Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

44

description

Icebergs, ice, icecube

Transcript of Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

Page 1: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού
Page 2: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού
Page 3: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

1

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

ΑΕΝ ΗΠΕΙΡΟΥ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ : ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ

(∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ,ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ,ΚΙΝΗΣΗ)

ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΥΣΑ ΣΠΟΥ∆ΑΣΤΡΙΑ : ΓΛΥΚΟΥ ΑΘΗΝΑ-ΝΑΤΑΛΙΑ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΗΤΡΩΟΥ ΣΧΟΛΗΣ : 2290

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : Capt. ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ

ΠΛΟΙΑΡΧΟΣ Α’ Ε.Ν.

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΛΗΨΗΣ : 10/05/2010

ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΚΑΤΑΘΕΣΗΣ :

Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η

Η παρούσα πτυχιακή εργασία πραγµατεύεται την κατάσταση δηµιουργίας, τα

χαρακτηριστικά και την κίνηση των παγόβουνων, καθώς επίσης και τον κύκλο ζωής

τους στη Γη. Ο κίνδυνος που µπορεί να επέλθει κατά τη ναυσιπλοΐα κοντά σε

περιοχές που εµφανίζεται το φαινόµενο των παγόβουνων, είναι µεγάλος και πολλές

φορές µοιραίος!

Στην αρχή αναφέρονται ο τρόπος δηµιουργίας των παγόβουνων, τα φυσικά

χαρακτηριστικά τους και οι παράγοντες που επηρεάζουν την κίνησή τους. Στην

συνέχεια παρουσιάζονται στοιχεία που σχετίζονται µε τους παγετώνες, (δηµιουργία,

ταχύτητα, εξέλιξη). Ακολουθεί η επίδραση που έχουν τα παγόβουνα στην

ναυσιπλοΐα, οι κίνδυνοι που απορρέουν από αυτά και οι προϋποθέσεις για την

αποφυγή τους. Τέλος αναφέρονται µερικά χαρακτηριστικά ατυχήµατα πλοίων που

οφείλονται στην πρόσκρουση σε παγόβουνα.

Page 4: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

2

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

• ΠΕΡΙΛΗΨΗ……………………………………………………….1

• ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ………………………………………………..2

• ΠΑΓΟΣ ΚΑΙ ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ ……………………………….…...4

• ΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΠΑΓΟΣ…………………………………....…........5

• ΤΟ ΠΑΓΟΒΟΥΝΟ ΚΑΙ Ο ΝΑΥΤΙΛΛΟΜΕΝΟΣ……………….9

• ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ……………………………………………………10

• ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ………………………………….11

• ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ……………………………………11

• ΡΗΓΜΑΤΑ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ……………………………………...12

• ΠΑΓΕΤΩΝΙΚΟΙ ΛΙΘΩΝΕΣ…………………………………..…12

• ΤΥΠΟΙ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ……………………………………..……13

• ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ ΓΛΥΚΟΥ ΝΕΡΟΥ……………………………13

• ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΓΕΤΩΝΩΝ………………………….....14

• ΟΙ ΠΑΓΕΤΩΝΕΣ ΣΗΜΕΡΑ………………………………….....14

• ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ ……………………………………………....….15

• ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ……………………………..….... 15

• ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ…………………………………………………..16

• ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΥΚΛΟΣ ΖΩΗΣ ΕΝOΣ ΠΑΓΟΒΟΥΝΟΥ….18

• ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ,ΤΑΞΙΝΟΜΙΣΕΙΣ, ΕΙ∆Η ΠΑΓΟΒΟΥΝΩΝ…19

• ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ………………………………………………..20

• ΠΑΓΟΒΟΥΝΟ ΧΕΡΣΑΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΕΩΣ……….…….….20

• ΠΥΚΝΩΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΑΓΟΒΟΥΝΟΥ…………………….…..23

• ΕΚΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΟΒΟΥΝΟΥ ………………………….....24

• ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΟΒΟΥΝΟΥ ΣΤΗΝ ΘΑΛΑΣΣΑ……...28

Page 5: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

3

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

• ΣΧΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΗ ΤΩΝ ΠΑΓOΒΟΥΝΩΝ………......29

• ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΡΧΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ ΣΤΟΝ

Β.ΑΤΛΑΝΤΙΚΟ…………………………………………….…..30

• ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ……………………………………….….31

• ΤΑ ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΗΝ ΝΑΥΣΙΠΛΟΙΑ………….32

• ΤΡΑΓΩ∆ΙΑ……………………………………………………..33

• ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΤΩΝ ΠΑΓΟΒΟΥΝΩΝ……....35

• ΠΑΓΟΘΡΑΥΣΤΙΚΟ………………………………………….....35

• ∆ΙΕΘΝΗΣ ΠΕΡΙΠΟΛΙΑ ΠΑΓΩΝ………………………………37

• ∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ……………………………………………….....37

• ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΣΥΝΘΗΚΗΣ………………………………….…38

• ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ……………………………………….……….40

Page 6: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

4

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

ΠΑΓΟΣ και ΠΑΓΟΒΟΥΝΑ

Πάγος

Πάγος ονοµάζεται το δια ψύξης στερεάς κατάστασης νερό, είναι δηλαδή η στερεά

κατάσταση στην οποία µετατρέπεται το νερό όταν βρεθεί σε θερµοκρασία 0 °C

(273,15 °K ή 32 °F). Στην αρχαία Ελλάδα "πάγος" ονοµαζόταν και κάθε µεγάλων

διαστάσεων γυµνός βράχος π.χ. Άρειος Πάγος ο επ' αριστερά της εισόδου της

Ακρόπολης των Αθηνών, βράχος.

Η πιο συνηθισµένη µορφή πάγου είναι ένα συνήθως εξαγωνικό κρυσταλλικό στερεό,

διαφανές ή ηµιδιαφανές σε λευκή ή γαλαζωπή απόχρωση, ανάλογα µε την

περιεκτικότητά του σε άλλα στοιχεία (αέρας, άλατα, κλπ.). Ένα χαρακτηριστικό του

πάγου είναι ότι έχει µικρότερη πυκνότητα σε σχέση µε τη ρευστή του µορφή (νερό).

Έτσι, ο πάγος επιπλέει στο νερό, ένα φαινόµενο που είναι πολύ σηµαντικό για την

περιβαλλοντική ισορροπία στη Γη.

Ο καθαρός πάγος τήκεται στους 0° Κελσίου και η θερµοκρασία αυτή λαµβάνεται ως

βάση της κλίµακας των θερµοµέτρων. Κατά την τήξη του πάγου, απορροφάται από

το περιβάλλον θερµότητα 79,4 θερµίδων ανά γραµµάριο τηκόµενου πάγου. Αντίθετα

προς τις σχέσεις πυκνότητας της στερεάς και υγρής µορφής των περισσοτέρων

ουσιών, ο πάγος παρουσιάζει µικρότερο ειδικό βάρος από το νερό υγρής κατάστασης.

Έτσι στους 0° το ένα λίτρο ζυγίζει 999,81 γραµµάρια, ενώ ίσος όγκος πάγου ζυγίζει

µόνο 916,7 γραµµάρια. Αυτός είναι και ο λόγος του σχηµατισµού του πάγου πρώτα

στις επιφάνειες των λιµνών, των ποταµών και της θάλασσας. Κατά την ψύξη του

ύδατος, ο σχηµατιζόµενος πάγος καταλαµβάνει όγκο µεγαλύτερο κατά το 1/9, και για

τον λόγο αυτό ο πάγος ασκεί και τεράστια δύναµη σε εγκλωβισµένους χώρους (π.χ.

υδροσωλήνες ή ρηγµατώσεις βράχων). Υπό πίεση, ο πάγος τήκεται σε θερµοκρασία

χαµηλότερη του µηδενός. Επίσης, ο πάγος είναι ιδιαίτερα πλαστικός και ολισθαίνει

σε διάφορα επικλινή επίπεδα, και εξ αυτού οφείλεται και η κίνηση των παγετώνων.

Page 7: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

5

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Ο θαλάσσιος πάγος (sea ice).

Σχηµατίζεται από την παγοποίηση του νερού και αποτελεί το 95% όλων των

παγόβουνων που συναντά ο άνθρωπος στη θάλασσα. Πρώτη ένδειξη σχηµατισµού

του νέου θαλάσσιου πάγου (new sea ice) (πάχους µέχρι 10 εκατοστά), αποτελεί η

ανάπτυξη µικρών ανεξαρτήτων κρυστάλλων πάγου, που έχουν το µέγεθος βελόνας

περίπου, και οι οποίοι ονοµάζονται κόκκοι (spicules). Κρέµονται στα κορυφαία

στρώµατα νερού της επιφάνειας της θάλασσας, σε στρώµατα δηλαδή που έχουν

βάθος λίγων εκατοστών του µέτρου και µόνο. Οι κόκκοι αυτοί, γνωστοί σαν κόκκοι

frazil, προσδίδουν στην επιφάνεια της θάλασσας εµφάνιση, που µοιάζει µε λάδι.

Λιπαρός πάγος (grease ice) σχηµατίζεται, όταν οι κόκκοι πήζουν και δηµιουργούν

στρώµα στην επιφάνεια που µοιάζει µε σούπα. Έτσι προσδίδουν στη θάλασσα

εµφάνιση, που δεν είναι στιλπνή. Το επόµενο στάδιο στη διαδικασία σχηµατισµού

του θαλάσσιου πάγου είναι η δηµιουργία µετά από το λιπαρό πάγο ενός σωρού από

σπογγώδη λευκό πάγο (shuga), µε µορφή βώλου και µε µάζα πάχους λίγων

εκατοστών. Η παγοποίηση συνεχίζεται µετά από το σχηµατισµό του λιπαρού και

σπογγώδους πάγου, εφόσον και η ψύξη συνεχίζεται, και ανάλογα µε την έκθεση της

περιοχής στον άνεµο και την κατάσταση της θάλασσας ως προς τον κυµατισµό και

την αλµυρότητα. Η παγοποίηση αυτή καταλήγει στο σχηµατισµό ελαστικής κρούστας

(nilas) υψηλής αλµυρότητας, πάχους µέχρι 10 εκατοστά, µε επιφάνεια που δεν είναι

επίσης στιλπνή, ή καταλήγει σε φλοιό πάγου (ice rind), που είναι µια εύθραυστη,

λαµπερή κρούστα χαµηλής αλµυρότητας, µε πάχος που δεν υπερβαίνει τα 5 εκατοστά

περίπου. Το στρώµα πάγου που προέρχεται από γλυκό νερό και έχει πάχος 5

εκατοστά είναι επίσης εύθραυστο, αλλά είναι και αρκετά ισχυρό, για να συγκρατήσει

το βάρος ενός χονδρού ανθρώπου. Αντίθετα το ίδιο πάχος, θαλασσινού όµως πάγου,

δεν µπορεί να συγκρατήσει, παρά µόνο το 10% αυτού του βάρους και παρά το ότι η

δύναµή του ποικίλλει ανάλογα µε τις θερµοκρασίες, στις οποίες σχηµατίζεται. Ο πολύ

ψυχρός πάγος υποστηρίζει µεγαλύτερο βάρος από τον θερµότερο. Καθώς ο

θαλάσσιος πάγος ενηλικιώνεται, γίνεται σκληρότερος και λαµπρότερος.

Νέος πάγος είναι δυνατό να δηµιουργείται και από πολτό χιονιού (slush), που

σχηµατίζεται όταν το χιόνι πέφτει επάνω σε θαλασσινό νερό, το οποίο βρίσκεται µεν

Page 8: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

6

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

κοντά στη θερµοκρασία του σηµείου πήξεως, αλλά είναι ψυχρότερο από το σηµείο

τήξεως του χιονιού. Το χιόνι τότε δεν λειώνει, αλλά επιπλέει επάνω στην επιφάνεια

της θάλασσας και παρασύρεται µε τον άνεµο προς διάφορες κλειστές περιοχές. Αν

τότε η θερµοκρασία πέσει κάτω από το σηµείο πήξεως της θάλασσας, ο πολτός του

χιονιού παγοποιείται σύντοµα σε µια µορφή µαλακού πάγου, όµοιου µε το σπογγώδη

λευκό πάγο.

Ο θαλάσσιος πάγος εκτίθεται σε διάφορες δυνάµεις, στις οποίες περιλαµβάνονται τα

ρεύµατα, η κίνηση των κυµάτων, οι παλίρροιες, ο άνεµος και οι διαφορές της

θερµοκρασίας. Στα πρώτα στάδια της παγοποιήσεως η πλαστικότητα του παγόβουνου

επιτρέπει τη διαµόρφωση µε ευκολία και αµεσότητα οποιουδήποτε σχήµατος

επιβάλλεται από τις δυνάµεις που ενεργούν επάνω του. Καθώς το παγόβουνο αποκτά

µεγαλύτερη ηλικία, µεγαλύτερο πάχος, περισσότερη λαµπρότητα και καθώς εκτίθεται

στην επίδραση του ανέµου και της ενέργειας των κυµάτων, νέος πάγος συνήθως

αποµονώνεται και ξεχωρίζει σε κυκλικά τεµάχια, διαµέτρου από 30 εκατοστά έως 3

µέτρα και πάχους µέχρι 10 εκατοστά περίπου, µε ανυψωµένα άκρα, από µεµονωµένα

τµήµατα του παλαιού αυτού πάγου που χτυπούν το ένα επάνω στο άλλο µεταξύ τους

και τεµαχίζονται κυκλικά. Τα κυκλικά αυτά τεµάχια ονοµάζονται τηγανίτα πάγου

(pancake ice) και είναι δυνατό να θραύονται σε ακόµη µικρότερα τεµάχια µετά από

ισχυρό κυµατισµό. Οποιοδήποτε µεµονωµένο τεµάχιο πάγου, που έχει σχετικά

επίπεδη µορφή και είναι µικρότερο από 20 µέτρα ως προς το πλάτος του, ονοµάζεται

πλάκα ή κέικ πάγου (ice cake). Εφόσον οι χαµηλές θερµοκρασίες συνεχίζονται, οι

µεµονωµένες τηγανίτες και πλάκες θα παγώνουν πλέον µαζί, σχηµατίζοντας έτσι

φύλλο ενιαίου πάγου, ή θα ενώνονται σε κοµµάτια, που θα έχουν πλάτος 20 µέτρα ή

και µεγαλύτερο. Τα αποτελέσµατα όµως αυτά θα εξαρτώνται από τα στοιχεία του

ανέµου στην περιοχή, καθώς και από την κίνηση των κυµάτων. Τα µεγαλύτερα

πάντως τεµάχια ονοµάζονται φύλλα πάγου που επιπλέουν (ice floes), τα οποία είναι

δυνατό επίσης να εξακολουθούν να παγώνουν µαζί και να σχηµατίζουν έτσι µια

εκτεταµένη περιοχή καλυµµένη ολόκληρη από πάγο, πλάτους µεγαλύτερου ακόµη

και από 10 χιλιόµετρα, γνωστή σαν πεδίο πάγου (ice field). Σε περιοχές που

προστατεύονται από τον άνεµο το παγόβουνο που αρχίζει να αυξάνει ως προς το

πάχος του σχηµατίζει συνήθως ένα συνεχές φύλλο, πριν ακόµη µπορέσει και

αναπτυχθεί στη χαρακτηριστική µορφή της πλάκας. Όταν ο θαλάσσιος πάγος φθάσει

σε πάχος 10-30 εκατοστά χαρακτηρίζεται σαν πάγος φαιού χρώµατος (γκρι) (grey

ice) και πάγος χρώµατος φαιού-λευκού (grey-white ice) ή συλλογικά σαν πάγος

Page 9: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

7

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

νεαρής ηλικίας (young ice), αποτελεί δε αυτός το µεταβατικό στάδιο µεταξύ της

ελαστικής κρούστας και του παγόβουνου του πρώτου έτους (first-year ice). Το

παγόβουνο του πρώτου έτους αποκτά πάχος από 30 εκατοστά µέχρι και 2 µέτρα,

µέσα στον πρώτο χειµώνα.

Ο θαλάσσιος πάγος ίσως αναπτυχθεί σε πάχος από 10-30 εκατοστά µέσα σε 48 ώρες,

µετά από τις οποίες ενεργεί σαν µονωτικό µεταξύ του ωκεανού και της ατµόσφαιρας,

που παρεµποδίζει και ελαττώνει προοδευτικά την περαιτέρω ανάπτυξή του.

Εντούτοις ο θαλάσσιος πάγος ίσως αναπτυχθεί και σε πάχος µεταξύ 2 και 3 µέτρων

µέσα στον πρώτο του χειµώνα. Το παγόβουνο που έχει περισωθεί από την τήξη ενός

καλοκαιριού τουλάχιστον διαβαθµίζεται και ονοµάζεται παλαιός πάγος (old ice). Αν

ειδικότερα έχει επιζήσει από την τήξη ενός µόνο καλοκαιριού, ονοµάζεται πάγος του

δεύτερου έτους (second-year ice). Επειδή το παγόβουνο του δεύτερου έτους είναι

παχύτερος και λιγότερο πυκνός από τον πάγο του πρώτου, παραµένει υψηλότερα έξω

από το νερό. Ο παλαιός πάγος, που έχει αποκτήσει πάχος 3 µέτρα ή περισσότερα και

έχει επιζήσει από την τήξη δυο καλοκαιριών τουλάχιστον, είναι γνωστός ως πολυετής

πάγος (multiyear ice) και δεν περιέχει καθόλου αλάτι. Ο παλαιός πάγος είναι δυνατό

να αναγνωρίζεται συχνά από έναν υποκύανο τόνο χρωµατισµού της επιφάνειάς του,

σε αντίθεση προς την υποπράσινη χροιά του παγόβουνου του πρώτου έτους.

Μεγαλύτερα πάχη τόσο του παγόβουνου του πρώτου έτους όσο και του πολυετούς

αποκτώνται µε τη διαδικασία αποσχηµατισµού του, που είναι αποτέλεσµα των

µετακινήσεων και της αλληλοεπιδράσεως των µεµονωµένων φύλλων πάγου που

επιπλέουν. ∆ιαδικασία αποσχηµατισµού ειδικότερα παρατηρείται µετά από

πακέτο (compact ή consolidated pack) (8/8 ή πλήρης κάλυψη). Το µέγεθος µέχρι το

οποίο το παγόβουνο, που καλύπτει την επιφάνεια της θάλασσας και έχει διάφορες

συγκεντρώσεις, µπορεί να διαπεραστεί από πλοίο, ποικίλλει από θέση σε θέση και µε

την αλλαγή των συνθηκών του καιρού. Με συγκέντρωση 1-2 οκτάδες, σε δεδοµένη

περιοχή, το πλοίο που δεν είναι ιδιαίτερα ενισχυµένο µπορεί να πλέει µεν γενικά µε

ασφάλεια, διατρέχει όµως πάντοτε τον κίνδυνο να υποστεί σοβαρές ζηµιές. Όταν η

συγκέντρωση αυξάνει σε 2-4 οκτάδες, η περιοχή γίνεται µόνο ευκαιριακά προσιτή σε

πλοίο, που δεν είναι ιδιαίτερα ενισχυµένο, ανάλογα και µε τις διαθέσεις του καιρού

και των ρευµάτων. Με συγκεντρώσεις από 4-6 οκτάδες, η περιοχή είναι προσιτή µόνο

σε πλοία, που έχουν ειδικά ενισχυθεί, για να πλέουν σε παγωµένες θάλασσες, τα

οποία όµως και πάλι, σε διάφορες περιπτώσεις, θα χρειασθούν τη συνδροµή

Page 10: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

8

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

παγοθραυστικού. Η ναυσιπλοΐα σε περιοχές µε συγκέντρωση από 6 οκτάδες και πάνω

πρέπει να επιχειρηθεί µόνο και µόνο µε σύγχρονα παγοθραυστικά.

Στο εσωτερικό του παγόβουνου που καλύπτει τη θάλασσα είναι δυνατό να

σχηµατισθούν ανοίγµατα, λόγω διαφόρων διαδικασιών αποσχηµατισµού. Μακρά,

οδοντωτά σπασίµατα ίσως να εµφανισθούν κατ' αρχήν, είτε σε επικάλυµµα πάγου

είτε σε µεµονωµένο φύλλο πάγου. Όταν τα σπασίµατα αποχωρισθούν και φθάσουν σε

µήκος από λίγα µέτρα έως πολλά χιλιόµετρα, ονοµάζονται θραύσµατα (fractures). Αν

διευρύνονται και αποχωρίζονται ακόµη περισσότερο, ώστε να επιτρέπουν τη

διέλευση ενός πλοίου ανάµεσά τους, ονοµάζονται οδηγοί (leads). Το χειµώνα, λεπτό

επικάλυµµα νέου πάγου ίσως καλύψει το νερό που βρίσκεται στο εσωτερικό ενός

οδηγού, το καλοκαίρι όµως το νερό παραµένει ελεύθερο από πάγους, µέχρις ότου

κάποια αλλαγή στην κίνηση του οδηγού ωθήσει τα άκρα του να ενωθούν µεταξύ τους

και πάλι. Πριν όµως πραγµατοποιηθεί αυτό, παρατηρείται γενικά κάποια πλευρική

κίνηση ανάµεσα στα φύλλα του παγόβουνου, που δεν επιτρέπει σε αυτά να

ταιριάζουν πλέον µεταξύ τους και έτσι παραµένουν πολυάριθµα και µεγάλα τµήµατα

ανοικτής θάλασσας ανάµεσά τους, εκτός αν η πίεση που ασκείται επάνω στα φύλλα

κατά την κίνησή τους είναι εξαιρετικά µεγάλη, οπότε ο χώρος της ανοικτής θάλασσας

ανάµεσα από αυτά περιορίζεται στο ελάχιστο ή δεν παρατηρείται καθόλου ελεύθερος

χώρος. Τα ανοίγµατα της ανοικτής θάλασσας, που δεν έχουν επίµηκες σχήµα,

ονοµάζονται πολύνυας (polynyas). Οι πολύνυας είναι δυνατό να περιλαµβάνουν

µικρά τεµάχια πάγου και να καλύπτονται από µίλια νέου πάγου και πάγου νεαρής

ηλικίας.

Ο θαλάσσιος πάγος, ο οποίος σχηµατίζεται στο πεδίο του ωκεανού από νερό της

θάλασσας ή από την ψύξη του παγόβουνου, που έχει µορφή πακέτου και οποιαδήποτε

ηλικία και βρίσκεται κοντά στην ακτή και ο οποίος παραµένει προσκολληµένος σ'

αυτήν σαν τοίχος πάγου, ή σαν µέτωπο πάγου, ή βρίσκεται ανάµεσα από ρηχά,

ονοµάζεται γρήγορος, ταχύς πάγος (fast ice). Το πλάτος αυτού του παγόβουνου

ποικίλλει αρκετά και είναι δυνατό να εκτείνεται από λίγα µέτρα έως αρκετές

εκατοντάδες χιλιόµετρα. Μέσα στους κόλπους ή σε άλλες προστατευµένες περιοχές ο

γρήγορος πάγος αυξάνεται συχνά από τις ετήσιες χιονοπτώσεις, καθώς και από την

επέκταση προς την πλευρά της θάλασσας του χερσαίου πάγου, και έτσι είναι δυνατό

να φθάσει σε πάχος µεγαλύτερο από δύο µέτρα επάνω από την επιφάνεια της

θάλασσας. Όταν το φύλλο του παγόβουνου αναπτυχθεί σε τέτοιο το πάχος ή

µεγαλύτερο και επεκταθεί επάνω σε µεγάλη οριζόντια απόσταση, ονοµάζεται

Page 11: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

9

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

παγοκρηπίδα (ice shelt). Μαζικές παγοκρηπίδες, στις οποίες το πάχος του

παγόβουνου φθάνει αρκετές εκατοντάδες µέτρα, βρίσκονται τόσο στον Αρκτικό

ωκεανό, όσο και στον Ανταρκτικό.

Η πλειονότητα των παγόβουνων που βρίσκονται στην Ανταρκτική δεν προέρχονται

από παγετώνες ξηράς, όπως εκείνα που συναντιούνται στον Αρκτικό ωκεανό, αλλά

γεννιούνται από τα εξωτερικά κράσπεδα των παγοκρηπίδων, που έχουν µεγάλη

εξάπλωση. Τα παγόβουνα που σχηµατίζονται µε αυτόν τον τρόπο ονοµάζονται

τραπεζοειδή παγόβουνα (tabular iceberges) και έχουν σχήµα κουτιού. Οι οριζόντιες

διαστάσεις τους µετριούνται σε χιλιόµετρα και τα ύψη τους επάνω από την επιφάνεια

της θάλασσας φθάνουν τα εξήντα περίπου µέτρα. Οι µεγαλύτερες παγοκρηπίδες της

Ανταρκτικής βρίσκονται στη θάλασσα του Ross και στη θάλασσα Weddel. Η

έκφραση «τραπεζοειδές παγόβουνο» δεν αποδίδεται σε µικρά παγόβουνα, που έχουν

αποσπαστεί από την αρκτική παγοκρηπίδα. Παρόµοιοι σχηµατισµοί εκεί ονοµάζονται

νησιά πάγου (ice islands). Τα νησιά πάγου προέρχονται δηλαδή από την παγοκρηπίδα

του Βόρειου Παγωµένου ωκεανού, καθώς θραύεται, όπως είναι η παγοκρηπίδα που

βρίσκεται στις βόρειες ακτές της Γροιλανδίας και µέσα στους κόλπους του νησιού

Ellesmere. Σαν κανόνας µπορεί να διατυπωθεί, ότι τα νησιά πάγου του Αρκτικού

ωκεανού δεν είναι τόσο µεγάλα, όσο είναι τα τραπεζοειδή παγόβουνα της

Ανταρκτικής. Αποκτούν πάχος µέχρι 55 µέτρα και εκτείνονται κατά µέσο όρο από

5-7 µέτρα επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Τόσο τα τραπεζοειδή παγόβουνα,

όσο και τα νησιά πάγου, σχηµατίζουν επίπεδη σχεδόν επιφάνεια, η οποία όµως έχει

ελαφρά κυκλική κλίση. Λόγω του εκτοπίσµατος τους, που έχει αρκετό βάθος, και οι

δύο αυτές µορφές των παγόβουνων επηρεάζονται πολύ περισσότερο από το ρεύµα

παρά από τον άνεµο. Τόσο οι Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής, όσο και η Σοβιετική

Ένωση έχουν χρησιµοποιήσει αρκετά νησιά πάγου σαν επιστηµονικές εξέδρες, από

τις οποίες έχουν ενεργήσει πολική εξερεύνηση.

Το παγόβουνο και ο ναυτιλλόµενος.

Από τα αρχαία χρόνια ο θαλάσσιος πάγος (sea ice) προβάλλεται σαν πρόβληµα στον

ναυτιλλόµενο που πλέει σε πολικές περιοχές. Ο Πυθέας από τη Μασσαλία

παρατήρησε µια παράξενη ουσία, που όπως την περιέγραψε, «δεν ήταν ξηρά, ούτε

αέρας, ούτε νερό». Η ουσία αυτή επέπλεε, κάλυπτε δε τη βορειότερη θάλασσα, επάνω

Page 12: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

10

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

από την οποία ο καλοκαιρινός ήλιος µόλις και µε δυσκολία έδυε. Ο Πυθέας ονόµασε

αυτή την ερηµική περιοχή Θούλη, έκτοτε δε έχει επικρατήσει να λέγεται και Έσχατη

Θούλη (Ultima Thule) (η πιο µακρινή δηλαδή τοποθεσία προς το βορρά ή το τέλος

της ξηράς). Έτσι άρχισαν από τότε 20 αιώνες πολικής εξερευνήσεως.

Το παγόβουνο αφορά αµέσως το ναυτιλλόµενο, επειδή: Περιορίζει και µερικές φορές

ελέγχει τις κινήσεις του. Επηρεάζει το στίγµα αναµετρήσεως του πλοίου, γιατί

εξαναγκάζει σε συχνές και µερικές φορές ανακριβείς αλλαγές πορείας και ταχύτητας.

Επηρεάζει την πλοήγηση, προκαλώντας µεταβολές στην εµφάνιση των καταφανών

σηµείων της ξηράς ή εξαλείφοντας τα χαρακτηριστικά τους και δηµιουργώντας

δυσκολίες στην τοποθέτηση και συντήρηση των ναυτιλιακών βοηθηµάτων.

Επηρεάζει και πάλι τη χρησιµοποίηση των ηλεκτρονικών ναυτιλιακών βοηθηµάτων,

λόγω της επιδράσεως που ασκεί στη µετάδοση των ραδιοκυµάτων και των αλλαγών

που προκαλεί, τόσο στα χαρακτηριστικά της επιφάνειας της περιοχής, όσο και στα

επιστρεφόµενα ραδιοκύµατα από ανακλάσεις επάνω σε τέτοια χαρακτηριστικά.

Επηρεάζει επίσης την αστρονοµική ναυτιλία µεταβάλλοντας την ατµοσφαιρική

διάθλαση και επισκιάζοντας τόσο τον ορίζοντα, όσο και τα ουράνια σώµατα, είτε κατ'

ευθείαν, είτε µε την επίδραση που ασκεί επάνω στη διαµόρφωση του καιρού. Τέλος

επηρεάζει τους ναυτικούς χάρτες, δηµιουργώντας διάφορες δυσκολίες στους

υδρογράφους, που τους κατασκευάζουν.

Λόγω του άµεσου ενδιαφέροντος που παρουσιάζει το παγόβουνο στο ναυτιλλόµενο

που πρόκειται να ταξιδέψει σε πολικές περιοχές, είναι απαραίτητο να εξοικειωθεί

αυτός µε τη φυσιολογία του και την επέκτασή του επάνω στις περιοχές που πρόκειται

να διαπλεύσει. Έχοντας αυτό τον σκοπό, θα πρέπει να συµβουλευθεί τις οδηγίες πλου

(sailing directions) για την περιοχή, καθώς και οποιαδήποτε άλλη βιβλιογραφία είναι

διαθέσιµη, περιλαµβανοµένων και των αναφορών από προηγούµενα ταξίδια στην ίδια

περιοχή.

Παγετώνες

Παγετώνες ονοµάζονται µεγάλες µάζες πάγου συνήθως κινούµενες λόγω συµπίεσης

του χιονιού. Οι παγετώνες αποτελούν αντικείµενο έρευνας και µελέτης της

Παγετωνολογίας που αποτελεί ιδιαίτερο επιστηµονικό κλάδο της Υδρολογίας.

Page 13: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

11

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

∆ηµιουργία παγετώνων

Οι παγετώνες σχηµατίζονται σε περιοχές υπεραιωνόβιας παρουσίας χιόνος. Στις

εκτάσεις αυτές λόγω της γεωγραφικής τους θέσης (Αρκτική, Ανταρκτική) ή του

ύψους που βρίσκονται, η ποσότητα του πιπτόµενου χιονιού είναι µεγαλύτερη της

ποσότητας του τηκόµενου και στη συνέχεια εξατµιζόµενου. Αυτό έχει ως συνέπεια οι

συσσωρευµένες και συνεχώς αυξανόµενες µάζες να µεταβάλλονται λόγω της πίεσης

εκ του βάρους τους σε πάγο, ο οποίος αν και σκληρός και καταφανώς εύθραυστος,

όπως το γυαλί, κινείται προς τη θάλασσα.

Ταχύτητα παγετώνων

Γενικά οι παγετώνες ρέουν ως «ποταµοί πάγου» τροφοδοτούµενοι από το χιόνι της

χιονόπτωσης, ακριβώς όπως οι ποταµοί από τη βροχή. Ο πάγος τους κινείται

γλιστρώντας υπό την επίδραση της βαρύτητας και υφίσταται εσωτερικές

παραµορφώσεις. Ένας διαφορετικός ορισµός περιγράφει τους παγετώνες ως διαρκώς

ανανεούµενα σώµατα πάγου και συµπιεσµένου χιονιού που έχουν καταστεί αρκετά

πυκνά και βαριά ώστε να ολισθαίνουν εξαιτίας του ίδιου τους του βάρους. Η µάζα

των παγετώνων δεν κινείται ως ένα σύνολο οµοιόµορφα, αλλά εµφανίζει όλες τις

ιδιότητες των υδάτων των ποταµών. Όπως για παράδειγµα η ταχύτητα πρόωσής των

είναι µεγαλύτερη στο µέσον παρότι στα άκρα ή µεγαλύτερη στην επιφάνεια απ΄ ότι

σε βάθος, ή στα σηµεία που το επιφανειακό πλάτος µικραίνει, και ανάλογα των

εποχών, ενώ αντιστρόφως ανάλογη παρατηρείται ως προς το βάθος και την

µορφολογία της κοίτης του. Σηµειώνεται όµως πως η ταχύτητα των παγετώνων είναι

βραδεία και συνεχής. Η ταχύτητα µετακίνησης των ταχυτέρων τµηµάτων των

µεγάλων παγετώνων των Άλπεων υπολογίζεται σε 30 - 90 εκατοστά του µέτρου το

εικοσιτετράωρο, ενώ οι Παγετώνες των Ιµαλαΐων κινούνται µε δεκαπλάσια ταχύτητα,

λόγω ακριβώς της µεγαλύτερης παρατηρούµενης κλίσης. Κάποιοι δε παγετώνες της

Γροιλανδίας παρουσιάζουν ταχύτητα που φθάνει τα 18 µέχρι 30 µέτρα το 24ώρο.

Page 14: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

12

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Ρήγµατα παγετώνων

Αν και γενικά οι παγετώνες ακολουθούν τους νόµους της κίνησης των ρευστών

εντούτοις δεν αντέχουν στις απότοµες τάσεις που προκαλούνται στη µάζα τους, κατά

τη µετακίνησή τους, εξ αιτίας του ανώµαλου και κατηφορικού εδάφους. Συνέπεια

αυτού είναι να δηµιουργούνται σ΄ αυτούς ρήγµατα συχνά συνοδευόµενα µε κρότο, τα

οποία µπορεί να είναι ακραία, επιµήκη ή εγκάρσια. Τα δηµιουργούµενα χάσµατα σε

πολλές των περιπτώσεων προκαλούνται και λόγω διαφοράς ταχύτητας των διαφόρων

πλέον τµηµάτων τους, που µπορεί να φθάνουν σε µήκος πολλών µιλίων, βάθος 300 µ.

και πλάτους 9-12 µ. Σε κάποια σηµεία όλα τα σηµειούµενα είδη ρηγµάτων (εγκάρσια,

επιµήκη κ.λπ.) συνενώνονται και δηµιουργούν τους λεγόµενους παγετωνικούς

λαβύρινθους µε βαθιά και απότοµα κοιλώµατα που προκαλούν τους τολµηρούς

παγετωνικούς ορειβάτες να κατέβουν σ΄ αυτούς και να δοκιµάσουν τη χαρά της

εξερεύνησής τους.

Συχνά όµως σε απότοµες κατωφέρειες του εδάφους οι παγετώνες κατατεµαχίζονται

σε όλο το µήκος των ρηγµάτων τους και τα θραύσµατα πέφτουν προς τα κάτω όπου

συνθλίβονται και ενώνονται στη συνέχεια εκ νέου προκειµένου ν΄ ανασχηµατίσουν

τον παγετώνα στη νέα του πορεία επί οµαλότερου εδάφους.

Παγετωνικοί λιθώνες

Κατά τη κίνησή τους οι παγετώνες προκαλούν διαβρώσεις τόσο στις πλευρές των

κοιλάδων από τις οποίες διέρχονται όσο και στη κοίτη αυτών επί της οποίας

κινούνται. Αποτέλεσµα αυτών είναι η απόσπαση θραυσµάτων πετρωµάτων τα οποία

σιγά σιγά συσσωρεύονται στα πλευρά ή στη κοίτη ή αν είναι µικρά εντός της µάζας

των παγετώνων που ονοµάζονται παγετωνικοί λιθώνες όπου στη περίπτωση της τήξης

αυτοί αποτίθενται στο έδαφος µεταξύ των πλευρών της κοιλάδας και των πλευρών

των παγετώνων, σε τελείως διαφορετικό έδαφος από εκείνο που αποσπάστηκαν. Οι

µικρότεροι όµως λιθώνες που βρίσκονται στη µάζα των παγετώνων ακολουθούν

αυτούς µέχρι της τελικής τήξης τους όπου και σχηµατίζουν στο σηµείο εκείνο τους

λεγόµενους "µετωπικούς σωρούς". Οι µετωπικοί σωροί µε τα χαρακτηριστικά

γνωρίσµατά τους αποτελούν την ακριβέστερη και ασφαλή ένδειξη υφιστάµενου

Page 15: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

13

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

παλαιότερα παγετώνα, σε πολύ παρωχηµένες εποχές, σε µια περιοχή που σήµερα

κάθε άλλο παρά τέτοιοι παγετώνες υφίστανται.

Στην Ελλάδα µετωπικοί σωροί βρέθηκαν στις περιοχές του Ολύµπου και του

Ταΰγετου.

Τύποι παγετώνων

Οι παγετώνες παρουσιάζουν µεγάλη ποικιλία τόσο ως προς τη µορφή τους όσο και

κατά το µέγεθός τους. Συνήθως όµως διακρίνονται στους τέσσερις ακόλουθους

τύπους:

Ηπειρωτικοί παγετώνες. Χαρακτηρίζονται εκείνοι που αποτελούν συνεχή και

εκτεταµένα στρώµατα πάγου που καλύπτουν ολόκληρη σχεδόν Ήπειρο. Τέτοιοι

υφίστανται σήµερα µόνο δύο, της Γροιλανδίας και του Νότιου Πόλου.

Παγετώνες Α' Τάξης. Χαρακτηρίζονται εκείνοι που παρουσιάζουν µορφή ποταµού

και οι οποίοι καταλήγουν στη θάλασσα.

Παγετώνες Β' Τάξης. Χαρακτηρίζονται εκείνοι που πλησιάζουν µεν προς τη

θάλασσα αλλά δεν καταλήγουν σ΄ αυτή, εποµένως δεν δηµιουργούν Παγόβουνα.

Παγετώνες Γ' Τάξης. Χαρακτηρίζονται εκείνοι που αποτελούν πλευρικούς

βραχίονες παγετώνων Β' Τάξης που από τήξη έχουν αποσπασθεί από τον κύριο κορµό

τους και έχουν καταστεί ανεξάρτητοι. Οι περισσότεροι σήµερα στο κόσµο παγετώνες

είναι αυτής της κατηγορίας.

Οι τελευταίοι τρεις τύποι παγετώνων λέγονται επίσης και αλπικοί παγετώνες ή

παγετώνες των κοιλάδων.

Αποθέµατα γλυκού νερού

Ο παγετωνικός πάγος αποτελεί το µεγαλύτερο φυσικό απόθεµα γλυκού νερού στη Γη.

Η µεγαλύτερη ποσότητα πάγου σε παγετώνες αυτή τη στιγµή υφίσταται κυρίως στην

Ανταρκτική και στη Γροιλανδία. Παγετώνες υπάρχουν σε όλες σχεδόν τις ηπείρους

της Γης, εκτός της Αυστραλίας. Στην Αφρική που είναι η φτωχότερη στο είδος

παρατηρούνται µικροί περιορισµένοι παγετώνες στη κορυφή του Κιλιµάντζαρου.

Page 16: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

14

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Αποτελέσµατα παγετώνων

Αρκετά γεωλογικά χαρακτηριστικά δηµιουργούνται από παγετώνες, όπως οι µοραίνες

(από πέτρες και συντρίµµατα που µεταφέρθηκαν σε άλλες θέσεις από παγετώνα) και

χαρακτηριστικές κοιλάδες σε σχήµα U που έµειναν έτσι λειασµένες από παλαιούς

παγετώνες που έλιωσαν πριν από χιλιάδες χρόνια. Οι παγετώνες κυριαρχούσαν

πράγµατι στην εύκρατη ζώνη σε περιόδους µε χαµηλότερη µέση θερµοκρασία της

Γης, γνωστές ως Εποχές των Παγετώνων. Αντιθέτως, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, η

έκταση των παγετώνων µειώνεται συνεχώς εξαιτίας του ανθρωπογενούς φαινοµένου

του θερµοκηπίου.

Οι παγετώνες σήµερα

Πάµπολλοι είναι οι παγετώνες της Γ΄ Τάξης που κατέρχονται σήµερα από τις Άλπεις,

τα Πυρηναία, τον Καύκασο, τα βουνά της Σκανδιναβίας, τη χερσόνησο της Νέας

Ζηλανδίας και βεβαίως τις χιονοσκεπείς οροσειρές της Ασίας. Περισσότεροι των

1000 έχουν παρατηρηθεί στις Άλπεις καταλαµβάνοντας έκταση 1.200 τετραγωνικών

µιλίων. Οι µεγαλύτεροι εξ' αυτών, µήκους 10-15 µιλίων, µοιάζουν µε ποταµούς που

κατεβαίνουν µέσα από δάση µέχρι τα 1.800 έως 1.200 µ. υψόµετρο από την επιφάνεια

της θάλασσας. Πολλοί επίσης είναι και οι παγετώνες του Καυκάσου που φθάνουν

κατερχόµενοι µέχρι τα 1.800 µ. Αντίθετα, όµοιοι παγετώνες της Νορβηγίας φθάνουν

τα 300 µ. από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ ένας και µόνο (της Ευρώπης)

καταλήγει στη θάλασσα στο φιόρδ Ζοκούλ που και χαρακτηρίζεται και ως A' τάξης.

Γενικά οι παγετώνες της Νορβηγίας θεωρούνται οι επιβλητικότεροι και

µεγαλοπρεπέστεροι του κόσµου.

Οι παγετώνες της Νέας Ζηλανδίας σχεδόν συναγωνίζονται εκείνους των Άλπεων σε

µέγεθος και ωραιότητα καθόσον ρέουν ανάµεσα από δάση και κατάφυτες εκτάσεις.

Οι παγετώνες της Β. Αµερικής αφθονούν στην Αλάσκα, ενώ στα Βραχώδη Όρη και

στην οροσειρά της Σιέρρα Νεβάδα θεωρούνται σχεδόν ασήµαντοι όπως επίσης το

ίδιο ασήµαντοι χαρακτηρίζονται κάποιοι µικροί στις Άνδεις στη Ν. Αµερική.

Page 17: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

15

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Αντίθετα στην Ασία σε χιλιάδες ανέρχονται οι παγετώνες στα Ιµαλάια και στις

οροσειρές Καρακοράµ, Κουέν-Λουν, και Τιέν-Σαν. Μεγαλύτεροι εξ αυτών είναι οι

ονοµαστοί Μπιάφο και Μπαλτόρο Καρακοράµ µήκους 30-35 µιλίων που κατέρχονται

µέχρι τα 3.600 έως 3.400 µ. υψόµετρο

Παγόβουνα

Τι είναι τα παγόβουνα

Ένα παγόβουνο είναι µια πλωτή µάζα πάγου γλυκού νερού που έχει ξεσπάσει από τη

θάλασσα στο τέλος ενός παγετώνα ή είναι ένα πολικό στρώµα πάγου. Παγόβουνο

χαρακτηρίζεται τεράστιος όγκος πάγου που αποσπάται από τους πολικούς

κρυστάλλωνες ή από τους παγετώνες και επιπλέει στη θάλασσα. Τα παγόβουνα κατά

κανόνα βρίσκονται σε ανοιχτή θάλασσα, κοντά στο Βόρειο και το Νότιο Πόλο ,

ειδικά γύρω από τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική.

Γενικά τα περισσότερα πράγµατα όταν παγώνουν συστέλλονται, αντίθετα όµως το

νερό διαστέλλεται. Αυτό σηµαίνει ότι ο όγκος του πάγου είναι ελαφρύτερος από τον

αντίστοιχο του όγκου του νερού που τον αποτελεί σε κανονικές συνθήκες, µε

συνέπεια αυτός να επιπλέει. Αν και ο πάγος είναι στο µεγαλύτερο µέρος του διαυγής,

όπως το γυαλί, εντούτοις τα παγόβουνα φαίνονται άσπρα επειδή στο εσωτερικό τους

έχουν παγιδευτεί φυσαλίδες αέρα ή συνεχίζουν να καλύπτονται από χιόνι.

Page 18: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

16

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

∆ηµιουργία

∆ηµιουργούνται ως επί το πλείστον κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του

καλοκαιριού, όταν επικρατούν θερµότερες περίοδοι αυξάνει ο καιρός το ποσοστό των

διαχωρισµών των παγόβουνων στα όρια της Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής. Στο

βόρειο ηµισφαίριο, για παράδειγµα, περίπου 10.000 παγόβουνα παράγονται κάθε

χρόνο από τη ∆ύση (παγετώνες της Γροιλανδίας), και κατά µέσο όρο 375 νότια ροή

του Newfoundland, στις Βόρειες πλωτές οδούς του Ατλαντικού, όπου αποτελούν

κίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα.

Striped iceberg

Ένα µέρος της ξηράς γύρω από το Βόρειο και Νότιο Πόλο είναι ορεινό. Κοντά στις

κορυφές των βουνών υπάρχουν απέραντες χιονισµένες εκτάσεις, όπου το χιόνι

µετατρέπεται σιγά σιγά σε πάγο. Ύστερα από µήνες ή και χρόνια ακόµη, ο πάγος

Page 19: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

17

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

γίνεται τόσο βαρύς, που αρχίζει να κινείται προς τα κάτω. Αυτοί οι <<ποταµοί

πάγου>> ονοµάζονται παγετώνες. Όταν ο παγετώνας φτάσει στην θάλασσα, κόβονται

τεράστια κοµµάτια πάγου ,που πέφτουν στη θάλασσα και επιπλέουν.

Μεγάλο µέρος της Αρκτικής, δηλαδή της περιοχής γύρω από το Βόρειο Πόλο, είναι

σκεπασµένο µε παχύ στρώµα πάγο, που λέγετε παγετώνικο καλύµµα. Οι άκρες αυτού

του παγετωνικού καλύµµατος µπαίνουν βαθιά µέσα στην θάλασσα. Την άνοιξη,

όταν ο καιρός ζεσταίνει, τα κύµατα προκαλούν ρωγµές στον πάγο .Τότε κόβονται τα

παγόβουνα.

Ένα πιο παχύ στρώµα πάγου, που λέγεται πολικό παγοκάλυµµα, σκεπάζει µεγάλο

τµήµα της Ανταρκτικής, δηλαδή της περιοχής γύρω από τον Νότιο Πόλο. Εδώ

κόβονται τεράστια τραπεζοειδή παγόβουνα, που λέγονται έτσι επειδή η επάνω

επιφάνειά τους είναι επίπεδη σαν τραπέζι.

Καθώς ο παγετώνας προχωρεί προς την θάλασσα, τεράστια κοµµάτια πάγου κόβονται

και γίνονται παγόβουνα. Μερικές φορές, καθώς κόβεται ένα παγόβουνο, ακούγεται

δυνατός κρότος σαν έκρηξη και θόρυβος σαν συνεχείς κεραυνοί.

Τα παγόβουνα στην Αρκτική ποικίλουν σε µέγεθος. Μπορούν να εµφανιστούν από το

µέγεθος ενός µεγάλου πιάνου, που ονοµάζεται growlers , µέχρι τις διαστάσεις ενός

10-όροφου κτιρίου. Παγόβουνα περίπου στο µέγεθος ενός µικρού σπιτιού

ονοµάζονται bits bergy.

Πολλά παγόβουνα στην Αρκτική είναι περίπου 45 µέτρα ύψος και 180 µέτρα µήκος.

Συνήθως 1/8 ενός παγόβουνου είναι πάνω από την ίσαλο γραµµή. Το τµήµα

αποτελείται από χιόνι, το οποίο δεν είναι πολύ συµπαγές. Ο πάγος στο κρύο πυρήνα

είναι πολύ µικρός (και εποµένως σχετικά βαρύς) και κρατά 7/8 του παγόβουνου κάτω

από το νερό. Η θερµοκρασία στον πυρήνα του είναι σταθερή: µεταξύ -15 και -20

βαθµούς Κελσίου. Ένα παγόβουνο που έχει υποχωρήσει αρκετές φορές, έχει χάσει

κάποια ελαφριά στρώµατα χιονιού και έτσι το παγόβουνο παίρνει αρκετό βάρος, στη

συνέχεια µε το παρελθόν (το χιόνι) και λόγω της µεγαλύτερης µάζας, µόνο 1/10

υψώνεται πάνω από την επιφάνεια.

Τα ανταρκτικά παγόβουνα δηµιουργούνται από τους ογκώδεις "τραπεζοπάγους" που

αποτελούν περίπου το 30% της ανταρκτικής ακτογραµµής. Παρασυρόµενα αµφότερα

τα είδη των παγόβουνων από τα θαλάσσια ρεύµατα µετακινούνται προς τις εύκρατες

ζώνες. Τα περισσότερα παγόβουνα απαντώνται στον Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό όπου

κατά του µήνες Μάιο Ιούνιο και Ιούλιο αυτά κινούνται προς τις ανατολικές ακτές της

Βόρειας Αµερικής. Η τήξη τους αργεί πολύ, πλην όµως παρασυρόµενα σε θερµότερες

Page 20: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

18

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

ζώνες αυτή γίνεται ταχύτερη µέχρι που αυτά διασπώνται σε πολύ µικρότερα τµήµατα

και ναυτικός κίνδυνος

Ποιος είναι ο κύκλος ζωής ενός παγόβουνου.

Χιόνι πέφτει στο κάλυµµα πάγου της Γροιλανδίας. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια

αρκετών µηνών θα µετατραπεί σε firn, το οποίο είναι ουσιαστικά ένα κοκκώδες χιόνι.

Αρκετές δεκαετίες µετά, είναι συµπιεσµένο σε πολύ πυκνό πάγο από το βάρος του

firn και το χιόνι που έχουν συσσωρευτεί πάνω του. Ως εκ τούτου τα παγόβουνα

αποτελούνται από γλυκό νερό. Από το τεράστιο βάρος των ανωτέρω, ο πάγος αρχίζει

να ρέει προς τη θάλασσα από ανοίγµατα στο περιθώριο των βουνών,( όπως είναι η

διαρροή νερού από ένα ραγισµένο µπολ). Αυτή η δύναµη κίνησης στους ποταµούς

του πάγου είναι γνωστή ως παγετώνες µέχρι εξήντα πέντε πόδια από µια µέρα, όπου

τελικά ωθεί τον πάγο στην ακτή της δυτικής Γροιλανδίας

Στο τέρµα ή στο τέλος του παγετώνα, οι τεράστιες πλάκες πάγου έχουν

αποδυναµωθεί και στη συνέχεια διακόπτονται από τη δράση της ανόδου και της

πτώσης των παλιρροιών. Αυτή η διαδικασία ονοµάζεται τοκετός και έχει ως

αποτέλεσµα τη γέννηση ενός παγόβουνου.

Από την γέννηση ενός παγόβουνου µέχρι την µετακίνησή του µπορεί να χρειαστούν

και 3000 χρόνια αναµονής. Πλωτά, παγόβουνα οδηγούνται από ισχυρά ρεύµατα στο

υπέδαφος, στον πυρήνα των οποίων βρίσκονται σε βάθος περίπου πενήντα µέτρα

(Αυτό συµβαίνει επειδή 7 / 8 της µάζας των παγόβουνων φέρετε κάτω από την ίσαλο

γραµµή). Ως εκ τούτου, πιο βαθιά ρεύµατα έχουν µεγαλύτερη επιφάνεια για να τα

ωθήσει ενάντια σε σε ανέµους ή στον αέρα που δηµιουργούνται ρεύµατα στην

επιφάνεια. Γι 'αυτό και δεν είναι ασυνήθιστο να δει κάποιος παγόβουνα απευθείας σε

ισχυρούς ανέµους. Για ένα παγόβουνο που θα φθάσει στο Βόρειο Ατλαντικό τα

ρεύµατα συνήθως περνάνε από Baffin Bay µέσω του στενού Davis .

Πρόκειται για ένα µακρύ ταξίδι και τα περισσότερα παγόβουνα δεν το κάνουν ποτέ.

Τα περισσότερα παγόβουνα λιώνουν πολύ πριν από την είσοδο του Ατλαντικού

Ωκεανού. Μια εκτίµηση είναι ότι από τις 15.000 έως 30.000 παγόβουνα που

παράγονται ετησίως από τους παγετώνες της Γροιλανδίας µόνο το ένα τοις εκατό

(150 έως 300) πάντα το κάνει µε τον Ατλαντικό Ωκεανό. Όταν ένα παγόβουνο βρεθεί

στα όρια του Ατλαντικού γρήγορα φτάνει στο τέλος της τήξης λόγω των ζεστών

Page 21: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

19

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

νερών. Στην καλύτερη περίπτωση θα χρειαστούν δύο µήνες για να λιώσει σε

αντίθεση µε άλλα παγόβουνα που κολλούν σε τµήµατα των νήσων Baffin Bay, όπου

µπορεί να πάρει πάνω από τέσσερα χρόνια για ένα παγόβουνο να λιώσει.

Σχηµατισµός, ταξινοµήσεις, είδη παγόβουνων

Τα περισσότερα από τα παγόβουνα στους ωκεανούς σήµερα στον κόσµο είναι

απόγονοι των τελευταίων παγετώνων, όταν περισσότερο από το ένα τρίτο της

επιφάνειας της Γης ήταν καλυµµένη µε φύλλα πάγου και των παγετώνων κατά τη

διάρκεια αυτού του χρόνου. Εξαιτίας αυτής της τεράστιας ποσότητα του πάγου, την

επιφάνεια της Γης ήταν πολύ ανακλαστικών της ενέργειας του ήλιου που προκάλεσε

τον να κρυώσει και επέτρεψε τον πάγο για να αναπτυχθούν. Καθώς η Γη άρχισε να

θερµαίνεται όµως, µεγάλα κοµµάτια των πάγων άρχισαν να καταρρέουν στον

ωκεανό. Αυτή η διαδικασία ονοµάζεται τοκετός και είναι υπεύθυνος για τη

διαµόρφωση όλων των παγόβουνων του κόσµου.

Η πλειοψηφία των παγόβουνων αρχικά γεννιούνται από στρώµατα πάγου της

Γροιλανδίας και της Ανταρκτικής και περίπου 10.000 έως 15.000 νέα παγόβουνα

clave κάθε χρόνο. Τα µικρότερα παγόβουνα βρίσκονται σε µέρη όπως η παράκτια

Αλάσκα όπου έχουν κάνει το δρόµο τους προς την ακτή.

Αν και όλα τα παγόβουνα προέρχονται από την Αρκτική και την Ανταρκτική

διαφέρουν ως προς τη µορφή και το µέγεθος. Η διαφορά αυτή οφείλεται στον τύπο

του πάγου, καθώς και τη δοµή του εδάφους από κάτω.

Εκτός από το σχήµα τους, τα παγόβουνα είναι διάσηµα για το µέγεθός τους και την

ικανότητά τους να κρύβουν ένα µεγάλο µέρος τους κάτω από το νερό. Συνήθως, µόνο

το ένα δέκατο του όγκου ενός παγόβουνου είναι ορατό πάνω από την επιφάνεια του

νερού, ενώ µεγαλύτερο µέρος της µάζας του είναι κάτω και, εποµένως, αόρατο. Αυτό

συµβαίνει γιατί η καθαρή πυκνότητα πάγου είναι πολύ µικρότερη από εκείνη του

θαλασσινού νερού.

Σε γενικές γραµµές, το συνολικό µέγεθος του παγόβουνου κυµαίνεται 3 - 250 πόδια

(1 - 75 µ.) και µπορεί να ζυγίζουν µέχρι και 100.000 έως 200.000 τόνους. Το

µεγαλύτερο παγόβουνο στον Βόρειο Ατλαντικό ήταν 550 πόδια (168 µ.) σε υψηλά

επίπεδα. Το µεγαλύτερο στην Ανταρκτική, Iceberg Β-15, το οποίο γεννήσει από τον

Ross Ice Shelf, το 2000, ήταν 183 µίλια (295 χλµ) πολύ και 23 µίλια (37 χλµ) ευρέως.

Page 22: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

20

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Εκτιµάται να έχει µάζα πάνω από 3 δισεκατοµµύρια τόνοι, αλλά έκτοτε διασπώνται

σε µικρότερα, αν και εξακολουθεί να είναι πολύ µεγάλο, παγόβουνα.

Αυτά είναι τα µεγέθη των µεγαλύτερων παγόβουνων του κόσµου, αλλά την υπό

εξέταση περίοδο έχει δηµιουργήσει ένα σύστηµα ταξινόµησης για να

κατηγοριοποιηθεί το µέγεθος όλων των παγόβουνων. Το µικρότερο είναι λιγότερο

από 3,3 ft (1 µ.) υψηλής και 16 πόδια (5 µ) µακριά. Μεσαίο παγόβουνα εύρος 49 µε

150 πόδια (15-45 µ.) υψηλό και 200-390 πόδια (60 έως 120 m), ενώ είναι πολύ

µεγάλα παγόβουνα καταταχθεί σε οτιδήποτε πάνω από 250 ft (75 µ.), ύψος και 660

πόδια (200 µ. ) κλίµακα.

Σχηµατισµός

Καθώς το νερό ψύχεται, συστέλλεται, µέχρις ότου η ψύξη φθάσει τη θερµοκρασία

της µέγιστης πυκνότητας. Η ψύξη που συνεχίζεται περισσότερο προκαλεί διαστολή.

Η µέγιστη πυκνότητα του γλυκού νερού αντιστοιχεί σε θερµοκρασία 4° C (39,2° F)

και το νερό µετατρέπεται σε πάγο στους 0° C (32° F). Η προσθήκη αλατιού κατεβάζει

τόσο τη θερµοκρασία της µέγιστης πυκνότητας όσο, αλλά σε µικρότερο βαθµό, και το

σηµείο, στο οποίο το νερό µετατρέπεται σε πάγο. Οι συσχετίσεις αυτές φαίνονται στο

σχήµα 7.2. Οι δυο γραµµές συναντώνται σε αλµυρότητα 24,7 µερών ανά χιλιάδα,

στην οποία παρατηρείται µέγιστη τιµή της πυκνότητας στη θερµοκρασία

παγοποιήσεως των -1,3° C (29,61° F). Στην αλµυρότητα αυτή ή σε µεγαλύτερες, η

πυκνότητα αυξάνει προς το σηµείο παγοποιήσεως. Σε αλµυρότητα 35 µερών ανά

χιλιάδα, η οποία είναι άλλωστε ο µέσος όρος της αλµυρότητας των ωκεανών, το

σηµείο παγοποιήσεως του θαλασσίου νερού είναι -1,88° C (28,6 F).

Καθώς η πυκνότητα του θαλάσσιου νερού της επιφάνειας αυξάνει µε την ελάττωση

της θερµοκρασίας, προκαλούνται ρεύµατα πυκνότητας, τα οποία µεταφέρουν

θερµότερο νερό και λιγότερο πυκνό από τα χαµηλότερα στρώµατα της θάλασσας

προς την επιφάνεια. Αν οι πολικές θάλασσες αποτελούνταν από νερό µε σταθερή

αλµυρότητα, ολόκληρη η υδάτινη στήλη τους θα έπρεπε να ψύχεται προς το σηµείο

παγοποιήσεως (σηµείο πήξεως) µε αυτή τη διαδικασία, πριν αρχίσει να σχηµατίζεται

το παγόβουνο. Βέβαια, αυτή η προϋπόθεση δεν είναι η περίπτωση που συναντάται

στις πολικές περιοχές, όπου η κατακόρυφη διανοµή της αλµυρότητας είναι τέτοια,

ώστε κάτω από τα επιφανειακά νερά και σε µικρό βάθος από αυτά να βρίσκονται

Page 23: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

21

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

νερά µε υψηλότερη αλµυρότητα. Στην πραγµατικότητα λοιπόν τα ρεύµατα

πυκνότητας σχηµατίζουν ένα αβαθές µικρό στρώµα, το οποίο όµως µε τη σειρά του

δεν µπορεί να αναµιχθεί µε το υπόλοιπο βαθύ στρώµα νερού, που βρίσκεται από

κάτω του και είναι θερµότερο µεν από το επιφανειακό αλλά αλµυρότερο. Το

παγόβουνο έτσι αρχίζει να σχηµατίζεται τότε στο επιφανειακό νερό, όταν παύσουν τα

ρεύµατα πυκνότητας να προκαλούν την περαιτέρω ανάµιξη και η θερµοκρασία του

επιφανειακού νερού κατέλθει στο σηµείο πήξεώς του. Σε αβαθείς θαλάσσιες περιοχές

η διαδικασία αναµίξεως µπορεί να είναι αρκετά έντονη και τόση, ώστε η

θερµοκρασία παγοποιήσεως να εκτείνεται σε όλη τη στήλη του νερού, από την

επιφάνεια δηλαδή της θάλασσας µέχρι την επιφάνεια του βυθού. Για το λόγο αυτό

είναι δυνατόν να σχηµατισθούν κρύσταλλοι πάγου σε οποιοδήποτε βάθος των

αβαθών περιοχών. Οι κρύσταλλοι εξάλλου τείνουν να ανέλθουν προς την επιφάνεια

της θάλασσας, λόγω της µειωµένης πυκνότητάς τους, εκτός αν σχηµατισθούν στο

βυθό και προσκολληθούν σ' αυτόν. Το παγόβουνο αυτό, που ονοµάζεται

αγκυροβοληµένος πάγος (anchor ice), ίσως συνεχίζει να αυξάνει, όταν

επιπρόσθετος πάγος σχηµατίζεται κοντά σε εκείνον, που έχει ήδη σχηµατισθεί.

Το παγόβουνο χερσαίας προελεύσεως (ice of land origin).

Σχηµατίζεται επάνω στην ξηρά µετά από παγοποίηση του γλυκού νερού ή µετά από

συµπύκνωση του χιονιού, που στοιβάζεται σε στρώµατα το ένα επάνω στο άλλο µε

πίεση.

Κάτω από µεγάλη πίεση το παγόβουνο γίνεται ελαφρά πλαστικό και αν καλύπτει

επικλινή επιφάνεια, ωθείται προς τα έξω ή προς τα κάτω. Αν µια εκτεταµένη

επιφάνεια είναι και σχετικά επίπεδη, όπως είναι το υψίπεδο της Ανταρκτικής, ή αν η

προς τα έξω ροή του παγόβουνου παρεµποδίζεται, όπως συµβαίνει στη Γροιλανδία,

σχηµατίζεται συµπαγές επικάλυµµα πάγου (ice cap), που παραµένει εκεί χειµώνα και

καλοκαίρι. Το πάχος αυτών των παγόβουνων κυµαίνεται από 1 χιλιόµετρο περίπου

επάνω στα εδάφη της Γροιλανδίας µέχρι 4,5 χιλιόµετρα επάνω στην ήπειρο της

Ανταρκτικής. Σε περιοχές, όπου η ροή του παγόβουνου είναι δυνατή µέσα από

φαράγγια και λαγκαδιές ή µέσα από ανάλογες ορεινές διαβάσεις, σχηµατίζεται

παγετώνας (glacier). Ο παγετώνας είναι µάζα χιονιού και πάγου, που ρέει συνεχώς

προς χαµηλότερα επίπεδα, έχοντας πολλά από τα χαρακτηριστικά των υδάτινων

Page 24: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

22

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

ποταµών. Η ταχύτητα της ροής µπορεί να υπερβεί τα 30 µέτρα την ηµέρα, αλλά

συνήθως είναι µικρότερη. Όταν ο παγετώνας φθάσει σε µια συγκριτικά επίπεδη

περιοχή, διασπείρεται. Όταν όµως φθάσει ρέοντας µέσα στη θάλασσα, η δύναµη

ανώσεως του νερού κόβει τεµάχιά του από καιρό σε καιρό, τα οποία επιπλέουν στη

συνέχεια µακριά από τον παγετώνα σαν παγόβουνα (icebergs). Τα παγόβουνα

µπορούν να περιγραφούν σαν όγκοι σχήµατος θόλου, όπως είναι δηλαδή ο τρούλος

µιας εκκλησίας, ή σαν όγκοι κεκλιµένοι ή σχήµατος πυργίσκου ή τραπεζοειδούς ή

σαν παγόβουνα παγετώνα ή σαν ανεµοδαρµένοι όγκοι µε ακανόνιστο σχήµα.

Το παγόβουνο σπάνια λειώνει οµοιόµορφα, λόγω ελλείψεως οµοιοµορφίας στην ίδια

µάζα του παγόβουνου, λόγω της διαφοράς θερµοκρασίας επάνω και κάτω από την

υδάτινη γραµµή, λόγω της εκθέσεως της µιας πλευράς του στον ήλιο, λόγω των

διαφόρων δυνάµεων που εφαρµόζονται επάνω του, λόγω των ρωγµών του, λόγω της

µηχανικής διαβρώσεώς του κλπ. Η περιεκτικότητα του παγόβουνου σε τεµάχια

βράχων, σε λάσπη και σε άλλου είδους ξένη ύλη τονίζει ακόµη περισσότερο τις

διαφορές. Αποτέλεσµα είναι να προκαλούνται αλλαγές στην ισορροπία του, οι οποίες

µε τη σειρά τους προκαλούν κλίση στο παγόβουνο ή ανατροπή του. Τµήµατά του

ίσως να θραύονται ακόµη περισσότερο και να δηµιουργούν άλλα ακόµη µικρότερα

παγόβουνα και ανεξάρτητα µεταξύ τους (calves). Ένα σχετικά µεγάλο κοµµάτι

πάγου, που επιπλέει και που γενικά εκτείνεται κατά το ύψος µεν από 1-5 µέτρα επάνω

από την επιφάνεια της θάλασσας, κατά δε την έκταση συνήθως γύρω στα 100-300

τετραγωνικά µέτρα, ονοµάζεται µικρό τεµάχιο παγόβουνου (bergy bit). Το ακόµη

µικρότερο τεµάχιο πάγου, πλην όµως αρκετά µεγάλο, ώστε να προκαλεί σοβαρές

ζηµιές σε πλοίο, ονοµάζεται θορυβώδης πάγος (growler), λόγω του θορύβου που

µερικές φορές δηµιουργεί, καθώς αναταράσσεται και σείεται µέσα στη θάλασσα. Οι

θορυβώδεις πάγοι εκτείνονται ως προς το ύψος τους µεν λιγότερο από 1 µέτρο επάνω

από την επιφάνεια της θάλασσας, ως προς δε την έκταση που καταλαµβάνουν

συνήθως µέχρι 20 τετραγωνικά µέτρα περίπου. Τα µικρά τεµάχια παγόβουνου, καθώς

και οι θορυβώδεις πάγοι, προέρχονται συνήθως από τεµαχισµό παγόβουνου, είναι

όµως πιθανό να σχηµατίζονται και µετά από την τήξη του. Ο κυριότερος κίνδυνος

από τα παγόβουνα προέρχεται από τη τάση τους να θραύονται ή να αλλάζουν θέση,

καθώς και από τις επεκτάσεις τους, που είναι δυνατό να δηµιουργούνται υποβρυχίως

και που ονοµάζονται έµβολα (rams). Τα έµβολα αυτά σχηµατίζονται συνήθως, λόγω

της περισσότερο εκτεταµένης τήξεως ή διαβρώσεως του τµήµατος που δεν είναι

βυθισµένο. Τα έµβολα επίσης είναι δυνατόν να εκτείνονται και από τα άκρα

Page 25: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

23

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

κατακόρυφου κρηµνώδους πάγου (ice cliff), ο οποίος ονοµάζεται και µέτωπο πάγου

(ice front), και αποτελεί την πρόσοψη προς τη θάλασσα ενός µαζικού φύλλου πάγου

ή παγετώνα, που επιπλέει. Έµβολα είναι ίσως δυνατόν να εκτείνονται επίσης και από

τοίχο πάγου ((ice wall), που είναι κρηµνώδης και πάλι πάγος, ο οποίος όµως αποτελεί

το περιθώριο προς τη θάλασσα ενός παγετώνα, που δεν επιπλέει, αλλά εκτείνεται

µέχρι το βυθό της θάλασσας.

Όσο και αν φαίνεται παράξενο, τα παγόβουνα ίσως να υποβοηθούν το ναυτιλλόµενο

κατά διαφόρους τρόπους. Το νερό π.χ., που προέρχεται από την τήξη του παγόβουνου

και βρίσκεται στην επιφάνεια των παγόβουνων, αποτελεί για το ναυτιλλόµενο πηγή

γλυκού νερού. Στο παρελθόν µερικοί τολµηροί ναυτικοί χρησιµοποιούσαν τα

παγόβουνα σαν ρυµουλκά των πλοίων τους, για να ρυµουλκηθούν έξω από τις

παγωµένες εκτάσεις, προς την ανοικτή θάλασσα, επειδή αυτά επηρεάζονται

περισσότερο από τα ρεύµατα παρά από τον άνεµο.

Πυκνότητα του παγόβουνου.

Η πυκνότητα του παγόβουνου που προέρχεται από παγοποίηση του πόσιµου νερού,

είναι 0,917 στο σηµείο πηξεώς του. Ο θαλάσσιος πάγος που µόλις έχει σχηµατισθεί,

είναι περισσότερο πυκνός, λόγω της περιεκτικότητας του σε αλάτι, η πιο δε

αντιπροσωπευτική τιµή της πυκνότητάς του είναι τότε 0,925. Η πυκνότητα

ελαττώνεται, καθώς το παγόβουνο απαλλάσεται σταδιακά από το αλάτι του (παράγρ.

7.6). Τον καιρό που έχει πια χάσει την περισσότερη ποσότητα αλατιού, ο θαλάσσιος

πάγος είναι λιγότερο πυκνός από τον πάγο που προέρχεται από παγοποίηση του

πόσιµου νερού, επειδή το παγόβουνο που σχηµατίζεται στη θάλασσα περιλαµβάνει

περισσότερες φυσαλίδες αέρα. Το παγόβουνο που δεν έχει καθόλου αλάτι, αλλά

περιλαµβάνει αέρα σε ποσοστό 8% ως προς τον όγκο του (που είναι η µέγιστη τιµή

περίπου για το θαλασσινό πάγο), έχει πυκνότητα 0,845.

Η πυκνότητα του παγόβουνου της ξηράς ποικίλλει σε ακόµη ευρύτερα όρια. Το

παγόβουνο εκείνος της ξηράς που σχηµατίζεται από την παγοποίηση πόσιµου νερού,

έχει πυκνότητα 0,917, όπως προαναφέρθηκε. Ο περισσότερος όµως πάγος της ξηράς

σχηµατίζεται από την ψύξη του συµπαγούς χιονιού. Η διαδικασία αυτή έχει σαν

αποτέλεσµα να παγιδεύονται έτσι µέσα στον πάγο µεγάλες σχετικά ποσότητες αέρα.

Το λεγόµενο χιόνι που έχει σχηµατισθεί σε µεγάλους κόκκους και έχει συµπυκνωθεί

Page 26: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

24

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

λόγω µεταβολών της θερµοκρασίας, αποτελεί το µεταβατικό στάδιο προς τον

παγετώνα και ίσως έχει περιεκτικότητα σε αέρα τόση, όση είναι το 50% του όγκου

του. Κατά το χρόνο που το παγόβουνο ενός παγετώνα θα φθάσει στη θάλασσα, η

πυκνότητά του προσεγγίζει την πυκνότητα του παγόβουνου που προέρχεται από την

παγοποίηση του πόσιµου νερού. ∆είγµα από παγόβουνο στους Grand Banks είχε

πυκνότητα 0,899.

Όταν το παγόβουνο επιπλέει, ένα µέρος του βρίσκεται επάνω και ένα άλλο κάτω από

την επιφάνεια της θάλασσας. Η εκατοστιαία αναλογία της µάζας που βρίσκεται κάτω

από την επιφάνεια της θάλασσας, µπορεί να υπολογισθεί µε διαίρεση της µέσης

πυκνότητας του παγόβουνου µε την πυκνότητα του νερού, επάνω στο οποίο επιπλέει.

Έτσι, αν παγόβουνο µε πυκνότητα 0,920 επιπλέει επάνω σε νερό πυκνότητας 1,028

(το οποίο αντιστοιχεί σε αλµυρότητα 35 µερών ανά χιλιάδα και σε θερµοκρασία -1°C

ή 30°F), το 89,5% της µάζας του θα βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της

θάλασσας. ∆ηλαδή, περί τα 0,9 της µάζας του παγόβουνου θα βρίσκονται κάτω από

την επιφάνεια και µόνο το 0,1 περίπου θα βρίσκεται επάνω από την επιφάνεια του

νερού.

Η σχέση ύψους προς βύθισµα ενός παγόβουνου που έχει σχήµα ογκώδους κύβου ή

είναι τραπεζοειδές, ποικίλλει προφανώς αλλά βρίσκεται πολύ κοντά στην αναλογία

1:5 περίπου. Αυτή η µέση αναλογία είχε υπολογισθεί για παγόβουνα που συναντάµε

νότια των ακτών της Νέας Γης, µε υπόψη τις τιµές της πυκνότητας, καθώς και λίγες

πραγµατικές µετρήσεις, επίσης δε και τα αποτελέσµατα σεισµολογικών εργασιών µε

ανάλογες συσκευές, σε αριθµό τοποθεσιών κατά µήκος του ορίου της παγοκρηπίδας

του Ross κοντά στο σταθµό Μικρή Αµερική (Little America) στην Ανταρκτική. Είχε

επίσης αποδειχθεί και βεβαιωθεί µετά από µετρήσεις πυκνότητας που έγιναν σε οπή

που ανοίχθηκε κοντά, µέσα στο εσωτερικό της παγοκρηπίδας µέχρι πάχους 256

µέτρων. Η σχέση ύψους προς βάθος των παγόβουνων αποκτά µεγάλη σπουδαιότητα,

όταν προσδιορίζεται η έκπτωση τους.

Έκπτωση του παγόβουνου (drift of ice).

Παρά το ότι τα επιφανειακά ρεύµατα επηρεάζουν κάπως την έκπτωση του

παγόβουνου µε µορφή πακέτου, ο κυριότερος παράγοντας που προκαλεί την έκπτωσή

του, είναι ο άνεµος. Λόγω της Κοριόλιας δυνάµεως, το παγόβουνο δεν παρασύρεται,

Page 27: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

25

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

δεν εκπίπτει, προς την κατεύθυνση προς την οποία πνέει ο άνεµος, αλλά η έκπτωση

ποικίλλει από 18° περίπου έως και 90° το πολύ από αυτή την κατεύθυνση, ανάλογα

µε την ένταση του επιφανειακού ανέµου και το πάχος του παγόβουνου. Στο βόρειο

ηµισφαίριο η έκπτωση είναι προς τα δεξιά της κατευθύνσεως, προς την οποία φυσά ο

άνεµος, ενώ στο Νότιο είναι προς τα αριστερά. Αν και οι πρώτοι ερευνητές είχαν

υπολογίσει γωνίες εκπτώσεως µέσης τιµής 28° ή 29° περίπου του πολυετούς πάγου

µορφής πακέτου, οι µεγάλες γωνίες της εκπτώσεως είχαν συνήθως παρατηρηθεί µε

ταχύτητες ανέµου µάλλον χαµηλές παρά υψηλές. Η σχέση ανάµεσα στην ταχύτητα

του επιφανειακού ανέµου, του πάχους του παγόβουνου και της γωνίας εκπτώσεως

φαίνεται στο σχήµα 7.8 και αφορά θεωρητικά την έκπτωση του συµπαγούς πάγου

µορφής πακέτου σε κατάσταση ισορροπίας του (σε συνθήκες δηλαδή ισοσταθµίσεως

των δυνάµεων που ενεργούν επάνω στον πάγο), αποδεικνύουν δε ότι η γωνία

εκπτώσεως αυξάνει µε την αύξηση του πάχους του παγόβουνου και µε την ελάττωση

της ταχύτητας του επιφανειακού ανέµου. Κάποια ελαφρά αύξηση παρατηρείται

επίσης µε την αύξηση του γεωγραφικού πλάτους.

∆εδοµένου ότι η γενική ισοβαρής απόκλιση του επιφανειακού ανέµου επάνω στους

ωκεανούς είναι περίπου 20°, η απόκλιση του παγόβουνου ποικίλλει από µικρή τιµή

κατά προσέγγιση, κατά µήκος των ισοβαρών, µέχρι και 70° το πολύ προς τα δεξιά

των ισοβαρών, µε χαµηλή ατµοσφαιρική πίεση στα αριστερά και υψηλή πίεση στα

δεξιά για παρατηρήσεις στο βόρειο ηµισφαίριο. Οι θέσεις των περιοχών της χαµηλής

και υψηλής ατµοσφαιρικής πιέσεως αντιστρέφονται βεβαίως στο νότιο ηµισφαίριο.

Οι γωνίες εκπτώσεως είναι δυνατό να χρησιµοποιηθούν για όλες τις µορφές

συµπυκνώσεως πάγου και για όλα τα πολικά γεωγραφικά πλάτη.

Η τιµή µεταβολής της εκπτώσεως του παγόβουνου, η οποία έχει εκτιµηθεί µετά από

σχετικές παρατηρήσεις κατά µήκος των βορειοτέρων Σοβιετικών ακτών που

περιβάλλουν τη θάλασσα Chukchi, παρουσιάζεται στον πίνακα. Οι τιµές µεταβολής

δίνονται σαν ποσοστό της ταχύτητας του επιφανειακού ανέµου και εξαρτώνται από

την τραχύτητα της επιφάνειας και της συγκεντρώσεως του παγόβουνου. Τα

εκατοστιαία ποσοστά ποικίλλουν από το ένα τέταρτο περίπου του 1% έως 8% της

ταχύτητας του επιφανειακού ανέµου, αν αυτή µετρηθεί έξι µέτρα κατά προσέγγιση

επάνω από την επιφάνεια του παγόβουνου. Χαµηλές συγκεντρώσεις φύλλων πάγου

µε απότοµα άκρα και µε απότοµες λοφοσειρές παρασύρονται και εκπίπτουν

γρηγορότερα από τις υψηλές συγκεντρώσεις φύλλων πάγου µε ελαφρές όµως κλίσεις

ή µε οµαλές λοφοσειρές και µε την επίδραση ανέµου της ίδιας ταχύτητας.

Page 28: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

26

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Οι τιµές µεταβολής της εκπτώσεως του θαλάσσιου πάγου έχουν υπολογισθεί κατά

ποσότητα µε εµπειρικές παρατηρήσεις. Η γωνία εκπτώσεως όµως έχει προσδιορισθεί

θεωρητικά για 8 οκτάδες συγκεντρώσεως του παγόβουνου. Η σχέση αυτή εκτείνεται

προς το παρόν και καλύπτει τις εκπτώσεις όλων των συγκεντρώσεων πάγου, λόγω

ελλείψεως βασικών γνώσεων ως προς τις δυναµικές ενέργειες που εφαρµόζονται και

που έχουν σαν αποτέλεσµα την επαναδιανοµή του θαλάσσιου πάγου µέσα στις

πολικές περιοχές

Τα παγόβουνα εκτείνονται µέχρι κάποια αξιόλογη απόσταση κάτω από την

επιφάνεια, ενώ επάνω από αυτήν έχουν σχετικά µικρές «πλεύσιµες επιφάνειες», αν

συγκριθούν µε την υποβρύχια µάζα τους. Συνεπώς το ρεύµα που κινείται κοντά στην

επιφάνεια της θάλασσας θεωρείται ότι αποτελεί την κυριότερη αιτιολογία για την

έκπτωση του παγόβουνου. Παρά ταύτα παρατηρήσεις έχουν δείξει ότι ο άνεµος είναι

εκείνος, ο οποίος µπορεί να αποδειχθεί ο επικρατέστερος παράγοντας

που ελέγχει την έκπτωση του παγόβουνου, σε κάποια όµως συγκεκριµένη τοποθεσία

και σε ορισµένο χρόνο. Επίσης το ρεύµα και ο άνεµος ίσως συνεισφέρουν σχεδόν

εξίσου στην έκπτωση που έχουν προκαλέσει.

∆ύο άλλες κύριες δυνάµεις που ενεργούν επάνω σε παγόβουνο, το οποίο εκπίπτει,

είναι η κοριόλια δύναµη και, σε µικρότερο βαθµό, η διαβάθµιση της δυνάµεως της

πιέσεως, η οποία προκαλείται από τη βαρύτητα που οφείλεται σε κλίση της

επιφάνειας της θάλασσας. Είναι δε αυτή η διαβάθµιση σπουδαία µόνο για την

έκπτωση του παγόβουνου µέσα από κάποιο κύριο ρεύµα. Κοντά στην επιφάνεια της

θάλασσας τα ρεύµατα δηµιουργούνται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι οι

οριζόντιες διαβαθµίσεις της πιέσεως, οι οποίες προκαλούνται από µεταβολές της

πυκνότητας του νερού, η περιστροφή της γης, η ελκτική δύναµη της βαρύτητας της

σελήνης και η κλίση της επιφάνειας της θάλασσας. Ο άνεµος δεν ενεργεί άλλωστε

επάνω στο παγόβουνο µόνο κατ' ευθείαν, αλλά και έµµεσα, δηµιουργώντας τα

κύµατα, καθώς και τα επιφανειακά ρεύµατα, προς την ίδια περίπου κατεύθυνση µε

αυτόν. Λόγω της αδράνειας ένα παγόβουνο ενδέχεται να συνεχίζει την κίνηση του

που οφείλεται στην επίδραση του ανέµου, για ορισµένο χρονικό διάστηµα ακόµη,

µετά από την παύση της πνοής του ανέµου ή µετά από αλλαγή της κατευθύνσεως του.

Η σχετική επίδραση των ρευµάτων και των ανέµων επάνω στην έκπτωση του

παγόβουνου ποικίλλει, σύµφωνα µε την κατεύθυνση και το µέγεθος των δυνάµεων

που ενεργούν επάνω στην πλεύσιµη περιοχή του, καθώς και στο υποβρύχιο τµήµα

του. Η συνισταµένη δύναµη ύστερα από αυτό υπολογίζεται µε βάση τις αναλογίες

Page 29: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

27

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

των τµηµάτων του παγόβουνου που βρίσκονται επάνω και κάτω από την επιφάνεια

της θάλασσας, σε σχέση µε την ταχύτητα και το βάθος του ρεύµατος, καθώς και σε

σχέση µε την ταχύτητα και τη διάρκεια πνοής του ανέµου. Μελέτες τείνουν να

αποδείξουν γενικά ότι σε τοποθεσίες όπου επικρατούν ισχυρά ρεύµατα, το ρεύµα εκεί

κυριαρχεί. Σε περιοχές όµως µε ασθενή ρεύµατα οι άνεµοι που πνέουν επί αριθµό

ωρών, σε σταθερή κατεύθυνση, επηρεάζουν ουσιαστικά την έκπτωση των

παγόβουνων. Μπορεί να επισηµανθεί ότι κατά γενικό κανόνα τα ρεύµατα τείνουν να

ασκούν µεγαλύτερη επίδραση επάνω σε παγόβουνα, των οποίων το βύθισµα είναι

µεγάλο, ενώ οι άνεµοι έχουν την τάση να επιδρούν περισσότερο στην κίνηση

παγόβουνων µε ρηχό βύθισµα.

Επειδή τα παγόβουνα χάνονται µετά από τις διαδικασίες τηξεώς τους, τη διάβρωση

και τον τεµαχισµό τους, παρατηρήσεις έχουν δείξει, ότι η αναλογία του ύψους προς

το βύθισµά τους ίσως προσεγγίζει τη σχέση 1:1 κατά τη διάρκεια του τελευταίου

σταδίου φθοράς τους, οπότε αναφέρονται σαν παγόβουνα µε µορφή κοιλάδας ή σαν

ανεµοδαρµένα παγόβουνα, ή παγόβουνα µε µορφή κέρατος ή σαν ελικοειδή

παγόβουνα. Οι αναλογίες του ύψους προς το βύθισµα που έχουν βρεθεί για

παγόβουνα κατά τη διάρκεια διαφόρων σταδίων σχηµατισµού ή αποσχηµατισµού

τους, παρουσιάζονται στον πίνακα 7.9.1. Επειδή ο άνεµος τείνει να ασκεί µεγαλύτερη

επίδραση επάνω στα αβαθή παγόβουνα παρά στα παγόβουνα µε µεγάλο βύθισµα,

µπορεί να αναµένεται ότι ασκεί αυξηµένη επιρροή στην έκπτωση του παγόβουνου,

καθώς η φθορά µεγαλώνει.

Απλές εξισώσεις που να προσδιορίζουν µε ακρίβεια την έκπτωση του παγόβουνου

δεν µπορούν να επινοηθούν προς το παρόν λόγω της αβεβαιότητας, ως προς τους

συντελεστές που θα δηλώνουν την περιδίνηση του νερού και του αέρα, η οποία

συνδέεται µε τη µετακίνηση ενός παγόβουνου. Οι τιµές αυτών των παραµέτρων όχι

µόνο διαφέρουν από παγόβουνο σε παγόβουνο, αλλά πιθανόν να µεταβάλλονται

ακόµη και για το ίδιο το παγόβουνο, κατά την διάρκεια της περιόδου φθοράς του.

Οι σύγχρονες έρευνες χρησιµοποιούν αναλυτική προσέγγιση που διευκολύνεται από

υπολογισµούς µε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, σύµφωνα µε την οποία οι συντελεστές

περιδινήσεως του αέρα και του νερού µεταβάλλονται µέσα σε λογικά όρια.

Χρησιµοποιούνται τότε συνδυασµοί των τιµών περιδινήσεως µέσα σε διάφορα

σύνθετα µοντέλα νερού, των οποίων όµως η συνθετικότητα αυξάνεται σταδιακά, που

προσπαθούν να αναπαράγουν παρατηρηµένες τροχιές πορείας των παγόβουνων. Τα

αποτελέσµατα δείχνουν ότι µε ρεύµα που έχει δηµιουργηθεί από τον άνεµο, την

Page 30: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

28

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Κοριόλια δύναµη, καθώς και µε άνεµο που πνέει οµοιόµορφα, χωρίς όµως την

παρουσία ρεύµατος που να οφείλεται στη διαβάθµιση της πυκνότητας της θάλασσας,

θα προκληθεί έκπτωση µικρών και µεσαίου µεγέθους παγόβουνων που θα αντιστοιχεί

σε εκατοστιαία αναλογία ταχύτητας του ανέµου, η οποία παρέχεται στον πίνακα

Η έκπτωση θα είναι προς τα δεξιά στο βόρειο ηµισφαίριο και προς τα αριστερά στο

νότιο.

Όταν υπεισέρχονται και ρεύµατα που οφείλονται στη διαβάθµιση της πυκνότητας της

θάλασσας, οι τροχιές της πορείας των παγόβουνων µεταβάλλονται ουσιαστικά και

εξαρτώνται από το µέγεθος του ανέµου και του ρεύµατος και από το κατά πόσον ο

άνεµος και το ρεύµα βρίσκονται στην ίδια ή σε αντίθετη κατεύθυνση. Όταν ρεύµα

εντάσεως ενός κόµβου και ο άνεµος βρίσκονται στην ίδια κατεύθυνση, η έκπτωση

βρίσκεται προς τα δεξιά, τόσο του ανέµου όσο βεβαίως και του ρεύµατος, οι δε

γωνίες εκπτώσεως αυξάνουν γραµµικά από 5° κατά προσέγγιση στους 10 κόµβους

ταχύτητας ανέµου σε 20° στους 60 κόµβους. Όταν ο άνεµος και το ρεύµα εντάσεως

ενός κόµβου βρίσκονται σε αντίθετες κατευθύνσεις, η έκπτωση είναι προς τα

αριστερά του ρεύµατος, µε γωνία που αυξάνεται από 3° κατά προσέγγιση στους 10

κόµβους σε 20° στους 30 κόµβους και σε 73° στους 60 κόµβους ταχύτητας ανέµου.

Ως ακραία περίπτωση, ως προς την αύξηση των ταχυτήτων του ανέµου, η έκπτωση

µπορεί να είναι περίπου κάθετη (προς τα δεξιά) προς την κατεύθυνση του ανέµου.

Αυτό αποδεικνύει ότι το ρεύµα που δηµιουργείται από τον άνεµο κυριαρχεί καθαρά

στη διαµόρφωση της εκπτώσεως. Γενικά τα διάφορα µοντέλα που χρησιµοποιήθηκαν

απέδειξαν, ότι ο συνδυασµός του ανέµου και του ρεύµατος ήταν ο υπεύθυνος για την

έκπτωση των παγόβουνων.

Εξάπλωση του παγόβουνου στη θάλασσα.

Όταν περιγράφεται µία περιοχή θαλάσσιου πάγου, ονοµάζεται πάγος µε µορφή

πακέτου (pack ice), ανεξάρτητα από τη µορφή που το πακέτο αυτό παίρνει ή τον

τρόπο, µε τον οποίο εµφανίζεται. Και στις δύο πολικές περιοχές το παγόβουνο

µορφής πακέτου αποτελεί πολύ δυναµικό χαρακτηριστικό, που διακρίνεται για

ευρείες αποκλίσεις ως προς την εξάπλωσή του κατά περιοχές, ανάλογα µε τις

µεταβολές ωκεανογραφικών και µετεωρολογικών φαινοµένων. Το χειµώνα ο

αρκτικός πάγος πακέτου εκτείνεται επάνω σε ολόκληρη επιφάνεια του Αρκτικού

Page 31: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

29

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

ωκεανού, καθώς και επάνω σε επιφάνεια προς τα έξω από αυτόν που δεν είναι όµως

σταθερή, αλλά µεταβάλλεται από διάφορες αιτίες. Τα όρια αυτά υποχωρούν και

ελαττώνονται κατά τη διάρκεια των θερµότερων µηνών του καλοκαιριού. Κάθε χρόνο

ένα µεγάλο µέρος πάγου του Αρκτικού ωκεανού κινείται προς τα έξω από αυτόν,

µεταξύ της Γροιλανδίας και της Σπιτσβέργης, και εισέρχεται στο Βόρειο Ατλαντικό,

αναπληρώνεται δε από νέο πάγο. Σχετικά µικρό µέρος του αρκτικού πακέτου

παγόβουνου έχει ηλικία µεγαλύτερη από δέκα χρόνια. Παράδειγµα της δυνατής

µεταβολής των εξωτερικών ορίων του αρκτικού πακέτου παρέχεται στο σχήµα 7.10α,

όπου αποτυπώνονται οι θέσεις µέσου όρου των µεγαλυτέρων και µικρότερων

επεκτάσεων του θαλάσσιου πάγου.

Το παγόβουνο καλύπτει µεγάλο τµήµα των νερών του Ανταρκτικού ωκεανού και

είναι πιθανόν ο πιο µεγάλος και ο µοναδικός παράγοντας, στον οποίο οφείλεται η

αποµόνωση της Ανταρκτικής ηπείρου. Κατά τη διάρκεια του νότιου χειµώνα

(Ιούνιος έως Σεπτέµβριος) το παγόβουνο περιβάλλει εντελώς την ήπειρο,

σχηµατίζοντας φυσικό εµπόδιο σχεδόν αδιαπέραστο που εκτείνεται προς τα βόρεια

µέχρι γεωγραφικό πλάτος 45°Ν κατά µέσο όρο περίπου µέσα στον Ατλαντικό και

µέχρι 62°Ν µέσα στον Ειρηνικό ωκεανό. Η φθορά του πακέτου του παγόβουνου κατά

τη διάρκεια των µηνών του νότιου καλοκαιριού (∆εκέµβριος έως Μάρτιος), επιτρέπει

στα όρια των άκρων του παγόβουνου να υποχωρήσουν ουσιαστικά, ανοίγοντας

µερικές παράκτιες περιοχές του Ανταρκτικού ωκεανού σε χρήση του για τη

ναυσιπλοΐα.

Ιστορικές µαρτυρίες σχετικές µε τις καταστάσεις της θάλασσας σε ορισµένες θέσεις,

καθώς και µε τις περιόδους πνοής του ανέµου, µπορούν να επισηµανθούν σε εκδόσεις

της Ωκεανογραφικής Υπηρεσίας του Ναυτικού των Ηνωµένων Πολιτειών της

Αµερικής (U.S. Naval Oceanographic Office), καθώς και σε εκδόσεις του

Υδρογραφικού Κέντρου Αµυντικής Χαρτογραφήσεως (Defense Mapping Agency

Hydrographic Center). Οι εκδόσεις αυτές περιλαµβάνουν οδηγίες πλου, οδηγούς

προγνώσεως και άτλαντες πάγου.

Σχήµατα και µεγέθη των παγόβουνων.

Τα παγόβουνα έχουν κάθε είδους σχήµα και µέγεθος. Τα µεγαλύτερα φτάνουν σε

ύψος τα 120 µέτρα πάνω από την θάλασσα. Τα τραπεζοειδή παγόβουνα µπορεί να

Page 32: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

30

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

έχουν µήκος πολλών χιλιοµέτρων. Μερικά είναι σαν βουνά. Άλλα µοιάζουν µε

πύργους, καµπαναριά, πυραµίδες, εκκλησίες και ανάκτορα. Με τη δράση των ανέµων

και των κυµάτων, πολλά από αυτά παίρνουν ασυνήθιστα, γοητευτικά σχήµατα. Τα

παγόβουνα αλλάζουν σχήµα καθώς λιώνουν.

Οι µπλε λωρίδες δηµιουργούνται συχνά όταν µια ρωγµή στο στρώµα πάγου γεµίζει µε λιωµένο νερό

και παγώνει τόσο γρήγορα που δεν υπάρχει καµία µορφή φυσαλίδων. Όταν ένα παγόβουνο πέφτει στη

θάλασσα, ένα στρώµα από θαλασσινό νερό αλµυρό µπορεί να παγώσει έως το κάτω µέρος. Εάν αυτό

είναι πλούσιο σε φύκια, µπορεί να σχηµατίσει πράσινη λωρίδα.

Από πού προέρχονται τα παγόβουνα στον Β. Ατλαντικό

Η κύρια προέλευση αυτών των παγόβουνων που φτάνουν στο Βόρειο Ατλαντικό

Ωκεανό είναι ποσοστό µεγάλων παγετώνων από παλίρροιες της δυτικής Γροιλανδίας.

Οι Μεταξύ 10.000 έως 15.000 παγόβουνα γεννιούνται κάθε χρόνο, κατά κύριο λόγο

από τους 20 µεγάλους παγετώνες µεταξύ αυτών Jacobshaven και Humboldt. Τα

παγόβουνα προέρχονται από παγετώνες, που αποτελούνται από γλυκό νερό. Όπως

περιγράφεται στις άλλες συχνές ερωτήσεις, οι παγετώνες σχηµατίζονται από χιλιάδες

χρόνια συσσώρευσης χιονοπτώσεων που τελικά είναι συµπιεσµένες σε πάγο.

Εκτιµάται ότι αυτοί οι παγετώνες καλύπτουν το 85% των παγόβουνων που φθάνουν

στο Grand Banks της Νέας Γης. Άλλες πηγές παγόβουνων της Ανατολής είναι οι

Page 33: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

31

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

παγετώνες της Γροιλανδίας, οι οποίες παράγουν το ήµισυ περίπου του ποσοστού των

παγόβουνων, όπως της ∆υτικής Γροιλανδίας, αλλά µόλις το 10% των παγόβουνων

επίτευξη του Grand Banks. Το υπόλοιπο 5% πιστεύεται ότι προέρχεται από

παγετώνες και πάγου της βόρειας Ellesmere Island.

Παρακολούθηση.

Εκτός από την υπό εξέταση περίοδο, η οποία παρακολουθεί παγόβουνα στον Βόρειο

Ατλαντικό σε όλο τον κόσµο παρακολουθούνται από αµερικανικό Εθνικό Κέντρο

Πάγου (NIC). Το NIC χρησιµοποιεί σήµερα µέσα τηλεπισκόπησης για την

παρακολούθηση των πάγων στις πολικές περιοχές και είναι η µόνη οργάνωση που

επισηµαίνει το όνοµα και τη διαδροµή παγόβουνων στην περιοχή της Ανταρκτικής.

Για την παρακολούθηση των παγόβουνων της Ανταρκτικής, το NIC αντιστοιχίζει µια

τιµή προς κάθε παγόβουνο µε βάση το σηµείο προέλευσής του π.χ. «Iceberg B-15Α»

για παράδειγµα ονοµάζεται "Β", επειδή προέρχεται από την Ross sea σε γεωγραφικό

µήκος από 90-180 ° ∆.

Μετά την παρακολούθηση, τα παγόβουνα που εκβάλλουν σε πλωτές οδούς ή βόρεια

και νότια λιµάνια του κόσµου έχουν τυπικά διαλυθεί µε παγοθραυστικά. Αυτά είναι

Page 34: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

32

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

τα πλοία µε ειδικά ενισχυµένα κελύφη και ισχυρές µηχανές που τους επιτρέπουν να

ωθήσουν τα τόξα τους σε παγόβουνα και τη χρήση του βάρους τους για να σπάσουν

τον πάγο. Το σπασµένο πάγο στη συνέχεια σπρώχνουν γύρω ή κάτω από το πλοίο

έτσι και άλλα πλοία µπορούν µε ασφάλεια να περάσουν µέσα από την περιοχή.

Ένα παγόβουνο που παρατηρείται στη συνέχεια, φτάνοντας τα ζεστά νερά του

Ατλαντικού και του Ειρηνικού λιώνει στα ύδατα αυτά, συχνά κάνουν και ήχους. Αυτό

προκαλείται από την κυκλοφορία του πεπιεσµένου σε φυσαλίδες αέρα εντός του

πάγου που σχηµατίζονται όταν στρώµατα χιονιού συµπιέζονται για να διαµορφώσει

τον πάγο. Ως εκ τούτου, λόγω της ευαισθησίας τους σε θερµοκρασίες είναι

εξαιρετικά περιορισµένες σε εύρος.

Τα παγόβουνα γενικά στην ναυσιπλοΐα.

Τα Παγόβουνα αποτελούν συνεχή απειλή στη ναυσιπλοΐα. Έτσι το 1914, δύο µόλις

χρόνια µετά το ναυάγιο του Τιτανικού (14 Απριλίου 1912) ιδρύθηκε διεθνής

οργανισµός επιτήρησης, (ΙΙΡ), προς επισήµανση των σηµείων εµφάνισης των

παγόβουνων και ενηµέρωση των ναυτιλλοµένων. Επίσης προσδιορίστηκαν διεθνώς

ανεγνωρισµένες πορείες πλοίων εγγύς των περιοχών παγόβουνων, (θαλάσσιοι οδοί),

ενώ οι υδρογραφικές υπηρεσίες διαφόρων Χωρών (όπως των ΗΠΑ) εκδίδουν τακτικά

πλοηγικούς χάρτες περιοχών πάγων τους λεγόµενους (ice-charts), για ενηµέρωση των

πλοίων.

Είναι γεγονός ότι τα παγόβουνα επηρεάζουν δυσµενώς τους πλόες των πλοίων,

περιορίζοντας πολλές φορές τις κινήσεις τους, όπως για παράδειγµα αλλαγή πορείας,

ταχύτητας µε συνέπεια τον επηρεασµό των στιγµάτων αναµέτρησης, ή τον

επηρεασµό των ηλεκτροµαγνητικών κυµάτων προκαλώντας διαφοροποιήσεις στην

ηχώ (επιστροφές) των ραντάρ, ή προβλήµατα στην αστρονοµική ναυτιλία

επισκιάζοντας τον ορίζοντα και µεταβάλλοντας την διάθλαση. Συνεπώς λόγω αυτών

των δυσµενών επιπτώσεων, οι ναυτιλλόµενοι που θα διέλθουν τέτοιες περιοχές

οφείλουν να ενηµερώνονται από τις ειδικές αγγελίες σχετικά µε την περιοχή καθώς

και των εκθέσεων προηγούµενων πλόων από την περιοχή.

Σε πλόες πλησίον περιοχών εµφάνισης παγόβουνων απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή στη

µεταβολή του χρωµατισµού του ουρανού. Κατά τη σεληνόφωτη νύκτα προς τη

Page 35: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

33

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

διεύθυνση παγόβουνου η απόχρωση είναι γαλακτόχρους. Με καλή ορατότητα τα

παγόβουνα φαίνονται από µεγάλη απόσταση. Σε οµίχλη εµφανίζονται ως σκοτεινές

µάζες. Η ηχώ της σειρήνας του πλοίου δεν είναι τόσο ασφαλές µέσο δεδοµένου ότι η

ανακλαστική επιφάνεια του παγόβουνου σπάνια είναι κατακόρυφος. Η θραύση των

παγόβουνων προκαλεί το χαρακτηριστικό κρότο οµοβροντίας αποµακρυσµένων

πυροβόλων. Η κατάπαυση αποθαλασσίας, αν αποκλείεται προσέγγιση ξηράς

θεωρείται ενδεικτικό σηµείο προσέγγισης παγόβουνου, όπως επίσης εµφάνιση

φωκιών ή µικρά τεµάχια πάγου. Τυχόν µεταβολές θερµοκρασίας ύδατος πιθανόν να

οφείλονται σε άλλους παράγοντες. Γενικά σε περίπτωση οµίχλης συνιστάται η

αποφυγή των πλοίων να εισέρχονται σε περιοχές των οποίων η θερµοκρασία των

υδάτων είναι µικρότερη των 10° σε περίοδο θέρους.

Οι παραπάνω ενδείξεις δεν είναι απόλυτα ασφαλείς. Συνεπώς επιβάλλεται σε

ναυσιπλοΐα σε περιοχές παγόβουνων η µεγίστη προσοχή.

Το µεγαλύτερο παγόβουνο που εντοπίστηκε είχε µήκος 335 χλµ. και πλάτος 97 χλµ.

µε συνολική επιφάνεια 31.000 τ.χλµ., όσο το Βέλγιο.

Το ψηλότερο παγόβουνο που εντοπίστηκε, είχε ύψος περίπου 167 µ. δηλαδή

µεγαλύτερο από το µισό ύψος του Πύργου του Άιφελ.

Στις Βερµούδες εντοπίστηκε κάποτε "αρκτικό παγόβουνο", αφού "ταξίδεψε"

απόσταση 4.000 µιλίων, ενώ άλλο από την Ανταρκτική εντοπίστηκε κοντά στο Ρίο

ντε Τζανέιρο αφού ταξίδεψε 5.500 µίλια βορειότερα.διαλύονται.

Ιστορικό

Ένα από τα µεγαλύτερα περιστατικά πρόσκρουσης επάνω σε παγόβουνο ήταν αυτό

του πλοίου ‘ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ’. Το RMS TITANIC (ή SS TITANIC) (ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ) ήταν

ένα βρετανικό υπερωκεάνιο επιβατηγό πλοίο, που ναυπηγήθηκε από τα ναυπηγεία

Harland και Wolff, στο Μπέλφαστ, για την εταιρία "White Star Line".

Τραγωδία

Συντεταγµένες: 41°43′55″N 49°56′45″W / 41.73194, -49.94583.

Ο Τιτανικός αναχωρεί από το Μπέλφαστ για θαλάσσιες δοκιµές,

2 Απριλίου 1912.

Χαρακτηριστικά :

Page 36: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

34

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Παραγγελία White Star Line

Ναυπηγείο Harland and Wolff shipyard, Belfast

Πλοίαρχος Edward John Smith

Παρθενικό ταξίδι 10 Απριλίου 1912

Αριθµός επιβατών Σύνολο 2,208

*Πρώτη Θέση: 324

*∆εύτερη Θέση: 285

*Τρίτη Θέση: 708

Αριθµός διασωθέντων Άγνωστος ακριβής αριθµός, αλλά κοινές προσεγγίσεις

θεωρούν τον αριθµό λίγο πάνω από 700

Αριθµός νεκρών και αγνοουµένων Άγνωστος ακριβής αριθµός, αλλά κοινές

προσεγγίσεις θεωρούν τον αριθµό λίγο κάτω από 1500 θύµατα

Γενικά Χαρακτηριστικά

Εκτόπισµα 52,310 Long Tons

Μήκος 269 m

Πλάτος 28 m

Βύθισµα 10,5 m

Πρόωση Μια ορειχάλκινη τετράφυλλη κεντρική έλικα και δύο ορειχάλκινες

τρίφυλλες εκατέρωθεν της κεντρικής .

Ταχύτητα 23 κόµβοι (42.6 km/h) (26.5 mph)

Πλήρωµα 891

Τα αρχικά RMS (Royal Mail Ship) σήµαιναν ότι το πλοίο αναλάµβανε τη µεταφορά

ταχυδροµείου για τα Βασιλικά Ταχυδροµεία (Royal Mail) του Ηνωµένου Βασιλείου,

όπως τα ελληνικά επιβατηγά πλοία τα λεγόµενα "ποστάλια". Στις 23:40 14 Απριλίου

1912, κατά τη διάρκεια του παρθενικού ταξιδιού του, συγκρούστηκε µε ένα

παγόβουνο στον Ατλαντικό Ωκεανό. Παρ' όλες τις προσπάθειες που έγιναν να

αποφύγει την σύγκρουση, (πίσω ολοταχώς, στροφή αριστερά) το µοιραίο δεν άργησε

να γίνει καθώς το πλοίο είχε αναπτύξει την µέγιστη ταχύτητα γιατί ήθελαν να

φτάσουν στο λιµάνι της Ν.Υόρκης πιο γρήγορα από το αναµενόµενο. Το παγόβουνο

έσκισε το κύτος του πλοίου, ξεκινώντας από την πλώρη, όπου κατέστρεψε και τα 5

στεγανά µέρη του πλοίου επιτρέποντας την εισροή υδάτων στο σκάφος. Το πλοίο είχε

σχεδιαστεί έτσι ώστε ακόµα και αν πληµµύριζαν 4 στεγανά να µπορούσε να

επιπλεύσει, όχι όµως και τα 5. Το πλοίο ήταν από τα πρώτα που χρησιµοποίησε το

Page 37: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

35

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

σήµα κινδύνου SOS, πρότερα και αντί αυτού χρησιµοποιούνταν το CQD (CQ

Distress). Ο Τιτανικός βυθίστηκε δύο ώρες και σαράντα λεπτά αργότερα στις 02:20

στις 15 Απριλίου. Το κύτος κατά την βύθιση έσπασε σε 2 κοµµάτια, αφού ενώ

βυθιζόταν µε την πλώρη προς τα κάτω και την πρύµνη προς τα πάνω, κόπηκε στην

µέση το πλοίο, λόγω του τεράστιου µεγέθους της πρύµνης. Η βύθισή του παρέσυρε

στο θάνατο περίπου 1.500 ανθρώπους µε τους υπόλοιπους 700 να βρίσκονται στις

σωσίβιες λέµβους και να παρακολουθούν το τραγικό γεγονός. Το ναυάγιο αυτό

θεωρείται ένα από τα τραγικότερα "εν καιρώ ειρήνης" ναυάγια. . Αφού ο Τιτανικός

βυθίστηκε κοντά στην Νέα Γη, οι Ηνωµένες Πολιτείες και δώδεκα άλλες χώρες

αποτελούσαν το ∆ιεθνές Ice Patrol για να προειδοποιήσει τα πλοία των παγόβουνων

στον Βόρειο Ατλαντικό.

Το επιστηµονικό µέρος των παγόβουνων

Τα παγόβουνα µπορούν επίσης να χρησιµεύσουν ως εργαλεία για τους επιστήµονες,

που µελετούν τους ωκεανούς να µάθουν περισσότερα σχετικά µε την µελέτη του

κλίµατος. Όπως και για διάσπαση και τις διαδικασίες που προκαλούν κατάρρευση

πάγου. Οι επιστήµονες έχουν παρατηρήσει ότι τα παγόβουνα διαλύονται όταν

φθάσουν σε θερµότερα νερά και αυτό αντικατοπτρίζει τη διάλυση του πάγου της

Ανταρκτικής. Με τη µελέτη των παραγόντων που προκαλούν παγόβουνα, οι

ερευνητές ελπίζουν να κατανοήσουν καλύτερα τις επιδράσεις που οδηγούν σε

διάλυση πάγου και για την καλύτερη πρόληψη για το πώς θα ανταποκριθούν στο

κλίµα του πλανήτη. Οι ωκεανογράφοι ακολουθούν παγόβουνα, επειδή το γλυκό νερό

είναι κρύο και αυτά εκβάλλουν στη θάλασσα µπορούν να επηρεάσουν τα ρεύµατα

και τα ωκεάνια ρεύµατα µακριά από την προέλευσή τους.

Βιολόγοι µελετητές, µελετούν τα παγόβουνα για να µάθουν πώς αυτά επηρεάζουν τη

ζωή του ωκεανού. Όπως παγόβουνα λιώνουν, και υπάρχει διαρροή θρεπτικών ουσιών

στον ωκεανό γύρω τους. Πρόσφατες µελέτες έχουν δείξει ότι το νερό που περιβάλλει

παγόβουνα σφύζει µε πλαγκτόν, ψάρια και άλλα θαλάσσια είδη.

Παγοθραυστικό (ice breaker)

Page 38: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

36

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Παγοθραυστικό είναι το ειδικά κατασκευασµένο πλοίο που επιχειρεί να κρατήσει

ανοικτό τον δίαυλο σε πάγους (πλώιµους πόρους).

Η ναυπηγική ιδιαιτερότητά του είναι συνήθως στην ενισχυµένη οξεία πλώρη του δια

της οποίας και χρησιµοποιείται τόσο στη διάνοιξη και διατήρηση θαλασσίων οδών,

«πλώιµων πόρων», σε θαλάσσιες περιοχές που καταλαµβάνονται από στρώµα πάγου

όσο και για την απελευθέρωση πλοίων που έχουν παγιδευτεί από πάγους.

Τα παγοθραυστικά ανάλογα µε το αντικείµενο και τον σκοπό χρήσης τους

διακρίνονται σε ερευνητικά (επιστηµονικά), εµπορικά (απεγκλωβισµού σκαφών και

τροφοδοσίας αποκλεισµένων περιοχών) καθώς και σε πολεµικά. Η ναυπήγηση αυτών

των σκαφών ξεκίνησε όταν η έλικα παραµέρισε οριστικά τους τροχούς και µάλιστα

όταν ο περίφηµος Ρώσος ναύαρχος Μακάρωφ υπολήφθηκε της ναυπήγησης

παρόµοιων πλοίων µε βάσει τα ναυπηγικά σχέδια του παγοθραυστικού «Ερµάκ»

(1902-1903) µε θαυµάσια αποτελέσµατα.

Η έλικα των παγοθραυστικών είναι προφυλαγµένη εντός σιδερένιου δακτυλίου, ενώ η

τρόπιδα είναι κεκλιµένη µε µικρό πρωραίο και µέγιστο πρυµναίο βύθισµα. Η πλώρη

των παγοθραυστικών είναι πολύ ενισχυµένη και παλαιότερα οδοντωτή, ώστε υπό την

ισχυρή πρόωση του πλοίου αυτό να ανέρχεται στο παγόστρωµα, αφού προηγουµένως

το έχουν «πριονίσει» οι οδόντες της πρωραίας τρόπιδας, δηµιουργώντας έτσι γραµµή

«µικράς αντίστασης», στην οποία το παγόστρωµα θραύεται στη συνέχεια από το

βάρος του πλοίου.

Page 39: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

37

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Στολίσκους παγοθραυστικών πλοίων διαθέτουν οι Χώρες εκείνες που στις θάλασσές

τους εµφανίζονται πάγοι όπως ο Καναδάς, η Ρωσία, οι ΗΠΑ, η Φιλανδία κλπ.

Για τις παραπάνω Χώρες οι στόλοι των παγοθραυστικών αποτελούν ιδιαίτερο

οικονοµικό κεφάλαιο αφού η παρουσία τους συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση της

διατήρησης της Ναυτιλίας στο Βορρά.

Σηµαντικό παγοθραυστικό υπήρξε το ρωσικό πυρηνοκίνητο «Λένιν», µε το οποίο και

ξεκίνησαν οι Ρώσοι τη ναυπήγηση πυρηνοκίνητων πλοίων

∆ιεθνής Περιπολία Πάγων

Με το όνοµα ∆ιεθνής Περιπολία Πάγων γνωστότερη ως International Ice Patrol (ΙΙΡ)

συγκροτήθηκε το 1914 ειδική υπηρεσία της Αµερικανικής Ακτοφυλακής για τον

εντοπισµό και παρακολούθηση παγόβουνων επικίνδυνων για την ναυσιπλοΐα και

ιδίως στον Βόρειο Ατλαντικό.

∆ηµιουργία

Η ανάγκη της δηµιουργίας µιας τέτοιας υπηρεσίας κατέστη αναγκαία αµέσως µετά το

τραγικό ναυάγιο του υπερωκεανίου "Τιτανικός", του µεγαλύτερου της εποχής του,

που βυθίστηκε στις 15 Απριλίου του 1912, περίπου 500 µίλια νότια της Νέας Γης,

κατόπιν πρόσκρουσής του (όπως καταγράφθηκε επίσηµα) µε παγόβουνο,

παρασύροντας στο θάνατο 1.513 άτοµα. Βέβαια πριν απ΄ αυτό το ναυάγιο είχαν

συµβεί και άλλα πολλά παρόµοια µε πολύ µικρότερο όµως αριθµό ανθρωπίνων

απωλειών. Έτσι στη ∆ιεθνή ∆ιάσκεψη περί Ασφάλειας της Ανθρώπινης Ζωής στη

Θάλασσα που συνήλθε στο Λονδίνο στις 12 Νοεµβρίου του 1913 που εξετάσθηκε το

θέµα, αποφασίσθηκε η δηµιουργία υπηρεσίας που να εντοπίζει και να παρακολουθεί

τις µετακινήσεις των παγόβουνων ενηµερώνοντας σχετικά τα παραπλέοντα πλοία,

την οποία και συµπεριέλαβε στην οµώνυµη ∆ιεθνή Συνθήκη γνωστότερη ως SOLAS

που υπογράφτηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1914. Τελικά την υπηρεσία αυτή ανέλαβε η

Αµερικανική Ακτοφυλακή.

Page 40: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

38

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Η ∆ιεθνής Περιπολία Πάγων σήµερα είναι εξοπλισµένη µε ικανό αριθµό µεγάλων

αεροσκαφών και περιπολικών σκαφών ανοικτής θαλάσσης µε τα οποία και

επιχειρούνται περιπολίες από τις δυτικές ευρωπαϊκές ακτές µέχρι τις ανατολικές

ακτές του Καναδά και των ΗΠΑ. Η έδρα της βρίσκεται στο Αρχηγείο της

Αµερικανικής Ακτοφυλακής.

Στο πρόγραµµα χρηµατοδότησης της Υπηρεσίας αυτής του οποίου το ετήσιο κόστος

φθάνει τα 6 εκατοµµύρια δολάρια (1998), µετέχουν τα κυριότερα ναυτιλιακά κράτη

του κόσµου µεταξύ των οποίων κι η Ελλάδα.

Ανανέωση συνθήκης

Σηµειώνεται πως η παραπάνω συνθήκη ανανεώθηκε το 1960 η οποία και κυρώθηκε

από την Ελλάδα µε το Ν.∆. 4258 του 1960 (ΦΕΚ 183 Α΄ / 12-11-62) της οποίας οι

Κανονισµοί 5 και 6 του Κεφ. "Ασφάλεια της Ναυσιπλοΐας", αναφέρονται στην

περιπολία τη διαχείριση και τις δαπάνες αυτής.

Τα δε συµβαλλόµενα κράτη ("Κανονισµός 5") αναλαµβάνουν την υποχρέωση της

διατήρησης της υφιστάµενης «Υπηρεσίας περιπολίας µελέτης και επιτήρησης των

πάγων» (Ice Patrol) του Β. Ατλαντικού και ιδιαίτερα πλησίον των µεγάλων υφάλων

της Νέας Γης (New Foundland) και του Λαµπραντόρ. Η περιπολία αυτή διενεργείται

µε αεροπλάνα και πλοία που µπορούν και να παράσχουν βοήθεια σε πλοία που θα

έχουν ανάγκη.

Με τον "Κανονισµό 6" της ίδιας συνθήκης η κυβέρνηση των ΗΠΑ δέχθηκε τη

συνέχιση των περιπολιών στις παραπάνω περιοχές και τη διαχείριση των σχετικών

δαπανών συντήρησης και λειτουργίας για τις οποίες τα συµβαλλόµενα ναυτικά κράτη

υποχρεούνται να συνεισφέρουν ανάλογα µε την ολική χωρητικότητα των

διερχοµένων τη περιοχή αυτή πλοίων, εκάστου (συµβαλλόµενου) κράτους.

Επίσης µε τον "Κανονισµό 7" τίθενται διάφορες υποχρεώσεις στους πλοιάρχους των

πλοίων σε περιπτώσεις αναφορών παρουσίας πάγων, ενώ µε τον "Κανονισµό 8"

προσδιορίσθηκαν διεθνείς αναγνωρισµένες πορείες αµφοτέρων κατευθύνσεων

Βορείου Ατλαντικού και εγγύς των περιοχών συνήθους εµφάνισης πάγων. Τέλος µε

την ίδια αυτή συνθήκη η Υπηρεσία Περιπολίας Πάγων είναι εξουσιοδοτηµένη να

αναφέρει (ρεπορτάρει) κάθε επιβατηγό πλοίο που βρίσκεται εκτός της "κανονικής

διεθνούς πορείας" καθώς και κάθε πλοίο που διασχίζει τα αλιευτικά πεδία σε περίοδο

Page 41: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

39

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

αλιείας στις περιοχές αυτές ή διαπλέει περιοχές που έχουν θεωρηθεί επικίνδυνες από

παρουσία παγόβουνου.

Κράτη που έχουν συµβληθεί στη συνθήκη αυτή, (µέχρι 1998), κατ΄ αλφαβητική σειρά

είναι: το Βέλγιο, η Γαλλία, η Γερµανία, η ∆ανία, η Ελλάδα, το Ηνωµένο Βασίλειο, οι

ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Ισπανία, η Ιταλία, ο Καναδάς, η Νορβηγία, η Ολλανδία, ο

Παναµάς, η Πολωνία, η Σουηδία, και η Φινλανδία

Page 42: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού

40

Πτυχιακή εργασία της σπουδάστριας Γλυκού Αθηνάς-Ναταλίας

Βιβλιογραφία

• U.S. National Ice Center (www.natice.noaa.gov)

• International Ice Patrol (www.uscg-iip.org)

(http://www.uscg.mil/lantarea/iip/)

• Canadian Ice Service (www.cis.ec.gc.ca/iceinfo/iceweb.html) (http://ice-

glaces.ec.gc.ca/)

• http://www.solcomhouse.com/iceberg.htm

• http://www.icebergfinder.com/iceberg-guide.aspx

• http://nsidc.org/quickfacts/icebergs.html

• Παγόβουνα εκδ.ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ

• Βιβλιο ‘ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑ’ α.ε.ν

• http://el.wikipedia.org/

Page 43: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού
Page 44: Πρυχιακη Αθηνάς - Ναταλίας Γλυκού