ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΑΡΚΟΥ ΣΤΟ ΚΤΗΜΑ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ - ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

Παρουσίαση στην ημερίδα Radical Loopholes in Athens Διοργάνωση Αρχιτεκτονική Χωρίς Σύνορα

Στο πλαίσιο του δεκαημέρου εκδηλώσεων για την πόλη της Αθήνας laquoΠου είμαστε τώραraquo που διοργάνωσε η Κολεκτίβα Ομόνοια

Θέατρο Εμπρός Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 2013

1

Η τοποθέτησή μας θα επιχειρήσει να παρουσιάσει το έργο διαμόρφωσης και να εστιάσει στις αρχές σχεδιασμού και υλοποίησής του ώστε να αναδείξει το κοινωνικό και ιδεολογικό νόημά τους

Το Κτήμα βρίσκεται στα Άνω Πατήσια του Δήμου Αθηναίων πολύ κοντά στο τέρμα της Πατησίων στα όρια του κέντρου της πόλης και σε γειτνίαση με πυκνοκατοικημένες περιοχές του Έχει συνολική έκταση 9000τμ και περιβάλλεται από τις οδούς Πατησίων Πορφύρα και Ηρακλείου ενώ νότια συνορεύει με ακάλυπτους πολυκατοικιών Τη δεκαετία του rsquo70 περιέρχεται μέσω κληροδοτήματος για κοινωφελείς σκοπούς στην ιδιοκτησία του Ερυθρού Σταυρού Το κτήμα αποτελούνταν από 2 διακριτές περιοχές τη νότια με κτήρια διοίκησης και βιομηχανικής παραγωγής και βόρεια με την έπαυλη του ιδιοκτήτη μεγάλο υπαίθριο χώρο και μία βοηθητική κατοικία όλα κατασκευές του τέλους του 19

ου αιώνα προς αρχές

του 20ου

Υπαίθριος χώρος και κτήρια -εκτός από το βοηθητικό- δεν χρησιμοποιούνται έως τη δεκαετία του rsquo80 οπότε δημοτική αρχή μαζί με κατοίκους καταλαμβάνουν το βόρειο τμήμα και θέτουν σε δημόσια χρήση τον υπαίθριο χώρο του Την ίδια περίοδο δύο ΦΕΚ από τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού χαρακτηρίζουν συνολικά του Κτήμα ως κοινόχρηστο και διατηρητέο σύνολο κτηρίων και υπαίθριων χώρων με ιδιαίτερη ιστορική πολεοδομική και καλλιτεχνική αξία Έκτοτε χωρίς το κτήμα να απαλλοτριωθεί υπέρ του Δημοσίου τα κτήρια παραδίδονται στη φθορά και στην εγκατάλειψη και μία πρώτη πυρκαγιά προκαλεί σοβαρότατες ζημιές στην έπαυλη

2

Αυτά μέχρι το δεκαπενταύγουστο του 2009 οπότε ο Ερυθρός Σταυρός κατεδαφίζει το βιομηχανικό κτήριο προκειμένου να αναγερθεί νέο κτήριο 11000τμ για στέγαση των γραφείων του και εμπορική εκμετάλλευση Με την κατεδάφιση του βιομηχανικού κτηρίου προκύπτει το αντικείμενο της παρουσίασής μας ένα γήπεδο έκτασης 3 στρεμμάτων με ανώμαλο και σκληρό δάπεδο αποκομμένο απrsquo όλα τριγύρω του καθώς περιβάλλεται από μη καθαιρεμένο πέτρινο τοίχο Οι κάτοικοι αμυνόμενοι στον προγραμματισμό και στις ενέργειες του Ερυθρού Σταυρού συγκροτούμε επιτροπή για τη διάσωση του Κτήματος Έτσι με απόφαση της ανοικτής συνέλευσης προχωρούμε στην κατάληψη του νέου γηπέδου και στην κατεδάφιση του περιμετρικού τοίχου προκειμένου να ενοποιηθεί με το υπόλοιπο βόρειο τμήμα ώστε να καλύψει τις ανάγκες της περιοχής και των κατοίκων της πόλης για υψηλό πράσινο και χώρους δημόσιων λειτουργιών δηλαδή αναψυχή ελεύθερες δραστηριότητες κοινωνικοποίηση και ανάπτυξη συλλογικοτήτων Η παρέμβασή μας ως αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και υλοποίηση δημόσιου χώρου εκτός από την κάλυψη αυτών των αναγκών έχει ως στόχο τη διατήρηση της ιστορικότητας της πόλης και του συγκεκριμένου τοπίου της την προστασία της συλλογικής και ιστορικής μνήμης του τόπου και των κατοίκων του ως βασικό στοιχείο της συλλογικής ταυτότητάς τους καθώς και την επανεγγραφή μνήμης και ιστορικότητας στο νέο υπό διαμόρφωση πάρκο Αυτά τα ζητήματα δηλαδή η θεώρηση της ανθρώπινης ανάγκης ως γενεσιουργό αιτία του αρχιτεκτονικού χώρου η υπεράσπιση της συλλογικής μνήμης ως στοιχείο συλλογικής ταυτότητας και της θεώρησής του δημόσιου χώρου της πόλης ως πεδίο ελεύθερης δραστηριοποίησης κοινωνικοποίησης και ανάπτυξης συλλογικοτήτων στοιχειοθέτησαν την κεντρική ιδέα της παρέμβασης ως βασικές αρχές με ιδιαίτερο ιδεολογικό και κοινωνικό νόημα Αυτό το νόημα το αντλούν αφrsquo ενός καθώς έρχονται ως απάντηση σε μία γενικευμένη κρίση αξιών που προϋπήρχε της σημερινής πολυεπίπεδης κρίσης Αφrsquo ετέρου το αντλούν καθώς εναντιώνονται σε κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις και πρακτικές που θεωρούν το χώρο ως μέγεθος αποκλειστικά τεχνοοικονομικής φύσης που προσφέρεται για μεταποίηση εμπορία και κατανάλωσης απαξιώνοντας και υποβαθμίζοντας έτσι την αστική ζωή και τον πολιτισμό της νεοελληνικής πόλης Το αντλούν ακόμη από το ότι βρίσκονται στον αντίποδα της γενικευμένης θεώρησης της αρχιτεκτονικής είτε ως ιλουστρασιόν υπερθέαμα για τις μάζες που η κατανάλωσή τους τις εφησυχάζει και τους παρέχει μία πρόσκαιρη life-style ταυτότητα είτε ως απρόσιτο υπερπολυτελές εξιδανικευμένο προϊόν που αφορά έναν περιορισμένο κύκλο ανθρώπων υψηλού μορφωτικού κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου

3

Επιπλέον καθοριστικό για το κοινωνικό νόημα του χώρου και την ιδέα του (και στη συνέχεια για τη δομή και τη μορφή του) είναι η μέθοδος σχεδιασμού και υλοποίησης που ακολουθήθηκε δηλαδή οι συγκεκριμένοι και ιδιαίτεροι όροι δημιουργίας του χώρου η ανοικτή γενική συνέλευση όντας το μοναδικό όργανο λήψης αποφάσεων για όλα τα θέματα -συμπεριλαμβανομένων και των αρχιτεκτονικών- έθεσε όλες τις συνθετικές επιλογές που συνήθως γίνονται από το μελετητή κατά μόνας μέσα σrsquo ένα γραφείο σε μία πλατειά και αυτοδιαχειριζόμενη βάση με την άμεση συμμετοχή κάθε ενδιαφερομένου δηλαδή των μη ειδικών εκείνων που συνήθως δεν ασκούν -τουλάχιστον άμεσα- αστικό σχεδιασμό Έτσι οι ρόλοι του εργοδότη που παραγγέλλει του αρχιτέκτονα που σχεδιάζει και επιβλέπει του κατασκευαστή που εκτελεί και του κατοίκου που χρησιμοποιεί εναλλάχθηκαν και προσαρμόστηκαν σε μία δημόσια και συμμετοχική διαδικασία Μέσα από αυτήν οι εμπλεκόμενοι -ειδικοί και μη- καλλιεργήθηκαν στην αρχιτεκτονική και σε ζητήματα δημόσιου χώρου όχι με θεωρητικό τρόπο αλλά πρακτικά και βιωματικά Σχετικό με αυτό είναι ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία εναλλαγής ρόλων και αρμοδιοτήτων η δημιουργία -με το κυριολεκτικό και αρχικό νόημά της αυτό της προσφοράς έργου για το δήμο δηλαδή έργο για όλους- έπαψε να χαρακτηρίζει αποκλειστικά ους αρχιτέκτονες και διαχύθηκε σε όλους τους συμμετέχοντες Ακόμη το γενικό και κρίσιμο ζήτημα της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης laquoιδιωτικό και δημόσιοraquo στη διαμόρφωση του κτήματος δεν τίθεται το μόνο με όρους χρήσης και λειτουργίας του δημόσιου χώρου δηλαδή ως σκοπός Μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού και της ανοικτής διαδικασίας λήψης συνθετικών αποφάσεων τίθεται και ως διαφωνία και συμφωνία συναπόφαση και συνεργασία Τίθεται δηλαδή ως διαλεκτική σχέση και συγκερασμός του ατομικού με το συλλογικό του laquoεγώraquo με το laquoεμείςraquo Έτσι μέσο και σκοπός διαδικασία και προσδοκώμενο αποτέλεσμα προκύπτουν να είναι της ίδιας υφής την ίδιας σύστασης Με άλλα λόγια η κοινωνική λειτουργία του δημόσιου χώρου η συλλογική κατοίκησή του δηλαδή η συλλογική χρήση του ξεκίνησε αρκετά νωρίς από την έναρξη της συλλογικής δημιουργίας του

4

Από την άλλη η συνύπαρξη του συλλογικού και του ατομικού στο χώρο εκφράζεται ως σχέση του σχεδιασμένου και του προγραμματισμένου με τον αυτοσχεδιασμό και την πρωτοβουλία με το αυθόρμητο και το απρόβλεπτο Με αυτούς τους όρους ο σχεδιασμός λειτούργησε ως ένα διευρυμένο και γενικό πλαίσιο της υλοποίησης Δηλαδή κρατήθηκε στο αρχικό στάδιο της επιλογής των βασικών χωροθετήσεων των διαφόρων περιοχών του πάρκου και των βασικών χαράξεων ώστε να επιδέχεται και να ενσωματώνει απρόβλεπτα να επιτρέπει να διασώζει ή και να προκαλεί αυτοσχεδιασμούς προστατεύοντάς τους ωστόσο από τον κίνδυνο να στέκουν ανεξάρτητοι ασύνδετοι μεταξύ τους και με τα γύρω τους μέσα κι έξω από το πάρκο Σχετικά λοιπόν με τις συνθετικές επιλογές που συνοψίζουν αυτές τις βασικές χωροθετήσεις και χαράξεις να περιγράψουμε σύντομα την παρέμβαση Με την καθαίρεση του πέτρινου ενδιάμεσου τοίχου προκειμένου να ενοποιηθούν τα 2 τμήματα του πάρκου στη μέση του γηπέδου χωροθετείται ένα νέο κέντρο συμπληρωματικής λειτουργίας με τον κεντρικό χώρο -ξέφωτο- του βόρειου τμήματος Πρόκειται για μία σκηνή και κερκίδες Το σχετικά μεγάλο μέγεθος και η κεντροβαρική θέση τους οργανώνουν τη σύνθεση συνολικά Γύρω από αυτό το κέντρο οργανώνονται οι επιμέρους χρήσεις καθιστικών και παιδικής χαράς σε συνδυασμό ή σε επέκταση σχετικών χρήσεων του βόρειου τμήματος Με παρόμοιο τρόπο τα νέα μονοπάτια διαπλέκονται και συρράφονται με το δίκτυο διαδρομών στο βόρειο τμήμα τροφοδοτώντας με ανθρώπινη παρουσία και ζωή τη νέα διαμόρφωση

5

Το βόρειο τμήμα με τα ερείπια των κτηρίων και τον υπαίθριο χώρο του με την παρουσία του ως κενό ως παύση στο ρυθμό της πόλης με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του και τα χαρακτηριστικά της μη επιτήδευσης της γλυκύτητας της απλότητας της λιτότητας και της ηπιότητας που τη συνθέτουν τροφοδότησε τη νέα διαμόρφωση με αρχές όπως το μέτρο η απλότητα το ελάχιστο και η λιτότητα Επιπλέον να πούμε ότι η υιοθέτηση αυτών των αρχών σχετίζεται τόσο και με το ιδεολογικό κοινωνικό και πνευματικό τους περιεχόμενο όσο και με σημαντικές αντικειμενικές δυσκολίες του θέματος Αναφερόμαστε στο μεγάλο μέγεθος του γηπέδου και της πέτρινης βαριάς περιτοίχισής του στο σκληρό και ανώμαλο έδαφός του με τα συμπιεσμένα μπάζα της κατεδάφισης και τα θαμμένα θεμέλια Ακόμη η έλλειψη πόρων υλικών και μηχανημάτων επέβαλε τη χειρονακτική εργασία για το σύνολο των κατασκευών με υλικά που παρέχει το ίδιο το γήπεδο νερό χώμα και πέτρες Έτσι οι συνθετικές χειρονομίες όφειλαν να είναι οι ελάχιστες ικανές που θα παράξουν δημόσιο χώρο και να υλοποιηθούν με τον οικονομικότερο και απλούστερο τεχνολογικά τρόπο

Από μία άποψη θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το σχεδιασμό και την υλοποίηση ως διαχείριση - νοικοκύρεμα απορριμμάτων τα υλικά κατασκευής από τα μπάζα της κατεδάφισης φορείς της μνήμης του τοπίου τα δέντρα στην πλειονότητά τους πριν φυτευθούν ξεραίνονταν και πετιούνταν έξω από τα όρια της ανάπλασης του κοντινού δημοτικού φυτωρίου τα παιχνίδια αποξηλώνονταν σε αναπλάσεις κοντινών χώρων παιδικής χαράς Τελικά η εικόνα του χώρου προσομοιάζει σε αυτήν ενός ερειπιώνα κι έτσι αναφέρεται στο υπόλοιπο κτήμα στη μνήμα και την ατμόσφαιρά του Έτσι ενοποιείται με αυτό ως αναπόσπαστο κομμάτι του παλιότερου αλλά και του πολύ πρόσφατου παρελθόντος του

6

Συνοψίζοντας μέσα από τη συμμετοχική και αυτοδιαχειριστική διαδικασία τον ανοικτό και κρατημένο σχεδιασμό την πρωτογένεια και απλότητα των κατασκευών τη μνήμη και την ατελή μορφή του ο χώρος του Κτήματος αποκτά το κοινωνικό του νόημα και με αυτό συμμετέχει στη ζωή της πόλης

middot Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε αυτό το διάστημα των 35 ετών οι εργασίες διαμόρφωσης έχουν προχωρήσει πολύ Όμως μένουν κι άλλα να γίνουν Από την άλλη ο αριθμός των μελών της επιτροπής μειώνεται και κάθε τόσο ένας νέος ύποπτος εμπρησμός καταστρέφει ότι απέμεινε από τα παλιά κτήρια Ωστόσο ο νέος χώρος έχει βρει το ρυθμό του και συμμετέχει στη ζωή της πόλης τόσο με την καθημερινή λειτουργία του ως τόπος συνεύρεσης και συναναστροφής όσο και με προβολές συναυλίες χαριστικά παζάρια γιορτές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται συχνά

1

Η τοποθέτησή μας θα επιχειρήσει να παρουσιάσει το έργο διαμόρφωσης και να εστιάσει στις αρχές σχεδιασμού και υλοποίησής του ώστε να αναδείξει το κοινωνικό και ιδεολογικό νόημά τους

Το Κτήμα βρίσκεται στα Άνω Πατήσια του Δήμου Αθηναίων πολύ κοντά στο τέρμα της Πατησίων στα όρια του κέντρου της πόλης και σε γειτνίαση με πυκνοκατοικημένες περιοχές του Έχει συνολική έκταση 9000τμ και περιβάλλεται από τις οδούς Πατησίων Πορφύρα και Ηρακλείου ενώ νότια συνορεύει με ακάλυπτους πολυκατοικιών Τη δεκαετία του rsquo70 περιέρχεται μέσω κληροδοτήματος για κοινωφελείς σκοπούς στην ιδιοκτησία του Ερυθρού Σταυρού Το κτήμα αποτελούνταν από 2 διακριτές περιοχές τη νότια με κτήρια διοίκησης και βιομηχανικής παραγωγής και βόρεια με την έπαυλη του ιδιοκτήτη μεγάλο υπαίθριο χώρο και μία βοηθητική κατοικία όλα κατασκευές του τέλους του 19

ου αιώνα προς αρχές

του 20ου

Υπαίθριος χώρος και κτήρια -εκτός από το βοηθητικό- δεν χρησιμοποιούνται έως τη δεκαετία του rsquo80 οπότε δημοτική αρχή μαζί με κατοίκους καταλαμβάνουν το βόρειο τμήμα και θέτουν σε δημόσια χρήση τον υπαίθριο χώρο του Την ίδια περίοδο δύο ΦΕΚ από τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού χαρακτηρίζουν συνολικά του Κτήμα ως κοινόχρηστο και διατηρητέο σύνολο κτηρίων και υπαίθριων χώρων με ιδιαίτερη ιστορική πολεοδομική και καλλιτεχνική αξία Έκτοτε χωρίς το κτήμα να απαλλοτριωθεί υπέρ του Δημοσίου τα κτήρια παραδίδονται στη φθορά και στην εγκατάλειψη και μία πρώτη πυρκαγιά προκαλεί σοβαρότατες ζημιές στην έπαυλη

2

Αυτά μέχρι το δεκαπενταύγουστο του 2009 οπότε ο Ερυθρός Σταυρός κατεδαφίζει το βιομηχανικό κτήριο προκειμένου να αναγερθεί νέο κτήριο 11000τμ για στέγαση των γραφείων του και εμπορική εκμετάλλευση Με την κατεδάφιση του βιομηχανικού κτηρίου προκύπτει το αντικείμενο της παρουσίασής μας ένα γήπεδο έκτασης 3 στρεμμάτων με ανώμαλο και σκληρό δάπεδο αποκομμένο απrsquo όλα τριγύρω του καθώς περιβάλλεται από μη καθαιρεμένο πέτρινο τοίχο Οι κάτοικοι αμυνόμενοι στον προγραμματισμό και στις ενέργειες του Ερυθρού Σταυρού συγκροτούμε επιτροπή για τη διάσωση του Κτήματος Έτσι με απόφαση της ανοικτής συνέλευσης προχωρούμε στην κατάληψη του νέου γηπέδου και στην κατεδάφιση του περιμετρικού τοίχου προκειμένου να ενοποιηθεί με το υπόλοιπο βόρειο τμήμα ώστε να καλύψει τις ανάγκες της περιοχής και των κατοίκων της πόλης για υψηλό πράσινο και χώρους δημόσιων λειτουργιών δηλαδή αναψυχή ελεύθερες δραστηριότητες κοινωνικοποίηση και ανάπτυξη συλλογικοτήτων Η παρέμβασή μας ως αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και υλοποίηση δημόσιου χώρου εκτός από την κάλυψη αυτών των αναγκών έχει ως στόχο τη διατήρηση της ιστορικότητας της πόλης και του συγκεκριμένου τοπίου της την προστασία της συλλογικής και ιστορικής μνήμης του τόπου και των κατοίκων του ως βασικό στοιχείο της συλλογικής ταυτότητάς τους καθώς και την επανεγγραφή μνήμης και ιστορικότητας στο νέο υπό διαμόρφωση πάρκο Αυτά τα ζητήματα δηλαδή η θεώρηση της ανθρώπινης ανάγκης ως γενεσιουργό αιτία του αρχιτεκτονικού χώρου η υπεράσπιση της συλλογικής μνήμης ως στοιχείο συλλογικής ταυτότητας και της θεώρησής του δημόσιου χώρου της πόλης ως πεδίο ελεύθερης δραστηριοποίησης κοινωνικοποίησης και ανάπτυξης συλλογικοτήτων στοιχειοθέτησαν την κεντρική ιδέα της παρέμβασης ως βασικές αρχές με ιδιαίτερο ιδεολογικό και κοινωνικό νόημα Αυτό το νόημα το αντλούν αφrsquo ενός καθώς έρχονται ως απάντηση σε μία γενικευμένη κρίση αξιών που προϋπήρχε της σημερινής πολυεπίπεδης κρίσης Αφrsquo ετέρου το αντλούν καθώς εναντιώνονται σε κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις και πρακτικές που θεωρούν το χώρο ως μέγεθος αποκλειστικά τεχνοοικονομικής φύσης που προσφέρεται για μεταποίηση εμπορία και κατανάλωσης απαξιώνοντας και υποβαθμίζοντας έτσι την αστική ζωή και τον πολιτισμό της νεοελληνικής πόλης Το αντλούν ακόμη από το ότι βρίσκονται στον αντίποδα της γενικευμένης θεώρησης της αρχιτεκτονικής είτε ως ιλουστρασιόν υπερθέαμα για τις μάζες που η κατανάλωσή τους τις εφησυχάζει και τους παρέχει μία πρόσκαιρη life-style ταυτότητα είτε ως απρόσιτο υπερπολυτελές εξιδανικευμένο προϊόν που αφορά έναν περιορισμένο κύκλο ανθρώπων υψηλού μορφωτικού κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου

3

Επιπλέον καθοριστικό για το κοινωνικό νόημα του χώρου και την ιδέα του (και στη συνέχεια για τη δομή και τη μορφή του) είναι η μέθοδος σχεδιασμού και υλοποίησης που ακολουθήθηκε δηλαδή οι συγκεκριμένοι και ιδιαίτεροι όροι δημιουργίας του χώρου η ανοικτή γενική συνέλευση όντας το μοναδικό όργανο λήψης αποφάσεων για όλα τα θέματα -συμπεριλαμβανομένων και των αρχιτεκτονικών- έθεσε όλες τις συνθετικές επιλογές που συνήθως γίνονται από το μελετητή κατά μόνας μέσα σrsquo ένα γραφείο σε μία πλατειά και αυτοδιαχειριζόμενη βάση με την άμεση συμμετοχή κάθε ενδιαφερομένου δηλαδή των μη ειδικών εκείνων που συνήθως δεν ασκούν -τουλάχιστον άμεσα- αστικό σχεδιασμό Έτσι οι ρόλοι του εργοδότη που παραγγέλλει του αρχιτέκτονα που σχεδιάζει και επιβλέπει του κατασκευαστή που εκτελεί και του κατοίκου που χρησιμοποιεί εναλλάχθηκαν και προσαρμόστηκαν σε μία δημόσια και συμμετοχική διαδικασία Μέσα από αυτήν οι εμπλεκόμενοι -ειδικοί και μη- καλλιεργήθηκαν στην αρχιτεκτονική και σε ζητήματα δημόσιου χώρου όχι με θεωρητικό τρόπο αλλά πρακτικά και βιωματικά Σχετικό με αυτό είναι ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία εναλλαγής ρόλων και αρμοδιοτήτων η δημιουργία -με το κυριολεκτικό και αρχικό νόημά της αυτό της προσφοράς έργου για το δήμο δηλαδή έργο για όλους- έπαψε να χαρακτηρίζει αποκλειστικά ους αρχιτέκτονες και διαχύθηκε σε όλους τους συμμετέχοντες Ακόμη το γενικό και κρίσιμο ζήτημα της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης laquoιδιωτικό και δημόσιοraquo στη διαμόρφωση του κτήματος δεν τίθεται το μόνο με όρους χρήσης και λειτουργίας του δημόσιου χώρου δηλαδή ως σκοπός Μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού και της ανοικτής διαδικασίας λήψης συνθετικών αποφάσεων τίθεται και ως διαφωνία και συμφωνία συναπόφαση και συνεργασία Τίθεται δηλαδή ως διαλεκτική σχέση και συγκερασμός του ατομικού με το συλλογικό του laquoεγώraquo με το laquoεμείςraquo Έτσι μέσο και σκοπός διαδικασία και προσδοκώμενο αποτέλεσμα προκύπτουν να είναι της ίδιας υφής την ίδιας σύστασης Με άλλα λόγια η κοινωνική λειτουργία του δημόσιου χώρου η συλλογική κατοίκησή του δηλαδή η συλλογική χρήση του ξεκίνησε αρκετά νωρίς από την έναρξη της συλλογικής δημιουργίας του

4

Από την άλλη η συνύπαρξη του συλλογικού και του ατομικού στο χώρο εκφράζεται ως σχέση του σχεδιασμένου και του προγραμματισμένου με τον αυτοσχεδιασμό και την πρωτοβουλία με το αυθόρμητο και το απρόβλεπτο Με αυτούς τους όρους ο σχεδιασμός λειτούργησε ως ένα διευρυμένο και γενικό πλαίσιο της υλοποίησης Δηλαδή κρατήθηκε στο αρχικό στάδιο της επιλογής των βασικών χωροθετήσεων των διαφόρων περιοχών του πάρκου και των βασικών χαράξεων ώστε να επιδέχεται και να ενσωματώνει απρόβλεπτα να επιτρέπει να διασώζει ή και να προκαλεί αυτοσχεδιασμούς προστατεύοντάς τους ωστόσο από τον κίνδυνο να στέκουν ανεξάρτητοι ασύνδετοι μεταξύ τους και με τα γύρω τους μέσα κι έξω από το πάρκο Σχετικά λοιπόν με τις συνθετικές επιλογές που συνοψίζουν αυτές τις βασικές χωροθετήσεις και χαράξεις να περιγράψουμε σύντομα την παρέμβαση Με την καθαίρεση του πέτρινου ενδιάμεσου τοίχου προκειμένου να ενοποιηθούν τα 2 τμήματα του πάρκου στη μέση του γηπέδου χωροθετείται ένα νέο κέντρο συμπληρωματικής λειτουργίας με τον κεντρικό χώρο -ξέφωτο- του βόρειου τμήματος Πρόκειται για μία σκηνή και κερκίδες Το σχετικά μεγάλο μέγεθος και η κεντροβαρική θέση τους οργανώνουν τη σύνθεση συνολικά Γύρω από αυτό το κέντρο οργανώνονται οι επιμέρους χρήσεις καθιστικών και παιδικής χαράς σε συνδυασμό ή σε επέκταση σχετικών χρήσεων του βόρειου τμήματος Με παρόμοιο τρόπο τα νέα μονοπάτια διαπλέκονται και συρράφονται με το δίκτυο διαδρομών στο βόρειο τμήμα τροφοδοτώντας με ανθρώπινη παρουσία και ζωή τη νέα διαμόρφωση

5

Το βόρειο τμήμα με τα ερείπια των κτηρίων και τον υπαίθριο χώρο του με την παρουσία του ως κενό ως παύση στο ρυθμό της πόλης με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του και τα χαρακτηριστικά της μη επιτήδευσης της γλυκύτητας της απλότητας της λιτότητας και της ηπιότητας που τη συνθέτουν τροφοδότησε τη νέα διαμόρφωση με αρχές όπως το μέτρο η απλότητα το ελάχιστο και η λιτότητα Επιπλέον να πούμε ότι η υιοθέτηση αυτών των αρχών σχετίζεται τόσο και με το ιδεολογικό κοινωνικό και πνευματικό τους περιεχόμενο όσο και με σημαντικές αντικειμενικές δυσκολίες του θέματος Αναφερόμαστε στο μεγάλο μέγεθος του γηπέδου και της πέτρινης βαριάς περιτοίχισής του στο σκληρό και ανώμαλο έδαφός του με τα συμπιεσμένα μπάζα της κατεδάφισης και τα θαμμένα θεμέλια Ακόμη η έλλειψη πόρων υλικών και μηχανημάτων επέβαλε τη χειρονακτική εργασία για το σύνολο των κατασκευών με υλικά που παρέχει το ίδιο το γήπεδο νερό χώμα και πέτρες Έτσι οι συνθετικές χειρονομίες όφειλαν να είναι οι ελάχιστες ικανές που θα παράξουν δημόσιο χώρο και να υλοποιηθούν με τον οικονομικότερο και απλούστερο τεχνολογικά τρόπο

Από μία άποψη θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το σχεδιασμό και την υλοποίηση ως διαχείριση - νοικοκύρεμα απορριμμάτων τα υλικά κατασκευής από τα μπάζα της κατεδάφισης φορείς της μνήμης του τοπίου τα δέντρα στην πλειονότητά τους πριν φυτευθούν ξεραίνονταν και πετιούνταν έξω από τα όρια της ανάπλασης του κοντινού δημοτικού φυτωρίου τα παιχνίδια αποξηλώνονταν σε αναπλάσεις κοντινών χώρων παιδικής χαράς Τελικά η εικόνα του χώρου προσομοιάζει σε αυτήν ενός ερειπιώνα κι έτσι αναφέρεται στο υπόλοιπο κτήμα στη μνήμα και την ατμόσφαιρά του Έτσι ενοποιείται με αυτό ως αναπόσπαστο κομμάτι του παλιότερου αλλά και του πολύ πρόσφατου παρελθόντος του

6

Συνοψίζοντας μέσα από τη συμμετοχική και αυτοδιαχειριστική διαδικασία τον ανοικτό και κρατημένο σχεδιασμό την πρωτογένεια και απλότητα των κατασκευών τη μνήμη και την ατελή μορφή του ο χώρος του Κτήματος αποκτά το κοινωνικό του νόημα και με αυτό συμμετέχει στη ζωή της πόλης

middot Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε αυτό το διάστημα των 35 ετών οι εργασίες διαμόρφωσης έχουν προχωρήσει πολύ Όμως μένουν κι άλλα να γίνουν Από την άλλη ο αριθμός των μελών της επιτροπής μειώνεται και κάθε τόσο ένας νέος ύποπτος εμπρησμός καταστρέφει ότι απέμεινε από τα παλιά κτήρια Ωστόσο ο νέος χώρος έχει βρει το ρυθμό του και συμμετέχει στη ζωή της πόλης τόσο με την καθημερινή λειτουργία του ως τόπος συνεύρεσης και συναναστροφής όσο και με προβολές συναυλίες χαριστικά παζάρια γιορτές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται συχνά

2

Αυτά μέχρι το δεκαπενταύγουστο του 2009 οπότε ο Ερυθρός Σταυρός κατεδαφίζει το βιομηχανικό κτήριο προκειμένου να αναγερθεί νέο κτήριο 11000τμ για στέγαση των γραφείων του και εμπορική εκμετάλλευση Με την κατεδάφιση του βιομηχανικού κτηρίου προκύπτει το αντικείμενο της παρουσίασής μας ένα γήπεδο έκτασης 3 στρεμμάτων με ανώμαλο και σκληρό δάπεδο αποκομμένο απrsquo όλα τριγύρω του καθώς περιβάλλεται από μη καθαιρεμένο πέτρινο τοίχο Οι κάτοικοι αμυνόμενοι στον προγραμματισμό και στις ενέργειες του Ερυθρού Σταυρού συγκροτούμε επιτροπή για τη διάσωση του Κτήματος Έτσι με απόφαση της ανοικτής συνέλευσης προχωρούμε στην κατάληψη του νέου γηπέδου και στην κατεδάφιση του περιμετρικού τοίχου προκειμένου να ενοποιηθεί με το υπόλοιπο βόρειο τμήμα ώστε να καλύψει τις ανάγκες της περιοχής και των κατοίκων της πόλης για υψηλό πράσινο και χώρους δημόσιων λειτουργιών δηλαδή αναψυχή ελεύθερες δραστηριότητες κοινωνικοποίηση και ανάπτυξη συλλογικοτήτων Η παρέμβασή μας ως αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και υλοποίηση δημόσιου χώρου εκτός από την κάλυψη αυτών των αναγκών έχει ως στόχο τη διατήρηση της ιστορικότητας της πόλης και του συγκεκριμένου τοπίου της την προστασία της συλλογικής και ιστορικής μνήμης του τόπου και των κατοίκων του ως βασικό στοιχείο της συλλογικής ταυτότητάς τους καθώς και την επανεγγραφή μνήμης και ιστορικότητας στο νέο υπό διαμόρφωση πάρκο Αυτά τα ζητήματα δηλαδή η θεώρηση της ανθρώπινης ανάγκης ως γενεσιουργό αιτία του αρχιτεκτονικού χώρου η υπεράσπιση της συλλογικής μνήμης ως στοιχείο συλλογικής ταυτότητας και της θεώρησής του δημόσιου χώρου της πόλης ως πεδίο ελεύθερης δραστηριοποίησης κοινωνικοποίησης και ανάπτυξης συλλογικοτήτων στοιχειοθέτησαν την κεντρική ιδέα της παρέμβασης ως βασικές αρχές με ιδιαίτερο ιδεολογικό και κοινωνικό νόημα Αυτό το νόημα το αντλούν αφrsquo ενός καθώς έρχονται ως απάντηση σε μία γενικευμένη κρίση αξιών που προϋπήρχε της σημερινής πολυεπίπεδης κρίσης Αφrsquo ετέρου το αντλούν καθώς εναντιώνονται σε κυρίαρχες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις και πρακτικές που θεωρούν το χώρο ως μέγεθος αποκλειστικά τεχνοοικονομικής φύσης που προσφέρεται για μεταποίηση εμπορία και κατανάλωσης απαξιώνοντας και υποβαθμίζοντας έτσι την αστική ζωή και τον πολιτισμό της νεοελληνικής πόλης Το αντλούν ακόμη από το ότι βρίσκονται στον αντίποδα της γενικευμένης θεώρησης της αρχιτεκτονικής είτε ως ιλουστρασιόν υπερθέαμα για τις μάζες που η κατανάλωσή τους τις εφησυχάζει και τους παρέχει μία πρόσκαιρη life-style ταυτότητα είτε ως απρόσιτο υπερπολυτελές εξιδανικευμένο προϊόν που αφορά έναν περιορισμένο κύκλο ανθρώπων υψηλού μορφωτικού κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου

3

Επιπλέον καθοριστικό για το κοινωνικό νόημα του χώρου και την ιδέα του (και στη συνέχεια για τη δομή και τη μορφή του) είναι η μέθοδος σχεδιασμού και υλοποίησης που ακολουθήθηκε δηλαδή οι συγκεκριμένοι και ιδιαίτεροι όροι δημιουργίας του χώρου η ανοικτή γενική συνέλευση όντας το μοναδικό όργανο λήψης αποφάσεων για όλα τα θέματα -συμπεριλαμβανομένων και των αρχιτεκτονικών- έθεσε όλες τις συνθετικές επιλογές που συνήθως γίνονται από το μελετητή κατά μόνας μέσα σrsquo ένα γραφείο σε μία πλατειά και αυτοδιαχειριζόμενη βάση με την άμεση συμμετοχή κάθε ενδιαφερομένου δηλαδή των μη ειδικών εκείνων που συνήθως δεν ασκούν -τουλάχιστον άμεσα- αστικό σχεδιασμό Έτσι οι ρόλοι του εργοδότη που παραγγέλλει του αρχιτέκτονα που σχεδιάζει και επιβλέπει του κατασκευαστή που εκτελεί και του κατοίκου που χρησιμοποιεί εναλλάχθηκαν και προσαρμόστηκαν σε μία δημόσια και συμμετοχική διαδικασία Μέσα από αυτήν οι εμπλεκόμενοι -ειδικοί και μη- καλλιεργήθηκαν στην αρχιτεκτονική και σε ζητήματα δημόσιου χώρου όχι με θεωρητικό τρόπο αλλά πρακτικά και βιωματικά Σχετικό με αυτό είναι ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία εναλλαγής ρόλων και αρμοδιοτήτων η δημιουργία -με το κυριολεκτικό και αρχικό νόημά της αυτό της προσφοράς έργου για το δήμο δηλαδή έργο για όλους- έπαψε να χαρακτηρίζει αποκλειστικά ους αρχιτέκτονες και διαχύθηκε σε όλους τους συμμετέχοντες Ακόμη το γενικό και κρίσιμο ζήτημα της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης laquoιδιωτικό και δημόσιοraquo στη διαμόρφωση του κτήματος δεν τίθεται το μόνο με όρους χρήσης και λειτουργίας του δημόσιου χώρου δηλαδή ως σκοπός Μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού και της ανοικτής διαδικασίας λήψης συνθετικών αποφάσεων τίθεται και ως διαφωνία και συμφωνία συναπόφαση και συνεργασία Τίθεται δηλαδή ως διαλεκτική σχέση και συγκερασμός του ατομικού με το συλλογικό του laquoεγώraquo με το laquoεμείςraquo Έτσι μέσο και σκοπός διαδικασία και προσδοκώμενο αποτέλεσμα προκύπτουν να είναι της ίδιας υφής την ίδιας σύστασης Με άλλα λόγια η κοινωνική λειτουργία του δημόσιου χώρου η συλλογική κατοίκησή του δηλαδή η συλλογική χρήση του ξεκίνησε αρκετά νωρίς από την έναρξη της συλλογικής δημιουργίας του

4

Από την άλλη η συνύπαρξη του συλλογικού και του ατομικού στο χώρο εκφράζεται ως σχέση του σχεδιασμένου και του προγραμματισμένου με τον αυτοσχεδιασμό και την πρωτοβουλία με το αυθόρμητο και το απρόβλεπτο Με αυτούς τους όρους ο σχεδιασμός λειτούργησε ως ένα διευρυμένο και γενικό πλαίσιο της υλοποίησης Δηλαδή κρατήθηκε στο αρχικό στάδιο της επιλογής των βασικών χωροθετήσεων των διαφόρων περιοχών του πάρκου και των βασικών χαράξεων ώστε να επιδέχεται και να ενσωματώνει απρόβλεπτα να επιτρέπει να διασώζει ή και να προκαλεί αυτοσχεδιασμούς προστατεύοντάς τους ωστόσο από τον κίνδυνο να στέκουν ανεξάρτητοι ασύνδετοι μεταξύ τους και με τα γύρω τους μέσα κι έξω από το πάρκο Σχετικά λοιπόν με τις συνθετικές επιλογές που συνοψίζουν αυτές τις βασικές χωροθετήσεις και χαράξεις να περιγράψουμε σύντομα την παρέμβαση Με την καθαίρεση του πέτρινου ενδιάμεσου τοίχου προκειμένου να ενοποιηθούν τα 2 τμήματα του πάρκου στη μέση του γηπέδου χωροθετείται ένα νέο κέντρο συμπληρωματικής λειτουργίας με τον κεντρικό χώρο -ξέφωτο- του βόρειου τμήματος Πρόκειται για μία σκηνή και κερκίδες Το σχετικά μεγάλο μέγεθος και η κεντροβαρική θέση τους οργανώνουν τη σύνθεση συνολικά Γύρω από αυτό το κέντρο οργανώνονται οι επιμέρους χρήσεις καθιστικών και παιδικής χαράς σε συνδυασμό ή σε επέκταση σχετικών χρήσεων του βόρειου τμήματος Με παρόμοιο τρόπο τα νέα μονοπάτια διαπλέκονται και συρράφονται με το δίκτυο διαδρομών στο βόρειο τμήμα τροφοδοτώντας με ανθρώπινη παρουσία και ζωή τη νέα διαμόρφωση

5

Το βόρειο τμήμα με τα ερείπια των κτηρίων και τον υπαίθριο χώρο του με την παρουσία του ως κενό ως παύση στο ρυθμό της πόλης με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του και τα χαρακτηριστικά της μη επιτήδευσης της γλυκύτητας της απλότητας της λιτότητας και της ηπιότητας που τη συνθέτουν τροφοδότησε τη νέα διαμόρφωση με αρχές όπως το μέτρο η απλότητα το ελάχιστο και η λιτότητα Επιπλέον να πούμε ότι η υιοθέτηση αυτών των αρχών σχετίζεται τόσο και με το ιδεολογικό κοινωνικό και πνευματικό τους περιεχόμενο όσο και με σημαντικές αντικειμενικές δυσκολίες του θέματος Αναφερόμαστε στο μεγάλο μέγεθος του γηπέδου και της πέτρινης βαριάς περιτοίχισής του στο σκληρό και ανώμαλο έδαφός του με τα συμπιεσμένα μπάζα της κατεδάφισης και τα θαμμένα θεμέλια Ακόμη η έλλειψη πόρων υλικών και μηχανημάτων επέβαλε τη χειρονακτική εργασία για το σύνολο των κατασκευών με υλικά που παρέχει το ίδιο το γήπεδο νερό χώμα και πέτρες Έτσι οι συνθετικές χειρονομίες όφειλαν να είναι οι ελάχιστες ικανές που θα παράξουν δημόσιο χώρο και να υλοποιηθούν με τον οικονομικότερο και απλούστερο τεχνολογικά τρόπο

Από μία άποψη θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το σχεδιασμό και την υλοποίηση ως διαχείριση - νοικοκύρεμα απορριμμάτων τα υλικά κατασκευής από τα μπάζα της κατεδάφισης φορείς της μνήμης του τοπίου τα δέντρα στην πλειονότητά τους πριν φυτευθούν ξεραίνονταν και πετιούνταν έξω από τα όρια της ανάπλασης του κοντινού δημοτικού φυτωρίου τα παιχνίδια αποξηλώνονταν σε αναπλάσεις κοντινών χώρων παιδικής χαράς Τελικά η εικόνα του χώρου προσομοιάζει σε αυτήν ενός ερειπιώνα κι έτσι αναφέρεται στο υπόλοιπο κτήμα στη μνήμα και την ατμόσφαιρά του Έτσι ενοποιείται με αυτό ως αναπόσπαστο κομμάτι του παλιότερου αλλά και του πολύ πρόσφατου παρελθόντος του

6

Συνοψίζοντας μέσα από τη συμμετοχική και αυτοδιαχειριστική διαδικασία τον ανοικτό και κρατημένο σχεδιασμό την πρωτογένεια και απλότητα των κατασκευών τη μνήμη και την ατελή μορφή του ο χώρος του Κτήματος αποκτά το κοινωνικό του νόημα και με αυτό συμμετέχει στη ζωή της πόλης

middot Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε αυτό το διάστημα των 35 ετών οι εργασίες διαμόρφωσης έχουν προχωρήσει πολύ Όμως μένουν κι άλλα να γίνουν Από την άλλη ο αριθμός των μελών της επιτροπής μειώνεται και κάθε τόσο ένας νέος ύποπτος εμπρησμός καταστρέφει ότι απέμεινε από τα παλιά κτήρια Ωστόσο ο νέος χώρος έχει βρει το ρυθμό του και συμμετέχει στη ζωή της πόλης τόσο με την καθημερινή λειτουργία του ως τόπος συνεύρεσης και συναναστροφής όσο και με προβολές συναυλίες χαριστικά παζάρια γιορτές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται συχνά

3

Επιπλέον καθοριστικό για το κοινωνικό νόημα του χώρου και την ιδέα του (και στη συνέχεια για τη δομή και τη μορφή του) είναι η μέθοδος σχεδιασμού και υλοποίησης που ακολουθήθηκε δηλαδή οι συγκεκριμένοι και ιδιαίτεροι όροι δημιουργίας του χώρου η ανοικτή γενική συνέλευση όντας το μοναδικό όργανο λήψης αποφάσεων για όλα τα θέματα -συμπεριλαμβανομένων και των αρχιτεκτονικών- έθεσε όλες τις συνθετικές επιλογές που συνήθως γίνονται από το μελετητή κατά μόνας μέσα σrsquo ένα γραφείο σε μία πλατειά και αυτοδιαχειριζόμενη βάση με την άμεση συμμετοχή κάθε ενδιαφερομένου δηλαδή των μη ειδικών εκείνων που συνήθως δεν ασκούν -τουλάχιστον άμεσα- αστικό σχεδιασμό Έτσι οι ρόλοι του εργοδότη που παραγγέλλει του αρχιτέκτονα που σχεδιάζει και επιβλέπει του κατασκευαστή που εκτελεί και του κατοίκου που χρησιμοποιεί εναλλάχθηκαν και προσαρμόστηκαν σε μία δημόσια και συμμετοχική διαδικασία Μέσα από αυτήν οι εμπλεκόμενοι -ειδικοί και μη- καλλιεργήθηκαν στην αρχιτεκτονική και σε ζητήματα δημόσιου χώρου όχι με θεωρητικό τρόπο αλλά πρακτικά και βιωματικά Σχετικό με αυτό είναι ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία εναλλαγής ρόλων και αρμοδιοτήτων η δημιουργία -με το κυριολεκτικό και αρχικό νόημά της αυτό της προσφοράς έργου για το δήμο δηλαδή έργο για όλους- έπαψε να χαρακτηρίζει αποκλειστικά ους αρχιτέκτονες και διαχύθηκε σε όλους τους συμμετέχοντες Ακόμη το γενικό και κρίσιμο ζήτημα της αρχιτεκτονικής θεωρίας και πράξης laquoιδιωτικό και δημόσιοraquo στη διαμόρφωση του κτήματος δεν τίθεται το μόνο με όρους χρήσης και λειτουργίας του δημόσιου χώρου δηλαδή ως σκοπός Μέσω του συμμετοχικού σχεδιασμού και της ανοικτής διαδικασίας λήψης συνθετικών αποφάσεων τίθεται και ως διαφωνία και συμφωνία συναπόφαση και συνεργασία Τίθεται δηλαδή ως διαλεκτική σχέση και συγκερασμός του ατομικού με το συλλογικό του laquoεγώraquo με το laquoεμείςraquo Έτσι μέσο και σκοπός διαδικασία και προσδοκώμενο αποτέλεσμα προκύπτουν να είναι της ίδιας υφής την ίδιας σύστασης Με άλλα λόγια η κοινωνική λειτουργία του δημόσιου χώρου η συλλογική κατοίκησή του δηλαδή η συλλογική χρήση του ξεκίνησε αρκετά νωρίς από την έναρξη της συλλογικής δημιουργίας του

4

Από την άλλη η συνύπαρξη του συλλογικού και του ατομικού στο χώρο εκφράζεται ως σχέση του σχεδιασμένου και του προγραμματισμένου με τον αυτοσχεδιασμό και την πρωτοβουλία με το αυθόρμητο και το απρόβλεπτο Με αυτούς τους όρους ο σχεδιασμός λειτούργησε ως ένα διευρυμένο και γενικό πλαίσιο της υλοποίησης Δηλαδή κρατήθηκε στο αρχικό στάδιο της επιλογής των βασικών χωροθετήσεων των διαφόρων περιοχών του πάρκου και των βασικών χαράξεων ώστε να επιδέχεται και να ενσωματώνει απρόβλεπτα να επιτρέπει να διασώζει ή και να προκαλεί αυτοσχεδιασμούς προστατεύοντάς τους ωστόσο από τον κίνδυνο να στέκουν ανεξάρτητοι ασύνδετοι μεταξύ τους και με τα γύρω τους μέσα κι έξω από το πάρκο Σχετικά λοιπόν με τις συνθετικές επιλογές που συνοψίζουν αυτές τις βασικές χωροθετήσεις και χαράξεις να περιγράψουμε σύντομα την παρέμβαση Με την καθαίρεση του πέτρινου ενδιάμεσου τοίχου προκειμένου να ενοποιηθούν τα 2 τμήματα του πάρκου στη μέση του γηπέδου χωροθετείται ένα νέο κέντρο συμπληρωματικής λειτουργίας με τον κεντρικό χώρο -ξέφωτο- του βόρειου τμήματος Πρόκειται για μία σκηνή και κερκίδες Το σχετικά μεγάλο μέγεθος και η κεντροβαρική θέση τους οργανώνουν τη σύνθεση συνολικά Γύρω από αυτό το κέντρο οργανώνονται οι επιμέρους χρήσεις καθιστικών και παιδικής χαράς σε συνδυασμό ή σε επέκταση σχετικών χρήσεων του βόρειου τμήματος Με παρόμοιο τρόπο τα νέα μονοπάτια διαπλέκονται και συρράφονται με το δίκτυο διαδρομών στο βόρειο τμήμα τροφοδοτώντας με ανθρώπινη παρουσία και ζωή τη νέα διαμόρφωση

5

Το βόρειο τμήμα με τα ερείπια των κτηρίων και τον υπαίθριο χώρο του με την παρουσία του ως κενό ως παύση στο ρυθμό της πόλης με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του και τα χαρακτηριστικά της μη επιτήδευσης της γλυκύτητας της απλότητας της λιτότητας και της ηπιότητας που τη συνθέτουν τροφοδότησε τη νέα διαμόρφωση με αρχές όπως το μέτρο η απλότητα το ελάχιστο και η λιτότητα Επιπλέον να πούμε ότι η υιοθέτηση αυτών των αρχών σχετίζεται τόσο και με το ιδεολογικό κοινωνικό και πνευματικό τους περιεχόμενο όσο και με σημαντικές αντικειμενικές δυσκολίες του θέματος Αναφερόμαστε στο μεγάλο μέγεθος του γηπέδου και της πέτρινης βαριάς περιτοίχισής του στο σκληρό και ανώμαλο έδαφός του με τα συμπιεσμένα μπάζα της κατεδάφισης και τα θαμμένα θεμέλια Ακόμη η έλλειψη πόρων υλικών και μηχανημάτων επέβαλε τη χειρονακτική εργασία για το σύνολο των κατασκευών με υλικά που παρέχει το ίδιο το γήπεδο νερό χώμα και πέτρες Έτσι οι συνθετικές χειρονομίες όφειλαν να είναι οι ελάχιστες ικανές που θα παράξουν δημόσιο χώρο και να υλοποιηθούν με τον οικονομικότερο και απλούστερο τεχνολογικά τρόπο

Από μία άποψη θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το σχεδιασμό και την υλοποίηση ως διαχείριση - νοικοκύρεμα απορριμμάτων τα υλικά κατασκευής από τα μπάζα της κατεδάφισης φορείς της μνήμης του τοπίου τα δέντρα στην πλειονότητά τους πριν φυτευθούν ξεραίνονταν και πετιούνταν έξω από τα όρια της ανάπλασης του κοντινού δημοτικού φυτωρίου τα παιχνίδια αποξηλώνονταν σε αναπλάσεις κοντινών χώρων παιδικής χαράς Τελικά η εικόνα του χώρου προσομοιάζει σε αυτήν ενός ερειπιώνα κι έτσι αναφέρεται στο υπόλοιπο κτήμα στη μνήμα και την ατμόσφαιρά του Έτσι ενοποιείται με αυτό ως αναπόσπαστο κομμάτι του παλιότερου αλλά και του πολύ πρόσφατου παρελθόντος του

6

Συνοψίζοντας μέσα από τη συμμετοχική και αυτοδιαχειριστική διαδικασία τον ανοικτό και κρατημένο σχεδιασμό την πρωτογένεια και απλότητα των κατασκευών τη μνήμη και την ατελή μορφή του ο χώρος του Κτήματος αποκτά το κοινωνικό του νόημα και με αυτό συμμετέχει στη ζωή της πόλης

middot Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε αυτό το διάστημα των 35 ετών οι εργασίες διαμόρφωσης έχουν προχωρήσει πολύ Όμως μένουν κι άλλα να γίνουν Από την άλλη ο αριθμός των μελών της επιτροπής μειώνεται και κάθε τόσο ένας νέος ύποπτος εμπρησμός καταστρέφει ότι απέμεινε από τα παλιά κτήρια Ωστόσο ο νέος χώρος έχει βρει το ρυθμό του και συμμετέχει στη ζωή της πόλης τόσο με την καθημερινή λειτουργία του ως τόπος συνεύρεσης και συναναστροφής όσο και με προβολές συναυλίες χαριστικά παζάρια γιορτές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται συχνά

4

Από την άλλη η συνύπαρξη του συλλογικού και του ατομικού στο χώρο εκφράζεται ως σχέση του σχεδιασμένου και του προγραμματισμένου με τον αυτοσχεδιασμό και την πρωτοβουλία με το αυθόρμητο και το απρόβλεπτο Με αυτούς τους όρους ο σχεδιασμός λειτούργησε ως ένα διευρυμένο και γενικό πλαίσιο της υλοποίησης Δηλαδή κρατήθηκε στο αρχικό στάδιο της επιλογής των βασικών χωροθετήσεων των διαφόρων περιοχών του πάρκου και των βασικών χαράξεων ώστε να επιδέχεται και να ενσωματώνει απρόβλεπτα να επιτρέπει να διασώζει ή και να προκαλεί αυτοσχεδιασμούς προστατεύοντάς τους ωστόσο από τον κίνδυνο να στέκουν ανεξάρτητοι ασύνδετοι μεταξύ τους και με τα γύρω τους μέσα κι έξω από το πάρκο Σχετικά λοιπόν με τις συνθετικές επιλογές που συνοψίζουν αυτές τις βασικές χωροθετήσεις και χαράξεις να περιγράψουμε σύντομα την παρέμβαση Με την καθαίρεση του πέτρινου ενδιάμεσου τοίχου προκειμένου να ενοποιηθούν τα 2 τμήματα του πάρκου στη μέση του γηπέδου χωροθετείται ένα νέο κέντρο συμπληρωματικής λειτουργίας με τον κεντρικό χώρο -ξέφωτο- του βόρειου τμήματος Πρόκειται για μία σκηνή και κερκίδες Το σχετικά μεγάλο μέγεθος και η κεντροβαρική θέση τους οργανώνουν τη σύνθεση συνολικά Γύρω από αυτό το κέντρο οργανώνονται οι επιμέρους χρήσεις καθιστικών και παιδικής χαράς σε συνδυασμό ή σε επέκταση σχετικών χρήσεων του βόρειου τμήματος Με παρόμοιο τρόπο τα νέα μονοπάτια διαπλέκονται και συρράφονται με το δίκτυο διαδρομών στο βόρειο τμήμα τροφοδοτώντας με ανθρώπινη παρουσία και ζωή τη νέα διαμόρφωση

5

Το βόρειο τμήμα με τα ερείπια των κτηρίων και τον υπαίθριο χώρο του με την παρουσία του ως κενό ως παύση στο ρυθμό της πόλης με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του και τα χαρακτηριστικά της μη επιτήδευσης της γλυκύτητας της απλότητας της λιτότητας και της ηπιότητας που τη συνθέτουν τροφοδότησε τη νέα διαμόρφωση με αρχές όπως το μέτρο η απλότητα το ελάχιστο και η λιτότητα Επιπλέον να πούμε ότι η υιοθέτηση αυτών των αρχών σχετίζεται τόσο και με το ιδεολογικό κοινωνικό και πνευματικό τους περιεχόμενο όσο και με σημαντικές αντικειμενικές δυσκολίες του θέματος Αναφερόμαστε στο μεγάλο μέγεθος του γηπέδου και της πέτρινης βαριάς περιτοίχισής του στο σκληρό και ανώμαλο έδαφός του με τα συμπιεσμένα μπάζα της κατεδάφισης και τα θαμμένα θεμέλια Ακόμη η έλλειψη πόρων υλικών και μηχανημάτων επέβαλε τη χειρονακτική εργασία για το σύνολο των κατασκευών με υλικά που παρέχει το ίδιο το γήπεδο νερό χώμα και πέτρες Έτσι οι συνθετικές χειρονομίες όφειλαν να είναι οι ελάχιστες ικανές που θα παράξουν δημόσιο χώρο και να υλοποιηθούν με τον οικονομικότερο και απλούστερο τεχνολογικά τρόπο

Από μία άποψη θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το σχεδιασμό και την υλοποίηση ως διαχείριση - νοικοκύρεμα απορριμμάτων τα υλικά κατασκευής από τα μπάζα της κατεδάφισης φορείς της μνήμης του τοπίου τα δέντρα στην πλειονότητά τους πριν φυτευθούν ξεραίνονταν και πετιούνταν έξω από τα όρια της ανάπλασης του κοντινού δημοτικού φυτωρίου τα παιχνίδια αποξηλώνονταν σε αναπλάσεις κοντινών χώρων παιδικής χαράς Τελικά η εικόνα του χώρου προσομοιάζει σε αυτήν ενός ερειπιώνα κι έτσι αναφέρεται στο υπόλοιπο κτήμα στη μνήμα και την ατμόσφαιρά του Έτσι ενοποιείται με αυτό ως αναπόσπαστο κομμάτι του παλιότερου αλλά και του πολύ πρόσφατου παρελθόντος του

6

Συνοψίζοντας μέσα από τη συμμετοχική και αυτοδιαχειριστική διαδικασία τον ανοικτό και κρατημένο σχεδιασμό την πρωτογένεια και απλότητα των κατασκευών τη μνήμη και την ατελή μορφή του ο χώρος του Κτήματος αποκτά το κοινωνικό του νόημα και με αυτό συμμετέχει στη ζωή της πόλης

middot Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε αυτό το διάστημα των 35 ετών οι εργασίες διαμόρφωσης έχουν προχωρήσει πολύ Όμως μένουν κι άλλα να γίνουν Από την άλλη ο αριθμός των μελών της επιτροπής μειώνεται και κάθε τόσο ένας νέος ύποπτος εμπρησμός καταστρέφει ότι απέμεινε από τα παλιά κτήρια Ωστόσο ο νέος χώρος έχει βρει το ρυθμό του και συμμετέχει στη ζωή της πόλης τόσο με την καθημερινή λειτουργία του ως τόπος συνεύρεσης και συναναστροφής όσο και με προβολές συναυλίες χαριστικά παζάρια γιορτές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται συχνά

5

Το βόρειο τμήμα με τα ερείπια των κτηρίων και τον υπαίθριο χώρο του με την παρουσία του ως κενό ως παύση στο ρυθμό της πόλης με την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά του και τα χαρακτηριστικά της μη επιτήδευσης της γλυκύτητας της απλότητας της λιτότητας και της ηπιότητας που τη συνθέτουν τροφοδότησε τη νέα διαμόρφωση με αρχές όπως το μέτρο η απλότητα το ελάχιστο και η λιτότητα Επιπλέον να πούμε ότι η υιοθέτηση αυτών των αρχών σχετίζεται τόσο και με το ιδεολογικό κοινωνικό και πνευματικό τους περιεχόμενο όσο και με σημαντικές αντικειμενικές δυσκολίες του θέματος Αναφερόμαστε στο μεγάλο μέγεθος του γηπέδου και της πέτρινης βαριάς περιτοίχισής του στο σκληρό και ανώμαλο έδαφός του με τα συμπιεσμένα μπάζα της κατεδάφισης και τα θαμμένα θεμέλια Ακόμη η έλλειψη πόρων υλικών και μηχανημάτων επέβαλε τη χειρονακτική εργασία για το σύνολο των κατασκευών με υλικά που παρέχει το ίδιο το γήπεδο νερό χώμα και πέτρες Έτσι οι συνθετικές χειρονομίες όφειλαν να είναι οι ελάχιστες ικανές που θα παράξουν δημόσιο χώρο και να υλοποιηθούν με τον οικονομικότερο και απλούστερο τεχνολογικά τρόπο

Από μία άποψη θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το σχεδιασμό και την υλοποίηση ως διαχείριση - νοικοκύρεμα απορριμμάτων τα υλικά κατασκευής από τα μπάζα της κατεδάφισης φορείς της μνήμης του τοπίου τα δέντρα στην πλειονότητά τους πριν φυτευθούν ξεραίνονταν και πετιούνταν έξω από τα όρια της ανάπλασης του κοντινού δημοτικού φυτωρίου τα παιχνίδια αποξηλώνονταν σε αναπλάσεις κοντινών χώρων παιδικής χαράς Τελικά η εικόνα του χώρου προσομοιάζει σε αυτήν ενός ερειπιώνα κι έτσι αναφέρεται στο υπόλοιπο κτήμα στη μνήμα και την ατμόσφαιρά του Έτσι ενοποιείται με αυτό ως αναπόσπαστο κομμάτι του παλιότερου αλλά και του πολύ πρόσφατου παρελθόντος του

6

Συνοψίζοντας μέσα από τη συμμετοχική και αυτοδιαχειριστική διαδικασία τον ανοικτό και κρατημένο σχεδιασμό την πρωτογένεια και απλότητα των κατασκευών τη μνήμη και την ατελή μορφή του ο χώρος του Κτήματος αποκτά το κοινωνικό του νόημα και με αυτό συμμετέχει στη ζωή της πόλης

middot Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε αυτό το διάστημα των 35 ετών οι εργασίες διαμόρφωσης έχουν προχωρήσει πολύ Όμως μένουν κι άλλα να γίνουν Από την άλλη ο αριθμός των μελών της επιτροπής μειώνεται και κάθε τόσο ένας νέος ύποπτος εμπρησμός καταστρέφει ότι απέμεινε από τα παλιά κτήρια Ωστόσο ο νέος χώρος έχει βρει το ρυθμό του και συμμετέχει στη ζωή της πόλης τόσο με την καθημερινή λειτουργία του ως τόπος συνεύρεσης και συναναστροφής όσο και με προβολές συναυλίες χαριστικά παζάρια γιορτές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται συχνά

6

Συνοψίζοντας μέσα από τη συμμετοχική και αυτοδιαχειριστική διαδικασία τον ανοικτό και κρατημένο σχεδιασμό την πρωτογένεια και απλότητα των κατασκευών τη μνήμη και την ατελή μορφή του ο χώρος του Κτήματος αποκτά το κοινωνικό του νόημα και με αυτό συμμετέχει στη ζωή της πόλης

middot Κλείνοντας να αναφέρουμε ότι σε αυτό το διάστημα των 35 ετών οι εργασίες διαμόρφωσης έχουν προχωρήσει πολύ Όμως μένουν κι άλλα να γίνουν Από την άλλη ο αριθμός των μελών της επιτροπής μειώνεται και κάθε τόσο ένας νέος ύποπτος εμπρησμός καταστρέφει ότι απέμεινε από τα παλιά κτήρια Ωστόσο ο νέος χώρος έχει βρει το ρυθμό του και συμμετέχει στη ζωή της πόλης τόσο με την καθημερινή λειτουργία του ως τόπος συνεύρεσης και συναναστροφής όσο και με προβολές συναυλίες χαριστικά παζάρια γιορτές και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται συχνά