ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

49
1 Ερευνητική Εργασία ΑΛυκείου, 3 ο Λύκειο Λάρισας

description

project 2012-13

Transcript of ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Page 1: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

1

Ερευνητική Εργασία Α’ Λυκείου, 3ο Λύκειο Λάρισας

Page 2: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

2

ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α

(∆ΕΛΦΩΝ, ∆Ω∆ΩΝΗΣ, ΕΠΙ∆ΑΥΡΟΥ, ΛΑΡΙΣΑΣ, ΦΙΛΙΠΠΩΝ)

ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Σκοπός της παρούσας εργασίας που εκπονήθηκε στα πλαίσια του µαθήµατος

των Ερευνητικών Εργασιών κατά το σχολικό έτος του 2012-2013 είναι ο

εντοπισµός τους στον ελλαδικό χώρο, η ένταξή τους στο χρόνο όσον αφορά την

ολοκλήρωση της κατασκευής τους, η µελέτη της λειτουργικότητάς τους και η

τριµερής διαίρεση των µερών του αρχαίου θεάτρου καθώς και η εξέλιξη των

θεατρικών χώρων από την αρχαιότητα µέχρι και σήµερα. Το πλήθος των αρχαίων

αυτών µνηµείων που σώζονται στη χώρα µας λειτούργησε ως κίνητρο για την

καλύτερη γνωριµία µε αυτούς µέσω της περιήγησής τους αφενός, αλλά και

αφετέρου η µεγάλη επισκεψιµότητά τους από πλήθος τουριστών.

Η έρευνα οργανώθηκε µε βάση τα ακόλουθα ερωτήµατα :

α. πού βρίσκεται το κάθε αρχαίο θέατρο στην Ελλάδα;

β. πότε άρχισαν οι εργασίες κατασκευής και πόσα χρόνιακράτησαν;

γ. ποιος συνέλαβε την ιδέα;

δ. ποια ήταν η χωρητικότητα και η έκταση του καθενός;

ε. από τι υλικά είναι φτιαγµένο το καθένα;

στ. ποια ήταν η σηµασία του θεάτρου για τους κατοίκους της περιοχής;

ζ. τι λογής έργα παίζονταν και ποιες άλλες εκδηλώσεις διεξάγονταν στο χώρο

αυτό, τότε αλλά και σήµερα;

ΜΕΘΟ∆ΟΛΟΓΙΑ

Η ολοµέλεια µετά από καταιγισµό ιδεών χωρίστηκε σε 5 οµάδες ανάλογα µε τα

επιµέρους θέµατα που προέκυψαν και τα ενδιαφέροντά µας. ∆ιαλέξαµε ονόµατα

για τις οµάδες µας και καταγράψαµε µια σειρά ερωτηµάτων προς διερεύνηση.

Αποφασίστηκε ότι καλύτερο θα ήταν να ακολουθηθεί από όλες τις οµάδες η ίδια

Page 3: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

3

σειρά των ερωτήσεων- απαντήσεων για µια ολοκληρωµένη γνωριµία µε το κάθε

αρχαίο θέατρο.

ΟΙ ΟΜΑ∆ΕΣ ΜΑΣ :

1. Promembers

2. Subject 16

3. w 97

4. Twisted fate

5. The ex

Page 4: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

4

Περιγραφή

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Το θέατρο των ∆ελφών είναι ένα από τα λίγα θέατρα της αρχαίας Ελλάδας, για το

οποίο γνωρίζουµε τόσο την ακριβή χρονολόγηση όσο και τις µορφές που είχε στη

διάρκεια των αιώνων, το συνολικό του σχέδιο και την όψη του κοίλου. Βρίσκεται µέσα

στο ιερό του Απόλλωνα, στη βορειοδυτική γωνία και στη συνέχεια του περιβόλου

του. Στην αρχαιότητα φιλοξενούσε τους αγώνες φωνητικής και ενόργανης µουσικής,

που διεξάγονταν στο πλαίσιο των Πυθίων και άλλων θρησκευτικών εορτών και

τελετουργιών, των οποίων η σηµασία προσδίδει στο µνηµείο πνευµατική και

καλλιτεχνική αξία ισότιµη µε την αθλητική ιδέα που συµβολίζει το αρχαίο στάδιο της

Ολυµπίας. Η µορφή του πρώτου θεάτρου, που κατασκευάσθηκε στο χώρο, δεν µας

είναι γνωστή. Είναι πιθανό ότι οι θεατές κάθονταν σε ξύλινα καθίσµατα ή απ' ευθείας

στο έδαφος. Αργότερα, τον 4ο αι. π.Χ., κτίσθηκε το πρώτο πέτρινο θέατρο και

ακολούθησαν πολλές επισκευές του. Τη σηµερινή του µορφή, µε τη λιθόστρωτη

ορχήστρα, τα λίθινα εδώλια και τη σκηνή, έλαβε κατά τους πρώιµους ρωµαϊκούς

χρόνους, το 160/159 π.Χ., όταν ο Ευµένης Β΄ της Περγάµου χρηµατοδότησε τις

κατασκευαστικές και επισκευαστικές εργασίες που έγιναν στο µνηµείο.

Το κοίλο του θεάτρου διαµορφώθηκε εν µέρει στο φυσικό έδαφος (στα βόρεια και

δυτικά) και εν µέρει σε τεχνητή επίχωση (στα νότια και ανατολικά). ∆ιαιρείται µε το

διάζωµα σε δύο ζώνες, από τις οποίες η ανώτερη έχει 8 σειρές εδωλίων και η

κατώτερη 27. Οι δύο ζώνες χωρίζονται µε ακτινωτές κλίµακες, σε έξι κερκίδες η

επάνω και σε επτά η κάτω, συνολικής χωρητικότητας 5.000 θεατών. Η πεταλοειδής

Page 5: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

5

ορχήστρα πλαισιώνεται από αποχετευτικό αγωγό, ενώ το πλακόστρωτο δάπεδό της

και το θωράκιο προς την πλευρά του κοίλου ανήκουν στους ρωµαϊκούς χρόνους.

Στους τοίχους των παρόδων είναι εντοιχισµένες απελευθερωτικές επιγραφές, το

κείµενο των οποίων, όµως, έχει χαθεί λόγω της φθοράς που έχει υποστεί η επιφάνεια

των λιθοπλίνθων. Από τη σκηνή σώζονται µόνο τα θεµέλια. Φαίνεται ότι χωριζόταν

σε δύο µέρη, το προσκήνιο και την κυρίως σκηνή. Τον 1ο αι. µ.Χ. η πρόσοψη του

προσκηνίου διακοσµήθηκε µε ζωφόρο, στην οποία απεικονίζονταν οι άθλοι του

Ηρακλή.

Στο θέατρο έχουν γίνει ανασκαφές και εργασίες συντήρησης, ωστόσο το µνηµείο έχει

υποστεί αρκετές φθορές και πολλά αρχιτεκτονικά µέλη του (εδώλια και λιθόπλινθοι

παρόδων) βρίσκονται ακόµη διάσπαρτα σε ολόκληρο το ιερό. Επί πλέον, το κοίλο

παρουσιάζει φαινόµενα καθιζήσεων, ενώ έντονο είναι και το φαινόµενο των

επιφανειακών απολεπίσεων και ρηγµατώσεων των λίθων, που οδηγούν σε απώλεια

µεγαλύτερων τµηµάτων του ασβεστολιθικού υλικού.

ΧΩΡΟΣ

Στους πρόποδες του Παρνασσού, στο υποβλητικό φυσικό τοπίο που σχηµατίζεται

ανάµεσα σε δύο θεόρατους βράχους, τις Φαιδριάδες, βρίσκεται το πανελλήνιο ιερό

των ∆ελφών και το πιο ξακουστό µαντείο της αρχαίας Ελλάδας. Οι ∆ελφοί ήταν ο

οµφαλός της γης, όπου, σύµφωνα µε τη µυθολογία, συναντήθηκαν οι δύο αετοί που

έστειλε ο ∆ίας από τα άκρα του σύµπαντος για να βρει το κέντρο του κόσµου, και για

πολλούς αιώνες αποτελούσαν το πνευµατικό και θρησκευτικό κέντρο και το σύµβολο

της ενότητας του αρχαίου ελληνισµού. Η ιστορία των ∆ελφών χάνεται στην

προϊστορία και στους µύθους των αρχαίων Ελλήνων. Σύµφωνα µε την παράδοση,

εδώ αρχικά υπήρχε ιερό αφιερωµένο στη γυναικεία θεότητα της Γης, και φύλακάς του

ήταν ο φοβερός δράκοντας Πύθων. Ο Απόλλωνας σκότωσε τον Πύθωνα και το δικό

Page 6: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

6

του ιερό ιδρύθηκε από Κρήτες που έφθασαν στην Κίρρα, το επίνειο των ∆ελφών, µε

τη συνοδεία του θεού, µεταµορφωµένου σε δελφίνι. Ο µύθος αυτός σχετικά µε την

κυριαρχία του Απόλλωνα επιβίωσε σε εορταστικές αναπαραστάσεις που γίνονταν

στους ∆ελφούς, τα Σεπτήρια, τα ∆ελφίνια, τα Θαργήλεια, τα Θεοφάνεια, και, βέβαια,

τα περίφηµα Πύθια, που τελούνταν για να θυµίζουν τη νίκη του θεού εναντίον του

Πύθωνα και περιελάµβαναν µουσικούς διαγωνισµούς και γυµνικούς αγώνες.

Θησαυρός των Αθηναίων

Ο θησαυρός των Αθηναίων ήταν

από τα πιο σπουδαία και

εντυπωσιακά κτίσµατα του

τεµένους του Απόλλωνα. ∆έσποζε

επάνω στην Ιερά οδό, αµέσως µετά

την πρώτη προς βορρά στροφή

της, δίπλα στο βουλευτήριο της

πόλης των ∆ελφών και απέναντι

από τους θησαυρούς των Κνιδίων

και των Συρακουσίων. Το µικρό

αυτό κτίσµα ήταν ένα είδος

θησαυροφυλακίου της Αθήνας, στο οποίο φυλάσσονταν τρόπαια από

σηµαντικές πολεµικές νίκες της πόλης και άλλα αντικείµενα που είχαν

αφιερωθεί στο ιερό. Ο θησαυρός οικοδοµήθηκε από την αθηναϊκή

δηµοκρατία στα τέλη του 6ου ή στις αρχές του 5ου αι. π.Χ. Μάλιστα,

θεωρείται το µνηµείο που εκφράζει την επικράτηση των

δηµοκρατικών στην Αθήνα και την εκδίωξη των τυράννων. Σύµφωνα

µε µία άλλη ερµηνεία, η οποία στηρίζεται κυρίως στην περιγραφή του

περιηγητή Παυσανία και στην επιγραφή που σώζεται στην πρόσοψη

Θησαυρός των Αθηναίων

Page 7: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

7

της νότιας κρηπίδας, ο θησαυρός οικοδοµήθηκε σε ανάµνηση της

απόκρουσης του περσικού κινδύνου µετά τη µάχη στο Μαραθώνα το

490 π.Χ.

Θησαυρός των Σιφνίων

Ο θησαυρός που αφιέρωσαν στους ∆ελφούς οι κάτοικοι της Σίφνου ήταν από τα πιο

λαµπρά και πλούσια διακοσµηµένα κτήρια στο ιερό του Απόλλωνα. Ήταν από τους

πρώτους θησαυρούς που συναντούσε κανείς ανηφορίζοντας την Ιερά οδό και

βρισκόταν στην αριστερή πλευρά της, δίπλα στο θησαυρό της πελοποννησιακής

Σικυώνας και απέναντι από αυτόν των Μεγάρων. Στο εσωτερικό του φυλάσσονταν τα

πολύτιµα αναθήµατα που προσέφεραν κατά καιρούς οι Σίφνιοι στο ιερό. Η

παράδοση για την ίδρυση του θησαυρού αναφέρεται από τον Ηρόδοτο και από τον

Παυσανία. Σύµφωνα µε αυτή, στο β΄ µισό του 6ου αι. π.Χ. οι Σίφνιοι ήταν οι πιο

πλούσιοι από όλους τους νησιώτες, επειδή είχαν αποκτήσει εξαιρετικά κέρδη από την

εκµετάλλευση των µεταλλείων χρυσού και αργύρου που υπήρχαν στον τόπο τους.

Αποφάσισαν, λοιπόν, να χαρίσουν στον Απόλλωνα τη δεκάτη από τα κέρδη τους, και

έτσι έκτισαν το θησαυρό. Με βάση µε τον πλαστικό διάκοσµο, η χρονολογία του

µνηµείου ανάγεται γύρω στο 525 π.Χ. ή λίγο νωρίτερα, αφού τη χρονιά εκείνη η

Σίφνος λεηλατήθηκε από επαναστατηµένους Σαµίους που είχαν ανάγκη χρηµάτων.

Ιερά Οδός

Το µονοπάτι που οδηγούσε από την είσοδο του τεµένους του Απόλλωνα µέχρι το

βωµό των Χίων και τον επιβλητικό ναό, ονοµαζόταν Ιερά οδός. Ήταν ο βασικός ιστός

του ιερού και είχε ποµπικό-τελετουργικό χαρακτήρα, αφού διευκόλυνε την κίνηση των

προσκυνητών και των επισκεπτών του ιερού χώρου. Οι θεοπρόποι, όπως λέγονταν

όσοι έρχονταν στους ∆ελφούς για να ζητήσουν χρησµό, ακολουθούσαν την Ιερά οδό

την 9η κάθε µήνα, ώστε να λάβουν σειρά προτεραιότητας για τη «µαντείαν» της

Page 8: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

8

Πυθίας, αφού προηγουµένως θυσίαζαν στο µεγάλο βωµό, που βρισκόταν στο

ψηλότερο σηµείο της οδού. Εξαίρεση αποτελούσαν οι πολίτες των πόλεων, αλλά και

ορισµένοι επιφανείς ιδιώτες, που είχαν λάβει την «προµαντείαν», δηλαδή το

δικαίωµα παράκαµψης της σειράς προτεραιότητας για τη λήψη της µαντείας, όπως

ήταν οι Κορίνθιοι, οι Νάξιοι, οι Χίοι, οι Θηβαίοι και ο Μακεδόνας βασιλιάς Φίλιππος

Β΄.

Κασταλία κρήνη

Η Κασταλία αποτελούσε την ιερή πηγή των ∆ελφών και το νερό της διαδραµάτιζε

σηµαντικό ρόλο στη λατρεία και στη λειτουργία του ιερού και του µαντείου. Εκεί

πλενόταν η Πυθία, οι ιερείς και το προσωπικό του ναού, ενώ µε το νερό της

καθάριζαν και το ναό του Απόλλωνα. Εκεί έπρεπε υποχρεωτικά να πλυθούν και οι

θεοπρόποι, δηλαδή όσοι θα ζητούσαν χρησµό, προκειµένου να εξαγνισθούν. Η

Κασταλία πηγή βρίσκεται στη χαράδρα των Φαιδριάδων, στα ριζά του βράχου που

σήµερα ονοµάζεται Φλεµπούκος και στην αρχαιότητα λεγόταν Υάµπεια. Από εκεί το

ρέµα ξεχύνεται στην κοιλάδα του Πλειστού ως χείµαρρος, το σηµερινό

Αρκουδόρρεµα, όπου, σύµφωνα µε το µύθο, ήταν η φωλιά του Πύθωνα. Το νερό της

Κασταλίας πηγής έφθανε µέσω ενός αγωγού στην οµώνυµη κρήνη, που βρίσκεται

ανάµεσα στο τέµενος του Απόλλωνα και στο αρχαίο γυµνάσιο των ∆ελφών.

Page 9: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

9

Θόλος της Αθηνάς Προναίας

Η Θόλος είναι, ίσως, το πιο

χαρακτηριστικό µνηµείο των

∆ελφών, που δεσπόζει στο ιερό της

Αθηνάς Προναίας ανάµεσα στο

νεότερο ναό της Αθηνάς και στο

θησαυρό των Μασσαλιωτών.

Πρόκειται για αριστούργηµα της

κλασικής αρχιτεκτονικής, του

οποίου, όµως, αγνοούµε τη χρήση.

Έχει συσχετισθεί µε χθόνια λατρεία,

ωστόσο, ο περιηγητής Παυσανίας,

που είδε τα ερείπιά του το 2ο αι. µ.Χ. δεν το µνηµονεύει ως ναό. Το

εντυπωσιακό κυκλικό κτήριο χρονολογείται στο 380 π.Χ. Όπως

µαθαίνουµε από το Βιτρούβιο, υπεύθυνος αρχιτέκτονας για την

κατασκευή της Θόλου ήταν ο Θεόδωρος από τη Φώκαια ή τη

Φωκίδα, ο οποίος, µάλιστα, είχε γράψει και βιβλίο για τον τρόπο

οικοδόµησής της.

Άποψη της Θόλου

Page 10: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

10

Πυθία ονοµαζόταν η εκάστοτε Πρωθιέρεια του Θεού Απόλλωνα στο Μαντείο των

∆ελφών η οποία, ευρισκόµενη σε έκσταση, µετέφερε τη χρησµοδότηση του Θεού

προς τον ενδιαφερόµενο µε τρόπο συνήθως λακωνικό, δυσνόητο και αινιγµατικό.

Η λέξη «Πυθία» προέρχεται από το «Πύθων», το όνοµα ενός ερπετού, φιδιού ή

«δράκου» που σκότωσε κατά τη µυθολογία ο Απόλλωνας για να κυριεύσει το χώρο

του µαντείου στους ∆ελφούς. Μέχρι τότε το µαντείο ήταν το κέντρο της χθόνιας

λατρείας της Γαίας. Το «πύθων» µε τη σειρά του θεωρείται µερικές φορές ότι

προέρχεται από το ρήµα «πύθειν» (σαπίζει), ίσως όµως σχετίζεται µε τη λέξη

«πάθος».

Πριν από κάθε χρησµοδότηση η Πυθία πλενόταν, έπινε νερό από την Κασταλία

πηγή, µασούσε φύλλα δάφνης και ανέβαινε σ' έναν τρίποδα. Από τη βάση του

τρίποδα έβγαιναν αναθυµιάσεις που παράγονταν µε την καύση διαφόρων

ψυχοτρόπων βοτάνων, εµπλουτισµένων µε υψηλές ποσότητες µεθανίου. Η Πυθία

Page 11: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

11

ερχόταν σε έκσταση και έβγαζε ασυνάρτητες κραυγές και λόγους. Οι ιερείς του

µαντείου µετέτρεπαν τα άναρθρα αυτά λόγια σε έµµετρους χρησµούς, µε

διφορούµενη σηµασία. Ο χρησµός π.χ. για τα ξύλινα τείχη, που θα έσωζαν την

Αθήνα από τον Ξέρξη, από άλλους ερµηνεύτηκε ως καταφυγή στην Ακρόπολη και

από άλλους ως ναυµαχία, επειδή τα καράβια ήταν ξύλινα. Συνήθως η Πυθία

εκλεγόταν από τις ευγενικής καταγωγής παρθένες των ∆ελφών. Αργότερα όµως

αποφασίστηκε να είναι ηλικίας πάνω από 50 χρόνων. Στα παλαιότερα χρόνια η

Πυθία έδινε µόνο ένα χρησµό, κάθε Φεβρουάριο. Πρώτη Πυθία του Μαντείου των

∆ελφών κατά την Ελληνική Μυθολογία ήταν η Φηµονόη.

• Ο αστεροειδής 432 Πυθία (432 Pythia), που ανακαλύφθηκε το 1897, πήρε το

όνοµά του από τον τίτλο αυτό της εκάστοτε πρωθιέρειας των ∆ελφών.

Η ιέρεια των ∆ελφών, πίνακας του Τζον Κόλιερ, 1891.

∆ελφικές Γιορτές

Η αρχαιοελληνική πνευµατική ατµόσφαιρα απασχόλησε βαθιά το Σικελιανό και

συνέλαβε την ιδέα να δηµιουργηθεί στους ∆ελφούς ένας παγκόσµιος πνευµατικός

Page 12: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

12

πυρήνας ικανός να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών («∆ελφική Ιδέα»). Για το σκοπό

αυτό ο Σικελιανός, µε τη συµπαράσταση και την οικονοµική αρωγή της γυναίκας του,

δίνει πλήθος διαλέξεων και δηµοσιεύει µελέτες και άρθρα. Παράλληλα, οργανώνει τις

«∆ελφικές Εορτές» στους ∆ελφούς µε τις παραστάσεις του Προµηθέα ∆εσµώτη

(1927) και των Ικέτιδων (1930) του Αισχύλου να ανεβαίνουν στο αρχαίο θέατρο. Η

«∆ελφική Ιδέα» εκτός από τις αρχαίες παραστάσεις περιελάµβανε και την «∆ελφική

Ένωση», µια παγκόσµια ένωση για τη συναδέλφωση των λαών και το «∆ελφικό

Πανεπιστήµιο», στόχος του οποίου θα ήταν να συνθέσει σε έναν ενιαίο µύθο τις

παραδόσεις όλων των λαών. Για τις πρωτοβουλίες αυτές, το 1929, η Ακαδηµία

Αθηνών του απένειµε αργυρό µετάλλιο για τη γενναία προσπάθεια αναβίωσης των

δελφικών αγώνων. Από το φιλόδοξο αυτό σχέδιο το µόνο που πραγµατοποιήθηκε

τελικά ήταν οι ∆ελφικές Εορτές, αλλά και αυτές οδήγησαν σε οικονοµική καταστροφή

και χωρισµό του ζεύγους, αφού η Εύα Πάλµερ εγκαταστάθηκε από τότε στην Αµερική

και επέστρεψε µόνο µετά το θάνατο του ποιητή.

Page 13: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

13

Προϊστορία- Μυκηναϊκή περίοδος

Σύµφωνα µε την παράδοση, στην περιοχή των ∆ελφών υπήρχε ιερό αφιερωµένο

στη γυναικεία θεότητα της Γαίας και φύλακάς του είχε τοποθετηθεί ο φοβερός

δράκοντας Πύθων. Σύµφωνα µε τοπικούς µύθους κύριος του ιερού έγινε ο

Απόλλωνας όταν σκότωσε τον Πύθωνα. Στη συνέχεια ο θεός µεταµορφωµένος σε

δελφίνι µετέφερε στην περιοχή Κρήτες, οι οποίοι ίδρυσαν το ιερό του. Ο µύθος αυτός

σχετικά µε την κυριαρχία του Απόλλωνα επιβίωσε σε εορταστικές αναπαραστάσεις

στις τοπικές γιορτές, όπως τα Σεπτήρια, τα ∆ελφίνια, τα Θαργήλια, τα Θεοφάνεια, και

τα Πύθια[1]

Τα παλαιότερα ευρήµατα στην περιοχή των ∆ελφών έχουν εντοπιστεί στο Κωρύκειο

Άντρο και χρονολογούνται στη νεολιθική εποχή (4000 π.Χ.) Από το 4.000 π.Χ. µέχρι

τα Μυκηναϊκά χρόνια (1550 π.Χ.) δεν υπάρχουν ευρήµατα, γεγονός που δείχνει ότι η

περιοχή πιθανόν έµεινε ακατοίκητη στο διάστηµα αυτό. Στο ξεκίνηµα της Μυκηναϊκής

περιόδου εγκαταστάθηκαν στο χώρο των ∆ελφών Αχαιοί προερχόµενοι από τη

Θεσσαλία και ίδρυσαν οργανωµένη πόλη.[2]. Από την πόλη αυτή έχουν βρεθεί

κατάλοιπα µυκηναϊκού οικισµού και νεκροταφείου. Πιστεύεται πως αντιστοιχεί στην

πόλη που αναφέρεται στον κατάλογο των Νεών της Ιλιάδας, µε το όνοµα Πυθώ. Η

Πυθώ ήταν µία από τις εννέα Φωκικές πόλεις που συµµετείχαν στον Τρωικό πόλεµο,

στο πλευρό των υπολοίπων Αχαιών.[3]

Με το τέλος της Μυκηναϊκής περιόδου η πόλη εγκαταλείφθηκε, όπως και πολλά

ακόµα Μυκηναϊκά κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας. Για τους επόµενους τέσσερις

αιώνες δεν παρατηρήθηκε καµία σηµαντική εγκατάσταση στην περιοχή. Τα ευρήµατα

από την περιοχή παρέµειναν ελάχιστα και πολύ αποσπασµατικά µέχρι τον 8ο αι.

π.Χ., οπότε και επικράτησε οριστικά η λατρεία του Απόλλωνα και άρχισε η ανάπτυξη

του ιερού και του µαντείου. Προς το τέλος του 7ου αι. π.Χ. οικοδοµήθηκαν οι πρώτοι

λίθινοι ναοί, αφιερωµένοι ο ένας στον Απόλλωνα και ο άλλος στην Αθηνά, που

λατρευόταν επίσηµα, µε την επωνυµία «Προναία» ή «Προνοία» και είχε δικό της

τέµενος. Σύµφωνα µε αρχαίες µαρτυρίες και αρχαιολογικά ευρήµατα, στους ∆ελφούς

λατρεύονταν ακόµη η Άρτεµη, ο Ποσειδώνας, ο ∆ιόνυσος, ο Ερµής, ο Ζευς Πολιεύς,

η Υγιεία και η Ειλείθυια. Ιστορικά χρόνια

Page 14: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

14

Από τον 8ο αιώνα, όταν πλέον επικράτησε η λατρεία του Απόλλωνα, το ιερό των

∆ελφών απέκτησε ιδιαίτερα σηµαντικό ρόλο στον αρχαίο ελληνικό κόσµο, ενώ η

επιρροή του εξαπλώθηκε σταδιακά σε ένα µεγάλο τµήµα του ευρύτερου χώρου της

ανατολικής Μεσογείου. Σηµαντικός αριθµός αφιερωµάτων που βρέθηκαν στους

∆ελφούς, προέρχεται ακόµα και από περιοχές της Συρίας και της Αρµενίας, γεγονός

που µαρτυρά την έκταση της επιρροής του ιερού. Λόγω του µεγάλου κύρους του

µαντείου, οι ελληνικές πόλεις κατέφευγαν σ’ αυτό για να βοηθηθούν στη λήψη

σηµαντικών αποφάσεων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του αποικισµού, όπου

οι µητροπόλεις κατέφευγαν στο µαντείο για να το συµβουλευτούν, για την επιλογή

κατάλληλης θέσης για την ίδρυση αποικίας.

Το ιερό των ∆ελφών έγινε σταδιακά κέντρο της σηµαντικότερης Αµφικτυονίας του

αρχαίου ελληνικού κόσµου, Η Αµφικτυονία αυτή που έγινε γνωστή ως ∆ελφική

Αµφικτυονία, ήταν µία οµοσπονδιακή ένωση δώδεκα φυλών µε θρησκευτικό κυρίως

χαρακτήρα.[1] Συµµετείχαν σε αυτή οι φυλές της κεντρικής Ελλάδας και ηγετική θέση

ανάµεσά τους κατείχαν οι Θεσσαλοί. Αρχικά είχε κέντρο της την Ανθήλη της Μαλίδας,

αλλά από τα µέσα του 7ου αιώνα έκανε κέντρο της τους ∆ελφούς.

Την περίοδο των Περσικών πολέµων το µαντείο των ∆ελφών εξέδωσε αρκετούς

δυσοίωνους χρησµούς για τις ελληνικές πόλεις, γεγονός που αποδόθηκε από

µεταγενέστερους ιστορικούς σε φιλοπερσική στάση που κράτησε.[2] Ο Ηρόδοτος

αναφέρει πως οι ∆ελφοί δέχτηκαν επίθεση από τους Πέρσες. Συγκεκριµένα αναφέρει

πως αφού ο Ξέρξης πέρασε τις Θερµοπύλες και κατευθυνόταν προς τη Φωκίδα,

έστειλα ένα στρατιωτικό σώµα προς τους ∆ελφούς για να αποσπάσει θησαυρούς.

Όταν οι Πέρσες πλησίασαν στους ∆ελφούς, δύο κορυφές από τον Παρνασσό

αποκόπηκαν και έπεσαν πάνω τους, ενώ παράλληλα καταδιώχθηκαν από δύο

τοπικούς ήρωες, τον Φύλακο και τον Αυτόνοο.

Page 15: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

15

Κατά τον 3ο αι. π.Χ. οι ∆ελφοί πέρασαν στον έλεγχο της νέας δύναµης που

αναδείχτηκε στην νότια Ελλάδα, της Αιτωλικής Συµπολιτείας. Οι Αιτωλοί κατέλαβαν

το ιερό το 290 π.Χ. Λίγα χρόνια µετά, το 279 π.Χ., η πόλη των ∆ελφών βρέθηκε σε

κίνδυνο από την επιδροµή των Γαλατών στον ελλαδικό χώρο. Την επιδροµή αυτή

αντιµετώπισαν µε επιτυχία οι Αιτωλοί και προστάτευσαν το ιερό[2]. Η πόλη συνέχισε

να ευδοκιµεί και να πλουτίζει σε δώρα και αφιερώµατα και κατά τη διάρκεια αυτού του

αιώνα. Τα περισσότερα αφιερώµατα αυτής της περιόδους προέρχονται από τις

πόλεις της Αιτωλικής Συµπολιτείας.[6]

Το 190 π.Χ. οι Ρωµαίοι αφαίρεσαν από τους Αιτωλούς την κυριαρχία στο µαντείο των

∆ελφών.[2] Λίγα χρόνια µετά, το 168 π.Χ. οι ∆ελφοί πέρασαν σε ρωµαϊκή κυριαρχία.

Κατά τη διάρκεια των Μιθριδατικών πολέµων οι ∆ελφοί λεηλατήθηκαν από τον Σύλλα

το 86 π.Χ..[1]Τα Κυριότερα Ιερά της Αρχαίας Ελλάδας.

Τον 2ο αιώνα µ.Χ. επισκέφθηκε τους ∆ελφούς ο περιηγητής Παυσανίας, ο οποίος

περιέγραψε αναλυτικά τον χώρο. Η διεξοδική περιγραφή του συνέβαλε σηµαντικά

στην ανασύνθεση του χώρου. Η λειτουργία του µαντείου τερµατίστηκε το 394 µε

διάταγµα του βυζαντινού αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α'. Με την επικράτηση του

Χριστιανισµού, οι ∆ελφοί έγιναν έδρα επισκοπής, αλλά εγκαταλείφθηκαν στις αρχές

του 7ου αι. µ.Χ., κατά την περίοδο των Σλαβικών επιδροµών.[1]

Ανασκαφές

Ο αρχαιολογικός τόπος είχε κατοικηθεί από το χωριό Καστρί, ήδη από τον

Μεσαίωνα. Ήταν αναγκαίο να µετακινηθεί το χωριό ώστε να µπορέσουν να γίνουν οι

ανασκαφές κάτι όµως που αρνούνταν οι κάτοικοι. Η ευκαιρία να µετατοπισθεί το

χωριό δόθηκε όταν αυτό καταστράφηκε µερικώς από σεισµό και οι κάτοικοι έδωσαν

τον αρχαιολογικό χώρο µε αντάλλαγµα ένα νέο χωριό. Το 1893 η Γαλλική

Page 16: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

16

Αρχαιολογική Σχολή αφαίρεσε σηµαντική ποσότητα εδάφους από πολυάριθµους

τόπους, έτσι ώστε τα σηµαντικά κτήρια του ιερού του Απόλλωνα, όπως επίσης και

χιλιάδες αντικειµένων, επιγραφών και γλυπτών να έρθουν στην επιφάνεια.

Τέσσερις περιοχές του χώρου αναστηλώθηκαν περισσότερο ή λιγότερο. Ο

Θησαυρός των Αθηναίων αναστηλώθηκε ολόκληρος λόγω του πλήθους των

αυθεντικών αρχαίων αντικειµένων που βρέθηκαν από την γαλλική οµάδα υπό την

χορηγία του ∆ηµάρχου Αθηναίων. Ο Βωµός των Χιωτών αναστηλώθηκε το 1959 από

την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία. Η Θόλος και ο Ναός του Απόλλωνα

υπέστησαν µικρές αναστηλώσεις.

Τουρισµός

Οι ∆ελφοί είναι µια περιοχή µε έντονο τουρισµό και έχει χαρακτηριστεί µνηµείο

παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ. Εκτός του αρχαιολογικού

χώρου και του µουσείου, υπάρχει το Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο και στην

ευρύτερη περιοχή µια σειρά Ιερών Μονών θρησκευτικού ενδιαφέροντος. Επίσης, οι

∆ελφοί βρίσκονται σε µικρή απόσταση 10 χλµ από την Αράχωβα, σηµαντικό

χειµερινό προορισµό της Στερεάς Ελλάδας και το Γαλαξείδι

Page 17: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

17

ΘΕΑΤΡΟ ∆Ω∆ΩΝΗΣ

1. Εισαγωγή

Το αρχαίο θέατρο της ∆ωδώνης στην Ήπειρο είναι από τα µεγαλύτερα και καλύτερα

σωζόµενα αρχαία ελληνικά θέατρα. Η χωρητικότητα του θεάτρου είναι 18.000 θεατές.

Το αρχαίο θέατρο της ∆ωδώνης βρίσκεται σε απόσταση 22 χιλιοµέτρων από τα

Γιάννενα, στους πρόποδες του βουνού Τόµαρος, σε ύψος 600 µ µακριά από τον

κόσµο. Το πρώτο τµήµα του πανελλήνιου ιερού της ∆ωδώνης και κατασκευάστηκε

τον 3ο αιώνα π.Χ. (297-272 π.Χ).από τον βασιλιά της Ηπείρου Πύρρο που θέλησε

µε αρχιτεκτονικά µνηµεία και οικοδοµήµατα να στολίσει τις περιοχές του βασιλείου

του. Ακολούθησαν 3 οικοδοµικές φάσεις που δεν άλλαξαν την κύκλικη ορχήστρα. Η

λειτουργία σταµάτησε τον 4ο αι. π. Χ. Με διάµετρο 129 µ. Στο υψηλότερο σηµείο το

''χωνί'' του κοίλου συντηρείται σε 2 κυκλικά διαζώµατα και 55 θέσεις καθισµάτων όσες

είχε και το θέατρο της

Επιδαύρου.

Η ζώνη µε τα καθίσµατα των

επισήµων οι οποίοι έφταναν

στο πανελλήνιο ιερό του

∆ωδώνιου ∆ιός από όλα τα

µέρη, αφαιρέθηκε κατά τους

ρωµαίκούς χρόνους όταν το

Page 18: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

18

θέατρο µετατράπηκε σε αρένα για θηριοµαχίες. Για τις ανάγκες των θηρίων ξυλώθηκε

ένα µέρος της σκηνής που ήταν δυόροφη. Ο παγετός του χειµώνα, η ζέστη των

καλοκαιριών, η βροχή που είχε παραχώσει τα χώµατα της υποθεµελίωσης, ο

εύθραυστος ασβεστόλιθος και οι λανθασµένες αναστηλώσεις έχουν υποσκάψει το

θεσπέσιο θέατρο.

Μετά τη νίκη του στο Άκτιο το 31 µ.Χ. Ο Αύγουστος µετατρέπει την ορχήστρα του

θεάτρου σε αρένα, για να τελούνται οι θηριοµαχίες, το δηµοφιλές θέαµα της εποχής.

Στο κατώτερο τµήµα του κατασκευάστηκε τοίχος για την προστασία των θεατών. Τα

παρασκήνια µετατράπηκαν σε τριγωνικά δωµάτια φύλαξης ζώων. Στο κέντρο του

τοίχου της αρένας κατασκευάστηκε ορθογώνια κόγχη για καταφύγιο των

αγωνιζοµένων.

Σύµφωνα µε τις αρχαίες πηγές, οι ιερείς του µαντείου ήταν αρχικά µόνο άνδρες,

αλλά αργότερα έκαναν την εµφάνισή τους και γυναίκες, οι λεγόµενες «Πελειάδες».

Χαρακτηριστικό των ιερέων ήταν ότι περπατούσαν ξυπόλυτοι και κοιµούνταν στη γη

για να έχουν άµεση επαφή µε αυτή.

2.Παραστάσεις

Κάθε καλοκαίρι, στα πλαίσια του Φεστιβάλ "Ηπειρωτικά", ξανακούγεται ο λόγος των

αρχαίων Ελλήνων δραµατουργών. Αρχαίες Ελληνικές Τραγωδίες ζωντανεύουν ξανά

µέσα στο µαγευτικό περιβάλλον τόσο του Αρχαίου Θεάτρου όσο και των υπόλοιπων

αρχαίων µνηµείων. Το της θέατρο ∆ωδώνης φιλοξένησε τις εξής παραστάσεις:

Αντιγόνη(1957) Θεσµοφοριάζουσες(1989)

Πέρσες(1990) Φιλοκτήτης(1991)

Αντιγόνη(1995) Εκκλησιάζουσαι(1996 )

Λυσιστράτη(1997) Μήδεια(1997)

Page 19: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

19

Ηλέκτρα(1998) Βάτραχοι(1998)

Ίων(2003) Ιππόλυτος(2004)

Ιφιγένεια η εν Ταύροις(1958) . Ηρακλής µαινόµενος(1960)

Εκάβη(1960) Φοίνισσαι(1960)

Ιφιγένεια η εν Αυλίδι(1961) Αίας(1961)

Ανδροµάχη(1963) Άλκηστις(1964)

Ίων(1964) Τρωάδες(1965)

Ικέτιδες(1966) Ρήσος(1968)

Μήδεια(1968) Νεφέλαι(1970)

Τραχίνιαι(1970) Οιδίπους επί Κολωνώ(1975)

Ιππής(1976) Φιλοκτήτης(1977)

Προµηθεύς δεσµώτης(1979) Ίων(1979)

Ιππόλυτος(1984) Εκάβη(1985)

Οιδίπους τύραννος(1987) Πέρσες(1990)

Φιλοκτήτης(1991) Αντιγόνη(1995)

Εκκλησιάζουσαι(1996) Λυσιστράτη(1997)

Μήδεια(1997) Ηλέκτρα(1998)

Βάτραχοι(1998) Ίων(2003)

Page 20: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

20

Ιππόλυτος(2004)

3.Μύθος

Σχετικά µε την ίδρυση του ιερού, ο Ηρόδοτος (2.52) αναφέρει το σχετικό µύθο, που

του είπαν οι ιερείς, όταν επισκέφθηκε τη ∆ωδώνη: από τη Θήβα της Αιγύπτου

ξεκίνησαν δύο µαύρα περιστέρια (πελειάδες), από τα οποία το ένα πήγε στη Λιβύη,

όπου ιδρύθηκε το ιερό του Άµµωνα ∆ία, και το άλλο ήλθε στη ∆ωδώνη και κάθισε

επάνω σε µία βελανιδιά, το ιερό δένδρο του ∆ία, και µε ανθρώπινη οµιλία υπέδειξε το

σηµείο όπου έπρεπε να ιδρυθεί το µαντείο του θεού. Από το θρόισµα των φύλλων

του δένδρου και από το πέταγµα των πουλιών που φώλιαζαν σε αυτό, οι µάντεις

ερµήνευαν τη βούληση του ∆ία.

4.Κατασκευή

Κατασκευάσθηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα, στο πλαίσιο του φιλόδοξου οικοδοµικού

προγράµµατος που πραγµατοποίησε ο Πύρρος, βασιλιάς της Ηπείρου, προκειµένου

να αναµορφώσει το πανελλήνιο ιερό και να του δώσει µνηµειακό χαρακτήρα.

Είναι χτισµένο σε φυσική κοιλότητα του εδάφους. Για τη δηµιουργία µεγαλύτερου

κοίλου (135 µ. διάµετρος) κατασκευάστηκε περιµετρικά αναληµµατικός τοίχος µε

πύργους στην πρόσοψη που υπολογίζεται ότι κατά την αρχαιότητα ήταν τουλάχιστον

κατά 10 µ. ψηλότεροι. Τέσσερις οριζόντιοι διάδροµοι χωρίζουν το κοίλο σε τρία

τµήµατα µε 55 σειρές καθισµάτων (εδωλίων) συνολικά. Τα δύο κατώτερα διαιρούνται

µε κλίµακες σε 9 κερκίδες και το ανώτερο σε 18. Οι πύργοι στα άκρα του κοίλου

έφεραν κλίµακες για την προσέλευση και αποχώρηση των θεατών. Στο κατώτερο

Page 21: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

21

διάζωµα υπήρχαν καθίσµατα για επίσηµα και τιµώµενα πρόσωπα (προεδρία). Η

ορχήστρα έχει σχήµα ελλιπούς κύκλου (διαµ. 18,70 µ.). Στην περιφέρειά της υπάρχει

οχετός αποχέτευσης οµβρίων υδάτων. Στο κέντρο διατηρείται η βάση του βωµού του

∆ιονύσου .Στην περιφέρειά της υπάρχει οχετός αποχέτευσης όµβριων υδάτων. Στο

κέντρο της βρίσκεται η βάση της θυµέλης. Σήµερα είναι καλυµµένη από χώµατα

πάχους 2 µ.

Η ορθογώνια σκηνή (31,20µ. Χ 9,10µ.) αρχικά είχε δύο τετράγωνα παρασκήνια και

τέσσερις πεσσούς ενδιάµεσα για τη στήριξη ξύλινου προσκηνίου. Εκατέρωθεν ήταν

οι είσοδοι στην ορχήστρα (πάροδοι). Μετά την καταστροφή των Αιτωλών (219 π.Χ.),

η σκηνή αποκτά λίθινο προσκήνιο µε 18 ιωνικά ηµικιόνια και δύο βοηθητικά

προσκτίσµατα στα άκρα των παρασκηνίων.

Στις παρόδους κατασκευάζονται δύο µνηµειακά πρόπυλα µε διπλές εισόδους από

ιωνικούς ηµικίονες. Τµήµα του σκηνικού οικοδοµήµατος προς τα νότια αποτελεί

δωρική στοά µε οκτάπλευρους στύλους , η οποία επικοινωνούσε µε τη σκηνή µε

τοξωτή πύλη. Στα χρόνια του Αυγούστου το θέατρο µετατράπηκε σε αρένα για

θηριοµαχίες και µονοµαχίες. Στο κατώτερο τµήµα του κατασκευάστηκε τοίχος για την

προστασία των θεατών, ο οποίος απέκοψε το προσκήνιο και τη σκηνή και

δηµιούργησε ωοειδή κονίστρα. Τα παρασκήνια µετατράπηκαν σε τριγωνικά δωµάτια

φύλαξης ζώων, ενώ στο κέντρο του τοίχου της αρένας κατασκευάστηκε ορθογώνια

κόγχη για καταφύγιο των αγωνιζοµένων.

5.Επισκευές

Τα µνηµεία της ∆ωδώνης αντιµετωπίζουν σοβαρότατα προβλήµατα αποσάθρωσης

του δοµικού τους υλικού. Ιδιαίτερα το θέατρο έχει φθαρεί σε µεγάλο βαθµό, λόγω του

εξαιρετικά ευπαθούς υλικού κατασκευής του και των αντίξοων κλιµατολογικών

συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή.

Page 22: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

22

Οι πρώτες ανασκαφές και αναστηλώσεις στον αρχαιολογικό χώρο της ∆ωδώνης

άρχισαν το 1875 και συνεχίζονται µέχρι σήµερα. Οι στερεωτικές και αναστηλωτικές

εργασίες, που έχουν πραγµατοποιηθεί µέχρι σήµερα, κυρίως επικεντρώθηκαν στο

θέατρο το οποίο ανασκάφηκε από τους Καραπάνο (1875), Ευαγγελίδη (1955) και

∆άκαρη (1959).

Το 1960, προκειµένου το θέατρο να παραχωρηθεί για παραστάσεις αρχαίου

δράµατος, πραγµατοποιήθηκε από τον ∆άκαρη προσωρινή επανατοποθέτηση των

εδωλίων στα δύο κατώτερα διαζώµατα του κοίλου, αποκαταστάθηκαν οι ορθοστάτες

του στηθαίου στο µεσαίο διάζωµα και διευθετήθηκαν οι αναβαθµοί των δέκα

κλιµάκων. Πριν από την επέµβαση αυτή, εξαιτίας της κατολίσθησης και της

ανατροπής των εδωλίων, η όλη εικόνα του θεάτρου έδινε την εντύπωση βίαιης

καταστροφής. Ακολούθησε η αποµάκρυνση των επιχώσεων γύρω από το θέατρο και

η εκπόνηση µελέτης το 1961 από τον αρχιτέκτονα Β. Χαρίση, προκειµένου να

στερεωθούν οι αναληµµατικοί τοίχοι. Από το 1961 έως το 1974, έγιναν στερεωτικές

και αναστηλωτικές εργασίες που αφορούσαν κυρίως στο ανατολικό και δυτικό

περιµετρικό ανάληµµα του θεάτρου, στους πύργους αντιστήριξης της προσόψεως

του κοίλου, στον αναληµµατικό τοίχο του ανδήρου της δυτικής παρόδου, στα εδώλια

του σταδίου, καθώς και στο επιθέατρο. Από το 1975 και µέχρι την ένταξη του έργου

στο Τ.∆.Π.Ε.Α.Ε. µόνο µικρής έκτασης καθαρισµοί και µικροστερεώσεις έγιναν στο

µνηµείο. Το 1999, µε απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συµβουλίου (Κ.Α.Σ.),

απαγορεύτηκαν οι παραστάσεις και γενικότερα η άνοδος των επισκεπτών στο κοίλο

για την προστασία του θεάτρου.

Όσον αφορά τις εργασίες ,εκτός από εκτεταµένους καθαρισµούς και ανασκαφικές

τοµές όπου απαιτούνταν αρχαιολογική τεκµηρίωση , έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες

συντήρησης των επιφανειών του πρώτου και δεύτερου διαζώµατος του κοίλου του

θεάτρου. Βασικός στόχος των εργασιών συντήρησης είναι οι συγκολλήσεις µεγάλων

αποκολληµένων τµηµάτων και η πλήρωση των µεγάλων ρωγµών ώστε να διατηρηθεί

Page 23: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

23

το σώµα των εδωλίων, να ενισχυθεί η συνοχή τους για να επανακτήσουν τις

απαιτούµενες µηχανικές αντοχές και να σταµατήσει η περαιτέρω φθορά.

Ως περιοχή αναστηλωτικής επέµβασης αποφασίστηκε η ανατολική ακραία κερκίδας

του πρώτου διαζώµατος του κοίλου και το αντίστοιχο τµήµα των κλιµάκων και του

αναλήµµατος. Η εφαρµογή της επέµβασης στη συγκεκριµένη περιοχή θα αποτελέσει

βασικό στοιχείο αξιολόγησης της επέκτασης των εργασιών σε ολόκληρο το πρώτο

και το δεύτερο διάζωµα του θεάτρου και θα λειτουργήσει ως πιλότος για το σύνολο

του µνηµείου στα πλαίσια µίας µελλοντικής χρηµατοδότησης.

ΘΕΑΤΡΟ ΕΠΙ∆ΑΥΡΟΥ

Εισαγωγή

Είναι το αρχαιότερο θεατρικό κτίριο της αρχαιότητας. Σε αντίθεση µε άλλα θέατρα της

Page 24: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

24

εποχής του δεν βρίσκεται στο κέντρο κάποιας πόλης αλλά στη µέση του πουθενά.

Στο ιερό του Ασκληπιού, γιου του Απόλλωνα, υπάρχει θεραπευτήριο όπου συνέρρεαν

πιστοί ασθενείς από όλο τον κόσµο, αναζητώντας θεραπεία αλλά και ψυχική και

πνευµατική υποστήριξη. Το θέατρο της Επιδαύρου χρονολογείται στο τέλος του 4ου

αιώνα π.Χ. Το επιθέατρο-το άνω διάζωµα-κατασκευάστηκε 100 χρόνια αργότερα. Τα

άκρα του θεάτρου «στενεύουν» σχεδόν κατά µισή κερκίδα από κάθε πλευρά, για να

αφήσουν το βλέµµα να ταξιδεύει στο φυσικό σκηνικό. Από την αριστερή πύλη κάνει

την είσοδό του ο Χορός, αλλά και το κοινό.

Μικρό θέατρο Επιδαύρου

Θέατρο του 3ου π.Χ. αιώνα χτισµένο στην Πελοπόννησο, παγκοσµίως

γνωστό. Το θέατρο της Επιδαύρου µε κυκλική ορχήστρα διαµέτρου 20

µέτρων, σκηνή δύο δωµατίων µε ιωνικά ηµικίονα στην πρόσοψη, µε

χωρητικότητα 12.300 θέσεων κατά τον 2ο π.Χ. αιώνα, κατέρρευσε µετά

Χριστόν από σεισµό. Στην αρχαία Επίδαυρο ανακαλύφθηκε το 1972, ένα

µικρότερο θέατρο (5.000-6.000 θέσεις) εποχής Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Χρησιµοποιούνται και σήµερα για παραστάσεις.

Πότε άρχισαν οι εργασίες κατασκευής του;

Ποιος συνέλαβε την ιδέα της κατασκευής του;

Χωρητικότητα- έκταση;

Άλλες εκδηλώσεις που διεξάγονταν στο χώρο αυτό;

Σε µια χαράδρα, το 340 π.Χ., ο αργείος αρχιτέκτονας Πολύκλειτος ο Νεότερος

έκτισε, σύµφωνα µε τον Παυσανίας, το θέατρο της Επιδαύρου. Από όλα τα

αρχαία θέατρα , το θέατρο της Επιδαύρου είναι το ωραιότερο και το καλύτερα

διατηρηµένο. Προορισµένο για τη διασκέδαση των ασθενών έχει

Page 25: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

25

χωρητικότητα 13.000 θεατών. Χωρίζεται σε 2 µέρη. Ένα των 21 σειρών

καθισµάτων για το λαό και το κάτω, από 34 σειρές καθισµάτων, για τους ιερείς

και τους άρχοντες.

Η θαυµάσια ακουστική του, αλλά και η πάρα πολύ καλή κατάσταση στην

οποία διατηρείται συντέλεσαν στη δηµιουργία του φεστιβάλ Επιδαύρου,

θεσµός που έχει ξεκινήσει εδώ και πολλά χρόνια. Στην Επίδαυρο έγιναν κατά

τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης και 2 εθνοσυνελεύσεις. Η πρώτη στις

20-12-1821 που διακήρυξε την ανεξαρτησία του ελληνικού έθνους και η

δεύτερη τον Μάρτιο του 1826.

Από τι υλικά είναι φτιαγµένο;

Πότε άρχισαν να γίνονται ανασκαφές

Οι ανασκαφές της Επιδαύρου έγιναν από τον Π. Καββαδία και κράτησαν από

το 1881 µέχρι το θάνατό του. Τις ανασκαφές ανέλαβε η Αρχαιολογική

Εταιρεία. Σηµαντικό πόλο στην πορεία των κατοίκων του Λυγουριού, οι οποίοι

εκτός από την εργασία που πρόσφεραν, παραχώρησαν αφιλοκερδώς τα

κτήµατά τους που βρίσκονταν πλησίον του Αρχαιολογικού χώρου. Τα υλικά

από τα οποία είναι φτιαγµένη η Επίδαυρος είναι η πέτρα και ο ερυθρόγκριζος

ασβεστόλι8ος. Η πρώτη τιµητική σειρά καθισµάτων ξεχωρίζει από την

πορφυρή πέτρα. Τα καθίσµατα έχουν λίθινη πλάτη και προορίζονταν για τους

ιερείς και τους επισήµους.

Τα έργα που παίχτηκαν

Η πρώτη (σύγχρονη) παράσταση στην Επίδαυρο στις 11-09-1938.

Σοφοκλή Ηλέκτρα – 1938. σκηνοθεσία : ∆ηµήτρης Ροντήρης.

Page 26: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

26

Ευρυπίδη Βάκχες. Σκηνοθεσία :Σωτήρης Χατζάκης.

Επίσης παίχτηκαν :

1. «Το Συναξάρι του Ανδρέα Κορδοπάτη» του Θανάση Βαλτινού.

2. « Αµφιτρύων» και « Η µπαλάντα του γέρου ναυτικού» του Μολιέρου

3. «Θεωρώ τροµερά ύποπτο όταν είσαι καλλιτέχνης να είσαι σε κόµµα» του

Γιάννη Ζουγανέλη

4. « Η αυλή των θαυµάτων» Θέατρο τέχνης

5. « Έβδοµη µέρα της δηµιουργίας» Εθνικό θέατρο

6. « Γειτονία των αγγέλων» του θίασου Καρέζι

7. « Ελένη» του Ευριπίδη

8. « Κρυφή ζωή» του Βασίλη ∆ιαµαντόπουλου

9. « Στέλλα» του Μιχάλη Κακογιάννη

Page 27: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

27

Σηµασία του θεάτρου για τους κατοίκους της περιοχής.

Ποια η σηµερινή χρήση του.

Το θέατρο χτίστηκε για διασκέδαση των ασθενών του Ασκληπιείου αλλά και ως

ένα µέσο θεραπείας καθώς υπήρχε η αντίληψη πως η παρακολούθηση θεάτρου

είχε ευεργετικά αποτελέσµατα για την ψυχική και σωµατική υγεία των ασθενών.

Επίσης, εναλλακτικές δραστηριότητες είναι το κάµπινγκ, η ποδηλασία, ορειβασία,

πτώση µε αλεξίπτωτο.

Α’ και Β’ ΘΕΑΤΡΟ ΛΑΡΙΣΑΣ

1. Α’ αρχαίο θέατρο Λάρισας

Page 28: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

28

Αλήθεια πόσοι από τους Λαρισαίους ξέρουν ότι το Α

Αρχαίο Θέατρο στο κέντρο της πόλης του 3ου αιώνα π.Χ. χωρητικότητας 12.000

θέσεων, το σηµαντικότερο µε άλλα λόγια αρχαιολογικό εύρηµα της πόλης που

σηµατοδοτεί την ταυτότητα της ; Το Αρχαίο Θέατρο της Λάρισας κατασκευάστηκε στις

νότιες υπώρειες του λόφου Φρουρίου, όπου βρίσκεται η οχυρωµένη αρχαία

ακρόπολη, και είχε προσανατολισµό προς την αρχαία αγορά και πόλεις όπου οι

ενδείξεις την τοποθετούν στο κέντρο της σηµερινής πόλης της Λάρισας. Όπως όλα τα

θέατρα, και το θέατρο της Λάρισας σχετίζεται µε την λατρεία του ∆ιόνυσου, καθώς

από επιγραφές φαίνεται ότι κοντά του υπήρχε ιερό του ∆ιόνυσου.

Η κατασκευή του χρονολογείται στα τέλη του 3ου αι. π.Χ. ,στα χρόνια του βασιλιά

της Μακεδονίας Φιλίππου Ε΄. Λειτουργούσε ως αρένα µέχρι τα τέλη του 2ου π.Χ. αι.

Οι ανασκαφές για τη αποκάλυψη του άρχισαν το 1910 και συνεχίστηκαν µε

διαλείµµατα ως σήµερα. Από τα 1977 ξεκίνησε µια συστηµατική προσπάθεια για την

σταδιακή αποκάλυψη του. Μέχρι σήµερα έχει αποκαλυφθεί σηµαντικό τµήµα του, ενώ

οι εργασίες συνεχίζονται. Αποκαλύφθηκαν τµήµατα µε 26 κερκίδες, 20 σειρές µε

µαρµάρινα ειδώλια και 3 κύριες αίθουσες. Σύµφωνα µε κάποιες πληροφορίες που

ειπώθηκαν το 2006 το αρχαίο θέατρο θα φτιάχνονταν και θα λειτουργούσε κανονικά.

Σήµερα το 2012 δεν έχει γίνει καµία αλλαγή και αναβάθµιση από τότε. Αυτό ανησυχεί

ένα µεγάλο µέρος του Λαρισαϊκού πληθυσµού.

Το Α΄ αρχαίο θέατρο της Λάρισας, από τα σηµαντικότερα και µεγαλύτερα του

Page 29: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

29

ελληνικού χώρου, κατασκευάσθηκε στις νότιες υπώρειες του λόφου Φρούριο, όπου

βρισκόταν η οχυρωµένη ακρόπολη της αρχαίας πόλης. Μάλιστα, φαίνεται ότι ήταν

ενταγµένο στον πολεοδοµικό ιστό της αρχαίας Λάρισας, καθώς οι δρόµοι των

παρόδων του αποτελούσαν συνέχεια των µεγάλων δηµόσιων ποµπικών οδών της.

Σύµφωνα µε επιγραφικές µαρτυρίες, η κατασκευή του ανάγεται στις αρχές του 3ου αι.

π.Χ. Στους πρώτους αιώνες λειτουργίας του, εκτός από χώρος για την τέλεση

θεατρικών παραστάσεων, χρησιµοποιήθηκε και για τις συνελεύσεις του ανώτατου

διοικητικού οργάνου της περιοχής, του Κοινού των Θεσσαλών. Στο τέλος του 1ου αι.

π.Χ. µετατράπηκε σε ρωµαϊκή αρένα και µε αυτή τη µορφή συνέχισε να λειτουργεί

µέχρι το τέλος του 3ου αι. µ.Χ., ενώ την περίοδο αυτή, οι θεατρικές παραστάσεις και

άλλες εκδηλώσεις πραγµατοποιούνταν στο λιτό Β΄ αρχαίο θέατρο της πόλης.

Μέχρι πρόσφατα το µεγαλύτερο µέρος του θεάτρου βρισκόταν κάτω από ιδιωτικά

οικόπεδα και κατοικίες, αλλά µε τις εκσκαπτικές εργασίες των τελευταίων ετών

αποκαλύφθηκες σχεδόν ολόκληρο. .

Πρόκειται για τεράστιο µνηµείο, κτισµένο σχεδόν αποκλειστικά από µάρµαρο, µε

πλούσιο πλαστικό διάκοσµο. Το κοίλο αποτελούσε η ίδια η πλαγιά του λόφου, που

είχε διαµορφωθεί σε αναβαθµούς για την τοποθέτηση των εδωλίων, τα οποία ήταν

κατασκευασµένα από λευκό µάρµαρο, που προέρχεται από το αρχαίο λατοµείο στο

Καστρί Αγιάς. Το διάζωµα, ένας διάδροµος πλάτους 2 µ., χώριζε το κοίλο στο κάτω ή

κυρίως θέατρο και στο επιθέατρο. Το επιθέατρο έχει καταστραφεί στο µεγαλύτερο

µέρος του, αλλά γνωρίζουµε ότι µε 20 κλιµακίδες ανόδου χωριζόταν σε 22 κερκίδες,

µε 14 ως 18 σειρές εδωλίων η καθεµιά. Στα πλαϊνά του ήταν πιο περιορισµένο,

δηµιουργώντας χώρο για ράµπα ή κλίµακα για την άνοδο των θεατών. Το κυρίως

θέατρο χωριζόταν µε 10 κλιµακίδες ανόδου σε 11 κερκίδες, η καθεµιά από τις οποίες

διέθετε 25 σειρές εδωλίων. Το πέρας του κυρίως θεάτρου προς την ορχήστρα ήταν

κατασκευασµένο µε µαρµάρινους κυβόλιθους, που χρησίµευαν για την αντιστήριξη

των κερκίδων. Kατά τη µετατροπή του θεάτρου σε αρένα, τον 1ο αι. π.Χ.,

Page 30: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

30

αφαιρέθηκαν οι τέσσερις πρώτες σειρές εδωλίων για να διευρυνθεί η ορχήστρα κατά

4 µ. περίπου, ενώ επάνω στην παλαιά πέµπτη σειρά, που έγινε πλέον πρώτη,

τοποθετήθηκαν µαρµάρινα ενεπίγραφα θυρώµατα σε δεύτερη χρήση.

Τα εδώλια που αφαιρέθηκαν, τοποθετήθηκαν για στατικούς λόγους κάτω από τα

θυρώµατα. Στόχος αυτών των µετατροπών ήταν η προστασία των θεατών. Μπροστά

από το κατώτατο τµήµα του κυρίως θεάτρου και περιµετρικά της ορχήστρας βρέθηκε

κτιστός αποχετευτικός αγωγός, πλάτους 1 µ., καλυµµένος µε λειασµένες µαρµάρινες

πλάκες. Ο αγωγός διαπερνά τη θεµελίωση της σκηνής µε δύο εξόδους και κάπου

πίσω από αυτή θα έστριβε προς τον Πηνειό ποταµό. Η ορχήστρα δεν έχει ακόµα

ανασκαφεί, αλλά υπολογίζεται ότι είχε διάµετρο µεγαλύτερη από 25 µ. Οι δύο

πάροδοι, µαζί µε τους αναληµµατικούς τοίχους τους, που αποτελούνται από

λειασµένους κυβόλιθους λευκού µαρµάρου, αν και δεν έχουν αποκαλυφθεί πλήρως,

διατηρούνται σε άριστη κατάσταση. Η σκηνή, που αποτελείται από τέσσερα δωµάτια

µε τρεις εισόδους ανάµεσά τους, είναι το καλύτερα διατηρηµένο τµήµα του θεάτρου.

Σε αυτή διακρίνονται τρεις οικοδοµικές φάσεις. Στην πρώτη (πρώτο µισό του 3ου αι.

π.Χ.), που είναι σύγχρονη µε την κατασκευή του θεάτρου, οι τοίχοι ήταν κτισµένοι µε

λαξευτούς πωρόλιθους και κοσµούνταν µε ζωγραφικούς πίνακες. Τα δυο πλαϊνά

δωµάτια είχαν ανεξάρτητες εισόδους από το νότιο τοίχο και ήταν απλώς σκευοθήκες,

ενώ τα δύο εσωτερικά δωµάτια επικοινωνούσαν µε εσωτερικές θύρες και ήταν χώροι

για την ετοιµασία των υποκριτών.

Στη δεύτερη φάση (πρώτο µισό του 2ου αι. π.Χ.), µπροστά στη σκηνή, προς την

πλευρά της ορχήστρας, προστέθηκε το προσκήνιο, συνολικού µήκους 20 µ. και

πλάτους 2 µ. Είχε έξι παραστάδες και έξι µονολιθικούς δωρικούς ηµικίονες σε

παράταξη, και επάνω στην κιονοστοιχία του στηριζόταν δωρικός θριγκός, ενώ όλη η

κατασκευή υποβάσταζε ένα ξύλινο πατάρι, το λογείο, όπου έπαιζαν οι υποκριτές.

Στην τρίτη οικοδοµική φάση, των αρχών του 1ου αι. µ.Χ., η σκηνή υπέστη σοβαρή

αλλοίωση, που σχετιζόταν και µε τη µετατροπή του θεάτρου σε αρένα. Τότε

προστέθηκαν πολυτελείς µαρµάρινες επενδύσεις, ηµικίονες, πεσσοί και γλυπτά,

Page 31: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

31

καθώς και δεύτερος όροφος, για τη µορφή του οποίου δεν υπάρχουν ακόµη αρκετά

στοιχεία.

Το θέατρο ήταν ορατό στο ανώτερο µέρος του µέχρι τα µέσα του 19ου αιώνα,

ωστόσο ύστερα από το σεισµό που έγινε στη Λάρισα το 1868, το κοίλο καλύφθηκε µε

τα ερείπια των πλινθόκτιστων σπιτιών που καταστράφηκαν, και επάνω στην

επίχωση αυτή οικοδοµήθηκαν νέα κτήρια. Επί πλέον, όσο το µνηµείο ήταν ορατό,

πολλοί λίθοι του αποµακρύνθηκαν για να χρησιµοποιηθούν ως οικοδοµικό υλικό. Οι

ανασκαφές για την αποκάλυψή του ξεκίνησαν το 1910, µε τον τότε Έφορο

Αρχαιοτήτων Απόστολο Αρβανιτόπουλο, που έφερε στο φως ένα µέρος της σκηνής.

Αποφασιστικής σηµασίας για την αποκάλυψη του µνηµείου, όµως, υπήρξε το

ευρύτατο πρόγραµµα απαλλοτριώσεων, που άρχισε το 1990, συνεχίσθηκε το 1998

και ολοκληρώθηκε το 2000.

Β’ αρχαίο θέατρο Λάρισας

Το Β΄ αρχαίο θέατρο της Λάρισας ή «µικρό» είναι κτισµένο στις νοτιοδυτικές

υπώρειες του λόφου Πευκάκια, που ισοπεδώθηκε στη δεκαετία του 1950 ώστε να

διευκολυνθεί η οικοπεδοποίηση και η ανέγερση πολυκατοικιών στην περιοχή. ∆εν

είναι βέβαιο, αν ο λόφος αυτός ήταν ξέχωρος ή αποτελούσε συνέχεια του λόφου

Page 32: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

32

Φρούριο, γνωρίζουµε, όµως, ότι ο χώρος κατοικήθηκε ήδη από την Πρώιµη Εποχή

του Χαλκού (3η χιλιετία π.Χ.). Από την εύρεση µιας ενεπίγραφης στήλης

αφιερωµένης στη ∆ήµητρα και στην Κόρη, εικάζεται ότι εδώ κατά την κλασική

αρχαιότητα, εκτός από το θέατρο, υπήρχε και Θεσµοφόριο, δηλαδή ναός

αφιερωµένος στις δύο αυτές θεότητες. Στα βυζαντινά χρόνια φαίνεται ότι στην ίδια

θέση κτίστηκε ο ναός της Αγίας Σοφίας ή, κατά άλλους, της Αγίας Παρασκευής και η

θρησκευτική σηµασία του χώρου δεν έσβησε ούτε στα χρόνια της τουρκοκρατίας,

όταν στα ερείπια πλέον του βυζαντινού ναού ανεγέρθηκε ένα από τα πιο γνωστά

τεµένη της πόλης, αυτό του Χασάν Μπέη. Με βάση τα ανασκαφικά δεδοµένα, η

κατασκευή του Β΄ αρχαίου θεάτρου ανάγεται στο δεύτερο µισό του 1ου αι. π.Χ. Από

τον ανασκαφέα του µνηµείου, κ. Αθ. Τζιαφάλια, έχει διατυπωθεί η άποψη ότι η

κατασκευή του συνδέεται µε τη γιορτή των «Ελευθερίων», κατά τη διάρκεια της

οποίας, παράλληλα µε τη διεξαγωγή αθλητικών και ιππικών αγώνων, δίνονταν

θεατρικές και µουσικές παραστάσεις και γίνονταν απαγγελίες ποιητικών έργων.

Φαίνεται πολύ πιθανό ότι το Α΄ αρχαίο θέατρο της πόλης δεν µπορούσε πια να

ικανοποιήσει όλες αυτές τις πνευµατικές εκδηλώσεις, αφού είχε αρχίσει να χάνει τον

καθαρά θεατρικό χαρακτήρα του και σιγά-σιγά µεταβαλλόταν σε αρένα.

Το κοίλο του θεάτρου χωρίζεται µε δεκατέσσερις κλίµακες σε δεκατρείς κερκίδες.

Κάθε κερκίδα έχει δύο σειρές εδωλίων από γκριζόλευκο µάρµαρο, προερχόµενο

πιθανόν από τα λατοµεία των Γόννων. Τα εδώλια κατά µέσο όρο έχουν µήκος 1,20

µ., πλάτος 0,80 µ. και πάχος 0,30 µ., ενώ στην επάνω επιφάνειά τους φέρουν ρηχό

βύθισµα πλάτους 0,40 µ. και βάθους 0,02 µ. για την άνετη τοποθέτηση των ποδιών

των υπερκείµενων θεατών. Η µαρµάρωση του κοίλου δεν ολοκληρώθηκε ποτέ,

µάλλον για λόγους οικονοµικής δυσπραγίας. Έτσι στο υπόλοιπο τµήµα του πρέπει

να είχαν τοποθετηθεί ξύλινα καθίσµατα, τα γνωστά στην αρχαιότητα ικρία. Η

ορχήστρα έχει διάµετρο 29,70 µ. και το δάπεδό της αποτελείται από δύο στρώσεις

πατηµένου χώµατος µε ποσότητα ποταµίσιου χαλικιού. Στη δεξιά της πλευρά ήλθε

στο φως τµήµα της βαθµιδωτής θυµέλης του θεάτρου, κατασκευασµένης από λευκό

Page 33: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

33

µάρµαρο, µε διακόσµηση από λέσβια κυµάτια. Από τις τρεις βαθµίδες, που φαίνεται

ότι είχε στην αρχική της µορφή, σώζεται η βάση και η κατώτερη βαθµίδα. Στα νότιά

της αποκαλύφθηκε µαρµάρινος κυβόλιθος µε τόρµους στην επάνω επιφάνειά του,

που προφανώς χρησίµευε ως βάση αγάλµατος. Η σκηνή του θεάτρου έχει µήκος

15,70 µ., πλάτος 4,50 µ. και αποτελείται από τρία µικρά δωµάτια. Οι τοίχοι της

σώζονται σε ύψος 0,60 µ., είναι κτισµένοι από µικρές αργές πέτρες µε λάσπη ως

συνδετικό υλικό, και µόνο στη µπροστινή όψη της έχουν χρησιµοποιηθεί κατά τόπους

κυβόλιθοι, οι οποίοι εδράζονται σε πλάκες πωρόλιθου.

Η ανωδοµή ήταν πλίνθινη και η στέγη καλυπτόταν µε λακωνικού τύπου κεραµίδια.

Τα δάπεδα των χώρων είναι από πατηµένο χώµα µε ψιλό χαλίκι, και κάθε δωµάτιο

έχει είσοδο προς την ορχήστρα µε µαρµάρινο κατώφλι. Στο πίσω µέρος της σκηνής

αποκαλύφθηκε τµήµα ισχυρού τοίχου, µάλλον περιβόλου, σε µήκος 50 µ., ενώ δεξιά

και αριστερά του σκηνικού οικοδοµήµατος βρέθηκαν δύο κατασκευές ανεξάρτητες

από αυτό, σε σχήµα Τ. Προς το παρόν δεν έχει διευκρινισθεί ο χαρακτήρας τους και

η πιθανή σχέση τους µε τη σκηνή. Αξιοσηµείωτο για την κατασκευή του θεάτρου είναι

το γεγονός, ότι τα µάρµαρα, που χρησιµοποιήθηκαν για τα εδώλια και τις κλίµακες

του κοίλου, καθώς και για τους αναληµµατικούς τοίχους των παρόδων, δεν

προέρχονται από λατόµευση, αλλά αποτελούν επαναχρησιµοποιηµένο οικοδοµικό

υλικό κάποιου παλιότερου κτηρίου. Από το σχήµα των λίθων υποθέτουµε ότι το

κτήριο αυτό είχε κυκλική κάτοψη, ενώ χαρακτηριστική και ίσως ενδεικτική της χρήσης

του είναι η αναγραφή στην επιφάνεια των λίθων επιγραφών απελεύθερων δούλων,

που χρονολογούνται στο τέλος του 3ου αι. π.Χ.

Το θέατρο εντοπίσθηκε στη συµβολή των οδών Βελησσαρίου και Εργατικής

Πρωτοµαγιάς το 1978, µε αφορµή εκσκαπτικές εργασίες για την ανέγερση

συγκροτήµατος πολυκατοικιών. Η συστηµατική ανασκαφή του µνηµείου

πραγµατοποιήθηκε τα έτη 1985 και 1986 και µε αυτή ήλθαν στο φως η σκηνή, η

ορχήστρα, το κοίλο, η δεξιά πάροδος και τµήµα της αριστερής.

Page 34: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

34

ΘΕΑΤΡΟ ΦΙΛΙΠΠΩΝ

Από το χθες στο σήµερα

Τοποθεσία

• Βρίσκεται στους πρόποδες του λόφου της ακροπόλεως. Χτίστηκε γύρω στο

356 π.χ. και στηρίζεται στο ανατολικό τείχος της πόλης των Φιλίππων, οι

διαστάσεις του οποίου το κατατάσσουν σε ένα από τα µεγαλύτερα αρχαία

θέατρα. Το αρχαίο θέατρο Φιλίππων είναι ένα αξιόλογο και σηµαντικό

µνηµείο. Η πόλη πέρασε από διάφορες φάσεις και το θέατρο έχει υποστεί

πολλές αλλαγές στο πέρασµα των αιώνων.

• Η πρώτη φάση του θεάτρου είναι την εποχή του Φιλίππου Β’ το 356π.Χ. Την

εποχή αυτή η ορχήστρα είχε σχήµα πετάλου(κάτοψη 1 και κάτοψη 3A).Την

εποχή της ρωµαϊκής αποίκισης γίνονται αλλαγές στο θέατρο ώστε να

προσαρµοστεί µε τις απαιτήσεις των νέων θεαµάτων. Η ορχήστρα στρώνεται

µε µεγάλες µαρµάρινες πλάκες(κάτοψη 1) και κτίζεται ψηλό τείχος για την

προστασία των θεατών κατά τις θηριοµαχίες. Τελικά τον 3οµ.Χ. αιώνα το

θέατρο µετατρέπεται σε αρένα για τις θηριοµαχίες. Κατά τα παλαιοχριστιανικά

χρόνια οι συνήθειες και τα ήθη του κόσµου για ακόµη µια φορά αλλάζουν και

το θέατρο εγκαταλείπεται. Σήµερα σώζονται πολλά στοιχεία από το θέατρο.

Page 35: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

35

Έχει δεχθεί όµως διάφορες επεµβάσεις για να µπορέσει να φιλοξενήσει το

φεστιβάλ Φιλίππων.

Πώς χτίστηκε το θέατρο

Η πρώτη φάση του θεάτρου είναι την εποχή του Φιλίππου Β το 365 π.Χ. Την

εποχή αυτή η ορχήστρα είχε σχήµα πετάλου. Την εποχή της ρωµαΪκής αποίκησης

γίνονται αλλαγές στο θέατρο για να προσαρµοστεί στις απαιτήσεις των νέων

θεαµάτων. Τον 3ο αιώνα µ. Χ , το θέατρο µετατρέπεται σε αρένα για θηριοµαχίες. Η

ορχήστρα στρώνεται µε µεγάλες µαρµάρινες πλάκες και κτίζεται ψηλό τείχος για την

προστασία των θεατών. Μεταγενέστερη και τελευταία διαρρύθµιση στο θέατρο έγινε

στα µέσα του 3ου αιώνα µ.Χ. Τότε διαµορφώθηκε ο χώρος της ορχήστρας σε

κυκλικός και φτιάχτηκε και υπόγειο πέρασµα για να φεύγουν τα θηρία. Τότε

σκαλίστηκαν και τα τρία ανάγλυφα στις παραστάδες της εισόδου από τη δυτική

πάροδο, της Νέµεσης, του Άρη και της Νίκης.

Page 36: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

36

• Τον 2ο µ.Χ αιώνα αποκτά τυπική ρωµαϊκή µορφή µε µεγαλοπρεπές τριώροφο

κτήριο σκηνής, ορχήστρα µε κοίλο που επεκτείνεται πάνω από τις παρόδους

που καλύπτονται µε θολωτές κατασκευές.

• Τέλος 3ου αι., αρχές 4ου πρέπει να κτίστηκαν τα δυο τόξα για την αντιστήριξη

του θεάτρου στο γειτονικό τείχος.

• Στα παλαιοχριστιανικά χρόνια (5ος-6ος µ. Χ αι.) το θέατρο παύει να λειτουργεί

ως χώρος παραστάσεων, γιατί η επικράτηση του χριστιανισµού και τα νέα

ήθη δεν είναι σύµφωνα πια µε τις θηριοµαχίες ή τις θεατρικές παραστάσεις.

• Στις αρχές του 7ου αιώνα µ. Χ., µετά από καταστροφικό σεισµό, αρχίζει το

συστηµατικό γκρέµισµα του θεάτρου, µε σκοπό να χρησιµοποιηθούν τα µέλη

του ως οικοδοµικό υλικό για την κατασκευή νέων οικοδοµών. Στη διάρκεια

των πρώιµων Βυζαντινών χρόνων, το κτήριο της σκηνής και η περιοχή στα

νοτιοανατολικά του θεάτρου φιλοξενεί εργαστήρια.

Ανασκαφές

Page 37: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

37

Η συστηµατική ανασκαφή του θεάτρου ξεκινά το 1921 ως το1927 από την Γαλλική

Αρχαιολογική Σχολή. Ανασκαφικές εργασίες διενεργούνται κατά τα έτη 1957-1962

από την Αρχαιολογική Υπηρεσία µε επικεφαλή τον αρχαιολόγο ∆. Λαζαρίδη. Στο

διάστηµα αυτό το θέατρο δέχτηκε γρήγορες και πρόχειρες επεµβάσεις για να

µπορέσει να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Φεστιβάλ Φιλίππων. Η ΙΗ' [17η] ΕΠΚΑ

Καβάλας ξανάρχισε το 1974 τις ανασκαφικές έρευνες.

Νεότερες ανασκαφές

– Από το 1993, σε συνεργασία µε το Τµήµα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ (Αριστοτέλειο

Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης), ξεκίνησε πρόγραµµα µε ανασκαφικές έρευνες,

µελέτες συντήρησης, αποκατάστασης και αναστήλωσης του θεάτρου, µέχρι το 2000,

µε χρηµατοδότηση του Β΄Κ.Π.Σ. (Κοινοτικό Πακέτο Στήριξης), στο πλαίσιο

προγράµµατος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής "Μνηµεία - Χώροι Παραστάσεων" και του

έργου "Συντήρηση - Ανάδειξη Μνηµείων Φιλίππων". Το 2001, εξασφαλίζει

χρηµατοδότηση από το Γ΄Κ.Π.Σ. για να συνεχιστεί η συντήρηση του αρχαίου

Page 38: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

38

θεάτρου, ως το 2008, που ολοκληρώθηκε το ανασκαφικό και αναστηλωτικό

πρόγραµµά του.

Η χρήση του θεάτρου σήµερα

– Μέχρι σήµερα το θέατρο φιλοξενεί και έχει φιλοξενήσει διάφορες παραστάσεις και

έχουν διεξαχθεί στο χώρο του αρκετά φεστιβάλ. Τα έργα που παίζονται συνήθως

είναι αρχαίες κωµωδίες αλλά και όχι µόνο. Κάποια από αυτά είναι: ‘’ιππείς’’ του

Αριστοφάνη, ‘’Ιφιγένεια εν Αυλίδι’’ του Ευριπίδη, «Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή.

Ακόµα, γίνονται και διάφορα µουσικά γεγονότα όπως αυτό το ονοµαζόµενο «Με

Ανοιχτά Φτερά» Συναυλία Μάριου Φραγκούλη και OPERA GALA “Από την Κάρµεν

στην Τραβιάτα”.

Τέλος ανεπιφύλακτα σας προτείνουµε να επισκεφτείτε το Αρχαίο Θέατρο

Φιλίππων.

Συµπεράσµατα

Το θέατρο είναι πολύτιµο στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισµού, και ήδη οι

αρχαίοι Έλληνες ανέπτυξαν τη θεατρική παιδεία µε µεγαλοφυή έργα

δράµατος, τραγωδίες και κωµωδίες. Ταυτόχρονα ενδιαφέρθηκαν για το χώρο

παρουσίασης των θεατρικών παραστάσεων λαξεύοντας σε λόφους και

δηµιουργώντας αξεπέραστης ακουστικής θέατρα που ευτυχώς πολλά

διασώθηκαν έως σήµερα σχεδόν ανέπαφα.

Οι αρχαίοι αρχιτέκτονες των θεάτρων συνδύασαν επιτυχώς το κτίσµα µε το

τοπίο. Επέλεγαν ιδανικά µέρη γι’ αυτό το σκοπό, έτσι ώστε ο θεατής στο

τέλος να µετέχει της αριστοτελικής κάθαρσης. Επιπλέον τα αρχαία θέατρα

αποτέλεσαν χώρους που έδιναν τη δυνατότητα στους ανθρώπους να

επικοινωνήσουν µέσω της τέχνης του θεάτρου.

Page 39: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

39

Έως την ελληνιστική εποχή χρησιµοποιήθηκαν για παρουσίαση θεατρικών

παραστάσεων. Στα µετέπειτα χρόνια της ρωµαϊκής κυριαρχίας στην Ελλάδα

έγιναν τόπος επίδειξης θηριωδιών. Πολλά έπειτα από τις αλλεπάλληλες

βαρβαρικές κτήσεις καλύφθηκαν µε το χώµα και έπεσαν στη λήθη. Σήµερα

όσα διασώθηκαν και ανασκάφθηκαν χρησιµοποιούνται για τον καθαυτό

σκοπό της δηµιουργίας τους. Γίνονται τόποι παρουσίασης του αέναου

ποιητικού δραµατικού λόγου, τόποι µετάληψης µε νάµα της ψυχής.

Πηγές

http://www.greekfestival.gr/venue62-arxaio-theatro_twn-delfwn.htm

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=4932

http://el.wikipedia.org

www.diazoma.gr/200-Stuff-15-Paratiritirio/DataSheet_Delfon.pdf

http://www.greekhotel.com

http://www.epirus.org

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_2365

http://continuita.blogspot.com/2011/11/blog-post_htmi

www.diazoma.gr/GR/Page_04-01_AT-065.asp

http://www.epidavros.gr

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_14301

Page 40: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

40

http://www.elculture.gr

http://users.sch.gr

www.diazoma.gr/GR/Page_20-00_40.asp

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=738-26k

http://7gym-laris.lar.sch.gr

www.diazoma.gr/200-Stuff-04-Press_02/DT_272_Power

http://www.nea-acropoli.larisas.gr/larisaancienttheatreb

http://www.kavalacity.net/Αξιοθέατα/Αρχαίο θέατρο-Φιλίππων

http://www.philippifestival.gr

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=7424

www.diazoma.gr/gr/Page_04-01_AT-007.asp

Άλλες δραστηριότητες

Στην προσπάθειά µας να γνωρίσουµε χωροταξικά, τοπογραφικά και όχι µόνο τα

αξεπέραστα αυτά µνηµεία της αρχαιότητας, πραγµατοποιήσαµε µια επίσκεψη στα

δύο αρχαία θέατρα της πόλης µας απ’ όπου συλλέξαµε φωτογραφικό υλικό.

∆υστυχώς, το video απέτυχε, ενώ η προσπάθειά µας να κατασκευάσουµε µια µακέτα

αρχαίου θεάτρου στέφθηκε µε µεγάλη επιτυχία.

Page 41: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

41

Page 42: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

42

Page 43: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

43

Page 44: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

44

Page 45: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

45

Page 46: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

46

Page 47: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

47

Page 48: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

48

Στα πλαίσια, τέλος, της Ερευνητικής Εργασίας δηµιουργήσαµε Power Point και

ένα εικονογραφικό υλικό αυτών των αρχαίων θεάτρων.

Page 49: ΑΡΧΑΙΑ ΣΩΖΟΜΕΝΑ ΘΕΑΤΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

49

Υπεύθυνη καθηγήτρια: Αριάδνη Ζουµπουρλά.

Οι οµάδες που εργάσθηκαν:

1. Promembers 2. Subject 16

Αχιλλέας Θεοδώρου ∆ηµοσίου Απόστολος

∆ηµήτρης Καρανάτσιος ∆ιαµαντής Αλέξανδρος

Βασιλεία Κοντόγια Μάριος Μιχαηλίδης

Φανή Κυριάκη

4. Twisted fate

3. W 97 ∆ηµήτρης Καλφούντζος

Νίκη Καλογιάννη Θάνος Μανδραβέλης

Γιούλη Κελεσίδου Γιάννης Μπεκίρης

Μαρία Κωττατή Κώστας Τσιτσώνης

5. The ex

Θωµάς ∆αλακούρας

Βασιλική Κύρκου

Άρτεµις Κωνσταντίνου

Ευγενία Μπασδέκη