.

….

j

Ο ΧΩΡΟΣ

Πού είναι η πόλη μας;

Διαδοχική παρουσίαση χαρτών: παγκόσμιος, Ευρώπης, Ελλάδας,

Θράκης ,Ροδόπης.

Ο κόσμος όλος

Η ήπειρός μας, η Ευρώπη

Η χώρα μας, η Ελλάδα

Ο δικός μας τόπος, η Θράκη

Η Κομοτηνή στο κέντρο της Ροδόπης

Οι γειτονικές μας πόλεις

Περιθεώριο-Αναστασιούπολη• Λίγο μετά το σημερινό χωριό Ίασμος και νότια του χωριού Αμαξάδες, μεταξύ Ξάνθης

και Κομοτηνής, στη θέση Μπουρού Καλέ βρίσκεται η βυζαντινή πόλη Αναστασιούπολη. Η ονομασία αυτή φαίνεται ότι παραπέμπει στους μυθικούς στάβλους του Διομήδη που σύμφωνα με τη παράδοση, τοποθετούνται στην ευρύτερη περιοχή της Bιστονίδας λίμνης. Ο Διομήδης ήταν γιος του Άρη και της Κυρήνης και βασιλιάς των Βιστόνων. Ο Διομήδης ήταν γνωστός για τα άγρια και σαρκοβόρα άλογά του. Ο όγδοος άθλος του Ηρακλή ήταν να παραδώσει τα άλογα αυτά ζωντανά στον Ευρυσθέα. O Hρακλής κατόρθωσε να αιχμαλωτίσει τα άλογα και να νικήσει τον Διομήδη, τον οποίο σύμφωνα με κάποια παραλλαγή του μύθου κατασπάραξαν τα ίδια του τα άλογα.

Κατά τον 9ο αιώνα,για την πόλη, χρησιμοποιείται το όνομα Περιθεώριον και το οχύρωμα αποκτά στρατηγική σημασία τον έλεγχο της περιοχής. Τον 11ο αιώνα το Περιθεώριον

ήταν αγροτική πόλη και είναι από τις τελευταίες πόλεις της Θράκης που κατελήφθησαν από τους Οθωμανούς.

Το 1422 την πόλη την κατείχε ο Οθωμανός Σουλτάνος Μουράτ Β' ο οποίος την χάρισε

στον Γενοβέζο σύμμαχό του Ιωάννη Αδούρνο

• Στην περιοχή υπήρχε η αρχαία πόλη Παισούλα. Στην συνέχεια ιδρύθηκε η Μαξιμιανούπολις η οποία αργότερα πήρε το όνομα Μοσυνόπολις. Στον αρχαιολογικό χώρο σήμερα έχουν ανασκαφεί τα ερείπια ενός περίκεντρου ναού (11ου - 13ου αιώνα), μέρος των τειχών, ένας κιβωτιόσχημος τάφος της Μαξιμιανούπολης αλλά και παλαιοχριστιανικοί τάφοι της Μοσυνούπολης

Μαξιμιανούπολις - Μοσυνούπολις

Η Μοσυνούπολη είχε στρατηγική θέση και βρισκόταν πάνω στην Αρχαία Εγνατία οδό,αναπτύχθηκε και έγινε αξιόλογη.  Η πόλη έφτασε σε πλήρη μαρασμό τον 13ο αιώνα και το 1343 όταν στρατοπέδευσε εκεί ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης ΣΤ' Καντακουζηνός ανάφερε ότι βρήκε μια πόλη κατεστραμμένη. Οι

κάτοικοι μετακόμισαν στην περιοχή της σημερινής Κομοτηνής

Οι γειτονιές της πόλης μας

ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ

• Όπως φαίνεται κι από τους χάρτες της πόλης μας όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν ούτε την ίδια γλώσσα, ούτε την ίδια θρησκεία.

• Για να δούμε ποιες γλώσσες μιλούν

Γλώσσες

Ο ΧΡΟΝΟΣ

• Χρονική τοποθέτηση

• Ιστορική γραμμή με παρουσίαση των σημαντικότερων γεγονότων που αφορούν την πόλη.

• 4ος αι. κατασκευή του τείχους

• 1362 κατάκτηση από τους Τούρκους

• 1920 ενσωμάτωση στο Ελληνικό κράτος

Αναζήτηση της ιστορίας του ονόματος τής πόλης.

Μύθοι και αλήθειες. Επικρατέστερη θεωρία.

• Η προέλευση της ονομασίας της πόλης ταλαιπώρησε αρκετούς ιστορικούς ανά τους αιώνες. Τρεις είναι οι κυριότερες διατυπωμένες εκδοχές:

    Η πρώτη έρχεται από τον χώρο της μυθοπλασίας, του Οθωμανού περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπί. Μας μιλά για

δήθεν εγκατάσταση στην περιοχή κάποιου Εβραίου με το κινέζικο όνομα Κουμλού-Τσιν.

• Η δεύτερη εκδοχή έρχεται από το χώρο της μυθολογίας - Κομοτηνή λεγόταν η κόρη του περίφημου Θρακιώτη ζωγράφου Παρράσιου. Κατά την αρχαιότητα, μια ομάδα ανθρώπων ξεκίνησε από τη Μαρώνεια, μαζί με την όμορφη κόρη, για το εσωτερικό της Θράκης. Εκεί ίδρυσε μια πόλη και της δώσανε το όνομα Κομοτηνή.

•  Την τρίτη εκδοχή, διατύπωσε ο καθηγητής Στίλπων Κυριακίδης, ο οποίος εντόπισε χρονικά την προέλευση του ονόματος. Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η οποία θεωρείται η εγκυρότερη από όσες διατυπώθηκαν, το βυζαντινό όνομα Κουμουτζηνά, υποδηλώνει τα κτήματα κάποιου με το επίθετο Κουμούτζης.

Τα μνημεία της πόλης

• Τα μνημεία, οι κατασκευές των ανθρώπων, είναι οι μάρτυρες της παρουσίας και του πολιτισμού τους σε κάθε τόπο.

• Για να δούμε τι αφήσαν πίσω τους οι κάτοικοι αυτού του τόπου, κληρονομιά σε μας.

• Για να δούμε την ιστορία τού καθενός απ΄αυτά.

Το τείχος • Οι βασικοί μελετητές του το τοποθετούν στην παλαιοχριστιανική περίοδο

(3ος-6ος αι. μ.Χ.) Βρέθηκε επιγραφή σε πύργο της βόρειας πλευράς του κάστρου, που σήμερα δεν υπάρχει, η οποία έγραφε, «Θεοδοσίου κτίσμα» (379-395)

• Ο οχυρωματικός αυτός οικισμός έμενε ασήμαντος για πολλούς αιώνες ίσως ως απλός σταθμός διερχομένων, αποτελούμενος από μικρά πανδοχεία. Μετά την καταστροφή της Μουνούπολης, της μεγαλύτερης πόλης στη γύρω περιοχή, ο οικισμός του κάστρου της Κομοτηνής αυξήθηκε.

Πάντως η πρώτη αναφορά της πόλης γίνεται από τον Καντακουζηνό το 1331.Ο μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος αποδυνάμωσε τους Βυζαντινούς με

αποτέλεσμα να εισβάλουν στη Θράκη οι Τούρκοι. Το 1361 καταλαμβάνουν το Διδυμότειχο και άλλες Θρακικές πόλεις και μεταξύ αυτών και τα Κουμουτζηνά.

Η κατάληψη αποδίδεται στον Γαζή Εβρενός Πασά.

Έχουμε αρκετές αναφορές από ευρωπαίους περιηγητές .Ο Δούκας της Βουργουνδίας το 1433 γράφει ότι το φρούριο βρισκόταν σε καλή κατάσταση. Το 1546-9 ένας Γάλλος

περιηγητής λέει ότι βρήκε τα ερείπια μικρού κάστρου και μέσα σε αυτό εκκλησία Ελλήνων χριστιανών και ότι κατοικούν σε αυτό το χωριό Έλληνες και λίγοι Τούρκοι. Γύρω στο 1660

υπάρχει μαρτυρία που δηλώνει για πρώτη φορά την ύπαρξη εβραϊκού πληθυσμού.

Ο Α.Αθανασιάδης κάνει λόγο για κατεδάφιση μικρού τμήματος του τείχους από τους Τούρκους το 1910 για την ανέγερση της Μεραρχίας. Καθώς και το 1921-22 κατεδαφίστηκε μεγάλο μέρος του γιατί

κρίθηκε άχρηστο.Μέχρι το Β΄Παγκόσμιο πόλεμο το εσωτερικό του κάστρου κατοικούνταν αποκλειστικά από

Εβραίους .Το Μάρτιο του 1943 878 Εβραίοι της Κομοτηνής μαζί με άλλους της βουλγαροκρατούμενης Θράκης οδηγήθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης . Τότε κατεδαφίζεται όλος ο οικισμός .

Η τελευταία πράξη ακρωτηριασμού έγινε το 1950 εκεί που είναι σήμερα η Λέσχη Κομοτηναίων.

Μητροπολιτικός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου

Ο Ναός Κοιμήσεως της Παναγίας είναι μια ορθόδοξη εκκλησία μέσα στα ερείπια του Φρουρίου Κομοτηνής η οποία χρονολογείται από το 1800. Πιθανολογείται ότι ο ναός χτίστηκε πάνω σε

παλαιότερη μεταβυζαντινής εκκλησίας του 1548. Βρίσκεται στο εσωτερικό του φρουρίου στην ανατολική του πλευρά. Είναι τετράκλιτος με νάρθηκα,

ξυλόστεγος και το δάπεδό του βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο από αυτό του γύρο χώρου. Χτίστηκε την εποχή της τουρκοκρατίας (1800) πάνω στα θεμέλια βυζαντινού ναού. Ο ναός στην

σημερινή του μορφή είναι αναστηλωμένος και έχει κηρυχθεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.

• Σημαντική από καλλιτεχνική άποψη είναι η εικόνα της Παναγίας, που μπορεί να χρονολογηθεί μεταξύ 15ου και 16ου αιώνα. Το περίτεχνο τέμπλο με το δαντελωτό διάκοσμο ακολουθεί την ηπειρωτική σχολή. Ακόμη αξιόλογα έργα των αρχών του 19ου αιώνα αποτελούν ο δεσποτικός θρόνος και ο άμβωνας

Το Ιμαρέτ (πτωχοκομείο)

Το Ιμαρέτ της Κομοτηνής (τουρκ. imaret, imaː'ɾet, πτωχοκομείο) είναι από τα παλαιότερα σωζόμενα οθωμανικά μνημεία της Ευρώπης και χρονολογείται μεταξύ των αρχών της

δεκαετίας του 1360 και του τέλους του 14ου αιώνα. Βρίσκεται στην Κομοτηνή και χτίστηκε από τον Οθωμανό κατακτητή Γαζή Αχμέτ Εβρενό κοντά στα ανατολικά τείχη του βυζαντινού

κάστρου των Κουμουτζηνών.Αποτελείται από τρεις χώρους που διαμορφώνουν στην κάτοψη

το σχήμα Τ - τύπου ζαβιγέ και είναι κτισμένο με τη βυζαντινή τεχνική.

• Έχει συνδεθεί με τοπικές παραδόσεις των Κομοτηναίων για ύπαρξη βυζαντινού ναού της Αγίας Σοφίας στη συγκεκριμένη θέση, και σύμφωνα με αυτές, στο κτίσμα ενσωματώθηκαν τμήματα του ναού.Στη νότια πλευρά του κτίσματος έχει ανακαλυφθεί εντοιχισμένο μαρμάρινο γυναικείο κεφάλι ρωμαϊκών

ΤΟ ΓΕΝΙ ΤΖΑΜΙΤο Γενί Τζαμί Κομοτηνής μεταφράζεται ως το Νέο Τέμενος είναι ένα οθωμανικό μνημείο το οποίο χρονολογείται από το 1585 ή σωστότερα, αν κρίνουμε από το όνομα του ιδρυτή

του, λίγο μετά το 1600 Η ίδρυσή του αποδίδεται στον Εκμεκτζή Αχμέτ Πασά αρχιντεφτερδάρη (υπεύθυνος επί των οικονομικών) το διάστημα 1606-1613 του σουλτάνου Αχμέτ Α'. Το τζαμί ήταν μέρος του βακουφιού του Εκμεκτζή Αχμέτ και

περιελάμβανε ιεροδιδασκαλείο (μεντρεσέ), ένα διπλό χαμάμ και ένα μεκτέμπ

• Το Έσκι Τζαμί Κομοτηνής • το Παλαιό Τέμενος είναι ένα οθωμανικό μνημείο το οποίο σύμφωνα

με τον Εβλιγιά Τσελεμπή χρονολογείται από το 1608/9 ή το 1677/78 κατά μια επιγραφή. Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης κοντά στο Ιμαρέτ. Αν και ονομάζεται "Παλαιό" είναι νεότερο από το Γενί Τζαμί ,καθώς χρησιμοποιείται ως πηγή η αφήγηση του Εβλιγιά Τσελεμπή. Ωστόσο, πιθανότερο είναι να είναι πράγματι το πρώτο τζαμί της Κομοτηνής που ιδρύθηκε ως μεστζίτ από τον Γαζή Αχμέτ Εβρενός και αποτελούσε μερος του ευρύτερου συμπλέγματος ευαγών κτηρίων που ενσωμάτωσε στο βακούφι του.

Σε αυτό το σύμπλεγμα ανήκε και το ιμαρέτ, ένα χαμάμ και μια σειρά από καταστήματα που περιέβαλαν τα ιδρύματα αυτά. Ακόμη, σύμφωνα με απογραφή

της Αδριανούπολης του 1892 στο τζαμί υπήρχε επιγραφή σε μη οθωμανική γλώσσα και πιθανολογείται ότι στη θέση του αρχικού μεστζίτ που ίδρυσε ο

Εβρενός υπήρχε βυζαντινός ναός. Το τζαμί ανακαινίστηκε για πρώτη φορά το 1854.

Οι Βούλγαροι τη δεκαετία του 1910 μετέτρεψαν το Τέμενος σε εκκλησία και κατέστρεψαν μέρος του μιναρέ (μέχρι το εξώστη σερεφέ). Το Τέμενος

επιστράφηκε στη μειονότητα κατά το 1919-20, υπό την Γαλλική διοίκηση της Κομοτηνής και τότε ανοικοδομήθηκαν ο κατεδαφισμένος μιναρές και οι σημερινοί

2 εξώστες.

Το σπασμένο τζαμί

• Το Τέμενος Σελβιλί (Τουρκικά: Servili Camii) γνωστό και ως Το σπασμένο Τζαμί είναι ένα ερειπωμένο οθωμανικό τέμενος δυτικά του Φρούριου Κομοτηνής. Σήμερα από το τέμενος διατηρείται μόνο ο μιναρές και ένας οθωμανικός τάφος ο οποίος χρονολογείται από

το 1761 και ανοικοδομήθηκε για τον Καϊσεριλί Σουλεϊμάν Εφεντί

Η Συναγωγή • Η εβραϊκή συνοικία βρισκόταν δίπλα στα τείχη της πόλης (σημερινό

Φρούριο) και χτίστηκε κατά τον 18ο αι. στη σημερινή πλατεία Αυτοκ. Θεοδοσίου. Το κτήριο της συναγωγής είχε μοναδική αρχιτεκτονική στο χώρο των Βαλκανίων

• Στην Κομοτηνή η περιοχή στο Φρούριο (όπου βρισκόταν η συναγωγή) ήταν γνωστή μέχρι τον Β Παγκόσμιο πόλεμο με την ονομασία "τα εβραίικα του Καλέ" Κατά την διάρκεια της  κατοχής (1941-44) ξεγυμνώθηκε η επίπλωσή της και αργότερα για κάποια χρόνια χρησιμοποιήθηκε το κτήριο ως σταύλος 

Αρμενική εκκλησία• Ναός Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή • Ο Αρμένικος Ναός Αγίου Γρηγορίου του Φωτιστή (Σουρπ Κρικόρ Λουσαβορίτς) ο

οποίος χρονολογείται από το 1834 - στο "Αρμενιό" - συνοικία των Αρμένιων Κομοτηνής.

Ο ναός χτίστηκε σε οικόπεδο της αρμένικης κοινότητας Κομοτηνής και σήμερα σώζεται η κτητορική επιγραφή όπου φαίνεται το έτος κατασκευής και το ποσό που

χρησιμοποιήθηκε για την ανέγερση του ναού. Σύμφωνα με την Αρμένικη θρησκευτική

παράδοση στην Κομοτηνή υπήρξε επιδημία πανούκλας και έγινε τάμα στον άγιο

Ιάκωβο, με αποτέλεσμα η πανούκλα να παρέλθει. Τότε η κοινότητα διατήρησε ετήσιο "μαντάγ" (αρμένικο "κουρμπάνι/τάμα") στο σωτήριο άγιο αλλά όταν αργότερα το ετήσιο

"μαντάγ" λησμονήθηκε νέα επιδημία σάρωσε την Κομοτηνή. Οι πιστοί τότε ξαναεπικαλέστηκαν την βοήθεια του αγίου και σήμερα κάθε δεύτερη Κυριακή του

Δεκέμβρη για την σωτηρία της πόλης τιμάται στην εκκλησία ο άγιος Ιάκωβος.

Το ρολόι

Ο Πύργος του Ωρολογιού (Τουρκικά: Saat Kule) είναι ένας πύργος Οθωμανικής Περιόδου ο οποίος βρίσκεται στο κέντρο της Κομοτηνής

δίπλα στο Γενί Τζαμί και χρονολογείται από τον 19ο αιώνα.Το μνημείο αυτό θεωρείται δείγμα του οθωμανικού εκσυγχρονισμού

του 1884 και ήταν αφιέρωμα του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ. Η σημερινή μορφή του Πύργου είναι διαφορετική από την αρχική κατασκευή λόγω

αρχιτεκτονικών επεμβάσεων που έγιναν την δεκαετία του 1950.

Το Παλιό Δικαστικό Μέγαρο

Το κτίριο, σύμφωνα με πληροφορίες, μελετήθηκε και κατασκευάστηκε από Ολλανδό αρχιτέκτονα περί το 1870, επί σουλτάνου Αβδούλ Αζίζ και του διαδόχου του Αβδούλ

Χαμίτ Β’ για λογαριασμό της τότε Οθωμανικής Διοίκησης, ως Διοικητήριο.Πιθανολογείται ότι στον ίδιο χώρο του τότε διοικητηρίου λειτουργούσε και το Δικαστήριο (Καδής), καθόσον δίπλα ακριβώς, στο χώρο που σήμερα έχει ανεγερθεί το νέο δικαστικό μέγαρο, υπήρχαν οι φυλακές, οι οποίες λειτουργούσαν μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας

του ’80. Είναι γνωστό ότι το κτίριο βρισκόταν σε μια περιοχή και άλλων διοικητικών δραστηριοτήτων και μορφών εξουσίας. Δίπλα ακριβώς, υπήρχε στρατόπεδο όπου

σήμερα βρίσκεται το Διοικητήριο της 21ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας. Το κτίριο άρχισε να κτίζεται το 1910 ως Διοικητήριο Τουρκικής Μεραρχίας και, όπως μαρτυρεί ο

διάκοσμός του, ολοκληρώθηκε επί βουλγαρικής κατοχής την περίοδο 1913 – 1919.

Ο σιδηροδρομικός σταθμός• Το μεγαλύτερο σιδηροδρομικό δίκτυο στη Μακεδονία, στα τέλη του 19ου αιώνα

κατασκευάστηκε από την εταιρεία Ενωτικός Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης (Jonction Salonique - Constantinople) Η κατασκευή και εκμετάλλευση του δικτύου, ανετέθη με σύμβαση που επεγράφη εκ μέρους της εταιρείας από το γάλλο τραπεζίτη Rene Baudouy (Κωνσταντινούπολη 10.9.1892). Το 1896 η εταιρεία εγκαινίασε τη γραμμή, συνδέοντας έτσι τη Θεσσαλονίκη με το Δεδεάγατς (Αλεξανδρούπολη) και κατεπέκταση με την Κωνσταντινούπολη.

Τσανάκλειος• Δωρεά Νέστορος Τσανακλή, στη θέση του παλιού Δημοτικού Κήπου. Ο απόδημος

στην Αίγυπτο ευεργέτης, χρηματοδότησε το 1907 την ανέγερση μιας Δημοτικής Αστικής Σχολής και λειτούργησε έτσι κατά τα έτη 1908-1909. Η λειτουργία της διακόπηκε από τον 1ο Βαλκανικό Πόλεμο. Στεγάστηκαν εκεί Ορφανοτροφείο (1919), η Γενική Διοίκηση Θράκης (1922-1945), η Νομαρχία Ροδόπης (1945-1972) και το

Πρυτανείο του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (μέχρι το 2000).

Λέσχη Κομοτηναίων• Στη γωνία του δρόμου η σημερινή λέσχη Κομοτηναίων είχε χτιστεί από τη

Μητρόπολη για να στεγάσει αρχικά το Μητροπολιτικό Μέγαρο το 1924.

Παραχωρήθηκε όμως αμέσως στο σύλλογο Κομοτηναίων η «Ενωσις».

Σχολεία1ο Μειονοτικό Σχολείο Κομοτηνής

• Χτίστηκε το 1883 επί Καδρί Πασά για Γυμνάσιο. Η αρχική βρύση που υπήρχε στο κέντρο του σχολείου καταστράφηκε και κατασκευάσθηκε καινούρια.

3ο Δημοτικό Σχολείο• Πριν από το 1929 το Γ΄ και το Δ΄ Δημοτικό λειτουργούσαν στο χώρο του Κεντρικού

Μουσουλμανικού σχολείου. Τον Σεπτέμβριο του 1925 ο επιθεωρητής κ. Δραγούμης πρότεινε το διαχωρισμό τους, έτσι ώστε το Γ΄ Δημοτικό να συμπεριλάβει όλα τα αγόρια και το Δ΄ Δημοτικό όλα τα κορίτσια.

• Η ανέγερση του διδακτηρίου άρχισε το 1927, το έργο αποπερατώθηκε το 1928 και η μεταστέγαση έγινε το 1929.

ΒρύσεςΦιλιππουπόλεως

Μεγάλου Αλεξάνδρου

Αθανασίου Διάκου

Μαραθώνος

Νέα Μοσυνούπολη

Τα πολυβολεία Στις εισόδους της πόλης υπάρχουν κάποιες στρόγγυλες,πέτρινες κατασκευές με

τρύπες γύρω γύρω. Αυτά είναι τα πολυβολεία που κατασκευάστηκαν στον εμφύλιο πόλεμο. Τώρα πια μας θυμίζουν το πόσο φοβερό πράγμα είναι να

σκοτώνονται αδέρφια μεταξύ τους

Μια βόλτα στην πόλη

Στα γενικά αρχεία του Κράτους

Το ποτάμι

Ας δούμε τώρα εικόνες της πόλης μας που χάθηκαν

Η πλημμύρα Ιανουάριος 1960

Η πλημμύρα Ιανουάριος 1960

Το χθες και το σήμερα

• Ο σιδηροδρομικός σταθμός

Η Λέσχη Κομοτηναίων

Το ποτάμι

Στρατιωτικό πρατήριο

Η πυροσβεστική

Είσοδος ποταμού από την μεριά του κολυμβητηρίου

Σκεπαστή αγορά

Σκεπαστή αγορά στο ποτάμι

Απέναντι από το πάρκο

Δικαστήρια

Σισμάνογλου

Αποστόλου Σούζου

Εθνική Τράπεζα

Το κυπαρίσσι

Ο πλάτανος πού???

Πολυλειτουργικό κέντρο

Ερμού

Σουλτάν Τεπέ

Φιλικής Εταιρείας

To σημερινό Ωδείο

Αγίου Γεωργίου

Τραγούδια Ματιές

• Ματιές στις πόλεις που πεθαίνουν• Που δε γεννήθηκαν ακόμη• Και πάντα κάτι περιμένουν• Σαν τον φαντάρο αλλαγή•  • Ματιές στις πόλεις π’ αραδιάζουν• Τραπέζια έξω και φωνές• Υποστολή σημαίας πρώτα• Κι ύστερα μένουνε βουβές•  • Πάμε μια βόλτα αλαμπρατσέτα• Καβάλα και Κομοτηνή• Λέω στη γοργόνα... άμα ζει• Κι αυτή μου λέει πάντα μαζί• Πάντα μαζί•  

Κομοτηνή • Ένας κακός βοριάς μαστιγωτής• μέσα στη νύχτα κατεβαίνει απ' τη Ροδόπη• και μ' ένα φόβο σε ξυπνάει για να δεις• πόσο αλλάξαν οι καιροί και οι ανθρώποι•  • Και τ' απογεύματα στα τούρκικα στενά• ένα γραμμόφωνο να κλαίει για τα μεράκια• χαμένα χρόνια που δεν έρχονται ξανά• χαμένα βήματα στα έρημα σοκάκια•  • Κομοτηνή, Κομοτηνή• φωνή σβησμένη απ' τη βροχή κι απ' τις αρβύλες• λησμονημένη και γυμνή• κοιτάς το αύριο κρυφά πίσω απ' τις γρίλιες 

Δυο λέξεις μόνο• Σε όποιο κρεβάτι κι αν κοιμάμαι• με το τραγούδι σου ξυπνώ• τα λόγια όλα τα θυμάμαι• κι όμως ξεχνάω το σκοπό•  • Σε ποιο λιμάνι, σε ποια πόλη• βρέθηκα πάλι να γυρνώ• άγνωστος μέσα στους αγνώστους• αχ  Τι γύρευα, τι ζητώ• Και μες στη νύχτα προσπαθώ• να βρω το δρόμο• για να γυρίσω να σου πω• δυο λέξεις μόνο•  • Νοέμβρη μήνα στην Κοζάνη• Δεκέμβρη στην Κομοτηνή• πρωτοχρονιάτικα στη Δράμα• με μια βαλίτσα στη βροχή•  • Τώρα κατάλαβα τα λόγια• τώρα κατάλαβα γιατί• γιατί το έβαλα στα πόδια• γιατί δεν ήρθα στη γιορτή

Κομοτηνή μου σε νοσταλγώ• Το πρώτο βράδυ μαύρο σκοτάδι

κι όλα μου φάνηκαν βουνόσαν ήρθε η μέρα παίρνω αέραγράφω το πρώτο μου πανό

Μ' αρπάζει η πόλη σοκάκια όλη καινούργιο χρώμα με κερνάφίλων κιθάρες μας κάνουν χάρες άλλος θεός μας κυβερνά

Κομοτηνή μου είσαι η ψυχή μουΌταν πονάς εσύ πονάω μέσα μου και γωΚομοτηνή μου είσαι η ψυχή μουΕίσαι η ψυχή μου σε νοσταλγώ

Δεύτερο χρόνο πανί σηκώνω κι ερασιτέχνης ξεκινώθέατρο πάνω σύνορα φτάνω κι έχω το πρώτο μου κοινό

Γυαλί τα χρόνια που αντέχει αιώνια και σκύβω μέσα του να δωΑυτή η πόλη το ξέρουμε όλοι κρατάει τα νιάτα μας εδώ

Στην Κομοτηνή στη Κω

• Απρίλη στην Κομοτηνή• δυο φίλοι δυο φαντάροι• φλερτάρουν μια μελαχρινή• μια νύχτα με φεγγάρι•  • Παιχνίδι παίζει ο Έρωτας• με τις καρδιές τα βράδια• κι αφήνει η νύχτα φεύγοντας• όρκους, φιλιά και χάδια•  • Ηλιοβασίλεμα στην Κω• στης χώρας το σεργιάνι• παίζουνε οι ματιές κρυφτό• κι αγάπη νάζια κάνει

•  

Καράβια βγήκαν στη στεριά• Καράβια βγήκαν στη στεριά

και πιάσανε τα όρηποιος είδε βάρκα στο Χελμόστο Μέτσοβο βαπόρι

Ποιος είδε νύχτα με δυο φεγγάριαποιος είδε ήλιο σαν αχινόκι ερωτευμένα πουλιά και ψάριανα κολυμπάνε στον ουρανό

Καράβια βγήκαν στη στεριάκαι χάθηκαν στο χιόνικι αυτός που τα ονειρεύτηκετα περιμένει ακόμη

Ποιος είδε φάρο στον Ψηλορείτηστην Ελασσόνα λευκό πανίκι ένα καράβι από την Κρήτηνα πιάνει Ξάνθη Κομοτηνή

Ποιος είδε νύχτα με δυο φεγγάριαποιος είδε ήλιο σαν αχινόκι ερωτευμένα πουλιά και ψάριανα κολυμπάνε στον ουρανό

Pos Pos Köprüsü

Pos-Pos köprüsünü seller mi aldıFethiye'nin yavrusunu eller mi aldıGelme annem kum içindeyimSen beni bilemezsin kan içindeyim 

Ben ne ettim ne ettim teyzeme gittimTeyzemden gelir iken can telef ettimGelme annem gelme kum içindeyimSen beni bilemezsin kan içindeyim 

Uyu Halil uyu agacın altındaFethiye'yi de vurdun dutun altındaGelme annem gelme kum içindeyimSen beni bilemezsin kan içindeyim