ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ - ΛΑΧΑΝΙΚΑ-ΛΑΧΑΝΟ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΗΠΕΥΤΙΚΩΝ

ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ

ΛΑΧΑΝΟ

Εισηγητής: Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος

Αθήνα 2010

ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΛΑΧΑΝΟ

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΘΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΠΟΝΟΣ 2

1. ΛΑΧΑΝΟ Βοτανική ταξινόµηση: Brassica oleracea var. capitata L. Οικογένεια: Cruciferae (Σταυρανθή) 1.1. Γενικά

• Κατά πάσα πιθανότητα είναι Ευρωπαϊκό φυτό • Αυτοφυής µορφές του, γνωστές και ως λαχανίδες, βρίσκονται στην

Ελλάδα • Ο Θεόφραστος το αναφέρει µε το όνοµα ‘’κράµβη’’ • Καλλιεργείται για την κεφαλή του, που καταναλώνεται νωπή (µορφή

σαλάτας) ή µαγειρεµένη (βραστή) • Το φύλλωµα µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως κτηνοτροφή

1.2. Θρεπτική αξία

• Το βρώσιµο µέρος (κεφαλή) του φυτού αποτελείται από: o Νερό 94-95% o 1-2% πρωτεΐνες o Υδατάνθρακες 3% o Πλούσιο σε βιταµίνες Α, Β και C

1.3. Βοτανικοί χαρακτήρες

• Το λάχανο είναι φυτό γρήγορης ανάπτυξης • Είναι διετές φυτό, δηλαδή σχηµατίζει άνθη τη δεύτερη χρονιά από τη

σπορά Ρίζες

• Το ριζικό σύστηµα είναι σχετικά επιφανειακό Φύλλωµα

• Τα φύλλα είναι µεγάλα, πλατιά και λεία, πράσινα ή ερυθρωπά, ανάλογα µε την ποικιλία

Εικόνα 1: Μικρό φυτό λάχανου



Κεφαλή

• Η κεφαλή είναι µεγάλου µεγέθους και σχηµατίζεται από τα φύλλα. Είναι συνεκτική, σφικτή και έχει σχήµα σφαιροειδές. Ο χρωµατισµός ποικίλει από ανοικτό πράσινο µέχρι κοκκινωπό

Στέλεχος

• Το στέλεχος είναι µικρό και φτάνει σε ύψος περίπου 30 εκ. Άνθη - Καρποί

• Όταν η κεφαλή µείνει για πολύ καιρό και δεν συγκοµιστεί, τότε από το κέντρο της που ανοίγει σιγά - σιγά εµφανίζεται το ανθικό στέλεχος και πάνω σε αυτό οι ταξιανθίες.

• Πάνω στις ταξιανθίες φέρονται τα άνθη, που είναι ερµαφρόδιτα. • Ο καρπός είναι επιµήκης, περιέχει πολλά σπέρµατα και κατά την

ωρίµανση αποκτά σκούρο χρωµατισµό 1.4. Κλιµατολογικές απαιτήσεις του λάχανου

• Το λάχανο µπορεί να καλλιεργηθεί όλο το χρόνο • Είναι φυτό των δροσερών και υγρών περιοχών, γι αυτό στα νότια

κλίµατα καλλιεργείται κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειµώνα, ενώ στις βόρειες περιοχές κατά την άνοιξη και το καλοκαίρι

• Σε µικρό στάδιο ανάπτυξης είναι αρκετά ευαίσθητο στις χαµηλές θερµοκρασίες, ενώ όταν έχει σχηµατίσει κεφαλή µπορεί να αντέξει σε θερµοκρασία από -5ºC έως και -7ºC

• Θερµοκρασίες χαµηλότερες από 12ºC ή υψηλότερες από 21ºC, κατά την περίοδο της άνθησης, δεν ευνοούν τη γονιµοποίηση των ανθέων

1.5. Απαιτήσεις του λάχανου σε έδαφος

• Ευδοκιµεί σε διάφορους τύπους εδάφους, ακόµα και στα συνεκτικά εδάφη µε την προϋπόθεση να µην συγκρατούν υπερβολική υγρασία

• Τα ιδανικότερα εδάφη πρέπει να είναι µέσης σύστασης, πλούσια σε οργανική ουσία, να έχουν αρκετή υγρασία, αλλά να στραγγίζουν σχετικά καλά και µε αντίδραση σχετικά ελαφρώς όξινη, δηλαδή pH=6-7,2

1.6. Εποχή σποράς

• Η εποχή σποράς µπορεί να κλιµακωθεί όλο το χρόνο • Η σπορά γίνεται κατά τους µήνες Μάιο, Ιούνιο και Ιούλιο σε περιοχές

µε δροσερό καλοκαίρι για φθινοπωρινή και χειµερινή παραγωγή • Από αρχές φθινοπώρου και όλο το χειµώνα, σε όλη την Ελλάδα, εκτός

από περιοχές µε δριµύ χειµώνα, για ανοιξιάτικη παραγωγή • Στις τελευταίες περιοχές (µε δριµύ χειµώνα) γίνεται σπορά από τον

Ιανουάριο έως τον Απρίλιο για θερινή παραγωγή



1.7. Πολλαπλασιασµός

• Το λάχανο πολλαπλασιάζεται µε απευθείας σπορά στο χωράφι ή σε σπορείο και µεταφύτευση στις τελικές θέσεις στο χωράφι

• Το σπορείο µπορεί να είναι απλό (χωρίς θέρµανση - ψυχρό σπορείο) ή θερµαινόµενο, ανάλογα µε την εποχή που γίνεται η σπορά

• Η σπορά στο σπορείο µπορεί να γίνει είτε απευθείας στο έδαφος, είτε σε γλαστράκια.

• Στα γλαστράκια χρησιµοποιείται εδαφική κοµπόστα (κοµπόστα - αποσυντεθειµένα φυτικά υπολείµµατα και χώµα) ή τύρφη

• Η σπορά στο σπορείο γίνεται στα πεταχτά ή σε γραµµές • Αν η σπορά γίνει απευθείας στο χωράφι, τότε σε κάθε θέση

τοποθετούνται δύο σπόροι για να αποφύγουµε τυχόν κενά, που µπορεί να προκύψουν

• Στις τελικές θέσεις στο χωράφι (απευθείας σπορά ή µεταφύτευση), οι αποστάσεις των φυτών είναι 70 εκ. µεταξύ των γραµµών και 50 εκ. επί της γραµµής

• Η ωριµότητα του σπόρου έχει άµεση σχέση µε το χρωµατισµό του. Οι ώριµοι σπόροι έχουν σκούρο χρωµατισµό. Οι σπόροι ανοικτότερου χρωµατισµού δεν έχουν ωριµάσει και δε βλαστάνουν ικανοποιητικά

• Η βλάστηση του σπόρου γίνεται µέσα σε 5 - 6 ηµέρες από τη σπορά • Η µεταφύτευση γίνεται κυρίως τις απογευµατινές ώρες και ακολουθεί

καλό πότισµα. Από το σπορείο επιλέγουµε τα καλύτερα φυτά • Για φθινοπωρινή - χειµερινή παραγωγή, η σπορά γίνεται σε ανοικτό

σπορείο (υπαίθριο) από το Μάιο και η µεταφύτευση στο χωράφι τους µήνες Ιούλιο - Αύγουστο

• Για καλοκαιρινή παραγωγή η σπορά γίνεται από τον Ιανουάριο σε προστατευµένο σπορείο και η µεταφύτευση από το Μάρτιο και µετά στις τελικές θέσεις

• Για ανοιξιάτικη παραγωγή η σπορά γίνεται από αρχές του φθινοπώρου σε ανοικτό (υπαίθριο) σπορείο και η µεταφύτευση στο χωράφι µετά από 6 µε 10 εβδοµάδες

1.8. Προετοιµασία του χωραφιού πριν από τη µεταφύτευση

• Αρχικά γίνεται ένα όργωµα σε βάθος 40 εκ. πριν από την εγκατάσταση της καλλιέργειας

• Ακολουθεί η προσθήκη της βασικής λίπανσης (και της κοπριάς) και σκάλισµα για την ενσωµάτωση του λιπάσµατος

• Κατά τη βασική λίπανση προστίθεται ολόκληρη η ποσότητα των φωσφορικών και καλιούχων λιπασµάτων και µέρος του αζώτου, υπό τη µορφή αµµωνιακού λιπάσµατος

• Καλλιέργεια µε µέση παραγωγή 4 τόνους στο στρέµµα αφαιρεί από το έδαφος 12 κιλά άζωτο, 5 κιλά φώσφορο και 15 κιλά κάλιο

• Σε µια καλλιέργεια, που προσθέτουµε 3 τόνους χωνεµένη κοπριά, η βασική λίπανση περιλαµβάνει: o 40-60 κιλά λιπάσµατος 0-20-0 (για φώσφορο) o 20-25 κιλά λιπάσµατος 0-0-50 (για το κάλιο) o 40-60 κιλά λιπάσµατος 26-0-0 (για το άζωτο)



1.9. Καλλιεργητικές φροντίδες

• Το λάχανο χρειάζεται κανονικά ποτίσµατα, για να διατηρεί το έδαφος την απαιτούµενη υγρασία. Αλλιώς παρατηρείται σκάσιµο της κεφαλής

• Τα σκαλίσµατα είναι απαραίτητα για την καταστροφή των ζιζανίων και την ενσωµάτωση της επιφανειακής λίπανσης (προσθήκη του αζώτου). Πρέπει να γίνονται µε προσοχή για να µην προκληθεί ζηµιά στο επιφανειακό ριζικό σύστηµα

Εικόνα 2: Λάχανο πριν από τη συγκοµιδή

• Πρέπει να επιλέγονται ποικιλίες µε οριζόντια ανάπτυξη φυλλώµατος, για να περιορίζεται η ανάπτυξη των ζιζανίων

• Η επιφανειακή λίπανση αφορά την προσθήκη µέρους από την αζωτούχα λίπανση που δεν προστέθηκε µε τη βασική λίπανση

1.10. Συγκοµιδή

• Το στάδιο της συγκοµιδής ορίζεται από το µέγεθος της κεφαλής του λάχανου

• Η συγκοµιδή γίνεται µε το χέρι τµηµατικά. Κόβονται από τη βάση τους, αποµακρύνονται τα εξωτερικά τους φύλλα και οδηγούνται στην αγορά προς πώληση

• Το συνηθισµένο βάρος της κεφαλής είναι 2-5 κιλά. Το µέγεθος της κυµαίνεται από πολλούς παράγοντες (ποικιλία, έδαφος, καλλιεργητικές περιποιήσεις, ασθένειες κλπ)

Εικόνα 3: Συγκοµισµένα λάχανα



1.11. Αποδόσεις - Συντήρηση

• Ο χρόνος που χρειάζεται η καλλιέργεια από τη σπορά µέχρι τη συγκοµιδή είναι 6-7 µήνες

• Οι αποδόσεις της καλλιέργειας κυµαίνονται από 3-5 τόνους στο στρέµµα

• Η καλύτερη προστασία του λάχανου εξασφαλίζεται από τα εξωτερικά του φύλλα

• Μπορεί να συντηρηθεί στο ψυγείο θαυµάσια είτε ολόκληρο, είτε κοµµένο

• Το κοµµένο λάχανο µαυρίζει στην επιφάνεια του, λόγω οξείδωσης • Σε θερµοκρασία 1ºC και σχετική υγρασία ατµόσφαιρας 70-80% µπορεί

να συντηρηθεί για µερικές εβδοµάδες • Σε θερµοκρασία 1ºC και ελεγχόµενες συνθήκες αποθήκευσης (µεγάλες

αποθήκες) µπορεί να διατηρηθεί µέχρι και 6 µήνες 1.12. Εχθροί - Ασθένειες

1.12.1. Ασθένειες

• Περονόσπορος των σταυρανθών (Peronospora parasitica): Πάνω στα φύλλα εµφανίζονται υποκίτρινες κηλίδες και στην κάτω επιφάνεια τους αραιή λευκή εξάνθηση (σαν βαµβάκι). Οι κηλίδες στη συνέχεια γίνονται νεκρωτικές και ξηραίνονται. Πρώτα προσβάλλονται τα κάτω φύλλα (πολύ κοντά στο έδαφος) και στη συνέχεια και η κεφαλή. Εάν τα φυτάρια προσβληθούν νωρίς κατά την ανάπτυξη µπορεί να συµβεί και νανισµός των φυτών, αλλιώς δεν προκαλεί σοβαρές ζηµιές στην απόδοση των φυτών.

Η υψηλή υγρασία του εδάφους ευνοεί την εκδήλωση της ασθένειας.

Εικόνα 4: Κηλίδες σε φύλλο. Περονόσπορος των σταυρανθών (Peronospora parasitica)

Εικόνα 5: Κηλίδες σε φύλλο. Περονόσπορος των σταυρανθών (Peronospora parasitica) σε προχωρηµένο στάδιο ανάπτυξης

Αντιµετώπιση:

o Αραιή σπορά και καλός αερισµός των φυτών στο σπορείο, καλές συνθήκες υγρασίας στο έδαφος, χρησιµοποίηση υγιών φυτών στη µεταφύτευση, καταστροφή των υπολειµµάτων της καλλιέργειας, αύξηση σχέσεως φωσφόρου προς κάλιο (2:1, 3:1) και ψεκασµός µε χαλκό



• Μαύρος λαιµός (Phoma lingam):

Μπορεί να προσβάλει όλα τα µέρη του φυτού. Συνήθως προσβάλλονται τα µικρά φυτάρια στο σπορείο, λίγο πριν από τη µεταφύτευση, που τελικά σαπίζουν στη περιοχή του λαιµού. Στα φύλλα εµφανίζεται µε τη µορφή µικρών κηλίδων, που αρχικά είναι χλωρωτικές και στη συνέχεια στο κέντρο αποκτούν καστανό χρωµατισµό λόγω της ανάπτυξης των σπορίων του µύκητα. Σε µεγάλα φυτά η προσβολή εκδηλώνεται, κυρίως στην περιοχή του λαιµού µε τη µορφή ξηρού έλκους. Τα φυτά τελικά λυγίζουν λόγω του βάρους και σπάζουν.

Εικόνα 6: Ξηρό έλκος στο λαιµό του φυτού. Μαύρος λαιµός (Phoma lingam)

Εικόνα 7: Κηλίδες σε φύλλα από προσβολή από το µύκητα Phoma lingam


o Χρησιµοποίηση υγιούς σπόρου ή αλλιώς απολύµανση αυτού µε εµβάπτιση σε νερό θερµοκρασίας 50ºC για 20 λεπτά

o Μπορεί να γίνει και χηµική απολύµανση του σπόρου µε εµβάπτιση σε διάλυµα 0,2% benomyl (για 24 ώρες) ή iprodione (2,5γραµ/ κιλό σπόρου)

o Αµειψισπορά για 3 µε 4 χρόνια, χωρίς ενδιάµεσα να καλλιεργηθεί άλλο φυτό της ίδιας οικογένειας

o Καταστροφή των υπολειµµάτων της καλλιέργειας και εκρίζωση των προσβεβληµένων φυτών

o Χηµική αντιµετώπιση µε ψεκασµούς µε thiabendazole ή thiabendazole και thiram



• Καρκίνωση των Σταυρανθών (Plasmodiophora brassicae):

Το χαρακτηριστικό σύµπτωµα της ασθένειας είναι η υπερτροφία των ριζών που παρουσιάζονται διογκωµένες και η επιφάνεια τους είναι ανώµαλη και φέρει σχισµές. Η εκδήλωση της ασθένειας ευνοείται από υψηλή υγρασία και θερµοκρασία 18-25ºC

Εικόνα 8: Καρκίνωση των ριζών (Plasmodiophora brassicae)


o Αποστράγγιση των υγρών εδαφών o Αµειψισπορά για 3 µε 4 χρόνια ή περισσότερο, χωρίς ενδιάµεσα να

καλλιεργηθεί άλλο φυτό της ίδιας οικογένειας o Καταστροφή των υπολειµµάτων της καλλιέργειας και εκρίζωση των

προσβεβληµένων φυτών

• Ωίδιο (Erysiphe cruciferarum):

Η ασθένεια εµφανίζεται µε τη µορφή λευκής εξάνθησης στην πάνω επιφάνεια των φύλλων, χωρίς όµως να προκαλεί ιδιαίτερα προβλήµατα στη καλλιέργεια


o Η αντιµετώπιση γίνεται µε επίπαση µε θείο

• Αλτερναρίωση (Alternaria brassicae, alternaria brassicicola):

Προσβάλλονται όλα τα υπέργεια µέρη του φυτού σε όλα τα στάδια της ανάπτυξης τους. Τα νεαρά φυτάρια σαπίζουν στη περιοχή του λαιµού, ενώ στα µεγαλύτερης ηλικίας προκαλούνται κηλιδώσεις στα φύλλα και στη κεφαλή. Οι προσβεβληµένοι ιστοί στα φύλλα τελικά ξηραίνονται και πέφτουν αφήνοντας τρύπες στα φύλλα. Προκαλείται ακόµα σάπισµα των κεφαλών κατά την αποθήκευση (µετασυλλεκτική προσβολή) Η προσβολή ευνοείται από υψηλή υγρασία και υψηλή θερµοκρασία (28-31ºC). Η διαβροχή του φυλλώµατος ευνοεί την είσοδο του παθογόνου (µεταφέρεται µε τη βροχή και τον άνεµο)



Εικόνα 9: Κηλιδώσεις φύλλων από τα παθογονα Alternaria brassicae, alternaria brassicicola

Αντιµετώπιση: o Χρησιµοποίηση υγιούς σπόρου o Καταστροφή των υπολειµµάτων της καλλιέργειας o Για προστασία από σάπισµα των κεφαλών, µετασυλλεκτικά,

συνίσταται η διαβροχή τους µε iprodione, αµέσως µετά τη συγκοµιδή

• Σκληρωτινίαση (Sclerotinia sclerotiorum):

Προκαλεί σάπισµα στο λαιµό των φυτών. Η ασθένεια παρουσιάζεται σε συνθήκες υψηλής υγρασίας του εδάφους και οι προσβεβληµένες περιοχές αποκτούν λευκό χρωµατισµό

Εικόνα 10: Σκληρωτινίαση πάνω σε κεφαλές (Sclerotinia sclerotiorum)

Αντιµετώπιση

o Εφαρµογή πολυετής αµειψισποράς o Καταστροφή των υπολειµµάτων

της καλλιέργειας 1.12.2. Εχθροί

• Αφίδες (Myzus persicae): Προσβάλλουν τα φύλλα και µυζούν χυµούς

Αντιµετώπιση o Η καταπολέµηση τους είναι εύκολη µε τη

χρήση εντοµοκτόνων



Εικόνα 11: Αφίδες στην κάτω πλευρά του φύλλου • Πιερίς (Pieris brassicae):

Η κάµπια της λευκής πεταλούδας των Σταυρανθών προκαλεί µεγάλες ζηµιές στην καλλιέργεια κατατρώγοντας το φύλλωµα

Αντιµετώπιση o Χρησιµοποιείται το βακτήριο

Bacillus thurigiensis

Εικόνα 12: Η πεταλούδα πιερίς

• Νηµατώδεις (Heterodera schachtii):

Προσβάλλουν τις ρίζες των φυτών προκαλώντας χαρακτηριστικές διογκώσεις και τελικά καταστροφή των ριζών


o Εφαρµογή 3 έτους αµειψισποράς και κατάλληλων νηµατοδοκτώνων για την απολύµανση του εδάφους

Εικόνα 13: Προσβολή ριζών από Νηµατώδεις (Heterodera schachtii)

• Μύγα των λαχάνων (Hylemyia brassicae):

Τα ενήλικα άτοµα εναποθέτουν τα αυγά τους στη βάση των φυτών. Τα άτοµα που βγαίνουν από τα αυγά εισέρχονται στο φυτό και ανοίγουν στοές


o Εφαρµογή κατάλληλων σκευασµάτων



1.13. Ποικιλίες

• Wisconsin all season: Πρώιµη ποικιλία µε κεφαλή σφαιρική και συνεκτική και χρώµα ανοικτό πράσινο

• Gloire d’ Enkhuizen: Μέτριας πρωιµότητας ποικιλίας για καλοκαιρινή παραγωγή. Η κεφαλή έχει µέσο βάρος 3-4 κιλά και είναι συνεκτική και σφαιρική

• Oxylus F1: Υβρίδιο πρώιµο, µέτριας ανάπτυξης και ανθεκτικό στο φουζάριο. Η κεφαλή είναι καλής ποιότητας και βάρους 2 κιλών

• Bonita F1: Μεσοπρώιµο υβρίδιο µε κεφαλή συνεκτική, καλής ποιότητας και βάρους 2,5-4 κιλά, που αντέχει στο σκάσιµο και διατηρείται καλά στον αγρό

• Υπάρχουν και άλλα υβρίδια 1.14. Παραγωγή του σπόρου (µόνο για τις ποικιλίες)

• Τα φυτά που θα χρησιµοποιηθούν για την παραγωγή του σπόρου πρέπει να είναι αποµονωµένα από άλλα φυτά της ίδιας οικογένειας (λάχανου, λάχανου Βρυξελών και κουνουπιδιού), γιατί µπορεί να µεταφερθεί η γύρη µε τις µέλισσες και τον άνεµο και συµβεί σταυρογονιµοποίηση

• Τα φυτά, που προέρχονται από καλοκαιρινή σπορά (για χειµερινή παραγωγή), αφήνονται µε τις κεφαλές τους στο χωράφι. Στις ψυχρές περιοχές καλό είναι να γίνεται παράχωµα των φυτών για την προστασία τους από το ψύχος

• Για να διευκολύνουµε την έκπτυξη των ανθικών στελεχών, συνήθως χαράζουµε σταυροειδώς το πάνω µέρος των κεφαλών

• Τα άνθη εµφανίζονται την άνοιξη και οι καρποί ωριµάζουν το καλοκαίρι, που γίνεται και η συλλογή των καρπών

• Η συλλογή των καρπών γίνεται µε κοπή των βλαστών πριν ανοίξουν και χαθεί µέρος του σπόρου

• Η βλαστικότητα του σπόρου µειώνεται από το δεύτερο χρόνο της αποθήκευσης του

• Από 1 στρέµµα καλλιέργειας λάχανου για την παραγωγή σπόρου, λαµβάνουµε 50-100 γραµµάρια σπόρου

• Περίπου 300-350 σπόροι ζυγίζουν 1 γραµµάριο



2. ΚΟΚΚΙΝΟ ΛΑΧΑΝΟ

Βοτανική ταξινόµηση: Brassica oleracea var. capitata L. Οικογένεια: Cruciferae (Σταυρανθή) 2.1. Η καλλιέργεια

• Η καλλιέργεια του κόκκινου λάχανου είναι πιο δύσκολη, γιατί χρειάζεται µεγάλο χρονικό διάστηµα για να αναπτυχθεί

• Η σπορά γίνεται στις αρχές του Σεπτέµβρη σε σπορείο • Τα µικρά φυτάρια παραµένουν για ολόκληρο το χειµώνα στο σπορείο • Την άνοιξη µεταφυτεύονται στο χωράφι σε γραµµές µε τις ίδιες

αποστάσεις που αναφέρθηκαν και στο πράσινο λάχανο • Η καλλιέργεια του εδάφους, η βασική λίπανση, η συγκοµιδή, η

φυτοπροστασία και οι υπόλοιπες καλλιεργητικές φροντίδες είναι οι ίδιες όπως αναφέρθηκαν πράσινο λάχανο



3. ΛΑΧΑΝΑΚΙ ΒΡΥΞΕΛΛΩΝ

Βοτανική ταξινόµηση:

Brassica oleracea var. genifera Οικογένεια: Cruciferae (Σταυρανθή) Τα λάχανα αυτά πρωτοεµφανίστηκαν στο Βέλγιο το 1750 και από τότε είναι

γνωστά ως λαχανάκια Βρυξελλών 3.1. Η καλλιέργεια

• Το φυτό φτιάχνει ένα µακρύ και όρθιο στέλεχος. Το ύψος του φτάνει το 1 µ.

• Τα φύλλα είναι µικρότερα από εκείνα του λάχανου και στις µασχάλες τους σχηµατίζονται οι µικρές κεφαλές

• Οι κεφαλές έχουν διάµετρο 10 εκ., χρώµα ανοικτό πράσινο ή ιώδες (ανάλογα µε την ποικιλία

• Αντέχει περισσότερο στις χαµηλές θερµοκρασίες σε σύγκριση µε το κοινό λάχανο

• Ο πολλαπλασιασµός γίνεται µε σπόρο • Η σπορά µπορεί να γίνει απευθείας στις τελικές θέσεις στο χωράφι ή

σε σπορείο και µεταφύτευση στο χωράφι • Η σπορά γίνεται το Μάρτιο στο χωράφι ή σε σπορείο (και µεταφύτευση

τον Απρίλιο στο χωράφι) • Τα λαχανάκια είναι έτοιµα για συγκοµιδή από το χειµώνα ή αρχές της

άνοιξης (περίπου µετά από 1 χρόνο) • Το έδαφος δουλεύετε πριν από τη σπορά και ταυτόχρονα

ενσωµατώνεται η βασική λίπανση • Οι αποστάσεις µεταξύ των φυτών µεταξύ των γραµµών είναι οι ίδιες µε

το λάχανο (70 εκ.) και πάνω στη γραµµή 50 εκ. • Οι κεφαλές αρχίζουν να εµφανίζονται προς το τέλος του καλοκαιριού.

Σε αυτή τη στιγµή γίνεται η επιφανειακή λίπανση µε άζωτο (όπως µε το λάχανο)

• Τα ποτίσµατα είναι αναγκαία κατά το σχηµατισµό των κεφαλών, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να σκάσουν οι κεφαλές



• Οι κεφαλές αρχίζουν να ωριµάζουν από τον Οκτώβριο προοδευτικά, από το κάτω τµήµα του φυτού προς τα πάνω, συνεχίζουν όλο το χειµώνα και τελειώνουν την άνοιξη, καλύπτοντας έτσι µια περίοδο 6 µηνών

• Η ωρίµανση των κεφαλών επιταχύνεται αν αφαιρέσουµε τα παλιά φύλλα ή κορυφολόγηµα της κορυφής των βλαστών λίγο πριν τη συγκοµιδή (2-3 εβδοµάδες πριν τη συγκοµιδή)

• Τα λαχανάκια συγκοµίζονται πριν γίνουν µεγάλα και σκληρά, γιατί τότε χάνουν τη γεύση και το άρωµα τους και ταυτόχρονα εµποδίζουν την ανάπτυξη άλλων κεφαλών

• Στο στάδιο της συγκοµιδής τα λαχανάκια έχουν διάµετρο µέχρι 10 cm και τα αντίστοιχα φύλλα του στελέχους αρχίζουν να κιτρινίζουν

• Οι κυριότεροι εχθροί είναι η µύγα των λάχανων και η πιερίς ενώ οι κυριότερες ασθένειες είναι ο περονόσπορος και η σκληρωτινίαση

• Για την καλλιέργεια χρησιµοποιούνται κυρίως υβρίδια Βιβλιογραφία Χ. Μ. Ολύµπιος (1994) Ειδική Λαχανοκοµία (Λαχανικά Υπαίθρου), Αθήνα,

Εκδόσεις Γεωπονικό πανεπιστήµιο Αθηνών

Κ. Ακουµιανάκης (2003) Αρχές της αειφορικής καλλιέργειας των κηπευτικών, Αθήνα, Πανεπιστηµιακές Σηµειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών

R. Genders, Καλλιεργήστε τα λαχανικά σας, Αθήνα, Εκδόσεις Π. Κουτσούµπος

P. Pears and S. Stickland, Ο κήπος του Βιοκαλλιεργητή, Καλλιέργεια - Φυτοπροστασία, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου

T. Denckla (2002) Εφαρµοσµένες βιοκαλλιέργειες, Λαχανικά - Βότανα - Άνθη - Καρποί - Οπωροφόρα δένδρα, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου

Κ.Γ. ∆ηµητράκης (1998) Λαχανοκοµία, Εκδόσεις ΑγροΤύπος Α.Ε., Αθήνα

Χ.Κ. Πάσσαµ, Κ.Ακουµιανάκης, Α. Κοσµάτος, Ι. Μεγαλοκονόµος, Ανθοκηπευτικές Καλλιέργειες, Τεχνικά Επαγγελµατικά Εκπαιδευτήρια, Β΄Τάξη 1ου κύκλου, Οργανισµός εκδόσεως διδακτικών βιβλίων Αθηνών

Χ.Γ. Παναγόπουλος (2000), Ασθένειες κηπευτικών Καλλιεργειών, Αθήνα, Εκδόσεις Σταµούλης

ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ - ΛΑΧΑΝΙΚΑ-ΛΑΧΑΝΟ

Documents

Transcript of ΣΤΑΥΡΑΝΘΗ - ΛΑΧΑΝΙΚΑ-ΛΑΧΑΝΟ