Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

36
Διατροφικές Συστάσεις Διατροφικές Συστάσεις στον Σακχαρώδη Διαβήτη στον Σακχαρώδη Διαβήτη Πλιάκας Τριαντάφυλλος Πλιάκας Τριαντάφυλλος Μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Διατροφής Διατροφής e-mail: [email protected] e-mail: [email protected]

description

Διατροφικές Συστάσεις στον Σακχαρώδη Διαβήτη Πλιάκας Τριαντάφυλλος Μεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Διατροφής e-mail: [email protected]. - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Page 1: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Διατροφικές Συστάσεις στον Διατροφικές Συστάσεις στον Σακχαρώδη ΔιαβήτηΣακχαρώδη Διαβήτη

Πλιάκας ΤριαντάφυλλοςΠλιάκας ΤριαντάφυλλοςΜεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος ΔιατροφήςΜεταπτυχιακός φοιτητής του Τμήματος Διατροφήςe-mail: [email protected]: [email protected]

Page 2: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (Σ.Δ.) είναι μια σοβαρή μεταβολική διαταραχή η οποία οφείλεται στην σχετική ή απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης που μπορεί να οδηγήσει σε μεταβολές του μεταβολισμού των υδατανθράκων, των πρωτεϊνών και των λιπών. Επιπλέον, η διαταραχή αυτή μπορεί να προκαλέσει υπεργλυκαιμία σε ασθενείς στους οποίους δεν είχε διαγνωστεί από πριν ο Σ.Δ. ή μπορεί να επιδράσει αρνητικά στην ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος σε ασθενείς που έχουν ήδη διαγνωστεί ως διαβητικοί. Αυτό πιστεύεται ότι οφείλεται σε διάφορους φλεγμονώδους μεταβολίτες, τις κυτοκίνες και τις ορμόνες. Η απάντηση σε αυτά τα ερεθίσματα οδηγούν σε αντίσταση στην ινσουλίνη μαζί με την εκδήλωση αυξημένης πρωτεόλυσης και γλυκονεογένεσης που έχουν σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση υπεργλυκαιμίας. Ο στόχος στα υγιή άτομα με Σ.Δ. τύπου Ι και ΙΙ είναι η ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος στα φυσιολογικά επίπεδα με σκοπό την πρόληψη ή καθυστέρηση της ανάπτυξης μικροαγγειακών επιπλοκών (στον αμφιβληστροειδή, στα νεφρά και στο περιφερειακό νευρικό σύστημα). Σε ασθενείς που νοσηλεύονται η ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος είναι πολύ σημαντική επειδή η υπεργλυκαιμία μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και την υδρική ισορροπία

Page 3: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Νεανικού ή τύπου Ι διαβήτηΝεανικού ή τύπου Ι διαβήτη Ενήλικου ή τύπου ΙΙ διαβήτηΕνήλικου ή τύπου ΙΙ διαβήτη Διαβήτη της εγκυμοσύνηςΔιαβήτη της εγκυμοσύνης Διαβήτη του ″τραύματος″Διαβήτη του ″τραύματος″

Περιπτώσεις Σακχαρώδη ΔιαβήτηΠεριπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Page 4: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Επτά βασικές αρχές για την μέριμνα του Επτά βασικές αρχές για την μέριμνα του διαβήτη από το διαβήτη από το National Diabetes National Diabetes Education Program (NDEP) Education Program (NDEP) των ΗΠΑτων ΗΠΑ

1.1. Εντοπισμός των ατόμων που βρίσκονται σε υψηλό Εντοπισμός των ατόμων που βρίσκονται σε υψηλό κίνδυνο και διάγνωση του διαβήτηκίνδυνο και διάγνωση του διαβήτη

2.2. Συνεχής μέριμναΣυνεχής μέριμνα3.3. Εκπαίδευση σε θέματα που αφορούν τον διαβήτηΕκπαίδευση σε θέματα που αφορούν τον διαβήτη4.4. Αντιμετώπιση της υπεργλυκαιμίαςΑντιμετώπιση της υπεργλυκαιμίας5.5. Παρακολούθηση από τους ίδιους τους διαβητικούς της Παρακολούθηση από τους ίδιους τους διαβητικούς της

ρύθμισης των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και της ρύθμισης των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και της αιμογλοβίνης Α1αιμογλοβίνης Α1CC

6.6. Πρόληψη και διάγνωση των μακροπρόθεσμων Πρόληψη και διάγνωση των μακροπρόθεσμων προβλημάτων που σχετίζονται με τον διαβήτηπροβλημάτων που σχετίζονται με τον διαβήτη

7.7. Εντοπισμός και θεραπεία των μακροχρόνιων Εντοπισμός και θεραπεία των μακροχρόνιων επιπλοκών που σχετίζονται με τον διαβήτηεπιπλοκών που σχετίζονται με τον διαβήτη

Page 5: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Στόχοι που αφορούν όλους τους διαβητικούςΣτόχοι που αφορούν όλους τους διαβητικούς

1.1. Η επίτευξη και διατήρηση των βέλτιστων Η επίτευξη και διατήρηση των βέλτιστων μεταβολικών αποτελεσμάτων που περιλαμβάνουν:μεταβολικών αποτελεσμάτων που περιλαμβάνουν:

– Τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμαΤα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα– Το λιπιδαιμικό προφίλΤο λιπιδαιμικό προφίλ– Τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσηςΤα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης

2.2. Η πρόληψη και θεραπεία των χρόνιων επιπλοκών που Η πρόληψη και θεραπεία των χρόνιων επιπλοκών που σχετίζονται με τον διαβήτησχετίζονται με τον διαβήτη

3.3. Βελτίωση της υγείας μέσω της επιλογής υγιεινών Βελτίωση της υγείας μέσω της επιλογής υγιεινών τροφών και της φυσικής δραστηριότηταςτροφών και της φυσικής δραστηριότητας

4.4. Να απευθύνονται στις εξατομικευμένες διατροφικές Να απευθύνονται στις εξατομικευμένες διατροφικές ανάγκες λαμβάνοντας υπόψη προσωπικές και ανάγκες λαμβάνοντας υπόψη προσωπικές και κοινωνικές προτιμήσεις και τρόπο ζωής με σεβασμό κοινωνικές προτιμήσεις και τρόπο ζωής με σεβασμό στις προσωπικές επιθυμίες και στην θέληση του στις προσωπικές επιθυμίες και στην θέληση του ατόμου να αλλάξειατόμου να αλλάξει

Page 6: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Στόχοι που αφορούν εξειδικευμένες περιπτώσειςΣτόχοι που αφορούν εξειδικευμένες περιπτώσεις Νεανικού ή τύπου Ι διαβήτη. Νεανικού ή τύπου Ι διαβήτη. ΣτόχοςΣτόχος η παροχή επαρκής ενέργειας για να η παροχή επαρκής ενέργειας για να

διασφαλιστεί η φυσιολογική ανάπτυξη, ενσωματώνοντας την θεραπευτική αγωγή με διασφαλιστεί η φυσιολογική ανάπτυξη, ενσωματώνοντας την θεραπευτική αγωγή με ινσουλίνη μέσα στις συνήθεις διατροφικές συνήθειες και στην συνήθη φυσική ινσουλίνη μέσα στις συνήθεις διατροφικές συνήθειες και στην συνήθη φυσική δραστηριότηταδραστηριότητα

Παιδιά και έφηβους με τύπου ΙΙ διαβήτη. Παιδιά και έφηβους με τύπου ΙΙ διαβήτη. ΣτόχοςΣτόχος η διευκόλυνση των αλλαγών στις η διευκόλυνση των αλλαγών στις διατροφικές συνήθειες και στην φυσική δραστηριότητα για την μείωση της διατροφικές συνήθειες και στην φυσική δραστηριότητα για την μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη και την βελτίωση της μεταβολικής κατάστασηςαντίστασης στην ινσουλίνη και την βελτίωση της μεταβολικής κατάστασης

Εγκύους και θηλάζουσες. Εγκύους και θηλάζουσες. ΣτόχοςΣτόχος η παροχή επαρκής ενέργειας και θρεπτικών η παροχή επαρκής ενέργειας και θρεπτικών συστατικών που απαιτούνται για τα βέλτιστα αποτελέσματασυστατικών που απαιτούνται για τα βέλτιστα αποτελέσματα

Υπερήλικες. Υπερήλικες. ΣτόχοςΣτόχος η μέριμνα των διατροφικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών ενός η μέριμνα των διατροφικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών ενός ατόμου στην τρίτη ηλικίαατόμου στην τρίτη ηλικία

Ενήλικες που αντιμετωπίζονται με χορήγηση ινσουλίνης ή φαρμάκων που Ενήλικες που αντιμετωπίζονται με χορήγηση ινσουλίνης ή φαρμάκων που διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης. διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης. ΣτόχοςΣτόχος η παροχή εκπαίδευσης για να η παροχή εκπαίδευσης για να διαχειρίζεται από μόνος του καταστάσεις που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση διαχειρίζεται από μόνος του καταστάσεις που έχουν να κάνουν με την αντιμετώπιση (και πρόληψη) της υπογλυκαιμίας, της εμφάνισης οξείας νόσου (κετοξέωση) και (και πρόληψη) της υπογλυκαιμίας, της εμφάνισης οξείας νόσου (κετοξέωση) και των προβλημάτων στα επίπεδα γλυκόζης του αίματος που σχετίζονται με την των προβλημάτων στα επίπεδα γλυκόζης του αίματος που σχετίζονται με την άσκησηάσκηση

Ενήλικες που βρίσκονται σε κίνδυνο για την εκδήλωση διαβήτη. Ενήλικες που βρίσκονται σε κίνδυνο για την εκδήλωση διαβήτη. ΣτόχοςΣτόχος η μείωση η μείωση του κινδύνου προτρέποντας για αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και του κινδύνου προτρέποντας για αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και προωθώντας διατροφικές επιλογές που διευκολύνουν την σταδιακή απώλεια του προωθώντας διατροφικές επιλογές που διευκολύνουν την σταδιακή απώλεια του βάρους ή τουλάχιστον την αποφυγή της αύξησής τουβάρους ή τουλάχιστον την αποφυγή της αύξησής του

Page 7: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τους υδατάνθρακεςΣυστάσεις για τους υδατάνθρακες

Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (AA--LevelLevel evidenceevidence))1.1. Επιλογή τροφίμων. Τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες από σιτηρά Επιλογή τροφίμων. Τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες από σιτηρά

ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και γάλα χαμηλό σε λιπαράολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και γάλα χαμηλό σε λιπαρά2.2. Γλυκαιμική επίδραση των υδατανθράκων. Η συνολική ποσότητα των Γλυκαιμική επίδραση των υδατανθράκων. Η συνολική ποσότητα των

υδατανθράκων στα γεύματα ή στα σνακ είναι πιο σημαντική από την υδατανθράκων στα γεύματα ή στα σνακ είναι πιο σημαντική από την πηγή ή τον τύπο του υδατάνθρακα. Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν πηγή ή τον τύπο του υδατάνθρακα. Κάποιοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα συμβάλλουν εξίσου στα ότι τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα συμβάλλουν εξίσου στα επίπεδα της γλυκόζης μεταγευματικάεπίπεδα της γλυκόζης μεταγευματικά

3.3. Πρόσληψη ζάχαρης. Εφόσον η ζάχαρη δεν αυξάνει την γλυκαιμία σε Πρόσληψη ζάχαρης. Εφόσον η ζάχαρη δεν αυξάνει την γλυκαιμία σε μεγαλύτερο βαθμό από ισοθερμιδικές ποσότητες αμύλου, τότε η μεγαλύτερο βαθμό από ισοθερμιδικές ποσότητες αμύλου, τότε η ζάχαρη και τα τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη δεν χρειάζεται να ζάχαρη και τα τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη δεν χρειάζεται να περιορίζονται στα άτομα με διαβήτη. Ωστόσο θα πρέπει να περιορίζονται στα άτομα με διαβήτη. Ωστόσο θα πρέπει να αντικαθίσταται από άλλες πηγές υδατανθράκων ή, εφόσον αντικαθίσταται από άλλες πηγές υδατανθράκων ή, εφόσον προστίθενται, να χορηγείται προστατευτικά ινσουλίνη ή κάποιο άλλο προστίθενται, να χορηγείται προστατευτικά ινσουλίνη ή κάποιο άλλο φάρμακο που να μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμαφάρμακο που να μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα

4.4. Μη θρεπτικές γλυκαντικές ουσίες. Είναι ασφαλείς όταν Μη θρεπτικές γλυκαντικές ουσίες. Είναι ασφαλείς όταν καταναλώνονται μέσα στα ημερήσια επιτρεπόμενα επίπεδα πρόσληψης καταναλώνονται μέσα στα ημερήσια επιτρεπόμενα επίπεδα πρόσληψης που έχουν καθοριστεί από τον που έχουν καθοριστεί από τον FDAFDA

Page 8: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τους υδατάνθρακεςΣυστάσεις για τους υδατάνθρακες

Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (BB--LevelLevel evidenceevidence))1.1. Άτομα που υποβάλλονται σε εντατική ινσουλινοθεραπεία. Θα πρέπει Άτομα που υποβάλλονται σε εντατική ινσουλινοθεραπεία. Θα πρέπει

να προσαρμόζουν τις προγευματικές δόσεις ινσουλίνης με βάση την να προσαρμόζουν τις προγευματικές δόσεις ινσουλίνης με βάση την περιεκτικότητα των γευμάτων σε υδατάνθρακεςπεριεκτικότητα των γευμάτων σε υδατάνθρακες

2.2. Κατανάλωση τροφίμων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. Αν και μπορεί Κατανάλωση τροφίμων με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη. Αν και μπορεί να μειώσει την μεταγευματική υπεργλυκαιμία, δεν υπάρχουν επαρκείς να μειώσει την μεταγευματική υπεργλυκαιμία, δεν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις μακροπρόθεσμου οφέλους ώστε να συστήνεται μια δίαιτα με ενδείξεις μακροπρόθεσμου οφέλους ώστε να συστήνεται μια δίαιτα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη σαν την κύρια στρατηγική στον σχεδιασμό χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη σαν την κύρια στρατηγική στον σχεδιασμό των γευμάτων και την επιλογή των τροφίμωντων γευμάτων και την επιλογή των τροφίμων

3.3. Διαιτητικές ίνες. Όπως και στο γενικό πληθυσμό, η κατανάλωση Διαιτητικές ίνες. Όπως και στο γενικό πληθυσμό, η κατανάλωση διαιτητικών φυτικών ινών θα πρέπει να ενθαρρύνεται. Ωστόσο, δεν διαιτητικών φυτικών ινών θα πρέπει να ενθαρρύνεται. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος να συστήνεται στα άτομα με διαβήτη να καταναλώνουν υπάρχει λόγος να συστήνεται στα άτομα με διαβήτη να καταναλώνουν μεγαλύτερες ποσότητες φυτικών ινών από αυτές των υπολοίπων υγιών μεγαλύτερες ποσότητες φυτικών ινών από αυτές των υπολοίπων υγιών ατόμωνατόμων

Ενδείξεις τρίτου επιπέδου (Ενδείξεις τρίτου επιπέδου (CC--LevelLevel evidenceevidence)) Τα άτομα που λαμβάνουν σταθερές ημερήσιες δόσεις ινσουλίνης θα Τα άτομα που λαμβάνουν σταθερές ημερήσιες δόσεις ινσουλίνης θα

πρέπει να είναι συνεπή στις καθημερινές προσλήψεις υδατανθράκωνπρέπει να είναι συνεπή στις καθημερινές προσλήψεις υδατανθράκων

Page 9: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τους υδατάνθρακεςΣυστάσεις για τους υδατάνθρακες

Ομοφωνία επιστημόνωνΟμοφωνία επιστημόνων– Η πρόσληψη υδατανθράκων και μονοακόρεστων Η πρόσληψη υδατανθράκων και μονοακόρεστων

λιπαρών οξέων θα πρέπει να παρέχει το 60 -70 % της λιπαρών οξέων θα πρέπει να παρέχει το 60 -70 % της ενεργειακής πρόσληψης. Ωστόσο, το μεταβολικό ενεργειακής πρόσληψης. Ωστόσο, το μεταβολικό προφίλ και η ανάγκη για απώλεια βάρους θα πρέπει προφίλ και η ανάγκη για απώλεια βάρους θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη όταν θα καθορίζεται η να λαμβάνεται υπόψη όταν θα καθορίζεται η περιεκτικότητα της δίαιτας σε μονοακόρεστα λιπαρά περιεκτικότητα της δίαιτας σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέαοξέα

– Η ζάχαρη και τα τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη θα Η ζάχαρη και τα τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη θα πρέπει να καταναλώνονται στα πλαίσια μιας υγιεινής πρέπει να καταναλώνονται στα πλαίσια μιας υγιεινής διατροφήςδιατροφής

Page 10: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τις πρωτεΐνεςΣυστάσεις για τις πρωτεΐνες

Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (BB--LevelLevel evidenceevidence).).1.1. Στους διαβητικούς με διαβήτη τύπου ΙΙ όπου έχουμε Στους διαβητικούς με διαβήτη τύπου ΙΙ όπου έχουμε

καλή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος η πρωτεΐνη καλή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος η πρωτεΐνη που εισάγεται στο στομάχι δεν αυξάνει της που εισάγεται στο στομάχι δεν αυξάνει της συγκεντρώσεις της γλυκόζης στο πλάσμα, αν και η συγκεντρώσεις της γλυκόζης στο πλάσμα, αν και η πρωτεΐνη είναι το ίδιο δραστική στο να διεγείρει την πρωτεΐνη είναι το ίδιο δραστική στο να διεγείρει την έκκριση ινσουλίνης όπως και ο υδατάνθρακας έκκριση ινσουλίνης όπως και ο υδατάνθρακας

2.2. Στους διαβητικούς, ειδικότερα σε αυτούς όπου δεν Στους διαβητικούς, ειδικότερα σε αυτούς όπου δεν έχουμε καλή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος, οι έχουμε καλή ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος, οι ανάγκες σε πρωτεΐνη μπορεί να είναι μεγαλύτερες ανάγκες σε πρωτεΐνη μπορεί να είναι μεγαλύτερες από το από το RDARDA, αλλά όχι μεγαλύτερες από την συνήθη , αλλά όχι μεγαλύτερες από την συνήθη πρόσληψηπρόσληψη

Page 11: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τις πρωτεΐνεςΣυστάσεις για τις πρωτεΐνες Ομοφωνία επιστημόνωνΟμοφωνία επιστημόνων

– Στους διαβητικούς δεν υπάρχουν ενδείξεις που να Στους διαβητικούς δεν υπάρχουν ενδείξεις που να προτείνουν πως θα πρέπει να τροποποιηθεί η συνήθης προτείνουν πως θα πρέπει να τροποποιηθεί η συνήθης πρωτεϊνική πρόσληψη (15 – 20% της συνολικής πρωτεϊνική πρόσληψη (15 – 20% της συνολικής ημερήσιας πρόσληψης) εφόσον η νεφρική λειτουργία ημερήσιας πρόσληψης) εφόσον η νεφρική λειτουργία είναι φυσιολογικήείναι φυσιολογική

– Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις μιας δίαιτας υψηλής Οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις μιας δίαιτας υψηλής σε πρωτεΐνη και χαμηλής σε υδατάνθρακες δεν είναι σε πρωτεΐνη και χαμηλής σε υδατάνθρακες δεν είναι γνωστές. Αν και αυτού του τύπου οι δίαιτες μπορούν γνωστές. Αν και αυτού του τύπου οι δίαιτες μπορούν να προκαλέσουν βραχυπρόθεσμη απώλεια βάρους να προκαλέσουν βραχυπρόθεσμη απώλεια βάρους και βελτίωση της γλυκαιμίας, ωστόσο δεν έχει και βελτίωση της γλυκαιμίας, ωστόσο δεν έχει τεκμηριωθεί πως η απώλεια βάρους θα μπορεί να τεκμηριωθεί πως η απώλεια βάρους θα μπορεί να διατηρηθεί μακροπρόθεσμα. Μέλημα αποτελούν διατηρηθεί μακροπρόθεσμα. Μέλημα αποτελούν επίσης και οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις αυτού του επίσης και οι μακροπρόθεσμες επιδράσεις αυτού του τύπου δίαιτας στα επίπεδα της τύπου δίαιτας στα επίπεδα της LDLLDL χοληστερόλης χοληστερόλης στο πλάσμαστο πλάσμα

Page 12: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τα λίπηΣυστάσεις για τα λίπη Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (AA--LevelLevel evidenceevidence))

1.1. Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα θα πρέπει να παρέχουν Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα θα πρέπει να παρέχουν λιγότερο από το 10% της συνολικής ενεργειακής λιγότερο από το 10% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης. Κάποια άτομα (π.χ. άτομα με πρόσληψης. Κάποια άτομα (π.χ. άτομα με LDLLDL χοληστερόλη ≥ 100 χοληστερόλη ≥ 100 mgmg//dldl) μπορούν να ) μπορούν να επωφεληθούν εφόσον μειώσουν την πρόσληψη επωφεληθούν εφόσον μειώσουν την πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών σε λιγότερο από το 7% της κορεσμένων λιπαρών σε λιγότερο από το 7% της ενεργειακής πρόσληψηςενεργειακής πρόσληψης

2.2. Η ημερήσια πρόσληψη διαιτητικής χοληστερόλης θα Η ημερήσια πρόσληψη διαιτητικής χοληστερόλης θα πρέπει να είναι μικρότερη από 300 πρέπει να είναι μικρότερη από 300 mgmg. Κάποια . Κάποια άτομα (π.χ. άτομα με άτομα (π.χ. άτομα με LDLLDL χοληστερόλη ≥ 100 χοληστερόλη ≥ 100 mgmg//dldl) μπορούν να επωφεληθούν εφόσον μειώσουν ) μπορούν να επωφεληθούν εφόσον μειώσουν την ημερήσια πρόσληψη διαιτητικής χοληστερόλης την ημερήσια πρόσληψη διαιτητικής χοληστερόλης σε λιγότερο από 200 σε λιγότερο από 200 mgmg

Page 13: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τα λίπηΣυστάσεις για τα λίπη

Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (BB--LevelLevel evidenceevidence))1.1. Για την μείωση των επιπέδων της Για την μείωση των επιπέδων της LDLLDL χοληστερόλης, μπορεί να χοληστερόλης, μπορεί να

μειωθεί η ενέργεια που προέρχεται από τα κορεσμένα λιπαρά, εφόσον μειωθεί η ενέργεια που προέρχεται από τα κορεσμένα λιπαρά, εφόσον είναι επιθυμητή η απώλεια βάρους, ή να αντικατασταθούν αυτά είτε είναι επιθυμητή η απώλεια βάρους, ή να αντικατασταθούν αυτά είτε από υδατάνθρακες είτε από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα όταν η απώλεια από υδατάνθρακες είτε από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα όταν η απώλεια βάρους δεν αποτελεί στόχοβάρους δεν αποτελεί στόχο

2.2. Η πρόσληψη Η πρόσληψη transtrans ακόρεστων λιπαρών οξέων θα πρέπει να ακόρεστων λιπαρών οξέων θα πρέπει να ελαχιστοποιείταιελαχιστοποιείται

3.3. Δίαιτες με μειωμένα λιπαρά όταν διατηρούνται μακροπρόθεσμα Δίαιτες με μειωμένα λιπαρά όταν διατηρούνται μακροπρόθεσμα συνεισφέρουν σε μέτρια απώλεια βάρους και βελτίωση της συνεισφέρουν σε μέτρια απώλεια βάρους και βελτίωση της δυσλιπιδιαμίαςδυσλιπιδιαμίας

4.4. Συστήνεται επίσης και η κατανάλωση 2 – 3 μερίδων ψαριού Συστήνεται επίσης και η κατανάλωση 2 – 3 μερίδων ψαριού εβδομαδιαίως που παρέχουν τα διαιτητικά ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά εβδομαδιαίως που παρέχουν τα διαιτητικά ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέαοξέα

Ενδείξεις τρίτου επιπέδου (Ενδείξεις τρίτου επιπέδου (CC--LevelLevel evidenceevidence)) Η πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων θα πρέπει να αποτελεί το Η πρόσληψη πολυακόρεστων λιπαρών οξέων θα πρέπει να αποτελεί το

10% περίπου της ενεργειακής πρόσληψης10% περίπου της ενεργειακής πρόσληψης

Page 14: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τα λίπηΣυστάσεις για τα λίπη

Ομοφωνία επιστημόνωνΟμοφωνία επιστημόνων

Υπάρχει ομοφωνία στην επιστημονική κοινότητα όσον Υπάρχει ομοφωνία στην επιστημονική κοινότητα όσον αφορά την μείωση κορεσμένων λιπαρών οξέων και της αφορά την μείωση κορεσμένων λιπαρών οξέων και της χοληστερόλης. Ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο θα χοληστερόλης. Ωστόσο ο τρόπος με τον οποίο θα κατανεμηθεί το υπολειπόμενο λίπος και σε συνάρτηση κατανεμηθεί το υπολειπόμενο λίπος και σε συνάρτηση με την πρόσληψη υδατανθράκων αποτελεί ακόμη ένα με την πρόσληψη υδατανθράκων αποτελεί ακόμη ένα ανοικτό θέμαανοικτό θέμα

Page 15: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Ενεργειακό ισοζύγιο και παχυσαρκίαΕνεργειακό ισοζύγιο και παχυσαρκία

Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (AA--LevelLevel evidenceevidence))1.1. Σε άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη, μειωμένη ενεργειακή Σε άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη, μειωμένη ενεργειακή

πρόσληψη και συντηρητική απώλεια βάρους βελτιώνει την αντίσταση πρόσληψη και συντηρητική απώλεια βάρους βελτιώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη και την γλυκαιμία βραχυπρόθεσμαστην ινσουλίνη και την γλυκαιμία βραχυπρόθεσμα

2.2. Συγκροτημένα προγράμματα που δίνουν έμφαση στις αλλαγές του Συγκροτημένα προγράμματα που δίνουν έμφαση στις αλλαγές του τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένου και της εκπαίδευσης, στην μείωση τρόπου ζωής, συμπεριλαμβανομένου και της εκπαίδευσης, στην μείωση της πρόσληψης λίπους (<30% της ημερήσιας πρόσληψης) και της πρόσληψης λίπους (<30% της ημερήσιας πρόσληψης) και συνολικής ενέργειας, στην συστηματική φυσική δραστηριότητα και την συνολικής ενέργειας, στην συστηματική φυσική δραστηριότητα και την συστηματική επαφή των ατόμων με τους επιβλέποντες ιατρούς ή/και συστηματική επαφή των ατόμων με τους επιβλέποντες ιατρούς ή/και διαιτολόγους μπορούν να έχουν σαν αποτέλεσμα την μακροπρόθεσμη διαιτολόγους μπορούν να έχουν σαν αποτέλεσμα την μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους στο 5 – 7% του αρχικού βάρουςαπώλεια βάρους στο 5 – 7% του αρχικού βάρους

3.3. Η άσκηση και η συμπεριφορική θεραπεία είναι πολύ χρήσιμες Η άσκηση και η συμπεριφορική θεραπεία είναι πολύ χρήσιμες συμπληρωματικές θεραπείες υποστήριξης σε άλλες στρατηγικές για την συμπληρωματικές θεραπείες υποστήριξης σε άλλες στρατηγικές για την απώλεια βάρους. Η άσκηση είναι ιδιαίτερα σημαντική για την απώλεια βάρους. Η άσκηση είναι ιδιαίτερα σημαντική για την διατήρηση του απολεσθέντος βάρουςδιατήρηση του απολεσθέντος βάρους

4.4. Τυποποιημένες δίαιτες απώλειας βάρους, όταν χρησιμοποιούνται Τυποποιημένες δίαιτες απώλειας βάρους, όταν χρησιμοποιούνται μεμονωμένα, είναι απίθανο να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμη απώλεια μεμονωμένα, είναι απίθανο να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμη απώλεια βάρους. Τα συγκροτημένα και εντατικά προγράμματα τρόπου ζωής βάρους. Τα συγκροτημένα και εντατικά προγράμματα τρόπου ζωής είναι αναγκαίαείναι αναγκαία

Page 16: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για τα μικροθρεπτικά συστατικάΣυστάσεις για τα μικροθρεπτικά συστατικά

Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (BB--LevelLevel evidenceevidence))1.1. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες ενδείξεις για κάποιο Δεν υπάρχουν ξεκάθαρες ενδείξεις για κάποιο

όφελος από την συμπληρωματική πρόσληψη όφελος από την συμπληρωματική πρόσληψη βιταμινών ή ιχνοστοιχείων στους διαβητικούς οι βιταμινών ή ιχνοστοιχείων στους διαβητικούς οι οποίοι δεν έχουν ανεπάρκειες σε κάποιο από τα οποίοι δεν έχουν ανεπάρκειες σε κάποιο από τα στοιχεία αυτά. Εξαίρεση αποτελεί το φολικό για την στοιχεία αυτά. Εξαίρεση αποτελεί το φολικό για την πρόληψη ανωμαλιών κατά την γέννηση και το πρόληψη ανωμαλιών κατά την γέννηση και το ασβέστιο για την πρόληψη σκελετικών παθήσεωνασβέστιο για την πρόληψη σκελετικών παθήσεων

2.2. Δεν συστήνεται η τακτική χρήση συμπληρωμάτων Δεν συστήνεται η τακτική χρήση συμπληρωμάτων με αντιοξειδωτικά λόγω της ασάφειας και με αντιοξειδωτικά λόγω της ασάφειας και αβεβαιότητας που συνδέεται με την μακροπρόθεσμη αβεβαιότητας που συνδέεται με την μακροπρόθεσμη δραστικότητα και ασφάλειαδραστικότητα και ασφάλεια

Page 17: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις για το αλκοόλΣυστάσεις για το αλκοόλ

Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (BB--LevelLevel evidenceevidence))1.1. Εφόσον το άτομο επιλέξει να πίνει αλκοόλ, η Εφόσον το άτομο επιλέξει να πίνει αλκοόλ, η

ημερήσια πρόσληψη θα πρέπει να περιορίζεται στο ημερήσια πρόσληψη θα πρέπει να περιορίζεται στο ένα ποτό για την ενήλικη γυναίκα και δυο ποτά για ένα ποτό για την ενήλικη γυναίκα και δυο ποτά για τον ενήλικο άνδρα. Ένα ποτό καθορίζεται σαν 320 τον ενήλικο άνδρα. Ένα ποτό καθορίζεται σαν 320 mlml περίπου μπύρα, 170 περίπου μπύρα, 170 mlml περίπου κρασί ή 50 περίπου κρασί ή 50 mlml περίπου οινοπνευματώδους ποτούπερίπου οινοπνευματώδους ποτού

2.2. Για την μείωση του κινδύνου υπογλυκαιμίας, το Για την μείωση του κινδύνου υπογλυκαιμίας, το αλκοόλ θα πρέπει να συνοδεύεται από την αλκοόλ θα πρέπει να συνοδεύεται από την κατανάλωση φαγητούκατανάλωση φαγητού

Page 18: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

ChoudharyChoudhary P. P. 2004. Review of dietary recommendations for diabetes 2004. Review of dietary recommendations for diabetes mellitus.mellitus. Diabetes Res Clin Pract. 65, Supplement 1: S9-S15. Diabetes Res Clin Pract. 65, Supplement 1: S9-S15. Review.Review.

Παρούσες διαιτητικές συστάσεις για τους διαβητικούς.

EASD ADA Μεγάλη Βρετανία

Υδ/κες + MUFAΣαν ζάχαρηΛιπαράΚορεσμέναΠολυακόρεσταΠρωτεΐνηΦυτικές Ίνες

Αλάτι

60 -70%10%

Συνολική πρόσληψη λίπους ≤ 35%< 8 – 10%

< 10%10 – 20%

Ενθάρρυνση για αύξηση της πρόσληψης

< 6 γρ. / ημέρα

60 – 70%10%

-< 7 – 10%

~ 10%15 – 20%

Ενθάρρυνση για πρόσληψη

< 6 γρ. / ημέρα

48 – 49% Υδ/κες + 12% MUFA12 – 14%35 – 36%

13%6%

17%-

-

Page 19: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Ιδιαίτερες συστάσεις για τους Ιδιαίτερες συστάσεις για τους

διαβητικούς τύπου Ιδιαβητικούς τύπου Ι Ινσουλινοθεραπεία Αυξημένο βάρος Ινσουλινοθεραπεία Αυξημένο βάρος

σώματοςσώματος Προγραμματισμένη άσκηση Μείωση της Προγραμματισμένη άσκηση Μείωση της

δόσης της ινσουλίνηςδόσης της ινσουλίνης Μη προγραμματισμένη άσκηση Επιπλέον Μη προγραμματισμένη άσκηση Επιπλέον

πρόσληψη υδατανθράκων 2 – 3 πρόσληψη υδατανθράκων 2 – 3 mgmg kgkg-1-1 minmin-1-1 πάνω από τις συνήθης απαιτήσεις. Ένα άτομο 70 πάνω από τις συνήθης απαιτήσεις. Ένα άτομο 70 κιλών θα χρειαστεί 8,4 – 12,6 γραμμάρια κιλών θα χρειαστεί 8,4 – 12,6 γραμμάρια υδατάνθρακα ανά ώρα μέτριας φυσικής υδατάνθρακα ανά ώρα μέτριας φυσικής δραστηριότητας.δραστηριότητας.

Page 20: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για Συστάσεις της κλινικής διατροφής για ειδικές ομάδες πληθυσμούειδικές ομάδες πληθυσμού

Παιδιά και έφηβοιΠαιδιά και έφηβοιΟμοφωνία επιστημόνωνΟμοφωνία επιστημόνων1.1. Εξατομικευμένα πλάνα γευμάτων και επιλογών Εξατομικευμένα πλάνα γευμάτων και επιλογών

τροφίμων και εντατική θεραπευτική αγωγή με τροφίμων και εντατική θεραπευτική αγωγή με ινσουλίνη μπορεί να προσδώσει ευελιξία στα παιδία ινσουλίνη μπορεί να προσδώσει ευελιξία στα παιδία και τους εφήβους με διαβήτη ώστε να και τους εφήβους με διαβήτη ώστε να προσαρμόσουν τις ακατάστατες ώρες γευμάτων και προσαρμόσουν τις ακατάστατες ώρες γευμάτων και τα ακανόνιστα προγράμματα, την μεταβαλλόμενη τα ακανόνιστα προγράμματα, την μεταβαλλόμενη όρεξη και τις διακυμάνσεις στην φυσική τους όρεξη και τις διακυμάνσεις στην φυσική τους δραστηριότηταδραστηριότητα

2.2. Οι απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά στα παιδιά και Οι απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά στα παιδιά και τους εφήβους με διαβήτη τύπου Ι ή ΙΙ φαίνεται πως τους εφήβους με διαβήτη τύπου Ι ή ΙΙ φαίνεται πως είναι οι ίδιες με αυτές των υγιών συνομήλικών τουςείναι οι ίδιες με αυτές των υγιών συνομήλικών τους

Page 21: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για Συστάσεις της κλινικής διατροφής για ειδικές ομάδες πληθυσμούειδικές ομάδες πληθυσμού

Εγκυμοσύνη και θηλασμόςΕγκυμοσύνη και θηλασμόςΑπόψεις των ειδικώνΑπόψεις των ειδικών1.1. Οι απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά κατά την Οι απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά κατά την

διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού είναι διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού είναι παρόμοιες για τις γυναίκες με και χωρίς διαβήτηπαρόμοιες για τις γυναίκες με και χωρίς διαβήτη

2.2. Η κλινική διατροφική θεραπεία για τον διαβήτη της Η κλινική διατροφική θεραπεία για τον διαβήτη της εγκυμοσύνης εστιάζεται στις επιλογές των τροφίμων εγκυμοσύνης εστιάζεται στις επιλογές των τροφίμων για την κατάλληλη αύξηση του βάρους, την για την κατάλληλη αύξηση του βάρους, την φυσιολογική γλυκαιμία και την απουσία κετονώνφυσιολογική γλυκαιμία και την απουσία κετονών

3.3. Για κάποιες γυναίκες με διαβήτη της εγκυμοσύνης Για κάποιες γυναίκες με διαβήτη της εγκυμοσύνης μπορεί να είναι κατάλληλος ο μέτριος περιορισμός μπορεί να είναι κατάλληλος ο μέτριος περιορισμός της ενεργειακής πρόσληψης και των υδατανθράκωντης ενεργειακής πρόσληψης και των υδατανθράκων

Page 22: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για Συστάσεις της κλινικής διατροφής για ειδικές ομάδες πληθυσμούειδικές ομάδες πληθυσμού

Υπερήλικες.Υπερήλικες. Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (AA--LevelLevel evidenceevidence).).

1.1. Οι ενεργειακές απαιτήσεις των ατόμων της τρίτης Οι ενεργειακές απαιτήσεις των ατόμων της τρίτης ηλικίας είναι μικρότερες από αυτές των νεότερων ηλικίας είναι μικρότερες από αυτές των νεότερων ενηλίκων.ενηλίκων.

2.2. Πρέπει να ενθαρρύνεται η φυσική δραστηριότητα.Πρέπει να ενθαρρύνεται η φυσική δραστηριότητα. Ομοφωνία επιστημόνων.Ομοφωνία επιστημόνων.

Στην τρίτη ηλικία ο υποσιτισμός είναι πιο Στην τρίτη ηλικία ο υποσιτισμός είναι πιο πιθανός από τον υπερσιτισμό οπότε πρέπει να πιθανός από τον υπερσιτισμό οπότε πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή εφόσον χορηγηθεί δίνεται μεγάλη προσοχή εφόσον χορηγηθεί δίαιτα απώλειας βάρουςδίαιτα απώλειας βάρους

Page 23: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Ο κύριος στόχος στους διαβητικούς που υποβάλλονται σε ειδική Ο κύριος στόχος στους διαβητικούς που υποβάλλονται σε ειδική διατροφική υποστήριξη είναι η βέλτιστη ρύθμιση της γλυκόζης του διατροφική υποστήριξη είναι η βέλτιστη ρύθμιση της γλυκόζης του αίματος και η αποφυγή της υπεργλυκαιμίας και υπογλυκαιμίας και αίματος και η αποφυγή της υπεργλυκαιμίας και υπογλυκαιμίας και οι επακόλουθες μεταβολικές διαταραχές όπως η διαταραχή της οι επακόλουθες μεταβολικές διαταραχές όπως η διαταραχή της υδρικής ισορροπίας και η αφυδάτωση, η κετοξέωση, η υδρικής ισορροπίας και η αφυδάτωση, η κετοξέωση, η υπεροσμωτική υπεργλυκαιμική κατάσταση (υπεροσμωτικό μη υπεροσμωτική υπεργλυκαιμική κατάσταση (υπεροσμωτικό μη κετονικό κώμα), μολύνσεις και νευρολογικές βλάβες. Οι ενδείξεις κετονικό κώμα), μολύνσεις και νευρολογικές βλάβες. Οι ενδείξεις για ειδική διατροφική υποστήριξη στους διαβητικούς δεν διαφέρουν για ειδική διατροφική υποστήριξη στους διαβητικούς δεν διαφέρουν από τους μη διαβητικούς που υποβάλλονται σε αυτή την θεραπείααπό τους μη διαβητικούς που υποβάλλονται σε αυτή την θεραπείαΑσθενείς με μόνιμες βλάβες ή που έχουν υποστεί εγκεφαλικό ή Ασθενείς με μόνιμες βλάβες ή που έχουν υποστεί εγκεφαλικό ή ασθενείς που αναρρώνουν από χειρουργείο μπορεί να χρειάζεται να ασθενείς που αναρρώνουν από χειρουργείο μπορεί να χρειάζεται να υποβληθούν σε βραχυπρόθεσμη εντερική διατροφή έως ότου είναι υποβληθούν σε βραχυπρόθεσμη εντερική διατροφή έως ότου είναι ασφαλές το πέρασμα στην φυσιολογική σίτιση από το στόμα. Σε ασφαλές το πέρασμα στην φυσιολογική σίτιση από το στόμα. Σε ασθενείς στους οποίους η αντενδεικνύεται εντερική σίτιση ή σε ασθενείς στους οποίους η αντενδεικνύεται εντερική σίτιση ή σε περιπτώσεις μη ανοχής στην εντερική σίτιση τότε μπορεί να περιπτώσεις μη ανοχής στην εντερική σίτιση τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί η παρεντερική διατροφήχρησιμοποιηθεί η παρεντερική διατροφή

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των συμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητασυμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητα

Page 24: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των συμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητασυμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητα

Οξείες επιπλοκέςΟξείες επιπλοκές Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (AA--LevelLevel evidenceevidence))

Η χορήγηση γλυκόζης είναι η προτιμώμενη θεραπεία για την υπογλυκαιμία, Η χορήγηση γλυκόζης είναι η προτιμώμενη θεραπεία για την υπογλυκαιμία, αν και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί οποιαδήποτε μορφή υδατάνθρακα αν και θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί οποιαδήποτε μορφή υδατάνθρακα που περιέχει γλυκόζηπου περιέχει γλυκόζη

Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (BB--LevelLevel evidenceevidence))1.1. Κατάποση 15 – 20 γραμμαρίων γλυκόζης είναι μια αποτελεσματική θεραπεία. Κατάποση 15 – 20 γραμμαρίων γλυκόζης είναι μια αποτελεσματική θεραπεία.

Ωστόσο τα επίπεδα γλυκόζης θα βελτιωθούν μόνο προσωρινάΩστόσο τα επίπεδα γλυκόζης θα βελτιωθούν μόνο προσωρινά2.2. Κατά την διάρκεια οξείας νόσου είναι πολύ σημαντικό να γίνει εξέταση των Κατά την διάρκεια οξείας νόσου είναι πολύ σημαντικό να γίνει εξέταση των

επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και των κετονών στο αίμα ή στα ούρα, κατανάλωση επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και των κετονών στο αίμα ή στα ούρα, κατανάλωση επαρκούς ποσότητας υγρών και λήψη υδατανθράκωνεπαρκούς ποσότητας υγρών και λήψη υδατανθράκων

Ομοφωνία επιστημόνωνΟμοφωνία επιστημόνωνΗ αρχική αντίδραση στην θεραπεία για την υπογλυκαιμία θα πρέπει να Η αρχική αντίδραση στην θεραπεία για την υπογλυκαιμία θα πρέπει να εμφανιστεί μέσα σε περίπου 10 – 20 λεπτά. Ωστόσο τα επίπεδα γλυκόζης εμφανιστεί μέσα σε περίπου 10 – 20 λεπτά. Ωστόσο τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα θα πρέπει να επανεξεταστούν σε περίπου 60 λεπτά καθώς μπορεί στο αίμα θα πρέπει να επανεξεταστούν σε περίπου 60 λεπτά καθώς μπορεί να είναι αναγκαία και επιπρόσθετη θεραπείανα είναι αναγκαία και επιπρόσθετη θεραπεία

Page 25: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των συμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητασυμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητα

ΥπέρτασηΥπέρταση Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (Ενδείξεις πρώτου επιπέδου (AA--LevelLevel evidenceevidence))

1.1. Τόσο σε φυσιολογικά όσο και σε υπερτασικά άτομα, η μείωση Τόσο σε φυσιολογικά όσο και σε υπερτασικά άτομα, η μείωση της πρόσληψης νατρίου είχε σαν αποτέλεσμα την μείωση της της πρόσληψης νατρίου είχε σαν αποτέλεσμα την μείωση της αρτηριακής πίεσηςαρτηριακής πίεσης

2.2. Μια μέτρια απώλεια βάρους επιδρά ευεργετικά στην αρτηριακή Μια μέτρια απώλεια βάρους επιδρά ευεργετικά στην αρτηριακή πίεσηπίεση

Ομοφωνία επιστημόνωνΟμοφωνία επιστημόνωνΟ στόχος θα πρέπει να είναι η μείωση της πρόσληψης Ο στόχος θα πρέπει να είναι η μείωση της πρόσληψης νατρίου στα 2400 νατρίου στα 2400 mgmg (100 (100 mmolmmol) ή του χλωριούχου ) ή του χλωριούχου νατρίου (αλάτι) στα 6000 νατρίου (αλάτι) στα 6000 mgmg ημερησίως ημερησίως

Page 26: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των συμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητασυμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητα

ΔυσλιπιδαιμίαΔυσλιπιδαιμία Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (Ενδείξεις δεύτερου επιπέδου (BB--LevelLevel evidenceevidence))

1.1. Στα άτομα με αυξημένα επίπεδα Στα άτομα με αυξημένα επίπεδα LDLLDL χοληστερόλης στο πλάσμα η χοληστερόλης στο πλάσμα η πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών οξέων και των πρόσληψη των κορεσμένων λιπαρών οξέων και των transtrans κορεσμένων κορεσμένων λιπαρών οξέων θα πρέπει να περιορίζεται σε ποσοστό μικρότερο του λιπαρών οξέων θα πρέπει να περιορίζεται σε ποσοστό μικρότερο του 10% και ίσως μικρότερο του 7% της συνολικής ενέργειας10% και ίσως μικρότερο του 7% της συνολικής ενέργειας

2.2. Στα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να είναι ωφέλιμα η Στα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να είναι ωφέλιμα η βελτίωση της ρύθμισης της γλυκόζης, η μέτρια απώλεια βάρους, ο βελτίωση της ρύθμισης της γλυκόζης, η μέτρια απώλεια βάρους, ο περιορισμός της πρόσληψης των διαιτητικών κορεσμένων λιπαρών περιορισμός της πρόσληψης των διαιτητικών κορεσμένων λιπαρών οξέων, η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και η ένταξη στην οξέων, η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας και η ένταξη στην διατροφή των μονοακόρεστων λιπαρών οξέωνδιατροφή των μονοακόρεστων λιπαρών οξέων

Ομοφωνία επιστημόνωνΟμοφωνία επιστημόνωνΗ πρόσληψη ενέργειας που προέρχεται από τα κορεσμένα λιπαρά Η πρόσληψη ενέργειας που προέρχεται από τα κορεσμένα λιπαρά οξέα μπορεί να μειωθεί εφόσον είναι επιθυμητή η απώλεια βάρους ή οξέα μπορεί να μειωθεί εφόσον είναι επιθυμητή η απώλεια βάρους ή να αντικατασταθεί είτε από υδατάνθρακες είτε από μονοακόρεστα να αντικατασταθεί είτε από υδατάνθρακες είτε από μονοακόρεστα λιπαρά οξέα εφόσον δεν αποτελεί στόχο η απώλεια βάρουςλιπαρά οξέα εφόσον δεν αποτελεί στόχο η απώλεια βάρους

Page 27: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των συμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητασυμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητα

ΝεφροπάθειαΝεφροπάθεια Ενδείξεις τρίτου επιπέδου (Ενδείξεις τρίτου επιπέδου (CC--LevelLevel evidenceevidence))

Σε άτομα με μικρολευκωματουρία η μείωση της Σε άτομα με μικρολευκωματουρία η μείωση της ημερήσιας πρόσληψης πρωτεϊνών στα 0,8 – 1,0 ημερήσιας πρόσληψης πρωτεϊνών στα 0,8 – 1,0 gg kgkg-1-1 ανά βάρος σώματος και σε άτομα με κατάφωρη ανά βάρος σώματος και σε άτομα με κατάφωρη νεφροπάθεια η μείωση στα 0,8 νεφροπάθεια η μείωση στα 0,8 gg kgkg-1-1 ανά βάρος ανά βάρος σώματος μπορεί να μειώσουν την εξέλιξη της σώματος μπορεί να μειώσουν την εξέλιξη της νεφροπάθειαςνεφροπάθειας

Page 28: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / Συστάσεις της κλινικής διατροφής για την θεραπεία / πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των πρόληψη των οξειών επιπλοκών του διαβήτη και των συμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητασυμπαραγόντων που συμβάλλουν στην νοσηρότητα

Καταβολικές ασθένειεςΚαταβολικές ασθένειες Ομοφωνία επιστημόνων.Ομοφωνία επιστημόνων.

1.1. Οι ενεργειακές απαιτήσεις των περισσότερων Οι ενεργειακές απαιτήσεις των περισσότερων ασθενών που νοσηλεύονται μπορούν να καλυφθούν ασθενών που νοσηλεύονται μπορούν να καλυφθούν με την χορήγηση 25 – 35 θερμίδων ανά κιλό βάρους με την χορήγηση 25 – 35 θερμίδων ανά κιλό βάρους σώματος.σώματος.

2.2. Οι πρωτεϊνικές ανάγκες κυμαίνονται μεταξύ 1,0 και Οι πρωτεϊνικές ανάγκες κυμαίνονται μεταξύ 1,0 και 1,5 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους, όπου η 1,5 γραμμάρια ανά κιλό σωματικού βάρους, όπου η υψηλότερη τιμή αντιστοιχεί στους σοβαρότερους υψηλότερη τιμή αντιστοιχεί στους σοβαρότερους κλινικά ασθενείς.κλινικά ασθενείς.

Page 29: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις στην εντερική και Συστάσεις στην εντερική και παρεντερική διατροφήπαρεντερική διατροφή

Η τροποποίηση της ινσουλινοθεραπείας στον ασθενήΗ τροποποίηση της ινσουλινοθεραπείας στον ασθενή

εξαρτάται από:εξαρτάται από: Την κρισιμότητα της ασθένειας από την οποία πάσχει Την κρισιμότητα της ασθένειας από την οποία πάσχει Το σύνολο των θερμίδων που του χορηγούνται Το σύνολο των θερμίδων που του χορηγούνται Τον τρόπο σίτισηςΤον τρόπο σίτισης

Page 30: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις στην εντερική και Συστάσεις στην εντερική και παρεντερική διατροφήπαρεντερική διατροφή

Ανάγκες σε ινσουλίνηΑνάγκες σε ινσουλίνη– Στην Στην εντερική διατροφήεντερική διατροφή μπορούν να υπολογιστούν με βάση το μπορούν να υπολογιστούν με βάση το

ποσοστό της συνήθης πρόσληψης που παρέχεται από το ποσοστό της συνήθης πρόσληψης που παρέχεται από το εντερικό διάλυμαεντερικό διάλυμα

– Στην Στην παρεντερική διατροφήπαρεντερική διατροφή πρέπει να προέρχονται αναλογικά πρέπει να προέρχονται αναλογικά με την κάλυψη του χρόνου έκθεσης καθώς η σίτιση θα με την κάλυψη του χρόνου έκθεσης καθώς η σίτιση θα αυξάνεται. Η τακτική χορήγηση ινσουλίνης θα πρέπει να γίνεται αυξάνεται. Η τακτική χορήγηση ινσουλίνης θα πρέπει να γίνεται μέχρι να εμφανιστεί ανοχή στην εντερική διατροφή. Η δόση και μέχρι να εμφανιστεί ανοχή στην εντερική διατροφή. Η δόση και η συχνότητα χορήγησης ποικίλλει ανάλογα με τον τρόπο η συχνότητα χορήγησης ποικίλλει ανάλογα με τον τρόπο χορήγησης της ειδικής διατροφικής υποστήριξης ενώ τα επίπεδα χορήγησης της ειδικής διατροφικής υποστήριξης ενώ τα επίπεδα γλυκόζης θα πρέπει να παρακολουθούνται μέχρι να γλυκόζης θα πρέπει να παρακολουθούνται μέχρι να σταθεροποιηθούνσταθεροποιηθούν

Έγχυση ινσουλίνηςΈγχυση ινσουλίνης Χορήγηση διαβητικών παραγόντων από το στόμαΧορήγηση διαβητικών παραγόντων από το στόμα

Page 31: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις στην εντερική και Συστάσεις στην εντερική και παρεντερική διατροφήπαρεντερική διατροφήΚατά την έναρξη της παρεντερικής διατροφής η ινσουλινοθεραπεία : Κατά την έναρξη της παρεντερικής διατροφής η ινσουλινοθεραπεία : θα πρέπει να συνεχίζεται στους ασθενείς με διαβήτη τύπου Ιθα πρέπει να συνεχίζεται στους ασθενείς με διαβήτη τύπου Ι θα πρέπει να συνεχίζεται στους ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ στους οποίους η ινσουλίνη θα πρέπει να συνεχίζεται στους ασθενείς με διαβήτη τύπου ΙΙ στους οποίους η ινσουλίνη

χορηγούταν από πρινχορηγούταν από πριν θα πρέπει να γίνεται έναρξη της στους ασθενείς στους οποίους τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος θα πρέπει να γίνεται έναρξη της στους ασθενείς στους οποίους τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος

παραμένουν σταθερά πάνω από 200 παραμένουν σταθερά πάνω από 200 mgmg//dLdL

Συστήνεται αρχικά να προστίθεται 0,1 μέρη φυσιολογικής ινσουλίνης για κάθε γραμμάριο Συστήνεται αρχικά να προστίθεται 0,1 μέρη φυσιολογικής ινσουλίνης για κάθε γραμμάριο δεξτρόζης στα διαλύματα παρεντερικής διατροφής με σκοπό να καλυφθούν οι βασικέςδεξτρόζης στα διαλύματα παρεντερικής διατροφής με σκοπό να καλυφθούν οι βασικέςανάγκες σε ινσουλίνη. ανάγκες σε ινσουλίνη.

Τα επίπεδα της παρεντερικής δεξτρόζης θα πρέπει να παραμένουν σταθερά μέχρις ότου ναΤα επίπεδα της παρεντερικής δεξτρόζης θα πρέπει να παραμένουν σταθερά μέχρις ότου νατεθούν υπό έλεγχοι τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος. τεθούν υπό έλεγχοι τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος.

Ανάλογα με το επίπεδο ρύθμισης της γλυκόζης οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν αύξησηΑνάλογα με το επίπεδο ρύθμισης της γλυκόζης οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν αύξησηστην χορήγηση ινσουλίνης παρεντερικά, επιπρόσθετη χορήγηση υποδόριας ινσουλίνης ήστην χορήγηση ινσουλίνης παρεντερικά, επιπρόσθετη χορήγηση υποδόριας ινσουλίνης ήέγχυση ινσουλίνης.έγχυση ινσουλίνης.

Ένα στοιχείο που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι πως κάποια υλικά που χρησιμοποιούνταιΈνα στοιχείο που θα πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι πως κάποια υλικά που χρησιμοποιούνταιστις σακούλες και στον καθετήρα της παρεντερικής διατροφής μπορεί να ″δεσμεύσουν″ μιαστις σακούλες και στον καθετήρα της παρεντερικής διατροφής μπορεί να ″δεσμεύσουν″ μιαποσότητα ινσουλίνης για αυτό και θα πρέπει να προσαρμόσουμε ανάλογα και την δοσολογίαποσότητα ινσουλίνης για αυτό και θα πρέπει να προσαρμόσουμε ανάλογα και την δοσολογίατης ινσουλίνης. της ινσουλίνης.

Page 32: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Συστάσεις στην εντερική και Συστάσεις στην εντερική και παρεντερική διατροφήπαρεντερική διατροφή

Γαστροπάρεση.Γαστροπάρεση. Διαταραχή της γαστρικής εκκένωσης και της κινητικότητας του Διαταραχή της γαστρικής εκκένωσης και της κινητικότητας του

λεπτού εντέρου λεπτού εντέρου Δεν αποτελεί ένδειξη για την χορήγηση παρεντερικής διατροφής. Η Δεν αποτελεί ένδειξη για την χορήγηση παρεντερικής διατροφής. Η

εντερική σίτιση μπορεί να χορηγηθεί αποτελεσματικά εντερική σίτιση μπορεί να χορηγηθεί αποτελεσματικά χρησιμοποιώντας μεταπυλωρική είσοδο σίτισης μαζί με χρησιμοποιώντας μεταπυλωρική είσοδο σίτισης μαζί με προωθητικούς παράγοντες ή μια γαστροστομία με αερισμό εφόσον προωθητικούς παράγοντες ή μια γαστροστομία με αερισμό εφόσον είναι αναγκαία. Εφόσον χορηγείται εντερική διατροφή, η αρχική είναι αναγκαία. Εφόσον χορηγείται εντερική διατροφή, η αρχική τροφική φόρμουλα θα πρέπει να περιέχει μόνο μέτριες ποσότητες τροφική φόρμουλα θα πρέπει να περιέχει μόνο μέτριες ποσότητες λίπους (30% των συνολικών θερμίδων) και θα πρέπει να είναι λίπους (30% των συνολικών θερμίδων) και θα πρέπει να είναι ελεύθερες από φυτικές ίνες, γιατί τόσο το λίπος όσο και οι φυτικές ελεύθερες από φυτικές ίνες, γιατί τόσο το λίπος όσο και οι φυτικές ίνες μπορεί να μειώσουν την γαστρική κένωση ίνες μπορεί να μειώσουν την γαστρική κένωση

Page 33: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

ΣυμπεράσματαΣυμπεράσματα

Η κλινική διατροφική θεραπεία για τους διαβητικούς θα πρέπει να Η κλινική διατροφική θεραπεία για τους διαβητικούς θα πρέπει να είναι εξατομικευμένη, δίνοντας την δέουσα προσοχή στις είναι εξατομικευμένη, δίνοντας την δέουσα προσοχή στις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, στο μεταβολικό προφίλ, στους διατροφικές συνήθειες του ατόμου, στο μεταβολικό προφίλ, στους θεραπευτικούς στόχους και στα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο θεραπευτικούς στόχους και στα επιθυμητά αποτελέσματα. Ο έλεγχος των μεταβολικών παραμέτρων, που περιλαμβάνουν την έλεγχος των μεταβολικών παραμέτρων, που περιλαμβάνουν την γλυκόζη, την αιμογλοβίνη Α1γλυκόζη, την αιμογλοβίνη Α1CC, τα λιπίδια, την αρτηριακή πίεση, το , τα λιπίδια, την αρτηριακή πίεση, το βάρος και την νεφρική λειτουργία, όταν αυτό είναι αναγκαίο όπως βάρος και την νεφρική λειτουργία, όταν αυτό είναι αναγκαίο όπως επίσης και την ποιότητα ζωής είναι σημαντικά για να εκτιμηθεί η επίσης και την ποιότητα ζωής είναι σημαντικά για να εκτιμηθεί η ανάγκη για αλλαγές στην θεραπεία και για την διασφάλιση μιας ανάγκη για αλλαγές στην θεραπεία και για την διασφάλιση μιας επιτυχημένης έκβασης. Είναι σημαντικό να είναι διαθέσιμη η επιτυχημένης έκβασης. Είναι σημαντικό να είναι διαθέσιμη η συνεχής εκπαίδευση σε θέματα διατροφικής διαχείρισης και συνεχής εκπαίδευση σε θέματα διατροφικής διαχείρισης και μέριμνας που θα βοηθήσουν τον ίδιο τον ασθενή να κατανοήσει την μέριμνας που θα βοηθήσουν τον ίδιο τον ασθενή να κατανοήσει την κατάστασή τουκατάστασή του

Page 34: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

Οι κυριότερες διατροφικές συστάσεις για τους διαβητικούς.

ΓενικάΚατανάλωση ποικιλίας τροφώνΈμφαση στα δημητριακά ή στα αρτοποιήματα που περιέχουν ολικής αλέσεως σπόρους, όπως επίσης στα φρούτα και λαχανικάΕπίτευξη και διατήρηση ενός υγιούς βάρους μέσω της φυσικής δραστηριότητας και υγιεινών διατροφικών πρακτικώνΠεριορισμός νατρίου

Υδατάνθρακες (μαζί με μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, 60 – 80% της ημερήσιας ενέργειας)

Προσθήκη τροφίμων πλούσιων σε φυτικές ίνες όπως σπόρους, φρούτα και λαχανικάΗ πρόσληψη της ζάχαρης επιτρέπεται έως το 10% της ημερήσιας ενέργειαςΗ χρήση ζαχαρίνης, ασπαρτάμης, ακεσουλφαμικού καλίου, κυκλαμιδίου και σουκραλόζης επιτρέπεται (Γυναίκες που είναι εγκυμονούσες ή θηλάζουν συμβουλεύονται να αποφεύγουν τα κυκλαμικά και την ζαχαρίνη)

Πρωτεΐνη (15 – 20% της ημερήσιας ενέργειας)Οι ενδείξεις δεν δείχνουν πως θα πρέπει να τροποποιηθεί η συνήθης πρόσληψη πρωτεΐνης λόγω του διαβήτη

Λίπη (Μονοακόρεστα λιπαρά οξέα + υδατάνθρακες αποτελούν το 60 – 80% της ημερήσιας ενέργειας)

Περιορισμός των κορεσμένων και των trans λιπαρών οξέων < 10% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψηςΚατανάλωση μονοακόρεστων λιπαρών οξέων αντί για τα κορεσμέναΠροσθήκη τροφίμων πλούσιων σε πολυακόρεστα ω-3 λιπαρά οξέα

Συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείωνΗ συστηματική χρήση συμπληρωμάτων δεν είναι απαραίτητη, αλλά μπορεί να ληφθεί υπόψη σε συγκεκριμένες υποομάδες (πχ., ηλικιωμένοι, έγκυες, αυστηροί χορτοφάγοι)

ΑλκοόλΠεριορισμένη κατανάλωση (δυο ποτήρια ημερησίως για τον άνδρα και ένα για την γυναίκα)

Page 35: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ1. Adams A.S., 1. Adams A.S., MahMah C., C., SoumeraiSoumerai S.B., Zhang F., Barton M.B., Ross- S.B., Zhang F., Barton M.B., Ross-DegnanDegnan D. D. 2003. Barriers to self- 2003. Barriers to self-monitoring of blood glucose among adults with diabetes in an HMO: a cross monitoring of blood glucose among adults with diabetes in an HMO: a cross sectional study. BMC Health Serv Res.sectional study. BMC Health Serv Res. 3(1):3(1): 6.6.

2. ASPEN Board of Directors. 2002. Guidelines for the use of parenteral and 2. ASPEN Board of Directors. 2002. Guidelines for the use of parenteral and enteral nutrition in adult and pediatric patients. J Parenter Enteral Nutr 26(1), enteral nutrition in adult and pediatric patients. J Parenter Enteral Nutr 26(1), Supplement:Supplement: 54-56 54-56..3. 3. ChoudharyChoudhary P. P. 2004. Review of dietary recommendations 2004. Review of dietary recommendations for diabetes mellitus.for diabetes mellitus.Diabetes Res Clin Pract. 65, Supplement 1: S9-S15. Review.Diabetes Res Clin Pract. 65, Supplement 1: S9-S15. Review.4. Cruz A.F., 4. Cruz A.F., Calle-PascualCalle-Pascual A.L. 2004. Diabetes and Nutrition Study Group, Spanish Diabetes Association. A.L. 2004. Diabetes and Nutrition Study Group, Spanish Diabetes Association. Diabetes Nutrition and Complications Trial: Trends in nutritional pattern Diabetes Nutrition and Complications Trial: Trends in nutritional pattern between 1993 and 2000 and targets of diabetes treatment in a sample of Spanish between 1993 and 2000 and targets of diabetes treatment in a sample of Spanish people with diabetes. Diabetes Care. 27(4):people with diabetes. Diabetes Care. 27(4): 984-984-98987.7.

Page 36: Περιπτώσεις Σακχαρώδη Διαβήτη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

5.Franz M.J., 5.Franz M.J., BantleBantle J.P., Beebe C.A., J.P., Beebe C.A., BrunzellBrunzell J.D., J.D., ChiassonChiasson J.L., J.L., GargGarg A., A., HolzmeisterHolzmeister L.A., L.A., HoogwerfHoogwerf B., Mayer-Davis E., B., Mayer-Davis E., MooradianMooradian A.D., A.D., PurnellPurnell J.Q., Wheeler M. 2004. American Diabetes Association. J.Q., Wheeler M. 2004. American Diabetes Association. Nutrition principles Nutrition principles and recommendations in diabetes. Diabetes Care. 27 Supplement 1: S36-46. and recommendations in diabetes. Diabetes Care. 27 Supplement 1: S36-46. Review. Review.

6. Howard B.V. Dietary fat and diabetes: a consensus view. 2002. Am J Med. 113(9), Supplement 2: 38-40. Review.7. Sheard N.F., Clark N.G., Brand-Miller J.C., Franz M.J., Pi-Sunyer F.X., Mayer-Davis E., Kulkarni K., Geil P. 2004. Dietary carbohydrate (amount and type) in the prevention and management of diabetes: a statement by the american diabetes association.Diabetes Care. 27(9): 2266-2271. Review.8.Tobin CT. 7 basic principles of diabetes care. 2004. Home Healthc Nurse. 22(7): 491-495. Review.9. Van den Berghe G. 2004. How does blood glucose control with insulin save lives in intensive care? J Clin Invest. 114(9): 1187-1195. Review.