Αναπαραγωγή Ανάπτυξη

Νίκος Κωνσταντίνου, Βιολόγος

12ο κεφάλαιο

Το αναπαραγωγικό σύστηµα

Το γεννητικό σύστηµα χρησιµεύει για την αναπαραγωγή.

Η αναπαραγωγή είναι µία διαδικασία απαραίτητη για τη διαιώνιση ενός είδους αλλά όχι για την επιβίωση ενός οργανισµού.

Η αναπαραγωγή προϋποθέτει την ύπαρξη δύο φύλων.

Το αναπαραγωγικό σύστηµα του άντρα

  Το ανδρικό γεννητικό σύστηµα διακρίνεται στα εξής µέρη:

1.  Δύο όρχεις

2.  Δύο επιδιδυµίδες

3.  Δύο σπερµατικούς πόρους

4.  Δύο σπερµατοδόχες κύστεις

5.  Δύο εκσπερµατικούς πόρους

6.  Προστάτης αδένας

7.  Πέος

Οι όρχεις

  Oι όρχεις είναι δύο: ο αριστερός και ο δεξιός

  Στην εµβρυϊκή ζωή βρίσκονται µέσα στην κοιλιά και δυο µήνες πριν τη γέννηση κατεβαίνουν µέσα από τον βουβωνικό πόρο στο όσχεο.

  Η θερµοκρασία στην περιοχή (36οC) είναι ιδανική για την ανάπτυξη των σπερµατοζωαρίων.

Οι όρχεις είναι µεικτοί αδένες

  η εξωκρινής µοίρα τους παράγει τα σπερµατοζωάρια

  η ενδοκρινής µοίρα τους παράγει τις αντρικές ορµόνες

  η τεστοστερόνη είναι υπεύθυνη για τη φυσιολογική ανάπτυξη και λειτουργία των γεννητικών οργάνων

το µόριο της τεστοστερόνης

Λειτουργίες της τεστοστερόνης

  Η έκκριση τεστοστερόνης αυξάνεται σηµαντικά κατά την εφηβεία (13ο µε 15ο έτος της ηλικίας) και συµβάλλει στην τελική διαµόρφωση του πέους, στην ωρίµανση των όρχεων και στην παραγωγή σπέρµατος

  Η τεστοστερόνη είναι υπεύθυνη και για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου που εµφανίζονται επίσης κατά την εφηβεία

Χαρακτηριστικά των όρχεων

Κάθε όρχις εσωτερικά χωρίζεται σε λοβούς

Κάθε λοβός περιέχει 1-3 περιελιγµένα σπερµατικά σωληνάρια

Από την εφηβεία και µετά, τα κύτταρα των τοιχωµάτων των σπερµατικών σωληναρίων παράγουν σπερµατοζωάρια

Τα σπερµατοζωάρια ωριµάζουν και αποθηκεύονται στην επιδιδυµίδα

Oι επιδιδυµίδες

• Στο πάνω και πίσω χείλος του όρχεος Θέση

• Η επιδιδυµίδα είναι ένας σφικτά περιελιγµένος σωλήνας µήκους 5-6 m

• Ενώνεται µε τον σπερµατικό πόρο και καταλήγει στην ουρήθρα

Δοµή

• Εκφορητική οδός του όρχεος Λειτουργίες

Ο σπερµατικός πόρος

• Έχει µήκος 40-50 εκ.

• Ξεκινά από την επιδιδυµίδα και φτάνει µέχρι τη βάση του προστάτη

• Ενώνεται µε τη σπερµατοδόχο κύστη και δίνει τον εκσπερµατικό πόρο

Οι σπερµατοδόχες κύστεις

  Ε ί ν α ι σ τ ε ν όµακρ ε ς κύστεις που βίσκονται π ά ν ω α π ό τ ο ν προστάτη.

  Σ τ η ν ά κ ρ η τ ο υ ς στενεύουν και ενώνονται µε τον σπερµατικό πόρο σ χηµα τ ί ζ ο ν τ α ς τ ο ν εκσπερµατικό πόρο.

Ο εκσπερµατικός πόρος   Οι εσκπερµατικοί πόροι είναι το τέλος της εκφορητικής ορδού του σπέρµατος:

2 πόροι

Μήκος : 2 εκ.

Διασχίζουν λοξά τον προστάτη

Εκβάλλουν στην ουρήθρα

Ο προστάτης αδένας

Έχει σχήµα κάστανου, βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη

Μέσα από τον προστάτη περνά το πρώτο τµήµα της ουρήθρας

Εκκρίνει το προστατικό υγρό

Προστατικό υγρό, σπερµατοζωάρια και εκκρίµατα από τον όρχι, την επιδιδυµίδα και τις σπερµατοδόχες κύστεις αποτελούν το σπέρµα

Υπερτροφία προστάτη

Το πέος   Το πέος ανήκει στα έξω γεννητικά οργανα του άνδρα.

Βασική ανατοµία

Σηραγγώδη σώµατα του πέους

Σηραγγώδες σώµα της ουρήθρας

Βάλανος

Δοµή του πέους

  Το σηρραγώδες σώµα της ουρήθρας καταλήγει στη βάλανο.

  Τα τρία σηραγγώδη σώµατα περιβάλλονται από δέρµα (πόσθη).

  Η άκρη της πόσθης που καλύπτει τη βάλανο λέγεται ακροποσθία.

Το ανδρικό γεννητικό σύστηµα

Το αναπαραγωγικό σύστηµα της γυναίκας

  Το γυναικείο γεννητικό σύστηµα διακρίνεται στα εξής µέρη:

1.  Δύο ωοθήκες

2.  Δύο ωαγωγούς

3.  Τη µήτρα

4.  Τον κόλπο

5.  Το αιδοίο

Οι ωοθήκες

  Οι ωοθήκες έχουν σχήµα αµυγδάλου

  Βρίσκονται µία σε κάθε πλευρά στο πάνω µέρος της λεκάνης

Οι ωαγωγοί   Οι ωαγωγοί εκτείνονται από τις ωοθήκες προς τη µήτρα

Η µήτρα • Έχει το µέγεθος και το σχήµα ενός ανεστραµµένου αχλαδιού

• Έχει παχιά τοιχώµατα από µυϊκό ιστό

• Περιβάλλεται εσωτερικά από βλεννογόνο, το ενδοµήτριο

Δοµή

• Το κάτω µέρος της µήτρας καταλήγει στον κόλπο

Θέση

Τα εξωτερικά γεννητικά όργανα

• Το αιδοίο, το οποίο περιλαµβάνει το εφηβαίο

• Τα µεγάλα χείλη

• Τα µικρά χείλη

• Η κλειτορίδα

Παραγωγή ορµονών

  Κατά την εφηβεία (11ο µε 13ο έτος), οι ωοθήκες αρχίζουν να παράγουν οιστρογόνα και προγεστερόνη

  Οι ορµόνες παίζουν σηµαντικό ρόλο στον εµµηνορρυσιακό κύκλο

  Προκαλούν την ανάπτυξη του στήθους

Η δράση των οιστρογόνων

  Τα οιστρογόνα, είναι κυρίως υπεύθυνα για την εµφάνιση των δευτερεύοντων φυλετικών χαρακτηριστικών, όπως είναι η αναπτυγµένη λεκάνη και η συσσώρευση υποδόριου λίπους, που δίνει τις χαρακτηριστικές καµπύλες στο γυναικείο σώµα.

το µόριο της οιστραδιόλης

Οι ωοθήκες ως αδένες

  Οι ωοθήκες είναι µεικτοί αδένες

  Η εξωκρινής µοίρα τους παράγει τα ωάρια

  H ενδοκρινής µοίρα τις ορµόνες.

FSH

ΥΠΟΦΥΣΗ

LH

1η µέρα

Ωοθηλακικός κύκλος 1η φάση: ωρίµανση

Ωοθηλακικός κύκλος 2η φάση

14η µέρα 1η µέρα

Ενδοµήτριος κύκλος αιµορροϊκή φάση

Ενδοµήτριος κύκλος εκκριτική φάση

Ενδοµήτριος κύκλος παραγωγική φάση

1η µέρα 5η µέρα 14η µέρα 28η µέρα

µη γονιµοποίηση ωαρίου

o  εκφυλισµός ωχρού σωµάτιου

o  µείωση προγεστερόνης

o  αποδιοργάνωση ενδοµητρίου (περίοδος)

οιστρογόνα

o  πολλαπλασιασµός των κυττάρων του βλεννογόνου της µήτρας

o  αύξηση πάχους του ενδοµητρίου

o  ανάπτυξη αδένων βλεννογόνου της µήτρας

o  άφθονη έκκριση γλυκογόνου και βλέννας

o  αύξηση αιµάτωσης

προγεστερόνη

ωρίµανση ωοθηλάκια (ωοθήκη)

ώριµο ωοθηλάκιο

ωάριο στον ωαγωγό

ωοθηλακιορηξία

ωχρό σωµάτιο

µη γονιµοποίηση ωαρίου

γονιµοποίηση ωαρίου

εµφύτευση στη µήτρα

Ωοθηλακικός και ενδοµήτριος κύκλος

Σπερµατογέννεση

Διαδικασία σπερµατογέννεσης

Στην ηλικία των 13 ετών η τεστοστερόνη διεγείρει τους όρχεις για παραγωγή σπερµατοζωαρίων

Τα σπερµατογόνια (στα σπερµατικά σωληνάρια) δίνουν µε µίτωση σπερµατοκύτταρα

Τα σπερµατοκύτταρα δίνουν µε µείωση σπερµατίδες

Οι σπερµατίδες χάνουν µέρος του κυτταροπλάσµατός τους και αποκτούν µαστιγιοουρά

Οι σπερµατίδες µετατρέπονται σε σπερµατοζωάρια (κεφαλή: DNA και ένζυµα), ενδιάµεσο σώµα, µαστιγιοουρά)

Σπερµατογέννεση τεστοστερόνη

σπερµατογόνια σπερµατίδες σπερµατοκύτταρα σπερµατοζωάρια µίτωση (46) µείωση (23)

Ωογέννεση Διαδικασία ωογέννεσης

Τα ωογόνια πολλαπλασιάζονται µιτωτικά κατά την εµβρυϊκή ζωή

Τα ωογόνια αυξάνονται µε τη συσσώρευση θρεπτικών ουσιών (λέκιθος) και µεταµορφώνονται σε ωοκύτταρα (46), ένα σε κάθε σε ένα ωοθυλάκιο

Μετά την εφηβεία, κάθε 28 περίπου ηµέρες ένα ωοθυλάκιο αναπτύσσεται εναλλάξ από κάθε ωοθήκη, το ωοκύτταρο ωριµάζει και διαιρείται µε µείωση

Από τη διαίρεση θα προκύψει ένα µικρό κύτταρο (πολικό σωµάτιο) και ένα µεγάλο, το οποίο θα εξελιχτεί σε ωάριο µε 23 χρωµοσώµατα

Το ωάριο περιέχει τη λέκιθο που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη του ζυγωτού κατά τις πρώτες µέρες

Ωογέννεση

µίτωση (46) µείωση (23) ωογόνια

ωάριο ωοκύτταρα

πολικό σωµάτιο

ωρίµανση συσσώρευση λεκίθου

Γονιµοποίση

Γονιµοποίση Διαδικασία γονιµοποίησης

Κατά την εκσπερµάτωση, 3x108 περίπου σπερµατοζωάρια ελευθερώνονται στον κόλπο της γυναίκας και δια µέσου της µήτρας κατευθύνονται προς τους ωαγωγούς

Αν υπάρχει ωάριο, είναι πολύ πιθανό να συµβεί γονιµοποίηση

Κατά τη γονιµοποίηση, η κεφαλή ενός µόνο σπερµατοζωαρίου, µε τη βοήθεια ειδικών ενζύµων, εισέρχεται στο ωάριο

Μετά την είσοδο του πρώτου σπερµατοζωαρίου γίνονται αλλαγές στο ωάριο που εµποδίζουν την είσοδο άλλων σπερµατοζωαρίων

Οι πυρήνες των δύο απλοειδών γαµετών συντήκονται και προκύπτει ένα διπλοειδές κύτταρο, το ζυγωτό (46), το πρώτο κύτταρο

Αυλάκωση Διαδικασία αυλάκωσης

Τριάντα ώρες περίπου µετά τη γονιµοποίηση το ζυγωτό αρχίζει να διαιρείται µιτωτικά

Συνεχείς µιτωτικές διαιρέσεις δηµιουργούν το µορίδιο

Το µορίδιο, σπρώχνεται από τις βλεφαρίδες του κροσσωτού επιθηλίου των σαλπίγγων και φτάνει στη µήτρα µεταξύ της 3ης και της 5ης ηµέρας

Τα κύτταρα του µοριδίου τοποθετούνται κυρίως προς την περιφέρεια, σχηµατίζοντας µία κοίλη σφαίρα, το βλαστίδιο

Η εξωτερική στιβάδα κυττάρων σχηµατίζει τον τροφοβλάστη. Μια οµάδα κυττάρων στο εσωτερικό του τροφοβλάστη θα δώσει το έµβρυο και τις εξωεµβρυϊκές µεµβράνες

Αυλάκωση διαιρέσεις ζυγωτό βλαστίδιο µορίδιο τροφοβλάστης αυλάκωση

30h κροσσωτό επιθήλιο σαλπίγγων προς τη

µήτρα

3η έως 5η µέρα

Αυλάκωση

Εµφύτευση Διαδικασία εµφύτευσης

Από την 5η µέχρι την 7η ηµέρα από τη γονιµοποίηση το βλαστίδιο προσκολλάται στο ενδοµήτριο

Τα κύτταρα του τροφοβλάστη εκκρίνουν πρωτεολυτικά ένζυµα και εισχωρούν στο ενδοµήτριο σχηµατίζοντας προεκβολές

Οι προεκβολές θα σχηµατίσουν στη συνέχεια µία µεµβράνη, το χόριο

Τριχοειδή του ενδοµήτριου καταστρέφονται και το αίµα που προέρχεται από αυτά διαποτίζει το βλαστίδιο παρέχοντάς του τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά

Από τη στιγµή της εµφύτευσης (προσκόλληση του εµβρύου στο ενδοµήτριο) αρχίζει η κύηση

Ο τροφοβλάστης εκκρίνει µία ορµόνη, τη γοναδοτροπίνη (HCG) η οποία αναστέλλει τον εµµηνορυσιακό κύκλο

Εµφύτευση 5η µε 7η µέρα

βλαστίδιο χόριο ένζυµα από τροφοβλάστη

έκκριση HGG από τον τροφοβλάστη

προσκόλληση στο

ενδοµήτριο

ρήξη αγγείων, διαποτισµός βλαστιδίου

Σχηµατισµός του πλακούντα

Από την 3η έως την 7η εβδοµάδα συµβαίνουν δύο παράλληλες πορείες:

Ο σχηµατισµός του πλακούντα και των τριών εξωεµβρυϊκών µεµβρανών

Η διαφοροποίηση των κυττάρων και η οργανογένεση

έµβρυο 5 εβδοµάδων

Στάδια σχηµατισµού του πλακούντα •  τη 2η εβδοµάδα το βλαστίδιο ολοκληρώνει την εµφύτευση του στο ενδοµήτριο και αρχίζει ο σχηµατισµός του πλακούντα

• στο εσωτερικό του τροφοβλάστη σχηµατίζονται η πρώτη εξωεµβρυική µεµβράνη, ο αµνιακός σάκος µε την αµνιακή κοιλότητα και η µάζα κυττάρων που θα εξελιχθεί σε έµβρυο (εµβρυϊκός δίσκος)

• στο τέλος της 2ης εβδοµάδας, στο κάτω µέρος του εµβρυϊκού δίσκου εµφανίζεται η δεύτερη εξωεµβρυϊκή µεµβράνη, ο λεκιθικός σάκος, ο οποίος αρχίζει να παράγει κύτταρα του αίµατος

• κατά τη διάρκεια της 3ης εβδοµάδας σχηµατίζεται και η τρίτη εξωεµβρυϊκή µεµβράνη, η αλλαντοϊκή

Σχηµατισµός πλακούντα-εξωεµβρυϊκών µεµβρανών

εµφύτευση βλαστίδιο αµνιακός

σάκος

εµβρυϊκός δίσκος

τροφοβλάστης

1η εξωεµβρυϊκή µεµβράνη

2η εβδοµάδα

λεκιθικός σάκος

εµβρυϊκός δίσκος

αλλαντοϊκή µεµβράνη

3η εβδοµάδα

2η εξωεµβρυϊκή µεµβράνη

3η εξωεµβρυϊκή µεµβράνη

1η εβδοµάδα

Η αµνιακή κοιλότητα

  Περιβάλλει το έµβρυο

  Γεµίζει µε αµνιακό υγρό (προστασία/σταθ. θερµοκρασία)

  Περιέχει ουρία και κύτταρα από τον πλακούντα και το έµβρυο

Σχηµατισµός του οµφάλιου λώρου • ο αµνιακός σάκος διογκώνεται, σχηµατίζεται ο οµφάλιος λώρος από τµήµα του λεκιθικού σάκου και της αλλαντοϊκής µεµβράνης

• ο οµφάλιος λώρος έχει µήκος 60 εκ., περιέχει αιµοφόρα αγγεία, συνδέει το έµβρυο µε τον πλακούντα

•  το αίµα του εµβρύου και της µητέρας δεν αναµειγνύονται

• θρεπτικά συστατικά και Ο2 διαχέονται από τη µητέρα στο έµβρυο, ενώ άχρηστα προϊόντα (ουρία, CΟ2) του εµβρύου διαχέονται στο µητρικό αίµα

Ο οµφάλιος λώρος

Οµφάλιος λώρος και πλακούντας Οµφάλιος λώρος σε νεογέννητο

Ολοκλήρωση του πλακούντα

  Ο σχηµατισµός του πλακούντα ολοκληρώνεται τη 10η εβδοµάδα

  Εκκρίνει προγεστερόνη και οιστρογόνα, που εµποδίζουν την ωρίµανση νέων ωοθυλακίων

  Κατά τη διάρκεια της κύησης δε γίνεται εµµηνορρυσία, που θα είχε καταστρεπτικές συνέπειες για το έµβρυο

έµβρυο 10 εβδοµάδων

Από τον εµβρυϊκό δίσκο στο έµβρυο

  Προς το τέλος της 2ης εβδοµάδας αρχίζει και η ανάπτυξη του εµβρύου από τον εµβρυϊκό δίσκο

  Ο εµβρυϊκός δίσκος αποτελείται από τρεις στιβάδες κυττάρων, το εξώδερµα, το µεσόδερµα και το ενδόδερµα

  Δηµιουργούνται οµάδες κυττάρων µε ιδιαίτερα µορφολογικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά

  Οµάδες κυττάρων πολλαπλασιάζονται µε διαφορετικό ρυθµό µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται προεξοχές, αύλακες ή κοιλώµατα. Σταδιακά, αυτές οι αλλαγές µετατρέπουν τις δοµικά απλές εµβρυϊκές µεµβράνες σε συγκεκριµένα όργανα (οργανογένεση)

Ανάπτυξη του εµβρύου: 2ο τρίµηνο

  Το έµβρυο αποκτά µαλλιά, φρύδια, βλεφαρίδες και νύχια.

  Ο χόνδρινος σκελετός του αρχίζει να αντικαθίσταται από οστίτη ιστό.

  Το έµβρυο θηλάζει το δάκτυλό του, ουρεί στο αµνιακό υγρό και κλωτσάει.

  Στην αρχή του 5ου µήνα ζυγίζει περίπου 450 γρ., έχει µήκος 20 εκ. Σχηµατίζεται το δέρµα του, αρχικά ρυτιδωµένο, λόγω έλλειψης λίπους και προοδευτικά γίνεται ροζ, καθώς τα αγγεία του γεµίζουν µε αίµα, το οποίο παράγεται στο ήπαρ.

  Στο τέλος του 2ου τριµήνου το έµβρυο ζυγίζει περίπου 640 γρ., έχει µήκος 25 εκ. και η µητέρα του το αισθάνεται καθαρά να «κλωτσάει».

Ανάπτυξη του εµβρύου: 3ο τρίµηνο

  Τα όργανα αναπτύσσονται και τελειοποιούνται ενώ κάτω από το δέρµα σχηµατίζεται µία στιβάδα λίπους.

  Τελευταία ωριµάζουν το πεπτικό σύστηµα και οι πνεύµονες.

  265 ηµέρες µετά τη γονιµοποίηση ένα βρέφος είναι έτοιµο να γεννηθεί.

Τοκετός

1ο στάδιο

• διαστολή του στοµίου του τραχήλου της µήτρας

2ο στάδιο • γέννηση

3ο στάδιο

• αποβολή πλακούντα και εξωεµβρυϊκών µεµβρανών

1ο στάδιο του τοκετού

  Η γυναίκα αισθάνεται ελαφριές περιοδικές συσπάσεις και πόνους στο κατώτερο τµήµα της κοιλιάς.

  Η µήτρα συστέλλεται κάθε 10-20 λεπτά.

  Προς το τέλος του 1ου σταδίου οι συσπάσεις γίνονται πιο έντονες και πιο συχνές.

  Σε κάθε σύσπαση το έµβρυο πιέζει το στόµιο του τραχήλου, ο οποίος διαστέλλεται ακόµα περισσότερο.

  Ενδεχοµένως να «σπάσουν τα νερά», δηλαδή να γίνει ρήξη του αµνιακού σάκου και να φύγει το αµνιακό υγρό.

2ο στάδιο του τοκετού

  Οι συσπάσεις της µήτρας παρουσιάζονται κάθε 1-2 λεπτά και συνοδεύονται από έντονη επιθυµία της γυναίκας «να σπρώξει».

  Στο φυσιολογικό τοκετό προβάλλει πρώτο το κεφάλι του νεογνού.

  Σε κάθε σύσπαση το κεφάλι του προβάλλει περισσότερο. Αρχικά εµφανίζεται ο ένας ώµος του και µετά ο άλλος. Το υπόλοιπο σώµα του νεογνού βγαίνει εύκολα.

  Μόλις το νεογνό αναπνεύσει κανονικά, ο γιατρός δένει και κόβει τον οµφάλιο λώρο.

3ο στάδιο του τοκετού

  Αµέσως µετά τη γέννηση, οι συσπάσεις της µήτρας προκαλούν την αποκόλληση του πλακούντα.

  Με την εξώθηση του πλακούντα τελειώνει το τρίτο στάδιο του τοκετού.

Πολλαπλή κύηση

  Στη γυναίκα ωριµάζει συνήθως ένα ωάριο κάθε µήνα, εναλλάξ από κάθε ωοθήκη και γι' αυτό γεννιέται ένα βρέφος ανά τοκετό.

  Μερικές φορές συµβαίνει να γεννηθούν δίδυµα ή ακόµα τρίδυµα ή τετράδυµα.

Δύο κατηγορίες πολλαπλής κύησης Διζυγωτικά ή διωικά δίδυµα

  Προέρχοντα ι από δύο δ ιαφορετ ι κά ωάρ ια που γονιµοποιούνται από δύο διαφορετικά σπερµατοζωάρια και δίνουν δύο διαφορετικά ζυγωτά.

  Από αυτά προκύπτουν δύο διαφορετικά άτοµα που µοιάζουν ως συνηθισµένα αδέλφια.

Μονοζυγωτικά ή µονοωικά δίδυµα

  Προέρχονται από ένα γονιµοποιηµένο ωάριο.

  Μοιάζουν µεταξύ τους (σχεδόν όµοια).

  Έχουν το ίδιο φύλο.

Παράγοντες στο περιβάλλον

χημικές ουσίες

εντομοκτόνα

φάρμακα (θαλιδομίδη, ένα ήπιο ηρεμιστικό)

παράγωγα της βιταμίνης Α (αποβολές ή βλάβες στο έμβρυο)

τρόπος ζωής της εγκύου

κάπνισμα (CO, βλαβερές ουσίες, νεογνά μειωμένου βάρους με σπασμούς)

οινοπνευματώδη ποτά καφές χρήση ναρκωτικών ουσιών

διατροφή (ανάπτυξη εμβρύου-υγεία μητέρας)

ακτινογραφίες (μεταλλάξεις στο DNA από τις ακτίνες Χ)

παθογόνοι μικροοργανισμοί

ιοί (διαπερνούν τον πλακούντα και προσβάλουν το έμβρυο, π.χ.: ιός της ερυθράς)

περιβαλλοντικοί παράγοντες

Παράγοντες λόγω κληρονοµικότητας

  Για να µειώνονται οι πιθανότητες γέννησης ενός παιδιού µε κληρονοµική ασθένεια, οι µελλοντικοί γονείς πρέπει να ελέγχονται.

  Έτσι δίνεται η δυνατότητα να διαπιστώσουν αν είναι φορείς κάποιας κληρονοµικής ανωµαλίας (µεσογειακή αναιµία, δρεπανοκυτταρική αναιµία κ.α.).

  Μπορούν ακόµα να ζητήσουν γενετική συµβουλή, ειδικά αν υπάρχουν περιπτώσεις κληρονοµικών ανωµαλιών στο οικογενειακό περιβάλλον τους ή αν η µητέρα είναι σε σχετικά µεγάλη ηλικία. Σε αυτές τις περιπτώσεις η πιθανότητα να γεννηθεί παιδί µε σύνδροµο Down είναι αυξηµένες.

Θηλασµός i

  Ο γυναικείος µαστός έχει σχήµα ηµισφαιρικό και περιλαµβάνει το περιµαστικό λίπος και τον µαστικό αδένα, ο οποίος αποτελείται από 15-25 λοβούς.

  Oι γαλακτοφόροι πόροι των λοβών εκβάλλουν στη θηλή.

  Κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης οι λοβοί αυξάνονται σε αριθµό και σε µέγεθος.

  Αµέσως µετά τον τοκετό η υπόφυση παράγει σε µεγαλύτερα ποσά την ορµόνη προλακτίνη, η οποία ενεργοποιεί τη διαδικασία παραγωγής γάλακτος.

Θηλασµός ii

  Όταν το µωρό θηλάζει, οι νευρικές απολήξεις στη θηλαία άλω ερεθίζονται, στέλνουν νευρικά µηνύµατα στον υποθάλαµο και διεγείρεται η υπόφυση για παραγωγή της ωκυτοκίνης. Η ωκυτοκίνη προκαλεί σύσπαση των λοβών των µαστών.

  Το γάλα ρέει από τους γαλακτοφόρους πόρους στη θηλή προς το νεογνό.

  Όσο περισσότερο θηλάζει το νεογνό τόσο περισσότερη ωκυτοκίνη εκκρίνεται.

Όγκοι στον γυναικείο µαστό

  Στον γυναικείο µαστό ενδέχεται να δηµιουργηθούν όγκοι, καλοήθεις ή κακοήθεις.

  Κάθε γυναίκα πρέπει να αυτοεξετάζει τακτικά τους µαστούς της.

  Αν είναι σε ηλικία άνω των 40 ετών πρέπει να κάνει περιοδικά µαστογραφία.

  Πρέπει να κάνει επίσης και τεστ Παπανικολάου για έλεγχο της µήτρας.

αυτοεξέταση στήθους

Στειρότητα

Άνδρες

  ανεπαρκής παραγωγή σπερµατοζωαρίων

  παραγωγή µεγάλου ποσοστού ανώµαλων σπερµατοζωαρίων

Γυναίκες

  ανεπάρκεια παραγωγής ωαρίων

  απόφραξη των σαλπίγγων

Αντιµετώπιση της στειρότητας

Υπάρχει η δυνατότητα χορήγησης ορµονών µε σκοπό την πρόκληση πολλαπλής ωοθυλακιορρηξίας, µε πιθανή συνέπεια την πολλαπλή κύηση.

Τεχνητή γονιµοποίηση:

-διεγείρονται ορµονικά οι ωοθήκες για να παραγάγουν πολλά ωάρια

-τα ωάρια αυτά αφαιρούνται και στη συνέχεια γονιµοποιούνται σε δοκιµαστικό σωλήνα

-το γονιµοποιηµένο ωάριο τοποθετείται τελικά στη µήτρα, όπου η κύηση θα συνεχιστεί φυσιολογικά

Έλεγχος γεννήσεων

φυσικές

χειρουργικές

ορμονικές

µέθοδοι αντισύλληψης

μηχανικές

διακεκομμένη συνουσία

ημερολογιακή διάφραγμα

αυχενικό κάλυμμα

προφυλακτικό

spiral αντισυλληπτικά χάπια

Επίδραση του τρόπου ζωής

  Με τη σεξουαλική επαφή είναι δυνατόν να µεταδοθούν διάφορα νοσήµατα.

  Αυτά χαρακτηρίζονται ως σεξουαλικά µεταδιδόµενα ή αφροδίσια νοσήµατα.

  Συµπτώµατα: πόνος ή ερεθισµός στη γενετική περιοχή, τσούξιµο κατά την ούρηση, διογκωµένοι αδένες, µη φυσιολογικά εκκρίµατα από τον κόλπο ή από το πέος, πληγές, φουσκάλες στη γεννητική περιοχή ή στο στόµα.

Σεξουαλικώς µεταδιδόµενα νοσήµατα

  Είναι σηµαντικό να ζητηθούν αµέσως ιατρικές συµβουλές και να αρχίσει έγκαιρα η θεραπεία.

  Υπάρχει κίνδυνος σοβαρής βλάβης των αναπαραγωγικών οργάνων.

  Υπάρχει κίνδυνος να µεταδοθεί η ασθένεια από τον ένα ερωτικό σύντροφο στον άλλο.

  Αν κάποιος διαπιστώσει ότι πάσχει από ένα αφροδίσιο νόσηµα, θα πρέπει να ενηµερώσει αµέσως κάθε πρόσφατο ερωτικό του σύντροφο.

Ασθένειες που µεταδίδονται µε την σεξουαλική επαφή

  Βακτήρια: γονόρροια, σύφιλη, χλαµύδια

  Ιοί: κονδυλώµατα, γεννητικός έρπης, AIDS

  Μύκητες: Monilia ή Candida

  Ψείρες

Ανάπτυξη µετά τον τοκετό

  Ο οργανισµός µετά τον τοκετό συνεχίζει να αναπτύσσεται, και φυσιολογικά περνάει από τα στάδια της βρεφικής, παιδικής και εφηβικής ηλικίας ώσπου να ενηλικιωθεί και αργότερα να γεράσει.

  Η διαδικασία αυτή, που είναι µη αναστρέψιµη, οφείλεται σε κληρονοµικούς και σε εξωγενείς παράγοντες.

Στάδια ζωής   Βρεφική ηλικία: διαρκεί δύο χρόνια

  Παιδική ηλικία: αλλάζουν οι αναλογίες του σώµατος

  Εφηβεία: επιτάχυνση ανάπτυξης, εµφάνιση δευτερέυοντων χαρακτηριστικών του φύλου, ωρίµανση γεννητικών οργάνων

  Ενήλικη ζωή: µέγιστο της µυϊκής δύναµης και της αντιληπτικής ικανότητας.

  Γήρας: το σώµα χάνει ορισµένες ικανότητές του.

Παράγοντες γήρανσης των κυττάρων

οξυγόνο

οστεοπόρωση

εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος

γήρανση

εξασθένιση του ορμονικού συστήματος

ελεύθερες ρίζες

αντιοξειδωτικά ένζυμα