Τα Ηθικά Νικομάχεια και Πολιτικά του Αριστοτέλη

265

description

taexeiola.blogspot.com

Transcript of Τα Ηθικά Νικομάχεια και Πολιτικά του Αριστοτέλη

Τα Ηθικ Νικομχεια και τα Πολιτικm ad
e by
A bs
en s
m ad
e by
A bs
en s
ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Με το βιβλο αυτ ολοκληρνεται η σειρ των βοηθημτων για τη
θεωρητικ κατεθυνση της τρτης τξης του Ενιαου Λυκεου στε­
ρα απ την κδοση του Επιτφιου και της Πολιτεας.
Το βιβλο ακολουθε το νο σστημα διδασκαλας των Αρχαων Ελληνικν και αξιολγησης των μαθητν της θεωρητικς κατε­
θυνσης της Γ' τξης του Ενιαου Λυκεου. Κθε κεφλαι του απο­
τελε ξεχωριστ εντητα, στην οποα περιχονται:
1. Το κεμενο και η μετφραση λων των διδακτικν ενοττων.
2. Γλωσσικ προσγγιση του αρχαου κειμνου. Τα μορφοσυντακτι­
κ σχλια χουν στχο να διευκολνουν το μαθητ στην κατανη­
ση του ελλειπτικο αριστοτελικο λγου κυρως με χαρακτηρι­ σμος συντακτικν ρων. Στο πλασιο της γλωσσικς προσγγισης
δνεται και η ετυμολογα χαρακτηριστικν λξεων του κειμνου.
3. Ερμηνευτικ προσγγιση του κειμνου με σχλια ιδεολογικ, πο­
λιτισμικ, πραγματολογικ, αισθητικ Κ.. Αυτ τα σχλια εναι
γραμμνα με λγο περιεκτικ, σαφ και προσπελσιμο, χωρς φορ­
τικος πλατειασμος, σκοπες παλιλλογες, εξεζητημνα δσβατες θολς διατυπσεις και λλα φαινμενα που ενδημον τον τελευ­
ταο καιρ στην Εκπαδευση και ταλανζουν τους μαθητς· επι­ πλον, εναι δομημνα με ττοιο μεθοδικ τρπο (ως προς τους
ττλους και τους υπτιτλους, τη μορφοποηση των χαρακτρων, τις αριθμσεις, την παραγραφοποηση κ..), στε να συγκρατονται στη μνμη και να αναπαργονται με ευχρεια. Τονζεται τι χουν
ληφθε υπψη και οι ερωτσεις του σχετικο βιβλου του ΚΕΕ για
την αξιολγηση των μαθητν.
σεων σε ετυμολογικ και σημασιολογικ, οι οποες δνονται με τη
μορφ ερωτσεων και απαντσεων. τσι, και ο μαθητς και ο δι­
δσκων θα βοηθηθον, στε να αντιμετωπσουν χωρς αμηχανα
το νο αυτ αντικεμενο διδασκαλας και αξιολγησης.
Εκφρζεται η βεβαιτητα τι λα τα παραπνω γνωρσματα του
βιβλου συνιστον να βοθημα πολ χρσιμο -και χρηστικ- για
λους τους ενδιαφερμενους.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Οι ερωτσεις που ακολουθον εναι σχετικς με λη την λη της
εισαγωγς του σχολικο βιβλου, στο περιεχμενο της οποας αναφρε­
ται η μα απ τις ερωτσεις των γραπτν εξετσεων.
Ο τρπος με τον οποο διατυπνονται οι ερωτσεις αυτς χει
στχο να δσει δ ι α γ Ρ α μ μ α τ ι κ το περιεχμενο κθε επι­ μρους εντητας της εισαγωγς, παρουσιζοντας τα θεματικ κ­
ντρα της με τη μορφ ερωτημτων υποερωτημτων. τσι, ο μα-·
θητς θα μπορε πιο εκολα να αφομοινει και να συγκρατε στη
μνμη του την λη και, κυρως, δε θα δυσκολεεται στην αναπα­
ραγωγ της.
Για τις απαντσεις δνεται παραπομπ στις σελδες του σχολικο βι­
βλου με την αρχ και το τλος του τμματος στο οποο αναφρεται η ε­
ρτηση.
Ιη ερτηση. Τι γνωρζετε για την καταγωγ του Αριστοτλη;
(α. πς υπολογζεται το τος της γννησς του, β. πο γεννθηκε, γ. πο και πς μεγλωσε, δ. ποιος ταν ο πατρας του). ~ σχολ. βιβλο, σελ. 139: ταν ο Αριστοτλης ... της ζως μας;
2η ερτηση. Τι γνωρζετε για τα δο πρτα χρνια της παρουσας του Αριστοτλη στην Ακαδημα; (α. η σημασα για τον Αριστοτλη της απουσας του Πλτωνα και η επδραση του Εδοξου, β. η ση­
μασα γενικ της Ακαδημας).
m ad
e by
A bs
en s
Τα Ηθικ Νικομχεια και τα Πολιτικ του Αριστοτλη
3η ερτηση. Τι γνωρζετε για τη θση του Αριστοτλη στην Ακα­
δημα μετ την επιστροφ του Πλτωνα;
α. Η αξιολγησ του απ τον Πλτωνα.
β. Το κριο ργο του στην Ακαδημα.
γ. Οι σχσεις του με τους συναδλφους του και η στση του απναντι
στους εκπροσπους λλων σχολν.
~ σελ. 140: Η επιστροφ ... σελ. 141: να σωθε η αλθεια;
• 4η ερτηση. Ο Αριστοτλης φεγει απ την Αθνα:
α. Πτε και γιατ φυγε ο Αριστοτλης απ την Αθνα;
β. Να αναφρετε τους ττλους τριν απ τα ργα της πρτης περι­
δου της δραστηριτητας του Αριστοτλη.
γ. Ποια εναι τα γνωρσματα του περιεχομνου των ργων του Αρι­
στοτλη που αντιστοιχον στην πρτη περοδο της φιλοσοφικς
δραστηριτητς του;
της δραστηριτητας του Αριστοτλη;
6η ερτηση. Τα ντα που αποτελον το φυσικ κσμο:
α. Η δυναττητα του ανθρπου να γνωρσει τις δο κατηγορες των
ντων.
β. Ποια εναι η αξα της μελτης των ζων; Με ποιαν παλι ιστορα
επιβεβαινει αυτ την αξα;
γ. Με αφορμ απσπασμα που αναφρεται στα παραπνω πς μπο­
ρε να χαρακτηριστε ο Αριστοτλης;
~ σελ. 143: Τα ντα ... σελ. 145: ο θνατος του Αριστοτλη.
m ad
e by
A bs
en s
Ερωτσεις 13



7η ερτηση. Τι γνωρζετε για τον Αριστοτλη ως δσκαλο του . Μ. Αλξανδρου;
~ σελ. 145: ΕγκαταστημΥος ... ομηρικν επν).
8η ερτηση. Τι γνωρζετε για τη δετερη διαμον του Αριστοτλη
στην Αθνα; (επιστροφ και δρυση σχολς, περιεχμενο των εργα­
σιν του).
9η ερτηση. Εγκατλειψη της Αθνας - το τλος του Αριστοτλη.
α. Ποια εναι η στση του Αριστοτλη απναντι στους λλους στα
χρνια της ωριμτητς του;
β. Γιατ φυγε ο Αριστοτλης απ την Αθνα και πο πγε;
~ σελ. 147: Τα χρΥια ... την επμενη ΧΡΟΥι.


10η ερτηση. Ποια γνμη διατπωσε ο Αριστοτλης για την Αθ­
να και για τους Αθηναους;
~ σελ. 147: Η παρδοση ... σελ. 149: του Σωκρτη.
11 η ερτηση. Τι γνωρζετε για τις δο μεγλες κατηγορες των ρ­ γων του Αριστοτλη και ποια απορα δημιουργε η δισωση μνο
της μιας;
~ σελ. 149: δη στην αρχαιτητα ... σημεα της:
• 12η ερτηση. Ποια ταν η τχη του συγγραφικο ργου του Αρι­ στοτλη; Ποιους φιλοσοφικος και επιστημονικος κλδους καλλι­
ργησε ο φιλσοφος;
~ σελ. 149: στερα απ τον θνατο ... σελ. 150: φιλοσοφας του.
m ad
e by
A bs
en s
Β. ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ
13η ερτηση. Η ονομασα και το κεντρικ θμα των Ηθικν Νι­
κομαχεων.
το κεντρικ θμα των Ηθικν Νικομαχεων;
γ. Πς ονμαζαν το πιο μεγλο αγαθ λλοι φιλσοφοι πριν απ
τον Αριστοτλη και ποιο περιεχμενο διναν σ' αυτ;
~ σελ. 151: Στο Α' βιβλο ... για το σημαΥτικ αυτ θμα.
• 14η ερτηση. Ο ρος "ευδαιμονα":
α. Ποιο γενικ νημα δνει ο Αριστοτλης στον ρο;
β. Ποιο νημα δνουν στην "ευδαιμονα" ο Ηρκλειτος και ο Δημ­
κριτος;
γ. Ποιον ορισμ δνει ο Αριστοτλης για την "ευδαιμονα" και πς τη
συσχετζει με την αρετ;
~ σελ. 151: νας λοιπΥ ... σελ. 152: της τλειας αρετς.
15η ερτηση. Πς συσχετζει ο Αριστοτλης τις αρετς με τα μρη της ψυχς;
~ σελ. 152: Πριν απ λα ... σελ. 153: διαΥοητικς.
Γ. ΠΟΛΙΤΙΚΑ
16η ερτηση. Ποιος εναι ο σκοπς της μελτης των επιμρους αρε­
τν του ανθρπου; Γιατ επιδωκαν την κατκτησ τους οι αρ­
χαοι λληνες;
m ad
e by
A bs
en s
Ερωτσεις 15


17η ερτηση. Πς φανεται απ το τλος των Ηθικν Νικομα­ χεων τι η ηθικ φιλοσοφα εναι στην πραγματικτητα μρος της
πολιτικς φιλοσοφας;
~ σελ. 178: Καταλαβανουμε ... Νικομαχεων του.
18η ερτηση. Ποια επιμρους θματα ερευν ο Αριστοτλης στα Ηθικ Νικομχεια και ποια εναι η σημασα της λξης "πλις';
~ σελ. 178: Απ το ργο αυτ ... σελ. 179: απ την πλιν.
m ad
e by
A bs
en s
Ιη εντητα
ΚΕΙΜΕΝΟ
κης της δε θικης, μεν δι ανοητικη το πλεον
κ διδασκαλας εχει και την γνεσιν και την
αυξησιν, διπερ μπειρας δεται και χρνου,
δ' θικη ξ εθους περιγνεται, θεν και τουνο­
μα εσχηκε μικρον παρεκκλνον πο το εθους.
ξ otJ και δηλον τι οδεμα των θικων αρε­ των φσει μν γγνεται' οθεν γαρ των φσει
ντων λλως θζεται, οΤον λθος φσει κτω
φερμενος οκ αν θισθεη νω φρεσθαι, οδ'
αν μυρικις ατον θζη τις νω ριπτων, οδε
το πρ κτω, οδ' λλο οδΕν των λλως πε­
φυκτων λλως αν θισθεη. ουτ' ρα φσει
ουτε παρα φσιν γγνονται α αρετα, αλλα
πεφυκσι μεν μν δξασθαι ατς, τελειουμ­
νοις δε δια το εθους.
m ad
e by
A bs
en s
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Η αρετ λοιπν εναι δο ειδν, η διανοητικ και η ηθικ. Η δια­
νοητικ χρωστει και τη γνεση και την επαξησ της κατ κριο λ­
γο στη διδασκαλα, γι' αυτ ακριβς χρειζεται εμπειρα και χρνο, ε­
ν η ηθικ εναι αποτλεσμα εθισμο, απ που χει πρει και το νο­
μα, το οποο μικρ παρουσιζει διαφορ απ τη λξη εθισμς (θικη -
εθος). Απ αυτ ακριβς γνεται φανερ τι καμι απ τις ηθικς αρε­
τς δεν υπρχει μσα μας εκ φσεως. Πραγματικ τποτε απ σα υ­
πρχουν εκ φσεως δεν μπορε να αποκτσει με εθισμ μιαν λλη ιδι­
τητα, πως, για παρδειγμα, η πτρα, η οποα εκ φσεως κινεται προς
τα κτω, δεν εναι δυνατ να αποκτσει τη συνθεια να κινεται προς
τα πνω, οτε και αν χιλιδες φορς προσπαθσει κανες να την κνει
να συνηθσει σ' αυτ ρχνοντς την ξαν και ξαν προς τα πνω' οτε
η φωτι εναι δυνατ να αποκτσει τη συνθεια να κινεται προς τα
κτω οτε καννα λλο απ τα πργματα που γεννιονται απ τη φ­
ση με μιαν ορισμνη ιδιτητα εναι δυνατ να συνηθσει σε κτι δια­
φορετικ. Επομνως, οι ηθικς αρετς δε γεννιονται μσα μας οτε εκ
φσεως οτε αντθετα με αυτν, αλλ εμες χουμε απ τη φση την ι­
διτητα να τις δεχτομε, εν τελειοποιομαστε σ' αυτς με τον εθισμ.
m ad
e by
A bs
en s
Ι. Γλωσσικ προσγγιση
Α. Μορφοσυντακτικ (Δνονται σα κρνονται απαρατητα για την κατανηση του περιεχομνου)
1. διττης δη της ρετης οσης, της μεν διανοητικης της δε ηθικης,
μεν διανοητικη το πλεον κ διδασκαλας εχει και την γνεσιν
και την αξησιν: κρια πρταση κρσης με ρμα το εχει.
διττης της ρετης οσης: αιτιολογικ μετοχ σε γενικ απλυτη·
διττης: κατηγορομενο στο υποκεμενο της αρετης της μετοχς ου­
σης - δι ττος = δο ειδν, δο λογιν (χει διαφορετικ σημασα α­
π το διπλος).
διττης.
φορικ· αναφρεται σε ολκληρο το περιεχμενο της προηγομενης
κριας πρτασης ( μεν ... την αυξησιν).
διπερ' δι' Ο περ
νο υποκεμενο του ρματος: διανοητικη αρετ).
3. δ' ηθικη ξ εθους περιγνεται: κρια πρταση κρσης συνδεται
με την μοια προηγομεν της με τους αντιθετικος συνδσμους
μεν - δε ( μεν διανοητικη εχει ... , δ' ηθικη περιγνεται).
• Ο τπος γνομαι, που χρησιμοποιεται στα κεμενα του Αριστοτ­
λη (και στα σνθετα του ρματος), εναι μεταγενστερος απ τον
κανονικ τπο της αττικς διαλκτου γΥνομαι .
. 4. θεν και τονομα εσχηκε μικρο ν παρεκκλνον πο το .εθους:
δευτερεουσα πρταση, αναφορικ· αναφρεται στη λξη εθους
της προηγομενης πρτασης (3).
τονομα' το νομα (κρση).
ρεκκλΥον(προρχεται απ αιτιατικ σστοιχου αντικειμνου).
παρεκκλινον: επιθετικ μετοχ, παρθεση στο τουΥομα.
5. εξ oi) και δηλον ΟΤΙ οδεμα των θικων ρετων φσει μιν εγγ­ νεται: μα κρια πρταση κρσης με ρμα το δηλν (εστι) και μα
δευτερεουσα, ειδικ (8τι εγγγεται), υποκεμενο του απροσπου
δηλν (εστι)' το αναφορικ εξ ο στην αρχ της περιδου χει δει­
κτικ σημασα (= εκ τοτου).
6. οθεν γαρ των φσει σντων αλλως ε θζεται: κρια πρταση κρ­
σης ο γαρ αιτιολογε λο το περιεχμενο της προηγομενης πρτα­
σης (5)' οθν' μεταγενστερος τπος του ουδετρου ουδεν της α­ ντωνυμας ουδες.
7. οον λθος φσει κτω φερμενος οκ αν θισθεη ανω φρε­
σθαι: δευτερεουσα πρταση, αναφορικ (βλ. και παρακτω, στο
8, για τον υποθετικ λγο).
φερμενος: μετοχ αναφορικ στο λ θος (χει και αιτιολογικ
σημασα).
θισθεη.
8. οδ' αν μυρικις αυτον εθζη τις ανω ριπτων: δευτερεουσα
πρταση, παραχωρητικ (εισγεται με το ουδ' αν αντ με το και
αν, επειδ η πρταση εξρτησης εναι αρνητικ (ουκ αν εθισθε­
η)' η πρ ταση αποτελε υποθετικ λγο της αριστης επανλη­
ψης στο παρν και στο μλλον, με απδοση το φρεσθαι της
πρτασης 7 (ου φρεται ανω, ουδ' αν μυρικις αυτον εθζn τις
ανω Ριπτν).
ατν: μεσο αντικεμενο του ρματος ουδ' αν εθζn και αντικεμε­
νο της μετοχς (μπτν εννοεται ως μμεσο αντικεμενο το απαρμ­
φατο φρεσθαι ανω.
τις: υποκεμενο του ρματος ουδ' αν fea;n και της μετοχς (Jιπτν.
m ad
e by
A bs
en s
20 Τα Ηθικ Νικομχεια και τα Πολιτικ του Αριστοτλη
ριπτων: τροπικ μετοχ, συνημμνη στο υποκεμενο τις του ρμα­
τος οδ' αν εθζn' - η μετοχ ριπτν εναι του ρματος ριπτω-,
που χει πιο ντονη σημασα απ το ρπτω.
9. οδε το πρ κτω (ενν. αν θισθεη φρεσθαι), οδ' lλλo οδεν
των lλλω~ πεφυκτων lλλω~ αν θισθεη: δο προτσεις δευτε­
ρεουσες, αναφορικς (συνδονται παρατακτικ με την μοι τους
7 με τους συνδσμους οδε - οδε) η πρτη απ αυτς εναι ελλει­ πτικ' το πρ (γ' κλση) - πληθ. τα πυρα (β' κλση).
10. οτ' lρα φσει οτε παρα φσιν γγνονται (ενν. μιν) α ρετα, λλα (ενν. γγγνονται) πεφυκσι μεν μιν δξασθαι ατς, τελει­
ουμνοις δε δια το εθους: δο κριες προτσεις (ο αρα εισγει
συμπρασμα που προκπτει απ τα προηγομενα), που συνδο­
νται μεταξ τους παρατακτικ με τον αντιθετικ λλ' οι μετοχς
πεφυκσι μεν - τελειουμνοις δε αναφρονται στο μν.
Β. Ετυμολογικ
2. γνεσις < γγνομαι (πβ. ε-γεν-μην)
3. παρεκκλνω (διπλοσνθετο*) < παρα + εκκλνω < εκ + κλνω
4. φσι~ < φω
* Για τα διπλοσνθετα βλ. στη μεγλη Γραμματικ της Αρχαας Ελ­
ληνικς (Μιχ. Οικονμου) παργρ. 377, σημ.
m ad
e by
A bs
en s
1. Η θση της εντητας μσα στο ργο
Στο πρτο βιβλο των Ηθικν Νικομαχεων ο Αριστοτλης αναφ­
ρει τι:
./ λα αποσκοπον σε να αγαθ (για το οποο υπρχουν πολλλς α­
πψεις)'
./ το ψιστο αγαθ και ο τελικς σκοπς εναι η εδαιμονα, που α­
ποτελε τη δραστηριτητα προς την οποα τενει η αρετ και μπο­
ρομε να την αποκτσουμε με την πρξη (η ευδαιμονα εναι ψυ­
χς ενργει τις κατ' ρετην τελεαν: εδος ψυχικς ενργειας σμ­
φωνης με την τλεια αρετ)'
./ για τον παραπνω λγο εναι απαρατητο να μελετηθε η ρετ
(περι ρε τς σκεπτον αν ε'η), η οποα διακρνεται σε διανοητικ
και σε ηθικ'
τσι, απ το δετερο ως το πμπτο βιβλο ο Αριστοτλης εξετζει την
ηθικ αρετ, για να ασχοληθε στο κτο με τη διανοητικ αρετ.
2. Οι δο μορφς της αρετς
διττης ουσης- η δικριση των δο μορφν της αρετς χει γνει
στο πρτο βιβλο και τρα, στην αρχ του δετερου, αναφρεται
αυτ και πλι, συγκεφαλαιωτικ (αυτ δεχνει το δ). Διακρνει
λοιπν ο Αριστοτλης δο μορφς της αρετς: α) τη διανοητικ και
β) την ηθικ. Ωστσο, θα εξετσει πρτα χι την ουσα της αρετς
αλλ τον τρπο με τον οποο αυτ γεννιται, την προλευσ της,
και τους απαρατητους για την παρξ της ρους, εν με την ουσ­
α της θα ασχοληθε αργτερα.
Οι δο μορφς της αρετς σχετζονται με αντστοιχα μρη της ψυ­
χς του ανθρπου:
α. Οι διανοητικς αρετς (π.χ. σοφα, σνεση, φρνηση) αφορον το
καθαρ λ ο γ ι κ μρος της ψυχς (το λγον {χον).
m ad
e by
A bs
en s
22 Τα Ηθικ Νικομχεια και τα Πολιτικ του Αριστοτλη
β. Οι ηθικς αρετς (π.χ. δικαιοσνη, σωφροσνη, ανδρεα) αφορον
το ε π ι θ v μ η τ ι κ Ο ν (το μρος της ψυχς που μετχει και
στο καθαρ λογικ μρος και στο αλογον μρος).
• Το τρτο μρος της ψυχς, που αφορ τη διατροφ και την αξηση
του ανθρπινου οργανισμο, ε ναι καθαρ αλογον και γι' αυτ
δεν χει καμιν απολτως σχση με την αρετ.
3. Η διανοητικ αρετ
Η διανοητικη αρετ γεννιται, καλλιεργεται και αυξνει κυρως
με τη συστηματικ δ ι δ α σ κ α λ α και απαιτε π ε Ρ α
και ορισμνα χρονικ στδια και διαδικασες, για να γνει κτμα
εκενου που τη διδσκεται. Στο κεμενο αναφρεται τι η γνεση
και η επαξηση της διανοητικς αρετς οφελεται κατ κριο λγο
(το πλεον) στη διδασκαλα' η διατπωση αυτ αφνει να εννοηθε
τι υπρχει και λλος και λλοι παργοντες, τους οποους μως
προσπερνει και δεν αναφρει το κεμενο.
• Ευνητο λοιπν εναι τι, αφο οι διανοητικς αρετς οφελονται
στη διδασκαλα, δηλαδ εναι μεταδσιμες, την κρια ευθνη για
τη μετδοσ τους την χει η εκπαδευση και οι φορες της (οι δ­
σκαλοι), πρα ββαια απ την ευθνη που χουν και λλοι παρ­
γοντες, ακμα και το διο το τομο (ενδχεται λ.χ. το τομο σε κ­
ποιους τομες της γνσης και σε κποιες φσεις της διαδικασας
της πρσληψς της να εναι αυτοδδακτο).
• Η απλ αναφορ της διανοητικς αρετ ς γνεται εδ μνο για με­
θοδολογικος λγους: για να γνει η δικριση των αρετν σε δο
εδη και να φανε η διαφορετικ προλευση του κθε εδους. Διε­
ξοδικ θα γνει λγος για τη διανοητικ αρετ στο κτο βιβλο.
4. Η ηθικ αρετ
οθεν και τονομα εσχηκε· η απκτηση της ηθικς αρετς οφελεται
στον εθισμ (εθος), στη συνθεια που δημιουργεται με την επαν­
ληψη. Για να στηρξει αυτ τη θση, ο Αριστοτλης χρησιμοποιε
την ετυμολογικ συγγνεια που χει η λξη θικη με τη λξη εθος.
Πργματι, η λξη θικη παργεται απ τη λξη εθος, που σημανει:
m ad
e by
A bs
en s
συνθεια, εθισμς, τρπος συμπεριφορς που παρατηρεται συχν
και κατ' επανληψη (ως προς τη λξη ηθος, αυτ εναι εκτεταμνος
τπος της λξης εθος: το Η προφερταν ΕΕ. Υπενθυμζεται μλιστα
τι η λξη ηθος στην αρχαα σμαινε χαρακτρας και με αυτ τη
σημασα χει μενει και στη να ελληνικ: οι χαρακτηριστικς ψυχι­
κς ιδιτητες, η ποιτητα του χαρακτρα, η ηθικτητα).
- Καθς λοιπν διερευν το σημασιολογικ περιεχμενο της λξης
"θικ7f', ο Αριστοτλης δνει την ετυμολογα της, για να το προσ­
διορσει ασφαλστερα και ακριβστερα. τσι, δεχνει τι ερευν
την πραγματικ σημασα των λξεων συσχετζοντς την με τα
πργματα ( με τις ιδιτητες, με τις καταστσεις ... ) που αυτς δη­ λνουν: γι' αυτν οι λξεις δεν εναι απλο χοι, παρ σχετζονται
χι μνο μεταξ τους αλλ και με τα πργματα που δηλνουν' ­
τσι, πιστεει τι βρσκοντας τη σχση ανμεσα στις λξεις θα διευ­
κολυνθε στην προσπθει του να κατανοσει και τη σχση ανμε­
σα στα πργματα που εκφρζουν οι αντστοιχες λξεις. Και ββαια
μσα στη σκψη του υπρχει η βεβαιτητα τι οι λξεις εναι ρρη­
κτα συνδεδεμνες με ,τι δηλνουν.
Αφο λοιπν οι ηθικς αρετς εναι αποτλεσμα σ υ ν θ ε ι α ς
και ε π α ν λ η Ψ η ς και για την απκτησ τους βασικ ρλο
παζει ο εθισμς, την ευθνη για την κατκτηση της αρετς την χει
κυρως αυτς που με θληση και επιμον ασκεται στην αρετ: ο μα-
fuulk·
5. Συμπρασμα συλλογισμο
στερα απ τα λγα που αναφρθηκαν για την ηθικ αρετ διατυ­
πνεται να συμπρασμα: ξ 00 και δηλον δ τι ουδεμα τν θι­ κν αρετν φσει μν γγγεται. Για να αχθε ο φιλσοφος σ' αυ­
τ το συμπρασμα, ακολοθησε την εξς συλλογιστικ πορεα:
./ Η λξη "θικ7f' χει ετυμολογικ συγγνεια με τη λξη "εθος' .
./ μως η ετυμολογικ συγγνεια δεν εναι τυχαα, αλλ δηλνει και
σημασιολογικ συγγνεια .
./ Γι' αυτ πρπει να δεχτομε τι και η λξη "θικ7f' χει χι μνο ε­
τυμολογικ αλλ και σημασιολογικ συγγνεια με τη λξη "εθος'.
m ad
e by
A bs
en s
./ Ως προς το σημασιολογικ περιεχμενο, η λξη "εθος' σημανει εθι­
σμ, συνθεια, κτι που προρχεται απ την επανληψη .
./ Αφο λοιπν η λξη "ηθικη" χει και σημασιολογικ συγγνεια
με τη λξη 'θος', εναι επμενο και το δικ της σημασιολογικ
περιεχμενο (και εκενο λων των αρετν) να χει σχση με τον
εθισμ, με τη συνθεια, με κτι που προρχεται απ την επαν­
ληψη .
./ μως ,τι χει σχση με τον εθισμ, με τη συνθεια, με την επαν­
ληψη, εναι επκτητο' και δεν μπορε να συσχετιστε με το μφυτο,
με το "φσει" .
./ τσι, προκπτει το συμπQασμα τι και καμα ηθικ αρετ δεν ­
χει σχση με το "φσει", δεν υπρχει μσα μας εκ φσεως (ουδεμα
τν ηθικν ρετν φσει fιμν εγγνεται).
• Με τις εμπειρικς θσεις του ο Αριστοτλης απορρπτει την πα­
λι αριστοκρατικ αντληψη τι η αρετ εναι δρο της φσης,
το οποο τελεσδικα δνεται δε δνεται στ&om