Το λαϊκό παραμύθι στη σχολική τάξη.

Πετρίτης Σπύρος, Υπ. Δρ ΕΚΠΑ

Θεατρολόγος – Εκπ/κός Θεατρικής Αγωγής

E-mail: spetrit@gmail.com

https://uoa.academia.edu/Spetrit

Εργαστήρι Μελέτης της Παιδικής Ηλικίας

Αθήνα, Σάββατο 29 – 03– 2014.

«Τπάξρεη ηίπνηα αιεζηλόηεξν από ηελ αιήζεηα; Λαη, ην παξακύζη! Απηό δίλεη λόεκα αζάλαην ζηελ εθήκεξε αιήζεηα»

Λίθνο Θαδαληδάθεο «Αλαθνξά ζηνλ Γθξέθν»

Σν ιατθό παξακύζη

Γηεζλέο είδνο πξνθνξηθήο ινγνηερλίαο κε επξύηαηε δηάδνζε ζε όιεο ηηο επνρέο θαη ηνπο ηόπνπο

πιινγηθή δεκηνπξγία κηάο νκάδαο / ηνπηθήο θνηλόηεηαο αλζξώπσλ

Γηάθξηζε από ην ινγνηερληθό παξακύζη!

εκεξηλά αλάινγα: Αλέθδνηα, αζηηθνί κύζνη (κέζσ ηνπ δηαδηθηύνπ θαη ηνπ ειεθηξνληθνύ ηαρπδξνκείνπ)

Πνιιέο & δηάθνξεο παξαιιαγέο ησλ ίδησλ παξακπζηώλ – Θεσξίεο γηα

ηελ θνηλή ηνπο θαηαγσγή

Ηλδνεπξσπατθή

Ηλδηθή

Πνιπγελεηηθή

Φηινινγηθή ή ηζηνξηθν-γεσγξαθηθή

Γηα ην πεξηερόκελν θαη ηε θύζε ησλ παξακπζηώλ

Γνεηεπηηθέο ζεσξίεο γηα ηελ βαζύηεξε αλάγθε πνπ θαιύπηνπλ ηα παξακύζηα – ηελ ρξεζηκόηεηά ηνπο

Παξακύζη θαη κύζνο:

Θνηλά ζηνηρεία – Οπζηώδεηο δηαθνξέο

Παξακύζη κεηεμέιημε ηνπ κύζνπ;

Ζ ίδηα ηζηνξία: Πηζαλόηαηα ζε δύν δηπιαλά ρσξηά ζην έλα κύζνο, ζην άιιν παξακύζη

Κπζηθή αθήγεζε – Παξακπζία

Τπεξεγώ – Δθείλν (Δίηε αηνκηθά, ζύκθσλα κε Φξόπλη είηε ζπιινγηθά ζύκθσλα κε ηνλ καζεηή ηνπ Θαξι Γηνπλγθ)

Πξνζσπηθή αθήγεζε;

Πώο λα έιεγε ν θαζέλαο καο ηώξα ηη ζεκαίλεη γηα ηνλ ίδην ην παξακύζη;

Πξνζσπηθή αθήγεζε (ζύκθσλα κε ζπλείδεζε, Δγώ), εζληθή θη ελ γέλεη ηζηνξηθή αθήγεζε

Πξώηνη παξακπζάδεο νη παππνύδεο/γηαγηάδεο θαη νη γνλείο καο

Γηεπηζηεκνληθή πξνζέγγηζε

Αδηαθνξία αηώλσλ: Κπξνζηά ζην κύζν, ην παξακύζη ζηελ αθάλεηα Δκθάληζε ηεο Ιανγξαθίαο, ζύληαμε ηνπ Γηεζλνύο Θαηαιόγνπ Ψπρνινγία: Πξβ Φξόπλη: “Σν παξακύζη είλαη γηα έλαλ ιαό ό,ηη ην όλεηξν γηα έλα άηνκν” Θνηλσληθή αλζξσπνινγία: ηα παξακύζηα επηβίσζε αξραίσλ κπεηηθώλ

ηειεηνπξγηθώλ Καγηθό παξακύζη – Γάκνο, άξα επηηπρία ζηελ πξνζαξκνγή, επηπρέο ηέινο

ζε κηα πνξεία από ηελ ηνπο δεζκνύο αίκαηνο ζηνπο δεζκνύο εμ αγρηζηείαο Δπηξάπειε δηήγεζε – Απνηπρία θαη πεξηζσξηνπνίεζε (απεηθνλίδεη ηελ κνίξα

ησλ “δηαθνξεηηθώλ” αλζξώπσλ ζηηο παιαηέο ηνπηθέο θνηλόηεηεο, όπνπ όκσο νύησο ή άιισο ε ζθιεξόηεηα ησλ ζπλζεθώλ δσήο δελ άθελε πνιιά πεξηζώξηα)

Κ. Διηάλη: ηνλ αζηηθό ρώξν δνθηκαζίεο κύεζεο ζηνλ θόζκν ησλ ελειίθσλ ζην επίπεδν ηεο θαληαζίαο, κέζσ ηνπ ηειεηνπξγηθνύ ηεο αθήγεζεο, σζηόζν παξά ην γεγνλόο απηό ε κύεζε δελ παύεη λα είλαη κύεζε θαη ε πξσηαξρηθή έλλνηα ηεο κύεζεο είλαη ζξεζθεπηηθήο πξνέιεπζεο

Παξακύζη κπνξεί λα είλαη ε δσή ελόο πξαγκαηηθνύ πξνζώπνπ γηα όινπο εκάο ηνπο ππόινηπνπο; Πρ ηνπ απνζαλόληνο παππνύ καο ή ηνπ αγαπεκέλνπ καο θαιιηηέρλε;

Σν παξακύζη ζην ζρνιείν

Ζ ζεκαζία ηεο εηζαγσγήο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο αθήγεζεο

θαη ηεο δεκηνπξγίαο παξακπζηώλ ζην ζρνιείν:

Κε ηελ αθήγεζε νξίδνπκε ηελ Αξρή, ηε κέζε θαη ην Σέινο (άξα θαη ζθνπό) ζηνλ άλαξρν θόζκν καο (εμ νπ θαη ε δηηηή ζεκαζία ηνπ όξνπ “αξρή”),

ελώ κε ηελ δεκηνπξγία επηβαιιόκαζηε ζηελ πξαγκαηηθόηεηα, θάλνπκε ζρέδηα εξγαζίαο γηα ην καγηθό Αλ: Πώο ζα ήηαλ ν θόζκνο Αλ όινη νη άλζξσπνη αθνινπζνύζακε πηζηά όζα αλαθέξεη ν Θίπιηλγθ ζην πνίεκά ηνπ κε απηό ηνλ ηίηιν; Αλ πξνζπαζνύζακε, ηόηε ζα βιέπακε

Παξακύζη θαη παηδί: Αδειθνί Γθξηκ

Σα παξακύζηα θπξίσο επηβηώλνπλ πιένλ ζε ό,ηη αθνξά ην παηδί –παξά ηελ πξόζθαηε “απνπαίδσζε” θαη ηελ εηζβνιή ησλ λεναθεγεηώλ θπξίσο ζε ρώξνπο όπσο bar, εζηηαηόξηα θιπ

Σν παξακύζη δελ ήηαλ πάληα κία ηζηνξία γηα ηα παηδηά, ε παηδαγσγηθή επηζηήκε είλαη γεληθά λεόηαηε θαη ε παηδηθή ειηθία δελ δηαρσξηδόηαλ σο απηόλνκν ειηθηαθό ζηάδην κε ηηο δηθέο ηνπ αλάγθεο – Σα παηδηά ζεσξνύληαλ σο κηθξνγξαθίεο ησλ κεγάισλ, αθόκε θαη όζεο ηζηνξίεο ηηο έιεγαλ ζηα παηδηά είλαη πνιύ πην ζθιεξέο από ηελ ζεκεξηλή ινγνηερλία γηα παηδηά

Σα παξακύζηα θαηά θαλόλα ςπραγσγνύζαλ ηνπο κεγάινπο –όπσο θαη ζήκεξα αθόκε, εθόζνλ θάζε κνξθή ηέρλεο πιελ ειαρίζησλ, πξαγκαηηθά ηξαγηθώλ έξγσλ (ηξεηο κεγάινη ηξαγηθνί ηεο αξραηόηεηαο, αίμπεξ, Γθαίηε), έρεη σο βάζε ηεο ην παξακύζη (πξβ θηλεκαηνγξάθν, πρ “Pretty Woman” κε ηελ Julia Roberts ην 1990)

Σνκή ζηε Γεξκαλία ην 1812 - Αδειθνί Γθξηκ, πξώηε έθδνζε Έλαο πνιύ ελδηαθέξνλ θαη γνεηεπηηθόο απνινγηζκόο έγηλε ην 2012, δηεζλώο

αιιά θαη ζηελ Διιάδα έηνο αθηεξσκέλν ζηνπο αδειθνύο Γθξηκ εκεξηλό αλάινγν σο πξνο ηελ πηζαλή θξηηηθή: Σαηλίεο ηνπ Disney

2013: Έηνο ησλ ειιεληθώλ ιατθώλ παξακπζηώλ (;)

πνπδαηόηαηε θαη πνιύ ζεκαληηθή ε πξόζθαηε έθδνζε ζε αγγιηθή κεηάθξαζε ηεο επηηνκήο ηνπ Θαηαιόγνπ ησλ ειιεληθώλ καγηθώλ παξακπζηώλ –κηα κόλν θαηεγνξία από απηό ην επξύηεξν είδνο

Ο Θαηάινγνο ησλ ειιεληθώλ παξακπζηώλ: έξγν πνπ μεθίλεζε ν ιανγξάθνο θαη αθαδεκατθόο Γεώξγηνο Κέγαο θαη ζπλέρηζε ν Κ.Γ. Κεξαθιήο πξηλ από πνιιέο δεθαεηίεο (ζύκθσλα κε ηνλ δηεζλή θαηάινγν Aarne-Thompson)

Έξγν επξύηαην θαζώο δελ έρεη αθόκε νινθιεξσζεί: Δίλαη ελ εμειίμεη, πξνθεηκέλνπ λα εθδνζνύλ θαη νη ππόινηπνη Θαηάινγνη ησλ άιισλ θαηεγνξηώλ παξακπζηώλ. Τπνινγίδεηαη πσο ππάξρνπλ πεξίπνπ 20000 ειιεληθά παξακύζηα

Παηδαγσγηθή ακθηζβήηεζε/αληηδηθία

Σν ειιεληθό, θπξίσο, ιατθό παξακύζη, απέρεη θαηά πνιύ από ην ινγνηερληθό παξακύζη θαη θπξίσο ηα ζεκεξηλά ηνπ πξόηππα, δηαθνξεηηθέο θνηλσλίεο, άιιεο αλάγθεο ηόζν ζηελ νηθνγέλεηα όζν θαη ζην ζρνιείν

Γξηκεία θξηηηθή επί παηδαγσγηθήο βάζεο ηόζν από παηδαγσγνύο όζν θαη από ζεκαληηθνύο ινγνηέρλεο, όπσο πρ ε θεκηλίζηξηα ζπγγξαθέαο Ιηιή Εσγξάθνπ: “Από ηε Κήδεηα ζηε ηαρηνπνύηα: ε ηζηνξία ηνπ θαιινύ”

Πξνο ηη ν θόβνο; Γηαηί νη Ηεξνί θαη θνζκνγνληθνί κύζνη ηεο αξραηόηεηαο δελ ακθηζβεηνύληαη παξά ρξεζηκνπνηνύληαη θαη πξνβάιινληαη ζην ζρνιείν, θαη κάιηζηα γηα ιόγνπο θπξίσο εζληθνπαηξησηηθνύο-ηδενινγηθνύο παξά παηδαγσγηθνύο, θαη παξά ηα όζα εηδερζή αλαθέξνπλ, ελώ ην καγηθό ζηνηρείν ησλ παξακπζηώλ πνπ απιώο απντεξνπνηεί ή κάιινλ ρακειώλεη ην Ηεξό status ηεο κπζνινγίαο ζην αλζξώπηλν επίπεδν είλαη έλα πξνθαλέο “ηακπνύ”;

Πξνο ηη ε “ελνρνπνίεζε” ηνπ ιατθνύ καο πνιηηηζκνύ θαη ε παξαζεώξεζε ηεο ζεκαζίαο ηνπ όηαλ θαη νη εηδηθνί ηεο ςπρηθήο πγείαο, όπσο πρ ν Κπξνύλν Κπέηηειρατκ θα, ηνλίδνπλ ηελ ζεκαζία απηή γηα ηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε θαη εμέιημε ηνπ αηόκνπ ζε όιεο ηηο ειηθίεο, αξρήο γελνκέλεο από ηελ παηδηθή;

Άικπεξη Ατλζηάηλ: «Αλ ζέιεηο ηα παηδηά ζνπ λα γίλνπλ έμππλα, δηάβαδέ ηνπο παξακύζηα. Θαη αλ ζέιεηο λα γίλνπλ αθόκε πην έμππλα, δηάβαδέ ηνπο πεξηζζόηεξα παξακύζηα»

Κε νδεγό ηελ αθεγεκαηνινγία

Ρσζηθόο θνξκαιηζκόο: Βιαληηκίξ Πξνπ – Γέρηεθε ππξά, θπξίσο ιόγσ ηεο απζηεξόηεηαο ηνπ ζρήκαηνο πνπ πξόηεηλε, ηεο έιιεηςεο βάζνπο θαη επεηδή βαζίζηεθε απνθιεηζηηθά ζε κία ζπιινγή ξσζηθώλ καγηθώλ παξακπζηώλ αγλνώληαο ηα ππόινηπα παξακύζηα αθόκε θαη ηνπ ίδηνπ ιανύ

Γάιινη δνκηζηέο: Γθξετκάο, Κπξεκόλ, Κπαξη, επίδξαζε ζηνλ Θισλη-Ιεβύ ηξσο, ν νπνίνο πξνζπάζεζε λα εξκελεύζεη κε αλάινγν ηξόπν ηνπο κύζνπο (δηακάρε κε ηνλ Πξνπ)

Σν “κεθαλό” θαηά Κπξεκόλ, ε ηδέα ηεο ηξάπνπιαο ησλ παξακπζηώλ ζύκθσλα κε ηνλ Σδάλη Ρνληάξη θαη θαηά ηνλ Δπάγγειν Απδίθν (εξεπλεηηθό πξόγξακκα Α.Π.Θ.)

Παηδαγσγηθή πξνζέγγηζε Ρνληάξη - Γξακκαηηθή ηεο θαληαζίαο (κνλαδηθό θαη θιαζηθό ζην είδνο ηνπ

βηβιίν) - Ψπραλαιπηηθή πξνζέγγηζε: Nicole Belmont, καζήηξηά ηεο ζηελ

Διιάδα ε θα Δκκαλνπέια Θαηξηλάθε

Άιιεο παηγληώδεηο δξαζηεξηόηεηεο – Θαιιηηερληθέο εθδειώζεηο

Παηρλίδηα κε ραξηηά Θνπθινζέαηξν – Θέαηξν ζθηώλ Αθήγεζε κε κνπζηθή ή ήρνπο Ψεθηαθή αθήγεζε - new media art Οπηηθναθνπζηηθέο ηέρλεο – video art, animation Πξνθνξηθή αθήγεζε (όρη κεγαιόθσλε αλάγλσζε) Γεκηνπξγία θόκηθο / storyboard Θεαηξηθό δξώκελν/παξάζηαζε (κε πξνζνρή: πρ ελδείθλπηαη ε ηερληθή ησλ

“ηακπιώ βηβάλ” ηνπιάρηζηνλ γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηνπ δξώκελνπ) Γηνξγάλσζε εηθαζηηθήο έθζεζεο κε παξάιιειε έθδνζε βηβιίνπ ή

δεκνζίεπζε θσηνγξαθηώλ ησλ εθζεκάησλ ζην δηαδίθηπν – πην ζύλζεηε ε δηαδηθαζία ζπγγξαθήο ινγνηερληθώλ παξακπζηώλ από

παηδηά αηνκηθά, πξνηηκόηεξε ε εξγαζία ζε νκάδεο, όπνπ ζε ζύληνκν δηάζηεκα ηα παηδηά πηέδνληαη θαη παξάγνληαη κηθξέο κελ αιιά ελίνηε εμαηξεηηθέο ηζηνξίεο

Αμηνιόγεζε ησλ πξνγξακκάησλ ζε ζρνιεία

Παξακύζη - σξαίνο ηξόπνο επηθνηλσλίαο κε ηνπο καζεηέο καο, ηνπο

ζπλαδέιθνπο θαη θπζηθά γηα ζπλεξγαζία αθόκε κε ηελ νηθνγέλεηα Γηεπθόιπλζε γηα κία επηηπρεκέλε παξάζηαζε/εθδήισζε Σν καγηθό ζηνηρείν ηεο “κεηακόξθσζεο” ηεο θαζεκεξηλόηεηαο ζε

δεκηνπξγία Αλάπηπμε ηεο δεκηνπξγηθήο ζθέςεο ηόζν ζε αηνκηθό όζν θαη ζε νκαδηθό

επίπεδν ηάμεο – Οη λεόηεξεο ζεσξίεο ππνζηεξίδνπλ πσο ε δεκηνπξγηθή ζθέςε είλαη

αλώηεξε θαη πην ρξήζηκε ηεο θξηηηθήο ζθέςεο – Γηδαζθαιία ηεο εγρώξηαο θαη ηεο δηεζλνύο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο κε

ηξόπν δπλακηθό θαη όρη ζηαηηθό, ε παξάδνζε βγαίλεη από ηελ “κνύρια ησλ αξρείσλ ζην ιηαθσηό ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο” (Δπάγγεινο Γξ. Απδίθνο) θαη

– εμειίζζεηαη ζύκθσλα κε ηηο αλάγθεο ησλ παηδηώλ, ησλ εθθνιαπηόκελσλ πνιηηώλ, ελώ παξάιιεια εθόζνλ ηα παηδηά “παίδνπλ” κε ηα παξακύζηα ηα θάλνπλ δηθά ηνπο θαη απνθεύγεηαη ε πξνζέγγηζή ηνπο σο θνξθιόξ – ηνπξηζηηθή βηνκεραλία

Σν παηρλίδη ηεο επηλόεζεο

Αο παίμνπκε ην παηρλίδη ηεο επηλόεζεο κηάο ηζηνξίαο άκεζα κε κηα “ηδενζύειια” !!!

Αο θηηάμνπκε έλα “καγηθό” παξακύζη …

… αθνινπζώληαο ηηο δέθα πιένλ ζεκαληηθέο από ηηο ηξηάληα κία

“ιεηηνπξγίεο” ηνπ Πξνπ θαη παίξλνληαο σο βάζε γηα ηελ δεκηνπξγία καο κεξηθέο από

ηηο ηερληθέο ηνπ Ρνληάξη

Κε “πξώηε ύιε” ηα ιατθά παξακύζηα

Ιαζεύνληαο ηηο ηζηνξίεο

Ζ Θνθθηλνζθνπθίηζα ζε ειηθόπηεξν

Παξακύζηα από ηελ αλάπνδε

Ση ζπκβαίλεη κεηά

Παξακπζνζαιάηα

Θαηαζθεπάδνληαο έλα καγηθό παξακύζη –

Δπελδύνληαο ηελ δνκή ηνπ κε ηελ θαληαζία καο

Φύιν ηνπ ήξσα (πξώηα θαζνξίδεηαη απηό: είλαη έλα κηθξό αγόξη

ή έλα θνξίηζη;) Απαγόξεπζε/παξάβαζε Γνιηνθζνξά (ζπκθνξά) / έιιεηςε Αλαρώξεζε ηνπ ήξσα – Απνζηνιή Γσξεηήο-βνεζόο Καγηθό κέζν Κεηαθνξά Αληαγσληζηήο – Πάιε θαη λίθε κε εθείλνλ Δπηζηξνθή – Κε αλαγλσξίζηκε άθημε Ψεύηηθνο ήξσαο – Απνθάιπςε θαη ηηκσξία ηνπ “Γάκνο”!

Δπραξηζηώ γηα ηελ

πξνζνρή ζαο!

Ο “Σζηξηζώλεο” κε ηνλ δξάθν

-ειιεληθόο θνληνξεβπζνύιεο

(από έθδνζε επηινγήο ειιεληθώλ παξακπζηώλ ηνπ Κέγα ζε δύν ηόκνπο κε εηθνλνγξάθεζε Φ.Θόληνγινπ θαη Ρ.Θνςίδε, εθδ. “Βηβιηνπσιείνλ ηεο Δζηίαο”)