Ο 20ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ

294Ο 20ΟΣ ΑΙΩΝΑΣ

295

κές κατασκευές και στην ηρωική αντίσταση της φρουράς. Οι τριήμερες προ-σπάθειες δεν έφεραν αποτέλεσμα. Η κατάρρευση όμως της Γιουγκοσλαβίας έδωσε στο γερμανικό στρατό μία ακόμα πύλη εισόδου στο ελληνικό έδαφος. Ταυτόχρονα, η υπεροπλία των Γερμανών από αέρος και η μεγάλη καταστροφή του Πειραιά από τους βομβαρδισμούς επηρέαζαν δραματικά τις εξελίξεις. Τις απογευματινές ώρες της 9ης Απριλίου 1941 οι πολιορκημένοι ειδοποιήθηκαν από Γερμανούς αγγελιοφόρους για τη συνθηκολόγηση του Τμήματος Στρατιάς Ανατολικής Μακεδονίας και ζητήθηκε η παράδοση του οχυρού. Ο διοικητής, ταγματάρχης Γ. Δουράτσος απάντησε ότι τα οχυρά καταλαμβάνονται και δεν παραδίδονται. Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα το οχυρό δέχθηκε τη διαταγή συν-θηκολόγησης από τη μεραρχία.

Παρά την αντίδραση των μελών της φρουράς υπέρ της συνέχισης του αγώνα, το οχυρό παραδόθηκε την επόμενη ημέρα. Γερμανικό τμήμα απέδωσε στρατιω-τικές τιμές στη φρουρά που εγκατέλειψε το οχυρό και ο Γερμανός αξιωματικός έδωσε συγχαρητήρια στο διοικητή.

Η κατάρρευση των οχυρών της Κεντρικής και Ανατολικής Μακεδονίας οδήγη-σε σε λήψη απόφασης για αναδιάταξη των γραμμών στη Δυτική Μακεδονία, σε μία απέλπιδα προσπάθεια να κρατηθούν ανοικτοί οι δρόμοι υποχώρησης του στρα-τού της Αλβανίας, καθώς οι δυνάμεις του εχθρού προχωρούσαν προς τη Φλώρινα, όμως η γερμανική υπεροπλία κατέστησε το εγχείρημα αδύνατο, παρά τις ηρωικές προσπάθειες των ελληνικών δυνάμεων.

Η Θεσσαλονίκη κατελήφθη στις 9 Απριλίου. Μέσα σε ασταθές πολιτικό κλί-μα και με την Αθήνα να προσπαθεί να μείνει εντός του πλαισίου της Συνθήκης Συνεργασίας με τη Μεγάλη Βρετανία, ο αντιστράτηγος Γ. Τσολάκογλου συνθηκο-λόγησε με τους Γερμανούς. Στις 21 Απριλίου η κυβέρνηση έστειλε διαταγή αντι-κατάστασής του, όμως την ίδια μέρα αποφασίστηκε η αποχώρηση του βασιλιά και κυβερνητικών αξιωματούχων για την Κρήτη και έτσι οι Γερμανοί κατέλαβαν στις 27 του μηνός την Αθήνα χωρίς να συναντήσουν αντίσταση. Την 29η Απριλίου έδωσαν εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Τσολάκογλου ολοκληρώνοντας τις τραγικές ημέρες του Απριλίου 1941.

Ακολούθησε η μάχη της Κρήτης στις 20 Μαΐου, για την υπεράσπιση της οποί-ας υπήρχαν εκείνες οι βρετανικές δυνάμεις που είχαν αποχωρήσει από το ηπειρω-τικό μέτωπο, Έλληνες διαφόρων σωμάτων, καθώς και υπεροπλία στόλου. Η στρα-

Τμήματα των γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων στην πόλη της Θεσσαλονίκης.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΚυΡΙΑΡΧΙΑΣ

ΚΑΙ Η ΕΝΑΡξΗ ΤΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Από τα μέσα Απριλίου 1941 η διά-σταση απόψεων μεταξύ του Γενικού

Στρατηγείου στην Αθήνα και των διοικη-τών των μεγάλων μονάδων στις εμπόλε-μες ζώνες ως προς τη συνθηκολόγηση και παράδοση των ελληνικών δυνάμεων ή τη συνέχιση του αγώνα ενάντια στον επι-τιθέμενο εχθρό είχε λάβει εκρηκτικές διαστάσεις, με την Αθήνα να επιμένει σε συνέχιση των επιχειρήσεων, μένοντας πιστή στην υπο-στήριξη των Βρετανών συμμάχων. Αντίθετα, το Τμήμα Στρατιάς Ηπεί-ρου επιθυμούσε τη συνθηκολόγηση, καθώς η γραμμή άμυνας του ελληνικού στρατού κυκλωνόταν και η πλήρης κατάρρευση και διά- λυση των ελληνικών δυνάμεων αποτελούσε τον πλέον ορατό κίνδυνο. Μέσα σε αυτό το ασταθές πλαίσιο, ο αντιστράτηγος Γ. Τσολάκογλου μαζί με το συνταγματάρχη Χρυσοχόου παραμέρισαν το διοικητή του Τμήματος Στρατιάς Ηπείρου και συνθηκολόγησαν με τους Γερμανούς σε τοποθε-σία κοντά στο Μέτσοβο, στις 20 Απριλίου. Στις 21 Απριλίου η κυβέρνηση έστειλε διαταγή αντικατάστασης του Τσολάκογλου, όμως την ίδια μέρα αποφασίστηκε η αποχώρηση του βασιλιά και κυβερνητικών αξιωματού-χων για την Κρήτη και έτσι οι Γερμανοί κατέλαβαν στις 27 του μηνός την Αθήνα χωρίς να συναντήσουν αντίσταση, υψώνοντας τη σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Την 29η Απριλίου 1941 έδωσαν εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Τσολάκογλου.

Αξιωματικοί των γερμανικών δυνάμεων κατοχής καταθέτουν στεφάνι στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Δεξιά: Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Ακρόπολις (25.4.1941), που αναγγέλλει την είδηση της ανακωχής της Ελλάδος με τις δυνάμεις του Άξονα.

Οι κατακτητές υψώνουν στον Ιερό Βράχο τον αγκυλωτό σταυρό.

Ο Καραμανλής Και τΟ ΚυπριαΚΟ

Ο 20Ος αιΩνας

340Ο 20Ος αιΩνας

341

το σημαντικοτερο προβλημα που αντιμετώπισε ο Κωνσταντίνος Καραμαν-λής κατά το μεγαλύτερο μέρος της πρωθυπουργίας του ήταν το Κυπριακό. ή

έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Κυπρίων εναντίον της βρετανικής κατοχής προκάλεσε τη σκληρή αντίδραση των βρετανικών αρχών, αλλά και συ-νεχείς μαζικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στην Ελλάδα. Οι ελληνικές κυβερνήσεις εκείνης της περιόδου δεν είχαν άλλα μέσα αντίδρασης εκτός από την προσφυγή στον Ο.ή.Ε. και τη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων με τη μεγάλη Βρετανία. ή τε-λευταία ακολούθησε την πολιτική του «καρότου και του μαστιγίου». Έτσι, διαβε-βαίωνε τους Κυπρίους για τη δυνατότητα μελλοντικής άσκησης του δικαιώματος αυτοδιάθεσής τους, αλλά παράλληλα, στις 24 μαΐου 1955, επικήρυξε τον αρχηγό της Ε.Ο.Κ.α., Γεώργιο Γρίβα, έναντι 10.000 λιρών. ςτη συνέχεια, μετά την αποτυ-χία της τριμερούς Διάσκεψης στο λονδίνο το ίδιο έτος (βλ. σελ. 331), τοποθέτη-σε ως Ύπατο αρμοστή της Κύπρου το «σκληρό» στρατηγό σερ τζων Χάρντινγκ, πρώην επικεφαλής του βρετανικού αυτοκρατορικού επιτελείου. Ο Χάρντινγκ προσπάθησε να πείσει τον αρχιεπίσκοπο μακάριο, πολιτικό ηγέτη του αγώνα των Κυπρίων, να συμφωνήσει με τα βρετανικά σχέδια. Για το σκοπό αυτό, μάλι-στα, έφθασε στις 29 Φεβρουαρίου 1956 στην Κύπρο και ο Βρετανός υπουργός αποικιών, Άλαν λένοξ μπόυντ. ςτη συνέχεια, όπως αναφέρει ο τζων Φρήμαν, «με την άφιξη του λένοξ μπόυντ έγινε νέα συνάντηση με τον μακάριο. Οι δύο Βρετανοί επίσημοι [ως δεύτερο εννοεί τον Χάρντινγκ] προσπάθησαν για τελευταία

φορά να τον πείσουν να αποδεχθεί το αγγλικό σχέδιο. Εκείνος όμως αρνήθηκε να υποκύψει. την ημέρα εκείνη έσεισαν την κυ-πριακή πρωτεύουσα 16 εκρήξεις βομβών» (Ξενοκρατία, ό.π., σελ. 263). λίγες ημέρες αργότερα, στις 9 μαρτίου 1956, οι βρε-τανικές αρχές συνέλαβαν αιφνιδιαστικά τον μακάριο και τον εξόρισαν στις ςεϋχέλλες μαζί με τρεις συνεργάτες του. τα μέ-τρα αυτά προκάλεσαν πολιτική θύελλα τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ελλάδα, όπου εκδηλώθηκαν επανειλημμένως βίαιες ταραχές. την κατάσταση επιδείνωσε η περαιτέρω σκλήρυνση της στάσης των Βρετανών στην Κύπρο, οι οποίοι στις 10 μαΐ- ου 1956 προέβησαν στον απαγχονισμό δύο καταδικασθέντων αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.α., του μιχάλη Καραολή και του ανδρέα Δημητρίου. Οι κατηγορίες της αντιπολίτευσης για ανικανότητα της ελληνικής κυβέρνησης στο Κυπριακό οδήγησαν στην πα-ραίτηση του υπουργού Εξωτερικών ςπύρου Θεοτόκη και στην αντικατάστασή του με τον Ευάγγελο αβέρωφ, ο οποίος επρό-κειτο να συνδέσει το όνομά του με την ανακήρυξη της κυπρια-κής ανεξαρτησίας.

Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος με τον πρωθυπουργό Κων. Καραμανλή κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Ελλάδα.

Άνω: Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο Γεώργιος Γρίβας εν μέσω αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α.

Αριστερά: Ο αγωνιστής της Ε.Ο.Κ.Α., Μιχαλάκης Καραολής, ενώ οδηγείται στην αγχόνη, τον Μάιο του 1956.

Κάτω: Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος απευθύνεται στον ελληνοκυπριακό λαό, αμέσως μετά την επιστροφή του από της Σεϋχέλλες, την άνοιξη του 1957.

Βρετανοί στρατιώτες ανακαλύπτουν κρυφό οπλοστάσιο της Ε.Ο.Κ.Α., 1956.

Ο 20Ος αιΩνας

348Ο 20Ος αιΩνας

349

ΚήΔΕυΟντας τΟν αΓΩνιςτή τής Ειρήνής, ΓρήΓΟρή λαμπραΚή

ς τις 28 μαΐου 1963 κηδεύτηκε ο βουλευτής της Ε.Δ.α., Γρηγόρης λαμπράκης, με συμμετοχή πλήθους κόσμου. Ο λαμπράκης ήταν διαπρεπής ιατρός και είχε γίνει ευρύτερα γνωστός ως αθλητής του μή-

κους, με πολλές νίκες σε πανελλήνιους και Βαλκανικούς αγώνες. ή πολιτική του δράση και η συμμετοχή του στην «Επιτροπή για τη διεθνή ύφεση και ειρήνη» (της οποίας ήταν πρόεδρος την περίοδο του θανά-του του) προκάλεσε την αντίδραση του συντηρητικού κατεστημένου της εποχής, καθώς στο πλαίσιο του Ψυχρού πολέμου παρόμοιες δράσεις εκλαμβάνονταν ως κομμουνιστική προπαγάνδα. το βράδυ της 22ας μαΐου ο λαμπράκης, που είχε μεταβεί στη Θεσσαλονίκη για να εκφωνήσει λόγο υπέρ της ειρήνης, ενώ απομακρυνόταν μετά τη λήξη της ομιλίας του, δέχθηκε θανάσιμο πλήγμα στο κεφάλι με λοστό από επιβά-τη ενός τρικύκλου, που τον προσπέρασε με μεγάλη ταχύτητα. νωρίτερα την ίδια ημέρα ο λαμπράκης είχε προειδοποιήσει τις αστυνομικές αρχές για την ύπαρξη σχεδίου επίθεσης εναντίον του από παρακρατικά στοιχεία, ενώ μετέπειτα έρευνες απέδειξαν την εμπλοκή αξιωματικών της Χωροφυλακής της Θεσσαλονί-κης στο σχέδιο της δολοφονίας. Ο φόνος του λαμπράκη προκάλεσε πολιτικό σκάνδαλο μεγάλης έκτασης και κατέληξε μετά από οκτώ μήνες στην πτώση της κυβέρνησης Καραμανλή και στην ανάληψη της εξουσί-ας από την «Ένωση Κέντρου».

Άνω: Πάνδημη υπήρξε η συμμετοχή στην κηδεία του δολοφονημένου από το παρακράτος βουλευτή της Ε.Δ.Α., Γρηγόρη Λαμπράκη.Αριστερή σελίδα. Άνω: Μέλη της Νεολαίας Λαμπράκη, ως προπομποί, κρατώντας τη σημαία με το σήμα της ειρήνης.

Αριστερά: Η φωτογραφία-σύμβολο του Γρηγόρη Λαμπράκη, ενώ ξεκινά από τον Τύμβο του Μαραθώνα. Δεξιά: Λίγες μέρες πριν από τη δολοφονία του, ο Γρηγόρης Λαμπράκης συγκρούστηκε με τις αστυνομικές δυνάμεις, προκειμένου να πραγματοποιήσει την

«Πορεία Ειρήνης» από τον Τύμβο του Μαραθώνα στην Αθήνα (Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας).

Ο 20Ος αιΩνας

360Ο 20Ος αιΩνας

361

ΕΔΩ πΟλυτΕΧνΕιΟ! ΕΔΩ πΟλυτΕΧνΕιΟ!

ή εξέγερση των φοιτητών στο πολυτεχνείο αποτέλεσε την κορυφαία αντιστασιακή ενέργεια κατά της δικτατορίας

της 21ης απριλίου. το 1973 ο δικτάτορας Γεώργιος παπα-δόπουλος επεδίωξε τη «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώ-τος του, διαδικασία που άνοιξε το δρόμο για την εμφάνιση αντιδικτατορικών εκδηλώσεων. το Φεβρουάριο και το μάρτιο φοιτητές κατέλαβαν τη νομική ςχολή διαδηλώνοντας κατά του καθεστώτος. ή λαϊκή δυσαρέσκεια όμως εκδηλώθηκε εντονότερα στις 14 νοεμβρίου με την κατάληψη του πολυ-τεχνείου από φοιτητές, που το κατέστησαν χώρο ανοικτής αντίστασης στο καθεστώς, κατασκευάζοντας ραδιοφωνικό σταθμό, ο οποίος εξέπεμπε συνεχώς αντιδικτατορικά μηνύ-ματα. τις διαμαρτυρίες τους συμμερίστηκε πλήθος κόσμου, που έσπευσε να τους συμπαρασταθεί τις επόμενες ημέρες. ή απροθυμία της κυβέρνησης να καταστείλει δυναμικά τις διαδηλώσεις οδήγησε στην όξυνσή τους και στην πλήρη αδυ-ναμία της αστυνομίας να επιβάλει την τάξη. τελικά, το βράδυ της 17ης νοεμβρίου 1973 στρατιωτικές δυνάμεις με άρματα μάχης εισέβαλαν στο πολυτεχνείο καταπνίγοντας την εξέγερ-ση. ςτις επόμενες ώρες σκοτώθηκαν σε όλη την αθήνα πολλά άτομα από τη δράση ελεύθερων σκοπευτών του καθεστώτος (ο ακριβής αριθμός τους παραμένει ακόμη αδιευκρίνιστος). λίγες ημέρες αργότερα ο παπαδόπουλος ανατράπηκε από πραξικόπημα που οργάνωσε ο ταξίαρχος ιωαννίδης. μολονό-τι τα γεγονότα του πολυτεχνείου δεν οδήγησαν σε ανατροπή της δικτατορίας, απέδειξαν σαφέστατα το αδιέξοδό της, το οποίο επρόκειτο να κορυφωθεί με τα γεγονότα της Κύπρου το επόμενο έτος.

Το 1973 η αντίδραση στην καταπίεση της Χούντας εκδηλώθηκε με μαζικές διαδηλώσεις στο χώρο του Πολυτεχνείου.

Άνω: Σύλληψη διαδηλωτή κατά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Κάτω: Ο παράνομος ραδιοσταθμός του Πολυτεχνείου.

Άνω: Άρματα μάχης περιπολούν στους δρόμους της Αθήνας κατά τη βίαιη καταστολή των διαδηλώσεων στο Πολυτεχνείο. Κάτω: Μετά τη βίαιη καταστολή της φοιτητικής εξέγερσης, το Σάββατο 18 Νοεμβρίου 1973 ο χώρος του Πολυτεχνείου

παρουσίαζε εικόνα ολοσχερούς καταστροφής.

Ο 20Ος αιΩνας

370Ο 20Ος αιΩνας

371

ή ΕλλαΔα μΕλΟς τής ΕυρΩπαϊΚής ΟιΚΟνΟμιΚής ΚΟινΟτήτας

28 μαϊΟυ 1979

από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσης της Ε.Ο.Κ. (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα), που θεσμοθετήθηκε στις 25 μαρτίου 1957, η Ελλάδα επεδίωξε να ενωθεί οργανικά μαζί της.

Οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960 δεν επέτρε-παν όμως παρά μόνο την υπογραφή μιας «ςυμφωνίας σύνδεσης», που διατηρούσε ανοικτή την προοπτική της πλήρους ελληνικής ένταξης σε κατάλληλη χρονική συγκυρία στο μέλλον. ςημαντικό ρόλο στις διαδικασίες αυτής της φάσης διαδραμάτισε ο ιωάννης πεσμαζόγλου, μετέπειτα στέλεχος των κομμάτων του Κέντρου κατά τη μεταδικτατορική περίοδο. την πλή-ρη ένταξη επεδίωξε με ζέση ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα (1974), διαβλέποντας όχι μόνο τα οικονομικά, αλλά και τα πολιτικά οφέλη (δηλαδή την πολιτική σταθερότητα) που θα προέκυπταν για τη χώρα μας από την πλήρη ένταξή της. το σχετικό αίτημα που υπέβαλε ο Καραμανλής στις 12 ιουνίου 1975 βρήκε τελικά ανταπόκριση με την πανηγυρι-κή υπογραφή της αντίστοιχης ςυμφωνίας από όλους τους ηγέτες των χωρών της Ε.Ο.Κ. στο Ζάππειο μέγαρο στις 28 μαΐου 1979, οπότε η Ελλάδα έγινε το δέκατο μέλος της. ςημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία έπαιξαν οι παναγής παπαληγούρας, Γεώργιος ράλλης και Γεώργιος Κοντογιώρ-γης (οι δύο τελευταίοι πλαισιώνουν τον Καραμανλή στη φωτογραφία). από τότε η Ελλάδα συμμετέχει αυτοδίκαια στην αναβάθμιση της Ε.Ο.Κ. σε Ευρωπαϊκή Ένωση (ςυνθή-κη του μάαστριχτ, 1η νοεμβρίου 1993) και από την 1η ια-νουαρίου 2001 στο ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, το ευρώ.

Άνω: Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής προσφωνεί τους αρχηγούς των κρατών-μελών της Ε.Ο.Κ., οι οποίοι παρευρέθηκαν στην υπογραφή της ελληνικής ένταξης.

Δεξιά: Αναμνηστική φωτογραφία στα προπύλαια του Ζαππείου των εκπροσώπων των χωρών της Ε.Ο.Κ., με τον Έλληνα πρωθυπουργό Κων. Καραμανλή σε πρώτο πλάνο, μετά την υπογραφή

της ελληνικής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.

Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής υπογράφει τη Συνθήκη ένταξης της Ελλάδας στην Ε.Ο.Κ. Τον πλαισιώνουν οι υπουργοί Εξωτερικών Γεώργιος Ράλλης (αριστερά) και άνευ Χαρτοφυλακίου με αρμοδιότητα επί των σχέσεων με τις ευρωπαϊκές κοινότητες, Γεώργιος Κοντογεώργης (δεξιά).

Ο 20Ος αιΩνας

376

ή δεκαετία του 1990

H κατασταση την οποια κληθηκε να διαχειριστεί η κυβέρνηση της ν.Δ. υπό τον Κωνσταντίνο μητσοτάκη ήταν αρκετά σύνθετη. ςτο εσωτερικό πολιτικό τοπίο η πτώση του πα.ςΟ.Κ. διευκόλυνε την επανεκλογή στην

προεδρία της Δημοκρατίας του Κωνσταντίνου Καραμανλή στις 4 μαΐου 1990 για μια τελευταία πενταετή θητεία. παράλληλα, στις 11 μαρτίου άρχισε στο Ειδικό Δικαστήριο (που είχε συγκληθεί γι’ αυτόν το σκοπό) η δίκη του ανδρέα παπανδρέ-ου και τεσσάρων πρώην υπουργών του για το «σκάνδαλο Κοσκωτά», η οποία έληξε μετά από εννέα μήνες με την αθώωση του πρώην πρωθυπουργού και την καταδίκη δύο άλλων κατηγορουμένων (των Δημητρίου τσοβόλα και Γεωργίου πέτσου).

ςτον οικονομικό τομέα η κυβέρνηση ακολούθησε πολιτική μείωσης των ελ-λειμμάτων του δημοσίου τομέα, συγκράτησης του πληθωρισμού και προσέλκυσης ξένων επεν-δύσεων. Γι’ αυτόν το λόγο υιοθέτησε περιορι-στική πολιτική ως προς τους μισθούς και τις κοινωνικές παροχές, η οποία όμως την έφερε σε σύγκρουση με τα εργατικά συνδικάτα.

Ένας άλλος τομέας όπου προέκυψαν συγ- κρούσεις ήταν η μέση Εκπαίδευση, λόγω των εν μέρει αυταρχικών αλλαγών που προωθήθηκαν, με αποτέλεσμα τα επεισόδια που συνέβησαν σε αρκετά σχολεία να καταλήξουν στο θάνατο του καθηγητή νίκου τεμπονέρα.

τα κυριότερα όμως προβλήματα ανέκυψαν στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. ή ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ στις 2 αυγούστου του 1990 (πόλεμος του Κόλπου) οδήγησε στη σύμπηξη ενός ευρέος συνασπισμού κρατών υπό την αιγί-δα του Ο.ή.Ε. με σκοπό την απομάκρυνση του ιράκ από τις ζωτικές για τη Δύση πετρελαιοπηγές του Κουβέιτ. τον ιανουάριο του 1991 οι δυνάμεις του συνασπι-σμού απελευθέρωσαν το Κουβέιτ («Επιχείρηση Καταιγίδα της Ερήμου», 17 ια-νουαρίου-28 Φεβρουαρίου 1991). ή Ελλάδα, αν και συμμετείχε στο συνασπισμό, κατόρθωσε να αποφύγει τη στρατιωτική εμπλοκή της στις επιχειρήσεις.

Οι σοβαρότερες όμως εξωτερικές προκλήσεις για την Ελλάδα προέκυψαν από τη ριζική αλλαγή του διεθνούς πολιτικού σκηνικού μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού στις ανατολικοευρωπαϊκές χώρες (από το 1989 και εξής) και τη συνακόλουθη άνοδο του εθνικιστικού αισθήματος σε αυτές, η οποία όμως συνέ-πεσε με την παράλληλη προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

ςυγκεκριμένα, η ευρωπαϊκή ενοποίηση ενισχύθηκε περαιτέρω με την υπογρα-φή της ςυνθήκης του μάαστριχτ (7 Φεβρουαρίου 1992), που προέβλεπε την υιο-θέτηση κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος και κοινής αμυντικής πολιτικής μέχρι το 1999 και η οποία εγκρίθηκε από την ελληνική Βουλή στις 31 ιουλίου 1992.

από την άλλη πλευρά, η κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος της αλβανίας προκάλεσε έντονο μεταναστευτικό ρεύμα από αυτή τη χώρα προς την Ελλάδα, γεγονός που αποτέλεσε προάγγελο των μετέπειτα μεταναστευτικών εισροών προς την Ελλάδα από άλλες περιοχές του κόσμου. Εξάλλου, η διάλυση της πολυεθνικής Γιουγκοσλαβίας, που άρχισε το 1991, ενέπλεξε την Ελλάδα σε έναν σύνθετο γρίφο. ή ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να τηρήσει ουδέτερη ή και διαμεσολαβητική στάση στα προβλήματα που ανέκυψαν μεταξύ των πρώ-ην ομόσπονδων γιουγκοσλαβικών δημοκρατιών (χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διορ-γάνωση της Διάσκεψης της Βουλιαγμένης για το Βοσνιακό την 1η μαΐου 1993). ταυτόχρονα όμως βρέθηκε αντιμέτωπη με το γεγονός της ανεξαρ-τησίας της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατί-ας της μακεδονίας (FYROM), που υιοθέτησε ως επίσημο όνομα το «μακεδονία», σφετεριζόμενη την ιστορική ονομασία της ομώνυμης ελληνικής περιφέρειας. ή άρνηση της ηγεσίας των ςκοπίων να συμβιβαστεί με την Ελλάδα στο θέμα της ονο-μασίας του νέου κράτους προκάλεσε αφενός ένα ογκώδες συλλαλητήριο στη Θεσσαλονίκη, που δι-

Ο 20Ος αιΩνας

377

Στιγμιότυπο από το ογκώδες συλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 14 Φεβρουαρίου 1992 ως αντίδραση στην υιοθέτηση από τη FYROM της επίσημης ονομασίας «Δημοκρατία της Μακεδονίας».

Η υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ (7 Φεβρουαρίου 1992) αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας Μεσημβρινή (16.2.1994), όπου ανακοινώνεται το κλείσιμο του ελληνικού προξενείου στα Σκόπια και ο αποκλεισμός της ελεύθερης ζώνης του λιμανιού της Θεσσαλονίκης για το εμπόριο των Σκοπίων, ενέργειες που αποτέλεσαν τα ελληνικά αντίμετρα για την ανακήρυξη της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας».