ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΤΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ»

Α. Ορισμός Κατηγορουμένο, Συμφωνία με Υποκειμενο και Συνδετικά

Ρήματα

1.Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τα ρήματα, τα

υποκείμενα και τα κατηγορούμενα (ρωτώντας τι είδους/ τι λογης).

Παραδείγματα Μετάφραση

Οὐδεὶς γίγνεται σοφός. Κανείς δεν γίνεται σοφός

Οὗτος κατέστη εὐεργέτης Αυτός έγινε ευεργέτης

Τὸ χωρίον ὑπαρχει ὀχυρόν Η τοποθεσία είναι οχυρή

Σὺ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτωνΕσύ τυχαίνει να είσαι

γνώστης αυτών

Ἀχίτων διατελεῖς Συνεχώς είσαι χωρίς χιτώνα

Ἡμεῖς ἔφυμεν γυναῖκες Εμείς γεννηθήκαμε γυναίκες

Οὗτοι πεφύκασιν ἀγαθοίΑυτοί είναι από τη φύση τους

καλοί

Οὐκ ἀποβαίνετε δίκαιοι Δε φαίνεστε δίκαιοι

Σὺ ἐκβήσει σοφός. Συ θα γίνεις σοφός

Ἀλκιβιάδης  αιρειται στρατηγός.Ο Αλκιβιάδης εκλέγεται

στρατηγός

Μιλτιάδης  ἐχειροτονήθη στρατηγός .Ο Φίλιππος είναι ό,τι κι αν

πει κανείς

Ταῦτα νομίζεται ἆθλα Αυτά θεωρούνται βραβεία

Φίλιππός φαίνεται ἀξιόπιστοςΟ Φίλιππος φαίνεται

αξιόπιστος

Ἡ ἐπιβουλὴ ἐδόκει δήλη Η επιβουλή ήταν ολοφάνερη

Ὁ δὲ τόπος Ἀρμενία ἐκαλεῖτο Η περιοχή ονομαζόταν

Αρμενία

Ὁ ἀνὴρ ὠνομάζετο σοφιστής

Οἱ Ἕλληνες ὠνόμαζον τὰς Ἀθήνας ἄστυ

Οι Αθηναίοι εκλέγουσι Αλκιβιάδην

στρατηγόν

Ο άντρας ονομαζόταν

σοφιστής

Οι Έλληνες ονόμαζας την

Αθήνα πόλη

Οι Αθηναίοι εκλέγουν τον

Εγώ ορίζω σε βοηθόν

Η γυνή χρηται τω ανδρί φίλω

Αλκιβιάδη στρατηγό

Εγώ ορίζω εσένα βοηθό.

Η γυναίκα χρησιμοποιεί τον

άνδρα ως φίλο

2. Μπορείτε να συνάγετε τον κανόνα; Τι είναι το κατηγορούμενο;

Κατηγορούμενο είναι:

3. Που αναφέρεται το κατηγορούμενο; Σε ποια πτώση τίθεται;

Οἱ ποταμοί εἰσι μεγάλοι

Οὗτοι καλοῦσιν αὐτοὺς νομοθέτας.

Κατηγορούμενο του Υποκειμένου:

Κατηγορούμενο του Αντικειμένου:

4. Συμφωνία Κατηγορουμένο με Υποκείμενο. Συμφωνεί το

κατηγορούμενο σε πτώση, γένος και αριθμό;

5. Ποια διαδικασία ακολουθούμε για να βρουμε το κατηγορούμενο;

6. Ποια η απαραίτητη προυποθεση για να έχουμε κατηγορούμενο

είτε στο υποκείμενο είτε στο αντικείμενο;

 

7.Μπορείτε μέσω των παραδειγμάτων να συνοψίσετε τα συνδετικά

ρήματα;

Παραδείγματα Μετάφραση συνδετικό

Η γυνή εστί αγαθή

Οὐδεὶς γίγνεται σοφός.

Η γυναίκα είναι καλή

Κανείς δεν γίνεται σοφός

Οὗτος κατέστη εὐεργέτης Αυτός έγινε ευεργέτης

Τὸ χωρίον ὑπαρχει ὀχυρόν Η τοποθεσία είναι οχυρή

Σὺ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτωνΕσύ τυχαίνει να είσαι

γνώστης αυτών

Ἀχίτων διατελεῖς Συνεχώς είσαι χωρίς χιτώνα

Ἡμεῖς ἔφυμεν γυναῖκες Εμείς γεννηθήκαμε γυναίκες

Οὗτοι πεφύκασιν ἀγαθοίΑυτοί είναι από τη φύση τους

καλοί

Οὐκ ἀποβαίνετε δίκαιοι Δε φαίνεστε δίκαιοι

Σὺ ἐκβήσει σοφός. Συ θα γίνεις σοφός

Ἀλκιβιάδης  αιρειται στρατηγός.Ο Αλκιβιάδης εκλέγεται

στρατηγός

Μιλτιάδης  ἐχειροτονήθη στρατηγός .Ο Φίλιππος είναι ό,τι κι αν

πει κανείς

Ταῦτα νομίζεται ἆθλα Αυτά θεωρούνται βραβεία

Φίλιππός φαίνεται ἀξιόπιστος Ο Φίλιππος φαίνεται

αξιόπιστος

Ἡ ἐπιβουλὴ ἐδόκει δήλη Η επιβουλή ήταν ολοφάνερη

Ὁ δὲ τόπος Ἀρμενία ἐκαλεῖτο Η περιοχή ονομαζόταν

Αρμενία

Β. Μέρη του Λόγου που τίθενται ως κατηγορούμενο

 1. Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τα κατηγορούμενα και να ορίσε τι μέρος του λόγου είναι

Παραδείγματα Μέρος του λόγου1. Ὁ Ἀριστείδης ἐστί δίκαιος.

(Ο Αριστείδης είναι δίκαιος)

2. Ἡ πόλις φρούριον κατέστη.

(Η πόλη έγινε φρούριο)

3. Η ρητορική εστί τουτο.

(Η ρητορική είναι αυτό)

4. Οἱ ἐθελονταὶ ἦσαν δισχίλιοι.

(οι εθελοντές ήταν δυο χιλιάδες)

5. Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφειν.

(Τα λίγα λόγια είναι φιλοσοφία)

6. Ούτος εστί ο φέρων τα όπλα.

(Αυτός είναι αυτός που έχει τα όπλα)

7. Περικλέους γνώμη εστί νενικηκυια.

(Η γνώμη του Περικλή έχει νικήσει)

8. Ἡ ἀγορὰ ἦν πλησίον.

(Η αγορά ήταν κοντά)

9. Φίλιππος εστί ός απέκτεινε τους εχθρούς.

(Ο Φίλιππος είναι αυτός που σκότωσε τους εχθρούς)

10. Φίλιππός ἐστιν ὅ,τι ἄν εἴποι τις.

(Ο Φίλιππος είναι ότι και αν πει κανείς)

11. Οι οπλίται ήσαν αμφί τους πεντακοσίους.

(Οι οπλίτες ήταν περίπου πεντακόσιοι)

12. Αυτό εστί υπερ ταυτα κάλλει.

(Αυτό είναι πάνω από τα άλλα ως προς την ομορφιά)

13. Οι στρατιώται ησαν εν όπλοις .

(Οι στρατιώτες ήταν ένοπλοι)

 

Γ. Γενική κατηγορηματική

1. Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τα υποκείμενα και τα συνδετικα ρήματα. Θα περιμένε κανείς να υπάρχει κατηγορούμενο στο υποκείμενο σε πτώση ονομαστική. Δεν υπάρχει όμως! Τι υπάρχει αντί αυτού; Τι δηλώνει σε κάθε περίπτωση;

Παραδείγματα

1. Ο οίκος εστί του πατρός.2. Σόλων εκλήθη των επτά σοφων.3. Ούτος ήν τριάκοντα ετών.4. Ιπποκράτης εστί οικίας μεγάλης.5. Ταο κτημα εστί εξακισχιλίων ταλάντων.6. Τείχος έσεται λίθων.

Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

2. Στα παρακάτω παραδείγμα να εντοπίσετε τα κατηγορούμενα. Σε ποιες περιπτώσεις είναι γενικές κατηγορηματικές και σε ποιες απλό κατηγορούμενο;

Παραδείγματα

1. Ο οίκος εστί Περικλέους2. Ούτος εστί ο οίκος του Περικλέους.3. Παρμενίων εστί στρατηγός του Αλεξάνδρου. 4.Παρμενίων εστί των στρατηγών. 5. Θουκυδίδης εστί υιος του Ολόρου.6. Θουκυδίδης εστί Ολόρου.7. Σόλων εστί εις των επτά σοφών.

8. Σόλων ην των επτά σοφών.9. Ο οίκος του πατρός εστί μέγας.10. Το δις εξαμαρτειν ουκ ανδρός σοφού εστί.

Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

Δ. Επιρρηματικό Κατηγορούμενο

1. Στα παρακάτω παραδειγματα υπάρχουν κάποια επίθετα που μοιάζουν με απλά κατηγορουμενα στο υποκείμενο και πιο σπάνια στο αντικειμενο, αλλά δεν είναι. Γιατί δεν είναι; Ποια επιρρηματική σχέση δηλώνουν κάθε φορα; Με τι ρήματα τα συναντάμε;

Παραδείγματα

1. Ουτοι ειδον άσμενοι αλλήλους (Αυτοί είδαν με χαρά ο ένας τον άλλο)2. Ο ανήρ ήλθε εθελοντής.(Ο άνδρας ήλθε με τη θέληση του)3.Αθηναίοι απέδοσαν τους νεκρούς υπόσπονδους.(Οι Αθηναίοι άφησαν τους νεκρούς μετά από συμφωνία)4. Ο πρέσβευτής αφίκετο εις Αθήναις άπρακτος. (Ο πρέσβης έφτασε στην Αθήνα χωρίς να έχει πράξει τίποτα)5. Κύρος έπεμψε τουτον ακούσιον.(Ο Κύρος έστειλε αυτόν χωρίς τη θέληση του)6.Αλκιβιάδης ήλθε εις την πόλιν αυτοκράτωρ.(Ο Αλκιβιάδης ήλθε στην πόλη με

απόλυτη εξουσία)7. Κατεδικάσθη άκριτος.(Καταδικάστηκε χωρίς δίκη)8. Οι Αθηναίοι έπλεον πελάγιοι.(Οι Αθηναίοι έπλεαν στο πελαγος)9. Λακεδαιμόνιοι εστρατοπεδεύσαντο υπαίθριοι. (Οι Λακεδαιμόνιοι στρατοπέδευσαν στην ύπαιθροο)10. Ήλθομεν βοηθοί Κερκυραίοις.(Ήρθαμε για βα βοηθήσουμε τους Κερκυραίους)11. Κύρος έπεμψε τουτον ειρηνοποιον.(Ο Κύρος έστειλε αυτόν για να συνάψει ειρήνη)12. Ο βασιλευς έπεμψε τον άνδρα τιμωρον.(Ο βασιλιάς έστειλε το άνδρα για να τιμωρήσει)13. Αριστοτέλης ήκε διδάσκαλος Αλεξάνδρου.(Ο Αριστοτέλης έχει έρθει για να διδάξει τον Αλέξανδρο)14. Ήλθε πρωτος.(Ήλθε πρώτος)15. Δευτερος Ευθυνους εποιήσε ταυτα.(Δεύτερος ο Ευθύνους έκανε αυτά)16. Κύρος επορεύετο τελευταιος. (Ο Κύρος προχωρούσε τελευταιος)17. Αθηναιοι ήλθον δευτεραιοι. (Οι Αθηναίοι ήλθαν μετά από δυο μέρες/ τη δεύτερη μέρα)18. Ο στρατιώτης αφίκετο σκοταιος.(Ο στρατιώτης έφτασε στο σκοτάδι)19. Ο αυτοκράτωρ έπεμψε τον στρατιωτην όρθριον.(ο Αυτοκράτορας έστειλε τον στρατιώτη τα ξημερώματα)20. Ήκε προτερος. (Ήρθε προηγουμένως)

Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

Γ2. Ποια από τα παρακάτω παραδείγματα είναι απλά κατηγορούμενα και ποια επιρρηματικά; Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

1. Οι Θηβαιοι ήσαν πρωτοι.2. Κύρος εστί βοηθός.3. Η γυνη ήλθε ειρηνοποιος.4. Εγω ήκω υπαίθριος.5. Η γυνή πέφυκε διδάσκαλος.6. Εσκήνουν υπαίθριοι.

Κανόνας:

Ε.Προληπτικό Κατηγορούμενο

1. Στα παρακάτω παραδείγματα υπάρχουν επίθετα που δίνουν στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο μια μελλοντική ιδιότητα. Ποια είναι αυτά; Με ποια ρήματα τα συναντάμε; Με τι πρόταση ισοδυναμούν;

1. Ο άνεμος έκπνει μέγας(Ο άνεμος φυσάει στην Ιταλία ώστε να γίνει μέγας)2. Παρασκευάσαμεν την πόλιν αυτάρκην.(Προετοιμάσαμε την πόλη ώστε να γίνει μεγάλη)3. Κύρος εκδιδάσκει τον υιον βασιλεά(Ο Κύρος ανατρέφει τον γιου του ώστε να γίνει μεγάλος)4. Η πόλις αυξάνει μεγάλη(Η πόλη αυξάνεται ώστε να γίνει μεγάλη)

Κανόνας:

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΤΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ»

Α. Ορισμός Κατηγορουμενου, Συμφωνία με το Υποκείμενο και

Συνδετικά Ρήματα

1.Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τα ρήματα, τα

υποκείμενα και τα κατηγορούμενα (ρωτώντας τι είδους/ τι λογης).

Παραδείγματα Μετάφραση

Οὐδεὶς γίγνεται σοφός . Κανείς δεν γίνεται σοφός

Οὗτος κατέστη εὐεργέτης Αυτός έγινε ευεργέτης

Τὸ χωρίον ὑπαρχει ὀχυρόν Η τοποθεσία είναι οχυρή

λΣὺ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτωνΕσύ τυχαίνει να είσαι

γνώστης αυτών

Ἀχίτων διατελεῖς Συνεχώς είσαι χωρίς χιτώνα

Ἡμεῖς ἔφυμεν γυναῖκες Εμείς γεννηθήκαμε γυναίκες

Οὗτοι πεφύκασιν ἀγαθοίΑυτοί είναι από τη φύση τους

καλοί

Οὐκ ἀποβαίνετε δίκαιοι Δε φαίνεστε δίκαιοι

Σὺ ἐκβήσει σοφός . Συ θα γίνεις σοφός

Ἀλκιβιάδης  αιρειται στρατηγός .Ο Αλκιβιάδης εκλέγεται

στρατηγός

Μιλτιάδης  ἐχειροτονήθη στρατηγός .Ο Φίλιππος είναι ό,τι κι αν

πει κανείς

Ταῦτα νομίζεται ἆθλα Αυτά θεωρούνται βραβεία

Φίλιππός φαίνεται ἀξιόπιστοςΟ Φίλιππος φαίνεται

αξιόπιστος

Ἡ ἐπιβουλὴ ἐδόκει δήλη Η επιβουλή ήταν ολοφάνερη

Ὁ δὲ τόπος Ἀρμενία ἐκαλεῖτο Η περιοχή ονομαζόταν

Αρμενία

Ὁ ἀνὴρ ὠνομάζετο σοφιστής

Οἱ Ἕλληνες ὠνόμαζον τὰς Ἀθήνας ἄστυ

Οι Αθηναίοι εκλέγουσι Αλκιβιάδην

στρατηγόν

Εγώ ορίζω σε βοηθόν

Η γυνή χρηται τω ανδρί φίλω

Ο άντρας ονομαζόταν

σοφιστής

Οι Έλληνες ονόμαζας την

Αθήνα πόλη

Οι Αθηναίοι εκλέγουν τον

Αλκιβιάδη στρατηγό

Εγώ ορίζω εσένα βοηθό.

Η γυναίκα χρησιμοποιεί τον

άνδρα ως φίλο

2. Μπορείτε να συνάγετε τον κανόνα; Τι είναι το κατηγορούμενο;

Κατηγορούμενο είναι: το όνομα το δίνει στο υποκείμενο ή στο

αντικείμενο μια ιδότητα μέσα από του συνδετικό ρήμα.

3. Που αναφέρεται το κατηγορούμενο; Σε ποια πτώση τίθεται;

Οἱ ποταμοί εἰσι μεγάλοι

Οὗτοι καλοῦσιν αὐτοὺς νομοθέτας.

Α. Κατηγορούμενο του Υποκειμένου: το κατηγορούμενο στο

υποκείμενο μέσα από το συνδετικό ρήμα. Τίθεται σε πτώση

ονομαστική , για να συμφωνεί με το υποκείμενο.

Β. Κατηγορούμενο του Αντικειμένου:το κατηγορούμενο στο

αντικείμενο μέσα από συνδετικό ρήμα ενεργητικής φωνής ή

διάθεσης. Τίθεται κατά 99% σε πτώση αιτιατική , για να συμφωνεί

με το αντικείμενο.

4. Συμφωνία Κατηγορουμένο με Υποκείμενο. Συμφωνεί το

κατηγορούμενο σε πτώση, γένος και αριθμό;

Όταν το κατηγορούμενο είναι:

Επίθετο: συμφωνεί με το υποκείμενο σε πτώση, γένος και

αριθμο.

Οποιοδήποτε όνομα: συμφωνεί με το υποκείμενο μόνο σε

πτώση.

5. Ποια διαδικασία ακολουθούμε για να βρουμε το κατηγορούμενο;

Για να βρούμε το κατηγορούμενο πρέπει πρώτα:α) να έχουμε εντοπίσει το ρήμαβ) το ρήμα να είναι συνδετικόγ) να έχουμε βρει το υποκείμενο δ) να κάνουμε την ερώτηση: τι λογής + ρήμα + υποκείμενο, π.χ.Ὁ Σωκράτης ἐστί σοφόςα) εντοπίζουμε το ρήμα: το ρήμα είναι το ἐστίβ) είναι το ρήμα συνδετικό; ναιγ) βρίσκουμε το υποκείμενο: ποιος ἐστί; > Ὁ Σωκράτηςδ) ρωτάμε: τι λογής ἐστί (είναι) ο Σωκράτης; > σοφός > κατηγορούμενο

6. Ποια η απαραίτητη προυποθεση για να έχουμε κατηγορούμενο

είτε στο υποκείμενο είτε στο αντικείμενο;

 

Απαραίτητη προυπόθεση για να έχουμε κατηγορούμενο είτε στο

υποκείμενο είτε στο αντικείμενο είναι να υπάρχει ΣΥΝΔΕΤΙΚΟ

ΡΗΜΑ.

6.Μπορείτε μέσω των παραδειγμάτων να συνοψίσετε τα συνδετικά

ρήματα;

Παραδείγματα Μετάφραση συνδετικό

Η γυνή εστί αγαθήΟὐδεὶς γίγνεται σοφός.

Η γυναίκα είναι καλή

Κανείς δεν γίνεται σοφός

ειμί

γίγνομαιΟὗτος κατέστη εὐεργέτης Αυτός έγινε ευεργέτης καθίσταμαιΤὸ χωρίον ὑπαρχει ὀχυρόν Η τοποθεσία είναι οχυρή ὑπάρχω

Σὺ τυγχάνεις ἐπιστήμων τούτωνΕσύ τυχαίνει να είσαι γνώστης αυτών

τυγχάνω

Ἀχίτων διατελεῖς Συνεχώς είσαι χωρίς χιτώνα διατελῶἩμεῖς ἔφυμεν γυναῖκες Εμείς γεννηθήκαμε γυναίκες ἔφυν

Οὗτοι πεφύκασιν ἀγαθοίΑυτοί είναι από τη φύση τους καλοί

πέφυκα

Οὐκ ἀποβαίνετε δίκαιοι Δε φαίνεστε δίκαιοι ἀποβαίνω Σὺ ἐκβήσει σοφός. Συ θα γίνεις σοφός ἐκβαίνω

Ἀλκιβιάδης  αιρειται στρατηγός.Ο Αλκιβιάδης εκλέγεται στρατηγός

αἰροῦμαι

Μιλτιάδης  ἐχειροτονήθη στρατηγός.Ο Φίλιππος είναι ό,τι κι αν πει κανείς

χειροτονοῦμαι

Ταῦτα νομίζεται ἆθλα Αυτά θεωρούνται βραβεία νομίζομαι Φίλιππός φαίνεται ἀξιόπιστος Ο Φίλιππος φαίνεται

αξιόπιστοςφαίνομαι

Ἡ ἐπιβουλὴ ἐδόκει δήλη Η επιβουλή ήταν ολοφάνερη δοκῶ

Ὁ δὲ τόπος Ἀρμενία ἐκαλεῖτο Η περιοχή ονομαζόταν Αρμενία

καλοῦμαι

ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

Για Κατηγορούμενο στο Υποκειμενο

Όσα

σημαίνουν

είμαι

Τα ρήματα

εκλογής

Τα κλητικά

ρήματα

Τα δοξαστικά

ρήματα

ειμί γίγνομαιὑπάρχωτυγχάνω(= είμαι)

εκλέγομαιαἱροῦμαι αποδείκνυμαιχειροτονουμαι(= εκλέγομαι)

καλοῦμαιλέγομαιὀνομάζομαιόνομα έχωπροσαγορεύομαιακούω(= ονομάζομαι)

νομίζομαικρίνομαιφαίνομαιδοκωδοκουμαιυπολαμβάνομαι(= θεωρούμαι)

ἔφυν πέφυκα (= είμαι από

τη φύση

μου)

λαγχάνωλαγχάνομαι(=εκλέγομαι

με κλήρο)

διάγω

διατελώ

διαμένω(=είμαι

διαρκώς)

καθίσταμαι ἀποβαίνω ἐκβαίνω (= γίνομαι)

ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ

Για Κατηγορούμενο στο Αντικείμενο

Διάφορα Ρήματα Τα

ρήματα

εκλογής

Τα

κλητικά

ρήματα

Τα

δοξαστικά

ρήματα

δέχομαι(= αποδέχομαι κάποιον ως κάτι)έχω(= έχω κάποιον ως κάτι)παρέχω(= δείχνω, παρουσιάζω)

εκλέγωαἱροῦμαι αποδείκνυμιχειροτονω(= εκλέγω κάποιον κάτι)

καλωονομάζωπροσαγορεύω

(= ονομάζω κάποιον κάτι)

ηγουμαικρίνωνομίζωυπολαμβάνω(=θεωρώ κάποιον ως κάτι)

κτωμαι(= κάνω κάποιον

κάτι)

λαγχάνω (= ορίζω κάποιον κάτι) με κλήρο

Λαμβάνωποιωτίθημι(= θεωρώ κάτι

ως)

παρασκευάζω(= καθιστώ κάποιον

κάτι)

καθίστημιορίζωτάττω(=ορίζω/

διορίζω

κάποιον

κάτι)

χρωμαι(=χρησιμοποιω, θεωρώ, έχω κάποιον ως κάτι)Εξαίρεση:

συντάσσεται

με 2 δοτικές

τυγχάνω(= βρίσκω κάποιον κάτι)Εξαίρεση:συντάσσετ

αι με δυο γενικές

ίσταμαι(=

τοποθετώ

κάποιον ως κάτι)

φυλάττω (=φυλάττω κάποιον

κάτι)

Β. Μέρη του Λόγου που τίθενται ως υποκείμενο

 Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τα κατηγορούμενα και να ορίσε τι μέρος του λόγου είναι

Παραδείγματα Μέρος του λόγου1. Ὁ Ἀριστείδης ἐστί δίκαιος.

(Ο Αριστείδης είναι δίκαιος)

Επίθετο

2. Ἡ πόλις φρούριον κατέστη.

(Η πόλη έγινε φρούριο)

Ουσιαστικό

3. Η ρητορική εστί τουτο.

(Η ρητορική είναι αυτό)

Αντωνυμια

4. Οἱ ἐθελονταὶ ἦσαν δισχίλιοι.

(οι εθελοντές ήταν δυο χιλιάδες)

Αριθμητικό

5. Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφειν.

(Τα λίγα λόγια είναι φιλοσοφία)

Άναρθρο Απαρέμφατο

6. Ούτος εστί ο φέρων τα όπλα.

(Αυτός είναι αυτός που έχει τα όπλα)

Επιθετική Μετοχή

7. Περικλέους γνώμη εστί νενικηκυια.

(Η γνώμη του Περικλή έχει νικήσει)

Κατηγορηματική Μετοχή

8. Ἡ ἀγορὰ ἦν πλησίον.

(Η αγορά ήταν κοντά)

Επίρρημα

9. Φίλιππος εστί ός απέκτεινε τους εχθρούς.

(Ο Φίλιππος είναι αυτός που σκότωσε τους εχθρούς)

Αναφορική Πρόταση

10. Φίλιππός ἐστιν ὅ,τι ἄν εἴποι τις.

(Ο Φίλιππος είναι ότι και αν πει κανείς)

Αναφορικουποθετική Πρόταση

11. Οι οπλίται ήσαν αμφί τους πεντακοσίους.

(Οι οπλίτες ήταν περίπου πεντακόσιοι)

Αμφί/ περι/ προς/ κατά/ εις /ως + αιτιατικη= ποσό κατά προσέγγιση

12. Αυτό εστί υπερ ταυτα κάλλει.

(Αυτό είναι πάνω από τα άλλα ως προς την ομορφιά)

Υπερ+ Αιτιατική= Υπέρβαση του Μέτρου

13. Οι στρατιώται ησαν εν όπλοις .

(Οι στρατιώτες ήταν ένοπλοι)

Εν+ Δοτική= Κατάσταση

 

Γ. Γενική κατηγορηματική

1. Στα παρακάτω παραδείγματα να εντοπίσετε τα υποκείμενα και τα συνδετικα ρήματα. Θα περιμένε κανείς να υπάρχει κατηγορούμενο στο υποκείμενο σε πτώση ονομαστική. Δεν υπάρχει όμως! Τι υπάρχει αντί αυτού; Τι δηλώνει σε κάθε περίπτωση;

Παραδείγματα Γενική Κατηγορηματική

1. Ο οίκος εστί του πατρός. Κτητική2. Σόλων εκλήθη των επτά σοφων. Διαιρετική3. Ούτος ήν τριάκοντα ετών. Ιδιότητας

4. Ιπποκράτης εστί οικίας μεγάλης. Καταγωγής5. Ταο κτημα εστί εξακισχιλίων ταλάντων.

Αξίας

6. Τείχος έσεται λίθων. Ύλης

Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

Όταν το κατηγορούμενο είναι ουσιαστικό ή επίθετο ή επιθετική μετοχή (που λαμβάνεται ως ουσιαστικό) μπορεί να μην βρίσκεται σε πτώση ονομαστική για να συμφωνεί με το υποκείμενο αλλά να βρίσκεται σε πτώση ΓΕΝΙΚΗ. Αυτή η Γενική ονομάζεται ΓΕΝΙΚΗ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ διακρίνεται σε διάφορα είδη. Τη βρίσκουμε συνήθως με το συνδετικό ρήμα ειμί.

Γενική Κατηγορηματική

Κτητική Δηλώνει κτήση.Διαιρετική Δηλώνει ένα μέρος από ένα σύνολο.Ιδιότητας Δηλώνει: ηλικία, ύψος, μήκος, πλάτος,

πράξεις, χαρακτήρα, χαρακτηριστικό γνώρισμα.

Καταγωγής Δηλώνει βαθμούς συγγένειας.Αξίας Δηλώνει χρηματική αξία.Ύλης Δηλώνει υλικό.

2. Στα παρακάτω παραδείγμα να εντοπίσετε τα κατηγορούμενα. Σε ποιες περιπτώσεις είναι γενικές κατηγορηματικές και σε ποιες απλό κατηγορούμενο;

Παραδείγματα

1. Ο οίκος εστί Περικλέους Γενική Κατηγορηματική Κτητική2. Ούτος εστί ο οίκος του Περικλέους. Κατηγορούμενο3. Παρμενίων εστί στρατηγός του Αλεξάνδρου.

Κατηγορούμενο

4.Παρμενίων εστί των στρατηγών. Γενική Κατηγορηματική Διαιρετική5. Θουκυδίδης εστί υιος του Ολόρου. Κατηγορούμενο6. Θουκυδίδης εστί Ολόρου. Γενική Κατηγορηματική Καταγωγής7. Σόλων εστί εις των επτά σοφών. Κατηγορούμενο8. Σόλων ην των επτά σοφών. Γενική Κατηγορηματική Διαιρετική9. Ο οίκος του πατρός εστί μέγας. Κατηγορούμενο10. Το δις εξαμαρτειν ουκ ανδρός σοφού εστί.

Γενική Κατηγορηματική της Ιδιότητας

Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

Όταν υπάρχει Ονομαστική στην πρόταση (εκτός από το υποκείμενο) τότε συνήθως εκείνη είναι το Κατηγορούμενο και τυχόν γενικές ΔΕΝ είναι Κατηγορηματικές.

Δ. Επιρρηματικό Κατηγορούμενο

1. Στα παρακάτω παραδειγματα υπάρχουν κάποια επίθετα που μοιάζουν με απλά κατηγορουμενα στο υποκείμενο και πιο σπάνια στο αντικειμενο, αλλά δεν είναι. Γιατί δεν είναι; Ποια επιρρηματική σχέση δηλώνουν κάθε φορα; Με τι ρήματα τα συναντάμε;

Παραδείγματα Επιρρηματικό Κατηγορούμενο

1. Ουτοι ειδον άσμενοι αλλήλους (Αυτοί είδαν με χαρά ο ένας τον άλλο)

Τρόπου

2. Ο ανήρ ήλθε εθελοντής.(Ο άνδρας ήλθε με τη θέληση του)

Τρόπου

3.Αθηναίοι απέδοσαν τους νεκρούς υπόσπονδους.(Οι Αθηναίοι άφησαν τους νεκρούς μετά από συμφωνία)

Τρόπου

4. Ο πρέσβευτής αφίκετο εις Αθήναις άπρακτος. (Ο πρέσβης έφτασε στην Αθήνα χωρίς να έχει πράξει τίποτα)

Τρόπου

5. Κύρος έπεμψε τουτον ακούσιον.(Ο Κύρος έστειλε αυτόν χωρίς τη θέληση του)

Τρόπου

6.Αλκιβιάδης ήλθε εις την πόλιν αυτοκράτωρ.(Ο Αλκιβιάδης ήλθε στην πόλη με απόλυτη εξουσία)

Τρόπου

7. Κατεδικάσθη άκριτος.(Καταδικάστηκε χωρίς δίκη)

Τρόπου

8. Οι Αθηναίοι έπλεον πελάγιοι.(Οι Αθηναίοι έπλεαν στο πελαγος)

Τόπου

9. Λακεδαιμόνιοι εστρατοπεδεύσαντο υπαίθριοι. (Οι Λακεδαιμόνιοι στρατοπέδευσαν στην ύπαιθροο)

Τόπου

10. Ήλθομεν βοηθοί Κερκυραίοις.(Ήρθαμε για βα βοηθήσουμε τους Κερκυραίους)

Σκοπού

11. Κύρος έπεμψε τουτον ειρηνοποιον.(Ο Κύρος έστειλε αυτόν για να συνάψει ειρήνη)

Σκοπού

12. Ο βασιλευς έπεμψε τον άνδρα Σκοπού

τιμωρον.(Ο βασιλιάς έστειλε το άνδρα για να τιμωρήσει)13. Αριστοτέλης ήκε διδάσκαλος Αλεξάνδρου.(Ο Αριστοτέλης έχει έρθει για να διδάξει τον Αλέξανδρο)

Σκοπού

14. Ήλθε πρωτος.(Ήλθε πρώτος)

Σειρά/ Τάξη

15. Δευτερος Ευθυνους εποιήσε ταυτα.(Δεύτερος ο Ευθύνους έκανε αυτά)

Σειρά/ Τάξη

16. Κύρος επορεύετο τελευταιος. (Ο Κύρος προχωρούσε τελευταιος)

Σειρά/ Τάξη

17. Αθηναιοι ήλθον δευτεραιοι. (Οι Αθηναίοι ήλθαν μετά από δυο μέρες/ τη δεύτερη μέρα)

Χρόνο

18. Ο στρατιώτης αφίκετο σκοταιος.(Ο στρατιώτης έφτασε στο σκοτάδι)

Χρόνο

19. Ο αυτοκράτωρ έπεμψε τον στρατιωτην όρθριον.(ο Αυτοκράτορας έστειλε τον στρατιώτη τα ξημερώματα)

Χρόνο

20. Ήκε προτερος. (Ήρθε προηγουμένως)

Χρόνο

Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

Είναι ΕΠΙΘΕΤΟ που συμφωνεί με το Υποκείμενο ή πιο σπάνια με το Αντικείμενο σε πτώση, γένος και αριθμό και ταυτόχρονα δηλώνει μια επιρρηματική σχέση (τόπο, τρόπο, χρόνο, σειρά, σκοπό).

Δεν μπορεί να είναι Κατηγορούμενο γιατί ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ Συνδετικό Ρήμα.

Πηγαίνει κυρίως με ρήματα Κίνησης: έρχομαι, αφικνουμαι (φτάνω), πορεύομαι (πηγαίνω), ήκω (έχω έρθει), πλέω, πέμπω (στέλνω)

Τόπου (που;)

Τρόπου (πως;) Χρόνου (πότε;) Σειράς/ Τάξης(με ποια σειρά;)

Σκοπού(με ποιο σκοπό;)

Πελάγιος= στο πέλαγος

Άσμενος=με χαρά

Πρότερος= προηγουμένως

Πρωτος Βοηθός

Υπαίθριος= στην ύπαιθρο

Εκούσιος=με τη θέληση του

Προτεραίος= την προηγούμενη

Δευτερος Τιμωρός= βοηθός

μέραΜετέωρος= στον αέρα

Έκων= με τη θέληση του

Δευτεραιος= τη δεύτερη μέρα

Άκρος= στο τέλος

Σύμβουλος

Μέσος= στο κέντρο

Ακούσιος= χωρίς τη θέληση του

Τριταιος= την τρίτη μέρα

Ύστερος= επόμενος

Διδάσκαλος

Άκων= χωρίς τη θέληση του

Σκοταιος= στο σκοτάδι

Υστατος= τελαυταίος

Φύλαξ

Άντιος= αντίθετα

Όρθριος= τα ξημερώματα

Τελαυταιος Ειρηνοποιός

Ενάντιος= αντίθετα

Χρόνιος= μετα από/ για πολύ χρόνο

Όρκιος= με ορκουςΥπόσπονδος= μετά από συμφωνίαΑιφνίδιος= ξαφνικάΑπότομος= ξαφνικάΆφθονος=με αφθονίαΉσυχος= με ησυχίαΆκριτος = χωρίς δίκηΆπρακτος = χωρίς αποτέλεσμαΑυτοκράτωρ= με απόλυτη εξουσίαΑυτόματος= από μόνος του

Γ2. Ποια από τα παρακάτω παραδείγματα είναι απλά κατηγορούμενα και ποια επιρρηματικά; Μπορείτε να συμπεράνετε τον κανόνα;

1. Οι Θηβαιοι ήσαν πρωτοι. Κατηγορούμενο2. Κύρος εστί βοηθός. Κατηγορούμενο3. Η γυνη ήλθε ειρηνοποιος. Επιρρηματικο Κατηγορούμενο Σκοπού

4. Εγω ήκω υπαίθριος. Επιρρηματικό Κατηγορούμενο Τόπου5. Η γυνή πέφυκε διδάσκαλος. Κατηγορούμενο6. Εσκήνουν υπαίθριοι. Επιρρηματικό Κατηγορούμενο Τόπου

Κανόνας: Αν υπάρχει συνδετικό ρήμα, τα παραπάνω επίθετα είναι απλά κατηγορούμενα του Υποκειμένου ή του Αντικειμένου και όχι ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΑ.

Ε.Προληπτικό Κατηγορούμενο

1. Στα παρακάτω παραδείγματα υπάρχουν επίθετα που δίνουν στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο μια μελλοντική ιδιότητα. Ποια είναι αυτά; Με ποια ρήματα τα συναντάμε; Με τι πρόταση ισοδυναμούν;

1. Ο άνεμος έκπνει μέγας(Ο άνεμος φυσάει στην Ιταλία ώστε να γίνει μέγας)

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

2. Παρασκευάσαμεν την πόλιν αυτάρκην.(Προετοιμάσαμε την πόλη ώστε να γίνει μεγάλη)

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

3. Κύρος εκδιδάσκει τον υιον βασιλεά(Ο Κύρος ανατρέφει τον γιου του ώστε να γίνει μεγάλος)

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

4. Η πόλις αυξάνει μεγάλη(Η πόλη αυξάνεται ώστε να γίνει μεγάλη)

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Κανόνας:

Είναι ένα επίθετο ή ουσιαστικό που ταιριάζει σε πτώση, γένος και αριθμό με το Υποκείμενο ή το Αντικείμενο και τους δίνει μια μελλοντική ιδιότητα, που θα την αποκτήσει όταν ολοκληρωθεί η ενέργεια του

ρήματος. Για αυτό το λόγο ονομάζεται ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ.

Δεν μπορεί να είναι Κατηγορούμενο γιατί δεν υπάρχει Συνδετικό Ρήμα. Αν υπάρχει συνδετικό ρήμα είναι Απλό Κατηγορούμενο. Ισοδυναμεί και Μεταφράζεται με Συμπερασματική Πρόταση (ώστε ) Πηγαίνει συνήθως με ρήματα αύξησης ή εξέλιξης

ΡΗΜΑΤΑ ΑΥΞΗΣΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣΑίρω= ανεβαίνω ψηλά

Αύξω/ αυξάνωΤρέφω= ανατρέφω

(Εκ)διδάσκω= ανατρέφω(Εκ)πνέω= φυσώ

Ρέω= για ποταμό = πλημμυρίζωΕω= αφήνω

Αφίημι= αφήνωΠαρασκευάζω=προετοιμάζω

Κομίζω= φροντίζωΤείνω= προσπαθώ

Ωθω= σπρώχνω