Ο ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Ό τίτλος καί ό συγγραφέας στό πρωτότυπο:

Jochen Weichold

Anarch ismus heute

Ή μετάφραση έγινε άπό τήν έκδοση τού «Dietz Verlag» Berlin, 1980.

Μετάφραση: Πόπη Κανακάρη

έκδοτικοϋ

ΓΙΟΧΕΝ ΒΑΪΧΟΑΝΤ

Ο ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Ή θέση του στή σημερινή ταξική πάλη

δεύτερη έκδοση

ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ» ΑΘΗΝΑ 1983

Copyright:' Εκδόσεις -ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ» Ιόλωνος 130, 'Αθήνα Τηλ. 3620.835 — 3623.649

1. Τί εΤναι άναρχισμός;

Πέμπτη 16 τοϋ Μάρτη 1978. «Ρώμη, Μόντε Μάριο. Ό πως κάθε πρωί, λίγο πρίν τίς 9 ό "Αλντο Μόρο βγαίνει άπ ’ τό σπίτι του στήν όδό Φόρτε Τριφονάλο 79, όπου μέ­νει μέ τήν οίκογένειά του, καί μπαίνει στό ύπηρεσιακό αύτοκίνητο πού τόν περιμένει. Καθώς συνηθίζει, κάθε­ται στό πίσω κάθισμα στ’ άριστερά. Μπροστά, δίπλα στόν όδηγό, κάθεται ό άστυνόμος Λεονάρντι, πού έδώ καί χρόνια έχει γίνει ή σκιά τού Μόρο. ΟΙ τρεις άντρες τής άσφάλειας άκολουθοϋν μέ άλλο αύτοκίνητο.

Μετά άπό' σύντομη έπίσκεψη στήν έκκλησία τής Σά- ντα Κιάρα, όπου κάθε πρωί προσεύχεται γιά λίγο, ξεκινά ό Μόρο γιά τή Βουλή. Ή συζήτηση καί ή ψηφοφορία γιά τή νέα κυβέρνηση τοϋ Τζούλιο Αντρεότι έχει όριστεΐ γιά τίς 10. Καί γιά πρώτη φορά μετά άπό 30 καί πάνω χρόνια μπορεί μιά χριστιανοδημοκρατική κυβέρνηση νά δ ιαθέτει τίς περισσότερες ψήφους στή Βουλή (527) καί στή Γερουσία (280) — μέ τούς κομμουνιστές στήν πλειο- ψηφία...

Ξαφνικά, στή διασταύρωση Βία Μάριο Φάνι καί Βία Στρέσα, ένα προπορευόμενο άσπρο Φίατ-128 μέ τά χα­ρακτηριστικά (CD) ΔΣ σταματά στή γραμμή τοϋ στόπ καί μανουβράρει πρός τά πίσω. Ή σύγκρουση είναι άναπό- φευκτη. Τό αύτοκίνητο συνοδείας πέφτει κι αύτό πάνω στό αύτοκίνητο τοϋ Μόρο.

Ά πό τό Φίατ ξεπετάγονται τέσσερις όπλοφόροι μέ

μπλέ στολές τής Αλιτάλια. Αύτοί, μαζί μέ μεταμφιεσμέ­να μέ στολές Ιπτάμενου προσωπικού άτομα (άναφέρο- νται τό λιγότερο 12, μεταξύ των όποιων καί μιά γυναίκα), τά όποια προσποιούνται πώς περιμένουν τό λεωφορείο τοϋ άεροδρομίου καί τά όποια τραβούν αύτόματα άπό τίς τσάντες τής 'Αλιτάλια, άρχίζουν τούς πυροβολι­σμούς.

Ή σύγκρουση δέν κρατά πάνω άπό 2 λεπτά... Μόνο ένας τής άσφάλειας καταφέρνει νά άνταποδόσει τούς πυροβολισμούς πρίν κτυπηθεΐ κι αύτός. Ό Ά λντο Μόρο δέν παθαίνει τίποτα. Τόν τραβάνε έξω άπ’ τό ύπηρεσια- κό του αύτοκίνητο καί τόν άναγκάζουν νά μπει σ' ένα μπλέ αύτοκίνητο πού πλησιάζει. Μέ μεγάλη ταχύτητα, άκολουθούμενοι άπό ένα άλλο αύτοκίνητο καί μιά μοτο­σικλέτα, περνάνε τή Βία Στρέσα καί διασχίζοντας τή Βία Τριομφάλε φτάνουν στή Βία Καζάλε Ντέ Μπούστις. ΈκεΊ ό Μόρο μεταφέρεται σ ’ ένα τρίτο αύτοκίνητο, πού τά ίχνη του χάνονται πρός άγνωστη κατεύθυνση».1

Έ τσι περιγράφει ό 'Ιταλός Τζίνο Ντόνι τήν άπαγωγή τοϋ άρχηγοϋ τοϋ Ιταλικού Χριστιανοδημοκρατικοϋ Κόμ­ματος άπό τίς «’Ερυθρές Ταξιαρχίες». Ή είδηση τής άπαγωγής διαδίδεται άστραπιαϊα σέ όλόκληρη τήν Ιτα­λία. 01 έφημερίδες βγάζουν παραρτήματα. Τό ραδιόφω­νο καί ή τηλεόραση διακόπτουν τά προγράμματά τους γιά νά μεταδόσουν λεπτομέρειες τού συμβάντος.

Αλλαγή σκηνικού. Αρχές τού 1978, στό χώρο τοϋ Πολυτεχνείου στό Δυτικό Βερολίνο. 15.000 άτομα, στήν πλειοψηφία τους νέοι, συγκεντρώθηκαν στήν πρώτη συνάντηση «ΤΟΥΝΙΞ» (tu nichts: μήν κάνεις τίποτα). Εί­ναι δυσαρεστημένοι μέ τήν έπικρατούσα κατάσταση, άπορρίπτουν δλους τούς θεσμούς, άκόμα καί τήν οικο­γένεια, καί άνακηρύσσουν τήν άεργία σέ «άρετή τής τεμπελιάς». «Τά θέλουν διαφορετικά» (άν καί δέν ξέ­ρουν πώς άκριβώς τά θέλουν) καί γράφουν σέ τοίχους καί βιτρίνες συνθήματα δπως «τό όνειρο είναι πραγματι­κότητα». Δηλώνουν - δπως π.χ. μιά όμάδα άπ’ τή Φραγκφούρτη: «θέλουμε τό μέγιστο γιά τόν καθένα! θέλουμε τά πάντα καί τά θέλουμε τώρα!»

Στίς χώρες τού μονοπωλιακού κεφαλαίου χρήσιμο-

ποιούνται πάντοτε τά τελευταία γεγονότα άπό τά μέσα μαζικής ένημέρωσης γιά νά τραβήξουν τό ένδιαφέρον τής κοινής γνώμης σ’ ένα σλόγκαν: ’Αναρχισμός.

Είναι πραγματικά έτσι; Μπορούν νά χαρακτηρίζονται τόσο διαφορετικά γεγονότα, σάν αύτά πού μόλις περι- γράψαμε, μέ τόν δρο άναρχισμός; Τί είναι τελικά ό άναρχισμός;

Ή λέξη άναρχία, άπ’ όπου βγαίνει ό όρος άναρχι- σμός, προέρχεται άπό τήν έλληνική λέξη «άναρχία», καί σημαίνει έλλειψη κυριαρχίας καί έξουσίας, άπουσία κρατικής βίας. Ό άναρχισμός είναι μιά ούτοπιστική- μικροαστική, ψευτοεπαναστατική Ιδεολογία καί κίνηση, πού κύρια άπορρίπτει κάθε έξουσία, άρα καί κάθε κρατι­κή καί πολιτική όργάνωση. Προσδοκά τήν πραγματο­ποίηση μιάς, μέ τή μικροαστική έννοια, «άπόλυτης έλευ- θερίας», τήν ύλοποίηση κοινωνικής «Δικαιοσύνης, ’Ισό­τητας καί ’Αδελφοσύνης», μέ τήν έξάλειψη όλων των κρατικών όργάνων έξουσίας καί τών μέσων έξαναγκα- σμοϋ, μέ τόν παραμερισμό τού κράτους «αύτού καθαυ­τού». Αύτό φέρνει τό άναρχικό κίνημα σέ άντίθεση μέ τίς κρατικομονοπωλιακές συνθήκες έξουσίας τών καπι­ταλιστικών χωρών. Κύρια όμως τό φέρνει σέ ριζική άντί­θεση μέ τήν έξουσία τής έργατικής τάξης στίς χώρες τού ύπαρκτού σοσιαλισμού. Τέλος, ή θέση αύτή όδηγεϊ στήν άρνηση τού πολιτικού άγώνα τοϋ προλεταριάτου καί σέ έχθρική στάση άπέναντι στήν έπαναστατική του όργάνωση, τό μαρξιστικό λενινιστικό κόμμα.

Κύριες κατευθύνσεις τού άναρχισμοϋ

Ό άναρχισμός δέν έχει δική του θεωρία. Ό άναρχι- σμός είναι μάλλον ένας συνοπτικός όρος ό όποιος ένώ- νει έκεΐνα τά σοσιαλιστικά προγράμματα καί κινήματα πού πλησιάζουν τή βασική άρχή τής έλλειψης κυριαρ­χίας, τής άναρχίας «έδώ καί σήμερα». Ό άναρχισμός τής δεκαετίας τοϋ '70, μέ τήν πολυμορφία καί πολυμέρεια πού παρουσιάζει, μπορεϊ νά χωριστεί σέ 4 βασικές κα­τευθύνσεις: τόν παραδοσιακό άναρχισμό, τήν άναρχο-

9

τρομοκρατία, τίς όμάδες άναρχικοαυθόρμητων αύτόνο- μων καί όμάδες πρωτοβουλίας καί, τέλος, τόν άναρχο- συνδικαλισμό.

01 παραδοσιακοί άναρχικοί δέχονται τίς Ιδέες τών Μιχαήλ Μπακούνιν, Μάξ Στίρνερ, Πιέρ - Ζοζέφ Πρου- ντόν, Ροϋντολφ Ρόκερ καί άλλων άναρχικών τοϋ 19ου αΙώνα καί τών άρχών τοϋ 20οϋ αΙώνα. Προσπαθούν νά συνδέσουν τίς Ιδέες αύτές μέ άστικές άλλά καί μαοϊκές καί τροτσκιστικές άπόψεις (κατά ένα μέρος άκόμα, καί μέ άποσπάσματα τοϋ μαρξισμού). Συμπτύχθηκαν σέ όμά­δες, δπως ή «"Ενωση τών Έλευθερόφιλων Κομμουνι­στών Εργατών» στή Γαλλία, ή «Νέα Άναρχία» στήν Ιτα ­λία, ή «'Ομοσπονδία Άναρχικών Ίθηρίας» στήν ’Ισπανία, ή «Αναρχική Όργάνωση ’Εργατών» καί ή «’Οργάνωση ’Επαναστατών ’Αναρχικών» στή Μεγάλη Βρετανία, ή συγκεντρώθηκαν σέ έφημερίδες καί περιοδικά, δπως τό «Σβάρτς Προτοκόλ» (Μαύρο Πρωτόκολλο) στό Δυτικό Βερολίνο, τό «Ρεθόλτε» (’Επανάσταση) στήν ‘Ομοσπον­διακή Γερμανία (ΟΔΓ), τό «Άναρχιστ Μπλάκ Φλάγκ» ( Αναρχική Μαύρη Σημαία) στή Μεγάλη Βρετανία, τό «Έδώ καί Τώρα» στήν 'Ελλάδα, τό «Όπεν Ρόουντ» (Ανοιχτός Δρόμος) στόν Καναδά ή τό «Ντέ Βρί Σοτσίαλι- στ Άναρχίστις Τιτσρίφτ» (’Ελεύθερο Σοσιαλιστικό Αναρχικό Περιοδικό) στις Κάτω Χώρες. Καί μόνο άπό τίς όνομασίες πού πήραν, φαίνεται καθαρά πώς οΐ παραδο­σιακοί άναρχικοί μέ κανένα τρόπο δέν αύτοαποκαλοϋ- νται άναρχικοί, άλλά προτιμούν συνήθως νά παρουσιά­ζονται σάν «έλευθερόφιλοι» ή «έλευθερόφρονες κομ­μουνιστές» καί «σοσιαλιστές» ή καί νά προβάλλουν τήν άξίωση νά άναγνωρίζονται σάν όργανώσεις έργατών.

Όμάδες παραδοσιακών άναρχικών ύπάρχουν σέ 14 χώρες τής Δυτικής Εύρώπης καί τής Βόρειας Αμερικής. Ό παραδοσιακός άναρχισμός είναι πολύ διασπασμένος καί ή έπιρροή του όλο καί μικραίνει. Στήν ΟΔΓ ύπάρχουν τό λιγότερο 28 τέτιες όμάδες. Έκδίδονται 26 παραδο­σιακά άναρχικά περιοδικά. Σέ άντίθεση μ’ αύτά τά στοι­χεία πού συγκεντρώθηκαν έμπειρικά, ή έκθεση τοϋ 1977 τής 'Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Προστασίας τού Συ­ντάγματος άναφέρει μόνο 19 παραδοσιακές άναρχικές

10

όμάδες μέ περίπου 200 μέλη. Είναι όλοφάνερο πώς οΐ άριθμοί μειώθηκαν σκόπιμα, άφοϋ ό άστός έρευνητής τού άναρχισμού, Γκίντερ Μπάρτς μιλούσε γιά 70 άναρχι- κές όμάδες πού ύπήρχαν τό 1973 σέ 55 πόλεις, μέ 1.000 μέχρι 1.500 μέλη «πλαισιωμένα άπό ένα μεγάλο καί σέ άμεση έτοιμότητα πλήθος συμπαθούντων».2

Στήν έκθεση τής 'Υπηρεσίας Προστασίας τού Συ­ντάγματος γιά τόν ίδιο αύτό χρόνο, άναφέρονταν 32 όρ- γανώσεις μέ 500 μέλη. Αύτό σημαίνει πώς ύπήρχαν πάνω άπό τίς διπλάσιες όμάδες καί μέλη άπ' δσα άνάφερε ή 'Ομοσπονδιακή 'Υπηρεσία Προστασίας τού Συντάγματος τής ΟΔΓ. Στίς άρχές τής δεκαετίας τού 60 ύπήρχαν στή Γαλλία περίπου 50 άναρχικές όμάδες, πού συνολικά εί­χαν 800 μέχρι 900 μέλη. Στή Μεγάλη Βρετανία ύπάρχουν σήμερα γύρω στίς 100 άναρχικές όμάδες.

Ή άναρχοτρομοκρατία έμφανίστηκε στά τέλη τής δε­καετίας τού ’70 στίς βιομηχανικά άναπτυγμένες καπιτα­λιστικές χώρες. 'Ιδεολογικά, βρισκόταν σέ ένα μεταβατι­κό στάδιο. Ά πό τόν κλασικό άναρχισμό τού 19ου αίώνα πήρε κύρια τήν τρομοκρατική πρακτική καί τή συνδύασε μέ μαοϊκές καί τροτσκιστικές Ιδέες. ΟΙ άναρχοτρομο- κράτες όργανώθηκαν σέ όμάδες, δπως ή «Φράξια Κόκκι­νου Στρατού» στήν ΟΔΓ, ό «Συμβιωτικός ’Απελευθερω­τικός Στρατός» καί ή χίπικη όμάδα «Γουέδερμεν» (όνο­μα έμπνευσμένο άπό ένα στίχο τού τραγουδιού «Μπλούζ τής νοσταλγίας» τού Μπόμπ Ντίλαν) στίς ΗΠΑ, ή «Κίνηση τής 2ης τού Ίούνη» στό Δυτικό Βερολίνο, ή «Ταξιαρχία τών Άγανακτισμένων» στή μεγάλη Βρετανία, ό «'Ενωμένος Κόκκινος Στρατός» στήν ’Ιαπωνία, ή οΐ «’Ερυθρές Ταξιαρχίες» καί οί «Πυρήνες Προλεταριακής Δράσης» στήν Ιταλία.

Πρέπει δμως νά γίνει σαφής διαχωρισμός άνάμεσα στούς άναρχοτρομοκράτες πού δρούσαν έκείνη τήν έποχή καί τούς σημερινούς τρομοκράτες πού προσπα­θούν νά καλύψουν δπως-δπως τή δολοφονική τους δρα­στηριότητα πίσω άπό μερικά ψευτοεπαναστατικά συνθή­ματα. Ό Ιταλός κομμουνιστής Β. Μπερτίνι γράφει: « Εδώ καί μερικά χρόνια στούς πρωταγωνιστές ένός σημαντι­κού μέρους τής νέας βίας καί τρομοκρατίας, άλλαξαν τά

11

κίνητρα καί ή πνευματική τους προέλευση»3. "Αν καί έξακολουθοϋν νά δροϋν στίς τρομοκρατικές όμάδες τρομοκράτες πού προέρχονται άπό τήν άντιεξουσιαστι- κή κίνηση τού 1965-70, δέν είναι αύτοί πού δίνουν τόν χαρακτήρα τής νέας τρομοκρατίας. Μέλη μάλιστα τού πρώτου Ιδρυτικού πυρήνα τής «Φράξιας τού Κόκκινου Στρατού», δπως ό Χόρστ Μάλερ, διαχώρισαν τελείως τή θέση τους άπό τούς σημερινούς τρομοκράτες: «01 τρο­μοκράτες παίζουν σημαντικό ρόλο στό όπλοστάσιο τής άντίδρασης, καί πρέπει νά τούς πολεμάμε δπως κι αύτήν»4. Ό ϊδιος ό Άντρέας Μπάαντερ τό φθινόπωρο τού 1977 ήταν άντίθετος μέ τή δράση των σημερινών τρομοκρατών. Έλεγε: «Βάναυσος τρόμος χωρίς τόν παραμικρό πολιτικό στόχο»5. Αύτοί οί νέοι τρομοκράτες άπομακρύνονται συνεχώς άπό τίς άναρχικές άπόψεις καί τελικά δέν έχουν πιά τίποτα τό κοινό μέ τή σοσια- λουτοπία τού άνάρχισμοϋ. "Αν οί άναρχοτρομοκράτες μάς θυμίζουν τούς άναρχικούς βομβιστές τού 19ου αίώ- να, τότε ή νέα τρομοκρατία είναι άπό τή φύση της κοντά στό φασισμό, άφού έπιδιώκει νά άντικαταστήσει τήν άστική δημοκρατική τάξη τών άναπτυγμένων καπιταλι­στικών χωρών μέ μιά φασιστική κυβέρνηση. Ή κυβέρνη­ση αύτή, μέ τήν κρατική πιά τρομοκρατία, θά ώθούσε τίς μάζες νά έπαναστατήσουν, έτσι πού σ’ ένα «λαϊκό πόλε­μο» θά καταλυόταν ή καπιταλιστική κοινωνία. Ό φασι­σμός, υποστηρίζουν οί νέοι τρομοκράτες, θά έπιτάχυνε τήν έπανάσταση. Οί ψευτοκόκκινοι τρομοκράτες, στήν προσπάθειά τους νά «άποσταθεροποιήσουν τό άστικό κοινοβουλευτικό σύστημα, έχουν τήν εύνοια τών πιό άντιδραστικών κύκλων τού μονοπωλιακού καπιταλισμού, πού θέλουν νά χρησιμοποιήσουν τήν ψευτοεπαναστατι- κή τρομοκρατία σάν δπλο γιά ένα άντιδραστικό ξεπέρα­σμα τής κρίσης τού καπιταλιστικού συστήματος»6, δπως αύτοί τό θέλουν. Συνέπεια αύτοϋ είναι καί οί μυστικές διασυνδέσεις τών «κόκκινα» μασκαρεμένων τρομοκρα­τών μέ τίς Ιμπεριαλιστικές μυστικές ύπηρεσίες καί τίς νεοφασιστικές δυνάμεις πού δροϋν άνοιχτά, κάτι πού εί­ναι όλοφάνερο Ιδιαίτερα στήν Ιταλία.

Παρ' δλα αύτά δμως, δέν μπορούμε νά βάζουμε στήν

12

Ιδια μοίρα τήν τρομοκρατία μέ τόν έπαναστατικό μαν­δύα καί τή φασιστική τρομοκρατία. «Γιά νά τήν άντιμε- τωπίσει κανείς, νά τήν άπομονώσει καί νά τή χτυπήσει, πρέπει νά κατανοήσει τή φύση της καί νά τή διαχωρίσει άπό τό φασισμό», τονίζει ό σύντροφος Ούγκο Πεκιόλι, μέλος τής Εθνικής Ηγεσίας τού Ιταλικού Κομμουνιστι­κού Κόμματος. Ό Ιταλός κομμουνιστής Β. Μπερτίνι ύπο- γραμμίζει αύτό τό διαχωρισμό καί τονίζει Ιδιαίτερα τίς άντικειμενικά διαφορετικές ρίζες καί τή διαφορετική Ιστορική διαδικασία τών δύο τρομοκρατιών. «"Ενας τέ- τιος χαρακτηρισμός», διευκρινίζει ό Μπερτίνι, «αύτού τοϋ («κόκκινα» μασκαρεμένου) σκέλους τής βίας καί τής τρομοκρατίας, δέν σημαίνει μέ κανένα τρόπο καί άποδυ- νάμωση τών άνατρεπτικών καί άντεπαναστατικών του δυνατοτήτων... 'Υπάρχει μιά άντικειμενική σύμπτωση άνάμεσα στή “ μαύρη” (δηλ. τή φασιστική) καί στήν “ κόκκινη” τρομοκρατία σέ ένα βασικό σημείο, δηλαδή στήν άρνηση τής δημοκρατίας καί στήν έπιδιωκόμενη “ άποσταθεροποίηση” . 01 φασίστες θέλουν τήν κατάργη­ση τής δημοκρατίας γιά νά άνοίξει ό δρόμος πρός μιά αύταρχική διακυβέρνηση. 01 “ κόκκινοι” τρομοκράτες ( Ιταλία) θεωρούν πώς καί στό δημοκρατικό κράτος ύπάρχει μιά αύταρχική καί τρομοκρατική διακυβέρνηση καί προσπαθούν νά τήν καταστρέψουν μέ τή χρήση ένο­πλης βίας. Σ’ αύτό τούς όδηγεϊ ή άπόλυτα λανθασμένη άνάλυση πού κάνουν καί πού άρνεϊται δτι ύπάρχουν περιθώρια καί δυνατότητες γιά έπαναστατικό πολιτικό άγώνα. ’Εκτός άπ’ αύτό, δέν μπορεϊ νά άποκλειστεΐ κάτι πού άλλωστε άποδείχθηκε καί άπό πολλά γεγονότα. Ό τι δηλαδή στό χώρο τής τρομοκρατίας καί τού ένοπλου άγώνα, είσχώρησαν πράκτορες ποικίλων προελεύσεων καί πώς ό χώρος αύτός σέ ένα όρισμένο διάστημα μπο- ρεϊ νά καθοδηγηθεί άμεσα ή έμμεσα άπό Ιταλικά ή διε­θνή “ κέντρα” »7.

Ή άριθμητική δύναμη αύτής τής νέας καί μέ έπανα­στατικό μανδύα έμφανιζόμενης τρομοκρατίας ήταν τό 1978 700-800 τρομοκράτες πού ζοϋσαν στήν παρανομία. Τό 1980 ό άριθμός τών «τακτικών μελών» τών «’Ερυ­θρών Ταξιαρχιών» πού δόθηκε, ήταν 150. Γιά τήν ΟΔΓ

13

είναι άκόμα πιό δύσκολο νά γίνει άκριθής προσδιορι­σμός τής δύναμης τής σημερινής «άριστερής» τρομο­κρατίας. Ά πό τήν πλευρά τών άρμόδιων ύπηρεσιακών παραγόντων τής ΟΔΓ, δίνονται κάθε φορά διαφορετικοί άριθμοί. Άλλοτε άναφέρονται γύρω στούς 1.200 τρομο­κράτες μ ’ έναν κύκλο ύποστηρικτών περίπου 6.000. Ά λ ­λοτε πάλι, δπως τό 1977, ό έπίσημος άριθμός τών συλ- ληφθέντων καί καταζητουμένων έφτανε συνολικά τά 453 άτομα, έτσι πού μπορεϊ κανείς νά ύπολογίζει μιά δύναμη άπό 500 άτομα. Ανάλογα μέ τό τί συμφέρει στούς κυ­ρίαρχους κύκλους τής ΟΔΓ γιά τίς ένέργειες πού σχε­διάζουν κάθε φορά, τό πρόβλημα τής τρομοκρατίας άλ­λοτε τονίζεται καί άλλοτε ύποθαθμίζεται. Μέ τή διό­γκωση τής άριθμητικής δύναμης τών τρομοκρατικών δυ­νάμεων, οί κυρίαρχοι κύκλοι τής ΟΔΓ έπιδιώκουν νά χει­ραγωγήσουν τόν πληθυσμό έτσι, πού ν ’ άποδεχτεΐ άδια- μαρτύρητα διάφορα άντιδημοκρατικά μέτρα, δπως γιά παράδειγμα τήν κατάργηση τών δικαιωμάτων πού παρέ­χει ή άστική νομολογία καί τό δυνάμωμα τοϋ άστυνομι- κού μηχανισμού. Αντίθετα δίνουν μικρότερους άριθ- μούς δταν θέλουν νά ύπογραμμίσουν τίς έπιτυχίες τής άστυνομίας καί τής 'Υπηρεσίας Προστασίας τού Συντάγ­ματος στήν πάταξη τής τρομοκρατίας.

'Επειδή όμως, αύτοί πού έμφανίζονται σάν κόκκινοι τρομοκράτες δέν έχουν καμιά σχέση μέ τόν πραγματικό άναρχισμό, στή συνέχεια τού βιβλίου αύτού δέ θ’ άσχο- ληθοϋμε πολύ μέ τή δραστηριότητά τους. θά άσχολη- θοϋμε μέ τά όσα λένε καί κάνουν αύτοί πού άποτελοϋν τόν πυρήνα τών άναρχοτρομοκρατικών όμάδων στις άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.

'Ενώ οί παραδοσιακοί άναρχικοί, δπως καί οί «προ- παππούδες» τους τού περασμένου αΙώνα, διαδήλωναν κάτω άπό μαύρες σημαίες, οί άναρχοτρομοκρατικές όμάδες πού έκαναν τήν έμφάνισή τους στά τέλη τής δε­καετίας τού ’70, άντικαταστήσανε στά σύμβολα καί τά όνόματά τους τό μαύρο χρώμα μέ ένα κόκκινο χρώμα μαοϊκής έμπνευσης. Ταυτόχρονα προσπαθούσαν νά «πλασσάρουν» σάν «μαρξιστική» τή δραστηριότητά τους, πού δμως έβλαπτε τήν έργατική τάξη καί δλες τίς

14

προοδευτικές δυνάμεις. 01 άναρχοτρομοκρατικές αύτές όμάδες είχαν έπιλέξει άπό τό μαοϊσμό καί είχαν ένσωμα- τώσει στό Ιδεολογικό τους οίκοδόμημα, τίς άπόψεις έκεϊνες πού περιείχαν στοιχεία άναρχισμοϋ καί πού μπο­ρούσαν νά χρησιμοποιηθούν μέ ψευτοαριστερίστικη έν­νοια. Έτσι, γιά παράδειγμα, πήραν τό σύνθημα τού Μάο Τσέ Τούγκ: «Ή δύναμη βγαίνει άπό τήν κάνη τού όπλου». Στό σημείο αύτό άφετηρία τών άναρχοτρομο- κρατών ήταν ή μαοϊκή γραμμή τής δεκαετίας τού '60 πού άπέβλεπε σέ μιά άμεσα έπικείμενη «παγκόσμια έπα- νάσταση», συνδυασμένη μ' έναν παγκόσμιο πόλεμο. Ή νίκη τής «παγκόσμιας έπανάστασης» θά μπορούσε νά έξασφαλιστεί μόνο μέ ένα μακροχρόνιο «έπαναστατικό λαϊκό πόλεμο».

01 άναρχοτρομοκράτες διατήρησαν αύτά τά μαοϊκά στοιχεία καί άργότερα, χωρίς νά λένε κουβέντα γιά τή στροφή τής ήγεσίας τού Πεκίνου πρός τά δεξιά ούτε γιά τή σύμπραξη τών μαοϊκών μέ τίς άντιδραστικότερες δυ­νάμεις τού κόσμου. Σύμφωνα μέ δηλώσεις τής ΦΚΣ, γιά παράδειγμα, αύτή ή διαφοροποίηση τών σχέσεων τού άναρχισμοϋ μέ τή μαοϊκή Ιδεολογία βρίσκει τήν έκφρα­σή της στό γεγονός πώς, ένώ στή δεκαετία τού ’70 ύπήρχε φανερά έκπληκτική άναφορά στόν μαοϊσμό, μέ τή χρησιμοποίηση τσιτάτων τού Μάο, άργότερα ή σχέση αύτή χάθηκε σχεδόν τελείως.

Ή σχέση άναρχισμοϋ καί μαοϊκής Ιδεολογίας άποδεί- χνεται καί σέ άλλες άναρχοτρομοκρατικές όμάδες. Ό ύφηγητής πανεπιστημίου Κόλστον Γουέστμπρουκ, άνα- φερόμενος σέ μιά δίκη ένάντια σέ μέλη τού «Συμθιωτι- κοΰ Απελευθερωτικού Στρατού» (ΣΑΣ) πού έγινε στίς ΗΠΑ, δήλωνε πώς τά μέλη τού ΣΑΣ «στήν πολιτική τους Ιδεολογία είναι μαοϊκοί»8. Στίς καθημερινές «άσκήσεις» τής όμάδας, μαζί μέ τό λύσιμο καί τή συναρμολόγηση τών όπλων γινόταν καί άνάγνωση κειμένων τού Μάο Τσέ Τούγκ.

Ό γιαπωνέζικος « Ενωμένος Κόκκινος Στρατός» μάλι­στα, γεννήθηκε άμεσα άπό μιά φιλομαοϊκή τροτσκιστική όμάδα.

Ένας άπ’ τούς ήγέτες τών «Γουέδερμεν» ό Τζίμ Μέ-

15

λεν, ύποστηρικτής τών μαοϊκών Ιδεών, άσχολιόταν κύρια μέ τό «πέρασμα» τής μαοϊκής στρατηγικής τού «λαϊκού πολέμου» στά γενικότερα σχέδια τής όμάδας.

Τή στενή σύνδεση τών άναρχικών παραδόσεων μέ άλλες άριστερίστικες Ιδέες δείχνει τό γεγονός ότι οί άναρχοτρομοκρατικές όμάδες, στίς έπιθέσεις τους έ- νάντια στίς χώρες τού ύπαρκτού σοσιαλισμού καί τό πα­γκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, χρησιμοποιούσαν μαοϊ­κές καί τροτσκιστικές φράσεις καί έρμήνευαν τήν τυχο­διωκτική τρομοκρατική τους δράση μέ τή μαοϊκή θεωρία τού «λαϊκού πολέμου» καί τής πολιορκίας τής «μητρό­πολης» (δηλαδή τών βιομηχανικά άναπτυγμένων χωρών) άπό τήν «περιφέρεια» (δηλαδή τις πρός τό παρόν λιγό- τερο άναπτυγμένες χώρες τής Άσίας, τής ’Αφρικής καί τής Λατινικής ’Αμερικής). Έτσι, θεωρούσαν τόν έαυτό τους σάν τό τμήμα τού «άντιιμπεριαλιστικού κινήματος» τού «τρίτου κόσμου», τό όποιο πολεμά «στήν ένδοχώρα τού έχθρού», στίς «μητροπόλεις». Μέ τή λογική αύτή, μιά όμάδα δράσης τής «Φράξιας τού Κόκκινου Στρατού» (ΦΚΣ) στήν ΟΔΓ, τό «’Απόσπασμα Χόλγκερ Μάινς» ύπο- στήριζε πώς γ ι’ αύτό τό λόγο σήμερα ή «ΦΚΣ έπιτίθεται στόν άμερικάνικο Ιμπεριαλισμό μέσα στήν ίδια του τήν ένδοχώρα, στήν πιό σίγουρη άποικία του, στό στρατηγι­κό του ύπο-κέντρο τήν ΟΔΓ»9.

Ό κοσμοπολιτισμός* τών άναρχοτρομοκρατικών μι- κροομάδων, ό όποιος περιγράφεται έδώ σάν ό δήθεν προλεταριακός διεθνισμός, άποκαλύπτει όλοφάνερα τόν έθνικό τους μηδενισμό** καί τήν έλλειψη έμπιστοσύνης

* Κοσμοπολιτισμός: Αντιεπιστημονική, άντιδραστική, άστική ιδεο­λογία πού προβάλλει τήν Αρνηση τού δικαιώματος τών κρατών γιά αύ- τοδιάθεση, έθνικό πολιτισμό καί πολιτικές παραδόσεις καί κατηγορεί δημαγωγικά τίς Ιδέες τής έθνικής κυριαρχίας σάν δήθεν •ξεπερασμέ­νες» καί «έγωιστικές» καί άντιπαραθέτει σ' αύτές τόν λεγόμενο πα­γκόσμιο άστικό κόσμο·.

** Μηδενισμός: Βασική κοσμοθεωρία πού δέν άναγνωρίζει τίποτα άπολύτως ή τίποτα σέ όρισμένους τομείς καί άρνεϊται όλες τίς Ισχύουσες άντιλήψεις καί συνθήκες, χωρίς δμως καί νά άναπτύσσει κάτι τό θετικό.

16

τους στή δύναμη τής έργατικής τάξης τής Ιδιας τους τής χώρας. Ό Χόρστ Μάλερ, ένα άπό τά Ιδρυτικά μέλη τής ΦΚΣ κάνοντας αύτοκριτική στή διάρκεια συνέντευ­ξής του σέ Ιταλό δημοσιογράφο, είπε σχετικά: «Πιστέ­ψαμε πώς ό λαός δέν είχε τήν δύναμη νά έπαναστατήσει μόνος του. Έτσι, δέν μπορούσαμε νά ταυτιστούμε μέ τό λαό μας καί ψάξαμε γιά μιά άλλη ταύτιση πού τή βρήκα­με στόν Τρίτο Κόσμο. Απ’ αύτό τό σημείο καί μετά δέν αισθανόμασταν πιά σάν Γερμανοί άλλά σάν πέμπτη φά­λαγγα τού "Τρίτου Κόσμου” μέσα στίς βιομηχανικές χώρες»10.

Τίς άπόψεις τών έκπροσώπων τής δυτικοευρωπαϊκής άναρχοτρομοκρατίας καί Ιδιαίτερα τού Ιδρυτικού πυρή­να τής ΦΚΣ στήν ΟΔΓ έπηρέασε σημαντικά ή «έστιακή θεωρία» (Focus Theorie) τού γάλλου άριστεριστή Ρεζί Ντεμπρέ, δπως καί τό «Μικρό έγχειρίδιο τού άντάρτη τών πόλεων» τού Βραζιλιάνου Κάρλος Μαριγκέλαπού έκδόθηκε τό 1969. Τό βιβλίο αύτό τού Μαριγκέλα, τό έπικαλεΐται ξεκάθαρα ή ΦΚΣ στό «Σχέδιο άνταρτών τών πόλεων». Ή «έστιακή θεωρία» τού Ντεμπρέ, προβλέπει τή δημιουργία ένοπλων όμάδων δράσης («φόκος γκουε- ρίλο»), πού θά πρέπει νά πολιτικοποιήσουν μεγάλα τμή­ματα τοϋ έκμεταλλευόμενου λαού, νά τόν κάνουν νά συ­νειδητοποιήσει τίς ταξικές άντιθέσεις καί νά τόν σπρώ­ξουν στήν έπανάσταση. Ό χιλιανός άριστεριστής Ά λεξ Σούμπερτ, περιγράφοντας τήν όργάνωση τών άνταρτών πόλεων «Τουπαμάρος» τής Ούρουγουάης, γράφει: «Εί­ναι βασική άρχή, πώς πρέπει νά γίνουν πράξεις πού συ­ντρίβουν τήν άστική νομιμότητα, καί άναπτύσσουν τήν έπαναστατική συνείδηση, τίς έπαναστατικές όργανώ- σεις, άκόμα κι αύτές τίς Ιδιες τίς έπαναστατικές συνθήκες»11. Μέ αύτό τό πνεύμα ή «έστία» θεωρήθηκε άπό τούς άναρχοτρομοκράτες σάν άφορμή, πού τάχα θά μπορούσε (χωρίς νά ύπάρχει ή έπαναστατική κατάστα­ση) νά προκαλέσει τό «θαύμα» τής «έπαναστατικής άνα- τροπής» στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες.

01 άντιλήψεις τής ΦΚΣ δμως δέν έπηρεάστηκαν μόνο άπό τή δράση τών άνταρτών τής Ούρουγουάης καί τής Βραζιλίας, άλλά καί άπό τή δράση τών «Γουέδερμεν»,

17

πού έμφανίστηκαν στίς ΗΠΑ στά τέλη τής δεκαετίας τού 60.

Γενικά, είναι όλοφάνερο πώς οί πολιτικοϊδεολογικές ρίζες τής άναρχοτρομοκρατίας ήταν πολύμορφες.

01 όμάδες άναρχοαυθόρμητων, αύτόνομων καί οί όμάδες πρωτοβουλίας, ύποστηρίζουν τόν άχαλίνωτο αύ- θορμητισμό. 01 δυνάμεις αύτές, έτσι δπως έμφανίζο- ντα'ι στήν ΟΔΓ, Αύστρία, Δανία καί Δυτικό Βερολίνο, δέν έχουν τόν χαρακτήρα μιάς Ιδεολογικά, πολιτικά καί όρ- γανωτικά γερά δεμένης όμάδας. ’Επιπλέον, στίς Ιδέες τους, οί όποιες πολιτικά προσανατολίζονται πρός έναν αύθόρμητο άναρχισμό, καί στίς όργανωτικές τους προ­σπάθειες, έκφράζεται έπίσης ή άναζήτηση μιάς στρατηγι­κής. «Γι’ αύτό, τόσο άπό άποψη περιεχομένου δσο καί άπό όργανωτική άποψη, πρέπει νά θεωρούνται μιά μετα­βατική μορφή συμμετοχής στόν πολιτικό άγώνα, ή όποια άφήνει άνοιχτές διάφορες κατευθύνσεις έξέλιξης»12. Τόν τελευταίο καιρό ή πολιτική καί ή Ιδεολογία αύτών τών αύθόρμητων όμάδων μέ τό κάλυμμα τής «άναζήτη- σης έναλλακτικών μορφών ζωής» σήμανε ούσιαστικά άποχώρηση άπό τήν πολιτική.

Τό ρεύμα αύθορμητισμού είναι πρώτ’ άπ’ δλα μιά μορφή άριστερίστικης έξέγερσης τής άλλοτε npovor μιούχας τάξης τών μορφωμένων στή διαδικασία κατάρ­γησης τών κοινωνικών τάξεων. Είναι ένα ρεύμα «πού έξιδανικεύει τήν άρνηση καί τήν παραίτηση, ένώ χαρα­κτηρίζει τό κακό τής άνεργίας σάν άρετή τής τεμπελιάς. Μέ τήν έχθρότητα άπέναντι στήν τεχνική καί μέ τήν έξύ- μνηση τής «άπλής ζωής», αύτή ή τάση άποτελεΐ μιά Ιδιαίτερη μικροαστική - άριστερίστικη παραλλαγή τών... προσπαθειών τής άρχουσας τάξης νά έδραιώσει τά σύ­νορα τού καπιταλιστικού συστήματος σάν σύνορα τής άνθρωπότητας»13.

Έξαιτίας τής πολιτικοϊδεολογικής πολυμέρειας, ύ- πάρχει ή δυνατότητα νά θροϋν οί αύθόρμητοι τό δρόμο προσέγγισης πρός μαρξιστικές δυνάμεις. Παρ' δλα αύτά, οί όμάδες άναρχοαυθόρμητων είναι κατά κανόνα έφε- δρεΐες γιά τίς διάφορες άριστερίστικες όμάδες. Τό 1977 στήν ΟΔΓ μιά τέτια όμάδα, πού είχε έρθει σέ έπαφή μέ

18

κλαδικές όργανώσεις τής ΦΚΣ, άποπειράθηκε νά θάλει βόμβες στό άνώτατο κρατικό δικαστήριο τού Τσβάι- μπρουχ. 'Αντίθετα, διαγράφεται μιά τάση άπομάκρυν- σης τών νέων άνθρώπων, άπό φιλομαοϊκές όμάδες, έ- πειδή τούς άπωθεΐ ή άκρως δεξιά πολιτική τής ήγεσίας τού Πεκίνου, όπως καί ή πολιτική έμφύσησης τού τυ­φλού δόγματος* καί ή πειθαρχικότητα πού έπικρατεί στίς φιλομοϊκές όμάδες. Οί νέοι αύτοί προσελκύονται άπό τήν «άντιαυταρχικότητα τών έπονομαζόμενων όμά- δων αύτονομίας.

Τέτιες όμάδες άναρχοαυτόνομων, αύτόνομων καί όμάδες πρωτοβουλίας ύπάρχουν σέ 7 τουλάχιστον καπι­ταλιστικές βιομηχανικές χώρες. Στήν ΟΔΓ καί τό Δυτικό Βερολίνο αύτές οί όμάδες άποτελοϋν τήν πιό δυνατή άπό όλες τίς τάσεις τού σημερινού άναρχισμοϋ. Λέγεται πώς άριθμοϋν σήμερα γύρω στά 15.000 μέλη. Τό κέντρο βάρους τής δραστηριότητας αύτών τών όμάδων, πού συ­χνά αύτοαποκαλούνται « Ινδιάνοι τής Μεγαλούπολης», «Μεσκαλέρος», «Κίνημα 'Αδογμάτιστης Άνοιξης» καί άλλα παρόμοια, βρίσκεται βασικά στά πανεπιστήμια καί τίς άνώτερες σχολές. Παίρνουν μέρος στίς φοιτητικές έκλογές καί άποτελοϋν έναν πολιτικά σημαντικό παρά­γοντα. Στό χειμωνιάτικο έξάμηνο 1978-79 συμμετείχαν στίς φοιτητικές έκλογές σέ τουλάχιστον 30 πανεπιστή­μια καί άνώτερες σχολές τής ΟΔΓ. Παρόλο πού, σέ σύγκριση μέ τίς προηγούμενες έκλογές, έχασαν 3.700 ψήφους, κατάφεραν νά συγκεντρώσουν πάνω άπό τό 25% τών ψήφων σέ 18 πανεπιστήμια καί άνώτερες σχο­λές. Τά καλύτερα ποσοστά πέτυχαν στή Γενική Επαγ­γελματική Σχολή Κολωνίας (90,1%), στή Σχολή Κοινωνι­κών Επιστημών τού Μανχάιμ (60,2%) καί στήν Καθολική

* Έμφύσηση τού τυφλού δόγματος: Διδασκαλία κατά τήν όποια έπαναλαμθάνονται συνεχώς στόν άκροατή τά ίδια συνθήματα μέχρι νά τά ένστερνισθεϊ χωρίς νά φέρει άντιρρήσεις καί χωρίς νά σκέφτε­ται ό ίδιος, χωρίς νά μπορεϊ νά καταλάβει τήν εύρύτερη συνάρτηση πού ύπάρχει μεταξύ τους καί χωρίς νά μπορεϊ νά έλέγξει άν τό περιε­χόμενό τους άνταποκρίνεται στήν άλήθεια.

2 19

Επαγγελματική Σχολή τού Φράιμπουργκ (54,3%). Τό 1977 στήν 'Ομοσπονδία Φοιτητών οί γενικές σπουδαστι­κές έπιτροπές πού καθοδηγούνται άπό τήν φράξια τών αύθόρμητων καί τών όμάδων βάσης είχαν τό 23% τών έντεταλμένων.

Στήν Ιταλία τό κίνημα τών αύτόνομων, πού έχει πολ­λές όμοιότητές μέ τίς όμάδες αύθορμητισμοϋ τής ΟΔΓ, έχει περίπου 10.000 μέλη.

Τόν τελευταίο καιρό άποκτά έπιρροή, κύρια στήν έρ- γατική τάξη καί τό έργατικό κίνημα τής 'Ισπανίας, τής ’ Ιταλίας καί τής Γαλλίας ό άναρχοσυνδικαλισμός, πού ό Λένιν τόν χαρακτήριζε μικροαστικό, ήμιαναρχικό ρεύμα. Ταυτόχρονα ό άναρχοσυνδικαλισμός άποδείχνεται, ένα έντελώς διαφορετικό ρεύμα, πού μέσα του δρούν προ­λεταριακές άλλά καί μικροαστικές δυνάμεις. Προσανα­τολισμένος στόν οίκονομικό άγώνα, ύποτιμά όλες τίς πολιτικές μορφές πάλης τής έργατικής τάξης. Ή καθο­δήγηση τοϋ άντικαπιταλιστικού άγώνα δέν άνήκει στό έπαναστατικό κόμμα τοϋ προλεταριάτου, άλλά στά έπαγγελματικά σωματεία. 01 άναρχοσυνδικαλιστές είναι «έχθροί κάθε κρατικής όργάνωσης»'4 καί άρα άπορρί- πτουν καί τό σοσιαλιστικό κράτος τών έργατών καί άγροτών. Επιτίθενται στό δημοκρατικό συγκεντρωτισμό καί άντί γ ι’ αύτόν έξυμνούν τήν «άμεση δράση»*. Απορ­

* «άμεση δράση»: Ό όρος έρμηνεύεται μέ διάφορους τρόπους άπό τίς άναρχοσυνδικαλιστικές δυνάμεις. "Αλλοτε, σέ οργανωτικό έπί- πεδο. άπορρίπτσνται δλα τά -μεσολαβητικά μέλη» (αύτά πού σύμφω­να μέ τίς άρχές τού δημοκρατικού συγκεντρωτισμού ονομάζονται έκλεγμένα καθοδηγητικά όργανα). Αύτό τελικά σημαίνει άποφυγή συγκροτημένης ταξικής όργάνωσης πού συγκεντρώνει τίς ξέχωρες έπιθυμίες τών μελών της καί τίς ένσωματώνει σέ μιά πολιτική στρατη­γική καί τακτική. Άλλοτε πάλι μιά σειρά άναρχοσυνδικαλιστών. στό πεδίο τού πολιτικού ταξικού άγώνα. άπορρίπτει όλα τά μεταβατικά καί ένδιάμεσα στάδια στό δρόμο γιά τή νέα κοινωνία. Ή πτώση τού καπι­ταλισμού θά γίνει άμεσα, χωρίς σκαμπανεβάσματα, μέσα άπό μιά γενι­κή άπεργία. Στό μεταξύ, έχει άποδειχτεί ιστορικά πώς ή γενική απερ­γία είναι ένα σημαντικό μέσο άγώνα τής έργατικής τάξης, άλλά μόνο του δέν είναι άρκετό γιά ν' άλλάξει ριζικά τίς ίσχύουσες κοινωνικές σχέσεις τών καπιταλιστικών βιομηχανικών χωρών

20

ρίπτουν τή χρησιμοποίηση τού βήματος τής Βουλής άπό τό προλεταριάτο. Τελικά στρέφονται ένάντια στήν κρα­τική κοινωνική Ιδιοκτησία τών μέσων παραγωγής καί στή θέση της προπαγανδίζουν τήν όμαδική Ιδιοκτησία τών μέσων παραγωγής. Οί έργαζόμενοι μιάς έπιχείρησης πρέπει νά 'ναι Ιδιοκτήτες αύτής τής συγκεκριμένης έπι­χείρησης. Αύτό όμως στήν πράξη, θά όδηγοϋσε τούς έρ- γαζόμενους κάθε έπιχείρησης σέ σχέσεις άνταγωνισμού μέ τού έργάτες άλλων έπιχειρήσεων. Αύτό μέ τή σειρά του θά όδηγούσε, έξαιτίας τών διαφόρων ειδικών συμ­φερόντων τής κάθε όμάδας, στή διάσπαση τής έργατι- κής τάξης στό σύνολό της καί τελικά στήν έξασθένισή της. Ή έργατική τάξη δέν θά μπορούσε νά παίξει τόν καθοδηγητικό της ρόλο στήν κοινωνία καί θά ’ταν άδύ- νατος ό άποτελεσματικός προγραμματισμός γιά τό κοι­νωνικό σύνολο.

Σήμερα, ή πιό σημαντική άναρχοσυνδικαλιστική όρ- γάνωση είναι ή «’Εθνική Συνομοσπονδία ’Εργασίας» στήν ’ Ισπανία. Σύμφωνα μέ στοιχεία πού άνακοίνωσε αύ­τή ή Ιδια, τό 1978 είχε 350.000 μέλη. Αλλά καί σέ άλλες καπιταλιστικές - βιομηχανικές χώρες, ύπάρχουν άναρχο- συνδικαλιστικές όργανώσεις ή γίνονται προσπάθειες γιά νά άναζωογονηθοΰν τέτιες τάσεις. "Ετσι, γίνονται έντο­νες προσπάθειες νά περιλάβουν στήν έπανεμφανιζόμε- νη άναρχοσυνδικαλιστική Διεθνή, τή «Διεθνή 'Ένωση Εργατών» καί τό σουηδικό συνδικάτο «Σουηδική Κε­

ντρική ’Οργάνωση ’Εργατών», πού στά χρόνια μετά τό Β' Παγκόσμιο Πόλεμο έπαιρνε μιά δλο καί πιό σοσιαλρε- φορμιστική κατεύθυνση. Στήν πραγματικότητα ξαναϊ- δρύθηκε ή «’Ελεύθερη Άναρχοσυνδικαλιστική Συμμα- χία» στήν Πορτογαλία, πού διατηρεί στενούς δεσμούς μέ τήν «’Εθνική Συνομοσπονδία ’Εργασίας» τής Ιταλίας. Τό ίδιο έγινε καί μέ τό άναρχοσυνδικαλιστικό συνδικάτο «’ Ιταλική Ένωση Συνδικάτων» στήν Ιταλία, καί τήν «Ελεύθερη Ένωση Εργατών» στήν ΟΔΓ. Πάντως, μέχρι τώρα παραμένουν χωρίς σημασία, όπως έξάλλου κι ένας μεγάλος άριθμός μικρών άναρχοσ,υνδικαλιστικών όμά- δων σέ άλλες καπιταλιστικές-βιομηχανικές χώρες. Μόνο στήν ΟΔΓ ύπάρχουν περίπου 25-30 παρόμοιες όμάδες.

21

Γενικά, σήμερα ol πολύμορφες άναρχικές όμάδες σέ δλες τίς καπιταλιστικές - βιομηχανικές χώρες, στή μεγά­λη τους πλειοψηφία ύπάρχουν καί δροϋν σάν αίρέσεις, όπως άκριβώς καί οί άλλες άριστερίστικες όμάδες. Κοι­νό χαρακτηριστικό τους είναι ό κατακερματισμός καί ό σχετικά μικρός χρόνος ζωής τους, οί συνενώσεις καί οί διασπάσεις. Σέ πολλές περιπτώσεις οί άναρχικές όμάδες εϊναι τόσο μικρές, πού άδυνατούν νά έκδόσουν δικό τους δημοσιογραφικό δργανο. Όπως καί στήν έποχή τού Μάρξ καί τού Ένγκελς, έπαληθεύεται καί σήμερα πώς οί «άναρχικοί είναι δλο καί πιό “ μόνοι” , τόσο μόνοι πού δέν μπορούν ν' άντέξουν δεύτερο»15.

Ό άναρχισμός είναι ένα μικροαστικό ρεύμα καί αύτό δχι μόνο άπό τήν άποψη τής Ιδεολογικής του φύσης, άλ- λά καί άπό τήν κοινωνική του βάση (μέ έξαίρεση τόν άναρχοσυνδικαλισμό σέ χώρες δπως ή Ισπανία, ή Γαλ­λία ή ή ’Ιταλία)... Σύμφωνα μέ έρευνα πού έκανε ένα «Συντονιστικό Γραφείο» τών παραδοσιακών άναρχικών όμάδων τής ΟΔΓ τό 1972, άπό τούς άναρχικούς τό 52% ήταν μαθητές καί φοιτητές, τό 22% μαθητευόμενοι, τό 7% ύπάλληλοι καί «έλεύθεροι έπαγγελματίες» καί μόνο τό 19% ήταν νέοι, μή πολιτικοποιημένοι έργάτες καί λούμπεν προλετάριοι. Μιά άνάλυση τών δυνάμεων πού είχαν στραφεί στίς τρομοκρατικές μορφές τού άναρχι- σμού στά τέλη τής δεκαετίας τού '60, άρχές τής δεκαε­τίας τού '70, στήν ΟΔΓ, δείχνει πώς άπό τά 200 μέλη πού άκολούθησαν μιά τέτια πορεία πάνω άπό τά 2/3 ήταν φοιτητές καί νεαροί διανοούμενοι πού είχαν διαλέξει στήν πλειοψηφία τους είδικότητες κοινωνικών έπιστη- μών καί πού ή κοινωνική τους προέλευση, άπ' δσο στά­θηκε δυνατό νά διαπιστωθεί, ήταν άπό τή μικροαστική καί μέση άστική τάξη καί, ένμέρει, άπό τή μεγαλοαστική τάξη.

Τά μέλη λοιπόν τών άναρχικών όμάδων προέρχονται κατά πλειοψηφία άπό κοινωνικά στρώματα τά όποια μέ τήν άνάτττυξη τού καπιταλισμού βλέπουν νά άπειλεϊται ή κοινωνική ύπαρξή τους σάν μικροϊδιοκτητών καί άρα καί ή προνομιακή κοινωνική τους θέση. Αύτό γίνεται, έπειδή οί άναρχικές θεωρίες ύπόσχονται τήν έπαναφορά τής

22

μικροαστικής άνεξαρτηοίας καί έλευθερίας. Τό γεγονός αύτό, έπαληθεύει γιά άλλη μιά φορά, τή διαπίστωση πού έκανε ό Λένιν στίς άρχές τοϋ αιώνα μας: «Ό άναρχισμός είναι προϊόν τής άπόγνωσης. Ψυχολογία παραστρατημέ- νου διανοούμενου ή λοϋμπεν προλετάριου, καί όχι προλετάριου»16.

Σχετικά μέ τήν Ιστορία τού άναρχισμοΰ

Ό άναρχισμός δέν είναι νέο φαινόμενο στήν πολιτι­κή ζωή τών καπιταλιστικών χωρών. Ήδη μέ τήν έμφάνιση τής μεγάλης καπιταλιστικής παραγωγής στά τέλη τού 18ου αίώνα - μέσα τοϋ 19ου αίώνα, παρουσιάστηκε ό άναρχισμός σά μιά παραλλαγή τής μικροαστικής Ιδεολο­γίας. Ή κοινωνικοοικονομική του βάση ήταν ή κατα­στροφή τών μικροαστών Ιδιοκτητών, πού άνίσχυροι άντι- στέκονταν στή βιομηχανική έπανάσταση καί στόν άντα- γωνισμό τών καπιταλιστικών έπιχειρήσεων πού δλο καί μεγάλωναν. Προσπαθούσαν νά διατηρήσουν έκεϊνες τίς κοινωνικές συνθήκες πού, άναγνωρίζοντας τήν Ιδιοκτη­σία τους στά μέσα παραγωγής, τούς έξασφάλιζαν μιάν άξιοσέβαστη θέση στήν κοινωνία. Ή έπιθυμία τών μι­κρών παραγωγών γιά κοινωνικές συνθήκες πού θά τούς έπέτρεπαν νά δουλεύουν άπόλυτρ άνεξάρτητα καί χω­ρίς νά δίνουν λόγο σέ κανένα, τούς έμπόδιζε ν ’ άποδε- χτούν τίς καπιταλιστικές συνθήκες παραγωγής. Ό μι- κροίδιοκτήτης, άνίσχυρος μπροστά στούς νόμους τού καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, είναι έχθρός τής με­γάλης καπιταλιστικής Ιδιοκτησίας. ’Επειδή τό άστικό κράτος προστατεύει τή μεγάλη καπιταλιστική Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής, ό μικροϊδιοκτήτης τό θεωρεί σάν τό κύριο κακό πού πρέπει νά καταπολεμήσει καί πι­στεύει πώς μέ τήν κατάργηση τοϋ άστικού κράτους μπο- ρεϊ νά λύσει δλα τά προβλήματά του. Μέ τήν έμφάνιση τού έπιστημονικού σοσιαλισμού πού είχε σάν σύνθημα τήν άνατροπή τής καπιταλιστικής τάξης, τήν έξάλειψη τής καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στά μέσα παραγωγής καί τήν έδραίωση τής πολιτικής δύναμης τής έργατικής τά­

23

ξης, ό μικροαστός Ιδιοκτήτης φοβάται πάλι ένα μελλο­ντικό προλεταριάκό κράτος, έπειδή πιστεύει πώς άπειλεΐ- ται ή άτομική του Ιδιοκτησία. Έτσι, καθώς βρίσκεται άνάμεσα στήν έργατική καί τή μεγαλοαστική τάξη, π ι­στεύει πώς βρήκε τό Ιδανικό του σέ μιά κοινωνία χωρίς κρατική έξουσία. Μέ δσα προαναφέραμε άποδείχνεται πώς ό άναρχισμός είναι μιά μικροαστική διαμαρτυρία έ- νάντια στήν άνάπτυξη τής μεγάλης καπιταλιστικής παρα­γωγής καί στή βιομηχανική έπανάσταση.

ΓΓ αύτό τό λόγο άλλωστε, καί δχι συμπτωματικά, ό άναρχισμός έμφανίστηκε καί άναπτύχθηκε ιδιαίτερα σέ χώρες πού ή μικρή παραγωγή κατά τό 19ο αιώνα ήταν άκόμα κυρίαρχη άλλά ή ύπαρξή της βρισκόταν κιόλας σέ κίνδυνο άπό τή γρήγορη άνάπτυξη τής μεγάλης βιομη­χανίας, σέ χώρες πού οί καταστραμμένοι μικροϊδιοκτή- τες προσχώρησαν μαζικά στό προλεταριάτο. "Ετσι στή δεύτερη 50ετία τού 19ου αίώνα καί στίς πρώτες δεκαε­τίες τού 20ού αίώνα, Ιδιαίτερα σέ λατινόφωνες χώρες (’ Ιταλία, 'Ισπανία, Γαλλία, Ελβετία), ό άναρχισμός είχε σχετικά έντονη έπίδραση στήν άναπτυσσόμενη έργατική τάξη καί στό ξεκίνημα τού έργατικού κινήματος. Σάν άναρχοσυνδικαλισμός δμως έκανε αίσθητή τήν παρου­σία του στό γερμανικό καί στό ρωσικό έργατικό κίνημα.

Ή θεωρητική του έμφάνιση είναι άκόμα πιό παλιά. Ή δη στά τέλη τού 18ου αίώνα, κυκλοφόρησε στήν ’Αγγλία ένα κείμενο, πού χωρίς νά χρησιμοποιεί τόν όρο «άναρχισμός», άκολουθοϋσε μέ συνέπεια τίς άρχές μιάς άτομικιστικής κατεύθυνσης τού άναρχισμού. Είχε τίτλο: «“Ερευνα γύρω άπό τήν πολιτική δικαιοσύνη καί οί έπι- δράσεις της στήν ήθική καί τήν εύδαιμονία» (1793), καί ήταν τού Γουΐλιαμ Γκόντγουϊν. Ό Γκόντγουϊν στράφηκε ένάντια σέ δλες τίς μορφές τού κράτους, έπειδή τάχα βρίσκονται σέ άντίθεση μέ τή φύση τού άνθρώπου. ΤΗταν άντίθετος στήν ύποχρεωτική μόρφωση καί έπιδίω- ξε δχι τήν έξάλειψη άλλά μόνο τόν περιορισμό τής Ιδιω­τικής Ιδιοκτησίας στά μέσα παραγωγής. Είχε τήν αύτα- πάτη νά πιστεύει πώς ή άνθρώπινη λογική άπό μόνη της έφτανε γιά τήν πραγματοποίηση τών στόχων του.

Βασιζόμενος σ’ αύτή τήν άτομικιστική παράδοση, ό

24

Μάξ Στίρνερ (1806-1865) κυκλοφόρησε τό 1845 τό βιβλίο του «Τό άτομο καί ή Ιδιοκτησία του». Ό Στίρνερ συμφω­νούσε μέ όλους τούς άναρχικούς, ιδιαίτερα στό θέμα τής καταδίκης τού κράτους. «Κάθε κράτος είναι δεσπο- τισμός άσχετα άπό τό άν οί δεσπότες είναι ένας ή πολ­λοί, άκόμα κι άν είναι όλοι κύριοι, πράγμα πού έξάλλου φαντάζεται κανείς γιά μιά δημοκρατία»17, Ισχυριζόταν ό Στίρνερ. ΊΗταν έκπρόσωπος ένός έξτρεμιστικού ύποκει- μενισμού καί άτομικισμού καί θεωρούσε τόν έαυτό του, τό Έγώ του, σάν τό μόνο πραγματικό πού δέν άναγνωρί- ζει καμιά άλλη πραγματικότητα, καμιά κρατική άρχή καί έξουσία. "Ενας άλλος έκπρόσωπος αύτής τής άτομικιστι- κής κατεύθυνσης τού άναρχισμού, ό Γάλλος Άνσέλμ Μ πελγκαρίκ δήλωνε άνοιχτά: «Γιά μένα ή δημιουργία τού κόσμου άρχίζει μέ τή γέννησή μου. Γιά μένα τό τέ­λος τού κόσμου θά ’χει φτάσει όταν θά έπιστρέψω στά στοιχεία τής φύσης τόν όργανισμό καί τήν άνάσα μου, αύτά πού σχηματίζουν τήν άτομικότητά μου. Είμαι ό πρώτος άνθρωπος, είμαι ό τελευταίος... Τί μέ νοιάζει τί έγινε πρίν άπό μένα; Πόσο μπορεϊ νά μέ άφορά αύτό πού θά’ ρθει μετά άπό μένα;»18

Μαζί μέ αύτή τήν τάση έμφανίστηκε καί μιά άλλη, μέ μεγαλύτερη έπιρροή: Ό κολεκτιβίστικος άναρχισμός. Ό πως καί ό άτομικιστικός άναρχισμός, είναι κι αύτός περισσότερο ένας συγκεντρωτικός δρος παρά μιά όλο- κληρωμένη ένιαία θεωρία. Κυριότεροι έκπρόσωποί του τόν περασμένο αΙώνα ήταν ό Γάλλος Πιέρ - Ζοζέφ Προυντόν καί οί Ρώσοι Μιχαήλ Μπακούνιν καί Πιότρ Κροπότκιν.

Ό Προυντόν, πού τόν χαρακτήρισε ό Μάρξ «φερέφω­νο τής γαλλικής μεγαλοαστικής τάξης», ήταν ό πρώτος πού χρησιμοποίησε τόν δρο «άναρχισμός». Ό Προυντόν έπιδίωκε τήν ίση κατανομή τών μέσων παραγωγής έτσι πού νά μετατραποϋν όλοι οί έργάτες σέ μικροϊδιοκτήτες καί μικροπαραγωγούς. Άντικρούοντας τόν Ισχυρισμό πού διατυπώθηκε, πώς μέ τό έργο του «Τί είναι ή Ιδιο­κτησία» (1840) είχε άσκήσει όξεία έπίθεση ένάντια στήν Ιδιοκτησία τών παραγωγικών μέσων, διευκρίνισε ό Προυντόν σέ μεταγενέστερο έργο του: «Αύτό πού έψα­

25

χνα άπό τό 1840 προσδιορίζοντας τήν ιδιοκτησία, αύτό πού θέλω άκόμα καί σήμερα, καί είναι κάτι πού τό έχω έπαναλάβει κατά κόρο, δέν είναι ή έξάλειψη τής ιδιο­κτησίας (στά μέσα παραγωγής). Κάτι τέτιο θά σήμαινε νά πέσω στόν κομμουνισμό, πού ένάντιά του διαμαρτύρο­μαι μέ δλες μου τίς δυνάμεις»19. Ήθελε μόνο νά μοιρα­στεί δικαιότερα ή Ιδιοκτησία. Ή άντίθεση στόν έπιστη- μονικό σοσιαλισμό πού πήγαζε άπό τή μικροαστική φύση τών άντιλήψεών του είναι κι έδώ τόσο έμφανής όσο καί στά βιβλία του «Σύστημα τών οικονομικών άντιθέσεων, ή φιλοσοφία τής άθλιότητας» (1846) καί «Γύρω άπό τήν άρχή τής άποκέντρωσης» (1863). Στά βιβλία αύτά ό Προυντόν ύποστηρίζει τήν άποψη πώς ό καπιταλισμός μπορεί νά «μετασχηματιστεί» είρηνικά, τό κράτος νά παραμεριστεί μέ τήν άρχή τής άποκέντρωσης.* Έτσι θά μπορούσε νά έξαλειφθεΐ ή έκμετάλλευση άνθρώπου άπό άνθρωπο καί νά φτάσουμε σέ μιά δικαιότερη τάξη «χω­ρίς έξουσία». Άρνιόταν τήν άναγκαιότητα τής όργανω- μένης πολιτικής πάλης τού προλεταριάτου καί τή συμ­μετοχή τής έργατικής τάξης στίς έκλογές, άρχή πού άποκήρυξε πρώτα ό Ιδιος μέ τήν άπόφασή του νά έκλε- γεΐ στή Γαλλική ’Εθνοσυνέλευση.

Ό ρώσος άναρχικός Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-1876), ήταν βέβαια αύτός πού έπαιξε τόν πιό άχαρο ρόλο άπ' όλους τούς έκπροσώπους τού άναρχισμοϋ τοϋ περασμέ­νου αίώνα. Βασιζόμενος θεωρητικά στόν Προυντόν άλλά καί στόν Στίρνερ, άνάπτυξε, ιδιαίτερα στά έργα του «θεός καί κράτος» καί «Κράτος καί άναρχία», τή βασική άρνηση όποιασδήποτε μορφής έξουσίας καί κράτους, άκόμα καί τή δικτατορία τού προλεταριάτου. Έγραφε πώς ή έξουσία, είναι «ένα πράγμα πού τό σιχαινόμαστε μέ δλη μας τήν ψυχή»20. ’Ισχυριζόταν πώς «τό κράτος είναι ή πιό κραυγαλέα άρνηση τού άνθρωπισμού».21 Προσανατολισμένος ό Μπακούνιν στή φεουδαρχική ρω­

• Ά ρχή τής άποκέντρωσης: Σύστημα χαλαρής μόνο σύνδεσης τών κοινωνικών όργανισμών (σύμφωνα μέ τίς άπόψεις μιας σειράς άναρχι­κών: τών κοινοτήτων καί κομμούνων), πού λίγο ή πολύ διατηρούν τήν άνεξαρτησία τους.

26

σική κοινότητα τού χωριού, ήθελε νά λύσει δλα τά κοι­νωνικά προβλήματα μέ τή δημιουργία μικρών, άπόλυτα αύτόνομων κολεκτίβων. Στήν κολεκτίβα αύτή, οί άνθρω­ποι θά ’πρεπε νά ζοϋν μέ ύλική λιτότητα καί αύστηρή έγκράτεια,στή βάση τής κοινής Ιδιοκτησίας.

Ό Μπακούνιν άποδείχτηκε ένας άπό τούς σφοδρότε­ρους έχθρούς τού μαρξισμού καί τού έπαναστατικοϋ έρ- γατικοϋ κινήματος. Ήταν πολέμιος τής δημιουργίας προλεταριακών κομμάτων καί, παρ’ δλο πού 'φερνε συ­χνά στό στόμα του τή λέξη «προλεταριάτο», δέν έβλεπε τήν κύρια έπαναστατική δύναμη στό βιομηχανικό προλε­ταριάτο, άλλά περισσότερο στούς άγρότες, στά έξα- θλιωμένα πλάσματα καί κύρια στό λοϋμπεν προλεταριά­το. Πλημμυρισμένος άπό δυσπιστία γιά τή δύναμη τής έργατικής τάξης, θεωρούσε σάν μοναδικό μέσο γιά τήν έπιτυχία τής έπανάστασης, τήν άτομική τρομοκρατία καί τήν ένοπλη βία. Έγραφε: «'Αφού δέν δεχόμαστε καμΛ άλλη ένέργεια πέρα άπό τήν καταστροφή, άναγνωρίζου- με πώς ή ένέργεια αύτή πρέπει νά έκδηλωθεί πολύμορ­φα: Μέ τό δηλητήριο, τό στιλέτο, τό σκοινί κλπ. Ή έπα- νάσταση άγιάζει δλα τά μέσα, χωρίς έξαίρεση»” . Ό Μπακούνιν καί οι όπαδοί του, δίνοντας μιά τέτια έρμη- νεία τής έπανάστασης, δέν δίστασαν νά άποπειραθούν τό σφετερισμό τής ήγεσίας τής 1ης Διεθνούς. Συνεπής στίς ιδέες του τού πραξικοπηματικού έπαναστατισμού, ίδρυσε αύστηρά συνωμοτικές όργανώσεις. όπως ό «Μυ­στικός Σύνδεσμος τών Διεθνών Αδελφών** καί ή «Συμ- μαχία τής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας», γιά νά διαλύσει τό έργατικό κίνημα καί νά τό μετατρέψει σέ άναρχικό.

Ό Μάρξ καί ό Ένγκελς, μαζί μέ άλλους συνεπείς όπα- δούς τού έπιστημονικού σοσιαλισμού, χτύπησαν άμείλι- κτα δλες τίς μορφές τού άναρχισμού, ξεσκέπασαν τή μι­κροαστική τους φύση καί πολεμώντας τίς άπόψεις τών διαφόρων θεωρητικών τού άναρχισμού. άναπτύξανε τή θεωρία τού προλεταριάτου. "Ετσι στή «Γερμανική ιδεο­λογία», ύποβάλαν τίς ιδέες τού Στίρνερ σέ μιά καταλυτι­κή κριτική καί άπόδειξαν τήν άντιεπιστημονικότητά τους. Άποκάλυψαν τόν ίδεαλιστικό καί μικροαστικό χα­ρακτήρα τών φιλοσοφικών καί οικονομικών θεωριών τού

27

Προυντόν (γιά πρώτη φορά στό «Ή άθλιότητα τής φιλο­σοφίας», 1847) καί κατάφεραν νά περιορίσουν σιγά-σιγά τήν έπιρροή τών όπαδών τού Προυντόν στό έπαναστατι- κό έργατικό κίνημα. Στό Συνέδριο τής 1ης Διεθνούς πού έγινε στή Λωζάνη τό 1867, οί προυντονικοί δέχτηκαν δυ­νατό πλήγμα, δταν, άντίθετα στή δική τους άξίωση γιά «πολιτική αύτοσυγκρότηση» τού προλεταριάτου, τό συνέδριο διαπίστωσε πώς ή κοινωνική άπελευθέρωση τής έργατικής τάξης είναι άδύνατη χωρίς τήν πολιτική της χειραφέτηση. Στήν 1η Διεθνή ό Μάρξ καί ό Ένγκελς άναγκάστηκαν νά έπιτεθούν Ιδιαίτερα στήν τυχοδιωκτι­κή θεωρία τών μπακουνικών, τών όπαδών δηλαδή τού Μπακούνιν. Άποκάλυψαν τόν χαρακτήρα τους σάν έχθρών τής ύπόθεσης τής έργατικής τάξης καί στό συ­νέδριο πού έγινε στή Χάγη τό 1872, κατάφεραν νά τούς άποκλείσουν άπό τήν 1η Διεθνή. Στά χρόνια πού άκο- λούθησαν, οί όπαδοί τών διαφόρων άναρχικών κατευ­θύνσεων, έχαναν όλο καί περισσότερο τήν έπιρροή τους στό έπαναστατικό έργατικό κίνημα. Αύτό, όφειλόταν τό­σο στόν συνεπή άγώνα τών μαρξιστικών δυνάμεων, δσο καί στήν παραπέρα άνάπτυξη τού καπιταλισμού, πού, μέ τήν έπέκταση τής μεγάλης βιομηχανίας, δλο καί περισ­σότερο άφαιροϋσε άπό τόν άναρχισμό τήν κοινωνική του βάση.

ΓΓ αύτό, ό άναρχισμός βρήκε όπαδούς άνάμεσα στούς μικροαστούς διανοούμενους στούς καλλιτέχνες, άλλά κύρια στούς λούμπεν προλετάριους. Ακριβώς οί τελευταίοι αύτοί, δανείστηκαν άπό τόν μπακουνισμό τίς πιό άρνητικές του πλευρές καί θέλοντας νά έπαναστατι- κοποιήσουν τίς λαϊκές μάζες διαπράξανε στή δεκαετία τού 1880, μέ τό σύνθημα «Προπαγάνδα τής πράξης», πο­λυάριθμες βομβιστικές άπόπειρες μέ στόχο τους άστυ- νομικά τμήματα, δικαστές, στρατηγούς καί άρχηγούς κρατών. Βομβιστές, δπως ό Αύγουστος Βεγιάν, ό Ραβα- κόλ ή ό Αύγουστος Ράινσντορφ, είχαν βέβαια περισσό­τερο χαρακτηριστικά ένός κοινού έγκληματία παρά ένός γνήσιου άναρχικού. Ό νεαρός διανοούμενος Έ μιλ Χέν- ρυ πού στίς 12 Φεβρουάριου 1894 έριξε μιά βόμβα στό καφέ «Τέρμινους» στό σιδηροδρομικό σταθμό Σαίν Λα-

28

ζάρ τοϋ Παρισιού, σχολίαζε τήν πράξη του, πού είχε σάν άποτέλεσμα τόν τραυματισμό άθώων, μέ τά λόγια: «Δέν ύπάρχουν άθώοι»23.

Αύτού τού είδους οί άναρχικοί χαρακτηρίστηκαν άπό τόν Μάρξ καί τόν Ένγκελς πολύ πετυχημένα σάν: «Οί άλχημιστές τής έπανάστασης πού έχουν άκριβώς τήν Ιδια διατάραξη Ιδεών καί τήν Ιδια στενοκέφαλη προ­σκόλληση σέ έμμονες Ιδέες, δπως καί οί άλχημιστές τού παρελθόντος. ’Επιδίδονται μέ ένθουσιασμό σέ άνακαλύ- ψεις πού ύποτίθεται θά κάνουν έπαναστατικό θαύματα: Εμπρηστικές βόμβες, καταστροφικές μηχανές μέ μαγι­

κές δυνατότητες, έξεγέρσεις, πού θά 'ναι τόσο πιό θαυ­ματουργές καί έκπληκτικές, δσο λιγότερο λογική βάση θά έχουν. ’Απασχολημένοι μέ τέτια κατασκευάσματα δέν έχουν άλλο σκοπό παρά τήν άμεση πτώση τής ύπάρ- χουσας κυβέρνησης καί περιφρονούν βαθύτατα τή μάλ­λον θεωρητική έρμηνεία πού δίνουν οί έργάτες γιά τά ταξικά τους συμφέροντα»24.

Γύρω στά τέλη τού 19ου αίώνα καί στίς πρώτες δε­καετίες τοϋ 20οϋ αιώνα, ό άναρχισμός δροϋσε στό έργα- τικό κίνημα κύρια μέ τή μορφή τού άναρχοσυνδικαλι- σμού. Ό πως καί ό άναρχισμός, ό άναρχοσυνδικαλισμός άρνιόταν τήν άναγκαιότητα τής πολιτικής πάλης τής έρ­γατικής τάξης, τόν ήγετικό ρόλο τού μαρξιστικού- λενινιστικοϋ κόμματος καί τή δικτατορία τού προλεταριά­του. Οί θεωρητικοί του, κύρια οί Γάλλοι Χουμπέρ Λα- γκαρντέλ (1874-1958) καί Ζώρζ Σορέλ (1847-1922), δπως καί ό 'Ιταλός ’Αρτοϋρο Λαμπριόλα (1873-1959), ύποστή- ριζαν πώς σέ μιά γενική άπεργία τών έργατών τά συνδι­κάτα θά μπορούσαν, χωρίς πολιτική έπανάσταση, νά άνατρέψουν τόν καπιταλισμό, νά κοινωνικοποιήσουν τά μέσα παραγωγής καί νά πάρουν στά χέρια τους τή διοί­κηση καί τήν όργάνωση τής παραγωγής.

«Όπως γιά όλες τίς κοινωνικές δυνάμεις, έτσι καί γιά τούς άναρχικούς τού 1917 ή στάση άπέναντι στή Μεγά­λη 'Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Έπανάσταση έδειχνε άπό ποιά πλευρά τού όδοφράγματος τού ταξικού άγώνα στέκονταν»25, διαπιστώνει ό μαρξιστής Ιστορικός Νό- μπερτ Μάντλοχ. Ή Οκτωβριανή Επανάσταση δχι μόνο

29

έπαλήθευσε άπόλυτα τήν όρθότητα τής θεωρίας τών Μάρξ, Ένγκελς καί Αένιν, άλλά καί ύπογράμμισε τήν άνικανότητα τών ποικίλων μορφών τού μικροαστικού έπαναστατισμού, άνάμεσά τους καί τού άναρχισμού, γιά μιά θεμελιακή άλλαγή τής άνθρώπινης κοινωνίας. Ένώ ή μεγάλη πλειοψηφία τών άναρχικών είχε μεταβληθεϊ σέ φανατικό έχθρό τού σοβιετικού κράτους, μόνο ένα μι­κρό μέρος τών άναρχικών κατάψερε νά πάρει μιά λιγότε- ρο ή περισσότερο ευμενή στάση άπέναντι στή σοβιετική έξουσία, όπως γιά παράδειγμα ό Πιότρ Α. Κροπότκιν (1842-1921) καί ό Έριχ Μίζαμ (1878-1934). Στό ποίημα «Τό παράδειγμα ζεϊ» πού έγραψε τό 1918 ό Μίζαμ ή ’Οκτωβριανή 'Επανάσταση είναι ένα παράδειγμα γιά τόν ίδ ιο δπως καί γιά τόν γερμανικό λαό. «Ή! Γερμανία, όποιος διακρίνει τό χρέος σου, κρέμεται άνάμεσα στό φόβο καί τήν έλπίδα. Τό παράδειγμα ζεΐ»26. Τό ποίημά του γιά τόν θάνατο τού Λένιν, τελειώνει μέ τά λόγια: «Ό Λένιν πέθανε. 'Υπερασπιστείτε δ,τι δημιούργησε»!27

Μετά τήν έπανάσταση τού Νοέμβρη τού 1918 καί στά χρόνια τής έπαναστατικής μεταπολεμικής κρίσης, ό άναρχισμός γνώρισε ξανά γιά λίγο καιρό μιά σχετική άνοδο στή Γερμανία. Κύρια, ή άναρχοσυνδικαλιστική « Ελεύθερη Ένωση Εργατών Γερμανίας» (ΕΕΕΓ) πού ιδρύθηκε άπό τό άριστερίστικο «Κομμουνιστικό Κόμμα Εργατών Γερμανίας» είχε άξιορημείωτη έπιρροή. Τό 1923, σύμφωνα μέ δικά τους στοιχεία, άριθμούσε περί­που 125.000 μέλη. Όμως, δπως καί σέ άλλες χώρες, ό άναρχισμός έχασε γρήγορα τήν έπιρροή του. 'Από τούς κυριότερους παράγοντες πού όδήγησαν σ’ αύτή τήν έξέλιξη, ήταν καί ό συνεπής πολιτικοϊδεολογικός άγώ- νας τών κομμουνιστών πού μπορούσαν νά βασίζονται στίς ριζικές άντιπαραθέσεις τών Μάρξ, Ένγκελς καί Λέ­νιν, άπέναντι στόν άναρχισμό καί άλλες μικροαστικές, άκραίες ριζοσπαστικές θεωρίες καί κοινωνικές άντιλή- ψεις. Πολλοί τίμιοι καί μέ έπαναστατική συνείδηση έρ- γάτες άπ ’ αύτές τίς όμάδες, στράφηκαν στά κομμουνι­στικά κόμματα.

Μόνο στήν Ισπανία στή δεκαετία τού ’30 κατόρθω­σαν νά προκαλέσουν πάλι τήν προσοχή οί άναρχικοί, κύ­

30

ρια στόν καιρό τού φρανκικού πραξικοπήματος. Τό άναρχοσυνδικαλιστικό συνδικάτο ’Εθνική 'Ομοσπονδία Εργασίας (ΕΟΕ), είχε ήδη τό 1919 700.000 μέλη καί ή Ομοσπονδία Αναρχικών τής Ίβηρίας (ΟΑΙ) είχε τό 1927

10.000 μέλη. Ή ΟΑΙ ήταν καί ή θεωρητική κεφαλή τής ΕΟΕ.

«Τό φθινόπωρο τού 1936 ή ΕΟΕ περιλάμβανε τά 3/4 τού συνόλου τών έργατών τής Καταλωνίας. Οί ήγέτες τής ΕΟΕ καί τής ΟΑΙ ήταν έργάτες καί στή μεγάλη τους πλειοψηφία τίμιοι άνθρωποι. Ή άτυχία ήταν, πώς αύτοί οΐ κατήγοροι τού δογματισμού ήταν οί Ιδιοι, οί γνησιότε­ροι δογματικοί καί προσπαθούσαν νά προσαρμόσουν τή ζωή στίς θεωρίες τους»28, γράφει στά άπομνημονεύματά του ό σοβιετικός συγγραφέας Ίλιά Έρενμπουργκ. Πολ­λοί άναρχικοί άγωνίστηκαν ήρωικά ένάντια στό φασισμό. ’ Ιδιαίτερα γνωστή έγινε σ’ αύτό τόν άγώνα ή φάλαγγα τού ήγέτη τών άναρχικών Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, πού «πρώτος άπό τούς άναρχικούς κατάλαβε πώς χωρίς πειθαρχία δέν μπορούσε νά γίνει πόλεμος». Είχε κατα­λάβει «πώς μπροστά στόν κίνδυνο τού φασισμού δέν έπιτρέπεται νά φιλονικεί κανείς γιά τά Ιδιαίτερα πιστεύω του καί υποστήριζε τή συνεργασία μέ τούς κομμουνι­στές29. Έπεσε στίς 19 Νοέμβρη τού 1936 στό μέτωπο τής Μαδρίτης.

'Αντίθετα, μιά σειρά ήγετών τής ΕΟΕ καί τής ΟΑΙ, όπως καί όπαδοί τους δέν έβλεπαν σάν κύριο καθήκον τους τήν ένωση τών δυνάμεων ένάντια στή φασιστική στάση, άλλά άρχισαν βίαια τίς άπαλλοτριώσεις στίς πό­λεις καί στήν ύπαιθρο, πού άποδυνάμωσαν τήν ένότητα τών άντιφασιστικών δυνάμεων. Άκόμα καί άστοί παρα­τηρητές πού συνήθως προσπαθούν νά έκθειάσουν τή στάση τών άναρχικών άπέναντι στούς κομμουνιστές, άναγκάζονται νά διαπιστώσουν: «Τό έπιδιωκόμενο πέρα­σμα στήν “ άναρχία” , δέν μπορούσε νά γίνει στή διάρ­κεια τού έμφυλίου χωρίς τρομοκρατία καί αίμα. ΟΙ “κο- λεκτιβιστές” (δηλ. οί άναρχικοί), δχι μόνο σπάσανε τήν άντίσταση τών Ιδιοκτητών γής, άλλά πολέμησαν καί μι- κροαγρότες καί ένοικιαστές, πού ήθελαν νά πιαστούν άπό κάποια άτομική Ιδιοκτησία»30. Ένώ πολλά άπλά μέ­

31

λη τής ΕΟΕ μέ αύτοθυσία καί μέ τό όπλο στό χέρι πρό- σφεραν πολύτιμη συμβολή στόν άγώνα ένάντια στό φα­σισμό, ό ψευτοεπαναστατικός τυχοδιωκτισμός άλλων Ισπανών άναρχικών ήταν άντικειμενικά μιά ύποστήριξη τών πραξικοπηματιών τού Φράνκο.

Μετά τό Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ό άναρχισμός ήταν ούσιαστικά νεκρός. Μόνο μερικές άναρχικές αίρέσεις φυτοζωούσαν σέ όρισμένες άναπτυγμένες καπιταλιστι­κές χώρες. Ήταν όλοκάθαρο πώς ό άναρχισμός είχε χρεοκοπήσει καί θεωρητικά άλλά καί πρακτικά. Στή δε­καετία τού ’60 δμως, άλλαξε ξαφνικά αύτή ή εΙκόνα. Μα­ζί μέ τήν έντονη άναβίωση τού άριστερού έξτρεμισμού, οί άναρχικές Ιδέες γνώρισαν ένα άπροσδόκητο ξανάνιω- μα. Στήν πορεία πτώσης τής άντιεξουσιαστικής πτέρυ­γας τοϋ φοιτητικού κινήματος, έμφανίστηκε στίς περισ­σότερες άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, μαζί μέ τίς φιλομαοϊκές καί τροτσκιστικές όργανώσεις καί έ­νας μεγάλος άριθμός άναρχικών μικροομάδων.

Ό άναρχισμός παρουσιάζει πολλά κοινά σημεία μέ άλ­λα ρεύματα τού άριστερού έξτρεμισμού, πράγμα πού φαίνεται καί άπό τήν Ιστορική του άνάπτυξη. "Ετσι, γιά παράδειγμα, ό τροτσκισμός υΙοθέτησε μιά σειρά άναρχι­κών θέσεων. «’Επίσης καί οί άναρχικοί έπηρέασαν τόν Τρότσκι», διαπιστώνει σχετικά ό σοβιετικός έπιστήμο- νας Μιχαήλ Μπασμάνοφ. «Παρόλο πού ό Τρότσκι σέ μεταγενέστερα άρθρα καί λόγους του καταδίκασε έπα- νειλημμένα τόν άναρχισμό, πολλά σημεία τών θέσεών του μάς θυμίζουν άναρχικά συνθήματα (δπως ή έπιβρά- βευση τού αύθορμητισμοϋ, ή άπόρριψη τής έπαναστατι- κής πειθαρχίας* τό κήρυγμα τής έλλειψης όργανωτικών άρχών σέ προβλήματα τοϋ κόμματος»31. Ό Τρότσκι συ- μπεριέλαβε στίς θεωρητικές του κατασκευές πολλές τέ- τιες μικροαστικές ιδέες, άλλά δπως καί οί σημερινοί του συνεχιστές, προσπάθησε νά τίς παρουσιάσει σάν «μαρξι­στικές».

* Ή ύπογράμμιση τής λεγάμενης -πλούσιας σέ πρωτοβουλίες μειο­ψηφίας» καί παράλληλα ή περιφρονητική στάση γιά τίς κινητοποιή­σεις τών μαζών.

32

Ό λες οί άριστερές έξτρεμιστικές ένώσεις, τάσεις καί θεωρίες, έχουν ένα κοινό: δηλαδή συχνά παρουσιάζο­νται σάν «σοσιαλιστικές», ή «κομμουνιστικές», άλλά δέν μπορούν νά άναπτύξουν έποικοδομητικές σοσιαλιστικές έναλλακτικές λύσεις. Ή θεωρία καί ή πράξη βοηθούν στήν άντικομμουνιστική σύγχιση, στόν άποπροσανατολι- σμό καί τήν άποσύνθεση τού έργατικού καί άντιιπεριαλι- στικού κινήματος. 'Ηθελημένα ή δχι, οί ψευτοεπαναστά­τες αύτοί, τελικά βοηθούν τή μικροαστική τάξη τών μο­νοπωλίων νά διατηρήσει τή δύναμη της. Από τή φύση του ό άριστερός έξτρεμισμός δέν ένσαρκώνει κάποια άριστερή, άλλά μιά δεξιά πολιτική, πού παρουσιάζεται σάν «άριστερή».

Οί άριστερές έξτρεμιστικές όμάδες έπιτίθενται κύρια ένάντια στά κράτη τού ύπαρκτού σοσιαλισμού καί ιδιαί­τερα στή Σοβιετική Ένωση, δπως καί στό ΚΚΣΕ καί τά άλλα κόμματα τού παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήμα­τος, άπό μιά άντικομμουνιστική καί άντισοβιετική θέση, καλυμμένη μέ έναν «άριστερό» μανδύα. Ο άναρχικός Ντανιέλ Κόν-Μπέντιτ Ισχυριζόταν πώς «ή Σοβιετική "Ενωση είναι μιά έκμεταλλευτική κοινωνία πού δέν έχει καμιά σχέση μέ τήν άντίληψη πού μπορεϊ νά σχηματίσει κανείς γιά τό σοσιαλισμό»32.

Οί άριστερές έξτρεμιστικές όμάδες τών καπιταλιστι­κών χωρών, άρνούνται στήν έσωτερική πολιτική τή λενι- νιστική στρατηγική καί τακτική τού άγώνα γιά άντιμονο- πωλιακή δημοκρατία καί σοσιαλισμό. Δυσφημούν τόν άγώνα τών κομμουνιστικών κομμάτων τών χωρών τους πού παλεύουν γιά τή δημοκρατική άναμόρφωση τού κράτους καί τής κοινωνίας, χαρακτηρίζοντας αύτό σάν «προδοσία» τών έπαναστατικών άρχών καί τών συμφε­ρόντων τής έργατικής τάξης. Σέ θέματα έξωτερικής πο­λιτικής, στρέφονται ένάντια στόν άγώνα γιά τήν πραγμα­τοποίηση τής διεθνούς ύφεσης καί τής πολιτικής τής ει­ρηνικής συνύπαρξης κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα, δπως αύτή έφαρμόζεται μέ έπιτυχία άπό τά κράτη τής σοσιαλιστικής κοινότητας καί ύποστηρίζεται άπό τά κομμουνιστικά κόμματα τών καπιταλιστικών χω­ρών. Ό βέλγος τροτσκιστής Έρνέστ Μάντελ συκοφα­

ντούσε τήν πολιτική τής ειρηνικής συνύπαρξης καί τής ύφεσης, σάν «πάγωμα σφαιρών έπιρροής τού δυτικού κεφαλαίου καί τής σοβιετικής γραφειοκρατίας στήν Εύ- ρώπη, όπως καθορίστηκαν στή Γιάλτα καί τό Πότσ- νταμ»33. Έτσι, ή πολιτική τής ύφεσης καί τής εΙρηνικής συνύπαρξης, θά σήμαινε «άναστολή τής ταξικής πάλης καί θά 'ταν προδοσία τής έπανάστασης». Στίς άπόψεις αύτές θά έπανέλθουμε άργότερα.

Ά ν καί τά διάφορα ρεύματα τού σημερινού αριστερού έξτρεμισμού έχουν νά έπιδείξουν μιά σχετικά διάφορε- τική πολιτικοϊδεολογική κατεύθυνση μέ τίς διάφορες μι­κροαστικές άντιδραστικές καί κοινωνικοουτοπιστικές άπόψεις, παρ’ όλα αύτά όλοι συμφωνούν στίς διακηρύ­ξεις τους πάνω σέ βασικά θέματα τού έπαναστατικοϋ άγώνα. σέ μιά κοινή άντεπαναστατική πλατφόρμα. Αύτή είναι καί ή βάση γιά κοινή δράση τών άριστερών έξτρεμι- στικών δυνάμεων. Τυπικό παράδειγμα γιά αύτό, ήταν ένα συνέδριο πού έγινε στά τέλη τού Νοέμβρη τού 1978 στή Ρώμη μέ πρωτοβουλία τού 'Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος καί μέ θέμα «Μαρξισμός, λενινισμός, σοσιαλι­σμός», καί στό όποιο πήραν μέρος μαζί μέ τούς σοσιαλ­δημοκράτες, διάφοροι τροτσκιστές, άποσκιρτήσαντες τού 'Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος καί μερικοί λε­γόμενοι διαφωνούντες άπό τά σοσιαλιστικά κράτη. Στό συνέδριο αύτό «πολλοί όμιλητές Ισχυρίστηκαν πώς ό μαρξισμός καί ό λενινισμός περνούν κρίση. Μίλησαν όχι μόνο γιά «άκαταλληλότητα» τής διδασκαλίας τού Λένιν γιά τίς δυτικές βιομηχανικές χώρες άλλά καί γενικά τόν άποκάλεσαν «ξεπερασμένο»34. Κοινός στόχος δλων αύ- τών τών διαφορετικών πολιτικών δυνάμεων πού έλαβαν μέρος στό συνέδριο ήταν νά έμποδίσουν τή στροφή νέων δυνάμεων τής έργατικής τάξης καί τών δημοκρατι­κών κινημάτων πρός τόν μαρξισμό-λενινισμό καί τά κομ­μουνιστικά κόμματα.

Σημαντικό ρόλο γιά μιά κοινή πορεία τών ψευτοεπα- ναστατικών δυνάμεων μέ δυνάμεις πού βρίσκονται έξω άπό τό φάσμα τού άριστερού έξτρεμισμού παίζει σίγου­ρα καί τό γεγονός πώς τροτσκιστικές καί άναρχοσυνδι- καλιστικές θεωρίες έχουν έξαπλωθεί καί σέ άλλα πολιτι­

34

κά ρεύματα, κύρια στούς νεοσοσιαλιστές στήν Αύστρία, ΟΔΓ καί Μεγάλη Βρετανία άλλά καί στή σοσιαλδημοκρα­τική όργάνωση νεολαίας «Τά Γεράκια» καί στούς νεοδη- μοκράτες τοϋ «Ελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος» (ΕΔΚ) στήν ΟΔΓ. «Πάντως οί θεωρητικές καί Ιδεολογικές διαφορές ένός τμήματος τών σοσιαλρεφορμιστών καί τών σημερινών άναρχοσυνδικαλιστών έγιναν τόσο ρευ­στές, πού δέν μπορούν πιά νά καθοριστούν άκριβώς οί διαχωριστικές γραμμές»35.

Μιά άλλη αίτια είναι σίγουρα καί τό δτι μετά τήν άπο- τυχία τού άντιεξουσιαστικού κινήματος στά τέλη τής δε­καετίας τοϋ '60, τό μεγαλύτερο τμήμα τών όπαδών του ψάχνοντας ένα κατάλληλο σχήμα όργάνωσης, μπήκε στίς γραμμές τής σοσιαλδημοκρατίας, πιστεύοντας πώς σάν «άριστερή άντιπολιτευτική πτέρυγα» θά μπορούσε νά έπηρεάσει μέ τόν τρόπο του. Ό άρχηγός τού Σοσιαλι­στικού Κόμματος Γερμανίας (ΣΚΓ) Βίλι Μπράντ, διαπί­στωσε τό 1976 πώς «ένα σημαντικό μέρος τής ριζοσπα­στικής νεολαίας τής δεκαετίας τού ’60, βρήκε πολιτικό πεδίο δράσης στό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα»36.

Στό σημείο αύτό ό άριστερός έξτρεμισμός καί ό δε­ξιός όπορτουνισμός συναντιώνται καί ένώνονται πάνω στήν κοινή άντικομμουνιστική βάση τους. Αύτή είναι καί ή σημασία τής φόρμουλας πού διατυπώθηκε στό 9ο Συ­νέδριο τοϋ 'Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανίας καί έλεγε: «νά συνεχίσουμε άκόμα παραπέρα τή συνεπή άντιπαράθεση μέ τόν έθνικισμό, τόν δεξιό καί τόν "άρι- στερό” ρεβιζιονισμό καί όπορτουνισμό, μέ δποια μορφή κι άν έμφανίζονται»37.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Τζΐνο Ντόνι: -Τό αίμα μου άπάνω οας. Ό Μόρο ή τό κρατικό συμφέρον». Έ να ντοκουμέντο. Μόναχο. 1978. σελ 7

2. Γκίντερ Μπάρτς: «Ό άναρχισμός στή Γερμανία», τομ. II. III. 1965-1973. Άνόβερο. 1973. σελ. 215.

3. Β. Μπερτίνι: «"Ερευνα γύρω άπό τήν νέα δεξιά καί άριστερή τρομοκρατία». Άπό τό έργο τών Μπερτίνι. Φράνκι. Σπανόλι: « Εξτρε- μισμός. τρομοκρατία, δημοκρατία». Ρώμη. 1978. σελ. 17. ιταλική έκδο­ση.

3 35

4. Έγγραφα Μάλερ: Από τήν έφημερίδα «Έξτρα Ντιένστ» τού Βε­ρολίνου, Βερολίνο (ΟΔΓ), 1977, άρ. 98, σελ. 11.

5. Ντοκουμέντα τής κυβέρνησης τής ΟΔΓ σχετικά μέ τήν άπαγωγή τού Χάνς Μάρτιν Σλάιερ. Γεγονότα καί άποφάσεις σέ σχέση μέ τήν άπαγωγή τού Χ.Μ. Σλάιερ καί τού άεροσκάφους «Λάντσχουτ» τής Λουφτχάνσα, Μόναχο, 1977, σελ. 175.

6. Α. Σαβιόλι: «Γιά νά νικήσουμε τήν τρομοκρατία πρέπει νά τή γνωρίσουμε», συνέντευξη μέ τόν Ούγκο Πεκιόλι, «Λ’ Ούνιτά», Μιλάνο, 14 Δεκέμβρη 1977.

7. Β. Μπερτίνι: «Έρευνα γύρω άπό τή νέα δεξιά καί άριστερή τρο­μοκρατία», σελ. 19.

8. «Νέοι Καιροί», Μόσχα, 1976, άρ. 9, σελ. 23.9. Δήλωση τού «κυβερνήτη Χόλγκερ Μάινς» πάνω σ’ αύτό τό θέμα

(μέρος 1) στό «Ίνφο», Βερολίνο (ΟΔΓ). 1976, άρ. 109, σελ. 20.10. Άπόσπασμα στό έργο τού Β. Μπερτίνι: «Έρευνα γύρω άπό τή

νέα δεξιά καί άριστερή τρομοκρατία», σελ. 25.11. Ά λ ε ξ Σοϋμπερτ: « Αντάρτες τών πόλεων, Τουπαμάρος τής Ού-

ρουγουάης, ΦΚΣ στήν ΟΔΓ», Βερολίνο (ΟΔΓ), 1971, σελ. 23-24.12. Ό μάδες βάσης καί ένότητα δράσης. Από τό: «Ρότε Μπλέτερ»,

όργανο τού Μαρξιστικού Φοιτητικού Συνδέσμου Σπάρτακος (Βόννη), 1976, άρ. 12.

13. Μπεάτα Λάντεφελντ: «Τό συνέδριο τού κόμματος δίνει πολλές ώθήσεις καί στό φοιτητικό κίνημα». Από τήν «Ούνσερε Τσάιτ», Ντύ- σελντορφ, 9 Νοέμβρη 1978.

14. «Σχέδιο διακήρυξης άρχών (FAV)», στή «Μεφράιουνγκ», άναρχι- κή έφημερίδα, Κολωνία, 1977, άρ. 5, σελ. 20.

15. Έ νγκελς πρός Μάξ Χίλντεμπραντ, 22 Όκτώβρη 1889. Κάρλ Μάρξ - Φρίντριχ Ένγκελς: «Έργα», τόμ. 37, σελ. 293.

16. Β.Ι. Λένιν: "Απαντα, 5η έκδ. τόμ. 5, σελ. 383.17. Μάξ Στίρνερ: «Τό άτομο καί ή ιδιοκτησία καί άλλα έργα». Μόνα­

χο, 1968, σελ. 132.18. Α. Μπελγκαρίκ: «Ή άναρχία είναι σύστημα». Από τό: «Ό άναρ-

χισμός», Ό λτεν Φράιμπουργκ, 1972, σελ. 81-82.19. Άπόσπασμα στό έργο τού Φράντς Νόιμαν: « Αναρχισμός», άπό

τό: « Εγχειρίδιο πολιτικών θεωριών καί Ιδεολογιών», Ράινμπεκ Αμ­βούργου. 1978, σελ. 235.

20. Μιχαήλ Μπακούνιν: «Ή φιλοσοφία τής πράξης». Κολωνία. 1968. σελ. 125.

21. Στό Ιδιο, σελ. 227.22. Άπόσπασμα στό έργο τών Κάρλ Μάρξ - Φρίντριχ Ένγκελς: -Μιά

συνωμοσία ένάντια στήν παγκόσμια Εργατική Διεθνή», Έργα. τόμ. 18. σελ. 403.

23. Άπόσπασμα στό έργο τών Μπρουνο Φράι - Χάνς Άνταμο, «Ή

36

άναρχική ουτοπία, γύρω άπό τήν τρομοκρατία», Φρανκφούρτη - Μάιν, 197Θ, σελ. 37.

24. Κάρλ Μάρξ - Φρίντριχ "Ενγκελς: «Κριτικές άπό τή -Νέα Εφημε­ρίδα τού Ρήνου. Πολιτικοοικονομική έπιθεώρηση·. ‘ Εργα, τόμ. 7, σελ. 273-274.

25. Νόμπερτ Μάντλοχ: «Χρεωκοπία καί κληρονομιά τού άναρχι- σμού- (II), «Όρίζοντ», 1976, άρ. 49, σελ. 9.

26. "Εριχ ΜΙζαμ: «Ποιήματα, πρόζα, κείμενα», τόμ. 1. Βερολίνο. 197Θ, σελ. 313.

27. Στό Ιδιο, σελ. 158.28. Ίλιά Έρενμπουργκ: «Άνθρωποι, χρόνια, ζωή». Απομνημονεύμα­

τα, τόμ. II, Βερολίνο. 1978, σελ. 382.29. Στό Ιδιο, σελ. 384.30. Φράντς Νόιμαν: « Αναρχισμός. Εγχειρίδιο πολιτικών θεωριών

καί Ιδεολογιών», σελ. 273.31. Μιχαήλ Μπασμάνοφ: «Ψευτοεπαναστάτες. ΟΙ τροτσκιστές: Μέ

ποιόν καί ένάντια σέ ποιόν», Μόσχα, 1979, σελ. 20-21.32. Ντανιέλ Κόν Μπεντίτ: «Τό μεγάλο παζάρι», Μόναχο. 1975, σελ.

85-86.33. Έρνέστ Μαντέλ: «Κριτική τού εύρωκομμουνισμοϋ. Επαναστατι­

κές έναλλαγές ή νέο στάδιο στήν κρίση τού σταλινισμού;». Βερολίνο. 1978, σελ. 45.

34. Γκένριχ Σμιρνόφ: «Μπλεγμένοι σέ συμβιβασμούς καί στό ρε­φορμισμό». «Νόυε Τσάιτ», 1979, άρ. 6, σελ. 18.

35. «Κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός καί όπορτουνισμός. Αί­τιες, έπιδράσεις, άντίθετες δυνάμεις», Βερολίνο, 1979, σελ. 213.

36. Βίλι Μπράντ: «Φυσικά καί θέλουμε τήν άταξική κοινωνία». Στό «Ντάς Ντά», Αμβούργο, 1976, άρ. 8. σελ. 11.

37. 9ο Συνέδριο τού ΕΣΚΓ, Βερολίνο 18-22 Μάη 1976. ‘ Εκθεση τής Κεντρικής έπιτροπής τού ΕΣΚΓ στό 9ο Συνέδριο τού ΕΣΚΓ. Εισήγηση τού σ. 'Εριχ Χόνεκερ, Βερολίνο, 1976, σελ. 136.

37

2. Ποιές είναι oi αιτίες τής σημερινής έντονης άναβίωσης τοϋ άναρχισμοϋ;

«Ό άναρχισμός άναστήθηκε. ’Ενθουσιάζει τούς έπα- ναστάτες τού φοιτητικού κόσμου, όπλίζει τίς χειροβομ­βίδες τής προπαγανδιστικής πράξης, κατακλύζει τίς βι­βλιοθήκες, πλουτίζει τό λεξιλόγιο τών άστυνομικών δελ­τίων. Τό γεγονός είναι άναμφισβήτητο δσο καί έκπληκτι- κό. Τόν είχαμε γιά νεκρό, κάτι σάν μουσειακό είδος. Ήταν όμως μόνο φαινομενικά νεκρός. Πρέπει νά μπούν σέ νέες βάσεις οΐ σχετικές συζητήσεις, έμπλουτισμένες άπό τίς έμπειρίες ένός πολυτάραχου αίώνα»1 , διαπίστω­νε ό αύστριακός μαρξιστής Μπρούνο Φράι. Από τήν έπο- χή έκείνη καί μέχρι σήμερα, ό άναρχισμός καί οί άλλες τάσεις τοϋ άριστερού έξτρεμισμού δέν έλειψαν ούτε στιγμή άπό τό προσκήνιο τής 'ιστορίας. 'Αντίθετα έγιναν μόνιμο φαινόμενο τού καπιταλισμού στό τρίτο στάδιο τής γενικής του κρίσης.* Πού βρίσκονται οί αίτιες τής έντονης άναβίωσης τού άναρχισμού σήμερα;

Ή άναζήτηση τών πηγών τού σημερινού άναρχισμού, ιδιαίτερα τής άναρχοτρομοκρατίας, συζητιέται τά τελευ­ταία χρόνια όλο καί π ερ ισσ ό^ρο στίς καπιταλιστικές - βιομηχανικές χώρες. Μέ ένα πραγματικό κατακλυσμό

’ Καί είναι γνώρισμα όλων τών Αναπτυγμένων καπιταλιστικών χω­ρών

38

άπό άρθρα, διατριβές καί βιβλία, προσπάθησαν οί άστοί έπιστήμονες καί πολιτικοί νά δόσουν μιά άπάντηση. Συ­γκέντρωσαν πολλές σημαντικές λεπτομέρειες, άλλά φο­βήθηκαν νά έμβαθύνουν στίς βαθύτερες αιτίες. Στήν ει­δική έπιστημονική συνεδρίαση, μάλιστα, τής «Χριστιανι­κής Δημοκρατικής Ένωσης» (ΧΔΕ) μέ θέμα «Ό δρόμος πρός τή βία. Πνευματικές καί κοινωνικές αιτίες τής τρο­μοκρατίας καί οί συνέπειές της», πού έγινε στά τέλη τού Νοέμβρη 1977, ό καθηγητής πολιτικών έπιστημών Πέτερ Γκράφ Κίλμανσεγκ άπό τήν Κολωνία, προειδοποιώντας έπισήμανε πώς «δέν θά 'ταν άκίνδυνη» ή προσπάθεια νά καταπιαστούμε έπιστημονικά καί σέ μεγάλο βάθος μέ τίς αίτιες τού άναρχισμού καί ιδιαίτερα τής πολιτικής τρομοκρατίας. «Οί διαπιστώσεις πού θά κάνουμε τή μιά μετά τήν άλλη καί πού ή καθεμιά θά ταν λογική, θά μπο­ρούσαν στό σύνολό τους άθελα νά δημιουργήσουν τελι­κά τήν έντύπωση πώς ή έσωτερική άνάπτυξη τής ΟΔΓ μέσα στήν τελευταία δεκαετία όδήγησε κατευθείαν καί άναπόφευκτα στήν πολιτική τρομοκρατία». Άλλά άκρι- βώς αύτό δέν θά 'πρεπε νά είναι τό συμπέρασμα καί γι' αύτό «δλες οί θέσεις γύρω άπό τίς συνθήκες πού τήν προκαλοϋν πρέπει νά διατυπωθούν μέ μεγάλη προ­σοχή»2.

Πραγματικά, οί πηγές τού άναρχισμού καί τής άναρ- χοτρομοκρατίας βρίσκονται στό Ιδιο τό καπιταλιστικό σύστημα, πράγμα πού δικαιολογεί καί τούς φόβους τού Κίλμανσεγκ. Όφείλονται σ ’ ένα όλόκληρο σύμπλεγμα κοινωνικοοικονομικών, πολιτικών καί Ιδεολογικών παρα­γόντων.

’Ιδιαίτερα άπό τά μέσα τής δεκαετίας τού '60 οί άλλα- γές στόν παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων καί ή δξυνση τών άντιθέσεων τού Ιμπεριαλισμού όδήγησαν στήν άνο­δο τών ταξικών άγώνων μέσα στίς καπιταλιστικές χώρες, άγώνων πού προσέλκυαν δλο καί περισσότερες κοινωνι­κές δυνάμεις. Ή δράση τής έργατικής τάξης καί άλλων άντιμονοπωλιακών δυνάμεων, στρέφεται δλο καί περισ­σότερο ένάντια στό κρατικομονοπωλιακό σύστημα. Μέ­σα σ ’ αύτή τήν κατάσταση, μεγαλώνει ό άριθμός αύτών πού ψάχνουν καινούργιο πολιτικό προσανατολισμό καί

κοινωνικές διεξόδους. Οί προοδευτικοί έργαζόμενοι μπαίνουν στό κομμουνιστικό κίνημα. "Αλλοι προσπαθούν νά παίξουν κάποιο προοδευτικό άντιπολιτευτικό ρόλο μέσα άπό σοσιαλρεφορμιστικά κόμματα καί όμάδες ή παίρνουν κεντρώες θέσεις. "Ενα άλλο μέρος πάλι ένώνε- ται μέ τίς άντιδραστικότερες δυνάμεις πού κλίνουν ξε­κάθαρα στό φασισμό.

'Υπάρχει δμως κι ένα άλλο μικρό μέρος μικροαστικών δυνάμεων πού γίνεται άναγκαστικά δέκτης άπόψεων γιά γρήγορες κοινωνικές καί πολιτικές άλλαγές, γιά άναρχι- κές καί άλλες άριστερίστικες Ιδέες. Είναι αύτοί πού βρί­σκονται στό στάδιο τής προλεταριοποίησης, τούς λείπει ή άγωνιστική πολιτική πείρα καί έπιμένουν βασικά σέ άντικομμουνιστικές θέσεις.

Κοινωνικοοικονομικές αΙτίες

Τό κοινωνικοοικονομικό ύπόβαθρο πού τροφοδότησε τό σημερινό άναρχισμό έχει δύο σκέλη. Τό πρώτο καί κυριότερο είναι τό πέρασμα άπό τή μάλλον έκτατικά στή μάλλον έντατικά διευρυμένη άναπαραγωγή τού κεφα­λαίου,* πού άλλαξε τήν κοινωνικοοικονομική κατάσταση κύρια τής διανόησης.

Ά πό τήν άλλη, οί κοινωνικοοικονομικές αίτιες τού ση-

* Πέρασμα άπό τή μάλλον έκτατικά στή μάλλον έντατικά διευρυ- μένη άναπαραγωγή τού κεφαλαίου: Αύτή ή άλλαγή τού τύπου άναπα- ραγωγής έγινε σέ δλες τίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες (στήν ΟΔΓ στά τέλη τής δεκαετίας τού '50, άρχές δεκαετίας τού 60, στίς ΗΠΑ τέλη τής δεκαετίας τού '20, άρχές τής δεκαετίας τού 30). « Ενώ στίς προηγούμενες δεκαετίες τό βάρος ριχνόταν στήν έπέκταση τών τομέων παραγωγής καί έκμετάλλευσης μέ τή άπόκτηση νέων δυνατο­τήτων παραγωγής καί μέ τήν όλο καί μαζικότερη χρησιμοποίηση προ­λεταριακών μαζών στήν καπιταλιστική διαδικασία παραγωγής καί άξιο- ποίησης, τό κύριο αύτό βάρος μετατέθηκε τώρα στήν αύξηση τής παραγωγικότητας τών μέσων παραγωγής καί τών παραγωγικών δυνά­μεων» (Κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός καί όπορτουνισμός, αί­τιες, άποτελέσματα, άντίθετες δυνάμεις. Βερολίνο, 1979, σελ. 20).

40

μερινοϋ άναρχισμού βρίσκονται στήν έπιδείνωση τής θέσης τών περιθωριακών στρωμάτων τής καπιταλιστικής κοινωνίας (ένα μέρος τής νέας γενιάς, άφροασιατικές μειονότητες, κύρια στίς ΗΠΑ καί τή Μεγάλη Βρετανία, όπως καί άλλοδαποί έργάτες), λόγω τής παραπέρα δξυν- σης τής γενικής κρίσης τού καπιταλισμού.

Τό πέρασμα στή μάλλον έντατικά διευρυνόμενη άνα- παραγωγή τού κεφαλαίου στίς καπιταλιστικές βιομηχα­νικές χώρες, έχει σάν συνέπεια άποφασιστικές άλλαγές στήν κοινωνικοοικονομική κατάσταση τής έργατικής τά­ξης καί άλλων μή μονοπωλιακών τάξεων καί κύρια τών διανοουμένων. Ή πλειοψηφία τών διανοουμένων, άπό μιά μακροχρόνια καί διαρκή προλεταριοποίηση, χάνει σι­γά σιγά τήν προηγούμενη προνομιούχα θέση της καί άπό οικονομική άποψη πλησιάζει δλο καί περιασότερο τό βιομηχανικό προλεταριάτο. Τό πλήθος τών σημερι­νών φοιτητών δέν θά πάρει δπως πρώτα διευθυντικές θέσεις, άλλά τή θέση ένός μισθωτού πού θά ύποστεί τήν καπιταλιστική έκμετάλλευση.

Αύτές οί άλλαγές δμως στήν κοινωνικοοικονομική κατάσταση τής πλειοψηφίας τών διανοουμένων δέν συ­νειδητοποιούνται κατά τρόπο άμεσο. Ό λόγος πού άργεΐ αύτή ή συνειδητοποίηση όφείλεται στίς κοινωνικές συ­νήθειες καί παραδόσεις, άλλά καί στίς μικροαστικές άντιλήψεις πού διάδοσε συνειδητά ή μεγαλοαστική τάξη καί πού είναι πραγματικά έφτάψυχες. Μέ τό δλο μάλιστα σύστημα Ιδεολογικής χειραγώγησης άναζωογονούνται συνέχεια. "Ετσι ή πλειοψηφία τών διανοουμένων έκεί- νων, πού θίγονται άπό τήν προλεταριοποίηση στήν προσπάθειά της νά ξανακερδίσει τή χαμένη θέση της, δηλαδή νά διατηρήσει προνόμια πού άκόμα δέν χάθηκαν τελείως, στρέφεται στό συντηρητισμό καί στόν σοσιαλ- ρεφορμισμό. ’Αντίθετα ένα άλλο μικρό μέρος τής δια­νόησης φτάνει σέ άριστερίστικες θέσεις.

Αύτές οι άριστερίστικες τάσεις πού μπορούν νά θεω­ρηθούν μόνο σάν μιά μικροαστική διαμαρτυρία γιά τήν άπώλεια τής σχετικής άνεξαρτησίας της στρέφονται έ- νάντια στή λεγάμενη ίσοπέδωση καί ύποτίμηση τής προσωπικότητας ένάντια στήν ύποταγή καί στίς «προ­

41

στακτικές έπιταγές» τής οικονομίας τοϋ κέρδους. Ή δυσαρέσκεια γιά δλα αύτά τούς όδηγεϊ νά έπιδιώκουν γρήγορες άλλαγές τής παρούσας κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, άλλαγές πού θά άποκαθιστούσαν τήν έλευ- θερία καί τήν άνεξαρτησία μέ τή μικροαστική τους έν­νοια. Σ' αύτές τίς έπιδιώξεις άνταποκρίνονται οί άναρχι­κές έπαναστατικές καί κοινωνικές άντιλήψεις, άφού σύμφωνα μέ τό μικροαστικό χαρακτήρα του, βάζουν αύ- τή άκριβώς τήν έλευθερία στό έπίκεντρο τών κοινωνι­κών τους όραματισμών.

Ά π ’ τήν άλλη παρακινούν ιδιαίτερα έκείνους τούς διανοούμενους πού καταπιάνονται μέ τή φιλοσοφία, τήν κοινωνιολογία καί παρόμοιες έπιστήμες, νά ψάξουν μέ βάση τίς προσωπικές έμπειρίες πού συγκεντρώθηκαν στή διαδικασία τής προλεταριοποίησης, γιά τίς κοινωνι­κές αιτίες καί τίς έναλλακτικές λύσεις. 'Επειδή όμως δέν μπορούν νά κατανοήσουν τίς άντικειμενικές κοινωνι­κοοικονομικές άλλαγές τού καπιταλιστικού συστήματος πού βρίσκεται στό τρίτο στάδιο τής γενικής κρίσης του, κάνουν μόνο μία έπιφανειακή θεώρηση τού Ιμπεριαλι­σμού. Βλέπουν τόν σημερινό καπιταλισμό σάν νά 'ταν ό καπιταλισμός τοϋ 19ου αίώνα. Απέναντι σ’ αύτόν τόν καπιταλισμό, παίρνουν μιά ύπερβολικά συναισθηματική θέση. Δέν καταλαβαίνουν όμως τό σημερινό στάδιο τού καπιταλισμού. Δέν σχηματίζουν έπιστημονική άντίληψη τού ιμπεριαλισμού, πράγμα πού θά τούς όδηγούσε σ' ένα ρεαλιστικό δρόμο άνατροπής τής σημερινής κοινω­νικής κατάστασης. Μέ άποτέλεσμα έξαιτίας τών άντι- κομμουνιστικών τους προκαταλήψεων καί τής άνυπόμο- νης προσπάθειας γιά ραγδαίες κοινωνικές άλλαγές, νά στρέφονται σέ ύπεραριστερές θεωρίες.

Αύθόρμητες ύπεραριστερές τάσεις διαδίδονται καί στά κοινωνικά στρώματα πού θίγονται Ιδιαίτερα άπό τήν κρίση τοϋ καπιταλισμού (άνεργοι νέοι, μέρος τών φοιτη­τών, άφροασιατικές μειονότητες, μετανάστες έργάτες). 01 τάσεις αύτές γίνονται άντικείμενο έκμετάλλευσης άπό ψευτοεπαναστατικές όμάδες πού προσπαθούν νά κερδίσουν όπαδούς. Κύρια οΐ λόγοι πού προκαλοϋν τίς τάσεις αύτές είναι:

42

Πρώτο: Ή μεγαλοαστική τάξη προσπαθεί νά στρέψει τούς άνεργους ένάντια σ’ αύτούς πού έργάζονται. Πάνω σ ’ αύτό συμφωνούν καί άριστερίστικες δυνάμεις, μέ τόν Ισχυρισμό πώς αύτοί πού έχουν δουλιά είναι «προνο­μιούχοι», ένώ οί άνεργοι είναι οί πιό άδικημένοι, άρα ή μοναδική έπαναστατική δύναμη. Μ' αύτή τή λογική, Ισχυριζόταν ό άλλοτε άρχηγός τού «Κόμματος Μαύροι Πάνθηρες» τών ΗΠΑ, Έλντριτζ Κλίθερ, πώς τό λούμπεν προλεταριάτο είναι ή μοναδική έπαναστατική δύναμη, έπειδή είναι ή μόνη τάξη πού δέν έχει στήν κατοχή της τίποτα σέ σύγκριση μέ τούς καπιταλιστές πού κατέχουν τά μέσα παραγωγής καί τήν έργατική τάξη πού έχει τίς θέσεις έργασίας. "Ως ένα σημείο βρίσκει έδαφος αύτή ή θέση στούς φτωχότερους άπ’ τούς φτωχούς, καί μερικοί άπ ’ αύτούς βλέπουν τούς άριστεριστές σάν έκπροσώ- πους τών συμφερόντων τους.

Σέ μερικές καπιταλιστικές χώρες μέ άναπτυγμένη βιομηχανία καί Ιδιαίτερα στήν ’Ιταλία, ή άνεργία τών νέων όδήγησε στήν άνάπτυξη σχέσεων άνάμεσα σέ όρι- σμένα στρώματα τών φοιτητών καί σέ δυνάμεις τού λούμπεν προλεταριάτου. Σ’ αύτή τή χώρα μάλιστα, ύπάρχει γ ι’ αύτούς καί ειδική όνομασία: έμαργινάτι (αύ­τοί πού τούς έριξαν στή θάλασσα). Γύρω στά 80% τών άνέργων είναι νέοι κάτω άπ' τά 29 καί τά 3/5 άπό αύτούς έχουν τελειώσει τήν έπαγγελματική ή τήν άνώτατη έκ- παίδευση. «Φυσικά, θά’ ταν λάθος νά ισχυριστεί κανείς πώς δλοι ή καί οί περισσότεροι άπ' αύτούς "θά βουλιά­ξουν” καί θά γίνουν όπωσδήποτε λούμπεν προλετάριοι. Είναι δμως γεγονός πώς ένα ποσοστό αύτής τής νεο­λαίας, άπογοητευμένοι βαθύτατα άπό τόν σημερινό άστικό τρόπο ζωής καί μέ συμπάθειες πρός τίς ιδέες τής λεγόμενης άντικουλτούρας, πλησιάζει τό λούμπεν προ­λεταριάτο πού δέν πιστεύει πιά σέ τίποτα καί στήν πραγ­ματικότητα τό συμπληρώνει»3. Αύτή ή διαπίστωση ισχύει τόσο γιά τή Δυτική Εύρώπη, όσο καί γιά τή Βόρεια Αμε­ρική.

Πολλοί νέοι, ιδιαίτερα στήν Ιταλία, βλέπουν τήν έγγραφή σέ πανεπιστήμια καί άνώτερες σχολές σάν μιά δυνατότητα νά άποφύγουν γιά κάποιο χρονικό διάστημα

43

τήν άνεργία. ΈκεΙ, έξαιτίας τής περιορισμένης άπόδο- σης τών Ιδρυμάτων αύτών καί τής δικής τους οικονομι­κής άδυναμίας, είναι μόνο κατ’ δνομα φοιτητές καί μέ­νουν άξίες χωρίς έλπίδα νά μπορέσουν νά τελειώσουν τίς σπουδές τους ή νά βρουν κάποια δουλιά. Άνάμεσά τους έπικρατεϊ μιά άτμόσφαιρα άβεβαιότητας γιά τό μέλλον, άμφισβήτησης καί διαμαρτυρίας. “Ετσι, γίνεται ή δεξαμενή άπ’ δπου θά άντλήσουν τούς συνεχιστές τους οί άναρχικές καί οί άλλες άριστερίστικες όμάδες. Ή «Ούνιτά», τό κεντρικό όργανο τού ’Ιταλικού Κομμουνι­στικού Κόμματος, γράφει σχετικά πώς «ό νεολαιίστικος έξτρεμισμός προέρχεται κύρια άπό τήν ύπαρξη πλατιών στρωμάτων άνεργων μαζών καί νέων»4.

Δεύτερο: Ή άνεργία καί ή έλεύθερη έργασία πού άναγκάζονται νά κάνουν πολλοί νέοι, τούς άπομονώ- νουν άπό τόν κόσμο τής έργασίας. Μέ τήν κανονική κα­θημερινή δουλιά σέ μιά έπιχείρηση οί νέοι έργάτες διδά­σκονται άπό τούς παλιούς καί έμπειρους συναδέλφους τους διάφορες γνώσεις καί μεθόδους γύρω άπ' τή δου- λιά τους, άλλά καί τήν πείρα τους στόν ταξικό άγώνα, δπως καί τήν άναγκαιότητα τής έπαναστατικής πειθαρ­χίας. Ό ταν όμως ύπάρχουν συνθήκες άνεργίας, δη- μιουργεϊται ένα κενό στήν πείρα τής έργατικής τάξης. Έτσι, δημιουργούνται οί προϋποθέσεις, πού κάνουν αύ- τούς τούς νέους, δέκτες Ιδεών πού ή έργατική τάξη τίς έχει κιόλας ξεπεράσει Ιστορικά, δπως π.χ. τόν άναρχι- σμό.

Τρίτο: Ή έλλειπής Ιστορική γνώση τής πείρας τού τα­ξικού άγώνα καί ή άνυπόμονη προσπάθεια γιά καλυτέ­ρευση τής άσχημης κοινωνικής τους κατάστασης, κάνει ένα μέρος τών άλλοδαπών έργατών στή Δυτική Εύρώπη, όπως κι ένα μέρος τών άλλων μειονοτήτων, νά ρέπουν πρός άριστερίστικες τάσεις.

Αύτοί οί κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες δημιουρ­γούν πρόσφορο έδαφος γιά τή δημιουργία άριστερίστι- κου δυναμικού άνάμεσα στούς νέους άνεργους, τίς τά­ξεις τού λοϋμπεν προλεταριάτού, τών άφροασιατικών μειονοτήτων καί τών άλλοδαπών έργατών. ‘Από τό δυνα­

μικό αύτό μπορούν νά κερδίσουν προσωρινά όπαδούς οί άναρχικές όμάδες.

Πολιτικά αίτια

Τά πολιτικά αίτια τού σημερινού άναρχισμού είναι άποτέλεσμα μιάς όλόκληρης σειράς έσωτερικών καί έξωτερικών παραγόντων. Στό σημείο αύτό, άποφασιστι- κό ρόλο παίζει ή άλλαγή τού παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων σέ όφελος τών τριών κύριων έπαναστατικών ρευμάτων τής έποχής μας, πράγμα πού προέρχεται κύ­ρια άπό τίς πολύπλευρες έπιτυχίες τών σοσιαλιστικών χωρών καί τήν άντίδραση τού Ιμπεριαλισμού. Ταυτόχρο­να, μέ τήν αύξανόμενη έπιρροή τού ύπαρκτού σοσιαλι­σμού, έγινε κατορθωτό νά κατασταλεϊ ό άγριος άντικομ- μουνισμός καί νά καλυτερεύσουν άντικειμενικά οί συν­θήκες πάλης τών έργαζομένων στίς Ιμπεριαλιστικές χώ­ρες. Έτσι, δημιουργούνται μεγαλύτερες δυνατότητες ταύτισης μέ τό σοσιαλισμό. Αλλά άκριθώς αύτό έκανε τή μεγαλοαστική τάξη άπό τήν άλλη μεριά, νά δυσφημί­ζει τόν ύπαρκτό σοσιαλισμό, τόσο δσο ποτέ μέχρι σήμε­ρα. Ό βαθιά ριζωμένος καί κάθε τόσο ύποδαυλιζόμενος άντικομμουνισμός έπαιξε σημαντικό ρόλο, ώστε ένα μέ­ρος τών δυνάμεων πού κατηγορούν τό σύστημα τών Ι­μπεριαλιστικών χωρών νά ταυτιστεί δχι μέ τό μαρξισμό- λενινισμό, άλλά μέ τίς ποικίλες μικροαστικές θεωρίες περί σοσιαλισμού.

Ή προέλαση τών έπαναστατικών δυνάμεων στόν κό­σμο, ήταν καί είναι δεμένη μέ τό παραπέρα θάθαιμα τής γενικής κρίσης τού καπιταλισμού σέ δλους τούς κοινω­νικούς τομείς. Ή αύξανόμενη άστάθεια τού πολιτικού συστήματος τών Ιμπεριαλιστικών χωρών, τό δλο καί με­γαλύτερο άποδυνάμωμα τού άστικού κοινοβουλευτι­σμού σέ όφελος τής Ιμπεριαλιστικής έκτελεστικής έξου­σίας καί τής παραπέρα ένίσχυσης τού κρατικομονοπω- λιακού μηχανισμού έξουσίας, όπως καί ή συνδεμένη μέ όλα αύτά, αύξανόμενη δυσπιστία άπέναντι στά άστικά κόμματα καί τήν άστική δημοκρατία, πείθουν ένα μέρος

45

τής σπουδάζουσας νεολαίας καί τών διανοούμενων, πώς τό σημερινό καπιταλιστικό σύστημα είναι άνίκανο νά λύ­σει τά σημερινά καί τά μελλοντικά κοινωνικά προβλήμα­τα. Μέ άποτέλεσμα νά ψάχνουν διαφορετικές πολιτικές λύσεις. Οί δυνάμεις αύτές, χαρακτηρίζονται άπό μικροα­στική άνυπομονησία άλλά καί άνεπαρκή γνώση τών πλούσιων έμπειριών τού έπαναστατικού έργατικού κινή­ματος άπό τήν πάλη του ένάντια στό παλιό καπιταλιστι­κό σύστημα, γιά τήν έδραίωση τού καινούργιου σοσιαλι­στικού κοινωνικού συστήματος. "Ετσι, ή διαμαρτυρία τους, γιά τό καπιταλιστικό σύστημα, πού κύρια χαρακτη­ρίζεται άπό συναισθηματικής φύσης στοιχεία, φτάνει σέ άναρχικές ή παρόμοιες μέ τόν άναρχισμό θέσεις.

Αύτές οί τάσεις ένισχύονται καί άπό τίς «μεθόδους βίας» πού χρησιμοποιεί ή άρχουσα τάξη ένάντια στίς δυ­νάμεις πού έπικρίνουν τό σύστημα άλλά καί άπό τήν αύ- ξανόμενη πίεση τής γραφειοκρατίας σέ δλους τούς το­μείς τής ζωής. Σέ ένα μικρό μέρος τών ένεργοποιημέ- νων πολιτικά δυνάμεων, αύτό πού προσπαθεί νά προστα­τέψει τήν άνθρώπινη άτομικότητα άπό τήν αύθαιρεσία τού κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, άναπτύσσεται ένα μέτωπο δχι μόνο ένάντια στή γραφειοκρατία καί τήν αύθαιρεσία τού Ιμπεριαλιστικού κράτους, άλλά καί ένάν- τια σέ όποιαδήποτε έξουσία, πράγμα πού όφείλεται στή μονόπλευρη μικροαστική άτομικκττική άντίληψη αύτού τού μετώπου.

Αύτές οΐ δυνάμεις, άπογοητευμένες άπό τήν πολιτι­κή καί τήν ιδεολογία τών δεξιών σοσιαλδημοκρατικών κύκλων πού συμβάλλουν στήν έδραίωση τού κρατικομο- νοπωλιακού συστήματος άλλά καί έπηρεασμένες άπό τόν άντικομμουνισμό καί τόν άντισοβιετισμό πού έχει ριζώσει βαθιά σέ ένα μεγάλο μέρος τού πληθυσμού, έλ- κονται άπό έναν άπατηλό» ψευτοαριστερό «τρίτο δρό­μο». Μ' αύτό έπιθεβαιώνεται γιά μιά άκόμα φορά, πώς ό άναρχισμός είναι έπίσης «ένα είδος τιμωρία γιά τά όπορτουνιστικά άμαρτήματα τού έργατικού κινήμα­τος»5.

Μέ αύτά τά έσωτερικής πολιτικής φύσης χαρακτηρι­στικά, πού προκύπτουν άπό τούς όρους άνάπτυξης τού

46

σημερινού καπιταλισμού συνδέονται κυρίως οί άκόλου- θες διεθνείς αίτιες άναβίωσης καί άνάπτυξης τού άναρ- χισμοϋ:

Κάτω άπό τίς παρούσες συνθήκες όξύνεται ή διαμά­χη άνάμεσα στά δύο άνταγωνιστικά κοινωνικά συστήμα­τα.Ή άστική προπαγάνδα κάνει δ,τι μπορεϊ γιά νά κατη­γορήσει τήν έξωτερική πολιτική τών σοσιαλιστικών χω­ρών σάν «έπεκτατική» καί «έπιθετική». Άπό μή πολιτικο­ποιημένες δυνάμεις βγαίνει εύκολα τό άπλοποιημένο καί τελικά λανθασμένο συμπέρασμα, πώς καί τά δύο κοι­νωνικά συστήματα, δηλαδή ό Ιμπεριαλισμός καί ό σοσια­λισμός είναι άπό τή φύση τους ίδια: πρόκειται μόνο γιά διαφωνίες πολιτικής φύσης. Μέ αύτή τή λανθασμένη άποψη, διαστρέφεται τελείως καί χάνει μέρος τής άπο- τελεσματικότητάς της ή πολιτική τών σοσιαλιστικών χω­ρών γιά είρηνική συνύπαρξη σάν συνεπής ταξικός άγώ- νας σέ έθνικό έπίπεδο. Καί τό έρμηνεύουν αύτό σάν «παρεμπόδιση τού ταξικού άγώνα» καί σάν «προδοσία τής έπανάστασης». Αύτή ή λανθασμένη έρμηνεία τής πολιτικής τής εΙρηνικής συνύπαρξης καί τής έξωτερικής πολιτικής τών σοσιαλιστικών χωρών, βοηθά τή στροφή σέ έπικίνδυνες άναρχικές καί άλλες άριστερίστικες θέ­σεις.

Μιά άλλη αίτια τού σημερινού άναρχισμού είναι ή έλ- λειπής έρμηνεία τών διαδικασιών τού έθνικοαπελευθε- ρωτικού κινήματος. Ό έπιτυχημένος άντιαποικιακός καί άντιιμπεριαλιστικός άπελευθερωτικός άγώνας τών λαών τής Άσίας, τής Αφρικής καί τής Λατινικής Αμερικής, έπιδρά έντονα στό άντιιμπεριαλιστικό κίνημα τών καπι­ταλιστικών βιομηχανικών χωρών. Ό ένθουσιασμός γιά αύτές τίς έπιτυχίες καί τήν άγανάκτηση γιά τά βάρβαρα μέτρα καταπίεσης τού Ιμπεριαλισμού (Ιδιαίτερα μέχρι τό 1975 έξαιτίας τής έπίθεσης τών ΗΠΑ ένάντια στό βιετνα­μέζικο λαό) ένισχύουν βέβαια τήν άντίθεση στό σύστη­μα. Σέ μερικούς δμως ένεργοποιημένους πολιτικούς κύ­κλους καί κύρια άνάμεσα στούς φοιτητές καί νεαρούς διανοούμενους, όδηγούν σέ ύπερτίμηση τού ρόλου τού έθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στόν σημερινό ταξι­κό άγώνα καί στό μονόπλευρο δογματικό συμπέρασμα,

47

πώς μονάχα ό ένοπλος άγώνας είναι έπαναατατικός καί μόνο αυτός θά μπορούσε νά όδηγήσει στήν κατάργηση τής καπιταλιστικής τάξης πραγμάτων.

Σημαντική βοήθεια γιά τήν άναβίωση τού σύγχρονου άναρχισμού ήταν καί τά άναρχικά στοιχεία τής πολιτικής τών ήγετών τού Πεκίνου στή δεκαετία τού 60.

’Ιδεολογικά αϊτια

Οί Ιδεολογικές πηγές τού σημερινού άναρχισμού εί­ναι ποικίλης φύσης.

Μπροστά στή βαθιά κρίση τής καπιταλιστικής κοινω­νίας, τής άστικής Ιδεολογίας καί τέχνης, άρα καί έξαι- τίας τής φθοράς τού άστικοϋ προτύπου, άλλά καί μπρο­στά στήν αύξηση τής άκτινοβολίας τού μαρξισμού- λενινισμού καί τοϋ ύπαρκτοϋ σοσιαλισμού, προσπάθη­σαν μερικοί μικροαστικοί κύκλοι νά χρησιμοποιήσουν άκόμα καί άποσπάσματα άπό τήν θεωρία τών Κάρλ Μάρξ, Φρίντριχ "Ενγκελς καί Β.Ι. Λένιν, προκειμένου νά ύπερασπίσουν τά συμφέροντά τους.

Ή στροφή όμως αύτών τών δυνάμεων πρός τό μαρξι­σμό, έγινε στήν πλειοψηφία μέ τή μελέτη τής άστικής έρμηνείας τοϋ μαρξισμού.

Ό έντονος άντικομμουνισμός καί άντισοθιετισμός, ή πολιτική καί Ιδεολογική έπίδραση τών μαρξιστικών- λενινιστικών κομμάτων πού δέν είχε άγκαλιάσει άκόμα σέ μερικές χώρες πλατιές λαϊκές μάζες, ή έμφάνιση νέων προβλημάτων πού προέρχονταν άπό τήν άνάπτυξη τοϋ παγκόσμιου έπαναστατικοϋ κινήματος καί πού άπό μαρξιστική άποψη δέν μπορούσαν ν ’ άπαντηθοϋν άμέ- σως, βοήθησαν στόν προσανατολισμό έκείνων τών δυνά­μεων πού ήταν νέες στίς ταξικές συγκρούσεις πρός τήν κατεύθυνση τής μικροαστικής Ιδεολογίας καί τοϋ άναρ- χισμού.

Μεγάλη σημασία στήν πνευματική διαμόρφωση τού σημερινού άναρχισμού, τών σημερινών όργανωτών καί Ιδεολόγων του, είχαν τά παρακάτω γεγονότα, κύρια στή δεκαετία τού '60 καί τού ’70.

Πρώτο: Μέ τήν έπίδραση μιάς σειράς μικροαστών

48

Ιδεολόγων διαδόθηκαν ψευτομαρξιστικές άριστερίστι- κες θεωρίες. 'Εκπρόσωποι τής «Σχολής τής Φραγκφούρ- της»*, δπως ό Τέοντορ Άντόρνο καί ό Γιοΰγκεν Χάμπερ- μας, δανείστηκαν άπό τό μαρξισμό μιά σειρά άπό Ιδέες καί τίς έρμήνευσαν σύμφωνα μέ τό πνεύμα τού άριστε- ροχεγκελιανισμού** καί τού ύποκειμενισμοΰ***. Κάνανε έντονη κριτική σέ ξέχωρες πλευρές τού Ιμπεριαλισμού, προπαγανδίζοντας τόν μικροαστικό παραφθαρμένο δρο τής άποξένωσης**** καί προσπαθώντας νά τόν άνυψώσουν

* «Σχολή τής Φραγκφούρτης»: Κοινωνιοκριτική καί κοινωνικοπολι- τική κατεύθυνση τής άστικής γερμανικής κοινωνιολογίας, πού πήρε τ' δνομά της άπό τό « Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών· πού Ιδρύθηκε τό 1923 στή Φραγκφούρτη Μάιν. 01 σημαντικότεροι έκπρόσωποί της (μετά τό 1945) Μ. Χόρκμαγιερ, Τ.Β. Άντόρνο, Φ. Πόλοκ καί Γ. Χά- μπερμας, άναπτύξανε τήν «Κριτική θεωρία τής κοινωνιολογίας·. Στήν «Κριτική θεωρία» συνδέεται μιά άριστεροχεγκελιανή ριζοσπαστική διαλεκτική μέ στοιχεία τής ψυχολογίας τού βάθους καί τού υπαρξι­σμού. Τό ύπαρξιακό άγχος τού άνθρώπου καί τό κενό τής ζωής του, θά ξεπεραστούν στήν άναπτυγμένη άστική κοινωνία μέ μεταρρυθμί­σεις καί δχι μέ τήν κοινωνική έπανάσταση. 01 θεωρητικές καί Ιδεολογι­κές κατασκευές τής «Σχολής τής Φρύγκφούρτης» έχουν σ' ένα μέρος τους μαρξιστικό κάλυμμα. Οί έκπρόσωποί της έπικρίνουν καί άντιπα- ραθέτουν ένα μαρξισμό-λενινισμό δικής τους έμπνευσης καί κατα­σκευής καί δυσφημούν τή σοσιαλιστική άνάπτυξη τών σοσιαλιστικών χωρών.

“ Άριστεροχεγκελιανισμός: Επέκταση καί έφαρμογή τής φιλοσο­φίας τού Γ.Β. Χέγκελ (1770-1831) άπό τούς μαθητές του, σύμφωνα μέ τούς όποιους τό βασικό τής θεωρίας τού Χέγκελ, βρίσκεται στό γεγο­νός τής άλλαγής, στή διαλεκτική μέθοδο (σέ άντίθεση μέ τούς δεξιο- χεγκελιανούς πού ρίχνουν τό κύριο βάρος στό σύστημα τού Χέγκελ).

· “ Υποκειμενισμός (στήν κοινωνιολογία). Ή θεωρητική άντίληψη καί πρακτική στάση, πώς τά κοινωνικά γεγονότα μπορούν νά διαμορ­φωθούν άπό τήν αυθαίρετη δραστηριότητα τού ύποκειμένου, δηλαδή, ή βολουνταριστική (δλα τελικά έξαρτώνται άπό τή θέληση) ύπερτίμη- ση τού ένεργητικοϋ ρόλου τού ύποκειμενικού παράγοντα.**** Αποξένωση: Κοινωνική σχέση βασιζόμενη στήν άτομική Ιδιοκτη­

σία τών μέσων παραγωγής, δπου τά προϊόντα πού παράγουν οί Ανθρω­ποι μέ τή δική τους κοινωνική δραστηριότητα, δπως οι σχέσεις καί οί

49

σέ μιά όχι Ιστορική άλλά κατά κάποιο τρόπο, αιώνια κα­τηγορία πού βαραίνει καί γιά τόν καπιταλισμό καί γιά τόν σοσιαλισμό. Μέ τόν τρόπο αύτό έξαλείφανε τή βασική διαφορά άνάμεσα στά δύο οίκονομικά συστήματα καί άπό μιά ψευτοεπαναστατική θέση κατηγορούσαν τό Ιδιο καί τόν Ιμπεριαλισμό καί τόν σοσιαλισμό. Οί θεωρίες τους παίξανε σημαντικό ρόλο στήν έδραίωση άναρχικών τρόπων σκέψης καί δράσης, καί προώθησαν κύρια τή δη­μιουργία μιάς άντισοβιετικής καί άντισοσιαλιστικής τά­ξης άρχών στήν άντιεξουσιακή πτέρυγα τού φοιτητικού κινήματος*.

Τόσο στίς ΗΠΑ δσο καί στήν ΟΔΓ, τά έργα καί ή δρα­στηριότητα τού Χέρμπερτ Μαρκούζε, πού άνήκε στή «Σχολή τής Φραγκφούρτης», έπηρέασαν Ιδιαίτερα στήν άντιεξουσιακή πτέρυγα τού φοιτητικού κινήματος. Ό Μαρκούζε κατάφερε «νά έκφράσει τήν πνευματική στά­ση τής άριστερίστικης έλίτ καί τίς ούτοπιστικές της κατασκευές. Μέ άλλα λόγια, ό Μαρκούζε πρόσφερε όποιοδήποτε προϊόν είχε ζήτηση»6. ’Εκπροσωπούσε τήν άποψη πώς ή έργατική τάξη ένσωματώθηκε σήμερα πο­λιτικά καί Ιδεολογικά στό Ιμπεριαλιστικό σύστημα καί δέν είναι πιά Ικανή γιά έπαναστατική δράση**. Ό Μαρ-

θεσμοί, τούς είναι ξένα καί τούς έξουσιάζουν. τούς ύποτάσσουν στήν τυφλή ή μάλλον στήν αύθαίρετη δράση τους. Ή άποξένωση υπάρχει σέ δλες τίς προσοσιαλιστικές κοινωνικές μορφές καί φθάνει στό ζενίθ στόν καπιταλισμό, στήν καπιταλιστική παραγωγή. Στόν Ιμπεριαλισμό, ή άποξένωση παίρνει μεγάλες διαστάσεις, καθώς τό μονοπωλιακό κε­φάλαιο καί ό κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός, γίνονται οί κυρίαρ­χες δυνάμεις πού έξουσιάζουν τά πάντα στήν κοινωνική ζωή.

* Άντιεξουσιακή πτέρυγα τού φοιτητικού κινήματος: Αποφασιστι­κό γεγονός στή διαμόρφωση τής πτέρυγας τού άντιιμπεριαλιστικού φοιτητικού κινήματος πού έτεινε πρός τόν άριστεροεξτρεμισμό, ήταν ή άρνητική στάση άπέναντι σέ όποιαδήποτε έξουσία (τό κράτος, τά κόμματα, τό διδακτικό σώμα στά πανεπιστήμια, τήν οίκογένεια κλπ.).

** Παρ’ δλο πού ό Μαρκούζε διόρθωσβ άργότερα αύτή τή θέση του, έξακολουθεϊ νά άρνεϊται τό ρόλο τού προλεταριάτου σάν καθοδηγητι- κής έπαναστατικής δύναμης.

50

κούζε έστρεφε τίς έλπίδες του στίς περιθωριακές κοινω­νικές όμάδες πού «δέν είχαν ένσωματωθεϊ» στό κρατι- κομονοπωλιακό σύστημα, στούς άπόκληρους τής έπονο- μαζόμενης «κοινωνίας τής ύπεραφθονίας»: έθνικές μειονότητες, κάτοικοι τού γκέτο, άνεργοι κ.ά. Κατά τή γνώμη του, οί φοιτητές καί οί νεαροί διανοούμενοι θά μπορούσαν περισσότερο άπ' δλους τούς άλλους νά παί­ξουν καταλυτικό ρόλο στήν έπαναστατική διαδικασία. Ά π ό ένα τμήμα, μάλιστα, τών όπαδών του, ξεκίνησε ή θέση πώς οί φοιτητές καί οί διανοούμενοι είναι ή πρωτο­πορία τής έπανάστασης7.

Μαζί μέ τόν Μαρκούζε, έπηρέασε τό άναπτυσσόμενο άναρχικό κίνημα καί ό ύπαρξισμός* τών γάλλων φιλοσό­φων καί συγγραφέων Ζάν-Πώλ Σάρτρ καί Άλμπέρ Καμύ.

Ό λες αύτές οί θεωρίες, πού κατά ένα μέρος πρω- τοεμφανίστηκαν στή δεκαετία τού '30, βρήκαν άπήχηση σέ όρισμένα τμήματα τών φοιτητών στίς δεκαετίες τοϋ '60 καί τού '70. Κι αύτό γιατί μέ τήν άντικειμενική οίκο- νομική καί πολιτική άνάπτυξη τών άναπτυγμένων καπι­ταλιστικών χωρών, δημιουργήθηκε άνάλογο έδαφος.

Μαζί μέ τήν παραδοχή αύτής τής θεωρίας άπό τήν άντιεξουσιακή πτέρυγα τού φοιτητικού κινήματος, ύπήρχε καί μιά «ριζοσπαστική παραδοχή τών θεωριών τού τρίτου κόσμου» καί Ιδιαίτερα τών Ιδεών τών Φράντς Φανόν καί Ρεζί Ντεμπρέ, πού δέν ήταν άσχετη μέ τίς έπι- τυχίες τών έθνικών άπελευθερωτικών κινημάτων τής Άσίας, τής Αφρικής καί Λατινικής Αμερικής. Ό Φανόν,

* Υπαρξισμός: Υποκειμενικό, ιδεολογικό καί άνορθολογικό ρεύμα τής άστικής φιλοσοφίας. Αντικατοπτρίζει τήν κριτική συνείδηση τοϋ μικροαστού, ιδιαίτερα τών διανοούμενων, στήν καταρρέουσα καπιτα­λιστική κοινωνία. Κέντρο τού ύπαρξισμού είναι ό άνορθολογικός δρος τής «ύπαρξης» πού χαρακτηρίζει τό άπόλυτα ύποκειμενικό, τό αίσθη­μα τής ζωής τοϋ μικροαστού μέσα στό ιμπεριαλιστικό κοινωνικό σύ­στημα, παρουσιάζοντάς το σάν πανανθρώπινο αίσθημα. Ό ύπαρξισμός δίνει έμφαση στό φόθο, τή μοναξιά, τήν ένοχή, τήν «άποτυχία», έμφα- νίζοντάς τα σάν βασικό στοιχείο τής άνθρώπινης ύπαρξης, ένώ χαρα­κτηρίζει τήν άνθρώπινη ζωή σάν άσκοπη.

51

ένας μικροαστός θεωρητικός τού άπελευθερωτικοϋ άγώνα τής ’Αλγερίας παρουσίαζε τήν άγροτιά σάν μονα­δική έπαναστατική δύναμη στίς χώρες τού τρίτου κό­σμου καί μέ τόν τρόπο αύτό άρνιόταν τήν έπαναστατική δύναμη τής έργατικής τάξης. Ό γάλλος άριστερός έξτρεμιστής Ντεμπρέ, πού είχε δράσει ό ίδιος σάν ά- ντάρτης πόλεων στΥ| Λατινική Αμερική, βλέποντας μο­νόπλευρα καί άποσπασματικά τήν πορεία τής κουθανι- κής έπανάστασης, έβγαζε τό συμπέρασμα πώς «δλες οί προσπάθειες θά πρέπει νά συγκεντρωθούν στήν πρακτι­κή όργάνωση τού ένοπλου άγώνα»8. Άπολυτοποιούσε τόν ένοπλο άγώνα καί θεωρούσε τούς φοιτητές καί τούς έπαναστάτες διανοούμενους σάν τήν πρωτοπορία στή Λατινική Αμερική.

’Από τίς Ιδέες αύτές ένθουσιάστηκαν πολλοί ήγέτες τού φοιτητικού κινήματος στίς βιομηχανικά άναπτυγμέ- νες καπιταλιστικές χώρες, πού ήθελαν νά μεταφέρουν σχηματικά τίς μορφές καί μεθόδους άγώνα τών άπελευ- θερωτικών κινημάτων τών λαών τής ’Ασίας, τής 'Αφρικής καί τής Λατινικής 'Αμερικής στήν πολιτική πρακτική τών ιμπεριαλιστικών χωρών καί πού είχαν υίοθετήσει τή θεω­ρία τής «έστίας» τού Ντεμπρέ. Τή θεωρία αύτή τήν έρ- μήνευαν κατά τόν έξής τρόπο: «οί έπαναστάτες δέν πρέπει πάντοτε νά περιμένουν μέχρι νά δημιουργηθούν οί άντικειμενικές συνθήκες γιά τήν έπανάσταση, άλλά πέρα άπό τήν “ έστία ", πέρα άπό τήν ένοπλη πρωτοπο­ρία τού λαού, μπορούν νά δημιουργήσουν μέ ύποκειμε- νική δράση, τίς άντικειμενικές συνθήκες γιά τήν έπανάσταση»9. Μιά τέτια έρμηνεία ικανοποίησε τή μι­κροαστική καί νεανική άνυπομονησία τών έκπροσώπων τού άναρχικού κινήματος.

Τέλος, σημαντικό ρόλο στή δημιουργία τού σημερι­νού άναρχισμού έπαιξαν καί οί δραστηριότητες ίδεολό- γων καί όργανωτών παραδοσιακών άριστερίστικων όμά­δων, καθώς καί μιά σειρά ψευτοϊδεολόγων πού προέρ­χονται άπό τήν άντιεξουσιαστική πτέρυγα τού φοιτητι­κού κινήματος. 'Εκπρόσωποι τού άριστερίστικου φοιτη­τικού κινήματος, δπως ό Ρούντι Ντούτσκε, ό Ντανιέλ Κόν-Μπεντίτ, ό Μπέρντ Ραμπέλ καί άλλοι, έπηρεάστηκαν

52

σημαντικά άπό τό μαρξισμό. Άλλά ή δική τους παραλλα­γή τού μαρξισμού περιορίζεται στήν άποδοχή μιας μόνο πλευράς τού μαρξισμού-λενινισμού, δηλαδή τής άρνη­σης, τής συντριβής καί τής καταστροφής τών άστικών σχέσεων, ένώ δέν έκτιμοϋν άρκετά τή θετική καί δη­μιουργική πλευρά αύτής τής θεωρίας. Οί έκπρόσωποι τού νέου άναρχικού κινήματος δέν φαίνονται νά είναι σέ θέση νά κατανοήσουν τό μαρξισμό-λενινισμό σάν μιά όλοκληρωμένη καί Ιστορικά άναπτυσσόμενη διδασκαλία.

Δεύτερο: Ή μικροαστική άντανάκλαση τής άνάπτυ- ξης τής Κίνας καί Ιδιαίτερα ή έπονομαζόμενη μεγάλη προλεταριακή μορφωτική έπανάσταση πού έπηρέασε τήν άντιεξουσιακή πτέρυγα τού φοιτητικού κινήματος, έπαιξε σημαντικό ρόλο στήν άνάπτυξη τού σημερινού άναρχισμού. Ό σοβιετικός έπιστήμονας Ε.Ι. Μπατάλοφ έπισημαίνει πώς δύσκολα μπορεϊ νά βρει κανείς ένα πα­ρόμοιο σύγχρονο φαινόμενο «πού νά έχει έρμηνευτεϊ στή Δύση τόσο έσφαλμένα, δσο ή μορφωτική έπανάστα­ση». Αύτό έγινε έπειδή θεωρητικοί, ίδεολόγοι καί πολλοί όπαδοί τού άριστερίστικου κινήματος, έβλεπαν σ’ αύτή, κάτι πού δέν είχε ποτέ: δηλαδή «καταστροφή τών γρα­φειοκρατικών μηχανισμών μέ ένεργητικές όμάδες νέων, πού άγνοοϋσαν τελείως τά νόμιμα όργανα έξουσίας, δη­μιουργία νέων “ άναγκών” , πού τάχα έξαφάνιζαν τό καταναλωτικό πνεύμα καί προσανατόλιζαν σέ ένα "νέο ’ ' Ιδανικό τού άνθρώπου κλπ.»'°.

Μιά τέτια έρμηνεία τής μαοϊκής πολιτικής καί ιδεολο­γίας άνταποκρινόταν στήν άναρχική έπίκριση τής δυτι­κής καταναλωτικής κοινωνίας, στήν τάχα καταναλωτική φοβία τού «νέου άνθρώπου», όπως τόν ήθελαν οί άναρ­χικο ί καί άκόμα, κι αύτό είναι σημαντικό, στίς άντιεξου- σιαστικές τάσεις. Τέλος, μιά τέτια άντίληψη τής «μορ­φωτικής έπανάστασης» διευκόλυνε τήν υΙοθέτηση μαοϊ­κών ιδεολογικών στοιχείων άπό τούς έκπροσώπους τού άναρχισμού στή Δυτική Εύρώπη καί τίς ΗΠΑ.

Τρίτο: 'Ορισμένες παραδόσεις τών διάφορων χωρών τίς Δυτικής Εύρώπης καί τών ΗΠΑ έπαιξαν ρόλο στήν άνάπτυξη τού σημερινού άναρχισμού. Στή Γαλλία, 'Ιτα­λία καί ’Ισπανία, έπαιξε καί παίζει ρόλο κύρια ή έπιρροή

53

τού παραδοσιακού άναρχισμοϋ καί τού άναρχοσυνδικα- λισμού. Στήν ΟΔΓ καί στό Δυτικό Βερολίνο, στήν προ­σπάθεια γιά ένα «έναλλακτικό» πρότυπο κοινωνίας, σέ σχέση τόσο μέ τόν καπιταλισμό δσο καί μέ τόν υπαρκτό σοσιαλισμό, παρουσιάστηκε μιά έπιστροφή σέ άναρχο- συνδικαλιστικές καί άλλες άριστερίστικες Ιδέες, πού ένα μέρος τους ήταν διαδομένες στό γερμανικό έργατι­κό κίνημα τής δεκαετίας τού ’20 άλλά καί στά έργα τών Μπακούνιν, Κροπότκιν, Ρόκερς καί άλλων άναρχικών τού 19ου αίώνα καί τών πρώτων δεκαετιών τού 20ού αίώ- να.

Στίς ΗΠΑ ό μικροαστικός φιλελευθερισμός άποδεί- χτηκε παράγοντας πού έπηρέασε σημαντικά τήν άναβίω- ση τού άναρχισμού. Στό παρελθόν ήταν ό πολιτικοϊδεο- λογικός στυλοβάτης τού ύποκειμενισμού καί οί έκπρό­σωποί του στράφηκαν ένάντια στήν ένίσχυση τού ρόλου τού κράτους καί τών άλλων κέντρων έξουσίας. Ή σημε­ρινή, διαφορετική στάση τών φιλελεύθερων άπέναντι στό κράτος καί τόν συγκεντρωτισμό τής οίκονομικής, πολιτικής καί πολιτιστικής ζωής τής χώρας, όδήγησε σέ κρίση έμπιστοσύνης άνάμεσα σ ’ αύτούς καί τούς άτομι- κιστικά σκεπτόμενους μικροαστούς τής άμερικάνικης κοινωνίας. "Ετσι, άπογοητευμένοι άπό αύτήν τήν παραλ­λαγή τού ύποκειμενισμού, προσπάθησαν νά βρούν τήν έναλλαγή στόν άναρχισμό. Ό άναρχισμός δμως δέν εί­ναι παρά ή έξτρεμιστική παραλλαγή τού Ιδιου ύποκειμε- νισμού, καί έτσι έξακολουθούν νά βρίσκονται στόν Ιδιο χώρο.

‘Άλλες αΙτίες τής Αναβίωσης τοΰ άναρχισμοϋ

Στίς πολιτικές καί οίκονομικές ταξικές άντιθέσεις τών άναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών οί έργαζόμε- νοι δλο καί περισσότερο βρίσκονται άντιμέτωποι μέ τό ιμπεριαλιστικό κράτος.

Κάτω άπό τίς συνθήκες τού κρατικομονοπωλιακοϋ καπιταλισμού, οί κοινωνικές καί οίκονομικές διαδικα­

54

σίες, δπως καί ή κυριαρχία τώ ν μονοπωλίων, παίρνουν δλο καί περισσότερο τή μορφή τής άμεσης κρατικής βίας καί τών μηχανισμών τού κράτους. Τ ό Ιμπεριαλιστικό κράτος ένδιαφέρεται άμεσα γιά τό συμφέρον τού μονο­πωλιακού κεφαλαίου, δταν γιά παράδειγμα άνακοινώνει τίς κα τευθυντήριες γραμμές γιά μισθούς ή δταν μπαίνει σ το ύς έργατικούς άγώνες σάν τάχα άμερόληπτος «διαι­τ η τή ς » , ή δταν, δπως στίς ΗΠΑ, άναστέλλει, πού σημαί­ν ει άπαγορεύει, γιά όρισμένο χρόνο τίς άπεργίες τών έργα ζομένω ν, ή δταν χρησιμοποιεί στρατό στίς μεταφο­ρές γιά νά όδηγήσει σέ άποτυχία μιά άπεργία τών έργα­ζομένω ν στίς μεταφορές.

Ή έπέκταση τών άρμοδιοτήτων τού διευθυντικού καί διοικητικού κρατικού μηχανισμού στενεύει δλο καί π ερ ισσ ότερο τή σφαίρα έλεύθερης δράσης έκείνων πού π ροη γο ύμενα είχαν τό προνόμιο μιάς σχετικής άνεξαρ- τησίας άπό τό κράτος. Τ ό βλέπουν αύτό σάν άδικαιολό- γη τη άνάμειξη στόν ιδιωτικό τους χώρο. Έ ν ώ π.χ. ά λλο­τε ό φυσικός έπιστήμονας μπορούσε νά γίνει Ιδιωτικός έκπαιδευτικός ή στό πανεπιστήμιο, τό έκπαιδευτικό ϊδρυμα πού άποτεινόταν μόνο σέ μιά έλίτ, μπορούσε νά κάνει τίς έρευνές του σχετικά άνεξάρτητος άπό κρατι­κές άναμείξεις, σήμερα έργάζεται σέ μεγάλα έρευνητικά κέντρα πού είναι όργανωμένα σύμφωνα μέ τίς άνάγκες τή ς βιομηχανίας ή σέ άνώτερ,α έκπαιδευτικό Ιδρύματα πού διευθύνοντα ι καί όργανώ νονται άπό τό κράτος γιά τή μαζική παραγωγή καί συνεπώς πρέπει νά τηρεί άκρι- βώς τίς προθεσμίες ύποβολής τών άποτελεσμάτων τών έρευνώ ν του.

Τ ό Ιμπεριαλιστικό κράτος γίνεται δλο καί περισσότε­ρο άμεσα ό έπιχειρηματίας καί σέ τομείς δπως ή ένερ- γειακή οικονομία, ή βιομηχανία όχημάτων, οί μεταφορές καί τά μέσα ένημέρωστ\ς.

Στίς περισσότερες περιπτώσεις κρύβεται τό γεγονός, πώς ή έπέκταση τών κρατικών έξουσιών στήν πραγματι­κότητα άποσκοπεϊ στή δημιουργία τών άπαραίτητων καί σ υμφ ερότερω ν συνθηκών γιά τήν έξασφάλιση κερδών τώ ν ισχυρότερω ν μονοπωλίων. 'Απ' αύτό τό διαχωρισμό ούσίας καί φαινομένων γεννιέτα ι ή έντύπωση, ιδιαίτερα

55

σέ ένα τμήμα τών μικροαστών, πώς «οί αιτίες τής κρατι­κής βίας, τής κατάργησης τής δημοκρατίας, τής κοινωνι­κής άβεβαιότητας κλπ., δέν όφείλονται στό σύστημα το ύ κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού, άλλά πολύ περισσότερο στόν κρατικό μηχανισμό πού έμφανίζεται σάν ά νε ξά ρ τη το ς»11. Τ ό κράτος «α ύτό καθαυτό», θεω­ρ ο ύμενο άνεξάρτητα άπό τίς κοινωνικές συνθήκες, μοιάζει νά είναι ό κύριος έχθρός. Γι' αύτό τό λόγο οϊ δυνά μεις αύτές άρνούνται μέ τρόπο άναρχικό, τήν άνάγκη ύπαρξης όποιουδήποτε κράτους γιά τήν όργά- νωση τή ς κοινωνίας καί ύποστηρίζουν τήν άμεση κατάρ­γη σή του. Είναι άνίκανοι νά άντιληφ θούν πώς «ή ύλική ζωή τώ ν άτόμων πού μέ κανένα τρόπο δέν έξαρτάται μό­ν ο άπό τή ν “ έπιθυμία” τους, ό τρόπος παραγωγής καί οί μορφές έπικοινωνίας πού καθορίζονται άμοιβαϊα... είναι ή πραγματική βάση τού κράτους» καί πώς «σέ όλες τίς κλίμακες, όπου άκόμα είναι άναγκαϊος ό χωρισμός έργα- σίας καί άτομικής Ιδιοκτησίας, δέν έξαρτάται άπό τήν έπιθυμία τών άτόμων». «Α ύτές οί πραγματικές συνθή­κες, δέν δημιουργήθηκαν άπό τή ν κρατική έξουσία, ά ντίθετα είναι αύτές πού τής δίνουν δ ύ ν α μ η »'2.

Ή γρή γο ρη άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων πού σήμερα έκφράζεται μέ τήν έπιστημονικοτεχνική έπανάσταση, έπιτρέπει τή ν δλο καί γρηγορότερη ώρί- μανση τώ ν ύλικών βάσεων τής σοσιαλιστικής κοινωνίας. «Κά τω άπ’ αύτές τίς συνθήκες οί άναρχικοί, άλλά καί οί "δ ε κ τικ ο ί" στόν άναρχισμό, έχουν τή ν τάση νά ύπερτι- μούν τίς δυνατότητες πού άνοίγονται μέ τήν έπιστημο- ν ικοτεχνική πρόοδο, συμπεριλαμβανόμενης καί τής πραγματοποίησης τοϋ άμεσου περάσματος σέ μιά κοινω­νία χωρίς κράτος, τής χωρίς καθυστέρηση κατάργησης δλω ν τώ ν κοινωνικών μορφών καί περιορισμώ ν»13.

Από τή ν άλλη, ύπάρχουν τμήματα τών μικροαστών πού ά ντιμετω πίζουν μέ δυσπιστία καί φόβο τήν έπίδρα­ση τή ς έπιστημονικοτεχνικής έπανάστασης στήν άνά­π τυξη τής κοινωνίας. Οί λόγο ι μιάς τέτιας άντιμετώπι- σης είναι γιατί άποδίδουν στήν άνάπτυξη τής έπιστήμης καί τή ς τεχνικής τίς αίτιες τής γραφειοκρατίας, τής άπο- ξένω σης τή ς προσωπικότητας, τής οίκολογικής κρίσης,

56

το ύ κινδύνου πυρηνικού άφανισμοϋ κλπ. 01 αίτιες όμως βρίσκονται στήν κατάχρηση πού γίνετα ι άπό τόν ιμπε­ρια λισμό τής τεχνικής καί τής έπιστήμης. "Ετσι, γε νν ιέ ­ται μιά έχθρότητα γιά τήν πρόοδο πού έκφράζεται μέ τίς άναρχικές κομμούνες, οί όποιες στήν προσπάθειά τους γιά «ένα λλα κ τικ ή » λύση τού ένεργειακού, περιορίζονται σέ ά νεμόμυλους καί άλλες πρωτόγονες μεθόδους.

Ή μηδενιστική άναρχική θεώρηση μερικών μικροαστι­κών δυνάμεω ν δέν είναι παρά ή έκφραση τής άποκοπής το υς άπό τίς μάζες, τής έλλειψης πίστης στό άγωνιστικό πνεύμα καί τή ν άγωνιστική δύναμη τής έργατικής τάξης καί το ύ έπαναστατικού τους κόμματος, καί στή δυνατό­τη τα νά συνδέσουν τή δική τους έπαναστατική δουλιά μέ τό έργα τικό κίνημα. «"Οποιος έχασε τήν πίστη του ή δποιος δέν πίστεψε ποτέ σ ’ αύτή τή δυνα τότητα», έγρα­φε ό Αένιν, «είναι πραγματικά δύσκολο νά βρει άλλη διέ­ξοδο γιά τό αίσθημα τής άγανάχτησής του καί γιά τόν έπαναστατικό του δυναμισμό, έκτός άπό τήν τρομοκρα­τ ία » 14.

Ά λ λ η πηγή έξάπλωσης τού άναρχισμοϋ είναι ή ύπερ­βολική σημασία πού δίνεται άπό τή ν άστική διαπαιδαγω- γική σ τή ν προσωπικότητα καί τό ρόλο της στήν Ιστορία. «Κα μιά κοινωνική τάξη όσο ή άστική δέν ύποτάχθηκε στή ν πίστη, πώς ό παραμερισμός ένός δυνατού είναι με­γά λη Ιστορική πράξη, καί μάλιστα άπό τήν έποχή τής άρ- χαίας Ελλάδας καί μέχρι τή ν έποχή μ α ς»15, έλεγε σχετι­κά ό Αύ γουσ τος Μπέμπελ τό 1898 όταν έπιχειρούσαν οί κυρίαρχοι κύκλοι τής Γερμανίας νά έκμεταλλευτοϋν τήν άπόπειρα κατά τής αύτοκράτειρας τής Αύστρίας Έ λ ί - ζαμπεθ τό καλοκαίρι τού 1898 γιά νά ψηφίσουν έκτα­κτους νόμους μέ στόχο τή ν έπαναστατική σοσιαλδημο­κρατία. Ή άναρχοτρομοκρατία δέν ήταν παρά ή άναπό- φευκτη όλοκλήρωση αύτής τής άστικής άντίληψης. «Ό π ο ιο ς δμως πιστεύει πώς μεμονωμένα άτομα στήν κο­ρυφή τού κράτους είναι παντοδύναμα, πώς άπό τήν ύπαρξη ή τόν άφανισμό τους έξαρτάται ένα συγκεκριμέ­νο οικονομικό σύστημα, μόνο αύτός μπορεί νά κάνει τή σκέψη: όταν γίνει δυνατός ό παραμερισμός ένός Ισχυ­ρού άτόμου, τότε γίνεται μιά μεγάλη πράξη γιά τήν άπε-

57

λευθέρω ση τής άνθρωπότητας... Καθώς όμως γνωρίζω άπό τή ν Ιστορία, ποτέ δέν έγινε μέ τήν άλλαγή προσώ­που σέ μιά κυβέρνηση ούτε κατάργηση, ούτε άλλαγή κά­ποιου οίκονομικοϋ συσ τήμ α το ς»16, έγραφε ό Μ πέμπελ.

Τέ λο ς , ό τυχοδιωκτικός άναρχικός ρομαντισμός καί ή μικροαστική φιλοδοξία ένισχύουν άναρχικούς τρόπους συμπεριφοράς, κύρια τίς μεθόδους άτομικής τρομοκρα­τίας. Μ ερικοί έκπρόσωποι τής άναρχοτρομοκρατίας δη­λώ νουν: «...Κα ί τότε άρχίζει μιά άλλη δραστηριότητα γε ­μάτη ένεργητικότητα , πού σέ συμπαρασύρει...»17, λέει ή Μ πεάτε Στούρμ έξηγώ ντας τήν είσοδό της στή «Φράξια το ύ Κόκκινου Στρα τού ». Ό άναρχικός Μ ίχαελ «Μ πόμι» Μ πάουμαν μιλά άμεσα γιά «διάθεση π εριπέτειας»: «... μέ κατάλαβε ή γο ητεία νά γνωρίσω έπικίνδυνες έμπειρί- ε ς . .. » 1β. Ό Φ ρίντριχ Έ ν γ κ ε λ ς ήδη έχει έπιστησει τή ν προσ οχή στό δτι «ή άέναη άνα γέννησ η» το ύ άναρχι- σμού όφ είλεται στό γεγο νό ς πώς πάντοτε ύπάρχουν με- γα λο μα νεϊς πού μ' ένα φ τηνό τρόπο θέλουν νά παίξουν κάποιο ρόλο. Σ ’ αύτό ό άναρχισμός είναι δ,τι χρειάζε­τ α ι» 19.

Ο ί άναλύσεις γιά τίς κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές καί ιδεολογικές αίτιες, έπιβεθαιώνουν καί γιά τήν έποχή μας, πώς ή άναβίωση τού άναρχισμού στό τρίτο στάδιο τή ς γενική ς κρίσης τού καπιταλισμού (κα τ’ άναλογία πρός τίς διαπιστώσεις τού Λένιν γιά τό ν δεξιό όπορτου- νισμό), «δ έ ν είναι κάτι τό τυχαίο, δέν είναι σφάλμα, δέν είναι άστοχία, δέν είναι προδοσία όρισμένων άτόμων, ά λλά κοινωνικό προϊόν μιάς όλόκληρης Ιστορικής έπο-χής»2°.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Μπρούνο Φράι: « Ή άναρχική ουτοπία». Πρόλογος πρώτης έκδο­σης (1971). Άπό τό έργο τών Μπρούνο Φράι - Χάνς Άνταμο: ·>Ή άναρ­χική ούτοπία, γύρω άπό τήν τρομοκρατία», Φραγκφούρτη - Μάιν 1978. σελ. 5.

2. Πέτερ Γκράφ Κίλμανσεγκ: -Πολιτικές έπιστήμες καί ή προβλη­ματική τής βίας. Ό δρόμος πρός τή βία. Πνευματικές καί κοινωνικές

58

οίτίες τής τρομοκρατίας καί οί συνέπειές της». Μόναχο. Βιέννη. 1978. σελ. 69. 70.

3. "Ερνστ Χένρυ: «Τό λοϋμπεν προλεταριάτο σήμερα καί ό έξτρεμι- σμός». Από τά «Προβλήματα Ειρήνης καί Σοσιαλισμού. 1979. άρ. 9. σελ. 1280.

4. «Ούνιτά». Μιλάνο. 6 Μάρτη 1977.5. Β.Ι. Λένιν: « Ό "άριστερισμός". παιδική άρρώστια τοϋ κομμουνι­

σμού». έλλην. έκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 16.6. Ε. Μπατάλοφ: « Ή φιλοσοφία τής έξέγερσης. Κριτική τής ιδεο­

λογίας τού άριστερού έξτρεμισμού». Βερολίνο. 1975. σελ. 34.7. Ούβε Μπέρκμαν. Ρούντι Ντούτσκε. Βόλφγκαγκ Λεφέβρ. Μπέρντ

Ραμπέλ: « Η έξέγερση τών φοιτητών ή ή νέα άντιπολίτευση». Ράινμπεκ. Αμβούργο. 1968. σελ. 71.

8. Ρ. Ντεμπρέ: «Έπανάσταση στήν έπανάσταση; Ένοπλος άγώνας καί πολιτικός άγώνας στή Λατινική Αμερική», Μόναχο. 1967, σελ. 135.

9. Ούβε Μπέρκμαν, Ρούντι Ντούτσκε. Βόλγκαγκ Λεφέβρ, Μπέρντ Ραμπέλ: « Ή έξέγερση τών φοιτητών ή ή νέα άντιπολίτευση», σελ. 69.

10. Ε. Μπατάλοφ: « Ή φιλοσοφία τής έξέγερσης». σελ. 32.11. Χάνς Άνταμο: «Εισαγωγή στόν Κάρλ Μάρξ. Φρ. Ένγκελς. Β. Λέ­

νιν: Γύρω άπό τόν άναρχισμό». Φραγκφούρτη - Μάιν, 1976, σελ. 35.12. Κάρλ Μάρξ, Φρίντριχ Έ νγκελς: « Ή γερμανική ιδεολογία». « Έ ρ ­

γα». τόμ. 3. σελ. 311.13. Γ. Σοκόλοφ: « Ιδιαιτερότητες τής ιδεολογίας καί τής πράξης

τού σημερινού άναρχισμού» (σύμφωνα μέ ύλικά τών ΗΠΑ), Μόσχα. 1973. σελ. 13.

14. Β. I. Λένιν: Άπαντα. 5η £κδ., τόμ. 6. σελ. 76.15. Αύγουστος Μπέμπελ: « Επιθέσεις καί σοσιαλδημοκρατία», Βε­

ρολίνο. 1919. σελ 16.16. Στό ίδιο. σελ. 13.17. «Μόνο μέ γρυλισμούς μπορεϊς ν' άπαντήσεις». Μπεάτε Στούρμ

γιά τίς έμπειρίες της στήν όμάδα Μπάαντερ - Μάινχοφ, «Σπί- γκελ». Αμβούργο. 1972. άρ. 7. σελ. 57.

18. «Φίλοι, πετάξτε τά τουφέκια», συνέντευξη μέ τόν παράνομο άναρχικό Μίχαελ Μπάουμαν, Σπίγκελ, 1974, άρ. 7. σελ. 32.

19. Έ νγκ ελς πρός Γιόχαν Φιλίπ Μπέκερ, 16 Δεκέμβρη 1882. Μάρξ - Έ νγκ ελς : «Έ ρ γα », τόμ. 35. σελ. 411.

20. Β. I. Λένιν: Άπαντα, 5η έκδ., τόμ. 26, σελ. 257.

59

3. Ποιές θέσεις παίρνουν οί σημερινοί άναρχι­κοί άπέναντι στόν υπαρκτό σοσιαλισμό καί στήν πολιτική τής ειρηνικής συνύπαρξης κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήμα­τα;

Ή στάση άπέναντι στόν ύπαρκτό σοσιαλισμό, ή σωστή έκτίμηση τού χαρακτήρα τής έποχής μας, άρα καί τής ά νάπτυξης τής παγκόσμιας έπαναστατικής διαδικασίας, ή στάση άπέναντι στό θέμα πόλεμος καί ειρήνη καί τέ ­λος τό θέμα τής ειρηνικής συνύπαρξης, είναι τά φ λέγο­ντα έρωτήματα τής έποχής μας. Οί μα ρξιστές-λενινιστές στά θέματα αύτά έχουν ν' άντιμετωπίσουν όχι μόνο άστικές καί σοσιαλρεφορμιστικές άντιλήψεις, άλλά καί τίς άπόψεις τών έκπρόσωπων τών διάφορων άριστερίστι- κων ρευμάτω ν, άνάμεσά τους καί τών άναρχικών.

Γιατί έπιτίθενται oi άναρχικοί στίς σοσιαλιστικές χώρες;

Ό Λένιν , στό έργο του «Κρά τος καί έπανάσταση». τό ­νισε τή ν άναγκαιότητα τής άντιπαράθεσης μέ τούς άναρχικούς στό πιό σημαντικό θέμα κάθε έπανάστασης. δ ηλαδή στό θέμα έξουσία, έτσι ώστε νά ξεσκεπάζεται ή σ ύγχιση τών άναρχικών θέσεων στό πρόβλημα αύτό. Έ π έ κ ρ ιν ε τό φυλλάδιο πού έγραψε ό Πλεχάνοφ, « Αναρ­χισμός καί σοσιαλισμός», έπειδή «ό Πλεχάνοφ σοφίστη­κε νά πραγματευθεϊ αύτό τό θέμα παρακάμπτοντας έ- ντελώ ς τό πιό έπίκαιρο, τό πιό ζωτικό καί τό πολιτικά πιό ούσιαστικό στήν πάλη ένάντια στόν άναρχισμό. συγκε­

60

κριμένα τή σχέση τής έπανάστασης πρός τό κράτος καί τό ζήτημα τού κράτους γε νικ ά !»1.

Ό Λ έ νιν έβγαλε τό συμπέρασμα πού άκόμα καί σήμε­ρα έξακολουθεϊ νά είναι έπίκαιρο: « Τ ό νά μιλάς όμως γιά “ άναρχισμό καί σοσιαλισμό" καί νά παρακάμπτεις τό ό λο ζήτημα τού κράτους, χωρίς νά βλέπεις όλη τήν άνά- π τυξη το ύ μαρξισμού πρίν καί μετά τή ν Κομμούνα, ση­μαίνει πώς κατρακύλησες άναπότρεπτα στόν όπορτουνι- σ μ ό »2.

Ή στάση άπέναντι στήν έξουσία καί τά όργανα έξου- σίας το ύ κράτους ήταν πάντοτε κεντρικό θέμα τού άναρχισμού. Ό Πιέρ-Ζοζέφ Π ρουντόν άπαιτούσε: « Ό χ ι πιά κόμματα! "Οχι πιά έξουσία! Ολοκληρωτική έλευθ ε- ρία τού άνθρώπου καί τού πολίτη! Σ ’ αύτές τίς τρεις προ­τάσεις βασίζεται τό πολιτικό καί κοινωνικό μου πι­σ τε ύ ω »3. Καί ό Μιχαήλ Μπακούνιν ζητούσε: « Απόλυτο ά ποκλεισμό όλων τών άρχών έξουσίας καί έθνικών σ υμ φ ερόντω ν»4. Σέ άλλο σημείο δήλω νε: «μέ μιά λέξη ά πορρίπτουμε όλες τίς προνομιακές, κατοχυρωμένες, έπίσημες καί νόμιμες νομοθεσίες, έξουσίες καί έπιδρά- σεις άκόμα καί άν προέρχονται άπό τό γενικό έκλογικό δικα ίω μα »5.

’Από το ύς άναρχικούς αύτούς λοιπόν άπορρίπτεται όποιαδήποτε έξουσία. Οί σημερινοί άναρχικοί είναι οί σ υνεχιστές αύτής τής άντίληψης. Ό άναρχικός Ροϋ- ν τολφ ντέ Γιόγκ άπό τίς Κάτω Χώρες τονίζει: « Ό άναρχι- σμός στρέφεται... ένάντια στήν άρχή τής έξουσίας αύ­τή ς κα θα υτής»6.

Ή άρνηση τής έξουσίας «α ύτής καθαυτής» έμπεριέ- χει τή ν άρνηση τής όργάνωσης, τή< πειθαρχίας καί τής κοινωνικά άπαραίτητης διάρθρωσης σέ δλους τούς το ­μείς τή ς ζωής, συμπεριλαμβανόμενης καί τής παραγω­γή ς ύλικών άγαθών.

Ό Φρ. Έ ν γ κ ε λ ς όμως, ήδη άπό τήν έποχή τής διαμά­χη ς το υ μέ τούς άντιεξουσιακούς τού 19ου αιώνα είχε έπισημάνει τήν τάση, πώς οί συνθήκες παραγωγής καί κυκλοφ ορίας μέ τή μαζική βιομηχανική καί γεωργική παραγω γή καί μέ τήν άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνά­μεων, άναντίρρητα θά έπεκτείνονται καί έτσι θά μεγα­

61

λώ νει ή έξουσία τής βιομηχανικής καί γεωργικής οίκονο- μίας (πού χωρίς αύτή τήν έξουσία δέν θά λειτο υργο ύ­σαν). Κι αύτό, έπειδή χωρίς όργανω μένο σύστημα διοί­κησης δέν είναι δυνατό νά ύπάρξει μεγάλη, δηλαδή σ ύγχρο νη βιομηχανία μέ καταμερισμό έργασίας. Ό Φ ρίντριχ Έ ν γ κ ε λ ς , έγραφε σχετικά στό άρθρο του « Γ ύ ­ρω άπό τή ν έξουσία» πρίν άπό 100 περίπου χρόνια: «Τ ό νά θέλουμ ε νά καταργήσουμε τήν έξουσία στή μεγάλη βιομηχανία, σημαίνει νά θέλουμε νά καταργήσουμε τήν ίδια τή βιομηχανία. Σημαίνει κατάργηση τού άτμοκίνη- το υ κλωστοϋφαντουργείου γιά νά γυρίσουμε στό ρ ο δ ά νι»7. Πόσο ταιριάζει αύτό στή σημερινή παραγωγή, πού χαρακτηρίζεται άπό τή ν έπιστημονικοτεχνική πρόο­δο! Ή άνάπτυξη τής έπιστήμης καί τής τεχνικής προκά- λεσ ε ύψηλού βαθμού ειδίκευση τών έργατικών δυνά­μεων. Γιά τή λειτουργία τής σημερινής κοινωνίας είναι άπαραίτητη ή συνεργασία αύτών τών έργατικών δυνά­μεων μέ τή ν ύψηλή εΙδίκευση, πράγμα πού κάνει άπαραί­τη τη τή σχετική διαβάθμιση. Ό Φ ρίντριχ Έ ν γ κ ε λ ς έλε­γε : «ά πό τή μιά κάποια έξουσία, άσχετα άπό τόν τρόπο πού δόθηκε καί άπό τή ν άλλη μιά κάποια ύποταγή, είναι πράγματα πού μάς άναγκάζουν νά έξαρτιόμαστε άπό τήν όλη κοινωνική όργάνωση, μέ τίς ύλικές συνθήκες πού κάτω άπ’ αύτές παράγουμε καί πού σ ’ αύτές πάλι κυκλο­φορούν τά π ροϊόντα»8. Γιά τό λό γο αύτό είναι λάθος νά θεω ρούμε άπόλυτο κακό τή ν έξουσία καί άπόλυτο καλό τή ν αύτονομία.

Ή άρνηση άπό τούς έκπροσώπους τού παραδοσιακού άναρχισμοϋ όλων τών μορφών έξουσίας είναι άποτέλε- σμα τή ς μικροαστικής φύσης αύτού τού πολιτικοϊδεολο- γικού ρεύματος. Είναι συνέπεια τού γεγονότος πώς ή βάση τή ς όλης κοσμοθεωρίας τού άναρχισμοϋ είναι ό ύποκειμενισμός.

'Α ποτέλεσμα είναι πώς καί οί άναρχοαυθόρμητες όμά­δες άπορρίπτουν γενικά τή ν έξουσία. Τ ό 1978, σέ μιά σ υ νέντευξη , οί όπαδοί τής «Κίνησης μή Δογματικής Ά ν ο ιξ η ς » , άπό τό Γκέτιγκεν, δήλωσαν πώς δέν σκέπτο­νται νά ύποταχθούν άκόμα καί σέ άποφάσεις τής πλειο-

62

ψηφίας στό Γενικό Φ οιτητικό Συμβούλιο τού πανεπιστη­μίου, στό όποιο τότε είχαν άντιπροσώπους, καί ότι κάτι τέ τιο τό θεω ρούν «λογοκρισία»*

Ά π ό τή ν άρνητική στάση,Ιδιαίτερα τών παραδοσιακών άναρχικώ ν καί τών αυθόρμητων, άπέναντι στό θέμα τής έξουσίας, πηγάζει καί ή άρνησή τους γιά τό κράτος «α ύ­τό καθα υτό», δηλαδή τόσο γιά τό άστικό δσο καί γιά τό σοσιαλιστικό κράτος. Νά πώς έξηγούσε ό Μιχαήλ Μπα­κο ύνιν τή ν κατάργηση όποιουδήποτε κράτους, σάν μέσο κοινω νικής άπελευθέρωσης: «Δ έ ν είμαι κομμουνιστής, έπειδή ό κομμουνισμός ρίχνει όλες τίς δυνάμεις στό κράτος καί τίς άφήνει νά άπορροφηθούν έκεϊ. 'Επειδή θεω ρεί άπαραίτητο τή συγκέντρω ση τής Ιδιοκτησίας στά χέρια τού κράτους, σάν τή ν πιό άκραία έξαφάνιση τής έξουσίας καί τής κηδεμονίας τοϋ κράτους...»9.

Ό γερμα νός άναρχικός Γιόχαν Μόστ έγραφε τό 1892 σ τή ν έφημερίδα του «'Ε λε υ θ ε ρ ία »: «Πολεμά με τήν Ιδιω­τική Ιδιοκτησία, τό κράτος καί τήν έκκλησία. Κάνουμε ένα ν πόλεμ ο πού στόχο έχει τήν όλοκληρωτική κατα­στροφ ή αύτών τών θεσμών... Κάτω τό κρ ά το ς!»'0.

Καί σ ’ αύτό τό σημείο, οί έκπρόσωποι τοϋ σημερινού άναρχισμού άκολουθούν τά άχνάρια τών άναρχικών τού 19ου αίώνα. Ό άναρχικός Χάνς Γιόργκ Βίζελ θεμελιώ νει τή ν άρνησή του γιά τό κράτος «α ύτό καθαυτό» μέ τά παρακάτω λόγια: «Δ έ ν είναι ή μορφή τού κράτους, είναι τό κράτος αύτό καθαυτό πού προκαλεΐ τό κακό καί στή συνέχεια τό προωθεί καί τό τ ρ έ φ ε ι»" . Έ τ σ ι οί άναρχι­κοί, σέ άντίθεση μέ τούς μαρξιστές, προγραμματίζουν, όπως το νίζει ό γά λλος άναρχικός Ίβ ό ν Μ πουρντέ «μιά

* Αντίθετα πρός τίς όμάδες τών παραδοσιακών καί τών αυθόρμη­των άναρχικών. στίς άναρχοτροιϊοκρατικές όμάδες φετιχοποιήθηκε ή άρνηση όποιασδήποτε έξουσίας Αύτό έγινε ιδιαίτερα σέ τέτιες όμά­δες οί όποιες διακρίνονταν γιά παραδοσιακές άναρχικές άντιλήψεις, όπως ή «Κίνηση 2 Ίούνη», πολύ περισσότερο άπ' δ,τι ή ΦΚΣ. Αντίθετα πρός τήν αύστηρά όργανωμένη ΦΚΣ, ή «Κίνηση 2 Ίούνη» άπέρριψε τήν άρχή τής διαταγής καί ύπακοής. Σύμφωνα μέ τήν -Κίνηση», άπορ- ρίφθηκε τό αύταρχικό στύλ καθοδήγησης άπό μιά όμάδα ή άριθμό άτόμων πού βρίσκονται πάνω άπό τούς άλλους.

63

βίαιη καί άμεση καταστροφή τού κράτους, ένώ ό Μάρξ έπιδιώκει τή βαθμιαία άντικατάστασή του άνάλογα μέ τή ν άνάπτυξη τών παραγωγικών δ υνά μεω ν...»'2.

Σ τό ν άναρχικό τρόπο θεώρησης έπικρατεϊ τό κοινω­νικό έποικοδόμημα ένώ ύποτιμιέται ή οικονομική βάση το ύ κράτους. Βλέπουν ίδεαλιστικά τό κράτος διαχωρί­ζοντας τίς οίκονομικές του συνθήκες. ΓΓ αύτό καί δέν ξεκινάνε άπό τίς καπιταλιστικές παραγωγικές σχέσεις, ά λλά άπό τούς κρατικούς θεσμούς πού βασίζονται σ' αύ­τές τίς σχέσεις, θεω ρούν τό κράτος, άντιστρέφοντας το ύς πραγματικούς όρους, σάν αιτία όλων τών άδικιών καί τού περιορισμού τής έλευθερίας. Έ τ σ ι, ό άναρχικός "Αρθουρ Λένγκ άπό τίς Κάτω Χώρες Ισχυρίζεται πώς τάχα «τ ό κράτος δέν είναι τό άποτέλεσμα τών ταξικών ά ντιθέσεω ν άλλά ή αιτία τ ο υ ς » ’3. Συνέπεια όλων αύτών τώ ν άπόψεων είναι τό νά πιστεύουν οί άναρχικοί πώς μέ τή ν κατάργηση τού κράτους θά έξασφαλίζονταν καί ό λες οί προϋποθέσεις γιά τή συμβίωση τών άνθρώπων χω ρίς κανενός είδους έξουσία. ΓΓ αύτό κατηγορούν καί τή δικτατορία τού προλεταριάτου σάν δήθεν έπανάληψη παλαιώ ν καί δημιουργία καινούργιων καταπιέσεων καί έξουσιώ ν.

« Ό άναρχισμός διαφέρει άπό τά κόμματα τού κρατι­κού σο σιαλισμο ύ», συμπληρώ νει ό Ά ρ θ ο υ ρ Λένγκ, «άκριβώ ς στό δτι άρνεϊται τά δσα ύποστηρίζουν οί διά­φορες κατευθύνσεις πού θεωρούν τήν κεντρική πολιτι­κή έξουσία σάν άπαραίτητη προϋπόθεση γιά τή μετατρο­πή μιάς καπιταλιστικής κοινωνίας σέ σοσιαλιστική»14. Οί άναρχικοί λοιπόν, πιστεύουν πώς μέ ένα «έπαναστατικό ά λμ α » μπορούν νά πετύχουν μιά κοινωνία χωρίς κρατική άρχή. θ έ λ ο υ ν νά καταργήσουν τό αύταρχικό πολιτικό κράτος μέ ένα χτύπημα «πριν άκόμα έξουδετερωθοϋν οΐ κοινωνικές συνθήκες πού τό δημιού ργη σα ν»15.

Ή άβάσιμη θέση τών άναρχικών στό θέμα αύτό βρί­σκεται σέ συνάρτηση καί μέ τό ότι δέν άντιλαμβάνονται τό κράτος σάν άποτέλεσμα τής οικονομικής άνάπτυξης καί σάν έκφραση κάποιου συγκεκριμένου σταδίου τών σχέσεω ν παραγωγής, θεω ρούν τό κράτος κάτι σάν άσυμβίβαστο μέ τήν άξιοπρέπεια καί τή φύση τού άνθρώ-

64

που καί ά ντίθετο μέ τό μικροαστικό ιδανικό τής έλευθε- ρίας. "Ετσι, άρνοϋνται τό ν βασικό ταξικό άνταγωνισμό άνάμεσα στό προλεταριάτο καί τή ν άστική τάξη, πού έπηρεάζει δλες τίς κοινωνικές σχέσεις στόν Ιμπεριαλι­σμό. Τ ό ν ταξικό αύτό άνταγω νισμό τόν άντικαθιστοΰν μέ μιά άντιπαράθεση άνάμεσα στόν άνθρωπο καί τό κράτος χω ρίς δμως νά δίνουν όποιοδήποτε ταξικό περιεχόμενο.

Τ ό κράτος, σάν μορφή όργάνωσης τής άνθρώπινης κοινωνίας ούτε ύπήρχε άνέκαθεν ούτε θά ύπάρχει πά­ντο τε. ’Εμφανίστηκε μέ τό διαχωρισμό τής κοινωνίας σέ άνταγω νιστικές τάξεις καί μέ τή δημιουργία τής άταξι- κής κοινωνίας θά σβήσει σιγά-σιγά. Γιά τούς σοσιαλι­στές δμως, είναι άναμφισβήτητη άλήθεια «ή παραδοχή το ύ κράτους ώς τή μετεξέλιξη τού νικηφόρου σοσιαλι­σμού σ τό ν πλήρη κομμουνισμό», έγραφε ό Λ έ νιν 16.

Ή κατάργηση τού κράτους έρχεται μέ τή μεγάλη του ά νάπτυξη, μέ τή ν άξιοποίηση δλου τού δυναμικού του γιά τή ν άνύψωση τής ύλικής παραγωγής, έτσι ώστε νά καλύπ τοντα ι δλο καί πιό Ικανοποιητικά δλες οί άνάγκες τή ς άνθρώ πινης κοινωνίας, γιά τήν άνύψωση τού πολιτι­στικού έπιπέδου καί τήν παραπέρα άνάπτυξη τής σοσια­λιστικής δημοκρατίας. Μέ τό πνεύμα αύτό, ή άνθιση καί άνάπτυξη τού σοσιαλιστικού κράτους έξασφαλίζει δλες έκεϊνες τίς ύλικές καί πνευματικές συνθήκες πού κά­νο υ ν δυνα τό τό πέρασμα στόν κομμουνισμό.

«01 ‘‘άριστεροί” δογματικοί τόνιζαν στό παρελθόν, δπως καί σήμερα, τήν άναγκαιότητα τού άμεσου άφανι- σμού το ύ κράτους. Υποστηρίζουν αύτή τήν άποψη χω­ρίς νά παίρνουν ύπόψη τους στό έλάχιστο τή συγκεκρι­μένη Ιστορική κατάσταση», διαπιστώνει τό μέλος τού Π ολιτικού Γραφείου τής Κεντρικής Επιτροπής τού ΕΣΚ τή ς ΓΛ Δ , Κούρτ Χάγκερ. « ’Αντίθετα, ή μαρξιστικολενινι- σ τική θεωρία γιά τό κράτος, ποτέ δέν διαχώρισε τό πρό­βλημα τού άφανισμού τού κράτους άπό τήν ώριμότητα τώ ν κοινωνικών συνθηκών καί άπό τό ν παγκόσμιο ταξικό άγώνα. Ή διαλεκτική τής άνάπτυξης τού σοσιαλιστικού κράτους βρίσκεται άκριβώς στό δτι μόνο μέ τό όλόπλευ- ρο δυνάμωμά του έξασφαλίζονται δλες οι συνθήκες γιά

65

τή ν π λήρη άνάπτυξη τοϋ σοσιαλισμού. Μ όνο έτσι φτάνει ή πολιτική όργάνωση τής κοινωνίας στήν ώριμότητα έκείνη πού κάνει δυνατή τήν παραπέρα διαμόρφωση τής ά να π τυγμένης σοσιαλιστικής κοινωνίας καί άρα καί τήν έξασφ άλιση τών προϋποθέσεων πού κάνουν δυνατό τό βαθμιαίο πέρασμα στόν κο μμο υνισμ ό»17.

01 κλασικοί τοϋ μαρξισμοϋ-λενινισμοϋ τόνισαν σχετι­κά π ολλές φορές πώς τό σοσιαλιστικό κράτος ποιοτικά είναι κάτι τελείω ς διαφορετικό άπό τό άστικό κράτος. Τό σοσιαλιστικό κράτος δίνει κύρος καί έξουσία στήν κοι­νωνική συναίνεση. Α ύτό τό κράτος δέν είναι πιά μόνο ένα όρ γα νο έξουσίας μιάς τάξης γιά ιή ν καταπίεση κά­ποιος ά λλης, άλλά άπό τή ν άρχή λειτο υργεί δλο καί π ερ ισσ ότερο σάν όργανο προγραμματισμένης Ανάπτυ­ξης τή ς λαϊκής οίκονομίας σέ όφελος τών έργαζομένων, γιά τή συνειδητή χρησιμοποίηση τών οίκονομικών νό­μων, γιά τή ν άνάπτυξη τής μόρφωσης καί τού πολιτι­σμού, γιά τή συνειδητοποίηση καί τήν όργανωτική Ικανό­τη τα τώ ν έργαζομένων κλπ. Μέ τή βοήθεια τού σοσιαλι­στικού κράτους χτίζει ή έργατική τάξη τήν καινούργια, πραγματικά άνθρώπινη κοινωνία. Μέ τόν τρόπο αύτό ή έξάλειψ η τού κράτους έρχεται μέ τή μόνιμη τελειοποίη­ση τώ ν δραστηριοτήτω ν πού σήμερα είναι κρατικές.

Μέ τό δίκιο του ό σοβιετικός έπιστήμονας Λεονίντ Μ αμούτ έπισημαίνει πώς ή έξάλειψη τού κράτους είναι μιά π ολύ μακρότερη διαδικασία: «Γ ιά νά ξεπεράσουμε τό διαχωρισμό σέ τάξεις, γιά νά καταργήσουμε όλες τίς τα ξικές διαφορές, πρέπει νά είσάγουμε μιά θεμελιακή μ ετα βολή τών κοινωνικών άξιών καί νά κάνουμε αύτο- σκοπό τή ν άνθιση τού πλούτου τής άνθρώπινης φύσης, νά καθιερώσουμε τήν πλήρη καί έλεύθερη άνάπτυξη τοϋ άτόμου σάν προϋπόθεση γιά τήν έλεύθερη άνάπτυξη το ύ σ υνόλου. Ταυτόχρονα, πρέπει νά άναπτυχθούν σέ μ έ γισ το βαθμό οί παραγωγικές δυνάμεις τής κοινωνίας καί νά έφαρμόσουμε νέες άρχές στήν παραγωγή καί τή διανομή. Γ ι ’ αύτό πρέπει νά έξασφαλίσουμε μία ποιοτικά νέα όργανω τική δομή τής κοινωνίας, πρέπει ν ’ ά λλάξου- με τά κοινωνικά καί παραδοσιακά χαρακτηριστικά τού

άνθρώ που καί νά τόν διαπαιδαγωγήσουμε μέ πραγματι­κό κομμουνιστικό κολεκτιθίστικο πνεύμα. Αύτό είναι περ ισσ ότερο περίπλοκο, δυσκολότερο καί μακροχρόνιο άπό τή ν άπαλλοτρίωση τών άπαλλοτριωτών, άπό τήν κοι­νωνικοποίηση τών σπουδαιότερων μέσων παραγωγής καί άπό τή χαλιναγώ γηση τής άντεπανάστασης. Ή έξάλειψη το ύ κράτους δέν μπορεί ν ’ άρχίσει χωρίς αύτές τίς ένέρ- γε ιες, όπως καί δέν μπορεί νά όλοκληρωθεϊ μόνο μ' α ύ τ έ ς » '8.

Ό τ α ν οί άναρχικοί, μέ τίς άπόψεις τους περί κράτους, πού δέν στηρίζονται στήν Ιστορία, θέλουν νά καταργή­σ ουν α ύτό τό όργανο έξουσίας μέ ένα χτύπημα, σημαί­ν ει πώς άρνούνται τελείως, πώς σέ κάθε έπανάσταση ή μιά κοινωνική τάξη έπιβάλλει βίαια τή θέλησή της στήν ά λλη. "Αν δμως θέλουμε νά μήν πάει χαμένη ή σοσιαλι­στική έπανάσταση καί ό συνεχής άγώνας γιά τήν πτώση το ύ παλιού συστήματος, πρέπει νά προστατέψουμε καί νά ύπερασπιστούμε τά έπιτεύγματα τής έπανάστασης άπό τίς δυνάμεις πού νικήθηκαν. Ή άμεση κατάργηση το ύ κράτους (έτσι δπως τή θέλουν οί άναρχικοί), θά σή- μαινε πώς «ο ί έργάτες πρέπει νά παραιτηθούν... άπό τήν όργα νω μένη βία, δηλαδή άπό τό κ ρά το ς»'9, πού όμως έχει σάν στόχο τό όριστικό σπάσιμο τής άντίστασης τής άστικής τάξης. « Ή έργατική τάξη έχει τήν Ιστορική άπο- σ το λή νά οίκοδομήσει τή σοσιαλιστική καί τήν κομμουνι­στική κοινω νία», είπε ό σ. "Εριχ Χόνεκερ στό 9ο Συνέ­δριο τού 'Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανίας «κα ί γιά αύτό πρέπει νά κρατά γερά στά χέρια της τή δύναμή της. Ή δύναμη είναι τό σημα ντικό τερ ο»20.

Ή παραίτηση άπό τό νά χει ή έργατική τάξη στά χέ ­ρια της τό κράτος, τό όργανο έξουσίας, θά σήμαινε νά προδιαγράφ ουμε άπό τά πρίν τήν ήττα τής έργατικής τάξης. Ή έπανάσταση αύτοκτονεί δταν δέν άμύνεται ή ίδια. Γιά τό λ ό γο αύτό, τό προλεταριάτο χρειάζεται τό κράτος σάν όργανο έξουσίας γιά δσο χρόνο έξακολου- θ ούν νά ύπάρχουν στόν κόσμο κοινωνικές τάξεις πού εί­ναι έχθ ροί τοϋ προλεταριάτου. Χρειάζεται τό κράτος μέ­χρ ι νά οίκοδομηθεί ή νέα κοινωνία.

Αύ τό ς ό προβληματισμός δμως είναι άγνωστος στούς παραδοσιακούς άναρχικούς, άλλά καί στίς αύθόρμητες όμάδες. Καί αύτοί στρέφονται ένάντια στό κράτος «α ύ­τό κα θα υτό» όταν άπαντούν: «... τό τε καταργούμε καλύ­τερα τό κρά το ς...»21

01 άναρχοσυνδικαλιστές είναι έπίσης «έχθροί κάθε κρατικής όργάνω σης» καί «βλέπο υν σάν πρώτιστη προϋ­π όθεση γιά μιά άληθινή σοσιαλιστική κοινωνία τόν ριζο­σπαστικό παραμερισμό δλων τών πολιτικώ ν έξου- σ ιώ ν »22.

Διαφορετικά έμφανίζεται αύτό τό θέμα στίς άναρχο­τρομοκρα τικές όμάδες. Σέ μερικές άναρχοτρομοκρατι­κές όμάδες πού πολιτικοϊδεολογικά έχουν τά χαρακτη­ριστικά τού άναρχισμοϋ, δπως οί «Τουπαμάρος τού Μο­νά χ ο υ » στή ν Ο Δ Γ, ύπήρχαν τάσεις άρνησης όποιασδή- π οτε μορφής κράτους. Ή Μαργκίτ Τσένκι, μέλος αύτής τή ς όμάδας, έλεγε σχετικά: «Α ύ τό πού θέλουμε είναι ή έξαφ άνιση τής κυριαρχίας»23.

Ή πλειοψηφία τών άναρχοτρομοκρατικών όμάδων. πού στή σύνθεσή τους έπικρατοϋσαν φιλομαοϊκές καί τροτσκιστικές ιδέες, έπιδίωκε μέ τά λόγια μιά μαοϊκής έμπ νευση ς «δικτατορία τού προλεταριά του». ’Έ τ σ ι άφη­νε, καθόλου δμως σχηματικά, περιθώρια κατάταξής της στή ν άναρχική παραδοσιακή γραμμή τής άρνησης τού κράτους.

Πάντως, σ ’ αύτές τίς όμάδες ύπήρχαν καί τάσεις έρ- μηνείας καί αύτής τής «δικτατορίας τού προλεταριά­τ ο υ » μέ τή ν έννοια τής μαοϊκής «μορφω τικής έπανάστα- σ η ς ». Σ τή ν περίπτωση αύτή, ύποστηρίζουν, θά έμποδιζό- τα ν ή έδραίωση καί άποκρυστάλλωση τών πολιτικών δο­μών τή ς κοινωνίας, μέ έπαναλαμβανόμενα «τραντάγμα ­τα ». Α ύ τή είναι μιά άποψη πού ούτε κάν μπορεϊ νά κρύ­ψει τή συγγένειά της μέ τόν άναρχισμό. Μάλιστα, ό ΐτα- λό ς άναρχικός Ε. Μαλατέστα στό άναρχικό συνέδριο τής Β έρ νη ς τό ν Όκτώ βρη τού 1876, ζήτησε τή «διαρκή έπα- νά σ τα σ η », έπειδή καί στίς κομμούνες καί στούς συνεται­ρισμούς ύπάρχει ό κίνδυνος δημιουργίας στοιχείων τά­χα έξουσιασπκώ ν. πού θά χαν τή μορφή τού κράτους.

’Ενώ λοιπόν ol έκπρόοωποι τού παραδοσιακού άναρ- χισμοϋ καί τών άναρχοαυθόρμητων, τών αύτόνομων καί τώ ν όμάδων πρωτοβουλίας, άρνοϋνται τήν έξουσία καί κάθε μορφή κράτους, στούς άναρχοτρομοκράτες ή άρ­νηση όποιασδήποτε έξουσίας μετατράπηκε σέ φετίχ τής πιό α ύστηρής στρατιωτικής πειθαρχίας. Πάντως μερικές θέσεις το υς γύρω άπό τό κράτος πλησίαζαν ένμέρει τόν παραδοσιακό άναρχισμό.

Ο ί σημερινοί άναρχικοί δλων τών άποχρώσεων άρ- νο ύντα ι τό χαρακτήρα τής έποχής μας σάν έποχής τού π αγκόσμιου περάσματος δλων τών λαών άπό τόν καπιτα­λ ισ μ ό στό σοσιαλισμό, πού άρχισε μέ τή νικηφόρα ’Οκτω βριανή Έπανάσταση τού 1917 στή Ρωσία.

Επειδή ή Οκτωβριανή Έπανάσταση δέν όδήγησε σ τή ν άμεση κατάργηση τού κράτους «αύτού καθαυτού» (πράγμα πού άνταποκρίνεται στίς προσδοκίες πρώτα- πρώτα τώ ν έκπρόσωπων τού παραδοσιακού άναρχισμού ά λλά καί τών αύθόρμητων όμάδων άναρχικοϋ προσανα­το λισ μ ο ύ ), άλλά όδήγησε στή δημιουργία τού σοβιετι­κού κράτους, Ισχυρίζονται τώρα πώς ή 'Οκτωβριανή ’Επανάσταση ήταν άπλά «ά πο τυχημένη» γιά άλλο λόγο ά π’ δ,τι ή Κομμούνα τού Παρισιού. «Α ύ τό πού άφησε στό πέρασμά της ή Έπανάσταση δέν ήταν τά έρείπια τής πα­λιάς κοινωνίας, άλλά οί ρημαγμένες έλπίδες γιά μιά και­νούργια κοινω νία»24, λέει ό άναρχικός Μουράι Μπούκιν. Ό Ν τα νιέλ Κόν Μ πεντίτ, παίζοντας στόν ίδιο σκοπό, λέε ι: « Ή ρωσική έπανάσταση καί ή Σοβιετική "Ενωση δέν έχου ν καμιά σχέση μέ τό σοσιαλισμό». Εκπροσωπεί τή θέση πώς «ή ρωσική έπανάσταση ήταν ή τελευταία άστι- κή έπανάσταση στήν Εύ ρώ πη »25. Οί άναρχικοί θεωρούν πώς ή 'Οκτωβριανή Έπ ανάσταση δέν ήταν Ιστορικός σ ταθμός άπό δπου άρχισε μιά καινούργια έποχή στήν παγκόσμια Ιστορία, άφού στό ένα έκτο τής γής άρχισε ή δημιουργία τής νέας κοινωνίας, τού σοσιαλισμού. Αύτή ή έπανάσταση είχε τάχα σάν άποστολή μόνο τή βιομηχα­νοποίηση τής Ρωσίας. Μέ τό καινούργιο κράτος δη- μ ιουργήθηκε μόνο μιά νέα μορφή «κρατικού καπιταλι­σ μ ο ύ ». 01 άναρχικοί μέ τόν τρόπο αύτό όμως, στήν ού- σία δέν κάνουν τίποτ' ά λλο άπό τό νά έπαναλαμβάνουν

τή ν άστική θεωρία τής βιομηχανικής κοινωνίας* μέ μιά «ά ρ ισ τερ ή » παραλλαγή.

«Σ ή μ ερ α σέ όλόκληρο τό ν κόσμο ό καπιταλισμός εί­ναι ό κύριος τής κατάστασης, είτε είναι Ιδιωτικός καπι­τα λισ μ ός, είτε κολεκτιθίστικος, είτε κρατικός καπιτα­λ ισ μ ό ς »26, δήλω νε ή άναρχική έφημερίδα « Α π ε λ ε υ ­θ έρ ω σ η », παραγνω ρίζοντας τελείω ς τό ν βαθμό άνά- πτυξη ς τής έπαναστατικής διαδικασίας σ ’ όλόκληρο τόν κόσμο. Έ τ σ ι, οΐ δυνάμεις αύτές ά ρνούνται τήν ύπαρξη ένό ς παγκόσμιου σοσιαλιστικού συστήματος καί τίς άλ­λ α γές το ϋ παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων σέ όφε­λο ς το ϋ σοσιαλισμού. Ά ρ νο ύ ντα ι πώς ό ιμπεριαλισμός έχασε πιά γιά πάντα τή ν ά λλοτε κυρίαρχη θέση του στήν παγκόσμια άρένα, όπως τόνισε ό σ .Έ ρ ιχ Χόνεκερ στό 9ο Συνέδ ρ ιο τοϋ ΕΣΚ Γ.

Ή δυσφ ήμηση τής Μ εγάλης Σοσιαλιστικής 'Οκτωβρια­νής Επ α νά στα ση ς καί ή άρνηση τοϋ παγκόσμιου έπανα- στατικοϋ κινήματος άπό τούς σημερινούς άναρχικούς, δείχνο υν άγνοια τής άλήθειας. Πραγματικά μέ τήν Οκτω βριανή Έπανάσταση, ή πολιτική έξουσία πήγε άπό

τά χέρια μιάς μειοψηφίας στά χέρια τής πλειοψηφίας

* θεωρία τής βιομηχανικής κοινωνίας: Αύτή ή άστική θεωρία Εχει σκοπό νά παραμορφώσει καί νά άντικαταστήσει τάν ιστορικό ύλιομό καί τή βασική κατηγορία του. τόν οικονομικό σχηματισμό τής κοινω­νίας. Ά ν τ ’ αύτής έμφανίζεται ή κατηγορία τής βιομηχανικής κοινω­νίας καί κατασκευάζονται τρία στάδια τής κοινωνικής άνάπτυζης: προβιομηχανική ή γεωργική, βιομηχανική καί μεταβιομηχανική κοινω­νία. Μέ τήν έμψαση πού δίνεται σ’ ένα μέρος τών παραγωγικών δυνά­μεων, τή βιομηχανία, σβήνεται ή άνταγωνιστική άντίθεση άνάμεσα στίς καπιταλιστικές καί στίς σοσιαλιστικές κοινωνίες τών σήμερα βιο­μηχανικά άναπτυγμένων χωρών, μειώνεται ή διαγράφεται τελείως ή σημασία τής Ιδιοκτησίας στά μέσα παραγωγής. Στήν πράξη έξομοιώ- νουν τόν σοσιαλισμό καί τόν κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό. Μέ τή θεωρία αύτή χάνει τή σημασία του ό άγώνας τής έργατικής τάξης καί τών άλλων έργαζόμενων τών καπιταλιστικών βιομηχανικών χωρών γιά βαθιές κοινωνικές άλλαγές πρός τήν κατεύθυνση τού σοσιαλισμού. Κάτω άπό τήν έπίδραση τής βιομηχανικής άνάπτυξης τά δύο κοινωνι­κά συστήματα σταδιακά θά «έξομοιώνονταν». Οί έπαναστατικές άλλα­γές δέν θά χαν πλέον άντικειμενικό σκοπό.

70

το ύ λαού. 01 τάξεις τών έκμεταλλευτώ ν έχασαν τή δύνα­μή το υς καί τό προλεταριάτο, μαζί μέ τή μάζα τών άγρο- τώ ν άρχισε νά καθοδηγεί τίς Ιστορικές τύχες τής χώρας. Έ τ σ ι, δόθηκε άπάντηση στό βασικό έρώτημα δλων τών κοινωνικοπολιτικών έπαναστάσεων, στό έρώτημα γύρω άπό τή ν πολιτική έξουσία. « Τ ό πέρασμα τής κρατικής έξουσίας άπό τά χέρια μιας τάξης στά χέρια μιάς άλ­λη ς » , έγραφε ό Λένιν, «είναι τό πρώτο, τό κύριο, τό βα­σικό γνώρισμα τής έπανάστασης, τόσο μέ τή ν αύστηρά- έπιστημονική, δσο καί μέ τή ν πρακτικά-πολιτική σημασία αύτής τή ς έ ννοια ς»27. Ή κατάληψη τής πολιτικής έξου­σίας άπό τό προλεταριάτο καί τούς συμμάχους του στή Σοβ ιετική Ρωσία άνοιξε τό δρόμο γιά ριζικές άλλαγές στό κοινωνικό καί οίκονομικό σύστημα: Τή ν κατάργηση τή ς άτομικής Ιδιοκτησίας στά μέσα παραγωγής καί τό πέρασμά της στήν κοινωνική Ιδιοκτησία. Μ' αύτό έπι- τεύχθ ηκα ν ταυτόχρονα σημαντικές προϋποθέσεις γιά τή δημιουργία τής σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Ή νίκη τής Μ εγάλης 'Οκτωβριανής Έπανάστασης όδ ήγησε ταυτόχρονα σέ άποφασιστικές άλλαγές στή διεθνή άνάπτυξη. «Χωρίς καμιά έξαίρεση, δλες οί μετέ- πειτα προοδευτικές Ιστορικές διαδικασίες καί Ιστορικοί σταθμοί, είχαν σάν σημείο έκΧίνησής τους τήν 'Οκτω ­βριανή Επ α νά σ τα σ η »28. Μετά τό 1917 άκολούθησαν άμέσως έπαναστατικά γεγονότα σέ μεγάλα τμήματα τής γή ς. Γεννήθ ηκε τό παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα. Μέ τή ν Οκτω βριανή Έπανάσταση άρχισε ή κρίση καί ή πτώ­ση τής ιμπεριαλιστικής άποικιοκρατίας. Τή νίκη τού πρώ­το υ σοσιαλιστικού κράτους στόν κόσμο ένάντια στό φα­σισμό άκολούθησε ή δημιουργία τού παγκόσμιου σοσια­λιστικο ύ συστήματος. Τ ό τελευτα ίο αύτό, έκανε δυνατό τό ξεκίνημα μιάς πολύπλοκης διαδικασίας ύφεσης καί έπέδρασε έπιταχυντικά στη σημερινή παγκόσμια έπανα­στατική διαδικασία. Γιά τό λόγο αύτό ή Συνδιάσκεψη τώ ν Κομμουνιστικώ ν καί Εργατικώ ν Κομμάτων στή Μ ό­σχα τό 1969 διαπίστωσε: «Τά γεγονότα τής τελευταίας δεκαετίας έπιβεβαίωσαν τήν όρθότητα τής μαρξιστικής- λενινιστική ς άξιολόγησης τού χαρακτήρα, τού περιεχο­μένου καί τών κυριότερων τάσεων τής έποχής μας. Η

71

έποχή μας είναι ή έποχή του περάσματος άπό τόν καπι­τα λισμ ό στό σοσιαλισμό»29.

Έ ξα ιτία ς αύτών τών γεγονότω ν δέν μπορούν νά μήν διαπιστώ σουν άκόμα καί μερικοί άναρχικοί, δπως ό Μου- ράι Μ πούκιν, πώς «βρισκόμαστε σέ μιά έπαναστατική έποχή πού χαρακτηρίζεται σάν αΙώνας τής όριστικής παγκόσμιας έπανάστασης»30. Μέ βασική θέση όμως τήν παγκόσμια έπανάσταση πού θά πρεπε νά γίνει τόσο στίς καπιταλιστικές δσο καί στίς σοσιαλιστικές χώρες, έξισώ- νει τή ν ύπαρξη τής κρατικής Ιδιοκτησίας στά μέσα παρα­γω γής τώ ν σοσιαλιστικών χωρών μέ τόν κρατικομονοπω- λιακό καπιταλισμό. Πέρα άπό τήν άπαίτηση γιά «έπανά­σ τα ση » στίς σοσιαλιστικές χώρες, πού δείχνει καθαρά τό ν άντεπαναστατικό χαρακτήρα τών ιδεών του, άρνεϊ- ται ό Μ πούκιν πώς οί διάφορες καπιταλιστικές χώρες άναπτύσσονται άσύμμετρα καί άρα ώριμάζουν διαφορε­τικά οΐ συνθήκες, πράγμα πού, όπως έχει ήδη άποδείξει ή Ιστορία, σημαίνει πώς ή έπανάσταση μπορεϊ νά γίνει μό νο σέ λ ίγες ή άκόμα καί μόνο σέ μία χώρα καί πώς μό νο έκει μπορεϊ νά 'ναι νικηφόρα.

Ά κ ό μ α πιό έντονα, στά ντοκουμέντα τών άναρχοτρο- μοκρατικών όμάδων έκφραζόταν ή άποψη μιάς παγκό­σμιας έπανάστασης, μέ μαοϊκό διάκοσμο. ’Επίσης διαδό- σανε έμμεσα τόν Ισχυρισμό πώς ή ’Οκτωβριανή Επανά­σταση άπέτυχε, δηλώ νοντας πώς στήν Οκτωβριανή ’Επανάσταση είχε φτάσει στό ζενίθ της ή έργατική έξουσία 31. Μ ετά τήν ’Οκτωβριανή ’Επανάσταση λοιπόν, ή άνάπτυξη άρχισε νά έχει μιά τάση όπισθοδρόμησης. Ή λογική έξήγηση αύτής τής θέσης είναι πώς οΐ ύποστηρι- κτές της άρνιόνταν τή δυνατότητα οίκοδόμησης τού σο­σιαλισμού σέ μιά χώρα. Γιά παράδειγμα, παρ' όλο πού οί Ιδρυτές τής «Φράξιας τού Κόκκινου Στρα τού » έπικα- λο ύ ν τα ν γιά τίς άπόψεις τους σέ πολλά σημεία σάν κύ­ριο μάρτυρα τό ν Λένιν, άρνιόνταν αύτό πού ό Λένιν άπό- δειξε έπιστημονικά, πώς δηλαδή ό σοσιαλισμός μπορεϊ νά οίκοδομηθεΐ άρχικά σέ μερικές ή σέ μιά μόνο χώρα. Κατά τή γνώμη τών άναρχοτρομοκρατών, σέ άναλογία μέ τίς θέσεις το ύ Τρ ό τσ κ ι, δέν μπορεϊ κανείς νά σκέπτε­ται τή ν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού πρίν νά νικήσει ή

72

π ρολεταριακή έπανάσταση σέ όλόκληρο τόν κόσμο.Ά π ό αύτές τίς άντεπαναστατικές θέσεις ξεκίνησε καί

ή λανθα σμένη άντίληψη τών σημερινών άναρχικών σχε­τικά μέ τή ν έποχή μας. Ά ρ νο ύ ντα ι πώς ή ’Οκτωβριανή Επανάσταση ήταν Ιστορικός σταθμός. Μέ τόν τρόπο αύ­

τό οί άναρχοτρομοκράτες έρχονται σέ όλοκάθαρη άντί- θεση μέ τίς άπόψεις τοϋ Λένιν, παρόλο πού καί οί Ιδιοι ή θ ελα ν νά παρουσιάζονται σάν μαρξιστές-λενινιστές. "Ε λεγε λοιπόν ό Λένιν τό 1921: «μπορούμε νά ’μαστέ καί είμαστε περήφανοι, πού είχαμε τήν τύχη ν ’ άρχίσουμε τή ν οίκοδόμηση τού σοβιετικού κράτους καί έτσι νά ξε­κινήσουμε μιά καινούργια έποχή στήν παγκόσμια ιστο­ρία. Τ ή ν έποχή κυριαρχίας τής νέας κοινωνικής τάξης πού καταπιέζεται στίς καπιταλιστικές χώρες καί πού π αντού βαδίζει γιά μιά καινούργια ζωή, γιά τήν ήττα τής άστικής τάξης πρός τή δικτατορία τού προλεταριάτου, τή ν άπαλλαγή τής άνθρωπότητας άπό τόν ζυγό τού κε­φαλαίου καί τούς Ιμπεριαλιστικούς π ολέμ ους»32.

Ό π ω ς ή παραποίηση τής Μ εγάλης ’Οκτωβριανής Επανάστασης καί ή άρνηση τού χαρακτήρα τής έποχής

μας καί τής παγκόσμιας έπαναστατικής διαδικασίας, έτσι καί ή μικροαστική ούτοπιστική θέση τών συγχρόνων μας άναρχικών στό θέμα τού κράτους είναι ή βαθύτερη αίτια τή ς έπίθεσής τους ένάντια στή Σοβιετική Έ ν ω σ η καί τίς ά λλες χώρες τού ύπαρκτού σοσιαλισμού.

Το νίζο ντα ς αύτόν άκριβώς τό συσχετισμό, ό άναρχι­κός Ά ρ θ ο υ ρ Λ ένγκ άπό τίς Κάτω Χώρες έπισήμανε στίς άρχές τής δεκαετίας τού ’70 τόν Ισχυρισμό πού βρίσκε­ται στά γραφτά τού Μπακούνιν ήδη άπό τά 1929-1930, «δπου συνεχώς τόνιζε τήν άναπόφευκτη πτώση τού σο­σιαλισμού όφειλόμενη στό κράτος καί τή δικτατορία... Σήμερα δ λ ’ αύτά διαβάζονται σάν έρμηνεία τών Ιστορι­κών γε γονότω ν τής ρωσικής έπανάστασης καί τής τρα γι­κής τη ς κατάπτωσης πού όφείλεται στήν μπολσεβίκικη κρατική δικτα τορία»33.

Κι έπειδή τό κράτος στίς σοσιαλιστικές χώρες είναι άπαραίτητο τόσο γιά τήν προστασία τών σοσιαλιστικών έπιτευγμά τω ν δσο καί γιά τή ν παραπέρα οίκοδόμηση το ύ σοσιαλισμού, οί άναρχικοί δλων τών τάσεων στρέ­

73

φ ονται ένάντια στήν έξουσία τών έργατών καί άγροτών άπό άριστερίστικες ψευτοεπαναστατικές θέσεις, κατη­γο ρώ ντα ς τη ν σάν «κρατικό καπιταλισμό». "Ετσι, ή γα λλί- δα άναρχική Φρανσουάζ Ντομπόν Ισχυρίζεται «πώς ό ση­μερινός «σοσια λισμός» δέν είναι τίπ οτ’ άλλο παρά κρα­τικός καπιταλισμός»34. Ή μηχανιστική έξομοίωση τού άστικοϋ καπιταλιστικού κράτους καί τού σοσιαλιστικού κράτους είναι ή βαθύτερη αίτια τού άντικομμουνισμού καί το ύ άντισοθιετισμοϋ αύτών τών δυνάμεων. Μέ τόν Ιδιο τρόπο, οί αύθόρμητοι τού Δυτικού Βερολίνου δια­τυπ ώ νουν τή θέση πώς καί στή Γ Λ Δ «ο ί έργά ϊες δέν εί­ναι κύριοι τού έαυτού το υ ς »35. Ό άναρχικός Ντανιέλ Κόν Μ πέντιτ γράψει: «Δ έ ν ύπάρχει καμιά άπολύτως δια­φορά άνάμεσα στήν ’Ανα τολή καί τή Δύση. 'Υπάρχουν μόνο σημαντικές άποχρώ σεις»36.

Ο ί άναρχικοί άρνούνται πώς άνάμεσα στό κράτος τού κεφαλαίου καί στό σοσιαλιστικό κράτος ύπάρχουν θεμε­λιακές διαφορές γιά τό ν έργάτη καί τόν άγρότη. Ά ρ - νούντα ι πώς τό σημερινό Ιμπεριαλιστικό κράτος είναι τό δ ργα νο τή ς δικτατορίας τού μονοπωλιακού κεφαλαίου καί πώς άντίθετα ή έξουσία τμ ν έργατών καί άγροτών είναι τό σύστημα κυριαρχίας τής πλειοψηφίας τού λαού. Ό λ α τά μειονεκτήματα καί δλα τά έγκλήματα τού Ιμπε­ριαλιστικού κράτους τά φορτώνουν καί στά σοσιαλιστικά κράτη, κύρια τή ν έκμετάλλευση καί τήν καταπίεση τού καπιταλιστικού κράτους. Μέ τό ίδιο πνεύμα οί «Ά ν α ρ ­χ ο ς » άπό τό Βέτσλαρ συκοφαντούν τήν έξουσία τής έρ- γα τικής τάξης στίς σοσιαλιστικές χώρες: «Ά κ ό μ α καί στό ‘ κομμουνιστικό" τμήμα τής γής δέν άπελευθερώθη- καν οί έργά τες άπό τούς καταπιεστές τους. Α π λώ ς άλ­λαξα ν τό ν τύραννο X μέ τό ν τύραννο Ψ ...»37.

Δ υτικο γερμα νο ί άναρχοσυνδικαλιστές Ισχυρίζονται μέ τό ν ίδιο τρόπο: «Μ οναρχία ή δημοκρατία, δικτατορία, λαοκρατία ή κρατικός σοσιαλισμός (έννο ούν τόν ύ- π αρκτό σοσιαλισμό), δλα αύτά δέν είναι παρά διαφορετι­κές π ολιτικές μορφές τού έκάστοτε συστήματος έκμε- τά λλευ σ ης. Διαφέρουν στήν έξωτερική τους έμφάνιση, π οτέ δμως δέν είναι διαφορετική ή έσωτερική τους φύ­

74

ση. Ό λ ε ς αύτές οί μορφές δέν είναι παρά ή ένσάρκωση τή ς όργανω μένης βίας τών κυρίαρχων τά ξεω ν»38.

Ο ί σύγχρο νο ι άναρχικοί άντικειμενικά ύποστηρίζουν μιά άπό τή φύση της άριστερίστικη παραλλαγή τής άντι- δρα στικής θεωρίας τού όλοκληρωτισμού* καί δυσφη­μο ύν τή ν κοινωνική κατάσταση τής Σοβιετικής Ένω σης καί τώ ν άλλων χωρών τού ύπαρκτού σοσιαλισμού σάν «άπαίσια έξουσιαστική δ ικτα τορία »39, σάν «μιά δικτατο­ρία χειρότερη άπό τήν άστική έξουσία »40. Μέ μιά τέτια ά ρνητική χρησιμοποίηση τού δρου «δικτα τορία » πού ά ποθλέπει στήν έξομοίωση τής σοσιαλιστικής κοινωνίας μέ τό φασισμό**, οί σύγχρονοι άναρχικοί προσπαθούν νά προσδόσουν στόν ύπαρκτό σοσιαλισμό άντιδημοκρα- τικό χαρακτήρα. Ιδιαίτερα αύτές οί προσπάθειες τού σ ύγχ ρο νο υ άναρχισμού είναι πού ταιριάζουν γά ντι στήν ιμπεριαλιστική άντικομμουνιστική ιδεολογία, πού μέ τήν κατηγορία τής τάχα «κομματικής έξουσίας» καί τής

* θεωρία τού όλοκληρωτισμού: Άντικομμουνιστική διδασκαλία, πού μέ τήν παραποίηση όλων τών ιστορικών γεγονότων καί έμπειριών κατασκευάζει μιά όμοιότητα φύσης άνάμεσα στό φασισμό καί τόν κομ­μουνισμό. Στή συνέχεια ισχυρίζεται πώς ό φασισμός καί ό σοσιαλι­σμός ή ό κομμουνισμός πηγάζουν άπό τίς ίδιες αιτίες, είναι κρατικές καί κοινωνικές μορφές τής Ιδιας φύσης. Μέ τόν Ιδιο τρόπο καί μέ πα­ρόμοιες μεθόδους άφαιρούν άπό τούς άνθρώπους τήν προσωπική έλευθερία καί άξιοπρέπεια. Οί άνταγωνιστικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες άνάμεσα στά σοσιαλιστικά καί φασιστικά κράτη άγνοούνται συνειδητά. Κρύβεται τό γεγονός πώς ό φασισμός είναι ή άπροκάλυ- πτη δικτατορία τών άντιδραστικότερων, τών πιό σωβινιστικών καί έπι- θετικών τμημάτων τού κεφαλαίου. 01 ύποστηρικτές τής θεωρίας τού όλοκληρωτισμού άρνούνται τό χαρακτήρα τής έποχής μας, σάν μετα­βατικής περιόδου άπό τόν καπιταλισμό στό σοσιαλισμό. Παραποιούν τίς καθοριστικές κοινωνικές άντιθέσεις καί τίς παρουσιάζουν, σάν τά­χα ιδεολογικές άντιθέσεις θεώρησης τού κόσμου.

“ Μερικοί σύγχρονοι άναρχικοί μάλιστα προχωρούν τόσο πολύ, ώστε νά κατηγορούν τόν ύπαρκτό σοσιαλισμό σάν -φασιστικό». « Η Σοβιετική 'Ένωση είναι καπιταλιστική έξαιτίας τού κρατικού καπιταλι­σμού της καί έπιπρόσθετα είναι καί φασιστική», Ισχυρίζεται ή γαλλική άναρχική Φρανσουάζ Ντομπόν (Φρανσουάζ Ντομπόν: «Φεμινισμός καί τρομοκρατία». Μόναχο. 1978, σελ. 121).

75

«έξο υσία ς τής γραφειοκρατίας» έπιτίθεται στό κοινωνι­κό σύστημα τού σοσιαλισμού στό σύνολό του. Τ ό γε γο ­νός πώς καί οΐ σύγχρονοι άναρχικοί έκπροσωποϋν τήν Ιμπεριαλιστική Ιδεολογία, άφοϋ ύποστηρίζουν πώς ό σο­σιαλισμός άπό τή ν ίδια του τή φύση είναι «άντιδημοκρα- τ ικ ό ς », άποκαλύπτει γιά άλλη μιά φορά πώς δέν ξέφυγαν άπό τό χώ ρο τής άστικής άντίληψης: Μ ετράνε τή σοσια­λιστική δημοκρατία μέ τό ν πήχυ τής άστικής άντίληψης γιά τή δημοκρατία καί άνάγουν τή ν άστική αύτή ά ντίλη- ψη γιά τή δημοκρατία σέ πανανθρώπινο πρότυπο.

Μέ τό ν τρόπο αύτό οί άναρχικοί άρνούνται πώς τά σοσιαλιστικά κράτη είναι ή ένσάρκωση ένός άπόλυτα νέου τύπου δημοκρατίας, τής σοσιαλιστικής δημοκρα­τίας. Ή δημοκρατικότητα τής πολιτικής ζωής δέν καθο­ρίζεται άπό τόν άριθμό τών κομμάτων ούτε άπό τόν άριθμό τώ ν ύποψήφιων στίς έκλογές, δπως πιστεύουν οί ά ναρχικοί πού έξακολουθούν νά είναι αιχμάλωτοι τού ά στικού τρόπου σκέψης. Ή δημοκρατικότητα δέν καθο­ρίζεται άπό έξωτερικά χαρακτηριστικά άλλά άπό τό σέ ποιόν άνήκει ή έξουσία, άν άνήκει στήν πλειοψηφία τού λαού. Δημοκρατία σημαίνει «έξουσία τού λαο ύ». Γι' αύ­τό καί ή δικτατορία τού προλεταριάτου, πού άντιπροσω- π εύει τή ν έξουσία τής πλειοψηφίας τού λαού, έμπεριέ- χει τό τό σο σημαντικό πλάταιμα τής δημοκρατίας, κα­θώς «ή προλεταριακή δημοκρατία είναι ένα έκατομμύριο φορές πιό δημοκρατική άπό κάθε άστική δημοκρατία»41.

Α ύ τός ό νέος τύπος δημοκρατίας έφερε, άκριβώς γιά τή μεγά λη πλειοψηφία τού πληθυσμού, μιά άγνωστη μέ­χρι τώρα άνάπτυξη καί έπέκταση τών δημοκρατικών δι­καιωμάτων. Οί μάζες τών έργαζομένων δέν πρέπει μόνο νά χρησιμοποιούν τά βασικά δικαιώματα πού άναφέρο- νται στά σοσιαλιστικά Συντάγματα, όπως τό δικαίωμα τοϋ άνθρώπου στήν έργασία, τά πολιτικά δικαιώματα τής έλευθερία ς τού τύπου, τής έκφρασης καί τής συ­νάθροισης, σύμφωνα μέ τούς στόχους τού Συντάγμα ­τος. Κύρια μέ τή λαϊκή ιδιοκτησία στά σημαντικότερα μέσα παραγω γής, έξασφαλίζοντας καί τίς ύλικές προϋ­ποθέσεις γιά τήν κατάκτηση αύτών τών δικαιωμάτων, γιά

76

τή ν υλοποίηση τής σοσιαλιστικής δημοκρατίας. Στή Γ Λ Δ τά δικαιώματα αύτά, δπως άκριθώς καί τό δικαίωμα δλων γιά κοινωνική άσφάλεια καί γιά δυνατότητα έξειδικευμέ- ν ης έπιμόρφωσης έγιναν πιά πραγματικότητα. Ή σοσια­λιστική δημοκρατία έδοσε γιά πρώτη φορά στόν άπλό ά νθρω πο τή ν πραγματική δυνατότητα ν ’ άναπτύξει τίς ιδέες του, νά έκπροσωπεϊ τά συμφέροντά του καί νά έ- μπιστεύεται τίς υψηλές κρατικές ύπηρεσίες σέ άνθρώ- π ους τή ς τάξης του.

"Ηδη στήν περίοδο τής άντιφασιστικής δημοκρατικής ά λλα γής καί μέσα στά πλαίσια τής σημερινής ΓΛΔ , τό μονοπωλιακό κεφάλαιο, οί γιοϋνκερς, καθώς καί οί φασί­σ τες καί οί άντιδραστικοί ύπάλληλοί της, κοινοβουλευτι­κοί, έκδότες κλπ., άποκλείστηκαν άπό τή διοίκηση τής κοινω νικής ζωής. Δεκάδες χιλιάδες έργάτες καί άγρότες άνέλαβαν τίς κρατικές καί κοινωνικές λειτουργίες. Μ ό­ν ο άπό τό 1945 μέχρι τό 1952 περίπου, 160.000 έργάτες παραγω γής πήγαν σέ κρατικές θέσεις ή σέ διοικητικές θέσεις τή ς λαϊκής οίκονομίας, ξεπερνώντας συχνά πολ­λές δυσκολίες. Σέ άπόλυτη συμφωνία μέ τό λενινιστικό π νεύμα, ή μαγείρισσα έπρεπε νά μάθει νά κυβερνά.

Ή άστική δημοκρατία περιορίζει τήν πολιτική δραστη­ριότητα τών λαϊκών μαζών κύρια στή μικρή ή μεγάλη συμ μετοχή στίς έκλογές. 'Αντίθετα ή σοσιαλιστική δημο­κρατία πιάνει δλο τό φάσμα τής κοινωνικής ζωής. Ό χ ι μ ό νο τή ν πολιτική άλλά καί όλους τούς κοινωνικούς καί ο ικονομικούς τομείς, καθώς καί τήν κύρια σφαίρα τής κοινω νικής άνάπτυξης, δηλαδή τήν παραγωγή. Στή ΓΛ Δ σήμερα πάνω άπό 270.000 συνδικαλιστές καί πάνω άπό1.500.000 στελέχη καί μέλη διαφόρων έπιτροπών συμμε­τέ χο υ ν άποφασιστικά στή λήψη άποφάσεων τών έπιχει- ρήσεων.

Ο ί έργαζόμενοι, άσκώντας τήν έξουσία τους, άνα- π τύσσο υν μιά δλο καί περισσότερο άποτελεσματική κοι­νω νική δραστηριότητα, δπως άποδείχνουν καί οι συζη­τήσεις τώ ν λαϊκών οικονομικών προγραμμάτων, τής πο­λ ιτική ς καί έργατικής νομοθεσίας καί άλλων νομοσχε­δίων πρίν φτάσουν στή Λαϊκή Βουλή. Στή Σοβιετική "Ενωση έκάτομμύρια πολίτες πήραν μέρος στή συζήτηση

77

πρότασης τού Συντάγματος τού 1977. Έ γ ιν α ν περίπου400.000 προτάσεις άλλαγών, πού είχαν σάν άποτέλεσμα τροποποιήσεις σέ 110 άρθρα τού Σχεδίου καί τήν προ­σθήκη ένός νέου άρθρου. Έ τ σ ι, έπιτεύχθηκε μιά διεύ­ρυνση τή ς δημόσιας συζήτησης πού είναι άγνωστη κάτω άπό ά λλες κοινωνικές συνθήκες καί πού, δπως είπε ό Κούρτ Χάγκερ, άποδείχνει πώς: «Δημοκρατία καί σοσια­λισμ ός πάνε μα ζί»42.

Ή σοσιαλιστική δημοκρατία χαρακτηρίζεται καί άπό τή ν πλατιά συμμετοχή τών έργαζομένων στίς διαδικα­σίες άποφάσεων τής νομοθετικής καί έκτελεστικής έξουσίας καθώς καί στή σοσιαλιστική δικαιοσύνη. Στή Γ Α Δ πάνω άπό 200.000 μέλη τής Λαϊκής Βουλής, τών περιφερειακών καί τοπικών συμβουλίω ν καθώς καί τής κοινοτικής Βουλής έχουν τή ν έμπιστοσύνη τού λαού.335.000 άτομα έργάζονται σέ 17.000 συμβούλια τού Λαϊ­κού Μ ετώ που. Σέ περίπου 80.500 συνδέσμους, έπιτρο- πές καί άκτίφ τών λαϊκών άντιπροσωπειών μέ 523.200 περίπου μέλη, έργάζονται μαζί μέ τούς έκπρόσωπους τή ς Λαϊκής Βουλής καί τούς έκλεγμένους ύποψήφιους πού θά το ύς διαδεχτούν, καί πολλοί άλλοι πολίτες. Περί­που 225.000 πολίτες έργάζονται τιμής ένεκεν σέ έπιτρο- πές, συμβούλια καί άντιπροσωπεΐες τής έπιθεώρησης έργα τώ ν καί άγροτών. Γύρω στούς 50.000 πολίτες συμ­μ ετέχου ν σέ δικαστήρια χωρίς νά 'χουν νομικές γνώσεις καί ά λλοι 55.000 είναι μέλη διαιτητικών έπιτροπών. "Αν μετρήσο υμε καί τά μέλη τών έπιτροπών διαιτησίας, τότε φ τάνουν τίς 330.000 οί πολίτες πού συμμετέχουν στή δι­καιοσύνη. Στά συμβούλια καί τά άκτίφ γονέω ν συμμετέ­χο υν πάνω άπό 680.000 έργαζόμενοι. 130.000 πολίτες β οηθούν στήν ά λληλεγγύη τών λαών. Π ολλοί άλλοι έρ- γά ζο ντα ι ένεργά σέ έπιτροπές πωλήσεων καί συμβούλια το ύ σοσιαλιστικού έμπορίου, σέ όμάδες έργασίας γιά τή ν κοινωνική τάξη καί άσφάλεια, σέ έπιτροπές κατοι­κίας καθώς καί σέ άλλους τομείς έξουσίας.

Ό νεοτερισμός τής σοσιαλιστικής δημοκρατίας έκφράζεται καί άλλιώς, δπως π.χ. στό πρώτο Σύνταγμα τής Γ Λ Δ γιά τήν 'Ανώτατη Λαϊκή 'Αντιπροσωπεία, στό όποιο καθορίστηκε ή άρχή τής ένότητας νομοθετικής

78

καί έκτελεστικής έξουσίας. Πάρθηκε ύπόψη ή άνάλυση το ϋ Μ άρξ γιά τή ν Κομμούνα τοϋ Παρισιού: « Ή Κομμού­να δέν έπρεπε νά ’ναι κοινοβουλευτική άλλά έργατική ένω ση, έκτελεστική καί ταυτόχρονα νομο θετική »43. Ό π ρόεδρος τής Λαϊκής Β ουλής τής ΓΛ Δ , Χόρστ Σίντερμαν ύπογραμμίζει σχετικά: «Μ ό νο μιά τέτια άντιπροσωπευτι- κή ένω ση, πού οί έκπρόσωποί της, μέ τήν έμπειρία άπ’ τή ζωή καί τή ν έπαγγελματική τους πείρα μπορούν νά έξασφ αλίσουν τή ν έλευθερία κρίσης άνάμεσα στούς ψη­φοφόρους τους, μπορεί νά πάρει μέρος στήν έπεξεργα- σία ρεαλιστικών στόχων καί νομοθετημάτων. Μπορεί νά άποφασίζει μέ καθαρή συνείδηση γιά νόμους πού στο­χε ύ ο υ ν στό δυνάμωμα τού δικού τους κράτους καί τήν εύημερία τού λ α ο ύ »44. Οί έκλεγμένοι άντιπρόσωποι δου­λεύ ο υ ν ταυτόχρονα στά συμβούλια τών λαϊκών άντιπρο- σωπειών πού έλέγχουν τήν έφαρμογή τών νόμω ν,δηλα­δή συμ μετέχουν καί οί ίδιοι στήν έφαρμογή αύτή. Ή θέ­ση το υς τούς ύποχρεώνει νά λογο δοτο ύν τακτικά γιά τή δουλιά πού έκαναν σ ’ αύτούς πού τούς έχουν έκλέξει καί νά το ύς πληροφορούν γιά τή δραστηριότητα τών λαϊ­κών άντιπροσωπειών. Οί ψηφοφόροι μπορούν νά έ λέ γ ­χ ο υ ν τή δραστηριότητα τών άντιπροσώπων τους καί σέ περίπτω ση μή έκπλήρωσης τών ύποχρεώσεών τους νά το ύς καθαιρούν.*

Ο ί λαϊκές άντιπροσωπεϊες στίς σοσιαλιστικές χώρες, άπό τή ν ίδια τή ν κοινωνική τους δομή, είναι έγγύηση πώς έκπροσωπούν τά συμφέροντα τών έργαζομένων. Στή Γ Λ Δ πάνω άπό τό 1/3 τών έκλεγμένω ν άντιπροσώ- πων σέ όλα τά έπίπεδα άσχολούνται άμεσα στήν παρα­γω γή άγαθών είτε σάν έργάτες είτε σάν συνεταιρισμένοι ά γρό τες. Στή Λαϊκή Βουλή τό 47% είναι είδικευμένοι έρ­γά τες, 12% είναι άγρότες, 25% είναι ύπάλληλοι καί 15% ά νήκουν στή διανόηση. Έ ^α ιτία ς τών οίκονομικών καί

• Στή Σοβιετική Ενωση στά τελευταία δέκα χρόνια παύτηκαν 4.000 αντιπρόσωποι διάφορων έπιπέδων τών σοβιέτ, έπειδή δέν άνταποκρί- θηκαν στήν έμπιστοσύνη τών ψηφοφόρων τους (θλ. Νόιε Τσάιτ, Μό­σχα. 1979. άρ 13. σελ 31)

79

πολιτικώ ν συνθηκών, καπιταλιστές καί μεγαλοκτηματίες πού είναι τό χαρακτηριστικό τών άστικών κοινοβουλίων, δέν ύπάρχουν έδώ καθόλου.

Α ύ τή ή θετική στό σ ύνολό της άνάπτυξη τής σοσιαλι­στικής δημοκρατίας δέν άποκλείει σποραδικές περιπτώ­σεις γραφειοκρατικής καί έχθρικής συμπεριφοράς άπέ- ν α ντι σέ δίκαιες άπαιτήσεις τών πολιτών. Τά κομμουνι­στικά καί έργατικά κόμματα πού βρίσκονται στήν έξου­σία έχου ν υΙοθετήσει σκληρό άγώνα ένάντια σέ φαινό­μενα γραφειοκρατίας καί αύταρχισμοϋ. Στό καταστατικό το ύ 'Ενια ίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανίας είναι δ ιατυπωμένη ή υποχρέωση πού έχουν δλα τά κομματικά μέλη , «νά καταπολεμούν παντού τή σκληρή καί γραφειο­κρατική συμπεριφορά στίς έργασίες πού έξυπηρετούν το ύς ά νθρώ πους»45.

Είναι α ύτονόητο πώς δέν έξαντλήθηκαν άκόμα δλες οΐ δυνα τότη τες άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής δημοκρα­τίας. Ό π ω ς δήλωσε ό σ. "Εριχ Χόνεκερ στό 9ο Συνέδριο το ύ Ε Σ Κ Γ, «ή κύρια κατεύθυνση τής παραπέρα άνάπτυ­ξης το ύ κράτους μας είναι ή όλοκλήρωση τής σοσιαλι­στικής δημοκρατίας»46.

Μέ τίς έπιθέσεις τών σημερινών άναρχικών ένάντια σ τή ν Ιστορική άποστολή τής έργατικής τάξης καί τόν κα- θ οδ η γη τικ ό ρόλο τού έπαναστατικού κόμματός της συ­νταιριάζεται καί ή παραποίηση τής σοσιαλιστικής δημο­κρατίας. Ό π ω ς άρνούνται τή ν άναγκαιότητα τής σοσια­λιστικής φάσης άνάπτυξης στό δρόμο γιά τόν κομμουνι­σμό, έτσι άρνούνται καί τή ν άναγκαιότητα ένός μα ρξιστικού-λενινιστικού κόμματος γιά τήν οικοδόμηση το ύ καινούργιου κοινωνικού συστήματος. Δ έ ν άντιλαμ- βά νονται καθόλου πώς ένα τέτΓο κόμμα, σάν συνειδητή καί όργανω μένη έμπροσθοφυλακή τής έργατικής τάξης, μέ ρίζες στή ν έργατική τάξη καί τή μάζα τών έργαζομέ- νων, είναι ή βασική προϋπόθεση γιά τήν άνάπτυξη, στα­θερό τη τα καί προστασία τής σοσιαλιστικής δημοκρα­τίας. Ή δημοκρατική δραστηριότητα καί ή δημοκρατική συμπεριφορά δέν έρχονται άπό μόνα τους. Αναπτύσ­σοντα ι μ ό νο δταν μπαίνουν ξεκαθαρισμένοι στόχοι άνά- λογα μέ τίς συγκεκριμένες συνθήκες. Ά π ό αύτό άκρι-

80

βώς τό γε γο νό ς προέρχεται καί ή άναγκαιότητα τής έπι- στη μο νική ς καθοδήγησης τής σοσιαλιστικής κοινωνίας άπό τό μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα τής έργατικής τά­ξης. Ά π ό τή γενική Αρνηση τής σοσιαλιστικής φάσης ά νά πτυξης τής κοινωνίας προέρχεται καί ή άγνοια τών σημερινώ ν άναρχικών άπέναντι στή θεωρία καί στήν πράξη τή ς δημιουργίας τής άναπτυγμένης σοσιαλιστι­κής κοινωνίας. I T αύτό τό λόγο, οΐ άποφάσεις τού 24ου καί το ύ 25ου Συνέδριου τού Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβ ιετική ς Έ ν ω σ η ς , τού 8ου καί τού 9ου Συνέδριου τού Ε ν ια ίο υ Σοσιαλιστικού Κόμματος Γερμανίας καί τών συνεδρίω ν τών άλλων άδελφών κομμάτων τών σοσιαλι­στικώ ν χωρών δέν βρίσκουν άηολύτως καμιά άντανάκλα­ση στο ύς σημερινούς άναρχικούς, άντίθετα άπό αύτό πού συμβαίνει μέ ά λλες άριστερίστικες δυνάμεις.

01 σημερινοί άναρχικοί μετρούν τά έπιτεύγματα τών σοσιαλιστικών χωρών μέ τά μέτρα τού δικού τους μι­κροαστικού σοσιαλουτοπικού (δανικού, ένός άναρχικοϋ σ υστήματος χωρίς έξουσία. Αύτή ή «π ραγματική» Χώρα τή ς Ο ύτοπίας στήν όποία θέλουν νά μεταπηδήσουν, παραγνω ρίζοντας τήν Ιστορική έξέλιξη, παρουσιάζεται σάν μιά κοινωνία πού δέν είναι ή λογική καί Ιστορική συνέχιση τού καπιταλισμού, άλλά είναι «θεμελια κά » καί μάλιστα «ριζικά» διαφορετική άπό τό ν καπιταλισμό, ά σχετο πούθε προέρχεται.

Ε π ε ιδ ή είναι άνίκανοι νά κατανοήσουν τίς κινητήριες δ υνά μεις τής κοινωνικής άνάπτυξης στούς ύλικούς το­μείς τή ς ζωής καί στόν ταξικό άγώνα, δέν προχωρούν, δπως καί οί «π ρόγο νο ί» το υς τού 19ου αΙώνα, π έρ’ άπό «τ ή ν ήθική άγανάκτηση τού μικροαστού γιά τήν άπόστα- ση άνάμεσα στό Ιδανικό καί τήν π ρα γμα τικότητα»47.

Μ έ τή ν άνιστορική τους άντίληψη, οί σημερινοί άναρ­χικοί δέν μπορούν καί δέν θέλουν νά κατανοήσουν πώς «ή νέα κοινωνία δέν μπορεϊ νά πάρει άμέσως τήν όλο- κληρω μένη “ Ιδανική” μορφή τ η ς »4®, πώς τό σοσιαλιστι­κό κι ύστερα τό κομμουνιστικό Ιδανικό πραγματοποιεί­ται βήμα πρός βήμα, καθώς άναπτύσσεται ό σοσιαλι­σμός. Δ έ ν μπορούν καί δέν θέλουν νά καταλάβουν πώς ό κομμουνισμός, δπως έγραψε καί ό Λένιν στό «Κράτος

81

καί έπανάσταση», στήν πρώτη του φάση, «δ έν μπορεί άκόμη νά είναι... έντελώ ς ώριμος, έντελώ ς άπαλλαγμέ- νος άπό τίς παραδόσεις ή τά Ιχνη τοϋ καπιταλισμού»49. Γιά τό λ ό γο αύτό, στό σοσιαλισμό ύπάρχουν γιά πολύ καιρό κατάλοιπα τοϋ παλιού πού προσαρμόζονται στό καινούργιο.

Μ έ τή δυσφήμηση τοϋ ύπαρκτού σοσιαλισμού, κλεί­νο υν τά μάτια τους μπροστά σέ αύτό τό καινούργιο, δη­λαδή στίς διαδικασίες πού σημαδεύουν τή ν πορεία πρός μιά πιό προχωρημένη φάση τού κομμουνισμού. Ή σχετι­κή «έπ ιστροφ ή τοϋ κράτους στήν κοινωνία», έκφράζεται μέ τρεις κύριες διαδικασίες: πρώτο, στήν δλο καί μεγα­λ ύ τερ η συμμετοχή τών μαζών στίς διοικητικές ύποθέ- σεις το ύ κράτους. Δεύτερο, τίς πολιτικές ύποθίσεις τίς χειρ ίζοντα ι κοινωνικά όργανα (δπως π.χ. ή άνάληψη τής κοινω νικής άσφάλειας άπό τά συνδικάτα). Τρ ίτο , ή άνά­ληψη παλιών κρατικών λειτουργιώ ν άπό κρατικά καί κοι­νωνικά όργανα (π.χ. άσκηση έλέγχου άπό έπιτροπές έ λέ γχο υ έργατών καί άγροτών).

01 άναρχικοί άρνούνται πώς ύπάρχει στίς χώρες τοϋ ύπαρκτού σοσιαλισμού όποιαδήποτε δυνατότητα γιά πέ­ρασμα σ τό ν κομμουνισμό. Γ ι ’ αύτό θέλουν, δπως το νί­ζο υν οί άναρχοσυνδικαλιστές τής Ο Δ Γ , «νά άναπτύξουν μιά γε νική κοινωνική έναλλαγή στόν καπιταλισμό τής ά τομικής Ιδιοκτησίας καί στόν κρατικό καπιταλισμό (έν- νοο ύν τό ν ύπαρκτό σο σιαλισμό )»50. 01 σύγχρονοι άναρ­χικοί άντικειμενικά ένώ νονται μέ τίς δυνάμεις τής σκο­τε ιν ό τερ η ς άντίδρασης καί προπαγανδίζουν «μιά και­ν ούργια βίαιη έπανάσταση» στή Σοβιετική "Ενωση καί τά άλλα σοσιαλιστικά κράτη51. Π αίρνουν έτσι μιά άνοιχτά άντεπαναστατική θέση, πού δείχνει πώς βρίσκονται σ τή ν ά λλη πλευρά τού όδοφράγματος.

Γιατί oi κοινωνικές Ιδέες τώ ν σημερινώ ν άναρχικών είναι ά πραγματοποίητες, ούτοπικές;

Ό κοινωνικοπολιτικός στόχος τών άναρχικών, τόσο αύτώ ν το ϋ περασμένου αίώνα δσο καί τών σημερινών,

82

είναι ή δημιουργία μιάς κοινωνίας άπελευθερωμένης άπό κάθε είδους έξουσία. Γύρω άπό τόν τρόπο δομής καί διάρθρωσης αύτής τής κοινωνίας, ύπάρχουν, δπου ύπά ρχουν στοιχεία, οί πιό διαφορετικές άντιλήψεις. Οί άπόψεις αύτές πάντως μπορούν νά χω ριστούν γενικά σέ δύο βασικές τάσεις: τή ν άτομικιστική-άναρχική καί τήν κολεκτιβίστικη-άναρχική τάση.

'Αντιπροσω πευτικές άπόψεις γιά τόν άτομικιστικό άνα ρχισμό μπορούν νά θεω ρηθούν οί άπόψεις τής Κοι­νωνίας Μακάι πού άναφέρονται στόν Μάξ Στίρνερ καί τό ν Τζώ ν Χένρυ Μακάι, έναν γερμανοσκω τσέζο συγγρα ­φέα πού «ξανανακάλυψ ε» τόν Μάξ Στίρνερ. Αύτοί οί ά το μ ικ ισ τέ ς άναρχικοί ά ρνο ύνται, δπως λέε ι ό Κ.Χ. Ζ ό λν εμ α ν , «κάθε μορφή έξουσίας πού βασίζεται στόν έξανα γκασμό καί τή βία (έδώ περιλαμβάνεται καί ή χει­ρα γώ γηση), καί κατά συνέπεια καί κοινωνικά, συλλογικά, συμ βο υλευτικά συστήματα έξουσίας, πού θά πάρουν τή θ έση τού κρά το υς»52. 'Υποστηρίζουν τή δημιουργία «α ύ- τό νο μω ν κοινοτήτω ν δικαιοσύνης». Σάν βασική άρχή ζη­το ύ ν τή ν άμοιβαία άναγνώριση τής «Ιδιας έλευθερίας ό λω ν». 'Υποκειμενικά όμως, ό καθένας θά μπορούσε νά περιορίσει τή δική του έλευθερία γιά δφελος τών άλλων. Ακόμα, ό καθένας θά μπορούσε ν ’ άποφασίσει γιά κά­

π οιο άτομικιστικό κολεκτιβιστικό ή καί κομμουνιστικό, οικονομικό σύστημα. « Ό λ ο ι αύτοί οί θεμελιακά διαφο­ρετικοί τρόποι σκέψης μπορούν νά συνυπάρξουν είρηνι- κά καί ισότιμα στήν ά ναρχία»53.

Αύ το ί οί άτομικιστές άναρχικοί θέλουν «νά έξαφανί- σ ουν όλα τά προνόμια, όλα τά μονοπώλια καί όλιγοπώ- λ ια »54 καί νά τά μετατρέψουν σέ «ά νοιχτές έπιχειρησια- κές ένώ σεις» πού δέ θά άνήκουν ούτε στό κράτος ούτε σέ άτομα, θ έ λ ο υ ν όμως νά διατηρήσουν τή μικρή καί με­σαία Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής, άκόμα καί τήν Ιδιοκτησία μερικών κονσόρτσιουμ. Έ τ σ ι γιά παράδειγμα τό κονσόρτσιουμ τής Γκρούντιγκ πρέπει νά έξαιρεθεϊ άπό τή ν άπαλλοτρίωση, έπειδή τάχα ή Γκρούντιγκ «ξεκ ι­νώ ντας άπό τό τίποτα όργάνωσε μιά βιομηχανική έπιχεί- ρηση, πού έδοσε σέ π ολλούς μιά καλοπληρωμένη έργα- σ ία »55.

β 83

01 άτομικιστές, άναρχικοί Γκέρετ, Τίμ καί Ζόλνεμα ν ύποστηρίζουν καί τή διατήρηση «οίκονομικής έλευθε- ρία ς» γιά έναν «πραγματικά έλεύθερο συναγωνισμό... άκόμα καί στήν οίκονομική σφ αίρα»56, γιά «μιά έλεύθε- ρη άγορά πού θά ρυθμίζεται άπό τήν προσφορά καί τή ζή τη σ η »57 καί άρα καί τή διατήρηση τού άνταγωνισμοΰ. Ή «πραγματικά έλεύθερη οίκονομία τής ά γορ άς»58 θά ’πρεπε μόνο νά διασφαλιστεί άπό τά προνόμια καί τά π ερισσότερα μονοπώλια, δπως αύτά διαμορφώθηκαν κατά τό Ιμπεριαλιστικό στάδιο τού καπιταλισμού.

Στό σημείο αύτό, γίνετα ι φανερό, πώς αύτοί οί άναρ­χικοί δέν έννοοΰν τή δημιουργία ένός νέου κοινωνικού συστήματος, άλλά τή «βελτίω ση » τού καπιταλισμού, κύ­ρια τή ν έπαναφορά τού καπιταλισμού τού έλεύθερου ά νταγω νισμού. Σ ’ αύτή τή ν άντίληψη έπιστροφής πρός τά πίσω ταιριάζει άπόλυτα αύτό πού έγραφαν οΐ Μάρξ καί Έ ν γ κ ε λ ς γιά τόν άστικό σοσιαλισμό τού Π ρουντόν: « Ό τ α ν παροτρύνει τό προλεταριάτο νά ύλοποιήσει τά συστήματά του καί νά μπει στή νέα Ιερουσαλήμ, τότε κατά βάθος, τό καλεϊ νά σταματήσει στή σημερινή κοι­νωνία, νά άποβάλει δμως τίς μισητές άντιλήψεις γι' αύ- τ ή ν » 59.

Ή άτομικιστική-άναρχική άντίληψη τών μελών τής Κοινωνίας Μακάι είναι τελικά άστικορεφορμιστική. Ά ρ α άπό άναρχοκολεκτιβίστικη άποψη πρέπει νά δεχτούν τή ν κατηγορία πώς κρύβουν «ένα συνεπή άστικό φιλε­λευ θ ερ ισ μ ό »: «α ύτό πού έδώ παρουσιάζεται σάν “ πραγ­μ α τικός" άναρχισμός δέν είναι παρά μιά έλεύθερη οικο­νομία μέ άπόλυτα έλεύθερο άνταγωνισμό καί μέ άπο- κ λεισμό κάθε δυνατότητας κρατικής παρέμβασης»60.

Σέ άκόμα μεγαλύτερα πελάγη άστικής ιδεολογίας καί π ολιτική ς π λέουν οί έκπρόσωποι τού άναρχοφιλελευθε- ρισμού. 01 όπαδοί τού Σίλβιο Γκέζελ, τού «πατέρα » τού ά ναρχοφ ιλελευθερισμού, όργανώθηκαν στήν Ο Δ Γ μετά τό Β ' Παγκόσμιο Πόλεμο στήν «Έ λ ε ύ θ ε ρ η Σοσιαλιστική 'Έ νω σ η » (Ε Σ Ε ) καί στήν Ελβετία στό «Φ ιλελεύθερο Σο­σιαλιστικό Κόμμα» (ΦΣΚ). Έ χ ο υ ν άλλάξει τόσο πολύ. πού δύσκολα κανείς θά τούς άποκαλέσει άναρχικούς.

Α ν τίθ ε τα , ή πλειοψηφία τών σημερινώ ν έκπρόσωπων

84

το ϋ παραδοσιακού άναρχισμού καί τών όμάδων άναρ- χοαυθόρμητω ν, αύτόνομων καί τών όμάδων πρωτοβου­λίας, καθώς καί τών άναρχοσυνδικαλιστών, είναι όπαδοί μιας άναρχοκολεκτιβιστικής θεωρίας. Διακηρύσσουν σάν κοινωνικοπολιτικό στόχο τήν άταξική άναρχοκολε- κτιθιστική κοινωνία «πού θεμέλιό της είναι ή αύτοδιάθε- ση, καί πού κάθε άτομο άμέριστα καί άμεσα, μέ πλήρη ισότητα, συμμετέχει στόν άμεσο έλεγχο δλων τών ύπο- θέσεω ν τή ς κολεκτίβα ς»61. 'Ισπανοί άναρχοσυνδικαλι- στές έπιδιώκουν «τή ν έξάλειψη τού καπιταλισμού... καί τή ν οίκοδόμηση τής κοινωνικοποίησης όλης τής οίκονο- μίας σέ αύτοδιοικούμενη βά ση»62.

01 κοινωνικές άπόψεις τών σημερινών παραδοσιακών άναρχικώ ν μέ κολεκτιβιστικές άντιλήψεις (καί άκόμα π ερ ισσ ότερο τών αύθόρμητων), κατά κανόνα δέν είναι τό σ ο έπεξεργασμένες όσο τών άτομικιστών άναρχικών. 01 έκφράσεις είναι γενικές καί πολλές φορές συγκε­χ υ μ έν ε ς . Γιά παράδειγμα, ό άναρχικός Ν τα νιέλ Κόν Μ π εντίτ γράφει: «Ό τ α ν όνειρεύομαι μιά σοσιαλιστική (έ ν νο εϊ άναρχική) χώρα, βλέπω τόν έαυτό μου άνάμεσα σέ μιά όμάδα πόπ σέ μιά πραγματικά λαϊκή γιορτή, όπου νιώθω πώς οί άνθρωποι ζούν διαφορετικά»63.

01 σύγχρο νο ι άναρχοκολεκτιβιστές βρίσκουν τό ιδα­νικό το υς μέσα σέ μιά άποκεντρωμένη κοινωνία καθορι­σμένη άπό τίς μικροαστικές άντιλήψεις τής έλευθερίας, στή ν όποία ό αύθορμητισμός είναι τό κυριότερο στοι­χείο. Πρέπει νά έξαφανιστεϊ κάθε είδους έξουσία, άκόμα καί ή φυσική έξουσία τής παραγωγικής διαδικασίας.

Κατά κανόνα συμφωνούν οΐ άναρχοκολεκτιβιστές, σέ ά ντίθεση μέ τούς άτομικιστές άναρχικούς, πώς στό κοι­νω νικό σύστημα χωρίς έξουσία, θά πρέπει νά μήν ύπάρ- χει άτομική ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής καί άρα ού­τε έκμετάλλευση άνθρώπου άπό άνθρωπο. Σέ αύτή τήν άταξική κοινωνία θά πρέπει νά ισχύει τό άξίωμα: « Ό κα­θένας σύμφωνα μέ τίς ίκανότητές του, στόν καθένα άνά λογα μέ τίς άνάγκες το υ ».

Γιά νά είναι δυνατή ή ρύθμιση, τών σχέσεων άνάμεσα στά μέλη αύτής τής άναρχικής κοινωνίας, ύποστηρίζει μιά σειρά άναρχικών τή δημιουργία ένός συμβουλευτι-

85

κοϋ συστήματος. «Συμβούλια πρέπει νά όργανώνουν τή ν παραγω γή καί τή διανομή σέ τοπικό καί μετά σέ έθνικό έπίπεδο», γράφουν οί άδελφοί Κόν Μ πεντίτ, «καί μάλιστα σύμφωνα μέ ένα πρόγραμμα πού τά στοιχεία το υ θά έχουν δοθεί καί άποφασιστεϊ άπό ό λο υ ς»64. Τά μέλη τώ ν συμβουλίων αύτοδιοίκησης θά μπορούν νά παυθούν σέ κάθε στιγμή σ ’ αύτή τήν «άμεση δημοκρα­τία ». Ενώ λοιπόν οί άναρχικοί αύτοί θέλουν νά καταργή­σο υν άμέσως κάθε είδους έξουσία, άκόμα καί τή φυσική, σ τή ν πράξη τή ν κάνουν «συμβούλια αύτοδιοίκησης», πού βασίζεται σ ’ ένα σύστημα άντιπροσώπων. Σ ’ αύτές τίς άντικρουόμενες άπόψεις ταιριάζει αύτό πού είπε ό Φ ρίντριχ "Ενγκελς τόν περασμένο αίώνα άναφερόμενος σ τό θέμα τών άντιεξουσιαστώ ν: «Α ύτο ί οί κύριοι πι­σ τε ύ ο υ ν πώς άλλάζουν τό πράγμα, δταν ά λλά ίο υν τό όνομά του. Έ τ σ ι, αύτοί οί βαθυστόχαστοι, κοροϊδεύουν τό ν κ ό σ μ ο »65.

Ά λ λ ο ι άναρχοκολεκτιβιστές, ψάχνοντας τήν κοινωνι­κή μορφή όργάνωσης τής μελλοντικής ούτοπίας τους, στρέφ ονται στό παρελθόν. Έ τ σ ι, ό άναρχικός Χόρστ Γιόργκ Β ίζελ άπό τήν Ο Δ Γ έξυμνεϊ τό ν μεσαιωνικό τοπι­κισμό, προτείνει συνδέσμους πόλεων, συντεχνίες χειρω- νακτώ ν, όρκωτές άδελφότητες, καί άλλα παρόμοια πού τά σκέπασε ό κουρνιαχτός τής Ιστορίας καί τά παρου­σιάζει σάν άντικατάσταση τού κράτους.

Ό άναρχικός Ρούντολφ ντέ Γιόγκ άπό τίς Κάτω Χώ­ρες προχωρά άκόμα πιό πίσω. Αντί γιά τίς πολιτικές όρ- γα νω τικές μορφές τού Μεσαίωνα στρέφεται σέ μιά πρω­τό γο ν η δημοκρατία. Έ τ σ ι, βρίσκει πώς στίς κοινωνίες τώ ν Έσ κιμώ ω ν «κατά κάποιο τρόπο ύλοποιούνταν σο­σιαλιστικά καί άναρχικά Ιδανικά»66. Γιά τό ν ίδιο λό γο άλ­λο ι άριστεριστές στρέφονται πρός τίς κοινότητες τών ’Ινδιάνων τής Βόρειας Α μ ερ ική ς. Ή λεγό μενη συμμετο­χική δημοκρατία τών ’Ινδιάνων είναι «σοσιαλισμός τής καθαρότερης καί πιό έλεύθερης μορφής», έγραφε μέσα στό ίδιο πνεύμα ή Αμερικανίδα Σίρλεϊ Κέιθ στήν άναρχι- κή έφημερίδα «Γρ ίνε ρ Τσβ ά ικ», «κι δχι σάν τό ν καταπιε­στικό σοσιαλισμό στήν Ανατολική Εύρώπη καί τή Ρω­σ ία »67. Ο ί έμφανιζόμενοι σέ διάφορες καπιταλιστικές

86

χώ ρες σάν « ’Ινδιάνοι τής μεγα λούπολης» (δπως οί «Μ ε- σ κα λέρο ς» τού Γκέτινγκεν), θέλουν μέσα στό ϊδιο πνεύ­μα, νά το νίσο υν μέ τό δνομά τους δχι μόνο πώς αισθά­νοντα ι σάν «Ιν δ ιά ν ο ι» τών μητροπόλεω ν τού κεφαλαίου πού το ύς μεταχειρίζονται άσχημα καί τούς ύποτιμοΰν, άλλά καί πώς ψάχνουν μέσα σ ’ αύτές τίς μορφές άρχέ- γο νη ς δημοκρατίας νά θροϋν μιά «ένα λλα γή », τόσο γιά τή ν άστική κοινοβουλευτική δημοκρατία τών χωρών τού ιμπεριαλιστικού συστήματος, δσο καί γιά τή σοσιαλιστι­κή δημοκρατία.*

Ή έχθρότητα πρός τήν πρόοδο αύτών τών άναζητή- σεων γίνετα ι άκόμα πιό έμφανής, δταν πάρει κανείς ύπόψη του πώς οί σύγχρονοι άναρχικοί. όπως οί «π ρόγο­ν ο ί» το υς τού 19ου αιώνα, άπαντούν στό πρόβλημα τής βιομηχανοποίησης μέ τήν έπιστροφή σέ παλαιότερες μορφές ζωής. Βλέπουν τίς συνέπειες τού καπιταλιστι­κού τρόπου παραγωγής καί τίς κατακρίνουν δχι δμως μέ οικονομικά άλλά μέ ήθικά κριτήρια. Μιά άπό τίς συνέ­πειες αύτού τοΰ τρόπου κρίσης είναι ή μεγάλη άντιπά- θεια γιά τίς πόλεις καί ό άγροτικός ρομαντισμός πολλών άναρχικώ ν.Βάζουν σάν στόχο ούτοπίες τοΰ παρελθό­ν τος γιά νά μεταμορφωθεί τό προλεταριάτο σέ μικρούς π αραγω γούς καί μικροϊδιοκτήτες.

Στά μέσα τού 1978 έγινε στό Α μ β ο ύ ρ γο ένα συνέ­δριο, πού στή διάρκειά του προπαγανδίστηκαν καί πα­ρουσιάστηκαν τέτιες «ένα λλακτικές μορφές ζωής». Οί έκεϊ παριστάμενοι «έψ ηναν τό ψωμί τους, έξυμνούσαν τή ν άπλή ζωή, συμβουλεύονταν πώς νά ξεφύγουν άπό τά γκρίζα τείχη τής πόλης, ήθελαν τά άγροτόσπιτα καί τή ν ξύλινη σκάφη, μάχονταν γιά κοινόβια σέ άντιπαρά- θεση μέ τή ν οίκογένεια καί σάν κατάλληλο τόπο βοή­θειας, στρέφ ονταν ένάντια στίς νεότερες άνακαλύψεις

* Μαζί μ' αύτές τίς δύο βασικές παραλλαγές όργάνωσης τής μελ­λοντικής όναρχικής κοινωνίας ύπήρξαν στήν όρχή καί παράδοξες ιδέες, δπως αύτή τού κυβερνητικού -επιστημονικού» άναρχισμού. πού συνιστούσε: «συσκευές άντί γιά συμβούλια» (βλ. Γκίντερ Μπάρτς: « Ό άναρχισμός στή Γερμανία», τόμ. II, III. σελ. 135).

87

τής φυσικής έπιστήμης καί ήταν άντίθετοι στή βιομηχα­νική το υς χρησιμοποίηση, όπως καί στήν παραπέρα έπι- στημονική έρευ να »68.

Έ ν α τέ τιο όμως πισωγύρισμα στό Μεσαίωνα καί στό ά τομικό ειδύλλιο, δέν μπορεί νά λύσει κανένα άπό τά κοινωνικά προβλήματα στά όποια άντιδροϋν μέ τόση εύαισθησία αύτοί οΐ μικροαστοί.

Σχετικά πρέπει νά τονιστεί καί τό άκόλουθο γεγονός: Ό π ω ς ό άναρχισμός τού 19ου αίώνα ήταν μιά άντίδραση σ τό ν έξαπλούμενο καπιταλισμό καί τά ιδανικά του είχαν τίς ρίζες τους στό ρομαντισμό τής έπιστήμης, τής τέ ­χνη ς καί τής λογοτεχνίας, τού παρελθόντος, έτσι καί σή­μερα ύπάρχει σχέση άνάμεσα στούς άναρχικούς «έρ ευ- ν η τέ ς » «νέ ω ν» μορφών ζωής τού παρελθόντος καί τό κύμα νοστα λγία ς πού άνασκαλεύουν τά άστικά μέσα μα­ζικής ένημέρωσης, καί στά όποια ή έχθρα γιά τήν τεχνι­κή είναι μπερδεμένη μέ τή ν πολιτική άντίδραση. Τα υτό ­χρονα φαίνεται καθαρά καί ό παραλληλισμός μέ τούς δεξιούς συντηρητικούς κύκλους πού, όπως γιά παρά­δειγμα στίς ΗΠΑ, ζητούν τή ν έπιστροφή στίς «πηγές τής ά μερικανικής ιστορίας» καί στήν «άπλή ζωή τής έποχής τώ ν σκαπανέω ν».

« Ή λατρεία τού παρελθόντος, τού δαντελωτού σκε­πάσματος τής γιαγιάς, τής ξύλινης σκάφης καί τής πα­λιάς κουτάλας, δέν είναι όπλα γιά τήν άντιμετώπιση τού έκφ υλισμοϋ τής ζωής στίς καπιταλιστικές συνθήκες», τό νισε πολύ πετυχημένα ή άναπληρωτής περιφερειακή π ρόεδρος τού Έ σ ε ν τού Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος, Έ λ ε ν Βέμπερ, στό συνέδριο τού κόμματος πού έ γινε στό Μανχάιμ. « Ή συζήτηση γύρω άπό τίς έ- ν αλλα κτικές μορφές ζωής δέν στοχεύει μόνο στήν προσωπική άφομοίωση σέ βάθος τών κοινωνικών προ­βλημάτω ν. Ή συζήτηση αύτή δημιουργεί τή ν ψευδαίσθη­ση πώς θά ’ταν δυνατό μέ τό ν άνθρωπο πού άνατράφηκε διαφορετικά νά φθάσουμε σέ μιά άλλη κοινωνία. Αύτό όμως σύντροφ οι είναι λάθος καί αύτή ή φιλοσοφικοϊδεο- λογική άποψη έχει άνατραπεί έπιστημονικά άπό τούς Μ άρξ, Λ έ νιν καί "Ενγκελς.

"Αν οί άνθρωποι ζούν σέ κοινόβιο ή στή μικρή οίκογέ-

νεια, δέν πλησιάζουν ούτε καί στό έλάχιστο τόν σο­σ ια λισ μ ό »69. Ο ί έρευνητές γιά «ένα λλακτικές μορφές ζω ής» βρίσκονται έτσι στήν παράδοση τού ρώσου άναρ- χικού Πιότρ Κροπότκιν, πού μέ τό έργο του «Γεω ργία, βιομηχανία, χειροτεχνία», προπαγάνδιζε ήδη πριν δε­καετίες τή ν άποκέντρωση τής βιομηχανίας καί τήν έντα- τικοποίηση τής γεωργίας μέ τή μορφή καλλιέργειας τού κήπου καί μέ χαρακτήρα αύτοτροφοδοσίας. « Τ ό ιδανικό είναι ό έργαζόμενος μέ δικά του μέσα παραγωγής καί ό μικροπαραγω γός πού αύτοτροφ οδοτείται μέ τή γεω ρ­γ ία »70 .

Μέ μιά τέτια σύνθεση τών δύο παραγωγικών τομέων θά ’πρεπε ταυτόχρονα νά καταργηθεϊ ξανά ό διαχωρι­σμός διανοητικής καί χειρωνακτικής έργασίας. Τέτιες ούτοπ ιστικές άπόψεις άκολουθεΤ καί ό σημερινός άναρ­χ ικό ς Ν τα νιέλ Κόν Μ πεντίτ, άν καί προσπαθεί νά έ- δραιώσει τίς φαινομενικά προοδευτικές άπόψεις του, βλέποντα ς καί τίς τεχνικές δυνατότητες πού άνοίγει ή αύτοματοποίηση. Γράφει στό βιβλίο του «Τ ό μεγάλο πα­ζά ρ ι»: « Ή κριτική γιά τόν καταμερισμό τής διαδικασίας τή ς έργασίας καί τήν αύξανόμενη αύτονομία τής τεχνο­λογία ς, άρα καί ή κριτική στόν χαρακτήρα της πού όλο καί άπομακρύνεται άπό τή ν καθημερινή ζωή τού άνθρώ- που, έμπεριέχει καί τήν κριτική γιά τήν αύταρχική σχέση πού διαμορφώνεται άνάμεσα στό προϊόν αύτό τής ά νθρώ πινης σκέψης καί στόν Ιδιο τό ν άνθρω πο»7’ .

Μέ α ύτό έπιτίθεται ό Κόν Μ πεντίτ ένάντια στόν καταμερισμό τής έργασίας πού μέ τή μοντέρνα βιομηχα­νία άναπτύσσεται δλο καί περισσότερο. Ή έξαφάνιση όμως αύτοϋ τού καταμερισμού έργασίας θά σήμαινε Ιστορική όπισθοδρόμηση. Ό Κόν Μ πεντίτ, δπως καί ό μι­κροαστός Π ρουντόν, ζητά «ένα ν κόσμο όπου ό καθένας κατασκευάζει ένα ξεχωριστό αύτόνομο προϊόν... Αύτός όμως ό ύπέροχος κόσμος τού Π ρουντόν διαλύθηκε κάτω άπό τή ν άναπτυσσόμενη βιομηχανική άνάπτυξη πού άφάνισε έδώ καί πολύ καιρό τήν μεμονωμένη έργασία σέ όλο υς το ύς μεγάλους κλάδους τής βιομηχανίας καί τήν άφανίζει μέρα μέ τή μέρα καί στούς μικρότερους καί

πού βάζει στή θέση της τήν κοινωνικοποιημένη έρ- γα σ ία ...»72.

Ά λ λ ά καί μέ τήν άνάπτυξη τής αύτοματοποίησης πού σ' α ύτήν έναποθέτει τίς έλπίδες του ό Κόν Μ πεντίτ γιά μιά, όπως αύτός τήν έννοεί, «χειραφ έτηση τής έργα­σία ς», ή ειδίκευση τής έργασίας δχι μόνο δέν θά μειωθεί ά λλ ' ά ντίθετα θά μεγαλώσει περισσότερο. «Καί στόν κο μμουνισμό ή έξειδίκευση τών δραστηριοτήτω ν είναι άναπόφευκτη άναγκαιότητα γιά νά έξασφαλίσουμε υψη­λή παραγω γικότητα καί άποδοτικότητα τής προσωπικής έ ρ γα σ ία ς »73. Ά κό μα ό Μάρξ τόνιζε πώς «χωρίς περιορι­σμό τής σφαίρας δράσης πουθενά δέν μπορεϊ νά παρα- χθεί κάτι τό ση μα ντικό »74. Μέ τήν κατάργηση τού πα­λαιού, άνταγω νιστικού καταμερισμού έργασίας, τό πρό­β λημα είναι τό ξεπέρασμα τού διαχωρισμού καί τής πό­λω σης τής πνευματικής καί τής χειρωνακτικής έργασίας διάφορων τάξεων, τό ξεπέρασμα τής έφ’ δρου ζωής δέ­σμευσης τού άτόμου σέ μιά λεπτομέρεια τής διαδικα­σίας τή ς έργασίας. Πρόκειται δμως γιά μιά μακρόχρονη πορεία, πού έξαρτάται άπό τήν άνάπτυξη τών παραγωγι­κών δυνάμεων.

Ή παραγνώριση καί ή έλλειπής άξιολόγηση όσον άφο- ρά τό βαθμό άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων, πού φαίνεται καθαρά στό παραπάνω περιγραφόμενο ού- τοπιστικό μο ντέλο κοινωνίας τών άναρχικών, έπιτρέπει τό ν ισχυρισμό σέ άντίθεση μέ τή μαρξιστική άντίληψη, πώς στό σημερινό βαθμό άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεω ν στόν μή σοσιαλιστικό κόσμο είναι δυνατό τό άμεσο πέρασμα στήν άταξική κοινωνία χωρίς τή σοσιαλι­στική φάση άνάπτυξης.

Ό δυτικογερμα νός άναρχικός Χάνς Γιέργκ Βίζελ άρ- νεϊτα ι άπόλυτα κάθε σύνδεση τοΰ νέου κοινωνικού συ­στή μα τος μέ τό συγκεκριμένο βαθμό άνάπτυξης τών παραγω γικών δυνάμεων καί κατά συνέπεια είναι άντίθε- το ς μέ τή «θέση τής έπαναστατικής θεωρίας τών δύο φάσεων·*75. Α ύτό σημαίνει πώς άρνεϊται τήν άναγκαιότη- τα τή ς σοσιαλιστικής (κατώ τερης) φάσης καί τής κομ­μο υνιστικής (άνώτερης) φάσης καί τής κομμουνιστικής

90

κοινω νικής δημιουργίας, άναγκαιότητα πού άποδείχτηκε άπό το ύς κλασικούς τοϋ μαρξισμού-λενινισμοϋ.

Κατά τή γνώμη τοϋ άμερικανοϋ άναρχικοϋ Μουράι Μ πούκιν, ή κοινωνία έχει ήδη σήμερα άναπτύξει τέτια τεχνο λο γία , πού θά μπορούσε νά καταργήσει άπόλυτα τή ν ύλική φτώχεια καί νά περιορίσει τή βαριά έργασία στό έλάχιστο. Ά ρ α δέν είναι άπαραίτητη ή σοσιαλιστική φάση άνάπτυξης. Ό Μπούκιν πιστεύει: « Ό κομμουνι­σμός είναι πού βρίσκεται στήν ήμερήσια διάταξη τής ση­μερινή ς κοινωνίας καί όχι οί σοσιαλιστικές έπιπολαιότη- τε ς μέ "στά δια " καί “περάσματα" πού θά μάς ξαναρί- ξο υν σ ’ έναν κόσμο άπ’ όπου θέλουμε νά ξεφ ύγο υμε»76. θ ά μπορούσαμε άμέσως μετά «τή μοναδική ένέργεια » τή ς «λα ϊκή ς έπανάστασης» νά φτιάξουμε «μιά κοινωνία χω ρίς τάξεις, τή ν κοινωνία μετά τή ν κατάσταση άνφ- γκ η ς ». Γιά τό λ ό γο αύτό στρέφεται καί ένάντια στήν οι­κοδόμηση τοϋ σοσιαλιστικού κράτους σάν πολιτικού όρ- γα νο υ έξουσίας τής έργατικής τάξης γιά τήν έπίτευξη καί τώ ν ύλικών προϋποθέσεων πρός μία κομμουνιστική κοινωνία. Στρέφεται καί ένάντια στή δικτατορία τού π ρολεταριά του: «θ ά συμφωνήσουμε γιά μιά "δικτατορία το ϋ π ρολεταρ ιά το υ” , καθώς καί γιά μιά μακρόχρονη "π ερ ίο δ ο περάσματος" πού όμως δέν θά 'βαζε στόχο τή ν καταπολέμηση τής άντεπανάστασης, άλλά θά έξυπη- ρετοϋ σε κύρια τήν άνάπτυξη τής τεχνολογία ς τής ύπε- ραφθονίας. Τεχνολογία τής ύπεραφθονίας όμως ήδη ύ π ά ρ χε ι»77.

Σίγουρα ή άνάπτυξη τών παραγωγικών δυνάμεων στίς βιομηχανικές άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες έχει φθάσει σέ τέτιο έπίπεδο πού θά μπορούσαν νά λ υ ­θ ούν π ολλά κοινωνικά προβλήματα τής έποχής μας. Ά π ό τή μιά δμως «ξεχ νά » ό Μπούκιν καθώς καί οί όπα- δοί τώ ν θέσεών του, πώς είναι άδύνατο νά παραδεχτού­με ότι οί ύλικές προϋποθέσεις έχουν φτάσει σ' αύτό τό έπίπεδο σέ δλες τίς χώρες. Μέ τή ν άντιδιαλεκτική τους άντίληψ η γιά τή σχέση τής άνάπτυξης τών σχέσεων παραγω γής, μειώνουν τή σημασία τού προβλήματος άλ- λα γή ς τού κοινωνικού συστήματος, θεωρώντας σάν άλ- λα γή τή ν κατανομή τών άγαθών πού παράγει ή κοινωνία.

91

Ά ρ ν ο ύ ν τ α ι τήν άναγκαιότητα τής παραπέρα συνεχούς ά νά πτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων, πού γιά τή δρά­ση το υς θά δημιουργηθούν νέες συνθήκες μέ τήν άλλα- γή τώ ν παραγωγικών σχέσεων.

Ή ύλοποίηση τής θεωρίας τού Μπούκιν θά όδηγούσε, στίς π ερισσότερες χώρες τού κόσμου, σέ έναν πρωτόγο­ν ο κομμουνισμό Ισότητας, σέ μιά ίση κατανομή τών έλ- λείψεων, άλλά δχι σέ μιά κοινωνία τής ύπεραφθονίας. Οί Μ άρξ καί "Ενγκελς τόνιζαν σχετικά πώς «ή άνάπτυξη τών παραγω γικών δυνάμεων... είναι άπόλυτα άπαραίτητη ίιροϋπ ό θεσ η» γιά τήν οίκοδόμηση τού κομμουνιστικού συστήματος, «έπειδή χωρίς αύτή, μόνο οί άνάγκες θά γε νικ ε υ το ύ ν , καί έτσι μέ τίς έλλείψεις, θά ξανάρχιζε ή διαμάχη γιά τό άναγκαίο καί τά ίδια παλιά χά λια ...»7®.

Σ τή ν πράξη, τό πρόσφατο παρελθόν έδειξε, μέ τό παράδειγμα τής Καμπότζης, πώς ή άρνηση τής άνα- γκα ιότητα ς τής παραγωγικής άνάπτυξης, ή αύθαίρετη ύπερπήδηση τών άπαραίτητων σταδίων άνάπτυξης στήν πορεία γιά τό ν κομμουνισμό, δέν όδηγεϊ σέ μιά κοινωνία τή ς ύπεραφθονίας, άλλά σέ ένα είδος ύπερεθνικιστικής διακυβέρνησης τύπου στρατοπέδου*.

Ά π ό τή ν ά λλη, παράλληλα μέ τήν άδικαιολόγητη ύπο- τίμηση το ύ προβλήματος τής προστασίας τών έπαναστα- τικών έπιτευγμάτω ν άπό τή ν έξωτερική καί έσωτερική

* Κατά τήν άποψη τής όμάδας Πόλ-Πότ — Λένγκ Σάρι οί γεωργικοί συνεταιρισμοί έπρεπε νά σχηματίσουν τά βασικά κύτταρα τού μικροα­στικού ούτοπιστικού «κολεκτιθιστικού σοσιαλισμού», πού δπως τόνιζε ξεκάθαρα, δέν είχε τίποτα κοινό μέ τόν έπιστημονικό σοσιαλισμό πού θεμελιώθηκε άπό τούς Μάρξ, "Ενγκελς καί Λένιν καί πού ύλοποιήθηκε στήν κοινωνία τών σοσιαλιστικών χωρών. Ή κατάργηση τού χρήματος καί άρα τών σχέσεων έμπορεύματος-χρήματος, ή άναγκαστική μετακί­νηση έκατομμυρίων άνθρώπων άπό τίς πόλεις στήν ύπαιθρο, ή στρα­τιωτική όργάνωση τής έργασίας. τό κλείσιμο τών μορφωτικών Ιδρυμά­των, ή ούσιαστική κατάργηση τής οικογένειας, θά πρεπε, δπως πί­στευε ή όμάδα Πόλ-Πότ — Λένγκ Σάρι, νά έξαφανίσουν δλες τίς ταξι­κές διαφορές καί νά έξασφαλίσουν μιά κοινωνία ισότητας» (άπόσπα- σμα άπό τό «Καμπότζη: Κάτω άπό τά έρείπια τής έθνικής τράπεζας». Στό: -Ό ρ ίζο ντ». 1976, άρ. 27, σελ. 24).

άντεπάνάσταση, άγνοοϋν ό Μπούκιν καί οί όπαδοί του, πώς ή σοσιαλιστική βάση άνάπτυξης δέν προορίζεται νά έξυπη ρετή σει μόνο τήν έπίτευξη τών ύλικών προϋποθέ­σεων γιά τή ν κομμουνιστική κοινωνία.

Τ ό πέρασμα στό κομμουνιστικό σύστημα προϋποθέ­τε ι ξεπέρασμα δλων τών άρνητικών χαρακτηριστικών τή ς ταξικής κοινωνίας, μέ τήν παράλληλη διατήρηση δλω ν τώ ν θετικών παραδόσεων καί προσφορών τής άνθρώ πινης ιστορίας. Πάνω στή βάση τής άνάπτυξης τώ ν παραγωγικών δυνάμεων, θά έξαφανιστοϋν σιγά-σιγά σ τό σοσιαλισμό οί διαφορές πού έξακολουθοϋν νά ύπά ρχουν άνάμεσα στίς κοινωνικές τάξεις καί στρώμα­τα. θ ά έξαλειφ θούν τά κατάλοιπα τών καπιταλιστικών μορφών κοινωνικής κατανομής τής έργασίας, οί κοινωνι­κοοικονομικές καί πολιτιστικές διαφορές άνάμεσα στήν π όλη καί τή ν ύπαιθρο, οί μεγάλες διαφορές άνάμεσα σ τή ν ά γροτική καί βιομηχανική, στήν πνευματική καί σω­ματική έργασία. Δημιουργεΐται ή ένια.ία κομμουνιστική ιδιοκτησία δλου τού λαού καί ή δουλιά δέν είναι πιά μό­νο μέσο έπιβίωσης άλλά γίνετα ι ή πρώτη άνάγκη ζωής. Μ όνο δταν έξασφαλιστοϋν αύτές οί προϋποθέσεις, έγραφ ε ό Μάρξ, «τό τε μόνο... θά γράψει ή κοινωνία στή σημαία τη ς:... στόν καθένα άνάλογα μέ τίς άνάγκες τ ο υ !» 79.

Ά λ λ ο ι έκπρόσωποι τοϋ παραδοσιακού άναρχισμού καί τώ ν αύθόρμητω ν, άπαλλαγμένοι άπό ψευτοεπιστημονικά έπιχειρήματα, διατυπώνουν τή μικροαστική τους άνυπο- μονησία, πού συνέπειά της είναι ή αύθαίρετη έπιθυμία το υς σχετικά μέ τή ν κοινωνική διαδικασία πρός τόν κομ­μουνισμό καί ή άρνησή τους τής άναγκαιότητας τής σο­σιαλιστικής φάσης άνάπτυξης. Στό σημείο αύτό άκριβώς άποκαλύπτεται ή άντιυλιστική βασική θέση τους καί ό φιλοσοφικός Ιδεαλισμός τους. Δ έ ν θέλουν νά περιμέ­νο υν μέχρι νά ώριμάσουν οί συνθήκες γιά τή ν καινούρ­για, τή ν κομμουνιστική κοινωνία. Ό άναρχικός Χάνς Π έ- τερ Ν τίερ συμφωνεί μέ αύτό τό πνεύμα τής «έπαναστατι- κής άνυπομονησία ς»: «Δ έ ν έχουμε καμιά διάθεση νά θυ­σιάσουμε δλα μας τά χρόνια γιά ένα μέλλον πού κρύβε­ται πίσω άπό τά σύννεφα ή νά γεράσουμε μέ τό σύνθημα

93

«κά πο τε θά 'στε κα λύτερα -, άφοϋ, δπως φαίνεται, ζοϋμε μό νο μιά φ ορά »80. Στόν ίδιο τόνο μιλά καί τό περιοδικό «Σθ ά ρ τσ ε Π ρ οτο κόλλε»: «Κάθε παράδεισος πού γινότα ν έμβλημα τής άνθρωπότητας κατέληγε Ά δ η ς τών ζω ντα νώ ν»81.

Μ έσα σ ’ αύτές τίς φράσεις μιλά δλο έκεϊνο τό πνεύ­μα τού άναρχισμού τού 19ου αίώνα. Ό γά λλος άναρχι­κός Ζάν Γκράβ είχε κάποτε διατυπώσει παρόμοια τήν άνυπομονησία του*. Ό Έ ν γ κ ε λ ς κορόιδευε δταν άντιμε- τώ πιζε τέτιες άντιλήψεις καί έγραφε μέ δηκτική ειρω­νεία ότι αύτοί οί άνθρωποι φαντάζονται, «πώς μόλις ά ποχτήσουν τή ν καλή διάθεση νά ύπερπηδήσουν τά έν- διάμεσα στάδια καί τούς συμβιβασμούς, τό τε τελείωσε κιόλας τό πρόβλημα καί πώς όταν, δπως φαίνεται, φτά- σει αύτή ή μέρα καί πάρουν μόνο αύτοί τό πηδάλιο, τότε τή ν έπαύριο “ θά ’χει γίνει κιόλας κομμουνισμός"... Παι­διάστικη τρέλα, νά παρουσιάζουμε τήν άνυπομονησία σάν θεωρητικά πειστική α ιτία !»82. Γιά τέτιους άνθρώ- πους, συμπλήρω νε ό Μάρξ, άντί γιά «τίς πραγματικές συνθήκες... μόνη ή έπιθυμία είναι ό κινητήριος τροχός τή ς έπανάστα σης»83.

Τ ό μο ντέλο τής κοινωνίας πού έπιδιώκουν οΐ όμάδες τώ ν άναρχοτρομοκρατών βγαίνει σέ γενικές γραμμές μόνο άπό τά ντοκουμέντα τους. Ά λ λ ο τ ε α ύτό τό μοντέ­λο ήταν περισσότερο προσανατολισμένο πρός τό μαοϊ­σμό (παράδειγμα ή «δικτατορία τοϋ προλεταριά του» δπως τή ν έρμήνευσε μαοϊκά ό Ιδρυτικός πυρήνας τής ΦΚΣ). Ά λ λ ο τ ε πάλι στηριζόταν περισσότερο σέ παραδο­σιακές άναρχικές άπόψεις (δπως μέ τούς Ιδρυτές τής

* Ό Ζάν Γκράβ έγραφε τό 189έ στήν έκθεσή του -Μεταρρυθμίσεις καί έπανάσταση», στό άναρχικό περιοδικό -Τάμπ Νουθό»: - ‘Αν είχαμε νά ζήσουμε άκόμα μερικούς αιώνες, τότε θά μπορούσαμε νά θυσιά­σουμε μερικά χρόνια σέ πειράματα ειρηνικών μεταρρυθμίσεων. Επει­δή όμως τά χρόνια τής ζωής μας είναι μετρημένα καί ή πείρα τού πα­ρελθόντος έχει δείξει πώς ή άνθρωπότητα χάνει χιλιετηρίδες μέ τέτια πειράματα, θέλουμε άντί νά κάνουμε μεταρρυθμίσεις, νά γκρεμίσου­με γιά νά ξαναχτίσουμε μέ άπόλυτα καινούργια σχέδια» (άρ. 11. 22. 26.9 - 2.10.1896).

94

«Κ ίνη σ η ς τής 2ης Ίο ύ ν η »). Ή έναλλακτική κοινωνία πού ή θελα ν νά φτιάξουν οί άναρχοτρομοκράτες μέ τήν ένο­π λη βία, ποτέ δέν περιγράφηκε μέ λεπτομέρειες. Τά ντοκο υμέντα τους περισσότερο άσκοϋσαν ήθικολόγα κριτική σ ’ αύτό πού ύπάρχει, καί λιγότερο περιείχαν θε­τικές προτάσεις. Οί άναρχοτρομοκράτες δέν πρότειναν κάποια έναλλακτική λύση στό κοινωνικό σύστημα τού κρατικομονοπωλιακοϋ καπιταλισμού. Ή θ ε λ α ν νά τό χτυ ­π ήσουν άλλά άκριβώς έξαιτίας τής πνευματικής τους κε­νότη τα ς, δέν ήξεραν τί θά ’πρεπε νά βάλουν στή θέση του.

01 σημερινοί άναρχικοί, δλων τών άποχρώσεων, μέσα στή μικροαστική τους άγανάκτηση δέν μπορούν, «ού τε νά ά ναπτύξουν μιά θετική έναλλαγή στόν Ιμπεριαλισμό, ο ύ τε νά άναγνωρίσουν τή σημασία τού ύπαρκτού σο σιαλισμού»84.

Π οιές άπόψεις έχουν σήμερα οί άναρχικοί στό θέμα το ύ πολέμ ου καί τής εΙρήνης;

« Τ ό ζήτημα τής ειρήνης είναι τό φλέγον, τό νευραλ­γικό ζήτημα τών ήμερών μας»85. Αύτά τά λόγια τοΰ Λ έ ­νιν, άπό τό λό γο του σχετικά μέ τή ν εΙρήνη, μιά μέρα μετά τή Μ εγά λη Σοσιαλιστική ’Οκτωβριανή ’Επανάσταση, δέν έχασαν ούτε στό έλάχιστο τή σημασία τους. ’Αντίθε­τα : Στή σημερινή έποχή, πού ένας τρίτος παγκόσμιος π όλεμ ος θά σήμαινε άτομική καταστροφή, τό έρώτημα το ύ πολέμ ου καί τής εΙρήνης έχει Ιδιαίτερη βαρύτητα. Σήμερα φαίνεται πώς ή διεθνής κατάσταση έγινε πιό περίπλοκη. Ή πολιτική τής ύφεσης προσκρούει δλο καί π ερ ισσ ότερο στήν πολιτική τών δυνάμεων έκείνων, πού θ έλο υ ν νά γυρίσουν τό ν κόσμο στήν έποχή τού ψυχρού π ολέμ ου. « Ή μάχη τών δύο άντίθετων τάσεων όξύνε- ται, μεγα λώ νει σέ πολυπλοκότητα, ρυθμό καί πολυμορ­φία»8® . Γιά τό λό γο αύτό καμιά πολιτική δύναμη δέ μπο- ρεϊ νά μή δίνει άπάντηση στό θέμα τού πολέμου καί τής εΙρήνης. Ε π ίσ η ς καί οί σημερινοί άναρχικοί έπρεπε νά πάρουν κάποια θέση (περισσότερο ή λ ιγό τερο ξεκαθαρι­σμ ένη ) στό βασικό έρώτημα τής έποχής μας. Ή θέση το υς δμως δέν είναι δυνατό νά φανεί, άν δέν περιγράφει πρώτα ή στάση τους στό θέμα τής βίας.

95

Τ ί π ισ τεύο υν οί σημερινοί άναρχικοί γιά τή βία;

Ο ί περισσότερες τάσεις τού σημερινού άναρχισμοϋ ά ντιλαμβά νονται τή βία μονόπλευρα, σάν ένοπλη καί όχι σάν κοινωνική βία πού έφαρμόζεται στόν ταξικό άγώνα, σ τό ν άγώνα τών λαϊκών μαζών. Ό μαρξισμός-λενινισμός θεω ρεί τή ν έπαναστατική βία άπαραίτητη γιά τήν πτώση το ύ καπιταλιστικού συστήματος έκμετάλλευσης, γιά τήν έγκαθίδρυση τής σοσιαλιστικής έξουσίας τώ ν έργατών καί άγροτώ ν καί γιά τή ν άμυνα άπό τίς διάφορες έπιθέ- σεις. 01 μορφές τής έπαναστατικής βίας είναι ποικίλες. Ποιά άπό τίς μορφές αύτές πρέπει νά χρησιμοποιηθεί άπό τή ν έπαναστατική τάξη, έξαρτάται άπό τίς ύπάρχου- σες άντικειμενικές συνθήκες τού ταξικού άγώνα.

Αύ τή ή άποψη τού προβλήματος είναι ξένη στούς άναρχικούς τών. διάφορων άποχρώσεων. Σχετικά μέ τό θέμα περιορισμού τής βίας στήν ένοπλη βία, οί σημερι­νοί άναρχικοί μπορούν νά χω ριστούν σέ τρεϊς κύριες κα­τη γο ρ ίε ς : Πρώτο, σ ’ αύτούς πού ύπερτονίζουν τήν ένο­πλη βία μικρών όμάδων στόν ταξικό άγώνα καί τήν άπο- λυτο π ο ιο ύν δπως κάνουν Ιδιαίτερα οί άναρχοτρομοκρά- τες. Δε ύ τε ρ ο , σ ’ αύτούς πού έξετάζουν τό θέμα πραγμα­τιστικά. Τρ ίτο , σ ’ αύτούς πού γενικά άρνούνται τή χρήση βίας.

’Ανάμεσα στούς παραδοσιακούς άναρχικούς καί τούς α ύθόρμητους έχει ξανανάψει ή συζήτηση άκριβώς γιά τά ύπέρ καί τά κατά τής χρήσης ένοπλης βίας άπό μικρές όμάδες στό ν ταξικό άγώνα.

Ο ί άναρχικές δυνάμεις πού ύπερτονίζουν ή άπολυτο- ποιοϋν τή ν ένοπλη βία, βρίσκονται τόσο άνάμεσα στούς παραδοσιακούς άναρχικούς δσο καί στίς άναρχικές όμά­δες πρωτοβουλίας, άναρχοαυθόρμητων καί αύτόνομων.

01 λεγό μενο ι ένοπλοι αύθόρμητοι Ισχυρίζονται: « Ό ά ντα ρτοπ όλεμος είναι κάτι άναγκαϊο, πού μπορεϊ καί πρέπει νά γ ίνε ι» . Ή Ιστορία έχει άποδείξει, λένε, πώς ή έπανάσταση θά προκύψει «άπό τό στόμιο το ύ δπλου καί δχι άπό τά στόματα»®7 . Αύτοί οί αύθόρμητοι καλούν σέ «έν ο π λο έπαναστατικό ά ντα ρτοπόλεμο» καί π ροτρέ­πουν « ν ’ άρχίσουν οί προετοιμασίες γιά λαϊκό πόλε­

μ ο »8β . “Ετσι, ol ένοπλοι «α ύθό ρμη το ι» πλησίασαν πολύ το ύ ς άναρχοτρομοκράτες. Πραγματικά άπό τίς γραμμές το υς βγήκαν ο ί συνεχιστές τής «Φ Κ Σ», δπως άκριβώς άπό τίς γρα μμές τής «Αύτονομιστικής Κίνησης» στήν ’Ιταλία, βγήκαν οί συνεχιστές τών «'Ερυθ ρώ ν Ταξιαρ­χ ιώ ν».

01 άναρχοτρομοκρατικές όμάδες, άσχετα άπό τό άν ή τα ν ή «Φ Κ Σ » στήν Ο Δ Γ, οί « Ερυθρές Ταξιαρχίες» στήν Ιταλία, ή «Γ Κ Ρ Α Π Ο » στήν Ισπανία, ό « Ενωμένος Κόκκι­

νος Σ τρ α τό ς » (Ε Κ Σ) στήν Ιαπωνία, ή άν ήταν οΙ «Γο υ έ - δ ε ρ μ ε ν » τού τέλο υς τής δεκαετίας τού '60, άρχών τής δεκαετίας τού ’70 ή ό «Συμβιω τικός Απελευθερω τικός Σ τρ α τό ς » στίς ΗΠΑ, δλες είχαν σάν άπόλυτο πιστεύω τή ν ένοπλη βία μικρών όμάδων. Έκ α ν α ν βασική άρχή τή ς δράσης τους τή φράση τού Μάο Τσ έ Το ύ γκ «ή πολι­τική δύναμη βγαίνει άπό τή ν κάνη τού όπ λο υ » καί Ισχυ­ρ ίζοντα ι πώς κάθε παρέκκλιση άπό αύτό, ήταν ξεγλί- στρημα άπό τίς έπαναστατικές θέσεις καί πέρασμα στό ρεφ ορμισμό καί τό ρεβιζιονισμό.

Έ τ σ ι, ό «Ε ν ω μ έ ν ο ς Κόκκινος Στρα τός» (Ε ΣΚ ) στήν ’Ιαπωνία, ύποτιμώντας τίς συγκεκριμένες συνθήκες άγώνα τώ ν έργαζομένων αύτής τής χώρας, προπαγάνδι­ζε τή ν όργάνω ση ένός «Λαϊκού Π ολέμ ου», σάν μοναδι­κού δρόμου γιά τή ν άπελευθέρωση τού γιαπωνέζικου λαοϋΡ9 . Μέ τό ίδιο πνεύμα ό Ιδρυτικός πυρήνας τής «Φ ράξιας τοϋ Κόκκινου Στρα τού » στήν Ο Δ Γ , γιά νά δι­καιώσει τή ν έπικίνδυνη τακτική του δήλωνε τό 1971: « Ισ χυ ρ ιζό μ α σ τε πώς ή όργάνωση ένοπλων όμάδων άντί- στασης αύτή τή ν έποχή στήν Ο Δ Γ καί στό Δυτικό Βερο­λ ίν ο είναι σωστή, δυνατή καί δικαιολογημένη. Πώς είναι σω στό, δυνατό καί δικαιολογημένο νά κάνουμε έδώ καί τώ ρα άντάρτικο τών πόλεω ν,... πώς χωρίς αύτό δέν ύπάρχει άντιιμπεριαλιστικός άγώνας στίς μητροπό- λ ε ις »90 . Μέ παρόμοια παρανόηση τής πραγματικής κατά­στασης στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, Ισχυ­ριζότα ν ή παλιά καθοδηγητική όμάδα τών «'Ε ρυθ ρώ ν Τα ­ξιαρχιώ ν» στήν Ιτα λία , «πώς συμφέρον τοϋ προλεταριά­το υ είναι νά όξύνει τό ν έπερχόμενο έμφύλιο πόλεμο καί

97

νά τό ν μετατρέψει σέ ένοπλο άγώνα γιά τό ν κομ­μο υνισ μ ό »91 .

Στή ν πράξη όμως οΐ δραστηριότητες αύτών τών όμά­δων δέν ήταν παρά γκαγκστερισμός μέ πολιτικό μανδύα, πράξεις άτομικής βίας: Συνηθισμένες έπιθέσεις σέ τρά­π εζες, βόμβες γιά δικαστές καί είσαγγελε'ις, σέ δημόσια Ιδρύματα καί βιομηχανίες, άνταλλαγή πυροβολισμών μέ τή ν άστυνομία, άπαγωγές έκπροσώπων τού μονοπωλια­κού κεφαλαίου καί τού Ιμπεριαλιστικού κράτους καί έκτέλε σ ή τους.

Μέ τό ν τρόπο αύτό άκολούθησαν οΐ άναρχοτρομο­κράτες τά «Λ ό για πρός τή ν νεολαία (άρχές τής έπανά­στα σ η ς)» τού Μ. Μπακούνιν, πού είχαν άνατυπωθεί τό 1969 στό άναρχικό φ ύλλο « Ά γ κ ίτ 883»: « Ή έξαφάνιση ύψηλά Ισταμένω ν προσώπων, πού σ ’ αύτά προσωπο- ποιού ντα ι οί μορφές διακυβέρνησης ή οί μορφές τής οι­κονομικής άποσύνθεσης, πρέπει ν ’ άρχίσει μέ μεμονω­μένες πρά ξεις»92.

Νά πώς ά ξιολογούσε αύτή τήν έπικίνδυνη τακτική δξυνση ς τώ ν πολιτικώ ν έντάσεων καί τό ά λλοτε μέλος τή ς «Κ ίνη σ η ς τής 2ης Ίο ύ ν η » , ό Μ ιχαήλ «Μ πό μι» Μ πάουμαν, σέ μιά σ υνέντευξή το υ: « Ή προπαγάνδα τής π ράξης είναι ένα παλαιό άναρχικό θέμα, μέ αύτήν άνα- θ ερμαίνοντα ι οΐ συγκρούσεις καί πάντοτε άναζητεϊται μιά ένο πλη λύ σ η »93. ΟΙ άναρχοτρομοκράτες, δπως καί οΐ άναρχικοί τού 19ου αΙώνα, πίστευαν πώς μέ τή μέθοδο τή ς άτομικής βίας θά μπορούσαν νά συγκινήσουν τίς μά­ζες καί νά τίς όδηγήσουν στόν άγώνα. «Τ ίς βόμβες ένά- ντια στό μηχανισμό καταπίεσης», έγραφε ή «Φ Κ Σ», «τίς πετάμε καί πάνω στή συνείδηση τών μαζών»94. «Γιά τήν έ νο πλη προπαγάνδα δέν πρόκειται νά μιλήσουμε, θά τήν κά νο υμε»95.

Ή δ η ό ρώσος άναρχικός Π ιότρ Κροπότκιν Ισχυριζόταν στά νιάτα το υ: «Μ ιά πράξη (άτομικής βίας) κάνει μέσα σέ λ ίγε ς μέρες περισσότερη προπαγάνδα άπ’ δ,τι χιλιά­δες έ ντυπ α »96.

Ή Ιστορία τού έπαναστατικοϋ άγώνα τών λαϊκών μα­ζών όμως έχει άποδείξει έδώ καί πολύ καιρό, πώς μιά τέτια έπικίνδυνη τακτική δέν όδήγησε ούτε στήν έπανα-

98

στατικοποίηση τών λαϊκών μαζών, ούτε σέ κάποιο σοβα­ρό κλονισ μό τού Ιμπεριαλιστικού συστήματος. Ό π ο ιο ς π ροσπαθεί νά άντικαταστήσει τή ν έπαναστατική όργά- νωση μέ συνωμοσίες, φ ροντίζει μόνο, μέ έλιτίστικη έπαρση, γιά τό διαχωρισμό ήθοποιών καί θεατών. Δέν θ έλει νά άνεθάσει τΙς λαϊκές μάζες στή σκηνή τής Ιστο­ρίας καί «άδιάφορα άπό τό πόσο ήρωικός θέλει νά φα­νεί, παίζει στήν καλύτερη περίπτωση άπό Ιστορική άπο­ψη, τό ρό λο τού ήρωα μιάς ένδιάμεσης σκηνής πού γρ ή ­γο ρα θά ξεχα στεϊ»'7 .

“Ηδη τό 1902 άπόδειξε ό Λένιν μέ πολύ λεπ τό τρόπο τ ίς ψ υχολογικές έπιδράσεις τών τρομοκρατικών πρά­ξεων σ τή ν κοινωνική συνείδηση. Τέ τιες πράξεις, έγρα­φε, «σ τό βαθμό άκριβώς πού παραμένουν μονομαχίες... άμεσα, μόνο προκαλοϋν μιά παροδική έντύπωση κι έμ­μεσα όδ ηγο ϋν άκόμα καί στήν άπάθεια, στήν παθητική άνα μονή τής έπόμενης μονομαχίας .

Ό Ιταλός κομμουνιστής Ρ. Φράνκι έπισημαίνει μιά άλ­λη σοβαρή πλευρά αύτοϋ τού προβλήματος: « Έ χ ε ι έν- διαφ έρον νά διαπιστώνουμε, πώς αύτή ή τρομοκρατία, πού δέν ύποστηρίζει καμιά άξία καί θέλει νά κερδίσει μέ τό μέρος της τίς μάζες, παίρνει καί κάνει στρατηγική τη ς τό χαρακτηριστικό τής άστικής κοινωνίας, τή βία»99.

Α ντίθετα , οί δραστηριότητες τών άναρχικών ήταν π άντο τε γιά τή ν πολιτική άντίδραση, μιά καλή εύκαιρία γ ιά νά έπιτεθεϊ στίς πραγματικά έπαναστατικές δυνά­μεις, κύρια στούς κομμουνιστές, γιά νά περιορίσει δημο­κρατικά δικαιώματα τών έργαζομένων καί νά ένισχύσει τό ν καπιταλιστικό μηχανισμό καταπίεσης. Α ντί γιά έπα­ν αστατική συνειδητοποίηση τών μαζών, διαδόσανε οί ά να ρχοτρομοκρά τες ένα βλαβερό έπαναστατικό ρομα­ν τισ μό καί άντικαταστήσανε τόν ταξικό άγώνα μέ συνω­μο τικές θεωρίες καί πραξικοπηματικές άντιλήψεις.

Σ τρεφ όμενος ένάντια στούς όπαδούς τής άτομικής βίας το ύ 19ου αίώνα στή Δυτική Εύρώπη, ό Φρ. Έ ν - γκ ε λς , πού είχε κάποια κατανόηση γιά τίς δραστηριότη­τε ς τώ ν ρώσων έπαναστατών, οί όποιοι έπρεπε ν' άγων ι­σ τού ν κάτω άπό τίς είδικές συνθήκες έλλειψης έπανα- σ τα τικού μαζικού κινήματος πού όφ είλονταν στήν τσαρι­

κή τρομοκρατία, δήλω νε: « Ή άγωνιστική μέθοδος τών ρώσων έπαναστατών αύτοπροσδιορίστηκε άπό τή ν άνά- γκη , άπό τή Ιδια τή δράση τών έχθρών τους. Γιά τά μέσα πού χρησιμοποιούν θά δόσουν οί Ιδιοι λό γο στό λαό το υς καί στήν Ιστορία. Αλλά οί κύριοι πού κάνουν αύτόν τό ν άγώνα στή Δυτική Εύρώπη χωρίς νά ύπάρχει άνάγκη καί τό ν κάνουν σχολική παρωδία, πού προσπαθούν νά μετα βά λλου ν τή ν έπανάσταση σέ σφαγείο, πού στρέ­φουν τά δπλα τους δχι ένάντια στόν συγκεκριμένο έχθρό άλλά γενικά ένάντια στό πλήθος, οΐ κύριοι αύτοί μέ κανένα τρόπο δέν είναι συνεχιστές καί σύντροφοι τώ ν ρώσων έπαναστατών, άντίθετα είναι οί χειρότεροι έχθροί το υ ς »100. Μέ τό πνεύμα αύτό οί κομμουνιστές συνεχώ ς προειδοποιούν γιά τή ν πολιτική τού πραξικοπη- ματισμοϋ καί τής άτομικής τρομοκρατίας. Ό 'Ε ρ ν σ τ Τ έ λ - μαν καταπολεμούσε άποφασιστικά «κάθε παράλειψη τού μπολσεβίκικου άγώνα ένάντια στήν άτομική τρομοκρα­τία καί όποιαδήποτε καμουφλαρισμένη άποδοχή τη ς »101 .

Σ τή ν έποχή μας, γιά παράδειγμα, τό Κομμουνιστικό Κόμμα Αύστρίας, τονίζει στίς «Π ο λιτικές Ιδεολογικές άρ- χ έ ς » του, τό 1974: «Μ ό νο καιροσκόποι, πού δέν μπο­ρούν νά έλπίζουν πώς θά κερδίσουν τήν έμπιστοσύνη τώ ν μαζών ή έχθροί τοϋ σοσιαλισμού Ισχυρίζονται πώς τάχα έξαιτίας τής όργάνωσης τοϋ καπιταλισμού μπο­ρο ύν νά άντικαταστήσουν τή σοσιαλιστική έπανάσταση μέ πραξικοπηματισμούς, αίφνίδιες έπιθέσεις, συνομω- σ ίες -J02.

Σέ δλες τίς καπιταλιστικές χώρες, τά κομμουνιστικά κόμματα έχουν άπορρίψει ξεκάθαρα τή ν άτομική τρομο­κρατία. Στό πρόγραμμα τοϋ Κομμουνιστικού Κόμματος Καναδά σημειώ νεται: « Τ ό Κομμουνιστικό Κόμμα δέν εί­ναι κόμμα αίφνίδιων έπιθέσεων, πραξικοπημάτων ή συ- νομωσιών. Είναι άντίθετο στίς πράξεις άτομικής τρομο­κρατίας, πού θ έλουν νά άντικαταστήσουν τήν έπίμονη καί σταθερή δουλιά τής έπαναστατικής άγωγής καί όρ- γάνω σης τώ ν μαζών, μέ κενές ψευτοεπαναστατικές φρά­σεις καί ά νεύθυνες προσκλήσεις γιά δράση χωρίς νά παίρνεται ύπόψη ή πραγματική κατάσταση»103.

100

Τ ό Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα τής Ο Δ Γ, έπιση- μαίνει στό πρόγραμμά του, πώς τό κτύπημα τών δημο­κρατικών δικαιωμάτων καί έλευθεριώ ν άπό τά κρατικά δργανα, τή δικαιοσύνη, τή ν άστυνομία καί τίς μυστικές ύπηρεσίες γίνετα ι συνηθισμένη πολιτική πράξη καί ό κρατικός μηχανισμός βίας μεγαλώ νει καί τελειοποιείται. Καί έ ξη γε ΐ σχετικά: «Πράξεις τρομοκρατίας άπό καιρο- σκόπους καί προβοκάτορες, πού τό μαρξιστικό έργατικό κίνημα πάντα τίς καταδίκαζε καί τίς καταπολεμούσε, έξυπ η ρετοϋ ν τή ν άντίδραση σάν θαυμάσιες δικαιο- λ ο γ ίε ς ^ 04.

Ό άριστερίστικος καιροσκοπισμός άποδείχνεται ξε­κάθαρα πώς είναι έμπόδιο στόν άγώνα τών έπαναστατι- κών δυνάμεω ν γιά δημοκρατική καί κοινωνική πρόοδο, γιά άντιμονοπωλιακές δημοκρατικές άλλαγές, πού άνοί- γο υ ν τό δρόμο γιά τό σοσιαλισμό.

Στού ς άναρχικούς πού άπαντούν πραγματιστικά στό θέμα τής βίας, άνήκει, γιά παράδειγμα, ένα μέρος τών αύθόρμητω ν: « Ή χωρίς βία δράση καί οί άντάρτες τών πόλεω ν... δέν είναι άντίθετες γραμμές δράσης. Οί μέν μοιράζουν φέιγ-βολάν στούς μπασκίνες (δπως στό Βίλ), οί Α λλο ι παίρνουν στά χέρια τά πυρομαχικά. Στό τέλος οί δύο μέθοδοι ά λληλοσυμπληρώ νονται θαυμάσια καί δέν μπορούμε νά άποφύγουμε καμιά άπό τίς δ ύο »105.

Μιά γενική Αρνηση τής βίας προπαγανδίζεται άνάμε­σα στο ύς παραδοσιακούς καί τούς αύθόρμητους, κύρια άπό άναρχικές πασιφιστικές* δυνάμεις. 'Υποστηρίζουν πώς τά χρησιμοποιούμενα μέσα θά ’πρεπε νά ’ναι ταυτό­σημα μέ τό ν άναρχικό στόχο. Ό άναρχικός Ό τ ο Ράιμερ έγραφ ε τό 1972 στό άναρχικό φ ύλλο «Τσ ά ιτγκα ϊσ τ»: « Ή πρόσκληση γιά βία καί πολυβόλα δέν είναι κάλεσμα άναρχικώ ν! Γιά μάς τούς άναρχικούς έξακολουθεϊ νά Ισχύει: " Ό χ ι μέ τά δπλα τών βάρβαρων, έμείς πολεμάμε μέ πνευματικά δπλα” » 106.

* Πασιφισμός: Άστικό πολιτικό ρεύμα καί Ιδεολογία πού ύποστηρΙ- ζεϊ τήν Ιδέα τής εΙρήνης μέ όποιοδήποτε τίμημα, ένάντια σέ όλες τίς μορφές πολέμου. Αγνοεί τόν ταξικό χαρακτήρα τού πολέμου καί άρ- νιέται άκόμα καί δίκαιους πολέμους.

101

Ά ν ά μ ε σ α στούς αύθόρμητους δροϋν καί οί όνομαζό- μενοι Ζόφ τις πού άνήκουν σ ’ αύτούς πού άρνούνται τή βία. Στρέφ οντα ι τόσο ένάντια στήν πρόκληση συγκρού­σεων μέ τή ν άστυνομία κατά τή ν διάρκεια διαδηλώσεων, όσο καί ένάντια στήν «ά ριστερ ή» τρομοκρατία, πού θεω­ρούν τίς ένέργειές τους πολιτικά άνόητες. "Ετσι, φαίνε­ται νά 'ναι άντιπροσωπευτική ή άποψη κάποιου «μεσκα- λέ ρ ο ς » άπό τό Γκέτιγκεν, πού έγραφε στό άρθρο του «Μ πούμπα κ, μιά ύστεροφημία», πώς ό σκοπός δέν άγιά- ζει δλα, άλλά όρισμένα μέσα: « Ό δρόμος μας γιά τό σο­σια λισμό (κατά τή γνώμη μου, άναρχία), δέν μπορεϊ νά στρω θεί μέ πτώ ματα »107. Στή δίκη πού έγινε γ ι ’ αύτό τό άρθρο, ό κατηγορούμενος συγγραφέας Χάνς-Γιόζεφ Κάρμπαχ, μέλος τής «Κίνησης Α δ ογμ ά τιστη ς Ά ν ο ιξ η ς » το ύ Γκέτιγκεν, άπόδειξε πώς μέ τή βία δέν μπορούμε νά φτάσουμε στήν έλλειψη βίας. Α ν ή κ ε στήν άναρχική παράδοση τού Γκούσταβ Λαντάουερ (1Θ70-1917) καί άρ- νιό τα ν νά ύπηρετήσει τή θητεία του, χάρη τής έξάλει- ψης τής βίας.

Τ ό άποτέλεσμα τής άρνησης χρησιμοποίησης ό- π οιασδήποτε μορφής βίας (συμπεριλαμβανόμενης καί τή ς κοινωνικής βίας), δπως έκδηλώνεται άπό αύτούς το ύς άναρχικούς, θά πρέπει νά 'ναι ή παραίτηση άπό όποιαδήποτε άλλαγή τών κοινωνικών συνθηκών, μιά καί οί άντιδραστικεξ κοινωνικές τάξεις ποτέ δέ δίνουν ήθε- λημ ένα τή ν έξουσία τους στίς προοδευτικές δυνάμεις. Ό Μ άρξ τόνιζε: « Ή βία είναι ή μαμή κάθε παλιάς κοινω­νίας πού κυοφορεί μιά καινούργια. Ή ίδια ή βία είναι οι­κονομική δ ύ ν α μ η »108.

Ή βία τών έργαζόμενων έκμεταλλευόμενώ ν μαζών εί­ναι τό έργαλεϊο μέ τό όποϊο γίνετα ι ή κοινωνική πρόο­δος. Ό "Ε νγκελς τόνιζε σ ’ ένα γράμμα του στόν Γκέρσον Τρ ίρ στίς 18 Δεκέμβρη 1889 πώς «τό προλεταριάτο δέν μπορεϊ νά κερδίσει τήν πολιτική του κυριαρχία, τή μόνη όδό γιά τή ν καινούργια κοινωνία, χωρίς βίαιη έπανάστα­σ η » 109. Σήμερα στίς βιομηχανικά άναπτυγμένες χώρες έφαρμόζεται στήν πράξη ή έπαναστατική βία στόν άγώ- να ένά ντια στό μονοπωλιακό κεφάλαιο καί τό μηχανισμό έξουσίας του. 01 μαζικές κινητοποιήσεις τής έργατικής

102

τά ξης είναι μιά μορφή κοινωνικής βίας, πού μπορεί νά έπιθάλει στούς κυρίαρχους κύκλους τήν έπιθυμία τών έργαζομένω ν.

Γιατί άρνούνται oi σημερινοί άναρχικοί τήν πολιτική τής εΙρηνικής συνύπαρξης άνάμεσα σέ κράτη μέ διαφορετι­κά κοινωνικά συστήματα;

Ή θέση τών σημερινών άναρχικών άπέναντι στήν πο­λιτική τής εΙρηνικής συνύπαρξης κρατών μέ διαφορετι­κά κοινωνικά συστήματα, καθορίζεται κύρια άπό τήν ά ντίληψ η πού έχουν στό θέμα τού κράτους καί στό πρό­βλημα τής βίας. 01 σημερινοί άναρχικοί όλων τών τά­σεων άρνούνται τόν άγώνα γιά τήν έξασφάλιση τής διε­θνο ύς ύφεσης καί ούτε δέχονται τή δυνατότητα έφαρ- μο γή ς τώ ν λενινιστικών άρχών τής εΙρηνικής συνύπαρ­ξης κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα. Αύτό όφ είλεται σέ δύο λόγους.

Πρώ το: άρνούνται οί σημερινοί άναρχικοί, κύρια οΐ έκπρόσω ποι τών παραδοσιακών άναρχικών καί τών αύ- θόρμητω ν όμάδων άναρχικού προσανατολισμού, τό κρά­το ς α ύτό καθαυτό καί Ισχυρίζονται πώς δέν ύπάρχουν βασικές διαφορές άνάμεσα στά καπιταλιστικά καί τά σο­σιαλιστικά κράτη. Έ τ σ ι, άρνούνται τό ν ταξικό χαρακτή­ρα τού κράτους καί δέν μπορούν νά έννοήσουν πώς π ρόκειται γιά δύο άνταγωνιστικά κοινωνικά συστήματα.

Δε ύ τε ρ ο : ή πλειοψηφία τών σημερινών άναρχικών (κύρια οΐ άναρχοτρομοκράτες) γενικεύουν τόν ένοπλο άγώνα, σάν μοναδική δυνατότητα άφανισμού τού καπι­τα λιστικο ύ κοινωνικού συστήματος.

Καί μάλιστα, ή πολιτική τής εΙρηνικής συνύπαρξης πού έφαρμόζει ή σοσιαλιστική κοινότητα συκοφαντεϊται σάν «ά ντεπαναστατική», σάν «προδοσία» τής έπανάστα­σης, σάν «συμμετοχή στή δύναμη τού Ιμπεριαλισμού»110, σάν «συνεργασ ία τού Ιμπεριαλισμού τών ΗΠΑ καί τού σοβιετικού ρεβιζιονισμού»111, καθώς καί σάν «άμερικανο- ρωσική διπλή κυριαρχία στόν κ ό σ μο »112. Ή Κρίστα Ν τέ- ρικουμ μάλιστα, μιλά γιά μιά «καινούργια Ιερή συμμα-

103

χία » άνάμεσα στά σοσιαλιστικά καί τά καπιταλιστικά κ ρ ά τη 113.

Ο ί άναρχικοί διάφορων τάσεων κατηγορούν μέ τόν τρόπ ο α ύτό τίς σοσιαλιστικές χώρες πώς παραιτήθηκαν άπό τό ν ταξικό άγώνα ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, πώς δέν είναι πιά έπαναστατικές. Στήν πραγματικότητα δμως ή π ολιτική τής εΙρηνικής συνύπαρξης δέν έμπεριέχει καί τό σταμάτήμα τού ταξικού άγώνα. Αντίθετα ή εΙρηνική συνύπαρξη κρατών μέ άντίθετα κοινωνικά συστήματα εί­ναι άδιαχώριστα δεμένη μέ τόν έντεινόμενο άγώνα άνά- μεσά το υς στόν οικονομικό, πολιτικό καί Ιδεολογικό το­μέα.

Ή εΙρηνική συνύπαρξη άποκλείει τή λύση-διαφωνιών στίς σχέσεις άνάμεσα στά σοσιαλιστικά καί καπιταλιστι­κά κράτη μέ άπειλή ή χρήση στρατιωτικής βίας, άπο­κλείει τή ν άνάμειξη στίς έσωτερικές ύποθέσεις τών άλ­λω ν χωρών, τή ν προσβολή τής έδαφικής άκεραιότητας καί αύτοδιάθεσης. «Π ροϋποθέτει τό δικαίωμα κάθε λ α ο ύ », δπως διαπίστωσε ό άντιπρόεδρος τού Παγκό­σμιου Συμβούλιου ΕΙρήνης (Π ΣΕ) Ά λφ ρ έν το Βαρέλα, «νά άποφασίζει μόνος του, χωρίς δεσμεύσεις γιά τή μοί­ρα του καί νά καθορίζει τή μορφή τού πολιτικού, οίκονο- μικού καί κοινωνικού του σ υσ τήμ α το ς»114. Μέσα σέ συν­θήκες εΙρηνικής συνύπαρξης βελτιώ νονται οί προϋποθέ­σεις γιά τό ν περιορισμό τών έξοπλισμών, γιά τήν πορεία πρός ένα γενικό καί πλήρη άφοπλισμό. Ακόμα ύποσκά- πτοντα ι οί θέσεις τού μιλιταρισμού καί τών συνεργαζό- μενων μαζί του έπιθετικών Ιμπεριαλιστικών δυνάμεων σ τή ν πολιτική, τή ν οίκονομία καί τήν Ιδεολογία. «Α ύτό δχι μό νο δίνει τή δυνατότητα στίς σοσιαλιστικές χώρες νά έξασφ αλίσουν καλύτερες έξωτερικές συνθήκες γιά τή ν οίκοδόμηση τού σοσιαλισμού καί τού κομμουνισμού, άλλά καί βοηθά τό ν άγώνα τής έργατικής τάξης καί δλων τώ ν έργαζόμενω ν τών καπιταλιστικών χωρών γιά κοινω­νική πρόοδο, δημοκρατία καί σοσιαλισμό»115.

Μέ τή ν άλλαγίή τού διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων σέ δφ ελος τών τριών κύριων έπαναστατικών ρευμάτων τή ς έποχής μας, μεγαλώ νει σήμερα καί ή δυνατότητα γιά περιορισμό τού πεδίου δράσης τού Ιμπεριαλισμού,

104

όπως καί ή δυνατότητα Ισχυροποίησης τής θέσης τών έπαναστατικώ ν δυνάμεων καί άρα καί τοϋ άποκλεισμού ένός Ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Ή άναγκαιότητα τής ειρηνικής συνύπαρξης προκύ­π τει άπό τό γεγο νό ς πώς τό νέο σοσιαλιστικό κοινωνικό σ ύστημα δέν μπορεί νά έφαρμοστεΐ ταυτόχρονα σέ όλό­κληρ ο τό ν κόσμο. Αύτό τό συμπέρασμα έβγαλε ό Λένιν όταν έρευνοϋσε τήν άνιση άνάπτυξη τών Ιμπεριαλιστι­κών χω ρώ ν: « Ή άνάπτυξη τοϋ καπιταλισμού συντελεϊται σ τό ν άνώ τερο βαθμό άνισόμετρα στίς διάφορες χώρες. Κι ού τε μπορεί νά γίνει διαφορετικά στίς συνθήκες τής έμπορευματικής παραγωγής. Ά π ό δώ βγαίνει τό άδιαφι- λο ν ίκ η το συμπέρασμα: ό σοσιαλισμός δέν μπορεί νά νι­κήσει τα υτόχρονα σ ’ όλες τίς χώρες, θ ά νικήσει άρχικά σέ μιά ή σέ μερικές χώρες καί οί ύπόλοιπες θά παραμεί­ν ο υ ν γιά ένα διάστημα άστικές ή προα στικές»116. Α ν τ ι ­κειμενική συνέπεια αύτού είναι ή άναγκαιότητα τής ει­ρηνικής συνύπαρξης άνάμεσα σέ κράτη μέ άντίθετα κοι­νωνικά συστήματα. Αύτή ή συνύπαρξη όμως σοσιαλιστι­κών καί Ιμπεριαλιστικών χωρών χαρακτηρίζεται άπό τήν άνταγω νιστική σχέση άνάμεσα στό σοσιαλισμό καί τόν ιμπεριαλισμό.

Ο ί άναρχικοί άρνούνται τό γεγο νό ς τής άνισης άνά­π τυξη ς το ύ καπιταλισμού καί άπαιτοϋν: « Τ ό προλεταριά­το θά λάβει μέρος στό παιχνίδι τής έπανάστασης μόνο γιά νά κερδίσει όλόκληρο τό ν κόσμο. Ή μοναδική μορφή τή ς έξουσίας του, ή γενικευμένη αύτοδιοίκηση, είναι άδιαχώριστη. ’Επειδή αύτό σημαίνει πραγματική κατάρ­γη σ η κάθε έξουσίας, δέν δέχεται πραγματικά ή γεω γρα­φικά σ ύ ν ο ρ α »117.

Ο ί άναρχικοί, έπειδή άγνοούν τή ν πραγματική άνά­π τυξη τού κόσμου, βγάζουν μόνο έπικίνδυνα καί ούτοπι- κά συμπεράσματα.

’Ιδιαίτερα οί άναρχοτρομοκράτες άντιπαραθέτουν στή βαθύτατα έπαναστατική πολιτική τής εΙρηνικής συνύπ αρξης τή θεωρία τής «διαρκούς έπανάστασης», α ύτής τής έπικίνδυνης άντίληψης τού Τρότσκι γιά μιά χω ρίς διακοπή «παγκόσμια έπανάσταση» πού θά έξάλει- φε τό ν καπιταλισμό άπό όλόκληρη τή γή. "Ετσι, ό Κότο

105

Ό κ α μ ό το , τού γιαπωνέζικου «'Ε νω μένο υ Κόκκινου Στρα ­το ύ » (Ε Κ Σ ), διατύπωσε τή ν άποψη δημιουργίας ένός «Κ όκκ ινου παγκόσμιου στρα το ύ» πού «θά 'κανε τήν πα­γκόσμια έπα νάστα ση»118.

"Ετσι oi άναρχοτρομοκράτες θεωρούσαν τούς έαυ- το ύς το υς σάν τμήμα τού άντιιμπεριαλιστικού κινήματος το ύ «Τ ρ ίτο υ Κόσμου» πού διεξάγει ένοπλο άγώνα στήν «ένδο χώ ρα τού έχθρού». Ή Ούλρίκε Μάινχοφ τής «Φ Κ Σ » δήλω νε: «Πρόκειται γιά τό έξής: θ έλο υ μ ε νά μετατρέψ ουμε τίς μητροπόλεις, τή δεύτερη αύτή διαχω- ριστική γραμμή,, πού καθορίζεται άπό τίς άντανακλάσεις τώ ν άπελευθερωτικώ ν άγώνων τής περιφέρειας ιδεολο­γικά, πολιτικά, στρατιωτικά καί οίκονομικά... σέ μέτωπο, άκόμα καί γιά μιά στρατιω τικοπολιτική άναμέτρηση. Μέ τή διαδικασία αύτή, οί άντάρτες τών πόλεων θά πάρουν μέρος σ τό ν άπελευθερωτικό άγώνα τών χωρών τού Τρ ί­το υ Κόσμου σάν έμπροσθοφυλακή καί τμήμα τού παγκό­σμιου π ρολετα ρ ιά το υ»119.

Αύ τή ή θεωρία λοιπόν δέν έκανε τίποτα άλλο άπό τό νά θ έλει νά ξεκινήσει κατά τε χνητό τρόπο τήν έπανά­σταση σέ χώρες πού οί ύποκειμενικές καί άντικειμενικές σ υνθήκες δέν είχαν κάν ώριμάσει. Παρόλο πού οΐ άναρ­χοτρο μοκρά τες έπικαλούνταν πάντοτε λανθασμένα τόν Λ ένιν , είχαν «ξεχά σει» πώς ό Λένιν είχε έπιτεθεϊ π ολλές φορές ένάντια σ ’ ένα τέτιο «μαστίγω μα» τής έπανάστα- σης έπειδή οί έπαναστάσεις «άναπτύσσονται στό βαθμό πού ώριμάζει ή όξύτητα τών ταξικών άντιθέσεων πού γε ν ν ο ύ ν τίς έπαναστάσεις»120.

Ο Φ ρίντριχ "Ενγκελς έγραφε σχετικά σέ ένα γράμμα το υ σ τό ν Κάουτσκι: «Μ ό ν ο ένα είναι σίγουρο. Τ ό νικη­φ όρο προλεταριάτο δέν μπορεϊ νά έπιβάλλει κάποια εύ- τυχία σέ έναν ά λλο λαό χωρίς νά ύποσκάψει τίς δικές το υ κα τα χτή σ εις»121.

Ή άκολουθούμενη άπό τούς άναρχικούς ψευτοεπα- ναστατική πολιτική δξυνσης τών διεθνών άντιθέσεων καί μετα τροπής τους σέ παγκόσμιο ταξικό πόλεμο, κάτω άπό τίς σημερινές συνθήκες δέν σημαίνει τίποτ' άλλο άπό τό σπρώξιμο τού κόσμου στήν καταστροφή ένός πυ­ρηνικού πολέμου άπ’ δπου καμιά χώρα δέν θά γλιτώσει,

106

για τί α ύτό είναι ή μόνη έναλλαγή στήν εΙρηνική συνύ­παρξη. Ά κ ό μ α καί ή «π ρ ό κ λη σ η - τού φασισμού, πού π ροβ λέπ ετα ι άπό τή θεωρία τών άναρχοτρομοκρατών, σάν μικρό βήμα καί σάν μέσο «έκκίνησης» τής έπανά­στασης, θά μεγάλω νε πολύ τό ν κίνδυνο πολέμου, έπειδή ό φασισμός, σάν άνοιχτή τρομοκρατική δικτατορία τών πιό άντιδραστικώ ν, σοβινιστικώ ν καί Ιμπεριαλιστικών κύ­κλων τού οίκονομικού κεφάλαιου, προσπαθεί νά λύσει τίς άνταγω νιστικές άντιθέσεις πού προέρχονται άπό τόν καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής μέ τήν πολιτική τής πο­λεμική ς προετοιμασίας καί τών έπιθέσεων.

Ά λ λ ά δέν είναι μόνο οί άναρχοτρομοκράτες πού κα­τη γο ρ ο ύ ν τά σοσιαλιστικά κράτη καί Ιδιαίτερα τή Σοβιε­τική 'Ένω ση, πώς ή έξωτερική τους πολιτική δέν είναι έ παναστατική, πώς «γίνετα ι καπιταλιστική». Μιά σειρά παραδοσιακών άναρχικών ύποστηρίζει πώς ή Σοβιετική 'Έ νω ση «είπ ε δχι στήν έπανάσταση στή Δυτική Εύρώ- π η » 122. Επα να στά σεις δμως δέν μπορεϊ κανείς ούτε νά συμφ ω νήσει ούτε νά άκυρώσει. Ό Λένιν έξήγησε ήδη τό 1918 στούς όπαδούς αύτών τών άπόψεων: «Υ π ά ρ χο υ ν, βέβαια, άνθρωποι πού πιστεύουν δτι ή έπανάσταση μπο- ρεΐ νά γε νν η θ ε ί σέ μιά ξένη χώρα κατά παραγγελία ή μέ μιά σ υνεννόηση. 01 άνθρωποι αύτοί είναι ή τρελλο ί ή π ροβ οκά τορες». Ξέρουμε πώς οί έπαναστάσεις «δ έν μπορούν νά γίνο υν ούτε κατά παραγγελία, ούτε μέ συ­νεννό ησ η, δτι φουντώνουν δταν δεκάδες έκατομμύρια άνθρω ποι φτάνουν στό συμπέρασμα πώς δέν μπορούν πιά νά ζούν έ τ σ ι» ’23. Ή Ιστορία έχει άποδείξει πολλές φορές πώς ή παραγνώριση αύτού τού γεγονότος, ή οΐ ά νυπόμονες προσπάθειες έπιτάχυνσης τής έπαναστατι- κής διαδικασίας είχαν σάν άποτέλεσμα τήν ήττα καθώς καί ά λλες δυσάρεστες συνέπειες.

Σέ άντίθεση μέ τίς κατηγορίες πού έξαπολύουν οί άναρχικοί, πώς τάχα ή πολιτική τής ειρηνικής συνύπαρ­ξης καί ή έφαρμοζόμενη στροφή πρός τήν ύφεση ήταν παραίτηση άπό τό ν ταξικό άγώνα, ή πράξη άποδείχνει καθημερινά πώς μέσα στήν εΙρηνική συνύπαρξη καί τήν παγκόσμια έπαναστατική διαδικασία δέν ύπάρχει καμιά ά πολύτω ς άντίθεση. Ή άποψη τού Λένιν πώς «κάθε εί-

107

ρηνική περίοδος... έκατονταπλασιάζει τή ν έπιρροή μας καί ά νο ίγει καλύτερες δυνα τότη τες», έπιβεβαιώνεται δλο καί περισσότερο124.

Κάτω άπό συνθήκες έφαρμογής τής πολιτικής τής εΙ­ρηνικής συνύπαρξης στό διεθνή στίβο, άνέθηκαν άξιο- σημείω τα οί ταξικοί άγώνες ένάντια στό κεφάλαιο στίς ά να πτυγμένες καπιταλιστικές χώρες. Αύτό φαίνεται καί άπό τίς έπιτυχίες τών κομμουνιστικών κομμάτων στούς άπεργιακούς άγώνες, δπου οί μισθολογικές άπαιτήσεις συνδυά ζοντα ι δλο καί περισσότερο μέ τόν άγώνα γιά τήν κοινωνική θέση στήν έπιχείρηση, γιά περισσότερη κοι­νωνική άσφάλεια καί γιά τή ν ύπεράσπιση καί έπέκταση τώ ν δημοκρατικών δικαιωμάτων. Φαίνεται άκόμα άπό τό γε γο ν ό ς πώς δλο καί πλα τύτερες κοινωνικές κατηγορίες προσχω ρούν στόν άγώνα ένάντια στήν παντοδυναμία το ϋ κεφαλαίου καί γιά θεμελιακές κοινωνικές άλλαγές. Σίγουρα, δέν είναι συμπτωματικό πώς άκριβώς κάτω άπό σ υνθήκες έφαρμογής τής διεθνούς ύφεσης έγινε δυνα­τό νά ριχτούν στή δεκαετία τού ’70 οί φασιστικές κυβερ­νήσεις στήν Πορτογαλία, τή ν 'Ελλάδα καί τήν Ισπανία. Δ έ ν είναι σύμπτωση πώς στήν ίδια δεκαετία άναπτύχθη- κε έ ντο να τό έθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, Ιδιαίτερα στή Νότια Αφρική, στό Ιράν, στό Αφγανιστάν, στήν Αί- θιοπία, τή Νοτιοανατολική Ασία κλπ., ούτε τό γεγονός πώς έ γινε δυνατό νά νικηθεί ή δικτατορία τοϋ Σομόζα σέ λαϊκό πόλεμο.

Τ ίς άπόψεις τών άριστερών έξτρεμιστών, έχθρών τής εΙρηνικής συνύπαρξης πού έπιτίθενται στή διαδικασία τής ύφ εσης μέ διάφορες ψευτοεπαναστατικές φράσεις, άπόκρουσε ό Λ. I. Μπρέζνιεφ στό 25ο Συνέδριο τοϋ Κ Κ ΣΕ: « Ό σ ο γιά τούς άριστερίστικους Ισχυρισμούς δτι δή θεν ή εΙρηνική συνύπαρξη σημαίνει στήν ούσία "β οή ­θεια σ τό ν καπιταλισμό” καί "πάγωμα τού κοινωνικοπολι- τικού στάτους κβό", ή άπάντησή μας σ ’ αύτούς είναι το ύ τη : κάθε έπανάσταση είναι πρώτα άπ’ δλα τό νομοτε­λειακό άποτέλεσμα τής έσωτερικής έξέλιξης τής δοσμέ­νης κοινωνίας. Ά λ λω σ τε καί ή ίδια ή ζωή διαψεύδει τίς έπινοήσεις σχετικά μέ τό «πάγω μα». Είναι άρκετό νά θυ­μηθούμε τίς μεγάλες έπαναστατικές άλλαγές πού συ-

108

ν τελέσ τηκα ν στόν κόσμο τά τελευταία χρ ό ν ια »125. 01 ση­μερινοί άναρχικοί μέ τή ν έχθρότητά τους γιά τήν είρηνι- κή συνύπαρξη καί τήν πολιτική τής ύφεσης, βρίσκονται άντικειμενικά στήν πλευρά τών άντιδραστικών κύκλων το ύ Ιμπεριαλισμού καί βλάπτουν πολύ τήν ύπόθεση τής ε Ιρ ήνης καί τό ν άγώνα τών έπαναστατικών δυνάμεων δλου το ύ κόσμου.

Ποιά είναι ή θέση τών σημερινώ ν άναρχικών γιά τόν ά φ οπλισμό;

Ή έχθρότητά τους γιά τή ν εΙρηνική συνύπαρξη καί τή ν πολιτική τής ύφεσης δέν σημαίνει πώς δλοι οί σημε­ρινοί άναρχικοί είναι κατά κάποιο τρόπο νέοι «ψ υχροπο­λ εμ ικ ο ί». ’Αντίθετα π ολλοί άπό αύτούς πήραν μέρος σ τό ν άγώνα ένάντια στόν έπιθετικό πόλεμο τών ΗΠΑ στό Βιετνάμ, στρέφονται ένάντια στήν ένίσχυση τού Ν Α ΤΟ καί τώ ν στρατιωτικών έξοπλισμών τών Ιμπεριαλιστικών κρατών, πράγμα πού ά ρνούνται νά κάνουν οί φιλομαοϊ- κές όμάδες πού έμμένουν στήν πολιτική τών ήγετώ ν τού Πεκίνου, δπως στρέφονται καί ένάντια στήν πολιτική «ύπεράσπισης τής πατρίδας». Δυτικογερμα νοί άναρχο- συνδικαλιστές καθιέρωσαν τόν άντιμιλιταρισμό σάν «άπαράβατη ά ρ χή »126.

Αρ κετο ί σημερινοί άναρχικοί άσχολούνται πολύ μέ τό θέμα το ύ άφοπλισμοϋ. « Ή έπιβίωση τού άνθρώπινου γέ ­νους... άπαιτεϊ ριζικό ά φ οπλισμό»127, έγραφε ό άμερικά- νος άναρχικός Πάουλ Γκούντμαν.

Μ έ τίς άντιρεαλιστικές τους άντιλήψεις, άπαιτούν οί άναρχικοί αύτοί γενικό, άμεσο άφοπλισμό καί άρνούνται νά π αραδεχτούν πώς ή διαδικασία γιά έναν παγκόσμιο άφοπλισμό κάτω άπό τίς σημερινές συνθήκες είναι δυ­να τό νά πραγματοποιηθεί μόνο σταδιακά. Ή παραπάνω διαπίστωση τών σύγχρονω ν άναρχικών χάνει μέρος'τής σημασίας της, καθώς παρουσιάζουν τό ίδιο ύπεύθυνες γιά το ύς έξοπλισμούς τίς καπιταλιστικές δσο καί τίς σο­σιαλιστικές χώρες. Μέ τό ν τρόπο αύτό δμως δέν κάνουν τ ίπ ο τ’ ά λλο άπό τό νά ύποστηρίζουν θέσεις τής ίμπερια-

109

λισ τική ς προπαγάνδας, δπως οΐ θέσεις πού λένε πώς τά­χα οί δυτικές χώρες ένόψει τού «κινδύνου άπό τήν άνα- το λ ή » πρέπει νά ένισχύσουν τό δυναμικό τών έξοπλι- σμών το υς γιά νά διατηρήσουν τή ν «Ισορροπία δυνά­μεω ν».

01 άναρχικοί παρουσιάζονται άνίκανοι νά δοϋν πώς ή πραγματική αίτια τών έξοπλισμών βρίσκεται στήν άπό τή φύση τη ς Ιμπεριαλιστική έπιθετικότητα, στήν προσπά­θεια τώ ν μονοπωλίων γιά έξάπλωσή τους σέ καινούργιες π ηγές πρώτων ύλών καί άγορές, σέ νέες σφαίρες έπεν- δύσεω ν κεφαλαίων καί σφαίρες έπιρροής. Ιδιαίτερα οί μονοπωλιακοί κύκλοι τοΰ στρατιωτικοβιομηχανικού συμ πλέγμα τος προσπαθούν νά διατηρήσουν καί νά έπε- κ τείνο υν τή βιομηχανία τών έξοπλισμών σάν πηγή Ιδιαί­τερα ύψηλών κερδών καί σίγουρη τοποθέτηση τών κε­φαλαίων τους, ένώ ταυτόχρονα χρησιμοποιούν τή στρα­τιω τική Ισχύ σάν πολιτικό μέσο πίεσης. Στό κυνηγητό το ύ κέρδους, τό κεφάλαιο προσπαθεί νά ύποτάξει δλο τό ν πλα νή τη μας καί νά ξανακερδίσει τή ν κυριαρχία του άκόμα καί στά κράτη πού μπήκαν στό δρόμο πρός τό σο­σιαλισμό. Μ προστά στά φαινόμενα κρίσης, πού στίς Ι­μπεριαλιστικές χώρες έπηρεάζουν δλους τούς τομείς τή ς κοινωνίας, προσπαθεί άκόμα περισσότερο τό μονο­πωλιακό κεφάλαιο νά θρεϊ διέξοδο άπό τή μιζέρια του μέ το ύς ύπέρογκους έξοπλισμούς. Ά κό μα ό Ιμπεριαλισμός φοβάται καί τή ν πολιτική καί τή στρατιωτική ύφεση, «έπ ειδή κάθε βήμα πρός αύτή τήν κατεύθυνση περιορί­ζει τό 'π εδ ίο δράσης του, ένώ άντίθετα άνοίγει τό πεδίο τώ ν φ ιλειρηνικώ ν δυνάμεων καί Ιδιαίτερα τού σοσιαλι­σ μ ο ύ »12®.

Στίς σοσιαλιστικές χώρες, μέ τίς σχέσεις παραγωγής καί κυριαρχίας πού έπικρατούν, δέν ύπάρχουν κοινωνι­κές τάξεις, στρώματα ή όμάδες πού θά μπορούσαν νά κερδίσουν άπό τούς έξοπλισμούς, τήν πολιτική τής βίας καί τώ ν έπιθέσεων. Παρόλο πού στίς χώρες αύτές έχουν έξαφ ανιστεί οΐ κοινωνικές οίκονομικές καί πολιτικές ρί­ζες τού πολέμου καί άρα κανένας δέν κερδίζει άπό τή συνέχιση τής ένίσχυσης τών έξοπλισμών, μπροστά στούς κινδύνους πού διαγράφονται, τό άμυντικό δυνα­

110

μικό τώ ν σοσιαλιστικών κρατών θά πρέπει νά είναι κάθε σ τιγμ ή άντίστοιχο πρός τό πολεμικό δυναμικό τοϋ Ιμπε­ριαλισμού. 01 ύπέρογκοι έξοπλισμοί,πού τούς προκαλεί ό Ιμπεριαλισμός, δυσκολεύουν τήν κύρια άποστολή τού σοσιαλισμού, πού είναι ή σταθερή άνοδος τού ύλικοϋ καί π ολιτιστικού έπιπέδου ζωής τού λαοϋ καί πού βασί­ζεται σ τό ν άνοδικό ρυθμό άνάπτυξης τής σοσιαλιστικής παραγω γής, στήν άνοδο τής άποδοτικότητας καί τής έπιστημονικοτεχνικής προόδου καί στήν αύξηση τής έρ- γασιακής άποδοτικότητας. Γιά τό λό γο αύτό ή σοσιαλι­στική κοινότητα ένδιαφέρεται άμεσα γιά τήν έπίτευξη το ύ γενικο ύ καί όλόπλευρου άφοπλισμού σέ δλο τόν κό­σμο. 'Υπερασπίζουν τό σταμάτημα τού άνταγωνισμού τώ ν έξοπλισμών, ώστε μέ τή στρατιωτική ύφεση νά έξα- σφ αλίσουν καί τή ν πολιτική ύφεση. Ό άγώνας γιά ειρη­νικές συνθήκες στόν έξωτερικό χώρο, ώστε νά γίνει δυ­νατή ή παραπέρα διαμόρφωση τής άναπτυγμένης σοσια­λιστική ς κοινωνίας καί ή οίκοδόμηση τού κομμουνισμού, πήρε τή μορφή άγώνα γιά σταθερά βήματα πρός τόν π εριορισμό τών έξοπλισμών καί τόν άφοπλισμό, δίνο­ντας δμως μεγάλη προσοχή στήν άρχή τής Ισότητας καί τή ς διαρκούς άσφάλειας καί τών δύο μερών. « Ή θά συμπληρω θεί ή πολιτική ύφεση μέ τή στρατιωτική καί έτσι θά έδραιω θεί», τόνισε ό "Εριχ Χόνεκερ, «ή θά ξα­ναρχίσει ένας καινούργιος γύρος έξοπλισμών μέ δλες τίς έπιβαρύνσεις καί τούς κινδύνους πού συνεπάγεται γιά το ύς λαούς. Αύτό είναι τό φ λέγον π ρόβ λη μα »129.

Ό π ω ς άκριβώς ή θέση τών άναρχικών στό θέμα τού άφοπλισμού, πού μέ τήν έσφαλμένη έπίθεσή τους ένά- ντια στίς σοσιαλιστικές χώρες πρόσφεραν βοήθεια στίς δυνά μεις πού είναι ένάντια σ τήν'εΙρήνη και τήν ύφεση, έτσι άκριβώς διαφορετικά έρμηνεύονται καί οί έπικίνδυ- νες προσπάθειες τών Ιδρυτών άναρχοτρομοκρατικών όμάδων, δπως τής «Φ Κ Σ», τής «Κίνησης τής 2ης Ίο ύ ν η » ή τώ ν «Γο υ έδ ε ρ μ ε ν », νά βοηθήσουν τό ν βιετναμέζικο λα ό σ τό ν άγώνα του ένάντια στόν έπιθετικό πόλεμο τών ΗΠ Α, έξαπολύοντας «άπελευθερω τικούς άγώνες μέσα στίς μητροπόλεις τού κεφάλαιου». Ό π ω ς έλεγε ό Τζώ ν Γ κεράσι, οί άναρχοτρομοκράτες, «έννοείται, είναι σί­

111

γο υ ρ ο ι ότι τόσο οΐ πράξεις οαμποτάζ όπως καί ό ένο­π λο ς άγώνας θά βοηθούσαν τά άπελευθερωτικά κινήμα­τα σέ όλόκληρο τό ν κόσμο καί θά όδηγούσαν, έστω καί έμμεσα, στή ν ήττα τής πατρίδας»130. Στήν πραγματικό­τη τα όμως οί ψευτοεπαναστατικές τους δραστηριότητες δέν ή ταν παρά μιά εύπρόσδεκτη δικαιολογία γιά τούς κυρίαρχους κύκλους τών Ιμπεριαλιστικών κρατών νά έπιτεθο ΰν ένάντια στό πλατύ κίνημα γιά είρήνη, δημο­κρατία καί κοινωνική πρόοδο, μέ τή δικαιολογία τής έπί- θ εσης ένάντια στήν τρομοκρατία γιά τήν προστασία τής δικαιοσύνης καί τής τάξης.

Στό ά λλο άκρο άπό τίς άναρχοτρομοκρατικές όμάδες καί το ύς «ένο π λους αύθόρμητους» πού προπαγανδίζουν τό ν «έπαναστατικό π όλεμ ο» σάν τό μοναδικό μέσο γιά τή λύση όλων τών σημερινών προβλημάτων, έφτασαν οΐ ά ναρχοειρηνιστές. Μέρος άπό αύτούς είχαν σύνδεση μέ τό κίνημα ένάντια στούς άτομικούς έξοπλισμούς στή Μ εγά λη Βρετανία καί στήν Ο Δ Γ, καθώς καί μέ τούς συν­δέσμους τών άρνητών τής στρατιωτικής θητείας. Άκόμα συγκεντρώ θηκαν στή Μ εγάλη Βρετανία στό περιοδικό « Ά ν α ρ χ ι» , στήν Ο Δ Γ στό άναρχικό φύλλο «Γκρασβουρ- τσελρ εβ ολουτσ ιό ν»* καί άπό τό 1965 μέχρι τό 1973 στή Γα λλία στό περιοδικό «Ά ν α ρ χ ίσ μ έ Νόν Β ιολάνς». Υπο­σ τη ρίζο υν τό γενικό άφοπλισμό καί άρνούνται άπόλυτα όποιοδήποτε πόλεμο, άκόμα καί τούς δίκαιους πολέ­μους.

Μιά τέτια στάση όμως δέν δείχνει τίποτα άλλο, παρά ότι οΐ άναρχοειρηνιστές κατακρίνουν τό ν πόλεμο μόνο γιά λό γο υ ς ήθικής, άλλά δέν έχουν τήν Ικανότητα νά έμ- β α θύνουν στή φύση τού πολέμου σάν κοινωνικού πολιτι­κού φαινομένου, ή γνώση τής όποίας είναι ό μόνος τρ ό ­πος γιά τή συνειδητή ταξική άξιολόγηση κάθε πολέμου.

«01 σοσιαλιστές πάντοτε καταδίκαζαν τούς πολέμους

* 01 όμάδες πού συγκεντρώθηκαν στό περιοδικό «Γκρα- σβουρτσελρεβολουτσιόν» συνδέονται μέ τή λονδρέζικη -Γουόρ Ρέζι- στερς Ίντερνάσιοναλ» (Διεθνής τών Άρνητών τής Στρατιωτικής θη­τείας) καί συνεργάζονται μέ τήν «Πάξ-Κρίστι-Γκροϋπεν» (Όμάδες ΕΙ- ρήνης Χριστιανών).

112

άνάμεσα στούς λαούς σάν κάτι τό βάρβαρο καί τό άπάνθρω πο», έγραφε ό Β.Ι. Λένιν. « Ή στάση μας όμως άπέναντι στόν πόλεμο είναι καταρχήν διαφορετική άπό τή στάση τών άστών πασιφιστών... καί τών άναρχι­κ ώ ν »131. Ή έργατική τάξη καί ή έπαναστατική της έμπροσθοφυλακή είναι οί φανατικότεροι έχθροί τού πο­λέμ ο υ στίς διεθνείς σχέσεις, θεω ρούν πραγματοποιήσι­μο έναν έπιτυχή άγώνα ένάντια στόν πόλεμο καί ύπέρ τή ς εΙρήνης, έπειδή βλέπουν τό ν πόλεμο σάν ένα Ιστο­ρικό φαινόμενο, σάν ένα μέσο έπιβολής συγκεκριμένων ταξικώ ν συμφερόντων. ’Επειδή ένας πόλεμος δέν είναι παρά ή συνέχιση τής πολιτικής μέ βίαια μέσα, έχει τόν χαρακτήρα τής πολιτικής πού έφάρμοζαν οί τάξεις ή τά άμεσα ένδιαφερόμενα κράτη πολύ πριν ξεσπάσει ό πό­λεμο ς. Γιά τό λό γο αύτό οί νομοτέλειες τού ταξικού άγώνα άπαιτούν, «ή έργατική τάξη νά μήν είναι άδιακρί- τω ς ύπέρ ή κατά κάποιου πολέμου. ’Αποφασιστικός παράγοντας γιά τή στάση τής έργατικής τάξης άπέναντι σέ ένα ν πόλεμο είναι ό ταξικός του χαρα κτήρα ς»132. Μέ τό πνεύμα αύτό είναι άπαραίτητο νά γίνετα ι πάντοτε διαχωρισμός άνάμεσα στούς δίκαιους καί άδικους π ολέ­μους. Δίκαιοι είναι οί πόλεμοι πού είναι θετικοί γιά τήν Ιστορική άποστολή τής έργατικής τάξης καί γιά τά ιστο­ρικά συμφ έροντα τών προοδευτικών δυνάμεων. Ή θετι­κή δμως αύτή στάση τής έργατικής τάξης άπέναντι στο ύς δίκαιους πολέμους δέν πρέπει νά θεωρηθεί σάν κάλεσμα γιά έπιδίωξη τέτιω ν πολέμων κάτω άπό όποιεσ- δήποτε συνθήκες. Ή άρνηση κάθε είδους πολέμου, ή παραγνώριση τού ταξικού χαρακτήρα τού πολέμου, δπως κάνουν οί είρηνιστές, σημαίνει πώς άπαγορεύεται σέ καταπιεζόμενες κοινωνικές τάξεις, λαούς καί κράτη, πού έγινα ν θύματα έπιθέσεων, νά ύπερασπίσουν ή νά ά να κτήσουν μέ τά δπλα τή ν έλευθερία καί τή ν άνεξαρ- τησία το υ ς .Ή θέση αύτή έξισώνει τούς καταπιεστές καί έπιτιθέμενους μέ τά θύματά τους. Μέ τό ν τρόπο αύτό ή άναρχοειρηνιστική άρνηση όποιουδήποτε πολέμου δέν έξυπ η ρετεί τή ν κοινωνική πρόοδο, άλλά άντικειμενικά ώφ ελεί τή ν Ιμπεριαλιστική άντίδραση.

’Από αύτή τή ν άγνοια τής ταξικής φύσης τού πολέμου

113

καί άπό τή ν παραγνώριση τού γε γο νό το ς πώς τό μυστικό το ΰ π ολέμ ου έχει τίς ρίζες του στήν καπιταλιστική δίψα γιά τό κέρδος, προέρχεται καί μιά τάση πού διακρίνει όρ ισ μένο υς παραδοσιακούς άναρχικούς νά άθωώσουν τό ν καπιταλισμό άπό τή ν εύθύνη τών έγκληματικών πο­λέμω ν το ύ αΙώνα μας καί νά τήν καταλογίσουν άφ’ ύψη- λού στίς λαϊκές μάζες: Δ έ ν θά μπορούσαμε, πιστεύει ό άναρχικός Ρούντολφ Ρόκερ, «νά ισχυριστούμε μέ καθα­ρή τή συνείδησή μας, πώς ή άστική τάξη σάν δήθεν φο­ρέας τής καπιταλιστικής οικονομίας είναι μόνη ύπεύθυ- νη γιά το ύς πολέμους γενικά, άκόμα καί γιά τούς πολέ­μους τής καπιταλιστικής π ερ ιό δ ο υ »133. Ό άναρχικός Βί- λ ι Χο ύπερτς ισχυριζόταν: « Ό λ η αύτή ή φρίκη πού χ τύ ­πησε τή ν άνθρωπότητα δέν προήλθε άπό τίς διαταγές κυρίαρχω ν μειονοτήτω ν, άλλά άπό τίς πράξεις ύπόδου- λων μ α ζώ ν»134. Μέ τόν τρόπο αύτό ή εύθύνη γιά τό ξέ­σπασμα τών πολέμων ρίχνεται στίς λαϊκές μάζες καί παραγνω ρίζεται τελείως πώς οί λαϊκές μάζες είναι έκεϊ- νες πού ύποφ έρουν τή φρίκη τού πολέμου, ένώ τό μονο­πωλιακό κεφάλαιο κερδίζει μέ τούς πολέμους. Μπροστά σ' αύτή τή ν παραποίηση τής πραγματικότητας άπό τούς ση μερινο ύς άναρχικούς άποκτά άκόμα μεγαλύτερη ση­μασία ή διαπίστωση τών Μάρξ καί Έ ν γκ ε λς , πώς είναι δύσκ ολο νά άποφασίσεις πιό «είναι πιό έντο νο στούς άναρχικούς, ή γελοιότητα ή ή ά τιμ ία »135.

Γενικά, πρέπει νά διαπιστώσει κανείς πώς σήμερα οί π ερισσ ότεροι άναρχικοί δέν συμμετέχουν στόν συνεπή άγώνα γιά τή ν έξασφάλιση τής ειρήνης. Ά ρ νο ύ ντα ι έπί- μονα τή ν πολιτική τής ειρηνικής συνύπαρξης κρατών μέ διαφορετικά κοινωνικά συστήματα καί μαζί μέ άλλες άρι- στερίστικες δυνάμεις δυσφ ημούν τίς προσπάθειες γιά θάθαιμα τής διαδικασίας τής ύφεσης, σάν «προδοσία τή ς έπανάστασης».

Μέ τή ν έχθρότητά τους ένάντια στή πολιτική τής ει­ρηνικής συνύπαρξης, βρίκονται οί σημερινοί άναρχικοί ά ντικειμενικά στό ίδιο στρατόπεδο μέ τούς άντιδραστι- κό τερο υς έχθρούς τής ειρήνης καί τής ύφεσης. Δίκαια λοιπό ν διαπίστωσε ό Μ.Ι. Μπασμάνοφ: «Ο ί σημερινοί ψευτοεπαναστάτες μάς διδάσκουν, πώς μιά "ά ριστερή”

114

φράση μπορεί νά έξυπηρετήσει τήν ύπόθεση τής άντί- δρασης καί τού π ο λέμ ο υ »136.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η Εκδ., τόμ. 33, σελ.103.2. Στό Ιδιο σελ. 104.3. Προυντόν: «'Ομολογία ένδς έπαναστάτη» (τού 1848), Βερολί­

νο, 1923, σελ. 71.4. Μ. Μπακούνιν: «Φιλοσοφία τής πράξης», Κολωνία, 1968, σελ.

318.5. Μ. Μπακούνιν: «Ανθολογία», τόμ. I. Βερολίνο, 1921, σελ. 113.6. Ροϋντολφ ντέ Γιόγκ: «Πέθανε 6 Μάρξ σάν άναρχικός»; Γύρω

άπά τή σχέση τοϋ μαρξισμού μέ τόν άναρχισμό. Από τό έργο τών Ά ρ - θουρ Λένγκ, Ροϋντολφ ντέ Γιόγκ καί Ίβόν Μπουρντέ: «Δέν θέλω ού­τε νά διατάζω οΟτε νά ύπακούω». Μαρξισμός καί άναρχισμός, τόμ. 2, Βερολίνο (Ο ΔΓ). 1975, σελ. 78.

7. Φρ. Ένγκ ελς: «Άπαντα τών Μάρξ καί Ένγκ ελς», τόμ. 18. σελ. 306-307.

8. Στό Ιδιο, σελ. 307.9. Άπόσπασμα στό έργο τού Χάνς Άνταμο: «Εισαγωγή στούς Κ.

Μάρξ, Φρ. Έ νγκ ελς». Βλ. Λένιν: «Γύρω άπό τόν άναρχισμό», Φραγκφθύρτη·Μάιν, 1976, σελ. 16.

10. Γιόχαν Μόστ: «ΟΙ άναρχικοί κομμουνιστές στό προλεταριάτο: Ό άναρχισμός», Όλτεν-Φράιμπουργκ, 1972. σελ. 297-298.

11. Χάνς Γιέργκ Βίζελ. Μπορούμε άκόμα νά φτιάξουμε κράτος μέ τό κράτος; Άπό τό: «Κάτω άπ' τό λιθόστρωτο βρίσκεται άμμος. Ό άναρχισμός σήμερα», τόμ. 2, Βερολίνο (ΟΔΓ). 1975. σελ. 171.

12. Ιβόν Μπουρντέ: «Μαρξισμός καί άναρχισμός». άπό τό έργο τών Άρθουρ Λένγκ, Ρούντολφ ντέ Γιόγκ. Ιβόν Μπουρντέ: -Δ έν θέλω ούτε νά διατάζω ούτε νά ύπακούω». σελ. 127.

13. Άρθουρ Λένγκ: «Μαρξισμός καί άναρχισμός στή ρώσικη έπανάσταση». Βερολίνο (ΟΔΓ), 1971, σελ. 25.

14. Στό (Οιο. σελ. 29.15. Φρ. Ένγκελς: -Γύρω άπό τήν έξουσία». «Άπαντα Μάρξ κ α ίΈ ν -

γκελς», τόμ. 18, σελ. 308;16. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ.. τόμ. 30. σελ. 20.17. Κούρτ Χάγκερ: «Τό κράτος μας-ή περηφάνια μας». Στήν: -Ά ιν -

χάιτ», 1979, άρ. 8, σελ. 800.18. Λεονίντ Μαμούτ: «Προβλήματα τής θεωρίας τού κράτους στήν

ιδεολογική διαμάχη», Μόσχα. Βερολίνο. 1979, σελ. 210.19. Βλ. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα-, 5η έκδ.. τόμ. 33. σελ. 60.20. ·9 ο Συνέδριο τοϋ ΕΣΚ», Βερολίνο. 18-22 Μάη 1976. «Έκθεση

τής KE τού ΕΣΚ στό 9ο Συνέδριο τού ΕΣΚΓ». Εισηγητής: σ. Έ ρ ιχ Χόνε- κερ. Βερολίνο. 1976. σελ. 110.

115

21. « Ίν φ ο ·, Βερολίνο (ΟΔΓ), 1978, άρ. 133, σελ. 14.22. «Πρόταση διακήρυξης βασικών άρχών (τής FAU)». Στήν: «Μπε-

φράιουνγκ», άναρχική έφημερίδα. Κολωνία, 1977, άρ. 5. σελ. 20.23. Άπόσπασμα στό «Σπίγκελ», Αμβούργο, 1972, άρ. 9. σελ. 66.24. Μουράι Μπούκιν: «Άκου μαρξιστή». Άπό τό: «Κάτω άπό τό λι­

θόστρωτο βρίσκεται άμμος. Ό άναρχισμός σήμερα», τόμ. 1. Βερολίνο, 1974, σελ. 66.

25. Ντανιέλ Κόν Μπεντίτ: «Τό μεγάλο παζάρι», Μόναχο, 1975. σελ.70.

26. «Μπεφράιουνγκ». Άναρχική έφημερίδα, 1977, σελ. 7.27. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η 6κδ., τόμ. 31, σελ. 133.28. Ό τ ο Ράινχολντ: Όκτώβρης 1917, Βερολίνο, 1977, σελ. 57-29. «ΟΙ ύποχρεώσεις τού άγώνα ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό στό

σημερινό στάδιο καί ή ένότητα τών κομμουνιστικών καί έργατικών κομμάτων, δλων τών άντιιμπεριαλιστικών δυνάμεων». Στό: «Διεθνής Συνάντηση τών Κομμουνιστικών καί Έργατικών Κομμάτων», Μόσχα, 1969, Βερολίνο, 1969, σελ. 13.

30. Μουράι Μπούκιν: «Κομμουνισμός καί αύτοδιάθεση- Αύθορμητισμός καί όργάνωση», Βερολίνο (ΟΔΓ). 1974. σελ. 19.

31. Οϋλρικε Μάινχοφ: «Κατεστραμμένος μαχητής». Στό: «Νόιες Φόρουμ». Βιέννη, 1976, άρ. 271-272.

32. Β.Ι. Λένιν: Έ ργα (στά γερμ ), τόμ. 33. σελ. 35.33. Άρθουρ Λένγκ: «Μαρξισμός καί άναρχισμός στή ρωσική έπανά­

σταση». σελ. 59.34. Φρανσουάζ Ντομπόν: «Φεμινισμός καί τρομοκρατία». Μόναχο,

1978, σελ. 20.35. «Ίνφ ο», 1976, άρ. 94, σελ. 12.36. Ντανιέλ Κόν Μπεντίτ: «Τό μεγάλο παζάρι», σελ. 75.37. θεωρητική-πρακτική διακήρυξη τών Άναρχος τού Βέτσλαρ.

Στό: Γκίντερ Μπάρτς: « Ό άναρχισμός στή Γερμανία», τόμ. 2-3. 1965- 1973, Άνόβερο. 1973, σελ. 400.

38. «Διακήρυξη βασικών άρχών (τής FAU)». Στήν «Μπε- φράιουνγκ», 1977, άρ. 5

39. Ρούντολφ Ντέ Γιόνγκ: «Γέννηση καί άνάπτυξη τού άναρχι- σμού». Στό: Λένγκ, ντέ Γιόγκ, Μπουρντέ: -Δ έν θέλω ούτε νά διατάζω ούτε νά ύπακούω», σελ. 72.

40. Ρούντολφ ντέ Γιόγκ: «Πέθανε ό Μάρξ σάν άναρχικός;», σελ.90.

41. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ.. τόμ. 37, σελ. 257.42. Κούρτ Χάγκερ: « Ή έπικαιρότητα τής διδασκαλίας τού Κάρλ

Μάρξ». «Νόιες Ντόιτσλαντ», 29, 30, Απρίλης, 1978.43. Κ. Μάρξ: « Ό έμφύλιος πόλεμος στή Γαλλία», «Άπαντα Μάρξ-

Έ νγκ ελς ». τόμ. 17, σελ. 339.44. Χόρστ Ζίντερμαν: «Σοσιαλιστική δημοκρατία». Στήν «Άινχάιτ»,

1979, άρ. 9-10, σελ. 916.45. Συνέδριο τού ΕΣΚΓ. Βερολίνο. 1977, σελ. 8.46. 9ο Συνέδριο τού ΕΣΚΓ. Ανακοίνωση τής ΚΕ, σελ. 111.

116

47. Φρ. Έ νγκελς: « Ό γερμανικός σοσιαλισμός σέ στίχους καί πε­ζά», «Άπ αντα», τόμ. 4.

48. Β. Πονομαριόφ: «Ζωντανή καί άποτελεσματική ή διδασκαλία τού μαρξισμού-λενινισμού», Βερολίνο, 197Θ.

49. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ.. τόμ. 33, σελ. 98.50. «Διακήρυξη τής πρωτοβουλίας FAU». Στήν «Μπεφράιουνγκ».

1977, άρ. 7.51. I. Μπουρντέ: «Μαρξισμός καί άναρχισμός», σελ. 131.52. Ζόλνεμαν: «Έννοια καί σκοπός τού άναρχισμού», Φράιμ-

πουργκ, 1976.53. Στό Ιδιο.54. Στό Ιδιο.55. Στό Ιδιο.56. «Κριτική καί άντικριτική. Συζητήσεις γιά τόν άναρχικό κομμου­

νισμό», Φράιμπουργκ, 1977.57. Στό Ιδιο.58. Ζόλνεμαν: «Έννοια καί σκοπός τού άναρχισμού».59. Μάρξ-Ένγκελς: «Μανιφέστο τού Κομμουνιστικού Κόμματος»,

έλλην. 6κδ. «Σύγχρονη Έποχή», σελ. 5β.60. «Μπεφράιουνγκ», 1977, άρ. 7.61. Μουράι Μπούκιν: «Κομμουνισμός καί αύτοδιάθεση».62. Ποιά είναι ή CNT; «Μπεφράιουνγκ», 1977, άρ. 2.63. N.K. Μπεντίτ: «Τό μεγάλο παζάρι».64. N.K. Μπεντίτ: «Αριστερισμός — Ενάντια στή γεροντική άρρώ-

στια τού κομμουνισμού», Ράινμπεκ, 1968.65. Φρ. Ένγκελς: «Σχετικά μέ τήν έξουσία» Μάρξ-Ένγκελς:

«Ά π αντα», τόμ. 18.66. Ρ. ντέ Γιόγκ: «Πέθανε ό Μάρξ σάν άναρχικός;»67. «Γιάρμπουχ Πολιτίκ» , Βερολίνο (ΟΔΓ), 1974.68. «Οϋνζερε Τσάιτ-, 11.11.1978.69. Έ λ ε ν Βέμπερ: « Η περιβαλλοντολογική συνείδηση δέν άναπλη-

ρώνει τήν ταξική συνείδηση». Στό Συνέδριο τού Μάνχαιμ τού ΓΚΚ, Βε­ρολίνο. 1979.

70. Γ. Μπραντστέτερ: «Σοσιαλδημοκρατική άντιπολίτευση καί άναρχισμός στήν Αύστρία 1889-1918». Στό « Ιστορία τού άναρχισμού στήν Αύστρία καί Γερμανία», Βιένη, 1977.

71. Ντανιέλ Κόν Μπεντίτ: «Τό μεγάλο παζάρι».72. Φρ. Έ νγκελς: «Πάνω στό πρόβλημα τής κατοικίας», «Άπαντα

Μ άρξ-Ένγκελς», τόμ. 18.73. «Βάσεις τού Ιστορικού ύλισμού», Βερολίνό, 1976.74. Κ. Μάρξ: «Τό κεφάλαιο», έλλην. δκδ. «Σύγχρονη Εποχή»,

σελ. 381-382.75. X. Γιέργκ Βίεζελ: «Μπορεϊς μέ τό κράτος νά φτιάξεις κράτος:·.76. Μ. Μπούκιν: «Κομμουνισμός καί αύτοδιάθεση».77. Μ. Μπούκιν: «Άκου μαρξιστή». Στό «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο

ύπάρχει άμμος», τόμ. 1.78. Κ. Μάρξ-Φρ. Ένγκελς: «Γερμανική Ιδεολογία». Στά -Άπαντα»,

τόμ. 19.

117

79. Κ. Μάρξ: «Κριτική τοϋ Προγράμματος τής Γκότα», έλλην. έκδ. «Σύγχρονη Έποχή», σελ. 15.

80. Χ.Π. ΝτΙερ: «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο ύπάρχει Αμμος», τόμ. 1.81. «Σβάρτσε Προτοκόλλε», Βερολίνο (ΟΔΓ). άρ. 14.82. Φρ. Ένγκ ελς: «Λογοτεχνία έξορίστων», « ‘Απαντα Μάρξ-Έν-

γκελς», τόμ. 18.83. Κ. Μάρξ: « Αποκαλύψεις γιά τή δίκη τών κομμουνιστών στήν

Κολονία». Στά «Άπαντα Μ άρξ-Ένγκελς», τόμ. 8.84. Β.Κρίγκερ: «Πάνω στήν κριτική τών άντιλήψεων τών άριστερι-

στών», Πότσνταμ, 1977.85. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 35, σελ. 13.86. Ο. ΦΙσερ: «Έκκληση άπό τή Μόσχα — ή μεγάλη πρωτοβουλία

τού καιρού μας». Στό 9ο Συνέδριο τής ΚΕ τού ΣΕΚΓ, Δεκέμβρης, 1978.87. «Ίνφ ο », 1976, άρ. 101.88. Στό Ιδιο.89. «Άκαχάτα», Αύγουστος, 1977.90. Α. Σούμπερτ: « Αντάρτες πόλεων», Βερολίνο (ΟΔΓ), 1971.91. «Ίνφ ο ». 1976, άρ. 109.92. «Ά γκ ίτ 883», Βερολίνο (ΟΔΓ). 1969. άρ. 33.93. «Σπίγκελ», 1974, άρ. 7.94. ΦΚΣ: «Γιά τόν ένοπλο άγώνα στή Δ. Εύρώπη», Βερολίνο (ΟΔΓ).95. Α. Σούμπερτ: « Αντάρτες πόλεων».96. Άπόσπασμα στό βιβλίο: «Τρομοκρατία», Κρόνμπεργκ- Ντύ-

σελντορφ, 1977.97. Ε. Βίμερ: -Άντιμονοπωλιακή δημοκρατία καί σοσιαλισμός»,

Βιένη, 1974.98. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η 6κδ., τόμ. 6, σελ. 385.99. Π. Φράνκι-Μπερτίνι- Σπανιόλι: «Έξτρεμισμός, τρομοκρατία,

δημοκρατική τάξη», Ρώμη, 1978.100. Φρ. Ένγκελς-Κ. Μάρξ, τόμ. 21, σελ. 189.101. Ε. Τέλμαν: « Ορισμένα λάθη στή θεωρητική καί πρακτική έργα-

σία καί ό δρόμος γιά τήν ύπερνίκήσή τους». Στό « Ή Διεθνής». Βερολί­νο. 1931.

102. «Πολιτικές-Ιδεολογικές άρχές τού ΚΚΑ», «Άινχαϊτ», 1974. άρ.5.

103. « Ό δρόμος γιά τό σοσιαλισμό στόν Καναδά», Τορόντο, 1972 (ά γγλ).

104. Συνέδριο τού ΓΚΚ στό Μάνχαϊμ, Βερολίνο, 1979.105. «Ίνφ ο », 1976, άρ. 98.106. Ό τ ο Ράιμερ: «Έ τσ ι κατάλρξε έδώ». Στό «Τσάιτγκαΐστ», Αμ­

βούργο. 1972, Ιανουάριος.107. «Ντάς Ντά», 1977, άρ. 8, σελ. 41.108. Κ. Μάρξ: «Τό κεφάλαιο», τόμ. 1, έλλην. 6κδ. -Σύγχρονη Έ πο ­

χή». σελ. 776.

118

109. Ό Έ νγκ ελς στόν Τρίερ. «Άπαντα Μάρξ-Ένγκελς», τόμ. 37.110. Ούλ. Μάινχοφ στό «JW -Ντίενστ». 1974, άρ. 18, σελ. 6.111. Α. Σοϋμπερτ: «'Αντάρτες πόλεων».112. Ν. Κόν Μπεντίτ: «Τό μεγάλο παζάρι», σελ. 78.113 Κ. Ντέρικουμ. Στό «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο υπάρχει άμμος»,

τομ. 1.114. Α. Βαρέλα: «ΕΙρηνική συνύπαρξη καί ειρηνική συνεργασία».

Στά «Προβλήματα Ειρήνης καί Σοσιαλισμού», άρ. 7.115. Στό ίδιο.116. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 30. σελ. 133.117. «Σιτουασιονιστική Διεθνής. Ή άθλιότητα τών φοιτητών καί ή

άρχή μιας έποχής», Ντίσελντορφ, 1970.118. «Τρομοκρατία», σελ. 200.119. Ούλ. Μάινχοφ: «Κατεστραμμένος μαχητής». Στό «Νόιες Φό­

ρουμ», 1976, άρ. 271-272.120. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 35, σελ. 403.121. Έ νγκ ελς στόν Κάουτσκι, «Άπαντα», τόμ. 35.122. Γκίντερ Μπάρτς: « Ό άναρχισμός στή Γερμανία», σελ. 360.123. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 36, σελ. 457.124. Β.Ι. Λένιν, Έ ργα (στά γερμ ), τόμ. 30. σελ. 445.125. Λ. Μπρέζνιεφ: Έκθεση Δράσης τής Κεντρικής Επιτροπής στό

25ο Συνέδριο τοϋ ΚΚΣΕ, έλλην. έκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1976, σελ. 49.

126. «Μπεφράιουνγκ», 1977, άρ. 7, σελ. 4.127. Π. Γκούντμαν, στό -Κάτω άπό τό λιθόστρωτο ύπάρχει άμμος»,

τόμ. 1.128. 9η Ολομέλεια τής ΚΕ τού ΕΣΚΓ, Βερολίνο, 1978.129. 11η Ολομέλεια τής ΚΕ τού ΕΣΚΓ, Βερολίνο, 1979.130. Γκεράσι: « Ό ένοπλος άγώνας στίς ΗΠΑ». Στό «Σοτσιαλίστισχε

Γιάρμπουχ», Βερολίνο (ΟΔΓ), 1971.131. Β.Ι. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 26, σελ. 317.132. «Βάσεις τοϋ Ιστορικού ύλισμοϋ».133. Γκίντερ Μπάρτς: « Ό άναρχισμός στή Γερμανία».134. Στό Ιδιο.135. Κ. Μάρξ-Φρ. Ένγκελς: «Μιά συνωμοσία ένάντια στήν Έργατική

Διεθνή», «Άπαντα», τόμ. 18.136. Μ. Μπασμάνοφ: «Τό 25ο Συνέδριο τού ΚΚΣΕ καί τά προβλήμα­

τα τού άγώνα ένάντια στόν "άριστερό" έξτρεμισμό». Στά «Βοπρόσι Ίστορί» KPSS, 1977, άρ. 3.

119

4. Ποιά είναι ή θέση τών σημερινών άναρχικών στόν άγώνα γιά τήν άντιμονοπωλιακή δημοκρα­τία καί τόν σοσιαλισμό, καθώς καί γιά τίς μορ­φές τοϋ ταξικού άγώνα στίς άναιττυγμένες κα­πιταλιστικές χώρες;

"Ενα άπό τά σοβαρότερα έρωτήματα τής έπαναστατι- κής στρα τηγικής καί τακτικής είναι αύτό πού άφορά τόν τρό π ο περάσματος σέ μιά κοινωνία άπελευθερωμένη άπό τή ν έκμετάλλευση άνθρώπου άπό άνθρωπο, σέ μιά κοινωνία κοινωνικής δικαιοσύνης. Είναι τό έρώτημα τού πλησιάσματος τής κοινωνικής έπανάστασης πού ταυτό­χρονα είναι στενά συνδεμένο μέ τό θέμα τών συνθηκών τή ς έπαναστατικής άλλαγής. Σωστή άπάντηση σ ’ αύτό τό έρώ τημα μπορεϊ νά δοθεί μόνο μέ βαθιά άνάλυση τής συγκεκριμ ένης κατάστασης τών κοινωνικών συνθηκών στή ν κάθε μιά καπιταλιστική χώρα, μέ βάση τίς γενικές νο μ ο τέ λε ιες τής σοσιαλιστικής έπανάστασης. Τά κομ­μουνιστικά καί έργατικά κόμματα έκαναν άνάλογη άνά­λυση στίς χώρες τους καί έβγαλαν τό συμπέρασμα πώς στίς σημερινές συνθήκες τού ταξικού άγώνα είναι δυνα­τή ή πάλη γιά άντιμονοπωλιακή δημοκρατία, γιά τό άνοιγμα το ύ δρόμου πρός τό σοσιαλισμό. « Ό άντιμονο- πωλιακός άγώνας γιά τό συμφέρον τής μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας, μπορεϊ νά άπομονώσει πολιτικά τό μεγάλο κεφάλαιο καί έτσι νά μειώσει τίς δυνατότητές του γιά χρήση βίας ένάντια στίς κοινωνικές ά λλα γές», διαπιστώ­νει τό Κομμουνιστικό Κόμμα Δανίας. Ή έγκαθίδρυση άντιμονοπω λιακής δημοκρατίας μπορεϊ νά έξασφαλίσει τέ τιες συνθήκες γιά τό ν πολιτικό καί κοινωνικό άγώνα, «π ού θά κάνουν δυνατό, τό πέρασμα στό σοσιαλισμό νά

120

γίνε ι χω ρίς έμφύλιο πόλεμο, πέρασμα πού θά είναι άπο- τέ λε σ μ α ένεργο ύ δημοκρατικού ά γώ να »'.

01 σημερινοί άναρχικοί διάφορων κατευθύνσεων, πού χαρακτηρίζουν τό κρατικομονοπωλιακό σύστημα τώ ν ιμπεριαλιστικώ ν χωρών σάν «καπιταλιστικό» ή «ν ε ο ­καπιταλιστικό», καταργώντας έτσι τή σχέση μονοπωλίων καί κράτους, έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό μέ πολ­λο ύ ς ά λλους άριστεριστές: δηλαδή, δπως λέει πολύ σω­στά ό δυτικογερμανός μαρξιστής Ρόμπερτ Στάιγκερ- θαλτ, «ξέρ ο υ ν πώς ό καπιταλισμός είναι έκμεταλλευτής, πώς προκαλεϊ τό φασισμό καί τόν πόλεμο. Γιά τό λόγο αύτό καί τό ν άρνούνται άπόλυτα. Έ τ σ ι ξεμπερδεύουν ήθικά μέ τό θέμα τού καπιταλισμού. Γιά αύτό, πι­στεύο υν, δέν χρειάζεται νά προχωρήσουν σέ παραπέρα άνα λύσεις. Τ ό πρόβλημα πού μένει άκόμα, είναι πώς νά τό ν ά να τρέψ ου ν»2. Ξεκινώντας άπό αύτό τό σημείο συ­χνά καταφέρνουν νά κάνουν σωστές περιγραφές τών ξέ­χωρων φαινομένων τοϋ σημερινού κρατικομονοπωλια- κού καπιταλισμού, δέν θ έλουν δμως νά έμβαθύνουν στή φύση του. Μέ τή ν ύποκειμενική διαμαρτυρία τους ένά- ντια σ τή ν άντικειμενική κοινωνική άνάπτυξη, άγνοούν ά πόλυτα τή ν άναγκαιότητα τής βαθιάς άνάλυσης αύτού το ϋ κοινωνικού συστήματος καί τοϋ συσχετισμού δυνά­μεων τώ ν έκάστοτε κοινωνικών τάξεων καί στρωμάτων σ τή ν κάθε συγκεκριμένη κατάσταση. Έ τ σ ι, ή πολιτική το υ ς μετα βά λλεται σέ άπλό βολουνταρισμό.* Κατά συ­νέπεια άποδείχνονται άνίκανοι νά δείξουν ένα δρόμο γιά τό ξεπέρασμα τοϋ ύπάρχοντος κοινωνικού συστήμα­το ς. 01 άπόψεις τους γιά βαθιές ά λλαγές τού κοινωνικο- π ολιτικο ϋ συστήματος τών βιομηχανικά άναπτυγμένων

* Βολουνταρισμός: Άποψη πού ύποστηρίζει πώς γιά τήν έπίτευζη ένός στόχου άρκεϊ νά ύπάρχει θέληση. 01 άντικειμενικές συνθήκες δέν λαμβάνονται ύπόψη καί ύποτιμάται ή σημασία τους. Ή θέληση θεωρείται ή βάση τής πραγματικότητας. Είναι μιά θεωρία πού παίζει μεγάλο ρόλο στή σημερινή άστική Ιστορία. Ή Ιστορία παρουσιάζεται σάν τό άποτέλεσμα τών πράξεων όρισμένων μεγάλων προσωπικοτή­των, δηλαδή μιας έλίτ μέ δυνατή θέληση. 01 λαϊκές μάζες θεωρού­νται «ύλικό» αύτής τής θέλησης.

121

καπιταλιστικώ ν χωρών χαρακτηρίζονται άπό καιροσκοπι­σμό, ούτοπισμό καί εύχο λό για . Ταυτόχρονα έπιτίθενται καί ά πορρίπτουν σάν «ρεφ ορμιστικό» καί σάν «προδοσία τή ς έπανάστασης» τόν δρόμο πού προτείνει τό Γερμανι­κό Κομμουνιστικό Κόμμα καί άλλα κομμουνιστικά κόμμα­τα ιμπεριαλιστικώ ν χωρών, δηλαδή μέ μιά δημοκρατική καί κοινωνική στροφή νά φτάσουμε σέ άντιμονοπωλια- κούς δημοκρατικούς άνασχηματισμούς πού θά άνοίξουν τό δρό μο γιά τό σοσιαλισμό.

Πώς φ αντάζονται oi σημερινοί άναρχικοί τό δρόμο γιά

Ο ί άπόψεις τών συγχρόνω ν μας άναρχικών σ ’ αύτό τό θέμα μπορούν νά χω ριστούν κύρια σέ τέσσερις παραλ­λα γές:

Πρώ το: 01 πιό ριψοκίνδυνες θέσεις στό θέμα αύτό εί­ναι α ύτές τών άναρχοτρομοκρατών καί ένός μέρους τών άναρχικώ ν αύθόρμητω ν όμάδων, τών όνομαζόμενων ένοπλω ν αύθόρμητω ν, δπως καί μερικών συνεχιστών το ύ Μ πακούνιν. Στίς άρχές τής δεκαετίας τού 70 ξεκί­νησα ν άπό τήν άποψη πώς σέ χώρες δπως ή Ο Δ Γ ύπήρχε μιά φιλοφασιστική κυβέρνηση, καί βγάζουν τό συμπέρα­σμα πώς είχαν τή ν ύποχρέωση νά «π ροκα λέσο υν» τό φα­σισμό. Στό δεύτερο μισό τής δεκαετίας τού '70 πίστευαν πώς ήδη ύπήρχε στίς χώρες αύτές καθαρά φασιστικό σύ­στημα.

«Α ύ τ ό άκριβώς είναι όλο τό πρόβλημα στήν Ο Δ Γ. Ό φασισμός είναι όλοκάθαρος, άλλά ύπάρχει μικρή συνει- δητοπ οίηση καί καθόλου ά ντίστα ση »3, άναφερόταν σ ’ ένα άπό τά ντοκουμέντα τού Ιδρυτικού πυρήνα τής «Φ Κ Σ ». Μέ τρομοκρατικές πράξεις λοιπόν έπρεπε νά έξανα γκασ τεϊ τό ύπάρχον σύστημα νά άποκαλυφθεϊ σέ δ λους πώς ήταν «φ ασιστικό». Μ όνο έτσι θά μπορούσε νά προετοιμαστεί τό έδαφος γιά μιά «έπαναστατική άνα- τρ ο π ή ». Μερικά χρόνια νωρίτερα άναρχοτρομοκρατικά μέλη τή ς «Σοσιαλιστικής Κολεκτίβας ’Αναξιοπαθούντω ν τή ς Χ α ϊδελβέργη ς» είχαν δηλώσει δημόσια: «"Ενα όλο­

ι 22

κληρω τικό φασιστικό κράτος θά όδηγήσει στήν καλύτε­ρη όργάνω ση τού παράνομου ένοπλου άγώνα, δσο αύ- τό ς είναι Ιστορικά άναγκαϊος»4. Πρόκειται γιά τόν άντι- λαϊκό ύπολογισμό, δπως τό ν έγραφε ό Χόρστ Μ άλερ, έ­νας άπό τούς Ιδρυτές τής «Φ Κ Σ », δηλαδή, «πώς μία δξυνση τή ς καταπίεσης μέχρι καί τή φασιστική τρο μο­κρατία, τελικά θά στρέψει τό λαό ένάντια στό κράτος καί έτσι θά προκαλέσει καί θά τροφοδοτήσει τήν έπανα­στατική ά ντίστα ση »5.

Α ύ τές οί έγκληματικές άπόψεις είχαν σάν βάση τους τή θέση πώς οί μάζες έπρεπε πρώτα νά ύποφέρουν πο­λύ , πρίν είναι έτοιμες γιά τή ν έπαναστατική άλλαγή τών συνθηκώ ν πού έπικρατοϋν.

'Α ντίθ ετα , μιά ματιά στή νεότερη Ιστορία τής Γερμα­νίας ά ποδείχνει πώς κάτω άπό φασιστικές συνθήκες οί π ροϋποθέσεις άγώνα τών έπαναστατικών δυνάμεων δχι μό νο δέν καλυτερεύουν, άλλά άντίθετα χειροτερεύουν π ολύ. Κατά τή διάρκεια τής φασιστικής δικτατορίας τού 1933-1945 είχαν άφαιρεθεϊ δλες οί νόμιμες δυνατότητες δράσης άπό τό Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα καί τίς ά λλες προοδευτικές δυνάμεις, οί καλύτεροι άγωνιστές φ υλακίστηκαν σέ σωφρονιστήρια καί στρατόπεδα συ­γκέντρω ση ς, βασανίστηκαν καί δολοφονήθηκαν, ένώ με­γά λα τμήματα τού πληθυσμού μέ τά μέσα μαζικής ένη- μέρω σης έμποτίστηκαν δημαγωγικά μέ τό πνεύμα τού ά ντικομμουνισμού, τού έθνικισμοϋ καί τού σωβινισμού.

Σ τή ν Ο Δ Γ οί βομβιστικές ένέργειες καί οΐ έπιθέσεις τώ ν τρομοκρατικώ ν δυνάμεων χρησιμοποιούνται σήμε­ρα άπό το ύς δεξιούς κύκλους γιά νά περιορίσουν τό πε­δίο δράσης τών δημοκρατικών δυνάμεων τής χώρας καί γιά νά ύποβάλουν στίς πλατιές λαϊκές μάζες τήν άνάγκη γιά ένα κράτος «δικαίου καί τάξης».*

* Κράτος -δικαίου καί τάξης» (lawand order): - Ισχυρό» κράτος, δπως τό θέλουν οί δεξιές πολιτικές δυνάμεις, στό όποιο οι πολιτικές έλευθερίες τών πολιτών περιορίζονται κατά πολύ. τόσο μέ τή νομοθε­σία δσο καί μέ μιά παντοδύναμη άστυνομία. Έ να τέτιο κράτος πρέπει νά έπιτίθεται κύρια ένάντια στούς κομμουνιστές καί τούς άλλους

123

“Ετσι, άποδείχνεται πώς ή θεωρία τών άναρχοτρομο- κρατών καί τών «κόκκινα» μασκαρεμένων τρομοκρατών δ έν είναι καθόλου έπαναστατική, άλλά άντίθετα έξυπη- ρετεί τή ν άντεπάνάσταση.

Α ύ τό είναι άπόλυτα κατανοητό σ τή ν’Ιταλία, όπου «οί «ά ρ ισ τερ ο ί» τρομοκράτες είναι στόν ίδιο βαθμό δσο καί οί «δ ε ξιο ί τρομοκρά τες», όργανο τής Ιμπεριαλιστικής «σ τρ α τη γική ς τής έντα ση ς»6. 01 « Ερυθρές Ταξιαρχίες» προπαγάνδιζαν άπό τό Φεβρουάριο τού 1978 σέ μία έ κτενή προγραμματική άπόφαση (άνάλογη μέ τή «θεω ­ρία τώ ν άνταρτώ ν πόλεω ν» τής «Φ Κ Σ» τής Ο Δ Γ). τόν «έ ν ο π λ ο άντα ρτοπόλεμο» σάν πρόλογο ένός μακρόχρο­νου «έμ φ ύλιου πολέμου γιά τό ν κομμουνισμό». 'Απαγω­γέ ς καί δολοφονίες έκπροσώπων τού Ιταλικού κράτους δπως το ύ δικαστή Κρόσε, τού είσαγγελέα Ρόσσι, τού άρ- χη γο ύ το ύ Χριστιανοδημοκρατικοϋ Κόμματος Μόρο καί ά λλω ν, παρουσιάστηκαν σάν βήματα «πρός τήν έπανά­σ τα σ η ». Ό π ω ς άκριβώς ή «Φράξια τού Κόκκινου Στρα­το ύ » σ τή ν Ο Δ Γ κατηγόρησε σάν «ρεφ ορμισμό» τόν άγώ- να τού Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος γιά δημο­κρατική στροφή, γιά άντιμονοπωλιακό δημοκρατικό μετασχηματισμό καί άνοιγμα τού δρόμου γιά τό σοσιαλι­σμό έτσι καί οί « ’Ερυθρές Ταξιαρχίες» έπιτέθηκαν άπό τ ’«ά ρ ισ τερ ά » μέ μεγάλη άγριότητα στήν πολιτική τής συνεργα σίας τών δημοκρατικών δυνάμεων, τού ’Ιταλι­κού Κομμουνιστικού Κόμματος. « “ Ό Ιστορικός συμβιβα­σ μ ό ς” δέν μπορεϊ νά είναι παρά παράδοση στήν άγκαλιά τή ς Ιμπεριαλιστικής ά ντεπανάστασης»7.

Δίκαια λοιπόν διαπίστωσε ό Βαντίμ Σαγκλα ντίν πάνω στή δραστηριότητα τών « ’Ερυθρών Ταξιαρχιώ ν» στήν 'Ιταλία καί τών όμοϊδεατών τους στήν Ο Δ Γ καί άλλες χώ­ρες: «Ο ί σημερινοί άπόγονοι τού Νετσάγεφ, μασκαρεμέ- νοι μέ τό κόκκινο χρώμα τής προλεταριακής σημαίας καί χρησιμοποιώ ντας ύπερεπαναστατικά συνθήματα, κά­

προοδευτικούς δημοκράτες καί νά καταπιέζει κάθε έκδήλωση ένάντια στό Ιμπεριαλιστικό σύστημα, ύπερασπίζοντας έτσι τά συμφέροντα τού μεγάλου κεφαλαίου.

124

νο υ ν 6,τι μπορούν γιά νά έμηοδίσουν τήν έργατική τάξη νά κάνει άποτελεσματικό άγώνα γιά τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό... Σήμερα φαίνεται όλοκάθαρα: Πάνε πρός τ ’ άριστερά άλλά στήν πραγματικότητα πάνε δε­ξ ιά »8.

Δ ε ύ τε ρ ο : Διαφορετικά άπό τή ν παραπάνω θεωρία τώ ν άναρχοτρομοκρατών, μιά σειρά παραδοσιακών άναρχικώ ν ύποστηρίζει πώς τό σημερινό καπιταλιστικό σύστημα μπορεί νά άνατραπεϊ μόνο μέ μιά ένοπλη έπα­ναστατική έξέγερση (άρα χωρίς έπαναστατική διαδικα­σία) καί πώς πάνω στά συντρίμμια του θά μπορούσε νά οίκοδομηθεΐ μιά καινούργια, άναρχική κοινωνία. Δέν χρ ειά ζοντα ι οί διάφορες μορφές «προσέγγιση ς» τής έπανάστασης.

Μιά τέτια δμως άντίληψη τής έπανάστασης είναι άπό­λυ τα άντιρεαλιστική. Καί αύτό άποδείχνεται εύκολα. Π ράγμα τι οί άναπτυγμένες καπιταλιστικές βιομηχανικές χώ ρες άπό άποψη άντικειμενικών προϋποθέσεων (ύψη- λό ς βαθμός άνάπτυξης τών παραγωγικών δυνάμεων, βαθμός συγκέντρω σης τής παραγωγής σέ μεγάλες έπι- χε ιρήσεις κλπ), είναι πολύ ώριμες γιά τό σοσιαλισμό. Π ράγμα τι «ό κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός είναι ή π λη ρέσ τερη ύλική προετοιμασία τοϋ σοσιαλισμού... εί­ναι τό σκαλοπατάκι..., πού άνάμεσα σ ’ αύτό καί στό σκα- λοπατάκι πού λέγεται σοσιαλισμός, δέν ύπάρχουν άλλα ένδιά μεσα σκαλοπάτια» 9. Ή έπαναστατική δμως διαδι­κασία καί τό έπαναστατικό δυναμικό, κύρια ή έργατική τάξη, δέν άναπτύσσονται σέ «άμεση σχέση» μέ τή ν ώρί- μανση τώ ν καπιταλιστικών σχέσεων. Ή συγκεντρω μένη Ισχύς, πού όφ είλεται στό συγκεντρω τικό Ιμπεριαλιστικό σύστημα έξουσίας, ή ύψηλή του όργανω τικότητα, ή Ικα­νό τη τά το υ γιά έλιγμούς, πού δέν πρέπει νά ύποτιμάται, ή δημιουργία πολύμορφης καί μακρόχρονης στρατηγι­κής σχηματισμού καί όλοκλήρωσης, ό συγκεντρω τικός μετασχηματισμός τής λειτουργίας τοϋ άστικού κοινο- β ο ύλιο υ, ή ένισχυμένη προστασία τών άποφασιστικής σημασίας κέντρων έξουσίας άπό τήν είσδοχή καί έπίθε- ση άντιμονοπωλιακώ ν δυνάμεων καί τέλος ή συνεργασία τώ ν μεγαλύτερω ν Ιμπεριαλιστικών χωρών στούς τομείς

125

τή ς οίκονομίας, τής πολιτικής καί στό στρατιωτικό το­μέα, είναι οί κύριες αΙτίες πού άκόμα κα( στίς ύπερανα- π τυ γμ έ ν ες καπιταλιστικές χώρες δέν είναι δυνατό νά β ρ εθ ούμ ε μέ ένα άλμα στή δικτατορία τού προλεταριά­το υ καί στό σοσιαλισμό.

Γιά τό λ ό γο αύτό έξαρτάται άπό τίς έπαναστατικές δυνά μεις αύτών τών χωρών, νά βρούνε τή ν κατάλληλη «μο ρφ ή γιά τό πέρασμα ή τό πλησίασμα στήν προλετα­ριακή έπανάστα ση»10. Πρέπει δμως νά έχουν σάν δεδο­μένο δτι ή δημιουργία τού κρατικομονοπωλιακοϋ καπι­τα λισμ ού διαφοροποίησε τίς ταξικές δυνάμεις, πώς ή ά ντίθ εση άνάμεσα στό λαό (πού κύρια δύναμή του είναι ή έργα τική τάξη) καί τή ν άστική τάξη τών μονοπωλίων, πού πυρήνας της είναι ή άντίθεση άνάμεσα στό κεφά­λαιο καί τή ν έργασία, έγινε άντίθεση καθοριστική καί ύπέρμετρη. Γιά τό λό γο αύτό είναι άντικειμενικά άπα- ρα ίτητο νά συγκεντρω θούν δλες οΐ δυνάμεις στόν άγώ- να ένά ντια στό μονοπωλιακό κεφάλαιο. Παράλληλα πρέ­πει νά συνειδητοποιήσουν οΐ μάζες τών έργαζομένων καί οΐ άλλες δημοκρατικές δυνάμεις, τήν άναγκαιότητα το ύ σοσιαλισμού. ’Αποφασιστικής σημασίας είναι γενικά, νά έπ ιτευχθ εί αύτό μέ βάση τίς Ιδιες τίς δικές τους άγω- νιστικές έμπειρίες. Τέ τιες άγωνιστικές έμπειρίες όδη- γ ο ύ ν σήμερα πρώτα στήν άνάγκη τής άλλαγής τού πολι­τικού συσχετισμού δυνάμεων τής χώρας, στήν άνάγκη στροφ ής στή δημοκρατική καί κοινωνική πρόοδο, στήν άνάγκη άγώνα γιά περιορισμό καί τελικό ξεπέρασμα τής δύνα μης τού μονοπωλιακού κεφαλαίου. Δ έ ν όδηγούν δμως στήν άμεση άναγκαιότητα όριστικού ξεπεράσμα­το ς τού καπιταλισμού. ΓΓ αύτό γράφει τό Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα στό Πρόγραμμά του: «Σύμφωνα μέ τίς παρούσες συνθήκες συμπεραίνει τό ΓΚΚ, πώς ό άγώνας τής έργατικής τά^ης καί τών άλλων δημοκρατι­κών δυνάμεω ν γιά άντιμονοπωλιακή δημοκρατία, είναι ό πιό κα τά λληλος γιά τό άνοιγμα τού δρόμου πρός τό σ ο σ ια λισ μ ό »11.

Τρ ίτο : Μιά σειρά άναρχικών θέλει νά φτάσει στήν άναρχία, πείθοντας δλους τούς μή άναρχικούς μέ μιά

126

«νέ α διαφώτιση».* «Α ύτή ή διαφώτιση», γράφει ό άμερι- κανός άναρχικός Μουράι Μπούκιν, «ή όποια ξεκινώντας άπό τή διανόηση θά εισχωρήσει στίς μεσαίες τάξεις, τή νεολαία καί γενικά δλα τά κοινωνικά στρώματα, ύποσκά- π τει άργά άλλά σταθερά τή ν πατριαρχική οίκογένεια, τό σχολείο..., τούς κρατικούς θεσμούς καί τήν οίκονομική Ιερ αρ χία »12. «Α ύ τό τό (καπιταλιστικό) σύστημα πρέπει νά πέσει μόνο του καί δχι νά χτυπηθεί. Καί θά πέσει μό­νο όταν οί θεσμοί ύπονομευθοϋν άπό μέσα, μέ τή νέα διαφώτιση. Ό τ α ν ή δύναμή του φυσικά καί ήθικά έχει ύποσκαφ τεί τόσο, πού μιά σύγκρουση μέ τή μορφή λαϊ­κής έξέγερση ς θά έχει μάλλον συμβολικό παρά πραγμα­τικό χα ρα κτή ρα »13. Μέ παρόμοιο τρόπο ύποστηρίζει ό άναρχικός Κ. X. Ζόλνεμα ν τή ν άποψη πώς ή άναρχία μπορεϊ νά κατορθωθεί μόνο άν πειστούν δλοι οΐ μή άναρχικοί.

Μ προστά δμως στόν τεράστιο μηχανισμό χειραγώγη­σης τή ς κοινής γνώμης στίς άναπτυγμένες καπιταλιστι­κές χώ ρες καί μέ τήν πληθώρα τών άπόψεων γύρω άπό τή ν ά λλαγή, τό νά περιμένουμε μέχρι νά πειστεί καί ό τε λευτα ίος, σημαίνει πώς δέν πρόκειται νά γίνει ποτέ έπανάσταση. «Αύτά τά άναρχικά όνειροπολήματα», έγραφ ε ό Λένιν, «σ τή ν πράξη χρησιμεύουν μόνο γιά τήν ά ναθολή τής σοσιαλιστικής έπανάστασης μέχρι τότε πού θά γίνο υ ν άλλιώτικοι οί άνθρω ποι»14.

Τ έ τα ρ το : Συγγενική μ ’ αύτή τήν άποψη είναι καί ή ά ντίληψ η μιάς σειράς παραδοσιακών άναρχικών καί αύ­θ όρμητω ν πού ύποστηρίζουν πώς μέ τή δημιουργία «ν η ­σίδω ν» μέσα στό σημερινό καπιταλισμό, πού σιγά-σιγά θά έξαπλώνονται, μπορούμε νά φτάσουμε στήν άναρχία. Ω θ ο ύ μ ε ν ο ι άπό μιά μικροαστική άνυπομονησία οΐ σύγχ ρ ο νο ι άναρχικοί θ έλουν νά προλάβουν νά φτιάξουν τό νέο κοινωνικό σύστημα τής άναρχίας «έδώ καί τώρα» σ τό περιθώριο τής καπιταλιστικής κοινωνίας, δημιουρ­

* «Νέα διαφώτιση»: σκόπιμα γίνεται νοητός παραλληλισμός μέ τήν περίοδο τής διαφώτισης στή Γαλλία, πού προετοίμασε τή γαλλική άστική έπανάσταση τού 1789.

127

γώ ντα ς κοινόβια, άγροτικές κομμούνες, οίκονομικές κο­λεκτίβ ες (φουρνάρηδων, ταξιτζήδων, έκδόσεων κλπ.), «δω ρεά ν κλινικές», «δω ρεάν μαγαζιά», άντιεξουσιακά παιδικά καταστήματα, συνδικάτα ένοικιαστών κλπ. 01 ά ριστερισ τές Λάινεθέμπερ καί Σίμπελ άπαιτοϋν, μέσα σ τό ίδιο πνεύμα: «...Σήμερα πρέπει νά γίνει ό σοσιαλι­σμός, μέ τή δημιουργία οίκονομικά άντικαπιταλιστικών καί κοινωνικά μή άστικών καί άντιπρολεταριακών ένώ- σεων έργασίας καί ζωής... Τέ τιες μορφές κοινωνιών, μέ­σα σ' ένα οίκονομικά καί κοινωνικό σύστημα πού βασιζό­τα ν σ τή ν έκμετάλλευση καί τήν κυριαρχία, μορφές «άτα- ξικώ ν» κοινωνιών διάφορων κατηγοριών παραγωγών καί μορφών άγοράς ύπήρχαν σέ δλες τίς έποχές τής άστι­κής κοινωνίας... οί κο μ μ ο ύνες»15. Ά λ λ ά άκόμα καί οί Ιδιοι, οί Σίμπελ καί Λάινεθέμπερ άναγκάζονται νά παρα­δ ε χτο ύ ν έμμεσα, πώς στήν καπιταλιστική κοινωνία καμιά κοινότητα δέν μπορεί νά είναι αύτάρκης καί πώς άντίθε- τα είναι πολλαπλά δεμένη μέ τήν καπιταλιστική κοινωνία μέ οίκονομικούς δεσμούς. Γ ι’ αύτό δέν στέφθηκαν κι α ύτά τά σχέδια δπως κι άλλα, μέ έπιτυχία.

01 σημερινοί άναρχικοί περιμένουν άπό παρόμοιες π ροσπάθειες, πλατιά άπήχηση, δίνοντας στήν «προπα­γάνδα τή ς πράξης» τήν έρμηνεία μή βίαιας μορφής. Ά π ό τή ν άλλη οΐ κομμούνες τής ύπαίθρου καί τά κοινό­βια πρέπει νά έπιδιώξουν τή δημιουργία τού «νέο υ ά νθρώ που» πού θά είναι κατάλληλος γιά τή ζωή στήν ά ναρχική κοινωνία. Ανυπόμονα καί μέσα στό ϊδιο πνεύ­μα οί «Ά ν α ρ χ ο ς » ζητούν: «θέλουμ ε νά έφαρμόσουμε τώρα καί δσο περισσότερο γίνεται τήν έπαναστατικο- π οίηση τοϋ άνθρώπου στήν πολιτική μας δραστηριότη­τα, έτσι πού νά μή χρειάζεται νά τήν άναβάλουμε συνέ­χεια γιά τή χώρα τού όνείρου μετά τή ν έπανάσταση»16.

Τ έ τιε ς προσπάθειες δμως δέν είναι καινούργιες.* Ή δ η τό 19ο αίώνα οΐ όπαδοί τών διδασκαλιών τών Σάρλ

‘ ΟΙ Λάινεθέμπερ καί Σίμπελ έγραψαν σχετικά: «... ξέρουμε πώς δλοι οΐ παρατηρητές βλέπουν στή σημερινή κίνηση γιά τήν ϊδρυση κοινοτήτων σαφείς παραλληλισμούς μέ παρόμοιες κινήσεις ή μεμονω­

128

Φουριέ, Έ τ ιά ν Καμπέ καί Ρόμπερτ Ό ο υ ε ν ς , προσπαθώ­ντας νά προλάβουν νά φτιάξουν τή ν καινούργια κοινω­νία, ίδρυσα ν τίς Χόμ Κολόνιεν, Φαλανστέρ καί Κλάινε Ίκ ά ρ ιεν , πού οί Μάρξ καί “Ενγκελς κοροϊδευτικά χαρα­κτή ρ ισ α ν «δ ίδ υμ η έκδοση τή ς νέας Ιερουσα λήμ».* « Ίσ ω ς οί... έμπνευστές αύτών τών συστημάτων νά ήταν κατά κάποιο τρόπο έπαναστάτες, οί μαθητές τους πά­ντω ς φτιάχνουν άντιδραστικές α ίρ έσεις»17.

Στίς δύο δεκαετίες πρίν τό ν Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ή άδυναμία τών άναρχικών έκείνης τής έποχής νά άνατρέ- ψουν τό καπιταλιστικό σύστημα μετατράπηκε γιά πολ­λο ύ ς άπ' αύτούς, σέ μιά «έσω τερικοποίηση» τής έπανά­στασης, πού θά όδηγοϋσε στήν «έξέ γε ρ σ η » τού άτόμου, καί πού μέ τή σειρά της θά όδηγούσε πίσω στόν Στίρνερ. Στή ν πράξη έκφράστηκε αύτό τό «πίσω στόν Στίρνερ» μέ άπόπειρες πρόληψης** πού θά ύλοποιούσαν «τό έδώ καί τώ ρα » τής άναρχικής ούτοπίας. Κι δπως πολύ πετυ­χη μένα λέει ό αύστριακός Ιστορικός Γκέρφριντ Μ πράντστετερ, «ή πράξη πρόληψης τού "έδώ καί τώ ρα" έδειξε πώς αύτός δέν ήταν καθόλου ό δρόμος πού σί­γο υρα όδηγούσε στή μελλοντική κοινωνία άλλά ήταν μό­ν ο ύποκατάστατο τής έπανάστασης»18. ’Αποτέλεσμα ή τα ν ή στροφή τού μικροαστικού μποέμικου άναρχισμού γιά δημιουργία κομμούνων, στόν θεγκεταρισμό,*** στήν

μένα πρότυπα τού 19ου, όρχών τού 20ού αιώνα» (Β.Λάινεβέμπερ- Κ. Α. Σίμπελ: Η έπανάσταση πέρασε, νικήσαμε, Βερολίνο (ΟΔΓ), 1975, σελ. 96. 97).

* Κοινωνικά συστήματα τού κριτικού ούτοπικού σοσιαλισμού καί κομμουνισμού. Χόμ Κολόνιεν (όποικίες μέσα στή χώρα) όνομάζει τήν πρότυπη κοινωνία του ό Όουεν. Φαλανστέρ ήταν ό χαρακτηρισμός γιά τίς σοσιαλιστικές κοινωνίες πού σχεδίασε ό Σάρλ Φουριέ. Ίκάριεν ( Ικαρία) όνόμασε ό Καμπέ τήν ούτοπία του καί άργότερα τήν κομμου­νιστική άποικία του στήν Αμερική.

** Πρόληψης: Μιά κοινωνική κατάσταση πού μπορεϊ νά έμφανιστεΐ στό μέλλον πρέπει νά γίνει ήδη σέ μικρογραφία στό παρόν, άσχετα όπό τό δτι λείπουν οί άπαραίτητες προϋποθέσεις.

*** Βεγκεταρισμός: Διδασκαλία γιά άποκλειστική ή κύρια διατροφή μέ φυτικές τροφές.

129

άντιεξουσια στική άγωγή, στόν άναρχοειρηνισμό, στήν «έ λ ε ύ θ ε ρ η σεξουα λικότητα» κλπ. Μ' αύτά ήθελαν νά φ τάσουν στή νέα χωρίς έξουσία κοινωνία.

Τό τε , όπως καί τώρα, άποδείχνεται πώς είναι άδύνα- το μέ τέ τιες προσπάθειες νά παραμεριστεί τό Ιμπεριαλι­στικό σύστημα καί νά έγκαθιδρυθεί μιά καινούργια κοι­νωνία. 01 κομμούνες, ή έφαρμογή τού βεγκεταρισμοϋ, τή ς «έ λε ύ θ ε ρ η ς σεξουαλικότητας» καί άλλα, δέν άγγί- ζο υν τίς οίκονομικές ρίζες τού σημερινού οίκονομικού σ υστήματος, γ Γ αύτό τό λ ό γο καί δέν όδηγούν στήν άλ- λ α γή τώ ν παραγωγικών σχέσεων τού κρατικομονοπωλια- κοϋ καπιταλισμού. Ο ί σχέσεις Ιδιοκτησίας καί κυριαρ­χίας τώ ν Ιμπεριαλιστικών χωρών μένουν άνέπαφες. Ά κ ό μ α καί ή άνακήρυξη τού «Ό ρ ά ν γ ε Β ριγστά τ» στίς 5 Φ λεβάρη 1970 άπό τούς άναρχικούς «Κα μπ ούτερ» στίς Κάτω Χώρες, δέν μπόρεσε νά ταράξει τό καπιταλιστικό σύστημα αύτής τής χώρας. 01 «Κ α μπ ούτερ» δήλωναν τό ­τε, παρουσιάζοντας τή ν έπιθυμία τους σάν πραγματικό­τη τα : « Ά π ό τή ν ύποκουλτούρα τού ύπάρχοντος συστή­ματος άναπτύσσεται μιά έναλλακτική κοινωνία. Ή κλει­στή, περιθωριακή αύτή κοινωνία, έχει τίς δικές της ρί­ζες, άρχίζει τή δική της ζωή καί αύτοδιοικείται άνεξάρ- τη τα άπό το ύς κυρίαρχους κύκλους. Αύτή ή έπανάσταση γ ίνε τα ι σ ή μ ε ρ α »19.

Σ τή ν πραγματικότητα δέν έγινε καμιά έπανάσταση καί ή «Ό ρ ά ν γ ε Βρίγστα τ» μαζί μέ τούς «Καμπ ούτερ» βούλια ξε καί πνίγηκε χωρίς τυμπανοκρουσίες στό άναρ- χικό τέλμ α . Κάθε προσπάθεια άπολύτρωσης άπό τήν κοι­νωνία ή ή προσπάθεια μέ διάφορες μορφές κομμούνας ή, δπως τό κίνημα τών χίπις μέ τήν «έφ αρμογή νέων μορφών ζω ής» νά «ξεφ ύγο υμε» άπό τήν κοινωνία ή νά τή ν «ά ρ νη θ ο ύ μ ε», έξακολουθεϊ νά είναι μιά πάλη πού μετά άπό μιά μικρή περιπλάνηση όδηγεϊ πάλι πίσω στήν κοινωνία. Μιά τέτια άναρχική δραστηριότητα είναι γιά τό καπιταλιστικό σύστημα μιά άπόλυτα άκίνδυνη έξέγερση το ύ άστού ένάντια στίς ίσχύουσες παραδόσεις. Ό π ω ς παραδέχεται καί ό άστός Ιδεολόγος Φράντς Νόιμαν, τέ ­τιες άναρχικές δραστηριότητες άντιμετω πίζονται άπό το ύς κυρίαρχους άναρχικούς κύκλους τών Ιμπεριαλιστι­

130

κών κρατών «μ έ όργή... άλλά όχι καί σάν κίνδυνος, άφοϋ δέν θ ίγο ντα ι σοβαρά πολιτικά, οίκονομικά καί κοινωνικά π ροβλήματα. Τ ίς μεμονω μένες ή όμαδικές παραβάσεις τώ ν παραδόσεων ό μικροαστός τίς άφηνε πάντοτε νά περάσουν άπαρατήρητες. Ό «άναρχικός» σάν μποέμ εί­ναι ά κίνδυνος καί ό καπιταλιστής δέν περιφρονεϊ τήν παρέα τ ο υ »20.

01 κομμούνες έξακολουθοϋν νά 'ναι άπάνεμες γω ­νιές, ά πο τυχημένες προσπάθειες οικοδόμησης ένός μι­κρού υγιο ύς κόσμου, άνέπαφου άπό τόν μεγάλο κόσμο μέ το ύς ταξικούς άγώνες. Παραγράφοντας τό πολιτικό θέμα τή ς έξουσίας, θέλουν νά ύλοποιήσουν αύτό πού θά γ ίνε ι στό μέλλον, πού θά κατορθωθεί μόνο μέσα άπό τόν π ολιτ ικό άγώνα. Τελικά, είναι μιά ρεφορμιστική θεωρία, πού προσπαθεί νά πετύχει άντιεξουσιαστικές σχέσεις μέσα σέ μιά έξουσιαστική καπιταλιστική κοινωνία.

Ό μή έπαναστατικός χαρακτήρας μιάς άναρχικής δρα στηριότητας φαίνεται άκόμα πιό καθαρά, δταν στό δνομα τή ς «χειραφ έτησης» καί τής «άνάπλασης τού νέο υ ά νθρώ που», συνιστώνται ψυχοθεραπευτικές μέθο­δοι, ή χρήση ναρκωτικών, πνευματισμοί καί λατρείες. « 'Ε κ ε ίν η τή ν πολιτική κατάσταση έλλειψης κάθε φόβου, δ έν είναι δυνατό μόνο νά τή φανταστείς, άλλά καί νά τή βιώσεις μέσα στά παραισθησιογόνα»21. Έ τ σ ι, προσπα­θ ούσαν νά δικαιολογήσουν αύτή τήν πρακτική τής «ά ντικο υ λτο ύ ρ α ς» οί Λάινεβεμπερ καί Σίμπελ. Τά ναρ­κωτικά όμως δέν λύνο υν κανένα κοινωνικό πρόβλημα, είναι μόνο μιά φυγή άπό αύτά τά προβλήματα*.

Γενικά, άποδείχνεται πώς ό σημερινός άναρχισμός δ έν είναι σέ θέση νά δείξει κάποιο πραγματοποιήσιμο δ ρό μο γιά τή ν άλλαγή τής ύπάρχου.σας καπιταλιστικής

* Ό Μπέρνθαρτ Βέσπερ. πρώην άρραβωνιαστικός τού μέλους τής «ΦΚΣ» Γκούντρουν "Ενσλιν, πίστευε μ' όλη τή σοθαρότητά του στήν άρχή «πώς οί έμπειρίες του στά ναρκωτικά θά τόν βοηθούσαν στήν κατανόηση τού ταξικού άγώνα» (Βέρνερ Μπίρκενμαϊερ: Φταίει γιά όλα ή σχολή τής Φραγκφούρτης: Στό: «Άλλαξε ή δημοκρατία: Ή τρομο­κρατία. στίς στήλες τού τύπου». Βόνη. 1978, σελ. 116).

g 131

κοινωνίας. Χρεοκόπησε θεωρητικά άλλά καί πολιτικοϊ- δεολογικά . Οί Ιδέες καί οί πράξεις του δέν μπορούν νά τα ρά ξουν τά θεμέλια τοΰ καπιταλιστικού συστήματος, ά ντίθετα έξυπηρετούν άντικειμενικά τήν έδραίωση τής κυριαρχίας τοΰ κεφαλαίου.

Α ύ τό φαίνεται άκόμα πιό καθαρά καί άπό τή θέση το υς σ ’ ένα άλλο θέμα: τό πρόβλημα σχετικά μέ τίς συν­θήκες τής έπαναστατικής άλλαγής. Χαρακτηριστικό τών π ερισσοτέρω ν σημερινών άναρχικών είναι πώς τό θέμα α ύτό τό βλέπουν σάν ύπόθεση θέλησης, διάθεσης. "Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό άπόσπασμα άπό τό βιβλίο τώ ν άδελφών Κόν Μ πεντίτ «Ά ρ ισ τερ ισ μ ό ς-Γιά τή θερα­πεία άπό τή ν γεροντική άρρώστια τού κομμουνισμού»; « ’Αναγνώ στη... Πήγαινε στόν κινηματογράφο. Κοίταξε έκεΐ γύρω σου τή βαριεστημάρα μιάς ζωής άπό τήν όποια είσαι συνήθως άποκλεισμένος... Μ όλις έμφανιστεΐ στήν όθόνη ή πρώτη διαφήμιση γιά τήν έπόμενη ταινία, βγάλε καί πέτα ντομάτες καί κλούβια άβγά. Μ ετά βγές στό δρόμο... ψάξε μιά άλλη μορφή σχέσης μέ τή φιλενά­δα σου. Κάνε έρωτα διαφορετικά, πές δχι στήν οικογέ­νεια. Ά ρ χ ισ ε τή ν έπανάσταση έδώ καί τώρα, δχι γιά τούς άλλους, άλλά μέ τούς άλλους, γιά σ ένα »22.

Ο ί άναρχικοί αύτοί, χωρίς νά παίρνουν ύπόψη τους τή συγκεκριμένη Ιστορική κατάσταση, πιστεύουν πώς ή στιγμ ή τή ς έπαναστατικής ά λλαγής τών σημερινών συν­θηκών έξαρτάται άπό τή θέλησή τους καί μόνο. Τέτιες άπόψεις τίς άντιμετώπιζε μέ έντο νο τρόπο ό "Ενγκελς: «Ρω τά με άν δέν είναι γε λο ίο νά βγαίνουμε καί νά φωνά­ζουμε γιά έπανάσταση, χωρίς σκέψη καί χωρίς νά έχου­με άντίληψ η, χωρίς νά ξέρουμε καί χωρίς νά παίρνουμε ύπόψη μας τίς συνθήκες πού άπαιτούνται γιά τήν έπανάστα ση»23.

Ή Ιστορία έχει άποδείξει πώς δλες οί άπόπειρες άνα- τροπής τή ς ύπάρχουσας κατάστασης, πού έγιναν χωρίς νά παίρνονται ύπόψη οί συγκεκριμένες συνθήκες καί χωρίς νά ύπάρχει έπαναστατική κατάσταση, καταλήξανε σέ ά πλές στάσεις καί στό τέ λο ς άποτύχανε. Αύτό άπό- δειξαν καί οί άπόπειρες γιά έξέγερση τών μπλανκιστών τού 19ου αιώνα.

132

Μιά έπαναστατική άλλαγή έξαρτάται τόσο άπό τίς ύποκειμενικές όσο καί άπό τίς άντικειμενικές συνθή­κε ς .Ά π ό τά βασικά χαρακτηριστικά μιάς έπαναστατικής κατάστασης δέν είναι μόνο «τά κάτω στρώματα νά μή θ έ λ ο υ ν » άλλά καί «νά μήν μπορούν νά ζήσουν δπως π α λιά »24. "Αλλο βασικό χαρακτηριστικό είναι πώς όξύ- νονται πέρα άπό τό συνηθισμένο οί κοινωνικές άντιθέ- σεις άνάμεσα στήν άρχουσα τάξη καί τίς καταπιεζόμε- νες μάζες καί πώς μεγαλώνει σημαντικά ή πολιτική δρα­στη ριότη τα τών μαζών. Μέσα στίς συνθήκες τοϋ κρατι- κομονοπω λιακοϋ καπιταλισμού, ή έπαναστατική κατά­σταση χαρακτηρίζεται σήμερα άπό τήν έντονη σέ δλα τά έπίπεδα πολιτική δραστηριότητα, δχι μόνο τής έργατι­κής τά ξης, άλλά καί τών άλλων άντιμονοπωλιακών δυνά­μεων.

Ο ί λ ό γο ι αύτής τής κοινωνικής δραστηριότητας δλων αύτών τώ ν δυνάμεων δέν είναι μόνο άμεσα ή οικονομική κοινω νικοπολιτική τους κατάσταση, άλλά πολύ περισσό­τε ρ ο άπό ά λλοτε, γενικότεροι πολιτικοί καί κοινωνικο- ψυχολογικοί παράγοντες. Οί λόγο ι αύτοί μπορεϊ νά είναι ποικίλοι στίς διάφορες περιοχές καί χώρες τού καπιταλι­σμού. Μ πορούν ν ' άλλάξουν μέ τή ν άνάπτυξη τής έπα­ναστατικής διαδικασίας, άφού μάλιστα σήμερα είναι δυ­νατό νά μή δημιουργηθεϊ μεμιάς ή έπαναστατική κατά­σταση σέ δλη της τήν πληρότητα, άλλά νά περάσει πολ­λά στάδια. Άκόμα , οΐ διεθνείς παράγοντες τού ταξικού άγώνα καί κύρια ό διεθνής συσχετισμός δυνάμεων άνά­μεσα στό σοσιαλισμό καί τό ν Ιμπεριαλισμό άποκτοϋν καινούργια ποιοτική βαρύτητα στή δημιουργία μιάς έπα­ναστατικής κατάστασης.

Τέ λο ς , πρέπει νά έχει άντίστοιχο βαθμό ώρίμανσης καί ό ύποκειμενικός παράγοντας, δηλαδή ή ^Ικανότητα τή ς έπαναστατικής τάξης νά άναλάβει έπαναστατική μα­ζική δράση, άρκετά Ισχυρή, ώστε νά τσακίσει... τήν πα­λιά κ υ β έρνη σ η...»25. Σήμερα τό ιδεολογικό, πολιτικό καί όργανωτικ'ό έπίπεδο τής έργατικής τάξης καί τών άλλων άντιμονοπωλιακώ ν δυνάμεων στίς χώρες τοϋ κρατικομο- νοπωλιακού καπιταλισμού πρέπει νά ’ναι τόσο ύψηλό, ώστε μέ τή ν καθοδήγηση τής έργατικής τάξης νά μπορέ­

133

σουν νά έχουν διαρκή σύνδεση γιά νά μπορέσουν νά καταπολεμήσουν άποτελεσματικά τήν οίκονομική καί π ολιτική δύναμη τής άστικής τάξης τών μονοπωλίων, νά τή ν πιέσουν καί τελικά νά τή ν κατανικήσουν. Σημαντικό­τα το στοιχείο τού ύποκειμενικοϋ παράγοντα είναι ή ύπαρξη ένός έμπειρου μαρξιστικού κόμματος τής έργα­τικής τάξης, πού θά όδηγήσει τίς μάζες στήν έπανάστα­ση.

Μ όνο δταν ύπάρχουν οί συνθήκες αύτές, καί δχι μό­νο ή θέληση, ύπάρχουν καί οί κατάλληλες προϋποθέσεις γιά τή νικηφόρα πραγματοποίηση τών έπαναστατικών άλ­λα γών.

Τ ί θέση παίρνουν oi σημερινοί άναρχικοί άπέναντι στήν έργα τική τάξη σάν τήν κύρια έπαναστατική δύναμη στίς Ιμπεριαλιστικές χώρες, στό μαρξιστικό-λενινιστικό κόμ­μα καί σ τή ν έπιστημονική κοσμοθεωρία τού προλεταριά­το υ ;

Γύρω άπό τή ν Ιστορική άποστολή τής έργατικής τά­ξης καί τού καθοδηγητικού ρόλου τού έπαναστατικού τη ς κόμματος έχει ξεσπάσει στήν έποχή μας μιά έντονη διαμάχη άνάμεσα στόν έπιστημονικό κομμουνισμό καί το ύς άντιπάλους του. Οί κομμουνιστές έχουν ν ’ άντιμε- τω πίσουν δχι μόνο άστικές καί δεξιές όπορτουνιστικές άπόψεις, άλλά καί διάφορες άριστερίστικες θέσεις, άνά- μεσά το υς καί αύτές τών άναρχικών.

Χαρακτηριστικό τών παραδοσιακών άναρχικών καί τώ ν άναρχικών αύθόρμητων όμάδων, άλλά καί τών έκπροσώπων τής άναρχοτρομοκρατίας, είναι ή άρνηση τή ς ιστορικής άποστολής τής έργατικής τάξης*. Οί π ερισσότεροι όπαδοί τών άναρχικών ιδεών έξαιτίας τής κοινωνικής τους προέλευσης, δέν έχουν έρθει ποτέ σέ έπαφή μέ τή σύγχρονη μεγάλη παραγωγή. Μέσα στή μα-

* 'Εξαίρεση άποτελοϋν μόνο οί άναρχοσυνδικαλιστές.

134

ταιοδοξία καί τό ν άτομικισμό τους, ύποστηρίζουν τή θέ­ση πώς ή έργατική τάξη σήμερα, άφοϋ δέν ύπάρχουν κα­θημερινά μεγάλοι ταξικοί άγώνες, δέν είναι πιά έπανα­στατική.

Ό άμερικανός άναρχικός Μουράι Μπούκιν ισχυρίζε­ται πώς τό προλεταριάτο προσαρμόστηκε πολιτικά στήν άστική κοινωνία άντί νά έξελιχθεΐ σέ έπαναστατική τάξη. Ό έργά της, γιά νά γίνει έπαναστάτης θά ’πρεπε νά ξε- φ ύγει άπό τήν «έρ γα τικό τητά» του καί κύρια ν' άλλάξει τό χαρακτήρα πού τού διαμορφώνει ή πειθαρχία τού έρ- γοστα σίου. Γιά τό ν Μ: Μ πούκιν λοιπόν, τό λούμπεν προ­λετα ριά το τής ύπαίθρου καί τής πόλης είναι τό μόνο πού ένσω ματώνει τή ν έπαναστατική δύναμη: « Ή άνάπτυξη τή ς καπιταλιστικής βιομηχανίας δχι μόνο έκανε "πει- θ αρχημ ένη ", “ συνενω μένη" καί “ όργανω μένη” τήν έρ­γα τική τάξη, άλλά... καί κατέστησε τό προλεταριάτο άνί- κανο γιά μιά όλόκληρη σειρά γενεών. Δέν είναι αύτοί (οί προλετάρ ιο ι) σήμερα τά ριζοσπαστικοποιημένα στοιχεία, ά λλά οί τάξεις έκεϊνες πού δέν τακτοποιήθηκαν καί δέν έχασαν άκόμα τή ν άξιοπρέπειά τους (άρα οί έγχρωμοι, ή έ ξεγε ρ μ ένη νεολαία, οί άνεξάρτητοι άπό τό σύστημα παραγω γής, δπως οί φοιτητές, οί διανοούμενοι καί οί κα λλιτέχνες, καθώς καί οί νεαροί έργάτες πού ή ήθική το υς γύρω άπό τήν έργασία κλονίστηκε άπό πολιτιστι­κούς π α ρ ά γο ντες)»26. Αύτοί πού φοβούνται τή δουλιά, δηλαδή αύτοί «πού φουμάρουν μαριχουάνα» καί πού «κ λέ β ο υ ν » είναι τάχα τό έπανύστατικό δυναμικό τών ή μερώ ν μας.

Οί σημερινοί παραδοσιακοί άναρχικοί έχουν σ ’ αύτό τό σ ημείο παρόμοιες άντιλήψεις γιά τό έπαναστατικό δυναμικό, μέ αύτές πού είχε ό «προπάτοράς» τους Μπα­κούνιν τό ν π ροηγούμενο αίώνα, πού, δπως διαπίστωσαν πετυ χη μένα οΐ Μάρξ καί Έ ν γ κ ε λ ς , «θεω ρούσε τό ρώσο κλέφ τη σάν πρότυπο τού έπαναστάτη»27.

Από το ύς παραδοσιακούς άναρχικούς πού μόνο αύ­το ί πρόσφατα τείνουν περισσότερο σέ άναρχοσυνδικα- λιστικές θέσεις, δπως είναι οί δυνάμεις πού συγκεντρώ ­θηκαν γύρω άπό τή ν έφημερίδα «Μ πεφ ράιουγκ» τής Κο-

135

λονίας, άρχίζουν νά «ξα να να καλύπτουν» τήν έργατική τάξη σάν έπαναστατική δύναμη.

Παρόμοιες τάσεις σάν αύτές τών παραδοσιακών άναρχικών, έμφανίζονται καί στούς αύθόρμητους, πού άμφ ισβητοϋν μέ τή σειρά τους τή ν Ιστορική άποστολή τή ς έργατικής τάξης. Μάλιστα, τό Ιταλικό «α ύτόνομ ο» κίνημα έπιτίθεται άμεσα στήν έργατική τάξη. Έ ν α ς άπό το ύς άρχηγούς τών «αύτονομιστώ ν» δήλωσε πώς «ο ί έρ­γά τες είναι προνομιούχοι, έχουν καλούς μισθούς καί εί­ναι καλά τακτοποιημένοι. Δ έ ν έχουμε τίποτα κοινό μ ’ αύτούς το ύς άνθρώ πους»2β.ΟΙ «α ύτόνομ οι» στήν πράξη έχουν κηρύξει τό ν πόλεμο στήν έργατική τάξη, καθώς άποστρέφονται κύρια τήν πειθαρχία καί τήν όργανωτι- κότητα τού προλεταριάτου καί τό ρόλο του σάν κύριου παραγω γού τού κοινωνικού π λούτου, δηλαδή αύτές άκριβώς τίς Ιδιότητες τής έργατικής τάξης πού κύρια τή ν κάνουν Ικανή γιά έπαναστατική δράση καί γιά τήν οίκοδόμηση τής νέας κοινωνίας.

Καί γιά τούς άναρχοτρομοκράτες δμως, ή έργατική τάξη δέν είναι ή κύρια έπαναστατική δύναμη τής έπο­χής. Σάν τέτια θεωρούν τά έξαχρειωμένα, έκφυλισμένα καί έξαθλιω μένα στοιχεία πού ζούν στό περιθώριο τής κοινωνίας. Κατά τή γνώμη τών Ιδεολόγω ν της «Φράξιας το ύ Κόκκινου Στρα τού» οί μικροαστοί διανοούμενοι, μέ τή ν «Ιδεολογική τους άνα γέννησ η» είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι άπ’ δ,τι ή έργατική τάξη μέ τίς έπιδρά- σεις τή ς άστικής Ιδεολογίας πού δ έχετα ι.Έτσ ι, οί ίδεο- λό γο ι τής «Φ Κ Σ» ισχυρίζονται πώς «ο ί νεαροί ίδεολόγοι πήραν τή ν κόκκινη σημαία πού τήν άφησαν οί έργάτες νά πέσει, καί τή ν έκαναν πρωτοπορία»29.Μέ τόν τρόπο α ύτό οι άναρχοτρομοκράτες άναθέσανε οι ίδιοι στόν έ αυτό το υς τό ν καθοδηγητικό ρόλο στόν άγώνα ένάντια στό Ιμπεριαλιστικό σύστημα. "Αν καί προφασίζονταν πώς δρούν στό δνομα τού προλεταριάτου καί πώς είναι τό πιό συνειδητοποιημένο τμήμα του, ποτέ δέν έκαναν λό­γ ο γιά τό ν πυρήνα τής έργατικής τάξης, δηλαδή τό βιο­μηχανικό προλεταριάτο. Βασιζόμενοι στή μαοϊκή θέση, σύμφωνα μέ τή ν όποια ύπολογίζονται στό προλεταριάτο δσοι βρίσκονται σέ άσχημη κοινωνική κατάσταση, οί αύ-

136

τοανα κηρυχθέντες έφεδρικό προλεταριάτο στράφηκαν π ερισσ ότερο σέ φοιτητές, διανοούμενους, άλλοδαπούς έ ργά τες άπό Ιδιαίτερα καθυστερημένες χώρες, σέ ψυχι­κά άρρω στους καί σέ αύτούς πού χρειάζονταν περίθαλ­ψη. Ό λ ο υ ς αύτούς τούς θεωρούσαν έπαναστατικό δυ­ναμικό.

01 άναρχοτρομοκράτες μάλιστα άπό τή Χαϊδελβέργη, πού άρχικά όργανώθηκαν στή «Σοσιαλιστική Κολεκτίβα Ά να ξιο π α θ ο ύντω ν» καί μετά προσχώρησαν στή «Φ Κ Σ», δήλω να ν κατά τελείως παρανοϊκό τρόπο σέ μιά συνέ­ν τευ ξή το υς: «Ο ί ψυχικά άρρωστοι είναι ή έπαναστατική τάξη, τά συνειδητοποιημένα καί έτοιμοπόλεμα τμήματα τή ς έμπροσθοφ υλακής»30.

Ο ί άναρχοτρομοκράτες άπό τή μιά στρέφονται στίς περιθωριακές τάξεις τής καπιταλιστικής κοινωνίας, έπει- δή πίστευαν πώς δέν θά άμφισθητούσαν τήν άριστοκρα- τική άπαίτησή τους γιά πρωτοκαθεδρία. Ά π ό τή ν άλλη ή στροφ ή το υς αύτή βασιζόταν στήν προσδοκία, πώς δσο χε ιρότερη είναι ή κατάσταση τών μαζών, δσο περισσότε­ρο δυστυχο ύν ύλικά καί πνευματικά, τόσο πιό έπαναστα- τικές γίνο ντα ι καί τόσο πιό γρήγορα θά έκραγεϊ ή έπανά­σταση. Α ύ τή ή άποψη ήταν άποτέλεσμα τής λανθασμέ­νης άντίληψ ης τών άναρχοτρομοκρατών γιά τήν έπανά­σταση, πού τήν ταύτιζαν μέ τήν άνταρσία καί τήν έβλε­παν σάν πράξη τέλειας καταστροφής.

Οί άριστερίστικες θέσεις πώς οΐ νεαροί διανοούμενοι καί οΐ έξαθλιω μένες περιθωριακές όμάδες τού καπιταλι­σ μού, πού ύποβάλλονται στή διαδικασία τής προλετα­ριοποίησης θά γίνο υν ή κύρια έπαναστατική δύναμη τής έποχής μας, δέν είναι ούτε θεωρητικά καινούργια, ούτε πρακτικά θεμελιω μένη.

Ή άσχημη κοινωνική κατάσταση τών μαζών δέν όδη- γ ε ΐ αύτόματα στήν έπανάσταση. Τά κίνητρα γιά διαφορε­τική κοινωνική συμπεριφορά δέν άναπτύσσονται μόνο άπό τή ν ύλική δυστυχία άλλά ξεπηδούν άπό τήν δξυνση δλων τώ ν άντιθέσεων τού καπιταλιστικού συστήματος πρός τό σύνολο τών άναγκών τής έργατικής τάξης. Ά κ ό ­μα πρέπει νά ληφθεϊ ύπόψη πώς πολλά έπαναστατικά κι­νήματα προήλθαν άκριβώς άπό κοινωνικά άναπτυγμένες

137

τάξεις καί στρώματα τού πολιτικά καταπιεζόμενου λαού καί δχι άπό στρώματα πού είχαν πέσει σέ άπάθεια άπό τή δυστυχία. Συγκεκριμένα οί περιθωριακές όμάδες τής καπιταλιστικής κοινωνίας έχουν άποδειχτεϊ πώς είναι, σέ καταστάσεις κρίσης, ένα Ιδιαίτερα άσταθές στοιχείο, σέ σημείο σήμερα νά ύποστηρίζουν τίς προοδευτικές δυνά μεις καί αύριο νά περνάνε στήν άντίδραση. Ό Κάρλ Μ άρξ έγραφε,άναφ ερόμενος στόν άσταθή χαρακτήρα αύτώ ν τώ ν στρωμάτων, πώς «είναι Ικανοί γιά τούς μεγα­λύ τερ ο υ ς ήρωισμούς καί τή ν πιό έξαλλη αύτοθυσία, δπως άκριβώς καί γιά τίς χειρότερες λεηλασίες καί τίς πιό βρώμικες δω ροδοκίες»31.

Ο ί δραστηριότητες τών περιθωριακών όμάδων, όσο έπαναστατικές καί άν φαίνονται, δέν άπειλούν ούτε στό έλά χιστο τό ιμπεριαλιστικό σύστημα. "Οπως άπόδειξαν τά γε γο ν ό τα τού Μάη τού 1968 στή Γαλλία καί ή πτώση τή ς άντιεξουσιαστικής πτέρυγας τού φοιτητικού κινήμα­το ς στή δεκαετία τού '60, οί περιθωριακές όμάδες δέν μπορούν νά έφαρμόσουν βαθιές καί μακροχρόνιες κοι­νω νικές άλλαγές, άν δέν έχουν γερ ό δέσιμο μέ τήν έρ­γατική τάξη.

Ό π ω ς έχει άποδείξει ή Ιστορία, δέν είναι οί περιθω­ριακές όμάδες τής καπιταλιστικής κοινωνίας, άλλά τό βιομηχανικό προλεταριάτο, ό πυρήνας τής έργατικής τά ξης, μέ τή ν πειθαρχία καί τήν όργανω τικότητά του, μέ τή στενή έπαφή του μέ τή σύγχρονη καπιταλιστική μεγά­λη παραγωγή, πού έχει άποδείξει τή ν άξία τού έπανα- στατικού του δυναμικού. Ή έργατική τάξη, ή Ισχυρότε­ρη άπό άριθμητική άποψη καί ή πιό έκμεταλλευόμενη καί καταπιεζόμενη τάξη τού καπιταλισμού, ένώ είναι ά ποκλεισμένη άπό τήν Ιδιοκτησία στά μέσα παραγωγής είναι σύγχρονα καί ή κύρια παραγωγική δύναμη πού μέ τή ν έργασία της δημιουργεί τίς προϋποθέσεις ύπαρξης καί π λο ύτου τής καπιταλιστικής κοινωνίας. "Ετσι, ά ντι- κειμενικά μέ τό ν ταξικό της άγώνα άμφισβητεί τήν ύπαρξη τού καπιταλιστικού συστήματος. Τ ό προλεταριά­το είναι ή κοινωνική τάξη πού «ή ύπαρξή της φανερώ­νει καί προδιαγράφει τίς καινούργιες κοινωνικές σχέ­σεις καί άρα είναι ό έκπρόσωπος τοϋ μελλοντικού κοι-

138

νω νικοϋ συστήματος στίς σημερινές χώρες τού κεφα­λ α ίο υ »32.’Επιπρόσθετα, ή έπιτυχημένη άνάπτυξη τού σο­σιαλισμού άπό τόν καιρό τής Μ εγάλης ’Οκτωβριανής Επανάστασης καί μέχρι σήμερα άπόδειξε πώς μόνο ή

έργα τική τάξη σέ στενή συνεργασία μέ τούς άλλους έρ- γα ζό μενο υς καί μέ τήν καθοδήγηση τού έπαναστατικοϋ τη ς κόμματος είναι σέ θέση νά άνατρέψει τό καπιταλι­στικό σύστημα καί νά έγκαθιδρύσει μιά κοινωνία χωρίς έκμετά λλευση καί καταπίεση.

Φυσική συνέπεια τής άρνησης τής Ιστορικής άποστο- λής τή ς έργατικής τάξης άπό τούς σημερινούς άναρχι­κούς είναι καί τό δτι άρνούνται καί τόν κοινωνικό ρόλο το ύ έπαναστατικού κόμματος τού προλεταριάτου καί συκοφ α ντούν τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα στίς σοσιαλιστικές καί καπιταλιστικές χώρες μέ τόν χει­ρ ό τερ ο τρόπο, άποκαλώντας τα «ρεφ ορμιστικά» καί «σ τα λιν ικ ά »33.

Ό άναρχικός Ρούντολφ ντέ Γιόγκ άπό τίς Κάτω Χώ­ρες ύποστηρίζει πώς στά κομμουνιστικά κόμματα «έξα- φ ανίστηκε ή άνεξάρτητη σκέψη», ένώ διάφορες άναρ- χο αυθόρμητες όμάδες ισχυρίζονται πώς στήν Ε ΣΣΔ καί στή Γ Λ Δ δέν έπικρατεϊ δημοκρατία στό κόμμα καί στά συνδικά τα 34,. Σέ αύτό συμφωνούν καί οί άναρχοτρομο­κράτες. Ίδ ε ο λ ό γο ι τής «Φ Κ Σ» δήλωσαν σχετικά: «Στή στρα τη γική τού Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος δέν ύπάρχει τίποτα πού νά άμφισβητεϊ τό κράτος τού κεφαλαίου. Ή γραμμή καί ή λειτουργία του δέν είναι έ παναστατική άλλά θεσμικό ύποκατάστατο καί γιά τήν Ο Δ Γ μιά Ιδιαίτερα θλιβερή πολιτική ύποβάθμισης τής π ρολεταριακής όργάνωσης... σ' ένα σύνολο χειρισμών κρατικής πολιτικής...» Στή συνέχεια, άντίθετα μέ τήν Ιστορική έμπειρία ισχυρίζονται: « Έ χ ε ι άποδειχτεϊ πώς... ό άγώνας γιά τήν προλεταριακή άλλαγή δέν μπορεϊ νά ξεκινήσει άπό ένα κομμουνιστικό κόμμα...»35. Οι ιταλι­κές «Ε ρ υ θ ρ έ ς Ταξιαρχίες» προχώρησαν άκόμα πιό πέρα καί χώρια άπό τίς φραστικές έπιθέσεις ένάντια στό Ιτα­λικό Κομμουνιστικό Κόμμα προγραμματίζουν καί δια- π ρά ττουν δολοφονίες στελεχώ ν. Ε π ιτέθη κα ν στόν Κα- στελά νο, μέλος τής Κεντρικής Επ ιτρ ο π ή ς τού Ιταλικού

139

ΚΚ καί μέλος Περιφερειακής 'Επιτροπής τής Λιγκούρια καί τα υτόχρονα ύπεύθυνο τής τοπικής όργάνωσης τής Γένοβα ς. Δολοφόνησαν τό ν κομμουνιστή πρόεδρο τών συνδικάτω ν Γκουΐντο Ρόσα.

Μέ τέτιες προσπάθειες παραποίησης καί δυσφήμη- σης το ϋ έπαναστατικοϋ κόμματος τοϋ προλεταριάτου ά λλά καί έφαρμόζοντας φυσική βία σέ στελέχη καί όργα- νώσεις το υ οί άναρχικοί δλων τών άποχρώσεων πλησιά­ζουν δλο καί περισσότερο τίς πιό άντιδραστικές δυνά­μεις τοϋ χώρου τής δεξιάς καί μέρος άπό τίς έπιθέσεις το υς είναι Ισάξιες μέ αύτές τής άντίδρασης.

Ο ί έπιθέσεις κύρια τών παραδοσιακών άναρχικών καί τώ ν άναρχοαυτόνομων ένάντια στόν κοινωνικό ρόλο τοϋ κομμουνιστικού κόμματος, έχουν τήν αίτία τους, πρώτο σ τή ν άρνηση τής Ιστορικής άποστολής τής έργατικής τάξης, δεύτερο στήν ύπερβολική σημασία πού δίνουν σ τό ν αύθορμητισμό καί τρίτο στήν έξαλλη έχθρότητά αύτών τώ ν δυνάμεων γιά τή ν όργάνωση, έχθρότητά πού όφ είλεται σέ ένα μικροαστικό άτομισμό. Γιά τό λό γο αύ­τό δέν άπορρίπτουν μόνο τό κομμουνιστικό κόμμα, άλλά όποιαδήποτε κομματική όργάνωση.

Ή άναρχική Κάθι Λέβιν προπαγανδίζει τίς «μικρές ό­μάδες μέ θεληματική σ υμ μετοχή»36, σάν πρότυπο όργά- νωσης, άντίθετα πρός ένα κόμμα ή μιά μαζική όργάνω- ση. 'Ισπανοί άναρχοσυνδικαλιστές λένε: « Ή ‘"Εθνική 'Ομοσπονδία ’Εργασίας" είναι άνεξάρτητη άπό τό κρά­το ς καί τά πολιτικά κόμματα, δέν χρειάζεται κανένα άπό δλα αύτά, ούτε καί κανένα κινητήρα έξω άπό τή δική της ό ρ γά νω σ η»37. Ό άναρχικός Μουράι Μπούκιν ισχυρίζεται πώς σήμερα μιά έπαναστατική άλλαγή πού θά γινόταν άπό κομμουνιστικό κόμμα, κατά πάσα πιθανότητα θά κα τά ληγε στό μοιραίο. Ή έπαναστατική διαδικασία θά πρεπε νά γίνει τελείως αύθόρμητα. 01 «Ά ν α ρ χ ο ς » άπό

τό Α μ β ο ύ ρ γο τονίζουν: «Σάν άναρχικοί άρνούμαστε κά­θε π ρω τοπορία »38. Μέ τό ν τρόπο αύτό οί σημερινοί παραδοσιακοί άναρχικοί, οί άναρχοσυνδικαλιστές καί οί ά ναρχοαυθόρμητοι ά ρνούνται τήν άναγκαιότητα ένός έπαναστατικού κόμματος τής έργατικής τάξης καί έπα- ναπαύονται στόν αύθορμητισμό τών άτόμων.

140

Σίγουρα χωρίς αύθορμητισμό δέν μπορεί ν' άναπτυ- χθ εΐ πραγματικός ταξικός άγώνας τών μαζών. Ό αύθορ- μητισμός είναι ή άμεση έκφραση μιάς έπείγουσας καί άναπόφευκτης ζωτικής άνάγκης τοϋ λαού. Είναι δμως τα υτό χρο να καί ή αίτια «π ού όρισμένες έπαναστατικές έξεγέρσεις δέν μπορούν νά προχωρήσουν, πού κοινές προσπάθειες διασπώνται, πού δημιουργούνται αύταπά- τες γύρω άπό ύποτιθέμενες προοδευτικές τάσεις, πού νίκες σ τό ν ταξικό άγώνα καταλήγουν σέ ή ττε ς »39. Γιά τό λό γο α ύτό συμπεραίνουν οί συγγραφείς τού βιβλίου «Τ ό προλεταριά το στήν Ο Δ Γ » , πώς τά κινήματα αύθορμητι- σμού «π ο τέ πιά δέν θά μπορέσουν νά θεωρηθούν σάν κάποια έστω καί μερική έπιτυχία. Άκό μα καί σήμερα ά ποδείχνονται κατά κύριο λό γο άνίκανοι νά άναπτύξουν μιά δημιουργική έναλλαγή στήν κρατικομονοπωλιακή έξο υ σ ία »40. ’Επιπρόσθετα ό κρατικομονοπωλιακός καπι­τα λισμός, μέ τίς έκλεπτυσμένες μεθόδους έξουσίας πού έχει άναπτύξει, άποδείχνεται δλο καί περισσότερο Ικα­νός νά σταματά τά αύθόρμητα κινήματα ή άκόμα καί νά τά προσανατολίζει έκεΐ πού θέλει. "Ετσι, έξακολουθεΐ νά ισχύει α ύτό πού έγραψε ό Λένιν στίς άρχές τού αίώνα μας, δηλαδή «δ τι κάθε ύπόκλιση μπρός στό αύθόρμητο το ύ έργατικού κινήματος, κάθε μείωση τοϋ “ συνειδητού σ το ιχείο υ ” ... σημαίνει ταυτόχρονα — έντελώς άνεξάρτη- τα άπό τό άν αύτός πού μειώνει αύτό τό ρόλο τό θέλει είτε όχι — δυνάμωμα τής έπίδρασης τής άστικής Ιδεολο­γίας πάνω στούς έρ γά τες»41. Καμιά βαθιά κοινωνική άλ- λ α γή δέν μπορεί νά γίνει δταν άπλώς έμπιστευόμαστε σ τό ν αύθορμητισμό τών άτόμων.

Ό Λ έ νιν έπισήμανε σχετικά, πώς «τό αύθόρμητο στοι­χείο δέν άποτελεΐ στήν ούσία τίποτε άλλο παρά έμβρυα- κή μορφ ή τού σ υνειδη το ύ»42. Κατά τό ν Έ ν γ κ ε λ ς σημα­σία έχει «νά κατορθώσουμε ώστε ή έργατική τάξη νά δρά σάν τά ξη »43, πράγμα πού άπαιτεί τό προοδευτικό ά νέβασμα τοϋ προλεταριακού κινήματος στό άναγκαίο θεω ρητικό έπίπεδο. Αύτή τή ν άποστολή δμως μπορεί νά τή ν έκπληρώσει μόνο ένα έπαναστατικό κόμμα τού προ­λεταριά του, ένα κομμουνιστικό κόμμα. Τά μέλη αύτοϋ το ύ κόμματος διαφέρουν άπό τά μέλη τών άλλων κομμά­

141

τω ν καί όργανώσεων κατά τούτο, στό δτι, «μέ όλους το ύς ένδιάμεσους σταθμούς καί συμβιβασμούς πού... δι­δάσκει ή Ιστορική έξέλιξη, ξεχωρίζουν καθαρά τόν τε λι­κό στό χο : τή ν κατάργηση τών κοινωνικών τάξεων, τή δη­μιουργία μιάς κοινωνίας χωρίς Ιδιοκτησία στή γή καί τά μέσα π α ραγω γής»44. Οί κομμουνιστές πρέπει νά συνται­ριάζουν τό μαζικό άγώνα γιά τά άμεσα καθημερινά προ­βλήμα τα μέ τή μάχη γιά άντιμονοπωλιακούς δημοκρατι­κούς μετασχηματισμούς καί μέ τελικό στόχο τόν κομ­μουνισμό. 'Αποστολή τού κόμματος τής έργατικής τάξης είναι νά έξοπλίζει τούς έργαζόμενους μέ μιά έπιστημο- νική κοσμοθεωρία, νά τούς όδηγεϊ σέ νέες έπαναστατι- κές θέσεις. Αύτό πρέπει νά γίνετα ι μέ ύπομονετική δου- λιά μέσα άπό τή διαφώτιση καί τήν προπαγάνδα καί νά είναι συνέχεια τών πολιτικών έμπειριών τών ίδιων τών μαζών. Τ ό κόμμα πρέπει νά τούς έξηγεί τίς έμπειρίες αύ­τές, νά το ύς άναπτύσσει τή ν πολιτική συνείδηση, νά δραστηριοποιεί τίς μάζες καί νά κατευθύνει τή δραστη- ρ ιότητές τους πρός ένα θεμελιακό μετασχηματισμό τής κοινωνίας.

Γιά το ύς σημερινούς άναρχικούς αύτές οί άπόψεις είναι ξένες. Τ ί καρπούς άποφέρει ή άναρχική θεοποίηση το ύ αύθορμητισμού, φαίνεται καθαρά στίς άπόψεις μιάς «'Ο μ ά δ α ς Α ύ τόνομ ου Κέντρ ου Ν εολα ίας» τού Ό σ ν α - μπρικ, πού άναφέρει πάνω στό θέμα τής όργάνω σης: « Τ ό όργανω τικό πιστεύω τών έπαναστατών είναι ή αύτο- διοίκηση. Ό καθένας άποφασίζει μόνος του. Κανένας δέ δεσμεύεται άπό τίς άποφάσεις»45. Τά παραπάνω έπιβε- βαιώνουν τή διαπίστωση τού σύγχρονου γά λλου άναρχι- κού Ν τά νιελ Γκερέν, πώς δέν μπορεί κανείς νά βρει «ο ύ ­τε έναν άναρχικό πού νά μήν είναι ά τομικιστής»46. Έ τ σ ι δέν είναι τελικά νά άπορεί κανείς πού συνέχεια άποτυ- χα ίνο υν δλες οί όργανωτιιίές προσπάθειες τών σημερι­νών παραδοσιακών άναρχικών νά ένώσουν τίς δυνάμεις το υς σέ έθνικό καί παγκόσμιο έπίπεδο. Οί προσπάθειες πού έγινα ν στά παγκόσμια συνέδρια τών άναρχικών τό 1949 στό Παρίσι καί τό 1958 στό Λονδίνο γιά τήν ένωση τώ ν άναρχικών σέ δλο τό ν κόσμο, είχαν τόσο μικρή έπι- τυχία δσο καί στό παγκόσμιο συνέδριο τού Παρισιού τό

142

1971, στή διάρκεια τού όποιου σκληρές άντιπαραθέσεις άνάμεσα στούς όπαδούς διάφορων κατευθύνσεων τού ά ναρχισμού έμπόδισαν τή λήψη δεσμευτικών άποφά- σεων. Μ όνο μικρές μεμονω μένες όμάδες κατάφεραν ν ’ ά ναπ τύξουν κάπως πιό στενούς δεσμούς, δπως ή «Δ ιε ­θνής Ό μ ά δ α τής 1ης τού Μ άη» καί ή « Οργάνωση Επα­ναστατώ ν Άνα ρχικώ ν» πού άποτελούνται άπό τμήματα τή ς Γαλλίας, Δανίας, Μ εγάλης Βρετανίας καί Ο Δ Γ.

Τό σ ο οί παραδοσιακοί άναρχικοί καί οί άναρχοσυνδι- καλιστές δσο καί οί αύθόρμητες όμάδες δέχονται μόνο μιά μορφή όργάνωσης, αύτή πού θά άντικατοπτρίζει τήν «κοινω νία χωρίς έξουσία» πού έπιδιώκουν νά χτίσουν. « Ά ν ύποθέσουμε πώς ύπάρχει μιά θεμελιακή άρχή έπα­ναστατικής δράσης, πού ισχύει γενικά καί είναι δεσμευ­τική, τό τε πρέπει νά είναι αύτή πού στά μέσα διακρίνε- ται ό σ τό χ ο ς »47, δήλωσε ένας αύθόρμητος άπό τό Δ υ τ ι­κό Βερ ολίνο. Ό π ω ς ισχυρίζεται ή «Ε Ο Ε » τής 'Ισπανίας, «ή έσωτερική της όργάνωση προεξοφλεί καί τή μελλο­ντική κοινω νία»48. Ό άναρχικός Βόλφγκαγκ Ντέσεν άπαιτούσε: «Τά μέσα πρέπει νά συμφωνούν άπόλυτα μέ τό ν στόχο, ή έπαναστατική όργάνωση είναι ένα πρότυπο τή ς μελλο ντική ς κοινωνίας»49.

Ή άπαίτηση τών άναρχικών νά δομήσουν τήν έπανα­στατική όργάνωση σύμφωνα μέ τήν άρχή τής «τα υτότη ­τας μέσο υ-σ τόχου» είναι άπόλυτα άντίθετη στήν πραγ­μα τικότητα. Ο ί Μάρξ καί Έ ν γ κ ε λ ς περιγελούσαν κατά τή διάρκεια τού προηγούμενου αιώνα παρόμοιες άπόψεις τώ ν όπαδών τού Μπακούνιν: «Μ έ άλλα λόγια, δπως τά μοναστήρια τού Μεσαίωνα ήταν όμοίωμα τής ούράνιας ζωής, έτσι καί ή Διεθνής πρέπει νά γίνει όμοίωμα τής νέας 'Ιερουσαλήμ, πού τό "σπ έρμα ” της κουβαλά μέσα τη ς ή συμμαχία (τών μπακουνικώ ν)»50. Ή έπαναστατική όργάνω ση δέν πρέπει μέ κανένα τρόπο νά άνταποκρίνε- τα ι σ τό έπιδιωκόμενο κοινωνικό σύστημα, άλλά πρέπει όπω σδήποτε νά είναι προσαρμοσμένη στίς έκάστοτε έπικρατοϋσες συνθήκες. Μπροστά στό πολύ καλά όργα- νω μένο Ιμπεριαλιστικό κράτος, μέ τά καταπιεστικά του δργανα έξοπλισμένα καί όργανωμένα μέ τήν τελευταία λέξη τή ς τεχνολογίας (κύρια ό στρατός καί ή άστυνο-

143

μία), μέ τά πολιτικά κόμματα, τίς ένώσεις κλπ., τό νά π αραιτούμαστε μέ τή θέλησή μας άπό μιά γερή καί άγω- νιστική όργάνωση, άπό τό συνειδητό πολιτικό κόμμα τών έργαζομένω ν, δέν σημαίνει τίπ οτ’ άλλο στήν πράξη τού ταξικού άγώνα άπό τό ότι άφοπλίζουμε προκαταβολικά τό προλεταριά το καί πώς χαρίζουμε τή νίκη στήν μπουρ­ζουαζία τών μονοπωλίων.

Κατά διαφορετικό τρόπο άπό τούς ούτοπιστικούς όραματισμούς τών παραδοσιακών άναρχικών καί τών άναρχικώ ν αύθόρμητων όμάδων πού θέλουν νά έφαρμό- σουν προκαταβολικά στήν άναρχική όργάνωση, ένα «σ ύ ­στημα χωρίς έξουσία»5' , μερικοί άναρχικοί, δπως αύτοί τή ς «Φ Κ Σ », προσπάθησαν νά άντικαταστήσουν τό έπα­ναστατικό κόμμα τής έργατικής τάξης μέ μιά μυστική όργάνω ση τύπου Μπακούνιν, πού κατά έλιτίστικο τρόπο, θά άναλάθαινε τή ν καθοδήγηση τών μαζικών ταξικών άγώνων.* Κατά τή ν άποψη τών ίδεολόγω ν τής «Φ Κ Σ» αύ­τή ή «πολιτικοστρατιω τική όργάνω ση» θά ήταν ταυτό­χρονα καί ή «έμβρυακή μορφή τής καινούργιας κοινω­ν ία ς »52. "Ετσι, ξαφνικά παρουσιάστηκε σάν κοινωνική θεωρία τώ ν άναρχοτρομοκρατών ένα «μεγαλόπρεπο πει­ραματικό έργο κομμουνισμού τού στρατώ να»53, δπως ει­ρωνικά περιγράψανε οί Μάρξ καί "Ενγκελς τίς άνάλογες άπόψεις όπαδών τού Μπακούνιν κατά τό 19ο αίώνα. "Ο λες οί παραπάνω άπόψεις ούτε στό έλάχιστο μπορού­σαν νά άποκρύψουν τή στενή σχέση πού είχαν μέ τή θεωρία γιά τήν κοινωνία τού Μάο Τσ έ Τούγκ.

* Επηρεασμένοι άπό τή θεωρία τής «παρτιζάνικης έστίας» τοϋ Ντεμπρέ, πού έβλεπε στούς άντάρτες τό σπέρμα τού έπαναστατικοϋ κόμματος καί συνειδητά μέ τίς άπόψεις του έρχόταν άντιμέτωπος μέ τή μαρξιστική λενινιστική έπαναστατική θεωρία, μερικοί ίδεολόγοι καί μέλη τοϋ ιδρυτικού πυρήνα τής «ΦΚΣ» θεωρούσαν τήν «πολιτικοστρα- τιωτική όργάνωσή» τους, πού θά κάνε άνταρτοπόλεμο μέσα στίς μη- τροπόλεις τού κεφαλαίου, σάν τόν «ένοπλο στρατό» ένός ύπό ίδρυση κομμουνιστικού κόμματος. Αύτή ή θεωρία στρέφεται φανερά ένάντια στό Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα τής ΟΔΓ, πού οί άναρχικοί άρ- νούνται άπόλυτα πώς είναι τό έπαναστατικό κόμμα τού προλεταριά­του αύτής τής χώρας.

144

Ό π ω ς καί οί μυστικές όργανώσεις τών όπαδών τού Μ πακούνιν τού 1§ου αίώνα, έτσι καί οί σύγχρονες άναρ­χοτρομοκρατικές όργανώσεις είχαν αύστηρά ίεραρχική δομή. ’Αντίθετα μέ τίς διαβεβαιώσεις μερικών ίδεολό- γω ν το ύ ιδρυτικού πυρήνα τής «Φ Κ Σ», ύπήρχαν «άξιωμα- τικ ο ί» καί «ό π λίτε ς» μέχρι καί τμήματα, όπου οί «άξιω- μα τικοί» βαθμολογούσαν τούς «ό π λίτε ς» κι αύτό σέ τό ­νο σ τρα τιω τικό .Ή αύστηρά ίεραρχική δομή τών άναρχο- τρομοκρατικώ ν όμάδων φάνηκε καί άπό τό γεγονός πώς μό νο όσοι κατά τή διάρκεια περιορισμένων έπιχειρή- σεων άποκτούσαν τήν έμπιστοσύνη τού άρχηγού τής όμάδας, αύτοί γίνονταν δεκτοί στόν στενότερο κύκλο όπου άποφασίζονταν οί νέες έπιχειρήσεις. Χαρακτηρι­στική στό σημείο αύτό ήταν καί ή δομή τού συστήματος π ληροφ οριώ ν άνάμεσα στούς φυλακισμένους τ*,ς «Φ Κ Σ» πού είχαν ύποδιαιρεθεϊ σέ τρία κλιμάκια, άπό τά όποια στό ένα μπορούσαν νά εισχωρήσουν μόνο όσοι άνήκαν στό ν σ τε νό κύκλο τής «Φ Κ Σ».

Α λλά καί οί ιταλικές « Ερυθρές Ταξιαρχίες» έχουν δομή αύστηρά ίεραρχική καί συνωμοτική. Στήν κορυφή βρίσκεται ή «'Ε κτελεσ τική ’Επιτροπή» (άποτελεϊται μάλ­λο ν άπό τέσσερα άτομα), μετά άκολουθεΐ ή «Γενική Δ ιε ύ θ υ νσ η » μέ όκτώ μέλη, πού κύρια έχει στρατιωτική άποστολή. Αύτή άποτελεϊται άπό πέντε κύρια τμήματα: Λο γισ τή ριο , οικονομικά, πληροφορίες καί τύπος, στρα­τιω τικές έπιχειρήσεις καί κοινωνική βοήθεια γιά τίς οι­κο γένειες μελών τών « Ε Τ » πού σκοτώθηκαν. Οί « Ε Τ » έχου ν π έντε φάλαγγες πού δρούν στίς μεγαλουπόλεις Γένοβα , Το υρίνο, Μιλάνο, Βενετία καί Ρώμη. Έ ν α τμήμα τώ ν « Ε Τ » ζεϊ νόμιμα, ένα ά λλο παράνομα. Ό τ α ν γίνονται διάφορες έπιχειρήσεις, συγκεντρώ νονται οί κατάλληλοι κομάντος. Ή συμπεριφορά τών μελών τών « Ε Τ » έχει με­λετη θ ε ί μέχρι καί στό έλάχιστο. Α ύτό άφορά άκόμα καί τή ν άτομική τους έμφάνιση: Ό λ α τά μέλη τών « Ε Τ » δέν πρέπει νά προκαλούν τήν προσοχή, πρέπει νά είναι κα­λο ντυ μ έ να καί καλοξυρισμένα, τά μαλλιά πρέπει νά ’ναι κουρεμένα κλπ.

Γιά νά τηρήσουν οί άναρχοτρομοκράτες αύτή τήν άκραία στρατιωτική πειθαρχία καί Ιεραρχία, δέν διστά-

145

ί,ουν μέσα στήν έγκληματική τους δραστηριότητα, νά τι­μω ρούνται μεταξύ τους μέ δολοφονίες. Στό Δυτικό Β ε­ρο λίνο, γιά παράδειγμα, ό άναρχοτρομοκράτης Ο ϋλριχ Σμίκερ δολοφονήθηκε ύπουλα άπό μέλη τής «Κίνησης τή ς 2ης Ίο ύ ν η » . Στήν Ιαπωνία δύο μέλη τού γιαπωνέζι­κου « Ενω μένου Κόκκινου Σ τρα τού », ό Ν. Κάτο καί ό φί­λο ς του Κ. Κοτσίμα, έξαιτίας «άνεπαρκούς προθυμίας σ τό ν άγώ να » χτυπήθηκαν άγρια, μετά δέθηκαν σέ δέντρ α όπου καί πάγωσαν σέ θερμοκρασία -15° Κελσίου. Ή Μ ίτιο Κανέκο, πού ήταν έγκυος, έπίσης μέλο ς τού « 'Ε νω μ έ νο υ Κόκκινου Στρ α το ύ », σκοτώθηκε άπό τούς «σ υ να γω νισ τές » της. Α ύτό δείχνει πώς οί σημερινοί άναρχοτρομοκράτες υιοθέτησαν τίς πιό άρνητικές π λευρές τού άναρχισμού τού Μ. Μπακούνιν, τού Σερ γκ έι Νετσάγεφ καί τών όπαδών τους.

Ό έλιτίστικος καί ύποκειμενικός χαρακτήρας τής άναρχοτρομοκρατικής όργανωτικής θεωρίας άντικατο- π τριζό ταν καί στίς « ’Επαναστατικές συμβουλές» τής «Φ Κ Σ », δπως: « Ή άντάρτικη μονάδα δημιουργεϊται άπό τό τίποτα. Ό καθένας μπορεϊ ν' άρχίσει... Μερικοί δωδε­κάδες άγωνιστών πού πραγματικά άρχίζουν τή δράση χω ρίς νά κάθονται καί νά συζητάνε άτελείωτα, μπορούν νά ά λλά ξο υν ριζικά τή ν πολιτική σ κη νή ...»54 Αύτοί οί ισχυρισμοί δέν βασίζονταν πουθενά άλλού, παρά μόνο σ τή ν άστική θέση, πώς τή ν Ιστορία τή φτιάχνουν οί «μ ε ­γά λο ι ά ντρ ες» καί δχι οί λαϊκές μάζες.

Φυσικά μπορεϊ μερικές Ιστορικές προσωπικότητες νά έπηρεάσουν έντονα τήν άνάπτυξη τής κοινωνίας. Δέν ά λλάζουν δμως τή φύση τής ιστορικής διαδικασίας άνά­π τυξης, παρά μόνο έπηρεάζουν τόν χαρακτηριστικό τρ ό ­πο έφ αρμογής της καί έμφάνισής της. « Ό τ α ν όρισμένες προσω πικότητες παίζουν καθοδηγητικό ρόλο στήν Ιστο­ρική άνάπτυξη, ...αύτό δέν έξαρτάται άπό Ιδιαίτερα φυ­σικά χαρακτηριστικά καί ιδιότητες αύτών τών προσωπι­κοτήτω ν, άλλά άπό τίς κοινωνικές συνθήκες, πού άνα- δείξανε α ύτές τίς μεγάλες προσωπικότητες στήν πολιτι­κή ή σέ ά λλους το μ ε ίς »55.

Τ ή ν ίστορική πορεία δέν τή ν καθορίζουν μεμονωμένα πρόσωπα, άλλά ή δραστηριότητα τών λαϊκών μαζών, ού­

146

τε ή ύποκειμενική έπιθυμία άλλά οί άντικειμενικές οικο­νομικές καί κοινωνικές διαδικασίες. 01 λαϊκές μάζες εί­ναι ή κύρια δύναμη καί οί βασικοί πρωταγωνιστές τής κοινωνικής προόδου, έπειδή μέ τήν παραγωγική τους δρα στηριότητα έφοδιάζεται ή κοινωνία μέ δλα τά άπα- ραίτητα γιά τή ν ύπαρξή της μέσα καί ταυτόχρονα δη- μιο υργο ύντα ι οΐ ύλικές προϋποθέσεις γιά τήν άνάπτυξη τή ς κοινωνίας. Χωρίς τό ν ταξικό άγώνα τών λαϊκών μα­ζών είναι άδιανόητη ή άνάπτυξη τής κοινωνίας καί κύρια οί κοινωνικές έπαναστάσεις.

'Α ντίθ ετα , οί άναρχοτρομοκράτες έβαζαν στή κορυφή τή σχέση τής προσωπικότητας καί τών κοινωνικών συν­θηκών κάτω άπό τίς όποίας δρά αύτή ή προσωπικότητα. Μ έσα σ τή ν άριστοκρατική τους άλαζονεία καί ύποτίμηση τώ ν λαϊκών μαζών, πίστευαν πώς οί ίδιοι μέ τίς μικρές συνω μοτικές τους όργανώσεις θά μπορούσαν νά δη­μ ιο υργή σου ν τίς κοινωνικές συνθήκες πού θά καναν δυνα τή μιά κοινωνική έπανάσταση. Αύτό δμως Ισοδύνα­με! μέ χλευασμό τής μαρξιστικής-λενινιστικής διδασκα­λίας πού οί Ιδιοι παραμορφώνουν καθώς τήν έπικαλού- νται μέ τόση εύχαρίστηση.

Μ έ τή ν άριστοκρατική όργανωτική θεωρία τους οΐ άναρχοτρομοκράτες, δπως καί οΐ έκπρόσωποι τών άλ­λω ν κατευθύνσεω ν τού σημερινού άναρχισμού, άρνού- ν ται τή ν άναγκαιότητα καί τό ν καθοδηγητικό ρόλο τού μαρξιστικού κόμματος τής έργατικής τάξης.

Σ τενά δεμένη μέ τήν άπόρριψη τού έπαναστατικοϋ κόμματος τής έργατικής τάξης άπό δλους τούς σημερι­νούς άναρχικούς, είναι καί ή άρνηση καί παραμόρφωση τή ς μαρξιστικής λενινιστικής θεωρίας. Εδώ διακρίνο- ν ται π έντε διαφορετικές θέσεις:

Ή πρώτη όμάδα τών σημερινώ ν άναρχικών άρνεϊται τή ν έπαναστατική θεωρία τοϋ προλεταριάτου, άρνεϊται μάλιστα όποιαδήποτε Ιδεολογία καί «διακρίνεται» γΓ αύ­τή τή ν άκραία έχθρότητα πρός κάθε θεωρία. 01 άναρχι­κοί πού μαζεύτηκαν γύρω άπό τό περιοδικό «Σβάρτσε Π ρ ο το κ ό λ λ ε » διαστρεβλώνουν τό μαρξισμό-λενινισμό καί Ισχυρίζονται: «Κάθε -ισμός πού μάς πλησιάζει μέ τήν άπαίτηση νά μάς φέρει έπιτέλους τήν άλήθεια, τή ζωή,

,0 147

τό φώς, είναι ένα δόρυ ά λειμμένο μέ μέλι. Ό σ ο περισσό­τε ρ ο τό γλείφεις, τόσο περισσότερο τρυπιέοα ι»56. Μέ αύτή τή ν έχθρότητα πρός τή θεωρία καί τήν έπιστήμη, άποδείχνονται άξιοι μα θηΐές τού πρωτομάστορά τους Μ πακούνιν, πού έγραφε στόν «'Επαναστατικό κατηχητι- σ μ ό » το υ: «Κάθε έπαναστάτης περιφρονεϊ τίς θεωρητι­κ ο λο γίες καί άφήνει τή ν έπιστήμη τής έποχής μας, γιά τίς μέλλο υσες γενεές. Γνωρίζει μόνο μιά έπιστήμη: Τή ν καταστροφ ή» 57.

Α ύτή ή θέση έφτασε στό ζενίθ της, δταν οί αύθόρμη- το ι τού Γκέτιγκεν άντί γιά τή ν έπιστήμη, άρχισαν νά έξυ- μνού ν τή ν παραφροσύνη: « Ή παραφροσύνη είναι μιά όμορφη έννοια, έπειδή άκόμα καί άπό φωνητική άποψη περιέχει τόση παραφροσύνη. Νά μεταφέρουμε τήν παραφ ροσύνη στήν πολιτική, νά τά κάνουμε δλα νά στρι­φ ογυρίζουν. Νά κάνουμε τούς άνθρώπους νά συνηθί­σουν τή ν παραφροσύνη, νά καθιερώσουμε τήν παρα­φ ροσύνη στήν κα θημερινότητα...»50.

Τ ό νά καλέσουμε τήν έργατική τάξη ν' άποφύγει μιά έπιστημονική κοσμοθεωρία, σημαίνει νά κλέψουμε άπό τό προλεταριάτο τό σημαντικότερό του δπλο. Τό π ρολε­τα ριάτο χρειάζεται τή δική του, έπιστημονική κοσμο­θεωρία γιά νά ξεφύγει άπό τή ν έπίδραση τής άστικής τά­ξης καί νά γίνει μιά άνεξάρτητη πολιτική δύναμη. Πρέπει νά συνειδητοποιήσει τήν κοινωνική του θέση, τό ρόλο καί τίς ύποχρεώσεις του. Γιά τό λό γο αύτό, διαπιστώνει ό Λ έ νιν : «Χωρίς έπαναστατική θεωρία δέν μπορεϊ νά ύπάρξει καί έπαναστατικό κίνη μα »59.

Μιά δ ε ύ ΐερ η όμάδα άναρχικών άρνεϊται τή μαρξιστι­κή λενινιστική θεωρία καί άκολουθεϊ μιά άστική πλουρα- λιστική άντίληψη. Ό άναρχικός Κ. X. Ζόλνεμαν γράφει πώς ή άναρχία άρνεϊται κάθε άπαίτηση γιά μονοπώληση όποιασδήποτε κοσμοθεωρίας. « Ό άναρχισμός δέχεται... τή ν πλουραλιστική άνεκτική σκέψη καί τίς προσπάθειες “ έκδημοκρατισμοϋ” πού τά ένώνει καί τά όλοκληρώνει καί τά δύο μέ άσυναγώνιστη συνέπ εια»60. Οί μελλο ντι­κές μας έλπίδες βρίσκονται μόνο στόν «ειρηνικό τερμα­τισμό τώ ν άνόητω ν ιδεολογικών άγώνων πού άποδυνα-

148

μώ νο υ ν »61, λέει αύτός ό κυριολεκτικά άτομικιστής ά­ναρχικός.

«ΕΙρ η νική συνύπαρξη στόν κόσμο τών ιδεών» δμως είναι άπόλυτα άδύνατη, έπειδή είναι άντίθετη μέ τήν πνευματική ζωή τού άνθρώπου γενικά καί μέ τήν ταξική κοινωνία είδικότερα. Στόν πνευματικό τομέα ύπάρχουν π άντο τε διαφωνίες, διαφορές καί διαμάχες άνάμεσα σέ έκπροσώ πους διαφορετικών άπόψεων, ύπάρχουν όμως π άντο τε σωστές καί έσφαλμένες άπόψεις, παλιές, ξεπε­ρα σμένες καί καινούργιες ίδέες, προοδευτικές καί άντι- δραστικές άντιλήψεις. Ά π ό τή ν άλλη, ό πλουραλισμός μέ τό άστικό μίγμα ιδεών καί τήν πληθώρα έσφαλμένων άπόψεων, γιά καρτερική στάση άπέναντι σέ διάφορες άστικές θέσεις καί ιδεολογικές διατυπώσεις, δέν έπιτρέ- πει τή συσχέτιση άνάμεσα σέ Ιδεολογίες τόσο διαφορε­τικές δπως είναι ή σοσιαλιστική καί ή άστική, πού είναι βα ρυμένες άπό τόν άνταγω νισμό άνάμεσα στόν σοσιαλι­σμό καί τό ν Ιμπεριαλισμό. Ό σοσιαλισμός καί ή άστική Ιδεολογία , δσο έξακολουθοϋν νά ύπάρχουν δίπλα-δίπλα, θά πολεμάει ή μία τήν άλλη. «Συνύ πα ρξη » ή τερματι­σμός τώ ν ιδεολογικών άγώνων άνάμεσά τους, δέν θά ύπάρξει ποτέ. Κατά τό ν Λένιν τό θέμα μπορεϊ νά έχει μό νο έτσι: «... είτε άστική είτε σοσιαλιστική Ιδεολογία. Μ έσος όρος δέν ύπάρχει (... σέ μιά κοινωνία πού σπαρά­ζεται άπό ταξικές άντιθέσεις δέν μπορεϊ ποτέ νά ύπάρ- ξει έξωταξική ή ύπερταξική ιδεολογία )»62.

"Ενα τρίτο είδος έπίθεσης ένάντια στό μαρξισμό- λενιν ισ μ ό είναι ή προσπάθεια παραποίησής του. Μιά σει­ρά άναρχικών, βλέποντας τή ν αύξανόμενη έλξη πού έξα- σκεϊ ό μαρξισμός-λενινισμός στούς έργαζόμενους όλου το ύ κόσμου, πού δέν όφείλεται μόνο στήν πειστικότητα τώ ν Ιδεών του άλλά καί Ιδιαίτερα στήν πρακτική έφαρ- μογή του στίς χώρες τής σοσιαλιστικής κοινότητας π ροσπαθούν νά συνδέσουν τόν άναρχισμό καί τό μαρξι­σμό.

Μ έ τό πνεύμα αύτό, ό γά λλος άναρχικός Μαξιμίλιαν Ρούμπελ, στήν έκθεσή του « Ό Μ άρξ σάν θεωρητικός το ϋ άνα ρχισμοϋ», γράφει πώς ό Μάρξ πρώτος άπό όλο υς «έβ α λε τίς θεωρητικές βάσεις τής άναρχικής ού-

149

τοπίας καί έκανε πρόταση γιά τή ν πραγματοποίησή της»®3. Καί ό γά λλος άναρχικός Ντα νιέλ Γκερέν Ισχυρί­ζεται πώς «ή σύνθεση άνάμεσα στόν άναρχισμό καί τό μαρξισμό είναι όχι μόνο άπαραίτητη άλλά καί ά να πόφ ευκτη»64.

Μιά τέτια προσπάθεια -ξεπ ερά σμα τος» τού άνταγω- νισμοϋ άνάμεσα στό μαρξισμό καί τό ν άναρχισμό είναι προκαταβολικά καταδικασμένη σέ άποτυχία. 'Επειδή ά ντίθ ετες Ιδεολογίες, δπως ή μαρξιστική διδασκαλία καί οί άναρχικές φαντασιώσεις, είναι τόσο δύσκολο νά σ υγ- χω νευθούν, δσο δύσκολο είναι νά ένω θοϋν ή φωτιά καί τό νερό.

Ό "Ε νγκελς άποκαλοϋσε τούς άναρχικούς «παρέα ά πατεώνων» πού μαζί τους δέν ύπήρχε «τίποτα κοινό»65. Κι δταν οί άναρχικοί λ ίγο μετά τό θάνατο τού Μάρξ ίσχύ- ρίζοντα ν πώς είχε τάχα συμφωνήσει ό Μάρξ μέ τήν προ­παγάνδα τους, ρωτούσε έκνευρισμένα ό Έ ν γ κ ε λ ς : «Χ ρειά ζετα ι νά τό έπιβεβαιώσω ρητά, πώς ό Μάρξ ένα- ντιώ θηκε άπό τή ν πρώτη μέρα σέ αύτή τήν άναρχική άνοησία, πού σήμερα πήρε τή μορφή τοϋ Μπακού­ν ιν ;» 66.

Μιά τέ τα ρτη μορφή άναρχικής έπίθεσης ένάντια σ τή ν έπαναστατική θεωρία τής έργατικής τάξης συνί- σταται στή ν άρνηση τής καθολικής Ισχύος τού μαρξι­σμού. Διατυπώνεται ό ισχυρισμός πώς ό μαρξισμός άπαντούσε σωστά μόνο στά έρωτήματα τού 19ου αίώνα καί τώ ν άρχών τού 20ού αίώνα. Ό άναρχικός Μουράι Μ πούκιν ήταν τής γνώμης: «Έ χ ο υ μ ε τήν άποψη πώς ό μαρξισμός έχασε τή σημασία του γιά τήν έποχή μας, δχι βέβαια έπειδή είναι πολύ όνειροπόλος ή πολύ έπανα- στατικός άλλά έπειδή είναι πολύ λ ίγ ο ς »67.

Α ύ τός ό Ισχυρισμός καταρρίπτεται άπό τήν ίδια τήν πραγματικότητα. Ή πετυχημένη οίκοδόμηση καί ή παρα­πέρα διαμόρφωση τού νέου κοινωνικού συστήματος στή Σοβ ιετική "Ενωση καί στίς άλλες σοσιαλιστικές χώρες ά ποδείχνει τή ζω τικότητα τοϋ μαρξισμοϋ-λενινισμοϋ σ τή ν έποχή μας. Τή ν άποδείχνουν καί οί πρόοδοι στόν έπαναστατικό άγώνα τών κομμουνιστικών κομμάτων τών καπιταλιστικώ ν χωρών πού έχουν σάν πυξίδα τή διδα­

150

σκαλία τώ ν Μάρξ, Έ ν γ κ ε λ ς καί Λένιν καί πού τήν προ­σα ρμόζουν δημιουργικά στίς συνθήκες τών χωρών τους. Ή σημασία τού μαρξισμού-λενινισμοϋ δχι μόνο δέν μειώ νεται στήν έποχή μας, άλλά άντίθετα ή διδασκαλία αύτή έπηρεάζει δλο καί περισσότερο, έπειδή τά βασικά προβλήμα τα πού άντιμετωπίζει σήμερα ή άνθρωπότητα «π ερ ιμ έ νο υ ν τή λύση τους μόνο άπό τό μαρξισμό- λ ενιν ισ μ ό καί τό έργατικό κίνημα, μέσα στό πνεύμα τής κοινω νικής προόδου, γιά τό συμφέρον τής έργατικής τά­ξης καί δλων τών άλλων έργα ζομένω ν»66.

Μιά πέμπτη μορφή έπίθεσης ένάντια στήν έπιστημο- νική θεωρία τής έργατικής τάξης παρουσιάστηκε άπό το ύς άναρχοτρομοκράτες. Προσπάθησαν νά στολίσουν τίς έπικίνδυνες συνωμοτικές τους ιδέες καί τά ψευτοε- παναστατικά άνατρεπτικά τους σχέδια μέ φράσεις πού θύμιζαν μαρξισμό. Ο ί άναρχοτρομοκράτες αύτοχαρα- κτη ρίζο ντα ν πάντοτε σάν μαρξιστές-λενινιστές. Ό θο- λουντα ρισμό ς τους δμως καί ό άριστοκρατικός τρόπος σκέψης το υς άποδείχνουν πώς δέν έχουν καταλάβει τί­ποτα άπό τή διδασκαλία τών Μάρξ, “Ενγκελς καί Λένιν καί πώς οί άπόψεις τους είναι άντίθετες μέ αύτές τών κλασικώ ν τού μαρξισμού-λενινισμού. Ό αύστριακός μα ρξιστής Μ προύνο Φράι γράφει πολύ πετυχημένα: «Τά σφ άλματα τών ύπεραριστερών όφ είλονται... δχι στόν ύπέρμετρο, άλλά στόν πολύ λ ίγο μαρξισμό»69.

Απ οδείχνεται γΓ άλλη μιά φορά, πώς σημασία έχει δχι τό τί π ίστευαν ή ήθελαν νά είναι αύτές οι όμάδες, άλλά τό τί πραγματικά είναι. Ή χρησιμοποίηση τοϋ μαρξιστι­κού λ εξιλό γιο υ ήταν μόνο μιά κάλυψη τοϋ Ιρασιοναλι­σμού* τους, νά θέλουν δηλαδή νά καταργήσουν τό άστι- κό καπιταλιστικό σύστημα μέ τίς άναρχικές συνωμοτικές το υς όργανώ σεις. Οί Ιδεολογικές άντιλήψεις τών άναρ-

* Ιρασιοναλισμός (irrationalismus): Αντιεπιστημονική, ύποκειμενι- κή, Ιδεαλιστική κοσμοθεωρία πού θεωρεί τήν πραγματικότητα Ασύλ­ληπτη άπό τή νόηση καί τήν έπιστημονική σκέψη, άρνεϊται τήν ύπαρξη άντικειμενικών νόμων καί νομοτελείων στόν ύλικό κόσμο καί Αποδίδει τίς έγκόσμιες διαδικασίες σέ άκατανόητες, μυστικιστικές, ύπερκό-

151

χοτρομοκρατώ ν δέν είχαν τίποτα κοινό μέ τήν έπιστημο­νική θεωρία τού προλεταριάτου. Α ύτό μάλιστα τό έπιβε- θαίωναν άθέλητα μόνοι τους. "Ενας άπό τούς Ιδεολό­γο υς τή ς «Φ Κ Σ » έπιτέθηκε φανερά ένάντια στίς «σ υ ν η ­θισμένες άντιλήψεις τής έπαναστατικής θεωρίας πού μάς φ όρτω σαν» καί διατύπωσε τή Βέση πώς δχι ή έπανα­στατική θεωρία, άλλά μόνο ό «ένο πλος άγώνας» θά όδη­γο ύσε σέ «προοδευτική ένοποίηση δλων τών έπαναστα- τικών δυνά μεω ν»70. Δίκαια ό Χέρμπερτ Λέντενερ, μέλος τού Συμβούλιου τού Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμ­ματος στή έρευνά του γιά τίς θεωρητικές άντιλήψεις τής «Φ Κ Σ », κατάληξε στό συμπέρασμα: Οί πολιτικοθεω - ρητικές άπόψεις τής «Φ Κ Σ » ήταν «ένα άνακάτωμα άπό άποσπάσματα τής Σχολής τής Φραγκφούρτης, άπό δικές το υς βλακείες, καί άπό άποσπάσματα "κλασικώ ν’’ (λ ίγο Λένιν , λ ίγο Μάρξ, καθόλου “Ε ν γκ ε λς )» καί πώς έπαναλά- βαιναν «μ έ έλαφρούς χρωματισμούς τίς άνώφελες φλυαρίες τών άναρχικών προπατόρω ν»71. Μέ τόν τρόπο αύτό οΐ σημερινοί άναρχοτρομοκράτες άποδείχτηκαν, δπως καί οί «π ρόγο νο ί» τους, «άναρχικοί γελω τοποιοί», πού δπως είπε ειρωνικά κάποτε ό “Ενγκελς, «τρέχο υν δί­πλα στό ζω ντανό προοδευτικό κίνημα σάν καραγκιόζη­δ ε ς »72.

Γενικά, οί άναρχικοί δλων τών άποχρώσεων άποκαλύ- πτοντα ι μέ τό ν τρόπο αύτό πώς είναι φανατικοί έχθροί τής θεωρίας τών Μάρξ, “Ενγκελς καί Λένιν. Καί σάν νά μήν έφτανε αύτό, ένα τμήμα τών σύγχρονω ν άναρχικών, μέ τίς άποτυχημένες άπόπειρές τους νά ένώσουν τόν άναρχισμό μέ τό μαρξισμό καί θέλοντας νά έμφανιστούν οΐ Ιδιοι σάν «μα ρξιστές-λενινιστές», προσφέρουν δπλα στή ν Ιμπεριαλιστική προπαγάνδα. 01 άστοί πολιτικοί καί δημοσιογράφοι δέν κουράζονται νά ισχυρίζονται δυνα­τά, πώς ό άναρχισμός καί ό κομμουνισμός έχουν σ υγγέ­

σμιες δυνάμεις. Αρνεϊται τή σημασία τής όρθολογικής σκέψης, πού θέλει νά τήν άντικαταστήσει μέ τήν άποκάλυψη, τή θεώρηση τής ού- σΐας, τήν ένόραση ή τΙς έντονες έμπειρίες.

152

νεια, πώς άρχικά ήταν ένα καί τό αύτό. Ά κό μα Ισχυρί­ζο νται χωρίς βέβαια νά τό έδραιώνουν, πώς ό μαρξι­σμός, όπως είπε ό Γενικός Γραμματέας τής «Χ Δ Ε » Χάι- νερ Γκάισλερ, είναι «πιθανό πνευματικό φ όντο» τής άναρχοτρομοκρατίας73.

01 σημερινοί άναρχικοί, άντί νά κα λλιεργούν στίς μά­ζες τή ν έπαναστατική συνείδηση, δίνουν άντικειμενικά π ολύτιμη βοήθεια στήν έξάπλωση τής άστικής Ιδεολο­γία ς καί άρα καί στήν έδραίωση τού καπιταλιστικού συ­στήμα τος. Ό π ω ς στό 19ο αίώνα έτσι καί γιά σήμερα Ισχύει α ύτό πού έγραψε ό Μάρξ στήν κόρη του Λάουρα: 01 άναρχικοί «σ τή ν πράξη ύποστηρίζουν τό σημερινό σύστημα καί δέν πειράζουν τίπ ο τα »74.

Τ ί άπόψεις έχουν oi σημερινοί άναρχικοί γιά τίς μορφές το ϋ ταξικού άγώνα στίς άναπτυγμένες καπιταλιστικές Χώρες;

"Ηδη άπό τό 19ο αίώνα ήταν χαρακτηριστικό τών άναρχικών, πώς άρνιόνταν τό ν πολιτικό άγώνα άν δέν εί­χε σ τό χο τή ριζική έπαναστατική άλλαγή τών κοινωνικών συνθηκώ ν. Ό Μπακούνιν άπόρριπτε σάν άστική πολιτική «κά θε πολιτική κίνηση» πού δέν είχε σάν «άμεσο καί άπευθείας στόχο τήν όριστική καί δλοκληρωτική οικονο­μική χειραφέτηση τού έργάτη καί πού στή σημαία της δέν είχε γραμμένη... τήν άρχή τής οίκονομικής Ισότη­τα ς ». Σχετικά ήταν καί τά δσα έλεγε ό Μπακούνιν ένά- ντια στή θεωρία καί τήν πράξη τού άγώνα γιά πολιτικές μεταρρυθμίσεις καί έλευθερίες75.

01 σύγχρο νο ί μας άναρχικοί, μέ τή μικροαστική τους άνυπομονησία, άκολουθοϋν στό θέμα αύτό άπόλυτα τόν ά ρχη γό τους. Έ τ σ ι, ό άναρχικός Φ. Ά μ ιλ ιέ Ισχυρίζεται: « Ό π ο ιο ς σήμερα μιλά γιά πολιτική, δποιος θέλει νά κά­νει π ολιτική σάν άριστερός, αύτός έφαρμόζει τήν κατα­πίεση, καταπιέζει τόν έαυτό το υ !»7® Ό Ά μ ιλ ιέ άντιτίθε- ται στή σκέψη «νά μπορούμε, καί μάλιστα νά πρέπει νά κάνουμε μέ πολιτικά μέσα κοινωνικές ά λλα γές». Αύτό «ε ίν α ι τό πιό καίριο σημείο έπίθεσης τών άναρχικών,

153

για τί άπό αύτούς άκριβώς άμφισβητεϊται ή άναγκαιότητα ή καί α ύτή ή Ιδια ή δυνατότητα, νά μπορεϊ ν' άλλαχτεΐ ή κοινωνία μέ πολιτικά μέσα (κόμματα, συνδικάτα, κρά­τ ο ς ).. .»77

« Ή μοναδικότητα (τών άναρχικών) καί ή σημασία το υς γιά τή ν πρόοδο όφείλεται στή μή συμμετοχή τους σ τή ν καθημερινή π ο λιτ ική »7*, πιστεύει ό άναρχικός Α .Σού χι.

Α ύ τή ή έπαναστατικά μασκαρεμένη πολιτική άδιαφο- ρία τώ ν παλαιότερων άλλά καί τών σύγχρονω ν άναρχι­κών, πού καταλήγει νά θεωρούν οί άναρχικοί πάντα καί κάτω άπό δλες τίς συνθήκες σάν έπίκαιρη τήν άμεση έ φ αρμογή τής έλλειψης έξουσίας, είναι κατάλληλη μόνο γιά νά συγκροτείται ή λανθάνουσα έπαναστατική ένερ- γη τικότη τα τών άνυπόμονων καί νά διοχετεύεται αύτή σέ το μείς άκίνδυνους γιά τούς κρατούντες. Οί άπαιτήσεις τώ ν άναρχικών, πού ήχούν τόσο άδιάλλακτα, στήν πράξη ά π οκλείουν έκ τών προτέρω ν τή δουλιά γιά τήν κοινωνι­κή πρόοδο πού είναι δυνατή καί άπαραίτητη σήμερα. Μιά καί στίς βιομηχανικά άναπτυγμένες χώρες δέν ύπάρχει ή έπαναστατική κατάσταση, ό άναρχισμός κατα­δικάζει το ύς όπαδούς του σέ παθητικότητα στόν άγώνα γιά κοινωνική πρόοδο ή τούς ώθεΐ στήν περιπέτεια.

Ο ί Μ άρξ καί Έ ν γ κ ε λ ς έπισήμαναν Ιδιαίτερα πώς οί έργά τες δέν έπιτρέπεται ποτέ νά σταματήσουν τή συμ­μετοχή το υς στόν πολιτικό άγώνα, πώς άντίθετα μέ τήν πρακτική τής καθημερινής ζωής στήν πολιτική είναι άναγκασμένοι καί πρέπει νά χρησιμοποιήσουν τά μέσα το ύ άστικού κράτους σέ όφελος τού δικού τους άγώνα. Ή δ η στό «Μ ανιφ έστο τού Κομμουνιστικού Κόμματος» διαπιστώ νουν πώς κάθε ταξικός άγώνας είναι ένας πολι­τικός άγώνας. Ό Κάρλ Μάρξ, στό λό γο του γιά τό συνέ­δριο τής Χάγης, άπ’ δπου είχαν άποκλεισθεϊ οί όπαδοί το ύ Μ πακούνιν άπό τή «Δ ιε θ νή "Ενωση Έ ρ γα τώ ν », ύπο- γρά μμισε πρώτα-πρώτα ένα άπό τά τρία συμπεράσματα το ύ συνεδρίου, τό πόσο δηλαδή σημαντικό είναι γιά τήν έργα τική τάξη «νά πολεμά τή ν παλιά κοινωνία στόν πολι­τικό καί στό ν κοινωνικό χώ ρ ο »79. Αύτή ή άπολιτικότητα μέσα σ' έναν πολιτικοποιημένο κόσμο έχει σάν τελική

154

συνέπεια τή ν άνικανότητα κατανόησης καί λύσης τών καθημερινώ ν άτομικών προβλημάτω ν. Άκό μα , άπό αύτή τή ν άπολιτικότητα προέρχεται ή άρνηση τών πολιτικών κομμάτω ν καί όργανώσεων καί κατά συνέπεια καί ή έχθ ρότη τα άπέναντι στό έπαναστατικό κόμμα τής έργα­τικής τάξης. Ή άναρχική άπολιτικότητα έμπεριέχει καί τή ν παραίτηση άπό τά άποφασιστικά μέσα άγώνα τής έρ­γα τικής τάξης, πού είναι άπαραίτητα νά προετοιμάσουν τό προλεταριά το γιά τή ν Ιστορική του άποστολή καί νά τό κάνουν Ικανό γιά τήν οίκοδόμηση τού κομμουνισμού.

Ή άρνηση τών σημερινών άναρχικών γιά τόν καθημε­ρινό πολιτικό άγώνα είναι συνέπεια τής διαστρεβλωμέ­νης άντιδιαλεκτικής τους άντίληψης γιά τή σχέση μεταρρύθμισης καί έπανάστασης, πού είναι χαρακτηρι­στικό γνώρισμα τής άριστερίστικης αίρετικότητάς τους. 'Υποτιμώ ντα ς τό ν άντιμονοπωλιακό άγώνα, Ισχυριζόταν ό Ιδρυτικός πυρήνας τής «Φ Κ Σ »: «Μ έ τίς προσπάθειες πού άπαιτοϋνται γιά νά γίνο υν οί μεταρρυθμίσεις, μπο- ρεϊ νά γ ίνε ι ή ίδια ή έπανάσταση»80.

Σέ άντίθεση μέ αύτή τή ν άντιδιαλεκτική άντιπαράθε- ση τής μεταρρύθμισης καί τής έπανάστασης, στήν πραγ­μα τικότητα τού ταξικού άγώνα ή άντίθεση μεταρρύθμι­σης καί έπανάστασης, μέ κανένα τρόπο δέν είναι άπόλυ- τη. Α ν τίθ ε τα , ό άγώνας γιά δημοκρατικές μεταρρυθμί­σεις, όπως έξάλλου γενικά ό δημοκρατικός άγώνας, έξα- σφ αλίζει ταυτόχρονα καλύτερες συνθήκες καί γιά τήν κοινωνική άλλαγΥ|, άλλά είναι καί μιά μορφή προσέγγι­σης σ τή ν κοινωνική έπανάσταση. ΓΓ αύτό τό λόγο λοι­πόν οί κομμουνιστές τών βιομηχανικά άναπτυγμένων χωρών έχουν θεμελιακές διαφορές μέ τούς άναρχικούς στίς μεταρρυθμίσεις πού έξυπηρετοϋν τό συμφέρον τής έργα τικής τάξης.

Α ν τ ίθ ε τα οί περισσότεροι άναρχικοί άποκρούουν τόν άγώνα γιά δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις καί άπορρί- π το υ ν τά καθημερινά πολιτικά αιτήματα τών έργαζομέ­νων. Τά «έπαναστατικά μεταβατικά αίτήματα» πού έβα­λαν οί προλεταριακές όργανώσεις, δπως ό άγώνας ένά- ντια σ τή ν έντατικοποίηση τής έκμετάλλευσης, τή μείω­ση το ύ ώραρίου, ένάντια στή διασπάθιση τού κοινωνικού

155

π λο ύτου , γιά τή ν Ιση άμοιβή άνδρών, γυναικών καί μετα­ναστών, ένάντια στό κυνηγητό τής κατ' άποκοπή παρα­γω γής κλπ., δλα αύτά τά μεταβατικά αίτήματα δέν είναι παρά «συντεχνια κός - οίκονομισμός», Ισχυρίζονται οί ίδεολόγο ι τής «Φ Κ Σ » στήν Ο Δ Γ. Δ έ ν είναι παρά «οίκονο- μικιστική βρωμιά, άφοϋ δέν άξίζει γ ι ’ αύτά νά ξεκινήσει καί νά καταλήξει νικηφόρα ή έπανάσταση»81. Αύτή ή ύποτίμηση καί άρνηση άπό τούς σημερινούς άναρχικούς το ύ ύλικού κέρδους τού έργαζόμενου πληθυσμού ξεκι­νά καί άπό τή ν αύτονόητη στάση, πού είχε γενικευτεί σ τή ν άντιεξουσιαστική πτέρυγα τού φοιτητικού κινήμα­το ς, νά είναι ένάντια στήν «κοινωνία τής εύμάρειας» καί νά πρέπει νά πολεμάνε «τό ν καταναλωτικό έξαναγκα- σ μ ό ».

Ά κ ό μ α οί περισσότεροι άπό τούς σημερινούς άναρχι­κούς ά ρνούνται τή ν πάλη γιά τή ν έδραίωση καί έπέκτα- ση τώ ν δημοκρατικών δικαιωμάτων καί έλευθεριώ ν πού κα λυτερεύο υν τίς άγωνιστικές θέσεις τών προοδευτι­κών δυνάμεων. Ό Ιδρυτικός πυρήνας τών ιταλικών « ’Ερυθρώ ν Ταξιαρχιών» άρνήθηκε «ν ' άγωνιστεΐ γιά τήν ύπεράσπιση δημοκρατικών έλεύθερω ν χώ ρω ν»82. Ή παραδοσιακή άναρχική «Πρω τοβουλία Σοσιαλιστών τών Σ υμβ ουλίω ν τού Ά ν ό β ερ ο υ » είναι άντίθετη στήν ταχτι­κή νά γίνο ντα ι τά δημοκρατικά δικαιώματα σημεία έκκί- νησης ταξικού άγώνα: «Ν ά χτίζεται μιά στρατηγική πάνω σ ’ αύτά τά δικαιώματα, αύτό είναι ή πιό σίγουρη χρ εο κο­πία κάθε έπαναστατικού κινήματος... Ό άγώνας ένάντια στό σύστημα τής μισθωτής έργασίας θά άναπτυχθεϊ μό­νο άν σταματήσουμε νά κοιτάζουμε τούς άστικούς νό­μους δπως τό κουνέλι κοιτάζει τό φίδι. Τ ό νά άγωνιζόμα- σ τε γιά δημοκρατικά δικαιώματα σημαίνει νά άγωνι- ζό μα στέ μέσα στό σύστημα, σημαίνει νά τό βοηθάμε, νά βελτιώ νουμ ε τό ν καπιταλισμό, νά τοϋ χαρίζουμε ζω τικό τη τα »83. Μέ βάση τή θέση αύτή, οί σημερινοί άναρχικοί στρέφονται ένάντια σέ κάθε προοδευτική μεταρρύθμιση, άκόμα καί ένάντια στόν άγώνα γιά συμ­μ ετοχή στή λήψη άποφάσεων στήν Ο Δ Γ.

’Εξαίρεση άποτελούν μόνο οί άναρχοσυνδικαλιστές, πού έχοντα ς ύπόψη τους τή ν άναρχοσυνδικαλιστική όρ-

156

γάνω ση, δηλώ νουν: «'Α πο στολή της είναι μέ τόν συνεχή καθημερινό άγώνα νά κερδίσει περισσότερα δικαιώματα καί έλευθερίες γιά τούς έργάτες, καλύτερες συνθήκες δουλιάς καί ζωής, ύψηλότερους μισθούς καί περισσότε­ρο έ λεύθ ερ ο χ ρ ό ν ο »84.

Σίγουρ α δέν έπιτρέπεται νά κλείνουμε τά μάτια μας μπροστά στόν κίνδυνο, πού συνεπάγεται ή βελτίωση τών συνθηκώ ν δουλιάς καί ζωής τής έργατικής τάξης καί πού μπορεϊ νά προκαλέσει αύταπάτες γύρω άπό τό ν καπιτα­λ ισ μ ό άνάμεσα στούς έργάτες. Γιά τό λόγο αύτό τονίζει τό Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα στό πρόγραμμά του: « Τ ό Γερμα νικό Κομμουνιστικό Κόμμα συνδέει τόν άγώνα γιά δημοκρατικές άλλαγές μέ τή ν άπόκρουση δλων τών προσπαθειών πού μέ τό μανδύα τής ά λλαγής σκοπεύουν νά δέσουν τή ν έργατική τάξη μέ τό καπιταλιστικό σύ­στημα καί νά έδραιώσουν τό κρατικομονοπωλιακό σύ­στημα κυριαρχίας. Είναι ένάντια σέ κάθε προσπάθεια π εριορισμού τού άγώνα τής έργατικής τάξης μόνο σέ ά λλα γές μέσα στά πλαίσια τού καπιταλισμού»85.

Γιά τό λ ό γο αύτό πρέπει πάντοτε ό άγώνας γιά τίς καθημερινές πολιτικές κατακτήσεις τής έργατικής τά­ξης νά συνδέεται μέ τόν άγώνα γιά τό ν τελικό στόχο.

Γιά τή ν έργατική τάξη ό άγώνας γιά τίς καθημερινές π ολιτικές κατακτήσεις, γιά τή ν έξασφάλιση καί τήν έπέ­κταση τώ ν δημοκρατικών δικαιωμάτων, γιά τή ν έφαρμο- γή δημοκρατικών άλλαγών, είναι πρωταρχικής σημασίας γιά τή ν άναπαραγωγή τής έργατικής της δύναμης. Είναι άπαραίτητος ό άγώνας γιατί έτσι μαθαίνει τό προλετα­ριάτο νά όργανώνεται ταξικά καί νά σχηματίζεται πολιτι­κά. Ό άγώνας αύτός δίνει έμπειρίες άπαραίτητες γιά τή ν έκπλήρωση τής Ιστορικής της άποστολής. « Ό άγώ- νας γιά τά καθημερινά συμφέροντα μέσα στό καπιταλι­στικό σύστημα λοιπόν, είναι ταυτόχρονα σχολείο τής έρ­γα τικής τάξης, μιά προϋπόθεση γιά τό τελικό του ξεπέρα σμα »86.

Ό άγώνας γιά τίς καθημερινές πολιτικές κατακτήσεις τή ς έργατικής τάξης, άπό τίς όποιες πολλές άφοροϋν σ ήμερα δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, είναι άπαραίτη­το ς τό σο γιά νά καλυτερεύσουν οί οικονομικές καί πολι­

157

τικές θέσεις τών έργαζομένων, δσο καί γιά νά όδηγηθεϊ ή έργα τική τάξη σέ θέσεις έπαναστατικές. Μέ τό πνεύμα αύτό, οί μεταρρυθμίσεις μπορούν νά γίνο υν «στηρίγμα ­τα το ύ έργατικοϋ κινήματος πού προχωρεί στό δρόμο τή ς π λήρο υς χειραφέτησης τού π ρολεταριά του»87. Γιά τό λ ό γο αύτό οί μαρξιστές χρησιμοποιούν «κάθε μεταρ­ρύ θ μισ η », γιά ν ’ άναπτύξουν «τή ν έπαναστατική συνεί­δηση τώ ν μαζών καί τή ν έπαναστατική πάλη τών μα­ζώ ν »88 .

Ή άντιπαράθεση μεταξύ τοϋ καθημερινού άγώνα καί το ύ άγώνα γιά έπαναστατικές άλλαγές είναι λανθασμέ­νη, για τί καί οί δύο άντικειμενικά είναι μιά άδιαχώριστη ένό τητα . "Ετσι οί κομμουνιστές είναι άντίθετοι τόσο στή ρεφορμιστική δεξιά όπουρτουνιστική καθολικότητα τής καθημερινής πάλης δσο καί στήν άριστερίστικη γενίκευ­ση τού άμεσου άγώνα γιά τή ν άνατροπή τού καπιταλιστι­κού συστήματος. «Τό σ ο οί ρεφορμιστές δσο καί οί ύπε- ρα ριστεροί ψευτοεπαναστάτες βλάπτουν τό έργατικό κί­νημα σ τό ν άγώνα πού στόχο έχει τό σοσιαλισμό. Οί πρώ­το ι έπειδή δέν θέλουν νά θγούν άπό τά πλαίσια τού συ­στήματος, οί άλλοι έπειδή μέ τά παράδοξα έπαναστατι- κά παιχνίδια τους έμποδίζουν στήν άποστολή τους τίς έ ργα τικές μάζες νά προχωρήσουν στήν έπαναστατική ά λλαγή τής κοινωνίας»89.

Μέ τό ν τρόπο αύτό οί ρεφορμιστές καί οί σημερινοί ά ναρχικοί άποδείχνονται πώς δέν είναι τίποτα άλλο, παρά οί δύο δψεις τοϋ ίδιου νομίσματος. ’Επαληθεύεται ά λλη μιά φορά πώς ό άναρχικός, δπως έγραψε ό Λένιν, «π α ρό λη τή "λύσ σ α " τών έπιθέσεών του κατά τής άστι­κής τά ξη ς » έξακολουθεί νά «στέκεται στή βάση τής ά στικής κοσμοθεωρίας»90.

Ό δυτικογερμανός μαρξιστής Χάνς Ά ν τα μ ο μέ τό δί­κιο του διαπιστώνει: «01 βαθιές διαφορές καί οί άγεφύ- ρω τες ά ντιθέσεις άνάμεσα στό μαρξισμό καί άναρχισμό έκφράζονται σήμερα άκόμα καί στό πρόβλημα τοϋ τρ ό ­που καί τών μεθόδων τοϋ άγώνα ένάντια στόν κα­π ιτα λισ μ ό »91 .

Ιδιαίτερα οί άναρχοτρομοκράτες καί οί «ένο πλοι αύ- θ ό ρ μ η το ι» παρουσιάζουν τόν ένοπλο άγώνα σάν τή μο­

158

ναδική ή τή ν κύρια προϋπόθεση γιά τήν προλεταριακή έπανάσταση. Ύπ ερ το νίζο υ ν καί γενικεύουν αύτή τή μορφή άγώνα καί άπορρίπτουν τή χρησιμοποίηση νόμι­μων μορφών πάλης. « Ό έπαναστατικός άγώνας δέν πρέ­πει νά γίνετα ι νόμιμα γιατί στή νομιμότητα χρειάζεται συμμόρφωση στούς κανόνες τού παιχνιδιού», λένε οΐ ά να ρχοτρομοκράτες τών «έπαναστατικών πυρήνω ν» τής Ο Δ Γ . « Έ τ σ ι στήν πράξη, ή άντίσταση μπορεϊ νά γίνει μό­νο στή ν παρανομία»92. Ό Ιδεολόγος τής «Φ Κ Σ» Χόρστ Μ άλερ Ισχυριζόταν: « Ή έπαναστατική πολιτική άναγκα- στικά είναι καί έγκλημα τική»93. Υποστηρίζουν πώς ή νο­μιμότητα είναι ή Ιδεολογία τού κοινοβουλευτισμού, τής κοινωνικής συνεργασίας, τής πλουραλιστικής κοινωνίας.

Ο ί άναρχικοί, πέρα άπό τό δτι παραγνωρίζουν άπόλυ- τα τίς συγκεκριμένες ύποκειμενικές καί άντικειμενικές συνθή κες πάλης, έρμηνεύουν τελείως διαφορετικά άπό τό ν μαρξισμό τή ν έννοια τού ένοπλου άγώνα. Στήν π ραγματικότητα ό «ένοπλος άγώνας» τών άναρχοτρομο- κρατώ ν καί τών «ένοπλω ν αύθόρμητω ν» περιορίζεται σέ έπικίνδυνες συνωμοσίες καί σέ μιά μικροαστική τρομο­κρατία πού δέν ύπολογίζει τό ν άνθρωπο. ’Αντίθετα ή σο­σιαλιστική έπανάσταση, έτσι δπως τή ν καταλαβαίνουν οί μαρξιστές, άκόμα καί άν χρειαστεί νά γίνει μέ ένοπλο άγώνα, δέν είναι ούτε ένα άπλό κτύπημα τού κράτους, ού τε ή ένοπλη έξέγερση μιάς μειονότητας. Είναι ή ένερ- γη τική κινητοποίηση τών πλατύτερω ν μαζών.

« Ό ταξικός άγώνας δμως δέν είναι συνδεμένος μέ π ολεμικές ένέργειες, δέν χρειάζονται πάντοτε όδο- φ ράγματα καί ξιφ ολόγχες»94, έγραψε ό "Ενγκελς. Ό ύπερτονισμός ή άκόμα περισσότερο ή γενίκευση τού έ νο πλου άγώνα, δπως κάνουν πολλοί άριστεριστές πού π ισ τεύο υν πώς μόνο ό ένοπλος άγώνας είναι έπαναστα­τικός, σ τή ν πραγματικότητα είναι ένας άνεπίτρεπτος π εριορισμός τών μέσων πάλης πού έχει στή διάθεσή του τό προλεταριάτο. Πολύ περισσότερη σημασία έχει ή έπι- λ ο γή τώ ν κατάλληλων δπλων γιά τή ν κάθε συγκεκριμένη Ιστορική κατάσταση, δηλαδή τά μέσα άγώνα πού κάτω άπό τίς συγκεκριμένες κάθε φορά συνθήκες θά φέρουν τά καλύτερα άποτελέσματα.

159

Καινούργιες άντικειμενικές συνθήκες άπαιτούν καί ά λλαγή τώ ν μορφών άγώνα. Ό Λένιν τόνιζε σχετικά, πώς «ή έπαναστατική τάξη πρέπει νά είναι έτοιμη γιά τήν πιό γρ ή γο ρ η καί άναπάντεχη έναλλαγή τής μιάς μορφής μέ τή ν ά λ λ η »95. Γιά τό λόγο αύτό είναι άπαραίτητο «ή έπα­ναστατική τάξη, γιά νά πραγματοποιήσει τό καθήκον της πρέπει νά ξέρει νά κάνει κτήμα της όλες, χωρίς τήν παραμικρή έξαίρεση, τίς μορφές ή τίς πλευρές τής κοι­νω νικής δρά σης»9®.

Πρέπει νά ξέρει νά συνδυάζει νόμιμες καί παράνομες μορφές άγώνα άν άπαιτεϊται αύτό άπό τίς άντικειμενικές συνθήκες. Ή «Φ Κ Σ» Ισχυριζόταν σέ ένα άπό τά πρώτα έγγραφ ά τη ς πώς θά έπιδίωκε «τό ν συνδυασμό... άνάμε­σα στό νόμιμο καί τόν παράνομο άγώνα... άνάμεσα στόν π ολιτικό καί ένοπλο ά γώ να »97. Αύτό δμως έμεινε κενή διατύπωση. Στίς τρομοκρατικές της δραστηριότητες περιορίστηκε άποκλειστικά καί μόνο σέ παράνομες ένο­πλες πράξεις, πού δέν έχουν καμιά σχέση μέ αύτό πού όνομά ζουν οί μαρξιστές ένοπλο άγώνα.

Σέ στενή σχέση μέ τό ν γενικό προβληματισμό γύρω άπό τίς μορφές άγώνα βρίσκεται καί τό θέμα τής διαλε­κτικής γιά τό ν κοινοβουλευτικό καί έξωκοινοβουλευτικό άγώνα, τό θέμα τής συμμετοχής στίς έκλογές. Ό π ω ς εί­ναι γνω στό οί άναρχικοί τού 19ου αΙώνα, άρχών τού 20ού αΙώνα, μέ λίγες μόνο έξαιρέσεις*, έφάρμοζαν αύ- στηρή άποχή άπό τίς έκλογές. Ό Μπακούνιν διατύπωσε τό ν Ισχυρισμό: «Τ ό γενικό δικαίωμα ψήφου είναι ά ντεπανά στασ η»98. Καί ό Ιταλός άναρχικός Μαλατέστα τό νισε τό 1924, πώς άκόμα καί άν οί ψήφοι τών άναρχι­κών παίζαν άποφασιστικό ρόλο στή διαμόρφωση άποτε- λεσμάτω ν, «ή κι άν όρισμένα μικρά βήματα προόδου

* Ό Προυντόν έκλέχτηκε τό 1848 στή Γαλλική Εθνοσυνέλευση. Ό άναρχικός αύτός ύποστήριζε άκόμα καί στόν καιρό τής δεύτερης αύ- τοκρατορίας τής Γαλλίας, πώς οΐ έργάτες έπρεπε νά ύποβάλλουν ύποψηφιότητα στίς έκλογές. Τό 1963 οί Ισπανοί άναρχικοί πήραν μιά στάση περισσότερο έλαστική στό θέμα τής συμμετοχής τους στίς έκλογές.

160

ήταν τό άμεσο άποτέλεσμα τών έκλογών, οΐ άναρχικοί δέν θά έπιτρεπόταν νά τρέξουν στίς κάλπες. Οί άναρχι­κοί μείνανε άγνοί καί παραμένουν τό πιό έπαναστατικό κόμμα, τό κόμμα τού μέλλοντος, έπειδή ήξεραν νά άντι- στέκοντα ι στό δελεασμό τών έ κλο γώ ν»99.

Σέ σύγκριση μέ τά παραπάνω, ή στάση τών σημερι­νώ ν άναρχικών καί τών άλλων δυνάμεων πού πρόσκει- νται στό ν άναρχισμό δέν είναι ένιαία στό θέμα τής συμ­μ ετο χής το υς στίς έκλογές. Μιά σειρά άναρχικών όμά­δων έγκατέλειψ αν τή θέση τής άποχής. Στά τέλη τής δε­καετίας τού ’60, άρχές τής δεκαετίας τού '70 οΐ άναρχι­κοί «Π ρ ό β ο ς » καί «Κα μπ ούτερ» πήραν μέρος στίς κοινο­τικές έ κλο γές πού έγιναν στίς Κάτω Χώρες. Ή « Ελεύθε­ρη Κοινωνική Έ ν ω σ η » στήν Ο Δ Γ , πού δημιουογήθηκε άπό τό ν άναρχοφιλελευθερισμό, πήρε στό παρελθόν π ο λλέ ς φορές μέρος στίς βουλευτικές έκλογές. 01 όμά­δες πρωτοβουλίας άναρχοαυθόρμητων καί αύτόνομων πού δρο ϋν στήν άνώτερη καί άνώτατη έκπαίδευση, τά τε λευτα ία χρόνια πήραν π ολλές φορές μέρος στίς έκλο- γέ ς τώ ν φοιτητικών άντιπροσωπειών, στήν Ο Δ Γ, Αύ- στρία, Δανία καί στό Δ υτικό Βερολίνο. Πρόσφατα μάλι­στα όμάδες τοϋ είδους αύτοϋ, δπως καί μερικές παρα­δοσιακές άναρχικές δυνάμεις, πήραν μέρος στίς τοπικές έ κ λο γές στήν Ο Δ Γ κάτω άπό τό ν τ ίτλο τών «πράσινω ν» ή «έγχρω μω ν καταστάσεων». Ό άναρχικός Ντανιέλ Κόν- Μ π εντίτ ιαιτήκε ύποψήφιος στίς τοπικές έκλογές τής δυ- τ ικογερμανικής περιοχής τού Έ σ ε ν μέ τήν «Πράσινη κατάσταση — Πρωτοβουλία γιά δημοκρατία καί προστα­σία π ερ ιβ ά λλο ντος», πού έπηρεάζεται Ισχυρά άπό άντι- κομμουνιστικές διασπαστικές όμάδες. Έ λ ε γ ε σχετικά σ τό Ά λ σ φ ε λ ν τ : «Σά ν μελλοντικός τοπικός έκπρόσωπος θά άγωνιστώ μαζί μέ δλα τά άλλα, καί γιά τή νομιμοποίη­ση τής μαριχουάνας καί τού χα σ ίς»100.

’Α ντίθετα ή πλειοψηφία τών παραδοσιακών άναρχικών όμάδων, δπως καί τών άναρχοσυνδικαλιστών καί άναρ- χο τρομοκρατώ ν, έπιμένει στήν άρχική άποχή άπό τίς έ κλο γές . Τ ό άναρχικό έντυπο « Ά γ κ ίτ 883», έλεγε γιά τίς έ κ λο γές τού 1969, πώς «ξέρ ουμ ε δτι κάθε συμμετοχή στίς βουλευτικές έκλογές δέν κάνει τίπ οτ’ άλλο άπό τό

161

νά βαθαίνει τίς αύταπάτες τών μαζών» καί προπαγάνδιζε τό σύνθημα «ά ντί γιά έκλογικό άγώνα, ταξικό ά γώ να »'01. Ό άναρχικός Βόλφγκαγκ Ντρέσεν άρνεΐται όποιαδήποτε π ολιτική δουλιά σέ κάθε είδους θεσμό, σάν συμμετοχή σ τή ν έ ξο υ σ ία »102.

« Ή κατοχή τού έκλογικού δικαιώματος μέσα στήν τα­ξική κοινωνία... είναι αύταπάτη, είναι γε λο ιό τη τα »’03, λέε ι ό γά λλο ς άναρχικός Ίβ ό ν Μ πουρντέ «θεμελιώ νο­ντα ς » τή ν άρχή του γιά άρνηση τού κοινοβουλευτικού άγώνα. 'Α λλά καί οί ίδεολόγοι τής «Φ Κ Σ» άρνούνταρπώς « σ ’ α ύτό τό κράτος (τήν Ο Δ Γ ) μπορεϊ νά γίνει κάτι μέ τά μέσα τή ς κοινοβουλευτικής δημοκρατία ς»104.

’Ισπανοί άναρχοσυνδικαλιστές τονίζουν: « Ή “ Ε Ο Ε ” είναι ά ντικοινοβ ουλευτική10*». Στήν πρόταση άρχών τής « Ε Ε Ε Γ » τή ς Ο Δ Γ τονίζεται Ιδιαίτερα: «Ο ί άναρχοσυνδι- καλιστές άπορρίπτουν όποιαδήποτε μορφή κοινοβου­λευτική ς δρα στηριότητας...106

Ό μαρξισμός μέ κανένα τρόπο δέν έπικροτεϊ τή συμ­μετο χή στίς έκλο γές κάτω άπό όποιεσδήποτε συνθήκες. «Β έβ α ια δέ θά είχε δίκιο όποιος θάλεγε... γενικά ότι ή ά ρνηση συμμετοχής στά άστικά κοινοβούλια είναι άπα- ρά δεχτη μέσα σέ όποιεσδήποτε σ υνθ ή κε ς»107, έγραψε ό Λέ νιν . Έ τ σ ι, δπως έγραφε πάλι άργότερα ό Λένιν, κάτω άπό τίς συνθήκες πού έπικρατούσαν στή Ρωσία τόν Α ύ­γο υ σ το τού 1905, ήταν σωστό νά μποϋκοταριστεΐ τό τσα­ρικό κοινοβούλιο, πού στήν πράξη καταργήθηκε μέ τήν Έπ α νά σ τα σ η τού Όκτώ βρη τού 1905. Ταυτόχρονα δμως προειδοποιούσε ό Λένιν: «... είναι τό μεγα λύτερο λάθος ή τυφ λή, μηχανική κι δχι κριτική μεταφορά αύτής τής πείρας σέ άλλες συνθήκες, σέ ά λλη κατάσταση»108.

Είναι φανερό πώς σήμερα στίς άναπτυγμένες καπιτα­λ ιστικές χώ ρες δέν ύπάρχει έκείνη ή έπαναστατική κατάσταση πού θά δικαιολογούσε τήν παραίτηση άπό τό ν κοινοβουλευτικό άγώνα. Κάτω άπό αύτές τίς συνθή­κες πρέπει νά μάθουμε όπωσδήποτε «νά δουλεύουμε νόμιμα καί στίς πιό άντιδραστικές συνδικαλιστικές, συ­νεταιριστικές, άσφαλιστικές καί άλλες παρόμοιες όρ γα νώ σ εις»109. Παρόλο πού τό κοινοβούλιο δέν είναι τό κέντρ ο έξουσίας καί άποφάσεων τής καπιταλιστικής

162

κοινωνίας, παρόλο πού μέ τή ν κατάργηση καί τήν ύπό- σκαψη τώ ν κοινοβουλευτικών δημοκρατικών δικαιωμά­τω ν μειώ νονται οΐ τυπικές καί ουσιαστικές δυνατότητες χρησιμοποίησης τής Βουλής καί τών έκλογών σάν όργά- νων άντιιμπεριαλιστικής πολιτικής, παρ’ δλα αύτά, τό βήμα τή ς Βουλής δπως καί ό έκλογικός άγώνας, είναι ένα πεδίο έπηρεασμοϋ συνειδήσεων καί διευκολύνουν τή συγκέντρω ση τών δημοκρατικών δυνάμεων. ΟΙ κομ­μο υνιστές βουλευτές μπορούν νά συνεχίσουν τόν άντι- μονοπω λιακό δημοκρατικό άγώνα μέσα στήν Βουλή καί νά άναζω ογονήσουν τή μαραζωμένη λειτουργία της.

Ο Ι κομμουνιστές προσπαθούν πάντοτε νά συνδέσουν τό ν κοινοβουλευτικό μέ τό ν έξωκοινοβουλευτικό άγώνα καί ύπογραμμίζουν τή σπουδαιότητα πού έχει αύτός ό συνδυα σμός: «01 κομμουνιστές, πού έκμεταλλεύονται δ λες τίς δυνατότητες κοινοβουλευτικής δραστηριότη­τα ς », λέε ι τό ντοκουμέντο τής Συνδιάσκεψης Κομμουνι­σ τικώ ν καί ’Εργατικών Κομμάτων πού έγινε στή Μόσχα τό 1969, «υπογραμμίζουν ταυτόχρονα, πώς ή άνάπτυξη το ύ μαζικού κινήματος τής έργατικής τάξης καί δλων τώ ν έργαζόμενω ν είναι ό καθοριστικός παράγοντας σ τό ν άγώνα γιά τή δημοκρατία καί τό σοσιαλισμό»110. Καί α ύτό, έπειδή μόνο πλατιά μαζικά κινήματα μπορούν νά δημιου ργή σουν τήν πίεση πού χρειάζεται γιά τή ση­μαντική μετατόπιση τού συσχετισμού δυνάμεων καί γιά τή ν πραγματοποίηση μιάς στροφής πρός τή δημοκρατι­κή καί κοινωνική πρόοδο. «Π α ρά λληλα ή δραστηριότητα τώ ν κομμουνιστώ ν μέσα στά κοινοβούλια έχει μεγάλη έπίδραση στήν άνάπτυξη τού έξωκοινοβουλευτικού ά γώ ν α »111. Τό σ ο ή γενίκευση τής κοινοβουλευτικής δρα στηριότητα ς, δπως ύποστηρίζουν οί δεξιοί όπορτου- ν ιστές, δσο καί ή άρνηση τού κοινοβουλευτικού άγώνα, πού προπαγανδίζεται σήμερα κύρια άπό τούς παραδο­σιακούς άναρχικούς σάν άριστερίστικο άντίδοτο στόν δεξιό όπορτουνιστικό προσανατολισμό γιά περιορισμό άποκλειστικά στόν κοινοβουλευτικό άγώνα, δημιουρ­γο ύ ν έμπόδια στόν άγώνα γιά έπαναστατική άλλαγή τών κοινωνικών σχέσεων στίς βιομηχανικά άναπτυγμένες κα­π ιταλιστικές χώρες.

Συμπερασματικά πρέπει νά λεχθεί, πώς οί σημερινοί άναρχικοί όσον άφορά τούς τρόπους έπαναστατικής άλ- λα γή ς τού κοινωνικού συστήματος στίς χώρες τού κεφά- λαιου όσο καί σχετικά μέ τίς ύποκειμενικές καί άντικει- μενικές συνθήκες πού άπαιτούνται γ ι ’ αύτό τό μετασχη­ματισμό είναι δέσμιοι τοϋ ούτοπισμοϋ καί τών έλπίδων. Ά ρ ν ο ύ ν τ α ι (μέ έξαίρεση τούς άναρχοσυνδικαλιστές) τή ν Ιστορική άποστολή τής έργατικής τάξης καί άπορρί- π τουν δλοι γενικά τόν κοινωνικό ρόλο τού έπαναστατι- κού κόμματος. Μαζί μέ τούς άντικομμουνιστές δλων τών άποχρώσεων, άποδείχνονται φανατικοί έχθροί τής θεω­ρίας τώ ν Μάρξ, "Ενγκελς καί Λένιν. Οί σύγχρονοι άναρχι­κοί τελικά άποδείχνονται κάθε φορά άνίκανοι νά έκτιμή- σουν σωστά τίς Αντικειμενικές συνθήκες καί καταστά­σεις τού ταξικού άγώνα καί νά έπιλέξουν τίς άντίστοιχες μορφές πάλης.

Σ τό ν καθημερινό ταξικό άγώνα, οί σημερινοί άναρχι­κοί δπως άκριβώς διάφοροι άλλοι ψευτοεπαναστάτες καθώς καί δεξιοί όπορτουνιστές, μέ τή ν πολιτική καί τήν Ιδεολογία τους έμποδίζουν τήν πάλη γιά άντιμονοπωλια- κές δημοκρατικές άλλαγές πού μπορούν ν ’ άνοίξουν τό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό. Τ ό Π ορτογαλικό Κομμουνι­στικό Κόμμα διαπιστώνει: «Μ έ τό πέρασμα τών χρόνων οί ύπεραριστεροί έπαιξαν δλο καί περισσότερο τό παι­χνίδ ι τώ ν δ ε ξιώ ν»112. Μ προστά στό γεγονός αύτό, τό Γερμα νικό ΚΚ τονίζει στό πρόγραμμά του πώς θά ύπερα- σπ ιστεϊ τό ν έπιστημονικό σοσιαλισμό άπ’ δλα τά παιχνι- δίσματα τής άστικής Ιδεολογίας. Όπω ς άκριβώς πολεμά τό ν δεξιό όπορτουνισμό, «πολεμά καί τόν "άριστερό" όπ ορτουνισμό μέ τούς ψευτοεπαναστατικούς άκροβατι- σμούς καί τή ν άντεργατική διασπαστική δραστηριότητα τώ ν μαοϊκών, τροτσκιστικώ ν καί άναρχικών όμάδω ν»113.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. «Ό ρ ιζό ντ», 1976, άρ. 3. σελ. 25. '2. Ρ. Στάιγκερβαλντ: «Μαρξιστική ταξική άνάλυση». Βερολίνο.

1972.

164

3. «Κονκρέτ», 1977, άρ. 2, σελ. 22.4. Ρ. Γκρόσαρτ - Μάτινεκ: « ’Απαρχές τής άναρχικής

6νοπλης προετοιμασίας στήν Ο Δ Γ», Βόνη, 1975.5. «"Εξτρα ΝτΙενστ», Βερολίνο, 1977.6. X. Νεστόροφ: « Ό "άριστερός" έξτρεμισμός καί ή έπαναστατι­

κή έξέλιξη». Στά «Ινφορματσιονσμπιγετίν», Σόφια, 1978, άρ. 6.7. «Ίνφ ο », Βερολίνο, 1976, άρ. 109.8. Β. Σαγκλαντίν: « Ή Ιστορική άποστολή τής έργατικής τάξης καί

τό σημερινό έργατικό κίνημα». Στό «Κομμουνίστ», Μόσχα, 1978, άρ. 11 .

9. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 34, σελ. 193.10. Β. I. Λένιν: « Ό "Αριστερισμός", παιδική άρρώστια τού κομμου­

νισμού», έλλην. δκδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 84.11. Συνέδριο τοϋ ΓΚΚ στό Μάνχαΐμ, Βερολίνο, 1979.12. Μ. Μπούκιν: «Κομμουνισμός καί αύτοδιάθεση». Βερολίνο

(Ο ΔΓ), 1974.13. Στό ίδιο.14. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η 6κδ., τόμ. 33, σελ. 49.15. Λάινεβεμπερ-Σίμπελ: « Ή έπανάσταση πέρασε», Βερολίνο

(Ο ΔΓ), 1975.16. «Σύντομη είσσγωγή σέ μιά νέα ταξική άνάλυση», Όσναμπρίκ,

1972.17. Κ. Μάρξ-Φ. ‘Ενγκελς: «Μανιφέστο τοϋ Κομμουνιστικού Κόμμα­

τος».18. Γκ. Μπράντστετερ: «Σοσιαλδημοκρατική άντιπολίτευση καί

άναρχισμός στήν Αύστρία 1889-1918». Στό « Ιστορία τοϋ άναρχισμοϋ στή Γερμανία καί Αύστρία», Βιένη, 1977.

19. Ρ. ντέ Γιόγκ: «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο ύπάρχει άμμος», τόμ.2, Βερολίνο (ΟΔΓ), 1975.

20. Φ. Νόιμαν: « Αναρχισμός». Στό « Εγχειρίδιο πολιτικών θεωριών καί 4δεολογιών», Ράινμπεκ. 1978.

21. Λάινεβεμπερ-Σίμπελ: « Ή έπανάσταση πέρασε».22. Ν. Κόν Μπεντίτ: « Αριστερισμός...»23. Φ. "Ενγκελς: «Οί κομμουνιστές καί ό Κ. Χάιντσεν», «Άπαντα»,

τόμ. 4.24. Β. I. Λένιν: «Άπαντα». 5η έκδ., τόμ. 26. σελ. 220.25. Στό Ιδιο, σελ. 221.26. Μ. Μπούκιν: «Άκου μαρξιστή!» Στό «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο

ύπάρχει άμμος».27. Κ. Μάρξ-Φρ. ‘Ενγκελς: «Μιά συνωμοσία ένάντια στήν Εργατική

Διεθνή», «Άπαντα», τόμ. 18.28. «Νόθε Ντρόγκι», Βαρσοβία, 1977, άρ. 6, σελ. 167.29. «Κολεκτίβ», RAF. Βερολίνο (ΟΔΓ), σελ. 26.30. Ρ. Γκρόσαρτ-Ματιτσέκ: « Απαρχές τής άναρχικής ένοπλης

προετοιμασίας στήν ΟΔΓ», σελ. 45.31. Κ. Μάρξ: «Ταξικοί άγώνες στή Γαλλία», «Άπαντα», τόμ. 7.32. « Ό Ιμπεριαλισμός στήν Ο ΔΓ», Βερολίνο, 1973.

165

33. «Δέν θέλω ούτε νά διατάζω ούτε νά ύπακούω», σελ. 70.34. «Ίνφ ο», 1976, άρ. 133, σελ. 13.35. «Κονκρέτ», 1977, άρ. 3, σελ. 48.36. Κάθι Λέθιν: «ΤιρανΙ όφ ΤιρανΙ·, «Σθάρτσε Πρωτοκόλλε», Βερο­

λίνο (Ο ΔΓ), 1975. άρ. 12.37. «Μπεφράιουγκ», 1977, άρ. 2, σελ. 4.38. Γκίντερ Μπάρτς: « Ό άναρχισμός στή Γερμανία·, τόμ. 2, 3,

Άνόβερο, 1973, σελ. 375.39. Ρ. Μπάρθελ: «Εξέλιξη καί έπανάσταση στήν παγκόσμια Ιστο­

ρία», τόμ. 1, Βερολίνο, 1976.40. «Προλεταριάτ (ν ντερ BRD», Βερολίνο, 1974.41. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η 6κδ., τόμ. 6, σελ. 38.42. Στό ίδιο. σελ. 29. 30.43. Κ. Μάρξ-Φρ. "Ενγκελς: «Άπαντα», τόμ. 36. σελ. 589.44. Φρ. Έ νγκελς: «Λογοτεχνία έξορίστων», «Άπαντα», τόμ. 18,

σελ. 533.45. «Σύντομη είσαγωγή σέ μιά νέα ταξική άνάλυση», σελ. 9.46. Ντ. Γκερέν. « Αναρχισμός», Φραγκφούρτη, 1969.47. -Ίν φ ο », 1976, άρ. 131, σελ. 12.48. «Μπεφράιουνγκ», 1977, άρ. 2. σελ. 4.49. Β. Ντρέσεν: «Άντιεξουσιαστικό στρατόπεδο καί άναρχισμός»,

Βερολίνο (Ο ΔΓ), 1971.50. Κ. Μάρξ-Φρ. Ένγκελς: «Άπαντα», τόμ. 18, σελ. 43.51. Οϋλ. Μάινχοφ: «Κατεστραμμένος άγωνιστής», στό: -Νόιες Φό­

ρουμ». (Βιένη), 1976, άρ. 271, 272.52. Στό Ιδιο.53. Κ. Μάρξ-Φρ. Ένγκελς: «Άπαντα», τόμ. 18, σελ. 425.54. «Κολεκτίβ RAF», σελ. 43.55. -Βάσεις τού Ιστορικού ύλισμοϋ», σελ. 619.56. -Σθάρτσε Πρωτοκόλλε», Βερολίνο (ΟΔΓ), 1976, άρ. 14, σελ. 46.57. Κ. Μάρξ-Φρ. Ένγκελς: -Άπα ντα», τόμ. 18, σελ. 427.58. -Κσνκρέτ», 1978, άρ. 3, σελ. 16.59. Β.Ι.Λένιν: «Άπαντα», 5η 6κδ., τόμ. 6, σελ. 24.60. Κ. X. Ζόλνεμαν: -Έ ννοια καί σκοποί τού άναρχισμού», σελ. 8.61. Στό ίδιο.62. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ.. τόμ. 6. σελ. 39-40.63. «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο...», τόμ. 2, σελ. 186.64. Ντ. Γκερέν: «Αναρχισμός καί μαρξισμός», σελ. 23.65. Φρ. Έ νγκ ελς -K. Μάρξ: «Άπαντα», τόμ. 18. σελ. 121.66. Μάρξ-Ένγκελς: «Άπαντα», τόμ. 19, σελ. 345.67. Μ. Μπούκιν: «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο...», σελ. 52.68. Κ. Χάγκερ: « Ή έπικαιρότητα τής διδασκαλίας τού Κ. Μάρξ»,

«Νόιες Ντόιτσλαντ», 29.4.78.69. Μπρούνο Φράι: «Μαρξισμός καί τρομοκρατία». Στό «Βέγκ ούντ

Τσίελ», 1978, άρ. 4, σελ. 160.70. Χόρστ Μάλερ: « Ή ΦΚΣ ζεϊ...» Στή Φρανκφούρτερ Ρούντσαου»,

16.10.1972.

166

71. «Μαρξίστισε Μπλέτερ-,1972, άρ. 4, σελ. 75.72. Μάρξ-Ένγκελς: « ‘Απαντα», τόμ. 35, σελ. 411.73. Χάιντερ Γκάισλερ: « Ό δρόμος πρός τή βία», Μόναχο-Βιένη.

1978.74. Μάρξ-Ένγκελς: «Άπαντα», τόμ. 35, σελ. 407.75. Μπάιτρεγκε τσούρ ΓκεσΙχτε ντέρ Άρμπάιτερ Μπεβέγκουνγκ»,

Βερολίνο, 1976, άρ. 4, σελ. 598.76. « Αναρχισμός καί μαρξισμός», τόμ. 1, Βερολίνο (ΟΔΓ), 1973,

σελ. 102.77. Στό ίδιο, σελ. 106.78. «Ντάς Ντά». 1977, άρ. 10, σελ. 44.79. Μάρξ-Ένγκελς: «Άπαντα», τόμ. 18, σελ. 159.80. « Ή όμάδα Μπαάντερ-Μάινχοφ», Βερολίνο. 1973.8 1 .Ά λ ε ξ Σούμπερτ: « Αντάρτες πόλεων», σελ. 119, 120.82. «Σοτσιαλίστισες Μπούχ», άρ. 5, Βερολίνο (ΟΔΓ), 1973.83. «Ίνφ ο », 1976, άρ. 94, σελ. 17.84. «Μπεφράιουνγκ», 1977, άρ. 7, σελ. 4.85. Συνέδριο τοϋ ΓΚΚ στό Μάνχαϊμ, «Πρόγραμμα».86. «Τό προλεταριάτο στήν Ο ΔΓ», σελ. 42.87. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 19, σελ. 27.88. Β. I. Λένιν:«Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 25. σελ. 371.89. Γκέρνς-Στάιγκεθαλντ: «Προβλήματα τής στρατηγικής τοϋ

άντιμονοπωλιακοϋ άγώνα», Φραγκφούρτη, 1977, σελ. 152.90. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 17, σελ. 432.91. X. Άνταμο: «Γιά τόν άναρχισμό», σελ. 413.92. «Ίνφ ο », άρ. 151, σελ. 12.93. X. Μάλερ: « Ή έπαναστατική άριστερά είναι έγκληματική». Στό:

«Σπίγκελ», 1972, άρ. 5.94. Μάρξ-Ένγκελς: «Άπαντα», τόμ. 8, σελ. 225.95. Β. I. Λένιν: « Ό "άριστερισμός", παιδική άρρώστια τού

κομμουνισμού», έλλην. έκδ. «Σύγχρονη Έποχή», σελ. 87.96. Στό Ιδιο.97. Ά λ ε ξ Σούμπερτ: «'Αντάρτες πόλεων», σελ. 129.98. Β. Ντρέγκεν: «Άντιεξουσιαστικό στρατόπεδο καί άναρχι-

σμός», σελ. 40.99. Ντ. Γκερέν: - Αναρχισμός», σελ. 21.

100. «Οϋνζερε Τσάιτ», 27.7.1978. Λόγω-διαφωνιών μέσα στούς κόλ­πους τών «Πράσινων καταλόγων τού Έ σ εν» παραιτήθηκε άπό τήν ύποψηφιότητά του ό Κόν-Μπεντίτ.

101. «Ά γκ ίτ 883», άρ. 34. 1969. σελ. 1.102. Β. Ντρέσεν: «Άντιεξουσιαστικό στρατόπεδο καί άναρχισμός»,

σελ. 13.103. I. Μπουρντέ: «Δέν θέλω νά διατάζω», σελ. 136.104. Ά λ ε ξ Σούμπερτ: « Αντάρτες πόλεων», σελ. 120.105. «Μπεφράιουνγκ», 1977, άρ. 2, σελ. 12.106. «Μπεφράιουνγκ», 1977, άρ. 5, σελ. 20.107. Β. I. Λένιν: « Ό “άριστερισμός ", παιδική άρρώστια τού κομμου-

167

νισμοϋ», έλλην. 6κδ. «Σύγχρονη Εποχή», σελ. 50.108. Στό Ιδιο, σελ. 19.109. Στό Ιδιο, σελ. 11.110. «Διεθνής Συνδιάσκεψη τών Κομμουνιστικών καί Έργατικών

Κομμάτων», Μόσχα, 1969.111. Γκέρνς-Στάιγκεβαλντ: «Γιά μία σοσιαλιστική Ομόσπονδη Δη­

μοκρατία». Φραγκφούρτη 1977.112. «Ό ρ ιζό ντ», 1979, άρ. 49. σελ. 26.113. Τό Συνέδριο τοϋ ΓΚΚ στό Μάνχαϊμ.

168

5. Γιατί ή άντιπαράθεση μέ τόν άναρχισμό εί­ναι μιά σημαντική πλευρά τοϋ ταξικού άγώ- να τής έποχής μας;

Τ ό ν Σεπτέμβρη τοϋ 1906 ή Ρόζα Λούξεμπουργκ έγρα­φε: « Τ ό δυσάρεστο μέ τό ν άναρχισμό ήταν... πάντοτε, πώς οί αύτοσχέδιες μέθοδοι άγώνα πού έξαπολύονταν σ τό ν γα λά ζιο ούρανό δχι μόνο... ήταν καθαρά ούτοπίες άλλά... τίς περισσότερες φορές άπό έπαναστατικές μι- κροκομπίνες γίνο νταν κατά λάθος ούσιαστικές ύπηρε- σίες πρός τή ν άντίδρ αση »1.

“Α λλα ξε τίποτα βασικά γύρω άπό αύτή τή ν έκτίμηση μέσα σ ’ αύτά τά τρία τέταρτα τού αίώνα πού πέρασαν; Ποιά είναι σήμερα ή ύπηρεσία τοϋ άναρχισμοϋ στήν Ι­μπεριαλιστική στρατηγική καί τακτική ένάντια στίς δυ­νάμεις τή ς κοινωνικής προόδου;

Π ροκαταβολικά θά ’πρεπε ν' άναφερθεϊ, πώς παρά τή σχετικά μικρή άριθμητική δύναμη τών μελών του, ό ά ναρχισμός έχει σήμερα σημαντικότερη θέση άπό αύτή πού είχε ά λλοτε στήν Ιμπεριαλιστική στρατηγική καί τα­κτική ένάντια στίς δυνάμεις τής εΙρήνης καί τής κοινω­νικής προόδου. Α ύτό σχετίζεται καί μέ τό γεγονός πώς ό Ιμπεριαλισμός, άπό τή μιά μπροστά στή νικηφόρα προέ­λαση τώ ν έπαναστατικών δυνάμεων σέ όλόκληρο τόν κόσμο καί τή δική του θέση άμυνας άπό τή ν άλλη, είναι ύποχρεω μένος σήμερα νά χρησιμοποιήσει δλο τό δυνα­μικό καί δλες τίς έφεδρείες γιά νά διατηρήσει τήν έξου­σία του. Ο ί ίδεολόγοι καί οί πολιτικοί του Ιδιαίτερα προσπα θούν νά προπαγανδίσουν ψεύτικες έναλλαγές

169

το ύ ιμπεριαλιστικού συστήματος μέ στόχο νά άποτρέ- ψουν τίς άντιιμπεριαλιστικές δυνάμεις άπό πραγματικές ά λλα γές τού ύπάρχοντος συστήματος στήν κατεύθυνση το ύ υπαρκτού σοσιαλισμού. "Ετσι, τούς συμφέρει, μι­κροαστικές δυνάμεις, μέ τίς δικές τους ιδεολογικές καί π ολιτ ικές άντιλήψεις, νά ψάχνουν, δπως είναι φυσικό, μικροαστικές λύσεις διάφορων μορφών καί παραλλαγών ένό ς «τρ ίτο υ δρόμου». «Ο ί κυρίαρχοι κύκλοι τών ιμπε­ριαλιστικώ ν χωρών είναι πεισμένοι πώς ό άνοιχτός καί ά προκάλυπτος άντικομμουνισμός προκαλεΐ δλο κύί λ ι- γό τερ ες διασπάσεις καί πώς ή χρησιμοποίηση τού σο- σιαλρεφ ορμισμοϋ άποτυχαίνει δλο καί π ερισσότερο», διαπιστώ νει ό σύντροφος Μπόρις Ν ικολάγεβιτς Π ονομα- ριόφ. «Κά τω άπό αύτές τίς συνθήκες, ό Ιμπεριαλισμός προσπαθεί δλο καί περισσότερο νά χρησιμοποιήσει γιά τή ν έπιτυχία τού στόχου του, διάφορες άριστερίστικες ιδέες καί συνθήματα»2.

Α ύ τό έκδηλώθηκε, δταν ήδη άπό τή δεκαετία τού '60, στίς διάφορες άστικές έφημερίδες, περιοδικά καί έκδο- τικούς οίκους άρχισαν νά έμφανίζονται συστηματικά άριστερίστικα, κύρια άναρχικό δημοσιεύματα. Μιά, σί­γο υρα δχι πλήρης, έρευνα άποδείχνει, πώς μόνο στήν Ο Δ Γ καί τό Δ υτικό Βερολίνο άπό τό 1966, χώρια άπό τήν πληθώ ρα τών άρθρων περιοδικών, τηλεοπτικώ ν ρεπορ­τάζ, ραδιοφωνικών σχολίων καί βιβλίων άστών συγγρα ­φέων γύρω άπό τό ν άναρχισμό, κυκλοφόρησαν καί 124 έπανεκδόσεις καί άνατυπώσεις «κλασικώ ν» άναρχικών κειμένων.

'Ιδιαίτερα άξιοσημείωτο είναι τό γεγονός πώς ό γνω ­στός άστικός έκδοτικός οίκος «Ν τέ Γκρο υτέ», μέ έδρα τό Δ υ τ ικ ό Β ερολίνο καί τή Νέα Ύ ό ρ κ η , στή σειρά ντο ­κουμέντω ν 1973 έξέδοσε μιά συλλο γή τών σημαντικότε­ρων έγγράφω ν τής «Φ Κ Σ». Τ ό 1971 ό γνωστός έκδοτικός οίκος Ρόβ ολτ στό Ράινμπεκ τοΰ 'Α μβούργου έριξε στήν άγορά ένα βιβλίο τσέπης τού βραζιλιάνου Κάρλος Μα- ριγκέλα μέ τό κείμενο τού «Μ ικρού έγχειρίδιου τού ά- ντάρ τη πόλεω ν».

Ο Ι άναρχικές, τροτσκιστικές καί άλλες άριστερίστι- κες μικροομάδες πού βγήκαν άπό τή ν άντιεξουσιαστική

170

πτέρ υγα τοϋ φοιτητικού κινήματος τής δεκαετίας τού ’60, μέ τό ν έντο νο άντικομμουνισμό καί άντισοθιετισμό το υς, άπολαμθάνουν κάτω άπό τή σημαία τού άντικομ- μουνισμοϋ αύξανόμενη έμμεση άλλά καί άμεση ύποστή- ριξη άπό τούς Ιμπεριαλιστικούς κύκλους.

Τ ό ν ’Ιανουάριο τοϋ 1979 τό έβδομαδιαϊο περιοδικό το ϋ Μ ιλά νου «Έ ο υ ρ ό π ε ο » άποκάλυψε τήν ύπαρξη ύπο- μνήμα τος τών μυστικών ύπηρεσιών τών ένοπλων δυνά­μεων τώ ν ΗΠΑ μέ κωδικό άριθμό FM 30-31 δπου γινότα ν λ ό γο ς γιά είσχώρηση πρακτόρων σέ άριστερίστικες τρ ο ­μοκρατικές όμάδες μέ σκοπό τήν προτροπή τών όργα- νώσεων αύτών σέ πράξεις βίας πού θά βοηθούσαν τήν άντίδραση νά σχηματίσει κυβέρνηση «Ισχυρής χειρός». Μέ τό ν τρόπ ο αύτό ό πρώην φραντσισκανός καλόγερος Σ ιλθ ά νο Γκιρότο εισχώρησε στίς « Ερυθρές Τα ξιαρχίες», έκμετα λλευό μενο ς τό γεγο νό ς δτι τά μέλη τής όργάνω- σης αύτής στρα τολογούντα ι άπό παλιούς όπαδούς τρο- τσκιστικώ ν καί μαοϊκών όμάδων άλλά καί άπό τίς γραμ­μές τοϋ κοινού έγκλήματος καί τών άριστερών καθολι­κών κύκλων. Πρίν άπό λ ίγο καιρό άποκαλύφτηκαν οι σχέ­σεις τού Αμερικανού Ρόναλντ Στάρκ μέ τή ΣΙΑ δπως καί μέ ύπεραριστερές άλλά καί ψευτοεπαναστατικές τρο μο­κρατικές συμμορίες. Μέ τό ν ίδιο στόχο ύποστήριξε ή ΣΙΑ άμεσα καί τό άναρχικό αύτονομιστικό κίνημα στήν 'Ιταλία.

'Α λλά καί στήν Ο Δ Γ έμφανίστηκαν άπό νωρίς φιγού­ρες ιμπεριαλιστικώ ν μυστικών ύπηρεσιών στή σκηνή τής τρομοκρατίας. Ό Πέτερ Ούρμπαχ, σύνδεσμος τής Υπ η­ρεσίας Προστασίας τού Συντάγματος στά τέλη τής δε­καετίας τού '60, άρχές τής δεκαετίας τού '70 έφοδίαζε μέ βόμβες καί όπλα άναρχικές όμάδες δπως καί τή «Φ Κ Σ » πού τό τε γεννιότα ν. Τ ό 1979 ένα είδησεογραφικό περιοδικό μίλησε γιά έγγραφα, άπό τά όποϊα φαινόταν πώς ό άναρχοτρομοκράτης Γιούρκεν Μ ποντό δούλευε άπό τό 1973 σάν πράκτορας τής 'Υπηρεσίας Προστασίας το ύ Συντά γμ α τος τής Ο Δ Γ καί πώς είχε εισχωρήσει στό στρα τό άνταρτώ ν πόλεων τής «Κίνησης 2ης Ίο ύ ν η » , μέ σκοπό νά προκαλέσει ένοπλες έπιχειρήσεις. Ακριβώς μέ α ύτό τό πνεύμα τής 'Υπηρεσίας Προστασίας τού Συντά γ­

171

ματος, ό τοπικός πρόεδρος τής «Χ Δ Ε » Ά λ φ ρ ε ν τ Ντρέ- γκερ, μίλησε στό συνέδριο τής Βόννης ύπέρ «τή ς τοπο­θέτησης συνδέσμου στή σκηνή τής τρομοκρατίας»3.

Τ ό καλοκαίρι τού 1978 έγινε στήν Ο Δ Γ ένα γεγονός, πού ό άστικός τύπος τό παρουσίασε σάν άπλή «άποτυχία σ τή ν άνακάλυψη καταζητουμένω ν»: Τρ ία νεαρά άτομα μέ νοικιασμένο έλικόπτερο έξέταζαν τίς δυνατότητες νέω ν τρομοκρατικών ένεργειώ ν. Παρόλο πού ήταν σχε­δόν σ ίγο υρο πώς αύτοί οί τρεις ήταν οί περισσότερο καταζητούμενοι τρομοκράτες τής Ο Δ Γ, ό Γκέρχαρντ Μ πέντεν, άρχηγός τού τμήματος τρομοκρατίας τής 'Ομοσπονδια κής Έγκλη μ α το λο γική ς Υπηρεσίας καί πο­λιτικό ς σύμβουλος άσφάλειας τού προέδρου τής «Χ Δ Ε » Κόλ, άρκέστηκε στήν άπλή παρακολούθηση καί δχι στή σύλληψ ή τους, πράγμα πού θά ’κανε δυνατή τήν έξαφά- νισή τους. Στή πραγματικότητα, δπως τονίζουν οι δημο­κρατικές δυνάμεις τής χώρας αύτής, ή περίπτωση αύτή φανερώ νει τή ν έμμεση ύποστήριξη τής έμφανιζόμενης ώς «ά ριστερής τρομοκρατίας» άπό τούς δεξιούς κύ­κλους τής «Χ Δ Ε » καί τής «Χριστιανικής Κοινωνικής Έ ν ω σ η ς » (ΧΚΕ).

Ό τρομοκρά της Χάνς Γιόαχιμ Κλάιν πού άνήκε στήν τρομοκρα τική όμάδα τής Ο Δ Γ «Επ α να στα τικοί Π υρή­ν ε ς » καί πού είχε πάρει μέρος καί στήν έπίθεση ένάντια σ τό έπιτελείο τού Ο Π ΕΚ στή Βιένη, δπως άποκάλυψε ή παρισινή έφημερίδα «Ό ρ ό ρ » , φαίνεται νά έχει συνεργα­σ τεί μέ διάφορες μυστικές ύπηρεσίες τού Ισραήλ.

Ό άμερικάνος μαρξιστής Γκίλ Γκρίν κάνοντας έρευνα παρόμοιων συσχετισμών, κατάληξε στίς άρχές τής δε­καετίας το ύ ’70 στό συμπέρασμα: «Σ έ δλες τίς πρόσφα­τε ς συλλήψ εις μέ τήν κατηγορία τής τρομοκρατικής δράσης, άποδείχτηκε πώς σέ κάθε περίπτωση ήταν άνα- με ιγμ έ νο τουλά χιστο ένα σαΐνι τής άστυνομίας, άπό τό όποιο προέρχονταν οί φ οβερότερες Ιδέες καί τά φαντα­στικότερα σχέδια»4.

Οί θέσεις δμως τής άστικής τάξης τών μονοπωλίων καί τώ ν πολιτικώ ν της άπέναντι στίς άναρχικές όμάδες καί στίς ψευτοαριστερές τρομοκρατικές όμάδες δέν εί­ναι ένιαία. Βασικά ύπάρχουν δύο διαφορετικές θέσεις:

172

Π ρώ το: 01 κύκλοι τής άστικής τάξης τών μονοπω­λίω ν, έπιδιώκουν νά έφαρμόσουν τή δικτατορία τού μο­νοπωλιακού κεφάλαιου μέ τή μορφή τού άστικού κοινο­β ο υλευτισμ ού. 'Υποστηρίζουν τή χρησιμοποίηση τού άναρχισμού καί τής τρομοκρατίας ένάντια στόν ύπαρκτό σοσιαλισμό, τούς κομμουνιστές καί τίς άλλες άντιιμπε- ριαλιστικές δυνάμεις μέσα στίς Ιδιες τίς καπιταλιστικές χώ ρες άλλά καί γιά τήν τελειοποίηση τού κρατικομονο- πωλιακοϋ συστήματος κυριαρχίας. Οί κύκλοι αύτοί ύπο- στη ρίζο υν κατά συνέπεια καί τήν άπόκρουση τρομοκρα­τικών έπιθέσεων ένάντια στό άστικό κράτος καί τήν αύ- στη ρή τιμωρία τών δραστών, τόσο αύστηρότερη δσο αύ­τέ ς οΐ πράξεις διευρύνονται καί ύπάρχει φόβος νά ξεφύ- γο υ ν άπό τό ν έλεγχό τους.

Δ ε ύ τε ρ ο : Ά λ λ ο ι κύκλοι τής άστικής τάξης τών μονο­πωλίων, πού ψάχνουν νά θρούν μία άντιδραστική, άντι- δημοκρατική καί αύταρχική διέξοδο άπό τήν κρίση, μετα χειρίζοντα ι τή ν μασκαρεμένη σάν ψευτοαριστερή τρομοκρα τία γιά νά έγκαθιδρύσουν ένα «ισχυρό κρά­το ς » καί νά έξαφανίσουν τά κοινωνικά έπιτεύγματα τών έ ργα ζομένω ν καί τά άποχτημένα μέ άγώνες άστικά δη­μοκρατικά τους δικαιώματα. Αύτοί οί κύκλοι προωθούν τή ν τρομοκρατία γιά νά δυσφ ημήσουν τήν άστική κοινο­β ο υλευτική μορφή έξουσίας καί νά προκαλέσουν στίς μάζες αίσθημα άνασφάλειας, πού τή φαινομενική Ικανο­ποίησή του μπορούν νά έκμεταλλευτούν γιά τή ν έπέκτα­ση τού κρατικού καταπιεστικού μηχανισμού τόσο έσωτε- ρικά άλλά καί πρός τά έξω μέ τούς ύπέρογκους έξοπλι- σμούς.

Α ύ τό έμφανίστηκε μέ ιδιαίτερα ύπουλο τρόπο στήν Ιταλία κατά τή δεύτερη πενταετία τού ’70 μέ τίς « Ερυ­

θρές Τα ξιαρ χίες» πού έμφανίστηκαν μέ τήν ταμπέλα τώ ν «ά ριστερ ώ ν». Τά μέλη τους έγιναν δχι μόνο άντικει- μενικά, άλλά σέ ένα ποσοστό καί ύποκειμενικά δργανα τή ς χειρότερη ς άντίδρασης. Ό π ω ς άποκάλυψε τό έβδο- μαδιαϊο Ιταλικό περιοδικό «Τέ μ π ο », ό πρώην άρχηγός τής Ιτα λικ ή ς Μυστικής Υπ ηρεσία ς, στρατηγός Μικέλι, ήταν έμπνευστής έγκλημάτω ν τών « ’Ερυθρών Ταξιαρ­χιώ ν». Μ έλη τής όμάδας αύτής έκπαιδεύτηκαν σέ μυστι­

173

κό στρατόπεδο τοϋ Ν Α ΤΟ στή Σαρδηνία. Ό "Αλντο Μ ό­ρο, σάν πρόεδρος τοϋ Ιταλικού χριστιανοδημοκρατικοϋ κόμματος, ύποστήριζε μιά ρεαλιστική πολιτική άπέναντι σ τό Ιτα λικ ό Κομμουνιστικό Κόμμα, γιά νά λυθεί σταδια­κά ή πολιτική κρίση τής Ιτα λία ς. Φαίνεται πώς ή άπαγω- γή του ταίριαζε άπόλυτα μέ τίς άπόψεις τών ντόπιων καί ξένω ν Ιμπεριαλιστικών κύκλων πού έπιδιώκουν τό άντι- δραστικό ξεπέρασμα τής κρίσης μέ μιά δικτατορική κυ­βέρνησ η, στηριζόμενοι στή «στρα τηγική τής έντασης». Σ τή ν είκόνα αύτή προστίθεται καί ή δήλωση ένός ύψηλά ίστά μενου ίταλού χριστιανοδημοκράτη, πώς οι « 'Ε ρ υ ­θρές Τα ξιαρ χίες» κατευθύνονται άπό τή Βουλή καί άπό τό Βατικανό καί πώς άνάμεσα στά μέλη τού άποσπάσμα- το ς δολοφονίας τοϋ Μ όρο βρίσκονταν καί καραμπινιέ- ροι, δηλαδή μέλη ένός ιταλικού άστυνομικού άποσπά- σματος.

Τά μέλη τών « Ερυθρών Ταξιαρχιώ ν» προέρχονται τό ­σο άπό άριστερίστικες όμάδες, δσο καί άπό καθολικές όργανώ σεις άλλά καί άπό τίς γραμμές τού κοινού έγκλή- ματος. «Α ύ τ ό πού τούς ένώνει είναι ένα φανατικό μίσος γιά τό όργανω μένο έργατικό κίνημα, γιά τό Κομμουνιστι­κό Κόμμα 'Ιταλίας καί γιά τή δημοκρατία, πού τή θεω­ρο ύν μάλιστα σάν τό κύριο έμπόδιο γιά τήν προλεταρια­κή έπανάσταση. Ό κύριος στόχος τους, δπως λένε οί ίδιοι, είναι νά χτυπήσουν τή δημοκρατία, νά τήν «ξεμα - σκα ρέψ ουν». «"Ετσι, οι ‘"Ε ρυθ ρές Ταξιαρχίες" έχουν ένα στόχο, πού ταιριάζει άπόλυτα μέ τούς στόχους τών πιό άντιδραστικώ ν ντόπιων καί διεθνών δυνάμεω ν»5.

Τά γεγονότα πού σχετίζονται μέ τήν άπαγωγή τού Ά λ ν τ ο Μόρο, έπιβεβαιώνουν καθαρά αύτό πού είπαν οί Μ άρξ καί Έ ν γ κ ε λ ς γιά τό ρόλο τού μπακουνισμού: « Έ δ ώ ή άναρχία θά γίνει γενική όλική καταστροφή, ή έπανάσταση μιά σειρά, πρώτα άτομική καί μετά μαζική, δολοφ ονιώ ν. Κριτήριο συμπεριφοράς είναι ή πνευματική ήθική τώ ν ίησουιτών. Τ ό πρότυπο τού έπαναστάτη είναι ό λ η σ τή ς »6.

Αύτά δλα δέν σημαίνουν πώς κατά κανόνα δλα τά άναρχικά καί τά άλλα άριστερίστικα ρεύματα κατα­σ κευάζονται τεχνητά άπό τούς κυρίαρχους κύκλους τών

174

Ιμπεριαλιστικών χωρών. Είναι μάλλον ένα προϊόν κοινω­νικής πτώσης τοϋ παρακμασμένου καπιταλιστικού έκμε- τα λλευ τικοϋ συστήματος. Γ Γ αύτό έχει δίκιο ό Ά λ ε ξά - ν τερ Ζομπόλεφ δταν λέει: « Ή έπαναστατικότητα έμφα- νίζετα ι άνεξάρτητα άπό τήν μπουρζουαζία τών μονοπω­λίω ν, άλλά ή τελευταία χρησιμοποιεί τή δραστηριότητα τώ ν ψευτοεπαναστατικών όργανώσεων καί τίς έπηρεάζει σύμφωνα μέ τούς δικούς της σ τό χο υ ς»7. Αύτό ταιριάζει καί στίς διάφορες άναρχικές όμάδες.

Ή άναθίωση τών άναρχικών ιδεών καί οι δραστηριότη­τε ς τώ ν άναρχικών όμάδων δέν δυσαρέστησαν Ιδιαίτερα το ύς κυρίαρχους κύκλους τών Ιμπεριαλιστικών χωρών, άφοϋ οΐ σημερινοί άναρχικοί, δπως καί οί άλλοι άριστε- ριστές έπιτίθενται μέ ψευτοεπαναστατικά «άριστερά» συνθήμα τα ένάντια στά κράτη τού ύπαρκτού σοσιαλι­σμού καί τά κομμουνιστικά κόμματα. Δυσφημούν τό σο­σιαλιστικό κράτος σάν «Ιεραρχικό σύστημα πού κρύβε­τα ι κάτω άπό τή ν κόκκινη σημαία»0 καί χτυπάνε τά κομ­μουνιστικά κόμματα σάν «ρεφ ορμιστικά». Ό άναρχικός Ντα νιέλ Κό ν-Μ π εντίτ λέει άνοιχτά: «Είμαι... άντικομμου- ν ιστής μέχρι τό κόκαλο»9. Οί σημερινοί άναρχικοί, μέ τό ν άντικομμουνισμό καί τό ν άντισοβιετισμό τους, άντι- κειμενικά βρίσκονται στό Ιδιο μέτωπο μέ τίς δυνάμεις τή ς άντίδρασης.

Γιά τό λ ό γο αύτό, ένα μέρος τής άστικής προπαγάν­δας προσπαθεί νά παρουσιάσει τό ν άναρχισμό σάν «έ - ν α λ λα γή » τού κομμουνισμού καί μέ τό ν τρόπο αύτό νά διασπάσει τό άντιιμπεριαλιστικό κίνημα. Ή δ η στά τέλη τή ς δεκαετίας τού '60 δημοσιεύτηκε στήν άστική έφημε- ρίδα «Φ ρανκφ οϋρτερ Ρουτσάου» ένα άρθρο πού προκα- λοϋσε, νά «άποδειχτεϊ» μέ τή βοήθεια τοϋ άναρχισμού, πώς «ο ί προφ ητείες τού Μ άρξ άποδείχνονται δλο καί πιό λανθασμένες, ένώ αύτές τών άναρχικών δλο καί περισ­σό τερ ο σ ω σ τές»10. Μέσα σ ’ αύτό τό πνεύμα δχι μόνο έκ- δίδοντα ι άπό μεγάλους έκδοτικούς οίκους τά έργα τών άναρχικώ ν τού 19ου αίώνα, άλλά καί άστικές έφημερί- δες καί άστικά περιοδικά τούς άφιερώνουν καλοπροαί­ρετα άρθρα. Μέ τή ν εύκαιρία τών 100 χρόνων άπό τό θά­να τό το υ, ό Μπακούνιν γιορτάστηκε σάν ό «Μ εγά λος

175

ά ντίπ α λο ς» τού Μάρξ καί σάν « Αγωνιστής τής έλευθε- ρίας», ένώ χαρακτηρίστηκε σάν «Πρώ τος εύρωπαϊος έπαναστά της». Πρόκειται γιά μιά μεγάλη προσπάθεια νά παρουσιάσουν στό σημερινό έργατικό κίνημα τήν άναρ- χική παράδοση σάν τήν κατεξοχήν έπαναστατική παρά­δοση, σάν τή ν δική του παράδοση. Κύρια νέοι άνθρωποι, πού έχου ν μικρή άκόμα πείρα άπό τόν ταξικό άγώνα καί πού δέν έχουν άπελευθερωθεϊ άπό τίς άντικομμουνιστι- κές προκαταλήψεις, θά πρέπει μ ’ αύτό τόν τρόπο, στήν προσπάθεια άναζήτησης μιάς ένα λλα γής στό καπιταλι­στικό σύστημα, νά άκολουθήσουν λανθασμένη κατεύ­θυνση, μιά κατεύθυνση άκίνδυνη γιά τήν μονοπωλιακή άστική τάξη.

Μαζί μέ αύτές τίς προσπάθειες τής άστικής προπα­γάνδας συμβαδίζουν καί οί άπόπειρες ιμπεριαλιστών Ιδεολόγω ν νά χρησιμοποιήσουν τά σκονισμένα άντισο- σιαλιστικά «άποδεικτικά στοιχεία» τού άναρχισμού έ- νάντια στό ν ύπαρκτό σοσιαλισμό, καί τίς δυνάμεις τής εΙρήνης, τή ς δημοκρατίας καί τής κοινωνικής προόδου στίς καπιταλιστικές χώρες. Ό σοβιετικός έπιστήμονας Β .Ν. Μ πεσόνοφ γράψει: «Σ τή ν έποχή τού "έλεύθερου έ μπ ορίο υ" οί άστοί ίδεολόγοι έπιτίθενταν ένάντια στήν έπανάσταση έπικαλούμενοι τό ν "ρεα λισμό” στά πραγ­ματικά γεγονότα , πού τάχα βρίσκονταν σέ άντίθεση μέ τά έπαναστατικά "Ιδανικά” καί τίς έπαναστατικές "φα­ντασιώ σεις". Σήμερα οΐ σύγχρονοί μας ύποστηρικτές τής άστικής κοινωνίας... έχουν μιά Ιδιαίτερη άγάπη γιά τίς ψ ευτοεπαναστατικές διδασκαλίες, παίζουν μέ έπανα­στα τικές φράσεις, έπικαλούνται τό ν έπαναστατικό ρο­μαντισμό, τόν άναρχισμό καί τό ν άναρχοσυνδικαλισμό το ύ Σ ο ρ έ λ καί τού Μπακούνιν καί τά θεωρούν κατάλλη­λα καί άποτελεσματικά μέσα γιά τό ν άγώνα τους ένάντια στή συνεπή έπαναστατική φύση τής έργατικής τά­ξ η ς ...»11 Μερικοί πολιτικοί έπιστήμονες τής άστικής τά­ξης, πού κατάλαβαν πώς μέ τήν άνοιχτή προπαγάνδα ύπέρ τού καπιταλισμού καί μέ τίς άπροκάλυπτες έπιθέ- σεις ένάντια στά σοσιαλιστικά κράτη είναι σάν νά χτυπά­νε ατού κουφού τή ν πόρτα, αύτοχειροτονήθηκαν «όπα- δοί τού σοσιαλισμού» προσπαθώντας νά κερδίσουν έτσι

176

έκείνους πού ψάχνουν γιά μιά πραγματική έναλλαγή τοϋ καπιταλιστικού συστήματος. Φυσικά δέν ύποστηρίζουν τό ν ύπαρκτό σοσιαλισμό άλλά τάχα κάποιον «καλύτερο σ ο σιαλισμό » άπό αύτόν πού ύπάρχει στή Σοβιετική Έ ν ω ­ση καί τά άλλα σοσιαλιστικά κράτη. Γιά παράδειγμα κατακρίνουν, άπό άναρχικές θέσεις, έπειδή δέν έξαφα- νίστηκα ν άκόμα, τό σοσιαλιστικό κράτος καί ό καθοδη- γη τικό ς ρόλος τού Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετι­κής "Ενωσης, δπως τό θέλει τουλάχιστον ή άναρχική ά ντίληψ η τής «έπανάστασης». Ό π ω ς είναι γνω στό μέ μιά τέτια «έξαφ άνιση» θ ’ άνοίγονταν, πρός μεγάλη χαρά το ύ Ιμπεριαλισμού, πόρτες καί παράθυρα γιά τήν κατάρ­γη σ η το ϋ ύπαρκτού σοσιαλισμού. 01 «προειδοποιήσεις» το ύ Μ πακούνιν γιά τή δικτατορία τού προλεταριάτου έπα ληθεύτηκα ν, ισχυρίζονται οι ίδεολόγοι αύτοί καί π ροσ θέτουν: « Ή ιστορία δικαίωσε μέ τό παραπάνω τούς ά να ρ χικ ο ύ ς»12.

Έ ν α ά λλο μέρος τής άστικής προπαγάνδας προσπα­θ εί νά χρησιμοποιήσει τή ν «έπαναστατική» τρομοκρατία σάν «ά ρ ισ τερ ό » μπαμπούλα, γιά νά έμποδίσει ή τουλά χι­σ το ν ν ’ άναβάλει τή στροφή πλατιών στρωμάτων τού π λη θυ σμο ύ πρός τίς προοδευτικές δυνάμεις. Έ ν ώ οί κυ­ρίαρχοι κύκλοι τής Ο Δ Γ δηλώ νουν πώς δλοι, έπιχειρημα- τίες καί έργάτες άπειλοϋνται τό ίδιο άπό τήν τρομοκρα­τία καί θά ’πρεπε νά τήν καταπολεμήσουν μαζί, δταν γ ί­νοντα ι έπιθέσεις ένάντια σέ έκπροσώπους τού μονοπω­λιακού κεφαλαίου βρίσκουν οί ίδιοι αύτοί κύκλοι τήν εύ- καιρία νά έντείνο υν τήν Ιδεολογία τής κοινωνικής συ­νεργασίας, τής κοινωνικής Ισότητας καί τής δήθεν άρ- μονίας συμφερόντω ν έργασίας-κεφαλαίου, άλλά καί τα υτό χρο να νά κατηγορήσουν τούς κομμουνιστές καί ά λλους δημοκράτες. Ό Έ ρ ιχ Χόνεκερ έπισήμανε σχετι­κά, «πώς σήμερα, στήν Ο Δ Γ μέ πρόφαση τόν άγώνα κατά τώ ν λεγά μενω ν συμπαθούντων έντείνεται τό κυνηγητό έ νά ντια στούς άριστερούς, τό Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα, στούς σοσιαλδημοκράτες πού προσανατολίζο­νται στό μαρξισμό, στούς κύκλους μέ δημοκρατικές ιδέες καί κύρια ένάντια στούς νέους άνθρώπους πού ψάχνουν κάποια δ ιέ ξο δ ο »13. Μιά μέθοδος δυσφήμισης είναι καί ή

177

τα ύτιση το ύ άναρχισμού καί τού κομμουνισμού. Ή έφη- μερίδα «Ν τ ί Β έ λ τ» τού συγκροτήματος Σπρίνγκερ Ισχυ­ρίζεται: « Ό μπακΌυνισμός είναι τό θεμέλιο τού μαρξι­σμού καί τού κο μμο υνισμ ού»14. Καί ό γνω στός συντηρη­τικός Ιστορικός Κάρλ Ν τίντριχ Μπράχερ διατυπώνει τό άξίωμα: Ή τρομοκρατία «είναι ξεκάθαρα... θεμελιω μένη μ α ρξιστικά -λενινιστικά »15.

Ά λ λ ά , άνάμεσα στό μαρξισμό καί τόν άναρχισμό δέν ύπάρχει τίποτα κοινό παρά μόνο άντιθέσεις έκατό χρό­νω ν καί περισσότερο. Ή δ η ό "Ενγκελς διαπίστωσε: «ά νά ­μεσα σ ’ έμάς καί τό ν άναρχισμό χάσκει μιά άβυσσ ος»16. Ά λ λ ά καί ό Λένιν στίς άρχές τού αίώνα, έπιτέθηκε σέ π αρόμοιες κατηγορίες: «Ά ν ά μ εσ α στό σοσιαλισμό καί στό ν άναρχισμό ύπάρχει όλόκληρη άβυσσος, πού τού κάκου προσπαθούν νά τή ν παρουσιάσουν σάν άνύ- παρκτη οί προβοκάτορες πράκτορες τής μυστικής άστυ- νομίας καί οί λακέδες δημοσιογράφοι τών άντιδραστι- κών κυβ ερνή σ εω ν»17.

Πέρα άπό αύτό, στήν 'Ιταλία, μιά σειρά στελεχώ ν τών χριστιανοδημοκρατώ ν μεταχειρίστηκαν τίς έπιθέσεις σέ άντιπροσώ πους καί έγκαταστάσεις αύτού τού κόμματος άπό τίς « Ερυθρές Τα ξιαρχίες», τή ν «Πρώ τη Γραμμή» καί ά λλες τρομοκρατικές, α ύτοκαλούμενες «έπαναστα­τικ έ ς » όμάδες, γιά νά έπηρεάσουν τίς μάζες κατά τόν π ροεκλογικό άγώνα τού 1979 στίς έκλογές γιά τό κοινο­β ο ύλιο καί τή γερουσία λέγο ντα ς πώς τά μέλη τών « ’Ερυθρώ ν Ταξιαρχιώ ν» δέν είναι παρά κομμουνιστές. Στίς διαδηλώσεις πού έγιναν σχετικά μέ τή ν έπίθεση τώ ν «'Ε ρ υ θ ρ ώ ν Ταξιαρχιώ ν» στά γραφεία τού τοπικού π αραρτήματος τής «Χ Δ » οί όμιλητές Ισχυρίστηκαν δτι ή ψήφος σ τό Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα είναι 6να καί τό α ύτό μέ τούς άνανδρους πυροβολισμούς... έναντίον τώ ν όπαδών τής «Χ Δ » . Ο ί ά ντικομμουνιστές «νέ ο ι φιλό­σο φ ο ι» τή ς Γα λλίας πού ή άστική προπαγάνδα τούς χαι­ρέτησε σάν «κορυφ αίους», ένάντια στό μαρξισμό, πρό- σφ εραν στούς άστούς μεγάλη ύποστήριξη. Ό «νέο ς φι­λόσ ο φ ο ς» καί άριστεριστής τού 1968 Ά ν τ ρ έ Γκλίκσμαν, π ήρε τή ν άκόλουθη θέση άπέναντι στό ’Ιταλικό Κομμου­ν ιστικό Κόμμα: « Ή κύρια εύθύνη γιά τήν τρομοκρατία

178

σ τή ν ’Ιταλία βαρύνει τή μαρξιστική Ιδεολογία τών άρι- στερώ ν. Στή βάση τού μαρξισμού βρίσκεται τό Ρ38... τό ά γαπ ημένο πιστόλι τών α ύτόνομ ω ν»18.

Σ τή ν Ο Δ Γ , τό φθινόπωρο τού 1977, ή «Χ Κ Ε » χρησιμο­ποίησε τή ν ύστερία κατά τών τρομοκρατών γιά νά ζητή­σει τή ν άπαγόρευση τής λειτουργίας τού Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Μέ τήν Ιδια δικαιολογία προσπαθεί ή πολιτική άντίδραση, νά βάλει στήν Ιδια μοί­ρα τή ν τρομοκρατία καί τό ν δίκαιο άγώνα ένάντια στήν π ολιτική τώ ν ύπερκερδών καί τής έξουσίας τού μεγάλου κεφαλαίου, καθώς καί κάθε έπίκριση τού καπιταλιστικού συστήματος, τό όποιο δέν είναι πλέον σέ θέση ν ’ άντιμε- τω πίσει τή ν άνεργία, τίς έλλείψεις στήν έκπαίδευση καί τό ν πληθω ρισμό. ‘Ετσι, ό πρόεδρος τού άκροδεξιοϋ «Σ υ νδ έσ μ ο υ 'Ελευθερίας τής ’Επιστήμης» στήν Ο Δ Γ, κα­θηγη τή ς δρ. Νίπερντεΐ, χαρακτήρισε τήν κριτική πού έ γινε ένάντια στό κοινωνικό σύστημα τής Ο Δ Γ καί δπως έκφράστηκε αύτή άπό προοδευτικές δυνάμεις τών άνώ- τα τω ν σχολώ ν τής χώρας αύτής, σάν «μιά άπό τίς άπα- ρα ίτητες... προϋποθέσεις τής τρομοκρα τία ς»19. Ά λ λ ά καί ό γενικό ς γραμματέας τής «Χ Δ Ε » Γκάισλερ κατηγό­ρησε α ύτές τίς προοδευτικές δυνάμεις σάν «πνευματικό π ερ ίβ ολο τής τρομοκρατία ς»20. Ό πρόεδρος τής «Χ Δ Ε » σ τό "Εσεν, Ά λ φ ρ ε ν τ Ν τέγκερ, ισχυρίστηκε μέσα στήν 'Ο μοσπονδια κή Βουλή, πώς τό δημοκρατικό φοιτητικό κίνημα είναι «συμπαθόν τής τρομοκρατίας» καί συνέχι­σε: «Μ ερικο ί πανεπιστημιακοί χώροι... έχουν μετατραπεϊ σέ σφηκοφωλιές τού ά να ρχισμού»21. Καί ό πρόεδρος τή ς «Χ Δ Ε » Χ έλμουτ Κόλ, τό ν βοήθησε, συμπληρώνοντας πώς οί σκέψεις γύρω άπό τίς ταξικές άντιθέσεις π ροε­το ιμ ά ζουν πνευματικά τό έδαφος γιά τήν τρομοκρατία.

Ά λ λ ά καί συντηρητικοί κληρικοί κύκλοι δέν χάνουν τή ν εύκαιρία πού τούς προσφέρει ή άντιτρομοκρατική ύστερία. Ό εύαγγελιστής έπίσκοπος καί καθηγητής δρ. Χάνς Χά ιντλαντ έγραψε σέ ένα γράμμα πρός τούς συ­νεργά τες του, πώς «ό άθεϊσμός είναι τό πνευματικό κλί­μα, στό όποιο εύδοκιμεϊ ή τρομοκρα τία »22. Π ροοδευτι­κοί άστοί δημοσιογράφοι άποκάλυψαν τό στόχο πού κρύβεται πίσω άπό παρόμοιες διατυπώσεις αύτών τών

κύκλων καί τίς χαρακτήρισαν σάν άντιδημοκρατική έπι δίωξη γιά πισωγύρισμα τού τροχού τής Ιστορίας: «Μ έ μά γουλα παραγεμισμένα άπό μεταφυσική μιλάνε γιά τό θ ε ό ένώ στήν πραγματικότητα έννοούν τήν παλιά τάξη π ρα γμά τω ν»23.

01 τρομοκρατικές έπιθέσεις χρησιμοποιούνται σάν άλλοθ ι γιά τή ν άπαγόρευση έργασίας στίς δημόσιες ύπηρεσίες σέ κομμουνιστές καί ά λλους τίμιους δημο­κράτες καθώς καί γιά έκτεταμένες έρευνες πολιτικών πεποιθήσεω ν. Τ ό γεγονός πώς ό άρχηγός τού Γερμανι­κού Κομμουνιστικού Κόμματος, Χέρμιτερ Μις, καταχω- ρήθηκε σέ βιβλίο καταζητουμένων τής 'Υπηρεσίας Προστασίας Συνόρω ν τής Ο Δ Γ, άποδείχνει τίς προσπά­θειες πού γίνονται γιά νά μπούν οι προοδευτικές δυνά­μεις τής Ο Δ Γ στόν ίδιο σάκο μέ τούς τρομοκράτες.

01 δεξιοί μάλιστα κύκλοι τής Ο Δ Γ προσπαθούν νά έπιδείξουν πνευματική γειτνίαση τού ΣΚ Γ μέ τό ΕΔΚ, μέ τή ν «ά ρ ισ τερ ή» τρομοκρατία. Ό πρόεδρος τής ΧΔΕ Φράντς Γιόζεφ Στράους χαρακτηρίζει δ,τι βρίσκεται στά άριστερά τού Χ Δ Ε -Χ Κ Ε μαζί καί τό ΣΚ Γ καί τό ΕΔΚ σάν «π νευμα τική μαμή» άναρχικών καί τρομοκρατών24. Ό π ο ια δ ή π ο τε κριτική στό κοινωνικό σύστημα τής Ο Δ Γ ά ναθεματίζεται. Ή «Β έ λ τ » τού Σπρίγκερ κατηγορεί τίς σ υζητήσεις κοινωνικής κριτικής πού γίνονται σέ νεανι­κούς κύκλους τού ΣΚΓ, έπειδή γίνονται «όλισθηρά περά­σματα πού καταλήγουν στήν άπαγωγή ένός δήθεν έκπροσώ που τού κρατικομονοπωλιακού καπιταλι­σ μ ο ύ »25. Ό πρόεδρος τής Χ Δ Ε Χέλμουτ Κόλ, ζητά τήν ά λλαγή τού πολιτικού κλίματος στήν Ο Δ Γ » 26, γιά νά ξα- ναφ έρει στήν κυβέρνηση τίς δεξιές δυνάμεις τής Χ ΔΕ καί τή ς ΧΚΕ. Γίνεται πάλι έκκληση γιά τόν «ισχυρό ά νδρα».

Ο ί δεξιοί κύκλοι τής Ο Δ Γ δέν περιορίζονται νά κατα­τά ξουν στό χώρο τής τρομοκρατίας τούς κομμουνιστές καί τίς ά λλες δημοκρατικές δυνάμεις τής δικιάς τους χώρας. Τα υτίζο υν καί τά έθνικοαπελευθερωτικά κινήμα­τα τών χωρών τής Άσίας, τής Αφ ρικής καί τής Λατινικής Α μ ε ρ ικ ή ς μέ τούς «έπαναστατικά» μασκαρεμένους τρο­μοκράτες τών καπιταλιστικών βιομηχανικών χωρών. Ή

180

συμπάθεια τών έργαζόμενων τών καπιταλιστικών χωρών πρός τά άπελευθερωτικά κινήματα τοϋ τρίτου κόσμου πού άγω νίζονται γιά τή ν έλευθερία τών λαών τους, είναι άγκάθι στό μάτι τους. Μέ τή ν πρόφαση τής καταπολέμη­σης τής τρομοκρατίας, καταρτίζεται ένα πρόγραμμα κλι­μακούμενω ν οικονομικών καί πολιτικών κυρώσεων ένά- ντια στά άφρικανικά καί άσιατικά κράτη πού ύποστηρί- ζο υν τά έθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Μερικοί μάλι­στα άστοί πολιτικοί καί ίδεολόγοι λένε πώς: «άποκλείε- τα ι ή έπέμβαση σάν τελευταίο όπλο (τών ιμπεριαλιστι­κών κρατών ένάντια σέ παρόμοια νεαρά κρά τη )»27.

Ή άπόλυτα λανθασμένη καί συκοφαντική ταύτιση τής τρομοκρατίας καί τών έθνικοαπελευθερωτικών κινημά­τω ν ά ποθλέπει καί στήν παραποίηση τής ύποστήριξης πού προσφέρει ή Σοβιετική 'Ένω ση καί τά άλλα σοσιαλι­στικά κράτη στούς λαούς πού άγωνίζονται γιά τήν έλευ­θερία καί τή ν άποτίναξη τής άποικιοκρατίας, τήν όποια καί παρουσιάζουν σάν ύποστήριξη τής τρομοκρατίας. Στή ν πραγματικότητα οί σοσιαλιστικές χώρες δέν συμ­με τέχου ν σέ άναρχικές καί τρομοκρατικές ένέργειες καί αύτό δχι μόνο μέ λόγια, άλλά καί μέ πράξεις, δπως γιά παράδειγμα έγινε μέ τή ν άεροπειρατία τού «Λά ντσ χου τ» τό φθινόπωρο τού 1977 πού μέ τή ν ένεργητική τους πα­ρέμβαση όδήγησαν στό τέρμα του τό δράμα τών όμή- ρων, πράγμα πού μάλιστα τόνισαν έκφράζοντας τίς εύ- χα ριστίες τους κυβερνητικοί έκπρόσωποι τής Ο Δ Γ. Αύτή ή τακτική άνταποκρίνεται στή βασική θέση τών σοσιαλι­στικών χωρών δπως διατυπώθηκε άπό τό ν ύπουργό ’Εξω τερικώ ν τής Σοβιετικής Έ ν ω σ η ς Ά ν τρ έ ι Γκρομίκο τό Σεπ τέμβ ρη 1972 στόν Ο Η Ε : « Ή Σοβιετική Έ ν ω σ η παίρνει σταθερή θέση ένάντια στήν τρομοκρατία, πού βλά πτει τή διπλωματική δραστηριότητα τών χωρών ή τώ ν έκπροσώπων τους, τίς έπικοινωνίες άνάμεσά τους, τή ν κανονική πορεία διεθνών έπαφών καί συναντήσεων, ένά ντια σέ πράξεις βίας πού δέν έξυπηρετούν κανένα θ ετικό σκοπό καί προκαλούν τό θάνατο άνθρώ πω ν»28.

Μέ άφορμή τήν καταπολέμηση τής τρομοκρατίας, οι κυρίαρχοι κύκλοι τής Ο Δ Γ τά τελευταία χρόνια πιέζουν γιά τή δημιουργία αύταρχικοϋ όστυνομικού κράτους. Ό

181

πασίγνω στος γιά τό ν άντικομμουνισμό του π ολιτιολό- γο ς, Κλάους Μ ένερτ πιστεύει πώς οί «έπαναστατικά» μασκαρεμένοι τρομοκράτες έκαναν μέ τό ν τρόπο αύτό «π ο λύ περισσότερα γιά τή ν ένίσχυση τής άστυνομίας σ τή ν Ο Δ Γ άπ’ όσα δλο τό άστυνομικό λόμπ άπό τή μέρα ίδρυση ς τή ς Ο Δ Γ » 29. Ά π ό τό 1962, μέ τό συνασπισμό το ύ Σ Κ Γ καί τού ΕΔ Κ αύξήθηκαν κατά 2,5 φορές οί έπί- σημες θέσεις τής Έγκλη μ α το λο γική ς Υπηρεσίας. Τά κ ονδύλια γιά τή ν Ιδια ύπηρεσία άπό τό 1969 μέχρι τό 1978 σχεδόν δεκαπλασιάστηκαν. Στό κράτος τής Βαυα­ρίας τά έξοδα γιά τήν άστυνομία άπό τό 1974 μέχρι τό 1977 διπλασιάστηκαν. Τό ν Αύ γουσ το τού 1978 οί ύπου- ργοί ’Εσωτερικών τών κρατών τής Ο Δ Γ άποφάσισαν νά έπ εκτείνου ν σάν κέντρο πληροφοριών καί έπικοινωνιών τή ς άστυνομίας τή ν Έ γκ λη μ α το λο γικ ή Ύπ η ρεσία κατά τό πρότυπο τού "Εφ Μπί Ά ι τών ΗΠΑ.

Ό π ω ς γίνετα ι πάντοτε μετά άπό μιά τρομοκρατική έ- νέργεια , έτσι καί τό Σεπτέμβρη τού 1978, μετά τή δολο­φονία το ύ Βίλι Π έτερ Στόλ, μέλους τής «Φ Κ Σ», έγινε και­νούργια έπέκταση τού άστυνομικού μηχανισμού. Ή όμο- σπονδιακή κυβέρνηση άποφάσισε τή ν έπιπλέον διάθεση 1,5 δισεκατομμυρίων μάρκων γιά τή λεγά μενη έσωτερι- κή άσφάλεια καί δημιουργούσε έτσι χιλιάδες νέες θέ­σεις στή ν Έ γκλη μ α το λο γική Ύπ ηρεσία , στήν Ύπ ηρεσία Προστασίας Συνόρω ν καί στήν άστυνομία.

Ά π ’ ό,τι μάς έχει διδάξει τό παρελθόν, ό ένισχυμένος άστυνομικός μηχανισμός στρέφεται λιγό τερο ένάντια στο ύς τρομοκράτες καί πολύ περισσότερο ένάντια στο ύς προοδευτικούς άνθρώπους, δπως άποδείχνει ή παρακολούθηση τών κομμουνιστών, τών στελεχώ ν τών σωματείων καί άλλων προοδευτικών δυνάμεων, άλλά καί ή μαζική χρησιμοποίηση άστυνομίας ένάντια σέ διαδη­λώσεις πολιτών. Ή ένίσχυόη τού άστυνομικού μηχανι­σμού συνδυάζεται μέ τή μείωση τών δημοκρατικών δι­καιωμάτων. Μέ τή ν πρόφαση τής καταπολέμησης τής τρομοκρατίας, άπό τό φθινόπωρο τοϋ 1969 ψηφίστηκαν 52 νόμοι γιά τή λεγάμενη έσωτερική άσφάλεια. Οι νόμοι αύτοί είναι διατυπωμένοι κατά τρόπο πού μπορούν άνε­τα νά χρησιμοποιηθούν σέ βάρος τών προοδευτικών δυ­

182

νάμεω ν. Μέ τό ν καινούργιο νόμο περί συγκεντρώσεων πού ψηφίστηκε στήν Ο Δ Γ, άκόμα καί οΐ σημαίες καί τά πανώ μπορούν νά θεωρηθούν σάν «άντικείμενα όμοια μέ τά δπ λα » καί αύτοί πού τά κρατάνε μπορούν νά σ υλλη - φθούν μέ τή δικαιολογία τή ς άπαγόρευσης τών διαδηλώ­σεων. Μ ’ αύτό φαίνεται καθαρά πώς στόχος έπίθεσης δ έν είναι οΐ τρομοκράτες άλλά οΐ κομμουνιστές, οί συν­δικα λιστές καί ά λλες δημοκρατικές δυνάμεις. Στά τε ­λευτα ία χρόνια Ισχυε ή άρχή: «Μ ετά άπό κάθε βόμβα καί ένας καινούργιος νόμος ένάντια στούς δημοκρά τες»30.

Γιά το ύς πολιτικούς τής Χ Δ Ε καί τής ΧΚΕ αύτά τά μέ­τρα δέν είναι άρκετά. Ζητούν «δραστική ένίσχυση τής προστασίας άσφαλείας» καί καινούργιους «είδικούς νό­μ ο υ ς ». Ό Ιδιος ό γενικός εισαγγελέας τής Ο Δ Γ, Κούρτ Ρέμπμαν, ύποστήριξε πώς χρειάζονται καινούργιοι, αύ- σ τη ρ ό τερ ο ι νόμοι. Ή Γενική Έ ρ γα τικ ή 'Ομοσπονδία τής Ο Δ Γ διαπίστωνε τό 1979: «01 πράξεις βίας τών τρομο­κρατών χρησιμοποιούνται άπό τίς συντηρητικές δυνά­μεις σάν πρόφαση, έτσι πού έκμεταλλευόμενοι τήν ύστερία νά άπαιτούν τό ν περιορισμό θεμελιακών καί άνθρώ πινων δικαιωμάτων»3' . Ακόμα καί αύτή ή σοσιαλ­δημοκρατική «Φ όρβερτς» άναγκάστηκε νά όμολογήσει: «Δ έ ν πρόκειται γιά μέτρα ένάντια στούς 50 τρομοκρά­τες, άλλά ένάντια στά 60 έκατομμύρια πολίτες τής Ο Δ Γ » 32.

Ή ύποδαυλιζόμενη άπό τή ν πολιτική άντίδραση τών καπιταλιστικώ ν χωρών ύστερία γιά τήν έγκληματική δρα­σ τη ριότη τα τών τρομοκρατών καί τών άναρχικών. δέν έ ξυπ η ρετεΐ μόνο τήν παραπέρα ύπόσκαψη τής άστικής δ ημοκρατίας άλλά έχει σκοπό νά στρέψει τήν προσοχή τώ ν έργαζομένω ν άπό τά έπείγοντα καθημερινά τους π ροβλήματα, δπως είναι ή άνεργία, άλλά καί άπό σημα­ντικά πολιτικά γεγονότα, δπως είναι ή δραστηριοποίηση τώ ν νεοφασιστικών δυνάμεων. 'Ακόμα, άποσκοποϋν στό μπλοκάρισμα λήψης ιδιαίτερα σημαντικών πολιτικών άποφάσεων, δπως φάνηκε στήν ’Ιταλία μέ τήν περίπτω­ση τής άπαγωγής τού "Ά λντο Μόρο. «Σ τή ν πραγματικό­τητα οί τρομοκράτες πού άπήγαγαν τόν "Αλντο Μόρο, είδικά τό πρωινό έκεΐνο, σίγουρα είχαν πολιτική έπιτυ-

183

χία, άφού άπό τή μιά έσπρωξαν τή ν πλειοψηφία τών κομ­μουνιστώ ν νά δόσει ψήφο έμπιστοσύνης στή Βουλή καί άπό τή ν άλλη έκαναν τή χώρα νά βαστά τήν άνάσα της γιά όκτώ έβδομάδες», λέει τό μέλος τοϋ φιλοσοφικού τμή μα το ς τού 'Ινστιτούτου Γκράμσι τής Ρώμης καί ύφη- γη τή ς τού Πανεπιστήμιου τής Μεσίνα, Ά λε σ ά ντρ ο Μα- τσό νε, έξηγώ ντας τή θέση πού έχει αύτή ή έπίθεση στήν δλη Ιμπεριαλιστική «στρα τηγική τής έντα σης». «Τά πραγματικά φ λέγοντα προβλήματα παραμερίστηκαν άπό τή συνείδηση τών μαζών. Τ ό βασικό πολιτικό έρώτημα “ θ ά μπορέσει νά διατηρηθεί ή νέα κυβέρνηση, τί πρέπει νά γ ίνε ι ώστε νά μπορέσουμε νά συνεχίσουμε καί μάλι­στα πρός τό κα λύτερο;” έξαφανίστηκε μέσα στήν κρίση τή ς ή μ έ ρ α ς »33.

Έ ν α ά λλο παράδειγμα: Μετά άπό τή ν έπίθεση μερι­κών «κόκκινα » μασκαρεμένων τρομοκρατών ένάντια σ τό ν Γενικό Είσαγγελέα τής Ο Δ Γ, Ζίγκριντ Μπούμπακ, προκά τοχο τού Κούρτ Ρέμπμαν, ή έκπομπή ειδήσεων «Τα γκ ε σ ά ο υ » τού τηλεοπτικού καναλιού Ά Έ ρ Ντέ άφιέρωσε στίς 3 Μάη 1977, γιά παράδειγμα, 15 δευτερό­λεπ τα στό θέμα τής άνεργίας, βάζοντάς το στήν έβδομη θέση, ένώ στό θέμα τών τρομοκρατιών, πού ήταν καί ή είδηση τή ς ήμέρας, άφιέρωσε όκτώ λεπτά. Μέ τήν ύπερ­βολική δημοσιότητα πού δίνεται στίς τρομοκρατικές δρα στηριότητες, έκφράζεται ή έπιδίωξη τών κυρίαρχων κύκλων τή ς Ο Δ Γ , μέσα σ' ένα έντονα καλλιεργούμενο κλίμα ύστερίας νά καταργήσουν δημοκρατικά καί κοινω­νικά δικαιώματα χωρίς νά προκαλέσουν άντιδράσεις καί έτσι ν ' άποφύγουν σοβαρά κοινωνικοπολιτικά προβλή­ματα. « Τ ό μέγεθος τής έξυπηρέτησης τής άκρας δεξιάς άπό τή ν τρομοκρατία», έπισημαίνει πετυχημένα ό δυτι- κο γερ μα νό ς κομμουνιστής Χάνς "Ανταμο, «μάς κάνει νά ύποθέσουμε πώς άκριβώς στήν έποχή τής δξυνσης τής γενική ς κρίσης τού καπιταλισμού, άν δέν ύπήρχε ή τρο­μοκρατία, θά έπρεπε νά τή ν έφ εύρου ν»34.

Στό ν άναρχισμό, λοιπόν, καί στήν «άριστερίστικη» τρομοκρατία άνήκει σήμερα άπό πολλές άπόψεις μιά ση­μαντική θέση στή στρατηγική καί τή ν τακτική τού Ιμπε­ριαλισμού ένάντια στίς δυνάμεις τής κοινωνικής προό­

184

δου, γιά τή διατήρηση τοϋ καπιταλιστικού έκμεταλλευτι- κοϋ συστήματος. "Ενα φερέφωνο τοϋ μεγάλου κεφα­λαίου πρόβλεπε πρίν άπό μερικά χρόνια: «01 άναρχικοί Μ πάντερ-Μ άινχοφ στό τέλο ς θά πετύχουν τήν έδραίωση το ϋ συστήματος πού προσπαθούν νά καταργήσουν»35. Ό συντηρητικό ς καθηγητής πολιτικών έπιστημών τού Π ανεπιστημίου τής Βόνης Χάνς Κνίτερ θριαμβολογούσε τέσσερα χρόνια άργότερα, διαπιστώνοντας πώς ή τρο­μοκρατική δολοφονία τού είσαγγελέα Μπούμπακ, τού τρα πεζίτη Πόντο, τού Σλάνερ καί τών συνοδών του, όπως καί ή άεροπειρατία τοϋ άεροσκάφους τής Λο υ- φ τχάνσα τό ν Όκτώ βρη τού 1977, είχαν προκαλέσει «μιά τα ύτιση τώ ν πολιτών τής Ο Δ Γ μέ τό κράτος, πού δέν εί­χε ύπάρξει ποτέ προη γο ύμενα »36, άλλά δχι καί σέ έπα- ναστατικοποίηση τών μαζών.

Ό π ολιτιο λό γο ς Κλάους Μ ένερτ τρίβει τά χέρια του άπό εύχαρίστηση καθώς έπιβεθαιώνει πώς οί «κόκκινοι» τρο μο κρά τες ζημίωσαν πραγματικά δλες τίς έπαναστατι- κές έπιδιώξεις καί «άν άκόμα δεχτούμε πώς ό σκεπτικι­σμός πού διαδόθηκε δέν έδοσε ένα νέο έναυσμα έχθρό- τη τα ς άπέναντι στά άριστερά συνθήματα»37. Ή παρισινή ά στική έφημερίδα « Ό ρ ό ρ » διαπιστώνει μέ Ικανοποίηση: «Ο ί τρομοκρά τες έπανασύνδεσαν τή Δύση, πού όνει- ρ εύοντα ν νά καταστρέψ ουν»38. Ο ί παραπάνω τάσεις, πού άναφέρθηκαν σάν παράδειγμα γιά τήν Ο Δ Γ καί τήν Ιτα λία , άφορούν, μέ μερικές διαφοροποιήσεις καί άλλες καπιταλιστικές βιομηχανικές χώρες*. Ό άναρχισμός καί ή «ά ριστερ ίσ τικη » τρομοκρατία έκπληρώνουν άντικειμε- νικά σήμερα τίς έξής λειτο υργίες :

Π ρώ το: Μέ τίς έπιθέσεις τους ένάντια στόν ύπαρκτό σοσιαλισμό καί τά κομμουνιστικά κόμματα, κατατάσσο­

* Έ τσ ι, γιά παράδειγμα, οί κυρίαρχοι κύκλοι τής Ελβετίας μέ άφορ- μή τήν πάταξη τής τρομοκρατίας προσπάθησαν νά μετατρέψουν δλο τό έλβετικό άστυνομικό σώμα. τήν έπονομαζόμενη άστυνομία άσφά- λειας σέ « Εθνική άστυνομία καταστολής διαδηλώσεων καί άπερ- γιών», δπως δήλωσαν τό Κόμμα Έργασίας Ελβετίας καί άλλες δημο­κρατικές όργανώσεις.

185

νται ol Ιδιοι στό άντικομμουνιστικό στρατόπεδο τοϋ ι­μπεριαλισμού.

Δ ε ύ τε ρ ο : Ό σημερινός άναρχισμός δλο καί περισσό­τε ρ ο προσφέρει στήν άστική προπαγάνδα «άποδεικτικά σ το ιχεία » γιά τό ν άγώνα ένάντια στόν ύπαρκτό σοσιαλι­σμό καί τίς δυνάμεις τής εΙρήνης, τής δημοκρατίας καί τή ς κοινωνικής προόδου στίς Ιμπεριαλιστικές χώρες.

Τρ ίτο : Ή άστική προπαγάνδα παρουσιάζει, κύρια τόν παραδοσιακό άναρχισμό, σάν έναλλακτικό τοϋ κομμου­νισμού, γιά νά παραπλανήσει δσους προβληματίζονται καί γιά νά διασπάσει τό άντιιμπεριαλιστικό κίνημα.

Τέταρτο: Ό άναρχισμός καί Ιδιαίτερα ή μασκαρεμένη «κ ό κ κ ιν η » τρομοκρατία χρησιμοποιείται σάν «ά ριστε- ρό ς » μπαμπούλας γιά νά έμποδίσει τή στροφή πλατιών λαϊκών μαζών πρός τίς προοδευτικές δυνάμεις.

Π έμπ το : Μέ τήν πρόφαση τής καταπολέμησης τής τρομοκρατίας πραγματοποιείται ή έπέκταση τών μεθό­δων τού άστυνομικού κράτους καί ή κατάργηση τών δη­μοκρατικών δικαιωμάτων καί έλευθεριώ ν.

"Εκτο: Ή έντονα ύποδαυλιζόμενη τρομοκρατική ύστε­ρία τώ ν μέσων μαζικής ένημέρωσης χρησιμοποιείται γιά νά άποσπαστεϊ ή προσοχή άπό τά σοβαρά κοινωνικοπο- λιτικά προβλήματα.

Έ χ ε ι άποδειχτεί πώς ό άναρχισμός, πού ό Ιδιος Ισχυ­ρίζεται ότι καταπολεμά τόν Ιμπεριαλισμό, στήν πραγμα­τικότητα έρχεται άντικειμενικά νά βοηθήσει αύτό τό σύ­στημα. Γιά τό λό γο αύτό τονίζουν οι κομμουνιστές: «Ε μ ε ίς οί κομμουνιστές πάντοτε άπείχαμε άπό άναρχι­κές δραστηριότητες καί τίς καταδικάζαμε πάντοτε σάν ά συμβίβαστες μέ τήν κομμουνιστική πολιτική καί πρα­κτική. Ό άναρχικός τυχοδιω κτισμός ζημιώνει τόν άγώνα το ύ έργαζόμενου λα ο ύ »39.

Οί κομμουνιστές δλου τού κόσμου μπορούν ν ’ άνα- τρ έ χο υ ν σέ ένα μακροχρόνιο σκληρό άγώνα ένάντια σ τή ν πολιτική καί τήν ιδεολογία τού άριστερού έξτρεμι- σμού γενικά καί τού άναρχισμού είδικότερα. Σήμερα εί­ναι έ ντο νό τερος ό άγώνας ένάντια σέ δλα τά παιχνιδί- σματα τώ ν ψευτοεπαναστατικών θεωριών καί μεθόδων, άνάμεσά τους καί δλων τών ποικιλιών τοϋ άναρχισμού.

Ο ί έπαναστατικές δυνάμεις παίρνουν σοβαρά ύπόψη το υς α ύτό πού έπισήμανε ό Λένιν, πώς «ό άναρχισμός καί ό άναρχοσυνδικαλισμός είναι άστικά ρεύματα», πού «βρ ίσκο ντα ι σέ άγεφύρωτη άντίθεση μέ τό σοσιαλισμό, τή ν προλεταριακή δικτατορία καί τόν κομμουνισμό»40. "Ετσι, τό 10ο Συνέδριο τού Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδα ς πού έγινε τό Μάη τού 1978, έδοσε τήν κατεύ­

θυνση, πώς πρέπει νά ένταθεϊ ό άγώνας κατά «τή ς άστι­κής Ιδεολογίας..., τού δεξιού άναθεωρητισμού καί τού ά ριστερισ μοϋ », κατά «τώ ν θέσεων τού μικροαστικού σο­σ ια λισ μ ο ύ »4' .

Ά π ό αύτή τή σκοπιά πρέπει νά άπαντηθεϊ καί τό έρώ- τημα τού πώς πρέπει νά συμπεριφέρονται οί κομμουνι­στές στίς άναρχικές δυνάμεις τών βιομηχανικά άναπτυγ- μένω ν καπιταλιστικών χωρών.

Ποιές θέσεις παίρνουν oi κομμουνιστές άπέναντι στίς διάφορες άναρχικές όμάδες;

Στίς περισσότερες καπιταλιστικές βιομηχανικές χώ­ρες σήμερα οί άναρχικοί δέν είναι παρά ένας άριθμός διασπασμένων αίρετικών μικροομάδων, πού δέν έχουν καμιά άπήχηση στίς μάζες. Π αίρνουν τόσο άκραίες θέ­σεις καί ύποστηρίζουν κοινωνικές άντιλήψεις τόσο ού- τοπικές, πού δέν έχουν καμιά προοπτική γιά τό μαζικό κίνημα. Μέ τό ν άντικομμουνισμό καί τόν άντισοβιετισμό το υς, μέ τίς έπιθέσεις τους ένάντια στά κομμουνιστικά κόμματα καί τή ν πολιτική τών κομμάτων αύτών πού έπι- διώκουν τή ν πλατιά άντιμονοπωλιακή δημοκρατική συμ- μαχία, μέ τό ν άγώνα τους ένάντια στά συνδικάτα, άπο- δ είχνο νται οί σημερινοί άναρχικοί, δλο καί συχνότερα, έχθροί τώ ν συμφερόντων τής έργατικής τάξης. Οί «άρι- στε ρ ο ί» τρομοκράτες μέ τίς έγκληματικές τους ένέρ- γ ε ιες καί έπιθέσεις είναι σήμερα, ύποκειμενικά πιά, συ- νερ γο ί τής πολιτικής άντίδρασης. Γιά τό λό γο αύτό. τά σ τελέχη τού Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος, Βί- λ ι Γκέρνς, Ρόμπερτ Στά ιγκεβαλντ καί Γκίντερ Βάις, άνα- φ ερόμενοι στίς ψευτοεπαναστατικές όμάδες τονίζουν:

187

«Κ ά θε συνοδοιπορία μ ’ αύτές τίς δυνάμεις, κάθε ύποχώ- ρηση στά λόγια αύτών τών όμάδων θά 'ταν σκληρό χ τύ ­πημα στίς ένέργειες προσεταιρισμού τών έργατικών μα­ζών γιά κοινή δράση καί θά άπομόνωνε τό Γερμανικό Κομμουνιστικό Κόμμα άπό τούς πραγματικούς στόχους τή ς πολιτικής τ ο υ »42. Γιά τό λό γο αύτό, ούτε μελλοντικά μπορεϊ νά ύπάρξει συνεργασία μέ τίς δυνάμεις αύτές, πού έπιμένουν στίς άκραϊες άναρχικές θέσεις τους.

Α ύ τό τό πρόβλημα είναι διαφορετικό μέ τίς πιό με­τριοπαθείς άναρχικές δυνάμεις, δπως π.χ! μέ τούς άναρ- χο ειρηνιστές, πού είλικρινά συμμετέχουν στόν άγώνα γιά τή ν εΙρήνη καί τόν άφοπλισμό καί έτσι κατατάχτηκαν στό μέτω πο τής άντιμονοπωλιακής-δημοκρατικής πά­λης. Τ ό παρελθόν έχει δείξει πώς οί άναρχικές δυνά­μεις, όταν έκαναν περικοπές στίς έξτρεμιστικές τους θέσεις καί άγωνίζονταν γιά τά συμφέροντα τών έργαζο- μένων, κατάφεραν ν ’ άποκτήσουν έπιρροή στίς μάζες. Μ όνο έτσι μπόρεσαν νά παίξουν σημαντικό πολιτικό ρό­λο. Μιά τέτια κατάσταση άπαιτεϊ έλαστική στάση τών κομμουνιστώ ν άπέναντι στίς δυνάμεις αύτές.

Α ύ τό άφορά καί τούς όπαδούς τοΰ άναρχοσυνδικαλι- σμοΰ. Επειδή δέν άπορρίπτουν δλοι τή δυνατότητα καί τή ν άναγκαιότητα τών ένδιάμεσων φάσεων στό δρόμο πρός τό σοσιαλισμό καί έπειδή στήν πλειοψηφία τους σ υμ μετέχουν ένεργά στόν καθημερινό άγώνα διεκδική­σεων τώ ν έργαζομένων, μπόρεσαν νά κερδίσουν δχι μό­ν ο μηχανικούς, τεχνικούς καί μεσαία στελέχη έπιχειρή- σεων όρισμένω ν καπιταλιστικών κρατών, άλλά καί τμ ή ­ματα το ύ βιομηχανικού προλεταριάτου (δπως στήν Ισπ α νία ). Κι δπως διαπιστώνουν οί συγγραφείς τοΰ βι­βλίου «Κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός καί όπορ- το υ νισ μ ό ς», «έξαιτίας τών δεσμών αύτών μεταξύ τών ά ναρχοσυνδικαλιστικών δυνάμεων καί τών έργαζομέ­νων, καί άσχετα άπό σοβαρές διαφορές άπόψεων σέ πο- λ ιτικοϊδεολογικά θέματα τακτικής, είναι δυνατό νά βρούν οί κομμουνιστές καί οί όπαδοί τών άναρχοσυνδι- καλιστικώ ν Ιδεών κοινούς τομείς δράσης στόν άγώνα έ- νάντια στό μονοπωλιακό κεφάλαιο καί στήν καθημερινή διεκδικητική πάλη τών λαϊκών μαζώ ν»43.

'Ε νό τη τα δράσης κομμουνιστικών δυνάμεων καί μερί­δας μετριοπαθώ ν όμάδων πρωτοβουλίας, άναρχοαυθόρ­μητω ν καί αυτόνομων ύπήρξε τό 1976-77 στά πανεπιστή­μια καί τίς άνώτερες σχολές τής Ο Δ Γ. Ό τότε πρόεδρος τή ς Μ αρξιστικής Φοιτητικής Ένω σ ης Σπάρτακος (ΜΦΕ Σπάρτακος) πού είχε φιλικές σχέσεις μέ τό Γερμανικό Κ ομμουνιστικό Κόμμα, Στέφ εν Λέντορφ , διαπίστωσε τήν έποχή έκείνη «άποδειγμένα ένδιαφέρουσες άν καί μπ ερδεμένες, προσπάθειες συνεργασία ς»44 μέ τίς πιό διαφορετικές όμάδες αύθορμητισμού. Στό Πανεπιστήμιο το ύ Βίρτσμπο υργ τό καλοκαίρι τού 1977 τίς φοιτητικές έ κλο γές κέρδισε ή «Πρω τοβουλία 'Επαγγελματικής ’Ο ρ­γά νω σ η ς». Σ ’ αύτή συμμετείχαν ή «Μ Φ Ε Σπάρτακος», όμάδες σωματειακού προσανατολισμού, νεοσοσιαλι- στές, δπως καί όμάδες αύθορμητισμού.

Ό Ράινερ Κρίνγκς, μέλος τού συμβουλίου τής ΜΦΕ Σπάρτακος δήλωσε τό 1977 σέ έρώτηση γύρω άπό τή συνεργα σία μέ τέτιες δυνάμεις: « Ή ΜΦΕ Σπάρτακος θά σ υνεχίσει νά κάνει προσπάθειες, παρά τίς πολλές διαφο­ρές άπόψεων, ...παντού δπου συνεργάζονται όμάδες βά­σης, δπου μπορούν νά βρεθούν κοινές πολιτικές θέ­σ ε ις »45 .

Σήμερα, έξαιτίας τού δλο καί πιό έντονου άντικομ- μουνιστικοϋ χαρακτήρα τών όμάδων πρωτοβουλίας, άναρχοαυθόρμητω ν καί αύτόνομων, μόνο σέ μεμονωμέ­νες περιπτώ σεις είναι δυνατό νά φτάσουμε σέ μιά συ­νεργασία. Πάντως, ή ΜΦΕ Σπάρτακος έπιμένει «πώς οι όμάδες βάσης είναι άναπόσπαστο τμήμα τού δημοκρατι­κού φ οιτητικού κινήματος» καί καλεϊ τίς όμάδες βάσης «σ έ μιά δημιουργική συνεργασία» στήν "Ενωση Γερμανι­κών Φ οιτητικών ’Οργανώσεω ν46. Στήν Αύστρία καί τή Δα ­νία ή κατάσταση πού έπικρατεί στό θέμα τής συνεργα­σίας είναι κάπως καλύτερη.

01 προαναφ ερόμενες όμάδες πού προσανατολίζονται στό ν άναρχισμό καί πού ή συνεργασία μαζί τους είναι δυνα τή, είναι ή έξαίρεση καί δχι ό κανόνας στό γενικό πλαίσιο τώ ν διάφορων άποχρώσεων τοϋ άναρχισμοϋ. Σχετικά μέ τίς άναρχικές δυνάμεις πού έπιμένουν σέ άκραίες θέσεις, δέν μπορεϊ νά ύπάρξει συνεργασία, δέν

189

μπορεί νά γίνο υν δεκτές σέ ουμμαχίες προοδευτικών δυνάμεω ν. « Ή παρουσία τών άναρχικών σέ μιά τέτια συμμαχία θά ήταν μιά άρνητική καί δχι θετική πλευρά τη ς. Α ύ το ί δέν μπορούν νά φέρουν παρά μόνο άποδιορ- γάνω ση έτσι θά έξασθενίσουν τή δύναμη τής κοινής έ π ίθ εσ η ς »47, διαπίστωνε ό Λένιν τό 1905, δταν έξέταζε τό θέμα άποδοχής τών άναρχικών στά σοβιέτ τών έργα- τικώ ν άντιπροσώπων.

Τα υτό χρο να δμως οί κομμουνιστές παρατηρούν μέ προσοχή τίς διαδικασίες διαφοροποιήσεων πού γίνςντα ι μέσα σ' αύτές τίς άναρχικές όμάδες. Ό π ω ς καί στίς φι- λομαοϊκές καί τροτσκιστικές όμάδες, διακρίνουν άπό τή μιά το ύς ίδεολόγους καί τίς καθοδηγητικές δυνάμεις τώ ν άναρχικών αΙρέσεων, πού συνειδητά κάνουν άντι- κομμουνισμό καί τυχοδιωκτισμό, καί άπό τήν άλλη τούς συνοδοιπόρους πού προσχωρούν σέ τέτιες όμάδες άπό άπειρία άλλά θέλουν παράλληλα νά καταπολεμήσουν ένεργά τό ν ιμπεριαλισμό. «'Ανά μεσα σ ’ αύτούς πού κά­νο υν τρομοκρατικές πράξεις καί πράξεις δολιοφ θοράς», γράφ ει ό σοβιετικός έπιστήμονας Μ ιχαήλ Μπασμάνοφ, «ε ίνα ι π ολλο ί αύτοί πού είλικρινά πιστεύουν πώς μόνο έτσι θά μπορούσε ν ’ άλλαχθεϊ τό πολιτικό κλίμα στίς χώ­ρες το υς καί νά καταργηθεϊ ή κρατικομονοπωλιακή άστι­κή τάξη. Γιά τή ν πίστη τους είναι Ικανοί νά θυσιάσουν άκόμα καί τή ζωή το υ ς »48.

01 δυνάμεις αύτές συνδυάζουν τή ν έπαναστατική ει­λικρίνεια καί τό ν τυχοδιωκτισμό, τή ν ήρωική αύτοθυσία καί τή ν πολιτική άπειρία, τή ν τίμια προσπάθεια νά καταργήσουν άμέσως τήν κοινωνική καταπίεση καί τή μηδενιστική άντιμετώπιση τής τεράστιας πολιτικής πεί­ρας τού προλεταριάτου, τή σιγουριά πώς ένας έπανα- στάτης μπορεί «νά κινήσει βουνά» καί τήν άρνηση τής μακροπρόθεσμης καθημερινής έπαναστατικής δουλιάς. Κατά κάποιο τρόπο αύτός ό έπαναστατικός ρομαντισμός είναι ένα μεταβατικό στάδιο άπ' δπου πέρασαν όρισμέ- νοι, πού δέχτηκαν άργότερα, δταν ξεπέρασαν τίς πλά­νες τους, τίς έπαναστατικές θέσεις τής έργατικής τά ­ξης, πού έμαθαν νά συνδυάζουν τή ν ήθική τους άγανά- κτηση μέ τή ν άνάγκη τής προσεκτικής άνάλυσης τής

190

κατάστασης καί τής καθημερινής έπαναστατικής δου- λιάς.

Ο ί παραπλανημένοι λοιπόν νέοι άνθρωποι, δχι μόνο τώ ν άναρχικών άλλά καί τών άλλων ψευτοεπαναστατι- κών όμάδων, είναι ένα δυναμικό πού μπορεϊ νά προσελ- κυστεΐ σ τό ν πραγματικό άγώνα ένάντια στό ιμπεριαλι­στικό σύστημα γιά τήν κοινωνική πρόοδο καί τήν έγκαθί- δρυση τοϋ σοσιαλιστικού συστήματος. «Α ύ το ύ ς», γρά ­φει τό μέλος τοϋ προεδρείου καί γραμματέας τοϋ Συμ­βο ύλιο υ τού Γερμανικοϋ Κομμουνιστικού Κόμματος, Βί- λι Γκέρνς, «θέλουμ ε νά πείσουμε καί νά τούς κερδίσου­με γιά τό ν άγώνα, μέσα ή στό πλευρό τού Γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμμα τος»49.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Ρ. Λούξεμπουργκ: «Μαζική άπεργϊα, κόμμα καί συνδικάτα». Στά «"Απαντα·, τόμ. 2, Βερολίνο, 1972, σελ. 98.

2. Β. Πονομαριόφ: «"Ενα έπίκαιρο πρόβλημα τού ιδεολογικοπολιτι­κού άγώνα», «Κομμουνίστ», 1971, άρ. 18.

3. «Ο ί συζητήσεις γιά τήν άντιμετώπιση τής τρομοκρατίας στή Βουλή», Ράινμπεκ, 1978, σελ. 333.

4. Γκίλ Γκρίν: « Ό νέος έξτρεμισμός: άναρχικός ή μαρξιστικός;». Νέα Ύόρκη, 1971.

5. «Βέγκ οϋντ Τσίελ», 1978, άρ. 7, 8. Άπό τό άρθρο τού Μποργκίνι μέ τίτλο: «ΚΚΙ καί Κόκκινες Ταξιαρχίες».

6. Κ. Μάρξ-Φρ. "Ενγκελς: «Άπαντα», τόμ. 18, σελ. 407.7. Ά λ . Σομπόλεφ: «Τροτσκισμός-έχθρός τής Επανάστασης». Βε­

ρολίνο, 1974, σελ. 13.8. Μ. Μπούκιν: «Κομμουνισμός καί αύτοδιάθεση», σελ. 64.9. Ντ. Κόν Μπεντίτ: «Τό μεγάλο παζάρι», σελ. 69.

10. Α. Κύντσλι: «Μαθήματα τοϋ άναρχισμοϋ». Στήν «Φράνκφουρτερ Ρούντσαου», 12.5.1968.

11. Β. Μπεσόνοφ: « Ό άντιμαρξισμός κάτω άπό τή σημαία τοϋ «νεο­ναζισμού». Μόσχα, 1978.

12. Φράντς Νόυμαν: « Αναρχισμός», σελ. 279.13. "Εριχ Χόνεκερ: «Λόγοι καί κείμενα», Βερολίνο, 1978.14. «Ντί Βέλτ», 3.7.1976.15. Κ. Ν. Μπράχερ: « Ή Δημοκρατία έχει άλλάξει;» Βόνη, 1978. σελ.

98.16. Μάρξ-’Ενγκελς: «Άπαντα», τόμ. 39, σελ. 229.

191

17. Β. I. Λένιν: «Άπαντα». 5η 6κδ., τόμ. 12. σελ. 131.18. «Λιτερατουρμαγκατσίν» άρ. 9, Ράινμπεκ. 1978, σελ. 36.19. «Χάντελσμπλατ», 22.11.1978.20. «Οϋνζερε Τσάιτ». 17.10.1977.21. «ΟΙ συζητήσεις γιά τήν άντιμετώπιση τής τρομοκρατίας στή

Βουλή».22. X. Χάιντλαντ: «Έξουσία καί βία», Αμβούργο, 1978.23. Ρ. Τσούντελ: « Ή Δημοκρατία έχει άλλάξει;». σελ. 266.24. «Σιντντόιτσε Τσάιτουνγκ». 26.9.1977.25. -Ν τί Βέλτ». 7.9.1977.26. «Φρανκφούρτερ Ρούντσαου». 7.9.1977.27. Γκ. Ντένιγκερ: «Άντιτρομοκρατική στρατηγική». Φράουεν-

φελντ, 1978, σελ. 274.28. Ά ρθρο τού Γκρομίκο στή «Νόιες Ντόιτσλαντ», 28.9.1972.29. Κ. Μένερτ: «Γιούγκεντ ίμ Τσάιτμπρουχ».30. X. Άνταμο: «Τό άριστερό χέρι τού κεφαλαίου». Στό «Φόρουμ»,

1976, άρ. 13, σελ. 5.31. «OGB γιά πού; Ντοκουμέντα πάνω στίς προγραμματικές συζητή­

σεις», Φραγκφούρτη. 1978, σελ. 197.32. «Φορβέρτς·, Βδνη, 1976, άρ. 32. σελ. 6.33. «Ρότε Μπλέτερ». 1978, άρ. 10, σελ. 23.34. «Ρότε Μπλέτερ», 1977, άρ. 11. σελ. 24.35. «Φράνκφουρτερ Άλγκεμάινε Τσάιτουνγκ», 3.12.1974.36. X. Κνίτερ: « Ό έξτρεμισμός στό δημοκρατικό κράτος δικαίου».

Ντίσελντορφ. 1978.37. Κ. Μένερτ: «Γιούγκεντ ίμ Τσάιτμπρουχ», Στουτγάρδη, 1976.38. «Ό ρ ό ρ », 1.10.77.39. Ανακοίνωση τού ΓΚΚ γιά τό θάνατο τής Ούλρικε Μάινχοφ,

«Οϋνζερε Τσάιτ», 15.5.76.40. Β. I. Λένιν: «Άπαντα». 5η έκδ., τόμ. 36. σελ. 198.41. Τό 10ο Συνέδριο τού ΚΚΕ. Έκθεση Δράσης τής ΚΕ. Τροποποιή­

σεις στό Πρόγραμμα. Αποφάσεις, έκδ. τής ΚΕ τού KKE. σελ. 238.42. « Ό όπορτουνισμός σήμερα», Φραγκφούρτη, 1974.43. «Κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός καί όπορτουνισμός». Βε­

ρολίνο. 1979, σελ. 206.44. «Οϋνζερε Τσάιτ», 22.7.1976.45. Στήν Ιδια, 5.4.1977.46. Στήν Ιδια, 19.4.1979.47. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η 6κδ., τόμ. 12. σελ. 130.48. «Νόιε Τσάιτ», 1978, άρ. 25, σελ. 19.49. Β. Γκέρνς: «Κρίση τής άστικής Ιδεολογίας καί ιδεολογικός

άγώνας στήν Ο ΔΓ», Βερολίνο, 1976.

192

6. Σέ τί διαφέρει ό σημερινός άπό τόν κλασικό άναρχισμό;

Τ ό έπαναστατικό έργατικό κίνημα, σέ όλη του τήν ιστορία, ήταν κάθε τόσο άναγκασμένο νά άντιπαλεύει δεξιές καί «ά ριστερ ές» άποκλίσεις, καί μάλιστα σέ άπο- φασιστικές στιγμές ξεσπάσματος τών ταξικών άντιθέ- σεων. «Κά θε καινούργιο γύρισμα τής Ιστορίας», έλεγε ό Λέ νιν , «προκα λει συγκεκριμένες μικροαστικής φύσης τα λα ντεύσ εις, πού παρουσιάζονται πάντοτε καί στό προ­λετα ριά το καί κατά κάποιο τρόπο τό δ ια περνούν»’ .

Στή δεκαετία τού ’50 τά έξτρεμιστικά στοιχεία σχε­δόν έξαφανίστηκαν άπό τή ν πολιτική σκηνή τών βιομη­χανικά άναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. 'Αντίθετα στή δεύτερη πενταετία τού ’60, ή Ιστορική κατάσταση έδοσε τή δυνατότητα στόν άριστερό έξτρεμισμό τών πιό διαφορετικώ ν άποχρώσεων, άνάμεσά τους καί στόν άναρχισμό, νά ξαναβγούν στήν έπιφάνεια, τόσο στήν ιδ εολογική δσο καί στήν καθημερινή πολιτική σφαίρα.

Α ύ τές δμως οι άριστερίστικες κινήσεις, άνάμεσά το υς καί ό άναρχισμός, «δ έ ν ήταν άναγέννηση τών άναρχικώ ν κινημάτων σάν αύτών τού τέλους τού 19ου, άρχών τού 20ου αίώνα», δπως λέει καί ό σοβιετικός έπι- σ τήμονα ς Ε. Γ. Μπατάλοφ2. Πρόκειται γιά ένα ποιοτικά ν έο φαινόμενο πού πρέπει ν' άντιμετωπίσουμε τώρα καί το ϋ όποιου χαρακτηριστικά θά περιγράφουμε παρακά­τω.

193

Τί είναι αύτό πού χαρακτηρίζει τόν σημερινό άναρχισμό καί άπό τί καθορίζεται ή θέση του στίς ταξικές άντιθέ- σεις άνάμεσα στό σοσιαλισμό καί τόν Ιμπεριαλισμό;

Ή έντο νη άναβίωση τού άναρχισμοϋ πού άρχισε στή δεύτερη πενταετία τού '60 είναι μιά έκφραση τής δξυν- σης τώ ν άντιθέσεω ν στό τρίτο στάδιο τής γενικής κρί­σης το ύ καπιταλισμού. Οί κύριες αιτίες τής έμφάνισης το ύ άναρχισμού βρίσκονται στίς οίκονομικές, κοινωνι­κές, πολιτικές καί ιδεολογικές έξελίξεις τού Ιδιου τού κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού (άντίθετα στίς προ­σπάθειες μιάς σειράς άστών έπιστημόνων, πού προσπα­θ ούν ν ’ άποδείξουν πώς ό άναρχισμός είναι άπλά ένα κοινω νικοψ υχολογικό φαινόμενο).

Ό άναρχισμός κατέχει σήμερα μιά πολύ πιό σημαντι­κή θέση. στή στρατηγική καί τή ν τακτική τής μονοπωλια­κής άστικής τάξης. Σήμερα δχι μόνο τόν άνέχεται ό Ι­μπεριαλισμός, άλλά καί μέ π ολλούς τρόπους τόν ένι- σχύει άμεσα ή έμμεσα. Αύτή ή νέα σχέση άνάμεσα στόν ιμπεριαλισμό καί τό ν άναρχισμό είναι αίτια τής παραπέ­ρα δξυνσης τής γενικής κρίσης τού καπιταλισμού. Γιά νά μπ ορέσουν νά ξεπεράσουν τήν Ιστορική αύτή κατάστα­ση, οί κυρίαρχοι κύκλοι τών ιμπεριαλιστικών κρατών χρησιμοπ οιούν δλα τά πολιτικά καί ιδεολογικά άποθέμα- τα πού μπορούν νά βρούν, άνάμεσά τους καί τόν άναρχι- σμό, γιά νά τά κινητοποιήσουν ένάντια στή άνάπτυξη τή ς παγκόσμιας έπαναστατικής διαδικασίας. Στήν προ- σπάθειά τους αύτή έκμεταλλεύονται τό γεγονός πώς οί σ η μερινο ί άναρχικοί, διάφορων άποχρώσεων, τηρούν μιά ιδιαίτερα άντεπαναστατική στάση σέ δλα τά βασικά θέματα τοϋ έπαναστατικοϋ άγώνα πού γίνεται σήμερα:

— 01 σύγχρονοι άναρχικοί έπιτίθενται στά κράτη τού ύπαρκτού σοσιαλισμού άπό ψευτοεπαναστατικές θέσεις χωρίς δμως νά είναι σέ θέση νά π ροτείνουν μιά πραγμα­τική ένα λλα γή στό σημερινό κοινωνικό σύστημα τών βιο­μηχανικά άναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών.

— Ά ρ ν ο ύ ν τ α ι τή σημασία τής Μ εγάλης Σοσιαλιστικής 'Οκτω βριανής ’Επανάστασης στήν άνάπτυξη τής παγκό­σμιας έπαναστατικής διαδικασίας, δπως ά ρνούνται καί

194

τό χαρακτηρισμό τής έποχής μας σάν αίώνα περάσματος άπό τό ν καπιταλισμό στόν σοσιαλισμό σέ παγκόσμιο έπί­πεδο.

— Ο ί σημερινοί άναρχικοί έπιτίθενται στή συνεπή πο­λιτική τή ς Σοβιετικής "Ενωσης καί τών άλλων σοσιαλιστι­κών χωρών γιά τή ν εΙρηνική συνύπαρξη κρατών μέ δια­φ ορετικά κοινωνικά συστήματα καθώς καί στίς προσπά- θειές το υς γιά τή ν προώθηση καί έδραίωση τής ύφεσης, χα ρακτηρίζοντας δλα αύτά «προδοσία τής έπανάστα­σ η ς ». Στό θέμα τού πολέμου καί τής εΙρήνης έφαρμό- ζο υν ούτοπική καί μή ρεαλιστική τυχοδιωκτική πολιτική.

— 'Επιτίθεντα ι στίς προσπάθειες τών κομμουνιστικών καί έργατικώ ν κομμάτων τών άναπτυγμένων καπιταλιστι­κών χωρών, γιά άντιμονοπωλιακές δημοκρατικές μεταρ­ρυθμίσεις τών σημερινών κοινωνικών συνθηκών τών χω­ρών αύτών, σάν τή ν καλύτερη πρός τό παρόν δυνατότή- τα π ροσ έγγισης στή σοσιαλιστική έπανάσταση. Αντί γ ι ’ α ύτή, προπαγανδίζουν πολιτικορομαντικές καί τυχοδιω­κτικές άπόψεις γιά τήν πραγματοποίηση τής ούτοπίας «έδ ώ καί τώ ρα», άγνοώντας τήν άναγκαιότητα μιάς βα­θιάς άνάλυσης τής συγκεκριμένης Ιστορικής κατάστα­σης.

— Ο ί σύγχρονοι άναρχικοί άρνούνται τήν ιστορική ά ποστολή τού προλεταριάτου. ’Επειδή οί άναρχικοί ποτέ δέν κατανόησαν τή φύση τής έργατικής τάξης, δέν μπο­ρο ύν νά τή ν καταλάβουν καί σήμερα, σέ δλη τήν πολυ- π λο κότη τά της. Δ έ ν έχουν κάνει κάποια βαθιά άνάλυση τώ ν διαφοροποιήσεων στή σύνθεση τού προλεταριάτου καί έτσι έχουν μιά έσφαλμένη, κατασκευασμένη άπό το ύς ίδιους εικόνα τής σημερινής έργατικής τάξης, πού μέ κανένα τρόπο δμως δέν άνταποκρίνεται στήν πραγ­ματικότητα.

— Ο ί σημερινοί άναρχικοί άρνούνται τόν κοινωνικό ρό λο τού έπαναστατικού κόμματος τής έργατικής τάξης καί κατηγορούν τά κομμουνιστικά καί έργατικά κόμματα σάν «ρεφ ορμιστικά ». Ά ρ νο ύ ντα ι τήν έπαναστατική θεω­ρία τής έργατικής τάξης, τό μαρξισμό-λενινισμό, είτε άνοιχτά, είτε προσπαθώντας νά παραμορφώσουν τήν πνευματική-κληρονομιά τών Μάρξ, "Ενγκελς καί Λένιν

,3 195

καί νά τή χρησιμοποιήσουν παραποιημένη πιά, γιά τούς άντεπαναστατικούς τους σκοπούς.

— Μέ τό ν άντιδιαλεκτικό μηχανιστικά τρόπο σκέψης το υς γενικεύου ν όρισμένες μορφές καί μεθόδους τού ταξικού άγώνα καί άρνοϋνται άπόλυτα τίς άλλες. 'Ιδιαί­τερα οί άναρχοτρομοκράτες άνακήρυξαν τήν ένοπλη βία μικρών όμάδων σάν τή ν τάχα μοναδική κατάλληλη έπα­ναστατική μορφή ταξικού άγώνα, άν καί αύτός άκριθώς ό πολιτικός τυχοδιω κτισμός προσφέρει στίς άντιδραστι- κές δυνάμεις μιά εύπρόσδεκτη δικαιολογία γιά νά έπιτε- θούν ένάντια σ ’ αύτούς πού πραγματικά άγωνίζονται γιά ειρήνη, δημοκρατία καί κοινωνική πρόοδο.

Γιά το ύς λόγο υς αύτούς οί κομμουνιστές είναι άπό­λυτα ά ντίθετοι στήν πολιτική καί τή ν Ιδεολογία τού ση­μερινού άναρχισμού. Ό άναρχισμός σήμερα «ά ποτελεΐ τό ν ίδιο κίνδυνο, δπως άκριθώς καί στό παρελθόν. Καί γ ι ’ α ύτό τό λ ό γο είναι άναγκαΐο ν ’ άγωνιστούμε ένάντια στό ν κίνδ υνο αύτό μέ δλες μας τίς δυνά μεις»3, έγραφε ό γά λλο ς κομμουνιστής Ζάκ Ντικλό στίς άρχές τής δε­καετίας τού ’70. Μέσα στό ίδιο πνεύμα, διαπίστωνε τό Κομμουνιστικό Κόμμα ΗΠΑ στό 21ο Συνέδριό του: « Ό μικροαστικός έξτρεμισμός έξυπηρετεϊ τά συμφέροντα τή ς άρχουσας τάξης, καθώς άποπροσανατολίζει τήν έ- νεργητικό τητα τών συνειδητώ ν άγωνιστικών δυνάμεων, κύρια τώ ν νέων, τίς άπομακρύνει άπό τόν άληθινό δρό­μο τού έπαναστατικοϋ άγώνα καί τίς κατευθύνει στά στενοσόκακα τού τυχοδιωκτισμού καί τής στείρας άρνη­σης... "Αν καί οί διάφορες άριστερίστικες όμάδες δέν έχουν άποκτήσει τήν έμπιστοσύνη τών μαζών, παρ’ δλ' αύτά είναι άπαραίτητο νά ύψώσουμε άπέναντι τους έναν το ίχο ά λή θεια ς»4.

Ή όρθότητα αύτής τής διαπίστωσης ύπογραμμίζεται άπό τό δτι φαίνεται δλο καί καθαρότερα, πώς ό σημερι­νός άναρχισμός (δπως καί γενικά ό άριστερισμός) έχει γίνε ι μόνιμος συνοδός τού καπιταλισμού στό τρίτο στά­διο τή ς γενικής κρίσης του. Πάντως ή σημασία του στό άριστερίστικο πεδίο μπορεϊ νά παρουσιάσει διακυμάν­σεις.

196

Ποιές τάσεις παραπέρα άνάπτυξης τοϋ άναρχισμοϋ πα­ρουσιάζονται σήμερα;

Π αρόλο πού ό σημερινός άναρχισμός άπό τή μιά άνα- παράγεται συνέχεια στό έδαφος τοϋ τρίτου σταδίου τής γε νική ς κρίσης τού καπιταλισμού σάν ένα φαινόμενο π τώσης αύτοϋ τού συστήματος, άπό τή ν άλλη σημαδεύ­τη κε κι αύτός άπό τήν κρίση, είναι ό Ιδιος μιά μορφή έκφρασης τής κρίσης τής άστικής Ιδεολογίας. ΓΓ αύτό καί ύποβάλλεται σέ μιά συνεχή διαδικασία άνανέωσης, άναμόρφωσης καί πτώσης. Σέ αύτή τή διαδικασία πτώ­σης το ύ σημερινού άναρχισμού φαίνονται όλο καί πιό ξεκάθαρα οί παρακάτω τάσεις:

Πρώ το: 01 δραστηριότητες καί ή Ιδεολογία τών όμά­δων πρωτοβουλίας, άναρχοαυθόρμητων καί αύτόνομων μετατρέπονται όλο καί περισσότερο σέ μιά άποχώρηση άπό τή ν πολιτική μέ τή δικαιολογία τής «άναζήτησης έ- ναλλα κτικώ ν μορφών ζω ής». Μέσα στήν άντικομμουνι- στική το υς άρνηση γιά κάθε συνειδητό καί όργανωμένο άγώνα ένάντια στόν Ιμπεριαλισμό, έξυμνοϋν ένα άφηρη- μένο, μικροαστικό καί άτομικιστικό (δανικό έλευθερίας. Μ έ «έν α λλα κ τικ ά » κατασκευάσματα έπιδιώκουν νά β ρ οϋν άτομικές λύσεις γιά κοινωνικά προβλήματα τόσο φ λέγοντα , δπως αύτό τής άνεργίας καί τής κοινωνικής άνασφάλειας, άντί νά παλεύουν γιά κοινωνικές λύσεις, όπως κάνει ή έργατική τάξη. Μ εγάλα κοινωνικά προβλή­ματα τά έπεξεργάζονται σέ προσωπικό καί άτομικιστικό έπίπεδο. Ό π ω ς έγραψε σχετικά ή μεγαλοαστική έφημε­ρίδα «Σ ιν τό ιτσ ε Τσ ά ιτο υγκ», αύτές οί δυνάμεις αύθορ- μ ητισμού προτιμούν «νά έχουν τό δικό τους μαγαζάκι τώρα, παρά νά έχουν τά πάντα στό μακρινό μ έ λλ ο ν»5, θ έ λ ο υ ν νά φτάσουν στή νέα, διαφορετική κοινωνία δχι μέ τή ν κοινωνική έπανάσταση, άλλά μέ τό ν άνθρωπο πού έχει διαφορετική άγωγή. Στίς δυνάμεις αύτές ται­ριάζει έκεινο πού έγραψε ό Λένιν τό 1905 στό άρθρο του «Σοσια λισμ ός καί άναρχισμός»: «Ο ί άπόψεις τους δέν έκφράζουν τό μέλλον τοϋ άστικού καθεστώτος, πού βα­δίζει μέ άκατάσχετη δύναμη πρός τήν κοινωνικοποίηση τή ς έργασίας, άλλά... τό παρελθόν αύτού τού καθεστώ­

197

τος, τή ν κυριαρχία τής τυφ λής καί τυχαίας σύμπτωσης πάνω στό μεμονω μένο, χω ριστό μικροπαραγω γό»6.

Δ ε ύ τε ρ ο : Μιά σειρά άναρχικών όμάδων προτιμά μιά δ λο καί δεξιότερη άνάπτυξη. Αύτή ή τάση έκφράζεται πιό καθαρά στή στροφή τών άναρχοτρομοκρατικών όμά­δων πρός τή ν ώμή τρομοκρατία πού τή ν παρουσιάζουν σάν «έπα να στατική». Ό λ ο καί περισσότερο ξεθωριάζει τό “ έπαναστατικό τους πνεύμα ” , αύτό πού τούς διαχώ­ριζε άρχικά άπό τή δεξιά έξτρεμιστική τρομοκρα τία»7, διαπιστώ νει πολύ σωστά ό Βούλγαρος έπιστήμονας Κρί- σ το Ν εστόροθ. Φαίνεται δλο καί καθαρότερα, πέρα άπό τίς ά λλες διαφορές μιά ταυτότητα άπόψεων σέ θέματα τα κτικής άνάμεσα στίς ψευτοεπαναστατικές καί νεοφα- σιστικές τρομοκρατικές όμάδες. Οί μασκαρεμένοι σάν «ά ρ ισ τερ ο ί» άλλά καί οί φανεροί τρομοκράτες τής άκρο- δεξιάς, έφαρμόζουν τήν Ιδια στρατηγική, έχουν τούς Ιδιους άμεσους στόχους καί δουλεύουν μέ τίς ίδιες με­θόδους. 01 «κόκκινα» μεταμορφωμένοι τρομοκράτες προσπαθούν νά καλύψουν τίς έπικίνδυνες τρομοκρατι­κές δολοφονικές πράξεις τους μέ φαινομενικά έπανα­στα τικές φράσεις, «άν καί», δπως λέει τό μέλος τής 'Ακαδημίας ’Επιστημών τής Ε ΣΣΔ, Τ . Τιμοφέγεφ, «ο ί δρα στηριότητές τους στήν πραγματικότητα στρέφονται ένά ντια στίς δημοκρατικές κατακτήσεις τών έργαζομέ­νων, ένάντια στό σχηματισμό πλατιάς συμμαχίας τών άντιφασιστικών δυνάμεων, καί άποβλέπουν στή διάσπα­ση τώ ν γραμμών τού προοδευτικού άντιιμπεριαλιστικού κ ινή μ α το ς»8.

’Ιδιαίτερα στήν 'Ιταλία παρουσιάζεται άντικειμενικά μία συνεργασία τών τρομοκρατών τών «'Ερυθρώ ν Τα ­ξιαρχιώ ν» μέ νεοφασιστικές δυνάμεις. Ό νεοφασίστας Φ ράνκο Φρέντα, πού πήρε μέρος στήν έπίθεση ένάντια σ τή ν 'Α γροτική Τράπεζα τού Μ ιλάνου, δήλωσε σέ μιά το υ σ υνέντευξη : « Ό στόχός είναι τό Ιδιο τό σύστημα. Δ έ ν έχει σημασία άν ή έτικέτα είναι κόκκινη ή μαύρη. 'Ε γώ συμπαθώ δλους αύτούς πού θέλουν νά καταστρέ­ψουν α ύτό τό κρά τος»9. Ό νεοφασίστας άρχηγός Πίνο Ραούτι έδοσε σαφή διαταγή στούς όπαδούς του γιά «έκ εχε ιρ ία » μέ τούς «α ύτόνομ ους» πού βρίσκονται στό

198

χώ ρο τώ ν «κόκκινα» μεταμφιεσμένων τρομοκρατών, έπειδή ό «κοινός έχθρός» αύτή τή στιγμή είναι ή «κ υ ­βέρνηση τών χριστιανοδημοκρατών καί τών κομμουνι­σ τ ώ ν »10. Σήμερα δέν κρύβουν, ούτε οί νεοφασίστες, ού­τε οΐ «κόκκινα » μεταμφιεσμένοι τρομοκράτες πώς θ έ-' λο υ ν νά άποσταθεροποιήσουν τό άστικοδημοκρατικό σ ύστημα στήν Ιταλία , Ιδιαίτερα μετά τήν ισχυροποίηση τώ ν κομμουνιστώ ν στή Βουλή καί τά τοπικά δργανα έξουσίας. 01 νεοφασίστες προσπαθούν νά έκμεταλλευ- το ύ ν τίς ένέργειες τών « ’Ερυθρών Ταξιαρχιών» προκει- μένου νά κάνουν Ισχυρότερους έλιγμούς γιά τήν πραγ­ματοποίηση στροφής πρός τά δεξιά. Τ ό σοβιετικό περιο­δικό «Ν έ ο ι Καιροί» έπισήμανε τίς έμμεσες έπαφές άνά­μεσα στούς νεοφασίστες καί τίς « ’Ερυθρές Ταξιαρχίες» πού γίνο ντα ν μέσω τών ιμπεριαλιστικών μυστικών ύπη- ρεσιών.

Ά λ λ ά καί στό άναρχικό κίνημα τών «α ύτόνομω ν» στήν ’Ιταλία, άποδείχνεται άντικειμενικά μία σύμπραξη μέ το ύς νεοφασίστες. «Π ρ όγραμμα » τών «α ύτόνομω ν» εί­ναι ή τέλεια άρνηση, ή άπόρριψη δλων τών θεσμών, τών παραδοσιακών πολιτικών δομών καί ό έγκωμιασμός τής βίας. Ή στρατηγική τους, ή «Ρ 38»(πού όνομάστηκε έτσι άπό τό ν τύπ ο τών πιστολιών πού προτιμούν), είναι στρα­τη γική όλοκληρωτικού ένοπλου καί αίματηρού πολέμου ένά ντια στά άστικοδημοκρατικά έπιτεύγματα άλλά καί ένά ντια στό ’Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα καί τά συνδι­κάτα. Ό πολωνός έπιστήμονας Γιανούτς Γιανίκι διατύ­πωσε τή θέση, πώς στό «α ύτό νο μ ο » κίνημα «πραγματο- π οιήθηκε ή ένωση δύο φαινομενικά άντίθετων άκρων: τώ ν άριστερών καί τών δεξιών έξτρεμιστών. Αύτά τά δύο ρεύματα, πού κανονικά έχουν άντίθετες κατευθύνσεις, μπορούν νά συναντηθούν άν άφαιρεθούν οί τυχόν θετι­κές άρχές καί γίνει μοναδική προϋπόθεση τών ένερ- γειώ ν ή τέλεια ά ρνη σ η »’1.

01 αύτόνομοι, προσπαθώντας νά πετύχουν τούς στό­χο υς το υς πού ζημιώνουν τή ν έργατική τάξη καί δλες τίς π ροοδευτικές δυνάμεις, συνεργαζόμενοι άνοιχτά μέ νεοφασιστικές δυνάμεις, έφαρμόζουν τή γνωστή άρχή: « Ό σκοπός άγιάζει τά μέσα» καθώς λένε σχετικά: «Ά γ ω -

199

νιζόμαστε γιά τή ν προλεταριακή έπανάσταση καί χρησι­μοποιούμε δλα τά μέσα πού μπορούν νά φέρουν τό λαό σ τή ν έξουσία. Ό τ α ν τό πετύχουμε θά διώξουμε όποιον μάς βοήθησε πιστεύοντας πώς θά κέρδιζε σέ βάρος μας καί α ύτό θά μετατραπεϊ σέ λουτρ ό α ίματος»12.

Τάση στροφής πρός τά δεξιά δέν έμφανίζεται μόνο σέ α ύτές τίς δυνάμεις. Πρώην «ά ντιεξουσια στές» τού 1968, δπως ό Ζάν-Πώ λ Ν τολέ, έμφανίζονται σήμερα στή Γα λλία σάν έκπρόσωποί τής έπονομαζόμενης «νέας φι­λοσοφ ίας». Αύτή ή «νέα φιλοσοφία» άπό τή μιά έχει εύ- διάκριτα άναρχικά-προσωπικά καί άσυνάρτητα χαρακτη­ριστικά καί άπό τή ν άλλη ύπεραμύνεται άναίσχυντα τού καπιταλιστικού συστήματος. Πολιτικά κινείται άνάμεσα σ τό ν γκοσισμό (γαλλικός χαρακτηρισμός τού έξτρεμι- σμού) καί στήν Ιδεολογία τής άντίδρασης. Ό π ω ς διαπι­στώ νει ό σοβιετικός έπιστήμονας Καγκραμάνοφ «ή άπό- κλιση τώ ν «νέω ν φιλοσόφων» άπό τόν γκοσισμό δέν ση­μαίνει πώς... άπομακρύνονται άπό τίς άναρχικές άπό- ψεις καί άπό τίς άξιώσεις γιά «όλοκληρω τική» άρνηση τώ ν ύφιστάμενων θεσμώ ν»13.

Ό άναρχικός Μίχαελ «Μ π ό μι» Μπάουμαν έγραψε στό βιβ λίο του «Πώ ς άρχισαν δλα», τό 1975: «... δ,τι ήταν έ- νάντια, ήταν καλό, άκόμα καί τό Νεοφασιστικό Κόμμα Γε ρ μ α νία ς »14. Σύμφωνα λοιπόν μ' αύτό τό «πιστεύω », όρισμένοι άναρχικοί νομίζουν πώς «άνακάλυψαν» στό νεοφασισμό ένα «άντιεξουσια στικό» δυναμικό. Δέν τούς ένδιαφ έρει πιά τό περιεχόμενο, άλλά μόνο ή μορφή. Ό άναρχικός Ν τά νιελ Κόν-Μ πεντίτ άξίωνε: «θ ά έπρεπε νά ισχύει άπεριόριστη έλευθερία άπόψεων καί διαδηλώ­σ ε ω ν »15. Μ ’ αύτό δέν έννοούσε τή ν άπαγόρευση τής διαδήλωσης ένάντια στήν ξεδιάντροπη πρόκληση τών νεονα ζιστώ ν στίς 17 Ίο ύ νη 1979 στή Φραγκφούρτη, άλλά τή ν άπαγόρευση τής πορείας τών νεοφασιστών. Τελικά μάλιστα άξίωνε «έλευθερία γιά τό ν Ρούντολφ Χές», έναν άπό τούς μεγα λύτερους έγκληματίες πολέμου τής φασιστικής Γερμανίας. Ό άρχηγός τής άρχικά άναρχο- φ ιλελεύθερης Έλευθεροκοινω νικής Έ ν ω σ η ς τής Ο Δ Γ Μ πέτχερ, φαίνεται πώς έχει στενές έπαφές μέ τό ν δεξιό έξτρεμιστή θ ίς Χριστόφερσον, πού είναι πολύ φημισμέ­

200

νος στό Σλέσβιγκ-Χολστάιν, όπως έγραψε τό περιοδικό «Ν τά ς ντά Ά β ά ν τ ι» τού ’Αμβούργου. Καί ό γά λλος άναρ­χικός Ν τα νιέλ Γκιρό δήλωσε πώς «σέ άκραϊα περίπτωση θά προτιμούσε ένα δυσαρεστημένο φασίστα άπό έναν Ικανοποιημένο άνα ρχικό»16. Έ τ σ ι άποδείχνεται έδώ πώς οί άναρχικοί δέν έφαρμόζουν παρά μιά «άριστερά» μεταμφ ιεσμένη, δεξιά δμως πολιτική.

Τρ ίτο: Εμφ α νίζεται μιά τάση πλησιάσματος τών άναρχικώ ν δυνάμεων σέ σοσιαλρεφορμιστικές θέσεις. Τ ό πλησίασμα αύτό συχνά γίνεται μέσα άπό τόν άναρχο- συνδικαλισμό. Ό άναρχοσυνδικαλιστής Ά γκ ο υ σ τίν Σού- κι, έκανε δηλώσεις τή 16η Ίο ύ νη 1977 στό δεύτερο πρό­γραμμα τής τηλεόρασης τής Ο Δ Γ καί προσεγγίζοντας σοσιαλρεφορμιστικούς στόχους μίλησε γιά «δημοκρατι­κό σοσιαλισμό», ίσχυριζόμενος πώς τόν άναρχισμό δέν πρέπει νά τό ν θεωρεί κανείς σάν ένα κοινωνικό σύστημα πού θά έφαρμοστεϊ σύμφωνα μέ κάποιο πρόγραμμα, άλ­λά σάν μιά προσπάθεια γιά έλευθερία, δχι γιά τήν ίδια τή ν έλευθερία ή τήν όλοκληρω μένη κοινωνία, άλλά σάν μιά έπιδίωξη γιά μιά τέτια κοινωνία.

Σέ όρισμένες άναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες μερικές δυνάμεις πού μέχρι τώρα άνήκαν στόν παραδο­σιακό άναρχισμό, σήμερα πλησιάζουν σέ άναρχοσυνδι- καλιστικές θέσεις, πράγμα πού σίγουρα όφείλεται κύρια σ τή ν έντύπω ση τής έντονης άναβίωσης τού άναρχοσυν- δικαλισμοϋ στήν Ισπανία. Α ύτό γίνετα ι γιά παράδειγμα μέ το ύς κύκλους πού συγκεντρώ θηκαν γύρω άπό τήν άναρχική έφημερίδα «Μ πεφ ράιουγκ» τής Κολονίας δπως καί διάφορους άλλους.

Ό έπιστήμονας Γιοϋργκεν Ρόις άπό τήν Ο Δ Γ διαπι­στώ νει συμπληρωματικά: «Π α ρ ’ δλη τήν έτερογένεια τώ ν μικροαστών έξτρεμιστών καί τών άναρχικών όμά­δων, προκαλει κατάπληξη ή πραγματική τους συγγένεια μέ τό δεξιό όπορτουνισμό προσαρμογής στό σύστημα σέ βασικά θέματα, δπως είναι ή σχέση μέ τή ν έργατική τάξη καί τό κόμμα της, μέ τή διδασκαλία τών Μάρξ, Έ ν - γκ ε λς καί Λένιν άλλά καί δσο άφορά τούς τρόπους καί το ύς στόχους τού κινή μ α το ς»'7.

Τέταρτο: Παρουσιάζεται μία συνεργασία όρισμένων

201

άναρχικώ ν όμάδων μέ έθνικιστικά αύτονομιστικά κινή­ματα. Γιά παράδειγμα ή έπιθυμία τών άναρχικών γιά μιά ά ποκεντρω μένη κοινωνία μέ αύτόνομες κοινότητες καί περιοχές, πού είναι συνέπεια τής θέσης ένάντια στήν έξουσία καί τό κράτος, κατάληξε στή Γαλλία καί στήν ’Ισπανία σέ συμμαχία τών άναρχικών μέ θρετόνους καί βάσκους έθνικιστές.

Π έμπ το : 'Εμφανίζεται ξανά ή τάση πού παρουσιάστη­κε ήδη πρίν άπό τόν Α' Παγκόσμιο Π όλεμο καί στή δε­καετία τού ’20. Ο ί δυνάμεις δηλαδή πού είναι άπογοη- τε υ μ έ νε ς άπό τή ν άδυναμία ύλοποίησης τών άναρχικών ούτοπιώ ν, προσπαθούν νά πραγματοποιήσουν τίς προσ­δοκίες το υς μέ τή φυγή σέ θρησκευτικές αιρέσεις. Ό Ράινερ Λάγκανς, ένας άπό τούς άρχηγούς τής ά ντιεξου- σιαστικής πτέρυγας τοϋ φοιτητικού κινήματος στήν Ο Δ Γ , σήμερα πιστεύει πώς θά βρει τή ν εύτυχία σάν μα­θ ητής ένός ίνδού γκουρού. Ό Γά λλος Μωρίς Κλαβέλ πού τό 1968 άνήκε στούς ένθουσιώδεις βάρδους τής έπανάστασης, μετά τίς άριστερίστικες, άναρχικές περι­π λα νήσεις του γύρισε στό χριστιανισμό. Ή σοβιετική έπιστήμονας Τ . Σνεγκίρεβα διαπιστώνει σχετικά: «"Ενα χαρα κτηριστικό όλων τών «νέ ω ν» άναρχικών θεωριών εί­ναι ή μετατόπιση τού τονισμού άπό τό πολιτικό μήνυμα σ τή ν ήθική καί θρησκευτική θ εώ ρησ η»’8.

Στή στροφή άπό τίς κοινωνικοπολιτικές άπόψεις τού άναρχισμού πρός μιά «καινούργια θρησκευτικότητα», έκφράζονται τουλά χιστο δύο τάσεις: Ή μία έπιδιώκει, μέ βάση τό ν μικροαστικό άτομικισμό, τή στροφή άπό τήν έ λιτίστικη πολιτική δραστηριοποίηση σέ μιά στάση παραίτησης, δπου τό «δώ ρο» γιά ένα καινούργιο, καλύ­τε ρ ο κόσμο, άναμένεται άπό ένα «ύπ ερ γήινο δημιουρ­γ ό » . Ά π ό τή ν άλλη, νέοι άνθρωποι πού είχαν στραφεί σέ άναρχικούς καί άλλους άριστερίστικους κοινωνικούς όραματισμούς γιά νά κάνουν δσο γίνεται γρηγορότερα τό άλμα πρός έναν καλύτερο κόσμο, βλέποντας τίς έλπί- δες το υς νά έξανεμίζονται, πιστεύουν πώς πρέπει νά προσφ έρουν τήν κοινωνική τους δραστηριότητα σέ χρι­στιανικά κινήματα ή άκόμα καί σέ θρησκευτικές αίρέ- σεις. Μιά καί δέν μπορούν ν ’ ά λλάξουν δλο τό ν κόσμο,

202

θ έλο υ ν τουλά χιστο νά κάνουν τή ζωή αύτή πιό ύποφερ- τή σέ λ ίγο υ ς άνθρώπους, αύτούς πού έχουν μεγαλύτερη άνάγκη.

“Οπως καί νά ’χει, πρόκειται γ ι ’ άναζήτηση βαθιών θρησκευτικώ ν προβλημάτων, ώστε νά κατευθυνθοϋν οί διαμαρτυρίες τής νεολαίας τών καπιταλιστικών χωρών σέ κανάλια άκίνδυνα γιά τό Ιμπεριαλιστικό σύστημα.

"Εκτο: Παρουσιάζεται μία σύνδεση τών άναρχικών δυ­νάμεω ν μέ τό οίκολογικό κίνημα. Ιδιαίτερα γιά μιά σειρά άναρχικών, τό οίκολογικό πρόβλημα καταλαμβάνει ένα μ εγά λο τμήμα τών μελλοντικώ ν όραματισμών τους. Ό κοινός παρονομαστής δπου συναντώ νται μιά σειρά άναρχικώ ν μέ π ολλούς όπαδούς τού οικολογικού κινή­ματος, είναι ή έχθρότητα γιά τήν έπιστημονικοτεχνική πρόοδο. 01 «ένα λλακτικές λύσεις*» πού προσφέρουν καί οί δύο στά θέματα προστασίας περιβάλλοντος, έξοικο- νόμη ση ς ένεργείας καί χρησιμοποίησης άποθεμάτων πρώτων ύλών, συνήθως είναι ταυτόσημες. Α ύτό έκφρά- ζεται γιά παράδειγμα στή βασική τους άρνηση γιά τά πυ­ρηνικά έργοστάσια, άκόμα καί γιά τή χρησιμοποίηση τής άτομικής ένέργειας γιά εΙρηνικούς σκοπούς. Προσανα­το λίζο ντα ι άποκλειστικά σέ παλιές μορφές έξοικονόμη- σης ένέργεια ς δπως άνεμόμυλοι, δημιουργία μεθανίου άπό κοπριά καί διάφορες ά λλες τέτιες μορφές, πού δπως καί ή χρησιμοποίηση ήλιακών θερμοσυσσωρευ­τών*, μπορούν νά καλύψουν μόνο ένα μικρό μέρος τών πρωταρχικών άναγκών. Ά λ λ α παραδείγματα παρόμοιων

* Βασικά ή χρησιμοποίηση τού ήλιου σέ περιοχές μέ χαμηλή θερ­μοκρασία μπορεϊ νά γίνει περιορισμένα μέ συσσωρευτές στίς ταρά­τσες τών σπιτιών ή σέ μεγαλύτερο πλαίσιο μέ μεγάλα έργοστάσια έ- νέργειας. Μιά έρευνα πού έγινε στίς ΗΠΑ. πού έχουν σχετικά καλή γεωγραφική θέση γιά τή χρησιμοποίηση τής ήλιακής ένέργειας. άπό- δειξε πώς μέ τή μέθοδο αύτή θά μπορούσαν νά καλυφθούν μόνο τά 2-5% τών ένεργειακών άναγκών τού έτους 2000. μέ τήν προϋπόθεση πώς όλα τά νοικοκυριά θά κάλυπταν τό 50% τών άναγκών τους μέ ήλιακή ένέργεια καί μέ συμπληρωματική μόνο θέρμανση (Κ. X. Κνάπ. «'Ενέργεια στό μέλλον». «Ό ρ ιζό ντ». 1979. άρ. 38. σελ. 22).

203

«ένα λλακτικώ ν λύσεω ν» είναι ή στροφή πρός τή βιολογι­κή γεω ργία καί ή άποφυγή τεχνητώ ν λιπασμάτων, ό προσανατολισμός πρός τή «μ έ σ η » τεχνολογία καί ή ύπο- στήριξη τής «άπλής ζω ής» πού ούσιαστικά είναι ή «ά ρι­σ τε ρ ή » παραλλαγή τού συνθήματος τών δεξιών γιά « λ ι ­τό τη τα » καί «σφίξιμο τής ζώ νης».

"Εβδομο: Υ π ά ρ χει σύνδεση άναρχικών δυνάμεων μέ τό φ εμινιστικό κίνημα* πού έκφράζεται μέ τόν έπονο- μα ζόμενο άναρχοφεμινισμό. Μιά όμάδα τοϋ περιοδικού «Ν τ ί Σθά ρτσε Μ ποτίν» δχι μόνο άντικατάστησε τόν ταξι­κό άνταγω νισμό άνάμεσα στούς μεγαλοαστούς καί τό π ρολεταριά το μέ τήν άντίθεση άνάμεσα σέ άντρες καί γυναίκες, πράγμα σύνηθες γιά τό φεμινισμό, άλλά καί έκανε σύνθημά της τή δημιουργία φεμινιστικής άναρ- χίας, μιάς άναρχικής κοινωνίας χωρίς άντρες. Σέ μιά έκ­δοση τοϋ περιοδικού, ύπάρχει μιά εικόνα πού δείχνει γυνα ίκες τή ν ώρα πού καρατομούν έναν άντρα καί μέ τή λεζά ντα : « Ό εύνουχισμός ήταν μόνο μιά μεταβατική λύ ­σ η » 19.

Α ύ τές δμως οί τάσεις άναπροσανατολισμού καί κατά­π τωσης δέν σημαίνουν πώς ό άναρχισμός έξαφανίστηκε άπό τή ν πολιτική σκηνή τών καπιταλιστικών βιομηχανι­κών χωρών. Ό λ α καί συχνότερα έξαφανίζονται όρισμέ- νες άναρχικές όμάδες, ένώ ταυτόχρονα ξεπετάγονται καινούργιες. Έ τ σ ι, οί άναρχικές δυνάμεις θά παίξουν καί σ τό μέλλο ν κάποιο ρόλο στήν πολιτική ζωή τών κρα­τώ ν τοϋ κεφαλαίου. Πάντως οί μορφές τοϋ άναρχισμού μπορούν καί άλλάζουν γρήγορα καί πρέπει νά ύπολογί- ζει κανείς πώς άναρχικές ιδέες θά έπηρεάσουν λίγο - πο­λύ καί άλλες πολιτικές όμάδες, καί θά έχουν διάφορες έπιπτώσεις.

* Φεμινιστικό κίνημα: Μικροαστικό έξτρεμιστικό γυναικείο κίνημα δεξιού προσανατολισμού πού θεωρεί τή διαμάχη τών δύο φύλων ση­μαντικότερη άπό τή διαμάχη άνάμεσα στίς άνταγωνιστικές κοινωνικές τάξεις καί ύποστηρίζει πώς ή κατάργηση τής καταπίεσης τής γυναίκας δέν θά κερδηθεϊ δίπλα στόν άντρα στήν πάλη γιά τή σοσιαλιστική κοι­νωνία άλλά ένάντια στόν άντρα.

204

Σέ τί διαφέρει λοιπόν ό σημερινός άναρχισμός άπό τόν κλασικό άναρχισμό τοϋ 19ου αίώνα;

Εξετά ζοντα ς τίς άντιθέσεις μέ τούς σύγχρονους ά ναρχικούς, τόσο οί μαρξιστές όσο καί οί άστοί συγγρά ­φεις έπανειλημμένα έκαναν συγκρίσεις άνάμεσα στόν κλασικό άναρχισμό τού 19ου αίώνα καί τίς σημερινές μορφές έμφάνισης τού άναρχισμοϋ, θέτοντας έτσι τό έρώ τημα τής σχέσης άνάμεσα στή συνέχιση καί τήν άλ- λαγή τού άναρχισμοϋ. Στήν έρώτηση αύτή ύπάρχουν διαφορετικές άπόψεις άκόμα καί άνάμεσα σέ μαρξιστές έρευ νη τές. Έ ν ώ ό Μ προϋνο Φράι γράφει πώς οί θεωρη­τικές και πρακτικές θέσεις τών σημερινών άναρχικών εί­ναι «ούσιαστικά μία έλαφρά ή καί καθόλου άλλαγμένη έπανέκδοση τού Ιστορικού άνα ρχισμοϋ»20, ό Χάνς Ά - ν ταμ ο άντίθετα ύποστηρίζει πώς παρουσιάζουν «μό νο λ ίγε ς όμοιότητες μέ τό ν κλασικό ά ναρχισμό»21.

Ό π ω ς ό άναρχισμός τού 19ου αίώνα ήταν μιά μικροα­στική άντίδραση στόν ά νερχόμενο καπιταλισμό, τήν καταστροφ ή τής χειρωνακτικής μικρής βιομηχανίας καί τή ν κατάργηση τών φεουδαρχικών πατριαρχικών σχέ­σεων, έτσι καί ό σημερινός άναρχισμός, κύρια στίς ιμπε­ριαλιστικές χώρες, είναι μιά άντίδραση στόν καπιταλι­σμό πού Ιστορικά βρίσκεται στή διαδικασία τής πτώσης του.

Φαίνεται πώς ό άναρχισμός σήμερα είναι, άπό άποψη π εριεχομένου καί όργάνωσης, πιό πολυποίκιλος άπ’ δ,τι σ τό π αρελθόν. Από τό 19ο αιώνα άπορρόφησε πολλών ειδών Ιδέες, τόσο άστικές δσο καί μαοϊκές ή τροτσκιστι- κές. Τ ή μεγα λύτερη όμοιότητα μέ τούς άναρχικούς τού π αρελθόντος, παρουσιάζουν σήμερα οι παραδοσιακοί άναρχικοί. Στό κύριο έρώτημα τού άναρχισμού, τό θέμα έξουσίας καί κράτους, άκολουθοϋν τούς προγόνους το υς καί μέ τή ν έπανέκδοση τών άναρχικών «κλασικώ ν», π ροσπαθούν νά έπεξεργαστούν τή ν πνευματική τους κληρονομιά καί νά τήν κάνουν πιό άποδοτική γιά τίς ση­μερινές τους δραστηριότητες. Π αρ’ δλα αύτά οί άπόψεις το υς δέν είναι ένα άπλό άντίγραφο τών άναρχικών άντι- λήψεων τού 19ου αίώνα. Κατά κάποιο τρόπο άποκλίνουν

205

άπό τίς άπόψεις τών «π ροπα τόρω ν» τους καί μάλιστα σέ όρισμένα θέματα ύποστηρίζουν άντίθετες θέσεις (όπως π.χ. στό θέμα συμμετοχής στίς έκλογές).

'Α ντίθ ετα μέ τό ν σημερινό άναρχισμό τών καπιταλι­στικώ ν χωρών, ό άναρχισμός τοϋ 19ου αίώνα είχε μπει στίς γρα μμ ές τοϋ έργατικοϋ κινήματος. Έ ν ώ τότε ήταν ή έκφραση τής Ιδεολογικής καί πολιτικής άνωριμότητας το ϋ σχηματιζόμενου προλεταριάτου ή ένα μεταβατικό στάδιο πρός συνειδητές μαρξιστικές άγωνιστικές θέ­σεις, σήμερα είναι κύρια ή πνευματική έκφραση τών παραστρατημένω ν παιδιών τής μικροαστικής ή άκόμα καί τή ς μεγαλοαστικής τάξης. Γιά μεταβατικό στάδιο μπορεϊ τώρα κανείς νά μιλά μόνο δταν άναφέρεται στούς όπαδούς τών όμάδων πρωτοβουλίας, άναρχοαυ- θόρμητω ν καί αύτόνομων. Μέ τή ν έτερογένεια πού πα­ρουσιάζουν είναι ή έκφραση άναζήτησης στρατηγικής καί μεταβατικής μορφής γιά τή συμμετοχή στόν πολιτι­κό άγώνα, πράγμα πού άφήνει άνοιχτές διάφορες κατευ­θύνσεις άνάπτυξης.

01 άναρχοτρομοκράτες δμως, πού τούς έξετάσαμε στό βιβλίο αύτό καί πού προήλθαν άπό τήν άντιεξουσια- στική πτέρυγα τού φοιτητικού κινήματος τής δεκαετίας το ύ 60 είναι αύτοί πού άπομακρύνθηκαν περισσότερο άπό τό ν κλασικό άναρχισμό. Τή ν τρομοκρατική «προπα­γάνδα τής πράξης» τών άναρχικών βομβιστών τού 19ου αίώνα, τή σύνδεσαν κύριά μέ μαοϊκές καί τροτσκιστικές ιδέες, πράγμα πού πολύ σωστά προκαλεΐ τήν έρώτηση κατά πόσο πρέπει κανείς νά τούς θεωρεί άναρχικούς. 01 σ η μερινο ί άρχηγοί καί ίδεολόγοι τών άναρχικών όμάδων ύποστηρίζουν έναν αύστηρό άντικομμουνισμό καί άντι- σοβιετισμό. Ό τ α ν άναρχικοί όπως ό Πιότρ Α. Κροπότκιν καί ό Έ ρ ιχ Μίζαν άνάπτυξαν μιά σχετικά θετική σχέση μέ τή σοβιετική έξουσία, 6ν καί δχι χωρίς άντιφάσεις, ά λλοι άναρχικοί στρέφονταν (όπως ό Ά λε ξά ν τε ρ Μ πέρκμαν καί ό Ρούντολφ Ρόκερ) ένάντια στή σοβιετική Ρωσία, πού τούς άπογοήτευσε, έπειδή δέν πραγματο­ποίησε τή ν κοινωνική ούτοπία τους. Συχνά οί έπιθέσεις τώ ν σημερινώ ν άναρχικών είναι ταυτόσημες μέ αύτές τώ ν δυνάμεων τού άκροδεξιού χώρου.

206

Ή άπάντηση λοιπόν στό έρώτημα τής συνέχειας καί τή ς ά λλαγής τοϋ άναρχισμού είναι πολύ διαφορετική γιά τίς διάφορες κύριες σημερινές τάσεις του. Τά συμπερά­σματα τώ ν Φράι καί Ά ν τα μ ο είναι σωστά μόνο γιά μιά τά ση: Τ ή ν άναρχοτρομοκρατία καί τό ν άναρχοσυνδικαλι- σμό. Σ τό σ ύνολό του ό σημερινός άναρχισμός άλλαξε σημαντικά φυσιογνωμία σέ σύγκριση μέ τόν κλασικό άναρχισμό τοϋ 19ου αίώνα. Π αρ’ όλα αύτά παρουσιάζει χαρακτηριστικά στοιχεία συνέχισής του.

Ό σ ύγχρονος άναρχισμός, μέ τή ν άντίθεσή του στίς δυνά μεις τής ειρήνης, τής δημοκρατίας καί τής κοινωνι­κής προόδου, προσφέρει περισσότερη καί άμεσότερη βοήθεια στόν ιμπεριαλισμό γιά τή ν έδραίωση τής κυ­ριαρχίας του. Έ τ σ ι, δίκαια διαπιστώνει ό σοβιετικός έπι- στήμονας Σ. Ν. Κάνγεφ: « Ό σημερινός άναρχισμός παί­ζει, δπως καί στό παρελθόν, άντιδραστικό ρόλο καί κατέ­χει σημαντική θέση στό όπλοστάσιο τής ιδεολογικής μά­χη ς τής Ιμπεριαλιστικής άντίδρασης ένάντια στή δημο­κρατία καί τό σοσιαλισμό»22.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η έκδ., τόμ. 44, σελ. 101.2. Ε. Μπατάλοφ: « Ή φιλοσοφία τής έξέργεσης», Βερολίνο, 1975.3. Ζάκ Ντικλό: «01 άναρχικοί χτές καί σήμερα·, Παρίσι, 1970.4. 11ο Συνέδριο τοϋ KK ΗΠΑ, 26 μέχρι 29 Ιούνη 1975, Βερολίνο,

1977.5. «Σιντντόιτσε Τσάιτουγκ», 30.6.1979.6. Β. I. Λένιν: «Άπαντα», 5η 6κδ., τόμ. 12, σελ. 131.7. X. Νεστόροφ: « Ό "άριστερός” έξτρεμισμός καί ή έπαναστατική

έξέλιξη», «Ίνφορματσιόν Μπιγετίν», 1978, άρ. 6.8. «Πράβντα», 19.5.1978.9. «Νόιε Τσάιτ», 1978, άρ. 43.

10. «Ρότε Μπλέτερ», 1978, άρ. 7, 8, σελ. 42.11. Γ. Γιανίκιστό «Νόθε Ντρόγκι», Βαρσοβία, 1977, άρ. 6. σελ. 167.12. «Τζιόρνι», Μιλάνο, 20.4.1977.13. «Βοπρόσι Φιλόσοφι», Μόσχα, 1979, άρ. 4. σελ. 144.14. Μ. Μπάουμαν: «Πώς άρχισαν δλα». Μόναχο, 1975.15. «Κ ονκρέτ·, Αμβούργο, 1979, άρ. 9.16. «Κάτω άπό τό λιθόστρωτο ύπάρχει άμμος», σελ. 242.

207

17. «Προβλήματα Ειρήνης καί Σοσιαλισμού», 1979, άρ. 6. σελ. 841.18. «Βεστνίκ», Μόσχα, 1978, άρ. 7.19. «Ντάς Ντά», Αμβούργο. 1977, άρ. 4, σελ. 45.20. «Γιά τήν τρομοκρατία». Βιβλίο τών X. "Ανταμο καί Μπρούνο

Φράι, Φραγκφούρτη, 1978.21. Στό Ιδιο.22. Σ. Κάνγεφ: « Ό άγώνας τοϋ ΚΚΣΕ ένάντια στόν όπορτουνισμό

καί τόν έθνικισμό», Λένινγκραντ, 1978.

208

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΤΙ είναι άναρχισμός; 7Κύριες κατευθύνσεις τού άναρχισμοϋ 9Σχετικά μέ τήν Ιστορία τοϋ άναρχισμοϋ 23Σημειώσεις 35

2. Ποιές είναι οί αιτίες τής σημερινής έντονης Αναβίωσης τοϋάναρχιομοϋ; 38Κοινωνικοοικονομικές αΙτΙες 40Πολιτικά αίτια 45Ιδεολογικά αίτια 48

"Αλλες αΙτΙες τής άναθίωσης τού άναρχισμοϋ 54Σημειώσεις 58

3. Ποιές θέσεις παίρνουν oi σημερινοί άναρχικοί άπέναντι στόνύπαρκτό σοσιαλισμό καί στήν πολιτική τής εΙρηνικής συνύ­παρξης κρατών μέ διαφορετικό κοινωνικό συστήματα; 60 Γιατί έπιτίθενται οι άναρχικοί στίς σοσιαλιστικές χώρες: 60 Γιατί οί κοινωνικές Ιδέες τών σημερινών άναρχικών είναι

άπραγματοποίητες, ουτοπικές; 82Τί πιστεύουν οι σημερινοί άναρχικοί γιά τή βία: 96Γιατί άρνούνται οι σημερινοί άναρχικοί τήν πολιτική τής ει­

ρηνικής συνύπαρξης άνάμεσα σέ κράτη μέ διαφορε­τικά κοινωνικά συστήματα; 103

Ποιά είναι ή θέση τών σημερινών άναρχικών γιά τόν άφο-πλισμό; 109

Σημειώσεις 1154. Ποιά είναι ή θέση τών σημερινών όναρχικών στόν άγώνα γιά

τήν άντιμονοπωλιακή δημοκρατία καί τόν σοσιαλισμό, κα­θώς καί γιά τΙς μορφές τοϋ ταξικού άγώνα στίς άναπτυγμέ- νες καπιταλιστικές χώρες; 120Πώς φαντάζονται οί σημερινοί άναρχικοί τό δρόμο γιά τήν

209

πραγματοποίηση τής κοινωνικής τους ουτοπίας;Τί θέση παίρνουν οΐ σημερινοί άναρχικοί άπέναντι στήν έρ­

γατική τάξη σάν τήν κύρια έπαναστατική δύναμη στίς ιμπεριαλιστικές χώρες, στό μαρξιστικό-λενινιστικό κόμμα καί στήν έπιστημονική κοσμοθεωρία τοϋ προ­λεταριάτου:

Τί άπόψεις έχουν οί σημερινοί άναρχικοί γιά τίς μορφές τοϋ ταξικού άγώνα στίς άναπτυγμένες καπιταλιστι­κές χώρες:

Σημειώσεις5. Γιατί ή άντ(παράθεση μέ τόν άναρχισμό είναι μιά σημαντική

πλευρά τοΰ ταξικού άγώνα τής έποχής μας;Ποιές θέσεις παίρνουν οί κομμουνιστές άπέναντι στίς διά­

φορες άναρχικές όμάδες;Σημειώσεις

β. Ζέ τί διαφέρει ό σημερινός άπό τόν κλασικό άναρχισμό;Τί είναι αύτό πού χαρακτηρίζει τόν σημερινό άναρχισμό καί

άπό τί καθορίζεται ή θέση του στίς ταξικές άντιθέ- σεις άνάμεσα στό σοσιαλισμό καί τόν Ιμπεριαλισμό;

Ποιές τάσεις παραπέρα άνάπτυξης τού άναρχισμού παρου­σιάζονται σήμερα;

Σέ τί διαφέρει λοιπόν ό σημερινός άναρχισμός άπό τόν κλασικό άναρχισμό τού 19ου αίώνα;

Σημειώσεις

Γιόχεν Βάιχολντ Ο ΑΝΑΡΧΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Δεύτερη Εκδοση Έκτύκωση — Βιβλιο&σία

•Τυκοεκδοτιιτή Α.Ε.·, Λ. 'Ηρακλείου I4J, Περιοσός Μάης 1983

ΕΚΔΟΣΕΙΣ -ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ·

122

134

153164

169

187191193

194

197

205207