Βυζαντινή Εποχή

Μπάνη ΑλεξάνδραΜπορμπότσαλου Αλεξάνδρα

Μπουραντάς Δημήτριος Ρεβίθη Θεοδώρα

Αρχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας το 330 μ.Χ με τη μεταφορά της πρωτεύουσας από το Μέγα Κωνσταντίνο.

Το 395 μ.Χ ο Θεοδόσιος Β' ανακηρύσσει σαν επίσημη θρησκεία του κράτους τον Χριστιανισμό. Η Βυζαντινή νομισματοκοπία θεωρούμε ότι αρχίζει με τον θάνατο του Θεοδοσίου Β'. (395 μ.Χ)

Με τον όρο βυζαντινό νόμισμα εννοούμε την ιστορία του νομίσματος από τα χρόνια της βασιλείας του Αναστασίου Α΄ (491-518) μέχρι και την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453.

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Από τα πρώτα νομίσματα που δημιουργήθηκαν ήταν και ο « Φόλλις ». (βαρύ χάλκινο νόμισμα)

Χρυσά , αργυρά και μπρούτζινα νομίσματα.

Οι κύριες παραστάσεις των νομισμάτων που δημιουργήθηκαν ήταν ο σταυρός και η απεικόνιση αυτοκρατόρων.

Τα χρυσά νομίσματα έφεραν διάδημα ή κράνος , αυτοκράτορα με πολεμική πανοπλία ή με ένα σταυρό στο χέρι.

Οι επιγραφές είχαν χαραχτεί στον εμπροσθότυπο κάθε νομίσματος , αλλά σε περίπτωση που απουσίαζαν από το μπροστινό μέρος του νομίσματος υπήρχαν στον οπισθότυπο.

Τα αργυρά νομίσματα περιλάμβαναν στο μπροστινό μέρος του νομίσματος καθιστές μορφές , προτομές και καθαρά επιγραφικά πρότυπα. Οι οπισθότυποι παρουσίαζαν έναν σταυρό που δέσποζε στην οροφή κλίμακας ή μια προτομή του Χριστού που περιβαλλόταν από διάφορες επιγραφές.

Από τον 10ο αιώνα στα μπρούτζινα νομίσματα εμφανίζεται μια

ένδειξη της αξίας.

Την εποχή του Ιουστινιανού Β΄ (567- 578) επικράτησαν οι επιγραφές με δύο ή περισσότερες αυτοκρατορικές μορφές.

Οι επιγραφές των νομισμάτων ήταν αρχικά στα Λατινικά ενώ στη συνέχεια γίνονταν συνεχώς πιο πολύπλοκες.

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία αναδείχθηκε ισχυρή δύναμη.

Στον αραβικό κόσμο ακολούθησε η κυκλοφορία του σόλιδου .

Ο σημαντικός αριθμός των βυζαντινών νομισμάτων με αραβικές επισημάνσεις, υποδηλώνει ότι το βυζαντινό νόμισμα αποτελούσε πολύτιμη επένδυση σε αυτή την περιοχή.

Λατινικές απομιμήσεις νομισμάτων που κόπηκαν από τους Λατίνους κατακτητές της Κωνσταντινούπολης (1204 – 1261).

Ο χρυσός σόλιδος ονομάστηκε από ορισμένους ιστορικούς “δολάριο του Μεσαίωνα’’.

Ο σόλιδος , το χρυσό νόμισμα των Βυζαντινών, για 800 περίπου χρόνια, κυριάρχησε στις γνωστές αγορές του κόσμου.

Οι καθημερινές συναλλαγές στο Βυζάντιο διεξάγονταν σε χρήμα.

Για παράδειγμα η τιμή ενός ψωμιού ήταν δυο περίπου φόλλεις.

Ένας άνθρωπος μπορούσε λοιπόν να ζήσει ξοδεύοντας έξι ή οχτώ μόνο φόλλεις τη μέρα.

Το μέσο ημερομίσθιο ενός εργάτη που άνηκε στα κατώτατα όρια ήταν πιθανόν δεκαπέντε ή δεκάξι φόλλεις.

Πολλοί όμως, ακόμα και ζητιάνοι κέρδιζαν περισσότερατο καθημερινό κέρδος που άφηνε ένα καλό στέκι σ’ ένα ζητιάνο μπορούσε να φτάσει τις τριάντα φόλλεις.

ΠΕΡΙΟΔΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΚΟΠΕΙΑΣ

Τη βυζαντινή νομισματοκοπία μπορούμε να την χωρίσουμε σε τέσσερις περιόδους.

Η 1η περίοδος είναι από το 395 μέχρι τα μέσα του 8ου αιώνα.

Η 2η περίοδος αρχίζει στα χρόνια του Ιουστινιανού Β' μέχρι τη μεταρρύθμιση του Αλεξίου (1092).

Η 3η περίοδος είναι από το 1092 μέχρι το 1261. Στα 1204 έχουμε την άλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους. 

Η 4η περίοδος είναι από το 1261 μέχρι το 1453 όπου και αλώθηκε η Πόλη από τους Τούρκους.

Αρχαία νομίσματα βυζαντινής και ρωμαϊκής εποχής

Περίοδος πρώτη

• Παρουσιάζεται σαν η περίοδος του αυτοκράτορα-στρατιώτη,

• Στα νομίσματα βλέπουμε τον αυτοκράτορα να κρατά σταυροφόρο σφαίρα στον εμπροσθότυπο και άγγελο στον οπισθότυπο.

• Κατά την πρώτη περίοδο αυτή το χρυσό νόμισμα ήταν ο σόλιδος (solidus = σταθερός).

Χρυσός βυζαντινός σόλιδος,

εποχής Ιουστινιανού (527-565 μ.Χ)

Περίοδος δεύτερη

• Εγκαινιάζεται από τον Ιουστινιανό Β' .

• Περίοδος του αυτοκράτορα-τοποτηρητή του Χριστού επί της Γης.

• Η επιγραφή του νομίσματος καθορίζει και το νέο ρόλο του αυτοκράτορα.

• Για μια περίοδο οι εικονομάχοι αυτοκράτορες καταργούν την εικόνα του Χριστού και την αντικαθιστούν με το πορτραίτο του διαδόχου ή άλλων μελών της δυναστείας.

• Πρώτη φορά εμφανίζονται στον σόλιδο οι επιγραφές του Χριστού, συγγενικών προσώπων του αυτοκράτορα και αργότερα επιγραφές της Παναγίας.

• Ακόμη διάφοροι Άγιοι κοσμούν με παραστάσεις τα νομίσματα εκείνης της περιόδου.

• Καταργούνται οι υποδιαιρέσεις και επικρατεί κάθε μέταλλο να αντιστοιχεί σε ένα συγκεκριμένο νόμισμα.

• Έχουμε χρυσό σόλιδο , αργυρό μιλιαρήσιο, (το σημίσιο και το τριμήσιο σπανίζουν λόγο της εμφάνισης του μιλιαρήσιου που εισήχθη από τον Λέοντα Γ') και τον χάλκινο φόλλι.

Περίοδος τρίτη

• Ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός (1081-1118), μεταρρυθμίζει ριζικά το νομισματικό σύστημα.

• Κόβει ένα χρυσό κοιλόκυρτο νόμισμα το υπέρπυρο (4,5 γρ.), με τίτλο 20,5 καράτια.

• Υποδιαιρέσεις είχε το τραχύ εξ ηλέκτρου , ίσο με το 1/3 του υπέρπυρου.

• Άλλη υποδιαίρεση ήταν το άσπρο τραχύ που ισούται με το 1/16 της προηγούμενης υποδιαίρεσης.

• Χάλκινο νόμισμα το τεταρτηρό που το μόνο κοινό που έχει με το προηγούμενο χάλκινο νόμισμα είναι μόνο τα όνομα. 

• Οι αντιστοιχίες έχουν ως εξής : 1 υπέρπυρο = 3 τραχέα εξ ηλέκτρου = 48 άσπρα τραχέα = 864 τεταρτηρά.

• Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, το 1204, έχουμε την άλωση της Πόλης από τους σταυροφόρους της Δ' σταυροφορίας.

Bυζάντιο.

Χρυσό υπέρπυρο Iωάννη B΄ Kομνηνού

Περίοδος τέταρτη

• Ο αυτοκράτορας είναι γονατιστός μπροστά στον Θεό ή την Παναγία να προσεύχεται στην Κωνσταντινούπολη για την σωτηρία της Πόλης.

• Ο αυτοκράτορας φτερωτός ή έφιππος , δικέφαλος αετός , φράγκικος κρίνος.

• Επαναστατική αναγέννηση.

• Πλήρης παραμέληση στην τεχνική και καλλιτεχνική εμφάνιση των νομισμάτων.

• Οικονομική κρίση της συρρικνωμένης αυτοκρατορίας.

• Aπαξίωση της σημασίας του Βυζαντινού νομίσματος ως διεθνούς συναλλακτικής μονάδος.

• Μετά το τρίτο μισό του 14ου αιώνα σταματάει να κόβεται το υπέρπυρο, το οποίο υπάρχει πλέον σαν μονάδα μέτρησης, και αντικαθιστάται από το αργυρό σταυράτο (8,5 γρμ.).

• Δύο σταυράτα ισοδυναμούσαν σε αξία με το θεωρητικό πλέον υπέρπηρο. Υποδιαιρέσεις των σταυράτων είναι τα μισά (ή ημισταυράτα) και τα όγδοα (ή αλλιώς δουκατότουλο ή δουκατέλο ή άσπρο).

Σταυράτο νόμισμα

Σημαντικότερα νομίσματα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας

Ιουστίνος Α' (518 - 527 μ.Χ.) χρυσό σημίσιο

Ιουστινιανός Α' (527 - 565 μ.Χ.) χάλκινος φόλλις

Αναστάσιος Β' (713 - 715 μ.Χ.) χρυσό τρημίσιo

Βασίλειος Α'  (867 - 886 μ.Χ.) αργυρό μιλιαρήσιο

Αλέξιος Α' (1081 - 1118 μ.Χ.) χρυσό υπέρπυρο

ΝΟΜΙΣΜΑΤΟΚΟΠΕΙΑ

Αλεξάνδρεια

Κωνσταντινούπολη

Θεσσαλονίκη

Ρώμη

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ