των γονιών της που όπως διαμαρτυρόταν είχε γίνει τα τελευταία χρόνια ένας χώρος καταπίεσης, περιορι-

294

Page 293: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σμών και διαρκούς γκρίνιας, ιδιαίτερα της μητέρας της που μ' ένα πριόνι της ροκάνιζε νυχθημερόν τα νεύρα. Η πορεία των σπουδών της ήταν το δυνατό επιχείρημα της, η απόδειξη πόσο άδικο είχαν να τη φοβούνται και να την κυνηγούν με τα μη και τα μη και «τι ώρα είναι αυτή» όταν λίγο ξενυχτούσε.

Η Μαρία προσπαθούσε να υπερασπιστεί τις προο­δευτικές αντιλήψεις των φίλων τους, όμως η Δάφνη δεν δίστασε να ανταπαντήσει. «Προοδευτικοί στα πο­λιτικά και στα κοινωνικά ζητήματα, αλλά στα παιδα­γωγικά.. . medieval stories». Και το χειρότερο, αν και καλύτερες οι προοπτικές για επαγγελματική σταδιο­δρομία στην Αμερική, οι γονείς της επέμεναν να επι­στρέψει. Η θεία Άγκνες παρ' όλο που την ήθελε κοντά της δεν θέλησε να σπρώξει τα πράγματα σε μια οριστι­κή ρήξη των σχέσεων γονιών και κόρης, όπως απει­λούσε η Έρση. Επιπλέον γινόταν από τη μητέρα της κι ένας εκβιασμός. Ένας εκβιασμός που ήταν άθλιος, αλλά είχε και βάση. Ο πατέρας της είχε σοβαρό καρ­διακό πρόβλημα, θα τον έστελνε με την άρνησή της πιο γρήγορα στον τάφο. Στον εκβιασμό ενέδωσε πρώ­τη η θεία και άρχισε να την πιέζει να επιστρέψει. Η απόφαση πια είχε παρθεί. Θα επέστρεφε τον άλλο μή­να, αν δεν κατάφερνε μέχρι τότε να συγκολλήσει τη σχέση με τον φίλο της για την οποία ήλπιζε ακόμη.

Το πρόβλημα όμως της επιστροφής ήταν τώρα άλ­λο. Δεν ήθελε επ' ουδενί να επιστρέψει σπίτι της και

295

Page 294: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

να συγκατοικήσει μαζί τους. Όμως πώς; Δίχως ένα δολάριο στην τσέπη; Χωρίς δουλειά ή προοπτική δου­λειάς καμία; Θα γονάτιζε και πάλι και θα γυρνούσε τελικά εκεί όπου με τίποτα δεν ήθελε να επιστρέψει;

«Μήπως υπερβάλλεις και άδικα δυστυχείς;» την αποπήρε καλοσυνάτα η Μαρία.

«Ίσως, όμως δεν αντέχω να ζήσω ανάμεσα σ' εκεί­νους τους τοίχους, το στενό δωμάτιό μου, ένα χώρο που μέσα μου έχει καταγραφεί σαν φυλακή μου. Είναι σαν να γυρνάω πίσω τη ζωή μου. Η μάνα μου είναι κολλημένη σ' ένα παρελθόν, σε μια εποχή της πρώτης εφηβείας μας που δεν μπορεί ν' αντιληφθεί ότι έχει πε­ράσει. Νοσταλγεί το χθες κι αδυνατεί να φτιάξει σχέ­σεις με βάση το σήμερα και όσα έχουν αλλάξει».

Το κλίμα της συζήτησης είχε βαρύνει τόσο που η Μαρία ένιωθε ότι δεν θα μπορούσε να της αλλάξει γνώμη, ούτε όμως ήθελε να την ενθαρρύνει για να της γίνει αρεστή. Επέμεινε στην άποψή της αλλιώς:

«Καλά, άσε τους γονείς σου. Και πώς θα ζήσεις; Υπάρχει πιθανότητα έτσι όπως έχουν έρθει τα πράγ­ματα να ενδώσουν και να σε χαρτζιλικώνουν;»

«Αυτό λέω κι εγώ, ούτε θα ενδώσουν αλλά και ού­τε μ' αρέσει να ζω αλλού και να βυζαίνω από άλλους κάθε μήνα το εισόδημά μου. Γι' αυτό και τα έχω βά­ψει μαύρα».

Απόμειναν να κοιτιούνται σιωπηλές ξύνοντας η μια το μέτωπο και δαγκώνοντας η άλλη τα χείλη.

296

Page 295: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Η αμηχανία τους διακόπηκε απότομα με την εμφά­νιση του Οδυσσέα που έδειχνε να επιστρέφει περιχα­ρής στην παρέα των γυναικών. «Καλώς τον», τον υποδέχτηκε χαμογελαστή και η Μαρία. Ανυποψία­στες οι δυο γυναίκες δεν πρόσεξαν ότι ο Οδυσσέας κρατούσε στο αριστερό μια χάρτινη τσάντα με φαρδιά πλατιά τη φίρμα ενός γνωστού οίκου ένδυσης, μέχρι που την απόθεσε επάνω στο τραπέζι με μια αργή με­γαλόπρεπη κίνηση.

«Α, τι ωραία πράγματα ψωνίσατε;» ρώτησε η Δάφνη και τα μάτια της άστραψαν από περιέργεια.

«Κάτι για την κυρία» απάντησε ο Οδυσσέας με ύφος αινιγματικό.

Η Μαρία για μια στιγμή προσπάθησε να μαντέψει. Για μια μόνο στιγμή. Μετά σκοτείνιασε, κατέβασε τα μούτρα και δεν μίλησε.

«Μα δεν θα το δείτε;» ρώτησε με ειλικρινή απορία η Δάφνη.

Η Μαρία αναστέναξε βαθιά και είπε κοφτά: «Όχι, δεν θέλω να το δω και δεν θα το δω ούτε θα το πα­ραλάβω».

Σιωπή πλάκωσε για κάμποση ώρα και τους τρεις τους. Η Δάφνη βρήκε διέξοδο προσπαθώντας να στρί­ψει ένα τσιγάρο, δεν τα κατάφερε και ξαναεπιχειρούσε. Καθισμένοι γύρω από το τραπέζι με τη χάρτινη τσά­ντα να ορθώνεται ανάμεσά τους σαν το τείχος του Βερολίνου, ο Οδυσσέας κι η Μαρία γυρόφερναν τη μα-

297

Page 296: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τιά τους δεξιά και αριστερά για να μην συναντηθούν και ξεφυσούσαν. Τουλάχιστον είχαν καταφέρει να μην εκραγούν μπροστά στη Δάφνη και στους γύρω θαμώ­νες που διακριτικά τους παρακολουθούσαν.

Κάποια στιγμή σηκώθηκε ο Οδυσσέας και έδωσε το σύνθημα προσπαθώντας να μη δείξει τον εκνευρισμό του. Χαμογέλασε όσο μπορούσε προς τη Δάφνη, και είπε: «Λοιπόν, πάμε». Πήρε τα γλυκά και κατευθύν­θηκε προς την έξοδο. Ακολούθησε ξοπίσω του η Δάφνη πιστεύοντας ότι εκείνος είχε ανάγκη της συμπαράστα­σής της, χωρίς καν να γνωρίζει τι διαδραματιζόταν.

Σηκώθηκε τέλος και η Μαρία, πήρε την τσάντα της κι αφήνοντας ανέγγιχτο το δώρο, σίγουρη ότι της είχε ψωνίσει ένα μπουφάν, βγήκε από το ζαχαροπλαστείο.

«Πού είναι η τσάντα;» τραύλισε η Δάφνη όταν την είδε έτσι. Η Μαρία συνέχισε να περπατάει αδιάφορη, ανέκφραστη, δίχως να δώσει κάποια απάντηση. Το ίδιο και ο Οδυσσέας. Η Δάφνη δίχως να το πολυσκεφτεί έκανε μεταβολή κι έτρεξε προς το ζαχαροπλαστείο. Επέστρεψε λαχανιασμένη κρατώντας την τσάντα. Αρκέστηκε να πει:

«Μα είναι ένα τόσο ωραίο μπουφάν». Και τότε από τη μια στιγμή στην άλλη σαν να 'χε

γίνει μια υπόγεια έκρηξη η Μαρία έξαλλη σχεδόν ύψωσε τη φωνή της.

«Σημασία έχει ότι δεν με λαμβάνει υπόψιν του, καλή μου. Καταλαβαίνεις;» Όσο κι αν προσπαθούσε

298

Page 297: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δεν μπορούσε να ξεφύγει από την οργή που την είχε καταλάβει με τη φαεινή ιδέα του Οδυσσέα να της αγοράσει το μπουφάν που μόλις λίγη ώρα πριν ρητά του είχε δηλώσει ότι ήθελε η ίδια να διαλέξει.

Καταμεσής στον δρόμο, αδιαφορώντας αν τραβούσε την προσοχή των περαστικών, ξεσπάθωσε στη Δάφνη για να τ' ακούσει ο Οδυσσέας. Την εξόργιζε αυτή η εγωκεντρική συμπεριφορά του που έδειχνε ότι αδιαφο­ρούσε για τις δικές της επιθυμίες. Επιθυμίες που αφο­ρούσαν τόσο προσωπικά ζητήματά της. Δεν της αρ­κούσε ότι ήθελε κάτι να της προσφέρει πότε αυθόρμη­τα και πότε με απόφαση από τα πριν παρμένη. Θα ήθελε να της προσέφερε αυτά που η ίδια περίμενε ή ζητούσε από εκείνον, και πάνω απ' όλα περισσότερη προσοχή στις δικιές της ευαισθησίες για πράγματα καθημερινά, για συνήθειες που θα έκαναν καλύτερη την ποιότητα ζωής ανάμεσά τους. Στο τέλος ξεπέρασε τον εαυτό της και έκανε έναν υπαινιγμό στην άναυδη Δάφνη για τη σεξουαλική τους ζωή. Το είχε πάρει απόφαση, είχε συμβιβαστεί ότι θα έπρεπε να αρκεστεί σ' αυτό που ο Οδυσσέας της φειδωλά, σχεδόν από κα­θήκον, της παρείχε.

Ο Οδυσσέας δεν της αποκρίθηκε κι η ίδια τρέμο­ντας από την ταραχή αλλά και βουρκωμένη προτίμη­σε να μην ξαναμιλήσει.

299

Page 298: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Το πρόγραμμα της εκδρομής είχε τελικό προορισμό τα Ζαγόρια. Η επισκευή του σπιτιού που είχε αγοράσει ο Άλκης θα καθυστερούσε για λίγους ακόμη μήνες. Θα έμεναν με τον Άλκη, την Έρση και τους Αργυρίου σε ξενώνες στους Κήπους. Από εκεί θα εξέδραμαν στα υπόλοιπα χωριά των Ζαγορίων. Ο Νίκος με τη Μαρί­να είχαν επιλέξει το Καπέσοβο όπου θα τους φιλοξενού­σαν οι φίλοι τους. Αν και Ζαγορίσιος από τους Νεγάδες δεν είχε αξιωθεί σπίτι δικό του ή κάτι από τις κληρονο­μιές της οικογένειάς του. Με περισσότερη αγάπη τον είχαν αγκαλιάσει οι Καπεσοβίτες.

Ο Οδυσσέας προσπάθησε να φτιάξει τη διάθεση του στρέφοντας το ενδιαφέρον του στη Δάφνη και ανακα­λώντας στη μνήμη του όσα ήξερε από την ιστορία της Ηπείρου. Πίεζε τον εαυτό του για να μη δείξει πόσο τον είχε πληγώσει η αναπάντεχη επίθεση της Μαρίας στον δρόμο και μάλιστα μπροστά στη Δάφνη. Κατα-βάλλοντας μεγάλη προσπάθεια κατάφερε με τον οί­στρο και τις αφηγήσεις του να ταξιδέψει τη νεαρή τους φίλη σε άλλες εποχές, να ζωντανέψει ιστορίες πραγ­ματικές αλλά κι άλλες που ήταν μάλλον παραμύθια. Η Δάφνη που μόνο τον Αλή Πασά θυμόταν, λες κι από αυτόν ξεκινούσε η ιστορία, άκουγε με πραγματικό ενδιαφέρον τον αφηγηματικό λόγο του θεόπεμπτου ξε­ναγού της, ενώ χάζευε τη διαδρομή ανηφορίζοντας προς τα Ζαγόρια.

Το τοπίο στο υψίπεδο των Ζαγορίων δεν θύμιζε πια

300

Page 299: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τίποτε απο τις γνώριμες ελληνικές ομορφιές που προ­βάλλονται συνήθως. Χιονισμένο, ολόγυρα από βουνά αγκαλιασμένο, από έλατα και άλλα δέντρα φυλλοβόλα πυκνοκατοικημένο. Ο δρόμος σαν φιδάκι στην κοιλάδα και στις βουνοπλαγιές έκρυβε πότε ένα πανόραμα πότε μια έκπληξη πίσω από κάθε στροφή του. Ο Βίκος έρεε αργά κι έδινε με το νερό και τη διαύγειά του μια κρυ­στάλλινη ζωντάνια. Πρωτόγνωρα πετρώματα σε σχή­ματα περίεργα λες κι ήταν με τάξη οικοδομημένα ορ­θώνονταν κάθε τόσο σαν γιγάντιο σκηνικό μπροστά τους. Κι εδώ κι εκεί ένα πέτρινο ψηλοκρεμαστό μονο­πάτι ή τοξωτό γεφύρι, κόσμημα αληθινό αιώνων από χέρια άγνωστων μαστόρων.

Από τα ίδια χέρια φτιαγμένα και τα χωριά που συ­ναντούσαν στο πέρασμά τους. Έκαναν μια στάση στο Δίλοφο, πετάχτηκαν μέχρι το Κουκούλι και από εκεί στο Καπέσοβο, στο τέλος θαύμασαν το γεφύρι του Νούτσου. Χάζεψαν τα στενά δρομάκια τους, κοντοστά­θηκαν στις πλατείες τους, μαγεύτηκαν από την ομορφιά της κτισμένης πέτρας, της λαξεμένης με υπομονή υπό-λευκης πέτρας, τις βαριές δρύινες αυλόπορτες με τα υπέρθυρά τους, τις μαυρόπλακες στις στέγες. Περπάτη­σαν τα σοφά αρθρωμένα καλντερίμια που είχαν λειανθεί απο το πέρασμα του χρόνου, τις οπλές των ζώων, τις αργές βαριές πατημασιές ανθρώπων. Και παντού σπί­τια αρχοντικά, σπίτια απλών νοικοκυραίων, με το μέ­τρο και τη λιτή αισθητική αυτών που τα 'χαν χτίσει.

301

Page 300: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Χωριά που δήλωναν την ακμή άλλων καιρών, που με προνόμια από τον Τούρκο ή το καζάντιο των ξενιτεμέ­νων κάποτε ευημερούσαν.

Το κρύο τους έσπρωξε να καταφύγουν σ' ένα γρα­φικό καφενείο όπου δεν δίστασαν μετά τα φασκόμηλα να κατεβάσουν μονορούφι κι από ένα τσίπουρο ο καθέ­νας. Η Δάφνη δεν έκρυβε τον ενθουσιασμό της μέσα σ' εκείνο το παραμυθένιο περιβάλλον. Δεν άντεξε κά­ποια στιγμή και έβγαλε τα συμπεράσματά της: «Εδώ είναι πιο όμορφα κι από το Βερμόντ». Η Μαρία έδει­χνε σαν να είχε μετανιώσει για το ξέσπασμά της. Συ­μπεριφερόταν στον Οδυσσέα σαν να μην είχε συμβεί το επεισόδιο. Με λίγη προσπάθεια άρχισε να φτιάχνει τη διάθεσή της.

Απόσωσαν αργά το απομεσήμερο στον ξενώνα τους, όπου τους υποδέχτηκε εγκάρδια ο οικοδεσπότης και τα καλόγουστα και προσεγμένα δωμάτιά τους. Απόθεσαν και σαν πεινασμένοι λύκοι ξεπόρτισαν για να αναζητή­σουν την τροφή τους. Κατά προτίμηση τις πίτες που μόνο οι Ηπειρώτες ήξεραν έτσι απλά και νόστιμα να φτιάχνουν. Καθώς έπιναν στο τέλος κατευχαριστημέ­νοι ένα χωνευτικό φλισκούνι διέκριναν από την τζαμα­ρία να μπαίνει αργά στο χωριό το καινούργιο 4Χ4 του Άλκη, ακολουθώντας ένα άλλο αμάξι, προφανώς του Νίκου. Βγήκαν να τους προϋπαντήσουν.

Ο Άλκης και ο Οδυσσέας έπεσαν στην αγκαλιά ο ένας του άλλου σαν φίλοι έφηβοι που είχαν, Κύριος οί-

302

Page 301: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δε, από πότε να συναντηθούν. «Καλέ, πώς κάνετε έτσι; Ούτε ερωτευμένοι να ήσασταν», σχολίασε η Έρση. «Μα είναι, δεν το ξέρεις», συμπλήρωσε με κάποιο ύφος η Μαρία. Το πρώτο κλιμάκιο της παρέας φάνηκε να εί­ναι σε απαρτία. Ο Νίκος με τη γυναίκα του Μαρίνα, ο Άλκης με την Έρση, οι Πολίτηδες κι η Δάφνη.

«Πού είναι ο γιος σας;» ρώτησε την Έρση ο Οδυσ­σέας. Ο Άλκης διαισθανόμενος τι θα επακολουθούσε έστριψε αλλού τη συζήτηση: «Πίσω μας έρχονται ο Ασημάκης με την Άννα και τον γιο τους, όπου να 'ναι πρέπει να φανούνε».

«Ο γιος μας ζήτησε συγγνώμη και στέλνει τις ευχές του. Όπως θα ξέρεις δεν μας αντέχει σύμφωνα με πα­λαιότερη δήλωσή του. Αυτό είναι το ευχαριστώ μετά από τόσων ετών κόπους και θυσίες» απάντησε στυφά η Έρση στον Οδυσσέα. «Τουλάχιστον από την κόρη μας θα δούμε ένα ποτήρι νερό» συμπλήρωσε χαμογελώ­ντας προς τη Δάφνη και απλώνοντας το χέρι της για να της χαϊδέψει το πιγούνι.

Η Δάφνη εκνευρισμένη κι από τη χειρονομία της μητέρας της τράβηξε απότομα στο πλάι το πρόσωπό της. Κοίταξε τη Μαρία με μια λοξή ματιά όλο νόημα για όσα είχαν συζητήσει πριν λίγες ώρες. Ο Άλκης ένιωσε άβολα με τη μοχθηρή επίθεση στον γιο του και θέλησε να τον υπερασπιστεί.

«Άσε τις υπερβολές... Το παιδί γύρισε εχθές αργά από το Πήλιο και ήταν κουρασμένος για να ξαναταξι-

303

Page 302: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δέψει. Κι εγώ στη θέση του θα έμενα στην Αθήνα». «Τέλος πάντων» μουρμούρισε η Έρση κι έκανε μια

κίνηση απορριπτική με το χέρι της, σαν να 'λεγε δεν θέλω άλλο να ακούσω.

Η Μαρία ένιωθε ήδη το κρύο να την περονιάζει. «Δεν αντέχω άλλο εδώ, πάμε μέσα» παρακάλεσε

την ομήγυρη. Όμως προτού κάνουν ένα βήμα, κατέ-φθασε και το αμάξι των Αργυρίου. Ευχές, φιλιά, χα­μόγελα, έφτιαξαν ατμόσφαιρα μέσα στο κρύο. Συ­γκρατημένοι, σχεδόν αδιάφορα, χαιρετήθηκαν μ' ένα νεύμα ο γιος τους ο Νάσος με τη Δάφνη, χωρίς ν' απλώσουν καν το χέρι τους ο ένας στον άλλο. «Πάμε μέσα» φώναξε επιτακτικά η Μαρία και προπορεύθηκε των υπολοίπων. Λίγο αργότερα ο Νίκος κι η Μαρίνα συνέχιζαν για το Καπέσοβο, αφού έμειναν σύμφωνοι να τηλεφωνηθούν για τη βραδινή συνάντησή τους.

Προτού καν σουρουπώσει άρχισαν να πέφτουν οι πρώτες νιφάδες χιόνι. Ο Οδυσσέας και η Μαρία τις κα­λωσόρισαν σιωπηλοί, σα μην ήθελαν να τις τρομάξουν, γονατίζοντας στο βαθύ περβάζι των παραθύρων τους. Το θέαμα ήταν μαγευτικό, όμως κανείς τους δεν είχε όρεξη να βγει βόλτα' να νιώσει άμεσα την όλη ατμό­σφαιρα, τις μυρουδιές από τα έλατα κι απ' τον καπνό που έφευγε από τις καμινάδες, την παράξενη ησυχία, το χιόνι στο πρόσωπο, στα χείλη, να παρακολουθήσει τα μουντά χρώματα καθώς σκοτείνιαζαν μες στις κοι­λάδες. Προτίμησαν τη θαλπωρή του δωματίου τους για

304

Page 303: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

να ξεκουραστούν, να χαλαρώσουν από την πρωινή ένταση που δίχως να το δείχνουν ακόμη κουβαλούσαν.

Λίγο αργότερα η Μαρία ακουμπισμένη με την πλά­τη στο κρεβάτι είχε απορροφηθεί διαβάζοντας με αμεί­ωτο ενδιαφέρον το βιβλίο για τον Φρόιντ που είχε ξε­κινήσει στην Αθήνα. Σαν να 'θελε να διασκεδάσει το άσχημο κλίμα που πλανιόταν ανάμεσά τους, σχολίαζε αραιά και πού στον Οδυσσέα κάτι που μόλις είχε δια­βάσει και την είχε εντυπωσιάσει. Ο Οδυσσέας εγκαθι­στούσε το μικρό φορητό στερεοφωνικό συγκρότημα που είχε κουβαλήσει, έστω για τις λίγες εκείνες μέρες, σε ένα αλουμινένιο βαλιτσάκι αγορασμένο ειδικά για τέ­τοιες μετακινήσεις και τακτοποιούσε τα cd που είχε με επιμέλεια επιλέξει. Απαντούσε μετά από σκέψη με μι-σόλογα στα σχόλια της Μαρίας, αβέβαιος για την ορ­θότητα των απαντήσεων του, όμως με την επιθυμία να δείξει το ενδιαφέρον του στα σχόλιά της.

Ακούστηκε ένας κτύπος απανωτός και πριν προλά-βουνε να πούνε «εμπρός» άνοιξε η πόρτα και μπήκε αναμμένη η Δάφνη.

«Ξέρω, θα μου πείτε ότι εγώ φταίω. Όμως δεν μπορώ άλλο μαζί τους. Ιδίως με τη μητέρα μου αλλά και με τον πατέρα μου που σε άλλο τόνο, σαν ουδέτε­ρο βιολί, παίρνει διακριτικά σχεδόν πάντα το μέρος της, ή ακόμη και σιωπά όταν στο βλέμμα του φαίνε­ται ότι συμφωνεί μαζί μου. Η Έρση μας μου έσπασε τα νεύρα επί δύο ώρες με τα αγαπημένα θέματά της.

305

Page 304: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Με την ακριβή ημερομηνία της επιστροφής μου και γιατί καθυστερώ τόσο. Γιατί με εγκατέλειψε ο Ρό-μπερτ και γιατί δεν τον έχω ξεπεράσει. Τι τρώω στην Αμερική και έχω γίνει τσίχλα. Γιατί δεν πάω να βρω τον Νάσο να κάνουμε παρέα και πόσο αξιόλο­γος νέος είναι. Πώς είμαι έτσι ελαφρά ντυμένη και believe it or not έχει κουβαλήσει μια μεγάλη τσάντα με ρούχα κι αλλαξιές δικές μου, γιατί ήταν σίγουρη ότι όλο και κάτι θα είχα ξεχάσει. Στο τέλος πάτησα τις φωνές γιατί επέμενε να φορέσω ακόμα ένα φανε­λάκι πάνω από αυτό που ήδη φοράω. Δεν μπορώ άλ­λο.. . σας ζάλισα... Sorry».

Σιώπησαν για λίγο σαν να περίμεναν να τελειώσει η Δάφνη το στρίψιμο ενός τσιγάρου με το οποίο αμέ­σως καταπιάστηκε εκνευρισμένη. Προτίμησαν να μην δώσουν συνέχεια στο ξέσπασμά της με πατρικές συμ­βουλές ή επικρίσεις.

«Τι κρατάς εκεί;» ρώτησε ο Οδυσσέας για να αλ­λάξει θέμα συζήτησης.

«Σκραμπλ... αμερικάνικο! Ποιος έχει όρεξη για μια παρτίδα μπροστά στο τζάκι; Κάτω έχουν μαζευ­τεί μια δυο ήσυχες παρέες, είναι πολύ όμορφα' να πι­ούμε κι ένα τσάι».

«Εγώ αδυνατώ ν' αναμετρηθώ μαζί σου με τα ανύ­παρκτα αγγλικά μου» δήλωσε η Μαρία κι έγειρε το κεφάλι της προς το βιβλίο που είχε μπροστά της.

«Εγώ μπορώ, έστω και σίγουρος ότι θα χάσω» εί-

306

Page 305: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

πε ο Οδυσσέας και κατευθύνθηκε προς την πόρτα παίρνοντας για κάθε ενδεχόμενο το χακί μακρύ παλτό και τον μπλε μπερέ του υπό μάλης.

Η ατμόσφαιρα στη σάλα ήταν ιδιαίτερα φιλόξενη, το περιβάλλον όμορφο με τον παραδοσιακό διάκοσμό του από ξύλο, υφαντά, μπακίρια αλλά και επάργυρα στολίδια προσεχτικά εδώ κι εκεί τοποθετημένα. Ο Οδυσσέας κοντοστάθηκε παρατηρώντας τις δύο παρέες που περνούσαν το απόγευμά τους δίπλα στο τζάκι. Η μία, μιας κάποιας ηλικίας μεγαλύτερης του Οδυσσέα, στα δεξιά του τζακιού μακριά απ' το παράθυρο που θα μπορούσε με τη θέα του να αποσπάσει την προσο­χή τους. Βουβή, βλοσυρή, με τα κεφάλια ελαφρά χα­μηλωμένα ανεβοκατέβαζε τα χέρια της κτυπώντας τα φύλλα μίας τράπουλας με τελετουργικές κινήσεις. Σαν να κατάφερναν οι ίδιοι τα κτυπήματα της μοίρας στα πρόσωπα των υπολοίπων. Αραιά και πού ξέφευγε το φωνήεν «Α!» σερνάμενο ή συλλαβές δυσνόητες από τα βάθη εκείνου που δεν μπορούσε να τις συγκρατή­σει. Δυο συνομήλικες των ανδρών κυρίες ξεχώριζαν με τη συγκρατημένη συμπεριφορά τους. Η μία μάλι­στα ίσως και να υπομειδιούσε.

Η άλλη παρέα στ' αριστερά του τζακιού δίπλα στο παράθυρο έδειχνε πιο χαλαρή. Τέσσερα ζευγάρια στρι­μωγμένα γύρω από ένα μεγάλο τραπέζι, ιδιαίτερα χρήσιμο για τις προφανείς ανάγκες της παρέας. Με μια στοίβα γυναικείων περιοδικών στη μέση του, ένα

307

Page 306: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μπουκάλι κονιάκ κι ένα μπολ με παγάκια, ένα μπουκά­λι Ξινό Νερό, φλιτζάνια μισοάδεια, μπισκότα που πρό­βαλλαν από άτσαλα ξεσκισμένα περιτυλίγματα, ξηρούς καρπούς, άδεια πιατάκια από γλυκά του κουταλιού, μια βιντεοκάμερα, μία φωτογραφική μηχανή, ένα μι­κρό φιγουράτο νεσεσέρ πάνω σ' ένα μαντίλι του λαιμού και βέβαια τα απαραίτητα κλειδιά, τσιγάρα, αναπτή­ρες, τασάκια και κινητά τηλέφωνα, αμέτρητα κινητά. Ευτυχώς κρατούσαν τα ποτήρια του κονιάκ στο χέρι, μάλλον γιατί ήταν αδύνατον να χωρέσουν στο τραπέζι, αφού δεν έδειχνε κανείς τους την παραμικρή διάθεση να ελαφρώσει την κατάσταση που επικρατούσε. Ανά­μεσά τους κάποιος με χαμηλωμένα τα κοφτά γυαλιά του κρατούσε μια εφημερίδα απ' όπου φαίνεται ότι αντλούσε υλικό για να κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον της παρέας, που ευδιάθετη ανταποκρινόταν.

Ο Οδυσσέας συνέχισε να επιθεωρεί τον χώρο. Βρή­κε ως πιο ελκυστικό να βολευτούνε σ' έναν μικρό σο-φρά, θα έλεγε κανείς θέση προνομιακή, έστω κι αν στριμωχνόντουσαν κάπως χαμηλά μπροστά στο τζά­κι. Στρογγυλοκάθισαν στα χαμηλά ξύλινα σκαμνάκια και παράγγειλαν και για τους δυο τους τσάι του βου­νού. Άνοιξαν το σκραμπλ κι άρχισαν με αφοσίωση να παίζουν. Ο Οδυσσέας γρήγορα διαπίστωσε ότι δεν εί­χε ελπίδα. Η Δάφνη ευρηματική, σαρωτική, του έκο­ψε κάθε διάθεση να συνεχίσει.

«Λυπήσου έναν γέρο ανήμπορο, αμαθή» της είπε

308

Page 307: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αστειευόμενος με ύφος μισοκακόμοιρο και της δήλωσε ορθά κοφτά. «Δεν έχει νόημα... παραιτούμαι».

Ύψωσε τη ματιά του βαριανασαίνοντας προς την πληθωρική σε αγαθά παρέα που είχε πλάι του. Συνέ­λαβε έτσι έναν άνδρα, που μάλλον αποκομμένος από τους άλλους είχε στραφεί προς το μέρος τους και τους παρακολουθούσε. Είχε την αίσθηση ότι μάλλον παρα­κολουθούσε τη Δάφνη παρά εκείνον. Αυτό συμπέρανε αν έκρινε από το νωχελικά γερμένο προς το πλάι κε­φάλι του, το ύφος του, το βλέμμα του το μάλλον γλαρωμένο. Εκείνος μόλις τον αντιλήφθηκε, σαν να συνήλθε απότομα, χαμογέλασε αμήχανα και στη συ­νέχεια σε μια αντρίκεια συνεννόηση αλληλεγγύης του έκλεισε πονηρά το μάτι.

Ο Οδυσσέας δεν αντέδρασε, μόνο ρώτησε τη Δάφ­νη: «Τι είπες, καλή μου; Με συγχωρείς, αφαιρέθηκα προς στιγμή».

«Είπα ότι δεν είναι δυνατό να λέτε εσείς τον εαυτό σας ανήμπορο και αμαθή, τι να πω εγώ τότε που μό­λις σε πέντε χρόνια μακριά από την Ελλάδα νιώθω να έχω ξεκοπεί τελείως. Εκτός από τις σπουδές μου δεν ξέρω πια ούτε τι είμαι; Αμερικανίδα; Ελληνίδα; Χορεύω αβέβαιη ανάμεσα σε δύο κόσμους... κι οι γο­νείς μου όσο κι αν θέλουν να με βοηθήσουν δεν έχουνε τον τρόπο».

Χαμήλωσε σκεφτική το κεφάλι της. Ύστερα από μια παύση, σαν ν' αποφάσισε να τολμήσει να ζητήσει

309

Page 308: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

κάτι που είχε από πριν σκεφτεί συνέχισε: «Θα 'θελα τόσο — αν τελικά επιστρέψω στην Ελλάδα — να με βοηθήσετε να κερδίσω όσα έχασα όλα αυτά τα χρό­νια. Να νιώσω πάλι ότι ανήκω εδώ, να γίνω μια αυ­θεντική Ελληνίδα. Σας το ζητώ γιατί η συζήτησή μας το βράδυ της πρωτοχρονιάς με γέμισε, με έκανε να σκεφτώ τόσα πράγματα... please;» και έσυρε τα «ea» όσο μπορούσε για να γίνει δεκτή η παράκλησή της.

Ο Οδυσσέας αιφνιδιάστηκε από την εξομολόγησή της, εντυπωσιάστηκε κι ο ίδιος με την υπαρξιακή της αγωνία για την προσωπικότητα, για την ταυτότητά της. Για άλλη μια φορά αναδυόταν από τον περίγυρό του το ζήτημα της ταυτότητας του νεοέλληνα, της σύγ­χρονης Ελληνίδας. Όσο απλοϊκά κι αν διατυπωνόταν το αίτημα της Δάφνης είχε περιεχόμενο, είχε ουσία. Έμεινε σκεφτικός να την κοιτά. Να τη βοηθήσει μετά χαράς, σαν να 'τανε η κόρη του η ίδια, όμως με ποιο τρόπο. Τεράστια η ευθύνη του να της υποδείξει ποια θα έπρεπε να είναι η ενδεδειγμένη, η σύγχρονη νεοελληνι­κή ταυτότητά της. Αν και δάσκαλος, δεν ήθελε να τη διδάξει. Θα ήταν άλλωστε και λάθος να το επιχειρήσει. Όμως δεν θέλησε να την αποκαρδιώσει. Θα ήταν προ­τιμότερο να τη σπρώξει σε μια διαδικασία αυτογνω­σίας, ώστε η ίδια τελικά ελεύθερα ν' αποφασίσει. Τα μάτια της Δάφνης περίμεναν την απάντησή του.

Ο Οδυσσέας έσκυψε ελαφρά προς το μέρος της και της είπε χαμηλόφωνα αλλά με τόνο που εξαντλούσε

310

Page 309: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

την προσπάθεια πειστικότητάς του: «Θα κάνω ό,τι μπορώ. Θα κάνουμε μαζί ό,τι μπορούμε, ώστε να καταλήξεις σ' αυτό που θέλεις».

Η Δάφνη άπλωσε τα χέρια της ανοίγοντας τις πα­λάμες της και αναζητώντας τις δικές του. Ο Οδυσσέας ανταποκρίθηκε προσφέροντας τις δικές του ανοιχτές παλάμες. Μπροστά στις φλόγες του τζακιού πλέχτη­καν τα δάχτυλά τους σαν να έδιναν έναν αρχέγονο όρ­κο. «Έτσι κάνουν οι Ινδιάνοι» σχολίασε λάμποντας η Δάφνη. Από το διπλανό τραπέζι ακούστηκε τότε ένα ηχηρό μακρόσυρτο «Μεγάλε...», όμως ο Οδυσσέας δεν καταδέχτηκε — αν είχε μαντεύσει σωστά — να σηκώσει το βλέμμα προς τον θαυμαστή του.

«Με θέλετε στην παρέα σας;» Ο Οδυσσέας σήκωσε το κεφάλι του και είδε τον νεα­

ρό Αργυρίου όρθιο με σταυρωμένα χέρια να αστράφτει με τη γοητεία της νιότης και του καλοβαλμένου πα­ρουσιαστικού του. Ο Νάσος, καύχημα των γονιών του για τόσα και τόσα, κυρίως όμως για το διδακτορικό του δίπλωμα που είχε αποκτήσει στην London School of Economics, θα πλησίαζε τα τριάντα. Στη Διεύθυνση Μελετών της Τράπεζας της Ελλάδας αποτελούσε ήδη ένα ξεχωριστό στέλεχος από την τελευταία φουρνιά νέ­ων επιστημόνων που είχαν προσλάβει. Ο υποδιοικητής τον ενθάρρυνε στις έρευνές του και εκθείαζε τις ικανό­τητες του. Είχε ήδη μια δημοσίευση και ετοίμαζε δου­λεύοντας νυχθημερόν την επομένη, έχοντας για ενδό-

311

Page 310: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μυχο στόχο του την ακαδημαϊκή καριέρα. Πάντα σο­βαρός, ίσως και κάπως συνεσταλμένος, είχε δώσει κα­τά καιρούς σε ολιγόλεπτες ευκαιρίες με τον Οδυσσέα δείγματα της ξεχωριστής ευφυίας του και των εντυπω­σιακών γνώσεών του. Κι εκείνος τον συμπαθούσε και τον έφερνε ως παράδειγμα επιτυχημένου εκφραστή της νέας γενιάς που αναδυόταν στην ελληνική κοινωνία.

«Αν σε θέλουμε; Και το ρωτάς;» απάντησε ο Οδυσσέας και του πρόσφερε ένα σκαμνί από δίπλα. Η Δάφνη δεν έδειξε να χαίρεται ιδιαίτερα με την εμφά­νισή του. Τραβήχτηκε αμέσως σαν να ήθελε να του κάνει χώρο, αν και δεν υπήρχε ζήτημα αν θα χωρού­σε. Κατάφερε κι έδωσε την εντύπωση ότι ήθελε να κρατήσει μια απόσταση ασφαλείας ανάμεσά τους.

«Λοιπόν, τι φτιάχνεις;» τον ρώτησε ο Οδυσσέας για να τον ενθαρρύνει. Ο Νάσος δίχως δισταγμό άρ­χισε όχι μόνο να μιλά για τη δουλειά του στην Τρά­πεζα αλλά και για το ερευνητικό αντικείμενο που είχε αναλάβει και ήλπιζε να καταλήξει στην επόμενη δη­μοσίευσή του' «Μακροοικονομικές παράμετροι σε ανα­πτυξιακά μοντέλα των υποψήφιων για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση χωρών». Ο Οδυσσέας άκουγε με ενδιαφέρον. Η Δάφνη αφόρητα βαριόταν. Βαριόταν και το έδειχνε, παρότι ο Νάσος όσο μιλούσε έστρεφε όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον του σ' αυτήν. Σαν να της απευθυνόταν προσωπικά προσπαθώντας να τη μυήσει στον δικό του κόσμο. Εκείνη βαριόταν και μά-

312

Page 311: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

λίστα εκνευριζόταν, γιατί ο συνομιλητής της δεν αντι­λαμβανόταν ότι η ίδια αδυνατούσε να τον παρακολου­θήσει. Όταν φάνηκε ότι είχε τελειώσει τον μονόλογό του, η Δάφνη αρκέστηκε να του πει μονολεκτικά:

«Σπουδαία!» Δεν ήταν ξεκάθαρο αν το εννοούσε ή αν υπήρχε κι ένας τόνος ειρωνείας στη φωνή της.

«Εσύ με τις σπουδές σου;» τόλμησε να τη ρωτήσει ο Νάσος.

«Ουφ!» ξεφύσηξε εκείνη. «Είναι όλα τόσο μπερδε­μένα» κι αναζήτησε τον καπνό και τα χαρτάκια της για να στρίψει ένα τσιγάρο. Ο Οδυσσέας έβλεπε ότι η χημεία ανάμεσά τους δεν προχωρούσε. Θέλησε να προσπαθήσει, να βοηθήσει.

«Εγώ δεν τα βλέπω καθόλου μπερδεμένα. Πήρε το πτυχίο της από το Κολούμπια στην ψυχολογία και μάλιστα μετ' επαίνων», δήλωσε για λογαριασμό της.

«Πωπώ, στην ψυχολογία!!» αναφώνησε με θαυμα­σμό ο Νάσος. «Νιώθω δέος απέναντι σ' αυτόν τον κλάδο. Δέος και ανασφάλεια. Δεν ξέρω αν θα τα είχα καταφέρει... εννοώ αν τον είχα ακολουθήσει».

«Μάλλον δεν θα τα είχες καταφέρει» του απάντησε κοφτά, σχεδόν προσβλητικά η Δάφνη και σαν να κατά­λαβε ότι είχε ξεπεράσει κάποια όρια, προσπάθησε να επανορθώσει. «Εννοώ ότι νομίζω πως το μυαλό σου δεν είναι φτιαγμένο για έναν τέτοιο κλάδο επιστήμης». Ένιωσε ότι ούτε με αυτή την απάντηση ήταν correct απέναντι του και αγχωμένη αναζήτησε μ' έναν μορφα-

313

Page 312: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σμό την παρέμβαση του Οδυσσέα. Ήδη εκείνος έψαχνε απεγνωσμένα κάποιο θέμα που θα μπορούσε να αποτε­λέσει κοινό έδαφος για μια συζήτηση ανάμεσά τους. Όμως ο από μηχανής θεός ήρθε από αλλού.

«Ακούστε, ρε, τι λέει εδώ», ύψωσε τη φωνή του ξαφνικά αυτός που διάβαζε από τη διπλανή παρέα την εφημερίδα. Αυθόρμητα ο Οδυσσέας του έριξε μια μα­τιά, στύλωσε τη μέση του και διακριτικά έστησε αυτί για να ακούσει. Συγχρόνως τον μιμήθηκε η Δάφνη, συμμορφώθηκε κι ο Νάσος.

«Οι αποφάσεις του Ελσίνκι κι ο ευρωπαϊκός προ­σανατολισμός της Τουρκίας θα λύσουν το πρόβλημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων!... Μπούρδες... α, ρε Ελλάδα, πού είσαι; Εγώ. . .»

«Σιγά να μην χυθούμε» τον διέκοψε ο πιο εύρω­στος της παρέας. «Ας μας είχαν αφήσει να κάνουμε αυτό που ξέρουμε στα Ίμια και θα σου έλεγα εγώ τώρα πού θα βρισκόταν η Ελλάδα. Άλλωστε ως γνω­στόν το Αιγαίο είναι απ' άκρη σ' άκρη Ελληνικό. Όταν εμείς το κολυμπούσαμε, αυτοί βοσκούσαν παπα­ρούνες στις στέπες. Εμένα να ρωτήσουν πώς θα επι­λυθεί η υφαλοκρηπίδα».

«Σε ρωτήσαμε και σε πιο απλά πράγματα για το χρηματιστήριο και δεν μας έμεινε πεντάρα», τον αντέκρουσε μια γυναικεία φωνή. «Ακόμη παρακαλώ τον Γιάννη να μου πάρει ένα καινούργιο κινητό».

«Ε, όχι ότι εγώ φταίω για το χρηματιστήριο!...»

314

Page 313: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

εξανέστη προσβεβλημένος ο ειδικός επί των ελληνο­τουρκικών σχέσεων.

«Μα τι το θες το κινητό; Πέρυσι σου πήρα το δεύ­τερο και πληρώνουμε δύο πάγια, μαζί με τα δικά μου και των παιδιών σύνολο έξι, έξτρα το σταθερό που αραχνιάζει», αντέδρασε ο διπλανός της.

«Το θέλω και να μην σε νοιάζει τι το θέλω. Πώς το λένε... το θέλω» του αποκρίθηκε συγχυσμένη προ­φανώς η σύζυγος του. «Άμα πια. Τι το θες το ένα, τι το θες το άλλο; Με έχει πρήξει κι όσο περνούν τα χρόνια χειροτερεύει».

«Εγώ χειροτερεύω ή εσύ που έχεις ξεσαλώσει με τα ψώνια. Η Μολδαβή στο σπίτι μας κάνει πια εμπό­ριο με όσα ξεφορτώνεται η κυρία, γιατί απλώς δεν της αρέσουν» αντεπιτέθηκε ο Γιάννης.

«Γιάννη, να της το πάρεις» συμμάχησε μαζί της μια γυναικεία φωνή «κάποια πράγματα σήμερα εί­ναι απαραίτητα. Αλλιώς δεν μπορείς να σταθείς, να κυκλοφορήσεις. Τα βλέπεις όλα αυτά; Δεν ξέρω αν θα είχα έρθει στην εκδρομή, αν δεν μου τα είχε φροντίσει ο Χρίστος» κι ακούστηκε ένα ηχηρό ματς, που μάλλον είχε προσγειωθεί στο μάγουλο του Χρί­στου.

«Μιλάει αυτός που κάθε δύο χρόνια αλλάζει αμά­ξι, γιατί δήθεν δεν θα έχει πρόσωπο απέναντι στην πελατεία του» συνέχισε ακάθεκτη η παραπονεμένη της παρέας.

315

Page 314: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Γιατί; Σου κακοπάει η BMW μας;» την έκοψε ο Γιάννης.

«Άκου θράσος! Η BMW μας! Αυτός με την BMW του κι εγώ με την κακόμοιρη χελώνα. Τέτοιος εγωι­σμός!»

«Κώστα, κλείνεις με το αυτοκίνητό σου την πρό­σβαση στο καλντερίμι. Εμποδίζεις κάποιους που θέ­λουν να περάσουν» παρενέβη για πρώτη φορά μια άλ­λη γυναικεία φωνή.

Ο Οδυσσέας πήρε με το μάτι του αυτόν που διάβα­ζε την εφημερίδα ν' ανασηκώνεται βαριεστημένα και να κοιτά από το παράθυρο.

«Δεν εμποδίζω κανέναν. Απλώς αυτοί είναι φορ­τωμένοι σαν μουλάρια...» και συμπλήρωσε μάλλον ανακουφισμένος: «Αλβανοί μου φαίνονται. Τέτοια ώρα βρήκαν να κουβαλήσουν;» Κάθισε στην πολυθρό­να του και πήρε πάλι στα χέρια του την εφημερίδα. «Ξεφτίλα η ομάδα σου» αποφάνθηκε απευθυνόμενος στον ειδικό επί των ελληνοτουρκικών. «Ρε σεις, δεν είστε σοβαροί...»

«Δεν αντέχεσαι...» του απάντησε η διπλανή του χαμηλόφωνα. Σηκώθηκε απότομα, άρπαξε κάτι κλει­διά από το τραπέζι και κατευθύνθηκε προς την έξοδο του ξενώνα.

«Τι την έπιασε βραδιάτικα;» ρώτησε ένας από τους άλλους άντρες.

«Ξέρω κι εγώ; Έτσι παρκάρω και στην Αθήνα. Ας

316

Page 315: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

είχαν φτιάξει πάρκινγκ» απάντησε ενοχλημένος. Δί­πλωσε την εφημερίδα του και συμπλήρωσε μετά από μια μικρή παύση! «Σιγά να μη μου μάθουνε πώς να φέρομαι. Ποιος νοιάζεται για μένα για να νοιαστώ κι εγώ για τους άλλους. Μην τρελαθούμε!...»

«Θα φάμε κάποτε; Και πού; Αυτό είναι, κύριοι, το άμεσο ερώτημά μας» παρενέβη ο ειδικός επί των ελ­ληνοτουρκικών σχέσεων, προσπαθώντας να δώσει τό­νο ξένοιαστο στη φωνή του και συμπλήρωσε. «Διαφο­ρετικά, αν με ρωτήσετε, δεν ξέρουμε να ζούμε».

«Εγώ χωρίς αγριογούρουνο δεν πέφτω στο κρεβά­τι», είπε ο Γιάννης.

«Με τις ευχές μου, Γιάννη μου, σας το παραχωρώ κι εγώ θα κοιμηθώ στον καναπέ» απάντησε η γυναίκα του.

«Καλό, καλό» ξέσπασαν οι υπόλοιποι γελώντας και χτυπώντας τον Γιάννη περιπαικτικά στην πλάτη.

«Άστε, ρε, τις μαλακίες» τους έβαλε στη θέση τους ο Γιάννης. Σηκώθηκαν από το τραπέζι μαζεύοντας ό,τι νόμιζαν χρήσιμο πριν την αποχώρησή τους.

Απομακρύνθηκαν και τότε ο Οδυσσέας στράφηκε στη Δάφνη.

«Αυτοί αποτελούν αντιπροσωπευτικό τμήμα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας. Αντιπροσωπευτικό κομμάτι των ανερχόμενων νεοελλήνων. Όχι ευτυχώς το σύνολο της κοινωνίας. Όμως ένα σημαντικό, ίσως πλειοψηφικό ρεύμα, πρόσωπα που συνθέτουν έναν τρό­πο σκέψης, νοοτροπιών, στάσεων ζωής. Ημιμαθείς ξε-

317

Page 316: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ρόλες, νεόπλουτοι και καταναλωτές, ακραίοι εγωιστές, ασυγκίνητοι σε οποιαδήποτε σκέψη κοινωνικής ευθύ­νης» και σχολίασε από μέσα του φουρκισμένος, «Όχι, σίγουρα όχι, δεν είναι αυτή η ταυτότητα μου ως νεοέλ­ληνας».

Άναψε ένα πουράκι και κούνησε το κεφάλι του δε­ξιά αριστερά σαν να 'θελε να αποδιώξει ένα βάρος που ένιωθε να του κάθεται στο σβέρκο. «Σ' αυτήν τη νεο­ελληνική κοινωνία που θέλεις να ενσωματωθείς να ξέ­ρεις ότι κάθε μέρα θα έχεις να κάνεις και με τούτους» ξεφύσηξε απευθυνόμενος στη Δάφνη.

«Κάθε μέρα» επανέλαβε τονίζοντας μία προς μία τις λέξεις του ο Νάσος και σηκώθηκε από το σκαμνί του. Σαν να σκέφτηκε κάτι πολύ πιο σημαντικό, αλ­λάζοντας τον τόνο της φωνής του, ρώτησε στρεφόμε­νος στη Δάφνη. «Πάμε να περπατήσουμε στα χιόνια, εδώ κοντά, όσο φωτίζουνε τα φώτα του δρόμου;» Ο Οδυσσέας άπλωσε το χέρι του προς το παλτό του, όμως δεν χρειάστηκε να συνεχίσει.

«Αλήθεια, έχεις όρεξη για βόλτες;» τον αποπήρε η Δάφνη μ' ένα ύφος υποτιμητικό. Ο Νάσος σιώπησε φανερά απογοητευμένος.

«Τηλεφώνησε ο Νίκος, ήταν κουρασμένος, θα μείνει με τους φίλους του, τους Καπεσοβίτες» διέκοψε ο Άλκης που εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά τους. Τον ακολου­θούσαν η Έρση, η Μαρία, οι Αργυρίου. Έριξαν μια μα­τιά στο θέαμα του τραπεζιού που είχε μόλις εγκατα-

318

Page 317: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

λείψει η παρέα κι απομακρύνθηκαν δίχως σχόλια. Αναζήτησαν σ' έναν καναπέ πιο πέρα το κέντρο

των αποφάσεων τους για το ποιο θα 'ταν το σχέδιο για τη βραδιά τους και έσυραν όσες καρέκλες χρειαζό-ντουσαν ακόμη. Αντάλλαξαν τις πρώτες εντυπώσεις τους για τους ξενώνες στους οποίους είχαν καταλύσει. Όλοι τους έδειχναν ευχαριστημένοι. Ιδιαίτερα με την καλή θέρμανση που παντού ήταν εξασφαλισμένη.

«Ο δικός μας μοσχομυρίζει από τα ξύλα που καίνε. Ποιος ξέρει τι άλλα αρωματικά αγριόχορτα ρίχνουνε στο τζάκι» σχολίασε η Άννα. Γρήγορα συνόψισε ο Ασημάκης. «Α, εδώ είναι υπέροχα. Έξω χιονίζει, πού να τρέχουμε, δεν το κουνάμε».

Πέρασαν με τούτα και μ' εκείνα τη βραδιά κι αρκέ­στηκαν στις νοστιμιές που τους προσέφερε ο ξενώνας. Μίλησαν για το δραματικό επεισόδιο της Κυριακής με τη Βασιλική, μάταια ψάχνοντας να καταλήξουν τι έφταιγε για το προσωπικό αδιέξοδό της. Στο τέλος αποφάσισαν βιαστικά έτσι κουρασμένοι όπως ήταν να πάνε να κοιμηθούνε. Λίγο πριν κλείσουνε οι Αργυρίου πίσω τους την εξώθυρα του ξενώνα, ο Οδυσσέας έπιασε με το μάτι του τον Νάσο να κοντοστέκεται και να ανα­ζητά στον χώρο υποδοχής κάποιον ή κάτι. Σκέφτηκε ότι αν έψαχνε τη Δάφνη εκείνη μόλις τον είχε καληνυ­χτίσει μ' ένα φιλί στο μάγουλο και είχε σχεδόν τρέξει προς το δωμάτιό της.

«Πήρες τα χάπια σου;» ρώτησε η Μαρία καθώς

319

Page 318: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ανέβαιναν στο δωμάτιό τους. Όχι , του είχε διαφύγει, παρασυρμένος από την κουβέντα της παρέας ίσως και μ' όσα έτρεχαν στο μυαλό του μετά από μια φορτω­μένη σε εντυπώσεις και γεγονότα ημέρα. Καθησύχασε τη Μαρία ότι δεν ήταν αργά για να τα πάρει μόλις επέστρεφαν στο δωμάτιό τους.

Μέχρι να κλείσουν πίσω τους την πόρτα η διάθεσή του είχε βαρύνει. Αναρωτιόταν για την τόσο άνιση συ­μπεριφορά της. Από τη μια νοιαζόταν για την υγεία του, από την άλλη αδιαφορούσε αν θα τον ταπείνωνε μ' ένα τέτοιο επεισόδιο στο δρόμο το πρωί μπροστά σε μία ξένη, όπως ήταν στην πραγματικότητα η Δάφνη. Ένα ξέσπασμα που δεν προσέθετε τίποτα καινούργιο σε όσα γνώριζε ήδη ο ίδιος, εκτός από το να τον κα­ταγγείλει, να τον μειώσει και να τον κάνει υπόλογο στη Δάφνη. Αναρωτιόταν σε τι διέφερε η δική του άνι­ση συμπεριφορά απέναντι της από τη δική της. Ένιωθε μόλις τώρα μετά την εκδήλωση του ενδιαφέροντός της για την υγεία του όσα δεν είχε νιώσει το πρωί καθώς προσπαθούσε να ξεπεράσει το επεισόδιο παίζοντας τον ξεναγό στη Δάφνη. Ένιωθε θυμωμένος και πικραμέ­νος. Όμως δεν είχε τη διάθεση να της κάνει την οποια­δήποτε κουβέντα. Πίστευε ότι δεν είχε νόημα να παρα­πονεθεί, να τη βάλει στο εδώλιο επιζητώντας τη μετα­μέλειά της. Ήταν όλα τόσο εύθραυστα, δεν ήθελε να τα επιδεινώσει. Πήρε τα χάπια του και περιορίστηκε σε ένα καληνύχτα πριν της γυρίσει την πλάτη.

320

Page 319: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

11

που να 'ναι θα ξημέρωνε η εορτή των Θεοφα­νίων. Οι νεωκόροι μάλλον σεβόμενοι μέρα που ήταν τον ύπνο των συγχωριανών και των

επισκεπτών τους δεν είχαν αρχίσει ως συνήθως να τους ξυπνούν με τις κωδωνοκρουσίες. Κι όμως, μέσα στην απόλυτη γαλήνη του ξενώνα, η Μαρία ήταν στο πόδι. Είχε ξυπνήσει από τα άγρια χαράματα, αδυνα­τώντας να απολαύσει την πολυτέλεια των ολιγοήμε­ρων διακοπών, λες και θα πήγαινε στο νοσοκομείο. Δεν θέλησε ν' ανάψει φως ή να μείνει στο δωμάτιο μη και ξυπνήσει τον Οδυσσέα. Ντύθηκε όπως όπως και κατέβηκε ακροποδητί σαν φάντασμα στη σκοτεινή σά­λα του ξενώνα. Αβέβαιη, σκουντουφλώντας σε κάποια αόρατα σκαμνάκια, προχώρησε προς τα παράθυρα απ' όπου κάτι άρχιζε να φεγγίζει. Οχυρώθηκε στο προνο­μιακό τραπέζι ανάμεσα στο τζάκι και στο παράθυρο κι

321

Page 320: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

άρχισε να απολαμβάνει το λυκαυγές που αποκάλυπτε το χιόνι στις βουνοκορφές και στις πλαγιές τους, στη στενή κοιλάδα ανάμεσά τους, στις σκεπές των πέτρι­νων σπιτιών που αραιά και πού μ' ένα αδύναμο φως φώτιζαν κάποιο κουρτινάκι. Όμως το κρύο άρχισε με­τά από λίγο να την περονιάζει. Σταύρωσε τα χέρια της και βάλθηκε να τρίβει τους ώμους της.

Το τζάκι δίπλα της σκοτεινό και σιωπηλό δεν ήταν κι η καλύτερη συντροφιά. Ήταν ωστόσο καθαρισμένο από την προηγούμενη και μάλιστα προετοιμασμένο με μια συστάδα ξύλα σε σχήμα πυραμίδας περιμένοντας απλώς μια σπίθα. Η Μαρία δεν άντεχε στην πρόκλη­σή του. Εύκολα βρήκε στο πλάι του ένα μεγάλο κουτί με σπίρτα, μια πιθαμή το καθένα. Δεν δίστασε και με κάποιο χτυποκάρδι άναψε ένα και έβαλε μπουρλότο στα προσανάμματα που φούντωσαν αμέσως. Φωτί­στηκε από τον ενθουσιασμό το πρόσωπό της.

Δεν άργησε να φανεί η οικοδέσποινα, η κυρία Φε-βρωνία, που ακόμη προσπαθούσε να δέσει γύρω από την ευτραφή της μέση την ποδιά της. Δίχως να εκ­πλαγεί για το ποιος είχε ανάψει το τζάκι τη ρώτησε χαμογελαστή τι ήθελε να της φτιάξει. Η Μαρία αρκέ­στηκε σ' ένα διπλό μέτριο ή σ' ένα νεσκαφέ αν ο μέ­τριος ήταν κόπος. Πρόσθεσε ότι θα περίμενε και την υπόλοιπη παρέα για να πάρουν όλοι μαζί το πρωινό τους. Ήρθε ο διπλός μέτριος μ' ένα μεγάλο κομμάτι μηλόπιτα από δίπλα. Η κυρία Φεβρωνία δίχως να

322

Page 321: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ρωτήσει κάθισε σιωπηλή δίπλα της σαν να περίμενε τις εντυπώσεις της. Η Μαρία ρούφηξε προσεχτικά δυο γουλιές απ' τον καφέ της και έκοψε μια κουταλιά απ' τη μηλόπιτα.

«Θεέ μου, τι νοστιμιές είναι αυτές, γεια στα χέρια σου, κυρία Φεβρωνία».

Εκείνη κούνησε το κεφάλι της ικανοποιημένη. Αρ­κέστηκε να πει. «Να 'σαι καλά, κόρη μου» και σηκώ­θηκε να σπρώξει κάποια κούτσουρα στο τζάκι.

«Ελπίζω να μην θυμώσατε που άναψα το τζάκι, έκανε τόσο κρύο» δικαιολογήθηκε η Μαρία.

«Μπα σε καλό σου» την αποπήρε η κυρία Φεβρωνία. «Στο σπίτι μας ο άνδρας μου δεν μ' αφήνει ν' ανά­

βω το τζάκι. Πιστεύει ότι ξέρει τα μυστικά της φωτιάς καλύτερα από μένα. Ίσως να έχει δίκιο κι εγώ είμαι πάντα τόσο κουρασμένη. Πάντως έτσι κι αλλιώς δεν έχει και τόσο σημασία, αφού σπάνια το ανάβουμε».

«Το τζάκι είναι ωραίο πράγμα» παρατήρησε η κα­λοσυνάτη οικοδέσποινα. Αν πνίγεστε στις δουλειές, να μάθετε στην κόρη σας να το ανάβει, να το βρίσκετε έτοιμο όταν γυρνάτε από τις δουλειές σας».

«Δεν έχουμε κόρη, δεν έχουμε γενικώς παιδιά» απάντησε άχρωμα, σχεδόν ψυχρά η Μαρία.

«Κι η κοπελίτσα η κοκκινομάλλα;» «Είναι κόρη των φίλων μας». «Α, έτσι... Δεν πειράζει, καλή μου. Εγώ έχω τρία

παιδιά και μια κόρη. Παντρεύτηκαν. Ζούνε στα Γιάν-

323

Page 322: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

νενα, στην Άρτα, στη Θεσσαλονίκη. Είναι σαν να μην τα έχω. Ο Θεός να τους έχει καλά. Αυτούς και τον άντρα μου. Και έτσι, τα βγάζουμε πέρα». Μ' αυτές τις κουβέντες απομακρύνθηκε προς την κουζίνα σέρνοντας τις παντόφλες της πάνω στις πλάκες του δαπέδου.

Η Μαρία άπλωσε τα πόδια της προς το τζάκι. Η φωτιά ζέσταινε γλυκά τις πατούσες της, ο ήχος των ξύλων που καιγόντουσαν τη συντρόφευε μέσα στη σιωπή της σάλας και το χάζι από το παράθυρο στους έρημους δρόμους και στα σπίτια που κοιμόντουσαν ακόμη κατάφεραν να τη χαλαρώσουν. Πήρε μια βα­θιά ανάσα ικανοποιημένη και κατέβασε ακόμη μια γε­ρή γουλιά απ' τον καφέ της πριν κρυώσει. Όμως δεν μπορούσε να αντισταθεί όταν τα βλέφαρά της άρχισαν να βαραίνουν. Δίχως να το καταλάβει έγειρε ελαφρά έτσι όπως καθόταν και αποκοιμήθηκε σαν αγγελούδι.

Ξύπνησε απότομα, σχεδόν τινάχτηκε από τη θέση της, όταν άκουσε να την καλούν δύο τρεις φορές με το όνομά της κι ένιωσε κάποιος να της σφίγγει τον ώμο. Είδε μπροστά της τον Οδυσσέα και τον Άλκη να της χαμογελούν σκυμμένοι από πάνω της.

«Μα ούτε οι καμπάνες δεν κατάφεραν να σε ξυπνή­σουν;» της είπε δηκτικά ο Οδυσσέας.

«Ποιος ξέρει τι όνειρο έβλεπες;» σχολίασε ο Άλκης. «Να μας το πεις και να μας το ερμηνεύσεις, σύμφωνα με όσα υποστηρίζει ο μέντοράς σου ο Φρόιντ».

Η Μαρία χαμογέλασε αλλά δεν απάντησε σε κανέ-

324

Page 323: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ναν. Κοίταξε έξω από το παράθυρο. Είχε φέξει για τα καλά. Ένα χειμωνιάτικο πρωινό με τα όλα του και με τις καμινάδες των σπιτιών να καπνίζουνε στο φόρτε. Ετριψε βιαστικά τα μάτια της και προσπάθησε κάπως να σουλουπωθεί βλέποντας γύρω της ήδη κά­ποιους να παίρνουν το πρωινό τους.

Δεν άργησε να καταφθάσει κι η υπόλοιπη παρέα και να στρωθούν μπροστά στα γάλατα και στους κα­φέδες, στις πίτες και στις μαρμελάδες. Ο Οδυσσέας μαχμουρλής αν όχι δύσθυμος ζήτησε δύο αυγά μάτια. Τον ακολούθησε ο Άλκης, σχολιάζοντας ότι το επέ­βαλλαν οι περιστάσεις. Ίσως για να προλάβει την Έρση, που πάντα αγωνιούσε για τη χοληστερίνη του και την καρδιά του. Ο Οδυσσέας ήταν έτοιμος να ρω­τήσει για τα σχέδια της μέρας, όταν αντιλήφθηκε στο απέναντι τραπέζι, δίπλα στο τζάκι, την παρέα της προηγούμενης βραδιάς. Έγειρε στη Μαρία και της ψιθύρισε δείχνοντάς τους με το βλέμμα του.

«Αυτοί είναι που σας έλεγα χθες. Οι ανερχόμενοι νεοέλληνες. Περίμενε και όπου να 'ναι θα καταφθά­σουν κι οι κυρίες».

Η Μαρία τους κοίταξε με ενδιαφέρον. «Μα πώς κά­νεις έτσι» τον αποπήρε, «σε υποχρεώνει κανείς να τους συναναστρέφεσαι; Εσύ δεν μιλάς για ανοχή απέναντι στο άλλο, στο διαφορετικό;» Ο Οδυσσέας θέλησε να απαντήσει σ' εκείνο το απλοποιητικό επιχείρημά της που μεταφερόταν κάπως άκριτα από το επίπεδο του

325

Page 324: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σεβασμού μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας στο επίπε­δο μιας πραγματικότητας που φτώχαινε όλο και περισ­σότερο σε αρχές και αξίες. Θα άνοιγε μια μεγάλη συ­ζήτηση ανάμεσα στα «όρια» και στην «άνευ όρων» αποδοχή αυτής της αρχής στις σύγχρονες κοινωνίες. Δεν ήταν η ώρα για κάτι τέτοιο. Κούνησε το κεφάλι του δείχνοντας απλώς ότι δεν συμφωνούσε.

Η κυρία Φεβρωνία πλησίασε το τραπέζι της διπλα­νής παρέας και ρώτησε αν είχαν κάποια άλλη επιθυ­μία. Τη βεβαίωσαν ότι όλα ήταν εντάξει, κάποιος ζή­τησε έναν μέτριο καφέ. Η οικοδέσποινα τότε τόλμησε να ρωτήσει για την εμφανή απουσία των συζύγων τους.

«Έχουν πάει στην εκκλησία» είπε κάποιος και στρε­φόμενος στους άλλους ρώτησε, «δεν πηγαίνουμε κι εμείς αντί να καθόμαστε να τις περιμένουμε;»

«Πού να τρέχουμε; Όπου να 'ναι θα επιστρέψουν» πήρε για απάντηση και συνέχισαν σιωπηλοί το πρωινό τους.

«Τι λέει το πρόγραμμα για σήμερα;» ρώτησε η Μαρία στρέφοντας αλλού το ενδιαφέρον της παρέας της.

«Περιμένουμε τους Αργυρίου και τον Νίκο και εξορμούμε» απάντησε ο Άλκης.

«Να πάω να ρίξω κάτι επάνω μου κι έφθασα» είπε η Μαρία κι έφυγε βιαστική για το δωμάτιό τους.

Ευχάριστα αιφνιδιασμένος ο Οδυσσέας την είδε με­τά από λίγη ώρα να επιστρέφει χαμογελαστή φορώ­ντας το καινούργιο μπουφάν που της είχε αγοράσει.

326

Page 325: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Με γεια, με γεια» φώναξε η Δάφνη χτυπώντας παλαμάκια.

«Με γεια» επανέλαβε αυτόματα εν χορώ και η υπό­λοιπη παρέα για να μην υστερήσει, χωρίς να καταλα­βαίνει τον ιδιαίτερο ενθουσιασμό της Δάφνης. «Ευχαρι­στώ» απάντησε η Μαρία ρίχνοντας μια λοξή ματιά στον Οδυσσέα για να δει την αντίδρασή του. Εκείνος έλαμπε μ' ένα χαμόγελο που έφθανε μέχρι τα αυτιά του.

Κατέφθασαν κάποια στιγμή ο Νίκος με την Μαρί­να και τους ανήγγειλαν ότι το βράδυ ήταν όλοι τους καλεσμένοι στους οικοδεσπότες τους στο Καπέσοβο. Εκεί θα γνώριζαν τι θα πει ηπειρώτικη φιλοξενία.

Η ημέρα ξεκίνησε με μια επίσκεψη στο σπίτι του Άλκη και της Έρσης για μια επιθεώρηση της προόδου των εργασιών. «Το γεφύρι της Άρτας» γκρίνιαξε η Έρση αποδοκιμάζοντας για άλλη μια φορά την επιθυ­μία του Άλκη να αναστηλώσει το ερείπιο του παππού του. Με μια μεγάλη βόλτα στα βουνά των Ζαγορίων αποφάσισαν στη συνέχεια να περάσουν τη μέρα τους. Ο Νίκος τηλεφώνησε σε δυο χωριά για να μάθει αν οι δρόμοι ήταν ανοιχτοί από το χιόνι. Ο Οδυσσέας και η Μαρία εγκατέλειψαν το αυτοκίνητό τους και όλοι μοι­ράστηκαν στα δύο μεγαλύτερα αμάξια. Οι Αργυρίου στο αμάξι του Νίκου. Οι Πολίτηδες στο αμάξι του Άλκη. Ο Νάσος έδειξε δειλά την πρόθεσή του να στρι­μωχτεί δίπλα στη Δάφνη, όμως δίχως επιτυχία.

Λίγο πριν αναχωρήσουν, ο Νίκος τους υποσχέθηκε

327

Page 326: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

την πιο όμορφη διαδρομή της Ελλάδας. Τσεπέλοβο, Πάδες, Βρυσοχώρι. Ξεκίνησαν με όρεξη και μεγάλες προσδοκίες να κατακτήσουνε την Τύμφη. Ένα κοπάδι από ξένοιαστες στρουμπουλές αγελάδες τους έκοψε το δρόμο. Αμέριμνες δίχως συνοδό συνέχισαν τον δρόμο τους σίγουρες για τον προορισμό τους. Μια αλεπού πετάχτηκε από το πλάι τους και το 'βαλε στα πόδια. Πιο κάτω ένας λαγός χοροπηδούσε κατά μήκος του δρόμου. «Ένα ζαρκάδι» φώναξε ξαφνικά η Δάφνη. Κάτι πρόλαβαν να διακρίνουν και οι άλλοι, όμως δεν ήταν σίγουροι ότι ήταν ζαρκάδι.

Κατηφορίζοντας μια πλαγιά διέκριναν χαμηλά σ' ένα σταυροδρόμι της στενής κοιλάδας κάμποσα αυτοκί­νητα σταματημένα. Περιτριγυρισμένα από κόσμο δεν ήταν εύκολο να μαντέψουν τι είχε συμβεί. Ο Νίκος που προπορευόταν έβγαλε το χέρι του και έκανε νόημα στον Άλκη που ακολουθούσε, προαναγγέλλοντας την έκτακτη στάση στη διαδρομή τους. Όσο πλησίαζαν άρχισαν να διακρίνουν όλο και περισσότερο τη συνά­θροιση που είχε τραβήξει την προσοχή τους. Πέντε εντυπωσιακά αυτοκίνητα 4Χ4 μεγάλου κυβισμού, τρία από αυτά σε χρώμα χακί, και καμιά δεκαριά άνδρες ντυμένοι με στολή εκστρατείας, σαν ρέηντζερς από κάποιο αμερικανικό φιλμ βγαλμένοι, με καραμπίνες στον ώμο ή στο χέρι. Κάμποσα σκυλιά έτρεχαν ανή­συχα πέρα δώθε.

«Να δεις που θα έγινε κάποιο ατύχημα» προσπά-

328

Page 327: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

θησε να μαντέψει η Έρση «και περιμένουνε τις πρώ­τες βοήθειες».

«Δεν μου φαίνεται» παρατήρησε ο Οδυσσέας. «Μάλλον η συνοριοφυλακή θα είναι. Μπορεί να έχουν πιάσει τίποτα λαθρομετανάστες».

Όσο πλησίαζαν τα πράγματα ξεκαθάριζαν. Η παρέα τελούσε σε ευθυμία. Κάποιος μ' ένα μπουκάλι γέμιζε τα ποτήρια των άλλων. Ένας κοντούλης δυο βήματα πιο πέρα με την πλάτη στραμμένη προς την κομπανία, την καραμπίνα στον αριστερό του ώμο, ουρούσε τρα­γουδώντας, ένας άλλος κρατώντας ένα σάντουιτς στα δόντια είχε λύσει την καραμπίνα του και κάτι κοίταζε μέσα στην κάννη της κρατώντας την σαν τηλεσκόπιο. Κάποιος τους φωτογράφιζε αλλάζοντας διαδοχικά οπτική γωνία.

Χρειάστηκε να τους πλησιάσουν, να κόψουν ταχύ­τητα για να δούνε το πραγματικό θέαμα σε όλο του το μεγαλείο. Αμέτρητες οι καραμπίνες, άλλες στα χέ­ρια τους άλλες όρθιες προσεχτικά εδώ κι εκεί τοποθε­τημένες. Αμέτρητα τα πτώματα τετράποδων και δί­ποδων θηραμάτων στοιβαγμένα στα καπό των αυτοκί­νητων. Το αίμα κάποιων είχε στάξει στο χιόνι. Στα­μάτησαν τα αυτοκίνητά τους σε μικρή απόσταση περι­μένοντας να ολοκληρώσουν οι κυνηγοί τη φωτογραφι­κή απαθανάτιση των ανδραγαθημάτων τους μπροστά στα τρόπαιά τους.

«Θεέ μου, φρίκη, φρίκη» μονολογούσε η Μαρία.

329

Page 328: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Κατηφείς παρακολουθούσαν οι υπόλοιποι το θέαμα. Ο Νίκος άνοιξε την πόρτα του αυτοκινήτου του, βγή­κε και πλησίασε την ομήγυρη των κυνηγών. Τον κα­λημέρισαν χαμογελώντας.

«Νομίσαμε ότι κάτι είχατε πάθει και σταματήσαμε μήπως χρειαζόσασταν βοήθεια» είπε και συμπλήρωσε κοιτώντας τα θηράματα «αλλά απ' ό,τι βλέπω άλλοι την πάθαν».

«Ακριβώς, φίλε μου» του απάντησε ο πιο κοντινός του και τον χτύπησε εγκάρδια στην πλάτη. «Κοίτα εδώ, μη μου πεις, έχεις δει συχνά τέτοια σοδειά;»

«Όχι, σίγουρα όχι» ψέλλισε ο Νίκος. «Να, πάρε για την παρέα σου, να πιείτε κι ένα

στην υγειά μας» συνέχισε ο υπερήφανος κυνηγός αρ­πάζοντας έναν λαγό απ' το καπό του αυτοκινήτου.

«Όχι, ευχαριστώ» αντέδρασε απότομα ο Νίκος, κάνοντας ένα βήμα προς τα πίσω και υψώνοντας τα χέρια του σαν να ήθελε να προστατευθεί απ' το κακό που τον απειλούσε.

«Πάρτε το, έχουμε τόσα, να τρώμε ένα μήνα εμείς κι οι οικογένειές μας».

«Όχι, σας ευχαριστώ... να τα χαρείτε!» απάντησε στυφά, τους γύρισε την πλάτη και μπήκε στο αυτοκί­νητό του.

Κι ενώ τα δυο αυτοκίνητα της παρέας μανούβραραν για να επιστρέψουν στον προορισμό τους, η Μαρία δεν άντεξε. Κατέβασε το τζάμι της και τους φώναξε:

330

Page 329: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Και του χρόνου τα υπόλοιπα! Κι αν δεν υπάρχουν, έστω κάποιον λαθρομετανάστη!»

«Μπράβο, Μαρία» αναφώνησε ενθουσιασμένη η Δάφνη.

Έφυγαν με μαυρισμένη την καρδιά υπό τα συνο­φρυωμένα βλέμματα των κυνηγών, που κάποιοι τολ­μούσαν ν' αμφισβητήσουν τα ανδραγαθήματα και τη διασκέδασή τους.

Προσπάθησαν να ξεχάσουν το δυσάρεστο συναπά­ντημά τους και να αφοσιωθούν στο θέαμα που τους προσέφεραν οι βουνοσειρές, οι απότομες βουνοπλα­γιές, το χιονισμένο τοπίο με τα έλατα και τα νερά που κάθε τόσο σε ορμητικά ρυάκια συναντούσαν. Ο Άλκης οδηγούσε και σχολίαζε ασταμάτητα τη διαδρο­μή, διηγόταν ιστορίες για τη δρυ, τον κέδρο, την κρανιά, αλλά και την ακριβοθώρητη πανίδα. Η Έρση σαν δεύτερο βιολί ακολουθούσε με παρατηρήσεις. «Κοίταξε μπροστά σου και μη μιλάς», «σταμάτα να καπνίζεις, εχθές έφαγες τόσα λίπη», «οδήγα και με τα δύο χέρια στο τιμόνι», «πρόσεχε, έρχεται πίσω από τη στροφή αμάξι». Ό,τι της ερχόταν στο μυαλό για να τον εκνευρίσει.

Ο Οδυσσέας έφερε μια δυο φορές φευγαλέα τη Ρά-νια στο μυαλό του, όμως την απόδιωξε σχεδόν αμέ­σως. Δεν είχε διάθεση να χαθεί και πάλι στη γοητεία της, να αναπολήσει την αποπλανητική συντροφιά της. Μετά από μία διαδρομή που αντάμειψε όλων τις

331

Page 330: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

προσδοκίες κι ένα απλό αλλά γενναιόδωρο σπιτικό γεύμα στο Βρυσοχώρι, κατηφόρισαν τις κορδέλες του βουνού και βγήκαν στην Κόνιτσα. Από εκεί επέστρε­ψαν στους Κήπους. Αποτραβήχτηκαν στα δωμάτιά τους να ξεκουραστούν και να ετοιμαστούν για τη βρα­δινή έξοδό τους στο Καπέσοβο.

Ο Οδυσσέας και η Μαρία έπεσαν στο κρεβάτι τους εξαντλημένοι από την περιπλάνηση και το οξυγόνο. Αρκέστηκαν να κάνουν με δύο λόγια απολογισμό της μέρας τους και να συμφωνήσουν ότι και μόνο για εκείνη τη διαδρομή άξιζε το τριήμερό τους. Χαλάρω­σαν, σιώπησαν και ο Οδυσσέας με μια σχεδόν αυτό­ματη κίνηση έβαλε ένα cd να συντροφεύσει την απο­γευματινή ανάπαυλά τους. Μόλις ήχησε η γλυκιά φωνή του Αντρέα Σολλ σε μια άρια του Χαίντελ, λες και τον έτρωγε από ώρα ο καημός του, σχολίασε προς τη μισοκοιμισμένη Μαρία.

«Καλή χρυσή και άγια η Έρση, αλλά τον έχει πρήξει».

Η Μαρία μετά από μια μικρή παύση μισάνοιξε τα μάτια της και απάντησε:

«Ίσως μια Έρση χρειαζόσουν και όχι εμένα». Ο Οδυσσέας έβγαλε έναν μικρό καγχασμό και

ανταπάντησε. «Είναι τόσο απλό. Η σχέση μας δεν θα είχε αντέ­

ξει. Δεν έχω τις αντοχές του Άλκη. Θα είχαμε προ πολλού χωρίσει». Σκέφτηκε για λίγο την αιχμή της

332

Page 331: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

και συνέχισε: «Δηλαδή τι εννοείς; Ότι σου είμαι ένα τέτοιο βάρος που για τιμωρία μου θα έπρεπε να είχα μια Έρση για γυναίκα;»

«Σε αγαπάω, βλάκα, μα κάτι έχεις πάθει και δεν το καταλαβαίνεις. Βάρος δεν είσαι, αλλά... τέλος πά­ντων» αναδιπλώθηκε η Μαρία και δεν θέλησε να συ­νεχίσει. Ο Οδυσσέας επανέλαβε μεγαλόφωνα:

«Αλλά... αλλά... αλλά...» και σιώπησε κι εκείνος. Αναστέναξε. Δεν τον χωρούσε ο τόπος. Σηκώθηκε από το κρεβάτι του και στριμώχτηκε στο φαρδύ περβάζι του παραθύρου. Κοίταξε αδιάφορα το καλντερίμι κι αλλού έτρεχε ο νους του. Αναρωτιόταν και πάλι μέσα σε λίγες μέρες για τη σχέση τους, για όσα του διέφευ­γαν, προβληματιζόταν για μια ίσως ανακριβή, μπορεί και εντελώς στρεβλή, εικόνα που είχε για το τι συνέ­βαινε ανάμεσά τους. Δεν θέλησε να τα αποδώσει όλα στην κλιμακτήριο της Μαρίας, αν και θα ήταν μια κά­ποια ερμηνεία. Όπως και δεν ήθελε να συμβιβαστεί με το συμπέρασμα στο οποίο είχε καταλήξει προ ημερών ότι θα έπρεπε να το πάρει απόφαση. Ότι έτσι είχαν τα πράγματα αναπόφευκτα με τη φθορά του χρόνου. «Λί­γο περισσότερη προσοχή» ψέλλισε τη φράση που μέρα με την ημέρα από έγνοια γινόταν εφιάλτης. Ξεφυσώ­ντας πήγε να αλλάξει το cd που μόλις είχε τελειώσει.

Με την άκρη του ματιού του πήρε τη Μαρία που είχε γυρίσει στο πλάι και άφηνε άθελά της ακάλυπτο τον ώμο. Κάθισε στην άκρη του κρεβατιού του κι

333

Page 332: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

απόμεινε να την παρατηρεί. Το σχήμα του σώματός της σαν ένα ζ, η στάση του εμβρύου, η συνηθισμένη σταθερή της στάση στο κρεβάτι. Την κοίταζε όπως κοιμόταν κι ένιωθε τόσο τρυφερά απέναντι της. Τρυ­φερά και μ' έναν κόμπο παραπόνου στο λαιμό. Αισθα­νόταν την ανάγκη να την πλησιάσει, τη διάθεση να κάνει και ο ίδιος το κορμί του ένα ζ. Ένα ζ και να χουχουλιάσει δίπλα της παράλληλα προς το δικό της, να κολλήσει επάνω της, να νιώσει τη ζεστασιά του σώματός της. Ήθελε να σύρει το χέρι του κάτω από τον αγκώνα της, να το φωλιάσει γύρω από το στήθος της και να της ψιθυρίσει: «Μαρία, κοιμάσαι;» Έτσι όπως της ψιθύριζε ακόμη μόλις πριν μερικά χρόνια. Με τα χείλη να χαϊδεύουν τον λαιμό της και τα λό­για τους βοστρύχους της, προτού την αγκαλιάσει με δύναμη και πάθος.

Το ήθελε τόσο πολύ, όμως τα πόδια του βαριά, ασή­κωτα, σαν καρφωμένα στις σανίδες, δεν τον άφηναν να προχωρήσει. Το ήθελε αλλά δεν είχε το κουράγιο, έτσι αποθαρρυμένος που αισθανόταν, να το αποτολμήσει.

«Τι ακούμε;» ακούστηκε η φωνή της Μαρίας μαχ-μουρλίδικα, μισοπνιγμένη πάνω στο μαξιλάρι.

«Σετσίλια Μπαρτόλι» απάντησε χαμηλόφωνα ο Οδυσσέας, σαν ν' απαντούσε στον εαυτό του.

«Χιονίζει;» τον ρώτησε μετά από λίγο δίχως να κουνηθεί από τη θέση της.

«Ναι, χιονίζει» της αποκρίθηκε, χωρίς να κάνει τον

334

Page 333: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

κόπο να σηκώσει το κεφάλι του και να κοιτάξει έξω. Άρχισαν κάποτε να ετοιμάζονται για τη βραδινή

έξοδό τους. Η Μαρία έδειχνε ξεκούραστη, ευδιάθετη μετά από ένα ντους που την είχε βοηθήσει να πάρει δυ­νάμεις, αφού όπως ομολόγησε δεν είχε καταφέρει να την πάρει ο ύπνος παρά τις προσπάθειές της. Ο Οδυσ­σέας πηγαινοερχόταν άσκοπα στο δωμάτιο από τη μια γωνιά στην άλλη. Δεν είχε καμιά διάθεση να τρέχουνε βραδιάτικα σε άλλο χωριό μετά από μια τέτοια μέρα. Έτσι τουλάχιστον δικαιολογήθηκε στη Μαρία, που τον παρότρυνε να βιαστεί για να πιει και έναν καφέ στη σάλα του ξενώνα πριν ξεκινήσουν. Σύρθηκε δύσθυμα στο μπάνιο για να ξυριστεί σαν να πήγαινε σε κατανα­γκαστικά έργα.

Καθώς στεκόταν μπροστά στον καθρέφτη με το ξυ­ράφι στο χέρι, μη ξέροντας από ποιο μάγουλο να αρ­χίσει, η ματιά του πήρε πίσω από την πλάτη του τη Μαρία που κοιταζόταν στον καθρέφτη και φτιαχνό­ταν. Για την ακρίβεια προσπαθούσε να φορέσει ένα ζευγάρι μικρά διακριτικά σκουλαρικάκια. Ένα ζευγά­ρι σκουλαρίκια που για πρώτη φορά τα έβλεπε επάνω της. Πρώτη φορά, και γι ' αυτό ήταν σίγουρος.

«Με γεια τα σκουλαρίκια», της είπε περιμένοντας κάποιο σχόλιό της.

«Σ' ευχαριστώ», απάντησε μονολεκτικά εκείνη. «Πότε τα πήρες», συνέχισε με έκδηλο ενδιαφέρον ο

Οδυσσέας.

335

Page 334: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Δεν τα πήρα. Είναι ένα από τα πρωτοχρονιάτικα μας δώρα...»

«Α, ωραία... από ποιον;» επέμεινε εκείνος προ­σπαθώντας να κρατήσει τον τόνο του στο επίπεδο του εύλογου ενδιαφέροντος.

Η Μαρία σιώπησε για μια στιγμή. Ένιωσε την ερώτησή του περισσότερο σαν ανάκριση, σαν απειλή, όμως δεν δίστασε.

«Από τον Μιχάλη». Ο Οδυσσέας με την πρώτη ξυραφιά κόπηκε στο πι­

γούνι, το αίμα κοκκίνισε τους αφρούς γύρω από το λαι­μό του. Χρειάστηκε να βάλουν καπνό κι ένα τσιρότο για να συνεφέρουν το απρόσμενο τραύμα. Ωστόσο ένα άλλο αίμα πιο δυνατό δεν ήταν σε θέση να το ελέγξει. Χτυπούσε με δύναμη, με επιμονή τα μηνίγγια, σφυρο­κοπούσε το κεφάλι του. Ένιωθε τους σφυγμούς στον λαιμό να του πιέζουν το λαρύγγι. Από πού ως πού ο Μιχάλης ένα τέτοιο δώρο και μάλιστα ακριβό, απ' όσο ο ίδιος μπορούσε να διακρίνει ότι εκείνα τα απλά φυλ-λαράκια ήταν από ατόφιο χρυσό περίτεχνα δουλεμένα.

«Ευτυχώς που αυτά συνδυάζονται με όσα έχεις για τη βραδινή έξοδό μας στα βουνά, ενώ εγώ με το δικό μου γούστο σε είχα τόσο δυσκολέψει την παραμονή της Πρωτοχρονιάς» παρατήρησε ο Οδυσσέας συγκρα­τώντας με δυσκολία την οργή του και συνέχισε: «Και βέβαια, αφού δεν σου έκαναν για την Πρωτοχρονιά, πώς να σου κάνουν για τα Θεοφάνια».

336

Page 335: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

«Μην αρχίζεις πάλι, να χαρείς. Δεν σου πάει η χολή μήτε καν η ειρωνεία. Δηλαδή τι θα 'θελες, να μη δεχθώ ένα πρωτοχρονιάτικο δώρο ή μήπως να τα φοράω σαν παράνομη κρυφά από σένα; Τι παιδιάστι­κα πράγματα είναι αυτά;» αντέδρασε η Μαρία υψώ­νοντας τη φωνή της. «Δεν σε αναγνωρίζω».

«Ούτε εγώ εσένα» της ανταπόδωσε κοφτά εκείνος. Μουτρωμένοι, εκνευρισμένοι, σε μια ατμόσφαιρα

υπερέντασης που από στιγμή σε στιγμή μπορούσε να οδηγήσει σε νέα έκρηξη, συνέχιζαν την προετοιμασία τους. Χωρίς να ξαναμιλήσουν βγήκαν κάποτε από το δωμάτιο βροντώντας πίσω τους την πόρτα. Κατέβη­καν στη σάλα και κάθισαν σ' ένα τραπέζι ο ένας πλάι λοξά στον άλλο για να μην ανταμώνουν οι ματιές τους. Αμίλητοι ήπιαν αυτός το τσάι του εκείνη τον καφέ της. Η Μαρία μάλιστα δεν άντεξε κι απ' τον εκνευρισμό της πήρε ένα από τα πουράκια του. Στην πρώτη ρουφηξιά της κόντεψε να πνιγεί και το παρά­τησε αμέσως. Ως από μηχανής θεός φάνηκε χαμογε­λαστός ο Άλκης.

«Τι μούτρα είναι αυτά; Πέσανε τα καράβια έξω;» «Τίποτα το σπουδαίο» απάντησε η Μαρία προσπα­

θώντας να του χαμογελάσει. «Τίποτα το σπουδαίο;» επανέλαβε μεγαλόφωνα

καγχάζοντας ο Οδυσσέας. Όμως ντράπηκε να δώσει εξηγήσεις. Εκείνη τη στιγμή ενέσκηψε η Δάφνη, κάθι­σε κολλητά δίπλα στον Οδυσσέα και έβαλε τελεία στη

337

Page 336: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

NIKΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

συζήτηση με τη φράση: «Σας είπα πόσο αξιαγάπητοι είστε κι οι δυο σας; Να ρωτήσετε τον Άλκη τι του έλεγα τόση ώρα».

Μπροστά στον ξενώνα μοιράστηκε η παρέα στα δυο αυτοκίνητα. Ο Οδυσσέας έβαλε στη χούφτα της Μαρίας τα κλειδιά του αυτοκινήτου δηλώνοντας: «Εγώ θα πάω με τον Άλκη». Χωρίς να περιμένει τη γνώμη της προπορεύτηκε και μπήκε στο πίσω κάθισμα του αμαξιού του. Οι Αργυρίου προτίμησαν βραδιάτικα να πάνε στο αμάξι της Μαρίας, δίχως να αντιληφθούν την ένταση που υπήρχε μεταξύ τους. Μήτε την απο­γοήτευση του Νάσου που πόνταρε να συνταξιδέψει με τη Δάφνη και μετά την απροσδόκητη απόφαση του Οδυσσέα αναγκάστηκε να συμμορφωθεί ακολουθώντας τους γονείς του. Πριν βάλει τη μηχανή μπροστά ο Άλκης, τηλεφώνησε στον Νίκο ότι ξεκινούν.

Στην είσοδο του Καπέσοβου μπροστά στο εμβλη­ματικό εκκλησάκι περίμενε ο Νίκος κουρνιασμένος στο αυτοκίνητο και με αναμμένα τα φώτα, ώστε να μπορέσουν οι επισκέπτες από μακριά να βρουν εύκολα τον δρόμο. Το φως του φεγγαριού, το χιόνι που το αντανακλούσε, φώτιζαν το χωριό σαν να 'ταν σκηνικό παραμυθένιο και βοηθούσε τους νυχτερινούς επισκέ­πτες στα βήματά τους.

Ένα εντυπωσιακό τριώροφο αρχοντόσπιτο με ευλα­βική προσήλωση στην παράδοση διατηρημένο τους υπο­δέχτηκε πρώτο. Πίσω από την επιβλητική εξώθυρα,

338

Page 337: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τους έσφιξαν με ζέση τα χέρια οι οικοδεσπότες, τους κέρδισαν αυτοστιγμεί με τη γλυκιά ματιά τους. Ο Αλέ­ξης, δικηγόρος στα Γιάννενα, η γυναίκα του η Χάρις, μια φινετσάτη κυρία που επάξια έφερε το όνομά της. Στο ανώι στην ευρύχωρη κρεβάτα τους περίμεναν ήδη και οι άλλοι Καπεσοβίτες. Όλοι τους πια μόνιμοι κά­τοικοι Ιωαννίνων που ανέβαιναν τα Σαββατοκύριακα στα πατρικά τους σπίτια. Εκπαιδευτικοί οι περισσότε­ροι ανάμεσά τους. Η διατήρηση της παραδοσιακής κρε-βάτας με τους πάγκους σε σχήμα πι πλαισιώνοντας το φουντωμένο τζάκι επέβαλλε και πώς να καθίσουν γύρω του. Άφηνε έτσι τον κεντρικό χώρο ελεύθερο, επιτρέπο­ντας σε όλους να βλέπουν και να μπορούν να απευθύνο­νται σε όλους. Ο Οδυσσέας αν και περίμενε τόσο καιρό να βρει την ευκαιρία να μιλήσει με τον Νίκο, δεν ενδια­φέρθηκε να καθίσει δίπλα του. Παραιτήθηκε από την επιθυμία του και κάθισε τυχαία όπου βρήκε.

Οι Αθηναίοι στύλωσαν τα μάτια τους στον πανύψη­λο ανάγλυφο μπουχαρέ πάνω από το τζάκι κι άφησαν το θαυμασμό τους να εκφραστεί όχι μόνο για εκείνον, αλλά και για το ξυλόγλυπτο ταβάνι με τη γαλλική μαντεμένια λάμπα και την οπαλίνα της που κρέμο­νταν κάτω από τη ροζέτα, τις μεσάντρες και τα με-ντρελίκια, τις κασέλες, τα λεπτοδουλεμένα σινιά, τους σοφράδες, το μπρούντζινο αστραφτερό μαγκάλι.

Άρχισαν να καταφτάνουν τα ελέη του θεού και όλα τα μυστικά της ηπειρώτικης μαγειρικής που οι Αθηναίοι

339

Page 338: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τόσο αγνοούσαν. Άρχισε να ρέει το γερό ρακί κι ο οίνος. «Υγεία και καλό καζάντιο» ύψωσε το ποτήρι του ο

οικοδεσπότης ευχόμενος στους φιλοξενούμενους του με την παραδοσιακή ευχή των Καπεσοβιτων. Τρώγοντας και συνομιλώντας, με κάποια χωρατά διακριτικά του οικοδεσπότη για τις ανθρώπινες πτυχές των φίλων του από τα Γιάννενα, κυλούσε η βραδιά, έκανε γρή­γορα τους άγνωστους μεταξύ τους οικείους' μια συ­ντροφιά λες και γνωριζόντουσαν από χρόνια.

Αφού είχαν αδειάσει με βουλιμία πιάτα και πιατέ­λες, κάποιος απ' τους Γιαννιώτες ύψωσε τον τόνο της φωνής του κι απευθυνόμενος στον Νίκο τον ρώτησε για τις πολιτικές εξελίξεις, αφήνοντας συγχρόνως κάποια αιχμή για καθυστερήσεις σε πολιτικές σημαντικές για τον απλό πολίτη, που θα 'πρεπε να γίνουν προτεραιό­τητα της κυβέρνησης, αν κέρδιζε τις εκλογές και την επόμενη τετραετία. Ο Νίκος υπερασπίστηκε τα πε­πραγμένα της κυβέρνησης με διάθεση να απαντήσει, να εξηγήσει τις δυσκολίες που έχει ένα εγχείρημα που δεν θέλει απλώς να διαχειριστεί την εξουσία, αλλά να αλ­λάξει τον πυρήνα του τρόπου λειτουργίας και προκοπής της κοινωνίας. Προσπαθούσε να πείσει παρά να απολο­γηθεί. Πίστευε σ' αυτά που έλεγε και απέπνεε αισιοδο­ξία για τις δυνατότητες της κοινωνίας.

Αντίθετα, όταν ο Άλκης πήρε τον λόγο, δεν έδειξε την ίδια αισιοδοξία για τις διαθέσεις της. Περιέγραψε πώς διαψεύστηκαν στην Ελλάδα τόσες γενιές, τόσα ρεύ-

340

Page 339: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ματα σκέψης στον αιώνα που μόλις είχε φύγει. Η αρι­στερά μέσα από ήττες και εγγενείς αδυναμίες δεν είχε καταφέρει να προωθήσει τον σοσιαλιστικό μετασχηματι­σμό όπως τον οραματιζόταν. Οι φιλελεύθεροι αστοί δεν είχαν καταφέρει απ' τη μεριά τους να εγκαταστήσουν μια πραγματική αστική δημοκρατία, συμπαρασύροντας και τους υπόλοιπους αστούς σε όραμα κοινωνίας που απελευθέρωνε δημιουργικές δυνάμεις. Κι όταν αποκα­ταστάθηκε μετά τη χούντα η δημοκρατία, έβλεπες κι ακόμη βλέπεις παντού τις αγκυλώσεις, τα βαρίδια. Και κατέληξε υψώνοντας τον τόνο της φωνής του:

«Βλέπεις τους βολεμένους από το χθες να μην θέ­λουν τίποτα ν' αλλάξει. Βλέπεις τους στερημένους να δυσπιστούν καχύποπτοι μήπως διαψευστούν την επο­μένη ημέρα και πάλι. Βλέπεις τόσους και τόσους ν' αγωνιούν ανασφαλείς, αν θα καταφέρουν να προσαρ­μοστούν στις αλλαγές που με ταχύτητα διαδέχονται σήμερα η μια την άλλη. Βρίσκεσαι τέλος αντιμέτωπος με κάθε λογής νοοτροπίες που αντιδρούν, που δεν αφήνουν να ξεφύγουμε από ό,τι μας κρατάει πίσω, χαμηλά, δίχως μια οραματική ελπίδα. Τι να σου κά­νει η πολιτική ηγεσία, όταν αρνείται να ακολουθήσει η μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας».

Ο Αλέξης θέλησε ν' ανταπαντήσει υπερασπιζόμενος τις αναμονές και τις προσδοκίες της κοινωνίας που παρ' όλα αυτά θα στήριζαν τις τολμηρές πρωτοβου­λίες της κυβέρνησης.

341

Page 340: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ο Άλκης ήταν κατηγορηματικός: «Οι φωτισμένες μειοψηφίες είτε φιλελεύθερων αστών είτε προοδευτι­κών αριστερών που νοιάζονται και αγωνιούν όσο και αν αθροίζουν μια αναγκαία κινητήρια δύναμη από μό­νες τους δεν αρκούνε. Ας το παραδεχθούμε. Ίσως τα πράγματα αλλάξουν όσο περνούν τα χρόνια».

Υπογραμμίζοντας με έμφαση, σχεδόν με πάθος, την τελευταία αποστροφή του έσπειρε την κατήφεια σε Αθηναίους και Γιαννιώτες. Κανείς δεν έδειχνε διάθεση κάτι να προσθέσει. Μπροστά σ' εκείνη τη βαριά σιωπή ο Άλκης ένιωσε άβολα, θέλησε να κάνει κάτι. Στρά­φηκε στον Οδυσσέα και τον κάλεσε να βοηθήσει.

«Εσύ Οδυσσέα, τι λες;» Όμως απάντηση δεν πήρε. Γερμένος, βουλιαγμένος στις μαξιλάρες με τα πόδια του να φεύγουν άκομψα μπροστά του, σαν να 'ταν με­θυσμένος που μόλις είχε καταρρεύσει, ο Οδυσσέας χά­ζευε τις φλόγες του τζακιού που τρεμόπαιζαν. Περιορί­στηκε απλώς να κουνήσει το κεφάλι του από ευγένεια, δείχνοντας σκεφτικός ή υπονοώντας ότι συμφωνούσε.

Τη σιωπή του διέκοψε ένα εκνευρισμένο τριλιλί από κινητό τηλέφωνο που με ένταση αισθητή καλούσε. Η ομήγυρη κοιτάχτηκε βιαστικά δεξιά κι αριστερά για να εντοπίσει τον ανεπιθύμητο εισβολέα. Δεν δυσκολεύτη­καν. Η Μαρία ήδη ψαχούλευε στην τσάντα της και χαμογελώντας κάπως αμήχανα, ψιθυρίζοντας ένα συγ­γνώμη, σηκώθηκε από τη θέση της και βγήκε από τη σάλα. Ο Οδυσσέας έπιασε μάλιστα κάποια βλέμματα

342

Page 341: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

να την παρακολουθούν κι ύστερα να στρέφονται για μια στιγμή φευγαλέα προς τον ίδιο. Κοίταξε το ρολόι του. Περασμένες έντεκα. Έφερε το χέρι του στο μέτω­πο κι άρχισε να το σέρνει στο πρόσωπο, να τρίβει τα μάτια του κάτω από τα γυαλιά, να χουφτιάζει το πι­γούνι του σαν να 'θελε να απομακρύνει κάτι αδιόρατο που πάνω του είχε κολλήσει. Κοίταξε προς την κατεύ­θυνση απ' όπου περίμενε τη Μαρία να επιστρέψει.

Ο διπλανός του, καθηγητής Λυκείου στα Γιάννενα, έγειρε προς το μέρος του και προσπαθώντας να μα­ντέψει ρώτησε, «Παιδιά ή γονείς;».

Ο Οδυσσέας ένιωσε αμήχανα και ψέλλισε, «Ποιος ξέρει...» Τα λεπτά περνούσαν σαν να 'ταν ώρες κι η Μαρία δεν εμφανιζόταν. Η συζήτηση είχε στραφεί από έναν καθηγητή του πανεπιστημίου των Ιωαννίνων γύ­ρω από το κίνημα του Διαφωτισμού και την αναπό­σπαστη έννοια της διακινδύνευσης στην ιδεολογία του και στις πρακτικές εφαρμογής του. Ο Οδυσσέας ενδια­φερόταν για τη συζήτηση, τουλάχιστον να την παρακο­λουθήσει, όμως δεν μπορούσε να συγκεντρωθεί σ' αυτά που συζητούσαν. Η Μαρία αργούσε, αφόρητα αργού­σε. Κι όταν την είδε κάποτε να επιστρέφει, στύλωσε τα μάτια του στο πρόσωπό της, περιμένοντας να ανταλ-λάξουν ένα βλέμμα συνεννόησης, ένα νεύμα καθησυχα­

στικό, μια κουβέντα αν κάτι σοβαρό είχε προκύψει.

Η Μαρία διέσχισε τη σάλα όσο πιο διακριτικά μπο­ρούσε και κάθισε στη θέση της. Απέφυγε να του ρίξει

343

Page 342: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ένα βλέμμα. Διόρθωσε μάλιστα ελαφρά τη στάση της έτσι όπως καθόταν, ώστε να μην μπορεί ο Οδυσσέας να της κάνει διακριτικά κάποιο νεύμα.

Αποκαμωμένος είδε την Έρση να την πλησιάζει, να ανταλλάσσουν δυο κουβέντες, τη Μαρία με μια χειρο­νομία να την καθησυχάζει. Δεν χρειαζόταν πολλή σκέ­ψη. Αβίαστα σχεδόν έβγαλε τα συμπεράσματά του και σαρκάζοντας αποφάνθηκε: Η χάρη του κυρίου Μιχάλη μας εν Ζαγορίω.

Η βραδιά καλά κρατούσε, όταν η Δάφνη ένιωσε κάποια στιγμή να ασφυκτιά. Δεν ήξερε τι της έφται­γε. Η απίστευτη ποσότητα των μεζέδων που παρά τις συνήθειες της είχε καταναλώσει, η ζέστη από το τζά­κι, μια κι είχε δίπλα του κουρνιάσει, η συζήτηση που κατά τη γνώμη της είχε ενδιαφέρον για τους ειδικούς κι η ίδια δεν ανήκε ανάμεσά τους; Στην πρώτη παύ­ση, στην πρώτη ευκαιρία, σηκώθηκε από τη θέση της και ρώτησε μεγαλόφωνα απευθυνόμενη στον οικοδε­σπότη που βρισκόταν στην άλλη άκρη της σάλας.

«Κύριε Αλέξη, μπορώ να κάνω μια βόλτα να δω το τόσο ωραίο σπίτι σας;»

«Μετά χαράς» απάντησε ο οικοδεσπότης και ύψω­σε τα χέρια του σαν να προσκαλούσε όποιον είχε εν­διαφέρον να ακολουθήσει. Σηκώθηκαν ευθύς όλοι οι Αθηναίοι.

Στην αυθόρμητη εκείνη περιήγηση μέσα στο αρχο­ντικό ο Άλκης άδραξε την ευκαιρία και άρπαξε τον

344

Page 343: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Οδυσσέα από το χέρι. Εκείνος αφέθηκε να συρθεί σ' έναν μικρό οντά που βρήκε ο φίλος του μπροστά του. Ο Άλκης τον στρίμωξε σε μια γωνιά και τον ρώτησε χα­μηλόφωνα, όμως με ιδιαίτερη έμφαση στη φωνή του:

«Μα δεν μου λες, τι έχεις πάθει απόψε κι είσαι έτσι μουτρωμένος. Όλο το βράδυ δεν άνοιξες το στό­μα σου να πεις μία κουβέντα... Συμβαίνει κάτι σοβα­ρό που μου διαφεύγει;»

Ο Οδυσσέας σιωπούσε, απέφευγε να τον κοιτάξει κατά πρόσωπο. Κοιτούσε αδιάφορα προς το παραθύρι. Στο τέλος πήρε μια βαθιά ανάσα και του είπε:

«Θέλω να φύγω». «Ωραία, μην κάνεις έτσι, όπου να 'ναι θα φύγουμε

όλοι». «Δεν με κατάλαβες. Θέλω να φύγω. Να φύγω από

το πανεπιστήμιο, σου τα 'χω πει κι άλλη φορά, να μην τα ξαναλέω. Θέλω να φύγω». Κόμπιασε για μια στιγ­μή. «Ίσως και από τη Μαρία... Μην ταράζεσαι, δεν θα χρειαστεί να την παρηγορήσεις, υπάρχει άλλος που θα το κάνει καλύτερα από σένα». Και συνέχισε: «Θέ­λω να ξεφύγω από τη μέχρι τώρα ζωή μου για να ξε­κινήσω, για να προσπαθήσω να ξεκινήσω, έναν νέο κύ­κλο ζωής στην ίδια ή σε άλλη πόλη. Έτσι όπως το αποφάσιζαν οι πατριώτες σου οι Ζαγορίσιοι και πόσοι άλλοι εδώ και τόσους αιώνες. Να προσπαθήσω να χω­ρέσω μέσα σε μια ζωή δυο διαδοχικές ζωές. Αυτά σκε­φτόμουν όσο σας άκουγα να μιλάτε».

345

Page 344: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Ο Άλκης δεν στάθηκε στο υπαρξιακό του πρόβλημα, το είχε ξανακούσει πιο αναλυτικά και σε προηγούμενη συζήτηση τους. Συγκλονισμένος από την αναπάντεχη κουβέντα που είχε ξεστομίσει ο φίλος του ρώτησε:

«Τι είναι αυτά που λες για τη Μαρία;» και δεν δί­στασε να προχωρήσει. «Δε μου λες... μήπως υπάρχει άλλη γυναίκα στη μέση;»

«Σε βεβαιώνω πως όχι» απάντησε ξεφυσώντας ο Οδυσσέας και δίχως να αναφερθεί σε περιστατικά ή λεπτομέρειες αποκάλυψε ότι υπήρχε μια σχέση της Μαρίας με έναν συνάδελφό της που απλώς ο ίδιος δεν γνώριζε πόσο σοβαρή ήταν.

«Δεν είμαστε καλά» ψέλλισε ο Άλκης, «κι εκείνη τι λέει;»

«Ότι με αγαπάει κι ότι εγώ κάνω σαν παιδί, ότι πρόκειται για ένα αθώο φλερτ που ποτέ δεν προχω­ράει σε κάτι επιλήψιμο».

Ο Άλκης δεν χρειάστηκε να σκεφτεί πολύ. «Μου φαίνεται ότι σ' έχει βαρέσει το τσίπουρο και

λες βλακείες. Πάμε μέσα και θα μιλήσουμε και πά­λι... Αν είναι δυνατόν!!!» αναφώνησε και τον σκού­ντησε στον ώμο για να προχωρήσει.

Στον δρόμο της επιστροφής το ραδιόφωνο έπαιζε τραγούδια της Γαλάνη και της Αλεξίου. Ο Οδυσσέας κάνοντας συνειρμούς με όσα άκουγε από τις αισθαντι­κές φωνές τους ένιωσε έναν κόμπο στον λαιμό να ανε­βαίνει, να πιέζει, να τον πνίγει. Έτσι όπως όταν ήταν

346

Page 345: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

νέος εύκολα τον συνέπαιρναν τα συναισθήματά του. Ευτυχώς κανείς δεν αντιλήφθηκε τη φόρτισή του.

Επέστρεψαν στον ξενώνα κι ο Οδυσσέας κρατούσε ακόμη μέσα του μία ισχνή ελπίδα ότι η Μαρία θα εί­χε επιτέλους την ευκαιρία να αναφερθεί στο τηλεφώ­νημα και να διασκεδάσει τους φόβους του, τη βεβαιό­τητά του για το περιεχόμενό του. Ήλπιζε, γιατί η υπερηφάνεια του δεν του επέτρεπε να απαιτήσει εξη­γήσεις. Η Μαρία αναφέρθηκε στην όμορφη βραδιά που είχαν περάσει, στους συμπαθείς και αξιόλογους Γιαννιώτες που είχαν γνωρίσει, σε κάποιες στιχομυ-θίες με τους διπλανούς της, μια γοητευτική καθηγή­τρια μαθηματικών κι έναν πολυτάλαντο καθηγητή φι­λολογίας, όμως κουβέντα για την ταμπακιέρα.

Με δυσκολία να συγκρατήσει έναν κλαυσίγελο που είχε ανέβει στον λαιμό του ο Οδυσσέας την άκουγε και υπομειδιούσε. Γρήγορα έσβησε και η τελευταία του ελπίδα. Άναψε ένα πουράκι, κατέβασε δυο ρουφη-ξιές και το έσβησε αμέσως. Ένιωθε να του λείπει το οξυγόνο, να μην μπορεί να πάρει ανάσα. Αποφασισμέ­νος να μην μπει στο ρόλο του ανακριτή, να μην επα­ναλάβει σε παραλλαγή τη σκηνή που είχε διαδραματι­στεί στο μπάνιο λίγες ώρες πριν ανάμεσά τους, έπεσε στο κρεβάτι του και με μόνη επιθυμία τη φυγή τον πήρε αμέσως ο ύπνος.

347

Page 346: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Το άλλο πρωί ο Οδυσσέας προφασίστηκε δυσεντερία κι αρνήθηκε να ακολουθήσει την παρέα στο Μονοδέν-δρι, στο φαράγγι του Βίκου και σε μια βόλτα στα χω­ριά των Ζαγορίων που είχε σχεδιάσει ο Νίκος. Η Μαρία αποφάσισε να μην πάει ούτε εκείνη για να του κρατήσει συντροφιά. Χρειάστηκε η πίεση, η ασφυκτική πίεση του Οδυσσέα που λίγο έλειψε να της πει ότι δεν την ήθελε κοντά του και προτιμούσε να μείνει μόνος, μέχρι να την πείσει τελικά να πάει μαζί τους.

Πέρασε τη μέρα του ανάσκελα, ακούγοντας μουσική και κοιτώντας το ταβάνι. Βυθισμένος στους κόσμους του, στις σκέψεις του, στις επιθυμίες και στα διλήμμα­τα του. Βασανιζόμενος από το καθετί που του έφερνε και του ξαναέφερνε στο μυαλό του τη Μαρία. Το βρά­δυ δείπνησε μαζί με όλους, λιγομίλητος, σχεδόν κα­τσούφης. Η Δάφνη με το ζόρι του έβγαζε μια κουβέ­ντα. Ο Ασημάκης και η Άννα είχαν σχεδόν μουδιάσει. Η Έρση έριχνε πλάγιες ματιές μια στη Μαρία μια σ' εκείνον, σαν να γνώριζε κάτι παραπάνω από τους άλ­λους. Ο Άλκης πάσχιζε να συντηρήσει την κουβέντα.

Ο Οδυσσέας και η Μαρία επέστρεψαν στο δωμάτιό τους δίχως διάθεση να μείνουν κοντά στο τζάκι για να πιουν κάτι, να πούνε δυο κουβέντες με τους άλλους. Η Μαρία όσο κι αν προσπάθησε δεν μπόρεσε να αλ­λάξει τη διάθεσή του. Κάποια στιγμή τον ρώτησε «Θέλεις ένα τσάι ή κάτι άλλο;» Εκείνος την κοίταξε στα μάτια με ύφος ειρωνικό για το όψιμο ενδιαφέρον

348

Page 347: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

της και υψώνοντας τη φωνή του της πέταξε: «Θέλω ένα αερόστατο».

Ο Οδυσσέας διαισθανόταν ότι η Μαρία ήδη μετά το τηλεφώνημα της προηγουμένης έβλεπε τα σύννεφα που μαζευόντουσαν, την καταιγίδα που ενδεχομένως θα ξεσπούσε, ότι αντιλαμβανόταν μετά από είκοσι τέσσερις ώρες πως η κρίση δεν είχε εκτονωθεί. Είχε αποφύγει να του πει μια κουβέντα, να βγάλει άχνα για το περιστατικό ή τη συμπεριφορά της, σίγουρη για τις καταστροφικές συνέπειές της. Η Μαρία όμως διέψευσε τις εικασίες του.

Μετά από μια μακρόσυρτη σιωπή είπε χαμηλόφω­να: «Κατά τη διάρκεια της πρωινής περιπλάνησης ανα­ρωτήθηκα δυο και τρεις φορές, πώς ήταν δυνατόν μια ανώδυνη ιστορία να έχει πάρει στα μάτια σου τέτοιες διαστάσεις. Στις επίμονες ερωτήσεις της Έρσης, αν κά­τι σου συνέβαινε, αρνήθηκα να απαντήσω. Όχι για να μην αποκαλύψω κάτι ανύπαρκτο, αλλά για να μην σε γελοιοποιήσω με τις παιδιάστικες συμπεριφορές σου».

«Πάλι καλά», σκέφτηκε ο Οδυσσέας, μπορεί και να μετάνιωσε για την επίθεσή της μπροστά στη Δάφ­νη. Δεν αντάλλαξαν άλλη κουβέντα.

Λίγο πριν αποκοιμηθούν η Μαρία τον ρώτησε: «Θέλεις να δω αν μπορούμε ν' αλλάξουμε τα εισι­

τήρια και να γυρίσουμε αύριο στην Αθήνα;» Ο Οδυσσέας δεν απάντησε. Σάββατο πρωί το κλίμα εξακολουθούσε να είναι

349

Page 348: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

βαρύ ανάμεσά τους. Η Μαρία δεν άντεχε άλλο. Πήρε μπροστά του την πρωτοβουλία και τηλεφώνησε στο αεροδρόμιο. Ο Οδυσσέας δεν έκανε τίποτα για να την αποτρέψει. Νωρίς το βράδυ βρισκόντουσαν στο σπίτι τους. Αυτός να πίνει ένα τσάι, εκείνη έναν καφέ και το στερεοφωνικό βουβό να κάνει ακόμη πιο δυσβάστα­χτη τη σιωπή και την απόσταση ανάμεσά τους.

Με δυσκολία βρήκε τις επόμενες ημέρες η καθημε­ρινότητα τους ρυθμούς της, το παλιό πρόσωπό της. Αποδυναμώθηκαν οι κάθε λογής εντάσεις, εκτονώθηκε το φορτισμένο κλίμα δίχως να κάνουν άλλη κουβέντα. Ακέραια έμειναν τα τραυματισμένα συναισθήματα και οι μαύρες σκέψεις να βασανίζουν τον Οδυσσέα.

350

Page 349: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

12

Αα... να μαστε πάλι στη Βιέννη» ψιθύρισε ο Οδυσσέας νιώθοντας οικειότητα με την πόλη που κατά κάποιο τρόπο από μικρός είχε γνω­

ρίσει. Η μητέρα του είχε φροντίσει να του ανοίξει ένα παράθυρο στον κόσμο της Σίσσυ, της πονεμένης αυτο­κράτειρας, στον Γαλάζιο Δούναβη του Στράους και σε κάποια άλλα βαλς που έπαιζε στο πιάνο. Η Ρόμι Σνάιντερ ήρθε στη συνέχεια να δώσει με τα φιλμ της εικόνα, λόγο και ζωή σε μια ολόκληρη αυτοκρατορία. Ίσως το τελευταίο επίγειο παραμύθι για μικρά παι­διά, αλλά και κάποιους μεγάλους, όσο μπορούσε πιο ρομαντικό' για μια ζωή πότε ανέμελη και άλλοτε με­λό, λίγο πριν καταβαραθρωθούν οι αυτοκρατορίες, οι αυλές και οι πλουμιστές στολές τους.

Με τα χρόνια, όσο θάμπωνε στα μάτια του Οδυσ­σέα η λάμψη του Κάιζερ και του περίγυρου του, τόσο ανακάλυπτε μια άλλη τάξη ανθρώπων, διακριτή από

351

Page 350: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

εκείνη των ευγενών και των αξιωματικών, που δημι­ουργούσε την πραγματική αξία του πολιτισμού της Αυτοκρατορίας. Δεν ήταν μόνο οι γνωστοί σε όλους μουσουργοί που είτε ως υπήκοοι της είτε ως μέτοικοι συνέβαλαν στην κοινή μουσική κληρονομιά της Ευρώ­πης, αλλά και μια στρατιά διανοουμένων και επιστη­μόνων από όλες τις κατευθύνσεις που εργάστηκαν σε δύσκολες συνθήκες για έναν καλύτερο κόσμο προωθώ­ντας ακούραστα και με επιμονή τη γνώση.

Αργότερα διαβάζοντας ένα κείμενο του Στέφαν Τσβάιχ συνειδητοποίησε με κάποια έκπληξη και θαυμα­σμό ότι στη συντριπτική πλειοψηφία τους ήταν Εβραίοι. Οι περισσότεροι από αυτούς, που έζησαν διωγμούς όχι μόνο στην Αυστρία αλλά παντού στις χώρες της κατα­γωγής τους ή αργότερα για να επιζήσουν στα μαύρα χρόνια του ολοκαυτώματος, αναγκάστηκαν να εγκατα­λείψουν τις πατρίδες τους, συνέβαλαν αποφασιστικά στην ακμή και στον πολιτισμό κυρίως της Αμερικής. Μια απίστευτη πνευματική αιμορραγία από την ηπει­ρωτική Ευρώπη.

Οι υαλοκαθαριστήρες του παρμπρίζ αφήνοντας έναν ανεπαίσθητο αλλά ενοχλητικό θόρυβο καθάριζαν μονό­τονα τις χοντρές τούφες χιόνι που έπεφταν ασταμάτητα στην κεντρική λεωφόρο από το αεροδρόμιο της Βιέννης προς την πόλη. Η ορατότητα χειρότερη δεν μπορούσε να ήταν. Ο μεσόκοπος ταξιτζής σε εγρήγορση, προσε­κτικός, οδηγούσε με ιδιαίτερα χαμηλή ταχύτητα αλλά

352

Page 351: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

δεν έδειχνε να ενοχλείται. Όμως κι ο Οδυσσέας δεν βιαζόταν. Το συνέδριο στο οποίο θα συμμετείχε άρχιζε την επομένη. Ανακάθισε στη θέση του για να βολέψει καλύτερα τη μέση του και παραιτήθηκε από κάθε προ­σπάθεια να χαζέψει τη διαδρομή, αφού σχεδόν τίποτα δεν μπορούσε να διακρίνει ανάμεσα στις αποχρώσεις του γκρίζου που κυριαρχούσε έξω.

Απρόσκλητη, ενοχλητική, ήρθε στο μυαλό του για πολλοστή φορά η εκδρομή στα Ζαγόρια' πώς είχε κα-κοποδίσει από την πρώτη αψιμαχία του με τη Μαρία στο αεροδρόμιο, στη συνέχεια με το ανεκδιήγητο επεισόδιο για το μπουφάν και όσα άλλα ακολούθησαν και κλιμάκωσαν την ένταση, την έρπουσα κρίση ανά­μεσά τους. Σκέφτηκε μάλιστα ότι χρωστούσε και μια εξήγηση στον Άλκη.

Ανέτρεξε στη σχέση τους. Φίλοι μοναδικοί σε βά­θος χρόνου, με ουσιαστική συμπαράσταση σε δύσκολες στιγμές, με ικανότητα πραγματικής επικοινωνίας και αμοιβαίας κατανόησης. Κι όμως ετούτη τη φορά τον είχε αφήσει έξω από το πρόβλημά του. Δεν ήθελε να ακουμπήσει πάνω του, ν' ακούσει τη δική του γνώμη. Έστω κι αν δεν είχε άλλο φίλο τόσο κοντά του για να του ανοίξει την καρδιά του. Έφερε στο μυαλό του πρόσωπα με τα οποία ήταν κάποτε στενά δεμένος.

Οι φίλοι άλλων εποχών είχαν φύγει ή είχαν απο­μακρυνθεί — εκείνοι ή ο ίδιος από αυτούς — με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Κάποιοι μεγαλύτεροι, θα 'λε-

353

Page 352: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

γε μάλλον γνωστοί του παρά φίλοι, είχαν ησυχάσει μετά από μια ζωή πλήρη ημερών. Λίγοι είχαν φύγει χτυπημένοι από ανίατες αρρώστιες ή είχαν χάσει το νήμα της ζωής τους βίαια, απρόσμενα, κάτω από αδό­κητες συνθήκες. Άλλοι χάθηκαν αφήνοντας τα ίχνη τους σε βιβλία, γραπτές πηγές, επιστολές και κάθε λο­γής φωτογραφίες. Οι περισσότεροι τράβηξαν καθένας τον δικό του δρόμο, όπως θα 'λεγε ο ποιητής «κατά μικρόν κι ανεπαισθήτως», σαν τον καπνό του τραίνου που διαλύεται καθώς εκείνο τρέχει σε άλλες κατευθύν­σεις. Χωρίς ωστόσο να μπορεί η μνήμη του Οδυσσέα να ανακαλέσει είτε το συμβάν είτε την ανεπαίσθητη, αργόσυρτη μετάλλαξη της σχέσης, ή τέλος σε κάποιες, λίγες είναι η αλήθεια, περιπτώσεις την αιτία της δυσ­διάκριτης ρήξης του μαζί τους. Παρ' όλη αυτή την αποστέρηση των φίλων πίστευε ότι μήτε ο Άλκης μπο­ρούσε να τον βοηθήσει. Ίσως να ήθελε ενδόμυχα μό­νος του να τα βγάλει πέρα.

Όπως και να 'ταν, απορούσε με τον εαυτό του. Βίωνε μια πρωτόγνωρη κατάσταση να έχει παραλύ­σει, να μην ξέρει τι θα 'πρεπε ή τι θα μπορούσε να σκε­φθεί, πώς ν' αντιδράσει. Δυσφορώντας για την αδυνα­μία του προσπάθησε να συμβιβαστεί με τη σκέψη ότι δεν ήταν κατάλληλη στιγμή για αποφάσεις και θέλησε να στρέψει αλλού τον νου του.

Όσο περισσότερο πλησίαζαν προς το κέντρο της πό­λης τόσο πιο ευδιάκριτη φάνταζε η αρχιτεκτονική, η

354

Page 353: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

διαχρονική προσωπικότητα της Βιέννης. Σ' ένα σημείο το ταξί έκοψε ταχύτητα και στο τέλος σταμάτησε πίσω από μια ουρά αυτοκινήτων. Περίμεναν υπομονετικά να πάρουν από έναν ένστολο το σήμα, ώστε να προχωρή­σουν ένα κατόπιν του άλλου σ' ένα ζιγκ-ζαγκ ανάμεσα σε κιγκλιδώματα που είχαν στηθεί για τις ανάγκες κά­ποιων έργων. Ο Οδυσσέας κοίταξε από το παράθυρο και διαπίστωσε ότι βρισκόταν μπροστά από το κτίριο της Σετσεσιόν. Το μνημείο που συμβόλιζε την απόσχιση από την ακαδημαϊκή αισθητική, την επανάσταση στις καλές τέχνες, την άνθιση της αυστριακής art nouveau, του Jugendstil που σφράγισε τη δημιουργική έμπνευση στο γύρισμα και στις αρχές του περασμένου αιώνα.

Ο ίδιος γοητευόταν από την αισθητική της, τις μα­κρόσυρτες γραμμές της, τις ονειρικές καμπύλες της, την αέρινη επαναφορά τους. Έφερε στο μυαλό του τό­σα μικροαντικείμενα, εκτός από βιβλία, δημιουργήμα­τα αυτής της αισθητικής που είχε στο σπίτι του περι­μαζέψει. Ένα οβάλ επάργυρο μπολ, δυο λεπτόλιγνες ανθοστήλες, την ορειχάλκινη βάση ενός λαμπατέρ, μια εξάδα κουταλάκια του γλυκού, όλα αποκτήματα από τη μητέρα του και τη θεία Γλαυκή. Κι ακόμη ένα φω­τιστικό πάνω από το τραπέζι της τραπεζαρίας, τασά­κια ετερόκλητα, ένα μελανοδοχείο, έναν χαρτοκόπτη, ένα ασημένιο κηροπήγιο, περιοδικά τέχνης εκείνης της εποχής που είχε αγοράσει ο ίδιος. Σίγουρα θα υπήρ­χαν κι άλλα που θα του διαφεύγαν.

355

Page 354: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Αβίαστα αναδύθηκαν και άλλες αναμνήσεις. Συνή­θως ξεπηδούσαν ξαφνικά από την αφηρημένη του ματιά κάπου τυχαία στον περίγυρο της καθημερινότητάς του. Στα αμέτρητα μικροπράγματα που μάζευε γύρω του από μικρός σ' όλη του τη ζωή με πάθος. Στην αρχή από παππούδες και γιαγιάδες, θείες και θείους, άκλη-ρους φίλους της οικογένειας κι αργότερα από τα παλια­τζίδικα, από ταξίδια ή κάθε λογής περιπλανήσεις. Ή τα αποκτούσε, όταν το επέτρεπαν τα οικονομικά του, σε πλειστηριασμούς με τους οποίους μαγευόταν και μό­νο από την παρακολούθησή τους ως παρατηρητής χω­ρίς να συμμετέχει στις πλειοδοσίες. Όμως κι από δώρα φίλων και ερώτων άλλων εποχών, που γνώριζαν με τι απ' όλα πιο πολύ θα τον ευχαριστούσαν.

Γλίστρησε έτσι και σε κάποιες άλλες διαπιστώσεις για τον τρόπο της ζωής του σε στιγμές προσωπικές, μοναχικές. Στιγμές επιλεγμένης μοναχικότητας και όχι επώδυνης μοναξιάς.

Η μνήμη του τελευταία, ιδιαίτερα μετά την επι­στροφή του από τις Βρυξέλλες και τη συζήτηση για την ταυτότητα που τόσο τον είχε αναστατώσει, λειτουρ­γούσε με ιδιαίτερη ταχύτητα κι ευαισθησία. Ανακα­λούσε με το παραμικρό εικόνες, παραστάσεις, περιστα­τικά από παλαιότερες εμπειρίες σε άλλους χώρους ή ακόμη και σε παρωχημένες εποχές. Σκεφτόταν ότι δεν ήταν μόνο τα σημαντικά συμβάντα που σφραγίζουν τη ζωή και κατ' επέκταση την αποτύπωσή τους στη μνή-

356

Page 355: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μη του ανθρώπου. Υπήρχε και μια χοάνη που μαγνή­τιζε, μια δίνη που τραβούσε το μυαλό σε πράγματα Ίσως δευτερεύοντα ή δίχως σημασία για άλλους. Εικο­νογραφήσεις παιδικών και εφηβικών μυθιστορημάτων, λευκώματα με φωτογραφίες, άλμπουμ οικογενειακά, πολυκαιρισμένα, κάποιες παλιές αφίσες, ή θεματικές δουλειές επαγγελματιών φωτογράφων. Περιπλανήσεις σε αξιοθέατα, σε επιβλητικά ή απλώς καλαίσθητα αρ­χιτεκτονήματα, σε καλντερίμια, σε στοές, αλλά και σε διαδρόμους πότε μεγαλοπρεπείς και πότε μυστικούς που οδηγούσαν σε επισκέψιμα μνημεία, σε μουσεία και σε άλλους πολιτισμούς. Στιγμές αισθητικής σαγήνης μπροστά σε πίνακες ζωγραφικής, γλυπτά, εδώλια, βά­ζα και πινάκια ζωγραφισμένα, γυάλινα ή ασημένια μι­κροαντικείμενα, καλλιτεχνήματα τέχνης θαυμαστής. Ακόμα και σκηνές του σινεμά, όσο και αν η ανάμνησή τους υπολειπόταν σε ζωντάνια, ακρίβεια, συγκίνηση από την αίσθηση που είχε αφήσει κάποτε στη σκοτεινή αίθουσα η άμεση απόλαυσή τους.

Όμως όχι μόνο αναμνήσεις. Το μυαλό του έπλαθε αυθεντικά, αυτοφυή δημιουργήματα της φαντασίας ή έστω εμπνευσμένα από τα κάθε λογής ερεθίσματα, όπως ενός ποιήματος, μιας μυθιστορηματικής σκηνής κάποιου πεζογραφήματος για μια πόλη ή κάποιους ήρωες επώνυμους ή καθημερινούς, χαμένους στο βά­θος της τοπικής τους ιστορίας.

Λικνιζόταν καμιά φορά με παιχνιδίσματα της φα-

357

Page 356: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ντασίας, καθώς οι ηλιαχτίδες που περνούσαν μέσα από τα πρίσματα των ταγιέ κρυστάλλων ακτινοβο­λούσαν τα χρώματα της ίριδας ή έπεφταν στη στέρνα με τα ψάρια και αντανακλούσαν την τρεμάμενη επι­φάνεια των νερών της στη στιλπνή οροφή της τραπε­ζαρίας. Κι άλλοτε πάλι με τις σκιές που σχημάτιζαν τα φυλλώματα της κέντιας ή της πανύψηλης σεφλέρας πάνω στους τοίχους από το φως που έριχναν πότε ο πολυέλαιος και άλλοτε οι απλίκες από χρωματιστό γυαλί των Muller ή τα συνήθη κρεμ λαμπατέρ με το μάλλον ασθενικό τους φως, ή όπως αραιά και πού τα κηροπήγια με τις τρεμάμενες φλογίτσες τους απ' τα ιβουάρ ψηλόλιγνα κεριά τους.

Παρά τα χρόνια που πέρασαν, την καθημερινότητα με τις κάθε λογής φροντίδες, υπάρχει ακόμη γύρω του η αέναη ροή της μουσικής. Δίπλα στην επιστήμη του και στα αναγνώσματά του αποτελεί ασπίδα απέ­ναντι στην ασχήμια, στη ρυπαρότητα των εκπομπών του έξω κόσμου που ανενδοίαστα κι επίμονα καταπο­νούν και φθείρουν. Μια μουσική που τροφοδοτείται στο σπίτι του συνέχεια και σταθερά όπως η φωτιά με κούτσουρα σ' ένα μεγάλο τζάκι, από ένα απόθεμα συλ­λογής δίσκων βυνιλίου, μαγνητοταινιών με ηχογραφή­σεις ραδιοφωνικών μεταδόσεων από ένα μαγνητόφωνο μάρκας TEAC υψηλών προδιαγραφών των μέσων της δεκαετίας του '60 και μιας εντυπωσιακής δισκοθήκης cd. Ένας κόσμος μουσικής που ξεκινά από την Χίλντε-

358

Page 357: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

γκαρντ φον Μπίνγκεν, τους τροβαδούρους, τον Θρήνο του Λανγκεντόκ, τους θρησκευτικούς ύμνους που πρω-τοκαταγράφηκαν σε μοναστήρια, και εξελίχθηκε, συνό­δεψε τους δρόμους της Ευρώπης στους τελευταίους δέ­κα αιώνες. Ένας κόσμος αισθαντικότητας που καλ­λιεργεί, υποβάλλει και εκμαιεύει διαθέσεις, ώστε να λειτουργούν ως εμβρυουλκό στη σκέψη, στη δημιουρ­γικότητα, στη φαντασία για ταξίδια και περιπλανή­σεις. Μια μουσική που μπορεί κι η ίδια να γεννήθηκε μέσα από τις καλοδεχούμενες εντυπώσεις ή τις αναπό­φευκτες ουλές που αναδύονται με την ανάκληση στη μνήμη προσωπικών βιωμάτων και συναισθημάτων. Και πάντως δύσκολα ανιχνεύσιμων δρόμων ευαισθη­σίας και δημιουργίας. Μια μουσική σαν κι αυτή που γεννήθηκε στην πόλη ετούτη εδώ και δυόμισι αιώνες. Ένιωθε όμορφα που επισκεπτόταν μια από τις πιο μεγάλες μητροπόλεις της μουσικής, που θα περπατού­σε δρόμους, θα βρισκόταν ίσως σε χώρους που έζησαν οι μουσουργοί της.

Το ταξί σταμάτησε μπροστά στην είσοδο του ξενο­δοχείου, δυο βήματα απόσταση από τον κεντρικό πε­ζόδρομο της Κέρτνερστράσσε. Ο Οδυσσέας κοντοστά­θηκε. Έμεινε για λίγο ακίνητος, ευθυτενής, με το πρόσωπο στον ουρανό στραμμένο για να γευτεί τις νι­φάδες του χιονιού που πέφτανε στο πρόσωπό του. Τις

359

Page 358: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δέχτηκε να τον δροσίζουν, να γλυκαίνουν την ψυχή του. Με αλλαγμένη διάθεση πρώτη φορά μετά από τόσες μέρες, σαν να είχε εξασφαλίσει μια ανάπαυλα για ν' ανασάνει, μπόρεσε να νιώσει και πάλι ανοιχτός απέναντι στον έξω κόσμο.

Χαμογελώντας μπήκε στο ξενοδοχείο. Μέσα σε λί­γα λεπτά μετά τις αναγκαίες διατυπώσεις βρισκόταν στο δωμάτιό του. Απόθεσε τα πράγματά του και κοί­ταξε από το παράθυρο. Το χιόνι έπεφτε πυκνό, οι δρόμοι δεν θα προσφέρονταν για βόλτα. Αγνόησε την έγνοια του να κάνει τη συνήθη σε ανάλογες περιστά­σεις άσκηση ορθοφωνίας πάνω στην εισήγησή του. Ήταν μάλλον σίγουρος με τα γερμανικά του. Ή μή­πως δεν ήταν αυτό η αιτία. Δεν πρόλαβε να αναρω­τηθεί για δεύτερη φορά. Το μυαλό του έτρεχε ήδη στη Ράνια. Για την ακρίβεια, πώς θα χειριζόταν το τριήμερο μαζί της.

Σκέφτηκε ότι τουλάχιστον είχε έτσι κι αλλιώς κάτι στον νου του. Κατέβηκε στη ρεσεψιόν και παρακάλεσε με θέρμη αν θα μπορούσαν να μεσολαβήσουν για να βρουν δυο εισιτήρια είτε για μια συναυλία στον Μου-ζίκφεραϊν είτε για την Όπερα της Βιέννης, την ίδια μέρα ή την επομένη. Δεν τον ενδιέφερε η τιμή τους. Ο ρεσεψιονίστας πρόθυμος ανέλαβε αμέσως να διερευ­νήσει τη δυνατότητα ικανοποίησης του παθιασμένου όπως έδειχνε πελάτη του. Στον Μουζίκφεραϊν η απά­ντηση ήταν απογοητευτική. Είχαν εξαντληθεί τα πά-

360

Page 359: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ντα και για τις δυο βραδιές. Όμως ο Οδυσσέας στά­θηκε τυχερός στη δεύτερη προσπάθεια του ρεσεψιονί-στα. Υπήρχαν κάποια εισιτήρια της πιο ακριβής κατη­γορίας για την παράσταση της 14ης Ιανουαρίου της Τόσκας του Πουτσίνι, δηλαδή την επομένη. Αν τα ήθελε, θα έπρεπε να βιαστεί να πάει στο ταμείο της Όπερας γιατί μ' ένα απλό τηλεφώνημα δεν μπορού­σαν να του τα κρατήσουν.

Ο Οδυσσέας δίχως να αμφιταλαντευθεί φόρεσε το παλτό του, τύλιξε το κασκόλ γύρω από τον λαιμό και βγήκε σχεδόν τρέχοντας στους δρόμους. Η Όπερα δεν απείχε ούτε δέκα λεπτά από το ξενοδοχείο. Λίγο αρ­γότερα απομακρυνόταν πανευτυχής απ' το ταμείο της. Δεν είχε γνώμη για τους συντελεστές της παράστα­σης, όμως αυτό δεν τον απασχολούσε. Η ποιότητα των παραστάσεων της Όπερας της Βιέννης ακόμη και με μη ιδιαίτερα γνωστά ονόματα, τουλάχιστον για κάποιον ξένο, ήταν πάντα υψηλού επιπέδου. Μια σπάνια μουσική εμπειρία, ισάξια των αδελφών ναών στο Λονδίνο, στο Βερολίνο, στο Παρίσι.

Μέχρι να πλησιάσει στο ξενοδοχείο ένιωθε να έχει κοκαλώσει από το κρύο. Βρέθηκε μπροστά σ' ένα δι­σκοπωλείο της Κέρτνερστράσσε και μπήκε να προφυ­λαχτεί στο πιο φιλόξενο καταφύγιο που μπορούσε να του τύχει. Έφυγε φορτωμένος με cd και με μια Τό-σκα με την Κάλλας που προόριζε για τη Ράνια. Με βήμα γοργό επέστρεψε στο ξενοδοχείο. Κάθισε στο

361 ■

Page 360: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

μπαρ του για να ξαποστάσει και παρήγγειλε ένα σναπς, πιο πολύ για να ξεφορτωθεί την πλάγια ματιά του μπάρμαν. Κοίταξε το ρολόι του, περασμένες δώ­δεκα. Ήταν αβέβαιος για το τι ήθελε να κάνει. Ανα­ρωτήθηκε πού να 'τανε η Ράνια. Άραγε στο δωμάτιό της; Δεν έκρινε σκόπιμο ακόμη να την αναζητήσει. Δεν ήθελε να της τηλεφωνήσει με το που θα κατέφθα-νε στο ξενοδοχείο. Όχι από λόγους αρσενικής τακτι­κής απέναντι στο αντίπαλο δέος.

Ήταν ήδη εδώ και κάποιες μέρες θορυβημένος. Είχαν τηλεφωνηθεί αρχικά για μια στοιχειώδη συνεν­νόηση σχετικά με το συνέδριο και τον ερχομό τους στη Βιέννη. Η Ράνια του είχε ανακοινώσει ότι σκό­πευε να ανεβεί από την προηγουμένη για να γνωρίσει λίγο και την πόλη. Περιορίστηκε να τον ρωτήσει σε ποιο ξενοδοχείο θα έμενε εκείνος. Το τηλεφώνημα δεν διήρκεσε πολύ γιατί ήταν βιαστική. Ο ίδιος δεν έδωσε στο γεγονός ιδιαίτερη σημασία.

Όταν προ λίγων ημερών κατέφθασε το τελικό πρό­γραμμα του συνεδρίου το όνομά της δεν φαινόταν πουθενά στο πρόγραμμα. Δεν υπήρχε ούτε στους ει­σηγητές μήτε στο παράρτημα που είχε τα ονόματα της ακαδημαϊκής κοινότητας που θα το παρακολου­θούσε. Ανήσυχος ότι κάτι είχε πάει στραβά της τηλε­φώνησε αμέσως. Η Ράνια του εξομολογήθηκε δίχως περιστροφές ότι την πληροφορία για το συνέδριο την είχε πάρει από κάποιον άλλο συνάδελφο, όταν βρι-

362

Page 361: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

σκόντουσαν στις Βρυξέλλες. Η αφεντιά της δεν ταί­ριαζε ως φιλόλογος στη θεματική του συνεδρίου, που αφορούσε στη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις δέκα νέες χώρες. Γι' αυτό και ουδέποτε την είχανε καλέσει. Απλώς ήθελε να περάσει ιδιωτικά ένα τριή­μερο στη Βιέννη.

Αιφνιδιασμένος, σαν να τον είχαν παγιδεύσει σε κάτι που δεν είχε συμφωνήσει, ο Οδυσσέας είχε ψελ­λίσει. «Μάλιστα, πολύ ωραία». Τι άλλο να της πει; Όχι, δεν σε θέλω, ή μήπως δική του ήταν η Βιέννη για να αποφασίζει σε ποιον θα επέτρεπε να την επι­σκεφθεί. Το μόνο που του έμενε ήταν να συμπεριφερ­θεί κρατώντας μια απόσταση ανάμεσα στην αυτοτέ­λεια του δικού της με το δικό του πρόγραμμα. Το λογικό πάντως ήταν να συναντιόντουσαν τα βράδια για φαγητό ή κάποια άλλη έξοδο ενδεχομένως.

Άκουσε το στομάχι του να γουργουρίζει. Θυμήθηκε ότι το μάτι του είχε πάρει στην Κέρτνερστράσσε ένα εστιατόριο γνωστής αλυσίδας με ψάρια και θαλασσι­νά. Παρέδωσε τα ψώνια του στο θυρωρείο, πήρε το παλτό του και κατευθύνθηκε ορεξάτος σε αναζήτησή του. Αν και το ψάρι που επέλεξε ήταν νοστιμότατο, ένα απλό φιλέτο μπακαλιάρου με πατάτες, το περι­βάλλον των βιαστικών Βιεννέζων που έτρωγαν όσο πιο γρήγορα μπορούσαν για να πάνε στις δουλειές τους, εγκαταλείποντας τους άδειους δίσκους της αυτο­εξυπηρέτησης, θύμιζε ανάλογες εικόνες των ελληνικών

363

Page 362: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ταχυφαγείων. Έφαγε βιαστικά δίχως διάθεση να ξα­ποστάσει στον ασφυκτικό εκείνο χώρο.

Βγήκε στον δρόμο όσο πιο γρήγορα μπορούσε για να αλλάξει παραστάσεις. Δεν είχε άλλωστε χρόνο για χάσιμο. Ένιωθε την ανάγκη για έναν ωραίο καφέ σε ένα περιβάλλον ταυτισμένο με την πόλη και την παρά­δοσή της. Κάποιες απλές ανθρώπινες στιγμές δεν ήταν χαμένος χρόνος. Χωρίς να το πολυσκεφτει τύλιξε το κασκόλ μέχρι τη μύτη του, σήκωσε τον γιακά του και κατευθύνθηκε με βήμα γρήγορο προς την Χέρρενγκάσ-σε. Ήταν αποφασισμένος να περάσει όμορφα το απο­μεσήμερό του και να χαλαρώσει.

Το Καφέ Σεντράλ το γνώριζε ήδη από περασμένες επισκέψεις του. Εγκατεστημένο σε ένα παλιό κτίριο νε-ογοτθικού ρυθμού με εντυπωσιακές αψίδες να στηρί­ζουν την οροφή του, με πολύφωτα μεταγενέστερης εποχής αλλά καλόγουστα επιλεγμένα για τον χώρο εκείνο, εντυπωσίαζε όποιον περνούσε την εξώθυρά του. Η γοητεία του δεν οφειλόταν μόνο στο ιδιαίτερο περι­βάλλον του, στη ζωντανή πολυκοσμία του, στα επι­τεύγματα ζαχαροπλαστικής με τις θεσπέσιες κρέμες που συνόδευαν τους αρωματικούς καφέδες. Ήταν κυ­ρίως το μεγάλο πιάνο στο κέντρο της αίθουσας με τον πιανίστα του να συντροφεύει τους θαμώνες. Γι' αυτό άλλωστε κι ο Οδυσσέας το προτιμούσε από όλα τα άλ­λα ιστορικά Καφέ της Βιέννης.

Στάθηκε τυχερός εντοπίζοντας ένα ζευγαράκι που

364

Page 363: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

εγκατέλειπε τις θέσεις του στον καναπέ δίπλα στην τζαμαρία. Υπέδειξε στο γκαρσόνι επί της υποδοχής την προτίμησή του κι εκείνο χαμογελώντας με μια ευγενική χειρονομία του έδειξε τον δρόμο για τις μο­ναδικές άλλωστε θέσεις που έδειχναν εκείνη τη στιγμή διαθέσιμες. Ξεφορτώθηκε το κασκόλ και το παλτό του σε έναν παραδιπλανό Τονέ καλόγερο και βολεύτηκε ευχαριστημένος στη γωνιά του. Από εκεί μπορούσε να χαζεύει την προοπτική του δρόμου με τις πολυκαιρι-σμένες προσόψεις του και να απολαμβάνει από μικρή απόσταση τη μουσική.

Παρήγγειλε έναν βιεννέζικο καφέ κι ένα κομμάτι Ζάχερτορτε στη χαμογελαστή σερβιτόρα. Αφέθηκε να παρατηρεί διακριτικά τον κόσμο δίπλα του. Κυρίως γυναικόκοσμο κάποιας ηλικίας που με τα καπελίνα τους, το προσεγμένο ντύσιμο αλλά και τα παχάκια τους απολάμβαναν το απομεσήμερο τον παραδοσιακό καφέ τους. Μια κυρία του χαμογέλασε διακριτικά σαν να τον καλωσόριζε στον ημικυκλικό καναπέ τους. Κάτι ψιθύρισαν μεταξύ τους και στη συνέχεια ξανάπιασαν σε άλλο τόνο τη συζήτηση που μόλις είχαν διακόψει. Ο Οδυσσέας τις έβρισκε χαριτωμένες με το κέφι και τη ζωντάνια που κρατούσαν ανεξάντλητη τη συζήτηση για τους μεταστάντες συζύγους τους και τη συμπαθητική σύνταξη που τους είχαν αφήσει. Προτίμησε ωστόσο να αφοσιωθεί στον πιανίστα και στη μουσική του. Στο δεύτερο ή τρίτο κομμάτι αναγνώρισε από τις πρώτες

365

Page 364: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

νότες κάποιες impromptus του Σούμπερτ και στη συνέ­χεια το πασίγνωστο Standchen. Πασίγνωστο ή όχι, ήταν πάντως ένα από τα πιο αγαπημένα κομμάτια της Μαρίας που κατά σύμπτωση είχε συνδεθεί με την αρ­χική τους γνωριμία σ' ένα ρεσιτάλ πιάνου.

Σκοτείνιασε η διάθεσή του καθώς αναδύθηκε και πάλι το πρόβλημά του σαν ένα αδιέξοδο που δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσει. Σκεφτόταν ακόμη ότι στη ζωή του με τη Μαρία πρώτη φορά είχε ζήσει τόσο οδυνηρά, τόσο εφιαλτικά, όσο εκείνη την ημέρα στα Ζαγόρια που είχε μείνει μόνος στο δωμάτιό του, αρ­νούμενος να ακολουθήσει την παρέα του στην εξόρμη­ση της. Χαμογέλασε μελαγχολικά και διόρθωσε τον εαυτό του λέγοντας: Μόνος, όμως με συντροφιά τη μουσική του. Όλη την ημέρα, όσο βρισκόταν στο δω­μάτιό του, άκουγε απανωτά δυο αγαπημένα cd που ο ίδιος είχε συνθέσει και μεταγράψει από τη δισκοθήκη του. Δυο ογδοντάλεπτα cd με μουσική αποκλειστικά για τσέλο. Φωρέ, Μασνέ, Γκριγκ, Βιενιάφσκι, Κόνταλυ, Ραχμάνινωφ, Γκαμπριέλι, Ντβόρζακ κι άλλους που του διαφεύγαν.

Σαν ν' άστραψε τότε στο μυαλό του συνειδητοποίη­σε ότι όλη του η ζωή ήταν συνυφασμένη κατά τρόπο εμβληματικό ή ως υπόκρουση με τη μουσική, με το έργο κάποιου αγαπημένου του συνθέτη. Ένα απέρα­ντο μωσαϊκό τρεμόσβηνε, λαμπύριζε μες στο μυαλό του, άλλοτε από γεγονότα που συνέπαιρναν κατά και-

366

Page 365: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ρους την κοινωνία κι άλλοτε από προσωπικές στιγμές, στιγμές μοναχικές, χαράς ή λύπης, στιγμές διαλογι­σμού πάνω σε τόσα και τόσα που λυτρώνουν ή βασα­νίζουν τους ανθρώπους. Ιδίως όταν ως πρωτοετής φοιτητής ξεκίνησε να αγοράζει από το υστέρημά του δίσκους βινυλίου, έργα που είχε παλαιότερα μαγνητο­φωνήσει ή τις καινούργιες μουσικές γνωριμίες του κι αδυναμίες.

Ρουφώντας γουλιά γουλιά τον καφέ του άρχισαν αβίαστα να επιστρέφουν από τη λήθη ταυτίσεις μουσι­κής με περιστατικά από τη ζωή του, που ανασυνέθεταν συγχρόνως ένα ιδιόμορφο πανόραμα αλλοτινών και­ρών, μιας εποχής που είχε περάσει. Η προετοιμασία του για το πανεπιστήμιο έγινε υπό τη διεύθυνση του Φούρτβαινγκλερ, τις ερμηνείες του Μπετόβεν από τον Κεμπφ, τον Γκίλελς και το Κουαρτέτο Αμαντέους, συ­ντροφιά με τα ρομαντικά κονσέρτα για βιολί όπως τα έπαιζε ο Γιάσα Χάιφετς, ή ο Ντάβιντ Όιστραχ. Ολο­νύχτια ξενύχτια στη Θεσσαλονίκη πάνω από επιστημο­νικά συγγράμματα για το Συνταγματικό, το Διεθνές Δίκαιο ή την Οικονομία συνοδεύτηκαν με μουσική Μπαρόκ, ιδιαίτερα του Μπαχ από τη σειρά Das alte Werk με τα πράσινα λιτά εξώφυλλα της TELEFUNKEN ή ακόμη τα πιο αυστηρά της σειράς Archiv της DEUT­SCHE GRAMMOPHON που φιλοξενούσε κατεξοχήν τον μεγάλο Καρλ Ρίχτερ. Οι σουίτες για τσέλο του Μπαχ με τον Καζάλς και οι σονάτες για βιολί με τον Στσέ-

367

Page 366: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ρινγκ του θύμιζαν βράδια ήρεμων στοχαστικών αναζη­τήσεων με φίλους καρδιακούς, αλλά και άλλα που πα­ρά την εσωτερικότητα εκείνων των έργων ξεστράτιζαν σε πολιτικές διχογνωμίες, αντιπαραθέσεις, αγεφύρωτες πολώσεις.

Μια χρονιά που ζούσε στη Φοιτητική Εστία είχε σχηματιστεί ένας μικρός πυρήνας φανατικών φιλόμου­σων. Είχαν στο επίκεντρο της βραδινής μέχρι αργά συ­ναναστροφής τους τη σύγκριση των διαφόρων εκτελέ­σεων κάποιου συγκεκριμένου έργου μεταξύ εκείνων που διέθετε η παρέα. Ο Οδυσσέας πρόβαλλε κατά προ­τίμηση έργα του αγαπημένου του Γκούσταφ Μάλερ με συνακόλουθες βασανιστικές συγκρίσεις, διχογνωμίες ρητές ή σιωπηρές συμβάσεις γύρω από τις ερμηνείες του Μπρούνο Βάλτερ, του Μητρόπουλου, του Χόρεν-σταϊν, του Μπέρνσταϊν, του Κλέμπερερ, του Χάιτινκ, του Λάινστντορφ. Δραματικές συζητήσεις, μετωπικές αγεφύρωτες συγκρούσεις ακολουθούσαν τις διαφορετι­κές εκτελέσεις των συμφωνιών του Μπετόβεν, όπου κάθε φίλος της παρέας συχνά προάσπιζε συγχρόνως δύο διαφορετικές εκτελέσεις και οδηγούσε τη συζήτηση σε χαοτικές ατραπούς, σε μηδενιστικές απορρίψεις των άλλων εκτελέσεων με το πάθος της νιότης που επιτρέ­πει και κάποια ανεπαίσθητη οίηση ν' ανθίσει.

Ο Οδυσσέας πιστός στο ίνδαλμά του, τον Μπρούνο Βάλτερ, έδινε χωρίς άλλον οπαδό τη μάχη του για τον μεγάλο απόντα που είχε φύγει μόλις πριν λίγα χρόνια.

368

Page 367: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Ο Σπύρος ορκιζότανε στον Σέρχεν, ο Φαίδων στον Χάιτινκ, ο Νίκος στον Φούρτβαινγκλερ, ο Στάθης στον Λάινστντορφ με τον οποίο αλληλογραφούσε αλλά και στον Μυνχ. Τα ονόματα του Μπαιμ και του Σζελ δεν υστερούσαν. Ο Βάιος με πείσμα αρνιόταν να αποδεχθεί ό,τι μεταγενέστερο του Μότσαρτ, με λάιτ μοτίφ «πω-πω, θεέ μου, τόση φασαρία», προκαλώντας την οργή των άλλων για τη βλάσφημη αποστροφή του.

Θυμόταν κάποια επώδυνα ξενύχτια πριν τις πτυχια­κές εξετάσεις με τη Βάντα Λαντόφσκα στο τσέμπαλο να του δίνει κουράγιο με το Καλώς συγκερασμένο κλειδοκύμβαλο. Κι ακόμη την αλόγιστη απόκτηση της 7ης συμφωνίας του Μπρούκνερ από την προθήκη της «Ζήτα-Μι», όταν βγήκαν τα αίσια αποτελέσματα του τελευταίου μαθήματος που του είχε απομείνει στο πτυ­χίο. Επί μία εβδομάδα στη συνέχεια έτρωγε ένα παρα­σκεύασμα δικής του έμπνευσης από πατάτες, κρεμμύ­δια καν κύβους συμπυκνωμένου ζωμού μη έχοντας, εκτός για τα τσιγάρα του, άφιλτρα γλυκόπιοτα Ξάν­θης, ούτε ένα φράγκο. Μόλις ήρθε το τελευταίο του μηνιάτικο πριν επιστρέψει στην Αθήνα, πήγε κι αγόρα­σε αυθημερόν μη και αλλάξει γνώμη, για δεύτερη φορά τα Κατά Ματθαίον Πάθη υπό τον Μύνχινγκερ. Έκτο­τε ακολούθησαν πολλαπλές αγορές διαφόρων εκτελέσε­ων των ίδιων έργων. Κατ' εξοχήν των Μάλερ, Μπαχ, Τέλεμαν, Βιβάλντι, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Σούμπερτ, Μπραμς, Χάυντν.

369

Page 368: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Έρωτες εφήμεροι αλλά και σχέσεις σοβαρές καλ­λιεργήθηκαν και κάρπισαν σαν νερολούλουδα μέσα σε λίμνες μουσικής, άλλοτε με αμήχανες ματιές πάνω από μια κούπα καφέ κι ένα τσιγάρο ανάμεσα στα δά­χτυλα να σιγοκαίει, κι άλλοτε με σώματα ολόγυμνα ν' αγγίζονται με ευλάβεια ή να σφαδάζουνε από το πάθος. Ποτάμια μουσικής που ξεκινούσαν από την Αναγεννησιακή μουσική, ξεστράτιζαν στις Ομπρέλες του Χερβούργου, στον Ζακ Μπρελ, στην Μπίλι Χό-λινταιη, έφταναν στο νέο κύμα και κατέληγαν σχεδόν υπνωτισμένα στα ρεμπέτικα.

Σώματα που σιγοτραγουδούσαν κατηφορίζοντας από το Γεντί Κουλέ, αφού εγκατέλειπαν μες στους καπνούς το ιερό της Δόμνας. Βραδιές που η παγωμέ­νη υγρασία τρύπωνε μέσα τους βαθιά κι όμως δεν έφθανε να καταλαγιάσει τις ορμές που τα πολιορκού­σαν. Άλλες που η κουφόβραση ύγραινε τα πουκάμισα, κολλούσε στα κορμιά τους και δεν μπορούσαν μέσα στην απαντοχή να εκτονώσουνε μαρτυρικούς σεβντά­δες. Βήματα αβέβαια, ανασφαλή που έφθαναν μέχρι την παραλία και από εκεί οδηγούσανε στα στρώματά τους. Κι η μουσική να γανώνει τα κρανία, να μην αφήνει τους πόθους να πυρπολήσουν και να πυρπολη­θούν, τα μυαλά να δραπετεύσουν. Η μνήμη ανέσυρε ολοζώντανες εκείνες τις φωνές της νύχτας, η μια να ικετεύει «Άνοιξε, άνοιξε, γιατί δεν αντέχω...» κι άλ­λη να ανταπαντά με πίκρα «Τι σήμερα, τι αύριο, τι

370

Page 369: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τώρα, αφού δεν γίνεται μαζί να ζήσουμε...» Η γνωριμία του με την Άννα στο πανεπιστήμιο

έτυχε χωρίς κανένα ιδιαίτερο λόγο επιλογής να συν­δεθεί με την 9η συμφωνία του Ντβόρζακ, αυτήν του Νέου Κόσμου υπό τη διεύθυνση του Άντσερλ. Η μια πλευρά του δίσκου έπαιζε ασταμάτητα στο αυτόματο πικάπ την πρώτη φορά που έκαναν έρωτα. Όταν εξουθενωμένοι άναψαν να καπνίσουν ένα τσιγάρο, γύ­ρισαν τον δίσκο και από την άλλη πλευρά και άκου­σαν δυο τρεις φορές κι εκείνη. Μέχρι χαράματα την είχαν εμπεδώσει όσο καμιά άλλη σύνθεση μετά τον Εθνικό Ύμνο, και το Χάρτινο το Φεγγαράκι. Είχαν μάλιστα υιοθετήσει το μοτίβο της αρχής του αντάτζιο ως σύνθημά τους και το σφύριζαν όταν ήθελαν να ει­δοποιήσουν ο ένας τον άλλο στην πολυκοσμία των δη­μόσιων χώρων ή όταν κινδύνευαν σε πορείες να χά­σουν ο ένας τον άλλο. Ο τρελός έρωτάς τους που με­τά το πτυχίο τους οδήγησε σε γάμο επενδύθηκε με τις μουσικές που έτρεχαν κι ακούγονταν δίπλα στη σχέση τους και στα διαβάσματά τους όλα εκείνα τα χρόνια. Όχι μόνο με τις Ορχηστριχές Σουίτες, τα Βραδεμ-βούργια Κονσέρτα του Μπαχ υπό τη διεύθυνση του Ρίστενπαρτ, τα Κατά Ματθαίον Πάθη υπό τον Ρίχ­τερ, τις τελευταίες συμφωνίες του Μότσαρτ με τον Μπρούνο Βάλτερ, την 4η Συμφωνία του Τσαϊκόφσκι με τον Μραβίνσκι, τον Μπετόβεν πότε με τον Τοσκα-νίνι και πότε με τον Φούρτβαινγκλερ, αλλά και με

371

Page 370: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τον Χατζιδάκη, τον Θεοδωράκη, τον Διονύση στο ξε­κίνημά του.

Κι ακόμη τόσες άλλες μουσικές αναμνήσεις μπο­ρούσαν και ξεφύτρωναν απρόσμενα από το παράταιρο σκηνικό που πρόβαλλε το δρομάκι της Χέρρενγκάσσε καθώς χανότανε στο βάθος πίσω από το χιόνι που συ­νέχιζε να πέφτει.

Τη βραδιά της 21ης Απριλίου την πέρασαν στο σπίτι ενός φίλου στη Διαγώνιο με κάποιους συμφοιτητές τους που ξέμειναν μετά την απαγόρευση της κυκλοφο­ρίας. Προσπάθησε να θυμηθεί με τι ήταν συνδεδεμένη η κατάλυση της Δημοκρατίας. Έπιναν καφέδες, γέμι­ζαν τασάκια με τα αποτσίγαρά τους βουβοί και οργι­σμένοι, ο ίδιος ένα ράκος. Άκουγαν μουσική από ένα ακριβό μαγνητόφωνο, όμως δεν θυμόταν τι, όσο κι αν προσπαθούσε.

Τη χούντα τη βίωσε συντροφικά με τους συμφοιτητές του ακούγοντας Θεοδωράκη κι ό,τι άλλο απαγορευμέ­νο. Συνήθως σ' ένα ημιυπόγειο της Πρίγκηπος Νικολά­ου δυο βήματα απόσταση από την Αστυνομία. Θυμόταν χαρακτηριστικά το μαύρο εξώφυλλο του δίσκου με τα Επιφάνεια Αβέρωφ και τις αμέτρητες φορές που άκου­γαν το Άξιον Εστί, τους Λιποτάκτες, ή πώς ανακάλυ­πταν την ανεπανάληπτη φωνή της Φαραντούρη.

Άναψε απανωτά ένα πουράκι και φύσηξε τον καπνό ψηλά προς τις αψίδες του Καφέ. Άρχισε να ανασκαλεύ­ει με τη μνήμη του βιώματα και συναισθήματα της

372

Page 371: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

εποχής εκείνης. Αναλογιζόταν και αναρωτιόταν: «Ποι­ες υπόγειες εντάσεις τροφοδοτούσε, τι συναισθηματικές φορτίσεις αποδέσμευε το πάντρεμα της μουσικής με τον ποιητικό λόγο. Πόσες φορές σέρναμε και σπρώχναμε έτσι τις πληγωμένες ευαισθησίες μας στο ξέφωτο της λύτρωσης, στο απάγκιο της μαγείας. Πώς αντέχαμε με τη μουσική να διατρέξουμε την απόσταση από τη συ­ντριβή στην ανάταση και στην ελπίδα, από τη μοναξιά της εσωστρέφειας στη συντροφικότητα που μετάγγιζε το σφίξιμο της ζεστής παλάμης, ή ένα βλέμμα όλο τρυ­φερότητα. Πόσους κόμπους στον λαιμό καταφέρναμε να γυρίσουμε πίσω και πόσοι ξέφευγαν και γλιστρούσαν στάλα στάλα στα νεανικά πρόσωπά μας. Με λίγες νό­τες, μ' ένα στίχο. Πόσους δρόμους κάναμε ξυπόλητοι, γυμνοί, απ' τα χαράματα μέχρι να φέξει μετά από μια επώδυνη αγρυπνία. Δίπλα στα διαβάσματα, στα βιώ­ματα, στις συζητήσεις. Κάπως έτσι πρέπει να ωριμάσα­με στα φοιτητικά μας χρόνια με κάθε λογής αισθαντι-κότητες, σαν να 'μασταν οι απαγορευμένοι καρποί της εποχής μας».

Αλλά και μέσα από περίεργες διαδρομές εσωστρέ­φειας πλησίασε εκείνα τα χρόνια τη Μουσική Δωμα­τίου του Μπετόβεν, του Σούμπερτ, του Μπραμς, του Ντβόρζακ, του Σοστακόβιτς, τη μαγεία που εκπορευ­όταν από τα δάχτυλα του Ρούμπινσταϊν, του Ρίχτερ, του Χόροβιτς, του Κεμπφ, του Άρραου, τον κόσμο του τσέλο, την ευαισθησία του Καζάλς, του Τορτελιέ,

373

Page 372: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

του Φουρνιέ, του Πιατιγκόρσκι, του Ροστροπόβιτς. Πόσους άλλους δίσκους απόκτησε με φοβερές οικο­

νομικές περικοπές και θυσίες, φοιτώντας στη Γερμα­νία: Από τις κασετίνες των προκλασικών με τους Σο­λίστες της Βενετίας μέχρι τη σειρά REFLEXE της ΕΜΙ, μόλις είδε σε μια δισκότσαρκα τον πωλητή να την τοποθετεί με ευλάβεια στην προθήκη του πιο εντυπωσιακού οίκου μουσικής στην πόλη. Ή ακόμη σε κατάσταση αναστάτωσης και άγχους, καπνίζοντας δύο δύο τα άφιλτρα Κάμελ, πετάχτηκε ξαφνικά από το γραφείο του και σαν υπνοβάτης, σαν ετοιμοθάνατος που εδικαιούτο την ικανοποίηση της τελευταίας του επιθυμίας, πήγε κι αγόρασε τον Χρυσό του Ρήνου με τον Σόλτι, την παραμονή που θα υποστήριζε τη διδα­κτορική διατριβή του. Άφωνη η Άννα δεν είχε τολμή­σει να του πει κουβέντα.

Η βραδιά του Πολυτεχνείου τους βρήκε στη Γερ­μανία στη σοφίτα τους μετά την επιστροφή τους από ένα κονσέρτο σε κάποια εκκλησία. Ήταν ταυτισμένη με μια εναγώνια προσπάθεια πάνω από ένα τρανζί­στορ να πληροφορηθούν τις εξελίξεις από το BBC, την DEUTSCHE WELLE ή την ελληνική εκπομπή του Μονάχου, ακούγοντας διαδοχικά τις τέσσερις συμφω­νίες του Μπραμς ή ακριβέστερα εναλλάσσοντας τους δίσκους στο πικάπ χωρίς να τους πολυακούνε. Στην πτώση της χούντας εκτελέστηκε κατ' επανάληψη η 9η του Μπετόβεν από τον Κάραγιαν και τον Φούρτβαιν-

374

Page 373: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

γκλερ σε ένταση ανοίκεια για τα γερμανικά δεδομένα, με τους ενοίκους της πολυκατοικίας σίγουρα να ενο­χλούνται, αλλά να μην τολμούν να διαμαρτυρηθούν για τα ιερά τέρατά τους.

Ο απροσδόκητος θάνατος της Άννας τον συνέτριψε, τον έσυρε σ' ένα σκοτεινό πηγάδι για καιρό, για μή­νες, με μόνη συντροφιά τη μουσική. Ακόμη και τώρα δεν μπορούσε να πει αν η μουσική τον είχε βοηθήσει να σταθεί στα πόδια του ή τον είχε απομονώσει ακό­μη πιο επώδυνα από τον έξω κόσμο.

Έτσι όπως και τώρα με τη μουσική και την περι­πλάνησή του είχε απομονωθεί απ' τον βιεννέζικο περί­γυρό του. Απόπιε τον καφέ του κι έφυγε υπό τη συνο­δεία ενός ταγκό μέχρι το πεζοδρόμιο της Χέρρενγκάσ-σε, κινδυνεύοντας προς στιγμήν να ξεστρατίσει σε άλλες περιπλανήσεις. Στον δρόμο σκεφτόταν ότι θα μπορούσε να ανατρέξει τη ζωή του μέσα από τις σχέσεις του με τις γυναίκες που είχαν παίξει έναν ρόλο στη ζωή του ξεκινώντας από την Πολυξένη, την πρώτη γυμνασιακή αγάπη του και στη συνέχεια την Άννα, φθάνοντας μέ­χρι τη Μαρία. Μέχρι να κάνει λίγα βήματα πιο πέρα στο μυαλό του άρχισε να τον κυνηγά πάλι η Ράνια, η γοητεία της, το τριήμερο που είχε μπροστά του με εκείνη να προσβλέπει στη συντροφιά του.

Προσγειώθηκε απότομα από το τηλέφωνο που κου-

375

Page 374: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δούνιζε στη μέσα τσέπη του σακακιού του. Μέχρι να το βρει να απαντήσει αισθάνθηκε τις πατούσες του να ξυ­λιάζουν από το κρύο. Ήταν ο Άλκης. Προτού τον αφή­σει να πει μια κουβέντα, ζήτησε να κλείσει και θα τον έπαιρνε αμέσως. Ήταν αδύνατο να στέκεται στο πα­γωμένο χιόνι και να κουβεντιάζει. Αναζήτησε μια γω­νιά για να κρυφτεί. Τα Καφέ και τα μικρομάγαζα του δρόμου σίγουρα δεν προσφέρονταν για τηλεφωνική επι­κοινωνία απ' όπου προστατευμένος κι ανενόχλητος θα μπορούσε να μιλήσει. Λίγα μέτρα πιο πέρα ήταν ένα καταφύγιο για τους ανθρώπους των γραμμάτων και των επιστημών. Η Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας.

Την επισκεπτόταν με κάποια αφορμή κάθε φορά που βρισκόταν στη Βιέννη σαν να 'ταν συγχρόνως και μουσείο. Τι να πρωτοκοιτάξει κανείς; Τη συλλογή παπύρων, τη διαχρονική εξέλιξη της τυπογραφίας, της εικονογράφησης και της βιβλιοδετικής τέχνης, το αρ­χείο με τις πρωτότυπες συχνά χειρόγραφες παρτιτού­ρες μεγάλων μουσουργών, τη συλλογή με τις χαρτο­γραφήσεις και την αίθουσα με τις πολυάριθμες υδρό-γειες σφαίρες άλλων εποχών, το θεατρικό μουσείο, τη συλλογή πινάκων, αγαλμάτων και φωτογραφιών, ή τα τεκμήρια από τον Ορέστη του Ευρυπίδη με νότες μουσικής, μέχρι τη Χάρτα του Ρήγα του Βελεστινλή; Ήταν συγχρόνως και η εντυπωσιακή εσωτερική αρχι­τεκτονική και διάταξη της Βιβλιοθήκης στην κεντρική σάλα υποδοχής. Ένα αυθεντικό σκηνικό από τα τέλη

376

Page 375: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του 18ου αιώνα, άξιο θέασης και για όσους δεν είχαν κάποιο λόγο να σκύψουν πάνω από τα βιβλία της. Ίσως ο πιο επιβλητικός χώρος βιβλιοθήκης που είχε συναντήσει στη ζωή του.

Ο Οδυσσέας δεν δίστασε και τρέχοντας σχεδόν έφθασε μπροστά στην πανύψηλη είσοδό της. Έσπρωξε τη βαριά πόρτα και ανάσανε ανακουφισμένος. Ο με­γάλος προθάλαμος της εισόδου ήταν ως συνήθως έρη­μος' ποιος ξέρει ποια σκοπιμότητα εξυπηρετούσε στην εποχή της μοναρχίας. Έρημη και η μεγαλοπρεπής πέτρινη σκάλα που οδηγούσε στον επάνω όροφο όπου βρισκόταν η βιβλιοθήκη.

Ο Οδυσσέας κούρνιασε σε μια γωνιά, έτριψε τις πα­λάμες του βιαστικά και ανενόχλητος τηλεφώνησε στον Άλκη. Βρήκε τον φίλο του σε κατάσταση απόγνωσης. Μετά από απανωτά τηλεφωνήματα της Δάφνης με την Έρση, στο τέλος η κόρη του της είπε ότι είχε μπροστά της δύο επιλογές. Είτε να βρει μια δουλειά στην Ελλάδα, πράγμα απίθανο ως αδύνατο με μόνο το πτυχίο της στην ψυχολογία, ή να αναζητήσει κάτι εκεί όπου οι προοπτικές ήταν πιο ελπιδοφόρες. Κι όταν ζορίστηκε από τη μητέρα της με επιχειρήματα μάλλον αδύναμα, θα δούμε αυτό, θα ψάξουμε εκείνο, σ' ένα ξέσπασμά της δήλωσε κατηγορηματικά ότι δεν ήθελε να επιστρέψει. Η Έρση βρισκόταν, αν δεν είχε ήδη περιέλθει, στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, σε κατά­σταση υστερίας. Επέρριπτε σ' εκείνον την ευθύνη για

377

Page 376: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τη συμπεριφορά και τις αποφάσεις της κόρης τους. Του καταλόγιζε ότι σε ένα τέτοιο σημαντικό ζήτημα δεν έπαιρνε ξεκάθαρα θέση, να της το κόψει αυστηρά χωρίς άλλη κουβέντα, να της επιβληθεί και να την αναγκάσει να γυρίσει πίσω. Εκείνος πίστευε ότι δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Σίγουρα θα χαιρόταν αν επέστρεφε η κόρη του στην Ελλάδα, αλλά πάνω απ' όλα την ήθελε ευχαριστημένη, να αποφάσιζε εκείνη τον δρόμο της ζωής της. Δεν σκόπευε να της τηλεφω­νήσει' να προσπαθήσει να συνετίσει την Έρση θα 'ταν χαμένος κόπος. Το είχε επιχειρήσει άλλωστε δίχως αποτέλεσμα πριν λίγες μέρες. Η συνεννόηση μαζί της σε κάποια ζητήματα ήταν διάλογος κουφών. Η κατά­σταση στο σπίτι τους ήταν αφόρητη, με τα κλάματά της, τις κάθε λογής καταγγελίες της σε όποιον τύχαινε να πάρει τηλέφωνο. Μόλις πριν λίγο είχε νιώσει μια ζαλάδα. Ο ίδιος την είχε δει να παραπαίει και σχεδόν να σωριάζεται στο μπάνιο.

Ο Οδυσσέας προσπάθησε να παρηγορήσει τον φίλο του με γενικόλογες κουβέντες, να μην κάνει έτσι, ότι τα πράγματα θα ηρεμούσαν από μόνα τους. Η Έρση θα άρχιζε σιγά σιγά να συμβιβάζεται με τη σκέψη, ν' αντι­λαμβάνεται ότι η απόφαση της Δάφνης δεν ήταν απόρ­ριψη της μάνας της μετά από τόσα χρόνια προσφοράς, αλλά το εύλογο δικαίωμά της να αποφασίζει εκείνη για τη ζωή της. Ο Άλκης γνώριζε το επιχείρημα, που όμως σε τίποτα δεν βοηθούσε, ιδίως όταν το υποστήριζε

378

Page 377: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ο ίδιος. Το τηλεφώνημά του και η παράκλησή του ήταν άλλη. Αν θα μπορούσε η Μαρία να παρέμβει στην Έρση μήπως και κατάφερνε κάτι. Ο ίδιος δεν άντεχε άλλο μέσα στο ίδιο του το σπίτι.

Ο Οδυσσέας του το υποσχέθηκε κι εκεί διέκοψαν για να της τηλεφωνήσει αμέσως. Επιχείρησε επί τόπου δυο φορές να επικοινωνήσει μαζί της, όμως το τηλέφωνό της ήταν απενεργοποιημένο. Θα δοκίμαζε ξανά μετά από λίγο. Ένιωθε εκνευρισμένος μ' αυτά που είχε ακούσει, φανταζόταν σκηνές απείρου κάλλους που θα ξετυλίγονταν ανάμεσα στην Έρση και στον Άλκη. Εκείνον σιωπηλά να ανέχεται, να υπομένει στην κα­ταιγίδα. Σίγουρα στεναχωριόταν πιο πολύ για τον φί­λο του και το στρίμωγμά του, παρά για τη Δάφνη που έδειχνε ότι ήξερε να μάχεται για τα δικαιώματά της. Επιχείρησε και πάλι να τηλεφωνήσει στη Μαρία με το ίδιο άδοξο τέλος.

Μια μικρή ομάδα μαθητών μπήκε εκείνη τη στιγ­μή με ορμή στο χολ της Βιβλιοθήκης. Η δασκάλα που τους συνόδευε τους επέπληξε για την οχλοβοή που κατά την άποψή της προκαλούσαν και τόνισε απειλητικά ότι αν άκουγε την παραμικρή λαλιά θα διέκοπταν επί τόπου την ξενάγηση που ήταν και ο σκοπός της επίσκεψής τους. Ο Οδυσσέας βρήκε μονα­δική την ευκαιρία' να ακολουθούσε διακριτικά από κά­ποια απόσταση την ομάδα και να περιηγηθεί μαζί της στον χώρο της Βιβλιοθήκης, ακούγοντας πράγματα

379

Page 378: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

για τα οποία ποιος ξέρει σε πόσα και σε τι βιβλία θα έπρεπε να ανατρέξει. Πήρε στο κατόπι το ολοζώντανο αλλά άλαλο μπουλούκι κι άρχισαν να ανηφορίζουνε τις σκάλες για τον πάνω όροφο.

Στήθηκε πίσω τους στην ουρά μπροστά στο ταμείο περιμένοντας τη σειρά του, χαζεύοντας από το άνοιγ­μα της εισόδου τη μεγαλοπρεπή κεντρική της σάλα. Και τότε κάτω από το επιβλητικό τόξο της, στην τοι­χογραφία που κοσμούσε με νύμφες και θεές ένα ειδυλ­λιακό περιβάλλον, του φάνηκε ότι διέκρινε τη Ράνια. Το μυαλό του άρχισε να τρέχει, να στροβιλίζεται σαν ανεμοδούρι. Αμφιταλαντεύθηκε προς στιγμή. Ανά­πνευσε βαθιά, έκανε μεταβολή κι εγκατέλειψε τον ναό που με τόση περιέργεια και ευφορία προσκυνούσε.

Έσπρωξε την πόρτα του ξενοδοχείου με μια ακα­τανίκητη επιθυμία να επικοινωνήσει με τη Ράνια. Ρώτησε στη ρεσεψιόν τον αριθμό της. Του απάντησαν ότι δεν είχε επιστρέψει, το κλειδί της βρισκόταν στη θυρίδα. Συγκράτησε τον αριθμό του δωματίου της και ανέβηκε στο δωμάτιό του. Ξάπλωσε στο κρεβάτι του χαζεύοντας το χιόνι που έπεφτε πίσω από τα τζάμια του παραθύρου. Θυμήθηκε ξαφνικά την υπόσχεσή του προς τον Άλκη. Χωρίς να ελπίζει ότι θα του απα­ντούσε ξανακάλεσε τον αριθμό της Μαρίας. Στάθηκε τυχερός. Με δύο κουβέντες της περιέγραψε όσα συνέ­βαιναν στην οικογένεια των φίλων τους. Εκείνη του υποσχέθηκε να κάνει το βράδυ την προσπάθειά της,

380

Page 379: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

χωρίς η ίδια να γνωρίζει ακριβώς ποια ήταν η δική της άποψη ανάμεσα στις επιθυμίες μάνας και κόρης. Ρώτησε στη συνέχεια τον Οδυσσέα πώς ήταν η Βιέν­νη, τι θα έκανε το βράδυ.

Ο Οδυσσέας ένιωσε άβολα, έσφιξε τα χείλια του και μουρμούρισε αόριστα ότι όλα ήταν ωραία. Βιά­στηκε να της πει ότι άλλο δεν μπορούσε να μιλήσει, του τελείωνε η μπαταρία στο κινητό του. Με ένα «ά­ντε γεια» έκλεισε το τηλέφωνο κι ανάπνευσε ανακου­φισμένος έχοντας παρακάμψει έναν βράχο. Έφτιαξε το μαξιλάρι του και άλλαξε πλευρό. Σαν να ήθελε να διώξει πίσω του τον κόσμο με τον οποίο μόλις πριν επικοινωνούσε. Δίχως να το πολυκαταλάβει τον πήρε γλυκά ένα ανάλαφρος ύπνος.

Τινάχτηκε απότομα από το κουδούνισμα του τηλε­φώνου.

«Καλώς όρισες», ακούστηκε κάπως απόμακρη η φωνή της. Αντάλλαξαν δυο βιαστικές κουβέντες' του φάνηκε ότι η Ράνια δεν είχε διάθεση να τον κρατήσει άλλο στο τηλέφωνο και συμφώνησαν να συναντηθούν στις οχτώ για τη βραδινή έξοδό τους. Απόμεινε με μια περίεργη στυφή γεύση από εκείνο το τηλεφώνη­μα. Σίγουρα προσδοκούσε κάτι περισσότερο που δεν είχε εισπράξει.

381

Page 380: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

13

Μ έσα στο ταξί με προορισμό το εστιατόριο ο Οδυσσέας σκεφτόταν ότι τίποτα δεν είχε αλ­λάξει στη δύναμη της έλξης που του ασκού­

σε. Πίστευε ότι η συναναστροφή, ο χρόνος που είχε κυλήσει, θα άρχιζαν να απομυθοποιούν τη γοητεία της. Ένιωθε ότι είχε διαψευστεί στα προγνωστικά του. Είχε όμως την αίσθηση ότι εκείνη ήταν λιγόλο­γη, κάπως συγκρατημένη, όση ώρα περίμεναν να έρ­θει το ταξί να τους παραλάβει.

Το εστιατόριο ανταποκρινόταν στις προσδοκίες του. Ένα βιεννέζικο περιβάλλον με εξαιρετική κουζίνα, τους είχε πει ο ρεσεψιονίστας, διερμηνεύοντας τις επιθυμίες τους όταν του ζήτησαν κάτι να τους συστήσει. Με προτροπή του Οδυσσέα που έκανε ως γερμανόφωνος κουμάντο, παρήγγειλαν ένα σνίτσελ για εκείνη και ένα τάφελσπιτς γι' αυτόν. Εμπιστεύτηκαν τον σερβιτόρο

382

Page 381: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

για ένα κόκκινο κρασί που θα ταίριαζε σ' ένα όχι συ­νηθισμένο δείπνο. Ξεκίνησαν την κουβέντα τους από τα τετριμμένα. «Έφθασες καλά; Πώς πέρασες την ημέρα σου;» Η Ράνια είχε επισκεφτεί το ιστορικό μου­σείο της Βιέννης και με εκείνο τον χιονιά δεν είχε τολ­μήσει να ξεμυτίσει. Μίλησε για τα εντυπωσιακά εκθέ­ματα, για το αιγυπτιακό τμήμα που την κατέπληξε με όσα είχαν σηκώσει και οι Αυστριακοί από την Αίγυ­πτο, μαζί με τους άλλους δυτικοευρωπαίους στην ακ­μή των αυτοκρατοριών τους. Απόφαγαν κι ακόμη μι­λούσαν για τα μουσεία της Περγάμου στο Βερολίνο, για το Βρετανικό μουσείο του Λονδίνου, για το Λού­βρο. Κάποτε εξαντλήθηκε η νοερή περιήγηση στα μου­σεία της Ευρώπης παρά την έκδηλη προσπάθεια και των δυο τους να τη συντηρήσουν. Ο Οδυσσέας στο τέ­λος της υποσχέθηκε ότι θα ξέκλεβε από το πρόγραμμα λίγο χρόνο για να επισκεφτούν το Μπελβεντέρε που διατηρούσε μια μοναδική συλλογή πινάκων του αγα­πημένου του αυστριακού ζωγράφου Γκούσταφ Κλιμτ. Ήθελε να πάνε μαζί για να της τη δείξει ο ίδιος.

Η Ράνια μόλις τότε έδειξε να αναθαρρεύει. Δεν έκρυ­ψε τη χαρά της. Φωτίστηκε το πρόσωπό της σαν να έπαιρνε μια διαβεβαίωση ενδιαφέροντος που τόσο επιθυ­μούσε. Τότε αποφάσισε ο Οδυσσέας να παίξει και το πιο δυνατό χαρτί του: «Λοιπόν, αύριο βράδυ θα πάμε στην Όπερα της Βιέννης. Σταθήκαμε τυχεροί, βρήκα δυο ει­σιτήρια για την Τόσκα». Η Ράνια αν και δεν ήταν λά-

383

Page 382: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τρης της όπερας, ψέλλισε εντυπωσιασμένη: «Δεν το πι­στεύω». Ύψωσε το ποτήρι της ενθουσιασμένη και μ' ένα «Άντε, γεια μας» γεύτηκε δυο δυνατές γουλιές.

«Προχώρησες καθόλου στην ανίχνευση της ταυτό­τητας σου» ρώτησε δείχνοντας έτσι το δικό της ενδια­φέρον, πιστεύοντας συγχρόνως ότι η ερώτησή της θα άνοιγε την πόρτα σ' έναν δρόμο ευδιάβατο, προκειμέ­νου να τον πλησιάσει.

«Παρ' όλο που με απασχόλησε αρκετές φορές δεν κατάφερα να ιεραρχήσω τα κρίσιμα ερωτήματα, ώστε να βγάλω κάποια συμπεράσματα. Χάνομαι σε μεθοδο­λογικά ζητήματα και μόνο αποσπασματικές θεματικές ενότητες ξεπηδούν στο μυαλό μου όπου μπορώ να πά­ρω θέση απέναντι τους. Βρίσκομαι κάθε τόσο μπροστά σε ψηφίδες που δηλώνουν κομμάτια της ταυτότητας ή που υπογραμμίζουν αρνητικά "όχι αυτό δεν είσαι", όμως δυσκολεύομαι να συμπυκνώσω σε μια έννοια την ταυτότητα μου... Θέλεις ένα πουράκι;»

«Όχι, προτιμώ από τα δικά μου» απάντησε και έβγαλε ένα τσιγάρο. Ο Οδυσσέας άπλωσε το χέρι του με τον αναπτήρα κι εκείνη το πήρε στις παλάμες της για να ανάψει. Αρκούσε αυτή η επαφή για να τον αναστατώσει, να του θυμίσει πόσο ευάλωτος ήταν απέναντι της.

Ακολούθησε μια σιωπή αμηχανίας δυσβάσταχτη και για τους δύο. Απόμειναν να κοιτάζονται στα μάτια. Κι όταν τραβήχτηκαν με τις πλάτες πίσω στο κάθισμά

384

Page 383: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

τους, σαν κάποιος να τους έδωσε το ίδιο μήνυμα συγ­χρόνως, να βγουν από τη φωτεινή δέσμη που το κωνι­κό λαμπόγυαλο χαμηλά πάνω από το τραπέζι φώτιζε ίσα ίσα τα πρόσωπά τους, μέσα στη σκιά οχυρωμένοι συνέχισαν να κοιτούν ο ένας τον άλλο στα μάτια. Σιω­πηλοί, με δυνατά μηνύματα που φόρτιζαν τη σιωπή τους. Μηνύματα που δεν άφηναν ωστόσο να φανούν πως φώλιαζαν μέσα τους συγχρόνως οι δισταγμοί ή ακόμα και οι έρπουσες ενοχές τους.

«Νιώθω να πνίγομαι εδώ μέσα» μίλησε με δυσφο­ρία πρώτη η Ράνια. «Να πηγαίνουμε;»

«Να πηγαίνουμε» συμφώνησε ο Οδυσσέας και έκα­νε νόημα στο γκαρσόνι να φέρει τον λογαριασμό.

Στο ταξί κόλλησαν σχεδόν στις πλαϊνές τους πόρ­τες σαν να 'πρεπε να αφήσουν χώρο ανάμεσά τους και για κάποιον τρίτο. Δεν αντάλλαξαν μια φράση. Χώ­ρισαν μέσα στο ασανσέρ του ξενοδοχείου με ένα καλη­νύχτα και ένα ευχαριστώ. Με ένα φευγαλέο απροσ­διόριστης χροιάς φιλί στο μάγουλο και ένα τελευταίο βλέμμα καθώς έκλειναν από δεξιά και αριστερά τα μεταλλικά φύλλα της πόρτας.

Οι εργασίες του συνεδρίου απορρόφησαν ολοκληρω­τικά τον Οδυσσέα καθ' όλη τη διάρκεια της επομένης. Ακούστηκαν οι συνήθεις απόψεις για την αναγκαιότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση να ενσωματώσει στην οικογένειά

385

Page 384: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

της τις χώρες που έβγαιναν από την πολύχρονη ομη-ρεία του σοβιετικού καθεστώτος, μαζί μ' αυτές την Κύπρο και την Μάλτα. Ιδιαίτερη εντύπωση έκανε στον Οδυσσέα το πάθος με το οποίο οι συνομιλητές του από τις ανατολικές υποψήφιες χώρες, δέκα χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, στρέφονταν κατά της Ρωσίας. Με πάθος, με οργή, με φόβο. Αλλά και συγ­χρόνως η σχεδόν αλαζονική απαίτησή τους απέναντι στην Ένωση' όφειλε να τους δεχτεί, είχε ηθικό χρέος, σαν να ήταν εκείνη υπεύθυνη για όσα είχαν τραβήξει επί δεκαετίες, σαν να μην υπήρχαν στην Ένωση κανόνες και προϋποθέσεις. Συγχρόνως ο θαυμασμός τους δεν στρεφόταν προς το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αλλά προς τις ΗΠΑ. Ίχνη ή σπέρματα για τη συμμετοχή στη συν-διαμόρφωση μιας συλλογικής ευρωπαϊκής ταυτότητας δεν ακούστηκαν στις εκτενείς τους παρεμβάσεις. Παρη­γορήθηκε στη σκέψη ότι ίσως να ήταν νωρίς ακόμη. Μήπως και στην Ελλάδα κάτι αντίστοιχο δεν είχε συμ­βεί σε μια μακρόσυρτη πορεία που δεν ήταν ακόμη βέ­βαιο ότι είχε συντελεσθεί στο σύνολο της κοινωνίας;

Εξίσου ενοχλητική βρήκε τη συμπεριφορά των συ­νέδρων στα διαλείμματα και στο γεύμα απέναντι στον Τούρκο συνάδελφό του. Μάλλον απέφευγαν να τον συναναστραφούν. Ο Οδυσσέας ήταν ίσως ο μόνος που ήπιε έναν καφέ μαζί του και έτσι αντάλλαξαν δύο κουβέντες παραπάνω. Ήταν ένας συμπαθής μικρόσω­μος Τούρκος από το Πανεπιστήμιο του Μαρμαρά με

386

Page 385: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μάτια που αντανακλούσαν το χιούμορ και την ευφυΐα του. Χαιρέτιζε με ενθουσιασμό τις αποφάσεις του Ελσίνκι ως μόνο δρόμο για προκοπή και ειρήνη, αν και αμφέβαλλε σοβαρά αν το πολιτικοστρατιωτικό κα­τεστημένο θα τον ακολουθούσε. Η συζήτηση ήταν ιδι­αίτερα φιλική και εξομολογητική. Στο τέλος αποκά­λυψε ότι η μητέρα του καταγόταν από εύπορη οικογέ­νεια της Θεσσαλονίκης που την εγκατέλειψαν το 1924 με την ανταλλαγή των πληθυσμών. Χώρισαν υποσχό­μενοι ότι θα συνέχιζαν τη συζήτηση τους την επομένη.

Βγαίνοντας από τον συνεδριακό χώρο ο Οδυσσέας ένιωσε κατά πρόσωπο τον τσουχτερό αέρα που κατέ­βαζε ο Δούναβης. Ένιωσε συγχρόνως να φεύγει από έναν κόσμο πεζό, όσο ενδιαφέρων κι αν ήταν, και να παρασύρεται σ' έναν κόσμο προσωπικό, έναν κόσμο επιθυμιών και συναισθημάτων που ανέσυρε με τον άνεμο από τα σώψυχά του η σκέψη της συνάντησης του με τη Ράνια. Από τη μια στιγμή στην άλλη είχε αδειάσει το μυαλό του από όλα όσα είχε ζήσει εκείνη την ημέρα, από σκέψεις, προβληματισμούς, εντυπώ­σεις. Κατάφερε να την αποδιώξει στρέφοντας το μυα­λό του στην επικείμενη απόλαυση της Τόσκας. Βιά­στηκε να βρει ταξί για να επιστρέψει. Ήθελε έγκαιρα να ετοιμαστεί, ώστε να φτάσουν στην Όπερα δίχως λαχανιάσματα και αγωνίες.

Μπήκε στο ξενοδοχείο, όμως δεν είχε υπομονή ν' ανέβει στο δωμάτιό του. Τηλεφώνησε στη Ράνια από

387

Page 386: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τη ρεσεψιόν, σχεδόν αγχωμένος, για να συνεννοηθούν για την αναχώρησή τους. Ευτυχώς είχε επιστρέψει. Συμφώνησαν να περάσει να την πάρει από το δωμά­τιό της. Πήρε το ασανσέρ ανακουφισμένος.

Μόλις έκλεισε πίσω του την πόρτα του δωματίου, πήρε ένα μπουκαλάκι κονιάκ από το ψυγείο και κατέ­βασε δύο δυνατές γουλιές απευθείας από το στόμιο του. Ένιωσε καλύτερα. Αναζήτησε τα εισιτήρια της Όπερας και τα τοποθέτησε σχεδόν ευλαβικά στο κέ­ντρο του μικρού γραφείου. Δίπλα τους ακούμπησε τα γυαλιά του μην τύχει και τα ξεχάσει. Μπήκε στο μπάνιο για ένα ντους σιγοτραγουδώντας μάλλον πα­ράφωνα «e lucevan le stelle». Προσέβλεπε στην παρά­σταση της Όπερας πιο πολύ απ' όσο στη συνάντησή του με τη Ράνια. Η διαπίστωση αυτή τον καθησύχα­ζε, τον ικανοποιούσε.

Στην ώρα του ακριβώς με τα εισιτήρια σαν μαντιλάκι στην πάνω εξωτερική τσέπη, βρισκόταν έξω από την πόρτα της Ράνιας. Το κονιάκ που είχε φροντίσει να αδειάσει του δημιουργούσε μια ιδιαίτερη ευφορία. Χτύ­πησε ρυθμικά την πόρτα σαν να 'ταν σύνθημα στη μυστι­κή τους επικοινωνία. Ο Οδυσσέας είδε μπροστά του μια οπτασία, όμοια με εκείνη που έβλεπε ο Μάριο Καβαρα-ντόσι, όταν αντίκριζε τον έρωτα της ζωής του, τη Φλό-ρια Τόσκα. Πήρε μια βαθιά αναπνοή όταν ένιωσε ότι του σωνόταν ο αέρας και ανταποκρίθηκε στο χαμογελα­στό νεύμα της να περάσει μέσα.

388

Page 387: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

Κάθισε σε μια γωνιά για «ένα λεπτό» μέχρι να απο-σώσει με τη φροντίδα της εμφάνισής της. Αμίλητος τη χάζευε καθώς πηγαινοερχόταν στο δωμάτιο βιαστική, γοητευτική όσο ποτέ της. Ιδιαίτερα καθώς βασανιζό­ταν να πιάσει τα μαλλιά της με μια φαρδιά φουρκέτα που αρνιόταν να σταθεροποιηθεί και να κουμπώσει. Η σκηνή του θύμιζε τη μητέρα του στα παιδικά του χρό-νια που τη χάζευε κάθε τόσο όταν ντυνόταν και φουρ­κισμένη προσπαθούσε να πιάσει ψηλά τα μαλλιά της αναδεικνύοντας τον κύκνειο λαιμό της. Η Ράνια αγ­χωμένη επειδή καθυστερούσαν ήθελε τη βοήθειά του, όμως δεν τολμούσε να τη ζητήσει. Φοβόταν ότι θα μπορούσε να εκληφθεί σαν γυναικείο τετριμμένο τερτί­πι, σαν ύπουλη απόπειρα να τον αποπλανήσει. Όμως μάταια προσπαθούσε.

«Μπορείς να με βοηθήσεις;» τον παρακάλεσε κά­ποια στιγμή, στρέφοντας την πλάτη της και κρατώντας πάνω από τον αυχένα της σε κότσο τα μαλλιά της.

Ο Οδυσσέας δίχως ν' απαντήσει σηκώθηκε από τη θέση του και την πλησίασε. Πήρε από τα δάχτυλά της τις δύο λεπτεπίλεπτες αγκράφες στην άκρη της φουρκέτας κι άρχισε να προσπαθεί να τις κουμπώσει. Ένιωθε να ιδρώνει καθώς αναπόφευκτα άγγιζε με το σώμα του τυχαία το δικό της. Κοίταξε τον λαιμό της, τα μαλλιά της, μύριζε το άρωμα της ύπαρξής της. Αισθάνθηκε κάτι σαν ζάλη να τον συνεπαίρνει, η ισορ­ροπία του να παραδέρνει. Δεν άντεχε πια άλλο.

389

Page 388: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Άπλωσε τα χέρια του και αγκάλιασε από πίσω τα δικά της, καθώς η κακοκουμπωμένη φουρκέτα κατα-κρημνιζόταν στη μοκέτα. Έμεινε εκεί ακίνητος, σιωπη­λός, να την κρατά σφιχτά με το κεφάλι του σκυμμένο κολλητά πλάι στο δικό της, με την ανάσα του να τη χαϊδεύει. Ακίνητη κι η Ράνια άνοιξε μόνο τα δάχτυλά της ψάχνοντας να τα σφίξει ανάμεσα στα δικά του.

Έμειναν έτσι με κάθιδρες τις παλάμες, σαν απολι­θωμένοι από τον φόβο μην καταστρέψουν εκείνη τη στιγμή, μην τύχει και η επόμενη τους γυρίσει πάλι πίσω. Κοιτάχτηκαν κάποτε στα μάτια με την ένταση, το ύφος, τα μηνύματα που αντάλλασσαν στο ημίφως της περασμένης τους βραδιάς. Σαν να συνέχιζαν αυτό που είχαν αφήσει αβέβαιο, μετέωρο, ανάπηρο. Αγκα­λιάστηκαν τρέμοντας, φιλήθηκαν με πάθος. Πάλεψαν με μανία και μισόλογα λατρείας. Ίδρωσαν σπαρτα­ρώντας ο ένας στην αγκαλιά του άλλου. Απόκαμαν μια και δυο φορές ξεψυχισμένοι.

«Είσαι καλά;» «Είμαι καλά» ήταν οι μόνες κουβέ­ντες που αντάλλαξαν με τρυφερότητα κι η Ράνια λύ­θηκε σε βουβά αναφιλητά, προσπαθώντας να μην γί­νει αντιληπτή η φόρτιση από τη συγκίνησή της. Αγγί­ζοντας ο ένας το πρόσωπο του άλλου στο σύθαμπο του δωματίου που φωτιζόταν μόνο από το φως του μικρού χολ της εισόδου, θέλησαν να ψηλαφίσουν, να βεβαιωθούν για την πραγματικότητα που ζούσαν. Απόμειναν στο τέλος ανάσκελα να κοιτούν σιωπηλοί

390

Page 389: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

το ταβάνι έχοντας τις παλάμες με τα δάχτυλά τους κλειδωμένες. Ακούστηκε να καλεί το τηλέφωνο του Οδυσσέα, όμως εκείνος παρέμεινε στη θέση του απα­θής δίχως να το σχολιάσει.

«Τι σκέφτεσαι;» ρώτησε η Ράνια διακόπτοντας τη σιωπή τους.

«Τίποτα» απάντησε ο Οδυσσέας. «Όχι, κάτι σκέφτεσαι» επέμεινε η Ράνια σ' έναν

χιλιοειπωμένο διάλογο που άλλοτε σε ανάλογες περι­στάσεις ειρωνευόταν.

Ο Οδυσσέας δεν ήθελε να της εξομολογηθεί πού έτρεχε ο νους του. Ιδίως να μην της πει ότι σκεφτό­ταν τη Μαρία, πόσο περιπλεκόταν η σχέση του μαζί της. Προσπάθησε να υπεκφύγει. Κοίταξε το ρολόι του με κάποια προσπάθεια στο λιγοστό φως και ψέλλισε κάποιους υπολογισμούς.

«Αν εκτιμώ σωστά, αυτή την ώρα πάνω κάτω, η Τόσκα έχει μπήξει το μαχαίρι στο στήθος του άθλιου Σκάρπια και καθώς εκείνος ξεψυχά του φωνάζει με πάθος, τον προστάζει "Πέθανε, πέθανε, πέθανε!"»

Η Ράνια άκουσε με έκπληξη την απάντησή του όμως αντέδρασε αμέσως. Τράβηξε με μια θεαματική κίνηση τα σκεπάσματα, ανασηκώθηκε και κάθισε επά­νω του. Έγειρε ελαφρά και κρατώντας τον από τους ώμους, σαν να 'θελε να τον τραντάξει, του είπε επιτα­κτικά, με το δικό της πάθος «Ζήσε, ζήσε, ζήσε».

Την επομένη ο Οδυσσέας δεν πήγε στο συνέδριο

391

Page 390: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

όπου κατά τη διάρκεια του πρωινού η συνεδρία ήταν αφιερωμένη στην εξαγωγή συμπερασμάτων των εργα­σιών της. Δεν επισκέφθηκαν μήτε το Μπελβεντέρε για να δείξει στη Ράνια τη συλλογή με τα έργα του Κλιμτ όπως της είχε υποσχεθεί. Έμειναν κλεισμένοι στο δωμάτιό τους να κάνουν έρωτα και να χαζεύουνε το χιόνι που έπεφτε ασταμάτητα στις απέναντι στέ­γες, στις μαρκίζες. Να τρέχουν με τους λογισμούς τους αραιά και πού στους προσωπικούς τους κόσμους ή να προσπαθούν να συλλάβουν, ν' αποτιμήσουν αυτό το ξέσπασμα που άλλοτε ξέφρενα κι άλλοτε με τρυφε­ρότητα τόσο έντονα ζούσαν.

Το ίδιο βράδυ επέστρεψαν στην Αθήνα. Χώρισαν μ' ένα γλυκό χαμόγελο δίχως ν' ανταλλάξουν μια κουβέντα ή κάτι να υπαινιχθούν που θα έδινε μια υπό­σχεση κάποιας επόμενης συνάντησής τους.

Ο Οδυσσέας έφτασε στο σπίτι του αποκαμωμένος. Η Μαρία απουσίαζε, είχε εφημερία. Η κυρα-Ελένη είχε φύγει αφήνοντας στην καφετιέρα ζεστό νερό και δίπλα της το ατομικό του τσαγερό με το κουτί του τσαγιού να τον περιμένει. Έφτιαξε το τσάι του, άναψε ένα πουράκι κι επέστρεψε στη συνήθη γωνιά του καναπέ του. Προτί­μησε να μην ανάψει φώτα. Όσο φώτιζε απ' το άνοιγμα της πόρτας το φως της κουζίνας του αρκούσε. Ένιωθε πρώτη φορά παράξενα, αποστασιοποιημένος μέσα στον τόσο δικό του, τον τόσο προσωπικό του χώρο. Σαν να του κουβαλούσε απρόσκλητα έναν ανεπιθύμητο επισκέ-

392

Page 391: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

πτη, έστω κάποιον που δεν του ήτανε οικείος. Απόπιε το τσάι του και τότε σαν να θυμήθηκε ξαφνι­

κά κάτι, σηκώθηκε βιαστικά από τη θέση του κι άνοιξε τη βαλίτσα του. Βρήκε τα φορεμένα εσώρουχά του και τα καταχώνιασε με επιμέλεια ανάμεσα στα άλλα στο κοφίνι των άπλυτων. Η κυρα-Ελένη σίγουρα τίποτα δεν θα υποπτευόταν. Σήκωσε το κεφάλι του κι είδε το πρόσωπό του στον καθρέφτη. Ένιωσε να ντροπιάζεται, να ευτελίζεται με την κίνησή του εκείνη. Να κρύβεται μέσα στο ίδιο του το σπίτι. Ένιωσε ακόμη πιο άσχημα όταν λίγο αργότερα το ξεκαθάριζε μες στο μυαλό του και το αποφάσιζε. Δεν θα έλεγε τίποτα στη Μαρία. Η σχέση τους δεν θα άντεχε στον κλονισμό από την απο­κάλυψη όσων είχαν συμβεί στη Βιέννη. Αισθανόταν ένοχος, ήταν μοναδικός υπεύθυνος για όλα.

Κύλησε μια εβδομάδα. Μέσα στο καταχείμωνο ξη­μέρωσε ένα κυριακάτικο ηλιόλουστο πρωινό αντάξιο των τελευταίων αλκυονίδων ημερών που ζούσε η Αθή­να. Ένας πεντακάθαρος βαθυγάλανος ουρανός, ένα ελαφρύ αεράκι που κατέβαινε από τον Υμηττό κουβα­λώντας βουνίσιες μυρωδιές, λίγο απείχαν από την ψευδαίσθηση ότι όπου να 'ναι θα μύριζε και άνοιξη.

Ο Οδυσσέας είχε ξυπνήσει δύσθυμος. Δεν ήξερε τι του έφταιγε. Ο αέρας του φαινότανε βαρύς, άνοιξε ένα παράθυρο, κρύωσε και το 'κλεισε αμέσως. Ήπιε βια-

393

Page 392: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

στικά μια κούπα τσάι και βγήκε ν' αγοράσει τις κυ­ριακάτικες εφημερίδες. Συνήθιζε να περνά στη συνέ­χεια από έναν φούρνο που έβγαζε και τις Κυριακές κάθε λογής σκευάσματα φύλλου, κρουασάν, τυρόπι­τες, μηλόπιτες και όλα τα σχετικά για μια ολόφρεσκη συνοδεία πρωινού. Ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη από όσους ήθελαν Κυριακή πρωί να απολαύσουν κάτι ξεχωριστό από τα αγχωμένα βιαστικά πρωινά της καθημερινής πριν φύγουν στη δουλειά τους. Ο Οδυσσέας δεν φρό­ντιζε μόνο τον εαυτό του. Νοιαζόταν κυρίως για τη Μαρία' να της ετοιμάσει έναν πλουσιοπάροχο δίσκο και να της τον πάει στο κρεβάτι, παρά τις κατ' επα­νάληψη διαμαρτυρίες της ότι πρωί πρωί αδυνατούσε να βάλει κάτι στο στόμα της και πάντως όχι ξαπλω­μένη στο κρεβάτι. Τελικά τσιμπολογούσε μετά βίας κάτι ώστε να μην τον στενοχωρήσει για την κατά τα άλλα τόσο τρυφερή πρωινή προσφορά του.

Ετούτη τη φορά ο Οδυσσέας ξεχάστηκε, έκανε με­ταβολή και με τις εφημερίδες σε μια πλαστική τσάντα επέστρεψε στο σπίτι. Κοντοστάθηκε μόλις πέρασε την αυλόπορτα κοιτώντας δεξιά αριστερά τον κήπο. Έκα­νε μια βόλτα γύρω γύρω και διαπίστωσε πόσο ήταν παραμελημένος. Τα κυκλάμινά του σε άθλια κατά­σταση, η αγράμπελη από κάποιον δυνατό άνεμο μ' όλες τις απολήξεις της από τον τοίχο ξεχαρβαλωμένη, σπασμένα κλαδιά, ταλαιπωρημένοι θάμνοι. Μια εικό­να εγκατάλειψης πρωτόγνωρη για τις απαιτήσεις του

394

Page 393: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αλλά και τις φροντίδες που ο ίδιος προσωπικά ή με τη βοήθεια ενός Αλβανού κατέβαλλε εδώ και χρόνια. Αναρωτήθηκε από πότε είχε να τον περιποιηθεί. Διαπί­στωσε ότι τελευταία φορά ήταν κάπου τα Χριστούγεν­να. Σούφρωσε τα χείλη του δυσαρεστημένος. Όμως αυτή ήταν και η μόνη αντίδραση του. Αν και όλοι οι περιβαλλοντικοί λόγοι συνηγορούσαν, δεν είχε διάθε­ση ν' ασχοληθεί μαζί του.

Ανέβηκε τα τρία σκαλοπάτια του υπερυψωμένου ισο­γείου και κοντοστάθηκε. Δεν είχε όρεξη να επιστρέψει στον πιο αγαπημένο του χώρο, ένιωθε ότι θα ασφυκτι­ούσε αραγμένος στη γωνιά του. Κάθισε στο κρύο πλα­τύσκαλο κι ακούμπησε στο πλαϊνό τοιχίο. Αβίαστα ήρ­θαν στο μυαλό του εικόνες από ανάλογες στιγμές, όταν μικρός περνούσε την ώρα του στο αντίστοιχο πλατύ­σκαλο του σπιτιού που παραθέριζαν στη Μυτιλήνη. Ακόμη και τα παλιομοδίτικα ασπρόμαυρα πλακάκια με τα διακοσμητικά σχέδιά τους στο κέντρο και τη διακρι­τική κεραμιδί μπορντούρα έμοιαζαν τόσο μεταξύ τους. Σχεδόν πενήντα χρόνια από τότε, μια ολόκληρη ζωή. Θυμόταν τόσες και τόσες φορές που με σφιγμένα δό­ντια, βογκώντας από την προσπάθεια, μουγγρίζοντας από την επιμονή του, προσπαθούσε μ' έναν σουγιά να δαμάσει κάποιο κούτσουρο, να του δώσει μορφή και ωφέλιμο σκοπό, όπως του είχε διδάξει ο πατέρας του.

Και να τος τώρα πάλι μ' έναν άλλο σουγιά, εκεί­νον του μυαλού του, να προσπαθεί να δαμάσει τους

395

Page 394: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

εφιάλτες και τους δαίμονες του' να ξεδιαλύνει το μπέρδεμα και τη θολούρα που άρχιζε να τον εγκλω­βίζει σε βασανιστικά θέλω και διλήμματα που ήταν αμφίβολο στην κατάσταση που ήταν ποιον θα μπο­ρούσαν να ωφελήσουν. Με ανέγγιχτο το πρόβλημα της σχέσης του με τη Μαρία ερχόταν τώρα σαν κα­ταιγίδα, σαν κατακλυσμός που απειλούσε να συμπα­ρασύρει ό,τι έβρισκε μπροστά του, η αναπάντεχη ιστορία με τη Ράνια.

Μέσα σε μια βδομάδα από την επιστροφή τους από τη Βιέννη είχαν ξανασυναντηθεί. Του είχε τηλεφωνή­σει ένα μεσημέρι προσκαλώντας τον σπίτι της για κα­φέ. Ούτε διανοήθηκε να το σκεφθεί για δεύτερη φορά. Ρώτησε δίχως άλλο σχόλιο κοφτά την ώρα και τη δι­εύθυνσή της κι έτρεξε μετά την πανεπιστημιακή παρά­δοση στην οποία ήταν παρών-απών μέσα στο αμφιθέ­ατρο. Έτρεξε κοντά της σαν υπνωτισμένος, με τους σφυγμούς του σε ανοδική πορεία, την ανάσα του βα­ριά να ζεσταίνει την αγκαλιά της. Έζησε μια εμπει­ρία ερωτική με το ίδιο πάθος όπως της πρώτης φο­ράς. Όμως τώρα την ένιωθε πιο δυνατή, πιο ενσυνεί­δητη να φωλιάζει μέσα του, να κυριαρχεί πάνω στον εαυτό του σαν κάτι απαραίτητο, αυτονόητο στο ίδιο του το είναι, κάτι που έπαυε να είναι μια παρένθεση απολαυστική, συγκλονιστική, όμως παρένθεση. Έτσι τουλάχιστον πίστευε αρχικά όταν έφευγε αργά εκείνο το βράδυ από το σπίτι της, κοιτώντας διακριτικά το

396

Page 395: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ρολόι του και στη συνέχεια αναζητούσε ταξί σαν να 'τανε κυνηγημένος.

Δύο μέρες αργότερα δέχθηκε στο γραφείο του ένα τηλεφώνημα της καθώς τακτοποιούσε κάποιες σημει­ώσεις για την απογευματινή παράδοσή του. Βρισκό­ταν σχεδόν κάτω από το γραφείο του και τον προσκα­λούσε για μια βόλτα μέχρι το βιβλιοπωλείο της Πο­λιτείας όπου είχε παραγγείλει κάποια δυσεύρετα βι­βλία. Ο Οδυσσέας δίχως δισταγμό μάζεψε βιαστικά τα χαρτιά του και την ακολούθησε περιχαρής, σχεδόν ενθουσιασμένος. Βγήκαν στη Σόλωνος με ανεξάντλη­τη διάθεση για κουβέντα. Έκαναν τα ψώνια τους και συνέχισαν άσκοπα να κατηφορίζουν την Πανεπιστημί­ου. Έκαναν μια μικρή στάση για καφέ στην πρώτη στοά που βρήκαν μπροστά τους. Ο Οδυσσέας διαπί­στωνε ότι όλο και πιο πολύ γοητευόταν από την προ­σωπικότητά της, πράγμα που ενδυνάμωνε το πάθος του απέναντι της. Δεν δίστασε και της πρότεινε να πάνε μέχρι το διαμέρισμά της. Την ήθελε τόσο πολύ και πάλι. Όμως αυτό ήταν αδύνατο. Στο σπίτι της περίμενε η μητέρα της. Δίχως αναστολές ή ενδοια­σμούς κατέληξαν σ' ένα ξενοδοχείο που τους διέθεσε δωμάτιο με την ώρα.

Επιστρέφοντας στο πανεπιστήμιο και πάλι σαν κυνη­γημένος απορούσε με τον εαυτό του πώς ήταν δυνατόν εκείνος, ο Οδυσσέας Πολίτης, να κυλιέται έρμαιο των παθών του σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου σαν άστεγος φα-

397

Page 396: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ντάρος σε άδεια εξόδου. Καθησύχαζε λίγο αργότερα μέσα στο αμφιθέατρο τον εαυτό του, λυτρωμένος από το πάθος που είχε ξεφουσκώσει, ότι εκείνη θα ήταν κι η τελευταία πράξη της ερωτικής περιπέτειάς τους.

Οι προθέσεις κι οι προγνώσεις του είχαν διαψευ­σθεί. Τώρα, μόνο δυο μέρες μετά, ήθελε πάλι να τη δει. Σαν τρελός, σαν ναρκομανής σχεδόν να τρέμει, ήθελε να τη σφίξει στην αγκαλιά του και να χαθεί στο σώμα της, αδιαφορώντας για το σήμερα, το αύριο κι ό,τι άλλο μπορούσε να προκύψει. Απορούσε, προσπα­θούσε να συλλάβει με τον νου πώς κλιμακώνονται κά­ποια πράγματα, κάποιες καταστάσεις από μέρα σε μέ­ρα. Κατάφερνε ωστόσο σαν στρουθοκάμηλος κι έδιω­χνε τις τύψεις του απέναντι στη Μαρία, τις ενοχές του για τη διαρκή έκπτωση της σχέσης του μαζί της, όχι μόνο από το ίδιο το γεγονός αλλά και την αδιαπραγ­μάτευτη απόκρυψή του από εκείνη. Συνέθλιβε μ' αυ­τόν τον τρόπο το έρμα της σχέσης τους, που ο ίδιος εί­χε αναγάγει σε αξία' την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη. Έβλεπε να έχει μέσα σε λίγες μέρες ξεστρατίσει από τις αρχές του, να έχει καταπατήσει ό,τι πίστευε για τις σχέσεις του με το άλλο φύλο. Ιδιαίτερα για όσα κόμπαζε με αυτοπεποίθηση, αυταρέσκεια και αυτάρ­κεια για τις σχέσεις με μεγάλη διαφορά ηλικίας. Να θέλει να συνεχίσει δίχως κάποια αναστολή, ανήμπορος ν' αντισταθεί στον δρόμο που είχε πάρει. Η Ράνια του είχε γίνει απαραίτητη. Ήταν πια το οξυγόνο, το φιλί

398

Page 397: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

της ζωής σε μια καθημερινότητα που ξαφνικά είχε γί­νει δυσβάσταχτη, αποπνιχτική, δίχως εκείνη.

Σκεφτόταν αυτές τις λίγες εβδομάδες κι όσα είχαν εκτυλιχθεί στις σχέσεις του με τη Μαρία και τη Ρά-νια προκαλώντας την κλιμάκωση μιας απρόβλεπτης κρίσης' η πραγματική της διάρκεια σαν να είχε επιμη­κυνθεί σ' ένα απροσμέτρητο βάθος χρόνου προς τα πί­σω. Και συγχρόνως ένιωθε ότι όλη αυτή η εξέλιξη στόμωνε ξαφνικά έχοντας πυκνωθεί σε έναν στιγμιαίο χρόνο. Πίεζε πια αφόρητα να σπάσει το σπυρί, ένα κακοφορμισμένο σπυρί μες στα μηνίγγια του που θα 'τανε η απαρχή μιας λύσης. Κρατούσε ακίνητος με τις παλάμες τους κροτάφους του έτσι σκυφτός όπως είχε γείρει. «Θεέ μου, τι δαίμονες με κυνηγούν» ψέλλισε ψάχνοντας με καρφωμένη τη ματιά του πάνω στα πλακάκια, ανάμεσα στα δυο του πόδια.

«Καλημέρα» ακούστηκε μια φωνή από τον δρόμο. Σήκωσε το κεφάλι του και ίσα που πρόλαβε να δει την πλάτη κάποιου που μόλις είχε προσπεράσει την αυλόθυρά του. Δεν είχε αντοχή μήτε καν να την ανταποδώσει.

Άκουσε ν' ανοίγει πίσω του η εξώπορτα και σχεδόν αναπήδησε κατατρομαγμένος.

«Τι κάνεις εδώ; Σήκω από τα σκαλοπάτια, θα κρυώσεις» τον αποπήρε η Μαρία. Ο Οδυσσέας σηκώ­θηκε σαν χαμένος, ξεφύσηξε κι άρχισε μηχανικά να τινάζει το παντελόνι του αντί να απαντήσει.

399

Page 398: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

«Η ημέρα είναι χάρμα. Πάμε να περπατήσουμε στον Υμηττό;» Ο Οδυσσέας δίστασε' στο τέλος μουρμούρισε ότι δεν είχε διάθεση για περπάτημα, προτιμούσε να δια­βάσει τις εφημερίδες. Εκείνη αρκέστηκε σ' ένα «Κρί­μα», όμως δεν παραιτήθηκε από την επιθυμία της.

«Δεν πειράζει, θα πάω μόνη μου». Λίγο αργότερα φορώντας το παλιό μπουφάν της έκλεινε πίσω της την αυλόπορτα και μ' ένα μπαστούνι πεζοπορίας άρχισε ν' ανηφορίζει τον δρόμο.

Ο Οδυσσέας την παρακολουθούσε από το παράθυ­ρο, μάλλον αφηρημένος, χαμένος στις σκέψεις του και στην επιθυμία του να βρεθεί έστω για λίγο με τη Ρά-νια. Σερνάμενος από το πάθος του δεν δίστασε να πά­ρει την απόφασή του. Θα πήγαινε να τη βρει. Τώρα, δίχως χρονοτριβή θα έτρεχε κοντά της. Το αμάξι τους τον περίμενε έξω από την πόρτα. Θα πήγαινε με λίγα λουλούδια δίχως να της τηλεφωνήσει. Ήθελε να δει την έκπληξη, τη χαρά να ζωγραφίζεται στο πρό­σωπό της. Αδιαφορούσε αν θα επέστρεφε η Μαρία και δεν θα τον έβρισκε στο σπίτι. Μέχρι αργά το μεσημέ­ρι σίγουρα θα είχε επιστρέψει. Κάτι θα έβρισκε και για δικαιολογία.

Έτρεξε στην κρεβατοκάμαρα κι άλλαξε ρούχα. Μπήκε στο μπάνιο να κοιταχτεί και βρήκε ότι τα γέ­νια του από την Παρασκευή είχαν μεγαλώσει. Όμως δεν είχε χρόνο για χάσιμο. Άδειασε στη χούφτα του λίγη κολόνια και την πασάλειψε γύρω από τον λαιμό

400

Page 399: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

του. Τότε μόλις σκέφθηκε ότι είχε κατά νου να κάνει ένα ντους που το ένιωθε σαν αυτονόητη ανάγκη, όμως το είχε παραμελήσει. Μήτε γι ' αυτό προλάβαινε. Πή­ρε το σπρέι του αποσμητικού και ξεκουμπώνοντας το πουκάμισο φρέσκαρε κακήν κακώς τις μασχάλες του δίχως να τις πλύνει. Είδε τα δόντια του και αποφάσισε τουλάχιστον αυτά να τα φροντίσει. Καθώς τα καθάριζε και κοιτούσε στον καθρέφτη τον εαυτό του, ένιωσε άσχημα για την απλυσιά του, την παραμελημένη μορ­φή που του 'διναν τα αξύριστα γένια, για την όλη συ­μπεριφορά απέναντι στον εαυτό του. Είχε την αίσθηση ότι κοιτούσε την κατάντια του σε όλο της το μεγαλείο.

Και τότε άρχισε να αναδύεται μέσα από τις καταπα­τημένες αρχές και πεποιθήσεις για τις σχέσεις του με το άλλο φύλο η μόνη ίσως αναστολή που δεν την είχε ακόμη συμπαρασύρει το πάθος. Ο φόβος απέναντι στην άνευ όρων σεξουαλική εξάρτηση. Ο φόβος για τις συνέ­πειές της. Ο φόβος ότι κινδύνευε όπου να 'ναι να γίνει αμετάκλητα όμηρός της. Μια διαδικασία διολίσθησης που θολώνει το μυαλό και ακυρώνει κάθε δυνατότητα νηφάλιας σκέψης, που αλλάζει προτεραιότητες, στρε­βλώνει συμπεριφορές και απαξιώνει. Απαξιώνει τον προσωπικό αυτοσεβασμό αυτού που ενδίδει και την αξιοπρέπειά του απέναντι στον έξω κόσμο. Απαξιώνει όποιο παρελθόν έχει κτιστεί μέσα από προσπάθειες τή­ρησης κάποιων αρχών, μαζί μ' αυτές και την προσωπι­κή του ιστορία. Ήταν η βαθμιαία κάθοδος σ' ένα βαθύ,

401

Page 400: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

σ' ένα άπατο πηγάδι με την αυτάρεσκη πεποίθηση ότι είχε τη δύναμη όποτε ήθελε να επιστρέψει πίσω. Έτσι παρότρυνε και απενοχοποιούσε ένα παλιό τραγούδι με την Γιόκο Όνο που έλεγε «Μην φοβάσαι να πας μέχρι την κόλαση και να γυρίσεις πίσω». Και τώρα, στην καλύτερη περίπτωση, ζούσε κάποια φωτεινά διαλείμ­ματα, ίσα ίσα για να διαπιστώνει ότι ήταν ανήμπορος να γυρίσει πίσω, να ξαναβρεί τον εαυτό του.

Ο ίδιος είχε πριν πολλά χρόνια μια τέτοια πρωτό­γνωρη εμπειρία, την είχε δει να επαναλαμβάνεται και σε άλλους. Έτρεμε έκτοτε γι' αυτό που αποκαλούσε άνευ όρων σεξουαλική εξάρτηση και που δεν είχε σχέση με την ερωτική απόλαυση και ολοκλήρωση, με την ανα­γεννητική απελευθερωτική δύναμη του έρωτα, με τα παράπλευρα οφέλη του σε δημιουργικότητα, έμπνευση, συναισθηματική πληρότητα, εσωτερική ισορροπία.

Ξέπλυνε το στόμα και την οδοντόβουρτσά του. Πήρε στα χέρια το σωληνάριο της οδοντόκρεμας και βίδωσε το καπάκι στο στόμιό της. Άρχισε στη συνέχεια να πα­τά προσεκτικά αλλά με δύναμη το περιεχόμενο της οδοντόκρεμας από το κάτω μέρος προς την έξοδό του για να το συγκεντρώσει συμπαγές στο πάνω μέρος. Επέμενε δίχως να δείχνει ότι βιαζόταν. Στο τέλος τσά­κισε το κάτω μέρος και το τύλιξε μερικές φορές γύρω από τον εαυτό του, έως ότου το σωληνάριο κόντυνε σε μήκος αλλά έδειχνε με κάποια ακρίβεια πόση οδοντό­κρεμα περιείχε ακόμη. Χάιδεψε το μάγουλό του αλλά

402

Page 401: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

βαρέθηκε να ξυριστεί. Γέμισε ωστόσο την μπανιέρα. Μάλιστα προτού βυθιστεί στο νερό έριξε πάνω του το μπουρνούζι κι έτρεξε στο στερεοφωνικό μηχάνημα για να βάλει κάποιες καντάτες του Μπαχ να τον συντρο­φεύουν. Ένιωθε μέσα στο ζεστό νερό να βασανίζεται, να υποφέρει, να δοκιμάζεται επώδυνα από την απόφαση του να παραμείνει εκεί και να μουλιάζει. Όμως έμεινε έτσι οριζοντιωμένος, να αιωρείται μέσα στο νερό και αραιά και πού να το τροφοδοτεί με νέο ζεστό νερό για να μην παγώσει, ή να παίρνει μια βαθιά αναπνοή και να βυθίζει το κεφάλι του κάτω από την επιφάνειά του για όσο χρόνο μπορούσαν τα πνευμόνια του να αντέ­ξουν. Σπάνια έκανε ένα τόσο μακρόσυρτο μπάνιο.

Η Μαρία τον βρήκε με το μπουρνούζι του να κάθε­ται στη γωνιά του και να διαβάζει τα ένθετα κάποιων εφημερίδων. Ανυποψίαστη για τις μάχες που είχε δώ­σει με τον εαυτό του είπε μόνο:

«Α, έχασες... Ήταν μια μοναδική ευκαιρία...» Ο Οδυσσέας σκέφθηκε την ειρωνεία της συγκυρίας

και πόσο αλλιώτικα θα μπορούσε να εκλάβει το σχό­λιό της. Αυθόρμητα του ξέφυγε ένα γελάκι.

«Λες, ε;» απάντησε άχρωμα και συνέχισε την ανά­γνωσή του.

Καθώς πλησίαζε το μεσημέρι η Μαρία του ζήτησε να φάνε έξω, σε ένα συμπαθητικό ταβερνάκι που ξε-

403

Page 402: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

χώριζαν για τις νοστιμιές που έβγαιναν από την ψη­σταριά του. «Να ενδώσουμε κατ' εξαίρεση στους πει­ρασμούς της χοληστερίνης» του είπε χαμογελώντας για να τον παροτρύνει. Όμως ο Οδυσσέας της δήλω­σε ότι ένιωθε ένα φούσκωμα, ένα σφίξιμο στο στομά­χι, του ήταν αδύνατο να βάλει μια μπουκιά στο στό­μα. Έμειναν στο σπίτι. Η Μαρία έκανε ένα αυγολέ-μονο και έφαγε δύο λαχανοντολμάδες που είχε αφήσει η κυρα-Ελένη στο ψυγείο. Μετά βίας την ακολούθησε ο Οδυσσέας τσιμπολογώντας δύσθυμος έναν και μονα­δικό, δίχως διάθεση να ανταλλάξουν μια κουβέντα. Στο τέλος τον έπιασε ένας λόξιγκας που με δυσκολία κατάφερνε να ελέγξει. Σηκώθηκε από το τραπέζι προ­τού αποφάει η Μαρία ένα μήλο που είχε καθαρίσει για τους δυο τους. Αρκέστηκε να της πει ότι ένιωθε κουρασμένος και πήγαινε να ξαπλώσει. Σχεδόν αμέ­σως τον πήρε ο ύπνος. Κοιμήθηκε βαθιά για κάμπο­σες ώρες, στο τέλος λαγοκοιμόταν όμως δεν ήθελε να ξυπνήσει, να επιστρέψει στην πραγματικότητα των βασανιστικών διλημμάτων.

Κάποια στιγμή το τηλέφωνο άρχισε να καλεί. Δεν είχε όρεξη κανέναν. Το τηλέφωνο επέμενε εκνευριστι­κά και η Μαρία δεν απαντούσε. Είχε σχεδόν ξυπνήσει όταν άκουσε τη φωνή της από το βάθος να αρθρώνει χαμηλόφωνα ένα «εμπρός». Ακολούθησε μια σιωπή αντί οιουδήποτε διαλόγου. Δεν μπορούσε να καταλά­βει αν το τηλεφώνημα συνεχιζόταν ή είχε λήξει. Στρι-

404

Page 403: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

φογύρισε στο κρεβάτι του, δεν είχε νόημα άλλο η προ­σπάθειά του να συνεχίσει να λαγοκοιμάται. Ανακάθισε και βόλεψε πίσω από την πλάτη του το μαξιλάρι. Απόμεινε να κοιτά απ' το παράθυρο τη γυμνόκλαδη πελώρια λεύκα σαν μια γιγάντια παλάμη με δάχτυλα αποσκελετωμένα, απολιθωμένα, να γνέφει προς τον ουρανό το δυσανάγνωστο, το απόκρυφο μήνυμά της.

Σχεδόν τρόμαξε όταν είδε στο άνοιγμα της πόρτας τη Μαρία. Όρθια ακουμπισμένη στον παραστάτη με τις δυο παλάμες της στο πρόσωπό της να βαραίνουν, να το τραβούν προς τα κάτω, να το παραμορφώνουν, κι από τα μάτια να τρέχουν τα δάκρυα ποτάμι. Αισθάνθηκε το μέγεθος της καταστροφής που έκρυβε η εικόνα της, η σιωπή της, προσπάθησε να μαντέψει την αναπάντεχη είδηση που μόλις πριν είχε φτάσει στ' αυτιά της. Σαν εφιάλτης ορθώθηκε και γέμισε τον χώρο η υποψία της αιτίας και η αποκάλυψή της. Άντλησε όσο θάρ­ρος είχε και ρώτησε τι συμβαίνει.

Η Μαρία τον κοίταζε, τον κοίταζε κατάματα και δεν μιλούσε. Δαγκώνοντας τα χείλη της στην προ­σπάθεια να ελέγξει το πιγούνι της που ήδη έτρεμε από τη φόρτισή της κατάφερε στο τέλος να τραυλίσει:

«Ο Άλκης... Ο Άλκης δεν υπάρχει πια... Ο Άλκης έφυγε για πάντα» και λύθηκε σε αναφιλητά που την εμπόδιζαν να πάρει ανάσα.

Ο Οδυσσέας πετάχτηκε από το κρεβάτι, την πήρε και την έσφιξε στην αγκαλιά του. Άρχισε να ψελλίζει

405

Page 404: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

άτακτα φράσεις στην προσπάθειά του να την ηρεμήσει αλλά και να επιβεβαιώσει αυτό που είχε πρωτακού-σει. Η Μαρία κατάφερε να ελέγξει τους λυγμούς της και με στοιχειώδη ηρεμία να του εξηγήσει. Στο τηλέ­φωνο ήταν ο Ασημάκης. Μόλις είχε ειδοποιήσει η Έρση την Άννα για την τραγωδία. Ο Άλκης είχε βγει για μια βόλτα με το αυτοκίνητό του. Η Έρση δεν τον είχε ακολουθήσει, είχε να πάει σε κάποιο μνημόσυνο συγγενούς της, το μεσημέρι θα έμενε μαζί με την εξαδέλφη της τη χήρα. Επέστρεψε νωρίς το απόγευμα, όταν δέχτηκε το τηλεφώνημα της αστυνο­μίας. Μια συντροφιά περιπατητών είχε ειδοποιήσει ότι είχαν συναντήσει ένα αυτοκίνητο στην άκρη του δρόμου στα υψώματα της Βαρυμπόμπης. Η πόρτα ορθάνοιχτη κι ο οδηγός νεκρός γερμένος στη θέση του πάνω από το τιμόνι. Ένας γιατρός ανάμεσά τους είχε αποτολμήσει να συμπεράνει ανακοπή. Ό,τ ι και να 'ταν, ο Άλκης είχε φύγει. Η αστυνομία τον αναζήτησε κι εύκολα τον εντόπισε σύμφωνα με την περιγραφή αυτών που είχαν τηλεφωνήσει. Πιστοποίησε την ταυ­τότητά του από τα χαρτιά του.

Ο Οδυσσέας ένιωσε να ζαλίζεται, να λυγίζουν τα γόνατά του. Κατέρρευσε, έπεσε επί τόπου κεραυνοβο­λημένος ανάσκελα στο κρεβάτι. Αδυνατούσε να το συ­νειδητοποιήσει, αρνιόταν να το δεχτεί. Ακίνητος ανά­σαινε βαριά, με δυσκολία. Ο Άλκης δεν ήταν πια ανά­μεσά τους. Ονειρευόταν, είχε παραισθήσεις ή πώς

406

Page 405: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ήταν δυνατό να είναι αυτή η τραγική πραγματικότητα; «Σήκω, ντύσου και πάμε» άκουσε τη Μαρία επιτα­

κτικά να του φωνάζει. Την τελευταία στιγμή πριν κλείσουν πίσω τους την

πόρτα, η Μαρία έτρεξε βιαστικά στο μπάνιο. Άνοιξε το κουτί του φαρμακείου, πήρε κάτι χάπια, δυο ενέ­σεις με αμπούλες και τις έβαλε προσεκτικά μέσα στην τσάντα της. Αναλογιζόταν την κατάσταση της Έρσης και τις σκηνές που θα ξετυλίγονταν μπροστά τους.

Στο διαμέρισμα του Άλκη η εξώθυρα ήταν ανοι­χτή. Από το άνοιγμά της φαινόταν ότι ήδη είχαν συ­γκεντρωθεί κάποιοι φίλοι. Στον διάδρομο του χολ ένα ζευγάρι συναδέλφων του' με την πλάτη ακουμπισμένη στον τοίχο αυτός, στα γόνατά της καθισμένη εκείνη να σιγοκλαίει, τους υποδέχθηκαν με ένα βλέμμα δί­χως άλλη κουβέντα. Προχώρησαν με βήματα διστα­κτικά προς το καθιστικό διαισθανόμενοι πού θα αντά­μωναν το άλλο επίκεντρο της τραγωδίας. Είδαν την Έρση μαυροντυμένη, όπως είχε επιστρέψει απ' το μνημόσυνο, να κάθεται ερείπιο στον καναπέ με τα μά­τια κατακόκκινα, να κοιτά εδώ κι εκεί βουβή, χαμέ­νη. Δίπλα της μια άλλη γυναίκα κάποιας μεγαλύτε­ρης ηλικίας επίσης μαυροντυμένη. Την αναγνώρισε η Μαρία, ήταν η μακρινή εξαδέλφη της που πρόσφατα είχε χηρέψει. Στο χέρι του καναπέ να μισοκάθεται πάνω από τη μητέρα του σαν φύλακας άγγελος ο γιος της ο Θοδωρής. Χλωμός, σκυθρωπός, την κρατούσε

407

Page 406: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

από τους ώμους. Ο υπόλοιπος κόσμος, όλοι φίλοι ή συνάδελφοι του Άλκη σ' έναν ανοιχτό κύκλο γύρω από τον καναπέ, συγκλονισμένοι από το γεγονός να ανταλλάσσουν σποραδικά δυο λέξεις, ένα κούνημα του κεφαλιού τους. Μόνο η Βασιλική έδειχνε να κινείται διακριτικά, να προσπαθεί να ανταποκριθεί στις ανά­γκες της περίστασης, να προστρέχει στις ψιθυριστές οδηγίες της Έρσης για να ειδοποιηθούνε κάποιοι, να φτιάχνει καφέδες, να αδειάζει αποτσίγαρα απ' τα τα­σάκια. Η Άννα να συνεννοείται με το γραφείο τελε­τών, ανάμεσα σε όλα είχε φέρει σε πέρας και το οδυ­νηρό καθήκον να ειδοποιήσει τη Δάφνη. Κανείς δεν τόλμησε να ρωτήσει πώς είχε αντιδράσει η κόρη του Άλκη στο τραγικό μαντάτο. Και κάθε τόσο να ακού­γεται ένας βαθύς αναστεναγμός από τα έγκατα της ψυχής της Έρσης. Ο Οδυσσέας και η Μαρία είχαν παραλύσει, δεν είχαν δύναμη να την πλησιάσουν.

Έστριψε το κεφάλι της η Έρση, τους αντιλήφθηκε και ξέσπασε σε αναφιλητά ψελλίζοντας ακατάληπτες κουβέντες. Λύθηκαν οι κόμποι στον λαιμό του Οδυσ­σέα και μέχρι να την αγκαλιάσει είχε ξεσπάσει σε λυγ­μούς κι εκείνος. Η Μαρία δάγκωνε τα χείλη της αλλά δεν κατάφερνε να ελέγχει τη συγκίνησή της, τα δά­κρυα ανάβλυζαν αργόσυρτα σ' ένα πρόσωπο χαραγμένο από την οδύνη. Ξεχώρισε κάποια στιγμή η μόνη ολο­κληρωμένη φράση της 'Ερσης με αλλοιωμένη τη φωνή της από τον πόνο: «Αχ, πόσο σε αγαπούσε, Οδυσσέα

408

Page 407: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μου, πόσο σε αγαπούσε» και λύθηκε σε λυγμούς. Πολύ αργότερα άρχισε να ενδιαφέρεται τι συνέβαινε

στον περίγυρό της. Να αναζητά κάθε τόσο τον Θοδω­ρή παρ' όλο που βρισκόταν συνέχεια κοντά της, να ρω­τά τι κάνουν τα παιδιά του ενός ή ό,τι της ερχόταν σχετικά με την προετοιμασία της κηδείας. Ο Οδυσσέας και η Μαρία κάθισαν μέχρι αργά τη νύχτα κι έφυγαν αφού βεβαιώθηκαν ότι η Έρση είχε πάει να ξαπλώσει. Οι φαρμακευτικές προμήθειες της Μαρίας αποδείχτη­καν μάλλον περιττές. Αν κάποιος τις είχε ανάγκη αυ­τός ήταν η εξαδέλφη της που κάθε τόσο έδειχνε δείγ­ματα υστερίας αγνοώντας τον βουβό πόνο της Έρσης.

Η κηδεία είχε οριστεί λίγες ώρες μετά την προβλε­πόμενη άφιξη της Δάφνης στην Αθήνα. Εκτυλίχθηκε όπως σε κάθε ανάλογη περίσταση που φεύγει ένα τόσο αγαπημένο πρόσωπο ξαφνικά από την οικογένειά του. Αλλά και από έναν κύκλο φίλων και γνωστών που τον εκτιμούσαν και προσπαθούσαν να συμβιβαστούν με τη σκέψη ότι δεν θα ήταν πια ανάμεσά τους. Η συρροή της πανεπιστημιακής κοινότητας ήταν εντυπωσιακή. Οι λόγοι που εκφωνήθηκαν από συναδέλφους του Άλκη είχαν τον παλμό της ειλικρίνειας, του θαυμα­σμού για το έργο και την προσωπικότητά του. Η Έρση ψύχραιμη παρακολουθούσε κρατώντας σφιχτά τον Θοδωρή της. Μόνο η Δάφνη έδειχνε έτσι ατημέ­λητη, αναμαλλιασμένη, να βρίσκεται αλλού, μακριά από όσα συνέβαιναν στον περίγυρο της.

409

Page 408: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Στο κυλικείο του νεκροταφείου, όπου συγκεντρώθη­καν στη συνέχεια κατά το συνήθειο, ο Οδυσσέας έπια­νε κάθε τόσο το βλέμμα της Δάφνης να τον αναζητά σαν να του έστελνε μηνύματα έκκλησης για συμπαρά­σταση, για βοήθεια. Εκείνος ανταποκρινόταν με το βλέμμα του, με νεύματα, προσπαθώντας να της δια­μηνύσει ότι ήταν δίπλα της να τη στηρίξει, να της προσφέρει ό,τι είχε εκείνη τη στιγμή ανάγκη. Εκείνη τη στιγμή, αύριο, για πάντα. Όταν επέστρεψαν στο σπίτι, η Δάφνη αδιαφορώντας για το τι θα έλεγαν οι παρευρισκόμενοι έπεσε στην αγκαλιά του — όχι στης μάνας της ή του αδελφού της — και ξέσπασε σε λυγ­μούς, αναφιλητά, κουβέντες που ράγιζαν και πέτρες για τον πατέρα της που είχε φύγει. Μόνο η εξαδέλφη της μητέρας της έδειξε να εξανίσταται με τη συμπερι­φορά της προς τον Οδυσσέα.

Η απώλεια του Άλκη έριξε τον Οδυσσέα σε βαθιά θλίψη. Χανόταν ένας υπέροχος άνθρωπος, ο καλύτε­ρός του φίλος κατά τρόπο απίστευτο από τη μια στιγ­μή στην άλλη. Αδυνατούσε να συνειδητοποιήσει ότι θα άλλαζε η ζωή του. Αδυνατούσε να εκτιμήσει το κενό που θα έμενε ακάλυπτο στην υπόλοιπη ζωή του, όπως αδυνατούν όσοι χάνουν έτσι ξαφνικά τους πιο δι­κούς τους ανθρώπους. Μάταια προσπαθούσε η Μαρία να τον συνεφέρει, να τον στηρίξει, να τον βγάλει από

410

Page 409: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

μια κατάσταση, μια συμπεριφορά που δεν φανταζόταν ότι ακόμη κι ένας τόσο τραγικός θάνατος θα μπορού­σε να τον οδηγήσει. Μάταια γινόταν επίκληση της συνήθους νηφαλιότητάς του για να το πάρει όσο πιο γρήγορα απόφαση και να το ξεπεράσει. Τουλάχιστον να μην είναι ένα σερνάμενο ράκος που χαμένος περι­φερόταν μέσα στον σπίτι αλλάζοντας μόνο καναπέ ή πολυθρόνα. Οι φοιτητές του έβλεπαν πρώτη φορά τον άλλοτε ευδιάθετο δάσκαλό τους να έρχεται στις παρα­δόσεις άκεφος, σκυθρωπός και δίχως χρώμα στη φω­νή να τις διεκπεραιώνει. Ο κόσμος των φίλων και των γνωστών άρχισε να νοιάζεται όχι μόνο για την Έρση και τα παιδιά της αλλά και για εκείνον. Παρη-γοριόντουσαν στωικά ότι όπως με όλους τους ανθρώ­πους έτσι και με τον Οδυσσέα ο χρόνος θα επούλωνε το βαθύ του τραύμα.

Ένα απόγευμα ο Οδυσσέας δέχθηκε ένα τηλεφώνη­μα από τη Δάφνη. Έδειχνε να έχει συνέλθει, όμως επέμενε να πάνε μαζί στο μέρος που είχαν βρει νεκρό τον πατέρα της. Ο Οδυσσέας δίστασε προς στιγμή, γνωρίζοντας ότι το είχε ήδη επισκεφτεί με τον αδελφό της. Όμως στο τέλος συμμορφώθηκε με τη θεμιτή της επιθυμία. Ζήτησε από τη Μαρία το αυτοκίνητο και ανέβηκαν την επομένη στη Βαρυμπόμπη. Η Δάφ­νη του υπέδειξε τη διαδρομή και πού να σταματήσουν. Βγήκε από το αυτοκίνητο σιωπηλή, ψύχραιμη και ατένισε τη θέα. Έδειξε πώς ήταν σταθμευμένο το αυ-

411

Page 410: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τοκίνητο του πατέρα της λίγο πιο έξω από τον δρόμο, να κοιτά νότια με θέα την αττική κοιλάδα που απλω­νόταν μπροστά του. Στράφηκε προς το μέρος του και δίχως περιστροφές προχώρησε στον σκοπό της επίσκε­ψης, στην αποκάλυψή του.

Η αστυνομία είχε επισκεφτεί τον αδελφό της και τον είχε πληροφορήσει ότι αν και ο πατέρας του είχε βρεθεί μόνος, στο σταχτοδοχείο υπήρχαν αποτσίγαρα από δύο διαφορετικές μάρκες αναφέροντάς τες συγ­χρόνως. Τον είχαν ρωτήσει αν μπορούσε να δώσει κάποια εξήγηση ή έστω να φανταστεί κάτι. Ο Θοδω­ρής είχε απαντήσει αυθόρμητα ότι ήταν οι δύο μάρκες τσιγάρων που κάπνιζαν οι γονείς του, προφανώς θα είχαν ξεμείνει από την προηγουμένη. Η απάντηση κα­θησύχασε την αστυνομία. Αλλά δεν καθησύχασε ούτε τον Θοδωρή μήτε τη Δάφνη, γιατί ως γνωστόν η μη­τέρα τους ήταν κατηγορηματική αντικαπνίστρια. Και μάλιστα τα αποτσίγαρα πρέπει να ήταν της ίδιας μέ­ρας με τον θάνατο του Άλκη, τόνιζε ο Θοδωρής, αν σκεφτόταν κανείς τη νοικοκυροσύνη της μητέρας του που σχεδόν κάθε μέρα άδειαζε και καθάριζε το τασά­κι. Η Έρση δεν είχε μάθει τίποτα από το περιστατικό εκείνο. Όμως βασάνιζε τα δυο αδέλφια, όπως είχε αρχίσει να απασχολεί τη Μαρία και τον Οδυσσέα. Κατέληξαν ότι το μυστήριο μάλλον θα έμενε άλυτο, όπως και αδιάλυτες οι υποψίες.

412

Page 411: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Επίλογος

Παρίσι, Σάββατο 29 Απριλίου 2000

Αποφάσισα να επιχειρήσω να καταγράφω κάθε τόσο — ή έστω αραιά και πού — σκέψεις, εντυπώσεις, συμβάντα που έχουν κάποια σημασία για όσα ζω και βιώνω. Να τα καταγράφω με κάποιο χρονικό ή λογι­κό ειρμό ή έστω άτακτα, τυχαία, όπως θα έρχονται στο μυαλό μου από κάθε λογής εναύσματα ή ερεθί­σματα της συγκυρίας. Δεν ξέρω αν θα έπρεπε να χα­ρακτηρίσω αυτήν την απόπειρα ως ημερολόγιο. Δεν είμαι σίγουρος αν θα προκύψει κάτι τέτοιο, ούτε καν αν μου γίνει συνήθεια ή ανάγκη σε βάθος χρόνου. Οδηγήθηκα σ' αυτήν τη σκέψη μέσα από τη γενικότε­ρη προσπάθειά μου, την ανάγκη μου, ν' ανοίξω έναν καινούργιο κύκλο ζωής, έστω κι αν κάποιοι θα τη θε­ωρούσαν χρονικά κάπως καθυστερημένη. Αισιοδοξώ

413

Page 412: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

προσβλέποντας σ' ένα χρονικό ορίζοντα ενεργής ζωής για περίπου ακόμη είκοσι χρόνια, αν βασιστούμε στα πορίσματα της επιστήμης. Είκοσι χρόνια μπορούν να συμπυκνώσουν μια ζωή με καινούργια χαρακτηριστι­κά και περιεχόμενα. Έστω κι αν δεν συμβούν ριζικές αλλαγές ή θεαματικές ανατροπές, αξίζει να προσπα­θήσει κανείς ποιοτικές αλλαγές, που θα αγγίζουν τον εσωτερικό του κόσμο και τις ισορροπίες του, την κα­θημερινότητα αλλά και νέους στόχους, το περιβάλλον στο οποίο ζει και κυρίως τις σχέσεις του με κάποιους ανθρώπους. Πιστεύω ότι αυτή η καταγραφή, η κατά­θεση, γιατί όχι η εξομολόγηση στον εαυτό μου, θα με βοηθήσει στη συνολική προσπάθειά μου.

Βρίσκομαι εδώ κι ενάμιση μήνα στο Παρίσι αξιοποι­ώντας την εκπαιδευτική μου άδεια. Παρακολουθώ πραγματικά ενδιαφέρουσες διαλέξεις και σεμινάρια γύ­ρω από τα επιστημονικά ενδιαφέροντά μου, κυρίως όμως ερευνώ σαν τυφλοπόντικας τα διαθέσιμα αρχεία του Γαλλικού Κράτους στη δεκαετία 1914-1924 για ό,τι σχετικό με την αλλαγή του χάρτη της Ευρώπης. Ιδιαίτερα διαβουλεύσεις μεταξύ των μεγάλων ηγέτι-δων δυνάμεων, εργασίες Συνεδρίων για το τέλος του πολέμου και σχετικές διαπραγματεύσεις Συνθηκών που μετασχημάτισαν την Ελλάδα και τη θέση της στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη. Στόχος μου ένα πόνημα

414

Page 413: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

γύρω από την εμπλοκή και συμβολή του Βενιζέλου σ' αυτές τις εξελίξεις. Το πρώτο βήμα για τη συγγραφή μιας ολοκληρωμένης βιογραφίας του που εδώ και και­ρό έσερνα μέσα μου σαν έναν μακρινό ανέφικτο στόχο.

Στάθηκα ιδιαίτερα τυχερός ως προς τη διαμονή μου. Όταν ζήτησα από τον Μωρίς, έναν συνάδελφό μου, τη βοήθειά του στην αναζήτηση καταλύματος, μου προσέφερε ως από μηχανής θεός το διαμέρισμά του για όλο το εξάμηνο που θα έλειπε για εκπαιδευ­τική άδεια στο πανεπιστήμιο του Princeton. Μόνο αντάλλαγμα να φροντίζω τον στρουμπουλό κατάλευκο γάτο του και να πληρώνω τους λογαριασμούς που τρέχουν. Το διαμέρισμά του, ένας χώρος φιλόξενος, ζεστός, με μια εκπληκτική βιβλιοθήκη, στον τρίτο όροφο παλιάς πολυκατοικίας βλέπει στον κήπο του Λουξεμβούργου. Η θυρωρός μας μια αξιολάτρευτη ζωντοχήρα από τη Βρετάνη μου λύνει κάθε μικροπρό­βλημα της καθημερινότητάς μου. Τι καλύτερο θα μπορούσα να προσδοκώ για τους λίγους μήνες παρα­μονής μου στο Παρίσι.

Την πόλη του φωτός τη γνώριζα μάλλον επιφανει­ακά από κάμποσες προηγούμενες επισκέψεις, που όμως δεν ξεπερνούσαν τα τριήμερα ή έστω τα τετραή­μερα. Έ χ ω τώρα μια μοναδική ευκαιρία να τη γνω­ρίσω καλύτερα, να ζήσω την ατμόσφαιρα της, να πλησιάσω περισσότερο τον πολιτισμό της. Όσο περ­νάει η φούρια των ερευνητικών προσπαθειών μου των

415

Page 414: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

πρώτων εβδομάδων τόσο περισσότερο ξεκλέβω χρόνο γι ' αυτήν τη νέα γοητευτική εμπειρία.

Ξαναπήγα για τρίτη φορά στο μουσείο της προτίμη­σής μου, στον ανασκευασμένο σιδηροδρομικό σταθμό Ντ' Ορσέ, όμως πρώτη φορά δίχως το άγχος ότι δεν είχα χρόνο να το περιδιαβώ με τους ρυθμούς που εγώ επιθυμούσα. Ήταν ένα κυριακάτικο πρωινό πραγματι­κής αισθητικής απόλαυσης. Στη συνέχεια περιπλανή­θηκα εδώ κι εκεί χαζεύοντας προθήκες, προσόψεις, τα­μπέλες, Γάλλους, Γαλλίδες και Γαλλάκια που απο­λάμβαναν την κυριακάτική τους βόλτα. Το Παρίσι εί­ναι πανέμορφο, την άνοιξη ιδιαιτέρως. Αντιπαρέρχο-μαι τον πειρασμό για τετριμμένες περιγραφές και ανα­μασημένες κοινοτοπίες. Αντιπαρέρχομαι και τον πειρα­σμό να καταγράψω τι θησαυρούς μουσικής βρίσκω στα δισκοπωλεία.

Σταμάτησα σ' ένα Καφέ να ξαποστάσω πίνοντας μια ζεστή σοκολάτα. Θυμήθηκα αναπόφευκτα τον Άλκη που πρώτος με είχε μυήσει στα Μυστήρια των Παρισίων. Μου έλειπε, μου έλειπε και πάλι. Τρεις μήνες μετά τον θάνατό του και δεν μπορώ να συνηθί­σω στην ιδέα ότι δεν υπάρχει. Ο ήπιος μεστός του λόγος επανέρχεται κάθε τόσο στα αυτιά μου. Η φυ­σιογνωμία του να υπομειδιά, ή να χαμηλοβλέπει αι­νιγματικά, αναδύεται απρόσκλητη στο αναγνωστήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Η σιωπηλή αίσθηση μιας βαθιάς φιλίας εξακολουθεί να επιβιώνει δίχως ο ίδιος

416

Page 415: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

να υπάρχει. Λίγο μετά τον θάνατο του η Έρση μου ζήτησε να επισκεφτώ τη βιβλιοθήκη στο σπίτι τους και να διαλέξω όσους τόμους θα ήθελα να πάρω. Είχε ήδη έτοιμες δύο τεράστιες άδειες κούτες να με περιμένουν. Ανταποκρίθηκα στην πρόσκληση της. Βρέ­θηκα στον χώρο του, είχα τον ίδιο ολοζώντανο μπρο­στά μου, δίπλα μου, πίσω από την πλάτη μου να σχολιάζει ή να αστειεύεται. Δεν άπλωσα το χέρι μου να πιάσω έναν τόμο. Έφυγα με άδεια χέρια. Για την ακρίβεια μόνο με μια φωτογραφία του αγκαλιά μ' εμένα που μας είχε βγάλει η Έρση στα Ζαγόρια.

Ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ ότι το ξεκίνημα της προσπάθειας να διαμορφώσω έναν δεύτερο κύκλο ζωής θα σφραγιζόταν με την οδυνηρή, την αμετάκλη­τη απώλεια του Άλκη.

Ούτε όμως και ο ίδιος θα μπορούσε να φανταστεί κάποιες άλλες συνέπειες από τον χαμό του. Στο μνη­μόσυνό του με πλησίασε η Δάφνη. Μου ζήτησε με ύφος παρακλητικό αλλά και επιτακτικό ότι ήθελε να μου μιλήσει. Αποτραβηχτήκαμε έξω από το κυλικείο που είχαν συγκεντρωθεί φίλοι και γνωστοί για τον συ­νηθισμένο καφέ που ακολουθούσε. Η Δάφνη ήταν στα όρια της νευρικής κατάρρευσης με όσα συνέβαιναν στο περιβάλλον της. Από το ίδιο βράδυ της κηδείας είχε μετακομίσει σπίτι τους η μακρινή εξαδέλφη της μητέ­ρας της, που μόλις πριν ένα μήνα είχε χηρέψει. Μια αφόρητη γυναίκα, υποκρίτρια, αλαζονική, συμφεροντο-

417

Page 416: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

λόγα' Κομαντατούρ την αποκαλούσε ο Θοδωρής. Το δίδυμο της μητέρας και της εξαδέλφης την είχαν μέσα σε μια βδομάδα γονατίσει. Κόντευε να τρελαθεί εκεί μέσα και όσο συνερχόταν η μητέρα της τόσο χειροτέ­ρευαν τα πράγματα για εκείνη. Ο αδελφός της πιο σκληρόπετσος άντεχε αγνοώντας και τις δύο. Εκείνη δεν μπορούσε να τον μιμηθεί, θα έπαιρνε τους δρόμους κι όπου την έβγαζε η τύχη. Στο τέλος μου ζήτησε αν μπορούσε να έρθει να μείνει για λίγες μέρες σπίτι μας, μέχρι να αποφασίσει τι θα κάνει. Με δυσκολία αποδέ­χτηκα τα παρακαλετά της δίχως να προλάβω να ενη­μερώσω τη Μαρία. Το ίδιο βράδυ εμφανίστηκε με μια βαλίτσα στην εξώπορτά μας. Η Μαρία την υποδέχτη­κε με τρυφερότητα, την εγκατέστησε σ' ένα δωμάτιο που είχαμε για ξενώνα και έμενε σχεδόν πάντα κλει­στό. Έδειξε όλη τη φροντίδα της, αποκρύβοντας πει­στικά ότι δεν συμφωνούσε με την κίνηση της Δάφνης, πολύ περισσότερο με την απόφασή μου να συναινέσω. Περάσαμε μια βδομάδα κοντά δέκα μέρες μαζί. Οι δυο μας. Με ατέλειωτες κουβέντες γύρω από τον Άλκη, τη

ζωή της, τις προοπτικές της στην Ελλάδα. Έδειχνε να συνέρχεται, να αποκτά ισορροπία, αυτοπεποίθηση. Όσο απουσιάζαμε με τη Μαρία διάβαζε διψασμένη από μια στοίβα βιβλία που της είχα ξεχωρίσει συνεκτι-μώντας τα ενδιαφέροντά της. Άκουγε και μουσική που είχαμε προεπιλέξει από την προηγουμένη, σύμφωνα με όσα πίστευα ότι θα έφθαναν ευπρόσδεκτα στ' αυτιά

418

Page 417: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

της. Όταν μάλιστα εμφανίστηκε με τρία μεγάλα μπα­ούλα που μόλις είχαν καταφτάσει στο τελωνείο με τα πράγματά της από την Αμερική, ήμουν σίγουρος πια ότι κάτι σημαντικό θα άλλαζε στη ζωή μου με την αποφασιστικότητά της. Όπως με βεβαιώνει η Μαρία εγκαταστάθηκε για τα καλά μαζί μας και ενσωματώ­θηκε στην καθημερινότητα, στο περιβάλλον, στις συνή­θειες μας με ενθουσιασμό, με ευγνωμοσύνη. Η Μαρία ανέλαβε το οδυνηρό καθήκον να καθησυχάζει, να κα­ταπραΰνει την Έρση που οδυρόταν με την απόφαση της άμυαλής της κόρης, ενώ συγχρόνως παρηγοριόταν ότι μέσω της Μαρίας θα μπορούσε κάπως να την επο­πτεύει. Ασυμβίβαστη η εξαδέλφη με την ανήκουστη απρέπεια της ανιψιάς της ώθησε τη Μαρία να πάρει με φανατισμό το μέρος της Δάφνης.

Η Δάφνη κρεμάστηκε επάνω μας κι εγώ την αγκά­λιασα με όλη μου τη θέρμη. Το Ίδιο κι η Μαρία. Πώς αλλιώς θα της έταζε για τα γενέθλιά της ένα ει­σιτήριο μετ' επιστροφής για το Παρίσι.

Ακόμα όμως δεν έχω ξεκαθαρίσει μέσα μου, αν η νέα πρωτόγνωρη σχέση, η περίεργη συντροφικότητα που ωρίμασε με γρήγορους ρυθμούς μέσα σε ένα μήνα και κάτι μέχρι να φύγω για το Παρίσι ήταν αποτέλε­σμα των συναισθημάτων που έτρεφα ολοζώντανα για τον πατέρα της και κατ' επέκταση μια αίσθηση ευθύνης προς την κόρη του, ή η εκπλήρωση μιας δικής μου ανάγκης που ερχόταν να γεμίσει κάποιο κενό που ποτέ

419

Page 418: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

δεν είχα συνειδητοποιήσει, ιδεολογικά πεπεισμένος ότι δεν ήθελα να κάνω παιδιά σε έναν τέτοιο κόσμο. Ήταν πάντως σχεδόν σίγουρο ότι η καινούργια μου ζωή θα συνδιαμορφωνόταν αποφασιστικά από αυτήν τη σχέση με τη Δάφνη, που δεν έκρυβε μόνο τρυφερότητα αλλά και την έγνοια να τη φροντίσω εκεί που η ίδια θα ζη­τούσε τη συμπαράστασή μου. Βρίσκομαι με μεγάλη καθυστέρηση μπροστά σε μια πρόκληση που με γεμί­ζει, και δίνει μια άλλη διάσταση στη ζωή μου.

Πάντως συχνά πυκνά αναρωτιέμαι ποιος ήταν ο συνοδηγός του Άλκη. Ποιος ή ποια καθόταν εκείνο το απομεσήμερο δίπλα του ρεμβάζοντας στον χειμωνιάτι­κο ήλιο; Ποιος ή ποια δεν ήθελε να εμφανιστεί ούτε τόσο καιρό από τον θάνατό του ν' αναφέρει απλά αν­θρώπινα ότι ήταν μαζί του;

Κάμποσες μέρες μετά την αποφράδα εκείνης της Κυριακής, συνάντησα τη Ράνια ένα απόβραδο σε ένα Καφέ που είχαμε ξαναβρεθεί λίγες μέρες μετά την Πρωτοχρονιά. Δεν θέλω να καταθέσω τίποτα για την ιδιαίτερη σχέση που είχε αναπτυχθεί μέσα σε λίγες εβδομάδες ανάμεσά μας και με είχε συνεπάρει. Με εί­χε καλέσει σπίτι της. Είχα αρνηθεί. Επέμενε, ήθελε να με δει, να μου μιλήσει. Συμφώνησα να συναντη­θούμε κάπου έξω. Ήταν πάντα γοητευτική, βασανι­στικά γοητευτική, ένιωθα να δοκιμάζονται και πάλι

420

Page 419: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

οι αντοχές μου. Όσο συζητούσαμε και πλησιάζαμε στα προσωπικά μας, τόσο αναδυόταν από μέσα της μια μελαγχολία πίσω από ένα μειδίαμα, μια θλίψη που κόμπιαζε ανάμεσα στα λόγια της για το τι πί­στευε για τους δυο μας. Έβλεπα να επαναλαμβάνεται μια τόσο γνωστή σε όλους ιστορία σε κάποια παραλ­λαγή της με τα αναπόφευκτα αδιέξοδά της. Το εύλο­γο αίτημα από τη μια πλευρά για περισσότερη σχέση, πιο ουσιαστική, πιο βαθιά, κι από την άλλη την αδυ­ναμία, αντικειμενική ή υποκειμενική, του άλλου να ανταποκριθεί και να προσφέρει. Επανέφερα μια κουβέ­ντα που της είχα κάνει στο ίδιο μέρος, όταν με είχε ρωτήσει τι φοβόμουν και δίσταζα να προχωρήσω στην προοπτική μιας ουσιαστικής σχέσης με μια γυναίκα. Τότε ακόμα μιας αθώας φιλικής σχέσης. Όσο μιλού­σα είχε φέρει το χέρι της στο πρόσωπό της και σφάλι­ζε τα μάτια της, σαν να μην ήθελε να βλέπει αυτά που άκουγαν τ' αυτιά της. Άκουγε και πάλι σιωπηλή τα επιχειρήματά μου. Στο τέλος συμπλήρωσε χαμη­λόφωνα, σαν να σχολίαζε στον εαυτό της, ότι η μόνη διαφορά από τότε ήταν ότι η επιθυμία της είχε γίνει πια ανάγκη, κυρίαρχη ζωτική ανάγκη. Δεν θέλησε ωστόσο να δώσει μάχη, να πιέσει, να παρακαλέσει. Οι αντιλήψεις της κι η αξιοπρέπειά της δεν την άφη­ναν να διεκδικήσει. Όμως τα μάτια της λαμπύριζαν, βούρκωναν κάθε τόσο. Χωρίσαμε εκείνο το βράδυ σιωπηλοί κουβαλώντας καθένας μας τη δική του πέ-

421

Page 420: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

τρα στο στομάχι και μια κοινή ταφόπλακα να μας ψυχοπλακώνει. Μου ξανατηλεφώνησε για να βρεθού­με. Αρνήθηκα, της εξήγησα ότι δεν είχε νόημα να υποβληθούμε στην ίδια ψυχική δοκιμασία, στην ίδια απαντοχή, αφού δεν έβλεπα κάποιο φως για να βγού­με από το αδιέξοδό μας. Στο τέλος αναγκάστηκα να της πω απερίφραστα ότι δεν είχα πάρει απόφαση ούτε καν είχα κάνει τη σκέψη να χωρίσω από τη Μαρία. Το τηλεφώνημα έληξε ψελλίζοντας κάποια λόγια κι από τις δυο πλευρές που ούτε πια τα θυμάμαι. Δεν ξαναειδωθήκαμε, δεν ξανατηλεφωνηθήκαμε.

Δεν ξέρω ποιος υποφέρει πιο πολύ. Σίγουρα αυτός που δέχτηκε την απόρριψη, την απόφαση του τέλους. Αλλά και σίγουρα εκείνος που είχε τη δυνατότητα να πάρει την αντίθετη απόφαση και τελικά επέλεξε ελεύ­θερα να πάρει αυτή που πήρε και κάνει να υποφέρουν και οι δυο τους. Πόσο βασανίζεται και υποφέρει αυτός που τελικά αποφασίζει; Είτε έτσι, είτε αλλιώς.

Ομολογώ ότι ακόμη μου λείπει. Μου λείπει στιγμές στιγμές τόσο έντονα, ώστε θέλω ν' αρπάξω το τηλέφω­νο και να την ακούσω. Ό,τι κι αν έγινε δεν παύει να έχει μέσα μου μια θέση ξεχωριστή, ένας ωραίος άνθρω­πος, μια δυνατή εμπειρία που δοκίμασε τις αντοχές μου.

Όσα κι αν συνέβησαν τον τελευταίο καιρό με τη Μαρία, όποια κι αν είναι η φθορά στη σχέση μας στο πέρασμα του χρόνου, δεν μπορούν ν' αλλάξουν την πραγματικότητα ότι είναι ο άνθρωπός μου ή να την

422

Page 421: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ανατρέψουν. Κάποια πράγματα αν τα δει κανείς από απόσταση και με νηφαλιότητα δεν έχουν τελικά μια ιδιαίτερη σημασία, σίγουρα όχι εκείνη της στιγμής που ο ίδιος τα βιώνει. Και τόσα πολλά μπορούν να διορθωθούν προσφέροντας αυτό που έχει ο άνθρωπος σου τόσο ανάγκη. Ας πούμε λίγο περισσότερη προσο­χή από πλευράς μου.

Βρέχει, βρέχει ασταμάτητα ένα αχνό ψιλόβροχο εδώ και μέρες. Οι Παριζιάνοι δυσθυμούν, εγώ το ακούω, το οσφραίνομαι, το δέχομαι στο πρόσωπο κι ανομολόγητα, σχεδόν συνωμοτικά πίσω από την πλά­τη τους, το απολαμβάνω.

Στην Ελλάδα σήμερα είναι Μεγάλο Σάββατο. Αποφάσισα να μην κατεβώ στην Αθήνα για το Πά­σχα. Άλλωστε πριν τρεις εβδομάδες, νιόφερτος ακόμη στο Παρίσι, είχα επιστρέψει για δυο μέρες μόνο προ­κειμένου να ψηφίσω. Άρρωστη η Μαρία με ίωση και όλα τα σχετικά όπως τα περασμένα Χριστούγεννα ματαίωσε την τελευταία στιγμή τον ερχομό της στο Παρίσι. Κρίμα.

Παρίσι, Κυριακή 30 Απριλίου

Ήρεμος, νηφάλιος, μακριά από την Αθήνα βλέπω να ωριμάζουν μέσα μου κάποια συμπεράσματα, καθώς ανατρέχω στην προσωπική μου ιστορία. Η ζωή μου

423

Page 422: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

ήταν ένα ταξίδι όχι μόνο σε κόσμους φανταστικούς αλλά και πραγματικούς, που όμως ξέφευγε από μια μίζερη αντίληψη της καθημερινότητας, τη ρουτίνα που φθείρει και απαξιώνει. Μια επιλογή μακριά από τις τριβές της αγοραίας λογικής ή τις συνήθειες του συρ­μού για ό,τι άκριτα ανεβάζει στα ύψη και καταξιώνει. Απέρριπτα πάντα και απορρίπτω τον κυνισμό, την ανταγωνιστική μικροπρέπεια, τη δίχως αναστολές επιδίωξη στόχων. Είχα νιώσει κάποτε τόσο κοντά στον Τζέημς Τζόυς, όταν διάβασα για την άπωση που ένιωθε για την ιρλανδέζικη κοινωνία και όσα εκεί και τότε επικρατούσαν.

Πιστεύω ότι στη διαδρομή μου ζύμωνα σκέψεις και ζυμωνόμουν με ιδέες, γέμιζα με ηθικά προτάγματα το έρμα της ζωής μου και την ομόρφαινα με αισθητικές αναζητήσεις. Δούλευα με όρεξη πάνω στις επιλογές μου κι αυτό ήταν σημαντικό για την εσωτερική μου ισορροπία, αφού έτσι είχα τη βεβαιότητα ότι όριζα τον εαυτό μου.

Έ χ ω την αίσθηση ότι μετά από κάποια ηλικία έκλω­θα ένα νήμα του οποίου μάλιστα την προέκταση στο αύ­ριο θα μπορούσα διαισθαντικά να ανιχνεύσω, αφού λίγο ως πολύ γνώριζα προς τα πού έσπρωχνα τα πράγματα με απόφαση δική μου. Όχι μόνο για τις μεγάλες στο­χεύσεις μου, αλλά και για τα μικρά και τα απλά, για όσα ανταποκρίνονταν στα προσωπικά αισθητικά μου γούστα. Δεν ένιωθα πάντως χειροπόδαρα δεμένος με

424

Page 423: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

αυτό το νήμα ή όμηρός του. Δραπέτευα κατά καιρούς σε άλλες κατευθύνσεις, όταν η ανίχνευση του άλλου, του διαφορετικού, η βίωση μιας εμπειρίας, με γοήτευαν για την απόκτηση μιας ακόμη γνώσης ή για την από­λαυση μιας στιγμής αισθαντικότητας και ευαισθησίας.

Ανατρέχοντας στη ζωή μου σε όσα σημαντικά με επιμονή, με κόπο έχω επιδιώξει, σε όσα ανάμεσα σε βασανιστικά διλήμματα έχω επιλέξει, αγγίζω αναπό­φευκτα το ζήτημα της ταυτότητάς μου που μέσα από πολλές αφορμές τους τελευταίους μήνες αναδύθηκε ξαφ­νικά και με έχει απασχολήσει. Ίσως επειδή σε όλη μου τη ζωή κατά περιόδους έμπαινα με διαφορετικούς τρό­πους σε διαδικασίες αυτογνωσίας. Το θεωρούσα και το θεωρώ αυτονόητα σημαντικό, γι' αυτό και δεν χρειάζε­ται να το αναλύσω. Ετούτη τη φορά είχα την πρόσθετη φιλοδοξία μέσα από την ανίχνευση, τις επιμέρους διαπι­στώσεις και οριοθετήσεις, να καταλήξω σε μια συνεκτι­κή έννοια αυτοπροσδιορισμού μου. Έ χ ω πλήρη συνεί­δηση για τις ψηφίδες που συνθέτουν την ταυτότητά μου. Είναι τόσες πολλές αν σκεφθεί κανείς σε πόσα κε­ντρικά ή επιμέρους ζητήματα αποκαλύπτεται ή αναδει­κνύεται η ταυτότητα του καθενός μας, ώστε καταλήγω ότι είναι μάλλον επιπόλαιο, απλοϊκό, να προσπαθώ να τις εγκλωβίσω όλες σε μια φράση, πολύ περισσότερο να τους δώσω μια ταμπέλα. Θα συνεχίσω να οριοθετούμαι απέναντι σε ζητήματα, πρόσωπα και καταστάσεις, σύμ­φωνα με τις αξίες μου και τις αρχές μου, τη συνολική

425

Page 424: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

κοσμοαντίληψή μου, ακολουθώντας συγχρόνως μια πα­ράλληλη διακριτική διαδρομή συνεχούς εγρήγορσης και αυτογνωσίας, που ίσως από τη σύλληψή της δεν μπορεί ποτέ να έχει τέλος, αφού και η προσωπική διαδρομή της ολοκλήρωσης όπως τη νιώθω και την αντιλαμβάνο­μαι δεν έχει τέλος.

Δευτέρα, Πρωτομαγιά 2000

Ξύπνησα χαράματα μετά από έναν ανήσυχο, όχι εφιαλτικό, αλλά ανήσυχο ύπνο, σαν να γεννοβολούσα όλη τη νύχτα. Χθες βράδυ κοιμήθηκα με μια τρυφερή προσμονή για σήμερα, να υποδεχτώ τη Δάφνη που κα­ταφτάνει, να σκεφτώ τι να της πρωτοδείξω στο Παρί­σι. Όμως πιστεύω ότι δεν είναι αυτή η αιτία που στρι­φογύριζα όλη τη νύχτα στο κρεβάτι. Ποιος ξέρει τι διεργασίες γίνονται στον ύπνο. Έφτιαξα το τσάι μου. Ακούω μετά τόσα χρόνια και πάλι τους Pink Floyd από τη δισκοθήκη του Μωρίς κι αναρωτιέμαι για τον δικό μου Τοίχο, ψελλίζοντας με ακρίβεια τους στίχους του καθώς τους ανακαλεί με εντυπωσιακή ενάργεια η μνή­μη. Κάθομαι στο γραφείο μου και χαζεύω το έρημο πάρκο που αναδύεται αργά μέσα από το γλυκαυγές, τις αποχρώσεις του θαμπού σκοτεινού γκριζογάλανου που από στιγμή σε στιγμή αλλάζουν.

Καταλήγω αβίαστα σε κάποιες αποφάσεις για τη

426

Page 425: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

ζωή μου. Θα εγκαταλείψω το πανεπιστήμιο ως κύρια απασχόληση στη ζωή μου. Όπως με πληροφόρησαν σε έναν χρόνο συμπληρώνω τα αναγκαία χρόνια για να θεμελιώσω τα ασφαλιστικά μου δικαιώματα. Θα φύ­γω. Αποτολμώ κάτι που δεν κρύβω ότι με γεμίζει με κάποιο δέος, με την ανατροπή της κεντρικής έκφρασης μου εδώ και τόσα χρόνια. Επιλέγω να εγκαταλείψω κάτι άρρηκτα δεμένο με αυτό που θεωρώ τόσο σημα­ντικό στη ζωή μου, την εσωτερική μου ισορροπία. Το επιλέγω, με πλήρη συνείδηση για το τι διακινδυνεύω. Όμως η έλλογη διακινδύνευση είναι κι αυτή κομμάτι της ιδεολογίας μου, της ταυτότητας μου.

Θα στρέψω τη ζωή μου σε κάποια άλλα ενδιαφέρο­ντα μου. Νομίζω ότι αρκεί να κοιτάξει κανείς γύρω του με άλλο μάτι και μπορεί να βρει, να ξεκινήσει τό­σα πράγματα, αλλάζοντας αλλά και μένοντας ο ίδιος.

Θα έχω χρόνο διαθέσιμο για να ασχοληθώ περισσό­τερο με τα γραψίματα μου. Να αφοσιωθώ πρωτίστως με την έρευνα και τη συγγραφή μιας ολοκληρωμένης βιογραφίας του Ελευθέριου Βενιζέλου κι αργότερα του Καποδίστρια. Γιατί όχι να επιχειρήσω πάλι να γράψω κάποια διηγήματα. Ήδη με κυνηγούν ιδέες, με σπρώ­χνουν να περιπλανηθώ σε ιστορίες που φτιάχνει η έμπνευση, η φαντασία. Μια περιπέτεια που τη βιώνω τόσο προσωπικά καθώς μπορώ και χάνομαι στις γω­νιές κάθε μικρόκοσμου σαν να 'μαι αναπόσπαστό του μέρος.

427

Page 426: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΝΙΚΟΣ ΘΕΜΕΛΗΣ

Εδώ και καιρό κλεινόμουν όλο και περισσότερο στον εαυτό μου, γκρινιάζοντας απλώς ως θεατής για όσα γύρω μου με ενοχλούσαν. Όμως κάθε τόσο εδώ κι εκεί κάτι αλλάζει. Νομίζω ότι η στάση μου αυτή δεν βγά­ζει πουθενά, είναι ανακόλουθη με όσα πράγματα πι­στεύω. Σκέφτομαι να επιχειρήσω μαζί με μια ομάδα ανθρώπων, που μας συνδέει ο ίδιος λίγο ως πολύ τρό­πος σκέψης, την έκδοση ενός περιοδικού πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού. Να προσπαθήσουμε στη συνέχεια να συμπτύξουμε έναν ευρύτερο κύκλο προκει­μένου με παρεμβάσεις στην κοινωνία και στην πολιτική ζωή να συνδιαμορφώσουμε ένα ρεύμα αλλαγής που θα το σπρώχνει η κοινωνία των πολιτών.

Θέλω να ταξιδέψω, να γνωρίσω καλύτερα άλλους τόπους, άλλες κοινωνίες. Σκέφτομαι να πυκνώσω τη συνεργασία μου με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Έ χ ω την αίσθηση από τη μέχρι τώρα αποδοχή της δουλει­άς μου ότι υπάρχουν τέτοια περιθώρια. Αυτό θα μου αποφέρει όχι μόνο μια ενίσχυση των εισοδημάτων μου, αλλά και τις ευκαιρίες για περισσότερα ταξίδια. Οι πρόσοδοι από το διαμέρισμα της θείας Γλαυκής συναθροιζόμενοι στα άλλα έσοδά μου μπορούν να μου δίνουν τη βεβαιότητα ότι δεν θα με τρέφει η Μαρία.

Σίγουρα θα αλλάξουν πράγματα και στην προσω­πική ζωή μου, στην καθημερινότητά της, με αυτά που μπορούν να της δώσουν νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Με την παρουσία της Δάφνης στο σπίτι, την πρωτό-

428

Page 427: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

Μ Ι Α Ζ Ω Η Δ Υ Ο Ζ Ω Ε Σ

γνωρη σχέση φροντίδας και συντροφικότητας που έχει έτσι αναπάντεχα προκύψει. Με την «περισσότερη προσοχή» που θέλω να προσφέρω στη Μαρία.

Αν και δεν είμαι δυσαρεστημένος από τον απολογι­σμό της ζωής μου, σίγουρα δεν νιώθω αποτυχημένος στις προσπάθειές μου, θα επιχειρήσω να την αλλάξω. Αν εξαιρέσω την απόφασή μου να εγκαταλείψω το πανεπιστήμιο, δεν νιώθω την ανάγκη για ακραίες αποφάσεις, για άλματα εντυπωσιακά, προκειμένου να διαχειριστώ τα διλήμματα που με κύκλωσαν τους τε­λευταίους μήνες, αλλά είμαι αποφασισμένος να κάνω μια τομή στη μέχρι τώρα διαδρομή μου. Μια σημα­ντική ποιοτική τομή. Θέλω να επιχειρήσω αυτό που εξηγούσα κάποτε στον Άλκη, ονοματίζοντάς το επι­γραμματικά, ίσως με κάποια δόση υπερβολής, «να χωρέσω σε μια ζωή δυο ζωές».

Μου φαίνεται ότι ξημέρωσε για τα καλά.

429

Page 428: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ TOY NIKOΥ ΘΕΜΕΛΗ ΜΙΑ ΖΩΗ ΔΥΟ ΖΩΕΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΟΘΕΤΗΘΗΚΕ & ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΘΗΚΕ ΣΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΚΕΔΡΟΣ»

ΤΥΠΩΘΗΚΕ ΣΕ 2.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΣΤΙΣ ΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ-ΔΙΟΡΘΩΣΗ

ΕΛΕΝΗ ΜΠΟΥΡΑ

27η ΕΚΔΟΣΗ - 2.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΜΑΪΟΣ 2007

ΒΥΡΩΝΟΣ 9, ΔΑΦΝΗ, ΤΗΛ. 210-97.51.207 ΤΟ ΜΑΡΤΙΟ TOΥ 2007

ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ «ΚΕΔΡΟΣ» Γ. ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ 3, ΑΘΗΝΑ 106 78

ΤΗΛ. 210-38.02.007 - 210-38.09.712 FAX: 210-33.02.655

Page 429: Μια ζωή δυο ζωές νίκος θέμελης