Ν. Καζαντζάκης

Γνωρίζω το μεγάλο ταξιδευτή

Νίκος Καζαντζάκης είναι το όνομά μου. Ήμουν ένα μικρό κρητικόπουλο, που ξεκίνησα από τη μικρή επαρχιακή μας πόλη, το Ηράκλειο, στις αρχές του αιώνα, έζησα ένα μεγάλο μέρος της ζωής μου στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, ταξίδεψα σε όλο τον κόσμο και έγραψα πολλά βιβλία. Αναγνωρίστηκα ως μεγάλος συγγραφέας.Σας συναντώ λοιπόν μικρά μου κρητικόπουλα και σας προσκαλώ να γνωρίσετε τη ζωή μου μέσα από τις φωτογραφίες , τα βιβλία μου, τα μέρη όπου ταξίδεψα και τις σκέψεις και τις ιδέες μου για τους ανθρώπους και τη ζωή.

Νίκος Καζαντζάκης

Το σπίτι του Ν.Καζαντζάκη1883Γεννιέμαι στο Ηράκλειο. Είμαι το πρώτο από τα τέσσερα παιδιά του Μιχάλη, εμποροκτηματία από το χωριό Βαρβάροι του Ηρακλείου. Τα άλλα τρία παιδιά ,δυο κορίτσια και ένα αγόρι, που πέθανε σε νηπιακή ηλικία.

<<Η πρώτη θύμηση της ζωής μου είναι τούτη: Σούρθηκα μπουσουλώντας στο κατώφλι. Δεν μπορούσα ακόμα να σταθώ όρθιος. Με λαχτάρα και φόβο πρόβαλα έξω, στον ανοιχτόν αγέρα της αβλής, το ανάπαλο κεφάλι. Είδα, δεν κοίταξα μονάχα: είδα για πρώτη φορά τον κόσμο. Όραμα καταπληχτικό. Το μικρό περβολάκι της αβλής του σπιτιού μου φάνταξε απέραντο. Βούισμα από χιλιάδες αόρατα μελίσσια, μυρωδιά, ήλιος ζεστός, πηχτός ο αγέρας άστραφτε σαν νάταν αρματωμένος σπαθιά κι ανάμεσά τους έντομα με ανοιχτές φτερούγες, όρθια- σαν άγγελοι.>>

Ο πατέρας μου, Μιχάλης Καζαντζάκης

Ο πατέρας μου σπάνια μιλούσε, δε γελούσε, δε μάλωνε. Κάποτε μονάχα έτριζε τα δόντια του ή έσφιγγε τη γροθιά του, κι αν τύχαινε να κρατάει κανένα πετραμύγδαλο, έστριβε τα δάχτυλά του και τόκανε σκόνη… Βαρίσκιωτος, αβάσταχτος.Αναφορά στον Γκρέκο, 1965,σ.36-37

έμπορος και κτηματίας από το χωριό Βαρβάροι (Μυρτιά) Ηρακλείου (1856-1932)

Ανάμεσα στην οικογένειαΗ μάνα μου ήταν αγία γυναίκα. Πώς μπόρεσε πενήντα χρόνια …να νιώθει πλάι της την αναπνοή του λιόντα; ποτέ δεν είχα δει τη μητέρα μου να γελάει. Χαμογελούσε μόνο, και τα βαθουλά μαύρα μάτια της κοίταζαν τους ανθρώπους, γεμάτα υπομονή και καλοσύνη.Αναφορά στον Γκρέκο, 1965,σ. 45-46

Ο Καζαντζάκης με τη μητέρα του Μαρία και τις αδερφές του, Αναστασία και Ελένη

Με τους συμφοιτητές του στην Αθήνα. Σπουδάζει στη Νομική σχολή

Ο Νίκος Καζαντζάκης (πέμπτος από αριστερά, στη μεσαία σειρά) με τους συμμαθητές του της Στ΄ Τάξεως του Γυμνασίου 

Ο Νίκος Καζαντζάκης μεταπτυχιακός φοιτητής στο Παρίσι το 1908, την εποχή που έγραφε τις Σπασμένες Ψυχές.

Ο Νίκος Καζαντζάκης με τη Γαλάτεια στο μεταλλείο του λιγνίτη στην Πραστοβά της Μάνης. 1917

Ο αληθινός Ζορμπάς, Γιώργης Ζορμπάς, 1918.

Ο Νίκος Καζαντζάκης στο χωριό Κράσι της Κρήτης. (Από αριστερά:) Γαλάτεια Καζαντζάκη, Έλλη Αλεξίου, Μάρκος Αυγέρης, Κώστας 

 Ο Νίκος Καζαντζάκης με την Ελένη Σαμίου (μετέπειτα Ελένη Ν. Καζαντζάκη) στην Αποικιακή Έκθεση στο Παρίσι. Ιούνιος 1931. (Φωτογραφία Παντελή Πρεβελάκη

 Ο Νίκος Καζαντζάκης στο σπίτι του Γιάννη Αγγελάκη στην Αίγινα, συγγράφοντας το Ελληνο-γαλλικό λεξικό στην καθαρεύουσα

 Από την τελετή στη Βιέννη απονομής στον Νίκο Καζαντζάκη του Βραβείου της Ειρήνης. Δεξιά του, η Ελένη. 28.6.1956.

. Ο Νίκος Καζαντζάκης στην

Αντίμπ. 1956. 

Από την πρεμιέρα στις Κάννες της ταινίας του Ζύλ Ντασσέν (Jules Dassin) Εκείνος που πρέπει να πεθάνει,

 Ο Νίκος Καζαντζάκης και η σύζυγός του Ελένη με τις Υβόν Μετράλ (Yvonne Metral) και Λουσιέν Φλερύ (Lucienne Fleury) στο σπίτι 

Χώρες που ταξίδεψε

Σύζυγοι

1927 Ασκητική , κείμενο σχετικά σύντομο, πολύ συμπυκνωμένο, που εκφράζει τη μεταφυσική πίστη του Καζαντζάκη

1927 - 1941 Ταξιδεύοντας. Πολύτομη σειρά με εντυπώσεις από ταξίδια στην Ισπανία, Ιταλία, Αίγυπτο, Σινά, Ιαπωνία και Κίνα, Aγγλία, Ρωσία, Ιερουσαλήμ και Κύπρο

1929 - 1938 Οδύσσεια . Έργο μεγαλόπνοο σε 24 ραψωδίες και 33.333 δεκαεπτασύλλαβους ιαμβικούς στίχους

1938 - 1948 Σειρά από δράματα με θέματα από την αρχαία εποχή και τη σύγχρονη ιστορία:• Προμηθέας  • Καποδίστριας, Κούρος (ή Θησέας)• Νικηφόρος Φωκας  • Κωνσταντίνος Παλαιολόγος• Χριστόφορος Κολόμβος

Έργα του

<<Ν΄ αγαπάς την ευθύνη. Να λες: εγώ , εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γη. Αν δε σωθεί , εγώ φταίω>>.

ΑΣΚΗΤΙΚΗ (1927)

<<Ευτύς ως γεννηθούμε αρχίζει η προσπάθεια να δημιουργήσουμε, να συνθέσουμε, να κάμουμε την ύλη ζωή>>

<<Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο. καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο. το μεταξύ διάστημα το λέμε ζωή>>.

<<Ξέρω τώρα. δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, λυτρώθηκα από το νου και την καρδιά, ανέβηκα πιο πάνω, είμαι λεύτερος. Αυτό θέλω. Δε θέλω τίποτα άλλο. Ζητούσα ελευτερία>>

Η νέα Οδύσσεια αρχίζει όπου τελεύει η οδύσσεια του Ομήρου. Αποτελούμενη από 33.333 δεκαπεντασύλλαβους στίχους, δίκαια ονομάστηκε <<το μεγαλύτερο έπος της λευκής φυλής>>.

Πρόλογος<<Ήλιε, μεγάλε ανατολίτη μου, χρυσό σκουφί του νου μου,αρέσει μου στραβά να σε φορώ, πεθύμησα να παίξω,όσο να ζεις, όσο να ζω κι εγώ, για να χαρεί η καρδιά μας.Καλή ΄ναι τούτη η γης, αρέσει μας, σαν το σγουρό σταφύλι…>>

ΟΔΥΣΣΕΙΑ (1929- 1938)

<<Όλη ΄ναι η θάλασσα αργαλειός, κι η Κρήτη κάθεται κι υφαίνειχαρά στα μάτια , αδέρφια , που αξιωθούν στο πέλαο να τη δούνε>>!

Βιβλία που έγραψε

• Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά   (1946)• Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται   (1948)• Ο Καπεταν Μιχάλης   (1950)• Ο τελευταίος πειρασμός (1951)• Ο Φτωχούλης του Θεού   (1953)• Αναφορά στο Γκρέκο (δημοσίευση μετα τον θάνατο του συγγραφέα, στα 1961)

 

<<Τα μάτια του Ζορμπά έλαμπαν, το φαρδύ του στόμα γελούσε ευχαριστημένο.Κοιτάζω τώρα τους ανθρώπους και λέω: ετούτος είναι καλός άνθρωπος, εκείνος κακός.Δεν πάει να΄ναι Βούλγαρος ή Ρωμιός: Το ίδιο μου κάνει. Είναι κάλός, είναι κακός, αυτό μονάχα τώρα ρωτώ…>>

Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (1946)

Ο φίλος μας ο <<ο Ζορμπάς>> πήρε λοιπόν το βραβείο του καλύτερου ξένου βιβλίου στη Γαλλία.

<<Ζορμπάς ο Έλληνας>>(ταινία)πρωταγωνιστής ο Άντονι Κουίνσκηνοθεσία Μιχάλης Κακογιάννης

Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (1948)

<<Ο Γιαννακός που πήγαινε μπροστά, ανακράτησε το βήμα απότομα. Έβαλε χωνί στο αυτί του την παλάμη κι αφουγκράστηκε: ποδοβολητό ακούστηκε από λαό που κατεβαίνει, βουή πυκνή μακρινή , σα μελισσολόι, ένα βούκινο… Και κάπου κάπου μια φωνή μεγάλη , σα να΄δινε κουράγιο ή σα να πρόσταζε…>>

Η ταινία του Ζυλ Ντασέν «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» είναι βασισμένη στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη. Τα γυρίσματα του φιλμ έχουν γίνει στην Κριτσά της Κρήτης, με κοστούμια του Γιάννη Τσαρούχη, τη Μελίνα στον ρόλο της Μαγδαληνής και τον Πιερ Βανέκ σ’ εκείνον του Χριστού.

Ο καπετάν Μιχάλης (1950)

<<Όσα διηγούμαι σ΄ αυτό το βιβλίο, είναι αληθινά… Θέλησα να δείξω την άγια μανία, που έπιανε έναν ολόκληρο λαό, που πολεμούσε για τη λευτεριά του. Πως οι άνθρωποι οι πιο ασήμαντοι γίνουνταν ήρωες>>.

Τα παιδιά της Κρήτης ανάπνεαν έναν αέρα τραγικό, στα ηρωικά και μαρτυρικά χρόνια του καπετάν Μιχάλη, όταν οι Τούρκοι πατούσαν τα χώματά μας

<<Κάθουνταν σ΄ένα αψηλό σκαμνί κι είχε ακουμπισμένο στον τοίχο το βαρύ κεφάλι του σφιχτοδεμένο με το μαυρομάντηλο…>><<Άμα ελευτερωθεί η Κρήτη, θα ελευτερωθεί κι εμένα η καρδιά μου. Άμ ελευθερωθεί η κρήτη θα γελάσω>>.

Ήθελε λέει να΄ναι λεύτερος

Ο Καπετάν Μιχάλης είναι ένας ένας άνθρωπος με πολύ πείσμα και αυτοπεποίθηση. Είναι τολμηρός, ψύχραιμος και πάντα δυνατός στις δυσκολίες. Είναι πολύ σκληρός διότι έχει περάσει μια δύσκολη παιδική ηλικία. Θέλει και προσπαθεί να κερδίσει τον αγώνα της άτυχης ζωής του.Ο Καπετάν Μιχάλης αγαπάει πολύ την Κρήτη και το μόνο που ποθεί είναι η απελευθέρωσή της. Για αυτό λοιπόν όταν τον ρωτούσαν για την διάθεσή του, έλεγε ότι θα χαμογελάσει μόνο όταν θα ελευθερωθεί η Κρήτη.

Αναφορά στον Γκρέκο

<<Μια λέξη, πάντα, σε όλη μου τη ζωή, με τυραννούσε και με μαστίγωνε. Η λέξη Ανήφορος. Τον ανήφορο αυτόν θα΄ θελα εδώ, με αλήθεια και φαντασία, να παραστήσω…>>

<<Να γυμνάζεις το νου σου, να μη σε αποβλακώνει η βεβαιότητα, να βρίσκεις μπροστά σου μια πόρτα κλειστή και να μάχεσαι να την ανοίξεις>>.

<<Τρία πλάσματα του θεού συμβόλιζαν την ψυχή μου: το σκουλήκι που γίνεται πεταλούδα, το χελιδονόψαρο που τινάζεται από τα νερά μοχτώντας να ξεπεράσει τη φύση του, κι ο μεταξωσκόληκας που κάνει το σπλάχνο του μετάξι.>>

Επηρεασμένος από πολλές χώρες, ζώντας τες, καταλήγουμε ότι ο τελικός στόχος δεν είναι η νίκη αλλά ο αγώνας για αυτήν.Μιλώντας για την Ελλάδα, την ιστορία της και έτσι όπως είναι τώρα, καταλήγει πως βασανισμένη από κατακτητές και χρόνια σκλαβιάς κατάφερε να τα ξεπεράσει με το ‘εμείς’ της και όχι το ‘εγώ’ της.

<<Δυο φορές το χρόνο, τη Λαμπρή και τα Χριστούγεννα, κινούσε από το μακρινό χωριό ο παππούς μου κι έρχουνταν στο Μεγάλο Κάστρο να δει τα΄αγγόνια του και την κόρη του…

Φορούσε την κυριακάτική του σκούρα λουλακιά φουφούλα, μαύρα στιβάνια, άσπρο με γαλάζιες βούλες

κεφαλομάντιλο. και κρατούσε, τυλιγμένο σε λεμονόφυλλα, το ίδιο

πάντα πεσκέσι : ένα γουρουνόπουλο ψητό στο φούρνο. Γελούσε, το

ξεσκέπαζε και μοσκομύριζε το σπίτι. Κι από τόσο πολύ έσμιξε , έγινε ένα ο παππούς μου με το ψητό γουρουνάκι

και με τα λεμονόφυλλα, που δεν μπορώ πια να μυριστώ ψημένο

χοιρινό κρέας ή να μπω σε περιβόλι λεμονιές, χωρίς ν΄ανέβει στο μυαλό

μου, γελαστός, απέθαντος, με το ψητό γουρουνόπουλο στα χέρια, ο

παππούς μου.>>

Γέρος κοτσονάτος με άκουρα άσπρα μαλλιά, με γαλάζια μάτια, με βαριές χερούκλες όλο ρόζους. Άπλωνε να με Χαιδέψει και το δέρμα μου ξεγδέρνουνταν

Γέρος Κρητικός

<<Ώρες μας έπαιρνε τ΄αυτιά ποια φωνήεντα είναι μακρά, ποια βραχέα και τι τόνο να βάλουμε, οξεία ή περισπωμένη. Κι εμείς ακούγαμε τις φωνές στο δρόμο, τους μανάβηδες, τους κουλουρτζήδες, τα γαιδουράκια που γκάριζαν, και τις γειτόνισσες που γελούσαν, και περιμέναμε πότε να χτυπήσει το κουδούνι να γλιτώσουμε. Κοιτάζαμε το δάσκαλο να ιδρώνει απάνω στην έδρα, να λέει, να ξαναλέει και να θέλει να καρφώσει στο μυαλό μας τη γραμματική, μα ο νους μας ήταν έξω στον ήλιο και στον πετροπόλεμο.Μια μέρα, ήταν άνοιξη, χαρά Θεού, τα παράθυρα ήταν ανοιχτά κι έμπαινε η μυρωδιά από μιαν ανθισμένη μανταρινιά στο αντικρινό σπίτι. Το μυαλό μας είχε γίνει κι αυτό ανθισμένη μανταρινιά και δεν μπορούσαμε πια ν΄ακούμε για οξείες και περισπωμένες. Κι ίσια- ίσια ένα πουλί είχε καθίσει στο πλατάνι της αυλής του σκολειού και κελαηδούσε. Τότε πια ένας μαθητής, χλωμός, κοκκινομάλλης, που΄χε έρθει εφέτο από το χωριό, Νικολιό τον έλεγαν, δε βάσταξε, σήκωσε το δάχτυλο:-Σώπα δάσκαλε, φώναξε. Σώπα, δάσκαλε ν΄ακούσουμε το πουλί!>>

<<Στην Τετάρτη τάξη βασίλευε και κυβερνούσε ο Διευθυντής του Δημοτικού, Κοντοπίθαρος, μ΄ένα γενάκι σφηνωτό, με γκρίζα πάντα θυμωμένα μάτια, στραβοπόδης…Μας είχε έρθει σπουδαγμένος από την Αθήνα κι είχε φέρει, λέει , μαζί του τη Νέα Παιδαγωγική. Θαρρούσαμε πως θα΄ταν καμιά νέα γυναίκα και την έλεγαν Παιδαγωγική. Μα όταν τον αντικρίσαμε για πρώτη φορά, ήταν ολομόναχος. Η Παιδαγωγική έλειπε, θα΄ταν σπίτι. Κρατούσε ένα στριφτό βούρδουλα, μας έβαλε στη γραμμή κι άρχισε να βγάζει λόγο…Όταν κάναμε καμιάν αταξία ή όταν δεν ήταν στα κέφια του ,μας ξεκούμπωνε,μας κατέβαζε τα παντελονάκια και μας έδερνε…Μια μέρα έδεσα κόμπο την καρδιά μου, σήκωσα το δάχτυλο:-Πού είναι κύρ- δάσκαλε η Νέα παιδαγωγική; γιατί δεν έρχεται στο σκολειό;Τινάχτηκε από την έδρα, ξεκρέμασε από τον τοίχο το βούρδουλα και άρχισε να βαράει και να μουγκρίζει.-Να η Νέα Παιδαγωγική, είπε, κι άλλη φορά σκασμός!>>

<<Μια μέρα, οι τσουκνίδες ρώτησαν την τριανταφυλιά: <<Κυρά- τριανταφυλλιά, δε μας μαθαίνεις κι εμάς το μυστικό; Πώς φτιάχνεις το τριαντάφυλλο;>>Κι η τριανταφυλλιά αποκρίθηκε: <<Πολύ απλό΄ ναι το μυστικό μου, αδερφές μου τσουκνίδες. Ολάκερο το χειμώνα δουλεύω με υπομονή, μ΄ εμπιστοσύνη, με αγάπη, το χώμα, κι ένα μονάχα έχω στο νου μου, το τριαντάφυλλο. Με δέρνουν οι βροχές, με συρομαδούν οι άνεμοι, με πλακώνουν τα χιόνια, μα εγώ ένα μονάα έχω στο νου μου, το τριαντάφυλλο. Αυτό΄ ναι το μυστικό μου, αδερφές μου τσουκνίδες>>.

Με είπαν

Έχεις πινέλα, έχεις τα χρώματα;Ζωγράφισε το Παράδεισο και μπες μέσα!

Χαρά στο νέο που θαρρεί πως έχει χρέος να δημιουργήσει τον κόσμο, να τον κάμει σύμφωνο με την αρχή της δικαιοσύνης, πιο σύμφωνο με την καρδιά του!

Να αγαπάς την ευθύνη.Να λες: Εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης.Άμα δε σωθεί εγώ θα φταίω!

Τα τέσσερα θέματα της ευτυχίας είναι σ΄αυτή τη ζωή:Κάτι να κάνεις, κάτι ν΄αγαπάς, κάτι να ελπίζεις

Ανήκουστο τη σκέψη να πληγώνουν και κάθε ελεύθερη φωνή με βία να φιμώνουν.

Να ξοδεύεσαι, να ευεργετείς τους ανθρώπους. να ο μεγάλος προορισμός. Αυτό δεν είναι αρκετό;

Είπα στην αμυγδαλιά:Αδελφή μίλησέ μου για το θεό. Κι η αμυγδαλιά άνθισε!

Θέλω να πεθάνω στην Κρήτη. Είναι η γη μου.

Εκεί στο Κάστρο.

Ο Καζαντζάκης ανήκει σε όλη την Κρήτη.

Το Ηράκλειο έδωσε το χώρο στο λόφο Μαρτινέγκο, τα

Χανιά το χώμα με τη λήκυθο, η Ανατολική Κρήτη

έστειλε τη μαύρη μαρμαρόπετρα από την

Καλαρρύτη Μεραμπέλου και ο σταυρός από καστανιά

της Δυτικής Κρήτης.