Διαδίκτυο και εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη.

Σεμινάριο παιδαγωγικών εφαρμογών

«Διαδίκτυο και εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη

Μελέτη περίπτωσης: Δημιουργία ιστοεξερεύνησης (webquest ) για τα ανθρώπινα δικαιώματα»

Διδάσκουσα

Μ. Σφυρόερα

Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια

Φλώρου Δήμητρα Α.Μ 5263

Σεπτέμβριος 2009

ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ

ΣΠΟΥΔΩΝ

«ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΔΙΑΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»

Φλώρου Δήμητρα «Διαδίκτυο και εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη-Μελέτη περίπτωσης: Δημιουργία ιστοεξερεύνησης (webquest ) για τα ανθρώπινα δικαιώματα»

2

Περιεχόμενα

Σύνοψη 3

Εισαγωγή 4

1. Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας

1.1. ΤΠΕ στην εκπαίδευση

1.2. Θεωρίες μάθησης και ΤΠΕ

5

7

2. ΤΠΕ και αγωγή του πολίτη

2. 1. Η Εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη

2.2. Διαδίκτυο και εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη

2.3. WebQuest Ιστοεξερευνήσεις- Δικτυακές αποστολές

Α. Διαδικασία Ανάπτυξης WebQuest

Β. Στάδια δημιουργίας Web Quest

10

14

18

1920

3. Μελέτη περίπτωσης

3.1.Δημιουργία ιστοεξερεύνησης για την εκπαίδευση στα ανθρώπινα

δικαιώματα

3.2. Περιγραφή της ιστοεξερεύνησης : «Τα δικαιώματά μου, τα

δικαιώματά σου είναι δικαιώματα για όλους»

α. Σκοπός

β. Διαδικασία

γ. Αξιολόγηση

21

22

Συμπέρασμα

Βιβλιογραφία

28

29

Παράρτημα 32



3

Σύνοψη

Η τεχνολογική ανάπτυξη άλλαξε ριζικά και το περιβάλλον μέσα στο οποίο

μεγαλώνουν οι νέοι μαθητές έτσι ώστε να μιλάμε πλέον για «ψηφιακούς ιθαγενείς».

Δηλαδή νέους οι οποίοι χειρίζονται με άνεση και φυσικότητα τα ηλεκτρονικά μέσα.

Το διαδίκτυο έχει γίνει πλέον ουσιαστικό στοιχείο της κουλτούρας της νέας γενιάς και

πολύ συχνά μέσω αυτού διαμορφώνει και μια κοινωνική και πολιτική κουλτούρα και

συμπεριφορά καθώς αποτελεί έναν φορέα λανθάνουσας και συντρέχουσας

πολιτικής κοινωνικοποίησης.

Με αυτά τα δεδομένα η παρούσα εργασία εξετάζει παραμέτρους αποτελεσματικής

αξιοποίησης του Διαδικτύου στην Α/θμια εκπαίδευση με στόχο την κοινωνική και

πολιτική εκπαίδευση των νέων .

Η εργασία αναπτύσσεται σε τρία κεφάλαια.

Αρχικά, γίνεται αναφορά στις ΤΠΕ στην εκπαίδευση και τις θεωρητικές

προσεγγίσεις. Στην συνέχεια αναπτύσσεται η έννοια, το περιεχόμενο και οι αρχές

της εκπαίδευσης για την ιδιότητα του πολίτη.

Ακολούθως εξετάζεται το διαδίκτυο ως εκπαιδευτικό εργαλείο σε αυτήν την

εκπαίδευση εστιάζοντας στην τεχνική των ιστοεξερευνήσεων (webquest) .

Τέλος παρουσιάζεται, ως μελέτη περίπτωσης, o σχεδιασμός και η ανάπτυξη μιας

ιστοεξερεύνησης στο πλαίσιο της εκπαίδευσης για την ιδιότητα του πολίτη με θέμα

τα ανθρώπινα δικαιώματα.



4

Εισαγωγή

Η διαχείριση της πληροφορίας, αλλά και η ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνίας

βασίζεται στη ραγδαία εξέλιξη και χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της

Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Οι τεχνολογίες αυτές δημιουργούν νέες μεθόδους εργασίας,

νέες δεξιότητες και την ανάγκη για συνεχή μάθηση και προσαρμογή του

εκπαιδευτικού συστήματος.

Η αξιοποίηση αυτών των τεχνολογιών στην εκπαίδευση είχε ως αποτέλεσμα την

αναδιαμόρφωση των μοντέλων εκπαίδευσης καθώς και την ανάπτυξη εργαλείων για

την καλύτερη ένταξη τους στην εκπαιδευτική διαδικασία. Οι χρήσεις τους στην

εκπαιδευτική διαδικασία έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη εφαρμογών οι οποίες

αφορούν στη διδακτική και μαθησιακή διαδικασία αλλά και στη διαχείριση του

σχολικού περιβάλλοντος. Σε κάθε περίπτωση η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών

στην εκπαίδευση εξαρτάται κάθε φορά από το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών, τη

βαθμίδα εκπαίδευσης και τους γενικούς και ειδικούς στόχους που τίθενται κατά

περίπτωση.

Εξάλλου οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας δίνουν τη

δυνατότητα ευρείας χρήσης του διαδικτύου στην εκπαίδευση, του οποίου η εξέλιξη

και ευρεία επέκταση την τελευταία δεκαετία προσφέρει καινούριες δυνατότητες σε

πολλούς τομείς. Στους τομείς αυτούς εντάσσεται και η εκπαίδευση γιατί οι

δυνατότητες που προσφέρει το διαδίκτυο το καθιστούν ένα ενδιαφέρον και

ελκυστικό περιβάλλον μάθησης. «Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη συνεχή

αύξηση του όγκου των γνώσεων και τη γρήγορη παλαίωσή τους, αναπόφευκτα

οδηγεί στην αντίληψη ότι κάθε νέος, στο πλαίσιο της γενικής του εκπαίδευσης,

πρέπει να αποκτήσει βασικές γνώσεις αλλά και δεξιότητες στη χρήση των

τεχνολογιών αυτών καθώς και τις απαραίτητες κριτικές και κοινωνικές δεξιότητες για

την κατανόηση των πραγμάτων που συμβαίνουν γύρω του»(ΔΕΠΠΣ ,

Πληροφορικής,2003)

Τα μοντέλα που βασίζονται στην εκπαίδευση μέσω του διαδικτύου έγιναν πολύ

δημοφιλή γιατί κατά μια άποψη βασίζονται περισσότερο στο ανθρώπινο μαθησιακό

μοντέλο αίροντας έτσι το αδιέξοδο της παραδοσιακής διδασκαλίας,

«δασκαλοκεντρική», ενώ παράλληλα μεταφέρουν δεδομένα ήχου, εικόνας,



5

υπερκειμένων και φαίνεται ότι έχουν την δυνατότητα να ικανοποιήσουν μια

επιτακτική κοινωνική και οικονομική ανάγκη: τη δια βίου εκπαίδευση ενός

παγκόσμιου πολίτη.

1. Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας

1.1. Οι ΤΠΕ στην εκπαίδευση

«Ο υπολογιστής και τα μέσα που τον συνοδεύουν, εκτός από τη χρησιμότητά τους

ως εργαλεία διεκπεραίωσης καθημερινών εργασιών, ανατρέπουν την ισχύουσα

κατάσταση στην εκπαιδευτική διαδικασία και συμβάλλουν τόσο στην καλλιέργεια

μιας νέας παιδαγωγικής αντίληψης (διευκολύνοντας νέους ενεργητικούς τρόπους

μάθησης) όσο και στην ανάπτυξη νέων στάσεων και δεξιοτήτων. Ο υπολογιστής,

κάτω από το πρίσμα αυτό, καθίσταται διεπιστημονικό εργαλείο προσέγγισης της

γνώσης». (ΔΕΠΠΣ πληροφορικής,2003)

Οι νέες τεχνολογίες αποτελούν ένα εργαλείο ικανό να ενισχύσει την εκπαιδευτική

διαδικασία και να της δώσει άλλες διαστάσεις. Αν και ορισμένοι παραμένουν

δύσπιστοι για αυτές τις αλλαγές, λίγοι μπορούν να αρνηθούν ότι αυτές οι τεχνολογίες

μετασχηματίζουν τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευόμενοι μαθαίνουν και τον

τρόπο που οι δάσκαλοι διδάσκουν. Φέρνουν δυναμικές αλλαγές στην μαθησιακή

διαδικασία, στον τρόπο που μαθαίνουν οι μαθητές αλλά και στο ρόλο του δασκάλου

και του σχολείου γενικότερα (Κόμης, 2004, Ράπτης και Ράπτη, 2007).

Αποτελούν ένα πεδίο για την δημιουργία μαθησιακού περιβάλλοντος που βασίζεται

• στην εμπειρία και στην πολλαπλότητα των αναπαραστάσεων της πραγματικότητας

• στις προϋπάρχουσες γνώσεις, εμπειρίες, αντιλήψεις και νοητικά σχήματα.

• στην εμπλοκή των μαθητών σε διερευνητικές, συνεργατικές δραστηριότητες που

έχουν ως στόχο την οικοδόμηση νέων γνώσεων και την καλλιέργεια δεξιοτήτων

υψηλού επιπέδου (π.χ. ανάλυση, σύνθεση, υπόθεση, έλεγχος, ερμηνεία)

Μεταβάλλουν όχι μόνο το πώς μαθαίνουν τα παιδιά, αλλά ακόμη το τι μαθαίνουν και

με ποιους μαθαίνουν. Οι ψηφιακές τεχνολογίες δίνουν την δυνατότητα στους

μαθητές να γίνουν πιο ενεργοί και ανεξάρτητοι , μέσω της άμεσης εξερεύνησης,

έκφρασης, και εμπειρίας, να αναλάβουν τον έλεγχο της δικής τους μάθησης και



6

σύνθετα projects (Negroponte et al. 1997). Οι μαθητές δηλαδή συμμετέχουν ενεργά

στη μαθησιακή διαδικασία (ερευνούν, συλλέγουν, καταγράφουν και αναλύουν

πληροφορίες), εφαρμόζουν τις γνώσεις τους σε κατάλληλα οργανωμένες

δραστηριότητες, συνεργάζονται και αλληλεπιδρούν με τους συμμαθητές τους,

αλληλεπιδρούν και καθοδηγούνται από τον εκπαιδευτικό. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού

αλλάζει και από φορέας γνώσης γίνεται συντονιστής των μαθησιακών

δραστηριοτήτων των μαθητών και συνεργάτης στις διερευνητικές δραστηριότητες.

Πρέπει να τονισθεί, σε αυτό το σημείο, ότι είναι αναγκαίο για την επιτυχή

ενσωμάτωση των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία, να κατανοήσουν οι

εκπαιδευτικοί τις δυνατότητες τους ως εργαλείων για ανάπτυξη ενεργητικής,

συνεργατικής και διερευνητικής μάθησης, κριτικής σκέψης, ικανότητας για διαχείριση

πληροφοριών και δεξιοτήτων επικοινωνίας.

Οι δυνατότητες των ΤΠΕ προσδιορίζονται τόσο από τα ιδιαίτερα εργαλεία που

παρέχουν αλλά κυρίως από τις παιδαγωγικές αρχές και στρατηγικές (Κόμης, 2004),

στις οποίες βασίζονται τα μαθησιακά περιβάλλοντα και οι διδακτικοί στόχοι.

Σε κάθε περίπτωση δηλαδή και ανεξάρτητα από την τεχνολογική προσέγγιση που

χρησιμοποιείται, η παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ πρέπει να περιλαμβάνει

μαθησιακές δραστηριότητες οι οποίες

βασίζονται σε συγκεκριμένη παιδαγωγική θεώρηση και είναι ενταγμένες σε

διδακτικά σενάρια (με διδακτικούς και εκπαιδευτικούς στόχους),

αξιοποιούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της χρησιμοποιούμενης τεχνολογίας και

λαμβάνουν υπόψη τα χαρακτηριστικά των μαθητών.

Οι δραστηριότητες οι οποίες αναπτύσσονται σε αυτό το πλαίσιο οφείλουν να

ακολουθούν γενικότερες αρχές για την μάθηση (Βοσνιάδου, 2001), δηλαδή να

ενθαρρύνουν την ενεργό συμμετοχή των μαθητών,

δημιουργούν ένα περιβάλλον τάξης που περιλαμβάνει κοινούς χώρους εργασίας

και κοινή χρήση εργαλείων

επιλύουν αντιφάσεις και δομούν τις νέες γνώσεις πάνω στις προϋπάρχουσες

δίνουν την δυνατότητα στους μαθητές να εφαρμόζουν τις γνώσεις τους

λαμβάνουν υπόψη τις αναπτυξιακές και ατομικές διαφορές

και προσφέρουν κίνητρα για μάθηση



7

Είναι σαφές λοιπόν ότι η ανάπτυξη παιδαγωγικών δραστηριοτήτων με τις ΤΠΕ

οφείλει να βασίζεται αφ ενός στις θεωρίες μάθησης και αφ ετέρου στα ερευνητικά

δεδομένα που αφορούν στην ανάπτυξη διδακτικών μεθοδολογιών και διδακτικού

υλικού.

1.2. Θεωρίες μάθησης και ΤΠΕ

Συμπεριφοριστικές (behavioral). Οι εκπρόσωποι της θεωρίας αυτής μελετούν τη

σχέση μεταξύ των ερεθισμάτων και της αντίδρασης που προέρχεται από αυτά και η

οποία εμφανίζεται με τη μορφή ορισμένης συμπεριφοράς (Κολιάδης, 2002). Η

μάθηση είναι τροποποίηση της συμπεριφοράς (behaviorism) η οποία συνδέεται με

ένα ερέθισμα. Η συμπεριφοριστική διδασκαλία συνίσταται στο να προκαλέσουμε την

κατάλληλη αντίδραση από την πλευρά των μαθητών (Bigge, Smermis,2004) και δίνει

έμφαση στην αναμετάδοση της πληροφορίας ,στην παρουσίαση στόχων που είναι

διατυπωμένοι με σαφήνεια. Η διαδικασία μάθησης εξελίσσεται σε μικρά

συγκεκριμένα βήματα και παρέχει άμεση ανατροφοδότηση αλλά και ανταμοιβή, η

ενίσχυση και η αισιοδοξία πρέπει να είναι στοιχεία της σχολικής ατμόσφαιρας

(Ράπτης, Ράπτη ,2007).

Σημαντικές αρχές της προγραμματισμένης διδασκαλίας, είναι ότι:

σε κάθε μαθητή πρέπει να δίνεται πολύ συγκεκριμένη ύλη, όσο το δυνατό πιο

μικρή,

ο μαθητής πρέπει να αντιδράσει ενεργητικά

πρέπει να πληροφορηθεί άμεσα για την ορθότητα των ενεργειών του.

(Μπασέτας, 2002)

Μια τέτοιου τύπου διδασκαλία είναι κατευθυνόμενη και διακρίνεται από τις φάσεις

του προσανατολισμού (orientation), της παρουσίασης (presentation), της δομημένης

(structured), της καθοδηγούμενης (guided) και της ανεξάρτητης (independed)

εξάσκησης (practice). Η ένταξη του υπολογιστή σε μια τέτοια διδασκαλία υιοθετεί το

ρόλο του προγυμναστή και βοηθά στη μάθηση των βασικών δεξιοτήτων. Ο

αυστηρός χαρακτήρας της περιορίζει τους μαθητές καθώς δεν μπορούν να παίρνουν

πρωτοβουλίες, δεν είναι προσανατολισμένη στις ανάγκες τους , στην επίλυση

προβλήματος, δεν δημιουργεί ενδιαφέρον για μάθηση, δεν καλλιεργεί τη συνεργατική



8

μάθηση και δεν δημιουργεί προϋποθέσεις για την μεταφορά της γνώσης σε νέες

καταστάσεις.

Γνωστικές (cognitive). Κεντρικός άξονας στις γνωστικές θεωρίες είναι η δομή και η

λειτουργία του γνωστικού συστήματος. (Μπασέτας 2002, Κόμης 2004) Στο πλαίσιο

των γνωστικών θεωριών αναπτύσσονται διαφορετικές προσεγγίσεις ,όπως :

• Η διδασκαλία που βασίζεται στη θεωρία της επεξεργασίας της πληροφορίας

(information processing). Η διδασκαλία η βασισμένη στη θεωρία επεξεργασίας της

πληροφορίας επικεντρώνεται στον τρόπο που το άτομο ερμηνεύει και επεξεργάζεται

τη νέα πληροφορία. Οι πληροφορίες έρχονται απέξω και μέσω των αισθήσεων,

αποθηκεύονται αρχικά στην βραχυπρόθεσμη και στη συνέχεια στη μακροπρόθεσμη

μνήμη. Ο άνθρωπος είναι ενεργητικός κάτοχος της πληροφορίας και οι γνώσεις είναι

δομές σταθεροποιημένες στη "μακροπρόθεσμη μνήμη" (Κόμης 2004,)

Αρκετά τεχνολογικά εργαλεία μπορούν να βοηθήσουν τον εκπαιδευόμενο στο να

οργανώνει και να αναπαριστά τη γνώση και καλλιεργούν ταυτόχρονα ποικίλες

δεξιότητες.

• Η διδασκαλία που βασίζεται στη θεωρία του εποικοδομιτισμού (constructivism). Η

εποικοδομητική προσέγγιση έχει ως βασικό άξονα την ενεργό συμμετοχή του

ατόμου στην οικοδόμηση της γνώσης καθώς θεωρεί ότι τα άτομα κατασκευάζουν τις

δικές τους κατανοήσεις για τον κόσμο γύρω τους, μέσα από την εμπειρία και το

στοχασμό τους πάνω στην εμπειρία αυτή1.

Μαθαίνουμε, λοιπόν, δρώντας και αυτό πραγματοποιείται εντός ενός κοινωνικού

πλαισίου. Η γνώση, δηλαδή, είναι κοινωνικά προσδιορισμένη και ως κοινωνική

κατασκευή μπορεί να πραγματωθεί στο πλαίσιο της κοινότητας – μαθητικής ομάδας.

Αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα μοντέλα στο σχεδιασμό σύγχρονου εκπαιδευτικού

λογισμικού. Στόχος του είναι να παρέχει μαθησιακές δραστηριότητες ενταγμένες σε

διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων .

1Gagné: Η καινούρια γνώση συνδέεται με την προηγούμενη και η μάθηση είναι αποτέλεσμα αλληλόδρασης του ατόμου με το περιβάλλον Bandura: Το παιδί μαθαίνει παρατηρώντας αυτό που συμβαίνει γύρω του. Ο Piaget υποστηρίζει πως η ανθρώπινη αντίληψη είναι ένα σύστημα ενεργειών που προσαρμόζεται στο βιολογικό περιβάλλον και για να έχουμε μάθηση πρέπει να αποκαταστήσουμε την ισορροπία ανάμεσα στο περιβάλλον και τον οργανισμό. Bruner J.: Υποστηρίζει τη μάθηση μέσα από την ανακάλυψη και την διερεύνηση. Για να έχουμε μάθηση ο μαθητής οφείλει να συμμετέχει σε αυτή. (Bigge, Smermis,2004)



9

Βασικές αρχές για τον σχεδιασμό μαθησιακών περιβαλλόντων με υπολογιστή,

σύμφωνα με τον εποικοδομιτισμό, είναι :

Παροχή εμπειριών που αφορούν με την διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης.

Παροχή εμπειριών πολλαπλών προοπτικών.

Ενσωμάτωση της μάθησης σε ρεαλιστικά περιβάλλοντα που σχετίζονται με τον

πραγματικό κόσμο. Εμπέδωση της μάθησης μέσω κοινωνικής εμπειρίας.

Ενθάρρυνση της αυτοσυναίσθησης στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης.

Αυθεντικές μαθησιακές δραστηριότητες (ενταγμένες σε διαδικασίες επίλυσης

προβλημάτων)

Koινωνικοπολιτισμικές θεωρίες. Στις θεωρίες αυτές βασική παραδοχή είναι ότι κάθε

άτομο συμμετέχει σε ένα κοινωνικό σύστημα και τα επικοινωνιακά εργαλεία του

συστήματος διαμορφώνουν τη γνωστική του συγκρότηση και συνιστούν πηγή

μάθησης και εξέλιξης. (Ράπτης, Ράπτη 2007, Bigge, Smermis,2004)) Ο κοινωνικός

εποικοδομισμός αποκτά ιδιαίτερα σημασία για την αξία που αποδίδει στα κοινωνικά

και πολιτισμικά στοιχεία, στην επικοινωνία, στη συνεργασία και στο ρόλο που παίζει

η γλώσσα σε όλα αυτά ως συμβολικό σύστημα(Σολομωνίδου, 2006).

( L. Vygotsky) – Ζώνη Επικείμενης Ανάπτυξης (ΖΕΑ)

Η ΖΕΑ είναι η απόσταση μεταξύ του επίπεδου νοητικής ανάπτυξης στο οποίο το

παιδί βρίσκεται και του επιπέδου επίλυσης προβλήματος που το παιδί μπορεί να

φτάσει με την βοήθεια άλλων (Bigge, Smermis,2004).

Στο πλαίσιο των κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών αναπτύχθηκε και η θεωρία της

δραστηριότητας κατά την οποία συμμετοχή σε μια δραστηριότητα σημαίνει

πραγματοποίηση συνειδητών πράξεων οι οποίες έχουν έναν άμεσο και ορισμένο

στόχο. (Κόμης, 2004 )

Αυτές οι θεωρίες έχουν σημαντικές εφαρμογές στο σχεδιασμό μαθησιακών

περιβαλλόντων με υπολογιστή καθώς η ανθρώπινη δράση διαμεσολαβείται από

πολιτισμικά σύμβολα και εργαλεία τα οποία επιδρούν στη δραστηριότητα του ατόμου

και συνεπώς στις νοητικές του διεργασίες.



10

Εξ άλλου η συνεργατική μάθηση με υπολογιστή βασίζεται στην αλληλεπίδραση

ανάμεσα στο υποκείμενο(μαθητή), το αντικείμενο(στόχο μάθησης) και τα διαθέσιμα

εργαλεία.

Τελειώνοντας την σύντομη αναφορά στις θεωρίες μάθησης και με την παραδοχή ότι

η μάθηση είναι μια σύνθετη διαδικασία, θα αποδεχθούμε, για την υλοποίηση της

συγκεκριμένης διδασκαλίας, τα χαρακτηριστικά της μάθησης έτσι όπως

ομαδοποιούνται- ανεξάρτητα θεωριών- από τον Ματσαγγούρα (1996 σελ. 152)

Έχει νευροφυσιολογική υποδομή

Είναι έμφυτη στον άνθρωπο

Είναι εσωτερική διαδικασία επεξεργασίας δεδομένων

Επηρεάζεται από εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες

Διευκολύνεται από προηγούμενες γνώσεις

Τα αποτελέσματα της διαμορφώνουν την συμπεριφορά

Ως διαδικασία και ως περιεχόμενο είναι κοινωνικά προσδιορισμένη

Συντελείται με διαφορετικούς τρόπους

Εξαρτάται από το πλαίσιο απόκτησης

2. ΤΠΕ και αγωγή του πολίτη

2. 1. Η Εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη

Είναι προφανές ότι για να μιλήσουμε για εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη θα

πρέπει να προσπαθήσουμε να ορίσουμε την έννοια «πολίτης». «Στις σύγχρονες

κοινωνίες η ιδιότητα του πολίτη είναι ένας όρος αδιευκρίνιστος. Η αξία του για την

κατανόηση της σύγχρονης ζωής δεν είναι καθόλου αυτονόητη. Οι πολιτικοί

επιστήμονες, βέβαια, και οι θεωρητικοί της εκπαίδευσης γράφουν για την ιδιότητα

του πολίτη και τη σχέση της με την εκπαίδευση των αυριανών πολιτών. Τι νόημα

έχει, όμως, η έννοια όμως αυτή καθαυτή πέρα από το συγκεκριμένο πλαίσιο των

ειδικών;…” (Wexler 1991:164) . Πέρα από οποιεσδήποτε αμφισβητήσεις η έννοια

αυτή δηλώνει μια πολιτική και νομική θέση: κάθε άτομο ανήκει σε ένα κράτος με

δικαιώματα και υποχρεώσεις τα οποία εξαρτώνται από τους νόμους αυτού του

κράτους (Καρακατσάνη, 2004). Η έννοια αυτή συνδέεται με την εθνικότητα και την

άσκηση πολιτικών δικαιωμάτων. Επομένως θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν



11

τόσοι τύποι πολιτών όσοι και τύποι κρατών (Canivez, 2000:14). Είναι γνωστό ότι

στο παρελθόν, οι πολίτες ταυτίζονταν με τις πόλεις, και πιο πρόσφατα, με το έθνος-

κράτος. Τώρα που ο χώρος αστικοποιείται όλο και περισσότερο, η υπηκοότητα

ταυτίζεται με πιο χωροταξικές κατηγορίες. Για παράδειγμα, οι έρευνες δείχνουν ότι οι

άνθρωποι όλο και περισσότερο ταυτίζονται με την πλανητική κλίμακα (‘πολίτες του

κόσμου’), την τοπική κλίμακα, και πολλούς άλλους χώρους ενδιαμέσως (Amin et al.).

Η ιδιότητα του πολίτη, στην σύγχρονη κοινωνία, είναι άμεσα συνδεδεμένη με την

δημοκρατία όπου ο πολίτης απολαμβάνει την ατομική, κοινωνική και πολιτική

ελευθερία ή αυτονομία. Εκτός όμως από την πολιτειακή διάσταση δηλώνει και μια

ψυχολογική κατάσταση η οποία αναφέρεται στη συμπεριφορά και τη στάση του

ατόμου απέναντι σε κοινωνικά και πολιτικά φαινόμενα σε τοπικό, περιφερειακό και

διεθνές επίπεδο. Ο όρος «πολιτειότητα» χρησιμοποιείται επίσης για να περιλάβει τη

συμμετοχή στη δημόσια ζωή και υποθέσεις - δηλ., στη συμπεριφορά και τις

ενέργειες ενός πολίτη, αυτό το οποίο ονομάζεται και ενεργός πολίτης. Η ιδιότητα του

πολίτη από αυτή την άποψη καλύπτει ένα ευρύ φάσμα συμμετοχικών

δραστηριοτήτων - από την ψηφοφορία στις εκλογές και τη στάση για το πολιτικό

αξίωμα, το ενδιαφέρον για την πολιτική και τις τρέχουσες υποθέσεις ως την

εθελοντική δράση και φιλανθρωπία. Αναφέρεται σε δραστηριότητες, όχι μόνο

καθαρά πολιτικές, οι οποίες έχουν επιπτώσεις στην ευημερία της κοινότητά τους.

Στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Προς μια ευρωπαϊκή διάσταση

εκπαίδευσης και ενεργού συμμετοχής του πολίτη» (Ευρωπαϊκή Επιτροπή,2000)

καθώς και στο κείμενο «Δημοκρατική αγωγή του πολίτη» (Ευρωπαϊκή

Επιτροπή,2000) επισημαίνεται η διεύρυνση των στοιχείων που συγκροτούν την

ιδιότητα του πολίτη με τα δικαιώματα που αναφέρονται σε διαφορετικές αξίες,

ταυτότητες και παραδόσεις (πολιτισμικά δικαιώματα) δίνοντας της έτσι μια

περισσότερο ολιστική αντίληψη με νομική διάσταση (όπως δόθηκε παραπάνω) ,

συναισθηματική διάσταση η οποία αφορά στην κοινωνική ένταξη και συνοχή,

γνωστική και πρακτική που αφορά στην ενεργό συμμετοχή στα κοινά. Η διεύρυνση

της έννοιας όμως συνδέεται και με την υπέρβαση των περιορισμών του κράτους-

έθνους και τη σύνδεση της ιδιότητας του πολίτη με την κοινωνία (O΄Shea, 2003).

Η ιδιότητα του πολίτη είναι άμεσα συνδεδεμένη με τους πολλαπλούς ρόλους και

θέσεις που έχουν τα άτομα στην κοινωνία, ως εργαζόμενοι, καταναλωτές κ.α. καθώς



12

και με τις απόψεις κάθε ατόμου. Οι ρόλοι αυτοί μαθαίνονται μέσω της διαδικασίας

της πολιτικής κοινωνικοποίησης. Αυτή είναι μια συνεχής διαδικασία και μπορεί να

είναι λανθάνουσα (δημιουργεί ψυχολογικές στάσεις έμμεσα πολιτικές) ή έκδηλη

(εμφανή πρότυπα πολιτικής συμπεριφοράς), αποκλειστική (πραγματοποιείται από

μια μόνο κατηγορία φορέων ή σε ένα συγκεκριμένο πρότυπο) και συντρέχουσα

(πραγματοποιείται συγχρόνως από περισσότερους φορείς ή σε περισσότερα είδη

πολιτικής κοινωνικοποίησης) (Μεταξάς, 1976).

Οι σύγχρονες πολιτικές κοινωνίες καταβάλλουν προσπάθειες για την ενδυνάμωση

της κοινωνικής συνοχής και την πιο ενεργή συμμετοχή των πολιτών στην κοινωνική

και πολιτική ζωή . ΄Όπως επισημαίνεται και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είναι

απαραίτητη η ενθάρρυνση της ενεργού συμμετοχής του πολίτη για την αντιμετώπιση

των κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών. Η ενθάρρυνση για την ανάμιξη όλων των

πολιτών στις κοινές υποθέσεις τους οδηγεί να αισθάνονται συμμέτοχοι στην

διαδικασία της πολιτικής εξουσίας περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο αυταρχικών

παρεκτροπών. Οι δημοκρατίες χρειάζονται τους ενεργούς, ενημερωμένους και

υπεύθυνους πολίτες που είναι πρόθυμοι και ικανοί να πάρουν την ευθύνη για τις

κοινότητές τους και να συμβάλουν στην πολιτική διαδικασία. Ένας σημαντικός

φορέας πολιτικής κοινωνικοποίησης είναι το σχολείο μέσω του σχολικού

προγράμματος, των εκπαιδευτικών και της ίδιας της σχολικής ζωής.

Η εκπαίδευση για την Ιδιότητα του Πολίτη θεωρείται γενικά ως μία εκπαιδευτική

αρχή η οποία ξεπερνά τα όρια του σχολικού περιβάλλοντος. Αν όμως σταθούμε στο

πλαίσιο της τυπικής εκπαίδευσης ο τρόπος με τον οποίο περιλαμβάνεται στο

αναλυτικό πρόγραμμα διαφέρει από χώρα σε χώρα και στις διάφορες βαθμίδες

εκπαίδευσης. Σχεδόν σε όλες τις χώρες της ΕΕ στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση,

είτε ενσωματώνεται σε ένα ή περισσότερα μαθήματα του αναλυτικού προγράμματος,

ή θεωρείται αντικείμενο διαθεματικής διδασκαλίας2.

Σε όλες ουσιαστικά τις χώρες μέσω αυτής της εκπαίδευσης επιδιώκονται οι

ακόλουθες τρεις κατηγορίες στόχων:

- Να αποκτήσουν οι μαθητές πολιτική μόρφωση ,

2 Το 2005, είχε χαρακτηριστεί Ευρωπαϊκό Έτος της Ιδιότητας του Πολίτη μέσω της εκπαίδευσης από το Συμβούλιο Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης ως συνέχεια του Προγράμματος Παιδεία της Δημοκρατίας του 1997.



13

- Να αναπτύξουν συμπεριφορές και αξίες που χρειάζονται για να γίνουν υπεύθυνοι

πολίτες και

- Να προωθήσουν την ενεργό τους συμμετοχή στη σχολική ζωή και στη ζωή της

κοινότητας.

Ειδικότερα, μέσα από αυτή την εκπαιδευτική διαδικασία οι νέοι αναμένεται να

ευαισθητοποιηθούν, γνωρίσουν, κατανοήσουν και συνειδητοποιήσουν (Learning and

teaching Scotland,organisation, 2002):

Τα σύγχρονα τοπικά και παγκόσμια ζητήματα,

Τα δικαιώματα και τις ευθύνες που έχουν τα άτομα και οι ομάδες στις

δημοκρατικές κοινωνίες,

Τις δυνατότητες ατόμων και ομάδων να παρέμβουν και να αλλάξουν προς το

καλύτερο τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνθήκες,

Τους αγώνες που πρέπει να δίνουν για την προώθηση ζητημάτων όπως είναι

η κοινωνική δικαιοσύνη και η αειφόρος ανάπτυξη,

Τα αίτια που, οφείλονται κυρίως σε οικονομικούς παράγοντες και οδηγούν σε

κοινωνικές συγκρούσεις, ευεργετικές πολλές φορές για το κοινωνικό σύνολο,

Τα εμπόδια που δημιουργούν τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις στο

δικαίωμα της ιθαγένειας, της αυτοαντίληψης και της αυτοδιάθεσης των

ανθρώπων, εμπόδια που οφείλονται στις κοινωνικοοικονομικές περιστάσεις,

στα κέντρα και στον τρόπο λήψης αποφάσεων, στις διακρίσεις που

υφίστανται τα άτομα εξαιτίας φύλου, χρώματος, θρησκείας, πολιτικών,

σεξουαλικών κ.ά. προτιμήσεων,

Την αλληλεξάρτηση του ενός από τον άλλον και τα αποτελέσματα της

παγκοσμιοποίησης στις σύγχρονες κοινωνίες.

Οι αξίες που εμπεριέχονται στην εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη είναι: η

Δημοκρατία, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, η ανοχή, η αλληλεγγύη και η

συμμετοχή. Σε αρκετές μάλιστα χώρες περιλαμβάνουν επίσης το σεβασμό για τη

φύση.

Η εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα

αλληλεξαρτούμενων στοιχείων μάθησης, όπως:

γνώση και κατανόηση: θέματα όπως οι νόμοι και οι κανόνες, η δημοκρατική

διαδικασία, τα μέσα, τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ποικιλομορφία, τα χρήματα



14

και η οικονομία, η βιώσιμη ανάπτυξη και ο κόσμος ως παγκόσμια κοινότητα

και για τις έννοιες, όπως η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η ισότητα, η ελευθερία,

η αρχή και το κράτος δικαίου

δεξιότητες και ικανότητες: κριτική σκέψη, ανάλυση πληροφοριών, έκφραση

απόψεων, συμμετοχή στις συζητήσεις και τις διαμάχες, διαπραγμάτευση και

επίλυση συγκρούσεων και συμμετοχή στην κοινοτική δράση

στάσεις και συμπεριφορές: σεβασμός της δικαιοσύνης, της δημοκρατίας και

του κράτους δικαίου, της ειλικρίνειας, της ανοχής, του θάρρους να

υπερασπιστεί μια άποψη και μιας προθυμίας να ακούει, της αλληλεγγύης.

Στην εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη υιοθετούνται σύγχρονες βιωματικές

μέθοδοι διδασκαλίας: η γνώση γίνεται κατανοητή ως κοινωνική κατασκευή, οι

μαθητές ενεργούν (μαθαίνω κάνοντας), αλληλεπιδρούν ο ένας με τον άλλον,

προσεγγίζουν το κάθε ζήτημα με κριτική σκέψη, προωθείται η πολλαπλότητα των

απόψεων, αφηγήσεων και αντιλήψεων έτσι ώστε οι μαθητές συνεργάζονται και

συμμετέχουν. Ασχολούνται με ζητήματα από την «αληθινή» ζωή που είτε τους

απασχολούν άμεσα είτε θα τους απασχολήσουν στο μέλλον. Μια τέτοια εκπαίδευση

βοηθά τους μαθητές να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση και τους παρέχει την

δυνατότητα να διερευνούν τις σημαντικές αλλαγές και τις προκλήσεις της ζωής. Τους

δίνει τη δυνατότητα έκφρασης και συμμετοχής στη ζωή των σχολείων τους, στις

κοινότητές τους και στην κοινωνία γενικότερα. Τους παρέχει το πλαίσιο να

αναπτύξουν την πείρα και την εμπειρία που απαιτούνται για να διεκδικούν τα

δικαιώματά τους και να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους.

Στην Ελλάδα, στο επίπεδο της Α/θμιας εκπαίδευσης η εκπαίδευση αυτή λειτουργεί

κυρίως στο πλαίσιο των μαθημάτων της «Μελέτης Περιβάλλοντος» και της

«Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής» ένα μονόωρο μάθημα στην Ε και Στ τάξη.

Σκοπός του μαθήματος της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής είναι η εκπαίδευση

των μαθητών σε ζητήματα κοινωνικής και πολιτικής αγωγής Η διδασκαλία του

μαθήματος στοχεύει όχι μόνο στην απόκτηση των κατάλληλων γνώσεων, αλλά και

στην καλλιέργεια στάσεων και αξιών, ικανοτήτων και δεξιοτήτων που χαρακτηρίζουν

τον σύγχρονο δημοκρατικό πολίτη. Έναν πολίτη που καλείται να ζήσει και να

συνυπάρξει με τους άλλους στα πλαίσια της Ελλάδας, της Ευρώπης και της



15

Διεθνούς Κοινότητας,σε έναν συνεχώς και ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο (ΚΠΑ,

Βιβλίο δασκάλου)

Οι ειδικότεροι σκοποί του μαθήματος- πέρα από αυτούς που συνδέονται με την

γλωσσική ανάπτυξη- είναι οι μαθητές:

Να αποκτήσουν γνώσεις και να κατανοήσουν έννοιες, όπως είναι τα δικαιώματα

του ανθρώπου, η δημοκρατία, η κοινωνική, οικονομική και τεχνολογική

ανάπτυξη, η ειρήνη και η διεθνής συνεργασία και κατανόηση, ώστε να τις

συσχετίσουν με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους από το άμεσο τοπικό, εθνικό

και παγκόσμιο περιβάλλον.

Να αναπτύξουν στάσεις και δεξιότητες επικοινωνίας, συνεργασίας, υπεύθυνου

και ενεργού πολίτη, σεβασμού στην ετερότητα, αποδοχής της διαφορετικότητας

Να αναπτύξουν συλλογικές δράσεις.

2.2. Διαδίκτυο και εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη

Η απόκτηση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων του ενεργού και υπεύθυνου πολίτη

μπορούν να αποκτηθούν μέσω διαφοροποιημένων εκπαιδευτικών μεθόδων,

φέρνοντας πιο κοντά την τυπική και άτυπη εκπαίδευση καθώς και με την αξιοποίηση

των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης

(DGIV/EDU/CIT (2002) 38).

Στο πλαίσιο των ΤΠΕ εντάσσεται και το διαδίκτυο το οποίο δεν αποτελεί μόνο ένα

επικοινωνιακό μέσο αλλά είναι ταυτόχρονα μια υπερμεσική πλατφόρμα που παρέχει

τεράστιο όγκο ψηφιακού υλικού, διασυνδέει βάσεις δεδομένων, ιδρύματα,

βιβλιοθήκες και προσφέρει μια συνεχή ροή πληροφοριών. Η συνεχής εξέλιξη που

σημειώνεται στις τεχνολογίες του παγκόσμιου ιστού οδηγεί στην ενσωμάτωσή του

στις διάφορες δραστηριότητές μας με στόχο την διευκόλυνση των πολιτών αλλά και

την παροχή πιο αποδοτικών υπηρεσιών. Ο χώρος του παγκόσμιου ιστού γοητεύει

ελκύει και τείνει να αποτελέσει ένα από τα πλέον δημοφιλή πολυμεσικά

περιβάλλοντα μάθησης. Η αξιοποίηση του στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να

είναι πολυδιάστατη και είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός νέου μοντέλου

εκπαίδευσης (Web Based Training). Το γεγονός ότι το διαδίκτυο παρέχει άμεση

πρόσβαση σε απομακρυσμένες πηγές παιδαγωγικού υλικού (εξειδικευμένες

βιβλιοθήκες, βάσεις δεδομένων, πολιτιστικά ιδρύματα και οργανισμούς, μουσεία



16

κ.τ.λ.) αυξάνει τις ευκαιρίες μάθησης για όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Εκτός

όμως τούτου αποτελεί μέσο δημοσίευσης και επικοινωνίας, προσφέρει την

δυνατότητα για εξατομικευμένη μάθηση, μάθηση εξ αποστάσεως, δια βίου

εκπαίδευση. Αξιοποιώντας τις δυνατότητες των νέων τεχνολογιών (ήχος, βίντεο και

κείμενο), το διαδίκτυο επεκτείνει και υποστηρίζει την πρόσωπο με πρόσωπο

συνομιλία· παρέχει, ακόμη, πρόσβαση σε εικόνες και ήχους που δεν

συμπεριλαμβάνονται σε ένα απλό CD (Van Soest et al., 2000). Η εκπαιδευτική του

χρήση δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο ο μαθητής μπορεί να ανακαλύψει την

γνώση, του δίνεται η δυνατότητα να στοχαστεί πάνω στις ενέργειές του και να

οδηγηθεί με την βοήθεια του εκπαιδευτή στην νέα γνώση και να επιλύσει

προβλήματα της πραγματικής ζωής, να συνεργαστεί με συνομήλικους χωρίς

χωροχρονικούς περιορισμούς.

Η παιδαγωγική αξιοποίηση του διαδικτύου γίνεται ιδιαίτερη δημιουργική όταν αφορά

καταστάσεις που αναδεικνύονται δύσκολα ή δεν είναι εφικτές χωρίς τη χρήση της

τεχνολογίας. Τέτοιου είδους καταστάσεις αποτελούν και τα ζητήματα που αφορούν

στις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες μέσα στο

χρόνο για τις οποίες ο μαθητής είναι δύσκολο να αποκτήσει εμπειρίες και να

δημιουργήσει νοητικά μοντέλα χωρίς την διαμεσολάβηση του διαδικτύου

(Μικρόπουλος 2006).

Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του καθιστούν την χρήση του στην εκπαίδευση για την

ιδιότητα του πολίτη πολυδιάστατη .

«Το ότι τα οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά φαινόμενα σε όλες σχεδόν τις

σύγχρονες κοινωνίες εντάσσονται ανεπιστρεπτί στο πλαίσιο της

παγκοσμιοποίησης αποτελεί πλέον κοινοτοπία» (Δεμερτζής 1996: 255). Μέσω

του διαδικτύου καταργούνται τα φυσικά όρια της τάξης και ελαχιστοποιώντας μια

σειρά γεωγραφικών, θεσμικών και χρονικών περιορισμών (Katz et al., 2002) , οι

μαθητές έχουν τη δυνατότητα να σκεφτούν και να διαπιστώσουν τον τρόπο που

κάτι το οποίο συμβαίνει στον μικρόκοσμο τους μπορεί να επηρεάσει,

βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα, τη ζωή άλλων ανθρώπων που ζουν σε

κάποιο άλλο σημείο του πλανήτη και να δημιουργήσει προβληματικές

καταστάσεις. Ξεπερνώντας την «εδαφοποίηση» των κοινωνικών, πολιτικών,



17

οικονομικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων γίνονται ορατές οι σχέσεις

μεταξύ αυτών που συμβαίνουν «εκεί» και όσων γίνονται «εδώ».

Εξασφαλίζεται το δικαίωμα στην πληροφόρηση, φορέας εφαρμογής του οποίου

λογίζεται κάθε πηγή πληροφόρησης, δημόσια ή ιδιωτική. Οι πληροφορίες του

δημόσιου τομέα είναι πολύ σημαντικές για το συμμετοχικό χαρακτήρα της

κοινωνίας μας και για την καθημερινή ζωή. Στο συγκεκριμένο επίπεδο

εφαρμογής, περιεχόμενο του δικαιώματος είναι η δυνατότητα πρόσβασης των

πολιτών στη διοικητική πληροφορία με τους περιορισμούς που μπορούν να

προβλεφθούν με νόμο.

Δίνει την δυνατότητα διερεύνησης της λειτουργίας των πολιτειακών θεσμών και

των δημόσιων αρχών. Η γνώση των θεσμικών μηχανισμών που διασφαλίζουν

τη δημοκρατία είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη ενός πολίτη ο οποίος πρέπει

να έχει τη γνώση , να μπορεί να ελέγχει και να παρεμβαίνει.

Βοηθά στην κατανόηση των ποικίλων εθνοπολιτισμικών και γλωσσικών

διαφορών και των ομοιοτήτων που παρουσιάζει ενδεχομένως το ιστορικό και

πολιτισμικό περιβάλλον των διαφόρων λαών . Έτσι διευκολύνεται η αποδοχή του

διαφορετικού η οποία είναι σημαντική γιατί έτσι –οι μαθητές- θα καταφέρουν να

ζουν αρμονικά με τους άλλους παρ’ όλες τις πολιτισμικές διαφορές και θα

μειωθούν οι συγκρούσεις στο σχολείο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο αναπτύσσουν

την αλληλεγγύη η οποία συνδέεται με την ικανότητα των ατόμων να υπερβαίνουν

τα προσωπικά τους συμφέροντα, να αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των άλλων

καθώς και να είναι έτοιμοι να δράσουν προς υπεράσπιση των δικαιωμάτων των

άλλων (O΄Shea, 2003:28).

Δημιουργεί ευκαιρίες για συζήτηση -επικοινωνία σημαντικό παράγοντα για την

δημοκρατική αγωγή καθώς «η αγωγή των ενεργών πολιτών πρέπει λοιπόν να

δίνει τα μέσα το ενδιαφέρον και τη συνήθεια που θα τους κάνει να συμμετέχουν

στη συζήτηση» (Canivez, P., 2000: 187). Σε αυτό το επικοινωνιακό δίκτυο γίνεται

ανταλλαγή απόψεων και εξεύρεση αποδεκτών λύσεων που οδηγούν στην

ελεύθερη υποταγή σε συλλογικούς κανόνες.

Προωθείται η κοινωνική συνεργασία και μέσω των κοινωνικών επικοινωνιακών

δικτύων αναδεικνύονται κοινά συμφέροντα, σκοποί και οι μαθητές ωθούνται στην

ανάληψη συλλογικών δράσεων.



18

Όλα αυτά βέβαια δεν καθιστούν το διαδίκτυο έναν ιδανικό κόσμο για την αγωγή

δημοκρατικών και υπεύθυνων πολιτών. Η πληθώρα πληροφόρησης μπορεί να

αποπροσανατολίσει τους μαθητές από τον επιδιωκόμενο στόχο, ελλοχεύει ο

κίνδυνος της παραπληροφόρησης, προπαγάνδας και η δημιουργία μη αποδεκτά

κοινωνικών τάσεων. Είναι γνωστό ότι υπάρχει πληθώρα αναξιόπιστων ιστοσελίδων,

κείμενα, άρθρα τα οποία υποκρύπτουν προκαταλήψεις, ξενοφοβικές και

αντιδημοκρατικές αντιλήψεις καθώς και σεξουαλικής εκμετάλλευσης των παιδιών.

Σίγουρα ο εκπαιδευτικός οφείλει να αξιολογήσει εκ των προτέρων τις σελίδες και το

οποιοδήποτε άλλο υλικό το οποίο θα αξιοποιηθεί στην συγκεκριμένη διαδικασία. Εξ

άλλου μπορεί να αποτελέσει και μια ευκαιρία για την εκπαίδευση των μαθητών ως

χρήστες του διαδικτύου έτσι ώστε να διενεργούν ασφαλείς εξερευνήσεις.

Το ζήτημα λοιπόν που τίθεται είναι με ποιο τρόπο θα χρησιμοποιήσουμε το

διαδίκτυο για να υποστηρίξουμε τη διδασκαλία μας, δηλαδή με ποιους τρόπους

μπορούμε να οργανώσουμε τη δραστηριότητα των μαθητών στη διάρκεια

αναζήτησης υλικού στο Διαδίκτυο προς το αξιόλογο με βάση συγκεκριμένους

διδακτικούς στόχους. Σε αυτήν την κατεύθυνση, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί

μία προσέγγιση οργάνωσης μαθημάτων που ονομάζεται WebQuest –

Ιστοεξερευνήσεις ή Δικτυακές αποστολές. (Dodge, 1999; WebQuest Πηγές,).

2.3. WebQuest (Ιστοεξερευνήσεις- Δικτυακές αποστολές)

Τα WebQuest εμφανίστηκαν γύρω στο 1995 και εισήχθησαν για πρώτη φορά από

τον καθηγητή της Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο του San Diego

Bernie Dodge και αποτελούν μια εκπαιδευτική τεχνική αξιοποίησης του διαδικτύου

(http://webquest.org/) . Μία ιστοεξερεύνηση μπορεί να χαρακτηρισθεί ως ένα

σενάριο κατευθυνόμενης διερεύνησης, (Ματσαγγούρας,1994,) κατά την οποία οι

μαθητές αναλαμβάνουν να λύσουν ένα πρόβλημα ή να διεκπεραιώσουν μια

αυθεντική αποστολή και χρησιμοποιεί κυρίως πηγές από το διαδίκτυο, στο πλαίσιο

της εικονικής εκτέλεσης. Με την χρήση του διαδικτύου η πρόσληψη της γνώσης και

η ανάληψη εκπαιδευτικής δράσης γίνεται πιο εύκολη ,ελκυστική και ενδιαφέρουσα,

αφού, μία τοποθεσία μπορεί να περιέχει μία τεράστια ποσότητα υλικού, το οποίο να

δίνεται μέσω εικόνων, βίντεο, animation κοκ .



19

Σχεδιάζονται λοιπόν με τέτοιο τρόπο ώστε να οριοθετούν τις δραστηριότητες των

μαθητών, να εστιάζουν στην χρήση της πληροφορίας και έχουν ως στόχο να

κινητοποιήσουν τους μαθητές να διερευνήσουν ανοιχτά ερωτήματα, να επεκτείνουν

την προσωπική τους εμπειρία και να συμμετέχουν σε ομαδικές εργασίες. Στηρίζονται

στην διαδικασία επίλυσης προβλήματος. Η επίλυση προβλήματος είναι μία μέθοδος

που εμπλέκει τους εκπαιδευόμενους στην επίλυση ενός συγκεκριμένου

προβλήματος ή ζητήματος και εμπεριέχει γενικά τη διάσταση της έρευνας. Το

πρόβλημα που αντιμετωπίζεται, καλό είναι να σχετίζεται με το άμεσο περιβάλλον

των εκπαιδευόμενων. Στη μέθοδο αυτή, έχει μεγάλη σημασία η εξέταση τόσο των

αρνητικών όσο και των θετικών όψεων των προβλημάτων. Επιδίωξη της μεθόδου

δεν είναι η ανακάλυψη της λύσης-πανάκεια αλλά η καταγραφή όλων των

εναλλακτικών λύσεων (έστω και αν κάποιες υστερούν σε σχέση με άλλες). Οι

Καλαϊτζίδης, Ουζούνης (2000), προτείνουν ως στάδια της επίλυσης προβλήματος τα

εξής: 1. Προσδιορισμός και τοποθέτηση του προβλήματος, 2. Ανάλυση του

προβλήματος, 3. Αναζήτηση λύσεων, 4. Αξιολόγηση των προτεινόμενων λύσεων, 5.

Σχεδιασμός της δράσης και 6. Πραγματοποίηση των δραστηριοτήτων

Κατά την διαδικασία εξέλιξης ενός webquest πέρα από τους γενικούς και ειδικούς

μαθησιακούς στόχους καλλιεργούνται και οι δεξιότητες πληροφορικού αλλά και

μιντιακού γραμματισμού (Dodge 1997) καθώς οι μαθητές πρέπει να επιλέξουν, να

κατανοήσουν και να αξιολογήσουν μια πληροφορία κειμένου, εικόνας ή άλλου

πολυμέσου. Υπάρχουν δύο τύποι WebQuest ανάλογα με τη χρονική τους έκταση:

μικρής και μακράς διάρκειας.

• Στις δραστηριότητες μικρής διάρκειας οι μαθητές αποκτούν γνώσεις αναφερόμενοι

σε αρκετές πηγές πληροφοριών, ολοκληρώνοντας την αποστολή τους από μία έως

τρεις ημέρες

• Σε μεγαλύτερης διάρκειας δραστηριότητες οι μαθητές επεξεργάζονται,

προεκτείνουν και μετασχηματίζουν τις πληροφορίες σε γνώση, παρουσιάζοντας

ερευνητικά δεδομένα, δημιουργώντας ομάδες συζητήσεων, κατασκευάζοντας

λογισμικό κτλ. Η δραστηριότητα μπορεί να διαρκέσει από μία έως τέσσερις

εβδομάδες.

Α. Διαδικασία Ανάπτυξης WebQuest



20

Οι ιστοεξερευνήσεις αποτελούν ένα σχέδιο εργασίας (project). Τα σχέδια εργασίας,

προσεγγίζουν τη γνώση βιωματικά, μέσα από συλλογικές μορφές διερεύνησης

θεμάτων, ζητημάτων και προβλημάτων, τα οποία επιλέγουν ελεύθερα οι μαθητές,

επειδή παρουσιάζουν γενικότερο ενδιαφέρον και έχουν ευρύτερη αναφορά στις

κοινωνικές καταστάσεις και τις επιστημονικές αναζητήσεις. Πρόκειται για μια μορφή

συλλογικής εργασίας (Frey, 1998) κατά την οποία, μεταξύ των άλλων, οι

εκπαιδευόμενοι:

- συναποφασίζουν μετά από διεξοδική συζήτηση το θέμα με το οποίο θα

ασχοληθούν (που μπορεί να έχει προκύψει και από μια πρόταση του εκπαιδευτή)

και το οποίο πρέπει να σχετίζεται με τα ενδιαφέροντα όλων όσων συμμετέχουν

- οργανώνονται σε ομάδες, αποφασίζουν τον τρόπο λειτουργίας τους, θέτουν

στόχους, επιλέγουν επιμέρους μεθοδολογίες και σχεδιάζουν το χρονοδιάγραμμα

υλοποίησης του προγράμματος

- υλοποιούν τις δράσεις που έχουν προδιαγράψει (π.χ. συλλογή πληροφοριών,

παρατήρηση και καταγραφή στοιχείων, κλπ.)

- ανταλλάσσουν πληροφορίες σε τακτά διαστήματα με σκοπό να

αλληλοβοηθηθούν

- συζητούν όλα τα προβλήματα που προκύπτουν (οργανωτικά, ερευνητικά,

διαπροσωπικά) με στόχο την λειτουργική αναπροσαρμογή του προγράμματος

- αυτό-αξιολογούνται σύμφωνα με κριτήρια που οι ίδιοι θέτουν και αξιολογούν το

αποτέλεσμα της προσπάθειάς με μικρότερο "ειδικό βάρος" σχετικά με αυτό που

λαμβάνει η συνολική διαδικασία

Στη μέθοδο Project ο ρόλος του εκπαιδευτή (ή των εκπαιδευτών) είναι

συμβουλευτικός και ισότιμος με το ρόλο των εκπαιδευόμενων. Μεγαλύτερη σημασία

σε αυτή τη μέθοδο έχει η διαδικασία διεξαγωγής της και όχι τόσο το τελικό

αποτέλεσμα, καθώς η μόρφωση πηγάζει μέσα από αυτή τη διαδικασία

Β. Στάδια δημιουργίας Web Quest

Η τυπική δομή μιας ιστοεξερεύνησης περιλαμβάνει το χώρο του μαθητή και την

σελίδα του δασκάλου. Ο χώρος του μαθητή περιέχει την εισαγωγή, την εργασία ή

αποστολή, τη διαδικασία την αξιολόγηση και το συμπέρασμα.



21

Εισαγωγή (introduction): τίθεται η κεντρική ιδέα του σεναρίου με έναν ελκυστικό

τρόπο που να προετοιμάζει το μαθητή και να προκαλεί το ενδιαφέρον του.

Διαδικασία (task): προσδιορίζεται η εργασία και ο ρόλος των μαθητών. Η περιγραφή

πρέπει να περιλαμβάνει ξεκάθαρα βήματα, προτεινόμενες πηγές, και συγκεκριμένα

εργαλεία για την αναζήτηση και οργάνωση της πληροφορίας. Οι μαθητές

κατευθύνονται σε συγκεκριμένες διαδικτυακές πηγές από όπου θα ανιχνεύσουν την

απαιτούμενη κάθε φορά πληροφορία.

Αξιολόγηση (evaluation): περιγράφεται ο τρόπος αξιολόγησης της επίτευξης των

γνωστικών στόχων, του τρόπου δουλειάς αλλά και των τελικών προϊόντων -

δράσεων των μαθητών.

Συμπέρασμα (conclusion): συνοψίζει και συνθέτει γνώσεις, τις πληροφορίες και τις

προτάσεις.

Επιπλέον μια καλή ιστοεξερεύνηση οφείλει να έχει επαρκώς αναπτυγμένο το χώρο

του εκπαιδευτικού με οδηγίες για την εφαρμογή και τον συντονισμό της

ιστοεξερεύνησης και δομή συνήθως ανάλογη με αυτή του χώρου των μαθητών

(Dodge 2001).

Κατά το σχεδιασμό μιας ιστοεξερεύνησης είναι χρήσιμο να έχουμε υπόψη ότι το

θέμα και οι δραστηριότητες πρέπει να έχουν ενδιαφέρον για τα παιδιά και

να αντιστοιχούν στην ηλικία τους (March 2004). Σχετικά με την επιλογή ιστοσελίδων

και πηγών από το διαδίκτυο, πρέπει να ληφθεί μέριμνα ώστε να ανταποκρίνονται

στις απαιτήσεις των δραστηριοτήτων αλλά και στο επίπεδο των μαθητών. Η

παρουσίαση των θεμάτων πρέπει να είναι ενδιαφέρουσα και ελκυστική για τους

μαθητές και η δομή τους να ανταποκρίνεται στις δεξιότητες πλοήγησής τους.

Ο σχεδιασμός WebQuest είναι αρκετά διαδεδομένος και διάφοροι δικτυακοί τόποι

υποστηρίζουν επιτρέποντας την κατάθεση και απόκτηση WebQuest

δραστηριοτήτων σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα για διαφορετικές βαθμίδες

εκπαίδευσης ((http://webquest.org/).



22

3. Μελέτη περίπτωσης

3.1. Δημιουργία ιστοεξερεύνησης για την εκπαίδευση στα ανθρώπινα

δικαιώματα

Γιατί επιλέχθηκε η ιστοεξερεύνηση; Όπως είδαμε είναι βασικά ένα σενάριο

μαθήματος που αποσκοπεί να βοηθήσει το μαθητή να εξοικειωθεί με τη γνώση που

παρέχει το Διαδίκτυο, μαθαίνοντας να το χρησιμοποιεί ως πηγή . Αφού αυτό παρέχει

πλέον όλο και μεγαλύτερες δυνατότητες πρόσβασης σε πληροφορίες, που είναι

έγκυρες και αξιόλογες, θα πρέπει ο ενεργός και υπεύθυνος πολίτης να ανατρέχει σε

αυτό για να μπορεί να ενημερώνεται, να ενημερώνει και να μαθαίνει. Η στρατηγική

τους , ενταγμένη στο ευρύτερο πλαίσιο της διερευνητικής, «αναπτύσσει την

ερευνητική τάση του ατόμου και την ικανότητά του να λειτουργεί μέσα σε συνθήκες

αβεβαιότητας και σύγκρουσης και να αποδέχεται τη διαφοροποίηση στην σκέψη και

την πράξη»( Ματσαγγούρας,1994:413). Εξ άλλου επειδή αποτελούν σχέδια

εργασίας προάγουν την ανάπτυξη στάσεων και στρατηγικών παραγωγικής σκέψης

απαραίτητο στοιχείο για έναν πολίτη ο οποίος θα κληθεί να δίνει λύσεις σε

προβληματικές καταστάσεις.( Ματσαγγούρας,1994:450)

Η συγκεκριμένη πρόταση είναι ενδεικτική και μπορεί να αναπτυχθεί στο πλαίσιο της

ευέλικτης ζώνης και συνδέεται άμεσα με το νέο βιβλίο της Κοινωνικής και Πολιτικής

Αγωγής της Ε τάξης.

Η βασική ιδέα είναι η δημιουργία ενός blog ή wiki με πιθανό τίτλο « Γιατί εμένα με

νοιάζει ή Είναι και δική μου δουλειά» το οποίο θα λειτουργεί ως ηλεκτρονική

εφημερίδα των μαθητών και θα αναρτούν απόψεις, ειδήσεις και άλλα θέματα που

σχετίζονται με τα ζητήματα που απασχολούν πολίτες της ηλικίας τους και είναι

τοπικά, εθνικά ή παγκόσμια. Τα θέματα αυτά μπορεί να προκύπτουν μετά από την

ανάπτυξη μικρών σχεδίων εργασίας, όπως αυτό το οποίο θα αναπτύξουμε

διεξοδικότερα παρακάτω. Η σύνθεση των αποτελεσμάτων της έρευνας των μαθητών

, καθώς και επιμέρους τμήματα, προτείνεται να αναρτηθεί στο blog ή wiki.

3.2. Περιγραφή της ιστοεξερεύνησης : «Τα δικαιώματά μου, τα δικαιώματά σου

είναι δικαιώματα για όλους»



23

Σκοπός αυτού του webquest είναι η εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα με

την αξιοποίηση του Διαδικτύου.

Η εκπαίδευση για τα ανθρώπινα δικαιώματα εντάσσεται στο πλαίσιο της

εκπαίδευσης για την ιδιότητα του πολίτη αν και σε πολλές περιπτώσεις αναπτύχθηκε

«αυτόνομα» όπως και άλλοι τομείς (για παράδειγμα η περιβαλλοντική εκπαίδευση).

Η σύγχρονη όμως τάση την εντάσσει στο ευρύτερο πλαίσιο του citizenship3 καθώς ο

σεβασμός των δικαιωμάτων αποτελεί βασική αξία αυτής.

Οι πρακτικές που έχουν αναπτυχθεί ως τώρα ή βρίσκονται σε εξέλιξη έχουν ως

στόχους την γνώση «learning to know», την κοινωνική συνεργασία και αποδοχή της

διαφορετικότητας «learning to live together»-«learning to live with others» και την

ανάπτυξη της προσωπικότητας «learning to be » (Learning- the Treasure Within,

1996) . Στο κύκλο αυτό δημιουργείται εκπαιδευτικό υλικό το οποίο εξαρτάται από την

βαθμίδα εκπαίδευσης, τους χρήστες των υλικών, το περιεχόμενο μάθησης, τις

μεθοδολογικές μεταβλητές, την προσέγγιση των εκπαιδευτικών αξιών και τον έλεγχο

των μαθησιακών επιτυχιών (Lenhart, 2006).

Ειδικοί στόχοι του project είναι, οι μαθητές:

Να αποκτήσουν γνώσεις και να κατανοήσουν έννοιες όπως τα ανθρώπινα

δικαιώματα , η ειρήνη, η αλληλεγγύη, ο σεβασμός της προσωπικότητας

Να κατανοήσουν την σημασία τους για την προσωπική και κοινωνική ζωή

Να ευαισθητοποιηθούν και να κινητοποιηθούν για την προάσπισή τους

Να αναπτύξουν συλλογικές δράσεις

Να αναπτύξουν στάσεις και δεξιότητες επικοινωνίας και συνεργασίας

Να καλλιεργήσουν δεξιότητες ανάλυσης και σύνθεσης πληροφοριών,

έκφρασης προσωπικών απόψεων, επίλυσης προβλημάτων και συγκρούσεων

Να επικοινωνήσουν και να αναζητήσουν πληροφορίες χρησιμοποιώντας το

Διαδίκτυο

Να χρησιμοποιήσουν εφαρμογές πολυμέσων εκπαιδευτικού περιεχομένου και

να κατανοήσουν τις έννοιες της πλοήγησης και της αλληλεπίδρασης

Να αναζητήσουν πληροφορίες σε απλές βάσεις δεδομένων ή σε άλλες πηγές

πληροφοριών, να τις καταγράψουν και να τις αξιολογήσουν

3 Βλέπε σελίδα 12



24

Η ιστοεξερεύνηση αυτή υπολογίζεται να διαρκέσει 4 εβδομάδες. Μπορεί να

συνδυαστεί με την ενότητα Β΄ (σελ. 45-60) του βιβλίου του μαθητή και κάποιες

δραστηριότητες να ενταχθούν εδώ, όπως για παράδειγμα ο Συνήγορος του Παιδιού

(σελ.55 ) Επιθυμητό είναι να εμπλακούν και άλλοι δάσκαλοι όπως των Αγγλικών και

της Πληροφορικής. Επειδή αποτελεί και μια δημιουργική εργασία για το ολοήμερο

μπορούν να εμπλακούν όλες οι ειδικότητες, όπως Θεατρικής αγωγής

(δραματοποιήσεις, παιχνίδια ρόλων) Μουσικής (τραγούδια από άλλες χώρες).

Εξ άλλου πολλές δραστηριότητες μπορούν να ενταχθούν στο μάθημα της Γλώσσας

(γραπτή και προφορική έκφραση, επιχειρηματολογικός λόγος) ή και στα Μαθηματικά

(ανάλυση αριθμητικών δεδομένων στατιστικών, γραφήματα)

Σελίδες μαθητή

α. Εισαγωγή

Το βίντεο που παρακολουθούν στην εισαγωγή (βλ. παράρτημα εικ. 1) γίνεται

αφορμή για συζήτηση και καταγράφουν τις πρώτες απόψεις για την έννοια

ανθρώπινα δικαιώματα. Δίνεται ένας γενικός ορισμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

και οριοθετεί το πλαίσιο της γνώσης.

α. Σκοπός

Μέσα από τα ερωτήματα (βλ. παρ. εικ. 2)που τίθενται αναδεικνύονται και οι στόχοι

του προγράμματος. Μπορεί αυτό να προκύψει και από έναν καταιγισμό ιδεών που

θα γίνει στην τάξη.

β. Διαδικασία

Επειδή μια τέτοια έρευνα μέσω του διαδικτύου απαιτεί συνεργασία χωρίζονται ή

διατηρούν τις ομάδες που ήδη έχουν. Η κάθε ομάδα παίρνει ένα χαρακτηριστικό που

αντιπροσωπεύει , κυρίως, όσους υπογράφουν το υλικό που θα διαχειριστούν

: Δημοσιογράφοι (έρευνα, πληροφόρηση) , φωτογράφοι (έρευνα, αποτύπωση),

μέλη Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης (έρευνα, δράση).

Δραστηριότητα 1:

Στόχος της δραστηριότητας είναι ανάληψη πρωτοβουλίας και η εξάσκηση στον

σχεδιασμό δράσεων. «Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να βοηθούν τους μαθητές να είναι



25

ενεργοί στην τάξη και να θέτουν στόχους αξιοποιώντας τη φυσική τους διάθεση για

διερεύνηση, για κατανόηση νέων πραγμάτων και για μάθηση» (Βοσνιάδου, 2001).

΄Έτσι δημιουργούνται οι συνθήκες όπου οι μαθητές θα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους,

για να οργανώσουν και να σχεδιάσουν την δράση τους, να εκφράσουν την γνώμη

τους για τρόπους παρουσίασης, να διαπραγματευτούν και να αποφασίσουν

Σε πρώτο επίπεδο (βλ. παράρτημα φύλλο εργασίας 1 ) καταγράφουν τα θέματα

που θα επεξεργαστεί η ομάδα τους και προτείνουν τρόπους παρουσίασης. Στη

συνέχεια καταστρώνουν ένα σχέδιο δράσης (βλ. παράρτημα φύλλο εργασίας 2 )

και κάνουν εκτιμήσεις για την προσωπική τους συμμετοχή.


Στόχος η κατανόηση της έννοιας και του περιεχομένου των ανθρωπίνων

δικαιωμάτων, η γνώση της ιστορικής τους εξέλιξης.

Διαβάζουν την «Φανταστική χώρα»4 (βλ. παρ. εικόνα 3). Με αυτό τον τρόπο

γίνεται διερεύνηση των προϋπαρχουσών γνώσεων αλλά και των αντιλήψεων των

μαθητών. Η δραστηριότητα αυτή εξελίσσεται :

Ατομική εργασία: καθένας γράφει 3 δικαιώματα που θεωρεί απαραίτητα για τους

νέους κατοίκους

Ομαδική: συλλογή, σύνθεση και ομαδοποίηση των επιμέρους απόψεων. Οι μαθητές

συζητούν διαπραγματεύονται και παρουσιάζουν.

Εδώ μπορεί να χρειαστεί να γίνει διευκρίνιση μεταξύ των εννοιών επιθυμία και

ανάγκη (εκτός αν έχει προηγηθεί το ανάλογο κεφάλαιο στο βιβλίο της ΚΠΑ σελ. 45-

46)

Εργασία σε ολομέλεια της τάξης: Οι ομάδες παρουσιάζουν και καταγράφουν τα

δικαιώματα φροντίζοντας να μην αλληλοεπικαλύπτονται. Στη συνέχεια οι μαθητές

προσπαθούν να κατανοήσουν την αξία των δικαιωμάτων μέσα από αλλαγές που θα

έφερνε στη ζωή τους η έλλειψη τους.

΄Ετσι εισάγονται στην έννοια των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και της

οικουμενικότητάς τους, μαθαίνουν την ιστορική εξέλιξή τους μέσα από την

ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια και διαβάζουν τα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης

από το OHCHR .

4 Προσαρμογή από το εκπαιδευτικό πακέτο της OHCHR/ Office of the High Commissioner for Human Rights



26


Στόχος είναι να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές σε θέματα παραβίασης των

δικαιωμάτων, να αναπτύξουν την ικανότητα διερεύνησης και επίλυσης

προβλημάτων, να γνωρίσουν τα δικαιώματα του παιδιού, να γνωρίσουν διεθνείς

οργανισμούς και οργανώσεις, να εισαχθούν στην έννοια της κοινωνικής προσφοράς

και του εθελοντισμού.

Σε αυτήν την δραστηριότητα οι μαθητές εξετάζουν τις «Αληθινές ιστορίες»5 (βλ.

παρ. εικόνα 4). Διαβάζουν τις μαρτυρίες δυο παιδιών που αναφέρονται στην παιδική

εργασία. Κάθε ομάδα συμπληρώνοντας το δέντρο (βλ. παρ. φύλλο εργασίας 3)

ακολουθεί την διαδικασία επίλυσης προβλήματος και χρειάζεται στοιχεία τα οποία θα

βρει στο Διαδίκτυο και συγκεκριμένα στην σελίδα της Unicef όπου δίνονται

αναλυτικά στοιχεία για τα παιδιά στον κόσμο Τα στοιχεία αυτά μπορούν να

χρησιμοποιηθούν και για την επίλυση προβλημάτων των μαθηματικών δίνοντας έτσι

στα μαθηματικά την κοινωνική τους διάσταση. Αφού διαμορφώσουν το pp το

παρουσιάζουν ηλεκτρονικά. Από την ίδια σελίδα διαβάζουν τα Δικαιώματα του

Παιδιού ομαδοποιημένα ή αναλυτικά την Σύμβαση. Επιλέγουν άρθρα ,

παρακολουθούν κινούμενα σχέδια και διαπιστώνουν ότι τα δικαιώματα αποτελούν

έμπνευση για καλλιτεχνική δημιουργία (μπορούν κι οι ίδιοι να εκφραστούν

καλλιτεχνικά στις παρουσιάσεις τους). Στη συνέχεια γνωρίζουν Διεθνείς

Οργανισμούς (Unesco, Διεθνής Αμνηστία, ΄Υπατη Αρμοστεία για τους

Πρόσφυγες) και Οργανώσεις ( Γιατροί χωρίς σύνορα, Actionaid)6 που

στηρίζονται στην συμμετοχή των πολιτών. Κάθε ομάδα παρουσιάζει στην ολομέλεια

της τάξης με διάφορους τρόπους τις οργανώσεις (αφίσες, κείμενα, poster)


Στόχος είναι να προβληματιστούν, να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις απόψεις

τους, να διατυπώσουν ερωτήματα και κρίσεις στο θέμα της σωματικής τιμωρίας.

Μέσα από την ερμηνεία της αφίσας αισθητοποιούνται βιώματα και θα αποτελέσει την

αφορμή για ομαδική συζήτηση στην τάξη και έκφραση προσωπικών βιωμάτων.

5 Προσαρμογή από την Unicef: Αληθινές ιστορίες παιδιών 6 Η επιλογή έγινε με βάση την ύπαρξη ιστοσελίδων στην ελληνική γλώσσα, όπου ήταν δυνατόν



27

Οι μαθητές κατά ομάδες σχολιάζουν την αφίσα (βλ. παρ. εικόνα 5) γράφοντας

σύντομα κείμενα (άσκηση γραπτής έκφρασης) Αξιοποιούν τις σελίδες

του Συνήγορου του Παιδιού (διαβάζουν κείμενα, παρακολουθούν βίντεο και

δράσεις άλλων μαθητών)

Τέλος επιλέγουν μια αφίσα, φωτογραφία ή ζωγραφιά που τους εντυπωσίασε στην

ιστοεξερεύνησή τους (βλ. παρ. εικόνα 6) και δημιουργούν ένα φύλλο εργασίας (βλ.

παρ. φύλλο εργασίας 4) για τις άλλες ομάδες. Στην ολομέλεια της τάξης η κάθε

ομάδα παρουσιάζει τα αποτελέσματα.

γ. Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση αποτελεί σημαντικό μέρος της μαθησιακής διαδικασίας «είναι μια

διαδικασία αποτίμησης της αποτελεσματικότητας και των αποτελεσμάτων μια

δραστηριότητας» (Ματσαγγούρας, 1994:211) Σύμφωνα με τον Bloom η αξιολόγηση

αποτελεί την σπουδαιότερη γνωστική δεξιότητα (Ματσαγγούρας, 1999). Πρέπει να

τονίσουμε ότι η αξιολόγηση ενός τέτοιου προγράμματος προσπαθεί να

διαφοροποιείται από μια αξιολόγηση μαθησιακής διαδικασίας η οποία μπορεί να

καταργεί ένα θετικό κλίμα ενθάρρυνσης, αποδοχής και συμμετοχής.

Κατά πόσο δηλαδή οι μαθητές έχουν κατακτήσει ψηλότερο επίπεδο κριτικής σκέψης

αναφορικά με τα κοινωνικά θέματα. Μέσω αυτής της διαδικασίας ο δάσκαλος

διερευνά τις στάσεις των μαθητών και τις δεξιότητες τις οποίες καλλιέργησαν. Στην

διαδικασία ανάπτυξης, ενός τέτοιου προγράμματος η συμμετοχή των μαθητών είναι

ενεργή. Επομένως είναι αποδεκτή και αναγκαία η αυτοαξιολόγηση του μαθητή

καθώς και η ετεροαξιολόγηση. Ένας εναλλακτικός τρόπος αξιολόγησης είναι η

διοργάνωση της εκδήλωσης από τους μαθητές όπου ο εκπαιδευτικός διαπιστώνει τις

κατακτηθείσες γνώσεις και δεξιότητες από τους μαθητές (για παράδειγμα ποιοι θα

είναι οι ομιλητές, έργα που οι ίδιοι θα δημιουργήσουν).

Από τους πλέον σημαντικούς στόχους της αξιολόγησης είναι και η απόκτηση από

τους μαθητές δεξιοτήτων αυτο- βελτίωσης μέσα από διαδικασίες αυτο- αξιολόγησης.

Δραστηριότητες που αποβλέπουν στην αυτο- αξιολόγηση είναι κυρίως αυτές που

υλοποιούνται ομαδικά και η συμμετοχή των μαθητών (ατομική και συλλογική)

αξιολογείται από την ίδια την ομάδα.



28

Στο συγκεκριμένο λοιπόν project ( βλ. παρ. εικόνα 7) δίνονται φύλλα

αυτοαξιολόγησης (βλ. παρ. φύλλο εργασίας 5) , αξιολόγησης της ομάδας (βλ.

παρ. φύλλο εργασίας 6), μεταφοράς δεξιοτήτων (βλ. παρ. φύλλο εργασίας 8) και

διαδικασίας εργασίας, έρευνας (βλ. παρ. φύλλο εργασίας 7). Στο πλαίσιο της

αξιολόγησης μπορεί να ενταχθεί και το παιχνίδι (βλ. παρ. εικόνα 9 )που καλούνται

να παίξουν στο τέλος.


Στο συμπέρασμα (βλ. παρ. εικόνα 8) οι μαθητές επιβραβεύονται για την εργασία

τους και παρακινούνται για την ανάληψη δράσης και εμπλοκής σε μια διαρκή

διαδικασία έρευνας, ενδιαφέροντος και κοινωνικής συμμετοχής.

Ως αμοιβή χρησιμοποιείται ένα παιχνίδι on line . Το ηλεκτρονικό παιχνίδι μπορεί να

εξυπηρετήσει ποικίλους εκπαιδευτικούς στόχους, τυπικούς και άτυπους

αναπτύσσοντας αντίστοιχες γνώσεις, ικανότητες, δεξιότητες.

Επέκταση: Μπορεί να διοργανωθεί ένα διήμερο αφιερωμένο στα ανθρώπινα

δικαιώματα με παρουσίαση υλικού που συγκέντρωσαν οι μαθητές, προβολή βίντεο,

ομιλίες εκπροσώπων Οργανισμών και οργανώσεων έτσι ώστε να εμπλακεί όλη η

σχολική κοινότητα και το σχολείο να συνδεθεί με την τοπική και ευρύτερη κοινότητα.

Ο σχεδιασμός και η παρουσίαση της εκδήλωσης μπορεί να γίνει και μέσω του

διαδικτύου (βλ. παρ. εικόνα 10, 11)

Σελίδες εκπαιδευτικού

Στις σελίδες του εκπαιδευτικού δίνεται ένα γενικό θεωρητικό πλαίσιο (εισαγωγή) στο

οποίο στηρίζεται η εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη και η εκπαίδευση στα

ανθρώπινα δικαιώματα (βλ. παρ. εικ. 12), ορίζεται η ομάδα στόχος

(εκπαιδευόμενοι) της ιστοεξερεύνησης (βλ. παρ. εικ. 13), δίνονται οι στόχοι του

προγράμματος (πρότυπα) (βλ. παρ. εικ.14 ). Αναπτύσσονται διεξοδικά οι

δραστηριότητες (διαδικασία) των μαθητών και οι ειδικοί στόχοι (βλ. παρ. εικ.15 ),

καταγράφονται οι πηγές άντλησης υλικού (πηγές) και ιστοσελίδες που μπορούν

επιπλέον να επισκεφθούν και να αντλήσουν υλικό (βλ. παρ. εικ.16 ).



29


Στην αντιμετώπιση των πολλών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες

κοινωνίες είναι φανερό ότι η εκπαίδευση των μαθητών-πολιτών σε κοινωνικά και

πολιτικά θέματα δεν μπορεί να αρκείται σε μια απλή παράθεση πολιτικών και

νομικών όρων, η κατανόησή και η αποστήθιση τους δεν αποτελεί επαρκή συνθήκη

για μάθηση και πολιτοποίηση . Αυτό που πρέπει να αναπτυχθεί είναι μια θετική

στάση απέναντι στη διαδικασία της μάθησης, την έρευνα και την επίλυση

προβλημάτων καθώς και η αξιοποίηση των ιδεών των μαθητών.

Σε μια σύγχρονη, πολυπολιτισμική και γιατί όχι παγκόσμια τάξη οφείλουμε να

αναζητήσουμε νέους τρόπους προσέγγισης και διαχείρισης τέτοιων ζητημάτων. Να

δημιουργήσουμε μαθησιακά περιβάλλοντα και να αξιοποιήσουμε νέα τεχνολογικά

μέσα- όπως το Διαδίκτυο- για την αναζήτηση, ανακάλυψη νέων γνώσεων αλλά

παράλληλα την προωθήσουμε την κοινωνική συνεργασία, επικοινωνία και συνοχή.

Ο παγκόσμιος ιστός με την ορθολογική του χρήση μπορεί να συμβάλει

αποφασιστικά στην επίτευξη των στόχων της εκπαίδευσης για την ιδιότητα του

πολίτη. Μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο της κοινωνικοπολιτικής

εκπαίδευσης, γιατί αυξάνει τις δυνατότητες επικοινωνίας, συνεργασίας και

αλληλεπίδρασης και παρέχει περισσότερες ευκαιρίες μάθησης σε όλους τους

μαθητές. Επίσης φαίνεται ότι είναι εφικτό να δημιουργηθεί εκπαιδευτικό υλικό από

τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς λαμβάνοντας υπόψη θέματα και παραμέτρους που

αφορούν το επίπεδο των μαθητών, τον εκπαιδευτικό στόχο και τον χρόνο

εφαρμογής.



30

Βιβλιογραφία Βοσνιάδου Σ., Πώς μαθαίνουν οι μαθητές, Διεθνής Ακαδημία της Εκπαίδευσης, Διεθνές γραφείο εκπαίδευσης της UNESCO, 2001. http://www.ibe.unesco.org/International/Publications/EducationalPractices/Educational PracticesSeriesPdf/prac07gr.pdf Δεμερτζής Ν., Ο Λόγος του Εθνικισμού . Αθήνα: Αντ. Σάκκουλας,1996 Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής , ΦΕΚ 303Β/13-03- 2003 Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγράμματος Σπουδών Πληροφορικής , ΦΕΚ 303Β/13-03-2003 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Προς μια ευρωπαϊκή διάσταση εκπαίδευσης και ενεργού συμμετοχής του πολίτη, Λουξεμβούργο, 2000 Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Δημοκρατική αγωγή του πολίτη (2001-2004) DGIV/EDU/CIT (2002) 38 Στρασβούργο, 2002 Καλαϊτζίδης, Δ. & Ουζούνης, Κ. , Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Θεωρία και Πράξη , Ξάνθη : Σπανίδη 2000 Καρακατσάνη Δ., Εκπαίδευση και Πολιτική Διαπαιδαγώγηση. Αθήνα: Μεταίχμιο, 2004 Κολιάδης Ε.,Θεωρίες μάθησης και εκπαιδευτική πράξη, αυτοέκδοση, 2002 Κόμης Β, Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών Αθήνα: Νέες Τεχνολογίες ,2004



31

Ματσαγγούρας Η., Θεωρία της διδασκαλίας, τόμος Α, Αθήνα: Συμμετρία,1996 Ματσαγγούρας Η., Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας- Στρατηγικές διδασκαλίας: από την πληροφόρηση στην κριτική σκέψη, τόμος Β’, Αθήνα: Συμμετρία, 1994 Ματσαγγούρας Η., Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας, στρατηγικές διδασκαλίας, τόμος Β’, Αθήνα: Gutenberg, 1999 Μεταξάς Α-Ι.Δ., Πολιτική Κοινωνικοποίηση. Αθήνα: ΟΛΚΟΣ. 1976 Μικρόπουλος, Τ.Α., Εκπαιδευτικό λογισμικό. Θέματα σχεδίασης και αξιολόγησης λογισμικού υπερμέσων. Αθήνα: Κλειδάριθμος,2000 Μπασέτας Κ., Ψυχολογία της Μάθησης, Αθήνα: Ατραπός 2002 Ράπτης, Α., Ράπτη, Α Μάθηση και Διδασκαλία στην Εποχή της Πληροφορίας: Ολική Προσέγγιση. τόμος Α΄. Αθήνα: Ατραπός 2007 Σολομωνίδου Χ., Νέες Τάσεις στην Εκπαιδευτική Τεχνολογία. Επικοδομητισμός και σύγχρονα περιβάλλοντα μάθησης , Αθήνα: Μεταίχμιο 2006 ΥΠΕΠΘ, Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Ε΄ Δημοτικού, βιβλίο μαθητή- βιβλίο δασκάλου, ΟΕΔΒ, 2009 Χρυσαφίδης, Κ., Βιωματική-Επικοινωνιακή Διδασκαλία. Η Εισαγωγή της Μεθόδου Project στο Σχολείο, Αθήνα: Gutenberg 2003

Ash Amin , Nigel Thrift Η πολιτική στον αστικό κόσμο, 2006 , http://www.re-public.gr/?p=58

Canivez, P., Ποια Αγωγή για τον Πολίτη; Αθήνα: SCRIPTA. 2000

Bigge Μ., Smermis S., Θεωρίες μάθησης για εκπαιδευτικούς, Αθήνα: Πατάκης, 2004 Frey C., Η Μέθοδος Project: Μια Μορφή Συλλογικής Εργασίας στο Σχολείο ως Θεωρία και Πράξη. Αθήνα: Αφοί Κυριακίδη , 1998

Karen O΄Shea, Δημοκρατική αγωγή του πολίτη 2001-2004, Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Στρασβούργο: 2003

Lenhart V., Παιδαγωγική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μτφ. Πανταζής Β,. Αθήνα: Gutenberg, 2006 Vygotsky L, , Σκέψη και Γλώσσα, Αθήνα: Γνώση, 1988

Dodge, Β., Some Thoughts About WebQuests, San Diego State University, http://webquest.sdsu.edu/about_webquests.html,



32

Dodge, B., Focus five rules for writing great webquests. Learning and Leading with Technology., 2001 , http://www.iste.org/L&L/archive/vol28/no8/featured article/dodge/index.html Dodge, B., Building Blocks of a WebQuest http://edweb.sdsu.edu/people/bdodge/webquest/buildingblocks.htm Dodge, B., A Matrix of Examples http://edweb.sdsu.edu/webquest/matrix.html Dodge, B., A Rubric for Evaluating WebQuests http://edweb.sdsu.edu/webquest/webquestrubric.html International Commission on Education for the twenty-first centuru, Learning: The Treasure Within, Unesco, 1996 http://www.see-educoop.net/education_in/pdf/15_62.pdf Katz, R., & Associates , Web portals and higher education: Technologies to make it personal, San Francisco: Jossey-Bass, 2002 Learning and teaching Scotland organisation, Education for Citizenship in Scotland: A Paper for Discussion and Development, Glasgow:2002 Negroponte N., Resnick M. and Cassel J. , Creating a Learning Revolution ,1997, http://www.unesco.org/education/educprog/lwf/doc/portfolio/opinion8.htm Revisiting WebQuests in a Web 2 World http://tommarch.com/webquests/2009/06/revisiting-webquests-in-a-web-2-world/ Van Soest, D., Canon, R., & Grant, D. , Using an interactive website to educate about cultural diversity and societal oppression, Journal of Social Work Education, 36 (3), 463-479. , 2000 WebQuest Πηγές [Online]: Δικτυακός τόπος WebQuest: http://webquest.sdsu.edu/ - Δημιουργώντας ένα WebQuest: Είναι πιο εύκολο απ’ότι νομίζεις! http://www.education-world.com/a_tech/tech011.shtml - WebQuests. http://www.spa3.k12.sc.us/WebQuests.html - Dr. B's On-line Lessons & Resources. http://www.lausd.k12.ca.us/lausd/offices/di/Burleson/Lessons/index.html Wexler, P. , Citizenship in the semiotic society στο A. Ward, J. Gregory & N. Yuval Davis (Eds), Women and Citizenship in Europe, London: Sage,1991 Πηγές εκπαιδευτικού υλικού



33

Get Global!A skills-based approach to active global citizenship ,Key stages three & four (Actionaid et al.) http://www.getglobal.org.uk/

Council of Europe, Compasito, REPERES JUNIORS, Manuel pour la pratique

de l’éducation aux droits de l’homme avec les enfants, , 2008

OHCHR , Teaching Human Rights, Practical activities for primary and secondary schools, http://www.ohchr.org/EN/PublicationsResources/Pages/TrainingEducation.aspx

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ



34

Εικόνα 1



35

Εικόνα 2

Εικόνα 3



36

Εικόνα 4

Εικόνα 5



37

Εικόνα 6

Εικόνα 7



38

Εικόνα 8

Εικόνα 9



39

Εικόνα 10



40

Εικόνα 11

Εικόνα 12



41

Εικόνα 13

Εικόνα 14



42

Εικόνα 15

Εικόνα 16



43

φύλλο εργασίας 1



44




45




46




47




48




49




50


Διαδίκτυο και εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη.

Documents

Transcript of Διαδίκτυο και εκπαίδευση για την ιδιότητα του πολίτη.