ΤΙΤΛΟΣ«Τριφύλλια, Θυρεοί και Κανόνια….»

Λογότυπα Ευρωπαϊκών Ομάδων Ποδοσφαίρου: μια ιστορική, κοινωνιολογική και σημειωτική Ανάγνωση

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ, ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

ΕΠΟΠΤΡΙΑ:Ιφιγένεια Βαμβακίδου, Επίκουρος Καθηγήτρια

ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΤΕΣ:

Αργύρης Κυρίδης, Καθηγητής Αγγελική Τσαπακίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια

ΦΛΩΡΙΝΑ 2010

Μεταπτυχιακή Διπλωματική ΕργασίαΗλίας Μιχαηλίδης

Πριν από εφτακόσια χρόνια ο Εδουάρδος B', o βασιλιάς της Αγγλίας, την έθεσε εκτός νόμου. Ο Σαίξπηρ τη διακωμώδησε. Οι «διανοούμενοι» της επιτέθηκαν με μίσος. Αλλά, παρ’ όλες τις

διώξεις και τις προσβολές, η Αυτού Εξοχότητα η «μπάλα» νίκησε. Οι υπήκοοι της αυτοκρατορίας του ποδοσφαίρου ξεπερνούν το άθροισμα των

υπηκόων του Μεγαλέξανδρου, του Τζένγκινς Χαν και του Ταμερλάνου. Στα τριάντα

δισεκατομμύρια θεατές ανήλθε η συνολική τηλεθέαση στο τελευταίο Παγκόσμιο Κύπελλο

(Μπογιόπουλος, Μηλάκας, 2005)

Οι Βρετανικές Πολιτισμικές Σπουδές

Σε ό,τι αφορά στην ιστορία των πολιτισμικών σπουδών μπορούμε να

αναγνωρίσουμε στον Raymond Williams την απαρχή του βρετανικού

παραδείγματος με τα έργα του Culture and Society (1958) και The Long

Revolution (1961), όπου προσπαθεί να θέσει τις θεωρητικές βάσεις των

σχέσεων κουλτούρας και κοινωνίας

• Οι πολιτισμικές σπουδές από νωρίς ανέπτυξαν ενδιαφέρον για την καθημερινή ζωή και τους τρόπους, που οι πολιτισμικές

πρακτικές των ανθρώπων • μιλούν τελικά για την ζωή τους και στη ζωή

τους

Η Σχολή της Φρανκφούρτης και η έμφαση στον πολιτισμό

• Στα μέσα του 18ου αι. οι διαφωτιστές ορίζουν την έννοια του πολιτισμού ως την ενιαία, οικουμενική και σύνθετη πορεία της ανθρωπότητας, προς την τελειότητα - μέσα από μια εξελικτική διαδικασία - με την ανάπτυξη της γνώσης και της επιστήμης και με σταθερό γνώμονα τον Ορθό Λόγο

• Στόχος ήταν η ευτυχία και ελευθερία του ανθρώπου. Αυτή η έννοια του πολιτισμού, κατά τους διαφωτιστές, συμπεριλαμβάνει την έννοια της κουλτούρας (καλλιέργεια παιδεία), την οποία θεωρούν κινητήρια δύναμη για την πρόοδο των λαών

• Από το έργο του Adorno παραπέμπουμε στις ιστορικές προοπτικές της προοριζόμενης για το πλατύ κοινό κουλτούρας: από το Μεσαίωνα και μέχρι τον 18ο αι., τα φεουδαρχικά καθεστώτα δημιουργούν άκαμπτες κοινωνικές ιεραρχίες, που βαθμιαία οδηγούν στη συστηματική διαφοροποίηση της τέχνης των αριστοκρατών από αυτή των υποτελών τους

Το ελληνικό Παράδειγμα• Η δικτατορία στην Ελλάδα του 1967 επενδύει εξαρχής σε μια

πολιτική μαζικής κουλτούρας. Η κρατική τηλεόραση, που είχε δειλά ξεκινήσει το 1966, γίνεται μετά το 1968 λαϊκό μέσο ψυχαγωγίας, με τη στήριξη, αλλά και τη χειραγώγηση του καθεστώτος

• Το ποδόσφαιρο αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα της εθνικής ψυχαγωγίας- με κορύφωμα το «έπος του Γουέμπλεϊ», την πορεία δηλαδή του Παναθηναϊκού μέχρι τα τελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών την άνοιξη του 1971

• Οι «εορτές πολεμικής αρετής των Ελλήνων» στο Παναθηναϊκό Στάδιο (τανκς και χλαμύδες), οι εορτασμοί της 21ης Απριλίου, οι Ολυμπιάδες τραγουδιού, ακόμα και οι εκτεταμένοι στολισμοί που γίνονται κάθε άνοιξη με αφορμή το Πάσχα, μεταδίδονται συνεχώς από μεγάλη και κυρίως μικρή οθόνη

• Ένας τύπος μαζικής κουλτούρας που καθορίζει τη δημόσια σφαίρα χρησιμοποιείται έτσι και για τον βίαιο ανακαθορισμό μιας «εθνικής ιστορίας» με όχημα την παραστασιακή χρήση συμβόλων, το θέαμα, την επαναληπτικότητα και το κιτς

Ερευνητική αφετηρία

• Αποτελεί το ποδόσφαιρο καθρέφτη- αντανάκλαση μιας κοινωνίας;

• Εγγράφει το ποδόσφαιρο στοιχεία από το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον;

• Λειτουργεί ως πομπός κοινωνικών και πολιτισμικών δράσεων;

Θεωρητική τεκμηρίωση - κοινωνιολογία αθλητισμού

• Από τους πρώτους κοινωνιολόγους που ασχολήθηκαν συστηματικά με τον αθλητισμό είναι ο Bero Regauer (Brown, 2000)

• «τα σπορ ήταν αρχικά τύπος αναψυχής για την διασκέδαση των ελίτ» (βλέπε και τη θεωρία της ηγεμονίας του Α. Gramsci)

• Με την ανάπτυξη όμως του βιομηχανικού καπιταλισμού και τη διάδοση των σπορ στα άλλα κοινωνικά στρώματα αλλάζει η λειτουργία τους, γιατί γίνονται μέρος της υπερδομής και αναπαράγουν κοινωνικές συμπεριφορές, που λειτουργούν κανονιστικά και προέρχονται από τις καπιταλιστικές εργασιακές δομές

• Ο αθλητισμός αφορά στην ταξική εξουσία και μέσω αυτού η βρετανική αστική τάξη μετατράπηκε σε ηγεμονία

• Η έμφαση δίνεται στη χρήση του αθλητισμού ως μέσου διαπάλης για την εξουσία και για την ηγεμονία της μιας ή της άλλης πλευράς. Η ανάλυση του Gramsi αποτέλεσε το υπόβαθρο για τις πολιτισμικές σπουδές μέσα στις οποίες δημοσιεύτηκε συνολικός τόμος που λέγεται Sport, Culture and Ideology (Hargreaves, 1982)

• Οι αναλύσεις αυτές επικεντρώνονται στη κριτική των αξιών στον αθλητισμό, όπως είναι οι έμφυλες σχέσεις, η αντρική κυριαρχία και ο ρόλος του Τύπου που διαμορφώνει μια εικονική πραγματικότητα

• Οι περισσότερες αναλύσεις στο μοντέρνο και μεταμοντέρνο θεωρητικό υπόβαθρο αφορούν

a) στην εμπορευματοποίηση του αθλητισμού b) στον επαγγελματισμό των αθλητών c) στις αξίες που προβάλλονται μέσω του αθλητισμού d) στις εκδηλώσεις και δράσεις των φιλάθλων –

οπαδών • Η επίδοση και η διάκριση αποτελούν τις αναγκαίες

συνιστώσες στην κουλτούρα του αθλητισμού και είναι αποτέλεσμα πειθαρχίας, υπακοής και συμμόρφωσης

• Σε ό,τι αφορά στην μέθοδο, τόσο ο Bourdieu με την κριτική στρουκτουραλιστική προσέγγιση του προσφέρει ένα εργαλείο για την ανάλυση του ποδοσφαίρου από την άποψη των «κοινωνικών χαρακτηριστικών των αθλημάτων και των εμπλεκομένων σε αυτά» όσο και ο Goffman με «την θεωρία του περί πλαισίου»

• Οι νεομαρξιστές Foucault, Gramsci προσφέρουν τη δική τους μεθοδολογική προσέγγιση εξετάζοντας το φαινόμενο του ποδοσφαίρου σε συνάρτηση με τις σχέσεις θεάματος, εξουσίας και ιδεολογίας ενώ οι τελευταίες ανθρωπολογικές θεωρήσεις αναγνωρίζουν σε αυτό «έντονα τελετουργικά στοιχεία».

• Η διαπίστωση πως ο αθλητισμός ή καλύτερα τα σπορ αποτελούν συνέχεια παλαιότερων πρακτικών των ανθρώπων δεν έχει υποστηριχτεί από πολλούς ερευνητές. Σε ό,τι αφορά στην πατρίδα μας και για το δεύτερο μισό του δεκάτου ενάτου αιώνα, υποστηρίχτηκε για καιρό ότι ο αθλητισμός κληροδοτήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες και αφού ξανά ανακαλύφθηκαν από το σύγχρονο δυτικό πολιτισμό διαδόθηκαν στον υπόλοιπο κόσμο.

• Η θέση αυτή βέβαια έχει να κάνει με την διάθεση του επίσημου ελληνικού κράτους –μετά το 1840- να δημιουργήσει την αίσθηση της συνέχειας του ελληνικού έθνους.

• Από την άλλη, ο Νόρμπερτ Ελίας υποστηρίζει πως τα σπορ και ο αθλητισμός είναι νεότερη κατασκευή. Στην Αγγλία την πρώτη βιομηχανική χώρα εμφανίζονται και μορφοποιούνται μέσα σε νέες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

• Στα πλαίσια αυτά βασικός στόχος του αθλητισμού είναι η διοχέτευση, η οριοθέτηση και ο έλεγχος της βίας που ταλαιπωρεί τη χώρα τον 17ο αιώνα

• Στην ίδια λογική της ασυνέχειας ο ιστορικός Πολ Βεν μας πληροφορεί για την διαφορετική λειτουργία μεταξύ του αθλητισμού στην αρχαιότητα και των σύγχρονων σπορ: “Σε ένα παιχνίδι στην αρχαία Ελλάδα οι συμμετέχοντες απομιμούνται πιο πολύ τη βίαιη πραγματικότητα από το να συμμορφωθούν στους κανόνες ενός φτιαχτού παιχνιδιού’’

• Το ποδόσφαιρο θεωρήθηκε ως πηγή κοινωνικής αταξίας ή όπιο του λαού, ένα μέσο χειραγώγησης των μαζών και εργαλείο στα χέρια οικονομικών, πολιτικών και θεσμικών παραγόντων (Κυπριανός, Χουμεριανός, 2007)

• Ως τέτοιο, για πολλά χρόνια, έμεινε ως αντικείμενο μελέτης στο περιθώριο των επιστημονικών μελετών. Οι πρώτες μελέτες τοποθετούνται στη δεκαετία του 1960 και αφορούν στους Άγγλους χούλιγκαν, στις πρακτικές και τις στάσεις τους. Από τότε οι έρευνες, που αφορούν στο ποδόσφαιρο πληθαίνουν και το τελευταίο γίνεται θέμα μελέτης τόσο για τους κοινωνιολόγους και τους ιστορικούς όσο και για τους ανθρωπολόγους. Τα τελευταία χρόνια με την ανάπτυξη του αθλήματος σε οικονομικό επίπεδο, αλλά και ως ευρέως προβαλλόμενου μαζικού θεάματος, ενδιαφέρον δείχνουν επίσης οι οικονομολόγοι, αλλά και οι ειδικοί των ΜΜΕ.

Ερευνητική «Προϊστορία»

• Στην χώρα μας οι έρευνες σχετικές με το ποδόσφαιρο είναι ελάχιστες καθώς μόνο τα τελευταία χρόνια και μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990 υπάρχουν μόνο λίγες που είναι αξιομνημόνευτες. Προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης του ενδιαφέροντος ως πεδίου μελέτης και έρευνας συνέβαλαν οι δημοσκοπήσεις που πραγματοποιήθηκαν στην δεκαετία 1990

• Τα τελευταία χρόνια οι έρευνες για τον αθλητισμό εμπλουτίστηκαν από επιτόπιες ιστορικές και ανθρωπολογικές μελέτες. Κλασική είναι η ανάλυση του Clifford Geertz (2003), ο οποίος αναλύει τα νόημα που δίνεται στον αθλητισμό από τους εμπλεκόμενους. Η ανάλυση του Geertz αναδεικνύει τις απόψεις που θέλουν το ποδόσφαιρο είτε ως θεραπευτικό μέσω vs το κακό είτε ως χώρος παραγωγής του κακού

• Έρευνες σχετικά με το ποδόσφαιρο μας πληροφορούν πως μοιάζει με μια επιχείρηση, που λειτουργεί με κριτήρια οικονομικά και όσο η επιχείρηση ήταν τοπική και οικογενειακή δεν προκαλούσε αντιδράσεις στου φιλάθλους του ποδοσφαίρου

• Το ποδόσφαιρο φαίνεται ότι ανακαλεί βασικές αρχές των φιλελεύθερων δυτικών δημοκρατιών (παρά το γεγονός ότι ψευδοαναγορεύτηκε σε λαϊκό άθλημα). Η εμπορευματοποίηση και ο επαγγελματισμός του ποδοσφαίρου έχουν διευρύνει τις ανισότητες ανάμεσα στις ομάδες σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο

• Το ποδόσφαιρο ως θεμελιώδες συστατικό της κοινωνίας του θεάματος (Debord, 2000) αποτελεί ένα μέσο για την κοινωνική άνοδο των λαϊκών τάξεων και κυρίως των αγοριών

• Στα πλαίσια της νέας διευρυμένης Ευρώπης, που δομείται φαίνεται ότι οι στερεοτυπικές κατασκευές για τις εθνικές διακρίσεις παράγουν νέες μελέτες (στο Brown: 173-265)

• Οι Crolley, Hand και Jeutter αναλύουν τις δημοσιογραφικές αναφορές στον αθλητικό Tύπο και ειδικότερα σε εφημερίδες στην Γαλλία, Ισπανία και Γερμανία για να εντοπίσουν τις εθνικές εμμονές και την κατασκευή των ταυτοτήτων όπως αυτές μεταφέρονται στον Tύπο.

• Φαίνεται ότι το ποδόσφαιρο είναι κάτι περισσότερο από αυτοαναφερόμενο και περισσότερο από ένα σημείο της κοινωνίας.

• Έτσι αναδεικνύεται η σχέση ανάμεσα στο ποδόσφαιρο και στην κοινωνία (Jarvie, 1994) μέσα από τη χρήση της φαντασίας και της μεταφοράς στο δημοσιογραφικό λόγο

• Συγκριτικά με την δική μας μελέτη το ενδιαφέρον βρίσκεται στην θεματική ανάλυση των Crolley, Hand και Jeutter, γιατί αρκετές από τις θεματικές κατηγορίες που προκύπτουν διασταυρώνονται με πολεμικές, ιστορικές, πολιτικές, θρησκευτικές αναπαραστάσεις και εικόνες

• Ειδικότερα oι πολιτικές αναφορές είναι περισσότερες στο γερμανικό δημοσιογραφικό λόγο από το 1960 και μετά, οι στρατιωτικές αναφορές εντοπίζονται στο γαλλικό δημοσιογραφικό λόγο και πολιτικές αναφορές στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο καταγράφονται στο ισπανικό δημοσιογραφικό λόγο

Κοινωνικές ταυτότητες και κοινωνικές ταυτοποιήσεις

• Στη βάση της διαδικασίας σχηματοποίησης της κοινωνικής γνώσης και των στάσεων βρίσκεται η διαδικασία διαμόρφωσης της κοινωνικής ταυτότητας

• "Η ταυτότητα είναι προϊόν επαφής όχι απομόνωσης, διακανονισμού συγκλίσεων και αποκλίσεων, συμπληρωματικότητας και διχοτόμησης: όλα τα παραπάνω υποκινούν διαρκή μεταλλαγή των μορφών και του σημασιολογικού τους περιεχομένου" (Eriksen, 1993)

• H διαδικασία διαμόρφωσης της ταυτότητας δεν αποτελεί απλώς μια εσωτερική διαδικασία, μονωμένη από τα εξωτερικά στοιχεία της ατομικότητας

• Προϋποθέτει τον "άλλο", είτε ως στοιχείο ετερογένειας για την ανάπτυξη του "εμείς" είτε ως τμήμα του "εμείς", ως διαχειριστή της εγγενούς κοινής πολιτισμικής ταυτότητας, του εθνικού πολιτισμού, που εκφράζεται μέσα από τα νέα ιδεολογήματα της ουσιακής ομοιογένειας, της ακεραιότητας και της εγγενούς εθνικής και πολιτιστικής ετερονομίας των ατόμων

Η ηγεμονία του ποδοσφαίρου• Η ανάπτυξη του παγκοσμίου ποδοσφαίρου έχει τις ρίζες της

στην εμπειρία των αποικιών. Η αντίληψη του Jules Rimet για την FIFA σαν μια εκτεταμένη οικογένεια ακολουθεί μια πατερναλιστική και νέο-αποικιακή αντίληψη για την ανάπτυξη του κόσμου: Η εξάπλωση μιας οικονομικής και πολιτισμικής ηγεμονίας από την «μοντέρνα» Ευρώπη σε μια προ-μοντερνική περιφέρεια του τρίτου κόσμου

• Προσωπικότητες όπως ο Rimet, ο Drewery και ο Rous πίστευαν, χωρίς καμία κριτική διάθεση, πως το ποδόσφαιρο, όπως ο χριστιανισμός, ήταν καλό για τους «αγρίους» και ως τέτοιο ήταν καθήκον της FIFA να αναπτύξει το παιχνίδι σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης

• Το ποδόσφαιρο αλλάζει και αλλάζει γρήγορα. Σε πλανητικό επίπεδο είδαμε την τελική κατάταξη για το Παγκόσμιο κύπελλο του 1998 να διεξάγεται στη Γαλλία και να υπάρχει μια διένεξη για την τοποθεσία διεξαγωγής του πρωταθλήματος του 2006

Σχεδιασμός της έρευνας

Η διεπιστημονικότητα των ιστορικών σπουδών και της κοινωνιολογίας μας οδηγούν στον

άξονα της κριτικής σκέψης και των πολιτισμικών σπουδών: τις πολιτισμικές

σπουδές δεν θα πρέπει να τις θεωρήσουμε ως ένα ενιαίο επιστημονικό ρεύμα με σαφή θεωρητική κατεύθυνση, αλλά ένα σύνολο

θεωρητικών τάσεων με διαφορετικούς ιδεολογικούς προσανατολισμούς

• Η έρευνα, άρχισε την άνοιξη του 2009 και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο του 2010. Περιλάμβανε τρεις φάσεις: την προετοιμασία, την κύρια φάση – συγκέντρωση του υλικού και την επεξεργασία των στοιχείων που βρέθηκαν. Το ερευνητικό πρόβλημα αφορά στις κοινωνικο -ιστορικές αναπαραστάσεις, όπως αυτές εμφανίζονται στα logos που επιλέγονται για τις ευρωπαϊκές ομάδες, που μετέχουν στους αγώνες που διοργανώνει η UEFA.

• Οι τεχνικές-μέθοδοι, που ακολουθούμε αφορούν στη σημειωτική και στην ποσοτική ανάλυση περιεχομένου

• Ακολουθήσαμε τα εξής στάδια: • Προ-ανάλυση • Ορισμός του υλικού προς συλλογή• Κατηγοριοποίηση • Εγκυρότητα: ομοφωνία / όχι αμφισημία• Κωδικοποίηση και καταμέτρηση: ενότητα καταγραφής /

απαρίθμησης- Ερμηνεία των αποτελεσμάτων (σε σχέση με τις υποθέσεις).

Σχηματική ανάλυση της έρευνας

FRANKFURT SCHOOL

HISTORY SOCIOLOGY

SPORTS

FOOTBALL

Το ερευνητικό ερώτημα

Εντοπισμός, ταξινόμηση και ανάλυση των πολιτισμικών, των κοινωνικών και των

πολιτικών σημάνσεων στα σύμβολα των ευρωπαϊκών ποδοσφαιρικών ομάδων που συμμετείχαν στην φάση των ομίλων του

Champions League(1992-2010)

ΜΕΘΟΔΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Cultural Material

Content Analysis

Semiotic AnalysisFootball

Logos

Τεκμηρίωση του υλικού Οι μονάδες ανάλυσης για την ποσοτική καταγραφή προέκυψε

από τον υποδειγματικό άξονα της σημειωτικής (Greimas, 1983) κατηγοριοποίησης ως εξής:

• Ονομασία Ομάδος• Χώρα Προέλευσης• Γεωγραφικός Προσδιορισμός• Έτος Ίδρυσης• Χρονολογικός Προσδιορισμός• Τοπικότητα• Γεωμετρικά Σχήματα• Γλωσσικό Υλικό

• Τρόπος Γραφής• Θεματική Γλωσσικού• Σύμβολο• Genre (Οπτικό)• Κατηγορίες Συμβόλων• Προέλευση Χρωμάτων• Χρώματα• Στάση – Κίνηση• Σενάριο• Χώρος Εξωτερικός – Εσωτερικός• Άνω – Κάτω Θέση

Μεθοδολογία

• Μερικοί ερευνητές συνδύασαν τη σημειωτική ανάλυση και την ανάλυση περιεχομένου (Glasgow University Media Group 1980; Leiss et al. 1990; McQuarrie & Mick 1992)

Σημειωτική και πολιτισμικό υλικό

Οι Thwaites et al. βλέπουν ότι αποστολή της σημειωτικής ανάλυσης είναι η απόρριψη της

φυσικότητας των κειμένων, και η απόδειξη ότι οι κοινότυπες σημασίες τους δεν είναι

δεδομένες, αλλά το προϊόν ιδεολογικής κωδικοποίησης (Thwaites et al. 1994, 161)

Σημειωτικό σύστημα

• Ο Roland Barthes ορίζει το ποδοσφαιρικό θέαμα ως ανοιχτό σημειωτικό σύστημα, «μια κουζίνα σημασιών» (1985:228)

• το ποδόσφαιρο είναι ιδιαίτερα ελκυστικό, γιατί είναι προσιτό και ενσαρκώνει φαντασιακές αξίες, αποτελεί χώρο κοινωνικότητας και κινητικότητας και τέλος προσφέρει ένα χώρο για κοινωνικές προβολές

• Το σύνολο των λογότυπων-συμβόλων, που συλλέξαμε/ταξινομήσαμε και δομήσαμε σε αρχείο αποτελεί ΣΗΜΕΙΟ και σύμφωνα με τον ορισμό του Belting (Belting κ.α., 1995: 328-335)

• τα σημεία είναι φορείς πληροφοριών (σημαντική), καθορίζονται από έναν σκοπό (πραγματιστική), αναγνωρίζονται από την εμφάνισή τους (συντακτική).

• Προ απαιτείται ένας πομπός και μια ομάδα από δέκτες. Τα σημεία είναι πολύσημα και η σημασία που κάθε φορά τους αποδίδεται, αναδεικνύεται από το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται.

• Χρησιμοποιώντας ένα υπόδειγμα βασισμένο σ’ αυτό των Roman Jakobson και Thwaites et al. αναφέρουν επτά λειτουργίες του σημείου, που τις θεωρούν όλες «αναγκαίες για κάθε δραστηριότητα σημειοδότησης» (Thwaites et al. 1994, 18)

• Λειτουργίες σημασίας: οι αναφορικές, μεταγλωσσικές, τυπικές

• Λειτουργίες προσαγόρευσης: οι εκφραστικές, παρορμητικές, φατικές

• Λειτουργίες πλαισίου: η κοινωνική περίσταση μέσα στην οποία λειτουργεί το σημείο.

Οπτικό υλικό

Το γεγονός ότι πρώτα προσεγγίζουμε το εικονιστικό μήνυμα αποτελεί, όπως θα φανεί

στη συνέχεια θεμελιωμένη επιλογή και όχι αυθαιρεσία

• α. Μορφολογικός κώδικας• β. Χρωματικός κώδικας• Greimas

Θεματικές

• Οι 19 θεματικές κατηγορίες, όπως προκύπτουν από την ανάγνωση του ίδιου υλικού συγκροτούν τον υποδειγματικό (ή παραδειγματικό άξονα)

• οι «υποδειγματικές σχέσεις» αποκαλύπτουν τις αντιθέσεις και τις ασυμφωνίες μεταξύ σημαινόντων, που ανήκουν στο ίδιο σύνολο, από το οποίο αντλούνται αυτά που χρησιμοποιούνται στο κείμενο

Αποτελέσματα• Τρόπος Γραφής που επιλέγεται= Μεικτός, Συντομογραφίες• Θεματική Γλωσσικού= Αθλητική, Τοπική Ιστορία• Σύμβολο= 93,3% έχουν σύμβολα• Genre (Οπτικό)= Μεικτό, Θυρεοί, Ασπίδες• Κατηγορίες Συμβόλων= Αθλητισμός, Τοπική και Πολιτική

Ιστορία• Προέλευση Χρωμάτων= Αυθαίρετη-Αθλητική, Τοπική και

Εθνική• Χρώματα= Πολύχρωμα και δίχρωμα • Στάση – Κίνηση= Δεν υπάρχει, Στάση• Σενάριο= Δεν υπάρχει • Χώρος Εξωτερικός – Εσωτερικός= Εσωτερικός και Εξωτερικός• Άνω – Κάτω, Θέση= Δεν υπάρχει, Επάνω

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑΠΟΣΟΤΙΚΑ

• ΑΠΟ ΤΑ 119 LOGOS• Χώρες Προέλευσης= 31• Έτος Ίδρυσης= 1873 – 1992 (56= 1904-1935, 44= 1873-1903)• Γεωμετρικά Σχήματα= Κύκλος, Σφαιροειδές Τρίγωνο• Γλωσσικό Υλικό= Τόπος, Αθλητισμός, Ιστορία,

Πολιτική, Θρησκεία, Στρατιωτικά, Μυθολογία, Κοινωνικά Χαρακτηριστικά, Φυσικά στοιχεία.

ΣΗΜΑΙΝΟΜΕΝΑ• ΠΟΛΙΤΙΚΑ• ΙΣΤΟΡΙΚΑ• ΤΟΠΙΚΑ• ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ• ΠΟΛΕΜΙΚΑ• ΑΘΛΗΤΙΚΑ

Κυρίαρχα σύμβολαπολέμου και εποχής αυτοκρατοριών

• ΘΥΡΕΟΙ ΩΣ= Σημαινόμενα τοπικής ιστορίας

• ΑΣΠΙΔΕΣ ΩΣ= Σημαινόμενα πολέμου

• ΒΟΡΕΙΑ ΕΥΡΩΠΗ• ΚΕΝΤΡΙΚΗ• ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ• ΡΩΣΙΑ• ΕΛΛΑΔΑ

Ποιοτική ανάλυση• ΕΠΟΧΕΣ ΩΣ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΑ = ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ 14ο- 18ο

• ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ = Βασιλεία, Φεουδαρχία, Ολιγαρχία

• ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ = Κατά αναλογία με τα πολιτεύματα, Αυτοκρατορικές, Βασιλικές, Φεουδαρχικές

• ΣΤΡΑΤΟΙ = Τοπικοί, Εθνικοί, Πολιτικοί• ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ = Ασπίδες, Σπαθιά, Κανόνια• ΕΙΚΟΝΕΣ ΣΤΑΤΙΚΕΣ= 72• ΕΙΚΟΝΕΣ ΜΕ ΚΙΝΗΣΗ-ΣΕΝΑΡΙΑ= 47

Ένα ευρωπαϊκό παράδειγμα

Ένα ελληνικό παράδειγμα

ΣΥΖΗΤΗΣΗΤα οικόσημα ως διοικητικό σήμα αριστοκρατικών και

βασιλικών οικογενειών, οι θυρεοί ως έμβλημα σε σχήμα ασπίδας και οι ασπίδες ως όπλα αρχαίου και

μεσαιωνικού κόσμου συγκροτούν μια διαμεσολάβηση της ιστορικής μνήμης. Η μνήμη αυτή αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα σε

αυτοκρατορικές, φεουδαλικές και βασιλικές εποχές τόσο για την Ευρώπη, αλλά και για τα Βαλκάνια με

σαφείς αναφορές σε πολιτικοκοινωνικά μορφώματα/πολιτεύματα ηγεμονίας και βίαιης

επιβολής

Τα σύμβολα αυτά ως πολεμικά και συγκρουσιακά σημεία σημαίνουν την ανάγκη της στερεοτυπικής διαφοροποίησης από τους

άλλους σε διπολικά σχήματα της τοπικής ιστορίας και κουλτούρας έτσι ώστε να συνεχιστεί το παιχνίδι στο πεδίο των

ανταγωνισμών περισσότερο παρά του συναγωνισμού.

Ο τόπος=παρουσία

Ο άλλος τόπος=απουσία

Νίκη=Παρουσία

Ήττα= Απουσία

S1 Life

-S Non Death

S2 Death

-S1 Non-Life