ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη,...

22
ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 2011 1 ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 2011 ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος Εποπτεία: Δρ. Αφροδίτη Αθανασοπούλου Εποπτεία: Δρ. Αφροδίτη Αθανασοπούλου Νέα Αναλυτικά Νέα Αναλυτικά Προγράμματα: Προγράμματα: Πρόγραμμα Σπουδών Πρόγραμμα Σπουδών Λογοτεχνίας Λογοτεχνίας

description

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος Εποπτεία: Δρ. Αφροδίτη Αθανασοπούλου. Νέα Αναλυτικά Προγράμματα: Πρόγραμμα Σπουδών Λογοτεχνίας. ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011. Τάξη: Α΄ Γυμνασίου Θεματική Ενότητα : Λαϊκή παράδοση και Λογοτεχνία. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη,...

Page 1: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 11ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-ΦιλόλογοςΕπιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-ΦιλόλογοςΕποπτεία: Δρ. Αφροδίτη ΑθανασοπούλουΕποπτεία: Δρ. Αφροδίτη Αθανασοπούλου

Νέα Αναλυτικά Προγράμματα:Νέα Αναλυτικά Προγράμματα:

Πρόγραμμα Σπουδών Πρόγραμμα Σπουδών ΛογοτεχνίαςΛογοτεχνίας

Page 2: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 22

Τάξη:Τάξη: Α΄ Γυμνασίου Α΄ ΓυμνασίουΘεματική ΕνότηταΘεματική Ενότητα: Λαϊκή παράδοση και Λογοτεχνία: Λαϊκή παράδοση και Λογοτεχνία

Ειδικοί διδακτικοί στόχοι (Π.Σ.Λ., σ. 83)Ειδικοί διδακτικοί στόχοι (Π.Σ.Λ., σ. 83)

Έμφαση στις παλαιότερες μορφές ζωής και Έμφαση στις παλαιότερες μορφές ζωής και στη λαϊκή πολιτιστική και λογοτεχνική στη λαϊκή πολιτιστική και λογοτεχνική κληρονομιάκληρονομιά

Πρόσφορες αναφορές στη «συγγενή» Πρόσφορες αναφορές στη «συγγενή» παράδοση των λαών της Νοτιοανατολικής παράδοση των λαών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης: Βαλκανικής χερσονήσου και Ευρώπης: Βαλκανικής χερσονήσου και ΜεσογείουΜεσογείου

Page 3: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 33

Τάξη:Τάξη: Α΄ Γυμνασίου Α΄ ΓυμνασίουΘεματική ΕνότηταΘεματική Ενότητα: Λαϊκή παράδοση και Λογοτεχνία: Λαϊκή παράδοση και Λογοτεχνία

Στόχοι λογοτεχνικού γραμματισμού Στόχοι λογοτεχνικού γραμματισμού Α΄Α΄ και Β΄ τάξης Γυμνασίουκαι Β΄ τάξης Γυμνασίου→ → «Γραμματική» της λογοτεχνικής γλώσσας«Γραμματική» της λογοτεχνικής γλώσσας Ποιητικός λόγος: σύνταξη ποιητικών προτάσεωνΠοιητικός λόγος: σύνταξη ποιητικών προτάσεων Αφηγηματικός λόγος: δομικά υλικά αφηγηματικού Αφηγηματικός λόγος: δομικά υλικά αφηγηματικού

κόσμου, «γραμματικά» πρόσωπα αφηγηματικής κόσμου, «γραμματικά» πρόσωπα αφηγηματικής γλώσσαςγλώσσας

→ → Θεωρία των λογοτεχνικών ειδώνΘεωρία των λογοτεχνικών ειδών Είδη λαϊκής στιχουργικής και αφηγηματικής Είδη λαϊκής στιχουργικής και αφηγηματικής

παράδοσης: το δημοτικό τραγούδι, μύθοι/παραμύθιαπαράδοσης: το δημοτικό τραγούδι, μύθοι/παραμύθια

Page 4: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 44

Κείμενα προς συνεξέταση:Κείμενα προς συνεξέταση:

ΑΝΩΝΥΜΗ & ΕΠΩΝΥΜΗ ΠΟΙΗΣΗ:ΑΝΩΝΥΜΗ & ΕΠΩΝΥΜΗ ΠΟΙΗΣΗ:

α) «Ύπνε μου έπαρέ μου το» (δημοτικό)α) «Ύπνε μου έπαρέ μου το» (δημοτικό)

β) «Νανούρισμα» (δημοτικό)β) «Νανούρισμα» (δημοτικό)

γ) Κ. Βάρναλης, «Η μάνα του Χριστού»γ) Κ. Βάρναλης, «Η μάνα του Χριστού»

(απόσπασμα από τη συλλογή «Το Φως (απόσπασμα από τη συλλογή «Το Φως που Καίει», 1922) που Καίει», 1922)

-Μελοποιημένο σε μουσική Ν. Μαμαγκάκη στο δίσκο -Μελοποιημένο σε μουσική Ν. Μαμαγκάκη στο δίσκο

«Σκλάβοι Πολιορκημένοι»«Σκλάβοι Πολιορκημένοι»

Page 5: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 55

ΓιατίΓιατί και Βάρναλης; και Βάρναλης;

Μεταξύ άλλων (συσχετισμοί Μεταξύ άλλων (συσχετισμοί περιεχομένου και μορφής με περιεχομένου και μορφής με νανουρίσματα), νανουρίσματα),

για να καταδειχθεί ότι οι για να καταδειχθεί ότι οι μεγάλοι μας ποιητές δεν μεγάλοι μας ποιητές δεν απαξιώνουν τη λαϊκή απαξιώνουν τη λαϊκή παράδοση αλλά παράδοση αλλά

«συνομιλούν»«συνομιλούν» μαζί της. μαζί της.

Page 6: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 666

Α΄ Κείμενο: Ύπνε μου, έπαρέ μου τοΑ΄ Κείμενο: Ύπνε μου, έπαρέ μου το

Ύπνε μου κι έπαρέ μου το, κι άμε το στα περβόλιαΎπνε μου κι έπαρέ μου το, κι άμε το στα περβόλιακαι την ποδιά τουκαι την ποδιά του11 γέμισε τριαντάφυλλα και ρόδα. γέμισε τριαντάφυλλα και ρόδα.Τα ρόδα νά ’ν’ της μάνας του, τα μήλα του κυρούΤα ρόδα νά ’ν’ της μάνας του, τα μήλα του κυρού22 του τουκαι τ’ άσπρα τα τριαντάφυλλα νά ’ναι του σάντουλούκαι τ’ άσπρα τα τριαντάφυλλα νά ’ναι του σάντουλού33

του.του.55 Ο ύπνος τρέφει τα μωρά κι ο κάμπος τα βοσκάριαΟ ύπνος τρέφει τα μωρά κι ο κάμπος τα βοσκάρια44,,

κι εμένα το παιδάκι μου το τρέφουνε τα χάδια.κι εμένα το παιδάκι μου το τρέφουνε τα χάδια.Ο ύπνος μου στα μάτια σου κι η γειάΟ ύπνος μου στα μάτια σου κι η γειά55 στην κεφαλή σου στην κεφαλή σουκι η αγρυπνιά στον κύρη σου να κάμει το προικί σου.κι η αγρυπνιά στον κύρη σου να κάμει το προικί σου.Κοιμήσου που στον γάμο σου, στ’ αρραβωνιάσματά σου,Κοιμήσου που στον γάμο σου, στ’ αρραβωνιάσματά σου,

1010 θ’ ανοίξουν ρόδα και ανθοί μέσα στην κάμαρά σου.θ’ ανοίξουν ρόδα και ανθοί μέσα στην κάμαρά σου.Τα χιόνια αλεύρια θα γενούν και τα βουνά δαμάλιαΤα χιόνια αλεύρια θα γενούν και τα βουνά δαμάλια66

κι η θάλασσα γλυκό κρασί να πιούν τα παλικάρια.κι η θάλασσα γλυκό κρασί να πιούν τα παλικάρια.----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 1 ποδιά = εδώ, αγκαλιά· 2 κυρού = κύρη, πατέρα· 3 σάντουλου =ποδιά = εδώ, αγκαλιά· 2 κυρού = κύρη, πατέρα· 3 σάντουλου =νονού· 4 νονού· 4 βοσκάρια = αυτά που βοσκάρια = αυτά που

βόσκουν· 5 γειά = υγεία· 6 δαμάλιαβόσκουν· 5 γειά = υγεία· 6 δαμάλια= μοσχάρια.= μοσχάρια.

Page 7: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 77ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011

Β΄ Κείμενο: ΝανούρισμαΒ΄ Κείμενο: Νανούρισμα

Έλα, νύπνε,Έλα, νύπνε,11 κι έπαρέ το κι έπαρέ το22

και γλυκά αποκοίμισέ το.και γλυκά αποκοίμισέ το. Έλα, νύπνε, μερωτήΈλα, νύπνε, μερωτή33 μου, μου, μέρωσέ μου το παιδί μου.μέρωσέ μου το παιδί μου. 5 Δώσ’ του, Παναγία, χρόνοι,5 Δώσ’ του, Παναγία, χρόνοι, να γενεί παππούς μ’ αγγόνι.να γενεί παππούς μ’ αγγόνι. Νάνι το παιδί μου, νάνι,Νάνι το παιδί μου, νάνι, κι όπου τού πονεί να γειάνεικι όπου τού πονεί να γειάνει44.. Που κοιμάται και μερώνειΠου κοιμάται και μερώνει10 και ξυπνά και μεγαλώνει.10 και ξυπνά και μεγαλώνει. Που κοιμάται σαν αρνάκιΠου κοιμάται σαν αρνάκι Το γλυκό μου μωρουδάκι.Το γλυκό μου μωρουδάκι.______________________________11..νύπνε νύπνε = ύπνε· 2= ύπνε· 2..έπαρέ το έπαρέ το = πάρ’ το·3= πάρ’ το·3..μερωτή μερωτή = που ημερώνεις, χαρίζεις ηρεμία· 4= που ημερώνεις, χαρίζεις ηρεμία· 4..γειάνει γειάνει

=γιατρευτεί.=γιατρευτεί.

Page 8: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 88

ôô Κείμενο: Κώστα Βάρναλη, Κείμενο: Κώστα Βάρναλη, «Η μάνα του Χριστού» (απόσπασμα)«Η μάνα του Χριστού» (απόσπασμα)

Φεύγεις πάνου στην άνοιξη, γιέ μου καλέ μου,Φεύγεις πάνου στην άνοιξη, γιέ μου καλέ μου,

Άνοιξή μου γλυκιά, γυρισμό που δεν έχεις.Άνοιξή μου γλυκιά, γυρισμό που δεν έχεις.

Η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη, γιέ μου,Η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη, γιέ μου,

δεν μιλάς, δεν κοιτάς, πως μαδιέμαι γλυκέ μουδεν μιλάς, δεν κοιτάς, πως μαδιέμαι γλυκέ μου!!

Page 9: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 99ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011

Page 10: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1010ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011

El Greco, PietaEl Greco, Pieta

Page 11: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1111

ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ < θεματικό – αξιακό περιεχόμενο >< θεματικό – αξιακό περιεχόμενο >

1. α) Ποια είναι τα κοινά στοιχεία που συνδέουν τα παραπάνω 1. α) Ποια είναι τα κοινά στοιχεία που συνδέουν τα παραπάνω λαϊκά νανουρίσματα με το ποίημα του Βάρναλη; λαϊκά νανουρίσματα με το ποίημα του Βάρναλη;

β) Αναφέρονται σε αγόρι ή κορίτσι (και από τι το β) Αναφέρονται σε αγόρι ή κορίτσι (και από τι το καταλαβαίνετε);καταλαβαίνετε);

Κοινά στοιχεία: Κοινά στοιχεία:

→ → η μάνα (ο παραδοσιακός ρόλος της μάνας που νανουρίζει = η μάνα (ο παραδοσιακός ρόλος της μάνας που νανουρίζει = διαχρονικό στοιχείο οικογενειακής ζωής) διαχρονικό στοιχείο οικογενειακής ζωής)

→ → το παιδί (τρυφερότητα: «το παιδί (τρυφερότητα: «το παιδάκι μου»το παιδάκι μου», , «γλυκό μου «γλυκό μου μωρουδάκι», «καλέ μου...γλυκέ μου»)μωρουδάκι», «καλέ μου...γλυκέ μου»)

Στο Α΄ ποίημαΣτο Α΄ ποίημα: κορίτσι («: κορίτσι («χάδια, προικί, γάμος…»)χάδια, προικί, γάμος…»)

Στο Β΄ ποίημαΣτο Β΄ ποίημα: αγόρι («: αγόρι («να γενεί παππούς…»)να γενεί παππούς…»)

Στο Γ΄ ποίημαΣτο Γ΄ ποίημα: «: «γιε μου»γιε μου»

Page 12: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1212

ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ < θεματικό – αξιακό περιεχόμενο (συνέχ.) >< θεματικό – αξιακό περιεχόμενο (συνέχ.) >

2. Παρά τα κοινά στοιχεία υπάρχει μια χτυπητή 2. Παρά τα κοινά στοιχεία υπάρχει μια χτυπητή διαφορά: ποια είναι αυτή κι από ποια στοιχείαδιαφορά: ποια είναι αυτή κι από ποια στοιχεία την καταλαβαίνουμε;την καταλαβαίνουμε;

Το Γ΄Το Γ΄ δεν είναι νανούρισμα αλλά «μοιρολόγι»: δεν είναι νανούρισμα αλλά «μοιρολόγι»: ««ΦεύγειςΦεύγεις», «», «γυρισμό δεν έχειςγυρισμό δεν έχεις», «», «μαδιέμαιμαδιέμαι» » πβ. και τον τίτλο: «πβ. και τον τίτλο: «Η μάνα του ΧριστούΗ μάνα του Χριστού» (= χαροκαμένη)» (= χαροκαμένη)

νανούρισμα νανούρισμα μοιρολόγι μοιρολόγι Ελπίδα/προσδοκία ακύρωση/οριστική ματαίωσηΕλπίδα/προσδοκία ακύρωση/οριστική ματαίωση

προς το μέλλονπρος το μέλλον της ζωήςτης ζωής

Page 13: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1313

ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ < «γέφυρα»: σύνδεση μορφής με περιεχόμενο > < «γέφυρα»: σύνδεση μορφής με περιεχόμενο >

3. α) 3. α) Σε ποια από τα παραπάνω ποιήματα υπάρχουν παράξενες Σε ποια από τα παραπάνω ποιήματα υπάρχουν παράξενες εικόνες-με-τις-λέξεις (νιώθουμε δηλαδή πως οι λέξεις δεν εικόνες-με-τις-λέξεις (νιώθουμε δηλαδή πως οι λέξεις δεν χρησιμοποιούνται κατά λέξη αλλά σαν μεταφορές, για να χρησιμοποιούνται κατά λέξη αλλά σαν μεταφορές, για να σημάνουν κάτι άλλο);σημάνουν κάτι άλλο);

Στο ΑΣτο Α: : 4 τελευταίοι στίχοι: 4 τελευταίοι στίχοι: ευχές της μάνας για πλούσιο γάμο και ευχές της μάνας για πλούσιο γάμο και πλούσια ζωή: πλούσια ζωή: «θ’ ανοίξουν ρόδα…», « τα χιόνια αλεύρια θα «θ’ ανοίξουν ρόδα…», « τα χιόνια αλεύρια θα γενούν και τα βουνά δαμάλια… », «κι η θάλασσα…» γενούν και τα βουνά δαμάλια… », «κι η θάλασσα…» Στοιχεία λαϊκής ποίησηςΣτοιχεία λαϊκής ποίησης: σχήμα Υπερβολής, : σχήμα Υπερβολής,

κυριαρχικός ρόλος Φύσηςκυριαρχικός ρόλος Φύσης «αλεύρια…» «αλεύρια…» → ψωμί: το βασικότερο αγαθό για τους ανθρώπους → ψωμί: το βασικότερο αγαθό για τους ανθρώπους

της υπαίθρου μαζί με το «κρασί…» αλλά και τα ζώα/ «δαμάλια»της υπαίθρου μαζί με το «κρασί…» αλλά και τα ζώα/ «δαμάλια»Στο ΒΣτο Β: Απόλυτη κυριολεξία (εκτός μόνο από τη -λογική κι αυτή- : Απόλυτη κυριολεξία (εκτός μόνο από τη -λογική κι αυτή-

παρομοίωση: «παρομοίωση: «που κοιμάται σαν αρνάκιπου κοιμάται σαν αρνάκι»)»)Στο ΓΣτο Γ: «Η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη…»: «Η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη…»→ 2 δυνατές → 2 δυνατές

ερμηνείες > βλ. επόμενο σκέλος ερώτησης…ερμηνείες > βλ. επόμενο σκέλος ερώτησης…

Page 14: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1414

ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ < σύνδεση μορφής με περιεχόμενο < σύνδεση μορφής με περιεχόμενο ( (συνέχ.) >συνέχ.) >

3. β) Πώς καταλαβαίνετε τη φράση «η ομορφιά σου βασίλεψε 3. β) Πώς καταλαβαίνετε τη φράση «η ομορφιά σου βασίλεψε κίτρινη» στο ποίημα του Βάρναλη; Σημαίνει κυριολεκτικά:κίτρινη» στο ποίημα του Βάρναλη; Σημαίνει κυριολεκτικά:

«η ομορφιά σου είναι σαν τον [κίτρινο] ήλιο το πρωί»,«η ομορφιά σου είναι σαν τον [κίτρινο] ήλιο το πρωί», ή μήπως ή μήπως μεταφέρει μια άλλη σημασία, και ποια;μεταφέρει μια άλλη σημασία, και ποια;

ΒασιλεύωΒασιλεύω: : 1η ερμηνεία: ο ήλιος τη μέρα (κίτρινος), «βασιλιάς» του ουρανού 1η ερμηνεία: ο ήλιος τη μέρα (κίτρινος), «βασιλιάς» του ουρανού

ήή 2η ερμηνεία: ο ήλιος (κόκκινος σαν βασιλιάς) στη δύση του2η ερμηνεία: ο ήλιος (κόκκινος σαν βασιλιάς) στη δύση του εδώ η 2η ερμηνεία: συνδέεται -μεταφορικά- με το χλωμό χρώμα εδώ η 2η ερμηνεία: συνδέεται -μεταφορικά- με το χλωμό χρώμα

του νεκρούτου νεκρού

Page 15: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1515

ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ < λογοτεχνικός «γραμματισμός»: μορφή έμμετρη > < λογοτεχνικός «γραμματισμός»: μορφή έμμετρη >

4. Συγκρίνετε τον ρυθμό στα «Παιδικά νανουρίσματα» και στη 4. Συγκρίνετε τον ρυθμό στα «Παιδικά νανουρίσματα» και στη «Μάνα του Χριστού»: τι παρατηρείτε; Ποιες συλλαβές «Μάνα του Χριστού»: τι παρατηρείτε; Ποιες συλλαβές τονίζονται; Ο ρυθμός παραμένει ακριβώς ο ίδιος; Ποιο είναι τονίζονται; Ο ρυθμός παραμένει ακριβώς ο ίδιος; Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μετρικού ρυθμού στο το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μετρικού ρυθμού στο ποίημα του Βάρναλη;ποίημα του Βάρναλη;

ΠΡΟΣΟΧΗ!ΠΡΟΣΟΧΗ! Στη μετρική θεωρία η 1Στη μετρική θεωρία η 1ηη συλλαβή κάθε ημιστιχίου είναι ουδέτερη συλλαβή κάθε ημιστιχίου είναι ουδέτερη

(δεν μας ενδιαφέρει αν τονίζεται ή όχι)(δεν μας ενδιαφέρει αν τονίζεται ή όχι) Η Η τελευταία τονισμένη συλλαβήτελευταία τονισμένη συλλαβή κάθε στίχου είναι πολύ βασική κάθε στίχου είναι πολύ βασική

(δεν μένει ποτέ χωρίς τόνο) (δεν μένει ποτέ χωρίς τόνο)

Page 16: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1616

ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ < λογοτεχνικός «γραμματισμός»: μορφή έμμετρη > < λογοτεχνικός «γραμματισμός»: μορφή έμμετρη >

Ποιες συλλαβές τονίζονται στα «παιδικά Ποιες συλλαβές τονίζονται στα «παιδικά νανουρίσματα»:νανουρίσματα»:

Στο Α΄Στο Α΄ τονίζονται οι ζυγές συλλαβές (2-4-6-8…14, αν και τονίζονται οι ζυγές συλλαβές (2-4-6-8…14, αν και όχι όχι όλες πάντα) όλες πάντα) → έχουμε → έχουμε ««ιαμβικόιαμβικό» στίχο. Ο πιο γνωστός » στίχο. Ο πιο γνωστός είναι ο «εθνικός» ή «δημοτικός» μας στίχος, ο είναι ο «εθνικός» ή «δημοτικός» μας στίχος, ο ιαμβικός 15 ιαμβικός 15 σύλλαβος σύλλαβος (με τομή στην 8(με τομή στην 8ηη συλλαβή) συλλαβή)

Στο Β΄Στο Β΄ τονίζονται οι μονές συλλαβές (1-3-5-7…ίσως όχι τονίζονται οι μονές συλλαβές (1-3-5-7…ίσως όχι όλες) όλες) → → έχουμε «έχουμε «τροχαϊκότροχαϊκό» στίχο» στίχο

Page 17: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1717

ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΣΚΗΣΕΙΣ-ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ / ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ < λογοτεχνικός «γραμματισμός»: < λογοτεχνικός «γραμματισμός»: μορφή έμμετρη μορφή έμμετρη >>

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μετρικού ρυθμού στο Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του μετρικού ρυθμού στο ποίημα του Βάρναλη:ποίημα του Βάρναλη:

Στο ποίημα του Βάρναλη τονίζονται Στο ποίημα του Βάρναλη τονίζονται σε όλους τους στίχουςσε όλους τους στίχους σταθεράσταθερά οι συλλαβές 3-6-9-12οι συλλαβές 3-6-9-12

→ → Έχουμε Έχουμε αναπαιστικόαναπαιστικό ρυθμό: συνηθίζεται στα ρυθμό: συνηθίζεται στα

εμβατήρια (πβ. το τριπόδισμα του αλόγου), εμβατήρια (πβ. το τριπόδισμα του αλόγου),

αλλά και στα μοιρολόγια («ρυθμός του λυγμού»)αλλά και στα μοιρολόγια («ρυθμός του λυγμού»)

Page 18: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1818

Τονίζεται ότι η διδασκαλία στοιχείων του Τονίζεται ότι η διδασκαλία στοιχείων του λογοτεχνικού γραμματισμού μπορεί να λογοτεχνικού γραμματισμού μπορεί να διαφοροποιηθεί από τον διδάσκοντα (π.χ. διαφοροποιηθεί από τον διδάσκοντα (π.χ. να δοθούν όλα ή μερικά στοιχεία να δοθούν όλα ή μερικά στοιχεία στιχουργικής), ανάλογα με τις στιχουργικής), ανάλογα με τις προϋπάρχουσες γνώσεις αλλά και τη προϋπάρχουσες γνώσεις αλλά και τη δυναμική της συγκεκριμένης ομάδας δυναμική της συγκεκριμένης ομάδας μαθητών.μαθητών.

Page 19: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 1919

Σύνοψη περιεχομένου-γραμματισμούΣύνοψη περιεχομένου-γραμματισμού

Νανουρίσματα Νανουρίσματα (από το – ναά που λένε τα μωρά όταν (από το – ναά που λένε τα μωρά όταν νυστάζουννυστάζουν→επαναλαμβανόμενο γίνεται «νάνι»)→επαναλαμβανόμενο γίνεται «νάνι»)

Γνωρίσματα:Γνωρίσματα:

-Επίκληση στον ύπνο, στους Αγίους και την Παναγία ( ως το -Επίκληση στον ύπνο, στους Αγίους και την Παναγία ( ως το διαχρονικό σύμβολο μητρότητας)διαχρονικό σύμβολο μητρότητας)

-Γεμάτα φαντασία, τρυφερότητα, υποσχέσεις, ελπίδες για ένα -Γεμάτα φαντασία, τρυφερότητα, υποσχέσεις, ελπίδες για ένα καλύτερο μέλλονκαλύτερο μέλλον

-Με μονότονο,-Με μονότονο, υποβλητικό ρυθμό, επαναλαμβανόμενα μοτίβαυποβλητικό ρυθμό, επαναλαμβανόμενα μοτίβα

-Υπερβολή, επαναλήψεις, αντιθέσεις, προσωποποιήσεις και -Υπερβολή, επαναλήψεις, αντιθέσεις, προσωποποιήσεις και έντονο το στοιχείο της Φύσης (γενικότερα γνωρίσματα της έντονο το στοιχείο της Φύσης (γενικότερα γνωρίσματα της δημοτικής ποίησης)δημοτικής ποίησης)

Page 20: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 2020

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

1. Να ζητήσετε από τους γονείς ή τους 1. Να ζητήσετε από τους γονείς ή τους παππούδες σας να σας τραγουδήσουν παππούδες σας να σας τραγουδήσουν νανουρίσματανανουρίσματα που χρησιμοποιούσαν οι που χρησιμοποιούσαν οι δικοί τους γονείς και να τα καταγράψετε. δικοί τους γονείς και να τα καταγράψετε. Να εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές Να εντοπίσετε ομοιότητες και διαφορές (μορφής και περιεχομένου) με τα (μορφής και περιεχομένου) με τα νανουρίσματα που έχετε διδαχθεί.νανουρίσματα που έχετε διδαχθεί.

Page 21: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 2121

ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ (ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ)(ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ)

2. Συγκρίνετε το ποίημα του Βάρναλη με το 2. Συγκρίνετε το ποίημα του Βάρναλη με το περιεχόμενο και τη μελωδία τού περιεχόμενο και τη μελωδία τού «Ω γλυκύ «Ω γλυκύ μου έαρ»μου έαρ» ή και άλλων μοιρολογιών της ή και άλλων μοιρολογιών της Παναγίας που ψάλλονται στην εκκλησία τη Παναγίας που ψάλλονται στην εκκλησία τη Μεγάλη Παρασκευή.Μεγάλη Παρασκευή.

3. 3. «μαδιέμαι»«μαδιέμαι» σημαίνει ξεριζώνω τα μαλλιά σημαίνει ξεριζώνω τα μαλλιά μου: αναζητήστε περιγραφές και εικόνες για μου: αναζητήστε περιγραφές και εικόνες για το πώς θρηνούσαν οι γυναίκες τα το πώς θρηνούσαν οι γυναίκες τα αγαπημένα τους πρόσωπα από την αρχαία αγαπημένα τους πρόσωπα από την αρχαία εποχή.εποχή.

Page 22: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Επιμέλεια: Β. Παπαδάκη, Σύμβουλος-Φιλόλογος

ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2011 2222

Ευχαριστούμε πολύΕυχαριστούμε πολύ για την προσοχή σας! για την προσοχή σας!