ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

38
ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΤΖΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΖΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗ 28-29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012 ΚΟΜΟΤΗΝΗ 28-29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012

description

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ. ΤΖΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΜΟΤΗΝΗ 28-29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ (ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ) 1. ΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΕΝΕΡΓΑ ΣΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

Page 1: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΤΖΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣΤΖΑΝΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΚΟΜΟΤΗΝΗ 28-29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012ΚΟΜΟΤΗΝΗ 28-29 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2012

Page 2: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ(ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)(ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)11

ΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥΕΙΝΑΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΑΣΒΕΣΤΙΟΥ

ΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΕΝΕΡΓΑ ΣΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥΣΥΜΜΕΤΕΧΕΙ ΕΝΕΡΓΑ ΣΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥΚΥΤΤΑΡΟΥΚΥΤΤΑΡΟΥ

Ανταγωνίζεται το ασβέστιο στην δέσμευση θέσεων σε μεμβράνες και Ανταγωνίζεται το ασβέστιο στην δέσμευση θέσεων σε μεμβράνες και πρωτεΐνεςπρωτεΐνες

Ρυθμίζει την διαβατότητα των κυτταρικών μεμβρανών στους Ρυθμίζει την διαβατότητα των κυτταρικών μεμβρανών στους ηλεκτρολύτες και άλλες ουσίεςηλεκτρολύτες και άλλες ουσίες

Ρυθμίζει την ενδοκυττάριο συγκέντρωση ασβεστίου Ρυθμίζει την ενδοκυττάριο συγκέντρωση ασβεστίου και καλίου και καλίου Είναι αναγκαίο συστατικό σε ενζυμικές αντιδράσεις όπως Είναι αναγκαίο συστατικό σε ενζυμικές αντιδράσεις όπως

διφωσφωρυλίωση, τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, την σύνθεση διφωσφωρυλίωση, τον μεταβολισμό των υδατανθράκων, την σύνθεση και διάσπαση του DNA, την ενεργοποίηση του και διάσπαση του DNA, την ενεργοποίηση του ATP ATP

Συνολικά το μαγνήσιο καταλύει ή ενεργοποιεί πάνω από 3Συνολικά το μαγνήσιο καταλύει ή ενεργοποιεί πάνω από 32020 ένζυμα ένζυμα11Altura BM Altura BM and and Altura BTAltura BT, , 19951995

Page 3: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ(ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)(ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)

Το μαγνήσιο παίζει σημαντικό ρόλο στην ρύθμισηΤο μαγνήσιο παίζει σημαντικό ρόλο στην ρύθμιση11: :

Της νευρομυϊκής λειτουργίας Της νευρομυϊκής λειτουργίας Της καρδιακής διεγερσιμότητας Της καρδιακής διεγερσιμότητας Του αγγειοκινητικού τόνουΤου αγγειοκινητικού τόνου

Με αυτόν τον τρόπο ρυθμίζει Με αυτόν τον τρόπο ρυθμίζει 22 Την νευρομυϊκήΤην νευρομυϊκή αγωγιμότητααγωγιμότητα Την σύσπαση και τη χάλαση των μυώνΤην σύσπαση και τη χάλαση των μυών Την αρτηριακή πίεση και τηνΤην αρτηριακή πίεση και την Περιφερική ροή του αίματοςΠεριφερική ροή του αίματος

1Iseri LT and French JH. Am Heart J, 198422Finn KD et al., J Clin Invest 1991Finn KD et al., J Clin Invest 1991

Page 4: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ(ΚΛΙΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)(ΚΛΙΝΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ)

ΥπομαγνησιαιμίαΥπομαγνησιαιμία

ΥπερμαγνησιαιμίαΥπερμαγνησιαιμία

Σχέση μαγνησίου με καρδιαγγειακά νοσήματαΣχέση μαγνησίου με καρδιαγγειακά νοσήματα Οξεία υπομαγνησιαιμίαΟξεία υπομαγνησιαιμία Χρόνια έλλειψη μαγνησίουΧρόνια έλλειψη μαγνησίου

Page 5: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΥΠΕΡΜΑΓΝΗΣΙΑΙΜΙΑΥΠΕΡΜΑΓΝΗΣΙΑΙΜΙΑ--ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Η υπερμαγνησιαιμία είναι ασυνήθιστο πρόβλημα και απαντάται κυρίως Η υπερμαγνησιαιμία είναι ασυνήθιστο πρόβλημα και απαντάται κυρίως επί νεφρικής νόσου ή υπερβολικής χορήγησης μαγνησίου για επί νεφρικής νόσου ή υπερβολικής χορήγησης μαγνησίου για θεραπευτικούςθεραπευτικούςλόγουςλόγους

Απορρέουν από την βασική βιολογική δράση του μαγνησίου ως αναστολέα Απορρέουν από την βασική βιολογική δράση του μαγνησίου ως αναστολέα των διαύλων του ασβεστίουτων διαύλων του ασβεστίου και καλίουκαι καλίου

ΗΚΓ/κές ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΩΣ ΕΠΙ ΥΠΕΡΚΑΛΙΑΙΜΙΑΣΗΚΓ/κές ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΩΣ ΕΠΙ ΥΠΕΡΚΑΛΙΑΙΜΙΑΣ

Παράταση Παράταση P-R P-R sMg > sMg > 33,00 mmol/l,00 mmol/l

Οξυκόρυφα επάρματα Τ Οξυκόρυφα επάρματα Τ sMg > sMg > 44,00 mmol/l,00 mmol/l

Διεύρυνση του Διεύρυνση του QRSQRS , , QQ--TT, υπόταση, βραδυκαρδία , υπόταση, βραδυκαρδία sMg > 5,00 mmol/lsMg > 5,00 mmol/l

Πλήρης ΚΚΑ και καρδιακή ανακοπή σε ασυστολία Πλήρης ΚΚΑ και καρδιακή ανακοπή σε ασυστολία sMg > sMg > 66,00 mmol/l,00 mmol/l

Page 6: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗ

Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΣΧΕΤΙΖΕΤΑΙ Η/ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙΗ/ΚΑΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗΥΠΕΡΤΑΣΗ;;

ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣΜΕΛΕΤΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗΣ1,21,2

Συσχέτιση μεταξύ σκληρότητας πόσιμου ύδατος και υπέρτασης/καρδιαγγειακής Συσχέτιση μεταξύ σκληρότητας πόσιμου ύδατος και υπέρτασης/καρδιαγγειακής θνητότητας (θνητότητας (cardiac water factor)cardiac water factor)

Επιδημιολογικές μελέτες (διαιτητική πρόσληψη Επιδημιολογικές μελέτες (διαιτητική πρόσληψη MgMg-υπέρταση) έδωσαν -υπέρταση) έδωσαν αντικρουόμενα αποτελέσματα-μεθοδολογικά προβλήματααντικρουόμενα αποτελέσματα-μεθοδολογικά προβλήματα

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ3,43,4

Έλλειψη Έλλειψη MgMg αυξάνει την αγγειοσυσπαστική δράση κατεχολαμινών-αγγειοτενσίνης αυξάνει την αγγειοσυσπαστική δράση κατεχολαμινών-αγγειοτενσίνης και το ενδοκυττάριο και το ενδοκυττάριο Ca Ca του τοιχώματος των αρτηριώντου τοιχώματος των αρτηριών: : περαιτέρω αγγειόσπασμοςπεραιτέρω αγγειόσπασμος

Δίαιτα με χαμηλό Δίαιτα με χαμηλό Mg Mg προκαλεί υπέρταση και αγγειακές βλάβεςπροκαλεί υπέρταση και αγγειακές βλάβες

11WHO- CARDIAC StudyWHO- CARDIAC Study Hypertens Res 2000Hypertens Res 2000,, 22The INTERSALT studyThe INTERSALT study Clin Exp Hypertens 1989Clin Exp Hypertens 198933Durlach et al, Mag Res 1992, Durlach et al, Mag Res 1992, 44Seeling MSSeeling MS Am J Cardiol 1989Am J Cardiol 1989

Page 7: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

Συγγραφείς, έτος Ασθενείς Ομάδαελέγχου

Διάρκειαμελέτης

Αποτελέσματα

HadjistavriHadjistavri et al. et al.6161, , 20102010

24, ανεπίπλεκτη 24, ανεπίπλεκτη υπέρτασηυπέρταση

ΝΑΙΝΑΙ 12 εβδομάδες 12 εβδομάδες Πτώση συστολοκής/ Πτώση συστολοκής/ διαστολικής Π.Α.διαστολικής Π.Α.

WuWu et al. et al. 6262 , 2006 , 2006 35, ιδιοπαθή 35, ιδιοπαθή υπέρτασηυπέρταση

ΝΑΙΝΑΙ 4 εβδομάδες 4 εβδομάδες Πτώση συστολοκής/ Πτώση συστολοκής/ διαστολικής Π.Α.διαστολικής Π.Α.

KawanoKawano et al. et al.6363,,,,20062006

60, υπερτασικοί 60, υπερτασικοί ΝΑΙΝΑΙ 8 εβδομάδες8 εβδομάδες Πτώση της μέσης 24ωρης Πτώση της μέσης 24ωρης Π.Α.Π.Α.

SanjulianiSanjuliani et al. et al. 6464,,19961996

15, ήπια/μέτρια 15, ήπια/μέτρια υπέρταση υπέρταση

ΝΑΙΝΑΙ 6 εβδομάδες6 εβδομάδες Πτώση συστολοκής/ Πτώση συστολοκής/ διαστολικής Π.Α.διαστολικής Π.Α.

YamamotoYamamoto et al. et al. 6565,,19951995

698, υψηλή 698, υψηλή φυσιολογική φυσιολογική διαστολική διαστολική Π.Α.Π.Α.

ΝΑΙΝΑΙ 6 εβδομάδες6 εβδομάδες Καμία επίδρασηΚαμία επίδραση

FerraraFerrara et al. et al. 6666,,19921992

14, ήπια/μέτρια 14, ήπια/μέτρια υπέρτασηυπέρταση

ΝΑΙΝΑΙ 6 εβδομάδες6 εβδομάδες Καμία επίδρασηΚαμία επίδραση

LindLind et al. et al. 6767,,19911991

71, ήπια υπέρταση71, ήπια υπέρταση ΝΑΙΝΑΙ 6 εβδομάδες6 εβδομάδες Καμία επίδρασηΚαμία επίδραση

Page 8: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΤΑΣΗ

Η από του στόματος χορήγηση Η από του στόματος χορήγηση Mg Mg έχει υποτασική δράση σεέχει υποτασική δράση σε11::

Υπερτασικούς οι οποίοι θεραπεύονται μακροχρονίως με διουρητικά και έχουν αναπτύξει Υπερτασικούς οι οποίοι θεραπεύονται μακροχρονίως με διουρητικά και έχουν αναπτύξει υπομαγνησιαιμία ή/και υποκαλιαιμίαυπομαγνησιαιμία ή/και υποκαλιαιμία

Όταν το Όταν το Mg Mg χορηγείται σε μεγάλη δόση, 20-40 χορηγείται σε μεγάλη δόση, 20-40 mmol mmol ημερησίως, οπότε έχει αληθή ημερησίως, οπότε έχει αληθή φαρμακολογική δράσηφαρμακολογική δράση

1 1 MountokalakisMountokalakis TD, Kluwer Academic Publishers 1997TD, Kluwer Academic Publishers 1997

Ίσως η έλλειψη μαγνησίου σε συνδυασμό με έλλειψη καλίου και ‘περίσσεια’ ασβεστίου και Ίσως η έλλειψη μαγνησίου σε συνδυασμό με έλλειψη καλίου και ‘περίσσεια’ ασβεστίου και νατρίου σχετίζεται αιτιολογικά με την αρτηριακή υπέρτασηνατρίου σχετίζεται αιτιολογικά με την αρτηριακή υπέρταση

Page 9: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΣΧΕΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ ΤΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΣΧΕΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ ΤΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑΝΟΣΗΜΑΤΑ

Οξεία υπομαγνησιαιμίαΟξεία υπομαγνησιαιμία: : οι εκδηλώσεις αποδίδονται σε μείωση οι εκδηλώσεις αποδίδονται σε μείωση του ενδοκυττάριου καλίου και αύξηση του ενδοκυττάριου του ενδοκυττάριου καλίου και αύξηση του ενδοκυττάριου CaCa

Αύξηση τοξικότητας δακτυλίτιδαςΑύξηση τοξικότητας δακτυλίτιδας

Κοιλιακές αρρυθμίες οι οποίες είναι ανθεκτικές στην χορήγηση Κοιλιακές αρρυθμίες οι οποίες είναι ανθεκτικές στην χορήγηση καλίου και υποχωρούν μόνο με την χορήγηση καλίου και υποχωρούν μόνο με την χορήγηση MgMg, , torsades de torsades de pointespointes

Καρδιοπνευμονικό by-passΚαρδιοπνευμονικό by-pass

Οξεία ισχαιμία του μυοκαρδίου, επέκταση εμφράγματος; Οξεία ισχαιμία του μυοκαρδίου, επέκταση εμφράγματος;

Μείωση συσταλτικότητας μυοκαρδίου, ανακοπήΜείωση συσταλτικότητας μυοκαρδίου, ανακοπή

Page 10: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΣΧΕΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ ΤΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΣΧΕΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ ΤΑ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΑ ΝΟΣΗΜΑΤΑΝΟΣΗΜΑΤΑ

Παθολογικές καταστάσεις του καρδιαγγειακού Παθολογικές καταστάσεις του καρδιαγγειακού συστήματος οι οποίες σχετίζονται με χρόνια συστήματος οι οποίες σχετίζονται με χρόνια ΕΛΛΕΙΨΗ ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥΜΑΓΝΗΣΙΟΥ

ΥπέρτασηΥπέρταση Αθηρωματική καρδιαγγειακή νόσοςΑθηρωματική καρδιαγγειακή νόσος Γενικό πληθυσμόΓενικό πληθυσμό Ασθενείς με ΧΝΝΑσθενείς με ΧΝΝ

Page 11: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ. ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ. ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ

Οι πρώτες ενδείξεις ΄70-΄80Οι πρώτες ενδείξεις ΄70-΄8011

Νεκροτομικές μελέτες έδειξαν ότι ασθενείς οι οποίοι κατέληξαν από Νεκροτομικές μελέτες έδειξαν ότι ασθενείς οι οποίοι κατέληξαν από έμφραγμα του μυοκαρδίου είχαν χαμηλότερη συγκέντρωση μαγνησίου στα έμφραγμα του μυοκαρδίου είχαν χαμηλότερη συγκέντρωση μαγνησίου στα μυοκαρδιακά μυοκαρδιακά κύτταρακύτταρα22

Αρκετές μελέτες έδειξαν ότι η έλλειψη μαγνησίου προάγει την ανάπτυξη Αρκετές μελέτες έδειξαν ότι η έλλειψη μαγνησίου προάγει την ανάπτυξη αγγειακών βλαβών σε πειραματόζωααγγειακών βλαβών σε πειραματόζωα3,43,4

(πάχυνση του τοιχώματος, υπερπλασία των ενδοθηλιακών και λείων μυϊκών (πάχυνση του τοιχώματος, υπερπλασία των ενδοθηλιακών και λείων μυϊκών κυττάρων, φλεγμονή του μέσου και έσω χιτώνος, ακόμα και ινιδοειδή κυττάρων, φλεγμονή του μέσου και έσω χιτώνος, ακόμα και ινιδοειδή νέκρωση των μικρού μεγέθους αγγείων)νέκρωση των μικρού μεγέθους αγγείων)

«η έλλειψη μαγνησίου τροποποιεί τις μηχανικές ιδιότητες του τοιχώματος των κοινών «η έλλειψη μαγνησίου τροποποιεί τις μηχανικές ιδιότητες του τοιχώματος των κοινών καρωτίδων στα νεαρά πειραματόζωα. Αυτή η έλλειψη μαγνησίου συμβάλλει στην καρωτίδων στα νεαρά πειραματόζωα. Αυτή η έλλειψη μαγνησίου συμβάλλει στην ανάπτυξη αρτηριοσκλήρυνσης, υπέρτασης και καρδιαγγειακής νόσου»ανάπτυξη αρτηριοσκλήρυνσης, υπέρτασης και καρδιαγγειακής νόσου»33

11Leary WPLeary WP. . Mag Mag 1986 1986 22Elwood PCElwood PC et al. Lancet et al. Lancet 1980 1980 33Laurant PLaurant P et al. et al. Br J Nutr Br J Nutr 2000 2000 44King JKing J et al. et al. Nutr Res Nutr Res 20092009

Page 12: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ: : ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ/ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ/ΕΠΙΠΕΔΩΝ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Κ/Δ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ Κ/Δ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ

Συγγραφείς, έτος Τύπος μελέτης Αριθμός Αποτελέσματα

Gartside P and Glueck C.12, 1995

ΠΕΜ 8.251 Το sMg ορού σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα στεφανιαίας νόσου, εισαγωγών σε Νοσοκομείο και καρδιαγγεικής θνητότητας

Ford E.13 ,1999 ΠΕΜ 25.292 Τα χαμηλά επίπεδα sMg σχετίζονται με καρδιαγγεική και ολική θνητότητα

Yanq C et al.15, 1998

AEM 17.133 Ασθενείς που κατανάλωναν νερό με μικρότερη περιεκτικότητα σε μαγνήσιο είχαν μεγαλύτερη συχνότητα θανάτων από ΑΕΕ

Liao et al.14, 1998 ΠΕΜ 13.922 Ασθενείς που εμφάνισαν στεφανιαία νόσο είχαν χαμηλότερo sMg. Το χαμηλό sMg ήταν ανεξάρτητος προγνωστικός παράγων κινδύνου στις γυναίκες

Song Y et al.18 2005

ΠΕΜ 39.876 Δεν βρέθηκε συσχέτιση μεταξύ της ποσότητας της διαιτητικής πρόσληψης μαγνησίου και της επίπτωσης εμφράγματος του μυοκαρδίου, ενώ υπήρχε μία ασθενής αντίστροφη συσχέτιση με την εμφάνιση ΑΕΕ

Ohirra T et al.20, 2009

ΠΕΜ 14.221 Τα χαμηλό sMg σχετιζόταν με αυξημένο κίνδυνο για ΑΕΕ

Khan A et al.19, 2010

ΑΕΜ 3.531 Δεν βρέθηκε σχέση μεταξύ επιπέδων μαγνησίου ορού και συχνότητας εμφάνισης υπέρτασης και ολικής θνητότητας

Zhang W et al.16, 2011

ΠΕΜ 58.615 Η αυξημένη διαιτητική πρόσληψη μαγνησίου σχετιζόταν με μειωμένη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα

Reffelmann T et al.17, 2012

ΠΕΜ 4.203 Τα χαμηλά επίπεδα sMg ήταν ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακή και για ολική θνητότητα

Page 13: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ

ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ

Page 14: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΥΠΟΜΑΓΝΗΣΙΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΑΘΗΡΩΜΑΤΩΣΗ-ΠΙΘΑΝΟΙ ΥΠΟΜΑΓΝΗΣΙΑΙΜΙΑ ΚΑΙ ΑΘΗΡΩΜΑΤΩΣΗ-ΠΙΘΑΝΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ

Η ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥΗ ΕΛΛΕΙΨΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ

Προκαλεί οξείδωση της Προκαλεί οξείδωση της LDLLDL-χοληστερόλης-χοληστερόλης και και αύξηση των αύξηση των VLDLVLDL11

Προάγει την παραγωγή φλεγμονωδών παραγόντωνΠροάγει την παραγωγή φλεγμονωδών παραγόντων ( (ILIL-1-2-6, -1-2-6, CRPCRP, , END,END, και και TNFTNF--a)a)22

Προάγει την συγκόλληση των αιμοπεταλίων (μηχανισμός κλοπιδογρέλης)Προάγει την συγκόλληση των αιμοπεταλίων (μηχανισμός κλοπιδογρέλης)33

Δρα ως οξειδωτικός παράγοντας (Δρα ως οξειδωτικός παράγοντας (ROS, ROS, NO)NO)44

Ενεργοποιεί τους Ενεργοποιεί τους NKNK--κβκβ υποδοχείς υποδοχείς55

Η ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΙ ΗΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΕΙ ΗΑΝΤΙΣΤΡΕΦΕΙ ΤΙΣ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣΑΝΤΙΣΤΡΕΦΕΙ ΤΙΣ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΙΣ

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥΣ33

11Maier JAMaier JA. . Clin Sci 2012,Clin Sci 2012, 22Weglicki WBWeglicki WB Annu Rev Nutr 2012 Annu Rev Nutr 2012 33Shechter MShechter M et al. et al. Magnes Res 2012, Magnes Res 2012, 44Rayssiguier Y et al. Magnes Res 2010 Rayssiguier Y et al. Magnes Res 2010

55Ferrè S et al. Biochim Biophys Acta 2010Ferrè S et al. Biochim Biophys Acta 2010

Page 15: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ

Ακρογωνιαίος λίθος της βιολογικής δράσης του MgΒιολογικός ανταγωνιστής του Ca

Page 16: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ

Page 17: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

Το μαγνήσιο είναι ένας ισχυρός αναστολέας Το μαγνήσιο είναι ένας ισχυρός αναστολέας της αποτιτανωτικής διαδικασίας των της αποτιτανωτικής διαδικασίας των

μαλακών ιστώνμαλακών ιστών

Θετική συσχέτιση μεταξύ χαμηλών επιπέδων μαγνησίου Θετική συσχέτιση μεταξύ χαμηλών επιπέδων μαγνησίου πλάσματος και αυξημένης εναπόθεσης αλάτων ασβεστίου πλάσματος και αυξημένης εναπόθεσης αλάτων ασβεστίου υπό την μορφή υδροξυαπατίτου στα αγγεία, στην καρδιά, υπό την μορφή υδροξυαπατίτου στα αγγεία, στην καρδιά, στους νεφρούς και σε άλλους μαλακούς ιστούςστους νεφρούς και σε άλλους μαλακούς ιστούς1-2

Σε μερικές μάλιστα από τις μελέτες σε πειραματόζωα Σε μερικές μάλιστα από τις μελέτες σε πειραματόζωα φάνηκε ότι η διαιτητική ή φαρμακευτική χορήγηση φάνηκε ότι η διαιτητική ή φαρμακευτική χορήγηση μαγνησίου μπορεί να προλάβει τις αρτηριακές μαγνησίου μπορεί να προλάβει τις αρτηριακές επασβεστώσειςεπασβεστώσεις3-4

11Li QLi Q et al. et al. Clin Transl Sci 2009Clin Transl Sci 2009 22Nakatani SNakatani S et al. et al. Biochem Biophys Res 2006Biochem Biophys Res 2006

33Kircelli FKircelli F et al. et al. Nephrol Dial Transplant 2012Nephrol Dial Transplant 2012

44Rodriquez JMRodriquez JM. Berlin 2012. Berlin 2012

Page 18: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΣΒΕΣΤΩΣΕΙΣ ΑΓΓΕΙΩΝΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΣΒΕΣΤΩΣΕΙΣ ΑΓΓΕΙΩΝ

Το Το Mg Mg αναστέλλει την εξωκυττάριο και την ενδοκυττάριο αναστέλλει την εξωκυττάριο και την ενδοκυττάριο διαδικασίαδιαδικασία αρτηριακής επασβέστωσηςαρτηριακής επασβέστωσης. Massy ZA and Drüeke TB, Clin Kidney J 2012

Page 19: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΥΝΣΗ. ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝΤΩΝ ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ

Page 20: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙΣ.ΔΙΑΒΗΤΗΣ-ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ-ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟΣ.ΔΙΑΒΗΤΗΣ-ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ-ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ

Το χαμηλό μαγνήσιο έχει βρεθεί ότι σχετίζεται μεΤο χαμηλό μαγνήσιο έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με::

Σ. Διαβήτη Ι και ΙΙΣ. Διαβήτη Ι και ΙΙ

ΔυσλιπιδαιμίεςΔυσλιπιδαιμίες

Μεταβολικό σύνδρομοΜεταβολικό σύνδρομο

Πρόκειται για προδιαθεσικό παράγοντα (αιτιολογική Πρόκειται για προδιαθεσικό παράγοντα (αιτιολογική συσχέτιση) ή για συνύπαρξησυσχέτιση) ή για συνύπαρξη;;

11Mooren FC et al, Diabetes Obes MetabMooren FC et al, Diabetes Obes Metab. 2010. 201022Kim DJ et al, Diabetes Care 2010Kim DJ et al, Diabetes Care 2010

33Nanri A et al, Eur J Clin NutrNanri A et al, Eur J Clin Nutr. 2010,. 2010,44Günther T, Magnes Res 2010 Günther T, Magnes Res 2010

55Evangelopoulos AA et al, Nutr ResEvangelopoulos AA et al, Nutr Res 2008 2008

Page 21: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ Σ.ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΙΙΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ Σ.ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΙΙ

Πρόσφατη μετα-ανάλυση (9 μελέτες, 300.000) όλων Πρόσφατη μετα-ανάλυση (9 μελέτες, 300.000) όλων των προοπτικών πληθυσμιακών μελετών πάνω των προοπτικών πληθυσμιακών μελετών πάνω στο θέμαστο θέμα11::

«η πρόσληψη μαγνησίου σχετίζεται αντίστροφα με την επίπτωση του «η πρόσληψη μαγνησίου σχετίζεται αντίστροφα με την επίπτωση του διαβήτη τύπου 2. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η αυξημένη διαβήτη τύπου 2. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η αυξημένη κατανάλωση τροφών πλούσιων σε μαγνήσιο μπορεί να ελαττώσει κατανάλωση τροφών πλούσιων σε μαγνήσιο μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2» τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2» ……

ΟΟδηγίες της Αμερικανικής Διαβητολογικής δηγίες της Αμερικανικής Διαβητολογικής ΕταιρείαςΕταιρείας22::

… … «συστήνεται η χορήγηση συμπληρωμάτων μαγνησίου στους «συστήνεται η χορήγηση συμπληρωμάτων μαγνησίου στους

διαβητικούς τύπου 2 οι οποίοι εμφανίζουν υπομαγνησιαιμία» διαβητικούς τύπου 2 οι οποίοι εμφανίζουν υπομαγνησιαιμία» …… 1Larsson SC and Wolk A, J Intern Med 2007

2McCarty MF, ADA 2000

Page 22: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΛΙΛΙΔΑΙΜΙΕΣΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΛΙΛΙΔΑΙΜΙΕΣ

Πειραματικές μελέτες υποδηλώνουν ότι η έλλειψη Πειραματικές μελέτες υποδηλώνουν ότι η έλλειψη Mg Mg μπορεί μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα των λιπιδίων και των λιποπρωτεϊνών να επηρεάσει τα επίπεδα των λιπιδίων και των λιποπρωτεϊνών του πλάσματος, ανεξάρτητα από την ύπαρξη γλυκαιμίαςτου πλάσματος, ανεξάρτητα από την ύπαρξη γλυκαιμίας1,2

Η χορήγηση Η χορήγηση Mg Mg έχει δώσει ποικίλα αποτελέσματα σε έχει δώσει ποικίλα αποτελέσματα σε ανθρώπουςανθρώπους

Σε πρόσφατη Ελληνική μελέτη η χορήγηση 600 Σε πρόσφατη Ελληνική μελέτη η χορήγηση 600 mgmg Pind MgPind Mg ημερησίως βελτίωσε σημαντικά το λιπιδαιμικό προφίλ και την ημερησίως βελτίωσε σημαντικά το λιπιδαιμικό προφίλ και την αντίσταση στηναντίσταση στην ινσουλίνη σε ασθενείς με μέτρια υπέρτασηινσουλίνη σε ασθενείς με μέτρια υπέρταση3

Φαίνεται ότι η χορήγηση μαγνησίου είτε μέσω εμπλουτισμένης Φαίνεται ότι η χορήγηση μαγνησίου είτε μέσω εμπλουτισμένης διατροφής είτε σαν σκεύασμα μπορεί να έχει υπολιπιδαιμική διατροφής είτε σαν σκεύασμα μπορεί να έχει υπολιπιδαιμική δράση μόνο σε καταστάσεις που υπάρχει ένδεια μαγνησίουδράση μόνο σε καταστάσεις που υπάρχει ένδεια μαγνησίου

1Shah N et al Int J Clin Exp Med 2011, 2Kishimoto Y et al. Br J Nutr 2010 3Hadjistavri et al Medical Science Monitor 2010

Page 23: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ

H H μειωμένη πρόσληψη μαγνησίου σχετίζεται με την μειωμένη πρόσληψη μαγνησίου σχετίζεται με την εμφάνιση συστηματικής φλεγμονής και εμφάνιση συστηματικής φλεγμονής και MSMS1

Η αυξημένη πρόσληψη μαγνησίου μείωνε τον κίνδυνο Η αυξημένη πρόσληψη μαγνησίου μείωνε τον κίνδυνο εμφάνισης εμφάνισης MSMS2

……η μεταβολή του λόγου του διαιτητικά προσλαμβανομένου η μεταβολή του λόγου του διαιτητικά προσλαμβανομένου ασβεστίου/μαγνησίου από <3 σε >3 τις τελευταίες ασβεστίου/μαγνησίου από <3 σε >3 τις τελευταίες δεκαετίας είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλει δεκαετίας είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλει στην ραγδαία αύξηση της επίπτωσης του στην ραγδαία αύξηση της επίπτωσης του MSMS και των και των συναφών διαταραχών στον πληθυσμό των ΗΠΑσυναφών διαταραχών στον πληθυσμό των ΗΠΑ3……

1Song Y et al. Diabetes Care 20052He K et al. Circulation 2006

3Rosanoff A et al. Nutr Rev 2012

Page 24: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ

Υπάρχουν αρκετά δεδομένα που συσχετίζουν Υπάρχουν αρκετά δεδομένα που συσχετίζουν το χαμηλό μαγνήσιο με τα Κ/Δ νοσήματατο χαμηλό μαγνήσιο με τα Κ/Δ νοσήματα

Τα δεδομένα όμως έχουν προκύψει κυρίως Τα δεδομένα όμως έχουν προκύψει κυρίως από επιδημιολογικές/μελέτες παρατήρησηςαπό επιδημιολογικές/μελέτες παρατήρησης

Έχει το μαγνήσιο καρδιοπροστατευτικό Έχει το μαγνήσιο καρδιοπροστατευτικό ρόλο?ρόλο?

Οι κλινικές μελέτες είναι λίγες και μικρέςΟι κλινικές μελέτες είναι λίγες και μικρές

Page 25: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΧΑΜΗΛΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΗΝ ΧΝΝΣΤΗΝ ΧΝΝ

Η υπερβολικά υψηλή καρδιαγγειακή νοσηρότητα και Η υπερβολικά υψηλή καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα που παρατηρείται στους ασθενείς με ΤΣΧΝΝ δεν θνητότητα που παρατηρείται στους ασθενείς με ΤΣΧΝΝ δεν εξηγείται επαρκώς με τους γνωστούς παράγοντες Κ/Δ εξηγείται επαρκώς με τους γνωστούς παράγοντες Κ/Δ κινδύνουκινδύνου

Το μαγνήσιο έχει καρδιοπροστατευτικό ρόλο στην ΧΝΝ; Το μαγνήσιο έχει καρδιοπροστατευτικό ρόλο στην ΧΝΝ;

Λίγα δεδομένα καθόσονΛίγα δεδομένα καθόσον::

Η έννοια της πιθανής καρδιοπροστασίας από το μαγνήσιο Η έννοια της πιθανής καρδιοπροστασίας από το μαγνήσιο είναι “δυσνόητη έως παράδοξη” προκειμένου για ασθενείς είναι “δυσνόητη έως παράδοξη” προκειμένου για ασθενείς με νεφρική νόσο και δη τελικού σταδίου, στους οποίους το με νεφρική νόσο και δη τελικού σταδίου, στους οποίους το μαγνήσιο του οργανισμού είναι κατά κανόνα ήδη μαγνήσιο του οργανισμού είναι κατά κανόνα ήδη αυξημένο, αυξημένο,

Υπάρχει μία επιφυλακτικότητα έως φοβία εκ μέρους των Υπάρχει μία επιφυλακτικότητα έως φοβία εκ μέρους των ιατρών για τις πιθανές επιπτώσεις του αυξημένου ιατρών για τις πιθανές επιπτώσεις του αυξημένου μαγνησίου ορού σε αυτούς τους ασθενείςμαγνησίου ορού σε αυτούς τους ασθενείς

Page 26: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΗΝ ΧΝΝΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΗΝ ΧΝΝ

Ένα από τα πιο σημαντικά δομικά χαρακτηριστικά Ένα από τα πιο σημαντικά δομικά χαρακτηριστικά της αθηροσκλήρυνσης στους ασθενείς με ΧΝΝ της αθηροσκλήρυνσης στους ασθενείς με ΧΝΝ είναι οι επασβεστώσεις των αρτηριώνείναι οι επασβεστώσεις των αρτηριών

‘‘Εσω χιτώναΕσω χιτώνα:: αθηροσκληρυντικές-αποφρακτικές βλάβες αθηροσκληρυντικές-αποφρακτικές βλάβες

Μέσο χιτώναΜέσο χιτώνα:: σκλήρυνση ( σκλήρυνση (stiffnessstiffness))

Και οι δύο τύποι σχετίζονται με αυξημένη Και οι δύο τύποι σχετίζονται με αυξημένη

καρδιαγγειακή θνητότητακαρδιαγγειακή θνητότητα

Page 27: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟΣ ΣΤΗΝ ΧΝΝΣΤΗΝ ΧΝΝ

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΜΕΛΕΤΕΣΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΜΕΛΕΤΕΣ::

Επασβεστώσεις αρτηριώνΕπασβεστώσεις αρτηριών

Επιβίωση ασθενών ΤΣΧΝΝΕπιβίωση ασθενών ΤΣΧΝΝ

Αιμοδυναμική σταθερότητα στην Αιμοδυναμική σταθερότητα στην κάθαρσηκάθαρση

Page 28: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΣΒΕΣΤΩΣΕΙΣ ΑΓΓΕΙΩΝΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΣΒΕΣΤΩΣΕΙΣ ΑΓΓΕΙΩΝ

Το Μαγνήσιο αναστέλλει την εξωκυττάριο (παθητική) και την ενδοκυττάριο Το Μαγνήσιο αναστέλλει την εξωκυττάριο (παθητική) και την ενδοκυττάριο διαδικασίαδιαδικασία αρτηριακής επασβέστωσηςαρτηριακής επασβέστωσης. Massy ZA and Drüeke TB, Clin Kidney J 2012

Οι αρτηριακή επασβέστωση είναι μία πολυπαραγοντική διαδικασία στην οποία ο ρόλος των Οι αρτηριακή επασβέστωση είναι μία πολυπαραγοντική διαδικασία στην οποία ο ρόλος των διαταραχών κυρίως του φωσφόρου αλλά και του ασβεστίου είναι πρωταρχικός και εδραιωμένοςδιαταραχών κυρίως του φωσφόρου αλλά και του ασβεστίου είναι πρωταρχικός και εδραιωμένος

Page 29: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΣΧΕΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ ΑΣΒΕΣΤΩΣΕΙΣ ΑΓΓΕΙΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ ΜΕ ΑΣΒΕΣΤΩΣΕΙΣ ΑΓΓΕΙΩΝ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΧΝΝΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΧΝΝ

Συγγραφείς Ασθενείς Μελέτη Αποτελέσματα

Meema Meema andand ΟΟreopoulos reopoulos Kidney Int 1987Kidney Int 1987

44 ΣΦΠΚ44 ΣΦΠΚ Ακτινογραφική Ακτινογραφική μελέτη, μελέτη, ΠΜ , 27 μήνες ΠΜ , 27 μήνες

H H υπερμαγνησιαιμία καθυστερεί την ανάπτυξη υπερμαγνησιαιμία καθυστερεί την ανάπτυξη αποτιτανώσεων στις αποτιτανώσεων στις

μέσου και μεγάλου μεγέθους αρτηρίεςμέσου και μεγάλου μεγέθους αρτηρίες

Tzanakis et al.Tzanakis et al.NDT 1987NDT 1987

56 AIK56 AIK M-Mode M-Mode U/S U/S ΚΑΡΔΙΑΣΚΑΡΔΙΑΣ

TTα υψηλά επίπεδα μαγνησίου ορού σχετίζονται με μικρότερο α υψηλά επίπεδα μαγνησίου ορού σχετίζονται με μικρότερο βαθμό βαθμό

επασβεστώσεων στις μιτροειδείς βαλβίδες των ασθενώνεπασβεστώσεων στις μιτροειδείς βαλβίδες των ασθενών

Tzanakis et al.Tzanakis et al.Mag Res 2004Mag Res 2004

93 AIK93 AIK TRIPLEXTRIPLEX ΚΑΡΩΤΙΔΩΝΚΑΡΩΤΙΔΩΝ Βρέθηκε ότι τόσο το μαγνήσιο του ορού όσο και των Βρέθηκε ότι τόσο το μαγνήσιο του ορού όσο και των

λεμφοκυττάρων σχετιζόταν αρνητικά με το ΠΕΜΧΚλεμφοκυττάρων σχετιζόταν αρνητικά με το ΠΕΜΧΚ

Ishimura et al.Ishimura et al.Clin Nephrol 2007Clin Nephrol 2007

390 AIK390 AIK Ακτινογραφική Ακτινογραφική μελέτημελέτη

ΟιΟι αγγειακές επασβεστώσεις σχετιζόταν σημαντικά με αγγειακές επασβεστώσεις σχετιζόταν σημαντικά με χαμηλότερα χαμηλότερα

επίπεδα μαγνησίου ορού ανεξάρτητα από τα επίπεδα επίπεδα μαγνησίου ορού ανεξάρτητα από τα επίπεδα ασβεστίου και ασβεστίου και

φωσφόρου των ασθενών φωσφόρου των ασθενών

Okasha Okasha et al.et al.A J Nephrol and A J Nephrol and Transplant 2010Transplant 2010

198 AIK198 AIK Ακτινογραφική Ακτινογραφική μελέτημελέτη οι αγγειακές επασβεστώσεις σχετιζόταν σημαντικά με οι αγγειακές επασβεστώσεις σχετιζόταν σημαντικά με

χαμηλότερα χαμηλότερα επίπεδα μαγνησίου ορούεπίπεδα μαγνησίου ορού

Spiegel and FarmerSpiegel and FarmerHemodial Int 2009Hemodial Int 2009

7 AIK7 AIK Χορήγηση Χορήγηση Mg Mg και και μελέτη ασβεστώσεωνμελέτη ασβεστώσεωνστεφανιαίων αγγείων στεφανιαίων αγγείων με ΕΒΤ με ΕΒΤ

Ελάχιστη εξέλιξη των ασβεστώσεων μετά 18 μήνεςΕλάχιστη εξέλιξη των ασβεστώσεων μετά 18 μήνεςΧωρίς ομάδα ελέγχουΧωρίς ομάδα ελέγχου

Page 30: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

  ΟΜΑΔΑ Mg/Ca ΟΜΑΔΑ Ca P-value

AGE (years) 66 ± 12 68 ± 11 ns

P (mg/dl) 4,41 ± 0,85 5,58 ± 0,86 ns

Ca (mg/dl) 9,04 ± 0,57 9,22 ± 0,82 ns

Ca x P (mg/dl)2 49 ± 9,24 51 ± 8,47 ns

Mg (mg/dl) 2,83 ± 0,38 2,52 ± 0,27 <0,005

PTH (pg/ml) 178 ± 96 216 ± 117 ns

 ΟΜΑΔΑ

Mg/CaΟΜΑΔΑ Ca P-value

ΑΡΙΘΜΟΣ 32 27  

ΒΕΛΤΙΩΣΗ 4 0 0.001

ΣΤΑΣΙΜΟΤΗΤΑ 19 15  

ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ 9 (28,1%) 12 (44,44%) 0.27

       

       

32 AIK ασθενείς MgC03 + Ca acetate27 AIK ασθενείς Ca acetate (ομάδα ελέγχου)Ακτινολογικός έλεγχος για ασβεστώσεις αγγείωνΠαρακολούθηση για 12 μήνες

Μέσες τιμές 12μήνου

Έκβαση αρτηριακών επασβεστώσεων

  P-value Confidence Interval (95%)

AGE 0.545 (.92 1.04)

MG 0.001 (.0003 .141)

P 0.939 (.043 29.8)

Ca 0.403 (.301 19.7)

Ca X P 0.831 (.708 1.53)

PTH 0.219 (.996 1.01)

Παράγοντες μη επιδείνωσης

170 ΠΑΝΝΕΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΑΣ, 2012

Page 31: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΑΚΤΙΝΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΜΑΓΝΗΣΙΟΥ

Page 32: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΕΚΒΑΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΣΧΝΝΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΕΚΒΑΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΤΣΧΝΝ

Lacson E, Wang W, Lazarus M, Hakim R

[F-PO1488] Magnesium and Mortality Risk

Patients ASN 2009 San Diego USA

ASN 2006 San Diego USA

Page 33: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΑMKMK

European best practice guidelines on haemodialysisEuropean best practice guidelines on haemodialysis Guideline 3.2.4aGuideline 3.2.4a ““In patients with frequent episodes of intradialytic hypotension, low (0.25 mmol/l) In patients with frequent episodes of intradialytic hypotension, low (0.25 mmol/l)

magnesium dialysate should be avoided, especially in combination with low-calcium magnesium dialysate should be avoided, especially in combination with low-calcium dialysate (Level II)”dialysate (Level II)”

Kooman J et al, Kooman J et al, Nephrol Dial TransplantNephrol Dial Transplant, , 20072007

Το υψηλό Το υψηλό Mg Mg του διαλύματος της ΑΚ προσφέρει αιμοδυναμική σταθερότητα σε του διαλύματος της ΑΚ προσφέρει αιμοδυναμική σταθερότητα σε ασθενείςασθενείς. . Η αύξηση τουΗ αύξηση του dMg dMg σεσε 0.75 mmol/l 0.75 mmol/l προλαμβάνει τα υποτασικά επεισόδια προλαμβάνει τα υποτασικά επεισόδια

ανεξάρτητα από τηνανεξάρτητα από την dCa dCa

Guideline 3.2.4aGuideline 3.2.4a““In patients with frequent episodes of intradialytic hypotension, In patients with frequent episodes of intradialytic hypotension,

low (0.25 mmol/l) magnesium dialysate should be avoided,low (0.25 mmol/l) magnesium dialysate should be avoided,especially in combination with low-calcium dialysate (Level II)”especially in combination with low-calcium dialysate (Level II)”

Kooman J et alKooman J et al. Nephrol Dial Transplant. Nephrol Dial Transplant 20072007

Page 34: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΧΕΙ ΤΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΡΔΙΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΕΧΕΙ ΤΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΡΔΙΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΡΟΛΟ

ΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ;; Τα αποτελέσματα των μελετών οδηγούν σε Τα αποτελέσματα των μελετών οδηγούν σε

δύο ερωτήματαδύο ερωτήματα::

1.1. ΕΕίναι η απόλυτη ή σχετική έλλειψη μαγνησίου ίναι η απόλυτη ή σχετική έλλειψη μαγνησίου ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για ένας ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για αθηροσκλήρυνση και καρδιοαγγειακή νόσο αθηροσκλήρυνση και καρδιοαγγειακή νόσο στην ΧΝΝστην ΧΝΝ;;

2.2. Πώς μπορούμε να ‘μεταφράσουμε’ την (πιθανή) Πώς μπορούμε να ‘μεταφράσουμε’ την (πιθανή) προστατευτική δράση του μαγνησίου σε προστατευτική δράση του μαγνησίου σε θεραπευτική εφαρμογή στους ασθενείς με ΧΝΝ, θεραπευτική εφαρμογή στους ασθενείς με ΧΝΝ, αφού αυτοί έχουν ήδη υψηλά επίπεδα μαγνησίου αφού αυτοί έχουν ήδη υψηλά επίπεδα μαγνησίου ορού, χωρίς να έχομε τον κίνδυνο επιπλοκών ορού, χωρίς να έχομε τον κίνδυνο επιπλοκών από υπερμαγνησιαιμίααπό υπερμαγνησιαιμία;;

Page 35: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΧΕΙ ΤΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΡΔΙΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΕΧΕΙ ΤΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΡΔΙΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ;;

Η Η προστατευτική δράση του μαγνησίου υφίσταται προστατευτική δράση του μαγνησίου υφίσταται γραμμικά σε όλο το φάσμα του φορτίου του μαγνησίου του γραμμικά σε όλο το φάσμα του φορτίου του μαγνησίου του οργανισμού, χαμηλό-φυσιολογικό-υψηλό· θα μπορούσε οργανισμού, χαμηλό-φυσιολογικό-υψηλό· θα μπορούσε δηλαδή να ειπωθεί δηλαδή να ειπωθεί όσο περισσότερο μαγνήσιο τόσο όσο περισσότερο μαγνήσιο τόσο καλύτερακαλύτερα

Επίπεδα μαγνησίου ορού μεταξύ 2,40-3,60 Επίπεδα μαγνησίου ορού μεταξύ 2,40-3,60 mgmg//dldl τα οποία τα οποία θεωρούνται ως «υπερμαγνησιαιμία», είναι συνήθη στους θεωρούνται ως «υπερμαγνησιαιμία», είναι συνήθη στους αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς και δεν προκαλούν κανένα αιμοκαθαιρόμενους ασθενείς και δεν προκαλούν κανένα απολύτως πρόβλημααπολύτως πρόβλημα

Τα σημεία και τα συμπτώματα της υπερμαγνησιαιμίας από Τα σημεία και τα συμπτώματα της υπερμαγνησιαιμίας από το νευρομυϊκό και το καρδιαγγειακό σύστημα το νευρομυϊκό και το καρδιαγγειακό σύστημα εμφανίζονται όταν το εμφανίζονται όταν το Mg Mg στον ορό υπερβεί τα 4,8 στον ορό υπερβεί τα 4,8 mgmg//dldl

Ως γνωστόν το ιονισμένο Ως γνωστόν το ιονισμένο Mg Mg του εξωκυττάριου χώρου του εξωκυττάριου χώρου παριστά την βιολογικά δραστική μορφή του. Έχει βρεθεί παριστά την βιολογικά δραστική μορφή του. Έχει βρεθεί ότι στους ασθενείς με ΤΣΧΝΝ το κλάσμα του ιονισμένου ότι στους ασθενείς με ΤΣΧΝΝ το κλάσμα του ιονισμένου Mg Mg στο ορό είναι χαμηλότερο σε σχέση με τους υγιείς, γεγονός στο ορό είναι χαμηλότερο σε σχέση με τους υγιείς, γεγονός το που σημαίνει ότι η «υπερμαγνησιαιμία» ίσως το που σημαίνει ότι η «υπερμαγνησιαιμία» ίσως υπερεκτιμάται στους νεφροπαθείςυπερεκτιμάται στους νεφροπαθείς11

1Truttmann AC et al. Nephron 2002

Page 36: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΧΕΙ ΤΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΡΔΙΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΕΧΕΙ ΤΟ ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΡΔΙΟΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟΡΟΛΟ ΣΤΗ ΧΡΟΝΙΑ ΝΕΦΡΙΚΗ ΝΟΣΟ;;

Βασιζόμενοι στα παραπάνω δεδομένα νομίζουμε ότι Βασιζόμενοι στα παραπάνω δεδομένα νομίζουμε ότι έχοέχοyyμε την ευχέρεια να προσεγγίσουμε με με την ευχέρεια να προσεγγίσουμε με σχετική ασφάλεια αυτά τα σχετική ασφάλεια αυτά τα «υψηλά επίπεδα»«υψηλά επίπεδα» Mg Mg ορού 1,00 -1,50 ορού 1,00 -1,50 mmolmmol//ll (2,40-3,60 (2,40-3,60 mgmg//dldl) να ) να εκμεταλλευτούμε την (πιθανή) προστατευτική εκμεταλλευτούμε την (πιθανή) προστατευτική του δράση και να μειώσουμε λίγο το βαρύ φορτίο του δράση και να μειώσουμε λίγο το βαρύ φορτίο των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου αυτών των ασθενώναυτών των ασθενών

Page 37: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΟΣΕΠΙΛΟΓΟΣ (I) (I) Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν συσσωρευμένα Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν συσσωρευμένα

στοιχεία τα οποία υποδηλώνουν ότι το στοιχεία τα οποία υποδηλώνουν ότι το ελαττωμένο μαγνήσιο του οργανισμού ελαττωμένο μαγνήσιο του οργανισμού διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεση διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην παθογένεση της αθηροσκλήρυνσης και των καρδιαγγειακών της αθηροσκλήρυνσης και των καρδιαγγειακών νοσημάτων στο γενικό πληθυσμόνοσημάτων στο γενικό πληθυσμό

Η υπομαγνησιαιμία έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με Η υπομαγνησιαιμία έχει βρεθεί ότι σχετίζεται με ένα ευρύ φάσμα παθολογικών καταστάσεων του ένα ευρύ φάσμα παθολογικών καταστάσεων του καρδιαγγειακού συστήματος καρδιαγγειακού συστήματος

Το χαμηλό μαγνήσιο ορού προκαλεί συσσώρευση Το χαμηλό μαγνήσιο ορού προκαλεί συσσώρευση ασβεστίου στα κύτταρα, οξείδωση της ασβεστίου στα κύτταρα, οξείδωση της LDLLDL--χοληστερόλης, οξειδωτικό στρες, χρόνια χοληστερόλης, οξειδωτικό στρες, χρόνια φλεγμονή του ενδοθηλίου, προάγει τις αγγειακές φλεγμονή του ενδοθηλίου, προάγει τις αγγειακές επασβεστώσεις, και με αυτούς τους μηχανισμούς επασβεστώσεις, και με αυτούς τους μηχανισμούς προκαλεί υπέρταση και αθηροσκλήρυνση, ενώ προκαλεί υπέρταση και αθηροσκλήρυνση, ενώ συνυπάρχει ή είναι προδιαθεσικός παράγων για συνυπάρχει ή είναι προδιαθεσικός παράγων για διαβήτη, δυσλιπιδαιμία και μεταβολικό σύνδρομοδιαβήτη, δυσλιπιδαιμία και μεταβολικό σύνδρομο

Page 38: ΜΑΓΝΗΣΙΟ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

ΕΠΙΛΟΓΟΣΕΠΙΛΟΓΟΣ (II) (II)

Στις λίγες μελέτες που έχουν γίνει σε ασθενείς με Στις λίγες μελέτες που έχουν γίνει σε ασθενείς με ΧΝΝ έχει δειχθεί ότι το υψηλό έξω ή/και ΧΝΝ έχει δειχθεί ότι το υψηλό έξω ή/και ενδοκυττάριο μαγνήσιο επιβραδύνει την εξέλιξη ενδοκυττάριο μαγνήσιο επιβραδύνει την εξέλιξη των επασβεστώσεων αρτηριών και καρδιακών των επασβεστώσεων αρτηριών και καρδιακών βαλβίδων, σχετίζεται αρνητικά με τις βαλβίδων, σχετίζεται αρνητικά με τις αθηροσκληρυντικές αλλοιώσεις των καρωτίδων αθηροσκληρυντικές αλλοιώσεις των καρωτίδων και τέλος είναι ανεξάρτητος προγνωστικός και τέλος είναι ανεξάρτητος προγνωστικός παράγων μακροχρόνιας επιβίωσης παράγων μακροχρόνιας επιβίωσης

Απαιτούνται κλινικές μελέτες προκειμένου να Απαιτούνται κλινικές μελέτες προκειμένου να τεκμηριωθεί ότι το υψηλό μαγνήσιο μπορεί να τεκμηριωθεί ότι το υψηλό μαγνήσιο μπορεί να προσφέρει καρδιαγγειακή προστασία στον προσφέρει καρδιαγγειακή προστασία στον γενικό πληθυσμό αλλά και σε καταστάσειςγενικό πληθυσμό αλλά και σε καταστάσεις με με σχετική ή απόλυτη υπερμαγνησιαιμία όπως είναι σχετική ή απόλυτη υπερμαγνησιαιμία όπως είναι η ΧΝΝη ΧΝΝ