Θεόδωρος Κουτρούκης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

I R: Διεπιστημονικός κλάδος των κοινωνικών επιστημών

(οικονομική, νομική κοινωνιολογία, πολιτική ψυχολογία, διοικητική και οικονομική της εργασίας)

1) οικονομική της εργασίας

2) βιομηχανική ψυχολογία «συγγενεύουν» με: της εργασίας

3) εργατικό δίκαιο 4) κοινωνιολογία της εργασίας

ΚΡΑΤΟΣ* εργασιακοί εκπρόσωποι

Συνδικάτα Εργοδοτικές (μισθωτών) ενώσεις

ΚΡΑΤΟΣ: ΥΠΕΡΓΚΑ, ΥΠΕΘΟ,ΟΑΕΔ, Εργ. Εστία, ΟΕΚατοικίας, ΟΜΕΔ κτλ.

IR = Κάθε πλευρά των επίσημων και άτυπων σχέσεων ανάμεσα στους μισθωτούς, τους εργοδότες και το κράτος (των εκπροσώπων του).

Οι IR διερευνούν: τους παράγοντες που επιδρούν και διαμορφώνουν την εργασιακή συμπεριφορά των ατόμων, των ομάδων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων

Ειδικότερες απόψεις των IR

ΑμοιβέςΣυνθήκες εργασίαςΣυνδικαλιστικές οργανώσειςΚρατικοί θεσμοί για την εργασίαΣυλλογικές διαπραγματεύσειςΣυλλογικές συμβάσειςαπεργίες

Σύστημα Εργασιακών Σχέσεων (ΣΕΣ)(Dunlop 1958) ΙR systems

ΣΕΣ = Η πολλαπλότητα των επάλληλων σχέσεων ανάμεσα στους διευθυντές των επιχειρήσεων, τους μισθωτούς και τους εκπροσώπους του κράτους. (Με άλλα λόγια ΣΕΣ είναι ένα σύνολο αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στους λειτουργούς (actors) του IR.

Σε κάθε ΣΕΣ δημιουργούνται πολλοί όροι που διέπουν τον κόσμο της εργασίας π χ. Νόμοι, θεσμοί, έθιμα εργασίας, συμφωνίες, εσωτερικοί κανονισμοί, διοικητικές πράξεις.

Κατά τον Dunlop οι λειτουργοί των IR δρουν σε ένα πλαίσιο –περιβάλλον και σε τρία επάλληλα πλαίσια

1. Τεχνολογία του συστήματος2. Πλαίσιο της αγοράς ή της

οικονομίας3. Δυναμική των σχέσεων

(εργαζομένων / εργοδοτών / κράτους).

Το ΣΕΣ παρουσιάζει μια εσωτερική συνοχή εξαιτίας της «ιδεολογίας» ή της «κοινής αντίληψης» των λειτουργών του συστήματος. Το ΣΕΣ είναι ένα υποσύστημα του ευρύτερου κοινωνικού συστήματος και επικαλύπτεται με τα άλλα συστήματα (πολιτικό, οικονομικό κ.α)

ΠΣ:Πολιτικό Σύστημα.ΟΣ: Οικονομικό ΣύστημαΣΕΣ:Σύστημα Εργασιακών Σχέσεων

ΠΣ

ΟΣ ΣΕΣ

ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ

Οι ΕΣ ως κλάδος των κοινωνικών επιστημών (πρώτο πτυχίο αλλά και ειδικότητα μεταπτυχιακού επιπέδου [Μ.Sc., Ph.D])

Έρευνα των IR: εμπειρική, βιβλιογραφική, ποσοτική,

ποιοτική.Περιοδικά των IR: BJIR, EJIR, IR, IRJ κλπ.

- Οι IR αναπτύχθηκαν επιστημονικά κυρίως μετά το Β΄ πόλεμο κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες της Δύσης

ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ IR

1. Ιστορική περίοδος κατά την οποία αρχίζει η εκβιομηχάνιση της χώρας (τα πρώτα στάδια καθοριστικά για την ανάπτυξη των IR)

2. Πορεία της οικονομικής ανάπτυξης (μεταβολές οικονομίας)

3. Πολιτικές εξελίξεις (κοινοβουλευτισμός, «κοινωνική δημοκρατία»)

Αλγεβρική Παρουσίαση

ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΥ ΟΡΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Όροι εργασίας K = F (a, t, e, s, i)a = actors IRt = τεχνολογία εργασίαςe = οικονομικό πλαίσιοs = δυναμική σχέσεωνi = ιδεολογία συστήματος

Πώς διαμορφώνονται οι ΕΣ (επιδραστικοί παράγοντες)

1. Συνδικαλιστικό Κίνημα Μισθωτών (δομή, πυκνότητα, κτλ.)

2. Οικονομική Ηγεσία3. Πολιτική Ηγεσία4. Ρυθμός βιομηχανικής/οικονομική

ανάπτυξης5. Ύπαρξη ή όχι βαριά βιομηχανίας

(μεγάλου τριτογενούς τομέα).6. Εξειδικευμένο ή όχι εργατικό δυναμικό7. Ποσοστό αυτοαπασχολούμενων8. Μέγεθος Μονάδων παραγωγής

9. Συγκέντρωση εργαζομένων σε χώρους εργασίας

10. Μέγεθος Ζήτησης Εργασίας / Ποσοστό

Ανεργίας.11. Μονιμότητα ή όχι εργασίας12. Είδος εργασίας (δυσκολία,

απομόνωση, επικινδυνότητα).13. Κοινωνική συνοχή14. Κουλτούρα Κοινωνικής

Εταιρικότητας

Οι ΕΣ στην Ευρώπη

Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Μοντέλο (κοινωνικός διάλογος/συναίνεση)

Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης- Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης- Συνθήκη Μάαστριχτ και Κοινωνικό

Πρωτόκολλο- Η δυναμική του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού

Διαλόγου- Βορειοευρωπαϊκό-Μεσογειακό Μοντέλο

(διαφορές)

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

- Μεγάλη συνδικαλιστική πυκνότητα (45%)

- Μονομερής εκπροσώπηση (DGB)- Οικονομική Ευρωστία Εργ. Συνδικάτων - Συμμετοχή εργαζομένων στις

αποφάσεις- Συλλογικές διαπραγματεύσεις σε

επίπεδο κλάδου (κατ’ εξαίρεση σε επιχείρηση)

ΙΤΑΛΙΑ- Μεγάλη συνδικαλιστική πυκνότητα (50%)- Πολλαπλή εκπροσώπηση- Συνδικαλιστική οργάνωση στον κλάδο/

επιχείρηση- Διαχωρισμός συνδικαλιστικών

ομοσπονδιών κατά ιδεολογική κατεύθυνση

- Περιορισμένη άμεση κρατική ανάμειξη στις εργασιακές σχέσεις

- Συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο κλάδου / επιχείρησης

ΓΑΛΛΙΑ

- Χαμηλή συνδικαλιστική πυκνότητα (28%)

- Πολλαπλή εκπροσώπηση- Ιδεολογικός διαχωρισμός

συνδικαλιστικών οργανώσεων- Συλλογικές διαπραγματεύσεις σε

επίπεδο κλάδου (λιγότερο της επιχείρησης)

Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑ

- Συνδικαλιστική πυκνότητα (42%)- Μονομερής εκπροσώπηση (TUC)- Στενή σχέση TUC με Labour party (τα

εργατικά συνδικάτα ίδρυσαν το κόμμα)

- Συμφωνίες «κλειστού επαγγέλματος»- Αναγνώριση Εργ. Σωματείου από

εργοδότη

- Προηγμένες μεσολαβητικές υπηρεσίες (ACAS)

- Περιορισμός συνδικαλιστικών δικαιωμάτων μετά το 1979 – έμφαση στην επιχειρησιακή διαπραγμάτευση-περιορισμός απεργιακού δικαιώματος

- Συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο κλαδικό/τοπικό/επιχειρησιακό

ΣΟΥΗΔΙΑ

- Συνδικαλιστική πυκνότητα (90%)- Μονομερής εκπροσώπηση- Οικονομική ισχύς εργατικών

συνδικάτων- Προσανατολισμός προς τη

συναίνεση και την εργασιακή ειρήνη

- Συνδικαλιστική οργάνωση και συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εθνικό, κλαδικό, εργοστασιακό επίπεδο

Βορειοευρωπαϊκό Μοντέλο: Μονομερής εκπροσώπηση, μη

πολιτικοποίηση, υψηλή συνδικαλιστική πυκνότητα, μη κρατική παρέμβαση, συναίνεση, οικονομική ευρωστία συνδικάτων

Μεσογειακό Μοντέλο: Πολυμερής εκπροσώπηση, ιδεολογικοποίηση/ πολιτικοποίηση, χαμηλή συνδικαλιστική πυκνότητα, κρατικός παρεμβατισμός/νομικισμός, σύγκρουση συναίνεση, αδυναμία συνδικάτων

Εργασιακές σχέσεις σε ΗΠΑ, Ιαπωνία

ΗΠΑ:

Ο εργατικός συνδικαλισμός δεν πολιτικοποιήθηκε, ούτε ταυτίστηκε με

κάποια κοινωνική τάξη και ευθυγραμμίστηκε με

το σύστημα της ελεύθερης αγοράς (ALF-

CIO).

Μέθοδοι δράσεις ΣΚ: Συλλογική διαπραγμάτευση και πολιτική δράση (3ετείςΣΣΕ και απαγόρευση απεργίας). Οι συλλ.διαπραγματεύσεις διεξάγονται στην επιχείρηση για λόγους ανταγωνισμού ,υπάρχουν συστήματα PEPPER. Η πολιτική δράσηγίνεται για ευρ. θέματα (πχ. Κοινωνική ασφάλιση)

ΠΡΟΣΟΧΗ !Ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να

διαπραγματευτεί με ένα συνδικάτο, μόνο αν αυτό έχει έχει κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων των εργαζομένων. Έτσι εργοδότης και ΣΚ. αποδύονται σε προεκλογικό αγώνα για να πείσουν τους εργαζομένους να μην εκπροσωπηθούν συνδικαλιστικά.

Οι επιχειρησιακές αποφάσεις ανήκουν αποκλειστικά στον εργοδότη, ενώ τα αμερικανικά TU αντιτίθενται απολύτως στην συνδιοίκηση

ΙΑΠΩΝΙΑ

- Ενθαρρύνεται στο ιαπωνικό ΣΕΣ η αποτελεσματικό συνεργασία διοίκησης εργαζομένων

- Χαρακτηριστικό η μονιμότητα των εργαζομένων (life time employment) στις μεγάλες επιχειρήσεις, τουλάχιστον σε μια μεγάλη κατηγορία εργαζομένων. Στους (standard workers) «σταθερούς» εργαζομένους προσφέρονται υψηλές αμοιβές και πρόσθετες παροχές και αναπτύσσουν ισχυρό αίσθημα ευθύνης και αφοσίωσης προς την εταιρεία

- Υπάρχουν επίσης «μη σταθεροί»

εργαζόμενοι (με λιγότερα προνόμια και μη μονιμότητα)

- Ο συνδικαλισμός γίνεται κυρίως στο επίπεδο της επιχείρησης .

- Το ιαπωνικό ΣΚ. είναι διαιρεμένο με βάση τις ιδεολογικές προτιμήσεις των εργαζομένων

- «Άγνωστη» είναι η έννοια της απεργίας

Το ελληνικό σύστημα IR

Ιστορικοί παράμετροιΟικονομικοί Πολιτικοί /

ΚοινωνικοίΑ) Οικονομικοί-Δομή ελληνικής οικογένειας (αγροτικός

τομέας, περιορισμένη βιομηχανική ανάπτυξη, μικρές παραγωγικές μονάδες, χαμηλή παραγωγικότητα)

- Ιδιομορφία εσωτερικής αγοράς εργασίας (υψηλός βαθμός αυτοαπασχόλησης, χαμηλό μορφωτικό επίπεδο κτλ.)

Β) Πολιτικοί-Κοινωνικοί- Κρατικός πατερναλισμός στις ΕΣ,

υψηλή παρέμβαση πολιτικών κομμάτων, μη φιλελεύθερα καθεστώτα.

Εργοδοτικές Οργανώσεις

- Εθνικές, (ΣΕΒ), με μέλη βιομηχ. Περιφ. Συνδέσμους (π.χ. ΣΒΒΕ), κλαδικές οργανώσεις (Συνδ. Βιομηχ. Κλωστοϋφαντουργών), ορισμένες μεγάλες επιχειρήσεις (μικρές επιχ/σεις εκπροσωπούνται διαμέσου συνδέσμων, μεγάλες είναι άμεσα μέλη ΣΕΒ)

- Περιφερειακές (ΣΒ Βορ. Ελλάδος, ΣΒ Θεσσαλίας και Κεντρ. Ελλάδος)

- Κλαδικές (Συνδ. Βιομηχ. Τροφίμων, Συνδ. Αλευροβιομηχανιών)

Άλλες ΟργανώσειςΣυνδ. ΑΕ και ΕΠΕ, ΓΣΕΒΕ, Ελλην.

Συνομοσπονδία Εμπορίου, Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών, Ένωση Ελλην. Τραπεζών, ΠΑν,. Ομ. Ξενοδόχων

Εργατικές ΟργανώσειςΙστορία: (1879 ιδρύονται τα σωματεία

της Σύρου) (1918 ίδρυση ΓΣΕΕ, 1928 ίδρυση Συνομ/νδίας Δημ. Υπαλλήλων) (μετά το 1936 διαρκείς κρατικές παρεμβάσεις στη ΓΣΕΕ)

Οργανωτική Δομή Σ.Κ.Συνδικαλιστική πυκνότητα =

χαμηλή, ποικίλει από κλάδο σε κλάδο

Οργανωτική Δομή Σ.Κ

ΓΣΕΕ Γ΄βαθμός

ΟΜΟΣΠΟ- ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΝΔΙΑ ΚΕΝΤΡΟ

Β΄βαθμός

ΣΩΜΑΤΕΙΟ Α΄βαθμός

Α) Πρωτοβάθμιες οργανώσεις: 1. Κλαδικό ομοιοεπαγγελματικό

σωματείο 2. Επιχειρησιακό ή εργοστασιακό

σωματείο(ενώσεις προσώπων, σε εκμεταλλεύσεις

μέχρι 40 άτομα, χωρίς σωματείο)Β)Δευτεροβάθμιες οργανώσεις 1. Ομοσπονδίες 2. Εργατικά ΚέντραΓ) Τριτοβάθμιες οργανώσεις ΓΣΕΕ

Το Σ.Κ. οργανώνεται με βάση το νόμο 1264/82 για τον εκδημοκρατισμό του Σ.Κ. και τις βασικές συνδικαλιστικές ελευθερίες (ΔΣΕ 87,98): υποχρέωση εργοδότη για συνάντηση με σωματείο (1/μήνα), χώρο για γραφείο σωματείου, πίνακας ανακοινώσεων, συνδικ. άδειες κτλ.

ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ Σ.Κ. ΚΡΑΤΟΥΣ, ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ

ΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΓΜΟΙΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΑΠΌ ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑ, ΠΑΤΕΡΝΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟ Σ.Κ., ΔΙΟΙΚΗΣΕΙΣ ΓΣΕΕ ΑΠΌ ΔΙΚΑΣΤΙΚΟ ΔΙΟΡΙΣΜΟΕΛΛΙΠΗΣ ΕΚΠΡΟΣΩΠΗΣΗ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ / ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΘΕΣΜΟΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣΟΚΕΟΜΕΔΟΑΕΔΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΣΤΙΑΕΡΓΑΤΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ

Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις στην Ελλάδα/Απεργίες

ΣΔ = Διαδικασία που οδηγεί σε ΣΣΕΣΣΕ : στην Αγγλία : συμφωνία κυρίων

στην Ευρώπη: νομική σημασίαΝ. 1876/90Ικανότητα για ΣΕΕ: Συνδικαλιστικές

οργανώσεις όλων των βαθμίδων (εργοδοτών και εργαζομένων), μεμονωμένοι εργοδότες που απασχολούν τουλάχιστον 50 άτομα.

Περιεχόμενο ΣΣΕ

Θέματα σχετικά με ατομικές συμβάσεις εργασίας, την άσκηση του συνδικαλιστικού δικαιώματος στην επιχείρηση, κοινωνικής ασφάλισης (πλην συνταξιοδοτικών), την επιχειρηματική πολιτική (εφόσον επιδρά στις ΕΣ), την ερμηνεία των όρων της ΣΣΕ , τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων , τις διαδικασίες και τους όρους συλλογικής διαπραγμάτευσης και διαιτησίας ρήτρες ειρήνης κλπ.

Είδη ΣΣΕ

- Εθνικές Γενικές, για όλους τους εργαζομένους της χώρας

- Κλαδικές, για εργαζόμενους περισσότερων ομοειδών επιχειρήσεων

- Εθνικές Ομοιοεπαγγελματικές , εργαζόμενοι ορισμένου επαγγέλματος (εθν.)

- Τοπικές Ομοιοεπαγγελματικές, εργαζόμενοι ορισμένου επαγγέλματος (τοπ.)

- Επιχειρησιακές, εργαζομένους εκμετάλλευσης/ επιχείρησης

Διαδικασίες Διαπραγμάτευσης – υπογραφής ΣΣΕ

Καλόπιστη διαπραγμάτευση – Παροχή πληροφόρησης από εργοδοτική πλευρά – Κατάθεση στο ΥΠΕΡΓ

Ισχύς-Δέσμευση-Χρόνος-Συρροή-Επέκταση- Καταγγελία

- Άμεση/αναγκαστική ισχύς –Ισχύς για 1 τουλάχιστον έτος.

- Δεσμεύουν μόνο τα μέλη των συμβαλλομένων οργανώσεων (ή τον μεμονωμένο εργοδότη στις επιχειρησιακές).

- Αν η σχέση εργασίας ρυθμίζεται από περισσότερες ΣΣΕ, ισχύει η πιο ευνοϊκή για τον εργαζόμενο (σύγκριση κατά: α)ενότητα αποδοχών β) λοιπά θέματα)

- Απόφαση ΥΠΕΡΓ κηρύσσει υποχρεωτική ΣΣΕ κλάδου ή επαγγέλματος, που ήδη δεσμεύει το 51% εργαζομένων κλάδου

- Η ΣΣΕ μπορεί να καταγγελθεί 1 έτος μετά την ισχύ της (πλην εξαιρέσεων)

- Παραβίαση ΣΣΕ από εργοδότη πρόστιμο τουλάχιστον 200.000 δρχ.

Συμφιλίωση-Μεσολάβηση-Διαιτησία

Συμφιλίωση:Ασκείται από υπάλληλο του ΥΠΕΡΓ, και επιχειρείται η προσέγγιση των απόψεων των μερών, για να τερματιστεί η διένεξηΜεσολάβηση: Ασκείται από μεσολαβητή του ΟΜΕΔ με αίτηση ενός ή των δύο μερών. Τα μέρη καλούνται σε συναντήσεις, παρέχουν πληροφόρηση στον Μ., αναπτύσσουν τις απόψεις και τα επιχειρήματά τους . Αν σε 20 ημέρες δεν επέλθει συμφωνία των μερών, ο μεσολαβητής μπορεί να υποβάλλει πρόταση, την οποία μπορούν να αποδεχθούν ή όχι τα μέρη

Διαιτησία:Ασκείται από διαιτητή του ΟΜΕΔ με αίτηση των 2 μερών, από το ένα μέρος εφόσον τα άλλο αρνήθηκε τη μεσολάβηση και μονομερώς από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων , εφόσον αποδέχονται την πρόταση του μεσολαβητή που απορρίπτει ο εργοδότης . Στην τελευταία περίπτωση αναστέλλεται για 10 ημέρες το δικαίωμα απεργίας των εργαζομένων. Η ΔΑ εκδίδεται σε 10 ημέρες από την ανάληψη των καθηκόντων του διαιτητή και εξομοιώνεται με ΣΣΕ.

ΟΜΕΔ (Υποστηρίζει διαδικασίες Μεσολάβησης –Διαιτησίας)

Διοικείται από 11μελές συμβούλιο (2 καθηγητές ΑΕΙ, 1 επιστήμονα ΕΔΕΚΑ, 3 ΓΣΕΕ, 1 ΣΕΒ, 1 ΓΣΕΒΕ, 1 ΕΕΣΕ, 1 ΥΠΕΡΓ, 1 πρόσωπο κοινής αποδοχής) με 4ετη θητεία.

Προσλαμβάνει 20-50 Μ-Δ με τριετή θητεία και ειδικά προσόντα (ηλικία > 30, πτυχίο ΑΕΙ, εμπειρία σε ΕΣ.)

Οι Μ-Δ συγκροτούν ειδικό σώμα, ασκούν δημόσιο λειτούργημα , με πλήρη ανεξαρτησία και πολλά ασυμβίβαστα

Προσωπικό Ασφαλείας (σε περίπτωση απεργίας)

Το αναγκαίο προσωπικό για την ασφάλεια της εγκατάστασης μιας επιχείρησης και την πρόληψη καταστροφών και ατυχημάτων.

Στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (ΔΕΚΟ) διατίθεται και προσωπικό για την αντιμετώπιση αναγκών του κοινωνικού συνόλου

Ο αριθμός και οι ειδικότητες του Π.Α. καθορίζονται με συμφωνία των μερών απευθείας ή με τη διαδικασία μεσολάβησης του Ν. 1876/90 (διαφορετικά στην επιτρ. 15/1264)

Δημόσιος Διάλογος (σε ΔΕΚΟ. Οργανισμούς ΚΩ)

Υποχρέωση διαπραγματεύσεων ΔΔ από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων, ενώπιον μεσολαβητή του ΟΜΕΔ.

Μπορούν να συμμετέχουν και εκπρόσωποι δημοσίου, κοινωνικών φορέων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

Απεργιακή Δραστηριότητα

Κύριο μέσο σύγκρουσης στις βιομηχανικές κοινωνίες και μέσο πίεσης στη διαδικασία Συλλογικών διαπραγματεύσεων.

Είδη Απεργίας- Απεργία (με αιτήματα)- Στάση εργασίας- Επίσχεση εργασίας- Απεργία συμπαράστασης- Λευκή απεργία

Συλλογικές Διαπραγματεύσεις (πρακτική)

για την επίτευξη μιας συμφωνίαςΣΔ

για την εφαρμογή μιας συμφωνίαςΠλεονεκτήματα ΣΔΑ) Δίνουν την ευκαιρία στους μισθωτούς

να συμμετέχουν στη διαμόρφωση των όρων απασχόλησης , δημιουργεί ένα αίσθημα ασφάλειας τους, επεκτείνει τη δημοκρατία στους χώρους παραγωγής

Β) Ενισχύει το κύρος των ρυθμίσεων και δεσμεύει τα μέρη για την εφαρμογή τους.

Γ) Επιτρέπει να μειωθούν οι αρνητικές επιδράσεις από την εξέλιξη της τεχνολογίας, την οργάνωση παραγωγής, την απαξίωση ειδικοτήτων.

Στάδια διαπραγματευτικής διαδικασίαςΠροετοιμασίας

(προσδιορισμός στόχων/ορίων υποχώρησης, συλλογή υλικού τεκμηρίωσης/πληροφόρησης, πρόβλεψη απαιτήσεων αντιπάλου)Αρχικών προτάσεων

(προσδιορισμός βασικών κανόνων/ διαπ/σης, πρόγραμμα, ακολουθία θεμάτων, ατζέντα)Αρχική διαπραγμάτευση

(προτάσεις, αντιπροτάσεις, επιχειρήματα κοστολόγηση λύσεων , βολιδοσκόπηση κλπ.)

ΤΕΧΝΙΚΕΣ: δέσμευση της άλλης πλευράς

σε κάποια θέματα , τονισμός ωφελειών της άλλης πλευράς από προτάσεις, συναισθηματική επίκληση , αποκάλυψη στοιχείων, δυναμική παρουσίαση απαιτήσεων, αναβολή συζήτησης θέματος, προσεκτική ακρόαση, υποβολή ερωτήσεων, αποφυγή προσωπικών σχολίων, χρησιμοποίηση κατανοητής γλώσσας, ισότιμη συμπεριφορά.Τελικής διαπραγμάτευσης:

(Μεγιστοποίηση πίεσης, κλείσιμο συμφωνίας, πρόσκληση μεσολαβητή/διαιτητή)

Συμμετοχή των εργαζομένων

ΛΟΓΟΙ: Παρακίνηση των εργαζομένων προς αποδοτική συμπεριφορά

Δημοκρατικό δικαίωμα των εργαζομένων να επηρεάζουν τις αποφάσεις που σχετίζονται με την εργασία τους.

Πλεονεκτήματα από συμμετοχή των εργαζομένων

- Βελτίωση ποιότητας ζωής στον εργασιακό χώρο

- Ικανοποίηση ανώτερων αναγκών των εργαζομένων (Maslow needs).

- Αίσθηση εργαζομένου ότι συμμετέχει σε συλλογική προσπάθεια.

- Βελτίωση κλίματος εργασιακών σχέσεων στην επιχείρηση

- Αύξηση παραγωγικότητας της εργασίας

Συμμετοχή των εργαζομένων = ένας

θεσμός, στον οποίο οι μέτοχοι και οι εργαζόμενοι μοιράζονται την ευθύνη της διοίκησης ή/και την ιδιοκτησία (κέρδη) της επιχείρησης

Βασικοί Στόχοι Συμμετοχής :α. βελτίωση ποιότητας ζωής στον

εργασιακό χώρο και ικανοποίηση που απολαμβάνει ο εργαζόμενος από εργασία

β. βελτίωση αποτελεσματικότητας/παραγωγικότητας

Επιφυλάξεις: στελεχών διοίκησης-εργατικών

σωματείων

Συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων

1) Άμεση Συμμετοχή:

Εκείνη, κατά την οποία οι εργαζόμενοι συμμετέχουν προσωπικά οι ίδιοι εκφράζοντας τη γνώμη τους ή λαμβάνοντας υπεύθυνες αποφάσεις

Συστήματα Α.Σ. : α) Ομάδες Ενημέρωσης (briefing groups):

πληροφόρηση όλων των εργαζομένων μέσω διευθυντικών στελεχών και των τυπικών καναλιών επικοινωνίας.

β) Σχεδιασμός έργου: Άσκηση ελέγχου από εργαζομένους σε περιοχές οργάνωσης της επιχείρησης ή εργασίας (εμπλουτισμός έργου , αυτόνομες ή ημι-αυτόνομες ομάδες)

γ) Κύκλοι ποιότητας: Μικρές ομάδες εργαζομένων που συναντώνται εθελοντικά σε τακτά χρονικά διαστήματα , με σκοπό να προσδιορίσουν, να αναλύσουν και να επιλύσουν προβλήματα που σχετίζονται με την εργασία και την ποιότητα

2) Έμμεση Συμμετοχή:

Εκείνη κατά την οποία οι εργαζόμενοι μετέχουν στη διοίκηση των επιχειρήσεων μέσω εκπροσώπων τους (αντιπροσωπευτική συμμετοχή)

Συστήματα Ε.Σ.:α) Συμβουλευτικές επιτροπές

διαβούλευσης. Η διοίκηση ζητά την άποψη των εργαζομένων πριν πάρει απόφαση για κάποιο θέμα, δια αντιπροσώπου

β) Εκπροσώπηση Στο Δ.Σ. επιχείρησης. Οι αντιπρόσωποι του προσωπικού συμμετέχουν στα κέντρα στρατηγικών αποφάσεων της επιχείρησης

γ) Εργατικά συμβούλια: Συγκροτούνται από εκπροσώπους εργαζομένων με ρόλο ενημερωτικό και συμβουλευτικό

δ) Εποπτικά συμβούλια :

Αποτελούνται από εκπροσώπους εργοδοτών και εργαζομένων (κ.α) και ασχολούνται με θέματα στρατηγικών αποφάσεων της επιχείρησης

ε) Συλλογική Διαπραγμάτευση: Συζήτηση και συμφωνία κάθε χρόνο εκπροσώπων των δύο πλευρών για θέματα κοινού ενδιαφέροντος

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ :Συμμετοχή εργαζομένων στο κεφάλαιο

και στα κέρδη της επιχείρησηςΠλεονεκτήματα Ο.Σ.: - δέσμευση εργαζομένων στην

προσπάθεια κερδοφορίας της επιχείρησης

- Βελτίωση συνεργασίας των δύο πλευρών

- Καλύτερη εκτίμηση εργαζομένων για στόχους/ανάγκες της επιχείρησης

- Προσέλκυση αξιόλογου ικανού προσωπικού

Μορφές Ο.Σ:α) Συμπληρωματική αμοιβή: σε μέλη

προσωπικού μια φορά το χρόνο εφάπαξ ποσό ή ποσοστό κερδών.

β) Ποσοστό αμοιβής: στα κέρδη της επιχείρησης

γ) Ανάλογα με την προϋπηρεσία, συμμετέχει στα κέρδη

.

δ) Ανάλογα με ποσοστό συμβολής

συμμετεχόντων, θεωρείται ότι το «κεφάλαιο»των εργαζομένων και η αμοιβή τους συνολικά, και αμείβεται με επιτόκιο ή υπολογίζεται κάποιος δείκτης συμμετοχής στα αποτελέσματα π.χ. παραγωγικότητα

ε) Συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο, χορήγηση μετοχών της επιχείρησης με ευνοϊκούς όρους και λήψη μερισμάτων (ή δωρεάν μετοχές)

Προϋποθέσεις επιτυχούς εφαρμογής της Συμμετοχής

Αμοιβαίος σεβασμός και εκτίμηση διοίκησης –εργαζομένων και ιδίως:

Α) Οργανωσιακοί Παράγοντες: Ι. Μέγεθος της επιχείρησης: σε μικρές

ή μεσαίες επιχειρήσεις είναι ευκολότερη η άμεση συμμετοχή, στις μεγάλες επιχειρήσεις η έμμεση

ΙΙ. Φύση της τεχνολογίας: η πολυπλοκότητα της τεχνολογίας μπορεί να αποθαρρύνει τη Σ.

ΙΙΙ. Φύση του προϊόντος: σε ταχέως εξελισσόμενα προϊόντα ευνοείται η άμεση Σ, σε βραδέως κινούμενες αλλαγές η έμμεση

ΙV.Εργασιακό κλίμα: εικόνα των εργαζομένων για την επιχείρηση, τρόπος διοίκησης, σχέσεις εργαζομένων-διοίκησης

Β) Ατομικοί Παράγοντες :

Ι. Ικανότητα συμμετοχής, με γνώσεις και ικανότητες από εργαζομένους (+ εκπαίδευση)

ΙΙ. Προθυμία για συμμετοχή, ενδιαφέρον και βούληση των δύο πλευρών για συμμετοχή (διάθεση διοίκησης να ακούσει τη γνώμη των εργαζομένων για συμμετοχή)

Γ) Νομικοί Παράγοντες Η νομοθετική πρόβλεψη ενδυναμώνει τη

Σ.)

Συμμετοχή στην Ε.Ε & Ελλάδα

- Οδηγία για Ευρωπαϊκά Συμβούλια Επιχείρησης (1994)

- Οδηγία για Καταστατικό Ευρωπαϊκής Α.Ε (2001)

- Οδηγία για πληροφόρηση /διαβούλευση στις εθνικές επιχειρήσεις (2002)

- Συστάσεις για χρηματοοικονομική συμμετοχή (δεκαετίες 80 και 90)

ΕΛΛΑΔΑ

Ν. 1767/88: για τα συμβούλια Εργαζομένων στις επιχειρήσεις (>50 άτομα ή > 20 ατόμων εφόσον)

Ν.1568/85: για τις επιτροπές ΥΑΕ

Ο χαρακτήρας της ΣΕ είναι γνωμοδοτικός, συμβουλευτικός και συναινετικός.

Γιατί δεν προχώρησαν ; Αρνητική στάση εργοδοτών /Σ.Κ

Εργασιακές σχέσεις και Νέα τεχνολογία

Η Τεχνολογία επηρεάζει την :- Οργάνωση παραγωγής- Απασχόληση- Εργασιακές σχέσεις

Δημιουργία νέων τύπων εργασίας, κατάργηση άλλων.Αντιμετώπιση με σκεπτικισμό από εργ. Συνδικάτα (σύναψη συμφωνιών παραγωγικότητας)

Επίδραση στα συνδικάτα:

- Μείωση εργαζομένων μείωση μελών Σ.Κ

- Απώλεια θέσεων ανειδίκευτων, ημιανειδίκευτων, χαμηλο-υπαλλήλων με παραδοσιακά υψηλή συνδικαλιστική πυκνότητα.

- Δημιουργία στελεχών υψηλής ειδίκευσης με χαμηλή συνδικαλιστική πυκνότητα

. Συμφωνίες Νέας Τεχνολογίας (για έλεγχο εισαγωγής Ν.Τ. από Σ.Κ)

- Συμμετοχή/έγκριση Ν.Τ από Σ.Κ. πριν την εισαγωγή της

- Πρόσβαση Σ.Κ. σε όλες τις σχετικές πληροφορίες

- Αποφυγή απολύσεων με διεύρυνση των εργασιών της επιχείρησης

- Εκπαίδευση/μετεκπαίδευση των θιγομένων από Ν.Τ.

- Μείωση ωρών εργασίας και υπερωριών

- Αποφυγή διαταραχής της δομής των αμοιβών

- Αυστηρότερα μέτρα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας

- Δημιουργία μικτών επιτροπών δ/σης-Σ.Κ. για παρακολούθηση των αλλαγών

Ειδικά στην Ελλάδα, η αντίδραση του Σ.Κ. στην εισαγωγή Ν.Τα ήταν περιορισμένη

Μείωση Χρόνου Εργασίας

- Ευρωπαϊκή εμπειρία- Ελληνική Εμπειρία

Υγιεινή και Ασφάλεια της Εργασίας (Εργασιακό Περιβάλλον)Data : Κάθε τρία λεπτά ένας θάνατος από εργατικό ατύχημα και κάθε τρία δεύτερα 3 εργάτες τραυματίζονται στην εργασία τους (ΔΓΕ)ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΤΥΧΗΜΑ: Κάθε βίαιο συμβάν που επέρχεται κατά την εκτέλεση της εργασίας ή εξαιτίας της εργασίας και έχει ως συνέπεια βλάβη του σώματος ή της υγείας ή απώλειας ζωής.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ: Η νοσηρή κατάσταση που δημιουργείται στον οργανισμό του εργαζομένου εξαιτίας βλαβερής επίδρασης από την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας

Το ΙΚΑ αναγνωρίζει 52 περιπτώσεις

επαγγελματικής ασθένειας και τις διακρίνει σε 5 ομάδες:

1. Δηλητηριάσεις και αλλεργικές εκδηλώσεις

2. Λοιμώδη και παρασιτικά νοσήματα

3. Ασθένειες από φυσικά αίτια4. Συστηματικές ασθένειες του

δέρματος5. Συστηματικές ασθένειες των

πνευμόνων

Συναφείς επιστημονικοί κλάδοι

Εργονομία: ασχολείται με τη συνύπαρξη του ανθρώπου και της μηχανής με σκοπό τον εξανθρωπισμό της εργασίαςΙατρικής της εργασίας: στοχεύει στην προαγωγή και διατήρηση της

Βιομηχανική Υγιεινή φυσικής, κοινωνικής και ψυχικής ευελιξίας των εργαζομένων, την προστασία τους από τους κινδύνους και ασθένειες που σχετίζονται με την εργασία, την απασχόληση τους σε εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις σωματικές/ψυχολογικές τους δυνατότητεςΤοξικολογία: ασχολείται με τη μελέτη και αντιμετώπιση δηλητηρίων.

Ιστορικά : Οι πρώτοι έλεγχοι για εργατικά ατυχήματα αρχίζουν περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Στις αρχές του 20ου αι. η πρώτη σχετική νομοθεσία και λίγο αργότερα αναπτύσσονται τα πρώτα προγράμματα αποφυγής ατυχημάτων. Οι σύγχρονοι νόμοι για ΥΑΕ θεσπίζονται στην Δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1970

Ν.1568/85: ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑΘεσμός τεχνικού ασφάλειας και ιατρού

εργασίας- Εκλογή επιτροπής ή αντιπροσώπου ΥΑΕ

από εργαζομένους- Προστασία εργαζομένων από φυσικούς,

χημικούς ή βιολογικούς βλαπτικούς παράγοντες

- Υποχρέωση ενημέρωσης από εργοδότη για ΥΑΕ

- Καθιέρωση προδιαγραφών για κτίρια/χώρους εργασίας

- Υποχρεώσεις κατασκευαστών/προμηθευτών σχετικά με ασφάλεια των μηχανημάτων

Πολιτική της Ε.Ε για ΥΑΕ

- Στοχεύει στην εναρμόνιση της νομοθεσίας των κρατών-μελών της Ε.Ε με σκοπό τη βελτίωση της ασφάλειας των μέσων εργασίας, τη βελτίωση των γνώσεων για την εκτίμηση των κινδύνων και την τελειοποίηση των μεθόδων πρόληψης και ελέγχου, την ανάπτυξη και προώθηση πνεύματος ασφάλειας και υγείας στην εργασία

- Εκδίδονται διάφορες οδηγίες για την προστασία των εργαζομένων από διάφορους κινδύνους (π.χ. μόλυβδος, αμίαντος, ιονίζουσες ακτινοβολίες, θόρυβο, σκόνη, ραδιενέργεια κ.α)

Για το σκοπό αυτό ιδρύθηκε το 1975 το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας στο Δουβλίνο

Η ελληνική πολιτική ΥΑΕ

Ο πρώτος νόμος για ΥΑΕ ήταν το 1911 και ακολούθησαν πολλοί άλλοι μέχρι το 1985 (έλεγχος από ΣΕΠΕ/τεχν. Τμήμα)

Θεσμού του Ν. 1568/85

Επιτροπή ΥΑΕ: Σε επιχειρήσεις με προσωπικό >50 ατόμων (σε 20-50 αντιπρόσωπος ΥΑΕ) με συμβουλευτικό χαρακτήρα : μελέτη συνθηκών εργασίας, πρόταση βελτιωτικών μέτρων, επισημαίνει τον επαγγ. κίνδυνο, ενημερώνεται από διοίκηση για στοιχεία εργ. Ατυχημάτων, ενημέρωση για αναδιαρθρώσεις που επηρεάζουν την ΥΑΕ, ζητά τη συνδρομή των εμπειρογνομώνων

Τεχνικός Ασφάλειας: Προσλαμβάνεται υποχρεωτικά σε επιχειρήσεις με Ε>50. Ο Τα.Α. συμβουλεύει τη διοίκηση σε θέματα σχεδιασμού, προγραμματισμού, μέσων και εξοπλισμού, ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων, επιθεωρεί τις θέσεις εργασίας , ερευνά τα αίτια ατυχημάτων , εποπτεύει τις ασκήσεις πυρασφάλειας και ασκεί ανεξάρτητα τα καθήκοντά του. Ιατρός Εργασίας: Προσλαμβάνεται σε επιχειρήσεις με Ε>50 και συμβουλεύει τον εργοδότη για αναγκαία μέτρα ΥΑΕ, γνωματεύει για αναγκαίες αλλαγές θέσεις εργασίας, ελέγχει ιατρικά τους εργαζόμενους, επιβλέπει την εφαρμογή μέτρων ασφάλειας και ερευνά αιτίες ασθενειών

Συμβούλιο ΥΑΕ: Γνωμοδοτικό όργανο στο πλαίσιο του ΥΠΕΡΓ για ΥΑΕ.Νομαρχιακές επιτροπές ΥΑΕ: Γνωμοδοτικά όργανα σε κάθε νομαρχία