Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής εταιρείας του...

ΠΡΑΚΤΙΚΑΤΗΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1911

ΑΒΗΝΗΣ1ΝΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Π. Δ. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΎ

1912

ΠΡΑΚΤΙΚΑΤΗΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1911

ΑΘΗΝΗΣΙΝΕΚ ΤΟΥ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΥ Π. Δ. ΣΑΚΒΛΛΑΡΙΟΎ

1912

ΕΥΕΡΓΕΤΑΙ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

βασιλευσ οθωντο ΕΘ ν i κ ο ν πανεπιστημιονη επιτροπη των φιλαρχαιων

Η εν λ ο νδ i ν ω i ελληνικη κοινοτησο δημοσ αθηναιων

ο δημοσ π ει ρα i εω νο δημοσ ερμουπολιτων συρου

κωνσταντινοσ ιωνιδησουο ϋΕ 1_υΥΝΕ5

δημητριοσ μρερναδακησαποστολοσ α ρ σακη σ

αλεξανδροσ στουρναρησσιμων γ. σι ν ασιωαννησ ρωμασ

ιωαννησ χ πετροσκωνσταντινοσ γρ. σουτσοσ

ιωαννησ κοντογιαννακησανδρεασ συγγροσ

κυριλλοσ ιεροσολυμωνκυριλλοσ πατρων

ιωαννησ α. κουμανουδησιωαννης Λαδόπουλος

ηιι_ακιον κουχοδυσσευσ και μενελαοσ νεγρεποντε

ηεινκιοη 50ηι.ιεμαννιερωνυμος βαλλιερης

στεφανοσ ζαφειροπουλοσχρηστακησ ζωγραφοσευαγγελοσ αχιλλοπουλοσ

αλεξανδροσ ηφαιστιδησφιλιπποσ ιωαννου

γεωργιοσ α. μαυροκορδατοσσολων χρηστακη ζωγραφοσ

σταματιοσ i. πρωιοσοθων α. κοντοσταυλοσπαυλοσ παυλοπουλοσβενιαμιν αρχιμανδριτησ

νικολαοσ ζαριφησδημοσθενησ τσι βανοπουλοσ

χαριλαος Τρικούπηςοεοκοε5 οι-εμενοεαιι

©ΕΟΔΩΡΟί π. Δηλιγιάννηςα. ε. η. οοεκοορ

ΑΙ0ΙΚΗΤ1Κ0Ν ΣΥΜΒΟΥΑΙΟΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

ΠΡΟΕΔΡΟΣΗ Α. Β. Τ. Ο ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

ΑντιπρόεδροςΓ. Μιστριώτης

ΓραμματεύςΧρ· Ταούντας

Σύμβουλοι

32τ· Ά,νδρόπουλοςΛημ.. ΑντωνιάδηςΆδ. ΓεωργιάδηςΑ. ΟεοφανόπουλοςII. Καββαδίας8 1. Κ,αρολίδηςΟ. Κ.αατριώτης

Ά. ϋατριβάνος14. ϋουρουνιώτηςΙϊ. /νεονάρδοςΓ. ΙΙαπαβασιλείουΜ. Πολίτης

Άν. 2<κιαςΚ.λ. Χτέφανος

ΕΠΙΤΙΜΙΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΙ

Α. ΤΣΙΒΑΝΟΠΟΥΛΟΣ. Όδός Ίωνος 2. Αθήναι

ΕΠΙΤΙΜΙΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙ

Η Α. Υ. Ο ΠΡΙΓΚΙΨ ΑΙΑΔΟΧΟΣ ΒΕΡΝΑΡΔΟΣ ΤΟΥ 8ΑΧ-ΜΕΙΝΙΝΟΕΝ. — ΒιβδΙείϋ.

Η Α. Υ. 0 ΠΡΙΓΚΙΨ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΚΑΡΟ ΑΣ ΤΟΥ ΗΕ88ΕΝ.— ΡϊαηΙ<ίϊΐ[·1 3, Μαία. (δβΐιίοδδ ΚαιτιρβΓίιβίπι'.

Η Α. Υ. 0 ΠΡΙΓΚΙΨ ΚΟΣΑΝϋ ΒΟΝΑΡΑΒΤΕ. — Ρ&ιίδ. — 10Ανβηιιβ (Γ Ιβηα.

Ο ΣΒΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΑΘΗΝΩΝ Κ. ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ.—Αθήναι.Ε. ΒΑΒΕΕΟΝ.— Ρ&π5. 30 Κϋβ άβ νβΓπιβαϋ.^. ΒΕΕΟΟΗ.-Κοπι». VI» Ροπιρβα Μ3§ηο 5.Μ ΑΧ, ΒΟΝΝΕΤ.—ΜοηΙρεΙΙίβΓ. (ΕηβΙοβ Ε&Γοϋχ).Κ. Ο. ΒΟδΑΝΟυΕΤ. - Εΐνβι-ροοΙ.— ΒβάΓοιά 8ΐΓββ1.40.Ο. ΟΕΕΜΕΝΟΕΑυ.— Ρ&ιϊκ.ΜΑΧ. ΟΟΕΕΙΟΝΟΝ.— Ραιϊδ. V6 Βοιιΐβναπί 8ι Οβπη»ίη 88.ΰΟΜΕΝΙΟΟ ΟΟΜΡΑΚΕΤΤΙ.—Ρίιβηζβ. (ΙηδΙϊΙαΙο άΐ 8ΐυ<Π δυρβποιϊ).ΑΕΕΧ. ΟΟΝΖΕ.— ΒβΓίίη. \ν. ΟοπιβΙίυδ ΒίΓαβδβ 2ιι.ΑΕΡ. 0Κ0Ι8ΕΤ.-Ραιίδ. Κϋβ άβ ΟαβδβΙΙβ 13, VI0.ΟΗ. ΟΙΕΗΕ — Ραπ8. VIII". βηα&Γβ (Ιιι ΚοϋΙβ 4.\νΐΕΗ. ΟΟΚΡΡΕΕϋ.— ΆΟηναι. Φε.δίου 1.Ε. ϋΚΕΚΕΙΡ.- Μϋηβηβη. ΚβϊδβΓβίΓ&βδβ 3 I».ΡΚ. V. ΟϋΗΝ.— Ηβί<1β11>6ΐ'£. ϋηίνβΓβίΙ&Ι..108. ΟϋΚ.VI.Και-Ιβηιΐιβ. Βικίβη.ΑΙΙΤΗυΚ ΕνΑΝ8.—ΟχΓοπΙ. ΑδΙιιηοΙββη Μϋδβυιιι.ΡΑΙΓΕ ΡΟϋΟΑΚΤ.— Ραπδ. Κϋβ ί&ζα\ί 19.Ο. ΕθυθΕΚΕ8.— Ρειπ». ΒοϋΙβν&ΓίΙ 8* Μΐοΐιβΐ 6.ΡΚ. ΗΙΕΕΕΚ ν. ΟΑΕΚΤΚΙΝΟΕΝ.—Ββιϋη. Ευβί'βδβΙιβηβΙΙββ 11.Ε. ΟΑΚΟΝΕΚ. — Εοηάοη. υηϊνβΓδίΙ^ ΟοΙΙβ£β.Ρ. ΟΑΚϋΝΕΚ.— ΟχΓοιά. Αδίιπιοΐβ&η Μϋδβϋηι.Β. Ε. ΟΙΕϋΕΚ8ΕΕΕνΕ.- ΒαΙΙίιηοΓβ. υ. 8. Α. (ΜβΓϊΙαηά).\ν. \νΑΤ80Ν 0000\νΐΝ.— Οαιηϋπάδ'β. υ. 8. Α. Μ&8δ.Α. Ε. Η. βΟΕΚΟΟΡ. — Ε» Ηα^β (Ηϋίζβ Ζοι^νΗβΙ).ϋ. ΗΑΜΡΕΕ.—ΒαϋαροδΙ. Μυδέβ ΝαΙίοηαΙ Ηοιΐ£ΐ'οίδ.Β. ΗΑϋ880υΕΕΙΕΚ.— Ραπβ. 8 Κϋβ 8* ΟβοίΙβ.Ε. ΗΕϋΖΕΥ.—Ραπδ. ΑϋΙβϋ. 90 ΒοϋΙβναΓά ΕχβΙπίΕΐηδ.

8 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

ϋ. ΗΟΟΑΕΤΗ.— ΟχΓοί'ά. ΜαβάαΙβη ΟοΠορβ.Μ. ΗΟΕΕΕΑΙΙΧ.— Αθήναι. Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.ΤΗ. ΗΟΜΟΕΕΕ.— Ραπβ. Μιΐίββ άβ Εοιινι·ρ.Κ. ΚΑΡΑΠΑΝΟΣ. — Άθηναι. Σταδίου 31.ΒΕΌΝΟ Κ1ίΙΙ_ι.— 8ΐΐ'αδ§ΐ3υΐ'§'. ΚυρΓβοΙιΙδ&ιιβί' ΑΙΙββ 62.Η. ΠΕΟΗΑΤ.—Ε}Όη. ς>υ»ί ΟαίΙΙβΙοη.Ο. Α. ΜΑΟΚΜΙΕΕΑΝ.— Εοηάοη. 8ι Μαηίη'δ 8ΐΓββΙ.Ευϋ. ΜΑΟΝΕ.— Ραπδ. Κιιβ άβ ΙΌι&Ιοίιβ οία Εοηνιο 6.ΚΕν. 1. Ρ. ΜΑΗΑΡΡΥ.— Οαίιΐϊη (Ιι·β1αιιά) ΤπηϊΙ? υοΙΙβεβ.Ε. ΜΑΚΤΙΝΙ.—Εβϊρζϊβ. ϋηϊτβΓβίΙ&Ι.Ε. Α. ΜΙΕΑΝΙ.— Ρίτβηζο. (Μιΐδβο Ρΐ'βϊδΙοιίβο).Ο. ΜΟΝΤΕΕΙϋδ.— Βίοοίίΐιοΐιη.ΟΗ. ΝΙΖΕΤ. Ραιίβ 7 Ανβηηβ οΐβ ΒΓβΙβπί».ΤΗ. ΟυβΡΕΝδΚΥ.— Οοη/ρίβ. (Ιη&ΙίΙαΙ Αιοη. Καδδβ) Κιιβ ΙιηαπιΟ. ΡΕΚΒΟΤϊ— Ραπβ. Ουπί ΟοήΙϊ 23.Ε. ΡΟΤΤΙΕΚ.— Ραπβ. 72 Κιιβ <Ιβ Ια Τοιιγ.Ε. ΡΐαΟΗΙΝΙ.— Κοπιά, νια (Ιβΐ ΟοΜβ^ϊο Κοιηαηο 26."νν. Μ. ΗΑΜ8ΑΥ.— Αϋβΐ'άββη (βουΐΐαηά) ΙΤαΐνβικϊΐ^.Ε. ΚΕΙ80Η.— ννϊβη. ΟαιΊ Πυά\νί§ 8ΐι·&δδβ 28.\ν. ΚΙϋΟΕΛνΑΥ.- Οαιηοπά^β. (Εη&ΐαηά) Ρβη ΌϊΙΙοη.ΕΛ ΟΟΜΤ. ϋΕ ΗΙΕΝΟΟυΚΤ. Αθήναι. Λεωφο'ρΟξ Αμαλίας.Κ. Β. ΚΙ0ΗΑΚ8ΟΝ —Νβ\ν ΥοιΊί. υ. 8. Α. Ρυΐΐοη 8ΐΓββΙ 120.ΡΟΣΤΟΒΙΤΣ ΑΛ.—Κάϊρον.ΚΕν. Α. Η. 8ΑΥΟΕ.— ΟχΓοΓά-ςυββη'β ΟοΙΙβ§β.α. 80ΗΕυΜΒΕΚαΕΗ — Ραπβ. 37 Ανβηυβ ύ'ΑηΙϊη.Η. 80ΗΗΑΌΕΚ.—\νίβη. ϋηΐνβΓδίΙαΙ.ΟΕΟΙΕ 8ΜΙΤΗ.— Εοηάοη. δοαΐη ΚβηβϊηβΙοη ΡβΙαοβ.Ε. ν. 8ΤΕΚΝ.— Η3.11β α δααΐβ. Εϊηάβηδίΐ'αδδβ 63.Ρ. 8ΤϋϋΝΙΟΖΚΑ.— Εβϊρζί^. Εβιΐηιίζ δίταδββ 11.6. ΤΚΕϋ.— ϋίβδάοη. ΚοηίβΙ. Μυχβυηι.ΟΗΛΗΕΕ8 \νΑΕϋ8ΤΕΙΝ.— ΟαπΛπα'ββ (Εη§Ιαηά) Κίη^'δ ϋοΙΙοβοΤΗ. λνίΕαΑΝϋ.— Οοη/ρίβ. ΡοβΙβ ΛΙΙβιηαηάβ.ϋΕΚΙΟΗ νοη Λ-νίΕΑΜΟλΥΙΤΖ-ΜΟΕΕΕΕΝϋΟΗΡΡ. ΒβΗίη ΕίβΙι

ΑΙΙββ 12.ΑΟΟΕΡ ^νΐΕΗΕΕΜ.—"ννίβη. Αγοπ. Ερί^ΐίίρΙιίδοΙιοδ δβηιίηαι-.ΡΑΙΤΕ. \νθΕΤΕΚ8 — ΜϋιιβΙιβη. ΤηοηναΙάδβηβίΓαδδβ 11.ΗΕΝΗΙ λ¥ΕΙΕ.— Ραιϊδ (Ραδδϊ) XVI" Καβ ΑάοΙρΙιβ Υνοη.

ΤΑΚΤΙΚΟΙ ΕΤΑΙΡΟΙΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1911

Αγγελόπουλος Άθαν. Μραΰΰβ. ΌδόςΆθηνας, Δημαρχεϊον*Αγγελόπουλος Ηλίας. Ζωοδόχου Πηγής 5.Αδαμαντίου Άδαυάντ. Ιπποκράτους 112.

* Αθανασάκης Ιωάννης. Κανάρη 2.*Άνδρόπουλος Στ. Άγχέσμου 19*Άνέζης Δ Σαρρη 41.

Αηΐϊιβ8 Εάιιαπί ϋαηΏδΐαάΐ ΑΙΙβιηα^ιιβ.Αντωνιάδης Δημ. Λυκαβητοΰ 21.Αντωνόπουλος Κ. Άγιου Κωνσταντίνου 20.Αποστολάκη "Αννα. Λεωφόρος Κηφισίας 5.Άρβανιτόπουλος Άπόστ. Βόλος.—Μουσεϊον.Βακράτσας Είρ. Σωκράτους 3.Βαλαωρίτης Ιωάννης. Έθνικη Τράπεζα.Βάσης Σπυρ "Ακαδημίας 49.Βάσος Άλέξανδρ. Άγχέσμου 30.

* Βάσος Τίμολ. Ναυαρίνου-Χ. Τρικούπη.ΒαΙίΙβ Ψ. ΑυβΙΐη Τβχ»8 ϋ 8. Α.Ηέης Κ. Ναυαρίνου 20.Βερναρδάκης Άθαν. Ιπποκράτους 2.

* Βερναρδάκης Γρηγ. Λαμάχου 5.Βΐ88Ϊη§ Εγ. Μϋηοΐιβη. Οβοι-^βη δίΓακδβ 10.

* Βούκρας Δ. Κάνιγγος 31 Α.* Βουλπιώτης Δ. Όμηρου 34 Α.

Βπιβοΐιηβν Α. ΒβιΊίη. (Ρπβάβηαυ) δροηΐιοΐζ δΐι-αδδβ 11.Γαρδίκας Γ. Σμύρνης 20.

* Γεννάδιος Ί. Ι,οικίοη ΚβηδΙη^Ιοη Ραΐαοβ.

ΣΗΜ. Οί δι' αστερίσκοι» σημειούμενοι είνε εταίροι ισόβιοι.* Όπου δέν αναγράφεται ή ττόλις υπονοούνται αί 'ΛΟηναι.


Γενοβέλης Π. Σοφοκλέους 8.ΗίΙΙβΓ ν. ΟαβίιΊπξβΓ Ρι\ Ββιΐίη.λν, ΕββΓβδοΙιβηαΙΙββ 11.Γεωργακόποι/λος Ε.—Αθήναι. Ιίατακουζινοϋ.Γεωργιάδης Άθαν. Ιουλιανού 9.Γρηγοράκης Γρηγ. Κολοκυνθούς 21.Γκίζης Β. Χαρ. Τρικούπη 8.Ογο/ι Ργ ΡΓΕί^αβ ΒοΗέηιβ νίηοηΓ»ί1ν 411.Γουδας Μιχ. Λίωχάρους. Εγγύς Γραφείων Οίκον. Ελέγχου·

* Δαμβέργης Άνααττ. Φαρμακεΐον. Όδός Πανεπιστημίου.Δαμβέργης Ν. Πλατεία δημοπρατηρίου.Δελακοβίας Ν. Όμηρου 36.

* Δεληγεώργης Λεωνίδ. Κανάρη 1.Δέλιος Ιωάννης. Ακαδημίας 56.

" Δεμερτζής Α. Νικόδημου 6.Δημητριάδης Χ. Όμηρου 12.

* ΌόΓρ[βΙά IV. Φειδίου 1.* Δραγάτσης Ίάκ. Όδός Φιλελλήνων. (Λύκειον)

Δραγούμης Στ. Λεωφόρος Αμαλίας.ΟοιιοβΙ /. ΡβΓΪδ. 19 Βαβ δροηΐϊηί.Δυοβουνιώτης Γ. Τζώρτζ 10.

*'Ελευθεριάδης Σωκρ. Περικλέους 3.Εύαγγελίδης Μαργ. Βαλτετσίου 46.

* Εύταξίας Αθανάσιος. Προαστείου 2.* Εύταξίας Ιωάννης. Έθνικη Τράπεζα.

Ζαΐμης Άλέξ. 3ΐ« Σεπτεμβρίου. Μέγαρον Ζαΐμη.Ζάννος Κλεάνθης. Οικονόμου 4.Ζησίου Κ. Σωτήρος 6.Ζνγομαλας Αντώνιος. Ακαδημίας 5 Β.Ήλιάδης Μ. Χαλκοκονδύλη 13.Ηλιόπουλος Χ. Ζαλόγγου 3.Ηαιψΐ Η. Οίβδδθη ΙίβρΙβΓ δίΓ&δδβ 1.Θεοδουρακάκης Σ. Παπαρρηγοπούλου.Θεοδωράκης Γ. Σατωβριάνδου 16.

* Θεοτόκης Γ. Πανεπιστημίου 51.Θεοφανόπουλος Δ. Σατωβριάνδου 12.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

3αάβίοΙι Ψ'αΙ. ^ηα. υηϊνβρβΐΐϋΐ. δβ^αη δίχαδδβΚαββαδίας Π. Ξενοδοχεΐον Γαλλίας.Καγκάδης Ίακ. Πολυγνώτου 3.Καζάζης Ν. Φιλελλήνων 4α.Καλβοκορέο"ας Μ. Κηφισσίας 33.Καλογερόπουλος Ν. Λυκαβητοΰ 18.Καλλιοντζής Εύάγγ. Πανεπιστημίου 79 Λ.Καπετανάκης Γ. Κολοκοτρώνη 51.Καραπάνος Κ. Σταδίου 31.Καρκούλιας Ηρακλής. Εΰριπίδου 12.Κάρο Γ. Φειδίου 1 .Καρι/τινος Γ. Καπνοκοπτηρίου-Άβέρωφ.Καοίτόρχης Δ. Μέγα Ξενοδοχεϊον.Καρολίδπς Π. Οοηδίαπίίηορίβ.Καστρκότης Π. Αβέρωφ 9.Κατριβάνος Α. Αχαρνών 72.Καυταντζόγλους Ιωάννης. Ακαδημίας 27.Κεραμόποι/λος Α. Ζαίμη 24 Α.Κίηο/ι Ργ. 0ορβη1ΐ3§αβ Τοι·1ιυδ§αάβ 3.Κλοντηρόπουλος Γ. Ιπποκράτους.Κεφάλας Γ. Νίκης 40.Κολυβας Α. Αγγέλου Γέροντα 5.Κουλουμόπουλος Κ. Β. "Ηρακλείου 4.Κοι/μανούδης Π. Ζαλοκώστα 8.Κοι/μανοΰδης Ιωάννης. Πειραιεύς.Κοί/ροΐ/νίοότης Κ. Αναγνωστοπούλου 11.Κριεζης Αντώνιος. Ακαδημίας 72.

Κρχεζϊίς Έμμ. » »Κΰρης Μ. Στοά Άποστολοπούλου 7.ΚυπαρίοΌης Νικόλαος. Πάτραι.Κο^νοίταντινίδης Π. Κάνιγκος 26.Κωνσταντόποι/λος Κ. Νομισματικόν Μουσεϊον.Λάππας Μ. 3ΐί Σεπτεμβρίου 73.Λαμπρόπουλος Άλέξ. Ασκληπιού. 20.Λάμπρος Σπυρ. Μαυροκορδάτου 10.


Λαΐίπρίνίδτίς Μ. Μαυρομιχάλη 8.Λεκός Γεώργιος. Στουρνάρα.Λεονάοδος Β. Προαστείου 59.£ιυβ8ϋ/ιΙίβ Ο. Αοαιίβιηίδοΐιβδ ΚυιΐδΙιηυδβυιη. Βοηηα. Β.Ι,οβννιι Ειη. 8. νία αβί ρΓθ§Γβδδο δ. ΒοΐΏα.Λιόλιος Γ, Σατωβριάνδου και "Ιωνος.

* Λύδερς Όθ.Λνκάκης Άλέξ. θουκυδίδου 8.Λ/υκούδης Έμμ. Ασκληπιού 45.Μαγγιώρος Ιωάννης Πρωτογενούς 10.Μαγιάσης Ιωάννης. Σόλωνος 97.

* Μακκάς Δ. Σόλωνος 28.Μακκάς Ν. Σόλωνος 10.Μαλτέζος Κ. Χαρ. Τρικούπη 18.Μαντζάκος Χ. Πατησίων 92.Μαντζοΰ(|>ας Α. Κολοκοτρώνη 36.Μανωλίδης Σ. Προαστείου 76.Μαρούδης Π. Αριστοτέλους 63.Μαρκόπουλος Ιωάννης. Βουλής 9.Ματάλας 'Αθαν. Πατησίων 81.Μαυρομιχάλης Κ. Αμαλίας 4.Μητσόπουλος Χ. ΣολωμοΟ 2.Μιστριώτης Γ. Στουρνάρα 47.ΜίϊΙΙβΓ Κ. Φειδίου 1 .

* Μυστακίδης Β. Οοη/ρΐβ (Μιιβββ Ιηιρ. Οΐίοιηαη).Μούσης Ιωάννης. Προαστείου 45.Μουτζουρίδης Ιωάννης. Ζαίμη 34.Μπαλάνος Νικο2ν,. Πλατεία Άγιου Γεωργίου.Μπάρτ Γουλιέλμος. Πλατεία Συντάγματος.Μπενάκης Έμμ. Κουμπάρη I.

Μπότασης Ιωάννης. Κηφισίας 47.* Μυλωνάς Κ. Ακαδημίας 17.

Νάζος Γ. Ιπποκράτους 2.Νεγρεπόντης Μ. ΌΟωνος 14.Νιχολαΐδης Ιωάννης. Πραξιτέλους 33.


Νικολαΐδης Λούδ. Ήρώδου Αττικού 9.Νικολόπονλος Στ. Τράπεζα Γ. Σκουζέ. (Όδός ΣτΝοαοΙί Ρβτά. ΤϋΒϊη^βη. (03Γ(,βη8ΐΓ»88β 59).Οικονόμος Π. Ηρακλείτου 24.

Οίκονόμος Γ. » »Πάλλης Άγαμ. Πατησίων 60.Παναγιωτόποιτλος Α. Αχαρνών 27Παντελίδης Έιιμ. Αιόλου 154.Παπαβασιλείου Γ. Πολυγνώτου 3.Παπαδάκης Ν. Μουσεϊον. Θήβαι.Παπαδημητρακόποι/λος Θ. Οικονόμου 11.Παπαμιχαλόπουλος Κ. Ν Υοΐ'Κ ϋ 8. ΑηιοΐΜοαΡβΓηινβ Ρ. ΟΓθίίβνναΙά (ΑΙ1θπι&§ηθ).Περρής Σπ. Φιλελλήνων 2.Πολίτης Ιωάννης. Ακαδημίας 46.Πολίτης Νικόλαος. Μητροπόλεως 38.Πολυγένης Κ. Ακαδημίας 52.ΠουρίΊς Μ. Πειραιεύς.Ραγκαβίχς Κλ.Ραγκαβής Άλέξ. Χανία. Κρήτης.Ράλλης Δ. Πανεπιστημίου 41.Ρεδιάδης Π. Βουλής 16.Ηοϋβι·ΐ Κ. Ηαΐΐβ & δααίθ. ΠηίνβΓβίίαΙ.Ρωμαίος Κ. Μεσολόγγιον.Ρωμανός Άθ. Ραπβ —1^β§3ΐίοη IΙβΐΐβηϊηιαβ.Ρώσης Ζ. Αχαρνών 44.Σακελλαρόπουλος Σωτήριος Β. Ηρακλείου 4.Σακελλαρόπουλος Σπυρ Σατωβριάνδου 8.δ&Ιβ Ν. Αναπαύσεως.Σβορώνος Ίω. Γ. Γενναδίου 3Β.δοΙίΓηίά Ε. Οα11βΓΪβ8ΐΓα88θ 4. ΜϋηοΙιβη.Σκιάς Άνδρ. Βαλτετσίου 7.Σκοι/ζές Άλεξ. Ρηγίλλης 12.Σκουζες Π. Αμαλίας 12,Σκοι/λούδης Στ. Γεωργίου Α'. 3.


Σπηλιόπουλος Χ. Φιλελλήνων 5.Σπηλιόπουλος Ν. Ύπουργεϊον Εθνικής Οικονομίας.Σοφούλης Θ. Ξενοδοχεϊον «Ερμής».Στάης Β. Έθν. Άρχ. Μουσεϊον.Στάης Σ. Σίνα 22.Σται/ρόπουλος Δ. Μύκονος.δίββίβ Ο^πίβΐ Όμηρου 32.Στέφανος Κλών Σόλωνος 20.Στέφανος Κυπάρισσος Σόλωνος 20.Στρέϊτ Γ. ννίβη. ί,β§αΐϊοη ΗβΠόηίηυβ.Στρέϊτ Στ. Γεωργίου Σταύρου 1.δΐυαηΐοζΚα Ρ. Ιιβΐρζί§. ί,βίβηίζδίΓαδδβ 11.Σφακιανάκης Π. Σατωβριάνδου 42.Σχλίεμαν Άγαμ. Πανεπιστημίου 10.Σωτηριάδης Γ. Λουκιανού 21.Τραπάντζαλης Γ. Πατησίων 73.Τριανταφυλλάκος Ν. Λυκούργου 10.Τσάτσος Ιωάννης. Όμηρου 8.Τσιβανόπουλος Δ. "Ιωνος 2.Τυπάλδος Μπασιάς Άθαν. Όμηρου 14.Τσίλλερ Έρν. Μαυρομιχάλη 3.Τσούντας Χ. Ζωοδόχου Πηγής 105.Ρίώποίιΐδ Ρ. ΡΓβϋιαί'^. ϊ. Β&άβη. Οδΐΐιβκΐι-αδδβ 44.Φιλαδελφευς Αλέξανδρος Κάνιγγος 18.Φιλαδελφεύς Θεμιστοκλής. Βουλής 16.Χατζιδάκης Γ. Σκουφά 10.Χατζιδάκης 'Ι. Ηρακλείτου 3.νίάθ 8ίΐΐΏ. υρβα,Ιίΐ. ΙΙηίνβΓδ. ΒίΜίοίΙιβΙίβΙ.ΖϋΗη Βο&βΓί. Ββι·1ίη. Κ. Μαδβαηι απι Ι^αβΙ^Β,Γΐβη.

ΓΕΝΙΚΟΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣΤΗΣ ΧΡΗΣΕΩΣ 1911

ΜΕΤΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΩΝ ΠΙΝΑΚΩΝ

16 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΚΑΙ ΕΞΟΔΩΝ Τΐ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911 17

. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1911

Προϋπολογισμού

Κεφ. "Αρ.

3

4

δ67

Είδος εσόδων

Εισφορά!...................

Τόκοι και μερίσματα..........Έσοδα έξ ακινήτων κτημάτων..Έσοδα έκ δημοσιευμάτων......Εσοδα διάφορα..............Εσοδα έκ συνδρομής του ΔημοσίουΈσοδα έκ κεκλεισμένων χρήσεων..Εσοδα έκ τοΰ Κεφαλαίου της Εταιρίας

δι' έξοδα παρελθουσών

χρήσεων και άπαλλοτρίωσιν ακινήτωνπρος άνασκαφάς........

Τό ό'λον Δρ.Προϋπολογι

οϋίντα

2,500

3ί,385

1230,000

15030,000

189,782

79,958

■II

44

Είσπραχϋέντα

2,767 50

32,955 50

1055,901

2,081

30,000

1873,832

21 Είσπραχϋέντα

Επί πλέον Έπι έλαττο'

267

1,570

1,934 5(1

3,772

56 18

989,782

9,898

Έν 'Α&ήναις, τ»; 31 Δεκεμβρίου 1911.

Ό Ταμίας

ΑΛΕΞ. Α. ΜΥΛΩΝΑ ΚΟΣ

Προϋπολογισμού

Κεφ. "Αρ.

Β'

))

Ρ'

Δ'

Β'

Ζ'»

Η'

Είδος εξόδων

Μισθοί προσωπικού γραφείων Έταιοεία:........

Εξοδα γραφείων κα! διαχειρίσεως..1............

Επιχορήγησις Γραμματέως...................Διάφοροι δαπάναι.........Μισθοί προσωπικού Βιβλιοθήκης......Εξοοα πλουτισμού και συντηρήσεως Βιβλιοθήκης..

-υνδρομαί είς περιοδικά και βιβλία αρχαιολογικά.1ελη χαρτοσήμου..................ΑνασχαφοΊ και πασα προς άνασκαφάς σ/ετιζομένη

δαπάνη..............Αποζημίωσις άρχ^ιεργάτου...................,

Αγορά αρχαίων......................Απαλλοτρίωσις άκινήτων κτημάτων πρός άνασκαφάς

....................Δημοσιεύματα...................

Διάφορα έξοδα.............................Έκτακτα 'έξοδα.......................Εξοδα κεκλεισμένων χρήσεων.................Τό δλον Δρ.Προϋπολογι-

οϋέντα9,120

2,000720

300

2,6407,360

1,000

200

22,2261,920

1,000

5,50018,000972

3,000

4,000

79,958

41

44

' Ενταλϋεϊοαι

πληρωμαϊ8,968

1,996720

294

2,6407,360

838200

20,7501,920

505

1,21015,643

972

2,996

3,442

70,457

25Διάφορα

επί ελαττονΌ Λογιστής

ΠΑΝΑΓ. Γ. ΣΤΡΙΓΟΠΟΥΛΟΣ

151

3

6162

1,476

494

4,290

2,3563

55785

359,501

04

3535

95

3019


ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣΤΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΤΗΣ ΧΡΗΣΕΩΣ 1911

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'

"Αρΰρυν 1.

ΕΙΣΦΟΡΑ!

Κίσπρα/Οέντα έξ εισφορών ταχτικών εταίρων . . . Δρ. 2,767 50 Δρ. 2,767.50

"Αρδρον 2.

ΤΟΚΟΙ ΚΑΙ ΜΕΡΙΣΜΑΤΑΕισπραχθέντα :

Άπό μέρισμα 56 Μετο/ών της Εθνικής ΤραπέζηςΒ' έξαμηνίας 1910.............Δρ. 5,600.—

Άπό μέρισμα 76 Μετο/ών της Εθνικής ΤραπέζηςΑ' έξαμηνίας 1911............. » 7,600.—

Άπό τόκους 1697 ομολογιών Εθνικού Δανείου Ενοποιήσεως

1898 Β' έξαμηνίας 1910 και Α' έξαμη-νίας 1911................. » 8,485.—

Άπό τόκους 365 ομολογιών Εθνικού Δανείου "έτους1889 των 125,000,000 Β' έξαμηνίας 1911 ... » 1.168.—

Άπό τόκους 200 ομολογιών Εθνικού Δανείου έτρυς1907 των 20,000,000 Α' έξαμηνίας έ. έ..... » 500.—

Άπό τόκους τών παρά τη Τραπέζη Αθηνών εντόκωνκαταθέσεων δραχμών 60,000 Β' έξααηνία; 1910και άπό 1 Ιανουαρίου - 26 Μαίου έ. έ...... » 2.725.—

Άπό τόκους τών παρά τη Τραπέζη Ανατολής έντοκωνκαταθέσεων δρανμών 60,000 Β' έξαμηνίας 1910και άπό 19 Δεκεμβρίου π. έ. μέ/ρι 2ο Μαίου έ. έ. » 2,783.35

Άπό τόκους της παρά τη Τραπέζη Γ- II. Σκουζέπαγίας καταθέσεως δρα/. 60,000 άπό 26 Νοεμβρίου

1910-26 Μαίου 1911......... » 1,500.—Άπό τόκους της παρά τή' Τραπέζη Γ. 11. Σκουζέ

παγίας καταθέσεως δρα-/. 10,000 ίπό 30 Σεπτεμβρίου

1910 - 30 Σεπτεμβρίου 1911...... · 2,000.—Άπό τόκους τών έπ' ανοιχτώ λογαριασμοί έντοκων

καταθέσεων παρά τη Τραπέζη 1\ Π. Σκουζέ Β'έξαμηνίας π. έ. και Α' έξαμηνίας έ. έ...... » 582.15

Εις μεταφοράν......Δρ. 32,943.50 Δρ. 2,767.50


Τκ μεταφοράς......Δρ. 32,943.50 Αρ. 2,767.50Άπό τάκους δανείου κεφαλαιοποιήσεως μέχρι 1 Ιουλίου

1911................. »_12 — ■ 32.955 50"Αρ&ρον 3.

ΕΣΟΔΑ ΕΞ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΚΤΗΜΑΤΩΝΕισπραχθέντα :

Άπό Χο. Πιαννούλην δι' ένοίκιον του έν Μολυβί κτη'-αατος της "Εταιρείας πρώτης δόσεως ληξάσης τη1 Μαίου έ. ε................Δρ. 105.— Δρ. 105 —

"Αρϋρον 4.ΕΣΟΔΑ ΕΚ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ

Εισπραχθέντα:'Από άντίτιμον πωληθέντων τευχών της "Αρχαιολογικής

"Εφημερίδος............. » 3,518.65Άπό άντίτιμον πωληθέντος τευχών τών Πρακτικών

της Εταιρείας............... » 317.—Άπο άντίτιμον πωληθέντων τευχών τοϋ συγγράμματος

Π. Καββαδία και Καβεράου «Ή Ανασκαφήτης Ακροπόλεως·............. » 980.—

Άπό άντίτιμον πωληθέντων τευχών τοϋ συγγράμματοςΧ. Τσούντα «Αί προϊστορικά! Ακροπόλεις

Διμηνίου κα'ι Σέσκλου»............ 945.—Άπό άντίτιμον πωληθέντων τευχών τοΰ Καταλόγου

του Επιγραφικού Μουσείου.......... » 25.—Άπό άντίτιμον πωληθέντος τεύχους τοΰ συγγράμματος

Π. Καββαδία « Τό Ιερόν τοϋ Ασκληπιού» . » 15.—Άπό άντίτιμον πωληθέντων τευχών τοϋ συγγράμματος

Γ. Παπαβααιλείου ·Περί τών έν Εύβοια αρχαίωντάφων»............... » 72.—

Άπό άντίτιμον πωληθέντος τεύχους τών Μνημείωντης Ελλάδος............... » 18.—

Άπό άντίτιμον πωληθέντος τεύχους τοΰ συγγράμματοςΧ. Τσούντα «Μυκηναι και Μυκηναίος πολιτισμός

»................. » δ.-Άπο άντίτιμον πωληθέντος τεύχους τών Πρακτικών

τοΰ "Αρχαιολογικού Συνεδρίου 1905 ...... » 6 — Δρ. 5,901.65

"Αρ&ρον 5.ΕΣΟΔΑ ΔΙΑΦΟΡΑ

Εισπραχθέντα:Άπό τίμημα έκποιηθέντος όλικοΰ της Εταιρείας . . Δρ. 29.30Από διαφόρους δια κατανάλωση/ ηλεκτρικού ρεύματος _

Εις μεταφοράν......Δρ. 29.30 Δρ. 41,729.65


Έκ μεταφοράς........ Δρ. 29 30 Δρ. 41.729.65κατά τάς διαλέξεις αυτών έν τη αίθούση του Καταστήματος

της Εταιρείας........... ο 40.—Άπό Λ 6θθΐ£Οθρ προς έξακολούθησιν των έν Θή-

βαις ανασκαφών.............. » 2,000.—"Από ϋπόλοιπον παρακαταθήκης δι' άνασκαφάς έν Κεφαλληνία

................. » 26Από άμοιβήν Στ. Δραγούμη δι" άρθρον του έν τη 'Αρ-

χαιολ. Έφημερίδι δωρηθεϊσαν τη Εταιρεία. . . » 15.— » 2,084.56

Άρ&ρον 6.ΕΣΟΔΑ ΕΚ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΤΟΤ ΔΗΜΟΣΙΟΥ

Εισπραχθέντα:'Από τό Δημόσιον κατά τόν Νο'μον (ΓΨΚΘ' «περί

ιδρύσεως ειδικού αρχαιολογικού Ταμείου» δια τηνεκδοσιν της Αρχαιολογικής "Εφημερίδος, τόν πλου-τισμόν κλπ. της Βιβλιοθήκης κα! δι' αλλάς άνάγκας Δρ. 30,000.— Δρ. 30.000.—

"Αρ&ρον 7.

ΕΣΟΔΑ ΕΚ ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ

Εισπραχθέντα άπό ένοι'κιον της έν Έλευσϊνι οικίαςτης Εταιρείας 1910.......Δρ. 18.— Δρ. 18.—

Τό δλον.............Δρ. 13 832.21

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΑΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

ΤΩΝ ΕΞΟΔΩΝ ΤΗΣ ΧΡΗΣΕΩΣ 1911

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Α'.

"Ε ξ ο δ α Γραφείων.

"Αρ&ρον 1.

ΜΙΣΘΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

ΔαπανηΟέντα...............Δρ. 8.968.— 8,968 15

"Αρ&ρον 2.

ΕΞΟΔΑ ΓΡΑΦΕΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΕΩΣ

Δαπανηθέντα εις θέρμανσιν και φωτισμόν τουΚαταστήματος της Εταιρείας

.......... Δρ. 416.05» » χάρτην και τυπωτικά διαφέρων

έντυπων....... » 117.60β » ταχυδρομικά τέλη και έξοδα

διαχειρίσεως...... » 415.15» » γραφικήν ύλην...... > 106.10» » καθαρισμόντοϋΚαταστήματος » 135.—» ν φόρον έπιτηδεύματος των υπαλλήλων

της Εταιρείας έτους1911....... » 354.60

ι) )> έσωτερικας έπισκευάς τοΰ Καταστήματος

της Εταιρείας » 117.60ι » άξίαν θερινών ενδυμασιών των

δύο κλητήρων της "Εταιρείας » 70.—» » φύλακτρα χρεωγράφων της

"Εταιρείας....... » 27.75» » άξίαν τριών έκκονιστηρίων έκ

πτύλιον, δύο ψηκτρών και δύο

ψιάθων εισόδου..... » 73.10> » άξίαν ποσίμου ΰ'δατος ... » 30.60ΐ) » άντικατάστασιν 10 ομολογιών

Εις μεταφοραν , , Δρ. 1,863.45 8,968.15


Έκ μεταφοράς . . Δρ. 1,863.45 8,968.15χληρωΟεισών εις τό άρτιον . » 34.30

Δαπανηθέντα εις έξοδα παραλαβής βιβλίων έχτου Τελωνείου Πειραιώς. . » 55.05

» » έπιδιόρΟωσιν ήλεχτριχών κωδώνων

και γραφομηχανής . η 12.50» » άμαξαγώγια Αντιπροέδρου

και Συμβούλων προς έπιθεώ-ρησιν αρχαιολογικών χώρωνέν Αθήναις....... » 14.30

ϊ » άποστολήν τηλεγραφήματος

τώ Οικουμενικό) Πατριάρχηέπί τη δολοφονία Μητροπολίτου

Γρεβενών..... » 11.05

» » δημοσιεύσεις εις τας "Εφημερίδας

........ » 6.— 1,996.65

Άρ&ρον 3.

ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΩΣ

Δαπανηθέντα: εις έπιχορτ|γησιν τοΰ Γραμματέως

τοΰ Διοικ. Συμβουλίου Δρ. 720.— 720.—

" Αρϋ·ρον 4.

ΔΙΑΦΟΡΟΙ ΔΑΠΑΝΑΙ

Δαπανηθέντα: δια τάς έν τη Εταιρεία έπι-

στημονικάς διαλέξεις, προβο-

λάς εικόνων κ. λ. π.....Δρ. 294.— 294.— 11,978.ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Β'."Ε ξ ο δ α Βιβλιοθήκης."Αρθρον 1.ΜΙΣΜΟΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣΔαπανηθέντα..............Δρ. 2,640.— 2,640.—"Αρΰρον 2.ΕΞΟΔΑ ΠΛΟΥΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΕΩΣ

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ

Δαπανηθέντα: εις άγοράν βιβλίων......Δρ. 6,293.65» λ δετικά βιβλίων...... » 533.15Εις μεταφοράν . . Δρ. 6,826.80 2,640.-


Έχ μεταφοράς . , Δρ. 6,826 80ΔαπανηΟέντα εί; κατασκευήν βιβλιοθηκών . . » 308.—

» » άγοράν άνεμιστηρος, αύ'ξησινφωτισμού κ. λ. π...... ■» 225.20

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Γ'."Αρΰρον μόνον.

ΣΥΝΔΡΟΜΑΙ ΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

ΔαπανηΟέντα: εις συνδροαάς εις περιοδικά καιβιβλία αρχαιολογικά . . . Δρ. 838.— 838.— 838.—

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Δ'.

Άρΰρον μόνον.

ΤΕΛΗ ΧΑΡΤΟΣΗΜΟΥΔαπανηΟέντα: εις χατανάλωσιν χαρτοσήμου προς

έξόφλησιν τοΰ χρηματικούεντάλματος της συνδρομήςτοΰ Δημοσίου κατά τόν νό-μον ,ΓΨΚΘ' 1910. . . Δρ. 200.— 200.— 200.—

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ε'."Εξοδα ανασκαφών παί αγοράς αρχαίων.

"Αρϋρον 1.

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΚΑΙ ΠΑΣΑ ΣΧΕΤΙΚΗ ΔΑΠΑΝΗ

ΆναακαφαΊ Πνυχός.

ΔαπανηΟέντα εις ημερομίσθια εργατών κα'ι καρραγωγέων. . Δρ. 1,973.—» άποζημίωσιν τοΰ δια/ειριστοΰ Χρ. Ήλιο-

» 400.-» » » 41.90» όδοιπορικά Έφο'ρου Κ. Κουρουνιώτου δια

)> 22.-» » άποζημίωσιν έπιστάτου Φωτίου Γριμάνη 55.—1 I προμήθειαν σχοινιού, σπυρίδων και άλλων

• 16.70ί) Λ 12 95 2,521.55

Εις μεταφοράν ....... Αρ. 2,521.55

2,640.—

7.360.— 10.000.—

24 ΠΝΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

Έχ μεταφοράς.........Δρ. 2,521.55Άνασκαφαί παρά την 'Ακρόπολιν.

Δαπανηθέντα Δρ. 258.—» » άποζημίωσιν τοΰ δια·/ειριστοΰ Χ. Ήλιο-

» 115.—» )> 9.85

» άμαΕαγώγια επιτροπής Συμβουλών πρός8.20

Άνασκαφαί παρά τον 'Αγιον Δανιήλ.

Δαπανηθέντα Δρ. 1,264.50» )) άποζημ,ίωσιν τοΰ δια^ειριστοΰ τών άνα

σκαφών Χρ. Ηλιοπούλου....... ■ 270.—Ι) » 1 25.30

» οδοιπορικά διευθύνοντος Εφόρου Π. Κα-Β 21.50

> όδοιπορικά Ιπιστάτου Έμμ. Μιότου. . . 20.50» » ») 16.30

» άμαξαγώγια τοΰ κ. Αντιπροέδρου πρός έ-πιθεώρησιν τών εκεί αρχαιολογικών τόπων I 7.10

1Άναακαφαι παρά την ' Αγίαν Αίκατερίνην.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών και καρραγωγέων . Δρ. 416.85» » άξίαν σπυρίδων και σχοινιού..... » 7.70 424.55

Άναακαφαι εν Ά&ήναις εν όδώ Μ. Αλεξάνδρουκαι Θερμοπυλών.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών........Δρ. 80.— 80.—

Άναακαφαι Ανάβυσσου Αττικής.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών......... Δρ. 1.047.-» άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος διαχειριστοΰ

» 165.—• » » 66.30

άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος Εφόρου Π.39.90

» υ 45.70άξίαν σπυρίδων, ένοίκιον δωματίου δια

Εις μεταφοράν ... Δρ. 1,363.90 5,042.35

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911 25

Έκ μεταφοράς ... Δρ. 1,363.90 5,042.35την φύλαξιν των ευρημάτων χα! μεταφο-ράν αυτών εις τό Έθνικόν Μουσεϊον . . » 48.75

Δαπανηθέντα εις άξίαν και διορθωτικά εργαλείων .... » 22.40» ι μεταφοράν ευρημάτων εις ΈΟν. Μουσεϊον β 16.15» » φωτογοάφησιν του χοίρου και τών μνημείων'............... » 38.— 1,489.20

Άνασκαφαι εν Άγια Μαρίνβ Φωκίδος.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών......... Δρ. 1,110.—» » άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος Εφόρου Γ.

Σωτηρϊάδου............ » 124.20» » οδοιπορικά τοΰ αύτοΰ.........> 40.25» » άξίαν σπυρίδων, κιβωτίων κλπ..... » 21.40• » μεταφοράν αρχαίων αγγείων έξ Αγίας

Μαρίνης εις Μουσεϊον Χαιρώνειας ... » 20.— 1.315.85

Άνασκαφαι εν Θεσσαλία.

1) Άνασχαφαί Σέσχλον.Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών......... Δρ. 231.—

υ » άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος Εφόρου Ά.Άρβανιτοπούλου.......... » 70.—

» » οδοιπορικά τοΰ αυτού........ 12.—» » μεταφοράν εργαλείων έκ Βόλου εις Σέσχλον » 12 — 325.—

2) Άνασκαφαι εν Γόννοις.Δαπάνη! Δρ. 687.—

» άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος Εφόρου Ά.» 115.—

• 1 75.25υ » μεταφορικά ευρημάτων κα'ι εργαλείων . . 100.30ι) 42.10» » 27.80

3) Άνααχαφη &ολωτοϋ τάφου Δρανϊστης.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών.........Δρ. 240.—« » άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος Εφόρου Α.

Άρβανιτοπούλου.......... » 65.—» » οδοιπορικά τοΰ αύτοΰ..........> 38.10» » οδοιπορικά εργατών και χωροφυλάκων . . » 52.40• » διορθωτικά εργαλείων και άξίαν κιβωτίων

1,047.45

Εις μεταφοράν . , , Δρ. 395.50 9,219.85,


Έκ μεταφοράς . . . Δρ. 395.50 9,219.85κενών προς ένθεσιν των ευρημάτων ... · 14.20

Δαπανηθέντα εις μεταφορικά εργαλείων και ευρημάτων . . ο 43.15 452.85

Άνασκαφαι Ερέτριας

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών......... Δρ. 1,966.50» » άποζημίωσιν του διευθύνοντος Εφόρου Κ.

Κουρουνιώιου............ » 363.80« » οδοιπορικά του αυτού έξ Αθηνών εις'Ερέ-

τριαν και τανάπαλιν έξ Ερέτριας εις Χαλκίδαπρος έξαργύρωσιν έπιταγών .... » 100.50

» » οδοιπορικά τοΰ αύτοΰ ίξ Ερέτριας ειςΣπηλαιον '0)ύμπου δια τάς έκεϊ άνα-

σχαφάς.............. » 45.—ι » οδοιπορικά άρ^ιεργάτου Γιαννακοπούλου . ;> 18.80» » οδοιπορικά εργάτου Βασιλείου..... ο 13.80» » άξίαν υλικών και έργαλείων...... > 65.95» » φωτογραφικην έργασίαν........ » 52.—

> » διορθωτικά έργαλείων........ » 22.10» » μεταφοράν έργαλείων έκ Χαλκίδος εις Έ-

ρέτριαν και τανάπαλιν........ » 14.— 2,662.45Άνασκαφαι εν Κυπαρισσία.

Δαπανηθέντα εις Δρ. 291.-ι 0 άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος Εφόρου Ν.» ν 1 149.70» 1 α 31.30

1) μεταφοράν τών ευρημάτων τών άνασκα-1) 13.90

9 έξοδα προχείρου έρεύνης τών άνασκαπτέων7.50

Άνασκαφαι εν Τανάγρα.

Δαπανηθέντα Δο. 903.—» άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος τάς άνα-

σκαφάς Εφόρου Ν- Παπαδάκη .... » 195.751) 1) 1} 23.80» » μεταφοράν ευρημάτων έκ τοΰ τόπου τών

ανασκαφών εις τό Μουσεϊον Τανάγρας. . 32.-» αγώγια καθημερινής μεταβάσεως τοΰ Έ-

493 40

φόρου έκ Σχηματαρίου εις τόν τόπον τώνΕις μεταφοράν , . . Δρ. 1,154.55 12,828.55


Έχ μεταφοράς ... Δρ. 1,154.55 12.828 55ανασκαφών χαί τανάπαλιν χαί μεταφοράςύδατος δια τους έργάτας .......

Δαπανηθέντα εις προμήθειαν σπυρίδων, βαρελιού ύδατος κλπ.

' Αναακαφαι Αρίταης Αυλίδος.

άποζημίωσιν του διευθύνοντος Έφο'ρου Ν.Παπαδάκη.............

οδοιπορικά τοϋ αΰτοΰ έκ Θηβών εις Δρί-τσαν και τανάπαλιν χαϊ εις μεταφορικάτων ευρημάτων έκ Δρίτσης εις Θήβας .

Άναοκαφαϊ Θειοόας Αρκαδίας.

ιι » άποζημίωσιν τοϋ διευθύνοντος Έφο'ρου Γ.Οΐχονοαου.............

» » οδοιπορικά τοϋ αϋτοϋ........» ι άξίαν Ολικών............

» > άξίαν φωτογραφικών ειδών.......

Άναοκαψαι Ευβοίας.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών εργασθέντων εις τάςάνασκαφάς εις «Περιβόλια Χαλκίδος» . .

» χ ημερομίσθια εργατών έργασΟέντων εις διε-ρεύνησιν αρχαιοτήτων έν Παλαιοκαστρί .

> » άξίαν φωτογραφικών εΐχο'νων αρχαιοτήτωνέν Παλαιοκαστρί..........

» » άποζημί(υσιν τοϋ διευθύνοντος ΣυμβούλουΓ. ΙΙαπαβασιλείου..........

» » οδοιπορικά τοϋ αΰτοϋ έξ Αθηνών εις Παλαιοκαστρί

.............» » οδοιπορικά τοϋ αϋτοϋ έξ Αθηνών εις Χαλκίδα

, Αίδηψόν και Κίναιον μετ' έπιστροφής» » άποζημίωσιν τοϋ έποπτεύοντος Εφόρου

Ν. Παπαδάχη...........

» » οδοιπορικά τοϋ αΰτοϋ έκ Θηβών εις Χαλκίδα

μετ' έπιστροφής.........

» » προμήθειαν υλικών..........ΐ) » οδοιπορικά τοϋ έπιμελητοϋ αρχαιοτήτωνΕις μεταφοράν . . .»34.50»13.101,202 15Δρ.65.-24 90ι23.85»8 35122 10Δρ.753.40191.55»53.65))17.70»9.501,025.80•Δρ.450.-■27.50108.—)>360.—»45.20152.-195.65»13.5514.20Αρ.1,166.1015,178 60


Έχ μεταφοράς Δρ. 1,166.10 15,178.60Κύμης έχ Καλημεριάνων εις Παλαιοχα-στρί, Ποταμίαν χαί τανάπαλιν..... » 2.50 1,168.60

Άνασκαφαΐ Θηβών(εν τψ λεγόμενο} ανάκτορα) τον Κάδμου).

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών χαί καρραγωγέοιν . Δρ. 988.50» » άποζημίωσιν του διευθύνοντος Εφόρου Λ.

» 405.—» 1 109 80

» 49.70άξίαν ξυλίνων κιβωτίων, σανίδων κλπ.πρός έναπο'Οεσιν των ευρημάτων . . · . Λ 27.- 1.580.—

Άνασκαφαΐ Θεσπιών.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών......... Δρ. 270.—» » άποζημίωσιν του διευθύνοντος τας άνα-

σκαφάς Εφόρου Α. Κεραμοπούλου ... » 145 80» » οδοιπορικά τοϋ αυτού έχ Θηβών εις Θε-

σπίας και τάνάπαλιν......... » 20.—» » άποζημίωσιν ιδιοκτήτου άγρου έν ω έγέ-

νοντο αί άνασχαφαί......... » 30.—» » μεταφοράν ευρημάτων έκ Θεσπιών εις

Θήβας.............. » 20.50» » άξίαν διαφόρων υλικών........ » 45.40• » άξίαν φωτογραφικών ειδών...... » 15.— 546.70

Άναοκαφαι Μελάνων Κυνουρίας.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών......... Δρ. 403 10» · άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος τάς άνα-

σκαφάς Εφόρου Κ. "Ρωμαίου..... » 75.—• » οδοιπορικά αΰτοϋ Ιξ Αθηνών εις Μέλανα

μετ' επιστροφής και Ικ Μελάνων εις τόντόπον των άνασκαφών και τάνάπαλιν καθ'έκάστην, διαρκουσών τών άνασκαφών . . » 61.10 539.20

Άναοκαφαι έν Κερκύρα.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών χαί χαρραγωγέων . Δρ. 942.55ι » άξίαν πτύων χαί άξινών....... » 39.60

βίς μεταφοράν ... Δρ. 982.15 19,013.10


Έκ μεταφοράς . ... Δρ. 982.15 19,013.10Δαπανηθέντα εις άποζημίωσιν τοΰ διευθύνοντος τάς άνασκα-

φάς "Εφόρου Φρειδ. Βερσάκη άπο 28 Μαρτίου

- 16 Απριλίου I. 'ε........ > 83 20 1,065.35Εργασίαι Νάξου.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια εργατών εργασθέντων εις κά-λυψιν άνσκαφέντων προ'τερον προϊστορικών

τάφων...............Δρ. 35.—» » άξίαν κα'ι τοποθέτησιν σιδηρών κιγκλίδων

επί εξ παραθύρων αιθούσης σχολείου Νάξουπρός έναπόθεσιν τών ευρημάτων παρελθόντων

έτών........... » 132.—» » άποζημίωσιν του διευθύνοντος Συμβούλου

Κλωνός Στεφάνου δια την έποπτείαν τώνάνω εργασιών και την έξασφάλισιν τώναρχαιολογικών εόρημάτων....... >; 137.—

» » οδοιπορικά του αΰτοϋ εξ Αθηνών εις Νά-ξον χαί τανάπαλιν.......... » 33 20 337.20

Δαπάναι σχεδιάσεως Ναον Απόλλωνος εν Φιγαλείο..

Δαπανηθέντα εις οδοιπορικά Εφόρου Κ. 'Ρίομαίου και Μηχανικού

Α. Όρλάνδου έξ "Αθηνών ειςΒάσσας και έκ Βασσών τοΰ μεν Εφόρουεις Τρίπολιν, τοΰ δέ Μηχανικού εις Λυ-

κοσούραν..............Δρ. 113 40» » άποζημίωσιν τοΰ Μηχανικού Όρλάνδου . )) 27.55 140.95

διάφοροι εργαοίαι.

Δαπανηθέντα εις ημερομίσθια έργατών εργασθέντων εις ά-νασκαφάς εις Υψηλά Άλυΐνια Πατρώνκαι εϊς μεταφοράν τών ευρημάτων εις τηνέν Πάτραις άρχαιολογικήν συλλογήν . . Δρ. 61.—

» » έξοδα μεταβάσεως κα'ι έπιστροφής έξ Αθηνών

εις Χαλκίδα της επιτροπής έκ

Συμβούλων πρός έξέτασιν τοΰ τύμβου τοΰ

Σαλγανέως............. » 132.80 193.8020,750.40Άρΰρον 2.

ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΙΣ ΑΡΧΙΕΡΓΑΤΟΥ

Δαπ«νηθέντα εις άποζημι'ωσιν τοΰ άρχιεργάτου της Εταιρείας

Έλ. Καμπάνη πρός δρ. 160 μηνιαίως Δρ. 1,920 — 1,920.—

Εις μεταφοράν.............. 22,670.40


Έκ μεταφοράς........... 22,670.40

"Αρϋρον 3.ΑΓΟΡΑ ΑΡΧΑΙΩΝ

Δαπανηθέντα ε!ς άξίαν διαφόρων αρχαίων λίθινων και λοιπώναγορασθέντων υπό της Εταιρείας . Δρ. 505.65 505.65

"Αρ&ρον 4.ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΙΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ ΚΤΗΜΑΤΩΝ

ΠΡΟΣ ΑΝΑΣΚΑΦΑΣ

Δαπανηθέντα εϊς Δήμον Θηβαίων δι' άξίαν του έν τη ΑγοράΘηβών χοίρου, δια την κατεδάφισιντών έπ' αΰτοϋ δημοτικών κρεοπωλείωνπρός ένέργειαν ανασκαφών, και δι'άνέγερσινκρεοπωλείων έν όίλλη θέσει Θηβών . . . Δρ. 1,200.—

» » συμβολαιογράφον Π. Γενοβέλην δια συμβολαιογραφικά

δικαιώματα και έξοδα συντάξεως

πληρεξουσίου δια την ανωτέρω

άπαλλοτρίωσιν........... » 10.— 1.210 —24.386.05ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΣΤ.Δημοσιεύματα ."Αρϋρον μόνον.1) Αρχαιολογική ' ΕψημερΊς έτους 1910 (εξακολοΰ&ησις εκδόσεοα).

Δαπανηθέντα :

Εις Π. Δ. Σακελλάριον δια τυπωτικά 3ου και 4°*> τεύχους . Δρ. 1,336.—

» στοιχειοθέτην 'Βμμ. Σαραντίδην δια πρόσθετον έργα-

σίαν έκτυπώσεως............... » 50.—» άμοιβήν τών συγγραφέων............ » 1,005.50» άποστολήν εις καθιδρύματα και εταίρους...... » 98.85 2,490.352) Αρχαιολογική ΈφημερΙς έτους 1911.Εις άμοιβήν τών συγγραφέων............ Δρ. 990.25» Π. Δ. Σακελλάριον διά τυπωτικά 1ου και 2ου τεύχους . > 1,090.—» Έμμ. Σαραντίδην διά πρόσθετον έργασίαν έκτυπώσειος » 50.—η φωτογράφον Άντ. Πετρίτσην διάφωτογράφησιν αρχαίων » 795.90» Β. Παπαγιαννόπουλον διά φωτογράφησιν αρχαίων . . » 15.—» άξίαν φωτογραφικών Ολικών........... · 12 50Είς μεταφοράν ... Δρ. 2,953.65 2,490.35


Έχ μεταφοράς....... Δρ. 2,953.65 2,490.35Κ. Κόλμαν δια κατασκευήν τσιγγογραφημάτων ... » 1.264.—ΈλευΟ. Καζάνην διά κατασκευήν τσιγγογραφημάτων . » 47.—Β. Παπαγιαννόπουλον δια φωτοτυπικούς πίνακας αρχαίων

δια την Άρ/αιολ. Εφημερίδα....... > 359.50Α. Γροΰομαν δια φωτοτυπικούς πίνακας ανασκαφών

'Ελευσΐνος.................. ο 355.—Α. Ζιλλιερόν δια σχεδίασιν πινάκων αρχαίων Μουσείου

Θηβών................. β 350.—Α. Πάλλην δι' άξίαν /άρτου δια σχέδια Έλευσϊνος . » 06.45οδοιπορικά χα'ι άποζημίωσιν Εφόρου Κ. Κουρουνιώτουκαι άρχιτέκτονος Α. Όρλάνδου δια μετάβασιν εις Λυ-

κοσούραν................... » 141.70άποστολήν εις καθιδρύματα χαί εταίρους...... » 90.—άμαξαγώγια επιμελητού εκδόσεως Εφημερίδος. ... » 25 55 5,652.85

.?) Αγορά χάρτου διά την εκδοοιν τής Αρχαιολ. Εφημερίδος.άξίαν -/άρτου, ναϋλον και μεταφορικά αΰτοΰ, άποστα-λέντος έκ Βιέννης Οπό (4. ΚοοάβΓ δια την 'έκδοσιν

της Εφημερίδος................ » 1.663.15 1,663.154) Πρακτικά Εταιρείας ετονς 1909.

Σ. Κ. Βλαστόν δι' ΰπόλοιπον εξόδων ίκτυπώσεως. . ι 256 — 256.—

δ) Πρακτικά Εταιρείας ετονς 1911.Π. Δ. Σακελλάριον διά χάρτην και τυπωτικά 500

αντιτύπων.................. » 1 196.—Π. Δ. Σακελλάριον διά χάρτην και τυπωτικά 25 ιδιαιτέρωναντιτύπων διά τοΰς συγγραφείς....... » 180.—Κ. Κόλμαν διά κατασκευήν τσιγγογραφημάτο>ν ... υ 140.—ΈλευΟ. Καζάνην διά κατασκευήν τσιγγογραφημάτων . >' 39 70άποστολήν εις καΟιδρύματα και εταίρους...... » 126.65Γ. Ευγένιον διά σχεδίασιν τοπογραφικών '/αρτών ΙΙνυ-

κός χαί Γόννων................ » 60. - 1.742 35

β) Πρακτικά "Εταιρείας 1911.» Κ. Κόλμαν διά κατασκευήν τσιγγογραφημάτων. . . » 152 —» Άντ. Πετρίτσην διά φωτογράφησιν άρ-/αίων .... » 62.—» Α. Όρλάνδον διά σύνταξιν σχεδίων Λυκοσούρα.- και

Ερέτριας................... 60.— 2747) Σύγγραμμα Έφόρον Κεραμοπονλον «περιτοπογραφίας Δελφών.

» άμοιόήν του συγγραφέως διά 5 τυπογραφικά φύλλα . . Δρ. 300.—* Π. Δ. Σακελλάριον διά χάρτην και τυπωτικά 5 τυπογραφικών

φύλλων............... » 350.—Είς μεταφοράν ... Δρ. 650.— 12,078 70


'Εκ μεταφοράς ... Δρ. 650.— 12.078.70Εις 'Ελ. Καζάνην διά κατασκευήν 32 τσιγγογραφημάτων . Δρ. 413.—» Τυπογραφεϊον Εστίας δια τυπωτικά 32 εικόνων. . . » 426 —» Μ. Έργϊνον δια -/άραςιν και τΰπωσιν 2 τοπογραφικών

χαρτών................... » 230.—» Μ. Έργϊνον δια λιΟογράφησιν πίνακος Γυμνασίου και

Σταδίου Δελφών εις 500 αντίτυπα........ · 50.— 1.769.—

8) Κατάλογος Μουσείου Λυκοοούρας ύπό Κ. Κουρουνιώτου.Εί; II. Δ. Σακελλάριον διό χάρτην και τυπωτικά 619 αντιτύπων

...................Δρ. 446.—υ Κ. Κόλμαν δια κατασκευήν τσιγγογραφημάτων ... » 400.—» Α. Πετρίτσην δια φωτογράφησιν αρχαίων..... » 52.—» άμοιβήν τοϋ συγγραφέως............ ■ 270.—» οδοιπορικά τοΰ συγγραφέως............ 41.05 1.209.05

9) Σύγγραμμα Εφόρου Λ. Άρβαητοποΰλου «περί Στηλών Παγασών».» Κόλμαν και Γροϋδμαν διά κατασκευήν τσιγγογραφημάτων Δρ. 325.— 325 —

10) Διάφορα έξοδα.» /άρτην και τυπωτικά διαλέξεως Α. Φιλαδελφέως «Περί

λεωφόρου Περικλέους - "Ασπασίας·........ » 168.40» χάρτην κα'ι τυπωτικά υπομνήματος Δ. Άντωνιάδου

«Περί Προϋπολογισμού της Άρ/αιολογ. Εταιρείας» » 50 —κ -/αρτο'νιον δι' άποστολήν δημοσιευμάτων εις εξωτερικών » 43.50 261 90

Τό δλον............ 15.643 65

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Ζ'.Διάφορα έξοδα.

"Αρ&ρον 1.ΣΤΝΤΑΞΙΣ ΠΡΩΗΝ ΚΛΗΤΜΡΟΣ

ΔαπανηΟέντα διά τήν σΰνταξιν τοΰ πρώην κλη-τήρος της Εταιρείας Κ. Πάνουκατά τό άρθρον 45 τοϋ "Οργανισμού

προς δρ. 81 μηνιαίως . . Δρ. 972.— 972.—

"Αρ&ρον 2.ΕΚΤΑΚΤΑ ΕΞΟΔΑ

ΔαπανηΟέντα εις Λ. Σώχον και κληρονόμουςαυτού διά τήν κατασκευήν μαρμάρινηςπροτομής τοϋ επιτίμου Αντιπροέδρου

της Εταιρείας Δ.Τσιδανοπούλου........Δρ. 1,300.—

Εις μεταφοράν . · . . . » 1,300.— 972.—

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911 3ο

Εις μεταφοράν . . . Αρ. 1,300.— 972.—Δαπανηθέντα εις κατασκευήν μαρμάρινης στήλης

έν τη εΐσόδω τοΰ Καταστή- ·ματος τής Εταιρείας προς άνα-γραφήν των ευεργετών αυτής . . » 1,325.—

» εις άξίαν στεφάνου κατατεθέντοςεις το μνημόσυνον τοΰ δολοφονη-Οέντος Μητροπολίτου Γρεβενών

Αιμιλιανού......... ι> 90.—» εις Αίκατ. Σκλούφα δι' έξοδα κηδείας

τοΰ πατρός αΰτής νοσήσαν-τος και αποθανόντος ένώ εΐργάζετοέν ταϊς άνασκαφαϊς "Αναβύσσου . » 100.—

» εις άξίαν φωτογραφικών πλακώνδια την διάλεξιν Α. Φιλαδελφέωςπερί τής Λεωφόρου "Ασπασίας -

Περικλέους......... » 30.—» εις άξίαν προσκλήσεων, φακέλλων

και άντιτΰπων παραρτήματος έκσχεδίου πόλεως Αθηνών δια τηνδιάλεξιν Ά. Φιλαδελφέως ... » 40.—

» εις μηχανικόν Γ. Εΰγένιον δι'άποζημίωσιν και οδοιπορικά έξΑθηνών εις Κηφισσίαν μετά μηχανικού

πόλεως, δι' άδειαν περι-τοιχίσεως τοΰ έκεί οικοπέδου τής

Εταιρείας......... » 31.—» εις δικαίωμα ποσίμου ύδατος τοΰ

Καταστήματος έτους 1911. . . » 80.— 2,990.0ό 3,968 05

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ Η'.

"Αρ&ρον μόνον.

ΕΞΟΔΑ ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ

Δαπανηθέντα εις Έταιρείαν Άεριόφωτος διάκατανάλωσιν ηλεκτρικού ρεύματοςπρός φωτισμόν τοΰ Καταστήματοςμηνών "Οκτωβρίου,Νοεμβρίουκαι Δεκεμβρίου π. 'έ......Δρ. 139.25

ί εις Έταιρείαν Σιδηροδρόμου Πελοποννήσου

δι' άξίαν χάρτου ήλιο-

γραφίας διά τάς άνασκαφάς Κε-

οαμεικοΰ π. 'έ......... » 20.25Εις μεταφοράν .... Δρ. 159.50


Έκ μεταφοράς.....Δρ. 159 50ΔαπανηΟέντα εις Ταμίαν της Εταιρείας δι' ε-

εξοδα Γραφείων από 22-31 Δεκεμβρίου

π. ε......... 4.60» εις "Εφορον Α. Κεραμόπουλον δι'

άξίαν χειραμαξίου, κενών κιβωτίωνπετρελαίου, σπυρίδων κλπ.δι' άνασκαφάς Θηβών π. ε. . . » 43.30

» εις Α. Άρβανιτόπουλον "ΕφορονΑρχαιοτήτων δι' άποζημίωσίντου εργασθέντος έκτος της έδραςτου άπο 12-20 Ιουλίου π. ε. ειςάνασκαφήν και περίφραξιν Θεάτρου

Λαρίσσης....... » 37.35» εις Α. Άρβανιτόπουλον δια δαπανάς

κατασκευής ΰποστέγων ένΛαρίσστ) κατα τό παρελθόν 'έτοςπρος τοποθέτησιν των έν ύπαιθρο)

αρχαιοτήτων........ » 848.80» εις φύλακα αρχαιοτήτων Έλευ-

σϊνος Ίω. Ευσταθίου δια μισθο'ντου μηνών Νοεμβρίου καί Δεκεμβρίου

π. ε.......... » 140.—» εις φύλακας αρχαιοτήτων Δήλου

Ν. 'Αφεντάκην και Ζωγράϊον διαμισθούς αύτών μηνών Νοεμβρίουκαί Δεκεμβρίου π. έ'...... » 240.—

> εις φύλακα αρχαιοτήτων Τίρυν-0ος Γ. Καραγιάννην δια μισθόναύτοΰ Β' έξαμηνίας π. έ. . . . » 300.—

» εις φύλακα αρχαιοτήτων ΘέρμουΛ. Κυριακόπουλον δια μισθόναυτού τετάρτης τριμηνίας π. ε. . » 120.—

» εις Ζαχ. Τσιρικάκη δι' αποζημίωση/ μηνών Νοεμβρίου καίΔεκεμβρίου π. έ. δια καθαρισμόνκαί φύλαξιν τοϋ Μουσείου Χαλκίδος........... α 60.—

» εις 'ΛΟ. Μέξην φύλακα αρχαιοτήτων

'Αμφιαρείου δια μισθόν αυτού

μηνών "Οκτωβρίου, Νοεμβρίου

καί Δεκεμβρίου π. ε...... » 90.—» εις 'ΑΟ. Ζωγράφον φύλακα αρχαιοτήτων

Δελφών διά πρόσΟετον

άποζημίωσιν ώς έπιστατήσαντα

Εις μεταφοραν ... » 2,043.55


'Εκ μεταφοράς . . . Δρ. 2,043.εις τάς έν Δήλω άνασκαφάς Γαλλικής

Σχολή; άπό 26 Απριλίουμέχρι τέλους Ιουνίου π. έ. . . » 53.—

Δαπανηθέντα εις Ε. Παπαδημητρόπουλον φύλακαάρχαιοτήτων Παλαιάς Μαντινείαςδια μισθόν αύτοΰ άπό 1Αύγούστου-22 Σεπτεμβρίου π. έ. » 104.—

» εις 'Εμμ. Σακελλάριον δ·.' άξίανξυλείας πρός κατασκευήν κιβωτίωνδι' έναπόθεσιν εκμαγείων. ... » 117.05

» εις Ίωάννην Λυμπέρην δι' ημερομίσθια

του προς κατασκευήν τωνανω κιβωτίων........ » 22

» εις Δ. Εύαγγελίδην έπιμελητήναρχαιοτήτων δι' άποζημίωσιν εποπτείας

ανασκαφών έν ΤίρυνΟιτοΰ Γερμανικού Ινστιτούτου άπό31 Μαρτίου-9 Μαίου π. ε. . . » 133.

» εις Θ. Καρα·/άλιον έπιμελητήναρχαιοτήτων δι' άποζημίωσιν τουάπό 10 Μαρτίου μέ·/ρι τέλους Απριλίου

π. έ. δι' έποπτείαν τωνέν Θεσσαλία άνασκαφών Άγγλ.

Σχολής.......... >. 116.» εις Θ. Καραχάλιον δι'άποζημίωσιν

έποπτείας άνασκαφών Αυστριακής

Σχολής έν "Ηλιδι άπό 1Μαίου έως 15 Ιουνίου π. ε. . . » 105.

» εις Θ. Καραχάλιον δι' άξίαν κιβωτίου

πρός ένΟεσιν άρχαιοτήτωνκα'ι μεταφοράν εις τό ΜουσείονΒόλου . . . '.......» 59

ο εις Δ. Πίππαν έπιμελητήν αρχαιοτήτων

δι' έξοδα ΜουσείουΔήλου Μαρτίου και Απριλίου π. έ. » 30

» εις Ά. Άρβανιτόπουλον δι' έξοδα

μεταφοράς αρχαιοτήτων έκδιαφόρων μερών της Θεσσαλίας

εις Μουσείον Βόλου...... » 101• εις Ά. Άρβανιτόπουλον δι' έξοδα

φωτογραφήσεως άναγλύφωνάρ^αιολογικής συλλογής Τυρνά-

βου............ » 51* ίίς 'Α. Άρβανιτόπουλον δι' ε-Είς μεταφοράν..... » 2,936

30 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911

Έκ μεταφοράς ... Δρ. 2,936.60ξοδα μεταφοράς και συγκεντρώσεωςαρχαιοτήτων εις τα έν Θεσσαλία

Μουσεία...... » 116.30Δαπανηθέντα εις φύλακα αρχαιοτήτων Παλαιάς

Κορίνθου Π. Κουλόν δι'έξοδα μεταφοράς αρχαιοτήτων έκΠ. Κορίνθου εις Κεντρικόν Μου-

σεϊον........... » 16 30» εις Εΰαγ. Τζιτζίτην Σχολάρχην

Μεθώνης δι' έξοδα αποστολής αγαλματίου

άνευρεθέντος έν Λαχ άναβα, εις τό Ύπουργεϊον. ... » 27 40

» εις Παναγ. Παγκάραν δι" άποζη-μίωσιν αυτού δι' άξίαν μαρμάρινουανάγλυφου ευρεθέντος έν τω

κτήματί του......... » 25 —ι> εις Α. Πελακάνον έπιμελητήν αρχαιοτήτων

δι' άμοιβήν καθαρισμούκαι συντηρήσεως αρχαιολογικήςσυλλογής Αϊγίνης άπό 1Ιανουαρίου - τέλους Μαΐου π. έ. » 100.—

» εις Γ. Κατσούλην δι' έξοδα μεταφοράςαρχαίων έκ Πειραιώςκαι αλλοθεν εις Αθήνας προς έξέ-τασιν ΰπό Άρχ^. Επιτροπής Α'τριμηνίας π. έ........ » 63.10

» εις Β. Μπράκαν άστυνο'μον, δι''έξοδα μεταφοράς ανάγλυφου έκθέσεως Χασάνη εις Αθήνας κατα

Μάϊον π. έ......... » 36 —» εις Α. Κοντολέοντα δια φωτι-

σμόν κα'ι Οέρμανσιν Στρατ. σταθμούΔελφών κατα Ίανουάριον καιΨεβρουάριον π. έ....... η 31.—

» εις Α. Κοντολέοντα δια γραφικάέξοδα Μουσείου Δελφών κατα Ιανουάριον

κα'ι Φίβρουάριον π. έ. . » 31.—ιι εις φύλακα ΙΙαγασών Α. Καλαν-

τζήν δια μισθόν Νοεμβρίου καιΔεκεμβρίου π. έ........ » 60.— 3,442.70 3.442.70


ΑΝΑΛΥΣΙΣ ΤΗΣ ΜΕΡΙΔΟΣ

ΕΞΟΔΑ II ο σ 6 ν

Εις 8,968 15

» 1,996 65

I 720 —

- · 294 —

» 2,640 —

έξοδα πλουτισμοί και συντηρήσεως της Βιβλιοθήκης .... 7,360 —

» συνδρομάς εις περιοδικά και βιβλία αρχαιολογικά..... 838

» 200

ι άνασκαφάς και πάσαν προς άνασκαοας σ·/ετιζομένην δαπάνην 20,750 40

)> 1,920 —

» 50ό 65

0 άπαλλοτρίωσιν ακινήτων κτημάτων προς άνασκαφας .... 1,210 —

Β 15,643 65

)) 972 —

!> 2,996 05

» 3,442 70

Κεφάλαιον, τδ καθαρόν περίσσευμα Ισόδων προστιΟέμενον εις3,374 96

73,832 21

Έν Αθήναις, 31 Δεκεμβρίου 1911.

' Ο ΤαμίαςΑΛΕΞ. Α. ΜΥΛΩΝΑΚΟΣ


« ΕΣΟΔΑ ΚΑΙ ΕΞΟΔΑ »

39

ΕΣΟΔΑ Ποσόν

2,767 50

32,955 50

105 —

5,901 65

2,084 56

30,000 —

18

73,832 21

Ό ΛογιστήςΠΑΝΑΓ. Γ. ΣΤΡΙΓΟΠΟΥΛΟΣ


ΓΕΝΙΚΟΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΝ Ποσόν

2,060 99

212,310 25

171,795 75

Όμολογίαι Εθνικού Παγίου Δανείου έτους 1889 φρ. 125,000,000 79,025 50

■Ομολογία! Εθνικού Δανείου 1907 φρ. 20,000.000 ...... 20,548 25

35 —

640 —

2,066 —

60,695 65

25,655 —

259,863 80

3,200 68

837,896 87

Έν Αθήναις, ττ} 31 Δεκεμβρίου 1911.

Ό ΤαμίαςΑΛΕΞ. Α. ΜΤΛΩΝΑΚΟΣ


ΤΗΣ ΧΡΗΣΕΩΣ 1911

Π Α Θ Η Τ I Κ Ο Ν Ποσόν |

837,896 87

ν

\\

\\

\\\\

\\

\Ν

\ \\

ν

"Αθροισις . 837,896 87

Ό ΛογιστήςΠΑΝΑΓ. Γ. ΣΤΡΙΓΟΠΟΤΛ03


ΓΕΝΙΚΗ ΛΗΨΟΔΟΣίΑ

Χ ρέω α ι ς

Ύπο'λοιπον31 Δεκεαδοίου

1910 '

Πράξειςέντός τοϋ έτους

1911

Το όλοντής χρεώσεως

Όμολογίαι 'ΚΟνικοΰ Δανείου ενοποιήσεως 1898Ομολογία: Εθνικού Παγίου Δανείου έτους

1889 φραγχ. 125,000,000 ......Όμολογίαι Εθνικού Δανείου έτους 1907 φραγκ.

20,000 000 ............Όμολογίαι πατριωτικού Δανείου 30,00 000 .Όμολογίαι ΈΟνιχοΰ Δανείου κεφαλαιοποιήσεως

Τράπεζα Γ. Π. Σκουζέ (έντοκος κατάΟεαις) .Τράπεζα "Ανατολής (Εντοκος κατάθεσις) . . .Τράπεζα Αθηνών (έντοκος κατάθεσις) . . .

Κατάστημα τής "Εταιρείας........Παραχαταθήκαι δι' αρχαιολογικά εργα . . .

ΠαρακαταΟήκαι δι' άνασχαφάς έν Κεφαλληνία

4,282131,320171,795

35640

2,116115,613

60,00060,00065,170

259,8633,200

44

75

50

248068

297.06180,990

79,025

20,548

44,582

3,679

39,515

0525

50

25

15

102624

301,343212,310171,795

79,025

20,54835

6402,116

160.19560,00060,00065,170

259,8633,2003,679

39,515

492575

50

25

65

248068102624

874,037 41 565,401 80 1,439,439 21

Έν Αθήναις, τ# 31 Δεκεμβρίου 1911.

' Ο ΤαμίαςΑΛΕΞ. Α. ΜΥΛΩΝΑΚΟΣ


ΤΟΤ ΕΤΟΥΣ 1911

43

Π ί α τ ω σ ι' Υπόλοιπα

τ% 31 Δεκεμβρίου Τ 911

Ύπο'λοιπον31 Δεκεαβρίου

1910

Πράξειςέντός τοϋ έτους

1911

Τό όλοντής πιστώσεως Χρέωσις ΙΙίστωσι

299,282 50 299,282 50 2,060212,310171,795

79,025

992575

50

874,0372615

5099,50060,00060,00039,515

3,679

3,374

24

10

96

5099,50060,00060.00039,515

3,679

877,412

24

102611

20.54835

6402,066

60,695

25,655259,863

3,200

25

65

8068

837,896 87

874,037 41 565,401 80 1,439,439 21 837,896 87 837,896 87

Ο ΛογιστήςΠΑΝΑΓ. Γ. ΣΤΡΙΓΟΠΟΤΛΟΣ

4-1 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

Α Ν Α Λ Γ Σ I Στών Γενικών λογαριασμών, εφ' ων έπήλΰε μεταβολή ή ον κατα την

χρησιν τον έτους 1911.

Α'. Επί των Γενικών Λογαριασμών τοϋ Ενεργητικού.

Τ α μ ε ϊ ο ν.

Την 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπήρ·/εν ύπόλοιπον.......... Δρ. 4.282 44έχρεώθη ό λογαριασμός ούτος με τάς χαθ' ο)ον το ετος 1911 ένεργη-

θείσας εισπράξεις.................... » 297,061.05Τό ολον....... Δρ. 301,343.49

και έπιστώθη με τας κατά τό αυτό ετος ένεργηθείσας πληρωμάς ... » 299.282 50ύπόλοιπον Ταμείου τη 31 Δεκεμβρίου 1911........... Δρ. 2,060.99

Χρηματόγραφα.Την 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπήρχον 56 Μετοχα'ι της 'Εθνικής Τραπέζης Δρ. 131,320.—έ'/ρεώθη ό λογαριασμός ούτος με την άξίαν των κατα τό ετος 1911 άγο-

ρασΟεισών 20 ομοίων αξίας μετά τών έξόδων προμηθείας .... · 80,990.25και την 31 Δεκεμβρίου 1911 ΰπάρχουσιν 76 Μετοχαί αξίας .... » 212,310.25Την 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπήρχον 1697 όμολογίαι Έθνικοϋ Δανείου

ενοποιήσεως 1898 αξίας................. Δρ. 171,795.75έφ' <!>ν ουδεμία επήλθε μεταβολή, σημειοΰται δε ή άξία αυτών κατά την

31 Δεκεμβρίου 1911................... » 171,795.75Την 10 Ιουνίου 1911 ήγοράσθησαν 365 όμολογίαι Έθνικοΰ Παγίου

Δανείου έτους 1889 άξίας μετά τών έξόδων προμηθείας .... Δρ. 79,025.50έφ' ων ουδεμία επήλθε μεταβολή", σημειοΰται δε ή άξία αυτών κατά την

31 Δεκεμβρίου 1911................... >. 79.025.50Την 10 Ιουνίου 1911 ήγοράσθησαν 200 όμολογίαι Εθνικού Δανείου

έτους 1907 άξίας μετά τών έξόδων προμηθείας........ Δρ. 20,548.25έφ' ών ουδεμία έπηλθε μεταβολή, σημειοΰται δε ή άξία αυτών κατά

την 31 Δεκεμβρίου 1911................. » 20,548.25Την 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπήρχον 35 όμολογίαι τοΰ Πατριωτικοΰ Δανείου

τών 30,000,000 άξίας................ Δ?. 35.—έφ' ών ουδεμία έπηλθε μεταβολή, σημειοΰται δέ ή άξία αυτών κατά

την 31 Δεκεμβρίου 1911................. »_35.—Την 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπήρ-/ον όμολογίαι Έθνικοΰ Δανείου Κε-

φαλαιοποιήσεως άξίας.................. Δρ. 640.—έφ ων ουδεμία έπηλθε μεταβολή, σημειοΰται δέ ή άξία αυτών κατά

την 31 Δεκεμβρίου 1911................. »_640.—


Προχαταέολαί επί άποδόοει Λίομοϋ εις Εφόρους, επιατάτας και λοιπούς.

Την 31 Δεκεμβρίου 1910 ώφείλοντο εις την Έταιρείαν προκαταβολαί Δρ. 2.116 —έπιστώθη ό λογαριασμός ούτος μέ τάς χαθ' όλον τό έτος 1911 γενομέ-

νας αποδόσεις προκαταβολών............... » 50_ΰπόλοιπον άποδοτέον τη 31 Δεκεμβρίου 1911........... » 2.066.—

Τράπεζα Γ. Π. Σκονζέ.

Την 31 Δεκεμβρίου 1910 τό Οπερ της Εταιρείας ΰπόλοιπον έντοκωνκαταθέσεων παρά τη Τραπέζη Γ. Π. Σκουζέ ανήρχετο εις . . . Δρ. 115,613.50

εχρεώΟη ό λογαριασμός ούτος μέ τας καθ' ολον τό 'έτος 1911 γενομέναςέντοκους καταθέσεις................... » 44.582.15

Το ολον....... )ΓΤ6θΤ95ΐ55και έπιστώθη μέ τάς γενομένας αναλήψεις............ υ 99.500.—ΰπόλοιπον ΰπέρ της Εταιρείας τή 31 Δεκεμβρίου 1911....... » 60 695 65

Τράπεζα της Ανατολής.

Την 31 Δεκεμβρίου 1910 τό ΰπέρ της Εταιρείας ΰπόλοιπον Εντόκωνκαταθέσεων παρά τή Τραπέζη της Ανατολής ανήρχετο εις . . .

έπιστώθη ό λογαριασμός ούτος μέ την κατά τό έτος 1911 γενομένηνάνάληψιν.......................

ΰπόλοιπον κατά την 31 Δεκεμβρίου 1911............

Τράπεζα Αθηνών.

Την 31 Δεκεμβρίου 1910 τό ΰπέρ της Εταιρείας ΰπόλοιπον έντοκωνκαταθέσεων παρά τή Τραπέζη Αθηνών ανήρχετο εις......

έπιστώθη ό λογαριασμός ούτος μέ την κατά τό Ετος 1911 γενομένηνάνάληψιν........................

ΰπόλοιπον τή 31 Δεκεμβρίου 1911...............

'Ακίνητα κτήματα.

Τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπήρχεν ΰπόλοιπον...........Δρ. 65.170 24έπιστοίθη ό λογαριασμός ούτος μέ τήν άξίαν των άναπαλλοτριοίτων κτημάτων

......................... 39 .515 24"Αξία άπαλλοτριωτών κτημάτων κατά τήν 31 Δεκεμβρίου 1911 ... » 25,655.—

Άποτελουμένη έκ των έξης:1) έξ ένός άγροϋ εϊς Οέσιν Μολυβί αρχικής αξίας

μετά τήν άφαίρεσιν της άξιας τοΰ λόγο) ρυμοτομίας

άπαλλοτριωθέντος μέρους αΰτοϋ.....Δρ. 7,955.40Εις μίταφοράν...... > 7,955.40Δρ. 60.000 —

» 60.000.—

μηδένΔρ. 60.000.—» 60 000 —

μηδέν

-κ; ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

Έχ μεταφοράς...... Δρ. 7,955.402) Ιξ ενός οικοπέδου παρά τόν "Αγιον Δανιήλ άρ-/ικής

αξίας.................. · 10.330.853) έξ ενός οικοπέδου έν Κηφισσία........ ■· 6.708.754) έχ μιας οικίας έν Έλευσϊνι (*)........ » 600.— Δο. 25.655 —

Κατάστημα τής Εταιρείας.

Τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 ή αξία του καταστήματος ανήρχετο εις . . Δρ 259.863.80έφ' ου ουδεμία επήλθε μεταβολή, σημειουται δε ή άξια αυτού κατά τήν

31 Δεκεμβρίου 1911................... » 259.863.80

Παρακαταθήκαι δι' αρχαιολογικά έ'ργα έν τώ Δημοοίω Ταμείω

Τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 δπηρχεν ΰπόλοιπον όπερ της Εταιρείας . . Δρ. 3,200.68έφ' ου ουδεμία επήλθε μεταβολή.

Ύπόλοιπον τή 31 Δεκεμβρίου 1911..... » 3.200.68

Χρεώσζαι διάφοροι.

Τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 οϋδέν ΰπήρχεν ΰπόλοιπον1/ρεώΟη ό λογαριασμός ούτος μέ τάς γενομένας πληρωμάς εις βάρος

τοΰ Δημοσίου δι' άνασκαφάς...............Λο. 3,679.10και έπιστώθη μέ τάς εντός τοΰ έτους 1911 γενομένας αποδόσεις. ... » 3,679 10ύπολοιπον τή 31 Δεκεμβρίου 1911............... μηδέν

Β'. ΈπΙ τον λογαριααμοϋ τοΰ ΠαΦητικοϋ.Παραχαταθήχαι δι' άναοκαφάς έν Κεφαλληνία νπδ τοΰ «. Οοβ/ΰΟΟρ.

Τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπήρχεν ΰπόλοιπον...........Δρ. 0.26έχρεώϋη ό λογαριασμός ούτος μέ τα υπέρ της 'Κταιρείας διαγραφέντα . » 0 26

ΰπόλοιπον τή 31 Δεκεμβρίου 1911............... μηδένΠληρωτέα εντάλματα

ΚαΟ' ό'λον τό έτος 1911 έξεδόθησαν έντάλματα 523 αξίας.....Δρ. 70.457.25ά'τινα και έξωφλήΟησαν.

(*) Αντί του ποσού ιών δραχμών 65,170.24, όπερ άνεγράφετο έν τοϊς προηγουμέ-νοίς έτησίοις άπολογισμοϊς ώς άξία των ακινήτων κτημάτων τής Εταιρείας, ών τά πλείσταώς αρχαιολογικοί νυν τόποι εΐνε αναπαλλοτρίωτα και επομένως ανεπίδεκτα χρηματικήςέκτιμήσειος, τό Συμβούλιον απεφάσισε νά σημειωΟή ή άξία τής άγοράς μόνον τώνανωτέρω τεσσάρων κτημάτων, ά'τινα είσίν απαλλοτριώσιμα και ών ή σημερινή άξία είναιβημαντικώς άνωτέρα τής εις ήν ήγοράσΟησαν.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911 ■17

ΠΙΝΑ Ξ έμφαίνων την περιονσίαν της Εταιρείας κατάτην 31 Δεκεμβρίου 1911.

Ή περιουσία της Εταιρείας κατά την 31 Δεκεμβρίου 1910 ανήρχετο εις Δρ. 874.037 15Αποτελούμενη έκ των έξης :

1) από Δρ. 4,282.442) » 56 μετοχάς της Εθνικής Τραπέζης . . . » 131,320 —3) » 1697 ομολογίας Εθνικού Δανείου ένοποιή-

σεω{ 1898 ............. 171,795.754) » 35 όμολογ. πατριωτικού δανείου 30,000,000 » 35.—5) » μίαν άπόδειξιν και ενα όριστικόν τίτλον τοϋ

Έθνικοϋ Δανείου κεφαλαιοποιήσεως . . . » 640.-6) » )) 2.116.—1) ' εντοκον καχάθεσιν παρά τη Τραπέζη Γ. Π.

)> 115,613.508) » εντοκον κατάθεσιν παρα τή Τραπέζη της

1 60,000.—9) . εντοκον κατάθεσιν παρά τή Τραπέζη 'Α-

» 60,000.—10) » » 65,170.24Π) » * 259,863.8012) . παρακαταΟήκας δι" αρχαιολογικά έργα. . . » 3,200.68

I 874.037.41έξ ών αφαιρουμένων των οφειλομένων εις υπόλοιπον

παρακαταθήκης............. » 26 » 874.037.15'Κντος τοϋ έτους 1911 έπήλΟον αί έξης αΰξομειοίσεις:

1) εις τό υπόλοιπον τοϋ Ταμείου 31 Δεκεμβρίου 1910 Δρ. 4.282 44προσετέθησαν αί καθ' ό'λον τό έτος 1911 ένεργηθεΐ-

ααι εισπράξεις κατά την άναλυτικήν κατάστασιντης κινη'σε<»ς τοΰ Ταμείου......... » 297.061 05

Τό όλον...... » 301,343.49αφαιρουμένων δε των κατά τό αυτό έτος ένεργηΟεισών

πληρωμών............... » 299.282.50έμεινεν υπόλοιπον κατά την 31 Δεκεμβρίου 1911 . . > 2,060.99 Δρ. 2,060.992) έπ'ι των μέτοχων τής Εθνικής Τραπέζης 56 τόν

αριθμόν αξίας.............. » 131,320.—προσετέθησαν 20 ό'μοιαι άγορασθεϊσαι έντός τοϋ έτους

1911 άξιας............... . 80,990.25ουτω δέ τήν 31 Δεκεμβρίου 1911 ύπάρχουσιν 76 με-

τοχα'ι τής Εθνικής Τραπέζης άξιας..... » 212,310.25 » 212,310.253) επί των ομολογιών Έθνικοϋ Δανείου ενοποιήσεως 1898 τόν άριΟμόν

1697, ουδεμία επήλθε μεταβολή, σημειοΰται δέ ή άξια αϋτών . . >; 171.79;) 7ι>Εις μεταφοράν.......... » 386,166 99

48 ΠΡΑΚΤΙΚΑ. ΤΟΥ 1911

"Εκ μεταφοράς..........Δρ 386,166 994) την 10 Ιουνίου 1911 ήγοράσθησαν 365 όμολογίαι ΈΟνιχοΰ Παγίου

Δανείου 1889, έφ'' ών ουδεμία επήλθε μεταβολή, σημειοϋται δε ήαξία αύτών...................... » 79.025 50

5) την 10 Ιουνίου 1911 ήγοράσθησαν 200 όμολογίαι Έθνικοϋ Δανείουέτους 1907, έφ' ών ουδεμία επήλθε μεταβολή, σημειοϋται ή άξια

αύτΟν........................ » 20,548.256) έπί των ομολογιών του πατριωτικού δανείου τών 30,000,000 ουδεμία

επήλθε μεταβολή, σημειοϋται δέ ή αξία αυτών...... » 35.—7) έπ! τών ομολογιών του Εθνικού Δανείου κεφαλαιοποιήσεως ουδεμίαεπήλθε μεταβολή, σημειοϋται δε ή άξία αυτών........ » 640.—8) έκ προκαταβολών εις εφόρους, έπιμελητάς και λοιπούς

επί άποδόσει λογαριασμοΰ ώφείλοντο κατάτήν 31 Δεκεμβρίου 1910.........Δρ. 2,116.—απεδόθησαν κατα τό έτος 1911......... » 50.—

επομένως οφείλονται κατα τήν 31 Δεκεμβρίου 1911 » 2.066.— » 2.066.—

9) εις τό κατά τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπο'λοιπονέντοκων καταθέσεων παρά τή Τραπέζη Γ. Σκουζέ » 115,613 50

προσετέθησαν δια νέων καταθέσεων Ιντός τοΰ έτους

1911................. » 44,582.15Τό ολον...... ,. 160 195.65

κα! άνελήφθησαν έντός τοΰ αύτοΰ έτους 1911 ... » 99 500.—

έποαένως έμεινεν ΰπο'λοιπον Οπερ τής Εταιρείας τή

' 31 Δεκεμβρίου 1911..........'. » 60,695.65 . 60,695 6510) τό κατα τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπόλοιπον έντο'κων καταθέσεων

παρά τή Τραπέζη τής Ανατολής έκ Δρ. 60,000 άνελήφθη δλον

προς άγοράν χρηματογράφων, επομένως ουδέν ΰπόλοιπον έμεινεκατά τήν 31 Δεκεμβρίου 1911.

11) τό κατά τήν 31 Δεκεμβρίου 1910 ΰπόλοιπον έντοκων καταθέσεων

παρά τή Τραπέζη Αθηνών έκ δραχ. 60,000, άνελήφθη όλον έντός

τοΰ έτους 1911 πρός άγοράν χρηματογράφων, επομένως ούδεν ΰπόλοιπον

έμεινε τή 31 Δεκεμβρίου 1911.12) έκ τών άκινήτων κτημάτων άξίας......Δρ. 65,170.24

άφηρέθησαν τά θεωρηθέντα αναπαλλοτρίωτοι αρχαιολογικοί

χώροι, άξιας............ 39 515.24

επομένως κατά τήν 31 Δεκεμβρίου 1911 έμειναν ώς

περιουσία τής Εταιρείας άπαλλοτριωτά ακίνητα

κτήματα άςίας........... » 25,655.— » 25.655.—

13) έπί τής γενομένης δαπάνης μέχρι τής 31 Δεκεμβρίου 1899 τοΰ άνε-

γερθέντος καταστήματος τής Εταιρείας ουδεμία επήλθε μεταβολή,

σημειοϋται δέ αυτή.................... 259 863 8014) έπί τοΰ παρά τώ Δημόσιο) Ταμείο) ΰπολοίπου.

παρακαταθηκών δι' άρχαιολογικά έργα .... Δρ. 3,200.68

ουδεμία επήλθε μεταβολή, σημειοϋται δέ τό ΰπόλοιπον

τοΰτο............... » 3,200.68 » 3,200.68

Εις μεταφοράν.......... » 837,896.87


Έκ μεταφορϊς..........Δρ. 837,896 8715) έκ τών εις βάρος του Δημοσίου γενομένων πληρωμών

................. » 3,679.10απεδόθησαν ίντός χοϋ 'έχους 1911........ » 3.679.10επομένως ουδέν Οπο'λοιπον έμεινε τη 31 Δεκεμβρίου 1911.16) το Οπο'λοιπον έκ παρακαταθήκης ΰπο του κ. Λ. ΟοβΙίΟΟρ δι' άνα-

σκαφας Ιν Κεφαλληνία έκ λεπτών 26 διεγράφη ΰπέρ της Εταιρείας, επομένως ουδέν Οπόλοιπον έμεινε τη 31 Δεκεμβρίου 1911.

Δρ. 837789687Κατά τά ανωτέρω η περιουσία της 'Αρ-/αιολογικής Εταιρείας

κατά την 31 Δεκεμβρίου 1911 αποτελείται:1) από μετρητά έε τω Ταμείο)................ Δο. 2,060.99

2) » 76 μετο/_ας της Εθνικής Τραπέζης.......... » 212,310 253) » 1697 όαολογίας ΈΟνικοΰ Δανείου ενοποιήσεως 1898 .... » 171,795.754) >. 365 ομολογίας Έθνικοΰ Παγίου Δανείου 1889 ...... » 79.025.505) . 200 ομολογίας Έθνικοΰ Δανείου 1907 ......... ι. 20,548.256) » 35 όαολογίας Πατριωτικοί! Δανείου 30,000,00 ..... » 35.—7) » αίαν άπόδειξιν και ενα όριστικόν τίτλον τοΰ Έθνικοΰ Δανείου

κεφαλαιοποιήσεως.................. » 640.—8) » προκαταβολάς έπί άποδο'σει λογαριασμού......... » 2,066.—9) » έντοκον κατάΟεσιν παρά τη Τραπέζη Γ. Σκουζέ...... » 60,695.65

10) η ακίνητα κτήματα........ ......... » 25,655.—11) ΐ) κατάστημα της Εταιρείας.............. » 259,863 8012) » παρακαταΟήκας δι' αρχαιολογικά έργα.......... » 3,200.68

Έν ολω καθαρά περιουσία τη 31 Δεκεμβρίου 1911. . . » 837.896 87

Έν Αθήναις, ττ) 31 Δεκεμβρίου 1911.

Ό Ταμίας Ό ΛογιστήςΑΛΒΞ. Α. ΜΥΛΩΝΑΚΟΣ ΠΑΝΑΓ. Γ. ΣΤΡΠΌΠΟΥΛΟΣ

4

ΠΡΑΚΤΙΚΑ.ΤΗΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 1911

Ε Κ Θ Ε Σ I ΣΤΩΝ

ΠΕΠΡΑΓΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1911

οννταχϋέΐσα νπό τον γραμματέως τον Σνμβονλίον κ. Χρ.Τσονντα και άναγνωσΰεΐοα εν ττ\ γενικτ) σννελεύσει τωνεταίρων ττ) 8 Ίανοναρίον 1912.

Κύριοι,ΠρΙν έκθέση ύμΐν το Συμβούλιον τά 6π' αύτοΰ πεπραγμένα

κατά το λήξαν ετος, άνακοινοϊ μετά λύπης,ότι άπέθανον κατ' αύτο έκ των τακτικών ημών εταίρωνεξ, έν οΐς ό σεβασμιώτατος επίσκοπος των Δυτικών ΑντώνιοςΔελένδας, ό διακεκριμένος γλύπτης Αάζαρος Σώ-χος και Ό έπιτίμιος καθηγητής του Έθν. ΠανεπιστημίουΚωνσταντίνος Μητσόπουλος. 'Εκ τών έπιτιμίων δ' εταίρωναπεβίωσαν δύο τών έξοχωτέρων αρχαιολόγων τηςΓερμανίας, ό καθηγητής τοΟ έν Βερολίνω ΠανεπιστημίουΚβίη1ΐ3Τ(1 Κθΐϊΐΐΐβ και ό γενικός γραμματεύς τοΟ γερμανικούάρχαιολογικοΟ Ινστιτούτου ΟΐΐΟ Ρυθ1ΐ8ΪΘΪ11.Νέοι τακτικοί εταίροι ενεγράφησαν κατά το 1911 δεκατρείς.

Έκ τών έργων της Εταιρείας άναιέρομεν κατά τήνσυνήθειαν πρώτον τάς άνασκαφάς, έκ τούτων δέ πάλινπρώτον τάς έν Αθήναις γενομένας.

Επειδή ή το προπαρελθον ετος έν τω χώρω της Πνυ-


κός ενεργηθεΐσα σκαφή ή'γαγεν εις τόσον απροσδόκηταπορίσματα και εγέννησε νέας άπορίας, απεφασίσθη ή έξα-κολούθησις αυτής καί κατά το λήξαν έ'τος. Την δίεύθυνσιντης νέας έρεύνης άνέλαβον οί σύμβουλοι κύριοι Κουρου-νιώτης καί Αντωνιάδης, έξ αύτης δέ κατέστη πιθανώτα-τον, ο'τι, έν ό'σω έσώζετο τό έσώτερον άνάλημμα, το άνα-καλυφθέν το 1910, κατά μεν το νοτιώτερον ήμισυ τουημικυκλικού χώρου Ό βράχος ήτο όρατΌς καί ένεκα τούτουείναι ώμαλισμένος, κατά δέ το βορειότερον ήμισυ, τοπρος το άνάλημμα, ΰπήρχεν έπίχωσις, και δτι ή επιφάνειατου χώρου /.ατήρ/ετο ήρέμα άπ'ο νότου προς βορραν,ήτοι άπο του σημερινού βήματος προς το άνάλημμα. Έκτούτου εύλογον είναι νά. ύποΟέσωμεν, οτι, εάν πραγματι-κώς ενταύθα έγίνοντο αί έκκλησίαι τοΟ δήμου, το βήμαεκείτο τότε παρά το άνάλημμα, δηλαδή εις το ταπεινό-τερον μέρος τοΟ χώρου, και δτι επομένως οί ρήτορες όμι-λοΟντες έ'βλεπον πρός μεσημβρίαν. Όταν δέ βραδύτερονέκτίσΟη τό εξώτερον, έκ μεγάλων ογκολίθων συγκείμενονάνάλημμα, τότε ολόκληρος ο σημαντικώς αυξηθείς χώροςέκαλύφθη ύπό τεχνητής έπιχώσεως ούτω, ώστε ή επιφάνειααύτου κατήρ/ετο, ώς φαίνεται, ούχί πλέον προςβορραν, αλλά πρός τό σημερινον βήμα, καί οί έπ' αύτουδημηγορουντες εΐχον τά νώτα έστραμμένα πρός τήν θάλασσαν. Αί δύο αύται περίοδοι τής ιστορίας τοΟ χώρουπαραδόξως συμφωνοΰσι πρός μαρτυρίαν τοΟ Πλουτάρχου,ήτις μέχρι τοΰδε εθεωρείτο άπίθανος και καθ' ήν τό βήματής Πνυκός έν αρχή ήτο έστραμμένον πρός τήν θάλασσαν, βραδύτερον δ' εστράφη πρός τό έσωτερικόν τής χώρας. Ο Πλούταρχος αποδίδει, ώς γνωστόν, τήν μεταβο-λήν εϊς τους 30 τυράννους, άλλ' έκ τών άνασκαφών συνάγεται, ό'τι άνήκει εϊς ύστερωτέρους χρόνους καί αίτιααύτής ήτο πιθανώς ή επιθυμία, δπως προστατεύσωσι κατά

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 11)11 53

του σφοδρού βορρά τους έκκλησιάζοντας. Δυσεξήγητονομως μένει, ότι τόσον μεγάλη και τόσον δαπανηρά μετασκευήέΟεωρήΟη αναγκαία εις έποχήν, καθ' ήν ή Πνύξδεν ήτο πλέον ό συνήθης τόπο; των εκκλησιών τοΟ λαοΟ.

Πλήν ταύτης της ανασκαφής ό κ. Κουρουνιώτης ενήργησεμόνος δύο άλλας έν Αθήναις, την μέν έν τη όδώΘερμοπυλών, την δε κατά τό ΒΑ των προπόδων τηςΑκροπόλεως. Έν τή πρώτη άνεκαλύφΟησαν 10 τάφοιπεριέχοντες ολίγα πενιχρά κτερίσματα, προ πάντων αγγείατοΟ 5ου και τοΟ 4ου αιώνος, της δε δευτέρας σκοπόςήτο νά εξακριβωΟη, έάν έν τω οΐκοπέδω, τό όποιον προετών ήγοράσθη ύπό του Δημοσίου παρά τοΟ Παπαδοπούλου, έσώζοντο λείψανα αρχαίων οικοδομημάτων το αποτέλεσμαύπήρξεν άρνητικόν.

ΟύχΙ μακράν της τελευαίας σκάφης έγένετο τετάρτηδιά τοΟ εφόρου κ. Κεραμοπούλλου. Έξ άφορμής διαρρυθμίσεωςτοΟ προ της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης χώρου, ήν διαρρύΟμισιν έπεχείρησαν οί επίτροποι της εκκλησίας, εσκαψεν ό κ. Κεραμόπουλλος περ'ι τοΰς δύο έχει όρ-Οίους ισταμένους ιωνικούς κίονας, έφάνη δ' εκ της σκάφης,ότι οί κίονες ανήκον αληθώς, ώς ύπετίθετο, εις στοάνύστάτων ρωμαϊκών χρόνων έχουσαν το μέτωπον έστραμ-μένον προς άνατολάς' μεταξύ της στοάς και της εκκλησίαςάπεκαλύφΟησαν δεξαμενή και δύο φρέατα, ίσως δέπρόκειται περί λειψάνων μεγάλης τινός οικίας.

Άλλη δοκιμαστική σκαφή έν Αθήναις έγινε διά τοΟσυμβούλου κ. Καστριώτου εις τό βορειοδυτικον άκρον τηςπόλεως, παρά τον Άγιον Δανιήλ. Έκεΐ προ έτών πολλώνείχεν αγοράσει ή Εταιρεία ήμών γήπεδον, έν τωόποίω ΰπέθετεν ό'τι ύπήρχον τάφοι, και είχεν άνασκάψειαύτοένμέρει' την ερευναν δ'έκείνην συνεπλήρωσε νΟν Ό κ.Καστριώτης, δεν εΰρεν όμως ειμή μόνον δύο συντετριμ-


μένους πίθους, οί'τινες περιεϊχον όστα μικρών παιδιών,και περί τά δέκα μικρά άγγεϊα, ες" ών δύο φέρουσι μελανόμορφους

γραφάς' επί τοΟ ένός έξ αύτών εικονίζονταιδύο Σάτυροι όρχούμενοι, μεταξύ δ' αύτών ίσταται ό Διόνυσοςκρατών ρυτόν. Προσέτι άνεκαλύφθη εις βάθος 4μέτρων μέγα ύδραγωγεΐον ή όχετος κατεσκευασμένος έκκεράμων αψιδωτών, χρόνων πολύ παλαιών.

Έν τη λοιπή Άττικη ένηργήθη μία άνασκαφή μόνονΟπό τοΟ κ. Καστριώτου και τοΟ κ. Αλεξάνδρου Φι-λαδελφέως, οίτινες έν Άναβύσω τοΟ δήμου θορικίων άνε-κάλυψαν πολλούς τάφους γεωμετρικών χρόνων καί τιναςάλλους τοΟ 6ου καί τοΟ 5ου αιώνος. Οί γεωμετρικοί εκειντοεντός δύο τεχνητών τύμβων, εύρέθησαν δ' έν αύτοΐς περίτά 150 άγγεϊα διαφόρων μεγεθών καί σχημάτων κο-σμούμενα ώς έπΐ τό πολύ διά τών συνήθων γραμμικώνποικιλμάτων, επί τίνων ό'μως άπαντώσι καί μορφαί ζώωνκαί άνθρώπων προσέτι εύρέθησαν έν τοις τάφοις τούτοιςολίγα χειροποίητα καί έκ χονδροΟ πηλοΟ άγγεϊα φέρονταεγχάρακτα κοσμήματα.

Έν Βοιωτία άνέσκαψαν οί έφοροι κύριοι Παπαδάκιςκαί Κεραμόπουλλος. Ό πρώτος ανέλαβε τό άληθώς ούχίπολύ εύχάριστον έργον νά ενεργήση νέας έρεύνας εις τάτοσάκις υπό τών τυμβωρύχων άνασκαλευθέντα καί κατά τόπλείστον συληθέντα νεκροταφεία της Τανάγρας καί νάδιάσωση ό',τι τυχόν διέφυγεν έκείνους, κατώρθωσε δέ ν'άνακαλύψη 160 περίπου άσυλήτους τάφους ανήκοντα;εις τους εξ τελευταίους προ Χρ. αιώνας. Έν αύτοΐς εύρεμέγαν αριθμόν πήλινων άγγείων καί ειδωλίων, ών τά πλείσταστεροΟνται ίδιας άξιας, τό ό'λον ό'μως είναι ύπό πολ-λάς έπόψεις διδακτικόν. Ο κ.·Παπαδάκις άνέσκαψε καίπαρά τάς Θήβας δεκαέξ τάφους, τό καλύτερον δ' έκ τών

ν.


κτερισμάτων, τά όποια εύρεν έν αύτοϊς, είναι μελανόμορφοςσκύφος, έφ ο δ εικονίζεται σκηνή ελαιοτριβείου.

Ό κ. Κεραμόπουλλος ένήργησεν άνασκαφάς έν Θήβαιςκαι καΐ έν Θεσπιαΐς. Έν τή περυσινή λογοδοσία αύτοΟτό Συμβούλιον άνεκοίνωσεν ύμΐν, ό'τι ο Ολλανδός κ.ΟοθΚΟΟρ εξέφρασε τήν έπιθυμίαν νά χορηγήση τήν δα-πάνην ανασκαφής τίνος αναφερομένης ε'ις τήν μυκηναϊκήνέποχήν, τό Συμβούλιον δέ υπέδειξε τήν άποκάλυψιν τοΟέντός της πόλεως των Θηβών πρό τίνων έτών άναφανέν-τος μυκηναϊκού ο'.γ.οοου.-<]ΐι.%τος, τοΟ όποιου τήν έ'ρευνανιν/ν) αρχίσει δαπάναις της Εταιρείας ό κ. Κεραμόπουλλος,άλλα διέκοψε προσωρινώς, διότι ήτο ανάγκη ν' άπαλλο-τριωθώσι πρότερον οικήματα τινα. Συναινέσαντος του κ.6θθΚΟθρ ή "Εταιρεία παρεκάλεσε τον δημον Θηβαίωννά μεταφέρη εις άλλο μέρος της πόλεως τά δημοτικάκοεοπωλεΐα, τά όποΤα εκειντο επί τών ερειπίων τοΟ υ.υ-κηναϊκοΟ οικοδομήματος, μετά πολλά δέ κατωρθώΟη τούτοκατά τό παρελθόν έτος άντι άποζημιώσεως δρ. 1.200 κα'ιούτω έλευθερώθη δ "/ώρος εκείνος. ΈπαναληφΟεισών τώνεργασιών άπεκαλύφθησαν τρία νέα δωμάτια και παρ' αύτάαύλή πιθανώς, ευρέθησαν δέ χιλιάδες τινές ψήφων όρμωνή περιδεραίων εξ ύαλομάζης, πολλά χρυσά δισκάρια συνδεόμενα

διά γρυσών συρμάτων, άλλα τινά μικρά ^ρυσάή έκ φυσικού κρυστάλλου κοσμήματα, λείψανα τοιχογραφιών— κατεστραμμένων δυστυχώς τών πλείστων—καιπλήθος θραυσμάτων πηλίνων αγγείων άγράφων ώς έπΐ τοπολύ. Επίσης άνεκαλύφθη έν τή αύλή κάμινος πηλο-πλάστου μαρτυροΟσα, ότι τά αγγεία κατεσκευά'ζοντο έπϊτόπου. Έκ τών εύρημάτων τούτων ενισχύεται ή γνώμη,ό'τι τά έν Θήβαις ερείπια άνήκουσιν εις βασιλικήν κατοι-κίαν, δικαιούμεθα δέ νά έλπίζωμεν, ότι σώζονται Οπό τήν


γήν και άλλα τμήματα αύτής, προ πάντων το μέγαροντών ανδρών.

Ό κ. (τΟΘΚΟΟρ κατέθηκεν εις το Ταμεΐον της Εταιρείαςδιά την άνασκαφήν ταύτην πέρυσι και προπέρυσι3000 δρ., το Συμβούλιον δε άπεφάσισε να έγγράψη τοόνομα αύτοΟ μεταξύ τών ευεργετών της Εταιρείας.

Έν θεσπιαΐς εϊχεν αποκαλύψει δαπάναις της Εταιρείαςηοη το 1882 δ τότε έφορος Σταματάκης μέγαπολυάνδοιον, έν τώ όποίω εΐχον ταφή οί κατά τήν μά-'/ην τοΟ Δηλίου το 424 προ Χρ. πεσόντες θεσπιεΐς.Τήν άνασκαφήν δ εκείνην επανέλαβε πέρυσιν ό κ. Κε-ραμόπουλλος και δι άλλους μέν λόγους, αλλά κυρίωςπρος ευρεσιν αγγείων* διότι γνωστής ούσης της ηλικίαςτου πολυανδρίου δύνανται τά έν αύτώ άγγεΐα νά δια-φωτίσωσι σπουδαίως τήν ίστορίαν της αγγειογραφίας.Τώ οντι δέ άνεκαλύφθη κατά τήν άνασκαφήν μέγα πλήθοςτεμαχίων άγγείων, ών τά πλείστα είναι μέλανα,ύπάρχουσι όμως μεταξύ αύτών καϊ γραπτά, έκ τούτωνδέ συνεκολλήθη ήδη ίρυΰρου,ορζιος κρατήρ φέρων παρά-στασιν άξιάλογον και διά τήν τέχνην και διά το θέμα.

Απέναντι της Βοιωτίας έν Εύβοια είργάσθησαν οίκύριοι σύμβουλοι Παπαβασιλείου καϊ Κουρουνιώτης. Όπρώτος έξηρεύνησε παρά τήν Χαλκίδα εννέα θαλαμοει-δεΐς μυκηναϊκούς τάφους, έν οις εδρεν άγγεΐα πήλινα,ψήφους ορμών, εΐοώλιά τινα πήλινα, μαχαίρια χαλκάκ. τ. τ., και οκτώ τάφους ιστορικών χρόνων, έκ τώνοποίων εις μικρός περιείχε περίεργον χαλκοΰν σκεύος άδή-λου χρήσεως" προσέτι άνεκάλυψε ρωμαϊκών χρόνων κά-μινον πρΌς οπτησιν πηλίνων άγγείων και εύρε πλησίοναύτής χαλκοϋν έπηργυρωμένον κωδωνίσκον μετ' επιγραφής

: εύτύχει. νίκα.Ό δέ κ. Κουρουνιώτης έν Έρετρία εργασθείς συνε-


πλήρωσε πρώτον τήν άνασκαφήν τοΟ ναοΟ τοΟ Δαφνηφό-ρου Απόλλωνος, εκ τοϋ όποιου προέρχονται τά έν τωΜουσείω της Χαλκίδος σπουδαιότατα αρχαϊκά αγάλματα,ήρεύνησεν έπειτα άρχαΐον ύδραγωγεΐον, τό όποιον έκ τοΟκέντρου της πόλεως έ'φερεν ύδωρ εις οικοδόμημα τι άπέ-χον εκατόν μέτρα από τοΟ ναοΟ, εσκαψεν επί της άκοο-πόλεως της Ερέτριας και απεκάλυψε διάφορα ιδιωτικάοικήματα, τελευταΐον δέ ήρεύνησε σπήλαιόν τι κείμενον1 ι/2 ώραν μακράν της πόλεως, έν τω όποίω ειχον ευρέθηύπό χωρικών λίθινά τινα εργαλεία καί προϊστορικά αγγεία"όμοιων άγγείων τεμάχια εύρε και ό ϊδιος, πιθανόν δέ είναι,ό'τι τό σπήλαιον έχ_ρησίμευσεν εις τούς προϊστορικούς χρόνους

ώς τόπος λατρείας.Βορειότερον της Βοιωτίας, έν Φωκίδι, ό έφορος κ.

Σωτηριάδης έξηκολούθησε τάς όοκιμαστικάς σκαφάς έντώ προϊστορικώ συνοικισμώ της Αγ. Μαρίνης, περί οΰέγινε λόγος καί έν τη περυσινή λογοδοσία. Ώς δέ προε-βλέπομεν τότε, τά πορίσματα της νέας έρεύνης υπήρξανπολλού λόγου άξια. Έκ δύο βόθρων, οίτινες έσκάφησανεπί της ύψιστης επιφανείας του συνοικισμού, έβεβαιώθη,ότι τά γνωστά γραπτά νεολιθικά ή, κατά τον κ. Σωτηριά-δην, χαλκολιθικά αγγεία άπαντώσιν εις τό κατώτατονστρώμα της έπιχώσεως, το όποιον έχει πάχος 3Χ/2 μέτρων" κατόπιν έ'ρχ_εται άλλο στρώμα του αύτοΟ πάχουςπεριέχον αγγεία του πρωίμου χαλκού αιώνος, καί τρίτονακολουθεί το μυκηναϊκον στρώμα. Παρεντίθεται άρα μεταξύτών νεολιθικών ή χαλκολιθικών άγγείων καί τών μυκηναϊκώνμακρά χρονική περίοδος, ή του πρωίμου χαλκοΟαιώνος, καθ' ην έσχηματίσθη έπίχωσις πάχους 3*/$ μέτρων.Έκ τούτου δέ καί έκ παραβολής πρόςτήν κεραμεικήντής Κρήτης συμπεραίνει ό κ. Σωτηριάδης, ότι τό τέλοςτοΟ νεολιθικοΟ ή χαλκολιθικου αιώνος έν Φωκίδι πρέπει


νά τεθή περϊ τά μέσα της τρίτης προ Χρ. χιλιετηρίοος.Τό συμπέρασμα τοΟτο συμφωνεί τελείως προς τά πορίσματατων έν Θεσσαλία γενομένων πρό τίνων έτών ύπό τήςΕταιρείας ανασκαφών, πόσον δέ μεγάλη είναι ή σημασίααύτοΰ δια την γνώσιν της αρχαιότατης ιστορίας του πολιτισμούέν τη Βορειοτέρα Ελλάδι, είναι πέριττΌν νάέξάρωμεν ενταύθα.

Έν Θεσσαλία εργάζεται άπό έτών, ώς είναι γνωστόν,ο έφορος κ. Άρβανιτόπουλλος, ό'στις κατά τό παρελθόνέτος ένήργησε δαπάναις της Εταιρείας τρεις άνασκαφάς.Έν Γ όννοις έςηκολούθησε τήν ερευναν τοΟ ναοΟ της Αθήναςκαι εύρε περϊ τάς 2ο νέας έπιγραφάς, άρχιτεκτονικάμέλη κα'ι άγαλμάτια πήλινα, χαλκάς τινας πόρπας κ. τ.τ.Έν Σέσκλω άνέσκαψε πέντε τάφους γεωμετρικής έποχήςπεριέχοντας πήλινα αγγεία, λίθινα σφονδύλια, χαλκά μαχαίρια, δακτυλίους και ψέλια ομοίως χαλκά και [ψήφουςπεριδεραίων ές ύαλομάζης. Έν Δολοπία δέ, έπί τοΟ δρουςΊτάμου και παρά το χωρίον Δρανίστα, έκαθάρισε θολω^τόν τάφον, έν ώ εϊχον ταφή τριάκοντα και εις νεκροί" τάκτερίσματα αύτών είναι μεγάλα τινά πήλιν» γεωμετρικάαγγεία, έν μικρόν όστέϊνον άγγεΐον φέρον χρυσουν περίβλημα, θήκαι μαχαιρών όστέϊναι μετ' έγγεγλυμμένωνπαραστάσεων, τετράγωνα μικρά όστέϊνα κοσμήματα φέρονταέ'γγλυφον σφίγγα, λίθοι μετ' έγγλύφων ζώων, χρυ-σαϊ σφραγίδες μετ' έγγλύφων παραστάσεων και άλλα τινάμικροτέρας άξιας πράγματα. Καθόλου δυνάμεθα έκ τηςεκθέσεως τοΟ κ. Άρβανιτοπούλλου νά είκάσωμεν, ότι τάκτερίσματα τοΟ πλουσίου τούτου τάφου έ'χουσιν μεγίστηνσπουδαιότητα διά τήν γνώσιν τής τόσον σκοτεινής ακόμηέποχής, εις τήν οποίαν άνήκουσιν,

Έν Πελοποννήσω έγιναν άνασκαφαι ύπό τών έφόρωνκυρίων "Ρωμαίου, Οικονόμου καϊ Κυπαρίσση.


Ό κύριος "Ρωμαίος ήρεύνησε μικρόν ίερΌν τοΟ Απόλλωνος

Τυρίτα άνακαλυφθέν έν Κυνουρία παρά το χωρίονΜέλανα, εύρε δέ λείψανα δωρίκοΟ ναοΟ του 6ου αιώνος,εις τήν θέσιν του δποίου κατά τον 4ον αιώνα έκτίσθη βωμόςτετράγωνος. Εκ τών εύρημάτων τά σημαντικώταταείναι χαλκή φιάλη φέρουσα άναθηματικήν έπιγραφήν,ίππάριον χαλκουν χρησιμευον ώς άγγεΐον, καλλίστης αύ-στηρας τέχνης τοΰ 0ου αιώνος, και το άνώτερον μέροςχαλκής Σειρηνος της αυτής τέχνης και έποχης.

Ό κ. Οικονόμος έργασθεις έν θέσει Παλαιοκάτουναπαρά το πεδίον της Δημητσάνης άπεκάλυψεν έντΌς καιέκτος της εκεί σωζομένης άρχαίας ακροπόλεως πολλάκτίσματα ελληνικών και ρωμαϊκών χρόνων. Εντός ένΌςέξ αυτών ιδιορρύθμου από αρχιτεκτονικής απόψεως καίαξίου πολλής προσοχής, εύρέΟησαν δύο ψηφίσματα έγ-κεχαραγμένα έπΐ χαλκών ελασμάτων, έξ ών έγνώσθη,ό'τι τό μεν οικοδόμημα ήτο το «ιερόν του Μεγάλου θεού»

ήτοι του" Διός κατά πασαν πιθανότητα—ή δε πόλιςητο ή θισόα. Προ τοΟ ίερου άνεκαλύφθη ώραΐον άρτιονΧ_αλκο0ν άγαλμάτιον μακεδόνικων χρόνων είκονίζον άνδραφοροΟντα κράνος, γυμνον δε κατά τά άλλα.

Ο δε κ. Κυπαρίσσης ένήργησεν δύο έρεύνας, τήνμεν έν Κυπαρισσία, τήν δε άλλην έν Πάτραις. Έν Κυπαρισσίαέ'σκαψεν εις διαφόρους θέσεις μεταξύ του φρουρίουτης πόλεως και της θαλάσσης και έβεβαίωσε τήνύπαρξιν πολλών πώρινων τοίχων, ών ένα παρηκολούθη-σεν επί εκτάσεως 40 μέτρων, εύρε δε καί έξ ραβδωτούςμονόλιθους κίονας ύψους 2 μέτρων. Επειδή δ'μως τάκτήματα, έν οΐς σώζονται τά λείψανα ταύτα, είναι ιδιωτικάκαί προς άπαλλοτρίωσιν αύτών ή άποζημίωσιν τώνφυτειών θά άπητοΟντο δαπάναι ύπερβαίνουσαι τάς δυνάμειςτης Εταιρείας, δεν ήδυνήθη ν' άνασκάψη σύστημα-

Γ,Ο ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911

τικώς ούδέν μέρος. Ή δέ εν Πάτραις έρευνα προεκλήθηέκ της τυ/αίας εύρέσεως έν τη πλατεία των ΥψηλώνΑλωνιών μαρμάρινου αγαλματίου της Αφροδίτης. Κατ'αυτήν άπεκαλύφθησαν λείψανα βαλανείου, ώς φαίνεται,και άλλα κτίσματα ρωμαϊκών χρόνων, τά οποία ήσανπολύ κατεστραμμένα και ένεκα τούτου έπεχώσθησαν πάλιν.

Τελευταΐον άναφέρομεν άνασκαφήν γενομένην έν Κέρκυραδια τοΟ εφόρου Βερσάκη. Γεωργός καλλιεργών τονάγρόν του, κείμενον ουχί πολύ μακράν της σημερινήςπόλεως, άπεκάλυψεν άρχαΐον άνάγλυφον, λαβουσα δεγνώσιν τούτου ή Κυβερνησις άπέστειλεν εις Κέρκυραντον κ. Βερσάκην, δστις έξαγαγών το άνάγλυφον άνεγνώ-ρισεν, οτι ήτο τμήμα μεγαλυτέρας παραστάσεως κοσμού-σης ποτέ το αέτωμα ναοΟ. Ένεκα τούτου άπεφασίσΟηυπό της Εταιρείας ή διά του κ. Βερσάκη ενέργεια άνα-σκαφής έν τη θέσει εκείνη, έντός ολίγων δ' ημερών ευρέθησανάλλα τμήματα της αύτής παραστάσεως και ούτωσυνεπληρώΟη κατά τό πλείστον έν μνημειον, τό όποιονάναμφιβόλως πρέπει νά καταλεχθή μεταξύ τών σπου-δαιοτάτων της άρχαϊκής πλαστικής. Την περαιτέρω έξα-κολούθησιν της ανασκαφής παρεχώρησεν ή Κυβερνησιςεις τον Γερμανόν αυτοκράτορα, κατ' αύτήν δε ώρίσΟησαναί διαστάσεις του ναοΟ και άνεκαλύφΟη προ της ανατολικήςαυτού προσόψεως βωμός μέγας.

ΤαΟτα περί τών ανασκαφών τής Εταιρείας. Έκ τώνδημοσιευμάτων δέ αύτής τά μέν Πρακτικά τοΟ 1910έςεδόθησαν το λήξαν έτος δσον ήτο δυνατόν εγκαίρως, τήςδέ Αρχαιολογικής Εφημερίδος έδημοσιεύθησαν τέσσαρατεύχη, ήτοι ουο οια το ετος 1911) και ουο οια το επο-μενον' τά άλλα δύο τεύχη τοΰ 1911 τυποΟνται ήδη καιθέλουσιν έ*δοθή έντός ολίγου χρόνου. Εξεδόθη προσέτιΰπό τής Εταιρείας κατάλογος επιστημονικός του Μου-


σειου της Λυκοσούρας συνταχθείς ύπό τοΟ κ. Κουρουνιώ-του, ύπό τά πιεστήρια δ' εύρίσκεται άλλο έπιστημονικονβιβλίον έκδιδόμενον οπό της Εταιρείας, ή Τοπογραφίατων Δελφών ύπο Κεραμοπούλλου' επίσης παρασκευάζονταιήδη οί πίνακες δια το πρώτον τεΰχος τοΟ έργου, εν ω Οάδημοσιευθώσιν ύπο του κ. Άρβανιτοποΰλλου αί Οπ' αυτούάνακαλυφθεΐσαι γραπταϊ στήλαι των Παγασών.

Αί άνασκαφαί και τά δημοσιεύματα είναι νΟν τά κύριαεργα της Εταιρείας ήμών' διότι, ώς γνωρίζετε, άπότων μέσων του 1010 άπηλλάγημεν των Φροντίδων τηςεξασφαλίσεως και συντηρήσεως των άρχαίων. Μίαν δέ μό-νην τοιαύτην έργασίαν έξετέλεσεν ή "Εταιρεία κατά τοπαρελθόν ετος έν Νάς"ω, αλλά και αύτη έσχετίζετο προςτάς έν τη νήσω εκείνη ύπο τού κ. Κλώνος Στεφάνου κατάτα προηγούμενα ετη εκτελεσθείσας άνασκαφάς' έτοποθε-τήΟησαν δηλαδή εντός ερμαρίων κατασκευασΟέντων προςτούτο και έςησφαλίσθησαν διά σιδηρών κιγκλίδων τά έντώ δημοτικώ σ^ολείω τών θηλέων καταλειφθέντα ευρήματατών άνασκαφών εκείνων και έπεχώσΟη εν νεκροτα-φεΐον συγκείμενον έξ εκατόν περίπου τάφων, διότι ού'τωμόνον ήτο δυνατή ή περίσωσις αύτοΰ. Προσέτι έσχεδιάσθηή ακρόπολις τού Πολυχνίου.

Διαλέξεις δέ έγένοντο έν τώ καταστήματι της Εταιρείαςτέσσαοες, καθ' άς άνέγνωσαν άνακοινώσεις οί έφοροικύριοι Άρβανιτόπουλλος , Οικονόμος, Κεραμόπουλλος,Κουρουνιώτης και οί κύριοι Σβορώνος καϊ Δραγάτσης.

Η βιβλιοθήκη έςηκολούθησε νά πλουτίζηται διατεθέντοςπρος τούτο και προς συντήρησιν αύτής όλου τούύπο τοΟ νόμου οριζομένου ποσού τών 10 χιλιάδων δρ.,χρήσις δ αύτής έγίνετο ουχί μόνον ύπο τών βουλομένωνεκ τών εταίρων, άλλά καϊ ύπο φοιτητών τού Πανεπιστημίουκαϊ άλλων φιλομαθών.


Ώς προς τήν οίκονομικήν διαχείρισιν θά ίδητε εκ τηςέ/.Οέσεως της εξελεγκτικής έπιτροπείας ότι ή χρήσις τουλήξαντος έτους άφήκε περίσσευμα 3,374 δρ. άλλα τοπερίσσευμα τοΟτο είναι μάλλον φαινομενικόν, καί δενπρέπει να συναγάγητε έκ τούτου, δτι είχομεν οίκονομικήνάνεσιν. Το περίσσευμα θά έξηφανί'ζετο, έάν ύπεβάλλοντοέγκαίρως εκκρεμείς τίνες λογαριασμοί, ώς είναι οί σχετιζόμενοιπρος τήν εκδοσιν των παγασιτικών στηλών. Έάνμάλιστα δεν έ'μενον αδιάθετα το πλείστον του κονδυλίουτών άπαλλοτριώσεων και μέρος τοΟ τών άνασκαφών, θάείχομεν άντϊ περισσεύματος σημαντικΌν έλλειμμα. Έκτου κονδυλίου δέ τών άνασκαφών έμεινεν ύπόλοιπόν τιμόνον ένεκα της μεγίστης φειδωλίας, μεθ' ής τό Συμβού-λιον έψήφι'ζε τάς εκάστοτε άναγκαίας πιστώσεις δια τήνέπιχείρησιν νέων άνασκαφών ή τήν έξακολούθησιν παλαιοτέρων. Η περιστολή αύτη τών άνασκαφών καί ή ματαίω-σις της άπαλλοτριώσεως έφερον το ίσοζύγιον μεταξύ εσόδωνκαί εξάδων του 1911. Αμφότερα ό'μως ταΰτα είναιενδείξεις της θλιβερας ημών οικονομικής καταστάσεως.Διότι ώς προς τό πρώτον το Συμβούλιον φρονεί, ό'τι ήάπελευθέρωσις ό'σον οίάν τε πλείστων αρχαιολογικών τόπωνεν Αθήναις έπρεπε νά εΐναι έκ τών κυριωτάτωνμελημάτων της Εταιρείας, τίνα δέ γνώμην έχει περί τώνάνασκαφών, έξέφρασεν ήδη πέρυσιν άπό του βήματοςτούτου, καί ή πείρα τοΟ λήξαντος έτους δεν έπεισεν αύτόνά μεταβάλη τήν γνώμην έκείνην, άλλ' εξακολουθεί νάπιστεύη, ότι ό ύπέρμετρος περιορισμός τών άνασκαφώνθ' άποβη επιβλαβής εις τάς άρχαιότητας. Πόσον δέ περιω-ρισμέναι ήσαν αί περυσιναί άνασκαφαί ήμών, είναι εΰκο-λον νά κρίνητε έκ τούτου, ότι έδαπανήσαμεν δι' αύτάςέν όλω δρ. 20,750, ενώ μέχρι του 1909 ή Εταιρείαήμών διέθεσε πολλάκις ίσον ή καί μεγαλύτερον ποσόν δια


μίαν μόνην άνασκαφήν. Και πρέπει νά είμεθα λίαν ευγνώμονεςπρος την έλληνικήν γήν, ήτις τάς σχετικώςμικράς ημών δαπανάς άντήμειψε δια τόσων αξιόλογωνευρημάτων και επιστημονικών πορισμάτων. 'Αλλ' ούχήττον ευγνώμονες πρέπει νά είμεθα προς τους άνδραςεκείνους, τών οποίων αί δωρεαί συνετέλεσαν εις τον σχηματισμών

της ν ρηματικής περιουσίας, την οποίαν κέκτηταιή Εταιρεία ημών. Διότι έάν δυνάμεθα σήμερον νάέξοδ ευωμεν και 20 χιλιάδας δρ. προς άνασκαφάς, δφείλε-ται κατά μέγα μέρος εις τά εκ της περιουσίας εκείνηςέσοδα. Τούτο δ' έ'νον ύπ' οψιν το Συμβούλιον και Οέλοννά δείξη καταφανέστερον την εύγνωμοσύνην της Εταιρείαςπρος τους οπωσδήποτε εύεργετήσαντας αύτήν, ένέ-γραψε τά όνόματα αυτών επί μαρμάρινης στήλης ιδρυθείσης|ν τώ προδόμω τοΟ καταστήματος.

ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΩΝ

Α'. Τακτική οννέλενσις προς λογοδοσίαν και προς αρχαιρεσίας.

Τί) 8 Ιανουαρίου 1912 ημέρα Κυριακή, ώρα 10 '/2 ~· συνή'·θον °'εταίροι εις πρώτην Γενικήν Συνέλευσιν, ίνα κατά τα άρθρα 31 και 32 τοϋΌργανισμοϋ έκλέξωσι τό Προεδρεϊον της Συνελεύσεως και τήν πενταυ,ελή έξε-λεγκτικήν κα'ι έπί του προϋπολογισμού Έπιτροπείαν δια τό έτος 1912 "και ί'ναάκούσωσι τήν λογοδοσίαν του Συμβουλίου έπί τοϊς πεπραγμένοι; κατά τό έτος1911 και τήν έκΟεσιν τής Εξελεγκτικής Επιτροπείας. Παρήσαν εταίροι τ=σ-σα ο άκοντα πέντε.

Γενομένης ψηφοφορίας εξελέγησαν Πρόεδρος τής συνελεύσεως ό κ. Κ. Πο-λυγένης, αντιπρόεδρος ό κ. Α. Τυπάλδος Μπασιάς, πρώτος γραμματεύς ό κ.Χ. Ηλιόπουλος και δεύτερος γραμματεύς ό κ. Μ. Κύρης.

Είτα δια μυστικής ψηφοφορίας διά ψηφοδελτίου άνεδει'·/Οησαν μέλη τήςεξελεγκτικής και έπ! τοϋ προϋπολογισμού Επιτροπείας οί κ. κ. Άθ. Ματάλας,Α. Τυπάλδος Μπασιάς, Γ. Γαρδίκας. Γ. Κλοντηρόπουλος και Μ. Κύοης.

Μετά τούτο ό μεν γραμματεύς τοΰ Συμβουλίου κ. Χ. Τσούντα; άνέγνωσετήν έν σελ. 51 έκΟεσιν τών πεπραγμένων τής Εταιρείας, ό δέ πρώτος γραμματεύςτής συνελεύσεως κ. Χ. Ηλιόπουλος άνέγνω τήν έν σελ. 66 έκΟεσιν τήςΕξελεγκτικής Επιτροπείας περί τής οικονομικής διαχειρίσεως τής Εταιρείαςκατά τό έτος 1911. Ή Συνέλευσις ενέκρινε τήν διαχείρισιν τοΰ έτους 1911.

Β'. Τακτική Συνέλενσιςπρος έκλογήν νέον Διοικητικού Συμβονλίον.

Τή 15 Ιανουαρίου 1912, ημέρα Κυριακή, ώρα 10 π. μ. συνήλθον τό δεύ-τεοον οί έταϊοοι εις Γενικήν Συνέλευσιν ύπό τήν προεδρείαν τοΰ κ. Κ. Πολυ-γένους και προέβησαν διά ψηφοδελτίων κατά τό άρθρον 32 τοΰ Όργανισμοΰ ειςέκλογήν νέου Διοικητικοΰ Συμβουλίου, διά τήν τριετίαν 1912 - 1914.

Έψήφισαν εταίροι 125, έξελέγησαν δέ αντιπρόεδρος ό κ. Γ. Μιστριώτηςδιά ψήφων 76, μέλη δέ τοΰ Συμβουλίου οί κ. κ. Α. Σκιάς διά ψήφων 103, Σ.Βάσης διά ψήφων 83, Π. Καββαδίας διά ψήφων 83, Β Λεονάρδος διά ψήφων81, Δ. Αντωνιάδης διά ψήφων 76, Μ. Κύαγγελίδης διά ψήφων 76, Δ. Θεο-φανόπουλος διά ψήφων 74, Σ. Άνδρόπουλος διά ψήφων 71, Γ. Παπαβασιλείου


διά ψήφων 71, II. Π. Οικονόμος δια ψήφων 70, Α. Γεωργιάδης δια ψήφων 68χα! Άβ. Κατριβάνος δια ψήφων 66.

Ό εκλεγείς Αντιπρόεδρος κ. Γ. Μιστριώτης παρελθών ηΰχαρίστησε τοιςέταίροις έπί τη έχλογή ειπών τάδε :

Έρίτιμοι και φιλάρχαιοι Εταίροι,

Ή περιφανής νίκη, ην σήμερον ήράμεθα δεν είναι νίκη προσώπων, άλλ'ιδεών, υπέρ ών άείποτε άγωνιζόμεθα. Έγώ κληθείς προς διεύΟυνσιν τήςδε τηςΕταιρείας ε'ν καιροϊς χαλεποΐς, καΟ' ους άγρια πάθη και όρμαί ΰβρεοκοατικαίέκράτουν, ήδυνήθην δι' άχρας μετριοπάθειας να διευθύνω δσον οίον τε όμαλώς τάσυμφέροντα αυτής. Αυτοί οί λιβελλογραφοϋντες κατά της Εταιρείας δύνανταινα μαρτυρήσωσιν, δτι έτυχον μεγάλης υποστηρίξεως.

Διότι έν τή εξασκήσει τών καθηκο'ντων μου δεν αναγνωρίζω οϋτε φίλουςού'τε εχθρούς, ώς τοϋτο διεχήρυξα και πιστώς εφήρμοσα. Όμολογώ δέ πολλάςχάριτας τοϊς Συμβούλοις, οί'τινες μετά συνέσεως και φιλοπατρίας ΰπεστήριξαντάς προτάσεις μου. Ώς δ' έδείξαμεν άκραιφνές προς το δίκαιον σέβας, οϋτω καιευλάό'ειαν πρός τό ιερόν της Εταιρείας άργύριον.

Διότι φειδο'αενοι τούτου εύρύνομεν τάς άρχαιολογικάς άνασκαφάς, δι' ώναποκαλύπτεται τό άνυπέρβλητον της αρχαίας τέχνης κάλλος, ερμηνεύεται ήμεγάτιμος τών προγόνων ημών ιστορία και διαλευκαίνονται σπουδαία της φιλολογίαςζητήματα. Δια τών ερευνών τούτων τιμάται και κλείζεται τό ήμέτερονέθνος. Ώς δ' ή καλλίστη εθνική ημών γλώσσα είνε ή περγαμηνή της ευγενείας~ής ημετέρας φυλής, ού'τω τά μνημεία της τέχνης και αί μαρμάριναι της ιστορίαςσελίδες εΐνε κέντρα κινοΰντα ημάς εις ευγενεστέρας σκέψεις και εις άποφά-°εις αξίας τών ημετέρων προγόνων.

Τό Διοικητικόν Συμβούλιον, όπερ συνίσταται έκ τών κορυφών της επιστήμης, £χει πλήρη συναίσθησιν τών καθηκόντων αΰτοΰ, πεϊραν και ικανότητα πολ-λήν και θέλει συνεχίσει τήν έθνικήν έργασίαν, εις ήν ή υμετέρα ψήφος έχέλευσεν.Ομολογώ δ' ίιμΐν πολλάς χάριτας διά τήν τιμήν».

Σνμηλήρωσις τον νέον Διοικητικού Σνμβονλίου.

Τό έκλεχθέν υπό τών έταίρων νέον συμβούλιον συνελθόν αυθημερόν εις συν-εδρίαν πρός πλήρη καταρτισμόν αυτοί; χατά τάς διατάξεις του άρθο. 10 τουΟργανισμού έξελέξατο έκ τών μελών αΰτοΰ Γραμματέα τόν κ. Π. Καββαδίαν

και Β' Άντιπρόεδρον τόν κ. Δ. Θεοφανόπουλον, μέλη δέ τοΰ Συαβουλίου έ'-ε-λέξατο τούς άρχαιολογουντας εταίρους κ. χ. Κ. Ζησίου και Λλ. Φιλαδελφέα,Χαθηγητάς, χαί Κλώνα Στέφανον, διευθυντήν τοΰ Ανθρωπολογικού Μουσείου

5

ΕΚΘΕ2Ι2

ΤΗΣ ΕΞΕΛΕΓΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΙΑΣ

Προς την Σννέλεναιν των Εταίρων της 'Αρχαιολογικής Εταιρείας.

Κύριε Πρόεδρε,

01 υπογεγραμμένοι αποτελούντες την έξελίγχτιχήν έπιτροπείαν της ΕταιρείαςποοσκληΟέντες δια τοϋ υπ' αριθ. 1 της 1 Ιανουαρίου 1912 εγγράφου τουΠροεδρείου, έπελήφθημεν της έξελέγξεως της κατά τό λήξαν έ'τος 1911 οικονομικήςδιαχειρίσειυς της Εταιρείας, έχ των λογαριασμών κα'ι λογιστικών βιβλίωντης όποιας εξάγονται τα έξης αποτελέσματα:

Α'. ΧΡΗΜΑΤΙΚΟΝ

Τα μ ε Γ ο ν.

α') Χρέωοις.

'ΐΐϊόλοιπον μετρητών εΰοεθέν έν τώ Ταμείω τήν 31 Δεκεα-βρίου 1910 κατά τήν βεβαίωσιν τη; εξελεγκτικής επιτροπείας Δρ. 4,282.4-1

Εισπραχθέντα άπό έσοδα Γενικοί; προϋπολογισμού .... » 73,831.95» » προκαταβολάς......., . . . » 50.—» » Τράπεζαν Γ. II. Σκουζέ (έντοκος κατάΟεσις) » 99,500.—» » Τράπεζαν Ανατολής . . » π » » 60,000.—.» » Τράπεζαν Αθηνών ... ι » ι> » 60,000.—» » χρεωστάς διαφόρους......... » 3,679.10

Τό ολον...........> 30ΪΤ343.49

β') Πίοτωοις.

ΠληροιΟέντα εις έξοδα Γενικού προϋπολογισμού...... Δρ. 70,457.25» » Τράπεζαν Γ. II. Σκουζέ (έντοκος κατάίΐεσις) η 34,544.15» > άγοραν χρεοιγράφων.......... ι 180,564.—» » διαφόρους χρεωστάς.......... » 3,679.10

Ύπόλοιπον μετρητών εΰρεΟέν έν τω Ταμείω τη 31 Δεκεμβρίου1911 κατά την έπιθεώρησιν.......... » 2,060.99

Το ολον.......... » 301,343.49


Β'. ΕΣΟΔΑ ΚΑΙ ΕΞΟΔΑ

α) "Εσοδα.

Άπό εισφοράς τακτικών έταίρων............ Δρ. 2,707.50» τόκου; και μερίσματα.............. » 32,955.50» έσοδα έξ ακίνητων κτημάτων........... » 105.—> έσοδα έκ δημοσιευμάτων............. » 5,901.65» έσοδα διάφορα................. » 2,084.56» έσοδα έκ συνδρομής τοΰ Δημοσίου.......... 30,000.—» έσοδα έκ κεκλεισμένων /ρήσεων.......... » _18.—

Τό όλον.......... » 73,83221

β') "Εξοδα.

Εις μισθούς τοΰ προσωπικού των Γραφείων τής Εταιρείας Δρ. 8,968.15» έξοδα γραφείων και διαχειρίσεως.......... » 1,996.65» έπι/ορήγησιν τοΰ Γραμματέως τοΰ Συμβουλίου .... » 720.—ι διάφορους οαπανας................ » 294.-» μισθούς τοΰ προσωπικοΰ τής Βιβλιοθήκης....... » 2,640.—» έξοδα πλουτισμοΰ και συντηρήσεως τής Βιβλιοθήκη; . . » 7,360. —» σύνδρομα; εις περιοδικά και βιβλία αρχαιολογικά. ... » 838.—» τέλη -/αρτοσήμου................ » 200.—

» άνασκαφάς και πασαν πρός άνασκαφας σ/ετιζομένην δαπάνην » 20,750.40» άποζηαίωσιν άρ/ιεργάτου............. » 1,920.—■ άγοράν άρ/αίων........*......... » 505.6ί>» άπαλλοτρίοισιν ακινήτων κτημάτων προς άνασκαφάς. . . » 1,210.—» δημοσιεύματα....... ............ 15,643.65» διάφορα έξοδα.................. » 972.—

» έκτακτα έξοδα.................. » 2,996.05ι έξοδα κεκλεισμένων -/ρήσεων............ » 3,442.70» Κεφάλαιον, το καθαρόν περίσσευμα εσόδων προστιθέμενον

εις Κεφάλαιον................. » 3,374.96Τό όλον.......... » Τ3.832 21

Γ'. ΓΕΝΙΚΟΣ ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ

ο') Ένεργηνιχόν.

Τό ένεργητικόν τής Εταιρείας κατά την 31 Δεκεμβρίου 1911ανήρχετο εις.................. Δρ. 837,896.87

άποτελούμενον έκ των εξής:1) άπό μετρητά έν τω Ταμείο)............ · 2,060.992) · μετο/άς τή; Εθνική; Τραπέζη;........ » 212,310.25

Εϊ; μεταφοράν . . . .... » 214,371.24


Έκ μεταφοράς....... Δρ. 214,371.243) άπό ομολογία; 'Εθνικού Δανείου ενοποίησε;.); 1898. . . » 171,795.754) » » » Παγίου Δανείου έτους 1889. . . » 79,025 505) » » > Δανείου έτους 1907 ..... η 20,548.250) » » Πατριωτικού Δανείου φρ. 30 000.000. . » 35.—7) » » Έθνικοΰ Δανείου Κεφαλαιοποιήσεως. . . » 640.—

8) ι> προκαταβολές................ ιι 2,066.—9) · εντόκους καταθέσεις παρά τη Τραπέζη Γ. Π. Σκουζέ . » 60,695.65

10) » ακίνητα κτήματα.............. ι 25,655.—11) ι κατάστημα της Εταιρείας........... » 259,863 8012) » παρακαταθήκας δι1 αρχαιολογικά έργα...... » 3,200.68

Τόόλον.......... >, 837,896.84

β') Πα&ητικόν.

Τό δέ παθητικόν κατά την 31 Δεκεμβρίου 1911 άνήρ/ετο εις Δρ. 837,896.87

άποτελούμενον μόνον Ιχ του Κεφαλαίου......... β 837,896.87

Δ'. ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Κατά την 31 Δεκεμβρίου 1911 ή περιουσία της Εταιρείαςανήρχετο εις.................. Δρ. 837,896.87

αποτελούμενη έκ των έξης:1) έκ τοΰ υπολοίπου του Ταμείου κατά την 31 Δεκεμβρίου1911 » 2,060.992) έξ 76 μετοχών της Εθνικής Τραπέζης....... » 212,310.253) έκ 1697 ομολογιών Έθνικοΰ Δανείου ενοποιήσεως 1898 . » 171,795.754) έκ 365 ομολογιών Έθνικοΰ Παγίου Δανείου 1889 ... » 79,025.50δ) έκ 200 ομολογιών Έθνικοΰ Δανείου 1907 ...... » 20,548.256) έκ 35 ομολογιών Πατριωτικού Δανείου 30.1)00,000 . » 35.—7) έκ μιας αποδείξεως και ένός οριστικού τίτλου Δανείου Κε-

φαλαιοποιήσεως................. ;ι 640.—8) έκ προκαταβολών έπί άποόόσει λογαριασμού...... » 2,066.—9) έξ έντοκων καταθέσεων παρά τη Τραπέζη Γ. Π. Σκουζέ . » 60,695.6510) έξ ακίνητων κτημάτων.............. » 25,655.—

11) έκ τοΰ καταστήματος της Εταιρείας......... » 259,863.8012) έκ παρακαταθηκών δι' αρχαιολογικά έργα....... » * 3,200.68

Τό όλον...... » 837,896787

Ένταΰθα σημειοΰμεν ότι ή αξία τών ακίνητων κτημάτων κατά τήν 31 Δεκεμβρίου1911 αναγράφεται εις δρα/^μάς 25,655, ένώ κατά τήν 31 Δεκεμβρίου1910 άνεγράφετο εις δραχμάς 65.170.24, ήτοι αναγράφεται έπί έλαττον κατάόραχμάς 39,515.24. Ή διαφορά αϋτη προέρχεται έκ τούτου ότι μέρος τώνγηπέδων τών ανηκόντων εις τήν Έταιρείαν τό Συμβούλιον έχαρακτήρισεν ώςάρ-/αιολογικόν χώρον άναπαλλοτρίωτον, ου ή άξια έκ δραχμών 39,515.24 άφη-ρέδη έκ τοΰ ενεργητικού της Εταιρείας, ίνα μή παρίσταται εϊκονικώς έξογκω-


μένον τό ένεργητικόν αυτής. Τό ποσόν δρα/μών 2δ,6δ5 άντιποοσωπεύει τηνάρχικήν άξίαν της αγοράς των έξη; κτημάτων :1) ένός άγροΰ εις θέσιν Μολυβα άρ·/ικής άξίας μετά την άφαί-

ρεσιν τοΰ λόγο) ρυμοτομίας άπαλλοτριωθέντος μέρους αύτοΰ Δρ. 7,955.402) ένός οικοπέδου παρά τόν "Αγιον Δανιήλ άρ-/ικής αξία; . . » 10,330.853) ένός οικοπέδου έν Κηφισσία αρχικής άξια;....... » ΰ,768.754) μιας οικίας έν Έλευσΐνι αρχικής άξία:......... » 600.—

Τό ο'λον.......... » "25,655.—Ή επιτροπή εΰρίσκουσα ορΟήν την γινομένην ταύτην μεταβολήν, παρακαλεί

τήν Συνέλευσιν όπως έγκρίνη ταύτην. Προσέτι συνιστά, δπως άποφασισθή ί'να έκτοΰ ενεργητικού της Εταιρείας άπαλειφΟη και ή μερίς «παρακαταθήκαι δι' αρχαιολογικάέ'ργα» έκ δρα-/μών 3,200.68, διότι τό ποσόν τοϋτο, πληρωθέν δια τοϋΤαμείου εισπράξεων Αττικής εις άποζημίωσιν ιδιωτικών κτημάτων δι' άνασκα-φάς, δεν οφείλεται πλέον εις τήν Έταιρείαν παρά τοΰ Δημοσίου, εις τό Ταμεϊοντοΰ όποιου ε!-/εν άλλοτε ζατατεθή τοΰτο ώς παρακαταθήκη.

Έκτος τής ανωτέρω περιουσίας ή Εταιρεία κέκτηται και διάφορα δημοσιεύματα· ήτοι Άρχαιολογικήν Εφημερίδα, Πρακτικά τής Άρ"/1 ιολογικής Εταιρείαςκλπ. καταγεγραμμένα έν ιδιαίτεροι βιβλίοι, έξ ων έπωλήθησαν εντός τοΰέτους 1911 και ε!σεπρά·/Οησαν 0ρα-/μαί 5,901.65, αΐτινες ενεγράφησαν εις τάέσοδα τής Εταιρείας υπό τό Κεφάλαιον Α', άρθρον 4, ήτοι έπί έλαττον τώνπροϋπολογισθέντων κατά δρανμάς 98.35.

Ή γενομένη έξέλεγξις άπέδειξεν ότι ή διαχείρισις εΐνε κατά πάντα ακριβήςκαι οτι έτηρήθησαν ανελλιπώς τά βιβλία τοΰ Ταμείου και τοϋ Λογιστηρίου. Διάτοΰτο θεωροΰμεν καθήκον νά προτείνωμεν, όπως ή Συνέλευσις έγκρίνη τήν δια-χείρισιν τοΰ λήξαντος έτους 1911 ώς όρθώ; γενομένην, επικύρωση τον Ίσολογι-σμόν και Άπολογισμόν τοΰ έτους 1911 και έκφραση τάς ευχαριστίας αυτής πρόςτό Διοικητικόν Συμβούλιον, συνάμα δε και τήν ευαρέσκειαν αυτής πρός τούςυπαλλήλους τής Εταιρείας ?ιά τήν έπιμέλειαν περί τήν έκτέλεσιν τών έαυτώνκαθηκόντων.

Εν Αθήναις, 7 Ιανουαρίου 1912.

Τά μέλη τής εξελεγκτικής επιτροπείαςΑ. ΤνΠΑΛΔΟΣ ΜΠΑΣΙΑΣΒ. ΘΕΟΔΩΡΟΙΙΟνΛΟΣΓ. ΚΛΟΝΤΗΡΟΠΟνΛΟΣΑ. ΜΑΤΑΛΑΣΜ. ΚνΡΗΣ

ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΩΝ ΤΡΙΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1911

α) Εξ ε δ όθ η α αν τα. εξής:

1) Αρχαιολογική Εφημερις τοΰ έτους 1910 τεύχος γ' - δ'εις 500 άντίτυπα.

2) "Αρχαιολογική Έφ^μερις του έτους 1911 τεΰχος α'-β'εις 500 αντίτυπα;.

3) Πρακτικά της Αρχαιολογικής ' Εταιρείας τοϋ έτους 1909εις 500 αντίτυπα.

4) Πρακτικά της Αρχαιολογικής 'Εταιρείας τοϋ' έτους 1910εις 500 άντίτυπα.

5) Κατάλογος τον Μουσείου Αυκοοονρας ύπ6 Κ. Κουρου-ρουνιώτου (Βιβλιοθήκη Άρχαιολ. Εταιρείας) εις 580 άντίτυπα

β') Έπωλήθησαν και διετέθησαν τα. εξής.

1) Άρχαιολογικ·/] ^Εφημερίς. Περίοδος Α' ( 1837- 1860)·Έπωλήθησαν άνά έν άντίτυπον τοϋ φυλλαδίου 15 καΐ 17έτους 1839 άντί δραχ. 2.

2) Αρχαιολογική 'Εφημερίς. Γ' Περίοδος (1883- 1911).Έπωλήθησαν άνά έν άντίτυπον των τόμων 1896 και 1902,άνά τρία άντίτυπα των τόμων 1903 καϊ 1904, άνά τέσσαρατων τόμων 1905 και 1906, εν άντίτυπον του τεύχους α'-β'του 1906, πέντε του τόμου 1907, πέντε τοΰ τεύχους α'-β' του1908, επτά τοΰ τεύχους γ'-δ' του 1908, τέσσαρα τοΰ τόμου1909, είκοσι οκτώ τοΰ τεύχους α'-β' τοΰ 1910, ένενήκοντατέσσαρα τοϋ τεύχους γ'-δ' τοΰ 1910, καΐ ένενήκοντα πέντετοϋ τεύχους α'-β'τοϋ 1911, άντί δραχυών έν ολω 3,500 Έδω-


ρηθησαν ανά εν άντίτυπον των τοίχων 1900 εως 1904, έν άντί-τυπον τοϋ τεύχους γ'-δ' τοΰ 1904, ανά εν άντίτυπον τοΰ 1905εως 1907, δύο τοΰ 1908, έν τεΰχος α'-β'- γ' τοΰ 1909, τρίατοΰ τεύχους δ' τοΰ 1909, δέκα τοΰ τεύχους α'- β' τοΰ 1910καί τρία τοΰ τεύχους γ'-δ' τοΰ 1910. Διενέργησαν 219 αντίτυπατοΰ τεύχους γ'-δ' τοΰ 1910 καί 209 αντίτυπα τοΰτεύχους α'-β' τοΰ 1911.

3) Πρακτικά τής 'Αρχαιολογικής "Εταιρείας 1842 -1910.Έπωληθτισαν ανά έν άντίτυπον των ετών 1872, 1873 ναι 1882,δύο τοΰ 1886, έν τοΰ 1887, δύο τοΰ 1888, άνά έν τοΰ 1889καί 1891, δύο τοΰ 1897, άνά έν τοϋ 1900 και 1901, δύο τοΰ1902, έν τοΰ 1903, άνά δύο των ετών 1904 έως 1906, τέσσαρατοΰ 1907, επτά τοΰ 1908, δέκα οκτώ τοΰ 1909 καί εί'κοσι έζτοΰ 1910 άντν δραχ. 345 έν όλω.—Έδωρήθησαν άνά έν άντίτυποντών έτών 1871 1872 έως 1881, άνά δύο τών ετών 1882καί 1883 τρία τοΰ 1884, τέσσαρα τοϋ 1885 δύο τοΰ 1886,τέσσαρα τοΰ 1887, άνά τρία τών έτών 1888 καί 1889, τέσσαρατοϋ 1890, δύο τοΰ 1891, τρία τοΰ 1892, τέσσαρα τοΰ 1893,τρία τοΰ 1894. άνά τέσσαρα τοΰ 1895 καί 1896, άνά δύο τοΰ1897 καί 1898, έν τοΰ 1899, δύο τοΰ 1900, άνά έν τών έτών1901 καί 1904, τρία τοΰ 1905, δύο τοϋ 1906, έν τοΰ 1907,δύο τοΰ 1908 καί έν τοΰ 1910. Διενεμ-ήθησαν 322 άντίτυπατοΰ έτους 1909 καί 320 τοΰ 1910.

4) ΈπιγραφαΙ άνέκδοτοι. Έδωρηθη έν άντίτυπον εις Μου-σεϊον Βόλου.

5) ΈπιγραφαΙ ελληνικαί. Έδωρηθγ] έν άντίτυπον εις Μου-σεΐον Βόλου.

6) Ιστορία της Αρχαιολογικής Εταιρείας υπό Π. Καββαδία1837-1900. ΈδωρνίθΥΐ έν άντίτυπον.

7) Πρακτικά τής επι τον Έρεχ&είον επιτροπής. 'Εδωρνιθν)έν άντίτυπον.

8) "Εκ&εσις τών πεπραγμένων υπό τής Άρχαιολ. Εταιρείαςΰπό Ε ΚαστόρνΥ). Έδωρτόθτ] έν άντίτυπον.

9) Κατάλογος τον έν Αθήναις Επιγραφικοί) Μονσείον


Έπωληθησαν δύο αντίτυπα αντί δραχ. 25 έν δλω και έδω-ρηθη εν.

10) Το Ιερόν τοϋ 'Ασκληπιού εν Επιδαύρω. Έπωληθη ενάντίτυπον δραχ. 15 καΐ έδωρηθη εν. Εδόθησαν είς Έλευθερου-δάκην Μπάρτ προς πώλησιν σώματα 10.

11) Μνημεία της Ελλάδος. Τό|χος ΑΛ Έπωληθη ύπόΗίθΓ8βΓΠ8ηη έν άντίτυπον αντί δραχ. 18 και έδωρηθη εν

12) '# άναοκαφή της Ακροπόλεως 1885-1890. Έδωρη-θησαν αντίτυπα 5, έπωληθησαν δέ έκ των παρά τοις Ελευθερουδάκη

καΐ Μπάρτ αντίτυπα 28 άντί δρ. 980 .13) Εΰρετήριον της Αρχαιολογικής ' Εφημερίδος της Γ'

Περιόδου. Έδωρηθη άντίτυπον εν εις Μουσεΐον Βόλου.14) Οοιηρίβδ - νβηάιΐ8 άιι Οοη^τβΒ ΙηίβνηαίίοηαΙ

ά'Αι·ΰ/ίβθΙθ(/ίβ 1Τβ 8β88Ϊ0Π ΑίΙίβηβΒ 1905. Έπωληθη άντίτυπονεν άντί δρ. 6.

15) Αι προϊστορικά! Άκροπόλιις Διμηνίου και Σέσκλου ύπόΧ. Τσούντα. Έδωρηθησαν αντίτυπα 5. Εδόθησαν είς Έλευ-θερουδάκην καί Μπάρτ πρός πώλησιν σώυ-ατα 10. Έπωληθησανδέ δι' αυτών άντίτυπα 27 αντί δρ. 945.

16) Περί των εν Εύβοια αρχαίων τάφων ύπό Γ. Παπα-βασιλείου. Έπωληθησαν αντίτυπα επτά άντί δραχ. 70 έν δλω.Έδωρηθησαν εξ.

17) Κατάλογος τοϋ Μουσείου Λυκοσούρας ύτνό Κ. Κουρου-νιώτου 1911. Διενεμηθησαν άντίτυπα τριάκοντα τέσσαρα.

ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣτων προς πώληαιν υπαρχόντων εντύπων εν τη άπο&ήκη

της "Εταιρείας κατά την 31 Δεκεμβρίου 1911.

I

Αρχαιολογική ΈφηρερίςΑ' ΠΕΡΙΟΔΟΣ

(1837-1860).Άριϋμος"Ετη Τεύχη αντιτύπων τευχών

1837 ...................... 1 1531837 ...................... 2 2041837 ....................... 3 1931837 ..................... 4 2021839 ...................... 11 11839 ....................... 12 11839 ..................... 15 21839 ....................... 17 81840 ..................... 18 11840 ...................... 19 191840 ...................... 20 101840 ...........____.*...... 21 161841 ...................... 22 231841 ...................... 23 271841 ....................... 24 261842 ....................... 25 451842 ....................... 26 561842 ....................... 27 481842 ....................... 28 271843 ..................... 29 331858 ....................... 50 861859 ....................... 51 3201860 ....................... 53 461860 ....................... 54 151860 ...................... 55 41

74 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 19Π

ΤΙ

Ά ρχαιολογική Έφημ-ερίς.Β' ΠΕΡΙΟΔΟΣ

(1862 και 1869- 1874).Του έτους 1862 υπάοχουσι σειραι πλήρεις 272 εκάστη αποτελούμενη

εκ δώδεκα τευχών ύπδ στοιχεία Α-ΙΒ'. Τά μεμονωμένατεύχη τοϋ 1862 και τά των ετών 1869-1874 εχουσιν οΰτω:

Άρι&μος

"Ετη Τεύχη αντιτύπων τευχών1862....................... β' 131862....................... γ' 41862....................... δ' 19

1862....................... ε' 71862....................... ς' 161862....................... ζ' 41862....................... V 61862....................... θ' 281862...................... ι' 241862..................... ια' 19

1862....................... ι6'_ 111869....................... ιγ' 164

1870....................... ιϊ' 1201872...................... ιε' 301

1873....................... ις-' 3021874 ...................... ιζ' 295

IIIΑρχαιολογική Έφημ-ερές.

Γ' ΠΕΡΙΟΔΟΣ(από τοϋ έτους 1883 κ. ε.).

α ) Πλήρεις αειραί.

Έν τνί άποθηκη της "Εταιρείας ύπάρχουσι πρός πώλησινέξη*οντα (60) πλήρεις σειραΐ τνίς Αρχαιολογικές Εφημερίδος


τΫίς Γ' Περιόδου έξ ών διετέθη μία σειρά κατ' άπόφασιν τουΣυμβουλίου. Εκάστη των σειρών τιμάται δραχμών 700.

β) Μεμονωμένοι τόμοι και τεύχη.

Ύπάρχουσι προσέτι καΐ οί έξης τόμοι πωλούμενοι μεμονωμένοιέκαστος δραχμ. 25, εκαστον δε τεϋχος δραχμ. 6 25.

Άρι&μδς Άρι&μός τευχών"Ετη τόμων α β' γ' <5'1883............... 113 — — 7 61884............... 125 1 1 17 —1885............... 34 1 1 — 21886.............. 23 1 1 — 41887............... 30 2 — — 11888............... 39 — — 2 2

1889............... 39 — — — —1890.........!..... 37 — — 2 21891............... 43 — — -1892............... 45 1 — — —1893............... 66 — — — 1

1894.............. 69 1 1 7 —1895............... 24 29 4 4 —1896.............. 16 — — 8 81897............... ' 22 1 1 — —1898............... 17 — — 1 —1899............... 10 — 8 8 191900 ............. 19 — — 3 11901............... 12 — — 3 31902............... 4 — — 7 71903............... — — — 3 31904............... 6 — — 8 8

1905............. 102 — — 3 3•1906............... 88 — — 9 9

1907............... 74 10 10 — —1908............... 88 — — 9 91909............... 112 — — — 301910 .............. 168 — — 19 191911.............. — 197 197 —

7β ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911

IVΪΙ^'χ.κτικά. τί5ς Αρχαιολογικής ΈταβρβίΑς.

'Λρι&μός"Ετος

Άριϋμος"£Ίοί αντιτύπων αντίτυπων

1842 ____ 84 1890 ... 91

1848—1849____ ... 177 1891 . . . . 1551858- 1859 . . . ... 234 1892____ ... 1721871-1872 . . . . . 612 1893. .. ... 2131872—1873 . . 94 1*94 . 601873—1874 . . ... 255 1895 . . . . 601874—1875 .. ... 618 1896____ . . 521876—1877 . . 501 1897____ 66

1877—1878.. . ... 523 1898, .. . 61

1878—1879. . ... 644 1899.... . 591879—1880 . . . . . 592 1900. . 401880-1881____ ... 563 1901 . . 19

1881—1882.. . . ... 379 1902 . . 201882—1883 . . . . . 108 1903____ . . 16

1883 ...... 58 1904. . . 13

1884 ...... 16 1905.. 11

1885 ...... ... 122 1906 . . 18

1886 ..... 80 1907 . . . 28

1887 ..... . Λ 62 1908____ 58

1888 ...... ... 138 1909____ ... 1601889 ..... . . . 133 1910____ . .. 153

V

ΓενοίαΙ Χυνελεΰαε&ςτων εταίρων τνί; έν Αθήναις Αρχαιολογική; Εταιρεία; τώνέτων 1860-1870.

"Ετος Φυλλάδια1860.................... 1961861.................... 346

1862.................... 271


"Ετος Φυλλάδια1863.................... 2451864.................... 20

1866................... 3151867.................... 42

1868............... ____ 721869.................... 1121870................... 171

VIΈπιγραφαΙ ανέκδοτοι

άνακαλυφθεϊσαι καΐ έκδοθεϊσαι ύπό τοϋ Αρχαιολογικού ΣυλλόγουΈν Αθήναις 1852-1855.

"Ετος Φυλλάδιον Αντίτυπα1852......... β' 84

1855......... γ' 237

VII■ Ιρακτικά τής έπι τοΰ Ερεχθείου επιτροπής

η αναγραφή τής αληθούς καταστάσεως τοϋ Ερεχθείου. Έν Αθήναις1853. Αντίτυπα 42, ών εκαστον πωλείται άντί δραχ. 1 .

VIIIΈλλν}νικαι έπιγραφαι

κατά το πλείστον ανέκδοτοι, έκδιδόμεναι δαπάννι τής έν ΑθήναιςΑρχαιολογικής "Εταιρείας. Έν Αθήναις 1860. Αντίτυπα138. ών εκαστον πωλείται άντι δραχ. (ΐιας.

IXΚατάλογος τοΰ έν Αθήναις έπιγραφικοϋ Μουσείουέκδιδόμενος ύπο τής Αρχαιολογικής Εταιρείας. Τό(Αος πρώτος.


ΈπιγραφαΙ εκ τνίς Ακροπόλεως. Τεϋχος πρώτον. 'Αρχαϊκαίάναθ·/]ματικαί έπιγραφαί υπό Η. Ο. Ι/θ11ϊη§. Έν Αθήναις 1899,άντίτυπα 343. ών έ'καστον πωλείται αντί δραγ. 12.50.

ΧΤό Ιερόν τοΰ Άσκληπιοΰ έν Έπιδαύρω

καΐ ή θεραπεία τών ασθενών, ύπό Π. Καββαδία. Άθηνν)9ΐ 1900,αντίτυπα 137, ών έ'καστον πωλείται άντί δραχ. 15.

XIΊατορία τής Αρχαιολογικής Εταιρείας

από της έν έ'τει 1837 ιδρύσεως αύτη;, μέχρι τοΰ 1900 ύπό Π.Καββαδία. Έν Αθήναις 1902, αντίτυπα 680, ών εκαστον πωλείταιάντί δραχμών 3.

XIIΕύρετήριον τής Αρχαιολογικής Εφημερίδος

της τρίτης περιόδου, συνταχθέν ύπό 'Αλεξ. Λαμπροπούλου. Τόμοςπρώτος, περιλαμβάνων τά έ'τη 1883-1887. Έν Αθήναις1902, άντίτυπα 313, ών έ'καστον πωλείται αντί δραχμών 30.

XIIIΧα ευρήματα τοΰ ναυαγίου τών Αντικυθήρων.

Αρχαιολογική ΈφημερΙς τεύχος γ' και δ' 1902.Αντίτυπα 102, ων έ'χαστον πωλείται άντί δραχμών 5.

XIVΜνημεία τής Ελλάδος.

(Τόμος Α' 1906).

Πίνακες 1-33. Γλυπτά εκ τοΰ Μουσείου τη"ς "Ακροπόλεως.Άντίτυπα 237, ών εκαστον πωλείται δραχ. 25.


XV

ΟοηιρΙβδ - Κβηάυβ (Ιιι 0οη§Γβ8 ΙηίθΓη&ίίοη&Ι (ΓΑγ-ο1ιβο1θ£Ϊβ. 1Γβ 868810η. Αίΐιβηβδ 1905. Αντίτυπα 1413,ών εκαστον πωλείται δραχ. 6.

XVI

Ή ανασκαφή της Ακροπόλεως

άπό 1885-1890 ύπο Π. Καββαδία καΐ Γ. Καβεράου. Έν Αθήναις1907. Έν ολω αντίτυπα 237, ών εκαστον τιμάται δρ. χρ. 50.

XVII

Αβ προϊστορικας ακροπόλειςΔιμηνίου καΐ Σέσκλου ύπ& Χ. Τσούντα. Αντίτυπα 228, ώνεκαστον τιμάται δραχ. χρ. 50.

XVIII

Ιίερί των Κΰβοέα αρχαίων τάφωνυπό Γ. Παπαβασιλείου. Έν Αθήναις 1910 Αντίτυπα 436, ώνεκαστον πωλείται δραχαών 10.

XIX

Κατάλογοςτοϋ Μουσείου Αυκοσούραςύπ6 Κ. Κουρουνιώτου. Έν Αθήναις 1911. Αντίτυπα 546, ώνεκαστον πωλείται δραχ. 4.

ΚΑΤΑΣΧΑΣΙΣΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

Κατάλογος βιβλίων άγορασ&έντων κατά το έτος 1911.

Αύΐιαηάΐηηρβη άβτ Α&αάβιηϊβ άβν λν%88βη8θ1ιαΐίβη1910 ΒθΓΐίη.

Αύνα/ιαηΐ8 Ε. ΟγθθΙς ϋτβδδ. Εοηάοη 1911.Αβηαβ ΤαοΗοί. Όβ οΐΐδϊάΐοηβ 1ο1θι'31ιο1η οοηιπιβηΐΒπυδ

(θά. Ε. δοίιοηβ) Εϊρ8Ϊ3β 1911.Αβ8βΜηΪ8 δοβναίίβί τβΐί^ηιαβ. (θά. Κγ&ιι88. Η.). Εϊρ-

813θ 1911.ΑίίβιΊητηβτ νοη Ρβτ@α?ηοη. ΤβχΙ υη(Ι Τβίθΐη. Β&ηά

ΙΪΡΒθΓΐίη 1906.Ατί8ίοΙβΙΪ8 Ορβνα. Ιηάβχ. ΒθγοΙϊιιϊ. 1870.ΒαδβΙοη Ε. Τγ&ϊΙθ άβδ ηιοηηίΐίβδ £Τβ<30[ΐΐΘδ β Ι ΓΟίη&ϊ-

ηββ. Ρ&Γίίθ III. Ρ1&ηοΙΐθ8 ΕΧΧΧνί & ΟΕΧΧΧΧ.Ρβπβ 1910.

ΒβοΜβΙ Ε. Αβοΐΐσα. Ηειίΐβ 1909.ΒβΙζηβν Ε. Ηοιηβπδοΐιβ Ρΐ'οβΙβπίΘ. Εβϊρζί§ ΒθΐΊϊη 1911.ΒβτίΙιοΙά Ο. ΌΊβ υηνβΓννυηάβ&Γΐίβίί ίη 8&§β αηά

ΑβΘΓ^Ιαιιβθη άβτ Οτίβοΐιβη. Οϊβδδβη 1911.Ββ8αηςοη Α. Εβδ &οΙνΘΓδβίι·βδ άβ Γ ΗθΙίΘηϊδίτΐΘ & Κοιηβ

ρβηοΐδηΐ 1& ρβποάβ ΓβραΜίο&ΐηβ. Ραπδ 1910.ΒβΙΙιβ Ε. ΗβοίΟΓδ Αβδοΐιϊβά. ΕβϊρζΪ£ 1909.ΒίΙΙβΙβν Ο. ϋϊβ Αηδοΐι&ιιαη^βη νοπι \Υθδθη άθδ Οίτίβ-

οΐίθηίαηίδ. ΕβΐρζΪ£ 1911.ΒΙηηιηιβν Η. ϋϊβ ΐΌΐηίδοΙιβη Ρπν&ί&ΙΐΘΓΐϋιηβι·. Μίϊη-

οΐιβη 1911 (Ηαηάβ. I. ΜύΙΙβΓ).Βοί8<χβ€[. ϋίοΙίοηηϋΪΓθ Εΐγιηο1θ£Ϊς[ΐιβ άβ 1& 1&η§αβ

Οΐ'βοςιαΘ. 6βηιε βΐ 7έ,ηβ Εϊνΐ'&ϊδοη.


ΒοΙΙ. Ρ. Οπβοηϊδοΐιβ Κ&ΙβηάβΓ. Ηθϊ(1θ11)θγ§ 1910.Βοηΐιοβίίβν Α. ΕρϊΚΙβί ιιηά ά&δ ηβυβ Τθδΐαιηθηΐ (*ΐβ8

8βη 1911.Βοτβ&βη/ιαρβη. 8&1ειΐΏΪ8. ΒβιΊϊη 1910.Βοιιν(/ηβΙ Ε. Ε'&άιηίηίδίτειίίοη ίίηαηοίβΓθ άα δ&ηοΐαβίΐ'θ

ργΐηΐομιβ &α IV0 δϊβοΐβ ειν&ηΐ. 3. 0 Ρειηδ 1905.Βο^ά Ηαινββ Η. Οουι-ηΐα, ν&δΠΠα θ. I. ο. 1901-1904.

ΡηΠδάβΙρηΐδ.Βι/ζαηίίηίββ/ιβ Ζβϋ8β]ιτίϊί. Β&ηά 20. Εθίρζί^ 1911.ΟαραΗ I. Β'&γΙ; Ε^ρΙίβη. νοί. II. Ρ&ι-ϊδ 1911.Χαμερλιγγίου Ρ. «Ασπασία» ((/.ετάφρ. Λ. Κώνστα). Αθήναι

1888.0/10181/ Α. Ι/αι-ί άθ β&Ιϊι· οηβζ 1θ8 Βνζ&ηίίηδ. Ρ&ιϊβ 1883·ΟΙιΗβΙβ. ν. \ν. Οβδοηϊοΐιΐθ άβΓ βπθοηίδοηβη Ι,ϊΙΙβΓ&Ιυΐ'

(βά. \ν. δοηηιίά) Μϋηοηβη 1908. (Η&ηάΙ). I. ΜΰΙΙθί').ΟοΙΙίρηοη Μ. 1.θ Ρ&Γίηβηοη. Ε&δο Ι-νΐ Ρ&πδ 1911.

» Ββδ δΐ&ΐυβδ ίυηβΓ&ϊΐ'βδ ά&ηδ Γατί §ΐ'βαΡ&ΓΪ8 1911.

Οητηοηί Ρ. ϋίβ ιηνδίβπβη άβδ Μϊΐηΐ'&. Ι.βίρζϊ^ 1911.ΟηνΙϊιιβ Ε. ΑΙΙίδοηβ βΐυάϊβη. Β&ηά I, II. βδ11ϊη§βη

1862-1865.ΟηΗίηβ Ε. Οβδ&ιηιηβΐίβ Α1)η&ηά1ιιη§βη. Β&ηά I II.

ΒθγΙϊπ 1894.ΌέβΙιβΙβίίβ I. Μ&ηαβΙ ά'&ι·οηβο1θ£ΐβ β. ΐ. ο. Τοιηβ II,

Αρρβηάϊοβδ. Ρ&πδ 1910ΌβνίβΙνίί βί Σ,ίοαηίί- Τύπο·, επιστολικοί και έπιστολι^αΐο1.

χαρακτήρες. Εϊρδί&θ 1905.Όβοηηα IV. Εβδ Αροΐΐοηδ αΐΌπαίφαβδ. Οθηβνβ 1909.ΌίβΙβτίβΗ Α. ΚΙβίηβ ΒοηπίΙβη. ΒθΐΊϊη-Εθίρζί§ 1911.Διυνυοίου ηΛογγίνου. Περί ύψους (βά.«Γ. ν&ΐΐΐβη). Είρδϊ&6 1910.ΒδΙ</βν Ρ. ΙΧΘΤΣ. ϋ&8 ΡΊβοη) ηιβοί ίη ΜίηοηπδΙΙίοηβΓ

Ζβϊί. Εοηι. 1910.Όιιβτν. I. Όΐβ Κθίδβη άβδ Κ&ΐδβΐ'δ Η&άπ&η λΥϊβη 1881.Εά$ατ Ε. 0&1&1ο§αβ §θιιογ&1 άβδ &ηΙϊθ[υίΙβ8 Ε^γρί,ϊθη-

6


ηθ8 άυ Μιΐδθθ άυ Ο&ϊγθ. Ν° 33301-33506, 33101-33285, 27425-27630. Ο&ϊγθ 1903-1905.

ΕΙκόνες της αρχαίας ελληνικής Ιστορίας. Σ. Ω. Β. Αθήναι 1911."Εσσελιγκ Δ. Βυζάντιον και Βυζαντινός πολιτισμός. Σ. Ω. Β.

Αθήναι 1911.Έφημερις της Νομισματικής Αρχαιολογίας. Τόμος 13. Αθήναι

1911.Ρβνφίδοη Ψ. 8. ΗβΠθηίδίϊο Αίηβηδ. Εοηάοη 1911.Ρίτητηβη Ό. Ζβϊί αηά άαηθΓ άθΓ ΚΓβίϊδοΙι-πνγΐίβηίδοηβη

ΚυΙίιΐΓ. Βθϊρζΐ^-ΒβΓίίη. 1909.Ρναηοοίίβ Η. ΒΈκΙηιίηϊβίΓδίίοη Ηη&ηοϊδΓθ άβδ οίΐθδ

οτβοοραβδ. Ρ&ΓΪδ 1903.Ρΐ'ίβΒ Ο. Κΐβϊηβ ΒθϊΙγ&^θ ζιιγ ^πβοηϊδοηθίι ηηά αΐίο-

ΓΪβηΙ&ΠδοΙίθη Μ^ίηο1θ§ίθ. Εθϊρζϊ§ 19)1.ΟανάίΙιαιίΒβη V. Όαδ βαοΐίλνβδβη ΐπι ΑΙίβΓίιιιη ιιηά ϊιη

βγζ&ηίίηΐδοηβη ΜίίίθΙαΙίθΓ. ΕθίρζΪ£ 1911.Οβηηβρ. Α. Ε& ςμιβδίϊοη ά'Ηοηιβί'θ. Ρβπ'δ.Οβνβίοβ Α. Νοτάβη. Ε. Εϊη1θΐίαη§ ΐη άϊβ 3ΐΙθΐ·ίιιηΐδ\νΐδ-

δΘηδοΙιαίί. Β&ηά III Εβϊρζϊ^ 1911.Οίτανά Ρ. 1>Ά ρβίηίυΓθ ειηίΐορίΘ. Ραπδ 1891.ΟίηζβΙ Ρ. ΗαηάΙ)αο1ι οΙθγ ιηαΐηβηι&ΐϊδοΐιβη νιηά ίβοΐιηί-

δοηβη ΟΙίΓοηοΙο^ϊβ. Β&ηά II Εβϊρζϊβ· 1911.Οτβ^βτ Μ. δοΐιϊΐάίοηπθη αηά 8οηί1άδοηηιαο1ί Ταβΐ άβη

βπβοηβη. Ει·1&η§βη 1908.Βαί^Κ Α. ΤΙιθ Αίίϊο ίηβ&ίρβ. ΟχίοΓά. 1907.Ηαβββ Ο. Αηΐϊΐίθ ΒΠάννβΓίΣΘ. 8ίΐ'3δδΙ)ΐΐΓ§ 1911.Ηβαά Β. Ηίδίοπ& ηηπιοηιηι. Έκδ. 2. Οχΐοΐ'ά 1911.ΗβνοάοΙί ηίδίοηαππη. I, II. Εϊρδϊ&β 1911.ΗίΗΗ Ο. Όβν 81Ϊ11 ίη άβη βϊΚΙβηάθη ΙνΐίηβΙθη. Έκδοσις

2«· Εϊβί'βι·. 1-13«Ηβτηιβ8.ι> Β&ηά 46. ΒβΓίϊη 1911.Ηο^ατΜι Ώ. Εχοαλ'&Ιίοηδ ζί Ερηβδίΐδ. Τηβ ΑΓοηαίο

ΑΓίβιηϊδΐϋ. Τβχί αηά Αΐΐαδ. Εοηάοη 1908.ΗοηΐθΓδ Οάγδδββ (νοη Κ. Αιηβίδ). Β&ηά I, II Εβϊρζΐ§

1908.


Ηορρβ Ε. Μ3ίηβιη3ίϊ1ί αηά ΑδίΓοηοππθ ϊη Μ388. Α1-ίβΓίπιη. ΗβίάθΙοβΓ^ 1911.Ήρώον τοϋ αγώνος. Τεύχη. 6 —10. Ε.Ε.Ε. Αθήναι.Ίγγλέοη Ν. "Οδηγός της Ελλάδος. 1911.^ηιΊΗίοΙι ίϊΪΓ ΑΙίβιΊιιηίδΙίΐιηάθ. Βαηά IV. \νΐβη. 1911.Κβίαιίβ νοη Βίναάοηίίζ. Κ. 8ίι·3ίβ§βηΙίόρ£θ. ΒβΓίίη

1910.

ΚβββΙβτ </. ΙβοΙίΓ&ίθδ ιιηά άίβ ρ3ηηθ11βηΪ8οηβ Ιάββ. Ρα-άβΛοΓη. 1910.

Κΐ388Ϊ1νβΓ <3θγ Ιίυηβί ίη 0θδ3ΐιιί3ΐΐδ§30βη. Ββηά I Κ3-ίβθΐ, II ΚβιηοΓβηάί, III Τίζϊδη, IV ϋϋτβι·, V Βαοβηδ,VI νβΐ3ζο[ΐΐθζ, VII Μίοηθ1αη§θ1ο, VIII ΚβηιΟΓ&ηάΙ;.2, IX δοΐπνίηά, Χ Οοιτβ§§ΐο, XI ϋοηαίβΐΐο XIIϋΐιάθ, XIII ν&η ϋνοΐί, XIV Μβιηΐίη^, XV Τηοηι&,XVI ΜίΐηίΘ£η3, XVII Κβΐΐιβΐ, XVIII Ργ8 Αη^βΐίοο,XIX ΕϊβοβΓηΐ3ηη. XX Ηοΐοβίη. 8ίιιίΙ§3ΐ·(;-Ββϊρζϊ§.1911.

Κ1ιΐ88ηιαιιη Ε. ΒϊΙ>1ϊο11ιθο& δοπρίοπιπι οΐ388ίοοπιηιΟγηθοογιιπι βί ΕΒίϊηοπιηι. Βαικί I. Τβϋ. 2. Εθϊρζϊ£1911.

Κηαο1ιί%88 Η. ϋββ Β3ΐ1ΐ3Πδ νοη Μΐΐβί. (Μϊΐθί. Ει·§β-οηΐδδβ. β.ί.α. Ηβίί. II.) Ββι-ϋη 1908.

ΚίΙΟΤΤ Κ. ϋϊβ νβΓΖΪθΓίβη ΤΘ1Τ3-81§ϊ1ΐ3ί3 = §θΜ88β υοπ03ηη8Ϊ3ίί ιιη(3 Κδη§θη==Οπη&πο. 8ΐαΙΙ§3ΐΊ. 1905.ϋϊβ νβΓΖΪΘΓίθη Τθ1Τ3-8Ϊ§ΪΙΐ3ί3-§βί388θ νΟΙΙ ΚοΙ-ίννβϊΐ. 8ΐυίί§ίΐι·ί 1907. ϋϊβ νβΓΖΪΘΓίθη Τβιτ3-8ί§ϊ1-Ιαία-§θί&88β νοη ΚοίίβηοιΐΓ§-8υηιβ1ο§θηη3. δΐιιίΐ;-§3Γί 1910.

Κοραή Ά. Έ«ιστολαί. Σ. Ω. Β. Άθηναι 1911.Λάμπρου Σ. Νέος Έλληνου.νψ.ων. Τόρ-ος 7 Αθηνκι 1911.

» ι» » Ιστορία τνίς Ελλάδος. Τόαοι 6. Άθηναι 1886.Λαογραφία, (περιοδικόν.) Τοιλοι Α, Β. Άθτ,ναι 1909, 1910.Ι,αίίβτηιαηι Η. ΟπβοηϊβοηΘ Β3ΐπη8οηπίί;βη. 8ί,ι·αδδΰυι·»'

1908.

Ιβαί Ψ. ΪΙιβ ΙΗβά Υοί I, II. Ιοηάοη 1912.

84 πρακτικα του 1911

Γ,βΐιηιαηη-Ηαιφί Ο. ηηά Κοτηβηιαηη Ε. ΚΗο (Βθϊίΐ'&^βζην ηΐΐβη Οβδοΐιΐοΐιίθ). Βδηά XI. Ε,θίρζί^ 1911.

Σβοηΐίατά \ν ΗβΙΙϊίθΓ αηά Αιη&ζοηβ». Ι«θΐρζΐ§ 1911.Σίύαηϋ Ορβνα. \ο\. VI (βιΐ. Ρογβϊθγ Κ.) Β,ίρδίΗθ 1911.ί,ίβΜβηύβτν Ε. Η&ιΐ8, ϋοΐ'ί, δί&άί. Εβίρζϊ§. 1909.

» » » Ό'\β έίο'ίϋθοΙίΘ ΙεαΙίαΓ. Β.ΘΪρζί§ 1911.» » » Είη£1πδδο άθΓ &§&Ϊ8ο1ιβη ΙίΐιΙΙαι· αυί

Αβ^γρΙβη υηά Ρ3ΐ&8ΐίηα. Ι,θίρζΐ§ 1911.Ι,ίηάβ Κ. ΑΙΙθ ΙίυΙίιΐΓβΙ&ίΙθη. Εβϊρζϊ§ 1911.λοίίπηι ψ. Όίθ ΕΓίίηάυη§ άβι· ΙίοπηΙΙιϊδοΙίΘη θϋιιΐβ.

Γι-ίΐηΜαι-1 1909.Σ,ιιβ/οβηδαβ/ι Η. Όίθ ΑΙπ'οροΠδ νοη ΑΙΙιβη. Μϋηοΐιβη

ΒθΓϋη 1905.Ι.ι/8Ϊαβ ΟναΙίοηβΒ (ΐ'βα ΤΙι&ΙΙιβϊηι. ΪΙί). Είρβϊαβ. 1910.ΜαΙΙβη Σ. ΚνΓβηβ. (Ρΐιϋοΐοοίδοΐΐθ υηΙβΓδίκϊΙιπηββη

ΗβίΊ XX) ΒβΓίίη 1911.Μαναφίήαηηίβ Ο. Αηίίς(υϊΐΘ8 Οβίοίδβδ. 8βΊ·ϊβ 26,ηΒ

Οίΐηάϊβ.ΜατδΑαΙΙ. Ρ. Ο&ί&ΐο^υβ ο£ Ιΐιβ ^\νβ11βΓγ Οΐ'ββίί,

Είπιβο&η &ηά Κοηιαη ϊη Ιΐιβ Βπίϊδίι Μαδβαπι.Ι,οηάοη. 1911.

Μελέτη (Περιοδικόν.) Σ. Ω. Β. 1911 Αθήναι.ΜΐβΗβΙ Α. Ηΐδίοΐι-θ άθ Ι'&Γί. ϊοηιβδ II, 1.2 III 1- IV 1.

-Ρ&πδ 1909.Μϊηβννα. ^Ιπ-βυοίι άθΓ Οβίθΐιι-Ιθβ \νβ11 1910/1911.

8ΐι·&δδΙ)υΓ§ 1911.Μοηαηιβηίδ βί Μθιϊιοπ·θ8 (Εοηάαίίοη Ε ΡίοΙ.) Τοηιβ

XVIII Ρ&ι-ΐδ 1911.Μοηιηηβηίΐ Αηίίοΐιϊ άθΐΐα Κβ&ΐβ Αοοαάθΐηϊει άβί Εϊηοβί

νοί. XX Μΐΐαηο 1910.Μθ88θ Α. ΪΙιβ Ώδγνη ο£ Μβοϋΐβιτβηβ&η ΟίνΐΠδ&ίϊοη.

Εοηάοη 1910.Νβηηιαηη Κ. ΕηΙ\νϊο1ΐ:1ιιη§ ιιηά Αυί^&ΐοβη άθΓ &11βη

Οθδοΐιΐοΐιίθ. 8ίΓ&88ΐ)υΐ'§ 1910.Νοαβ/ΰ Ρ. Όίθ Β&υΐ£ΐιη5ΐ άθδ ΒΐίθΓΐυιηβ. ΒθγΙϊπ.


Νονηιαη θανάίηβτ Ε. ΟΓββΙί Αίΐιΐβίϊο 8]>ογϊ3 αηο! Ρθδ-ίϊνβίδ. Εοηάοη 1910.

Παναθήναια. Ιανουαρίου-Όκτωβρίου 1911. Αθήναι.Παπαρρηγοποΰλου Κ. Ιστορία τοΰ Ελλάνικου "Εθνους. Αθήναι

1903.ΡαιιΙφ— Ί¥Ϊ880ΐνα. Εβηΐ Εηογοίοραάίβ. νοί. VII1

(Ρογπηχ - αΐ)Ίίοη). 8ία1;1§3Γΐ; 1910.Ρβννοί - ΌΙιίρίβζ. ΗϊβΙοΪΓβ άθ Γ&γΙ. Τοιηβ IX. Ραπβ1911.ΡήΜΕ. Όβ ΑΙΙιβηΐθηδίυιη ροηιρίδ δ3βπδ ΒθΓοϋηϊ 1909·

—ϋΐθ Οτίβοηΐδοηθ ΜίΐΙβΓβϊ. Ι,βϊρζϊ^ 1911ΡΜΙψαοη Ο Τηβ ΙηίβπΐΗΐϊοηδΙ 1^α\ν αηά Οαβίοηι οί

ΑηοϊβηΙ ΟΓββοΘ &ηά Κοηιβ. ί,οηάοη 1911.ΡΙιίΙίρβοη Α. Κβϊδβη πηά ΡοΓδοηπη^βη ϊηι \νβδ11ίοηβη

κΐθΐηβδΐβη. ΗθΓί 1. <3οίη3. 1910.ΡΗίΙοάβηή. Περί κακιων. £,ϊΙ>βι· Χ ΙιίρδΪ3β 1911.Ρ1ιίΙοΙο<μΐ8. Ββηά ΕΧΧ. Ι,ΘΪρζϊ^. 1911.Φρυνίχου τον Άραβίου σοφιστικν) προπαρασκευή (βά. 8. Βογ-

πβδ) ΡίρζΪ£ 1911.Ρίβίο Β. ηηά Εβ@Ηη(/ Κ. Ώ'\β 3ηίΐ1ίβη Μϋηζβη νοη

ΌΆοϊβη ηηά Μοβδΐβη. Ββηα! 1, II. ΒθγΗπ 1910.ΡΙαηηιαηη Ο. Ρΐο1βιη3ϊδ ίη 01)βΐ'3£)-ρ1;βη. Εθίρζί§.

1911.

ΡΐαΙοη%8 ΟρβΓ3 (ρβΓ I. Βιιΐ'ηβΙ) Βίο1ίοί1ιβ03 Οχο-ηίβηδίδ.

ΡΙβυ I. Όβ Ιβπηθ ίη 3ηίίαΙυοι·ιιηι πΐίουδ ιΐδΐι. Οιθβ-8βη 1911.

ΡΙηΙατβΜ ιτιογβΗ&. νοί. VII. (εκδ. 6. ΒθΓηπΓάδΙίϊδ)Ιιίρδϊαβ 1896.

ΕαβΜηιαηη Ρ. ϋοβι- <ϋβ Μ&ΙΙβοηπΙοΙί άβν Αΐίβη. Ββι·Ηη 1910.

'Ρρδιάδη Π. Ή έν Σαλαμϊνι ναυμα/ία Έκδ. 2*. Αθήναι 1911.Εβνηβ Ανβ1ίβοίο()ίψιβ Τοιηβδ XVII, XVIII. 8όπβ 4έ",(ί

Ρ&ΓΪ8 1911.Εβίηαβίι 8. ΒβρβΓίοπ'β άβ \·λ δΐ3ΐα3ΪΓβ ΟΓβοψιιβ θ|,

Κοπΐ3ίηθ. νοί. 4. Ρ3Π8 1910.


ΕβίηαβΚ 8. Αροΐΐο. Ρ&Π8 1910.ΚΙιβίηίββίιββ Μη8βιιιη £ϊϊγ Ρηΐΐοΐο&ίθ. Β&ηά. 66. Ργ&πΙς-

ήΐΓί. 1911.Βίβοί Ο. Ιΐ&ΐίβ άα ΝογΛ. Ρ3Π8 1911.ΕίβζΙβν Κ. ϋββΓ Γϊη&ηζβη ιιηά Μοηοροΐβ ίιη &1ΐβη

Οπθοηβηίδηά. Ββνΐΐη 1907.Εούβνί Ο- ϋίβ ΜαβίΣβη άβν ηβυτβη αίίϊβοΐιβη Κοιηόάίβ

(\νϊηο1ίθ1ΐΒ3ηη8ρι-.). Η&Πβ 1911.ΕοάβηιναΙάΙ Ο. ϋϊβ Κοιηροδΐίίοη άβΓ ροηιρθ]3ηΐ8οηβη

λναηά^βιιιϋΐίΐθ. ΒβιΊίη 1909.Εθ8β/ίβν Λ. ΑιΐδίπΙΐΓΐϊοΙιβδ Ι,θχίΐίοη άθΓ ^πθοηϊβοηβη

ιιηά Γοηιϊδοηβη Μγ11ιο1ο§ίβ. Βϊθ£βι·υη£ 64 Ββϊρζΐ§·1910.

8α£§ϊ άί 8ίοπ& &ηίϊο& βί άί &γο1ιθο1ο£Ϊ3. Κοιηει 1910.8α?ηίβτ Ε. ΟβοιιιΊ;, Ηοοίιζβΐΐ; ηηά Τοά. Ββϊρζϊ§ 1911.δβΐίηΐζ Β. ϋ&8 Οταοιηαΐ άβδ Τηβοάβηοη ζη Κανβηηα.

\νϋι·ζοαι·£.8ί11ΐ9 Ε- Ώβ Οταβοοπηη ηοιηϊηϊοαδ ίΐίθορηοπδ. Ηδΐίδ

δβχοηηηι 1911.δϊίζπηβ'δΟθποηΙβ άθΓ Αΐίαάβιηϊθ άθΓ λνϊδδθηδοηαίίβη

1910 ιιηά 1911. ΒθΐΊίη.ΘρΗηρβτ - Μ%α1ιαβΙΪ8. Η&ηάΰαοη άβι· Κυη8ί§β8οηίοη1;θ.

Βαηά I. (Έκδ. 9) Ββΐρζί§ 1911.ΒΙτοηφ Ε. Βοηιαη δςυΐρίυτθ. Βοηάοη 1907.8ένπβ/ο Α. Οτϊβοηβηΐ&ηά. Βαηά I. ΑΙΙιβη ιιηά Αίίΐοα.

\νίβη - Εβϊρζΐ§ 1911.Σωτηρίάδου Γ Χώραι κοα λαοί ττίς Ευρώπης. Σ. Ω. Β.

Άθϋναι 1911.Τ/ίβάβηαΙ Η. Εβ ίοΐ'ηπι Κοηΐίπη θΐ Ιθβ ίοπίηΐδ Ιηιρβ-

π&ιιχ Ρ&Π8 1911.Τΐιίβτηβ - ΒββΙίβν. ΑΙΙο'βιηβίηβδ Βοχΐΐίοη άβΐ' οϊΐάβηάβη

ΚϋηβίΙθΓ. Ββηά 2-5 Ββΐρζϊ§· 1908- 1911.Ττβιι θ. Ηθΐίβηίδοηβ 8ίΐιηηιαη§βη ίη άβΓ οΠάηαηβΓΘί

νοη ΕίηδΙ ιιηά ]βίζί. ΕθϊρζΪ£ 1910ϋδβηβν Η. ΟδΙίβΓηαιηβη. Βοηη 1896.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911 ν7

νίβάβύαιιίί Ο. (^ιΐΒβδίίοηθδ Ερίρ]ΐ3ηΪ3η3Θ. Ι^ϊρβίαβ 1911.νίδδβτΜ. ϋβ Οι*3βοθοοΓΐιπι άϋδ ηοη ΐ'θίθΐ·ΘηίΐΙ>ιΐδ βρβ-

οίβπι Ιιαηιαηαιιι. Ι,υ^άαηί 1900.ΨάοΜβτ ΤΗ. ΚθΐηΙΐθΐΙδνοΓδοΙίΓίίίθη ϊηι §ΓΪβοΙιΪ8θΗβη

ΙίυΙΙ. Οϊβδδβη 1910.ΨάίζοΙάί Ψ. Εϊηίΰ1ιπιη§ ίη <3ίβ βίΐάβηάθη ΙαίηδΙθ.

Ββηά I, II ΐ.ΘΪρζΐ£ 1912.ΙΥβδβν IV. υηΐβΐ'βαοΐιαη^θη ζιιγ §β8θ1ιΐο1ι1β άβδ 1ί3Ϊ-

8ΘΓ8 Η3άπ3ηδ. Ι^βίρζΐ§ 1907.Ψ'βίββΙιάιιρΙ Κ. Όιβ Οτ3ΐ>£6(ϋο1ι1;β <3θγ §πβο1ιίδθ1ιβη

Αηίΐιοΐοβϊθ. Λνΐβη 1889.\νδηηαηιι Κ. Οβδοΐιϊοΐιίθ άβΐ' ΚπηδΙ Βαηά III. ΙιβΐρζΪ£.

1911.

Ψνοίΐι Ψ. 0&ί·ά\ο§\ιβ οί ίΐιβ Οοίηδ ο£ ίΐιβ ν3ηά3ΐδ,ΟδίΓΟ^οίΙΐδ, 3ηα! ί,οιηΙ)3Γ(38 β. I. ο. ϊη Ιΐιβ ΒπΐίδΐιΜυδθυηι. Ιιοηάοη 1911.

ΨηΙίΐ Ο. Αΐίοΐιπδΐΐίοΐΐθ ιιηά ιηίίίβΙ&ΙΙβΓίϊοΙίθ \>γΐΆΧί-Ιίηϊδοΐιβ υηά ίίβΐϊβηίδοΐΐθ ΒΠά\νΘΐ·ΐ£β. ΒθγΙϊπ 1911.

Χβηορίιοηϋβ Οοηιηιβηίανη. Ι,ίρδίαβ 1907.ΖβΙΙ Τ. \νίβ ϊδί άϊβ 3ΐιί ΚοΓίυ §θίαηάθηθ Οογ§ο

ζιι νθΓνοΙΙδίϋΐΗΐϊ^βην Ββι-ϋη 1912.ΖίβοαΗΚ Ε. Αιΐδ άβν αηύΐιβη δοΐιυΐθ. Βοηη 1910.Ζίβηιαηη Ρ. Όα βρ]δΙηΐ3Γΐηη §ΐ'αβ03Γΐιηι ίοπηιιΠδ βοΐ-

ΙβιηηΐΙϊυδ 0}Π3βδΙϊοηβδ 8β1θθΐ3β. ΓΙα1Ϊ8 8αχοηυιη 1911.

Κατάλογος βιβλίων δωρηΰ'έντων ττ\ Εταιρεία,χατά τδ έτος 1911.

'Α&ηνα (Περιοδιχόν). Τόμος 23. Αθήναι 1911.Αλεξοπούλου Ν. Αρκαδικά σύριμι/.τχ. Αθήναι 191 I.Αηΐ6?·ϊοαη ^ιινηαί οί Ατβ/ιαβοΙθ(/ι/.νο\. XX. Νοηνοοά.

Μ3δδ 1911.ΑηαΙβοία ΒοΙΙαηάίαηα. Τοηι. XXX. Βΐ'υχβΠβδ 1911.ΑηηηαΙ ΚβροΗ οί ίΐιβ Β?·ίίΪ8/ι ΒοίιοοΙ αϊ Αίΐιβηβ Ν°

XVI Εοηάοη.


ΑηηηαΙ Εβροτί οί ίίιβ ΑτβΙιαβοΙο^ίοαΙ δπννβυ οίΙηάία.θ3ΐοαί<;& 1911.

'Αποατολίδον Χ. Π. Αί ΠαγασαΙ έξεταζόμεναι δια των αιώνων1907-1908. Αθήναι 1912.

Ανβ1ιβοΙο(]ΐβαΙ ΕΗββίίδ. Βαά3ρΘ8ί 1911.Αββοβίαίίοη ίναηςαίββ ροην V αναηββιηβηί άββ νβίβηββδ.

0οη§ι·θ8 άθ Ρβγϊβ 1889.Αίίϊββίιβη ΟναονβΙιβίζ. ΙΑβί. XIV. ΒθγΗπ 1911.Βββίύβν 8. Ό Κανών τή"ς αληθείας. Κ]0βθηη&νη 1910.Βέγλερη Π. Περί των δώδεκα αποστόλων ('Ρωσσιστί). Οάβ383

1896.

Βέη Νικ. Αναγνώσεις καΐ κατατάξεις βυζαντινών μολυβδοβού-λων. Άθηναι 1911.

» η Νεοελληνικά δημώδη άσματα έκ χειρογράφων κωδίκων. Άθϋναι 1911.

» » Άντιβολη τοΰ περί ποιητικής τοΰ Αριστοτέλους είςκώδικα των Μετεώρων. Άθηναι 1911.

» » \ν&8 Ϊ8ί άϊθ 80§βηη&ηίθ Όξύρυγχος 8θηπίΊ?Βοηπ. 1911.

Βελανιδιώτου I. Άναγκαϊαι μεταρρυθμίσεις εν τν) Εκκλησίατης Ελλάδος. Ιεροσόλυμα 1911.

ΒβνΙίηβτ ρΐιίΐοΐοξ/ίββίιβ ΐνοβ/ιβ?ΐ8ΰ/ιηίί. Βαπά XXXI.ΒθΓΐίη 1911.

ΒοΙΙβίίηο ά'ατίβ. Αηηο II. Κοιηα. 1908.ΒηΙΙβίίη άβ βοντββροηάαηββ ΜΙΙβηιαηβ. Ύο\ 35. Ρα-

πβ 1911.ΒηΙΙβίίη οί ίίιβ ΑτβΙιαβοΙορίβαΙ Ιηβίίίηίβ οί Αηιβτίβα.

νοί. II. 1911.ΒηΙΙβίίηο άί ραΐβίηοΐοο'ία ΙΙαΙίαηα. Τόπι. VII. Ρ&πηα.

1911.

ΒηΙΙβίίη άβ Ια Βοβίβίβ Ανβΐιβοΐο^ίψηβ ά' ΑΙβχαηάτίβ.Ν° 13. Τοιηβ III ί&80. 2. Αΐβχ&ηάπβ 1910.

ΒηΙΙβίίη άβ Ια 8οβίβίβ ΑτβΗβοΙο^ίαηβ ΒηΙ$ανβ. δοίίη1911. Τοπιβ Π, ί&δο. 1.


Βτοινβν 8. II «Ββΐΐο Εηϊ^ηιη» άβΐΐίΐ ίαηοίπΐΐα ά'Αηζΐο.Νβροΐΐ 1910.

Βυζαντινά Χρονική. Τόμος 17. Πετρούπολις 1911Οαηιβηα (ΡΑΙιηβϊάβ. ΕΈαΐΌρβ. Ρηγϊβ 1894.ΟαΙαΙοριιβ άβ Ιά Βϊϋΐϊοΐΐιβςιυθ οΐβ Ό]βναά ρ&οΐιβ 1898.€ΐα88ΪβαΙ Ρ/ιΐΙοί,ο[/ι/. Υο\- VI. ΟΙιϊοα§Ό 1911.ϋοΙΙβοίίοη ί/. θτέαηχ. Τθπ'Θ8-οπϊΙθ8 £Γ6θθ[ΐΐΘ8, ναδβδ

ρβϊηΐβδ ρΛ ηΐ3ΐ'1)Γθ8 «ηΙΐςιΐΘδ Ρβπ'β 1891.Οονβία Ν. ΒβΙΓΟπ^ίηβ Κοπΐ3. Ν&ροΐϊ 1879.Οονβία Ν. Ρπδδο βά ΕΙΙθ. Ναροΐϊ 1879. Οΐϊ Αι-ο&άϊ ίη

ΙΙ&Ηα. Ν&ροΐϊ 1876. ϋϊ Αποηβ β Ρ&Ι&ηΙο. Ν&ροϋ1874. Όοάοηβ βΐ 8Θ8 ππηβδ. Ν&ροϋ 1879.

ΟίΐΙίνβνα Ο. ϋη& δΐ&Ιιΐθ. άϊ ΕγοοΙθ. Κοπιά 1910.Δαμόγλου Σ. Ηλεκτρισμός και ηλεκτροθεραπεία. Κάϊρον 1911.Αελτίον Χριστιανικές και Αρχαιολογικής Εταιρείας. Ιον Αθήναι

1911.ΒβΙΙιίβν Ό. 8ΐ&Ιυο 0ηγρπ6ηηβ. ΟοιίΒΐ&ηΙΐηορΙβ 1874.Δημητριάδου Μ. Ιστορικόν δοκίμιον των Αλεξανδρινών βιβλιοθηκών

. Λειψία 1871.ΌίβΙΐΙ ΟΗ. Τό σκευοφυλάκιον καΐ η βιβλιοθήκη τη"ς Πάτμου

(μβτ. Σ ΤηλιακοΟ). Άθηνα·. 1910.ΌίηάοτΗηβ Ο. Ροβίειβ βοθπϊοϊ. Ι^ρδΐαβ 1830.Εαβίβτη αηά ΨββΙβνη Κβνί6\ν 1911. Βοβίοπ Μαδδ. 1911.Ελληνισμός (πεοιοδικόν). Ίανουαρίου-Άπριλίου. Αθήναι 1911.'Επιοτημονικη Έπετηοι; τοϊί ΈθνικοΟ Πανεπιστημίου τών ετών

1909-1910, 1910-1911.Εναηοβ. Α οία ρηϊ1ο1ο§ϊο& δυβοαηα. Εβΐρζί^ 1911

Β&ηαΐ XI, ί380. 1 2.ΕχρΙοταίίοη &Γθ1ιβο1ο§ϊςιυθ άβϋβίοδ. Ρβδα III.Ραι-ΐδ 1910.Εχροβίίίοη ίηίβηιαίίοηαΐβ άβ Κοηιβ 1911. Εηιρβί'βιΐΓδ

Βνζαηίϊηδ Αίηβηβδ 1911.Εχρο8ΪΙϊοη ϊηΐέτηαΐίοηαΐβ άβ Εοηιβ 1911. Αίοπηι γθ-

ίΓΟδρβοΙϊί άβ ιηοηπηιβηΐδ δηοίβηδ ά'Αΐηβηβδ 1670-1840. Μ&Γβΐ'θδ βί ΙίΓοηζβδ άβδ Μϋδββδ άβ Ογθοθ.Αίηβηβδ. 1911.


ΡίβΙΙβΙ· 1/68 ΗΙΘΓνβίΠβδ άβ 1& 80161106. ΤοίΠβδ IV.Ρ&Π8. Ιιθδ πιβΓνθΐΠθΒ (3ο Πηάυβίπβ. Τοιηβδ IV.Ρ3ΓΪ8.

ΡοτΙιαηάΙίη(}βν νΐ(3βη8ΐί&1)8 -Ββίβΐί&^βί; ί (]ηπ8ΐΐ3ηϊ3. Αηγ1910. 0π8«&ηί& 1911.

ΡοιιίίΙββ άθ Ββ1ρ1τβ8. Τοιηβ III Ρ380. 3. Ερϊ§γ&ρηΪ6.Τβχίβ ρ3Γ α. Οοΐίη. Ρ&Π8 1911.

Φως (περιοδικον) Τό(Αθς Α'. Λευκωσία 1911.Οαι/βί Α. Νοίίοβ Γβίαΐϊνβ ααχ οΙ)]6ίδ ΓβοιίθίΙΠδ 3 Αη-Ιίηοββ Ρ3ΓΪ8 1903.θέοτς/ίαάββ Α. Εβδ ροΓίβ άθ \ά Οτβοβ ά3Πδ Γ&ηΙΐ-

ςιιϊΐβ. ΑΙηβηβδ 1907.ΟβνιηβΙ. Τγ3Ϊ1θ ρΓ3ΐϊς[υβ άβδ όιη&αχ ρηοΐοο^ρηΐηυβδ.

Ρ3ΓΪ5 1885.ΟοηΙίαηοί Α. Αι*οηβο1θ£Ϊβ Ε^ρίϊβηηβ. Εβϊρζΐ§ 1839.Οταβί Β, Όϊβ 3ηίϊ1ίβη νδδβη νοη άβι· ΑΙοΌροΙίβ ζιι

Αίηβη. Ηβίί II. Τβχί υηά Τβίβΐη. ΒβΓϋη 1911.θνβ(/ονονηΐ8 Ρ. Κογ£ιι. Εβϊρζϊ§· 1884.Ονοΐί Ρ. Κβοΐνβ άίν3ΐ(1ο Ρι·&§·ιΐ6 1909.ΗβηιρΙ Ο. Ε3ΐ·1γ Εΐπΐ803η ΙηοπρΙίοιΐ8. θ3ϋΐθΓΠΪ3 1911.Ηβϊ/ηβ Οι. Ρι'ηά!&π 03Γΐηϊη3. Εοηοϋηΐ 1815.ΗίΙΙβν νοη ΟαβΗνίη^βη ηηά ί,α,ϋβτηιαηη. Αγ1ς3(1Ϊ8ο1ιθ

ΡθΓ8θ1ιαη§βη. ΒβιΊίη 1911.ΗίίΙβτ νοη θαβνίνίηφβη ηηά Ι,αΙίβνηιαιιη, ΗΪΓ3 ιιηά

Αά3ηΐ3. ΒβΓϋη 1911.ΙηββΗρΜοηβδ Οναββαβ. νοί. IX. Ρ3Γ8 II. Ιιΐδοπρϋοηβδ

Τηβ883ΐϊίΙΘ (Ο. Κθγγπ).» » νοί XII, Ρπδο 5. Ιηδοΐ'ΐρΙίοηβδ

0)Όΐ3(1ιιπι (Ρ. Η. Ο&Γίπη^Θη)» » νοί. XII. Ρ380. 7. ΙηδΟΓΪρίϊοηβδ

ΑιποΓ^ϊ βί Ιηδίιίβηιηι νϊ§ίη3-πιιη (I, Ρβΐ3πΐΒΠ'β).

» » νοί. XII. Ρ3δο. 8. ΙηβΟΓΪρίϊοηθδϊηδα1&ι·αΐΉ ιη3Πδ ΤΙΐΓίΐοίοί (Ργθ-άποϊι 0.)

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΊΌν 1911

^ΙιτΰηβΗ. άβ8 Κ. Ό. Ανβ1ιαοΙο(]ί8βΗβ8 ΙηβϋΙιιίβ. Υο\.XXVI ΒβΓίΐη 1911

^/ιτββ/ι,βίίβ άββ 08ίβτ. Ανβ/ιαβΙο(/. Ιη8ΐϋηίβ8 ίη \νίβη.Βαηά XIV Ψΐβη 1911.

^ιιτηαΐ οί ίΐιβ ΚοφαΙ ΑηΙΗνοροΙθ(βίοαΙ Ιηδίϋηίβ οίΟ. Βτϋαίη αηά ΙνβΙαηά. Εοηάοη 1911. νοί. XVI.

3οητηαΙ οί ΗβΙΙβηίβ 8ίηάίβ8. Υο\ XXXI. Ιιοηάοη 1911.ΚβίΙ ιιηά Ρνβηιβν8ίβίη Α. II ΒβποηΙ ϋοβι- βϊηβ ζ\νθϊ1β

Κβϊδβ ϊη Ι^άίβη. Ψίβη. 1911.Κβΐίίΐΐέ ν. βίναάοηίίζ. Εάηατά Οβν/ιατά. ΒβΓίΐη. 1911.Κονροννιώτον Κ. Κατάλογος τοϋ Μουσείου Λυκοσούρας. Β.Α.Α.

Αθήναι 1911 .Σαοιΐ8 Ο. Μοηιπηβηίί βαβίηϊ άβ\\& νΐΐΐβ Ρίηοϊ&ηα.

ΓηβοϊοοΙο 1. ΜΠαηο 1834.Λαμπάχη Γ. Οί επτά. αστέρες της Άποκαλύψεως. Αθήναι

1909.

Αασχάρεως Κ. Ύ-όδειγμα διδασκαλίας γυμνασιακών μαθημάτων. Άθηναι 1911.

» Υπόδειγμα διδασκαλίας τραγικών ποιητών.Αθήναι 1911.

Λιβαδά Ν. Έρμης κλέπτης (άπόσπ ). Αθήναι 1911.ΜαβΗάΐ) Ββι/. Ιβιιιρίθ οΓΕοηηιοιιη α βϊάοη. Ρ»πδ 1904.

Ι<& ροΓίβ άβ 8ρ1ιγηχ & Ειινηΐί. ΒθγΙϊιι 1908.ΙΙηβ οίΐ&άθΐΐβ 3ΐ'ο1ΐ3ίς[πβ άιι Ροηί. Ββνΐίη 1907.

Μβηιηοη Βαηά IV ιιηά V ΒθγΙϊπ 1910- 1911.ΜβηιοΪΓβδ άβ 1& δοοίθΐβ γο^&Ιθ <3θδ αηΐίηυ&η-βδ άυ Νοί'ά

1860,1910 Οορβηηα£ΐιβ.Μιστριώτον Γ. Λόγοι ρητορικοί. Τόμος 5. Αθήναι 1911.ΜίϋβϊΙηη§βη άβδ Κ. Ό. Αι·ο1ιϋο1ο§ΐδοηθΐι ΙιΐδΙϊΙαΙδ.

Αίηβηΐδοΐιβη ΑΜβί1ΐΓη£. Ββηά XXXVI Αΐΐιβη. 1911.Κοηιίδοηθ ΑοΙβϊ1αη§. Β&ηά XXVI Κοηι. 1911.

Μ]/8ίαΗάβ8 Β. Ε& ρΐ'βππθΐ-β ίηιρπιηβπβ ΤιΐΓφΐθ. Οοη/ρΐθ1911. Διάφορα σημειώματα. Κων/πολις 1904.

Νβΐ80Π Α. ΌΊβ Ηΐρροΐα'αΐϊδοηθ δοηηίί περί φυσών ΙΙρ-δ&ΐ£ΐ 1911.


Νβηηιαηηο /Λ Ρομοίοππη Κβ§ιιηι ήίαιηί νβΙοΐ'Θδ ΐηβ-(ϋίί. νϊηάοΐ3οηαβ 1759.

Νονάίϋάβ ΡοΗίάαηιίιιάβν. Βΐηά II. ΙΊβίΙθ I.Νοϋζίβ άβ§\\ δοηνί άί δηΜοΜίδ. (Αΐίΐ εΐβΐΐίΐ Κ. Αοο.ίΐ-

άθπιϊα άβί Ι,ίηοβΐ) νοί. VIII. 1911 Κοιηα.'Ολυμπιάδων αναγραφή.Παιδαγωγικον δελτίον. Τό^ος 5. Αθήναι 1911.Πανταζίδου Γ.- Βηφειάδον Ν Ό 'Αστηρ της Ανατολή":. 1898

Κων/πολις.Παπαδοπούλου- Κεραμέιυς Α. Σ|/.υρναϊκά σταθαά. Σ[/.ύονη 1875.Παράρτημα Άϋηνών. "Ετος Δ'. Αθήναι 1911.ΡαΙΗαβίοΙί I. Καΐαΐο^αβ ηιιηιοπιπι, Ειιΐ'ορ&β, Αδϊαβ

β. Ι ΰ. Οβΐηπ 1802.Ρ/ιανηιαίΰοινίί/η/- Οοιηρίβ Γβηάιι άβ ΓοπΠΙθδ βχβοπίΘΟδ

ή 011313 1896.Ρίρονίηί Ε. ΡΓΘΪδίοπΗ. Κοπιά 1911.Ρθ8ΐοΙαβα Α. δγηορδΐδ ηυιηοπιιη νβίθπιπι. Αΐ,ΐιβηθδ

1875.

Ρνοβββάίη(]8 οϊ ΐΐιβ θ£ΐιηΙ»ι·ίάοΌ ΑιιΙϊηιΐίίπαη 8οοΪΓβΙγ.Ν° Ι,νΐΙ, Ι,ΙΧ, IX ΟβπιΙ)πάΘ 1911.

ΒββΙιιβ Ο. Ιιβ ρΐιΐδ ββΗΐι Γογ3ΐιηιβ δουβ 1β οίβΐ. Ρβπβ1899.

Κβνιιβ (Ιβδ βίυϋθδ §τβϋορΐΘδ. Τοιώθ XXIV. Ρ&πβ 1911.Σβορώνον Ρ. ψηφιακός 'Αττικόν άνεκδοτον. ('Απόσπ.) Αΐΐΐο-

Πθδ 1911. Πραξιτέλους. Δημ,ητηρ, Κόρη. "Ιακχος ('Απόσπ )Αθήναι 1911.

Σβορώνον '/.— Κωνοταντοπονλου Κ. Κατάλογος των προσ-κτημάτων- του Νοι/ισ^ατικοΟ Μουσείου. 1908-1909. Αθήναι

1911.Σιδερίδου Α. Βυζαντινή επιγραφή έν 'ΑριτσοΟ ('Απόσπ.)

Κων/πολις.Σκιά Α. Πρόχειρος ύποτύπωσις μεταρρυθμίσεως της Ελληνικής

Πολιτείας 'Αθηναι 1910.Σκιά Α. Περί της παρούσης καταστάσεως της περί τα Έλ-


ληνικά γραβάτα φιλολογίας. Αθήναι 1910 (Λόγος εναρκτήριος).

8/α-ϊίίβν νΐάβιΐ8ΐν3ΐ)8 88ΐ8ΐίΗΐ)θί 1910. 01ιπ8ΠΗηϊ& 1911.Σωτηριάόον Γ. Η Ακρόπολις καΐ το Μουσεΐον αύτί,ς. Αθήναι

1911.Τναναηχ άβ Ια δβοΐϊοη ηιίΓηίδπι&ίίςιυβ βί απϊϊίΘοΙο^ϊφΐβ

<3α ΙΪ1118ΘΘ ηαΐϊοηαΐ άβ ΤΓ&ηβγ1ν&ηΐθ Κοίοζδναι·.1911.

Ττοιΐ88βί </. Νοανβαα ΌϊοίϊοηηβΪΓθ Εηογοίορβάϊοιιΐθ. Το-ηΐθδ Ι-VI. Ρππδ 1880.

ΐ/ρρβαΐα υηίνβΐ'δΐΐΘίδ Αΐ'δδία-ίίί. 1909. ϋρρδ&ΐα 1909.ΥαβαΗ Ο. Ι,β νϊΐβ άβ ρϊύ βοοβίίβηίί ρΐΐίοπ, Βοαίίοιΐ θ

αΓοΙιϊίθΙίϊ. Τπθδίβ 1862.νίάαΐ άβ Ιά ΒΙαοΙίΘ-ΟβίΉβηα ά'ΑΙηιβϊάίΐ. ΕΆδΐβ, ΓΟοβα

ηΐβ, ΓΑίπ'φίβ. ΡαΓίδ 1894.νο§βΙ I. Αηίΐομιϊίίβδ οϊ ΟΙιαιηβε 8ΐα1β. ΡαιΊ. I. ΟαΙοαΙΙα.ΨίΙΗβΙηΐ Αάοΐί. Αίίϊδοΐΐθ ϋι-ίαιηάβη. I Τβϋ. \νίβη 1911.

» » Νβυβ ΒβίίΓ&§β ζπγ §;πβ(ί1ι. Ιηδοΐιπίίβη-Ιαιηάβ. I Τβϋ. ΛΥΐβη 1911.

» » Ιρίιϊβάβδ νοη Αβ)'(ϊοδ ιιηύ Αΐ'οΐιοηίάθδνοη ΗβΗοϊία. λΎίθη 1911.

Ψιλάκη Β. "Ιστορία τής Κρήτης. Τό[λοι 3. Χανία 1909.ΥβηιβηίΙζ Ε. ΑΙβχΒΐιάΐΌ Μ&πΐ'οοοίΌίαΙο. Ραπδ 1866.Ζβίΐ8β1ίΗίί ί'ϋΓ ΕΐΙιηοΙο^ΪΘ. Ββηά 43. Ββι·1ΐη 1911.

ΕΚΘΕΣΕΙΣΠΕΡΙ ΤΩΝ

ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΛΙ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

ΠΑΡΑ ΤΟΝ ΑΠΟΝ ΔΑΝΙΗΛ

Αί παρά τον "Αγιον Δανιήλ τών Αθηνών, δαπάναιςτης Αρχαιολογικής Εταιρείας, γενόμεναι άνασκαφαι άρ-ξάμεναι την 11 παρελθόντος μηνός Αύγουστου έληξαντην 9 Σεπτεμβρίου άνευ άξιου σχεδόν λόγου τινός άπο-τελέσματος.

Ό χώρος ούτος ΒΔ τών Αθηνών κείμενος παρείχεπολλάς ελπίδας, 5τι ήθελον ευρέθη έκεΤ τάφοι, ώς ευρισκόμενοςεις την διεύθυνσιν της υποτιθεμένης όδοΟ τηςπρος την Άκαδημίαν άγούσης, ένθα κατά ΠαυσανίανXXIX, 22, εκειντο οι τάφοι των επίσημων ανορων τηςΑθηναίων πολιτείας.

Άλλ' ήτο και άλλοθεν γνωστόν, ότι εύρέθησαν άλλοτεπέριξ του γηπέδου τούτου σποραδικώς τάφοι καιδή έν τοις παρακειμένοις άνατολικώς τούτου οίκοπέδοίς,γενομένων ανασκαφών ύπο της Αρχαιολογικής Εταιρείαςέν ετει 1871 δια τοΟ άοιδίμου καθηγητοΟ τών ΛατινικώνΓραμμάτων Εύθ. Καστάρχη, (πρβλ. Πρακτικά Άρχαιολ.Εταιρείας 1872), εύρέθη δέ τότε πληθΰς τάφων ώς και θεμέλιααρχαίων κτιρίων. Διά τους άνωτέρω λόγους τόΣυμβούλιον της Αρχαιολογικής Εταιρείας άπεφάσισεν,

;>8 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

ίνα έξερευνήση το γήπεδον τοΟτο διά σκάφης, τήν δέδιεύθυνσιν της εργασίας ταύτης άνέθηκεν εις έμέ.

Ούτως ήρξάμεθα της ανασκαφής οΥ άνορύξεως τάφρωνκαθ' δλον το μήκος και πλάτος του γηπέδου μέχρι βάθους3 μέτρων και ένιαχοΰ 4, φθάσαντες εις το στερεον έδαφος. Ευρομεν δέ μέγα ύδραγωγεΐον ή μάλλον δχετον αρχαιοτάτωνχρόνων, εκ μεγάλων αψιδωτών κεράμων άπο-τελούμενον, διαμ. 0,70 καϊ άπ' άνατολών προς δυσμάςτοΟ χώρου του γηπέδου διήκοντα. "Ανωθεν του όχετοΟ τούτουεις βάθος 2 Υ2 μετρ. ευρομεν δύο παμμεγέθεις γεω-μετρικοΰ ρυθμού άμφορεΐς άποτελουμένους έκ τεμαχίωνπολλών συνδεδεμένων διά μολύβδινων συνδέσμων καιπεριέχοντας οστά. παιδιών, ή μάλλον βρεφών, έάν κρί-νωμεν εκ τοΟ μεγέθους τών οστών τοΟ κρανίου , ώςεπίσης και εκ τής μη ευρέσεως οδόντων. Οί σκελετοί οδ-τοι τών βρεφών, ή μάλλον τά όστα ήσαν άκαυστα, ουδόλωςευρεθείσης τέφρας, ή τεμαχίων κεκαυμένων ξύλων,διότι, ώς γνωστόν, οί παίδες εξαιρετικώς δεν έκαίοντο,άλλ' έθάπτοντο' τουλάχιστον παρά Ρω μα ίο! ς ύπήρχε καινόμος απαγορευτικός τούτου. (Πρβλ. Ρΐϊπίΐΐδ Ν&ΐ.ΗΜ. VIII, 16, 72, και <Γυνβη&1ί8 8αΐ. XV, 140.— ΜαΓφΐ&Γάΐ, Κδηι Ρην&ΐ&ΙΐθΓΐηαΊϊΐβΓ 8. 376.)Αλλά τό εθιμον τοΟτο τής μη καύσεως παιδιών θά έπε-

κράτει πιθανώς, έάν ε'ικάσωμεν εκ τών μέχρι τούδε άνα-σκαφών, από τών άρχαιοτάτων ήδη χρόνων.

Εντός τών αμφορέων τούτων, εκτός τών οστών εύ-οουιεν ώς κτερίσματα τοΟ νεκοοΰ περί τά 10 αικοά αελ-λαμβαφή αγγεία, πάντα τοΟ Ε'. π. Χ. αιώνος, διαφόρωνσχημάτων οίον :

1. Κύλικα μετά βάσεως, φέρουσαν μελανόμορφουςγραφάς Σειρήνων και Σφιγγών ύψ. 0,07 διαμ. 0,10πρβλ. είκ άρ. 1 .


2. Τρία σκυφοειδή άγγεΐα μετά λαβών οριζοντίων,άπλα φέροντα μέλαιναν γάνωσιν, άνευ γραφής διαμ.0,05—0,06 ΰψ. 0,04 (πρβλ. είχ. 2).

3. Δύο φιαλοειδή άγγεΐα φέροντα μέλαιναν γάνωσινάπλα άνευ γραφής διαμ. 0,10 (πρβλ. εικόνα άρ. 2).

4) Ομοίωμα σύκου πήλινον ΰψ. 0,04.ο) Μικρόν μόνωτον προχοίδιον ΰψ. 0,15 (πρβλ. είκ.

άρ. 3) καλώς διατηρούμενον, φέρον παράστασιν μελανόμορ-φον δύο Σατύρων ϊΟυφαλλικών όρχουμένων καί έν τώ

ΕΙκ. 1.

μέσω αύτών τον Διόνυσον, ίστάμενον ορΟιον καί κρατούνταδια της άριστεράς ρυτον, το επαΟλον ίσως τών όρχουμένων

Σατύρων.Οί άμφορεΐς ούτοι έχρησίμευσαν βεβαίως ώς τάφοι

μικρών παιδιών. Ή τοιαύτη χρήο*ις τών άγγείων τούτωνείναι ήδη ήμΐν γνωστή και έξ άλλων άνασκαφών. "Ηδηνεκροδόχα άγγεΐα, περιέχοντα έντεθειμένα παιδία εύρέθη-σαν 17 τώ 1892 έν ταΐς άνασκαφαΐς τοΟ "ιδιωτικού κτήματοςΣαπουντζάκη, τοΟ άπέναντι του ΌρφανοτροφείουΧατζηκώστα κειμένου, εις το αύτο δέ μέρος άπεκαλύφθηκαι κολοσσαΐος πίθος ΰψ. 1,40 διαμ. 0,82 χρησιμεύσας


ώς τάφος μεγάλου άνθρωπου (δ'ρ. Α. ΒΓϋοκηθΓ καΐ

Ε. ΡβΓηϊοθ. Εΐη ΑΐΐΪ8θ1ΐθΓ Ρπβάΐιοΐ ίη ΑΐΐιβηΜΐΐΐηβΐΐ. Τομ. 18 (1893) σελ. 79). 'Εν θορ'ιχφ ευρέθη-


σαν τεμάχια μόνον τοιούτων αγγείων (πρβλ. ΠρακτικάΆρχαιολ. Εταιρείας 1893 σ. 16.— Έφημερις Αρχαιολογική1895 σ. 232, ένθα ολόκληρος πίθος συγκεκολλη-μένος απεικονίζεται πιν. 11). ΚαΙ έν τη πανάρχαια δένεκροπόλει της Έλευσΐνος ο κ. Α. Σκιάς άνεΰρε νεκρο-δάχα αγγεία, έν οϊς ήσαν τεθαμμένα παιδία μόνον (Έφημ.Άρχαιολ. 1898 σ. 30 και 89). Ό δέ κ. Τσούντας εδρενέν Άμοργω πίθους και άλλα ευμεγέθη πήλινα αγγεία

Είχ. 3.

περιέχοντα οστά άκαυστα (Έφημ. Άρχαιολ. 1898σελ. 208).

Άλλα κα'ι άλλαχοΟ ευρέθησαν τοιαΟτα άγγεΐα χρησιμεύοντα

ώς τάφοι παιδιών (πρβλ. ΡυΐΊΛνΕΘΠ^ΙθΓ ένΜΐίΐηβϊΐ IV, σελ. 198. Καί έν ' Ολυμπία δ' έσχάτωςεύρέθησαν ό'μοιοι πίθοι μετά σκελετών παιδιών έν άνασ/.α-

102 πρακτικα. του 1911

φαΐς ύπΌ του κ. ϋόΓρϊθΙά. (πρβλ. λ^βθ^'θ έν ΑΐΙΐθΠ.ΜίίΗΐβίΙ. 1911 σελ. 166 και 177). Επίσης καΐ έν ΠαλαίωΦαλήρω κατά το παρελθόν θέρος ύπΌ του κ. Κου-ρουνιώτου, ώς καΐ ύπ έμοΟ ώσαύτως έν ταϊς έν Αναβύσωτης Αττικής, ώς είπομεν έν τη περί τούτου έκθέσει ημών,έν άνασκαφαΤς τύμβων.

Οί πίθοι, ώς ειπομεν ανωτέρω, άπετελοΟντο εκ πολλώντεμαχίων συνδεδεμένοι δια μολυβδίνων συνδέσμων.Όμοια παραδείγματα δια μολυβδίνων συνδίσμων άπαν-τώσι πολύ συχνά εν άνασκαφαΐς καΐ αναφέρονται ύποπολλών, άλλ' ουδείς νομίζομεν έδωκε την προσήκουσανέξήγησιν. Ό λΥΐάθ λ. /. άναφέρων περί των έν Άφί-δναις ύπ' αύτοΟ ευρεθέντων πίθων (Αρίΐϊάπίΐ 111 Νογ-άαΐΐϊκα, Μίίΐΐΐθΐΐ. 1896 XXI σελ. 385-309 και διάμολύβδινων συνδέσμων συνδεδεμένων, λέγει «δτι ούτοι οίπί'&οι πρότερον έχρησίμενον δι άλλον σκοπόν» καί άλ-λαχοϋ" έπίσης : «οί πίΰοι ονχνάκις σννεδέοντο διά μολύβδου, έξ ου σννάγομεν, δι ι Λτοι πρότερον διά τάς καΰη-μερινάς άνάγκας των άνϋρώπων έχρησίμενον)).

Ημείς νομίζομεν, δτι οί πίθοι ούτοι δεν ήσαν ποτέ ένοικιακή χρήσει, διότι ούτω πως συνδεδεμένοι δεν ήδύνατονά γίνη χρήσις δι' ύγρά οιασδήποτε φύσεως, άλλά μόνονδι' ενθεσιν οστών τών νεκρών, ώς νεκροδόχα (οστεοδόχα)αγγεία έν τοις τάφοις. Προβαίνομεν δέ και έτι περαιτέρω"νομίζομεν, δτι έχρησιμοποιουντο ώς τάφοι μικρών παιδιών, άλλά και θραυσθέντα ύπΌ τοΟ χρόνου, συνέλεγονβραδύτερον άλλοι πολϊται τά τεμάχια και συνδέσαντεςέχρησιμοποίησαν εις δευτέραν χρήσιν δι' άλλον νεκρόν,έκτος αν δεχθώμεν, δτι οί αρχαίοι συνείθιζον νά θραύωσιτά άγγεΐα κατά την κηδείαν, ώς σήμερον τοΟτο γίνεταιάμα τη έκ της οικίας εκφορά του νεκρού, και είτα διά την


ταφήν των παιδιών συνέδεον αυτά δια δευτέραν χρήσιν.Δεν νομίζω δ' δτι το τοιοΟτον έποίουν /άριν κακώς εννοούμενηςοικονομίας, δεν ήτο ό λόγος αύτός, διότι ή εργασίατης συνδέσεως έστοίχιζε περισσότερον ή άν ήγόρα£ον έκνέου νέον πίθον' άλλα μάλλον έκ θρησκευτικού λόγου, ό'τιο θραυσθείς πίθος άνήκων εις άλλο μέλος προσφιλές τηςοικογενείας εθεωρείτο ώς προσφορώτερος καϊ όσιώτερος νάέναποθέσωσι τά όστα του άποθανόντος επίσης ποθεινοΰτέκνου αύτών.

Πλην τών δυο τούτων αμφορέων, οίτινες εύρέθησανεις την βορείαν άκραν τοΟ γηπέδου, ουδέν άλλο εύρημαεσ^ομεν, άλλ' ουδέ και θραύσματα αγγείων παρετηρήθη-σαν έν τοις -/ώμασι της άνχσκαφής, ές ού συνάγεται, ότιενταύθα δέν ύπηρξέ ποτε νεκροταφεΐον, καϊ τοΰτο, διότι ειςτο μέρος τούτο, κατά την άρ·/αιότητα ύπηρχε βαθεΐα κοίτηρύακος άπο άνατολών προς δυσμάς διευθυνομένη, ήν δύναταιτις νά παρακολούθηση εις ολίγων βημάτων άπόστα-σιν προς το δυτικώτερον μέρος και άκριβώς προ της εκκλησίαςτου Άγ. Δανιήλ, ένθα ρέουσι και σήμερον τάακάθαρτα ύδατα της πό/^εως, τών έκεϊ βυρσοδεψείων καιέ/,αιοτριο°είων. Ό ρύας" ούτος διά της αμμώδους προσ/ώ-σεως του μέρους τούτου ήλλαξε κοίτην ρέων νΟν όλίγοννοτιώτερον, επομένως ουδέποτε έχρησιμοποιήθη ώς νεκροταφεΐον

. Οί δύο άνακαλυφθέντες άμφορεΐς εύρέθησαν ειςτην βορείαν άκραν του γηπέδου και επί της δεξιάς όχθηςτοΟ κατερχομένου ρύακος.

Έν έπιμέτρω αναφέρω ένταΰθα, ό'τι έτι περαιτέρω καιεγγύτατα της όδοΟ Καβάλιλας (δρα Σχεδ.) κατά την γω-νίαν τοΟ γηπέδου εις βάθος 21/2 μετρ. εύρέθη λείψανοντείχους ϊσοδομικοΟ έκ πειραϊκών λίθων. Έν τοις χώ-μασι δέ ούχι κατά '/ώραν εύρομεν τήν κάτωθι έλλιπηέπιγραφήν :

_ _ _ «Λ* _ ]ιβ'/) έστεφάνωσε_ _ _ ] _ π ]ολύχοινος άγων_ - - _ε]χει, άθάνατον_ ^ν/ _ <^ _ | _ ]ι θανών (έ')λιπες.

Είναι αύτη έπιτυμβιον επίγραμμα έν έξαμέτρω και πεντάμετρα) στίχω ύψ. 0,25 πλ. 0,24. Γραφή στοι/ηδόν.

'Δθήνησι. Π. ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΤΑΦΩΝ ΕΝ ΟΔΩ ΘΕΡΜΟΠΥΛΏΝ

Κατά τάς άρχάς τοΟ λήγοντος έτους όρυττομένης τηςυπονόμου της όδοΟ Θερμοπυλών ευρέθησαν παρά τηνδιασταύρωσαν της όδοΰ ταύτης μετά της όοοΟ Μεγ. Αλεξάνδρου

άρχαΐοι τάφοι, έν οΐς ύπήρχον ολίγα αγγεία (τεμάχιαλευκών ληκύθων, μικρόν άρυβαλλοειδές λη/.ύθιονμετ' έρυθρομόρφου παραστάσεως, μελαμβαφή πυξίδια).

Εξ αφορμής του ευρήματος τούτου εγένετο μικράανασκαφή παρά την ώς άνω θέσιν, άνεκαλύφθησαν δέπρο της οικίας περίπου του Γ. ΣπανοΟ περί τούς δέκα τάφους, ών οί πλείστοι άπετελοϋντο εκ πήλινων λαρνάκων,οί δέ λοιποί ήσαν απλώς όρθογωνικοί λάκκοι έσκαμμένοιέν τω βραχώδει έδάφει. Και έντΌς τών τάφων τούτωνευρέθησαν ολίγα πενιχρά κτερίσματα, πρ'ο πάντων αγγείατοΟ 5ου καί 4ου αιώνος.

Κ. ΚΟΥΗΟΥΝΙΩΤΙϋ:

ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΟΙΚΟΠΕΔΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΑΟΥ

Κάτωθεν της ΒΑ γωνίας της Ακροπόλεως έπί οικοπέδουάγορασθέντος προ ετών παρά Παπαδοπούλου εγένετοδοκιμαστική ανασκαφή. Ωρύχθη τάφρος έχ Β προςΝ πλάτ. περίπου 5 μέτρων χωρούσα εφ' όλης σχεδόν τηςέκτάσεως τοΟ οικοπέδου. Μολονότι ή σκαφή προύχωρησε


μέχρι του στέρεου, ουδέν ίχνος αρχαίου οικοδομήματοςευρέθη, μόνον δε κατά το βόρειον άκρον του οικοπέδουφαίνεται, οτι ήτο δ βράχος (ευρισκόμενος εις βάθος 4 μ.περίπου ύπΌ τήν σημερινήν έπιφάνειαν) τετμημένος έπϊαρκετής εκτάσεως έξ Ανατολών προς Δυσμάς. Ή έπίχω-σις ήτο δλη νεωτέρα, έν αυτί] δ ευρέθησαν έξ αρχαίωνλειψάνων μόνον εν μικρόν τεμάχιον μαρμάρινου τριγλύ-φου εκ μικροΟ οικοδομήματος και άσήμαντον τεμάχιονανάγλυφου.

Κ. ΚΟΥΡΟΥΝΙΩΤΗΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΣΤΟΑΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ

Προ τοΰ ναοΟ της "Αγίας Αικατερίνης κατά τήν συμ-βολήν της όδου Αυσικράτους και της όδοΰ 'ΑδριανοΟάνεσκάφη ολίγον ή ιωνική στοά, ής μνημονεύει δι' όλίγωνό <Τπ(1βίθ1ΐ έν Τορθ(/ν. υοη Αίΐιβη σ. 339. Επειδήτα πορίσματα της άνασκαφής ταύτης δημοσιεύονται νυνέν τη Αρχαιολογική Έφημερίδι του 1911 εινε περιττόςενταύθα πάς περί της έργασίας ταύτης περαιτέρω λόγος.

Α. Δ. ΚΕΡΑΜΟΠΟΥΛΛΟΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΗ «ΠΝΥΚΟΣ»

Δια της περισυνής ανασκαφής έπϊ της «Πνυκός» άνε-καλύφθη το άρχαιότερον άνάλημμα, δι' οδ άπεδεικνύετο,ό'τι πολύ προ της οικοδομής τοΟ εκ κολοσσαίων λίθων άνα-


λήμματος ταύτης, ο χώρος ήτο καθ' ό'μοιον τρόπον διε-σκευασμένος, εΰρέ9ησαν οέ και σημεία μαρτυροΟντα, ό'τιοί χρόνοι της κατασκευής τοΟ τελευταίου τούτου άναλήμ-ματος ήδύναντο να ύποβιβασθώσιν ίσως καΐ έτι κατωτέρωτου 3ου αιώνος π. Χ., ετίθετο οέ ούτω έν άμφιβόλω ήόρθότης τοΟ χαρακτηρισμού τοϋ χώρου ώς της αρχαίαςΠνυχός.

Προς διαλεύκανσιν τοΰ ζητήματος τούτου έγένετοκυρίως ή έφετεινή ανασκαφή.

ΈπΙ του" έπιπέδου της «Πνυκος» άνεσκάφη μεγάλητάφρος παράλληλος προς τάς πέρυσιν άνασκαφείσας καιχωροΟσα άπό του" κολοσσαίου άναλήμματος προς το κέν-τρον του χώρου. Και έν ταύτη κατεφάνη σαφώς ό τρόποςτης έπιχώσεως δια χωμάτων άλλαχόθεν μετακομισθέντων.Η έπίχωσις χωρεί άπο τοϋ" έσωτερικοΟ (νοτίου) μέρους του

/ώρου προς τά εξω, αποτελούμενη έκ κατωφερικών στρωμάτων. ΈντΌς της έπιχώσεως ταύτης ευρέθησαν καϊ εφέτοςτεμάχια μελαμβ'αφών αγγείων του 4ου αιώνος ή καιύστερωτέρων, και δύο ληκύΟια, ών το σώμα αποτελείταιέκ πήλινων μορφών (νεανίσκος παρά στήλην, έφεδρισμός).

Ή συνέχεια τοΰ παλαιοτέρου άναλήμματος ήτο κατεστραμμένη

έν τη τάφρω ταύτη, εύρέθησαν δμως έπϊτης θέσεως τούτου πολλοί μεγάλοι λίθοι έκ τούτου πιθα-νώτατα προερχόμενοι, διεκρίθη ο έν τη τάφρω ταύτη καιτο στρώμα, 6'περ άντιστοιχεϊ προς το παλαιότερον άνά-λημμα, χωριζόμενον σαφώς άπο της λοιπής έπιχώσεως.Έν τούτω δυστυχώς δέν ευρέθησαν κα'ι έφέτος σημείαμαρτυροΟντα περί της χρονολογίας του" παλαιοτέρου άναλήμματος

.Έσκάφη προς τούτοις χάνδαξ άρκετά εύρΰς παρά το

δυσμικόν ήμισυ της τομής τοϋ βράχου μέχρι της επιφανείαςτοϋ βράχου" ό χάνδαξ ούτος έΗηκολούθησεν είτα και


προς βορραν παραλλήλως προς την ύπάρχουσαν και κατάτην δυτικήν πλευράν του χώρου τομήν τοΟ βράχου,ώρύχθησαν δέ και δυο φρεατοειδεΐς λάκκοι έντος έπιχώ-σεως ουχί πολύ μακράν της κατατομής, επί τοΟ επιπέδου,μέχρι της επιφανείας τοΟ βράχου.

Έκ των σκαφών τούτων απεδείχθη, δτι δλη ή έπί-χωσις τοΟ επιπέδου εϊνε τεχνητή και σύγχρονος πρός τηνόπισθεν τοΟ κολοσσαίου άναλήμματος έπίχωσιν. Ή επιφάνειατοΟ βράχου, ή κάτωθεν της έπιχώσεως ταύτης,εϊνε κατά τά υψηλότερα μέρη τά προς τήν κατατομήνώμαλισμένη. Ώμαλισμένη εΐνε προς τούτοις κατά τά ύψη-λότερα μέρη και ή επιφάνεια τοΟ' βράχου κατά το άνατο-λικον ήμισυ τοΟ χώρου.

Αί ύπάρχουσαι έπϊ τοΟ δυτικού ήμίσεος της κατατομήςτρεις βαθμίδες δεν συνεχίζονται εντός τής έπιχώ-σεως, άλλά φθάνουσι μόνον μέχρις αυτής, εξ οδ καθίσταταιβέβαιον, ό'τι αύται δέν είνε σύγχρονοι πρός τήν μεγά-λην έργασίαν τής τομής τοΟ βράχου, άλλ' έλαξεύθησανύστερώτερα, ό'τε έπεχώσθη τό έπίπεδον.

Έξητάσθη πρός τούτοις και ο χώρος άνωθεν τοΟ δυτικούήμίσεος τής κατατομής, όπου μένουσιν εισέτι έπίτόπου δύο κολοσσαΐοι λίθοι, λείψανα τείχους άποκλείοντοςέκ νότου τήν αΠνύκα», εύρέθησαν δέ και ίχνη τής γενομένηςκατά μέρη ΐσοπεδώσεως τοΟ βράχου πρός έπίθε-σιν τών λίθων τοΟ τείχους τούτου διά τήν πρός Άν. συ-νέχειαν αυτοΟ μέχρι σχεδόν τής θέσεως τοΟ βωμοΟ.

Δυστυχώς και διά τών έφετεινών ανασκαφών δέν εξάγονταισαφή συμπεράσματα περί τής διαρρυθμίσεως καιπρο πάντων τοΟ προορισμοί τοΟ χώρου. Κατά τους χ_ρό-νους τοΟ παλαιοτέρου άναλήμματος φαίνεται, ό'τι ή επιφάνειατοΟ επιπέδου κατά τό νότιον ήμισυ άπετελεΐτο έκτής ώμαλισμένης επιφανείας τοΟ βράχου, μόνον δέ τό βό-


ρείον ήμισυ ήτο έπικεχωσμένον καΐ συνεκρατεΐτο δια τουάναλήμματος. Το έπίπεδον ήτο και τότε ημικυκλικών,ει^εν ως κέντρον τον βωμόν, ή ο' επιφάνεια αύτοΟ εβαι-νεν ελαφρώς κατωφερική προς το άνάλημμα.

Ότε ώκοοομήθη τΌ νεώτερον κολοσσαΐον άνάλημμα,δ χώρος ΰψώΟη οι' έπι^ώσεως κατά πολλά μέτρα, τότεδε διεσκευάσθη θεατροειδώς, της επιφανείας αύτοΟ βαι-νούσης άντιστρόφως άνωφερικώς έκ του κεντρικού βωμούπρος την περιφέρειαν.

Έσκάφη προς τούτοις ολίγος χώρος μέτρα τινα ΒΛτοϋ κολοσσαίου άναλήμματος πλησίον της λεωφόρου Ακροπόλεως

και τοΟ Αρείου Πάγου και άπεκαλύφθησαν οικήματαλελαξευμένα έντωβράχω Ελληνιστικών χρόνων καιμία περίεργος δεξαμενή ομοίως εν τώ βράχω λελαξευμένη.

Κ. ΚΟΤΡΟΥΝΙΩΤΗΣ. Δ. ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΑΝΑΒΥΣΟΓ

Περιγραφή άνασκαφης τάφων.

Των άνασκαφών Άναβύσου ήρξάμεθα την 22 Αυγούστου, διεκόψαμεν δε ταύτας, ένεκα τοΟ προσεγγίζοντος χει-μώνος, τήν 24 Σεπτεμβρίου τρέχοντος έ'τους. Η ΟέσιςΆνάβυσος ανήκει εις τον σημερινόν δήμον θορικίων, κείταιδ' έν ταΐς ύπωρείαις τοΟ Ααυρεωτικου Ολύμπου καιτοΟ παρά τήν θάλασσαν ορούς «Σκόρδι», χωριζόμενου διαστενής κοιλάδος άπο τοΟ έναντι άπο Ανατολών προςΔυσμάς έκτεινομένου Κερατοβουνίου, οπερ αποκλείει ούτως,ως άνυπέρβλητον πρόχωμα προς Βορράν, τήν μεγάληνπεδιάδα Αναβύσου άπΌ τήν της Κερατέας. Έν τή θέσειΆναβύσου παρά τήν θάλασσαν υπάρχει καΐ ή γνωστή τοΟΚράτους "Αλυκή, ακριβώς έναντι της Χερσονήσου 'Αστυ-παλαίας και της νησΐδος Έλεούσης, ων αμφοτέρων μνημονεύειΌ Στράβων, εκεί που τοποθετών τον δήμον 'Ανα-φλύστου, Ινα τών άρχαιοτάτων της Αττικής, εις τήνΆντιοχίδα φυλήν ανήκοντα. *)

Πιθανώτατον έκ τούτου καθίσταται, αν μή βεβαιότα-τον, δτι έν τη θέσει «'Ανάβυσος» εκείτο το πάλαι Ό δήμος'Αναφλύστου, προς δέ δτι και αύτό το όνομα τής σήμερονεινε παραφθορά τοΟ ονόματος του άρχαίου έκείνουκαι μεγάλου δήμου. Ότι δέ υπήρξε τοιούτος πιστοποιοΰ-σιν οί απειράριθμοι και πλουσιώτατοι έ'στιν δτε τάφοι, οίκαθ' άπασαν τήν πεδιάδα διεσπαρμένοι, διότι κτίρια δέν

*) Πρβ. Π. Καστοίοίτης. ϋίβ Όβιηβη νοη ΛίίΪ03, Ι,θϊρζϊ», 1880,

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟ Τ 1911 111

έσώθησαν δυστυχώς ή ελάχιστα ίχνη παρά τήν θάλασσανκαί έν αύτη, ώς και άλλαχοΰ που παρά τάς υπώρειαςτων πέριξ όρέων. Ήμεΐς προέβημεν εις τήν ερευναν μόνοντων τάφων, ών οί πλείστοι εχουσι δεινώς συληθή άποαρχαιοτάτων χρόνων, ιδίως δέ κατά τά τελευταία ετη,καθά μαρτυρεί το νεοσκαφές αύτών γώμοα. Ευτυχώς δ'όμως, ώς συμβαίνει συνήθως, οί βαθύτερον κείμενοι τά-

'Ο Λαυρεωτικός "Ολυμπος ι?ίώ- Τεμάχια εκ της συντετριμμένηςμένος εξ 1 Αναβΰσον λάρνακος της ευρεθείσης έν Ν.

Τύμβο) 'Αναβύοον.

©οι παρέμειναν άθικτοι, ούτοι ο' είσίν οί και τά σπουδαιότατατών ευρημάτων άποδώσαντες κατά τήν ανασκαφήν ημών.

Οί τάφοι της Αναβύσου εινε, ώς ανωτέρω εΐπομεν,πανταχοΟ της πεδιάδος εγκατεσπαρμένοι, από τών υπωρειώντών πέρις όρέων μέχρι της άμπελοφύτου παραλίας. Πολλοί τούτων ευρηνται ιδία ύπο ^θαμαλούς περιφερικούςλόφους, τεχνητούς δηλ. ημισφαιρικούς τύμβους3-5 μέτρων ύψους, ώς είθιστο κατά τούς άρχαιοτάτους


χρόνους, και ών όμοιοι εΰρηνται πολλαχοΟ της "Ελλάδος,πλείστοι ο' όσοι και έν αύτη τη Άττικη. Γνωστότατοιίδια είσίν οί ύπΌ του εφόρου κ. Β. Στάη έν Βελανιδέζα(έν άρχαίω δήμω Φηγούς) καΐ Βουρβα έξερευνηΟέντες καίών λεπτομερή πέριγραφήν έδημοσίευσεν ό άνασκάψας έφοροςέν τω Άρχ. Δελτίω τοΰ έτους 1890, σελ. 16-28και 105-ΓΙ 2 μετά πολλών και καλών πινάκων. Παρόμοιοιεύρηνται, εξερευνηθέντες και ούτοι, έν Πετρέζα, Μα-ραΟώνι και άλλαχοΟ.

Οί ημισφαιρικοί ούτοι τύμβοι, ους ό λαός καλεί Μαγουλάς, περικλείουσι συνήθως πολλούς τάφους, άλλουςμεν άρ/αιοτέρους και ύπό τό φυσικόν έδαφος, άλλους δενεωτέρους έν αύτώ τω χυτώ χώματι άνεω/Οέντας,ίδια έν τη περιφέρεια αυτών. Εινε δ' οιονεί οί τύμβοι οδ-τοι νεκροταφεία φυλής τίνος, γένους, ή φρατρίας, όμοιά-ζουσι δέ τά μέγιστα προς τους ύπο τοΟ "Ομήρου περιγραφόμενους

(πρ β. Β. 604, 793. Η, 435, Λ, 371 κλπ.) ώςκαι παοά Σοα>οκλ.Άντιγ. 1204 και Ήοοδ. 1,93 δστιςπεριγράφει τον έν Λυδία τάφον τοΟ πατρός τ°0 ΚροίσουΆλυάττου κλπ.

Ιδίως τάς ημετέρας σκαφικάς έργασίας εύθύς άπότών πρώτων ημερών περιωρίσαμεν εις δύο λόφους ή τύμβουςτοιούτους πλησίον άλλήλων κείμενους προς τό ΒΑτης πεδιάδος και περί τά ΙΟ'λεπτά της άκτής απέχοντας.Εγγύς τών τύμβων τούτων διέρχεται ή οδός ή άτραπόςμάλλον ή άγουσα εις Κερατέαν εις 2 ωρών άπόστασινκαι ή προς την Καμάριζαν, την εγγύτερον πάσης άλληςκειμένην κωμόπολιν, διότι αύτη άπέχει μόλις μίαν ώρανκαι τέταρτον.

Έκ τών δύο τούτων γηλόφων δ έτερος, ό προς Β.περιεΐχεν ελαχίστους τάφους, τό δέ τραχύ και σκληρό-τατον της έπιχώσεως αύτου καθίστα τοσοΟτον δυσχερή


την άνασκαφήν, ώστε ήναγκάσθημεν νά διακόψωμεν ταύ-την, άναβαλόντες εις ευθετώτερον καιρόν τήν εξακολούθηση/ της έν αύτώ έρεύνης' τουναντίον ή ανασκαφή τουπρος Ν. απέβη ευχερέστατη, ούτως ώστε έπί μήνα όλονεργαζόμενοι έπ' αΰτοΰ άνεσκάψαμεν σ/εδόν ειπείν τελείωςαυτόν, άποκαλύψαντες πλείους των είκοσι και πέντε τάρων. Τούτων οί πλείους εκειντο εις μέγα άπό της κορυφής

Ό Νότιος λόφος (τύμβος) εν τβ Μεγάλη τάφρος εντός τον βορείουπεδιάδι Άναβναον. λ.όφον, εν ?/ ενρέϋηοαν δύο τάφοι.

του τύμβου βάθος, 4 και 5 μέτρων, ενιοι δε εκειντούψηλότερον και περί τά κράσπεδα αύτοΰ, ώς είθισται καίέν πασι τοις λοιποΐς άλλαχοΟ άνευρεΟεΐσι τύμβοις. Οίδε νεκροί ήσαν τεΟαμμένοι έντος των χωμάτων, πιθανώ-τατα εντός φερέτρων, άτινα τελείως έξηφανίσθησαν, διότικαϊ ήλοι ακόμη ελάχιστοι άνευρέθησαν. Πολλών έν τούτοιςτά οστά ήσαν έντεταοιασμένα έντος υδριών, πίθωνή άμοορέων, ων ευρομεν μέγαν αριθμόν. Ιδίως εντός αμφορέωνκαι παρομοίων άγγείων εΟάπτοντο μι/ρά βρέ^η.ών άπηγορεύετο ή καΰσις. Πολλά τών μεγάλων τούτων

8


αγγείων άνευρέθησαν έκ παλαιο.Ο συγκεκολλημένα διαμολύβδου, ώς άπαντώσι και άλλαχοΰ (ίδε άνασκαφάς Π.Καστριώτου παρά τον «γ. Δανιήλ κατά το παρόν έ'τος εντώδε τω τεύχει, οπού εκτενώς εξηγείται ή τοιαύτη συγ-κόλλησις). Σπουδαΐον γεγονός είνε, ό'τι πλείστοι τάφοιεφερον άπτά ίχνη καύσεως, διότι σωροί ολοι ανθράκωνεξήχθησαν εξ αύτών. Έν τοις τάφοις τούτοις συνήθωςούοέν κτέρισμα άνευρέΟη, οσα δε ύπηρνον τοιαύτα, ιδίωςέν τάίοοις μετ' αγγείων μελανόμορφων, ταΟτα είχον τοσούτονάμαυρωθη, ώστε μέχρι σήμερον δεν επετεύχθη ήκαθάρισις και συγκόλλησες αύτων. Οί κεκαυμένοι τάφοιεφερον την χαρακτηριστικήν έκείνην δια μέσου όλου τοΟβάθους καϊ των πλευρών αύτών διήκουσαν αύλακα, ήτιςπαρατηρείται πολλάκις έν αύτοΐς και ής μνείαν ποιείταικαι ό κ. Στάης έν τοις έν Βουρβα τάφοις.

Άξια ιδίας μνείας εϊνε ή εύθύς κατά τάς πρώτας ημέραςτης σκάφης άνεύρεσις ακριβώς κατά την δυτικήνπεριφέρειαν του τύμβου μεγάλης μαρμάρινης λάρνακοςοεινώς τεθρυμματισμένης, διότι άνευρέθησαν ΰπερδιακό-σια δλα τεμάχια έπΐ ταύτο συνηγμένα, ώσεί επίτηδεςέκεϊ άποκρυφθέντα. Τις ό σκοπός τοΟ άνιέρου τούτου βανδαλισμού

είνε όλως ανεξήγητος, διότι προς σύλησιν αύτήςδεν ήτο ουδεμία ανάγκη τοιαύτης πρωτοφανούς εις μικράτεμάχια καταθρυμματίσεως. Ή λάρναξ αύτη δεν έ'φερενούοένα γλυπτικον διάκοσμον ή άπλώς μόνον γλυφάς, ώςπλαίσια και άετώματα έπ'ι τοΟ καλύμματος, ώστε ού-σκολον νά προσδιορίση τις τον χράνον της κατασκευής,δεδομένου ό'τι και κατά τους άρχαιοτάτους χρόνους έγί-νετο χρήσις τοιούτων σαρκοφάγων, άφοΟ εΰρηνται καϊ ένΚρήτη εις πολλάς π. Χ. χιλιετηρίδας άναγόμεναι. Καιέν τοϊς λοιποΐς τύμβοις άνευρέθησαν σαρκοφάγοι ώς ένΒελανιδέζα καϊ Βουρβα. Έν τω τελευταίω μάλιστα τούτω


άνευρέθη μνημεΐον έπιτύμβι&ν εν σχήματι λάρνακος. Γνω-σταΐ επίσης είνε αί άρχαϊκαι έκ κεράμου σαρκοφάγοι τωνΚλαζομενών, ώστε δύναται και ή ημετέρα νάνάγηταιεις τους χρόνους της αρχαϊκής τέχνης, ώς συνάγεταιέκ της άπλότητος των γλυφών και έκ τοΟ όλου σχήματοςαύτης.

Οί λοιποί τάφοι, ους άπεκαλύψαμεν ΰπΌ τον τύμβοντούτον, περιεΐχον οί πλείστοι, ιδίως οί βαΟύτερον κείμενοι,άγγεΐα του καλουμένου γεωμετρικού τρόπου, ΰπερεκατονπερίπου τόν αριθμόν, ευάριθμοι δέ μόνον, οί μάλλον έπι-πολαίως και έν τη περιφέρεια κεχωσμένοι, περιεΐχον άγγεΐαμελανόμορφα. Τα σχήματα τών γεωμετρικών αγγείωνεΐνε τα συνήθη τοΟ τρόπου τούτου, οίον πίθοι,ύδρίαι, άμφορεϊς, ευμεγέθη και μικρά ποτήρια, προχο'ίδες,κύαΟοι, κύπελλα, σκΰφοι, λήκυθοι, φιάλαι, πινάκια, κύλικες, άλάζ'αστρα, κυαθΐσκοι και παντοία άλλα, ών κατωτέρωπαρέχομεν περιληπτικόν κατάλογον μετά εικόνωνέκ φωτογραφιών τών κυριωτάτων και μάλλον άξιων λόγουέξ αύτών.

Αξιον σημειώσεως δια τήν χρονολογίαν ιδίως τώντάφων τούτων γεγονός εΐνε οτι άναμιξ μετά τών άγ-γείων τούτοον άνεύρομεν καί τινα άγγεΐα, άρχαιότερα πιθανόν, διότι ταΰτα εΐνε χειροποίητα και άνευ γανώματος,φέροντα δέ εγχάρακτα κοσμήματα, κατά τά γνωστά τηςΤροίας, Σέσκλου, Κυκλάδων, Άφιδνών, Όλυμπίας καιπλείστων άλλων τόπων, άτινα πάντα άνάγονται εϊς τήνπροϊστορικήν περίοδον. Φαίνεται έν τούτοις έκ τίνων άνα-σ/.αφών, ό'τι τοιαύτα εΰρηνται κα'ι έντος νεωτέρων στρωμάτων. Άλλά περί τούτων θά διαλάβωμεν έκτενέστερονκατωτέρω. Επίσης μεταξύ τών γεωμετρικών άνευρε'Οη-σαν καί άγγεΐά τινα, κύαΟοι, ώς επί το πλείστον, έ'χονταπηλον λεπτάτερον καί γάνωμα μετά διακοσμήσεως, άτινα


όμοιάζουσι τά μάλιστα προς τά της τελευταίας μυκηναϊκήςπεριόδου ώς καί προς τά πρωτοαττικά, ώς συνήθωςκαλούνται ταύτα.

Ιδού ήδη έν περιλήψει κατάλογος τών σπουδαιότερωνευρημάτων έκ τών τάφων της Άναβύσου κατά τήν άνα-σκαφήν ημών του τρέχοντος έτους.

Ευρήματα έκ τών τάφων Άναβύσου.

1) Είκοσι άγγεΤα μόνωτα σχήματος ποτηριών.Το μέγεθος αύτών ποικίλλει μεταξύ υψ. 009-023 μ.Ταύτα φέρουσι διακόσμησιν πλουσιωτάτην του γεωμετρι-κοΟ τρόπου, διότι ολόκληρος ή επιφάνεια αύτών εΐνε κεκαλυμμένη

ύπο γεωμετρ. κοσμημάτων κατά ζώνας διατε-

12 3 4

Οειμένων. Ταύτα συνηθέστατα εινε γωνιώδη φύλλα κατάσειράν διατεταγμένα, άβακωτά έκ λευκών και μελανώνεναλλάξ τετραγωνιδίων, ελλειψοειδή σχήματα μετά πλαισίων, μεταξύ τών όποιων διήκουσι κατακορύφως άπό τώνάνω προς τά κάτω άλύσεΐΰ έκ μικρών κόμβων, ταινίαι,μαίανδροι γραμμικοί και κυκλικοί κλπ. πρβλ. είκ. 3. 4.6. 12. 14. '


Αϊ λαβαί αυτών βαίνουσί κατακορυφως, είνε δε πλα-τεΐαι καΐ κατάκοσμοι. Ίο εν τη είκ. 3 ποτήριον 9^?ειάνω περί τον λαιμό ν και άκριοώς εκατέρωθεν της λαβήςμορφάς άνθρωπίνας κατά το γνωστόν γωνιώοες σχήματων αγγείων του Δίπυλου.

«ύτοϊς έν τη κατά τον λαιμών του αγγείου ζώνη τά γνωστάυδρόβια οολιχοτράχηλα πτηνά, τά θεωρούμενα κοινώςώς νήσσαι, άλλ' ών αγνοείται εισέτι ακριβώς το γένοςπρβ. είκ. 1.2.5.7.8. Ή έν είκ. ο απεικονιζόμενητρίλοβος προχοίς είνε ή μεγαλειτέρα τών άλλων


(ΰψ. 024 μ.). Αΰτη φέρει επί της μιας πλευράς μεγάλουςσυγκεντρωτικούς κύκλους με αστέρα έν τω κέντρω,επί δέ της λοιπής πέριξ έπιοανείας παραστάσεις ζώων, ίππων, πτηνών κλπ. κατά ζώνας διατεταγμένων. Όμοιον σχεδόνπρος ταύτην άγγεΐον ευρηται έν τη μεγάλη αΐθούση

τών άγγείων τοΟ ημετέρου ΈΟν. Αρχ. Μουσείου (έν θήκη5, ά?. Ιοί).

3) Είκοσι μόνωτα αγγεία σχήματος κυαθίσκων, υψ.0,035-007 μ. Ή οιακόσμησις αυτών εϊνε λίαν άπλη"ποβ. είκ. 13.

4) Είκοσι και όκτώ δίωτα σκυφοειδη άγγεΐα, άπλα. ήκαι μετά τών συνήθων γεωμετρικών σχημάτων, ύψ. 003-012 μ. πρβ. εΐκ. 9. 10. 11. 18. 16. 17." Έπ' αυτών άπαν-τώσιν άβακοειδή, αστέρες μέ κεκαμμένας ακτίνας (ώς τΌν


σταυρόν δ^ναδΐίκα), πτηνά και τά παραπλήσια του


τότητος, άλλα καθέτως βαίνοντα προς τήν βάσιν, ήτιςεΐνε μετρίως ύψηλή, συνεχόμενη μετά του άνωθεν αγγείουδια στενοΟ λαιμοϋ. Ή βάσις αΰτη ©έρει πέριξ οπάςκαθέτους, ώς τά εν χρήσει το πάλαι πύοαυνα. Ϊ6 εν εϊκ.

10 οέρει παραστάσεις αρμάτων, ώς έν μετόπη, μετάηνιόχου και άλλων ζώων.

Τά έν ταΐς εϊκ. 15. 16 καΐ 1/, ώς και τινα άλλα τοΰαϋτοϋ' σχήματος και τρόπου, ευρέθησαν όμοϋ' μετά των

10 17

νεωαετοι/.ων, εινε ο οαως παντη οιαί&οοα ως ανώτερο;άνεοέρομεν. Ταύτα αποκαλούνται συνήθως πρωτοαττικάή πρωτοκορινθιακά, ό δέ καθηγητής κ. Κάρω ευρίσκειταύτα ομοιότατα προς τά τοΰ Ηραίου και καλεϊ Άργο-λικά. Παρόμοια ευρέθησαν ύπό το Ήραΐον Όλυμπίας,


ώστε ή χρονολογία αυτών ανάγεται —έραν και της α' π. Χρ.χϊλ-ι-ετηρίδος. Πρβ. τα έν τη μεγάλη αϊθούση τών αγγείωντου ημετέρου ΈθνικοΟ Μουσείου έν θήκη 6 ύπ'άρ. 141 και θήκη 1 υπ' άρ. 37 και 38 εξ Άμυκλαίου,άτινα θεωοοϋνται ώς μυκηναϊκά.

5) Τέσσαρα φιαλοειοη άγγεΐα με οριζοντίους άμοοτέ-ροΟεν λαοάς. Πρβ. εϊκ. 18 και 19. ΤαΟτα εϊνε πλειστάκι;κατάκοσμα. Το έτερον τούτου ρέρει επί της οπίσθιας όψεωςέν αέν τώ κέντοω άστέοα υ,ετά συγκεντοωτικών κύκλων1 1 I ( Γ Ι ί »

18 19

και γωνιωδών σχημάτων μεταξύ αυτών, μετ αΰτοϋς δεκαθ' βλην την έπιφάνειαν έν πλατυτάτη ζώνη παραστάσειςζώων, πτεοωτών δηλ. γρυπών κατά σειράν διατεταγμένων, μεταξύ δ' αυτών έν τώ κενώ '/ώ:ω, κατά τ'ο γνωστόνΙΐΟΓΓΟΓ ναουί της άρχαϊκής αγγειογραφίας, πληθύνοιαοόρων σχημάτων, ρομβοειδών, χιαστών κλπ. Παρό-μοιαι οιάλαι εΰρηνται έν τω ήμετέρω Αρχ. Μουσείω(Αίθουσα αγγείων Δίπυλου, θήκη 6, άρ. 13038).

6) Τρία πιθοειδη μόνωτα άγγεΐα, υψ. 037-077 μ.ΤαΟτα, ώς ανωτέρω είπομεν, έχρησίμευον συνήθως ώςνεκρικά! κάλπαι ή θήκαι μικρών παιδιών ή της τέφρας


κεκαυμένων νεκρών. Ό διάκοσμος αυτών εινε πλουσιώτατο:, άπο τοΟ στομίου μέχρι του πυΟμένος διήκων, πρβ.είκ. 20 καί 21. Ή διάταςΊς τών γεωμετρικών κοσμημάτωνβαίνει κατά ζώνας, άπαντώσι δέ και ενταύθα οί μαίανδροι, άπλοΐ και διπλοί, τά τριγωνοειδή κα'ι άβακοειδή

β· |

20 21

σ/ήματα, τά ώς ώά ελλειψοειδή και τά ώς ϊφεις άνελισ-σόμενα οριζοντίως καϊ κατά μήκος άνω προς τ'ο στόμιον,και κατωτέρω περι την βάσιν τοΟ λαιμού ή και έκατέρο.)-θεν τής λαβής. Το έτερον τούτων, το έν είκ. 21 φέρει επίτοΟ λαιμοΟ τετράγωνον έν είδει μετόπης πλαίσιον έκ μαιάνδρωνκατά το σύνηθες σχήμα τών φαληρικών υδριών καιπαραπλήσιων γεοομετρικών άγγείων. Περί το πλαίσιον


τούτο βαίνουσι άνωθεν και κάτωθεν σειραί εκ τών γνωστώνυδροβίων πτηνών, δεξιόθεν δε καΐ άριστερόθεν κλάδοιδένορων, Ιφ' ών πάλιν παρεντίθενται παρόμοια πτηνά,άτινα βεβαίως ενουσί θρησκευτικήν τινα εννοιαν, διότιάλλοις δεν εξηγείται ή καθ' ύπερβολήν αϋτών -/ρήσις ένμνημείοις επιτύμβιοι; και έπϊ κτερισμάτων. Πάντα τά άγ-

23

γεια ταϋταΊίφερον το πάλαι πώματα, ατινα όμως ώς έπϊτο πλείστον έξηφανίσθησαν. Συχνότατα εύ'ρηνται ταύταπειραγμένα οΥ ογκώδους λίθου, πέριξ δ αύτών εντός τώνχωμάτων άνευρέθησαν πλείστα μικρά και μεγάλα αγγείαώς και τινα μικρότατα έντός αυτών. Το έν τη είκ. 20ευρέθη μετά του πώματος αυτού", όπερ 'ίγζι κα'ι αύτόσχήμα αγγείου μετά βάσεως, άλλά διάτρητου τάς πλευράς. Τό πώμα τοΟτο εινε κομψότατον τά τε σχήμα και τόνδιάκοσμον. Τό άγγεϊον τούτο, το μετά τοΟ πώματος, φέ-

124 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ϊθν 1911ρει επίσης άνω έπι των ωμών, ευθύς δηλ. μετά τήν βά-σιν του λαιμοΟ μαστοειδείς εξογκώσεις, αίτινες πιθανόν νά

είνε λείψανα τών άνΟρωπομόρφων προϊστορικών αγγείων,οία τά της Τροίας, έκτος έάν είνε απομιμήσεις κεφαλών


ήλων, δπερ άπιΟανώτερον . Παρόμοια αγγεία εΰρηνταιπολλά έν τω ήμετέρω ΈΟν. Άρχ. Μουσει'ω, πρ6". Οήκην7 κάτωθι άρ. 12244.

7) Άγγεΐον εις σχήμα άμφορέως, υψ. 038 μ. ΚαιτοΟτο ώς τάνωτέρω είνε κατάκοσμον άπο τοΟ στομίου

29

μέχρι τοΟ πυθμένος εκ διαφόρων γεωμετρικών σχημάτωνκατά ζώνας ώς δεικνύει το έν εικ. 22. Ή διατήρησιςαϋτοΟ, ώς και των ανωτέρω αρίστη.

8) Άγγεΐον τρίωτον εις σχήμα υδρίας, ΰψ. 035 μ.επίσης κατάκοσμος κατά ζώνας εκ γεωμετρ. κοσμημάτων(είκ. 23). Ή ύδρία αύτη φέρει περί τον τράχηλον


κα! επί της ύψηλοτέρας ιών δυο έτερων κειμένης Λαβήςοα>εις άνανλυπτους. (Πρβ. Έθν. Άρχ. Μ ουσεΐον, θήκη4, άνω, αρ. 894.) Αξία λόγου επίσης και ή διακόσμησιςτοΟ λαιμοΰ, εφ οδ παρίστανται γυναίκες από των χειρώνκρατουμεναι και όρχουμεναι, καθά και νυν είθισταιεν τοις έθνικοΐς ημών χοροΐς. Τοιαΰται παραστάσεις άπαν-

30 31

τώσι και επί άλλων άγγείων της γεωμετρικής περιόδου.9) Άγγεΐον εις σχήμα πυςϊδος μετά πώματος.

10) "Εξ χειροποίητα αγγεία, άνευ γανώματος, ών πέντεεγχάρακτα, άλλα δίωτα, άλλα δε μόνωτα. Πρβ. Εϊκ.24-29. Ια εν εικ. 20 και 28 φερουσιν επι τοΟ Λαιμούέντος πλαισίων εκ διπλών κυματοειδών γραμμών το γνωστόνσταυροειδές σχήμα μέ κεκαμμένας κεραίας, τΌ κα-λούμενον 8"\ν&8ΪΪ(3ίϊ. Το δε έν εΐκ. 29 άγγεΐον φέρει εκτόςτών δυο εκατέρωθεν λαβών και τρίτην άνωθεν, δίκηνπτερνιστηρος, ώς και προχοήν περί τό μέσον τοΟ λαι-μοΟ. Παρόμοια άγγεΐα ευρηνται πολλά έν τω ήμετέρω'Εθν. Μουσείω. Πρβ. ιδίως τα έν τη Μεγάλη αϊθούσηάγγείων, θήκη 6 κάτωθεν, άρ. 144 και θήκη 96 άγγεΐα


Μήλου μετά προ^οής καί θήκη 9ο, έν τω μέσω καί κάτωρυμώ.

'Γά χειροποίητα ταύτα αγγεία, άτινα συνήθως εύρην-ται εις προϊστορικά στρώματα, άνευρέθησαν, ώς είπομενανωτέρω, όμοΰ μετά γεωμετρικών έντος τών αυτών τάα>ων.

11) Δύο καλαθοειδη μικρά άγγεΐα φέροντα ώς διακό-σμησιν άνάγλυπτον άπομίμησιν καλαθίων εΐκ. 30 και 31.ΤαΟτα εινε σπάνια, άποδεικνύουσι δε τήν ύπο της πλεκτικήςέπίδρασιν έπϊ της κεραμικής τέχνης. Προ. Τσούντα, προϊστορικά! Ακροπόλεις, σελ. 12. Παρόμοια ευρέθησαν έν τοιςτάφοις, Αμοργού καί Σύρου. Έοημ. Άρ^. 1898 πίν.9,11. Έντος του ετέρου τών καλαθοειδών τούτων αγγείωνές Άναβύσου ίέοεται υ,έ έουθοόν ν^ώυ,α άκτινωτονκόσμημα, ώς άπαντα έν κυάΟοις μυκηναϊκοΐς.

12) Κάτοπτρον/αλκουν άνευ λαβήςκαί διακοσμήσεως.*

♦ *

Τοιαύτα έν περιλήψει τά σπουδαιότατα τών ευρημάτωνέκ της έν Άναβύσω ημών κατά το παρελθόν θέροςάνασκαφής. Τούτων τά πλείστα, ώς είδομεν, άνήκουσινεις τήν γεωμετρικήν καλουμένην περίοδον της αγγειοπλαστικής

τέ/νης, ήτις περιλαμβάνεται συνήθως εντόςτου πρώτου ήμίσεως της α π. Χρ. χιλιετηρίοος. Ή χρονολογίαέν τούτοις αύτη τών γεωμετρικών αγγείων δενσυμβιβάζεται πάντοτε προς τά κατά τόπους εύρήματα,ώς συμβαίνει κα'ι έν τοις ές Άναβύσου.

Ό Δήμος δηλ. Αναφλύστου, εις τών άρχαιοτάτωντης Αττικής, ήν εξ εκείνων, ους συνώκισεν Ό μέγας τώνΑθηνών συνοικιστής θησεύς, όστις ήκμασεν ώς γνωστόνκατά τους μυκηναϊκούς χρόνους, δηλ. περί τά μέσα τής β'^ιλιετηρίδος π. Χρ. Άλλ' ήμεΐς άπανταχου σχεδόν άνάτήν πεδιάδα τής Άναβύσου έοευνήσαντες οϋδαμου άνευ-


ρομεν ούδέ ίχνος μυκηναϊκού τάφου ή μνημείου τη; περιόδουταύτης, εις ήν συνήθως ανάγεται ολόκληρος όήρουϊκός αιών της Ελλάδος. Έκ τούτου δικαίως γεννάταιτό ερώτημα που εκειντο οί προϊστορικοί τάφο: της άρχαιο-τάτης περιόδου του Δήμου Άναφλύστου ;

Η άπορία αύτη άγει ήμας εις τήν σκέψιν μή τι ο καλούμενοςΓεωμετρικός διακοσμητικός τών αγγείων τρόποςυπερβαίνει κατά τινας ετι αιώνας το νυν τιΟέμενον οριοντης πρώτης αύτοΟ εμφανίσεως, επεκτεινόμενος και πέραντης α' χιλιετηρίδος, πιθανόν και κατά τό πλείστον τηςδευτέρας τοιαύτης π. Χ. παραλλήλως δηλ. της μυκηναϊκήςτεχνοτροπίας, ήτις φαίνεται ούσα έπείσακτος τις καιέ'ςωΟεν, ίσως έκ Κρήτης, εις τήν κυρίως Ελλάδα καί τάςνήσους εισαχθείσα, έν αντιθέσει προς τήν γεοομετρικήν,τήν γηγενή καϊ έγχώριον, τήν έ'κπαλαι, έκ ΠελασγώνπιΟανώτατα, έν Ελλάδι άσκουμένην.

Ηδη πλειστάκις παρουσιάσΟη το πρόβλημα τούτο έντη αρχαιολογική έπιστήμη, πολλοί δε έκ τών έγκριτοτά-των αρχαιολόγων διαφόρους έξήνεγκον γνώμας και θεωρίαςπερί της μεγάλης άρχαιότητος τών γεωμετρικών αγγείων, έπ'ι δέ τών ήμερών ήμών έπί κεφαλής της θεωρίαςταύτης ί'σταται ο περιφανής άνασκαφεύς της Τροίας,Όλυμπίας, Περγάμου και πλείστων άλλων άρχαιολογικώντόπων καθηγητής κ. Δαΐρπφελδ, ό'στις διά τών έν Λευ-κάδι καί Όλυμπία εύρημάτων έπείσΟη ό'τι κατά τήν βπ. Χ. χιλιετηρίδα ήσκεΐτο ό γεωμετρικός τρόπος καί ένγένει ή καλουμένη άρχαϊκή τέχνη, συγχρόνως πρό; τήνμυκηναϊκήν, ήτις δεν εϊχεν είσαχθή απανταχού έν Ελλάδι, ώς άποδεικνύουσι πλεΐσται έν αύτη άνασκαφαί. Βεβαίωςή θεωρία αύτη άνατρέπει τό έπικρατοΟν περί τώνγεωμετρικών αγγείων δόγμα, ούχ ήττον είνε αξία πάσης


εκτιμήσεως, διότι ύπάρχουσιν έ'τι πολλά τά δυσεξήγηταέν τη κρατούση ταύτη χρονολογία των γεωμετρικών.

Προς ένίσχυσιν μάλιστα της γνώμης ήμών ειδικώςπερί της ανασκαφής Άναβύσου άναφέρομεν κα'ι το έξηςσπουδαΐον γεγονός, ότι δηλ. μεταξύ τών γεωμετρικών αγγείωνκαι εντός των αυτών τάφων ευρέθησαν άναμιξ καιτά χειροποίητα εγχάρακτα κα'ι άνευ γανώματος αγγείαεκείνα, περί ών ανωτέρω οι ολίγων διελάβομεν και άτιναθεωρούνται γενικώς ώς προϊόντα χρόνων προϊστορικών.Πώς ήδη ευρέθησαν ταύτα έν τάφοις κατά χίλια όλα ετημεταγενεστέροις, ώς χρονολογούνται συνήθως οί γεωμετρικοί; Ιδού πρόβλημα δυσεξήγητον, πολλάς διεγεϊρον απορίας. Και διατείνονται μεν οί την κρατούσαν περί τώνγεωμετρικών χρονολογίαν παραδεχόμενοι δτι ταΟτα έςηκο-λούΟουν δήθεν και (ίραδύτερον κατασκευαζόμενα, ιδίωςύπό χωρικών, αλλά τό επιχείρημα τούτο δεν εινε τοσούτονΐσχυράν, διότι ακριβώς εις πλείστας άλλας περιπτώσειςάποδείκνυται εντελώς άνίσχυρον. Πώς τότε οί έν ταϊς μυκηναϊκούςάνευρισκόμενοι σκαραβαίοι Οά ήδύναντο νά θεω-ρηθώσιν ώς άψευδή μαρτύρια χρονολογίας έστω και κατ'έλαχίστην προσέγγισιν ; Επειτα οί χωρικοί εχουσί ποτειδίαν άγγειοπλαστικήν, ώς οί άγριοι λαοί, ή τουναντίονπρομηθεύονται, ώς και σήμερον, πάντα τά πήλινα αύτώνσκεύη έκ τών πλησιεστέρων κωμών ή πόλεων ; Δεν εινεδε τολμηρότατον νά ονομάση τις τους κατοίκους τοΟπλουσιωτάτου και πολυανΟρωποτάτου δήμου Άναφλύστου,τους τεθαμμένους έντος ούτω περιφανών και μεγαλοπρεπώντύμβων, χωρικούς και πτωχούς άγρότας ; Άλλ'ούο ώς κειμήλια φυλασσόμενα έν ταΐς οίκογενείαις αύτώνκαι ειτα μετά τών νεκρών συνενταφιαζόμενα δυνάμεθα νάέκλάβωμεν ταΟτα, διότι ουδέν τό τοσοΟτον πολύτιμον έ'χου-σιν ώστε επί χιλιετηρίδα ό'λην άπ'ο γενεάς εις γενεάν νά


φυλάσσωνται αγγεία εύ'θραστα και έστερημένα οιασδήποτεσημασίας θρησκευτικής, ώς ήσαν λ. χ. τά ειδώλια κλπ.

Άλλ' έκτος των αγγείων τούτων εντός των αυτώνγεωμετρικών τάφων άνευρέθησαν επίσης άναμιξ και τάσκυφοειδή εκείνα δίωτα αγγεία, ών ανωτέρω παρεθέσα-μεν τά σχήματα μετά συντόμου περιγραφής και τά όποιαάλλοι μεν καλοΟσι πρωτοαττικά ή πρωτοκορινθιακά, ό δεπολύς κ. Κάρω αργολικά, διότι πλείστα αύτών ευρέθησανέν Άργολίδι, Ήραίω και άλλαχου και άτινα ό αύτός περιφανήςάρ/αιολόγος ανάγει και πέραν της α χιλιετηρί-δος. Τά άγγεΐα ταΟτα όμοιάζουσι κατά τε την τεχνικήνσυστασιν και μορφήν προς τά Μυκηναϊκά, θεωρούνταιδ' οίονει ώς ο συνθετικός κρίκος μεταξύ εκείνων και τώνκατόπιν αρχαϊκών *).

"Ετερον γεγονός τά μέγιστα ένισχύον την προϊστορικήνάρ/αιότητα τών ημετέρων τάφων εΐνε ό'τι ούτοι εύρέθησανπάντες εντός τύμβων (ΐΐΐϊϊΐυΐί) εντελώς όμοιων προς τουςέκ χυτής γής ύπό του "Ομήρου περιγραφόμενους και ώνόμοιοι άνευρέθησαν πλείστοι έν Τρωάδι, Θεσσαλία, Αττικήκαι πανταχού της Ελλάδος. Ιό δ' έτι μάλλον προσπε-λάζον αυτούς προς τούς ομηρικούς εϊνε ή κάνας τών νεκρών,ήτις ώς γνωστόν εϊνε εντελώς άλλοτρία τών μυκηναϊκών,καθιστώσα έν μέρει προβληματικήν την πλήρη ταυτότητατών ομηρικών ηρώων προς τούς νεκρούς τών μυκηναϊκώντάφων.

ΤαΟτα πάντα και άλλα τινά, ών ού τοΟ παρόντος ήενδελεχής και ακριβής έρευνα, άγει ήμάς εις τό συμπέ-

*) Έν γένει περί της συνεπείας τοΰ γεωμετρικού τρόπου και της πρός τόνμυκηναϊκόν σχέσεως και άλληλεπιδράσεως αυτού παράβαλε ίίσα εκτενώς γράφουσινέν τω νυν έκδιοομένω περί Τίρυνθος συγγράμματι έν σελ. 161 και έφεξης οί κ. κ.\ν. Μϋΐΐβΐ' και Ρ. Οβίΐϊΐαηη, οίτινες ευγενώς παρεχώρησαν ήμϊν δια τοΰΚαθηγητού κ. Κάρω, τά δοκίμια τών περί γεωμετρικών αγγείων σελίδων.


ρασμα ό'τι πιθανόν ό γεωμετρικές καλούμενος διακοσμητικόςτρόπος νά ήτο όντως ό αρχαιότατος καϊ γηγενής ένΕλλάδι καϊ ταΤς έλληνικαϊς εν γένει χώραις, όπου άπαντα,σύγχρονος δε πολλαχοΰ της μυκηναϊκής τέχνης, ήτις, ώςάνωτέρω είπομεν, δεν φαίνεται έγχωρία, άλλα τουναντίονώς έξωθεν εις Ελλάδα είσκομισΟεΐσα. Το τολμηρόν πωςτοΟτο συμπέρασμα, το τοσούτον άνατρεπτικόν των ήδηέν τη άρχαιολ. επιστήμη κρατουσών γνωμών, έκφέρομενμετά πάσης ευλάβειας και επιφυλάξεως, διότι το ζήτημαδεΐται εισέτι μεγάλης έρεύνης και ζητήσεως, διό και εύ-χόμεΟα ίνα ή ήμετέρα ανασκαφή γένηται πρόξενος τηςάνακινήσεως κα'ι έκ νέου συζητήσεως του γεωμετρικοί)προβλήματος, άμα δέ και περαιτέρω έρεύνης εν τε τωαύτώ χώρω και τοις λοιποΐς δήμοις, διότι πλείστα όσαδύνανται έτι νά προκύψωσιν εις φώς διά της αρχαιολογικήςσκαπάνης έν τή άρχαιοτάτη ταύτη καϊ πολυϋμνήτωτης Ελλάδος χώρα, τή Αττική.

Έν Α&ήναις 24 Δεκεμβρίου 1911.

ΠΑΝ. ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ ΑΛΕΞ. ΦΙΛΑΛΕΛΦΕΤΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΤΑΦΩΝ ΕΝ ΒΟΙΩΤΙΑ

Έν γένει καί τόπους καί είδος των εφετινών ήμώνανασκαφών καθώριζον έν μεγάλω μέτρω σκοποί διασω-στικοί άπο των λαθραίων.

Α'. Έν Τανάγρα.

Εις πέντε θέσεις μάλλον ή ήττον απέχουσας άπο τηςαρχαίας π όλεως, ΜαυροβΌϋνι, Αγ. Πολύκαρπον, Μπαλή,Κοκκάλι κα'ι πέραν τοΰ ΆσωποΟ Γκέλ^αζι, έν αΐς προσε-δοκώμεν ότι θα ΰπελείποντο κα'ι μετά τάς απειραρίθμουςτυμβωρυχίας 40 ετών ασύλητοι τάφοι, άνεσκάψαμεν ένόλω 152 τάφους τών εξ τελευταίων π. Χ. αιώνων" έκτούτων ήσαν

α') ~&ήκαι κεκανμένοον νεκρών ή πνραΐ 30" είναι αδ-ται στενόμακροι βόθροι ορθογώνιοι, κεκομμένοι εις τόαστερεόν», έχοντες ό'μως πάντοτε σχεδόν καθ' έκατέραντών μακρών πλευρών τάς συνήθεις βαθμίδας, «πεζούλ-λια», πλάτους ενίοτε φθάνοντος τό του κυρίου τάφου' ότιό λάκκος ούτος είχε χρησιμεύσει ώς έπί το πλείστον καίώς τόπος καύσεως του νεκρού, άποδεικνύουσιν δχι μόνοντα έφ' όλου του βάθους έκτεινόμενα παχέα στρώματα άν-θράκων καί δή προδήλως κατά χώραν άπηνθρακωμένωνδαυλών καί πρέμνων όλων, άλλά καί τά έρυθρά άκόμηδιά την περίκαυσιν τών φλογών εις υψος μέτρου καίπλέον τοιχώματα καί αύτών τών άστών τά συνήθους εύ'-δηλα έν τη οικεία θέσει ήμίκαυστα λείψανα.

β') (τεθαμμένων) '&ήκαι άπλάϊ ή ορύγματα (8θ1ΐ9.-


οηΐ°Τ8.ΐ3βΓ, «σκέττοι» κατά τήν έγχώριον δνοματολο-γίαν) 26, κατά τάλλα ομοιότατοι προς τους κεκαυμένους'αμφότερα τά παλαιότατα ταΰτα είδη τάρων παραμένουσικαι μετά τον Ε' αιώνα άε'ι σπανιώτερα.

γ') αγγεία ώς τάφοι, ιδία μεγάλοι τζίϋοι (αρχαιότατοι,μετά των α'-β' το μόνον ασφαλές τοΟ 6ου αιώνος είδος)κα'ι αμφορείς, έν ο'λω 8' οί πι§όταφοι πάντοτε διπλοί,δηλ. μετά μικρότερου ώς πώματος, οπερ όριζοντιωθένμετ' εκείνου τω /ρόνω ε/ει δώσει άφορμήν εις κοινήν πρά-ληψιν οτι ο νεκρός ετίθετο (ανά ήμισυν) εντός δύο άντω-πών πίθων.

δ') λάρνακες πήλιναι ή σαρκοφάγοι του γνωστού προςπύελον λουτρού όμοιου σχήματος, έν ό'λω 5, οί τρειςτοΟ Ε' αι., οί δύο ύστεροι.

ε') κεραμοσκεπεϊς, ήτοι «καλνβωτοι» (54) ής-') «γουβωτοι» (14),

είδη εμφανιζόμενα βραδύτερον τών α'-δ' (ίδια οί «γου-οωτοί» μόνον μετ' ΆλέΗανδρον, τών καλυβ. ελάχιστοιάναβιοάσιμοι εις τον Ε αί.)' έν άμφοτέροις τούτοις ό τε-Οαμμένος νεκρός στεγάζεται ώς δι' ορόφου τινός διά μεγάλωνκεράμων" άλλ' έν μεν τοις καλυβωτοϊς αύται κοι-ταζόμεναι ορθιαι έπί τοΟ πυθμένος εκατέρωθεν αύτοΟ ανά2 ή 3 (ενίοτε διπλούμεναι) και συγλίνουσαι άνω άποτε-λοΟσι σαγματοειδή στέγην («καλύβην»), έπιστεφομένηνενίοτε και δι' άλλων κεράμων κυρτών, πέρις δέ στε-ρεουμένην και διά λίθων, ενίοτε πηλοκτίστων, κατά δέτάς δύο στενάς πλευράς κλειομένην δι' άλλων κεράμωνόρθιων ή λίθων («κεοαλαριών»)" είναι το άπό του Δ'αιώνος έπικρατέστατον είδος. — Συ'/νά παραμένουσιν έξωτης θήκης κα'ι ένταΟθα τά πεζονλλια τών α'-β', ύψηλό-τερα ενίοτε της «καλύοης», ένώ εις τους «.γουβωτονς·»ταΟτα χρησιμεύουσιν εις έπίθεσιν τών κεραμίνων καλυμ-


μάτων, δροφουντων εδώ τήν όλην ύπο τάς βαθμίδας θή-κην («γούβαν» λοιπόν) και ούχί τον πυθμένα μόνον αίμεγάλαι αδται των γουβωτών κέραμοι (2 πολλάκις διατο δλον τοΟ τάφου μήκος, ήτοι μέχρι 0,90 μ. το μήκοςέκατέρα και 0,50 πλάτος) εχουσιν ενίοτε σχήμα ήμικυ-λινδρικόν μέ συμφυές το «κεφαλάρι» ίν τω άκρω.

ς') πλακόκτιστοι ή ακασσονάτοι» (8), εκ μεγάλωνδηλ. λίθινων πλακών, όρθουμένων ανά 2 συνήθως εν έκατέρατών μακρών και άνά μίαν εις τάς στενάς πλευράς(ενίοτε κεκονιαμένων εσωτερικώς δια μείγματος άσβέστουκαι άμμου), έφ' ών έπικάθηνται ώς στέγη 3-4 δμοια καλύμματα" είδος τούτο κατ εξοχήν τών ρωμαϊκών χρόνων,άλλά και άπό τών μακεδονικών ήδη έμφανιζόμενον.

η') Τέλος μονοκέραμοι μεν ταφίσκοι παιδιών (ά δενέκαίοντο, φαίνεται) 3, εΐςδέ οιονεί ορθογώνιος σωλήν υδραγωγείου

πήλινου, κεκαλυμμένος δια κεράμου, — και μίαάπλή «.καντράν ή «-Ουσία» κοινώς, λάκκος δηλ. άβαθηςόλως, ένθα καείς θά μετεκομίσθη ίνα ταφή άλλαχοΟ πουπλησίον ο νεκρός, ύπολείπων μόνον τής καύσεως τά ίχνη,άνθρακας καί τινα θραύσματ' αγγείων.

Έν γένει προφανώς ύπο στέγην τινά πάντοτε έφιλο-τιμοΟντο νά θέτωσι τά προσφιλή λείψανα τών οικείων, οχ_ιύπο τήν άμεσον έπαφήν του χώματος' τά δέ κεράμινακαλύμματα τών γονβωτών και τά λίθινα τών κασσονάτωνφαίνονται συνηγοροΟντα όπερ τής γνώμης ότι καί οί α'-β'(καί οί ε' ίσως), οσάκις μάλιστα φέρουσιν επί τε τών«βαθμίδων» εκείνων καί καθ' όλον τό ισοϋψές αύταΐς έπί-πεδον (ύπέρ στρώμα χωμάτων ένίοτε παχύτερον τών 0,60μ. ύψηλότερον του πυθμένος) κτερίσματα έστρωμένα,ειχόν ποτε ωσαύτως όρόφωσίν τινα ξυλίνην, ήφανισμέ-νην μεν σήμερον ευλόγως, άλλά κρατήσασαν έφ' εαυτής"επί αιώνας μέχρι σχηματισμού παχέων χώματος ύπο-


στρωμάτων τά κτερίσματα" τάς σανίδας ή τήν σανίδαταύτην θα έπέθετον έπΐ τών βαθμίδων όπερ τον κεκαυ-μένον σωρον ή τον έν φερέτρω κλειστώ (ή και εν «καλυ-βίω» κεραμίνω) νεκρόν, άνωθεν δέ επέβαλλαν τά τελευταίακτερίσματα, πριν άπέλθωσιν.

Αί κεραμίδες, επίπεδοι σχεδόν αί άρχαιόταται, βαθμηδόνκυρτότεραι αί νεώτεραι τοΟ Ε' αί., σπανίως φέρου-σιν, εντυπον εκ σφραγϊδος, γράμμα τι ώς σήμα εργοστασίου, δύο δέ μόναι (Δ' αί.) τήν έπιγραφήν ΙΑΡΑ, έξ ίεροΟτίνος λοιπόν ίσως ήρπασμέναι.

Αί δέ εύρεθεϊσαι επιτύμβιο! επιγραφαί, έν ολω 24,έπϊ άπλών στηλών ορθογωνίων μέ γεΐσον άνω ελαφρώςεξέχον ή και άετωμάτιόν τίνες, είναι πασαι άπλα ονόματα/ρόνων τό πλείστον μετά τον Δ' αιώνα' δύο εξ αυτών επίταπεινών στηλίδων άνή/.ον, φαίνεται, εις τάφους παιδιών,τουλάχιστον άσφαλώς ή μία, άφοΟ ΚΟΡΑ άπλή, άνά>νυμοςδηλ. άκόμη κατ' έθος γνωστόν εξ άλλων ομοίων έπιγρ. τηςΤανάγρας. Ατυχώς σχεδόν μόνον μία ή ούδεμία συνα-νήκει μετ' άσφαλείας εις τάφον ώρισμένον' διότι οσονούδέν άλλο συστατικον τών τάφων αύται ύπέκειντο ειςάρπαγήν και φθοράν, εξω δή πρόχειροι εύρισκόμεναι. Διόκαι αί ήμέτερα! ώς τά πολλά ή εχουσι χρησιμεύσει ώςκαλύμματα νεωτέρων τάφων κλαπεϊσαι ή εχουσι σωρευθήέπ' άλλήλαις παραχωροΰσαι, ώς και αί θηκαι αυτών,τήν θέσιν εις άλλους νεκρούς.

Ώς προς τήν σχετικήν θέσιν τών τάφων, ούτοι εκτείνονται, ώς συνήθως, εις σειράς (δ'.πλουμένας ή και τρι-πλας όπισθεν αλλήλων) μακροτάτας παρά τάς έκ τηςπόλεως οδούς, προς άς οί καθ' εκαστον τάφοι εχου-σ!ν έγκάρσιον φοράν (της κεφαλής τοΟ νεκροΟ κειμένηςεις τό άπώτερον άπο της όδοϋ άκρον κατά κανόνα σπανίώ-τατα και μόνον ύπο ξένων τινών, φαίνεται, της συγγε-


νείας καί κατ' άλλους χρόνους παραοαινόμενον)- άλλαπλην τών παραλλήλων συχνοί καΐ ιδιαζόντως διδακτικοίείναι και τάφοι ύπεράλληλοι και διαφόρων χρόνων, οτεεν τη κατωτάτη θέσει κείνται συνηθέστατα οκέττοι ήκανμένοι.

Εις τοΰς ειρημένους τάφους δεν κατελέξαμεν καμα-ρωτόν τινα μέγαν κτιστΌν κατάγειον, όμοιον προς γνωστούςέρετρικοϋς, άλλα δυστυχώς σεσυλημένον ευρεθέντακαι σωρδν λί&ων κωνικόν, διαμέτρου 10 α. και ύψουςύπέρ τά 2 έν τη θέσει Λα^οτρίβι, έλεγχθέντα δια τομήςό'τι δεν ήτο, ώς εΐχομεν ελπίσει, τύμβος (άλλ' «ερμαξ»ίσως).

Ευρήματα έν τοΐς τάφοις. Πολυειδή, ώς συνήθως ένάρχαίοις τάφοις, και άφθονώτατα μέν έν τοις άρχαϊκοΐς(ίδια τά άγγεΐα' έν έν'ι μόνον άρύβαλλοι 175, έν άλλωκάνθαροι περ'ι τους 70 και ληκύθια περί τά 30), έλατ-τούμενα δ' έπειτα βαθμηδόν μέχρι τών ρωμαϊκών, ευρίσκονταικα'ι έν τοις πτωχοΐς μάλλον τούτοις τάφοις τά συν-θαπτόμενα, είτε προς τροφάς τών νεκρών προωρισμένα(καρποί, ιδία σύκα και τίνες έλαΐαι, κελύφη ωών, οστρεάτινα θαλασσινά), είτε ώς σκευάρια καθημερινής χρήσεως παντοία

, έγχωρίου κατασκευής, και άλλα πολυτελείας τίνος(ολίγα φοινικικά ύέλινα μυρηρά), και δη ανδρών (άγγεϊαπάτου, κάνθαοοι ιδία, κύλικες και σκύφοι, άπαντα έγ-χώρια, φαίνεται,— στλεγγίδες, άλλ' ουχί ο'πλα' έν μόνονέγχειρίδιον εΰρομεν), γυναικών (πάρπαι έλάχισται και βε-λόναι, άλλά πολλαί πυξίδες και άλλα είδη καλλωπισμού,π. χ. μολύοοινά τινα ψιμυθιοδοχεΐα μετά χρώματος, λαβίδες, ψηφίδες δρμων) και παιδιών άϋύρματα (π. χ. άστρά-γαλοι φυσικοί ή εϊργασμένοι, κατά σωρούς δλους έν 2τάΐοις' ένταΰθα και σιληνοί τίνες και άλλα πήλινα)" —ύπέρ πάντα συχνότατα τά προς πότον κα'ι καλλωπισμδν

«


χρήσιμα, άτινα καί κατά τους ύστατους χρόνους παραμέ-νουσιν έκλειπάντων σχεδόν των λοιπών, οία τά σχεδόναπαραίτητα των ρωμαϊκών ιδία χρόνων άτρακτοειδήάωτα μυροδόχα άγγείδια, και το προς νϊψιν και λουτρά,φαίνεται, μέγα δίωτον ή μόνωτον μετά του συνήθουςλνγναρίον. Τά μεταλλικά είναι όλως σπανιώτατα έν Τανάγρα(π. χ. έλά'/ιστοι χαλκοί δακτύλιοι, ουδέ εν κάτο-πτρον)- δτι και ξύλιναι κίσται συνεθάπτοντο, φανερόν έκπολλών όμου ενίοτε εύρισκομένων (5-12) μικρών ήλωνσιδηρών τουναντίον ουδέποτε λείπουσι τά πήλινα" και οή

α) αγγεία· πλείστα, είπομεν, εις τους αρχαϊκούς, ύπο-χωροΟντά πως μετά τον Δ' αιώνα εις τά ειδώλια, μένου-σιν άείποτε ώς κυρία έν τοις τάφοις σκευή' πριν καθαρι-σθώσι καί συγκολληθώσι τά θραύσματα αύτών, δεν δύναταινά γίνη λεπτομερής λόγος' προσθέτομεν μόνον ότιαγγεία γραπτά σχεδόν έλλείπουσι (μεταξύ 8 εκατοντάδωντουλάχιστον)' πλήν τών συνηθέστατων άνθεμοκοσμήτωνκυλίκων και τών γνωστών στερεοτύπων παραστάσεωνέπί άρυβάλλων «κορινθιακών» καί ληκυθίων το μέγιστονπλήθος είναι άπλώς μελανογάνωτα (ίδ. οί κατ' έξο/ήνβοιωτικοί κάνθαροι καί σκύφοι) ή όλως άβαφη, ώς ιδία τάσυνηθέστατα χυτρία καί τά λοιπά της καθημερινής χρήσεως' ραβδωτή ή εκτυπος διακόσμησις («μεγαρικών» σκύ-Φων) σπανία πολύ καί μόνον μετά τον Δ αιώνα. Έν γέ-γένει δε ούτε πλαστικώς ού'τε διακοομητικώς φαίνεταιποτε αντάξια ή αγγειοπλαστική της έν άρχή συμφυούςάδελοής, της κοροπλαστικής, έν Τανάγρα, τούλάχιστονέν τοις ήμετέροις τάφοις, οί'τινες άλλως ασύγκριτοι προςτον πλοΟτον π. χ. τών γνωστών τής Ριτσώνας. Έν μόνονβλέπομεν άπό τοΰδε μελανόγραφον άξιον μνείας (πα-λαιστάς τινας μικρογραφικούς έπί κύλικος), ουδέ εν δεέρνϋρόγραφον. Βεβαίως καί τοιαΟτα όντα είναι πάντοτε


διδακτικά ιδία έν τη έπαλληλία των τύπων άπο τωνάφθονων «πρωτοκορινθιακών» μέχρι των ύστερων ρωμαϊκώνάλλα περί τούτου εύρύτερον μετά την συγκόλλησαν.

β') ΕΙδώλια πήλινα. Και όλίγα σχετικώς έχομεν κατάτύχην εκ της άκμής της ταναγραϊκής κοροπλαστικής(οσα ύπέλιπον ήμΐν τοσούτοι πρόδρομοι έν τω σκά-πτειν) και έν γένει τών προσδοκιών ημών ήττονα, δχιμόνον δια τό δεινώς εύ'Ορυπτον, άλλά κυρίως δι' αυτήντην ποιοτικήν πενιχρότητα. Σχετικώς άφθονα έ'χομεν έκτης αρχαϊκής περιόδου και ένταυθα, τύπους ό'μως γνωστούςκαι κοινούς σχεδόν δλα, σανιδόμορφα έ'τι γυναικείαειδώλια (φαίνεται, ανεξαρτήτως τον φύλου τον νεκρον δι-δόμενα), ίππους και ιππείς γεωμετρικούς έτι, «σιλη-νούς», «σειρήνας» ζώων ειδώλια (πτηνάρια, χοιρίδια,κριούς, ελαφον κλπ.) πάντα πλήρη τετυπωμένα' κατάτον Ε' αιώνα προτιμώνται, φαίνεται, τά άγγεΐα έν γένεικα'ι μόνον άπο του Δ' άφθονοΟσι πάλιν τά ειδώλια, πάλινστερεότυπα κατ' άρχάς, άλλά στρογγυλόσωμα βαθμηδόνκαι μετά μελών διηρθρωμένων ήδη (άρχαϊκά δ' ό'μως ένπολλοίς ετι κατά τε ιματισμούς και κομμώσεις μέχριβαθμού έκπλήττοντος διά τήν συντηρητικότητα περ'ιτούς τύπους' θά έ'μενον έπί γενεάς αί μήτραι)* συνηθέστατοιδε τύποι τοΟ Ε'-Δ' αιώνος είναι καθημένη γυνή,γυμνός ιστάμενος νεανίας («έφηβος» μετά λαγωοΟ ήάλεκτρυάνος έν τή άριστερα κλπ.) και προτομή ή πρόσωπονμόνον, ήδη κοίλον ό'μως τούτο, ώς ήοη καΐ τάπλείστα έκτυποΟνται πλέον κοίλα, /ωρις ό'μως και νάέκλίπωσιν δλως τά άρχικά πλήρη" τέλος άπο του* Δ'λήγοντος έ'χομεν (όλίγιστα, 5—10, άλλ' ουδέ έν άκέ-ραιον) τά της άκμής έκ δύο ή πλειόνων μητρών χυτά —και δή κυρίως γυναικείους τύπους μετά πλουσίων ιματισμώνκα'ι 2 — 3 παιδία καθήμενα,— άλλά και ταΟτα


έ'χουσι συγκολλήσεως ανάγκην. Έν όλω περί τά 100 τάήμέτ. ειδώλια ούδέν σχεδόν σπουοαΐον έμπεριέχουσιν, οίονπεριεμένομεν (αρνητικώς λοιπόν μάλλον διδακτικά, ότιου παν ταναγραϊον ήτο άμέσως καϊ πλήρες χαρίτων πάντοτε). Ήκιστα λοιπόν εΰρομεν πλήρη την σειράν τηςΤαναγραίας, άπΌ της γεωμετρικής στρογγυλουμένης βαθμηδόνκαι καλλυνομένης, ώς ηύχόμεθα.

Ώς προς την τοποΦέτησιν των κτερισμάτων, ολίγαμέν όντα τίθενται κατά τάς χείρας ή τους αγκώναςτου νεκροΟ, σπανιώτερον παρά τον λαιμόν ή καϊ τοΰςπόδας, τά προς λουτρόν, φαίνεται, ύδρηρά π. χ.' άφθο-νώτερα δε οντα ή σωρεύονται κατά τά δύο άκρα καιιδία το προς τη κεφαλή (και δή πέραν ταύτης εν τισιν)ή έπι των «πεζουλλίων» ίές ών προφανές δτι έ'χουσικρημνισθή τινα κάτω εις τΌν βυθόν) ή εύρίσκονται περίδλον τον νεκρον καϊ έπ' αυτοΐί, είπομεν, ύπέρ δλον στρώμαχωμάτων σκορπιστά (ώστε τεταγμένα ποτέ ίσως επί σανι-δώματος) — ασφαλώς δε ενίοτε τεμαχηδόν, επίτηδες τε-θραυσμένα (σπανιώτατον άλλως), π. χ. ειδώλια («ραν-τιστά» παρά τοις έγχωρίοις τότε λεγόμενα).

ΈνταΟθα νομί'ζομεν άξιον μνείας δτι καϊ έν μη κε-καυμένοις τάφοις ευρίσκονται συχνάκις τεμάχιά τινα ανθράκων(ίσως λείψανον θυμιάσεώς τίνος, έκχυθέντος δηλ.του περιεχομένου του θυμιατηρίου ;)' άλλοι οί ήμίκαν-στοί νεκροί (έν Τανάγρα δεν διεκρίναμεν ασφαλή παραδείγματα)" τους άνθρακας είδομεν έν άκαύστοι: παντά-πασιν.

.Β'. ".ΑΛΛα* μικροί ακαφαί.

α ) Παρά το χωρίον Βράτσι τής Τανάγρας (αρχ.Φαράς ίσως) όδηγηθέντες ύπό προηγουμένων σκαφών τών


χωρικών, ζητούντων κεράμους ιδία, άνεσκάψαμεν έν μέρειάρχαιον φρέαρ (μέχρι του 8ου μ. βάθους) ευρύ, χρησίμευσαν, φαίνεται, ώς αποθέτης γειτονικού μεγάλου οικοδομήματος, δ δεν ήδυνάμεθα εφέτος νά έρευνήσωμεν (ίσωςάγοράςή' πλήθος τεμαχίων αγγείων με γάνωμα εκτάκτωςλαμπρον — και 3 έπιγραφαί περαιτέρω — επιτύμβια ονόματατου Ε' αιώνος — έδειξαν μόνον πιθανήν άκμήν τηςπολίχνης κατά τΌν Ε'-Δ' αιώνα π. Χ. Άλλα ριζικωτέρανερευναν έπεωυλάςαμεν.

β') Και εις τα Δρίτσα βραχυτάτη μόνον υπήρξε(τριήμερος) ή ημετέρα ανασκαφή, οι επείγουσας άλλαςυπηρεσίας και έπιβραδυνθεϊσα και πάλιν αμέσως διακοπείσα" ήρχίσαμεν παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν 20'μακράν τών αρχαίων τειχών (του Έ'λεώνος πιθανώς)επίτηδες, διότι έκεΐ ήσαν εκτεθειμένοι εις συνεχείς τυμβωρυχίας. Εκ τών άνασκαφέντων 7 τάφων—τών πλείστωνπυρών, 3 καλνβωτών — εις Ό πλουσιώτατος καιάξιολογώτατος όλων εμφανίζει πολλάς ομοιότητας διάτών γραπτών αυτού αγγείων προς τον νεώτερον τύποντών έν 'Ριτσώνα ύπό τών Άγγλων άνασκαφέντων" ίδιαλόγου άξιος μελανόγραφος σκύφος με παράστασιν αύλητοϋέπι "θυμέλης έν μέσω δύο κριτών.

γ') Πέραν τοΟ χωρίου τών Θηβών Τάχυ κα'ι δή παράτην εις Πλαταιάς άγουσαν, ώς σήμερον και άρχαιόθεν,όδόν, 40' προς ΝΔ τών Θηβών άνεσκάψαμεν έκτοπίσαν-τες τυμβωρύχους 16 έν δλω τάφους (τους 13 κεκαυμέ-νους, 3 δε «καλυβωτούς») τοΟ 6-3 αϊ. π. χ." ευρήματαέ'χομεν καθόλου ειπείν όμοια τοις εκ Τανάγρας (μόνον με-λανάγραφα άγγεϊα, ιδία σκύφους, πολύ περισσότερα, κακότεχνα

μάλλον άληθώς πλην καλοΟ μελανογράφου σκύ-φου μέ παράστασιν σκηνής ελαιοτριβείου, φαίνεται).

δ') Παρά τον "Αγ. Νικόλαον τών Θηβών άμέσως έ'ςω


της σημερ. πόλεως προς Ν, εκατέρωθεν της άρχής της«κοίλης δδοΟ», δδηγηθέντες ύπό του έκπλύναντος ικανούςχειμάρρου, έκαθαρίσαμεν «συλημένους τινάς πα-λαιόθεν λαξευτούς το πλείστον εις τον πώρον τάφους, έν οίς και ϋαλαμοεώή «μυκηναϊκον» άλλα και ένβυζαντιακοΐς χρόνοις πάλιν χρησιμοποιηθέντα) έτι δέοίθικτον ρωμαΐκΌν «θηκοειδη » καΐ δύο βυζαντιακούςπλινθίνους, πάντας τούτο τουλάχιστον διδάξαντας, βτιτο ούτω πλησίον της πόλεως μέρος εκείτο πάντοτε εξωτων τειχών των Θηβών, ώστε να χρησιμεύη δι' αιώνωνως νεκροταφεϊον. Παρά δε τήν αυτήν θέσιν, κατάτην κλιτίίν του σημερινού Γυμναστηρίου άποκαλύψαμεντμήμα υδραγωγείου μυκηναϊκού, ώς φαίνεται έκ τωνοστράκων, σήραγγα δηλ. λαξευτήν έν τω πώρω διευθυνο-μένην άπο Β. προς Ν, πλάτους 1 μ. κάτω άλλ' άνω στε-νουμένην (ώς ή επί της Άσπίδος του Αργούς) εις διπλά-σιόν που ΰψος, κατά δέ τον πυθμένα μέσον οέρουσαναύλακα έσκαμμένην όρθογωνίαν (0,32 μ. πλάτ.) και έναύτη κοιταζόμ,ενον τον πήλινον ΰδραγωγόν άποτελεΐταιούτος έκ σωλήνων κυλινορικών με πεπλατυσμένον τονπυθμένα μήκους έκάστου 1 ,0ο μ. (του στενωτέρου στομίουή εμβόλου άκρου 0,1ο) και διαμέτρου 0,21 μ. (στομίου0,14), έκ πηλού" ίκανώς χονδρής ποιότητος· μικράέφ' έκάστου οπή παρά τό εύρύτερον στάμιον, προς κα-θαρισμον και τοποθέτησιν χρήσιμος, κλείεται οιά τεμαχίουόστράκου, ένω αί άρμογαι διά κονιάματος πηλοΟ καιάσβεστου" ο σωλήν φαίνεται μεταγενέστερος, έκ ρωμαϊκώνπιθανώς χρόνων.

ε') Περιελθόντες τέλος ολην σ/εδόν τήν άνατολικήνΒοιωτίαν έπ' εύκαιρία της έν Τανάγρα άνασκαφής έπιγρα-φάς μεν έτι άνεκδότους συνελέξαμεν εις το έκεΐ Μουσεϊον60 (ονομάτων άπλών επιτύμβιων άπο του Δ'—Α π. χ.


αιώνος τάς πλείστας, ολίγας εκ τοΟ Ε'), διηρευνήσαμενοέ κατά το δυνατόν καί τήν χώραν έν γένει' μόνον δενήδυνήθημεν νά άνασκάψωμεν και άλλα^ου μέν, άλλακυρίως επί τοΟ παρά το Αράμεσι (της μετάξι) Αυλίδος καιΔηλίου άκτής) διπλού τεχνητώς ηνωμένου γηλόφου, ουδέτον ττοος Δ αύτου 300 μ. που τνμβοειδή, ένώ άμφόυεροιπλήρεις «μυκηναϊκών» (ό α καί άρχαιοτέρων έτι) οστράκωνέλκυουσιν εις άνασκαφήν, δυναμένην άσφαλώς νάδιδάξη τι μετά του «ΛιΟοσωροΟ» τοΟ Χαλιών («τύμβουτοΟ Σαλγανέως») περί των πρώτων αρχών του έν Βοιωτίαπολιτισμού, άοοΟ μάλιστα είναι καί τά μόνα τηςπρος Εΰβοιαν άκτης μέρη, τά έμφαίνοντα «μυκηναϊκά»ίχνη, νά βοηθήση οέ πιθανώς πολυ καί εϊς τήν διασά-Φησιν τών πρώτων (έκ Θεσσαλίας ή έκ των νήσων; καίδη άπ' ευθείας ίσως έκ Κρήτης;) επιδράσεων έπί τήνουτο) πλουσίαν παραδόσεων προϊστορικήν Βοιωτίαν- Κατ'ανάγκην μένουσι δι' άλλο έ'τος.

Έν Θήβαις 16!) Δεκεμβρίου 1911.

Ν. Γ. ΠΑΠΠΑΔΑΚΙΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΤΟΥ ΑΝΑΚΤΟΡΟΥ ΤΟΥ ΚΑΔΜΟΥ

ΕΝ ΘΗΒΑ1Σ

Έν τη Άρχ. 'Εφ. 1909 σ. 57-122 έδημοσίευσατά της ανασκαφής μέρους τοΰ έν θήβαις ανακτόρου τοΰΚάδμου γενομένης τω 1906. Κα τα το θέρος του 1911έπανελήφθη ή ανασκαφή αΰτη, άφ' οδ μάλιστα και ό κ.6θθ1ίΟθρ, γνωστότατος ήδη δια τά φιλάρχαια αΰτοΰαισθήματα, ευεργέτης δε ήδη της Άρχ. Εταιρείας,έχορήγησε προς τούτο χιλίοις δραχμάς. Της ανασκαφήςπροηγήθη άπαλλοτρίωσις τών πενιχρών δημοτικών κτισμάτων, άτινα κατά τον άνασκαπτέον χώρον κείμεναέχρησίμευον άλλοτε ώς εργαστήρια διάφορα, έσχάτωςδε μόνον ώς κρεοπωλεία. Ή άπαλλοτρίωσις έγένετο ύπότης Αρχαιολογικής Εταιρείας άντ'ι 1200 δραχμών.

ΚατεδαφισΟέντων τών κρεοπωλείων, άνέσκαψα έν συνεχεία

προς την προηγουμένην άνασκαφήν βαίνων προςδυσμάς. Απεκάλυψα δε πάλιν τον μετά τήν πρώτηνάνασκαφήν έπαναχωσθέντα διάδρομον ΓΔπσ (δρα τό σχέ-διον έν Αρχ. Έφημ. 1909 σ. 67 και σ. 72), όλόκληροντο έν μέρει άνεσκαμμένον δωμάτιον πέραν τοΟ τοίχου μκκαΐ δύο έτερα μικρότερα δωμάτια προς Ν παραπλεύρωςκαι ΐσομήκως αύτοΟ κείμενα. Ιο κτίριον ή πιθανώς μίαπλευρά αυτού τερματίζεται ένταΰθα διά τοίχου, ου πέρανεκτείνεται αύλή, έν ή πλην νεωτέρων τινών πηλί-νων υδραγωγείων ευρέθη εν παλαιόν, ίσως μυκηναϊκόν,πήλινον ύδραγωγεϊον, έτερον λαξευτόν καϊ εις κλίβανοςάγγειοπλαστικός.

144 ΠΡΑΚΤΙΚΑ Τ Ο Τ 1911

0 και πάλιν αποκαλυφθείς νΟν διάδρομος ΓΔπσούδέν, ώς ήτο έπόμενον, εδρημα άπέδωκε. Έν τη μικράπέραν του ΕΖ άνασκαφείση συνεχεία αύτοΟ ευρέθησανπάμπολλα άγγεΐα μυκηναϊκά άγραφα άτριβή όμοια προςτά ευρεθέντα κατά τήν πρώτην άνασκαφήν (πρβλ. Αρχ.Έφ. ε. ά. σ. 71), προσέτι δέ ψηφίδες δρμων ές ύαλο-μάζης ομοιαι προς τάς πρότερον ήδη ευρεθείσας (ΕΑ ε.ά. σ. 101-102), δυο κομβία στεατίτου και ολίγος μόλυβδος. 'Εβεοαιώθη δέ ήδη, ό'τι αί ψηφίδες αΰται δενπροσερράπτοντο άλλά συνείροντο άντίνωτοι τιθέμεναι άνάδύο, επειδή αριθμός τις αύτών ευρέθη ήδη κατ' επανάληψινεύτάκτως έν τοιαύτη θέσει.

'Εν τω δωματίω πέραν προς Δ του τοίχου μκ, ουμέρος εϊχον ανασκάψει τω 1906 και εδρον τοιχογραφή-ματα, ή ανασκαφή έδειξε νΟν καθαρώτατα, δτι, ώς άλλωςύπώπτευον (ΕΑ σ. 88), εϊχον πλανηθή κατά τε τάς παρατηρήσεις

και τάς εικασίας. 'Εδείχθη νυν, δτι το δωμάτιονήτο έστρωμένον δια του παχέος άσοεστοκονιάματος έν ώείνε συνεζυμωμένα τεμάχια μονόχρωμων το πλείστοντοιχογραφημάτων. Ή στρώσις διετηρεϊτο άριστα καιάδιάρρηκτος πλήν του κατά το 1906 άνασκαφέντος μέρους, έ'νθα ελειπε' είχε δέ έλαφράν έκ καθιζήσεως κλί-σιν προς τδ άνατολικδν μέρος. Υπό τήν στρώσιν ήτο άμμοςκαι τεμάχια καλλιτέχνων τοιχογραφημάτων και αγγείωνθραύσματα όμοιων προς τάνωτέρω μνημονευθέντα,έπειτα δέ βαθύτερον άλλα χώματα μετά προμυκηναϊκώνοστράκων μέχρι τοΟ βράχου, έν ώ ήτο κα'ι ταφοειδέςμικρόν σκάμμα πλήρες χωμάτων. Επί της στρώσεωςήσαν άλλα κακότεχνα τοιχογραφήματα, έν οΐς τινα ανήκονταεις το χείλος περιφερικού κατασκευάσματος, ίσωςέσχάρας τίνος (πρβλ. ΠΑΕ 1886 πίν. Β), πολλά άγγεΐαάτριβή ώς και έν τω διαδρόμω καΐ ψηφίδες εξ ύαλομά'ζης


έντος στρώματος έκ τέφρας ανθράκων και χωμάτων.Προσέτι δέ όπταί τίνες πλίνθοι, μάρτυρες ό'τι καΐ εις τοπυρποληΟέν τοΰτο κτίριον ούχί δέ μόνον εις τά βαθύτερααυτού χώματα ύπηρχον χρήσιμα τοιαύτα κατασκευάσματαΕκ πλάνης έζ'εβαίωσα έν ΑΕ σ. 88, ότι ύπό τήνστρώσιν ύπηρχεν άνθρακοΟχον στρώμα, ώστε τά έκ τηςπλάνης ταύτης έςαχθέντα πορίσματα περί πολλών δρόφωντοΰ κτιρίου άποβάλλουσι το έντεϋθεν άντληθέν κύρος. Τάκαλλίτεχνα τοιχογραοήματα έςήχθησαν μετά προσοχήςκάτωθεν της στρώσεως και, όσος εϊχεν ούτω κενωθηχώρος, άνεπληρώθη διά χωμάτων κα'ι ξηρολιθίας, αλλάδυστυχώς μετά τινας βροχάς διερράγη το στρώμα καιέν μέρει κατεστράφη.

Επειδή τά καλλίτεχνα τοίχογραφήματα, εις ά άνή-κουσι κα'ι τά δημοσιευθέντα εν Ε Α σ. 93 εΐκ 14 και πίν.1 και 2 και 3 ι-5 ευρέθησαν μόνον έν τούτω τω δω-ματίω ούτω κεκρύμμένα, οϋχ'ι δέ καΐ έν άλλω σημείω τώνμέχρι τοΰδί άνασκαφέντων μερών του κτιρίου, συνάγω,ότι ταΟτά άνήκουσιν εις το έν ω ευρέθησαν δωμάτιονέπισκευασθέν, ούχ'ι δ' εις άλλην τινά περίοδον ή μορφήντοΟ ολου κτιρίου.

Προς Ν του δωματίου τούτου εΐνε τά έτερα δύο άνα-σκαΐέντα δωμάτια. Είνε, ώς εϊπον ανωτέρω, συναμφό-τερα ίσα τό μέγεθος προς το τών τοιχογραφημάτων, ώσειήσαν έν πάρισον δωμάτιον διαιρεθέν εις δύο μικρότεραδιά μεσοτοίχου. Τούτων το άνατολικον σώζεται όλόκλη-ρον, έν ω το δυτικόν έολάοη υπό νεωτέρου τοίχου επιπόλαιου, οιος ό ΕΖ έν τω ανωτέρω μνημονευθέντι σχεδίωτης ΑΕ 1909. Αμφότερα τά δωμάτια ταΰτα έκαλύπτοντουπό τοΟ άσοεστώδους συμπαγοΟς έττιπάγου, ϋν' ον ήτο τόπλήρες ανθράκων μέλαν στρώμα.

Εντός του στρώματος τούτου έν τω άνατολικώ δω-10


ματίω ευρέθησαν ουο αξιόλογα μέρη δοκών άπηνθρακω-μένων βαίνοντα το μεν άπο Β προς Ν το δε άπ' Α προςΔ, -ροσέτι δε τεμάχια τοιχογραφημάτων κατεστραμμένατήν γραφήν ύπό τοΟ πυρός ή του καπνοΟ, και τεμάχιαωμών πλίνθων πυρακτωΟέντα και ή μεταβληθέντα ειςέρυθρωπά ή βαφέντα ύπό τοΟ καπνοΟ και τών ανθράκων.Έν μια πλίνθω ήτο συνεζυμωμένος ποΰς ύψίποδος ποτηριούάγράφου, οία τά έν τω κτιρίω ευρεθέντα έν πλήθει,ώστε νά άγηταί τις νά πιστεύση, δτι ή οικοδομία τοΟ κτι-ρίον δεν άπεΐχε πολύν χρόνον άπο της πυρπολήσεως αύ-τοΟ, καΟ' ήν τά άγγεΐα ταΟτα έκυριάρχουν έν τη οικιακήχρήσει, ϊοΰτο δέ γίνεται πιθανόν καϊ εκ του τεκμηρίουτών όπτών πλίνθων, άς το 1906 εύρον εις τά βαθέα χώματατου κτιρίου μετά προμηκυναϊκών οστράκων, νυν δέέπι της στρώσεως του δωματίου τών τοιχογραφημάτωνκαι εντός του μέλανος στρώματος μετ' άλλων αντικειμένωντου μικρού* τούτου δωματίου (καϊ τοΟ προς Δ αϋ-τοΟ). ϊά αντικείμενα ταΟτα είνε πλεϊσται ψηφίδες εξ 6α-λομάζης κατά ^ωλεάς πλούσιας εύρισκόμεναι ότέ μέναστεροειδείς ότέ δέ μικραί κυκλικαί ότέ δέ μίγδην, μίαχαλκή αιχμή λόγχης, χαλκαΐ τίνες αίχμαΐ βελών (/αλ-κήρων ιών), άμορφοι δγχοι μολύβδου τακέντος ύπό τοΟπυρός και συμπαγέντος ώς έτυχε, πολλά δισκάρια λεπτόταταχρυσά φέροντα άνά δύο οπάς και συνδεόμενα ούτωπρος άλληλα διά χρυσών συρμάτων εις ορμον έξαρτώμε-νόν ποτε εκ του ετέρου άκρου (εις ένα τοιοΟτον ορμον τοέτερον άκραΐον δισκάριον δέν Φέρει όπήν προς περαιτέρωσύνδεσιν), μία χρυσή μικρά πτέρυξ σφιγγός πιθανώς,έν άνθος «κρίνου" μικρόν χρυσοΰν ειργασμένον κατά τρόπον δεικνύοντα ότι και άλλη τις ύλη ήτό ποτε ένθετος,και τρία αξιόλογα ορυκτής κρυστάλλου τεμάχια, είργα-σμένα κάλλιστα. Δέν σώζονται άρτια, παθόντα άλλως τε


και ύπό τοΰ πυρός, άλλα καΐ ούτως έχοντα εϊνε άξιολο-γώτατα εύρήαατα. Τά δύο είνε πολύεδρα πρίσα,ατα (μέ-γιστον σωζάμενον μήκος 0,06 α.), το δέ τρίτον εϊνε έπ(-μηκες (μέγισται διαστάσεις σωζόαεναι: μήκ. 0,13" πλ.0,065" πάχ 0,03ο) πολύπλευρον, ώς λεπϊς πελέκεως τε-ταμένον, δυσερμήνευτον. Ευρέθησαν δέ και κρυστάλλιναΟρύμματα άσυνάρμοστα τά πλείστα. Τά κρυστάλλιναπρίσματα εϊνε ούνΐ αναγκαία σκεύη, άλλα δείγματα κα-Οαράς πολυτελείας και δεικνύουσι τον πλοΟτον και τήνΰπέροχον τάξιν των κατοι/ησάντων ποτέ έν τω κτιρίωτούτω. Φαίνεται ότι ύπήρχον έν τω δωματίω τούτω έτιπλείονα πολύτιμα πράγματα, άλλ' έλεηλατηθησαν ότεέκτίσΟη έπιπόλαιός τις νεώτερος τοίχος κάθετος προς τΌνβλάψαντα το παραπλεύρως δυτικόν μικρόν δωμάτιον.ΠαρετηρήΟη δηλ. ύπό τον £>©' ήμών κατεστραφέντα τοΟ-τον νεώτερον τοΐχον, ότι έν τινι σημείω είχε διαρραγή όέπίπαγος και είχεν όρυχΟή βαΟύτερον πιΟοειδές όρυγμα,το όποιον είτα επληρώθη διά χωμάτων πλήρων βυζαντι-κών κα'ι μεσαιωνικών οστράκων. 1ά '/ώματα ταΟτα ήσανάπαραγνωρίστως εΰοιάκρικα άπό τών πέριξ άθικτωνχωμάτων. Εν τούτοις δέ τοις πέριξ άΟίκτοις χώμασι και περαιτέρω εύρέθησαν πάντα τά χρυσά άντικείμενα κα'ι τοπλήθος τών ψηφίδων. Εκ τούτου εϊνε πιθανόν, ότι οίκτίσαντες τον νεώτερον τοΐχον, προσκρούσαντές που εις ψηφίδας(αύται εύρίσκονται ενίοτε και μεταξύ τών άπησβε-στωμένων λίθων) ήρεύνησαν κα! βαΟύτερον το μέρος.

Έν τω συναοεΤ προς Α μικρώ δωματίω, ίψ όσοντούτο διετηρεΐτο άθικτον ύπό τοΰ νεωτέρου έπιπολαίουτοίχου ευρέθησαν εντός τοΰ μέλανος στρώματος πολλαιοπται πλίνθοι πλακώδεις, ψηφίδες έξ ΰαλομάζης, ψήγματαχρυσά και μολύβδινα χύματα άμορφα.

Οί τοίχοι, οί άποτελοΰντες τά δωμάτια ταΟτα, διαι-

148 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΊΌΧ 1911

ροόντάι εις κυρίους και δευτερεύοντας, ών οδτοι "εινε προσ-τεθειμένοι άσύμπλεκτοι τεκτονικώς προς τους κυρίους.Είνε έπικεχρισμένοι διά πηλού, έφ, οδ διακρίνονται έγ-κοιλοι επιμήκεις πιέσεις οιονεί έκ δάκτυλων χειρός ήιδιότροπου τινός σπαΟίδος του κτιστού.

Ό τοίχος, ό ορίζων προς Δ τΌ δωμάτιον των τοιχο-γράφημάτων, και το δυτικόν, το έτερον των δύο μικρώνδωματίων, εϊνε τελευταίος του άπόκαλύφ'θέντος οικοδομικούσυμπλέγματος. Δυτικώτερον αυτού τά χώματα είνεπάλιν μυκηναϊκά, άλλα τά έν αύτοΐς όστρακα είνε συνήθωςέγχρωμα. Έπιπολαίως μόνον και εν τινι εύδιακρίτωστήλη χώματος, βαθέως είσχωρούση καθέτως εις τά μυκηναϊκάστρώματα, ευρίσκονται μεσαιωνικά όστρακα.Προσέτι δε ύπέρ το στόμιον του λαξευτού υδραγωγείουεύρέθησαν έρυ^ρόαορ<ΰά τινα θραύσματα.

Επειδή κατά το 1906 έβεβαιώθη ή ΰπαρξις τοΰ κτιρίουπολύ πέραν τοΟ δυτικού τούτου τοίχου διά τοΟ όρύγ-ματος Έ.Ά. 1909 σ. 82 εΐκ. 13, έπεται, δτι ό μεταξύτοΟ τοίχου και του ορύγματος χώρος εϊνε αύλή τις τοΟκτιρίου. Της αύλής ταύτης άνεσκάφη μέρος, ενταύθα οέσυνημμένον προς τον δυτικον τοϊχον του έρευνηθέντος οί-κοδομικοΟ συμπλέγματος ευρέθη κτίσμα ημικυκλικής επιμήκους

, άπ' Α προς Δ, οιονεί πεταλειδοΰς κατόψεως,άνοικτον προς δυσμάς και προσιτόν εντεύθεν. Οί καμπύλοιτοίχοι αύτοΟ εινε διά λίθων κτιστοί και έπαληλιμ-μένοι ένδον διά καθαρού λευκού πηλού σκληρυνθέντος διάπυρός. Εϊς το μέσον χωρίζεται κατά μήκος, ήτοι άπ' Απρος Δ διά τοιχίου κτιστοΟ έξ ώμών πλίνθων και έπαλη-λιμμένου ομοίως. Τά παραφράγματα της προς Δ άνοικτή'προσόδου, εύθέα οντα (σώζεται δμως μόνον τό βόρειον)εινε επίσης έξ ώμών πλίνθων. Εις ύψος 0,60 άπΌ τουεδάφους τοΟ κτίσματος ήτο διάτρητον κάλυμμα του χώ-


ρου πήλινον, έκ τοΟ αύτοϋ" λευκού διά πυρός σκληρυν-θέντος πηλοΟ (παχ. 0,17) άπο —εριφερείας εις περιρέρειαναιηκον καΐ υποβασταζόμενων εν τω μέσω κατά μήκος ύπότου π/ανθοκτί'στου τοιχίου. Το οιάτρητον κάλυμμα τοΰτοήτο κατεστραμμένον πλην μικροϋ μέρους εις τον άνατολι-κον μυχόν, έ'νθα διατηρείται και μία οπή ολόκληρος (0,07διάμ.) διευρυνόμενη άνω και κάτω, δύο δέ σώζονται κατάτο ήμισυ. Υπεράνω του καλύμματος τούτου εις τοναΰτον μυχον και ώς συνέχεια τοΰ' λίθινου τοίχου τοΟκτίσματος ύψουται μέχρι ύψους 0,20 πλίνθινος τοίχος(τούτου ήσαν αί πλίνθοι, άς εύρον τω 1906 δρα Έ.Ά.1909 σ. 83) έπικεχρισμένος ώς και τα λοιπά μέρη τοΟκτίσματος. Εΐνε πιθανώτατον, ότι δ τοίχος ούτος πανταχόθενσχεδόν τοΟ κτίσματος ύψούμενος και κυψελοειδώςκορυφούμενος έσχημάτιζε κλίβανον άγγειοπλαστικόν. ϊ πέρτό ύπόκαυστρον ήτο το οιάτρητον διάφραγμα, εν' ού έτί-θεντο τά προς όπτησιν νεάπλαστα αγγεία. Εντός τωνχωμάτων τοΟ κτίσματος εύρέθησαν πλείστα συντρίμματατου πήλινου διαφράγματος και τεμάχια αγγείων μυκηναϊκώνή και τίνων «άχρονων» μονόχρωμων κακοπλά-στων, ούδέν δε νεώτερον

Παρά τον κλίβανον τοΟτον πρός Β ευρέθη ελλειψοειδήςκοιλότης έν τω ουσι/ώ βράχω κανονικώς λελαςευ-μένη και περιέχουσα λευκόν πηλόν καθαρώτατον όμοιονπρός τον τοΟ Επιχρίσματος τοΟ κλιβάνου ώς και πρός τονπηλόν τών πλείστων έν τω άνακτόρω μέχρι τούδε συλ-λεχθέντων άγραφων αγγείων, άτινα ούτω είνε έ'ργα κατάπασαν πιθανότητα τών βασιλικών δούλων τεχνιτών.

Ειπον ανωτέρω, οτι τό Ν κράσπεδον της εισόδου εί;το. ύπόκαυστρον τοΟ κλιβάνου δεν σώζεται' τούτο κα-τεστράφη, ότε ετέθη πλησίον έπ'ι φρεατίας οπής λαξευτούυδραγωγείου μονόλιθον πώρινον στόμιον, ίψ' οδ έστερεουτο.


ώς φαίνεται έκ συστήματος γομφώσεων, μηχάνημα προςάντλησιν ύδατος. Ύπάρχουσι δέ και δυο εγκοιλοι τριβαίτης άνω επιφανείας τοΟ στομίου, αί'τινες, καθώς και ειςπολλά άρχαϊα κρηναΐα κατασκευάσματα, προέρχονται εκτης άποΟέσεως ή στηρίξεως των υδριών ή αμφορέων κατάτην υδρευσιν. Ο πυΟμήν τοΰ υδραγωγείου εΰρηται ειςβάθος 3,60 άπο της επιφανείας τοΟ στομίου, μέχρι δέβάθους τίνος ή φρεάτια εινε κτιστή. Το ύδραγωγεΐον (υψ.1,10 πλ. 0,50) διακλαδίζεται ύπο τον χώρον τοΟ άνασκα-πτομένου κτιρίου πεντάκις, τούτο δέ νομίζω τεκμήριον,οτι ενταύθα εϊνε εν έκ των κυρίων σημείων, ΚηοΐθΠ-ρΐΐπΐίΐ τοΟ όλου συμπλέγματος. Το ύδραγωγεΐον τοΰτο,έργον άξιόλογον, δεν πιστεύω οτι έλαξεύθη έν χρόνοιςόωμαϊ/.οΐς, καθ' ούς αί θηβαι ήσαν ασήμαντος κώμη,οΰ'τε έν τοις κλασσικοϊς χρόνοις, καθ' ους ή πόλις έξε-τείνετο περ'ι την Καδμείαν, άλλ' έν χρόνοις παλαιοτέροις,οτε ο πληθυσμός ήτο πυκνός συνωκισμένος επί της Καδμείας, ούσης της κυρίως πόλεως. Τούτο δέ συνέβαινε κατάτους μυκηναϊκούς χρόνους. Ακριβώς δέ περί τοΰ Κάδμουφέρεται, οτι ήγαγε δια της Καδμείας υδωρ. Το μονόλι-θον όμως στόμιον άνήκει εις νεωτέρους χρόνους" διότι καιτον κλίβανον έβλαψε τεθέν αυτόθι και έν τοϊς αμέσωςύπερκειμένοις αύτού χώμασιν εύρέθησαν έρυθρόμορφαόστρακα και νεώτερα. Φαίνεται, ό'τι έν νεωτέροις χρόνοις,καθ' ους περί το σεβαστον έρείπιον τοΟ οικοδομήματοςτούτου ήσαν ιερά (ΕΑ 1909 σ. 114 σημ.), διερρύθμισαντο φρέαρ τούτο δια τάς άνάγκας τών ίερών είτα δέ καιτης ρωμαϊκής αγοράς.

Έκ της γενομένης ανασκαφικής έργασίας δεν προέκυψεβεβαίως ρητή τις έπί πλέον μαρτυρία περί της γενομένηςταυτίσεως του κτιρίου τούτου προς το άνάκτορον τοΟ

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΪΟΤ 1911 151

Κάδμου *), πάντως 6'υ.ω; ένισχύθη αυτή δια των νέων

*) Έν Δελφοϊς ευρέθησαν τρία ενεπίγραφα τεμά/ια λίθου του προφήτουΗλία, ανήκοντα ε!; τους υψηλού; δόμους της δεϊτιας παραστάδος τοϋ θησαυρού

τών Θηβαίων (Βοιινί/ιιβΙ. ΡοηίΙΙβΒ άβ Ββίρ/ιβδ III, I α. 194 εξ. πίν. Χ),ά'τινα αναφέρονται εις τήν έν Θήβαις τριετηρικήν τέλεσιν Ουσίας τω ΚαδμείοιΔιονύσιο και πανηγύρεως /.αϊ αγώνων ΰπό τών τεχνιτών τών εις ΊσΟμόν χαΐ Νε-αέαν συντελοΰντων, ων όμως κυρία ε'δρα ήσαν α'. Θηβαι. ΙΙεριλαμβάνουσιν 4α·φικτιονικά δόγματα τρία, ών εν γρονολογεΐται βεβαίως από Νικάρ·/ου άρνοντος(227/6, Ρθ1Πΐθ\ν ϋβίρΐΐ. ΟίνοηοΙ. 46). Τών υπολοίπων τό μεν είνε παλαιο'-τεοον τούτου, τό δε νειύτερον, άλλα πάντα έ/αρά·/θησαν συγ/ρο'νω; κατά διάταξαντου νεωτάτου τούτων, (Ροΐΐϊΐΐβδ ε. α. 195 στ. 6) «.δπως αν [ώς κάλλισταονντελήται ά &νοία τψ Διοννσω τω Καδμείψ τ]ών τριετηρίδων». 'Λλλακαι τά έτερα δύο δόγματα περιλαμβάνουσα όμοιας διατάξεις π. /. στ. 11 έξ.

δπως αν ι) ϋυοία τφ Διοννοω[τψ Καδμείω ώς κάλλιστα σνντελ.ήται, κα&ώς παρακαλεί τό κο]ινόν τών

τεχνιτών τών εις Ίσ&μδν[και Νεμέαν σνντελονντων τούς Άμφικτίονας, έπιμελεΐαϋαι τον]ς ίερομνή-

ιιονας, οΐ αν ώσιν εν τψ[συνέδριο), τών δογμάτων τών άναγεγραμμένων εν τψ Κα]δμείω εν Θήβαις

νπ'ερ τον [των.....στ. 16 άναγραφήν]αι εν τω

ίερψ παρά τον σ[ηκόν της Σεμέλης και τά πρότερον δεδογμένα]κλ.

Έν στί·/ω δέ 21*είναι δε και το ιερόν τον

Διονναον τον Καδμείον[τό εν Θήβαις από πάντων α]σνλον καΰάπερ και τόεν Δελφοϊς'

την δε έκεχε[ιρίαν άναγορενειν ε]πι τάς πόλεις τήν τε τών Θηβαίων (πάλιν)και τονς τεχνίτας κ [αϊ τονς άε'ι οίκονο] μονντας τά κατά τό Ιερόν τόν τε

ιερέα τοϋΔιονύσον και τονς έπιμελ[ητάς τονς ΰπό τον κοινον τώ]ν τεχνιτών είρημέ-

νονς και τόν άγωνο&έτηνΘηβαίων άναγράψαι δε τόν [γραμματέα τοντο] τό ψήφισμα εν στήλαις δνσίν

και άνα&εΐναιτήν μ'εν εν Δελφοΐς έν τψ [ίερψ τον Άπόλλωνο]ς δπον αν δοκβ έν καλλίοζφ

είναι, τήν δεεν Θήβαις παρά τόν σηκό[ν της Σεμέλης· άν]α&εΐναι δε και τών άλλων ιερών

δπου ανδοκβ [έ]ν καλλίοτψ είναι».

κα! έν στί/ω 32 έξ.

το τε [ιερόν τον Διονναον ά]ονλον ποιήσαι και έπιμέλειαν ποιήαααϋαι τηςασφαλείας και τον άγώ[νος, δπως κα ή &ναία τών] τριετηρίδων ώς κάλλιστα

συντελήτο.ι τψ


εύρημάτων. Το πλήθος των ψηφίδων δεικνύει, δτι έν τωοίκω τούτω ήτο προσφιλής συρμός ο οΥ δρμων κόσμος,ώς μαρτυρεΐται και ϋπδ τοΟ μύθου του δρμου της Αρμονίας. Τά τοιχογραφήματα, αντάξια των έν άλλοις μυκηναϊκοί: άνακτόροις ευρεθέντων, ώς και ή έν αύτω τωοίκω κατασκευή των αναγκαίων αγγείων δεικνύουσι τονπλοϋ'τον τών ένοικων. Τά δέ σκεύη τά έκ. κρυστάλλουορυκτής, ύλης δηλαδή και δυσεύρετου και δυσεργάστουκατ' άκολουθίαν δε πολυτίμου, εις ούδένα φανερον πρακτι-κον σκοπον χρησιμεύοντα, εινε δείγματα αύτο τοΟτο πολυτελείας

οίκου εύδοκιμωτάτου.ΑΝΤΩΝΙΟΣ Δ. ΚΕΡΑΜΟΠΟΥΛΛΟΣ

άιονναω τώ Καδμ[είω καί γένηται εν άμέραις πλει]όνεοοι' αΐ τις κα τώνανλητάν η τών χο·

ρενταν η τών τραγω[δών η τών κωμωδών τών προονε] μη&έντων εις τάςτριετηρίδας» κ).

"Αν αί ανωτέρω συμπληρώσεις έ'/οισιν, ώς νομίζω, Ιν τοις περί Σεμέληςκα! Κάδμου μέρεσιν ορθώς, το'τε ή επιγραφή αύτη εΤνε νέον τεχ,μήριον, οτι τοέρείπιον τοϋ ανάκτορου τοΰ Κάδμου κα! δή τό αβατον της Σεμέλης ητο γνωστόνγενικώς και επιφανές μνημεϊον έν Θήόαις κατα τόν γ' αιώνα π. Χ. Ούτωαί περί αΰτοΰ ρητα'ι ειδήσεις, ας συνέλεςα έν Άρ/. Έφ. 1909 σ. 111 ίς.πληθύνονται, γεφυροΰτκι δε νϋν το μεταξύ Εΰριπίδου καί Παυσανίου /ρονικόνδιάστημα

Ή έπιγραφή παρέ/ει ώς. όνομα σύνηθες δ'ί τό αοατον. της Σεμέλης τό«οηκός Σεαέλης», δ ένομίζομεν ποιητιχην έπίκλησιν, δοΟεϊσαν Οπό τοϋ Εΰριπίδου. Ποοσέτι ή είχών, ήν λαμόάνομεν νυν περί τοϋ νοίρου τοϋ έρειπίου,(πρβλ. ΕΑ 1909,115 καί Εΐάθΐ-Ιαιι Αηιβ?·. Ιοντη. οΐ ΑνοΊι 1911, 163)γίνεται πληρεστέρα, επειδή μανΟάνομεν, ότι ά σηκός της Σεμέλης άπετέλειαέοος τοϋ ίεροΰ τοΰ Διοσύσου, όστις εΙ/εν ίδιον ιερέα ενταύθα.

Ή πρόοδος τών ανασκαφών Οα δείς"η, κατα πόσον ή νέα αύτη γνώσις ό^ςχαί αί λοιπα'ι τοπογραφικαί σημειώσεις-, άς έκ πλειόνοιν ανέγραψα έν "Αρ·/. 'Εφ.έ. α., άληθεύωσιν ύπό τήν γήν. [Περί τών ανω επιγραφών όρα καί ΝΠαΐΒ]{γ έντώ περιοδικοί τοΰ ρωσικοϋ υπουργείου της Παιδείας 1912, σ. 123 έ?. (ρωσιστί)].

ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΘΕΣΠΙΚΟΥ ΠΟΛΓΑΝΔΡΙΟΥΤΟΥ 424 Π. Χ.

Κατά τον Όκτώβριον και Νοέμβριον του έτους 1882(δρα Πρακτικά τοΟ 1882 σ. 67 πίν. Α') ό μακαρίτηςέφορος των Αρχαιοτήτων Π. Σταματάκης άνέσκαψεν έξωπρος Α των Ιρειπίων της πόλεως των Θεσπιών μέρος αρχαίαςδδοΟ και αέρος αρχαίου πολυανδρίου. Οκτώ ανασκοπείσαιτότε ίσα; καΐ δμοιαι και σύγχρονοι στηλαι επιτύμβιοικαι το άνω αέρος ενάτης, άνήκουσαι εις το πο-λυάνδριον, εκρίθησαν είτα (ΚΪΤβΙΐΙΐοΐΐ, 8ίπάίβη ΖΐίΤΟββοΐι. ά. ΟΗβοΙι. ΑΙρΗαύβίδ* σ. 141, ΙΟ VII,1888) και απεδόθησαν μετά του πολυανδρίου εις τηνπαρά το Δήλιον μάχην του 424 π. Χ.

Λαβών άφορμήν εκ της ευρέσεως έν Σχηματαρίω τηςχαράκτης επιτύμβιου στήλης*) του Ταναγραίου Σαυγέ-νους, όν απέδειξα έν ταϊς γενομεναις εις την Άρχ. Εταίρείαν διαλέςεσί μου πολεμιστήν της μάχης του Δηλίουώς και τους συμμαχητάς αύτοΟ (ΙΟ VII, 585), έκρινακαλόν νά έρευνήσω τό Οεσπικόν πολυανδριον περισσότερον,ώς ήτο φαίνεται και ή πρόΟεσις του Σταματάκη (Πρακτ.έ'.ά. 74):

Σκοπός μου κυρίως ήτο νά συλλέξω εκ του ακριβώςκεχρονολογημένου τούτου μνημείου διάφορα πήλινα κτερίσματακαι δή γραπτά άγγεΐα' διότι νομίζω, δτι ή αγγειολογίαέχει ανάγκην χρονικών τίνων σταθμών ασφαλώνό δέ σκοπός μου έκεΐνος τείνει νά πληρωΟή υπέρ τάς

*) Αΰτη 0ά-δημοσιευθί) {ν. τξ Αρχαιολογικά 'Εφημερϋί.


προσδοκίας μου. ϊά ευρήματα εϊνε πολυαριθμότατα οιονείώς έκ μεταλλείου άρχαιοτήτων εξαγόμενα. Και εΐνε μενδυστυχώς τα πλείστα άγγεΐα μέλανα, πάντα δέ τά ευμεγέθησυντετριμμένα, άλλ' δμως ύπάρχουσι μεταξύ αυτώνκαι γραπτά καλλίτε]/να ώς καί καλαι πλαγγόνες

Ή έμή ανασκαφή ήρξατο άπο της ΒΑ γωνίας τοΟπεριτετειχισμένου δια πώρων ή κροκαλοπαγών λίθων πολυανδρίου

, ου τάς διαστάσεις (32x23 μ.) ζίγε καθορίσειό Σταματάκης, προυχώρησα δέ εις 8 μ. άπΌ του Β τοίχουκα'ι εις 8 άπΌ του Α. Παρά τον Β τοΐχον ένδον τοΰπολυανδρίου έπϊ εκτάσεως 1 μ. περίπου άπ' αύτοΟ ουδένεύρημα ύπήρχεν, επειδή τά /ώματα εϊ'/ον ανασκαφή ενταύθαύπο τοΰ Σταματάκη Περαιτέρω παρά τον Α τοΐχον(τ.άγ. 0,40 περίπου) ευρέθησαν Ιν σειρά επτά νεκροίάκαυστοι, ών ή κεφαλή ήτο εν τη άνατολή, οί δέπόδες προς τήν δύσιν. Αϊ κεφαλαι ήσαν εγγύτατα τοΟ τοίχου, μία δέ συνέπιπτεν έν μέρει ύπο τον τοΐχον, έξ ού καταφαίνεται, οτι οί τοίχοι έκτίσθησαν μετά τήν ταφήν κα'ι τήνγώσιν του πολυανδρίου, οτε είχον σμγχυθη τά πράγματακαι δέν ήτο εντελώς γνωστόν μέχρι τίνος άκριβωςσημείου ήσαν νεκροί. Ο Α δέ τοίχος είνε έπιπάλαιος, έν ώοί επτά νεκροί εκειντο βαθέως τεΟαμμένοι (0,60 περίπουβαθύτερον τοΰ θεμελίου, 1,00 δέ τουλάχιστον βαθύτεροντης επιφανείας τοΰ τοίχου). Το βάθος τοΰτο αυξάνεταιόσον βαίνομεν προς Ν, επειδή το πολυάνδριον έσχηματί-ζετο τυμβοειδές, φαίνεται δέ καί νΟν τοιοΰτον, ώς παρετή-ρησε και Ό Σταματάκης. Τήν τυμβ'οειδή λοιπόν άνύψωσιντών χωμάτων παρακολουθεί καί Ό Α τοίχος επιπόλαιος πάντοτεών καί εχων τά θεμέλια εις γραμμήν ούγ\ όριζον-τίαν άλλά, δσον άνεσκάφη, άεί άνερχομένην ώς βαίνομενπρος Ν.

Οί σκελετοί τών 7 νεκρών ήσαν συντετριμμένοι καί


σαθρότατοι, εις ουδέν δέ όστοΟν ήδυνήθην μέχρι τοοδενά διακρίνω πληγήν τινα άλλην ή και έκ μαχαίρας, ί'ναδικαιωθη ό Θουκυδίδης λέγων (IV, 96) ότι οί θεσπιεΐςπαρά το Δήλιον εν χερσίν αμυνόμενοι κατεκόπησαν. Οίνεκροί ήσαν ύπτιοι έχοντες τάς χείρας παραλλήλως προςτο σώμα πλην τοΟ έκτου, δστις είχε την άριστεράν προςΝ άνοικτην ομοίως δέ τοΰς πόδας σκόλιους προς Ν. Είχεπάθει φαίνεται ψΟςΊν έν τοιαύτη στάσει έπί του πεδίουτης μάχης.

Μεταξύ των άκαύστων νεκρών και μάλιστα κατάτούς πόδαο (ούχι δέ παρά τάς κεφαλάς ούδ' έπι τών όστών)ευρέθησαν πολλά άγγεϊα, έν οΐς πλείστοι κάνθαροι μέλανες, «κώθωνες», λήκυθοι έρυθρόμορφοι ή λευκαι μετ' άοια-γνώστων όμως παραστάσεων ένεκα της πολλής ύγρασίαςτοΟ τόπου, τινές πυςίδες έρυθρόμορφοι, πολλά άλλα διαφόρωνσχημάτων μέλανα αγγεία και 3 ή 4 συντετριμμέναύάλινα πολύχρωμα ληκύΟια. Εις κάνθαρος ήτο πλήρηςάσβεστου, έτερος ειχεν οστάρια πτηνοΟ (πρβλ. Άρχ.'Εφ.1910, 207 Πρακτικά 1910, 156), άλλα δέ άγγεϊα περι-εϊχον φλοιούς ώών πολλούς. Ευρέθη που κυανοΰν χρώμαέν τοις χώμασιν, λείψανον σκεύους τινός βεβαίως ξύλινου,προσέτι δέ συντετριμμένα; στλεγγίδες χαλκαϊ ή σιδηραΐ,ήλοι τίνες διαφόρων μεγεθών και άλλα συντρίμματα έκτών αύτών μετάλλων. Ευρέθησαν και πλαγγόνες τινέςσυντετριμμέναι, μιμήσεις καρπών όοιάς πήλιναι και κώδωνπήλινος.

Εις άπόστασιν 2,60 άπό του Α τοίχου και 0,2ο-0,4θύψηλότερον τοΟ εδάφους, έφ' οδ κατάκεινται οι άκαυστοινεκροί, άρχεται άμυδρόν μέλαν στρώμα, προερχόμενον έκκαύσεως" τούτο άνυψουται κατ' άρχάς μεν άνωμάλως όσονμάλλον βαίνομεν προς τά ένδον του πολυανδρίου και σχη-ματίζον «βαθμίδα» 0,2ο ύψ. (εικ. 1), είτα δέ όμαλώς κα'ι


περίπου οριζοντίως, και γίνεται εύκρινέστερον , -μέχριςο δ άποβαίνει πυκνον μέλαν στρώμα. Μεταξύ των ποδώντων άκαύστων νεκρών και της άρχής τοΟ στρώματος τούτουείνε το πλήθος τών κτερισμάτων τών άκαύστων νεκρών. Ή ΑΔ τομή του άνασκαφέντος μέρους κατά τονέκτον νεκρον έχει περίπου ώς έν εϊκ. Ί. Κατά το α§ είνεοί άκαυστοι νεκροί, βε είνε κεκαυμένον στρώμα (βδ άμυδρόνάνευ οστών άνΟρωπίνων, δε πυκνόν μέλαν μετ' όστών).Έπι τοΟ υψώματος γδ ουδέν κτέρισμα. Το πυκνον κε-

< 2.6ο ><--------β.ΟΟ ρι.. - - ________ ;________________■

Είκ. 1. Τομή ΑΔ παρά ιό ΒΛ άκρον του Θεοπικον πολνανδρίου.αβ ακανοτοι νεκροί, βε κεκανμένων νεκρών συνεχές οτρώμα,

πτερούμενον δοτών κατά την εκτασιν βδ.

καυμένον στρώμα έχει πάχος μέ'/ρι 0,15 σύγκειται δέές ανθράκων, όστών κεκαυμένων, τέφρας, πλείστων πήλινωνκαί τινίον υιεταλλίνων κτεοισυ,άτων. Και εις τάκεκαυαένα συντοίααατα τών όστών ούδεαίαν μέν.ρι τούδεπληγήν ήδυνήθη νά εΰρω. Γά πήλινα κτερίσματα είνεκαϊ ενταύθα πολλά και δμοια προς τά παρά τοις άκαύστοιςνεκροΐς: κάνθάροι μέλανες (εις φέρει εμφανή έπίΟεται χρώ-υ,ατα ώί ο εκ Ριτσώνας ^. Η. 8(. 1909 πίν. XXVI),λήκυθοι λευκα'ι και έρυθρόμορυοι, πυξίδες, κύλικες, «κώΟω-νες», κώδωνε; πήλινοι (εις χαλκοΰς), καρποί ροιάς πήλινοι,πλαγγόνες αί μεν καλλίτεχνοι αί δέ κακόψ.ητοι οίοι οί «βοιωτικοί» λεγόμενοι ίππεΤς, κλ. Τινά συντρίμματα .αγγείωνάνήκουσι φαίνεται εις σκύφους σχήματος γνωστού έκ' τών.

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911 1δ7

έν τω Καβιρείω ευρεθέντων, μία κύλιξ είνε κακότεχνοςμελανόμορφος, παρ' αύτήν δε ευρέθη κρατήρ μέγας έρυ-θρ'όμορφός, χαλλιτεχνώτατος, δστις, συγκολληθείς, έ'δει-ξεν έπί της καλής όψεως δύο άνδρας έπι κλινών έςηπλω-μένους και έσθίοντας άπο τραπεζών, έν ώ έτερος γυμνόςάλλα φορών κράνος, ασπίδα καΐ δόρατα δύο όρχεΐταιένόπλιον προς διαυλον, ον παίζει γυνή γυμνή όρθια, ήνεναγκαλίζεται και τιτθολαοεϊ ό έτερος των έστιωμένων.Ευρέθησαν προσέτι και θραύσματα κεκαυμένα μαρμάρινηςπυξίδος πιθανώς. Μετάλλινα αντικείμενα ευρέθησαν στλεγγίδεςπολλαί χαλκαΐ και σιδηραΤ, ήλοι χαλκοί μικροί ήμείζονες σίδηροι καίτινα χαλκά, ελάσματα συμπεπιεσμένα.Φλοιοί ωών ευρέθησαν πλείστοι εντός αγγείων ή έν τοιςχώμασι παρ' αυτά. Προσέτι οέκεκαυμένα σΟκα,αμύγδαλακαι ίσως και κάστανα. Μικροί τίνες μεγέθους έρεβίνθουή καρπού κέδρου « σπόροι » δεν έςήγησα ακόμη τί είνε.Εύρέθησαν καϊ σωροί αστραγάλων προβάτων ή αιγών. Κα!ενταύθα έν τω άμυδρώ μέρει του μέλανος στρώματος ευρέθησανχρώματα εις το χώμα, άποκολληθέντα έκ σκευώνέξαφανισθέντων.

Υπεράνω τοΟ κεκαυμένου στρώματος ΰπήρχον κροκά-λαι και χώματα έρυθρωπά καθαρά, πάχους 0,50 περίπου.Εντός τών χωμάτων τούτων μόνον χονδρά και τετριμμέναόστρακα κεράαων άσυνάρμοστα ήσαν, πλήν ένόςκαλλιτέχνου μελανόμορφου, πιθανώς εκ πυςίδος μεγάλης,δεικνύοντος έν μέρει κολοβήν παράστασιν τοΟ Άκτεω-νος σπαρασσόμενου υπό κυνών. Τό τεμάχιον τούτο ώςκαί πάντα τά λοιπά όστρακα του «καθαρού"» τούτουστρώματος είνε άσχετα προς τά κτερίσματα του πολυ-ανδρίου καί άνήκουσι μόνον εις τά άλλοθέν πόθεν κομι-σθέντα χώματα τοΟ στρώματος.

Έπί τοΟ στρώματος τούτου είνε έτερον ίσοπαχες έκ


λευκαζόντων χωμάτων, έψ ών εϊνε τά μελανωπά τουσημερινού άγροΟ. Ίσως δε καί ταΟτα εϊνε της αυτής φύσεωςκαι προελεύσεως προς τά λευκάζοντα (ό γείτωνπρος Ν λόφος εχει λευκάζουσαν γήν), άλλ' έγένοντο μελανωπά

ένεκα της καλλιέργειας καί της λιπάνσεως τουάγρου. Έντος του στρώματος τούτου των λευκαζόντωνκαι των μελανωπών χωμάτων ευρέθησαν πλεϊσται φω-λεαΐ αγγείων και άλλων κτερισμάτων, έξικνούμεναι ενίοτεμέχρι της επιφανείας του άγρου και οιά τοΰτο άνακινού-μεναι ύπο του άράτρου, έξάγοντος και διασκορπίζονταςεπάνω πλείστα τεμάχια. Αί φωλεαί αύται των κτερισμάτωνορίζονται συνήθως ύπο άραιών λίθων άκατεργά-στων έπιμήκων, όρθιων τεΟειμένων καϊ σχηματιζόντωνούτω μετά τών' μεταξύ χωμάτων τάς παρειάς μικρώνή μειζόνων βόθρων, έν οΐς άπόκεινται τά. κτερίσματα.Εύρέθησαν έν τοιούτοις βόθροις άγγεΐα διαφόρου εκάστοτεπλήθους, από 10 — 50 περίπου. Οί πλουσιώτεροι όμωςίσως εϊνε σύνθετοι έκ πλειόνων παρ' αλλήλους κατασκευα-σθέντων καί συγχυΟέντων. Τά έν τοις βόθροις τούτοις κτερίσματα

ήσαν όμοια τοις έν τω κεκαυμένω στρώματι καιπαρά τούς άκαύστους νεκρούς εύρεθεϊσι : κάνθαροι, λήκυθοι, «κώθωνες», κύλικες, πλαγγόνες, στλεγγίδες χαλ-καΐ και σιδηραΤ, ήλοι, έν ύάλινον πολύχ^ρωμον ληκύθιονσυντετριμμένον, κώδωνες πήλινοι, άστράγαλοι προβάτωνέν σωρώ, πολλοί φλοιοί ωών εντός άγγείων, ενίοτε δεέν σωρώ έν τοις χώμασι. Εύρέθησαν δε καί τινα μεμονωμέναάγγεΐα σποράδην έν τοις έπιπολαίοις χώμασι.

Ύπο το κεκαυμένον στρώμα ούτε νεκροί ούτε κτερίσματαεύρέθησαν. Τά χώματα όμως δεν ήσαν παρθένα.Εις το βάθος δε, εις ο εϊνε τεθαμμένοι οί άκαυττοινεκροί, ευρίσκεται έπϊ του φυσικού εδάφους στρώμα κρο-καλών καί άλλων λίθων μικρών. Εϊνε δε τό ούτω κα-


λυπτόμενον έδαφος εις τό αύτό βάθος, εις δ εύρεν ο Στα-ματάκης (καΐ εγώ νΟν έν μικρά σκάφη) έ'ςω άμεσους προςΒ τοΰ πολυανδρίου άρχαίαν λιθόστρωτον όδόν.

Έκ των ανωτέρω δυνάμεθα νά συναγάγωμεν κατάπιθανότητα τον τρόπον, καθ 6ν έγένετο ή ταφή καί όσχηματισμός του τυμβοειδοΰς πολυανδρίου:

Πρώτοι ετάφησαν οί άκαυστοι νεκροί. Ούτοι έκο-μι'σΟησαν φαίνεται πρώτοι έκ τοΰ πεδίου της μάχης καιήτο δυνατόν τοις προσήκουσι και νά θεραπεύσωσι τά σώματακατά τά νόμιμα και νά κατορύςΊυσιν αυτά. Έν τωπολυανδρίω της Χαιρώνειας, καθ ά παρατηρεί ό Σταμα-τάκης ε.ά. σ. 69, δύο μόνον νεκροί ήσαν χεκαυμένοι, οίδε λοιποί άκαυστοι. Εΐνε πιθανόν, ό'τι οί δύο έκεϊνοι νεκροίτης Χαιρώνειας, τραυματισθέντες θανασίμως έν τήμάχη, άπεμακρύνθησαν πρός τι ύδωρ καί έκεΐ αποθανόντεςδιέλαθον, καθ' ον χράνον οί λοιποί έθάπτοντο παρ'αϋτο το πεδίον της μάχης, ευρεθέντες δέ έπειτα έκάησαν.Οί Οεσπιεΐς όμως νεκροί μετεκομίσθησαν έκ Δηλίου ειςτήν πάτριον γήν, ή δέ μεταφορά αύτη πολυαρίθμων νεκρώνδέν ήτο δυνατόν νά συντελεσθη ταχέως καί συγχό-νως. "Αλλοι έκομίσθησαν πρότεροι, άλλοι ύστεροι. Εΐνεδυνατόν οί πρώτοι κομισθέντες νά ήσαν στρατηγοί τίνες,πάντως όμως νομίζω, ό'τι ούτοι εινε οί άκαυστοι κατο-ρυχθέντες. Αμέσως έπ αύτούς καί περαιτέρω προς τήνκαρδίαν του πολυανδρίου (ίσως καί επί δλην τήν έ'κτασιναύτοΟ, άλλά εΐνε κάλλιον νά λέγωμεν νυν μόνον περί τοΟάνασκαφέντος μέρους) έ/ύθησαν χώματα. Ακριβώς δέόταν χύνωνται άφ' ύψηλοΰ πως χώματα, αί έν αύταΐςύπάονουσαι κοοκόλαι κατακυλίονται εις το έδαφος. Έν-ΓΛ Γ ... Ττεΰθεν δέ προέρχονται οί λίθοι, ούς εΰρομεν έν στρώματιέπί τοΰ φυσικού" έδάφους εις το βάθος τών άκαύστων νεκρών. Έπί του ούτω χωσθέντος έδάφους ύψ. 1 μ. περίπου


εσχηυ,άτισαν έπίπεδον πύρας, εφ ου έ'καυσαν τοΰς πολλούςνεκρούς, εύλαβούμενοι νά προσεγγίσωσι προς τΌν χώροντων άκαύστων. Μετά των νεκρών συνεκάησαν και τάκτεοίσαατα' άλλ'-έν ώ τά οστά των νεκοών είνε σφόδραι ~ ' ι Τικεκαυαένα, άστράγαλοί τίνες είνε ήυ,ίκαυστοι. Επειδήδέ καΐ άγγεΐά τίνα, περιέχοντα ωά, ίδεί^θησαν ώς μη

-Β/κ. 5. Ό ακέφαλος νΐ-ν λέων τον ΰεσπικον πολνατδρίον απ6 ΝΑ δρώμενος.Έν τ)/ τομή τοϋ λαιμον όπη τόρμου προς ένοφήνωοίν ποτε της κεφαλής.

Προς τά ανω χντικη αυλ.αξ δια την εγχνσιν μολ.νβδου.

ύποστάντα ίσ/υράν οιακίνησιν ΰπο τοΟ βάρους και τωνσυμπιπτόντων νεκρών και τών ξύλων της πύρας καίπερΟραυσθέντα είτα υπό τών χωμάτων, άλλα δέ πάλ'.ν έφαι'-νοντο καθαρώς, ότι έ/ώσΟησαν ακέραια καΐ αλώβητα,συνεΟλίοησαν δέ έπειτα και οιερράγησαν εις τεμάχια ύπότοΟ βάρους τών υπεράνω και τών πληρωσάντων αύτά χωμάτων, συνάγω, ο'τι πολλά κτερίσματα έτίθεντο καθ' δνχρόνον άπεσοέννυτο ή πυρά. Ότι δέ ή πυρά δέν άπεσβέν-


νυτο άποτόμως και εντελώς άλλ ίγώννυτο, αποδεικνύεται,νομίζω, εκ των παχέων άπηνθρακωμένων ξύλων, άτιναάνευρέθησαν, μαρτυροΟσι ο ότι κατεχώσθησαν καιόμεναακόμη, καθ ον τρόπον κατα^ώννυνται καϊ νΟν αί πυραΐπρος πορισμόν ανθράκων. — Έπι τών ούτω κεκαυμένωννεκρών έχύθησαν τά έρυθρωτά νώματα, ών οί λίθοι κα-

Είχ. 3. Ο λέων του ϋεσπικοϋ πολυανδρίου από Ν δρώμενος.Μεταξύ τον οπισθίου δεξιού σκέλους προσκολλάται ανερχομένη

έπι της κοιλίας η άκρα ουρά.

τέρρεον πάλιν κάτω έπι τοΟ κεκαυμένου νΟν έδάφους. Τοστρώμα τούτο εκτείνεται και έπϊ τών άκαύστων νεκρών.Έπ' αύτοΟ έρριψαν, ές άλλου μέρους κομίσαντες, τά λευ-κάζοντα χώματα, άτινα είνε καθαρώτατα πάντων. Αί έντω άνωτάτω τούτω στρώματι εύρεθεΐσαι οωλεα'ι κτερισμάτωνέσχηματίσθησαν μετά τήν χώσιντοΟ τύμβου έν τοιςπεριοδικοΐς έναγισμοΐς και ταΐς κατ'έτος έπιφοραΤς. Οί επιμήκειςλίθοι, οΐτινες,όρθιοι ιστάμενοι, όρίζουσι συνήθως τάςιωλεάς ταύτας, δεν ήτο δυνατόν άλλως νά σταθώσιν ούτω

11


ή αν οεχθώμεν, δτί ύστερον έσκάπτετο Ό βόθρος και εις τάςχωμάτινους παρειάς αύτου έστηρίζοντο οί όρθιοι λίθοι. Τάενταύθα ευρεθέντα αγγεία ήταν επίσης τεΟραυσμένα τάπλείστα και δή τά έχοντα άνοιγμα μέγα ώς οί κάνΟαροι, άλλάμικρά τινα ή άλλα έχοντα εκ κατασκευής και σχήματος άντο-χήν μείζονα, ώς λήκυθοι ούχ_Ί μεγάλαι, ευρέθησαν ακέραια

Είχ. 4. Ό λέων απδ ΛΓ η πως ΝΔ δρώμενος. "Οπισ&εν τέμνονται ενϋέωςοί γλουτοί σχηματίζοντες οιονεί πλίνϋον, εφ' ης έκάϋητο, ώς 6 λέων της

Χαιρώνειας, πατών άμα και τους τέσσαρας πόδας έπ'ι της ποτέ βάπεως.

ή μόνον εις εύθραυστα μέρη έ'παΟον ένεκα της συμπιέσεωςκαι του βάρους των χωμάτων. Σχεδόν πάντοτε ό'μως τάτεμάχια αυτών ευρίσκονται έν συναοεία προς άλληλα καίδεικνύουσιν άναμφηρίστως, ότι τά κτερίσματα κατετέΟη-σαν ακέραια και άλώβητα. Ενίοτε μόνον, οσάκις δηλ. διάτών κτερισμάτων δ;έρχεται φωλεά τις μυών άρουραίων(διέρχονται δ' αδται και διά του κεκαυμένου στρώματος),


άουνατοΟμεννά εΰρωμεν τεμάχιά τίνα αγγείων ή πλαγγόνων, έπειδή ταΰτα άπεκομίσθησαν ύπό των μυών.

Κατά το μέσον της βόρειας πλευράς και ες"ω του τοίχουτου πολυανδρίου, ήτοι έπΐ της αρχαίας λιθόστρωτουοοοΟ, κατάκειται κυλισΟε'ις ό μέγας κορμός τοΰ λέοντος,όστις ήτο το σήμα τοΰ πολυανδρίου. Διατηρείται έν τηαύτη καταστάσει, έν η ευρεν αύτον ό Σταματάκης Δενέπενειρήσαμεν έ'ρευναν προς εύρεσιν των ελλειπόντωνμερών, άτινα, άν δεν κατεστρά©ησαν (εις οπίσθιος πουςμετηνέχΟη μετά της αρχαιολογικής συλλογής του Έρη-μοκάστρου και απόκειται έν τω μουσείω των Θηβών),ίσως εινε οιεσκορπισμένα εις άπόστασίν τινα άπο τοΰ λέοντοςεζω τοΟ πολυανορι'ου, ώς ήσαν και αϊ έπιτυμβιαι στήλαι.Παρέχομεν όμως ένταΰΟα τρεις όψεις (εΐκ. 2,3,4) έκ προχείρωνατυχών φωτογραφιών του αξιόλογου τούτου μνημείου, ό'περ ήτο το πρότυπον πιθανώς τοΟ λέοντος τηςΧαιρώνειας, ολίγον ύπολειπόμενον τούτου κατά το μέγεθος' έπίΦυλασσόμεθα δέ νά παράσχωμεν άλλοτε καϊ ειδήσειςπλείονας και εικόνας καλυτέρας του έργου τούτου, ομετά τοΰ πολυανδρίου ελαχίστης, παρ' αςίαν, προσοχήςμέχρι τοΰδε έτυχε.

ΑΝΤΩΝΙΟΣ Λ. ΚΚΡΛΜΟΠΟΤΛΛΟΣ

ΑΝΑΣΚΑΨΑ! ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Κατά τον Δεκέμβριον του 1910 οί καλλιέργηταΐτου κτήματος Φ. Άρταβάνη, κειμένου μεταςύ της μονήςτων άγιων Θεοδώρων καϊ του κατεστραμμένου ναοΟ τηςΝεραντζίνας (Παναγίας ποδηγητρίας) -αρά τήν λίμνηνΧαλκιοπούλου (εϊκ. 1), προσέκρουσαν καλλιεργοΰντες έπιστέρεου αντικειμένου. Διερχομένου μετ' ολίγας ημέραςεκείθεν του έν τη εμπορική σχολή Κέρκυρας καθηγητούτης Γαλλικής κ. θ. Πολίτου, ενθουσιώδους άρχαιοφί-λου έπιχειρουντος τακτικούς μακροϋς περιπάτους άνά τουςάρχαιολογικούς τόπους της νήσου προς άνακάλυψιν αρχαίων, οί καλλιεργηταϊ άνέρερον αύτώ άστεϊ'ζόμενοι καϊανύποπτοι ότι άνευρον άρχαΐόν τι. Κεντηθείς έκ της ανακοινώσεως

ταύτης Ό κ. Πολίτης παρώτρυνεν αυτούς νάάίαιρέσωσιν ολίγον χώμα, ίνα έςακριβώσωσι τί υπήρχεκεκρυμμένον ύπό τήν γήν. Βεβαιωθείς μετ' άφάτου' χαράς, δτι το στερεον άντικείμενον ήτο πράγματι άρχαϊονάνεκοίνωσε τούτο εις τον ούχι όλιγώτερον άρχαιόοιλονυίόν του κ. Εύγένιον Πολίτην, άνταποκριτήν της αθηναϊκήςεφημερίδος «Εμπρός», όστις καϊ έ'σπευσεν αμέσουςνά άποστείλη βραχεϊαν άνταπόκρισιν άναγγέλλουσαν τάτης άνακαλύΊεως. Έκ της δημοσιεύσεως ταύτης λαβου-σαι μετ' ολίγας ημέρας γνώσιν του πράγματος αί ένΚερκύρα άρχαι άνέ^ερον περ'ι τούτου εις το επί τών Εκκλησιαστικών

Τπουργεΐον, δπερ ένετείλατό μοι κατάμήνα Ίανουάριον 1911 ώς Έοόρω τών κατά τήν περι-φέρειαν, εις ήν υπάγεται ή Κέρκυρα, άρχαιοτήτων νά μεταβώέπι τόπου καϊ εξετάσω Άνασκάψας τον χώρον, έν


ω εκείτο το άρχαΐον, έςήγαγον αυτό καΐ μετήνεγκον ειςτο μικρόν Μουσεϊον της νήσου, ό'που άποκαθάρας τοεύρημα έβεβαιώθην, δτι ήτο τμήμα τυμπάνου ναοΟ έ/.πώρου μετά άναγλύπτου παραστάσεως σκηνής της γιγαντομαχίας

, και δη της πάλης του Διό; κατά γίγαντος(είκ. 2)/

ϊο εϋρεΟέν άρ/αΐον ήτο τοσούτον βαρύ, ώστε άπε-κλείετο ευθύς αμέσως ή σκέψις, οτι ήούνατο άλλοθεν νάμετακομισθη εκεί. Συνεπέρανα λοιπόν δτι τοΟτο εκείτοπλησίον τοΟ καταστραφέντος ναοϋ και ότι ανασκαφήενεργούμενη ένταΟΟα ήθελε φέρει εις φως σπουδαία ευρήματα. Την σκέφιν ταύτην ενίσχυε καΐ το γεγονός οτιτο έδαφος, εν ώ ευρέθη το άνάγλυφον, ήτο άναμεμιγμέ-νον μετά συντριμμάτων πήλινων κεραμίδων, αγγείων,νομισμάτων και άλλων αρχαίων λειψάνων. Γενομένη δεπεραιτέρω έρευνα άπέοειςεν, οτι ΰπΌ την γήν υπήρξε στε-ρεόν τι εις εκτασιν τριάκοντα περίπου μέτρων. Κατόπιντων σαφών τούτων ενδείξεων έζήτησα παρά της προϊσταμένηςμου άρχης νά έπιτρέψη την ένέργειαν ανασκαφώντούτου δ εγκριθέντος απεφασίσθη νά ένεργηΟώσιν αύταιδι'έμοΟ ύπό της Αρχαιολογικής Εταιρείας, δαπανησάσηςδιά ημερομίσθια εργατών, δι' άγοράν εργαλείων, δι όοοι-πορικά μεταβάσεως άπο της πόλεως Κερκύρας εις τον τόποντών ανασκαφών και δι' άποζημι'ωσίν μου ορ. 1002.

Ή άνασκαφή ήρςατο την 26 Μαρτίου 1911 καιδιήρκεσε μέχρι της 8 Απριλίου. Κατ* την πρώτην ήμέρανουδέν άνευρέΟη. Την δευτέραν όμως ήμέραν τών ανασκαφώνάνεκαλύφΟη μεγάλη κεφαλή λέοντος(είκ. ·3, 4) και βορειάτε-ρον τεραστία κεφαλή γοργόνος (είκ. 5, Γ),7), άποκοπεΐσαι τουσώματος και κείμεναι έπι της άκατεργάστου πλευράς εντη αύτη γραμμή εκ νότου προς βορράν, προερχόμεναι δεκαι αύται έξ αετώματος. Κατά τάς δύο έπομένας ημέρας

Είκ. 2.

Είκ. 3.


απεκαλύφθη τό υπερμέγεθες σώμα της γοργόνας άνεστραμ-μένον και μετά τούτο εις των ποδών αυτής. Κατά τήνάκόλουΟον ήμέραν έζήχθη έκ του έοάφους ετέρα κεφαλήόμοιου λέοντος και μετά ταΰτα τό σώμα αύτοϋ έκτριών τεμαχίων ά-οτελούμενον, δρωμένων -άντων "εκτης έςειργασμένης πλευράς (εϊκ. 8, 9, 10). ΒραδύτερωνάνευρέΟη ανάγλυφαν εικονίζον ϋεάν καϋημένην (είκ.11), τέλος δέ και έτερον παριστών καταχείμενον πω-γωνοφόρον δαίμονα (είκ. 12). Έπανελθόντες αετά τα'ΰταεις τήν Οέσιν, έν ή άνευρέΟη τ'ο σώμα και ή κεφαλήτης γοργόνος, ήρευνήσααεν το εδαοος έκ νέου προς άνα-κάλυψίν των ελλειπόντων μερών αυτής' άνευρέΟησανδέ πλείστα θραύσματα, έν οίς και έν των βραχιόνθ)ν, αλλάκατά τήν δευτέραν ταύτην έ'ρευναν ήλΟεν εις ίώς πρώτονμεν αρχαϊκή κεφαλή κούρου έκ τοΟ αύτοϋ βιλικοΟ, μετάοέ ταύτα τό σώμα αύτοϋ διατηρούμενον μέχρι τών μηρών(εί*. 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19;. Κκί τά γλυ~τά ταύταπροέρ/ονται ές αετώματος, άνεκαλύοΟησαν δέ κατά τήνσειράν, ήν περιέγραψα, καΐ έν τη αύτη περίπου γραμμήέκ νότου προς βορράν.

Τό ίσχυρον άνάγλυπτον αέρος ποικίλλει τό ύψοςέν τοϊς δια^όροις τεμα·/ίοις, πλαισιοϋται δέ κατά τήνάνω και τήν κάτω πλευράν Οπό ορθογωνίου προεξε-χούσης ταινίας (πλ. 0,31 και βάθους 0,10), κοσμου-μένης της αέν πρώτης υπό ©υτικοΟ κοσμήματος έκ παρα-κειμένων τριγωνοειδών έγ/αράκτων φύλλων οιασχιζομέ-νων ίιπο συνε/οϋ"ς έτέρας γραμμής και περιε/ομένων έντόςδύο έκατέρωΟεν άναγλύπτων παρυοών, της δέ έτέρας υπόέςέ/οντος μαιάνδρου άοίνοντος έλεύΟερον μικρόν εκατέρωθεν

τμήμα της επιφανείας.Το μήκος τών πλακών είναι 0,99 —1,12 καΐ τό

πάχος 0,35 — 0,51, προσηρμόζοντο δέ αύται δι άρμογών

Είκ. 4.


μετά θαυμάσιας άναΟυρώσεως συνδεόμεναι διά συνδέσμωνεπί της άνω πλευράς. Ενηλλάσσετο ώς φαίνεται και το πάχοςαυτών. Η κάτω πλευρά ήρείδετο αμέσως έπ'ι τηςάνω επιφανείας του" οριζοντίου γείσου και προσηρμοζετοδιά γόμφων. Έν ό'μως τεμάχιον, τΌ του πωγωνοφόρου δαίμονος, φέρει ύπο τήν μαιανδροφόρον ταινίαν ισου προς αυτήνύψους και ολίγον αύτής έςέχον τμήμα, προς δ έ φ η ρ -μό'ζετο το γεΐσον, άντι νά είσχωρη κάτωθι αύτοϋ'.

Έκ της σειράς, καθ· ήν ευρέθησαν τά ανάγλυφα, καιέκ του γεγονότος ότι το μέσον τοΟ αετώματος κατεϊ/ενή γοργώ, ώς έςάγεται έκ της άπό του κέντρου προς αμφότερατά άκρα κλίσεως της άνω ταινίας, προς δέ οτι τοτεμά·/ιον τοΟ πωγωνοφόρου είναι κα'ι το τελευταΐον άνά-γλυφον του αύτοΰ μέρους, ώς δεικνύουσιν αί συγκλίνου-σαι πλαισιουσαι ταινίαι, συμπεραίνομεν ασφαλώς οτιτά γλυπτά ταύτα προέρχονται έκ του αϋτοΰ άετώματοςκαι οτι κείνται έν η θέσει κατέπεσον. Διότι τά μεταξύ τώνδυο τούτων τεμαχίων εύρεΟέντα γλυπτά έλαττοΟνται κατάτο ΰψος, έφ όσον πλησιάζουσι προς το τελευταΐον, όπερΟά άνηκε τη βορειοδυτική γωνία του ναοΰ.

Έκειντο δέ πάντα τά άνάγλυφα εις βάθος ποικίλλονμεταξύ 0,50—-1,00, και κατά τό βόρειον άκρον μέχρι1 V- μέτρου.

Κατά τήν άνασκαφήν ταύτην άνευρέΟησαν κα'ι πολλάαρχιτεκτονικά μέλη, οιον δόμοι στυλοοάτου, μέλη τουγείσου καί τίνα της μαρμάρινης ύδρορρόης (εϊκ. 20), πλείστανομίσματα κα'ι άλλα. 'Λνεσκάφη δέ και μέρος τώνθεμελίων της δυτικής πλευράς.

Εις το σημεΐον τούτο έληξαν αί ύπο της ΑρχαιολογικήςΕταιρείας δι' έμου ένεργούμεναι άνασκα^αι καιάνελήφθησαν αύται ύπό τής Α. Μ. του Αύτοκράτοροςτής Γερμανίας. Κατά τάς νέας άνασκαφάς απεκαλύφθη-

Είκ. 5.

Εϊκ. 6.


σαν ολόκληρα σχεδόν τά θεμέλια του ναοΟ και απεδείχθηδτι τά άνευρεθέντα γλυπτά άνηκον πράγματι τη δυτικήπλευρά αυτού, έχοντος διεύθυνσιν εξ άνατολών προςδυσμάς καΐ έκτεινομένου μέχρί μικρας άποστάσεως απότης Μονής των Άγιων Θεοδώρων, προ της οποίας άνε-καλύφΟη ύπό τών Γερμανών Αρχαιολόγων και ό πρΌ τοΟναοΟ ιδρυθείς βωμός.

Πλην τίνων αρχιτεκτονικών μελών ουδέν νεώτερονγλυπτΌν άνευρέΟη. Επειδή δέ παρά τήν μονήν άνηγέρ-Οησαν κατά τάς αρχάς τοΟ παρελθόντος αιώνος προχώματαϋπο τών Γάλλων, Ό δέ μεταξύ τών προχωμάτωνχώρος, έν ώ ό ναός, ΊσοπεδώΟη, φαίνεται 6'τι ό μέχριτης έποχ_ής εκείνης κατά τι υπέρ τήν έπιφάνειαν τουέδάοους διατηρούμενος ναός κατεστρά^ρη κατά τήν οχυρω-ματικήν ταύτην έργασίαν πλήν τών θεμελίων, κα'ι ίτιάπαντα τά υλικά αύτοΟ έχρησιμοποιήΟησαν Οπό τών Γάλλωνπρος οίκοοόμησιν τών δχυρωμάτων. Τά δέ γλυπτάτου δυτικού αετώματος καταπεσόντα εις προγενεστέρανέποχήν κατεχιυσθησαν και οΰτω μή γενόμενα γνωστάτοις Γάλλοις ή άλλοις άρχαιοτέροις καταστροφεΟσι, τοιςΈνετοΐς πιθανώς, διεσώθησαν μέχρις ημών. Έκ τών ανωτέρωεξηγείται το σχετικώς μικρόν βάθος, εις ο άνευρέΟησαν τά γλυπτά.

Ώς περιέγραψα άνωτέρω, άνευρέθησαν προς νότον τηςγοργόνος ή σκηνή της γιγαντομαχίας και βορειότερον αυτήςή κεφαλή του λέοντος και τό θραύσμα τών ποδώναύτοΟ. Προς βορραν δέ της γοργόνος Ό κούρος, μετάτούτον ό λέιον, ή καΟημένη θεά και τέλος ό πωγωνοφόροςδαίμίον. Φαίνεται λοιπόν, ότι έν τω άετώματι ύπήρχονέκατέρωθεν μεν της γοργόνος και προς αύτήν έστραμμένοιδύο λέοντες, μετά δέ τούτους προς νότον μέν ή σκηνή τηςγιγαντομαχίας και άλλα έξα<ρανισθέντα άνάγλυ-ρα, προς

ΕΙχ. 7.


βοροαν δέ ή καθήμενη Θεά καί ο πωγωνοφόρος δαίμων.Επειδή δέ κατά τό πρόσθιον τμήμα τοΟ λέοντος σώζονταιΛείψανα Ίππου, Οά εκείτο μεταξύ ένός τουλάχιστον λέοντοςκαϊ της γοργόνος Ίππος τις (πτερωτός;), προς 8ν Οάείχε σχέσιν Ό πλησίον ταύτης ευρεθείς κούρος.

Ή γοργώ εικονίζεται έν κινήσει πρΌς τά αριστεράαυτής κατά τον άρχαϊκόν τρόπον. Αίρει δηλ. το άριστε-ρον σκέλος και κάμπτουσα αύτο κατά το γόνυ πατεί διολοκλήρου τοΟ πέλματος, το δέ δεξιόν τείνει προς τά οπίσωκλίνουσα ελαφρώς το γόνυ και ψαύουσα διά τών δακτύλωντο έδαφος. Οί βραχίονες άκολουΟοΰσι την κίνησιν τοΟσώματος και ο μεν δεξιός διευθύνεται προς τά όπίσω, Όδέ αριστερός προς τά εμπρός, καμπτόμενοι αμφότεροικατά τον αγκώνα. ΈπΊ του δεξιοΰ βραχίονος έρειδόμενοςσώζεται ό πρόσθιος πους του παο' αυτήν Ί'ππου.

Ή κεφαλή και το άνω του σώματος βλέπουσιν έκτών έμπροσθεν, τό δέ λοιπόν σώμα από της όσφύος καϊκάτω έκ τών πλαγίων.

Φορεί δέ άχειρίδωτον βραχϋν μέχρι τών μηρών έξι-κνούμενον χιτώνα, έζωσμένον διά δύο οφεων και κοσμού-μενον κατά τά κράσπεδα του λαιμού καϊ του ανοίγματοςτών βραχιόνων διά ιωνικών κυματίων, κατά δέ το πέραςδιά λοξού μαιάνδρου, περιλαμβανομένων πάντων ύπό δύοοριζοντίων γραμμών.

Αί έκ τών πλαγίων όρώμεναι κεφαλαϊ τών οφεωνΓστανται άντιμέτοίποι ολίγον άπ' αλλήλων άπέχουσαι,το δέ σώμα αυτών περιστρέφεται συμμετρικώς κύκλωκατά τον λαιμόν καϊ προχωρούν οριζοντίως μέχρι τοΟμέσου της γοργόνος συμπλέκεται προς τον έτερον οφιν'μετά ταΟτα δέ έπανερχόμενον προς τό σημεΐον, έξ ου ώρ-μήθη, περιβάλλει τήν οσφύν καϊ φΟάνον έμπροσθεν ειςτο μέσον περιπλέκεται προς τήν ούράν τοΟ άλλου λε-


Εϊχ. 8.\·2


πτυνομένην και κρεμαμένην ολίγον κάτωθι της όσφύος.Οί οφεις ομοιάζοντες καθ ό'λα προς τους επί των γνωστώνεπιτύμβιων λακωνικών ανάγλυφων φέρουσι γένειονκαι έ'χουσιν άνοικτΌν το στόμα, εξ οΰ φαίνεται ή διναζο-μένη γλώσσα, είναι δέ φολιδωτοί και ή κοιλία αύτώνχωρίζεται δια γραμμής του λοιπού σώματος.

Ή κόμη της γοργόνος καταπίπτει συμμετρικής έπί τουστήθους εις τεσσάρας πλοκάμους εκατέρωθεν λεπτυνομένουςκαι συστρεφομένους σπειροειδώς κατά διεΰθυνσιν αντιθέτωςεναλλασσομένων έπι έκάστου. Αί τρίχες έξειργάσθησαν ώςλεπτά σιδηρά, ελάσματα, πολλά! δέ αυτών ένοΰ'νται εϊςδέσμας. ΠρΌς τά άνω της κεοαλής διευθύνονται αδταικαθέτους προς το μέτωπον εις δέσμας και χωρίζονται οιετέρων όριζοντί(ον γραμμών διαιρουσών την κόμην εις τε-τραγωνίδια. Προ του μετώπου απολήγει αΰτη εϊς συνε-σπειρωμένους οφεις, έχοντας όμοιας προς τους άλλουςκεφαλάς, ών αί δύο τελευταΐαι ερείδονται έπ'ι της πλίνθου, και συγκρατείται ύπο ταινίας.

ΤπΌ τά ώτα έκφυεται φολιδωτός οφις, κυματοειδώςσυστελλόαενος, άονικώς μ.έν καθ' όοι'ίοντίαν διεύθυνσιν,Γ - 7 1 Λ. ' Γ ι Τ 7

άκολούθως δέ καθέτως εκ των άνω προς τά κάτοο καϊτανάπαλιν- αί ©ολίδες δηλοΟνται δι' έγ/αράκτων κύκλωνώς και τών άλλων δφεων της κεφαλής. Έτεροι οφεις άπο-χωρουσι εκ τών όπισθεν της όσφύος, αί δέ φολίδες αυτώνδηλοΟνται διά έγ/αράκτων κατα μήκος συνεχών γραμμώνδιασταυρουμένων ΰπο ετέρων καθέτων.

Όπισθεν τών οοεων τούτων άποϊύονται πτέρυγες, ώντά πτίλα άλλα μεν πίπτουσι κατακορύφους είς πλείοναςσειοάς ά~οστοογγυλιυθέντα κατά τά άκοα και πλαισιού-μενα ΰπο έγχαράκτου παρυφής, άλλα οέ στρέφονται πλαγίωςκαι άλλα έκφύονται κατά τοΰς βραχίονας καϊ εχουσικυκλικάς κοίλας φολίδας.

180 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟν 1911

Ιο πρόσωπον έχει τήν συνήθη άποτράπαιον μορφηντών γοργόνων. Οϊ οφθαλμοί έςογκούμενοι εχοϋσιν άμυγ-οαλοειοές σνή"μα κα! είναι λοξοί κατά άρχαϊκήν εξιν.II δέ κόγχη έμβαθύνεται προς τά κάτω, ή ρις πλατύνεται

διακρινομένων και των ρωθώνων, τά οέ ζυγωματικά ές-ογκοΟνται. Συστέλλει τά /ει/η δεικνύουσα του; οδόντα;και προτείνει τήν γλώσσαν. Κάτωθι δε εαερεν άποκρου-σΟέντα προτεταμένον πώγωνα.

Επετεύχθη ουτω νά άποδοΟη εις το πράσο>πον απερίγραπτος

ΰπερέντασις ψυχολογικής εκφράσεως έπαυξανού-σης τήν άποτράπαιον φύσιν τή; γοργόνος, πτοοΟσα αληθώςτον παρατηρητήν έκ τούτου, προς δε και εκ του ΰπερου-σικοΟ μεγέθους αυτής, μετρούσης άπο της κεοαλης μέχριτου δεςιοΟ γόνατος περίπου 2.80

Οί πόδες έκαλυκτοντο διά σανδαλιών συνδεομένωνπρος τήν ράχιν διά δεσμών άποληγόντων εις έσ/ηματο-ποιημένους ρόδακας. Εκατέρωθεν έξεφύοντο πτέρυγεςκυρτούμεναι προς τά άνω και εςιο, τά δέ πτίλα πλαι-σιούαενα ώ; και εν ταϊς υ.νηυ.ονευΟείσαι; πτέου£ιν όΗύ-

\ , . \ , ~ (Ν »νονταί κατα τα πέρατα και κοσμούνται εσωτερικώς οιετέρων μικρών λοςών γραμμών το κάτω όμως μέρος ήτοοολιδωτόν. Προς το άνω άκρον των σανδαλιών έξειργάσΟηκα'ι άλλο; όάδα:.

ι

Αξία παρατηρήσεως είναι ή επεξεργασία τοΰ γόνατοςμετά τών ισχυρών μυώνων. Αεπτοτάτη δέ είναι επίσης καιή εργασία τών τελείως έξεργασΟέντων ώτων.

Τά άκρα ήσαν έξειργασμένα έπι έτέοων πλακών, άνευ-ρέΟησαν δέ μόνον Ό αριστερός πους και θραύσμα του δεξιούβρα/ίονος.

Ο άριστερός πους της γοργόνος πατεί διά τών δακτύλωνέπι μικροτέρου σανδαλοοάρου ποδός άποκρουσΟέν-


τος έξ έτερου ανάγλυφου. Εξάγεται λοιπόν δ'τι προς τάαριστερά της γοργόνος είκονίζετο έτερα μορφή προτείνουσατον δεζιον πόδα κα! έν σχέσει τιν'ι προς αυτήνευρισκομένη. Έκ του μεγέθους τοΟ πατουμένου ποδός,δντος κατά τό ήμισυ ελάσσονος τοΟ της γοργόνος, συμπε-ραίνομεν και περ'ι του μεγέθους της 'ζητουμένης μορφής'προς το μέγεθος δέτου ποδός εύρίσκεται έν αναλογία ο παράτην γοργόνα ευρεθείς κούρος. Ο τόπος της ευρέσεως και ήσυμφωνία του μεγέθους είναι δύο περιπτώσεις, α'ίτινες ελλείψειάλλων μαρτυριών ήθελον προταθή Οπερ της παραδοχήςτής υποθέσεως ότι Ό κούρος είναι ή μορφή, ήτιςϊστατο αριστερά τής γεοργάνος. Τπάρχει και τρίτη ασφαλήςόμως περίπτωσις διαφωτί'ζουσα τελείως το ζήτηματοΟτο. Ή γοργώ φέρει, ώς είπομεν, πτέρυγας έκατέρω-θεν' ένεκα δέ του μεγέθους αύτών μέρος τούτων έξειργά-σθη έπϊ τής παρακειμένης πλακός. Επειδή δέ μεταξύτοϋ* κούρου και του εδάφους του άναγλύφου, έφ' ου έξειρ-γάσθη, παρεντίθεται τμήμα πτέρυγος όμοίας προς τήντής γοργόνος, συμπεραίνομεν ότι το τμήμα τούτο προσηρ-μό'ζετο προς ταύτην άρα και Ό κοΟρος ΐστατο παρ' αυτήν.

Δέν θέλομεν ένδιατρίψει περ'ι τήν σημασίαν έκάστηςμορφής, ούδέ περι τήν ακριβή Οέσιν αύτών έν τώ άετώ-ματι, καθότι τούτο υπερβαίνει τά στενά όρια τής παρούσηςέργασίας, άλλα πειρώμεθα νά δώσωμεν τάς γενικάς μόνον γραμμάς τής συνθέσεως και τήν τεχνοτροπι-κήν περιγραοήν τών μορφών και το σχήμα αύτών.

Ό δεξιός βραχίων, ή αριστερά χειρ ολίγον άνωθεν τουκαρπού και τά κάτω άκρα τοΟ κούρου έλλείπουσι, διατη-ροΟνται δέ μόνον τά δύο πέλματα έξειργασμένα έπι τήςπλακός της γοργόνος. Ή κεφαλή άπεκρούσθη, αλλά σώζεταιολίγον βεβλαμμένη.

ΤΌ σώμα άπο τής όσφύος κα'ι άνω εικονίζεται κατ'


ενώπιον, το δέ λοιπόν μέρος έκ των πλαγίων. Ό αποκρουσθείςβραχίων προετείνετο προς το δεξιόν της μορφήςυψούμενος, ώς εξάγεται έ"κ της διαμορφώσεως τηςπερί τον ώμον περιοχής τοΟ σώματος. Ό οέ αριστερόςκρέμαται ούχί έντελώς κατακόρυφος, άλλ' ολίγον προς ταεμπρός κινούμενος, μεΟ' 6 καμπτόμενος περί τόν άγκώνακατ' άμβλεΐαν γωνίαν εξικνείται μέ/ρι της κοιλιακήςχώρας.

Φέρει μακράν κόμην έξειργασμένην δια παραλλήλωνέγκαρσίων ραβδώσεων χωριζόμενων επί της κεφαλής διακαθέτων γραμμών καί άπολήγουσαν έμπροσθεν μέν εϊςβοστρύχους έσχηματοποιημένους εις σπείρας όπισθεν δέεϊς μάζαν πίπτουσαν μέχρι της ράχεως. Περί την κεφαλήνσυγκρατείται ή κόμη ύπό ταινίας" επί δέ της όπισθενκαταπιπτουσης μάζης ένεχαράχθησαν πλαγίως μόνον αίτρίχες.

Έχει έξωγκωμένους λοξούς οφθαλμούς μετά έγχαρά-κτων κυκλικών κορών καί λεπτά υψούμενα κατά το άκρονχείλη κατά έξιν άρναϊκήν, πρόσωπον πλατύ, περίγραμματης κεφαλής γωνιώδες, ευρείς ώμους καί συνεσταλμένηνόσφύν.

Το στέρνον παρουσιάζει έπίπεδον σχεδόν πλατεΐανέπιφάνειαν, διασχιζομένην έλαφρώς ύπό της διαμέσου άνα·τομικής γραμμής" έμφαίνει δέ καί την κλείδα.

Μετά μεγάλη: επιμελείας είναι έξειργασμένον το όπισθεντων μηρών μέρος παρέχον άπαλάς καμπύλας γραμμάς. Αίάνατομικαί λεπτομέρειαι τής ολίγον κυρτής κοιλιακής χώραςώς καί πασαι αί λοιπαί τοΟ σώματος είναι έλαφρώς έξειρ-γασμέναι κατά το πνεύμα τής αρχαϊκής δωρικής ιδίατέχνης, παρουσια'ζούσης πλατείας έπιφανείας μετά απότομωνμεταβάσεων καί ισχυρών άνεπτυγμένων μελών καί

Είκ. 12.


μυώνων, ώς του ενταύθα σωζομένου βραχίονος, του στέρνουκαί των μηρών.

Αριστερά της γοργονος ή νοτίως άνεκαλύφθη, ώ;είπομεν, κεφαλή καί θραύσμα των -οδών λέοντος, δεξιάδέ ή βορείως ολόκληρος όμοιος λέων έκ τριών πλακώνσυγκείμενος, θραυσθείς οέ κατά τον λαιμόν, ούτινος ελλείπειμέρος, ίνα έφαρμοσθή ή κεφαλή.

Οί λέοντες είκονίζοντο άναπαυόμενοι έκ τών πλαγίων,ή κεφαλή ομως έβλεπε κατ' ενώπιον. Εχουσι μήκος 3.30περίπου, το δέ ύψος και άνευ της κεφαλής υπερβαίνει τοτου ανθρώπου.

Ή επίπεδος σχεδόν κεφαλή ν/ίΐ στρογγύλον περίπουπερίγραμμα έπιμηκυνόμενον καί οξυνόμενον περί το ρύγ-'/ος, το οποίον χωρίζεται οι' ιδιαιτέρας εξεργασίας τηςλοιπής κεφαλής" έχει δέ οφθαλμούς λοξούς κατά τήν όριζον-τίαν καϊ κατά τήν κάθετον διεΰΟυνσιν, και εξογκωμένους,τήν δέ κόγχην έμοαθυνομένην περί τον άμυγδαλοειδή,αλλά κυρτοτερον προς τά άνω βολβόν, παρουσιάζου-σαν λεπτήν ίδια τών βλεφαρίδων έργασίαν. Άπό τώνκαμπύλων οφρύων εκτείνεται κυρτή προς τά άνω γραμμήμέχρι τών μικρών ώτων /(ορίζουσα το μέτωπον εις ύψη-λοτέραν έπιφάνειαν. Εγχάρακτοι δέ γραμμα'ι παράλληλοιποός το κάτο; περίγραμμα του μετώπου εξικνούνταιεκατέρωθεν τούτου και ένοΰνται έν τώ μέσω αύτου κατ'άμβλεΐάν πως γωνίαν.Όλίγον κάτωθεν αυτών έξειργάσθησανέπ'ι τής ρινός όριζόντιαι αυλακώσεις μέχρι τών μυκτήρων,άφ' ών άποχωρούσι κυρτούμεναι πρός τά έξω και άνωέτεραι εγχάρακτοι γραμμαί. Το ρύγχος διασχίζεται όλό-κληρον ύπο έγ/αράκτου αύλακώσεως δηλούσης το κεκλει-σμένον στόμα και περιβαλλομένης εκατέρωθεν ύπο δύοόαοδοειδών ταινιών. Έπ'ι τούτων καί τών όΐούων έ;ειο-

ι μ ι


Είχ. 13.


γάσθησαν μικραί κοιλότητες προς δήλωσιν τοϋ' τριχώματος. Εκατέρωθεν οέ της κεφαλής έκφυεται έπΐ τοΰ' εδάφουςγωνιώδες εξόγκωμα αντιστοιχούν προς τάς παχείας πτυ-χάς των μυών του λα;μοΰ, έφ ού έξειργάσθησαν εγχάρακτοιαί λεπτότάται κυματοειδείς τρί/ες της χαίτης, έξικνουμένης /.αΟ' ολον τον λαιμον και περατουμένης κυ-κλοτερώς εις σχήμα ριπιοιου.

Το περίγραμμα του λαιαοΟ ώς και ολοκλήοου τουσώματος περιγράφεται Οπό άπαλών και ωραίων καμπυλώνγραμμών, ή έπΐΐάνε.ια όμως τοΟ λαιμου' μεταοαίνε; άπο-τομως εις την της δεξιάς ωμοπλάτης, ής το περίγραμμασχημάτιζε; κυκλικήν σχεδόν γραμμήν εύδιακρίτως χω-ριζομένην.

Ο οπίσθιος μηρός χωρίζεται προς τά εσω δι'ωσαύτως ώραίας καμπύλης γραμμής άπο της επιφανείαςτου σώματος κειμένης ταπεινότερον. Κυρταϊ αυλακώσειςκαι έτεραι κυματοειδείς εγχάρακτοι γράμμα; συγκλίνουσα; ε;'ς τι σημεϊον και εντεύθεν πάλιν καμπυλοειδώς άπο-κλίνουσαι δηλοΰσι τάς άνατομικάς λεπτομέρειας τοΟ μηρού. Όμοιαι σγεδον αυλακώσεις, μαρτυροΰσαι περ'ι τηςεπιδράσεως της ασσυριακής τέχνης, και πλαστικώς έςειρ-γασμέναι επίπεδοι ταινίαι όηλοΰσι τάς άνατομικάς λεπτομέρειαςτων ποδών. Αί πλευρά; της κοιλίας έκδηλοΰ'ν-τα; διά κατακορύφων κυρτών πλατειών αυλακώσεων.

Μετ' άκριοείας εν ταΐς λεπτομερείαις έξειργάσθησανο; όνυχες του' ζώου.

Όπιτϋεν κα'; κάτωθεν έκούετα; ή ουρά στρεφόμενηπρος τά άνω καΐ καταλήγουσα εις το μέσον περίπου τουσώματος" το δέ άκρον ταύτης απολήγει εις σχήμα αιχμήςδόρατος μετά έγκεχαραγμένων άπο του μέσου ε;ς γω-νίαν άποκλ;νουσών λεπτών παραλλήλων γραμμών.

Ολόκληρον το σώμα άπο της χαίτης, πλην τών πο-

ΕΙχ. 14.


δών και της ούρας, Ικοσμήθη δι εγχαράκτων συγκεντρικώνκύκλων προς έκδήλοίσιν του τριχώματος.

Εν τω Μουσείω της Ακροπόλεως έν Αθήναις ύπάρ-χει πάνΟηρ, ούτινος το τρίχωμα έκοηλοΰ'ται ομοίωςοιά κύκλων, έν ώ οί αυτόθι πώρινοι λέοντες άλλως έξειρ-γάσΟησαν (8θ1ΐΓΣΐάθΓ. ΑγοΙι. ΜίΙΓΠΙΟΓ - 8θυ1ρΐυΓΘΠ,Α 1)1). 8). Έκ τούτου ήθελε τις όρμηΟή' νά νομίση ότιοί κύκλοι ούτοι χαρακτηρί'ζουσιν ήδη το τρί'/ωμα τοΌπάνθηοος,και κατά ταΟτα και τά έκ Κερκύρας £ώα ήΟελονείναι πάνθηρες. Εις τήνγνώμην ταύτην αντίκειται το γεγονόςοτι έπί των έκ Κερκύρας ζώων οί κύκλοι δέν έΗειργάσΟη-σαν και έπί τοΟ λαιμού, των ποδών και της ούρας, άλλ'έπί του πρώτου έλαςεύΟησαν αί λεπτα'ι έκεΐναι τρίχες,άς περιέγραψα καϊ αίτινες δηλουσι την διαφοράν του τριχώματοςτου λαιμοϋ άπο του λοιπού σώματος. Και τοιαύτηδιαφορά πραγματικώς μόνον έπί των αρρένων λεόντων παρατηρείται

, ων Ό λαιμός περιβάλλεται ΰπό άιΟόνων καιμακρών τριχών, έν ώ οί πάνθηρες φέρουσι τό κηλιδωτονδέρμα όμοιόμορφον μέχρι τοΰ λαιμού καί τοΟ λοιποΟ σώματος. Διά τοΰτο καί το έν τη Άκροπόλει ζώον ζίοιι τουςκύκλους καθ όλα τά μνημονευθέντα μέρη πρΌς δήλωσιντου δέρματος τοΰ πάνΟηρος. Το αυτό παρατηρείται καίέπί μικροΟ πηλίνου άφιερωτικοΟ άναγλύρου έν Σπάρτηείκονίζοντος πάνθηρα έχοντα το δέρμα ολάκληρον κεκοσμη-μένον δι έγχρώμων κυκλικών κηλίδων, άλλά καί τοσώμα λεπτότερον καί μάλλον εύλύγιστον προς διά-κρισιν του βαρυτέρου τών λεόντων (ΑΒ8. ΕχΟίΐνίΙ-ΐϊοη &ί 8ρδΪΓί;α 1908-9, σελ. 118, εΐκ. 23).

Οσάκις δέ έν τη γλυπτική πρόκειται νά είκονισΟη λέων,λαμβάνεται πρόνοια νά τονισθη τό διάφορον τρίχωμα τοΰλαιμού άπο τοΟ σώματος. Έν τω αύτώ μουσείω τηςΣπάρτης άπόκεινται όστέ'ίνοί τίνες λέοντες καί ΟραΟσμά τι


ΕΙχ. Ιό.


πήλινου. Έν τοις δύο όστε'ίνοις το τρίχωμα του λαιμούκαι του μετώπου έκοηλοΟται ο(ά λοςών διασταυρουμένωνγραμμών, ώστε να σνηματίζωνται ρόμβοι φέροντες επίπλέον καί στιγμήν έν τω μέσω, το ο'έ τρίχωμα του λοι-ποΟ σώματος έςειργάσθη οιά παοαλλήλων γραμμών ι>0α-ρεισών μεν το πλείστον, άλλα διακρινομένων ένιαχοΟεπαρκώς-. Το τρίτον τεμάχιον έχει το τρίχωμα του λαι-μοΟ έξειργασμένον δι' εγχάρακτων φολίδων σχηματιζόμενωνδια διαβήτου άπΌ κέντρου, διατηρουμένου, και άπο-τελουσών τμήμα κύκλου. Περιορίζεται δε ή χαίτη ΰπό παρυφήςσυγκειμένης εκ γραμμής περί αύτήν και ετέρων προςταύτην λοςώς και καθέτως αγομένων μικρών γραμμών.Τέταρτος 6'μοιος λέων φέρει αδιακρίτως σπειροειδή τινακοσμήματα έπι του σώματος και μικράς καθέτους γραμμάςεπί του μετώπου. Το ύπο τών "Αγγλων άπεικονισΟέν(Εχο&ν&ίΐοη 1907, σελ. 89, εΐκ. 23) τοϋ'το τεμάχιονχαρακτηρίζεται αρκούντως ώς λέ(ον εκ τής εξωτερικήςπαραστάσεως ληφθείσης έκ του κοινοΰ μύθου του Ηρακλέουςφονεύοντος τον λέοντα, άλλ' άνευ ίσως ιδιαιτέραςσυμβολικής σημασίας ενταύθα. Ή ελλειψις τής χαίτηςέπ'ι του λέοντος χαρακτηρίζει την θήλειαν, ώς ορθώς δνο-μάζει το ζώον ό ϋίΙ\νΚΪη8. Είναι 6'υ.ως και τα τέσσαρατεμά'/ια σχεδόν όμοια, τοΟ δέ τελευταίου ιδία ή κεφαλήομοιάζει καταπληκτικώς προς τ>ς έκ Κερκύρας, καί κατάτοοϊυνόμενον προς το κάτω περίγραμμα, κα'ιτήν διασκευήντών οφθαλμών, του μετώπου, τής ρινός μετά τών εγκαρσίωνραβδώσεων και κατά την παχεΐαν πτυχήν τών μυώντου λαιμοΟ. Τα αύτά χαρακτηριστικά τής κεφαλήςδεικνύει και το πήλινον θραύσμα λέοντος οέροντος έπ'ιπλέον έπ'ι του ρύγχους τάς αΰτάς άπο τών μυκτήρων καθ1ό'μοιον τρόπον αποχωρούσας γραμμάς, τάς έπι του' μετώπουκτλ. ΤοΟτο έχει το τρίχωμα του λαιμού" ό'μοιον προς


τους της Κερκύρας, το δέ του σώματος δήλοΟται διαμικρών σταυρών. Πάσα ή διακόσμησις αυτή πλήν μιας ζη-τοειδοΟς έγχαράκτου γραμμής έπΐ της πτυχής τοΟ λαιμοί*είναι έ'γ/ρωμος 'Εχο&ν&ΐΐοη 1908-9, σ. 118, είκ.2,9).

Έκ πάντων τούτων εξάγεται σαφώς, 6'τι πάντα τα"ζώα τά έκ Σπάρτης είναι λέοντες, έπικυρουται δέ καϊ ήανωτέρω έξενεχθεΐσα γνώμη, δτι το τρίχωμα του άρρενοςΛέοντος δηλοΰται κατά διάφορον τρόπον έπϊ τοΟ λαιμού καίδιάφορον Ιτά του σώματος. Καί δεύτερον ό'τι το τρίχωμαέν τοις δυο τούτοις μέρεσι δηλοΟται κατά συνΟήκην, ουχίβμως πάντοτε κατά τόν αύτόν τρόπον" άρα καί το είδοςτης δια/.οσμήσεως του δέρματος δεν άρκεΐ προς διάγνωσιντοΟ είδους του ζώου. Έκ τούτων δέ καί έκ της όμοιότη-τος πάντων των έκ της Σπάρτης μνημονευθέντων λεόντωνπρος τά έκ Κερκύρας ζώα αποδεικνύεται νομίζωαναμφισβητήτως δτι καί τά τελευταία λέοντας είκόνιζον.

Μετά τον λέοντα άνεκαλύφθη δεξιά ή βορείως της γοργό-νος, ώς έμνημόνευσα, μορφή γυναικός καΟημένης έπ'ι βάθρουέκ τών πλαγίων καί προς τά αριστερά αυτής έστραμμέ-νης,φορούσης δέ ποδήρη χιτώνα καί ίμάτιον έπ' αύτοΟ,έρριμ-μένον επί τών ώμων καί κατερχόμενον μέχρι τοΟ μέσου περίπουτών κνημών καλύπτον καί ολίγον μέροςτών βραχιόνων.

Όπισθεν τοΰ βάθρου παρατηρείται επιμήκης ορθογώνιοςπροεξοχή μετά γωνιώδους ένσκαφής προς τηνάνω έσωτερικήν άκμήν μιμούμενη τοιχοδομίαν δι έγ-χαράκτων παραλλήλων ίσον άπεχουσών άπ' αλλήλωνγραμμών, χωριζομένων εναλλάξ δι' έτέρων καθέτωνκατά το ίσοδομικον σύστημα. Προφανώς έκδηλοΟται διάτούτων τείχος πόλεως ή βωμός, προ τοΟ όποιου κάθη-ται νεαρά νύμφη ή θεά σχέσιν έχουσα προς την λατρείαντης νήσου.

Εΐχ. 17.


Οί πόδες της θεας πατουσι έπι ύποποδίου, δ δέ εσωτερικός

ή αριστερός προτείνεται δλίγον.Ή δεξιά χειρ καμπτομένη κατά τον άγκώνα φέρεται

έπι τών γονάτων, ή δέ άριστερά προτείνεται καμπτομένηκαί αύτη όλίγον πρδς τά εμπρός άνοικτήν εχουσαν τηνπαλάμην. Προ της χειρός ταύτης κείται λοξώς προςαυτήν διευΟυνόμενον τμήμα δόρατος ανήκοντος εις πο-λεμιστήν λαξευθέντα έπι της παρα/.ειμένης πλακός. Έκτης ό'λης στάσεως της μορφής ταύτης δεν φαίνεται δτι δάπέναντι αυτής ιστάμενος πολεμιστής εΐχεν έχΟρικάς προςαυτήν διαθέσεις, άλλά μάλλον δτι αύτη ώθεΐ αύτδν πρδςμάχην, έπερχομένης διά της κινήσεως ταύτης καί συσ/ε-τίσεως τών δύο παραστάσεων.

Η κεφαλή άρκετά έφΟαρμένη καϊ άποκεκρουσμένηκατά το πρόσωπον και τον λαιμον φέρει μακράν κόμην ειςμα.ζαν πίπτουσαν καί άπολήγουσαν έμπροσθεν εις βοστρύχους- δεικνύει δέ πάντα τά χαρακτηριστικά της αρχαϊκήςδωρικής τέχνης μετά τών λοξών καί έξωγκωμένωνοφθαλμών, τών λοξών καί συνεσταλμένων χειλέων καίτου" τετραγώνου του" περιγράμματος, παρέχουσα εκφρασινήρέμου σοβαρότητος καί γαλήνης ψυχής.

Το σώμα παρουσιάζει ευδιάκριτους ευθείας έπιφανείαςάποστρογγυλωΟείσας κατά τάς μεταβάσεις της μιας ειςτήν έτέραν, καί άνευ λεπτομερειών. Άπαλάς πως γραμ-μας δεικνύουσιν οϊ βρα/ίονες, οί δέ πόδες, γωνιώδεις έν-τελώς, ελάχιστα παρέχουσι τάς άνατομικάς λεπτομέρειας.

Το τελευταΐον πρδς βορρα.ν τεμάχιον τοΟ άετώματοςεικονίζει τδ άνω ήμισυ του σώματος ύπτιου κατακειμένουδαίμονος, ή κεφαλή δ'μως βλέπει κατ ενώπιον τάς δέ/εΐρας γωνιωδώς καμπτομένας κατά τον άγκώνα φέρειπρδ τοΟ στήθους καί της κοιλίας.

ΕΙχ. 18.


Έχει μακράν κόμην πίπτουσαν εις μάζαν επί των ώμωνκαι άπολήγουσαν έμπροσθεν εις μακρόν βόστρυχον έν τω μέσωτου μετώπου καταπίπτοντα, ολίγον άνωθεν της ρινός.Λεπταιέγ/άρακτοι αυλακώσεις δεικνύουσι τάς τρίχας, αίτινες κατάτο άνω μέρος διασχίζονται 6πΌ άλλων καθέτων ραβδώσεων

Δι' έγχαράκτων διασταυρουμένων γραμμών έξειργά-σθησαν και αί τρί/ες τοΰ' γενείου , δπερ έκφυάμενονκάτωθεν τοΟ χείλους εκτείνεται προς τά κάτω και άπο-στρογγυλοΟται κατά το πέρας έξικνούμενον μέχρι τουστήθους και κυρτούμενον πρΌς τά εξω και κάτω. ΓΙ τελευταίαστροφή τοΟ γενείου οφείλεται εις τήν προσπάθειαντης πραγματικής άποδόσεως της φυσικής έκ τής στάσεωςτης κεφαλής πτώσεως του γενείου πρΌς τά κάτω. Το γέ-νειον ε/ει μεγάλην ομοιότητα πρΌς τό των επί τής Ά/ρο-πόλεως πώρινων δαιμόνων του Έκατομπέδου' λαμβανομένουδέ ύπ' οψει ό'τι πλην τούτων και έτεροι δαίμονες, ώςοί πτερωτοί εξ οστοΰ και ή όμοιου ύλικου σφιγξ μετά τήςγενειοφόρου γοργονείου κεφαλής εν Σπάρτη και άλλα, φέρουσιτοσούτον έπίμηκες και σχεδόν σφηνοηον γένειον, εξάγεταιό'τι ή τοιαύτη παράστασις έχει κοινήν τήν άντίληψιν περ'ιτής εξωτερικής εϊδε/θους μορφής των φοβερών τούτωνδαιμόνων έν τη αρχαϊκή έποχη.

Τρι^ωτον ήτο επίσης και τό στήθος του δαίμονος.Ή κεφαλή δεικνύει τά γνωστά χαρακτηριστικά, τε-

τράγωνον περίγραμμα, οφθαλμούς εξωγκωμένους και ώςφαίνεται κλειστούς προς έκδήλωσιν θανάτου, παρειάς εξέχουσαςκτλ. Γωνιώδες είναι και το σώμα και άνευ πολλώνλεπτομερειών.

Προς τά αριστερά ή νοτίως τής γοργάνος άνεκα-λύφθη το πρώτον τεμάχιον εΐκονίζον τον Δία ίστάμενονεπί τών διεστηκότων και δια ολοκλήρων τών πελμάτων

Εϊχ. 10.


πατούντων -οδών και αρπάζοντα δια της αριστεράς τονγίγαντα έκ τοΟ τραχήλου, έν ώ δια της υψούμενης δεξιάςέζακοντίζει τον κεραυνόν κατ' αύτου.

Ό γίγας εικονίζεται εϊς στάσιν φυγής προς τά αριστεράπροτείνων τον άριστερον πόδα κεκαμμένον έν τω γόνατι καιτον δεξιόν ψαύοντα το έδαφος δια του γόνατος φέροντα προςτά οπίσω κατά τον άρχα'ίκόντράπον.Διάτής δεξιάς προσπαθείνά άπωθήση τον Δία κρατών τον βραχίονα αυτού, τήν δέ άρι-στεράν κάμπτουσαν κατά τΌν αγκώνα φέρει προς τήν κοιλίαν.

Άμφότεραι αί μορφαι κινοΟνται προς τά αριστεράαύτών, τό δέ σώμα άκολουθεΐ τήν κίνησιν ταύτην κλίνονπρος τήν αύτήν διεύθυνσιν. Κατ' άρχαϊκήν έξιν παρίσταταικαι ένταυθα τΌ άνω του σώματος τοΟ Διος κατ' ενώπιον, ή δέ κεφαλή και τά κάτω άκρα έκ τών πλαγίων,του δέ γίγαντος ή κεφαλή και το άνω σώμα κατ' ενώπιον, τά δέ κάτω έκ τών πλαγίων.

Ο Ζεΰς είναι αγένειος κατά συνήΟειαν, ήτις άπαντακαι άλλαχου έν τή δωρική τέχνη, και φέρει στέφανον έκδάφνης επί της κεφαλής, ό δέ γίγας γενειών' άμφότεροι εικονίζονται

μετά μακράς κόμης εις πλοκάμους επί τοΟ στήθουςπιπτούσης, έμπροσθεν δέ άποληγούσης εις έσχηματοποιημέ-νους βοστρύχους. Ή κόμη του γίγαντος δηλοΰ'ται επί τηςκεφαλής δια καθέτων προς το μέτωπον γραμμών, ώς καιτοΟ κοιμωμένου δαίμονος, και άπολήγει όπισθεν εις μαζαν.

Πλήν τών γνωστών χαρακτηριστικών τής κεφαλήςάξιον παρατηρήσεως είναι ή μεγάλη εντασις καί άνάπτυ-ξις τών μυών, οί ευρείς ώμοι καί το μυώδες στέρνον, ήδυσανάλογος σμικρότης του άνω σώματος προς τό κάτω,ή μεγάλη συστολή τής όσφύος καί οί μακροί πόδες.

Αριστερά τοϋ' γίγαντος είναι έγκεχαραγμένον δένδρονέλαίας, εξ ο δ έμφαίνεται ό'τι ή παρακειμένη πλάξ εικονίζετήν Άθηνάν, ής ή έλαια ήτο σύμβολον.

Είχ. 20.


Ό κεραυνοί του ΔιΌς εχει σχήμα άμφιστόμου πελέ-κεως, ού τά άκρα έξειργάσθησαν ώς κτένες.

Ένομεν άρκετά δείγματα της αρχαϊκής πελοποννησιακήςτέχνης, ώστε νά γινώσκωμεν τους χαρακτήραςαυτής επαρκώς. Τά γλυπτά δμως της Κερκύρας πα-ρουσιάζουσι τά χαρακτηριστικά ταύτα εις μείζονα εντα-σιν. Το τετράγωνον καί το έπίπεδον εξικνείται εν τισι τε-μαχίοις εις βαθμον άγνωστον μέχρι τούδε, πλησιάζον ένπολλοίς προς την ίοιάζουσαν τεχνοτροπίαν τών γνωστώνλακωνικών ανάγλυφων. Ή τοιαύτη αναλογία μαρτυρείπερί της κοινής προελεύσεως καί πηγής της τέχνης, άφ'ής ώς άπο κέντρου διεδόθησαν άνά τήν Πελοπόννησον καϊτάς οωρικάς αποικίας αί τεχνικά! έξεις και αντιλήψεις περίτήν έκτέλεσιν έργων τέχνης. Περί τούτων ικανά εχου-σιν ήδη γραφή' έπειδή δμως κατά τήν έν Σπάρτη διαμο-νήν μου δυνηθείς νά αφιερώσω χρόνον ίκανον εις τήν με-λέτην της λακωνικής κα'ι της δωρικής τέχνης έν γένει, μάλιστα τών γνωστών άναγλύφων και τών έκ τής'Ορθείας Αρτέμιδος οστείνων εύρημάτων, τών προωρισμέ-νων νά διαφωτίσωσι πλείστα ζητήματα τής αρχαϊκήςτέχνης, έσχημάτισα τήν γνώμην δτι συγκεχυμέναι είναιαί γνώσεις, άς εχομεν περ'ι τής αρχής τής αρχαϊκήςτέχνης, συνέλαβον τήν άπόφασιν νά έκπονήσω έργασίανσυστηματικώς έξετάζουσαν τήν αρχήν ταύτης έπι τήβάσει ίδια παραγνωρισθέντων τινών εύρημάτων το Ο ίεροΟτής ρηθείσης θε'ας. Έν τή εργασία ταύτη θέλιο εκθέσειλεπτομερώς τάς γνώμας μου περ'ι τοΟ θέματος τούτου.ΈνταΟθα άναφέρω στοιχεία τινά αύτής.

Κέντρον πάοης πνευματικής κινήσεως τής Πελοποννήσουκαί τών άποικιών έν τή εποχή ταύτ/] φαντάζομαι τήνΑργολίδα καί τήνΚορινθίαν,έν ή ΰπο τήν έπίδρασιν διαφο-


ρων ξένων στοιχείων καΐ δή της Ανατολής ελάβεν ή δωρικήτέχνη την ίοιάζουσαν γνωστήν έκείνην μορφήν. ΈνταΟθαάνεπτύχΟη ύποτάς αύτάς έπιδράσεις και διεοόθη πολλαχοΟή ςυλοφλυφική και ή ταύτη συγγενής οστεογλυοική,γ ν (ο στη προ π ολλοΟ έν τη Ανατολή και εν Αιγύπτιο.

Οί έργαζόμενοι το ςύλον και τΌ όστοΟν τεχνΐται με-τεπήδησαν εις τήν χρήσιν σκληρότερου ΰλικοΟ, του πώρουκατ' άρχάς καΐ είτα του σκληρού λίθου, συναποκο-μίζοντες τάς κτηΟείσας εςεις και τρόπους εργασίας τωνποώτων Ολικών καΐ εφαρμόζοντες αυτά έπι του νέουΓ Ι- Γ Γ - *

υλικού. Αι έξεις αύται διετηρήΟησαν έν τη αρχαϊκή δωρικήτέχνη πλειότερον ή άλλαχοΟ και μάλιστα έν τη λακωνική. Έκ τούτου έξηγοϋνται πολλά χαρακτηριστικά τώνέκ Κερκύρας άναγλύφων και τών της Αακωνικης. Ούτωέκ τοΟ άπλοΰ' έγχαράκτου περιγράμματος τών μορφώνπροβαίνει ή έπι τοΰ ςύλου και του οστού γλυφική εϊςτήν άπεικόνισιν μορφών, ών μόνον ό περι το έγχάρακτονπερίγραμμα χώρος λαξεύεται κατ' ορθήν γωνίαν πρΌς τΌέδαφος τοΟ άναγλύφου, ώστε νά παρουσιάζωνται δύοέπιφάνειαι τούτου, ή πρόσθια και ή προς αυτήν κατακόρυφοςτου περιγράμματος. Έν αύταΤς αί ανατομικά!λεπτομέρε'.αι έγχαράσσονται. Τρίτη βαΟμις της τέχνηςταύτης είναι ή άποστρογγυλοΟσα άπλώς τήν κορυφήν(άκμήν) της ύπο τών δύο έπιφανειών σχηματιζομένης γωνίας. Τετάρτη δέ ή έπι μάλλον καϊ μάλλον άποστρογ-γυλοΟσα τήν γωνίαν και ολίγον της πρόσθιας επιφανείας,διατηρούσης ομως το έπίπεδον. Τήν περαιτέρω έξέλιξιντών έργων τούτων δύναται νά. παρατηρήση τις έν τοιςμικροΐς οστείνοις άναγλύφοις, έν οΐς το σώμα τελειοποιείταιβαθμηδόν άπό ανατομικής απόψεως.Έν Σπάρτηευρέθησαν αφιερωτικά ανάγλυφα έκ πώρου έκ του ίερού*της ΌρΟείας Αρτέμιδος, ϊζ,' ών τό πρώτον έφηρμόσΟη-


σαν οί του ςύλου και του οστού τρόποι εργασίας, ανήκονταδέ ταΐς τρισι πρώταις κατηγορίαις. Τα γνωστά Λακωνικάέκ μαρμάρου ανάγλυφα διανέμονται μεταξύ τηςδευτέρας, της τρίτης και της τετάρτης κατηγορίας. Τάγλυπτά ζώα καΐ ή γοργώ της Κέρκυρας δεικνύουσι τάχαρακτηριστικά της τετάρτης κατηγορίας. Τούτο εμφαίνεταιέκ του πλατέος και επιπέδου προσώπου της γορ-γόνος, έκ του εντελώς εύΟέος του άνω και ιδία του κάτωμέρους του σώματος μέχρι τοΟ χιτώνος, καΟ' 6ν μόνοναϊ άκμα'ι άπεστρογγυλώΟησαν άνευ ουδεμίας άλλης λεπτομέρειας

. Έκ του πλατέος επίσης και επιπέδου προσώπουτών λεόντων, της εντελώς ευθείας ρινός, της ώμοπλάτης,του ολίγον κατά τάς άκμάς άποστρογγυλωΟέντος σώματος,έκτων ποδών κτλ. Την αύτήν έπίδρασιν δεικνύει και τοτετρά-γωνον σώμα της καΟημένης Οεας και τών άλλων μοροών.

Ή έπίδρασις της όστεογλυφικής και τη« ξύλογλυφι-κης δέν περιορίζεται εις την έξωτερικήν διαμόρΐ>ωσιν τουστόματος, άλλά καϊ εϊς την έΗεργασίαν τών λεπτομερειών.Έκ ταύτης προέρχεται ή λεπτή έγχάραςΊς τών τρι/ών τηςχαίτης τών λεόντων και της κόμης ή του γενείου τών άλλωνμορφών, ή έγχάραςις τών κύκλων και τών λοιπώνάνατομικών λεπτομερειών της κεφαλής, και τών ποδώντών λεάντων.Ή έγχάραξις τών κοσμημάτων του χιτώνοςτης γοργάνος και τών πλίνθων τών άναγλύφοον κτλ.

Ό χιτών τής γοργόνος διετήρησεν άρκετά ίχνη έρυΟρουκαι κίτρινου χρώματος, δι ού έκοσμήΟη ούτος, ίσως δέκάι αί άλλαι μορ^αί. Λείψανα χρώματος παρατηρούνταικαι επί τών ταινιών, δΓ ών πλαισιοΰνται τά άνάγλυφα.

Πάντα τά ευρήματα ταύτα ανάγονται εις τ'ο πρώτονήμισυ του Ε' π. Χ. αιώνος.

ΦΡ. ΒΕΡΣΑΚΗΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΕΝ ΦΩΚΙΔΙ

Ό ουνοικιομδς της Αγίας Μαρίνης.

ΤΙ έν Φωκίδι ανασκαφική εργασία τοΰ έτους τούτουεΐνε έξακολούθησις της πέρυσιν έν τω προϊστορικά) συνοι-κισμώ της Αγίας Μαρίνης άρςαμένης («ίδε Πρακτικά τοΟ1910 σελ. 163 ε.). Κατά το αϋτο και πέρυσι σύστημαάνέσκαψα βόθρους ευρείς, άλλα νυν διήκοντας δια παντόςτου πάγους τοΟ γηλόφου μέ/ρι τοΰ παρθένου εδάφους,όπερ εν τινι τουλάχιστον σημείω εύρον κείμενον 8γ2 μέτραυπο την άνωτάτην γεωργουμένην έπιφάνειαν. Θάπροετίμων, έννοεΐται, την άνόρυξιν ευρείας τάφρου διηκοΰ-σης άπο τοΟ ένός μέχρι τοΰ άλλου άκρου του συνοικισμούκατά το εξ εκατόν περίπου μέτρων πλάτος αύτοΟ, ή καλλί-τερον : την άνασκαφήν εύρέος τμήματος της ράχεως προςπαρακολούΟησιν των αμέσως σχεδόν ύπό την έπιφάνειανάναφαινομένων λίθινων τοίχων προμυκηναϊκών κατοικιώνκαι περισυλλογήν των εις τά αύτά άγγεΐα άνηκόντωνοστράκων, καθόσον ταύτα πολλάκις εις ικανών μέτρων άπ'άλλήλων άπόστασιν ευρίσκονται διεσπαρμένα. Ιο πλεονέκτηματούτο βεβαίως δεν παρουσιάζουν οί κατ' ανάγκηνπρος τά κάτω βαθμηδόν στενούμενοι βόθροι. Και ή εξαγωγήδέ τών χωμάτων έκ τών τοιούτων ορυγμάτων διατών συνήθων ζεμπιλίων άπό τών μεταςϋ τοΟ 3ου καί τοΟ8ου ή 9ου μέτρου διαστρώσεων παρέκει μεγάλας δυσκολίας. Άλλά προς τοιαύτην έργασίαν ήσαν ανεπαρκή τάφέτος διατεθέντα χρηματικά μέσα.

"Οπωσδήποτε καί οί βόθροι παρέσχον σαφή τεκμήρια


της διάδοχης των διαφόρων ειδών της κεραμικής κατ αναδρομήν από των μυκηναϊκών χρόνων μέ/ρι της πρώτηςέποχης, καθ'ήν άνθρωποι, καταλιπόντες οφθαλμοφανή ειςήμα.ς της διαβάσεως των τα ί/νη, ωκησάν ποτε ένταΰθα.

Ό πρώτος κατά τήν δυτικήν του συνοικισμού πρόσβα-σιν, σνεδον εις το ήμισυ του ύψους του γηλόφου, άνορυ-/θεις βόθρος εφερεν εις φώς άμέσως υπό τό γεωργούμενοννυν έδαφος — μεστόν τουρκικών μόνον και νεωτάτων οστράκων— τα εκ τών, ανασκαφών Χαιρώνειας και Δραχμανίουγνωστά, ύπο λίθινων εργαλείων και λεπίδων οψιδιανοΟσυνοδευόμενα «νεολιθικά» αγγεία πάντων τών ειδών εκείνων, τα οπ οία περιέγραψα έν τη Αρχαιολογική Έφημε-ρίδιχοϋ έτους 1908 σελ. 63-96. Τό στρώμα τούτο άπε-δεί/Οη ένταΰθα έχον πάχος 5 μέτρων. Ή πρώτη δέ έπϊτοΟ παρθένου εδάφους διάστρωσες ευρέθη κειμένη 3 περίπουμέτρα υπό τήν νυν έπιφάνειαν της πέριξ τοΟ συνοικισμούπεδιάδος, ποταμο/αιστου κατά τό μέρος τούτο. ΌΚηφισός ρέει σήμερον εν περίπου χιλιόμετρον άπωτέρωπρος νότον. Άλλά πολύ άρχαια, πανάρχαια μάλλον,κοίτη του ποταμού παρατηρείται άμέσως ύπο τον συνοι-κισμόν, πεπληρωμένη νυν ιλύος και άμμου, καλλιεργου-μένη δέ και βαμβακόφυτος το πλείστον. Ή κοίτη αύτηφέρει ετι τό άπο τών τουρκικών χρόνων παραδοθέν Εενικόνόνομα «ΙΙοτόκι», ό'περ σημαίνει όεΰμα. Όντως δέ και σήμερονετι, κατά μακράς περιόδους, έν καιρώ πλημμύραςτά έκ της νυν κοίτης του ποταμού ύπερχειλοΟντα ύδαταεις ταύτην τήν παναρχαίαν κοίτην εισρέουσι και τόν πέριξτύπον κατακλύζουσιν, ώς τούτο συνέβη φέτος κατά τήνεκτάκτως μεγάλην πλημμύραν της Ιΰ*·5 Αύγούστου. Τονπαμπάλαιον λοιπόν συνοικισμον πρέπει νά νοήσωμεν ίδρυ-θέντα ποτέ ενταύθα επίτηδες παρ αύτήν τήν ο/θην του


ποταμοΟ, όστις και σήμερον κατά τους πλείστους μήναςτοΟ έτους αφθονεί ύδατος, ένίοτε δε καθ' άπαν το ετος,δταν συχνάτερον βρέ/η περί τον Παρνασσόν, κατά δέ τούςπαλαιούς χρόνους δικαιότερον βεβαίως έκοσμεΐτο δια τουεπιθέτου «καλλίναος».

ΈπΙ της αυτής κλιτύος και ολίγον ύψηλότερον τοΰβόθρου τούτου, έγγύτερον άρα προς τήν έπίπεδον, πολΰέκτεταμένην έπιφάνειαν τοΟ γηλάφου, έπε/είρησα τήν σκα-φήν δευτέρου ορύγματος. Ένταΰθα ύπο το γεωργούμενονέδαφος, όπερ ωσαύτως περιείχε συντρίμματα τουρκικώνκαι νεωτάτων άγγείων, απήντησα κατ' αρχάς ικανάόστρακα των άγγείων εκείνων, τά όποια πέρυσι παρετή-ρησα κατά τήν πρώτην επί των ευρέων νώτων τοΟ συνοικισμοί* άνασκαφικήν άπόπειραν άφθονοΟντα εΰθΰς ύπό το γεωργούμενον

έδαφος έν στρώματι πάχους 31/2 μέτρων (ΐδεΠρακτικά τοϋ' 1910 σελ. 164). ϊαυτα εινε τά «καμα-ραϊκά», ώς ειπον τότε, ύπο ΡΐΙΓΤΛνίίη^,ΙβΓ έπικληθέντα,καθόσον ό'μοια και έν Όρχομενώ εϊς τάς ύπ' αϋτοΟ τό1903-1905 γενομένας άνασκαφάς ευρέθησαν, φέρονταμέλαν γάνωμα κα'ι διάκοσμον έπ αύτοΟ γεωμετρικόνλευκού άλαμποΟς, σχεδόν ύποκιτρίνου χρώματος. Επειδήάμέσως κατωτέρω αύτών έν τω έν λόγω όρύγματι ήρχι-σαν αύθις άναφαινάμενα τά προμνημονευθέντα «νεολιθικά»,δεν έςηκολούθησα ενταύθα τήν περαιτέρω σκαφήν, άλλάμετέβην εγγύς των πέρυσιν άνασκαφέντων βάθρων προςτό νοτιανατολικόν του συνοικισμού άκρον έπϊ της υψίστηςαύτοΟ επιφανείας προς άκριβεστέραν νυν μέχρι τοΟ παρθένουεδάφους έξέτασιν του χώρου ένταΟθα.

Δύο βόθρους άνώρυξα έν τή θέσει ταύτη, τον ένα παράτον άλλον, άμφότεροι οέ παρέσχον τά αυτά φαινόμενατριπλής έναλλαγής τής κεραμικής, ήτις άποτελεΐ τον δια-


κριτικον χαρακτήρα τοΟ συνοικισμού τούτου. Το ΰπΌ τοΟαρότρου καθ' εκαστον έτος άπό αιώνων καΐ χιλιετηρίδωνίσως άνασκαλευόμενον φυτικον έδαφος, πάχους 40 περίπουεκατοστών τοΟ μέτρου, περιείχε και ένταΟΟα όστρακατουρκικών μόνον και νείυτάτων χρόνων. Άλλ' ΰπ' αυτόαμέσως άνεφάνη στρώμα πάχους ένος περίπου μέτρου,άφθονα περιέχον όστρακα μυκηναϊκών αγγείων, και δήτών τελευταίων μυκηναϊκών χρόνων, και πολυάριθματών μινυείων έπικληθέντων βαθέος τεφρού χρώματος.Ευθύς δε κατόπιν πάλιν ήρχισαν άναφαινόμενα τά μνημονευθέντα

«καμαραϊκά» άλλα πολυπληθή ένταΰθα κα'ιέν στρώματι πάχους 3Χ/2 μέτρων περίπου. Μετά τών προ-μυκηναϊκών τούτων άνάμικτα έξηκολούθησαν άπαντώντακατ' άρχάς μεν ίκανώς πολυάριθμα, βαθμηδόν δε ολίγο -στεύοντα μέχρι τελείας εξαφανίσεως τά μινύεια. Τέλοςύπο τό στρώμα τούτο τών 3Υ2 μέτρων περίπου ενεφανίσθηαύθις εις πάχος άλλων 3Υ2 μέτρων περίπου τό άφθο-νοΟν οστράκων πάντων τών ειδών τών της Χαιρώνειαςκαι Ελάτειας «νεολιθικών» άγγείων έν συνοδεία λίθινωνεργαλείων και λεπίδων οψιδιανοΰ, άλλά και μετά λειψάνωνένταΰθα σαφεστάτων της χρήσεως του χαλκού κατάτην αυτήν έποχήν. Διότι άκριβώς εις τήν έσχάτην διά-στρωσιν τοΟ κατωτάτου στρώματος, εύθύς επί τοΟ παρθένουεδάφους, εύρέθησαν έν μια μεν θέσει χαλκά ψέλλια μετάβελονοειδών χαλκών εργαλείων, εφαρμοζομένων εις όστε'ίναςλαβάς, αίτινες παραπλεύρως κείμεναι εύρέθησαν μετά πλήθουςμικρών κογχυλίων, άναμφιβολως άποτελούντων 6ο-μον' έν άλλη δε δύο μικρά χαλκά εγχειρίδια, ομοιότατακατά τό σχήμα προς τά έν Κρήτη έν τω πρωτομινωικοίστρώματι εύρεθέντα. Έτι δε χαλκοΟς έγκοπεύς λιθοξόουή ξυλουργού" και σφραγϊς μικρά κωνοειδής έκ στεατίτου,


φέρουσα έγχάρακτον ση μείον τριών καθέτων γραμμώντεανου.ένων εν αέκο ύπο όριζοντίας ).

Εάν έΙΙαιρέσωμεν τά μινύεια--τά δποϊα εύρομεν πάρα-κολουθοΟντα άπλώ; ίδιαίτερον είδο; τά έπίκρατοΟνταέν τω άνουτάτω, ύπο το Φυτικον εοαφος, στρώματι μυκηναϊκάκαι τά έπικρατέστατα έν τω ύπο τούτο « καμαραϊκά » —τά λοιπά ήτοι ταϋ'τα τά καμαραϊκά, τά μυκηναϊκά και τά«νεολιθικά» άποτελοΰσιν έκαστα ομογενή τάςιν διάφοροντην μίαν της άλλη;. Περί της μυκηναϊκής ως διακεκριμένηςτοιαύτης πεοιττος είνε πας λόγο;. Αλλά και τά καμαραϊκάείτε γάνωμα (ΕΜϊΊ1Ϊ8) μέλαν φέροντα μετά διακόσμουχρώματος λευκού άλαμπους είτε τούτον μόνον έπίτου άγανώτου πηλού είτε μονόχρο.»μα, δεικνύουσι κατά τοσχήμα τελείαν όμογένειαν. Τά «νεολιθικά» τέλος, τάγραπτά, διακρίνονται μεν εις δυο ίκανώς διάφορα αλλήλωνείδη κατά τά σχέδια του διακόσμου και το χρώμα αυτού(ερυΟρόν στίλβον ή μέλαν Οαμπόν ήτοι άμαυράν, Πΐ&ίΐ;),ώσαύτως δέ έν μέρει και κατά το σχήμα" αλλ έχουσι καισημεΐά τινα επαφής, άπαντώσι δέ κα'ι ανάμικτα μετ' αλλήλων, ώστε δύνανται ομοίως νά ΟεωρηΟώσιν αποτελούνταόμογένειαν ιδίαν, εις ήν συνανήκουσι και τά μονόνρωμαείτε μέλανος πηλοΰ είτε υπερύθρου και ύποκιτρίνου, στιλβωμέναπάντα μηχανικώς και ταύτα καθώς και τά γραπτάτου ερυθρού διακόσμου κα'ι τά όλίγιστα μέλανα εγχάρακτα. Αύτόδηλον είνε λοιπόν ότι και τά «καμαραϊκά»κα'ι τά «νεολιθικά» πρέπει νά θεωρηθώσιν αντιστοιχούνταεις δύο δια^οοου; διαόογικάε '/ίονικάς πεοιόδου;, όπως τάμυκηναϊκά εις τρίτην. Επειδή δέ και τά στρώματα εϊνε

') Ή άνάλυαι; τών /αλκών &ντ(Χβ(|ΐίνων εοω/.ε χαλκόν 92, 28 ί| 92. 215,κασσίτερον 3= 0,288 η 0,300 έπί τοις έ/.ατόν. "Ωστε πρόκειται ετι περί καθαρούνάλχοΰ μετά τινίον ελα/ίστιυν ακαθαρσιών και ΟϊινΙ περί κρατερώαατο;( απρούνζου ).

14


μεγάλου πάγους, το μέν καμαραϊκον 3 /2 μετρούν, το δένεολιθικον 31/2 μεν ^ν τοις δυσιν δρύγμασιν, ο δέ έν τωτρίτω, αί περίοδοι αδται πρέπει νά θεωρηθώσιν ίκανώςμακραί. Πόσον μακραί, Οά προσπαθήσωμεν νά έζετάσω-μεν κατώτεροι).

Γνώρισμα ίδιαίτερον εχει έκάτερον των δυο πρώτωνδιαδοχικών στρωμάτων, το «νεολιθικον» δηλαδή και τοπρομυκηναϊκόν «καμαραϊκον» , καΐτόοε. Λίθινον κτίσμα δεναπήντησα κανέν έν τω νεολιθικού. Εύρον ομως τεμάχια ικανάτων πηλοχρίστων τοιχωμάτων καλαμοπλέκτων και άχυ-ροσκεπών πάντως καλυβών. Ού'τε το σχήμά των διακρίνεταιούτε το μέγεθος. Αλλά τοΟτο εϊνε βέβαιον, δτι κατάτον νεολιθικον αιώνα αί κατοικία! τών ανθρώπων ένταΟθα,όπως και πλεισταχοΟ άλλαχοΰ, ήσαν άπλούσταται καλύ-ο7.ι, ομοιαι προς τάς σημερινάς τών φερεοίκων ποιμένωντης Ελλάδος («Βλάχων»). Μετά χώματος ανάμικτος τέφρα, οστά ροών, αιγοπροβάτων, κέρατα βοών, έλάφων, ήοδόντες χοίρουν, ή μάλλον ίσως άγριο/οίρων, κα'ι όστα. λεπτάπτηνών, εϊνε λείψανα τών απορριμμάτων τών οικημάτωντούτων. ΈνιαχοΟ παρετήρησα και το οάπεδονστρωμένον με λιθάρια του ποταμοΟ. Σκελετούς ανθρωπίνουςδεν άπήντησα. "Απαξ μόνον κρανίον ήμιεφθαρμένονάνευ σκελετού, βοτις πιθανώς κρύπτεται έντος του μή άνα-σκαφέντος χώματος, διότι το κρανίον. άπήντησα ακριβώςεις το τοίχωμα του ορύγματος. Κτιστοί ό'μως βεβαίως δενήσαν οί τάφοι. Τουναντίον του προμυκηναϊκου «καμαραϊ-κοΟ» στρώματος οί άνθρωποι σαφώς φαίνονται κατοική-σαντες οικίας λιθόκτιστους, έ£ ών τοίχοι διεσώθησαν. 'Αλλ'ού'τε το σχήμα τών οικιών ού'τε το μέγεθος ήτο δυνατόννά διακριθώσιν έντος τών στενών δρυγμάτων. Οί δέ έναύτοϊς ευρεθέντες τάφοι εϊνε κιβωτοειδεΐς ύπό πλακών λι-


Οίνων περιεχόμενοι έκ των τεσσάρων πλευρών, και άνωθενομοίως ύπο πλακών καλυπτόμενοι. Οί νεκροί είχον τηνΟέσιν κατακεκλιμένων δκλαδιών (Ιΐθβ'ΘΓΚΪΘΓ ΗοοκθΙ").Τά όστά εις την έπαφήν έκονιοποιοΟντο. Καύσεως νεκρώνοόοέν σημεΐον ευρέθη. Ελάχιστα τεμάχια ανθράκων εΐνείσως λείψανα μικρας Ουσίας έντος τοΟ τάφου. Όμοιόν τιπαρετήρησα άλλοτε εν τάφω αίτωλικώ του 200 περίπουπρο Χοιστοΰ, γίτοι παοά τον σκελετόν μικρότατον σωοόνάνΟοάκων και τέ'^οα;. τον φλοιον αύγοΟ όρνιθος και υ,ικοά

οστα πτηνού.Είδικώτερον περί της διαδοχής τών διαφόρων στρωμάτων

λαλών, πρέπει νά σημειώσω τά έξης.Πρώτον τά στρώματα δεν διακρίνονται αλλήλων διά

τίνος δαπέδου. Μόνον ή μεταβολή του είδους τών οστράκωνδεικνύει το τέλος του ενός και την αρχήν του άλλιυστρώματος.

Δεύτερον ή μεταβολή της κεραμικής εΐνε απότομοςάνευ μεσολαβούντων ειδών. Ηδη ή άρχή του «νεολιθικού»εΐνε αιφνίδια έμφάνισις ποικίλων γραπτών άμα και μονόχρωμωνειδών προ/ωρημένων κατά την τέχνην του σχεδίου, του χρωματισμού, της καΟαρότητος και όπτήσείυςτου πηλοΟ, της λεπτότητος και λειότητος τών τοιχωμάτων, της στιλβώσεως. Όλως πρωτογενές κατώτατόν τιείδος δεν ευρέθη' τοιούτον είδος δέν εύρον ούτε έν Χαιρώνειαούτε έν ταΤς άλλαις Οέσεσι, τάς οποίας μέχρι τοΰδεήρεύνησα έν τη φωκική πεδιάδι περί τήν Έλάτειαν ή κατάτον άνω ρουν του Κηφισού παρά τήν άρχαίαν Δρυμαίαν (νΟνχωρίον Γλούνιτσα). Και έν ταΤς περί τον Ορχομενόν άνα-σκαφαΐς τών Βαυαρών τοΟ 1903 και έξης το άρχαιότατονπαρατηρηΟέν στρώμα αντιστοιχεί καΟ' όλα προς το τηςΧαιρωνείας-Έλατείας (ίδε θΓθ1ΐοηΐΘ1108, υπό ΗβϊΠΠΟΐΐΒΐΐΐΐθ σελ. 17). II κεραμική λοιπόν τέχνη φαίνεται

' 212 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

εΐσελάσασα εις τήν χώραν ήδη έ'ν τινι προόδφ ε&ρισκομένη.Επειδή έν τω «νεολιθική» στρώματι παοετήρησα κατά

αέν τήν κατωτάτην διάστρ'ωσιν πλεονάζοντα μάλλον τάέρυθρόν στιλπνον διάκοσμον ίοέροντα επί εδάφους άνοικτοΰχρώματος (λευκοΰ ή υπερύθρου), κατά δε τήν άνωτάτηνμάλλον τά θαμπό0 (άμαυρου ΙΪΙΕίίΐ) διακόσμου, έσκέφθηνμήπως όντως ταΟτα άνεπτύχθησαν ύστερώτερα εκείνων.Άλλ' επειδή καί ανάμικτα ευρέθησαν έκάτερα μεθ' έκατέ-ρων, έν Χαιρώνεια δέ ιδίως τά υ,έν ποώτα ευρίσκονται εςΓ Γι Γ Γ ι

ίσου πολυπληθή εις πάσας τάς διαστρώσεις έν στρώματιπάχους 4 μέτρων, τά δέ δευτέρα ενεφανίσθησαν μόνον ένπολλω βάθει αύτοϋ, κλίνω μάλλον νά πιστεύσω, ώ; κα'ιάλλοτε παρετήρησα (ίδε Αρχαιολογικήν Εφημερίδα τοΟ1908 σελ. 97 έ.), οτι μετά τινας αγνώστους εις ήμας αρχάςπρωτογόνου είδους ή κεραμική ανέπτυξε συγχρόνωςπάντα τά «νεολιθικά» αυτής είδη, κατά τούτο δέ μόνοντο πολύ προχωρημένον στάδιόν της εμφανίζεται έν τω« νεολιθικά» » στρώματι τής από τοΟ ΌρχομενοΟ μέχριςΕλάτειας χώρα.

Τρίτον τά λίθινα εργαλεία και αί λεπίδες δψιδιανοΟπολυπληθή εΐνε καθ' άπαν το «νεολιθικον» στρώμα. Κατόπιναμέσως αμφότερα όλίγιστα κατ' άρχάς έμφανίζονται.Επειδή δέ, ως ανωτέρω παρετήρησα, και Ό χαλκός ήδηπροφανώς εΐνε έν χρήσει κατά τήν « νεολιθικήν » περίοδον,άναμφίβολον εΐνε ότι ή ελλειψις τών λίθινων εργαλείωνκαι δψ.ιδιανών έν τω προμυκηναΐκώ « καμαραϊκω » στρώ-ματι σημαίνει τελείαν έπικράτησιν τοΰ χαλκοΰ ένταΰθα.Άλλα καί τ6 «νεολιθικον» δεν δύναται πλέον ορθώς ν'άποκαλήται ούτως δικαίως δύναται νά όνομάζηται μόνονχαλκολιθικόν και προς άκριβή χαρακτηρισμον τοΰ λοιπούθά ονομάζω αύτο ούτω και τά αγγεία αΰτοϋ' έπομένως οχ ιπλέον νεολιθικά άλλα τοΰ χαλκολιθικοΰ αιώνος. Το άρχαιό-


τατον άρα γνωστόν μέχρι τοΰδε στρώμα της περί Όρχο-μενον και Έλάτειαν -/ώρα;, άλλα και της Φθιώτιδος καιΘεσσαλίας, -ρέπε; νά θεωρηθη σχηματισθέν κατά τουςτελευταίους χρόνους του νεολιθικοΟ αιώνος καΐ τάς άρχάςτου χαλκοΟ. Κυρίως νεολιθίκον αιώνα, ώς έγνώρισεν αυτόνή Κρήτη π. ν., δέν φαίνεται δτι έγνώρισεν ή Ελλάς.

Γέταρτον' ή προμυκηναϊκή « καμαραΐκή » περίοδος τουσυνοικισμού Αγίας Μαρίνης χαρακτηρίζεται Οπό ομογενούςό'λως διόλου τάςεως αγγείων, ώς προανέφερα Αλλέν τη κατωτάτη διαστρώσει, ήτοι ευθύς υπέρ το χαλκολι-Οικον στρώμα, εδρον έν τω τελευταίω τουλάχιστον δρύγ-ματι πλήθος μέν τών μονόχρωμων εις την τάςΊν ταύτηνανηκόντων αγγείων, ούδέν όυ.ω; τών αέλαν γάνωμα 3ε-ρόντων μετά λευκού διακόσμου, θά ήδΰνατο λοιπόν νάΰποτεΟή δτι το γάνωμα εισήχθη άργότερα κατά τον καθαρώςχαλκοΟν τοΟτον αιώνα και ούχί ευθύς αμέσως έν τήάρχή αύτοΰ. Αλλ' έπειοή έν άλλω όρύγματι κα'ι τά γανωμένααγγεία εδρον ευθύς υπεράνω τών /αλκολιΟικών,πιθανώτερον φαίνεται οτι Ό χαλκοΟς αιών έγνώρισεν ευθύςιί άονης το γάνωμα. Δια τά ποοαυκηναϊκά άγγεια αετε-χειρίσθην μέχρι τούδε την όνομασίαν «καμαραϊκά».Άλλά ήδη πέρυσι (ίδε Πρακτικά τοΟ 11)10 σελ. 164)παρετήρησα οτι τό όνομα τούτο δέν είνε ορθόν, διότι φέρεισύγχυσιν προς τά Κρητικά της μεσομινωϊκής περιόδου, άπο τών οποίων πρέπει άπολύτως νά διακριθωσι τάτης Άγιας Μαρίνης. Έπρότεινα τότε το όνομα τών του«πρωτογόνου γανώματος» (υΓϋΓΙΐίβ), δανεισθείς αύτόέκ της ονοματολογίας τών ευρημάτων τοΰ Ορχομενού ύποΡυΓίΛνϋημ,ΊθΓ κατά τάς άνασκαφάς τοΰ 1903 και έξης.Άλλά και τοΟτο δέν είνε δρθόν' διότι υΐ'Εΐπΐίβ δύναταινά είνε μόνον ή πραγματική άρχή του γανώματος, ήτιςεύρέθη έπί τίνων οστράκων τοΰ χαλκολιθικου στρώματος

214 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟ Τ 1911

έν Χαιρώνεια - Ελάτεια και έν Όρχομενω' το τών προ-μυκηναϊκών όμως της "Αγίας Μαρίνης γάνωμα είνε αληθέςτοιοΟτον, άνεπτυγμένον πλέον τελείως, καίπερ άνευλάμψεως, καΐ έντελώς δμοιον προς το των πρωτομινωικώντης τρίτης εποχής (Ε&Γΐγ Μϊηοαη III). Περί τούτουέπείσΟην παραβαλών πολλά τεμάχια Κρητικά προς τά.της "Αγίας Μαρίνης. 'ΟρθΌν λοιπόν είνε ν' άποκαλώμεντά προμυκηναϊκά "Αγίας Μαρίνης ή οΰτως ή πρωτομινωικά.

Ή τελευταία αυτη παρατήρησις δίδει άφορμήν νά έςε-τάσωμεν το χρονολογυκον ζήτημα της διαδοχής της κεραμικήςτών στρωμάτων του συνοικισμού της Αγίας Μαρίνηςκαι της άρχαιοτάτης κεραμικής έν γένει της περίΌρχομενόν, Χαιρώνειαν και Έλάτειαν χώρας.

Το προμυκηναϊκόν της Αγίας Μαρίνης στρώμα Φαίνεταιδυνάμενον νά χρονολογηΟη κατά τά όμοια έντελώςπρος τά πρωτομινωικά III άγγεΐά του, ήτοι περί τά τέλητης τρίτης χιλιετηρίδος. Τοΰ'το δε λέγω, εννοείται, μόνονεάν ύποτεΟή δτι τά άγγεΐα ταΰτα ή εισήχθησαν εκ τηςΚρήτης εις Φωκίδα ή έποιήΟησαν έν Φωκίδι κατ έπίδρα-σιν της κρητικής κεραμικής. Ότι οέν εισήχθησαν έκ τηςΚρήτης εις Φωκίδα, είνε άναμίρισοήτητον. Διότι ναι μέντελείως όμοια εϊνε τά της Αγίας Μαρίνης (και τάντί-στοιχα του Όρ^ομενου εννοείται) προς πολλά τών τηςΚρήτης προμυκηναϊκών III" άλλά το σχήμα πολλώνόαμαιοστόμων και άλλων της "Αγίας Μαρίνης δέν άπανταδιόλου έν Κρήτη' τά όαμράστομα ταύτα της "Αγίας Μαρίνηςεχουσι πάντα προφανή ομοιότητα προς σώμα χη-νός, καΟο προβάλλοντα προς τά εμπρός το στήθος, όπωςτά πτηνά ΐαυτα, μέ τον άνατεταμένον λαιμόν, και τοσώμα όπισθεν ούτως ειπείν έλκοντα , τοιαύτα δέ δενΰπάρχουσιν έν Κρήτη. Ές άλλου Οπάρχουσιν έν Κρήτη


πολλά πρωτομινωικά III, τά όποια ούτε κατά το σχήμα(π. /. τά ομοιότροπα προς προ/ους τείου, ΤΙΐθΘΚίΐη-Πβη) ούτε κατά τον λευκΌν γεωμετρικόν διάκοσμονέ'/ουσιν αντίστοιχα έν Αγια Μαρίνη, καίπερ άλλως παντελώςδμοιον γάνωμα φέροντα. Μένει λοιπόν νά δεχθώ-μεν μόνον ότι το γάνωμα τοΟτο μετά του συστήματος τουλευκοί διακόσμου εισήχθη έκ Κρήτης εις Φωκίδα και Όρ-•/ομενόν, όπου έωηρμόσΟη εις την έγ/ωρίαν κεραμικήν.Κ αϊ εϊνε μεν άληΟές ό'τι πρωτόγονόν τι γάνωμα άπαντα,ώς προανέφερα, και έν Φωκίδι - Ορχομενφ έν τω χαλκο-λιΟικώ στρώματι' άλλ' ίσως και τοΰτο έγεννήΟη ές επιδράσεωντοΟ κρητικού πρωτομινωικού I ή II. Και άν δέέγεννήθη έν Φωκίδι-'Ορχομενω ώς έπιχώριος νεωτερισμός,πάλιν όμως ή τα/υτέρα και μεγαλειτέρα αυτοΰ έν Κρήτητελειοποίησις, ΰπερακοντίζουσα τάς μικράς έκείνας »ωκι-κάς άρχάς, εισήχθη αυτούσια εις την βορείαν Ελλάδα.Κατ" άλλον τρόπον αδύνατον εϊνε νά νοηθη ή τελεία όμοΐό-της του κρητικού και του οωκικοΟ - όρ/ομενι'ου γανώυ.α-τος και του έ'τι γεωμετρικού λευκοΰ διακόσμου. Ηδη λοιπόνέκ τούτου πάντα λόγον ε/ομεν νά Οεωρήσωμεν σύγ-'/ρονον προς το πρωτομινωικών III το προμυκηναικονστρώμα της Αγίας Μαρίνης. (Περί Όρ/ομενου δεν λέγωτίποτε, διότι εκείθεν έ/ομεν τεμά/ια αγγείων, άλλ' ούδε-ΐλίαν είδησιν περί ιδιαιτέρου στρα>ματος. Τά τεμά'/ια κείνταιέν κιδωτίοις έν τώ μουσείω Χαιρώνειας με την ση-μείωσιν «ϋΓΓΪΓΓΠδ» ή «Κ&1Π&ΓΘ8», ει κα'ι πάντα εϊνεένος και τοΟ αύτοϋ' είδους ήτοι πρωτομινοϊίκά ΠΙ).

Άλλ' ή τρίτη του πρωτομινωικού στρώματος της Κρήτηςέπο/ή εϊνε βρα/υ/ρόνιος, τιθεμένη κατ'άκρίβειαν ϋπΌτών άρ/αιοδιοών της μεγαλονήσου εις τά 2400-2200,ένώ το προμυκηναικον στρώμα της Αγίας Μαρίνης διά


της ανωτάτης διαστρώσεως συνάπτεται προς τους έσ/ά-τους μυκηναϊκούς χρόνους ήτοι τους περί τον 14ον αιώναπερίπου. *Η Λοιπόν πρέπει νά δε/Οώμεν ότι μετά το 2200περίπου εμεινεν ακατοίκητος ό συνοικισμός ούτος της Φωκίδοςμέ/ρι του 1400 περίπου, ή ότι ή τρίτη πρωτομινωικήέπο/ή παρετάΟη ενταύθα επί πολύ μακρότερον χρό-νον ήτοι επί ικανούς έ'τι αιώνας. Ή πρώτη ό'μως Οπό-Οεσις αναιρείται έκ τοΟ ότι τά ευθύς σ/εδον έν άρ/ή τηςπρομυκηναϊκής έπο/ής έν Άγια Μαρίνη εμφανιζόμενα μι-νΰεια αγγεία, κατόπιν βαθμηδόν πληΟυνόμενα μέχρι τηςτελευταίας διαστρώσεως, απαράλλακτα έξακολουθοΟσι καιαμέσως υπεράνω αυτής έν τώ μυκηνα'ίκώ στρώματι. Τάαγγεία ταύτα καΟιστώσιν αναμφισβήτητο ν τήν άοιάσπα-στον συνέ/ειαν τοΟ οικισμού ενταύθα και τήν άδιάσπαστονεπομένως παράτασιν τού' προμυκηναϊκοΰ' στρώματος απότης πρώτης αύτοϋ' αρχής περί το 2400-2000 μέ/ρι του1400 περίπου, ήτοι έπ'ι δέκα περίπου αιώνας. Ό χωρικόςσυνοικισμός τής "Αγίας Μαρίνη ς δέν έγνώρισεν, ώς φαίνεται, άλλην άνάπτυξιν τής κεραμικής ή έκείνην, εις ήνεϊσήλΟεν άπαξ άφοδ ελαβεν ώΟησίν τινα έκ Κρήτης διατής εκείθεν εισαγωγής ή τελειοποιήσεως του γανώματοςτών αγγείων. Άν ήτο προοδευτικός, άν δεν ήτο συντηρητικόςέπιχώριος, θά έδέ/ετο έκ Κρήτης και τά λοιπά συναφήπρος τήν τρίτην πρωτομινωϊκήν έποχήν αυτής στοι/εΐαήτοι τά ποικιλότερα σ/ήματα καϊ σ/έδια τοΰ διακόσμουτών αγγείων τής Κρήτης τής αύτής εποχής. Τοΰτο όμωςδεν έπραξε, ώς βεβαιούμεθα έκ τοΟ μεγάλου πλήθους τώνέν τώ προμυκηναϊκώ στρώματι όλως ομοειδών προς άλληλαόστρακων. Πιθανόν νά εΐσήγεν άπλακ έκ Κρήτηςδι' ιδιαιτέρας -/ρήσεις καϊ περιστάσεις ενίοτε και καλλίτερααγγεία τών κατόπιν κρητικών έπο/ών. Άλλ' άντοΰτο ολίγιστοι εύπορώτεροι έπραξαν — καϊ ίσως ευρεθώ-


σιν εν περαιτέρω άνασκαφαϊς του συνοικισμού τοιαύταίχνη— ο πληθυσμός όμως έν γενεί ίέν ήσΟάνΟη, ώς φαίνεται, ποτέ τήν ανάγκην ταύτην. Μακράν της θαλάσσηςκαι του μεγαλειτέρου κέντρου της '/ώρας , όπερ ήτο μόνονό "Ορχομενός, έςηκολούΟησε τήν χωρικήν του ζωήνάνευ στενωτέρας συνάφειας προς τήν διαπόντιον συγκοι-νωνίαν. Αλλως οΰοέ έν Όρχομενφ ευρέθησαν είσηγμέναεκ Κρήτης αγγεία της μεσομινωϊκής περιόδου, ή της πρώτηςέ~ο/ης της έσχατης μινωικής. Πολυτελέστερα άγγεΐαέκ Κρήτης ήρχοντο, ώς φαίνεται, σπανιώτερον ενταύθακαι, καθώς προεΐπα, πιθανώς μόνον οΓ ιδιαιτέρας χρήσεις.11ραγματικώς εις τον παρά το Δραχμάνι τάφον ηγεμονικούτίνος προσώπου,δν περιέγραψα έν Μΐΐΐβϊ1ΐΠ1£>'Θ11 του1907 σ. 402 έ. και έν Αρχαιολογική έφημερίοι του 1908σ. 94, ευρέθη σαν ούο ραμφόστομοι πρόχοι του τύπου τώνμεσομινωϊκών, άν μή έκ Κρήτης είσηγμέναι, τουλάχιστονόμως κατά μίμησιν τών κρητικών έν Φθιώτιοι κατεσκευα-σμέναι. 'Π πρόοδος άρα άπό της πρωτομινωικής διά τηςμεσομινωϊκής περιόδου μέχρι της εσχάτης μινωικής (Ε&ΐβΜίηΟίΐη) έ'Οιςε και τήν βορείαν ταύτην έλληνικήν χώ-ραν. Αλλα τά καλλίτερα της τέχνης προϊόντα, ώς εικός,δεν ήσαν πολύ κοινά και περιωρίσΟησαν εις στενώτερον κύ-κλον της κοινωνίας του άγροικοτέρου τούτου πληθυσμούκαι εϊς όλιγωτέρας χρήσεις.

Τήν χρονολόγησιν τοϋ προμυκηνα'ίκου στρώματος της"Αγία: Μαρίνης περί τά τέλη της γ' χιλιετηρίοος απαιτείκαϊ -/ι έςης παρατήρησις. Μεταξύ τών αγγείων αύτου ευρίσκονται

τινα πλατύστομα με τά χείλη όχι περιφερικά οριζοντίως, άλλα λοςά (ίΐΐ3^'β8θ1ΐΓδ§'ίβ), άντιστοιχουντα ένμέρει προς τά τρωικά της όευτέρας πόλεοος του Ιλίου(ΤΓΟ]& II), ής ή ηλικία περί τούς αύτούς χρόνους τάσσεται. Αλλ όπερ σπουοαιότερονν μεταςύ τών προμυκη-


ναϊκών Αγίας Μαρίνης παρουσιάσθησαν και δύο-τρίατεμάχια των κυκλαδικών εκείνων αγγείων, τά όποια καιπολλαχοΟ άλλου ευρέθησαν, ιδίως δέ έν Αΐγίνη πολυάριθμα, δπου υποθέτω ένεκα της ποιότητος τοΟ πηλού δτι καιτο κέντρον της κατασκευής αύτών υπήρξε (ΐοε Άρχαιολ.Έφημ. του 1908 σελ. 90). Ό ΡΐΐΓίΛν&η^ΙβΓ ώνόμα-σεν αυτά χειροποίητα πρώιμα μυκηναϊκά και άνήκουσιπάντως εις τήν νεωτέραν κυκλαδικήν περίοοον. Επομένωςκαι διά τούτων φερόμεθα αδΟις εις το δεύτερον ήμισυ τηςτρίτης /ιλιετηρίδος ή και εις ετι νεωτέραν έποχήν πιθανώς.

*Αν δεχΟώμεν δτι το προμυκηναϊκον στρώμα ΑγίαςΜαρίνης ανέρχεται εις τους μικρόν προ του 2000 χρόνους,τότε το αμέσως ύπ αυτό κείμενον χαλκολιθικον πρέπει ναχρονολογηθη ώς ανήκον περίπου εις το πρώτον ήμισυ της τρίτηςχιλιετηρίδος, αν μή ί'σως και πρότερον. Διότι ναι μενή προϋπόθεσις δτι Ό σχηματισμός του προμυκηναϊκοΟ ήκο-λούθησε κατά χρόνον αμέσως το ναλκολιθικόν, δεν εϊνεαυταπόδεικτος. Πάντως δμως ή συνοχή τών δύο καθίσταταιδιά τούτου βεβαία, δτι τά μεν λίθινα εργαλεία και οίόψιδιανο'ι του χαλκολιθικοΟ ετι ελάχιστοι άπαντώσιν έν τήάρχή μόλις του προμυκηναϊκοΟ, ή δέ ολοσχερής χαλκήέπο/ή τούτου βεβαίως δεν εβράδυνε πολύ ν' άκολουθήσητήν έν εκείνω ήδη άπαντώσαν '/ρήσιν του χαλκού". Αυτήδέ πάλιν αύτη ή αρχομένη ένταδθα χρήσις τοϋ' μετάλλουμαρτυρεί, ότι εν τώ ναλκολιθικω αίώνι της Αγίας Μα-ρίνης και έπομένως πάσης της περί Έλάτειαν, Χαιρώνειανκαι Όρ/ομενον /ώρας ευρισκόμεθα εγγύς που εις τά 3000προ Χρίστου. Ο ναλκος δεν έγινε βεβαίως γνωστός ενταύθαπρότερον ή έν Κρήτη και έν Τρφάδι, αλλά πιθα-νώτατα ούχί και βραδύτερον. Άλλ' έν μεν τή Κρήτη βεβαίαείνε ή χρήσις αύτοϋ κατά τήν άρχήν τής πρωτομι


νωϊκής περιόδου, έν δέ τή Τρωάοι γνωστός ήτο και ένκύτη τή πριότη πόλει του Ιλίου, έν ή ύπερίσν-υον έ'τι τάλίθινα εργαλεία. Ή άρχή λοιπόν της χαλκολιΟικης περιόδουέν Φωκίδι καΐ τη όμορούση Βοιωτία, ίσως δέ και ένάπάση τη Βορειανατολική Ελλάδι, πρέπει νά τεΟή ειςτά τέλη περίπου της τετάρτης χιλιετηρίδος, όπως εν τετη Τρωάοι, οπού ή πρώτη πόλις ανέρχεται ώς υποτίθεταιυ-ένοι; ίσως και πέοαν τοΰ 3000 προ Χοιστου, κα'ι ένΚρήτη, όπου ή πρωτομινωική έποχή αναβιβάζεται μέχριτης πρώτης δυναστείας των Βασιλέων της Αιγύπτου, ήτοιολίγον προ του 3000.

Ότι εις το 3000 περίπου — δια νά άνααέρωμεν έναστρογγυλον αριθμόν — ανέρχεται ή πρώτη άρ·/ή του οικισμούτης Αγίας Μαρίνης κατά τον /αλκολιΟικον της ΒόρειαςΕλλάδος αιώνα, δυνάμεθα ίσως νά συμπεράνωμενκαι έκ του πάχους των εις τρεις διαφόρους έποχάς άντι-στοιν-ούντων στρωμάτων. Απολύτως οέν είνε βεβαίως δυνατόνούοέ κατά προσέγγισιν νά προσοιορίσωμεν τον νρό-νον του σχηματισμού τών στρωμάτων τούτων και επομένωςτην διάρκειαν του χαλκολιθικοΰ και τοΰ προμυκηναϊ-κοΟ αιώνος. Διότι τί γνωρίζομεν περ'ι τών συνθηκών τουβίου τών ανθρώπων εκείνων; ΠιΟανωτέραν ό'μως πρέπεινά Οεωρήσωμεν τήν ύπόθεσιν ότι μόνον έν πάνυμακρώ /ρόνω ήτο δυνατόν νά σχηματισΟή το ν-αλκολι-Οικόν τουλάχιστον στρώμα. Διότι και άν άκόμη κατάσυχνά διαλείμματα άντικαΟίσταντο διά νέιον έκάστοτε αίκαλαμόπλεκτοι και /ορτοσ/.επεΐς καλύβαι τών ανθρώπωνεκείνων, κα'ι άν έτι πάντα τάπορρίμματα τών οικιών αυτώνκαι τών κτηνών των ή κόπρος καί τών άλωνίων των τάάχυρα δεν άπεμακρύνοντο έκ της περιοχής τοΰ χωρίου,πάλιν ή άνύψωσις τοϋ εδάφους αύτου δεν ήτο δυνατόν νά~οοβαίνει άλαατικώ; ούτως ειπείν. Τά ύλικά ταύτα δεν


είνε τοιαύτα ώστε νά σχήματίζωσι στερεόν καΐ παράμονονοπωσδήποτε στρώμα' πατοΟνται και κονι.οπόιοΟνται διάτης τρ'.βής ανθρώπων και ζώων, και κατά τους ξηρούς μήναςδιασκορπίζονται ύπ' αύτών ευκόλως, κατά δε τον χειμώναΟπό τών βροχών παρασύρονται ή [6οροορο~οιοΰμ.ίναπάλιν εις κόνιν κατόπιν μεταβάλλονται και διασκορπίζονται, ϊοΰτο δε τόσον εύκολώτερα γίνεται ό'σον περισσότερονανυψώνεται το έδαφος και επικλινές κατ' ανάγκην καθίσταται. Άλλα πάλιν ότι χιλιετηρ'ις ολόκληρος έχρειάξετοίνα το έδαφος οϊκουμένου χωρίου, καλύβας ώς οικήματαέχοντος, άνυψωΟη κατά εν μέτρον, ώς ϋπετέΟη διά τονσχηματισμον τοΰ προσομοίου νεολιθικού στρώματος τηςΚνωσού, Φαίνεται εις ήμα.ς ύπερβολικόν. Ή κατά εν μέτρονάνύψωσις θά εγινεν εν χοόνω κατά πολύ βραχυτέρωδιά τινας ειδικώς ΐσχύσαντας έν τω συνοικισμοί τούτω λόγους. Ώς παρετηρήσαμεν ανωτέρω, οί άνΟροιποι κατοίκησανπαρ αυτήν τήν δχθην του ποταμού, όστις κατ' έτος,ώς σήμερον, κατέκλυζε διά τών υδάτων του τήν πεδιάδαεν μεν χειμώνι διαρκώς σχεδόν, εν δε Οέρει πλέον ήάπας. Ή άνάγκη επομένως έδίδασκε τους ανθρώπους νάλαμβάνωσι συχνάκις προφυλακτικά κατά τών πλημμυρώνμέτρα και βεβαίως επραττον πάν τό δυνατόν ίνα ευρίσκονταιπάντοτε έν ταΐς κατοικίαις των ύψηλότερον της επιφανείαςτών υδάτων, και διά τεχνητών ακόμη ανυψώσεωντου εδάφους τοΰ χωρίου, Τόσω δε μάλλον βέβαιον θεωρώτούτο, καθόσον έν άλλψ συνοικισμοί μικρώ, ολίγον άπέ-χοντι τούτου, παρά το εγγύτατα κείμενον σημερινόν χωρίονΜ άνεση, καΟαρώτατα βλέπει τις πώς διά συσσωρεύσεωςχωμάτων έςορυχΟέντων εκ τοΟ ύπό τον συνοικισμοντόπου εϊργάσΟησαν οί κάτοικοι προς άνύψωσιν του εδάφουςαύτοΰ. Ακόμη σαφέστατα διακρίνονται τά ίχνη τοΟ ορύγ-


ματος, εξ ού άνεσκάφησαν τά χώματα1). Δέχομαι δια τοΰτοοχι καθόσον διά της άποτιΟεμένης έπ'ι τών άγρών του ποταμού" ιλύος άνυψώνετο το έ'δαοος αυτών, κατά τοσούτονκα'ι οί κάτοικοι τοΟ χωρίου έλάμβανον ανάλογα προ-©υλάςεως μέτρα κα'ι οτι επομένως έπι μάλλον κα'ι μάλλονύψηλότερα τάς κατοικίας των έκτιζαν. Ιο μυκηναϊκόν τουσυνοικισμού στρώμα εϊνε ενός μέτρου. Οί τελευταίοι τουμυκηναϊκού αιώνος χρόνοι (ί^ίβ ΜίηΟ&Π III), εϊς ουςκαι μόνον άντιστοιχοΟσι τά άγγεϊα, δέν περιλαμβανουσιβέβαια μακράν περίοδον. Πιθανώς δυο - τρεις αιώνας μόνον. Εάν λοιπόν οεχθώμεν άναλογίαν τινά αύςήσεως τοΟεδάφους μεταξύ του μυκηναϊκού και χαλκολιθικού στρώματος— διότι κα'ι κατα τάς δύο ταύτας πεοιόδους ό συνοικισμόςδεν ήτο ειμή χωρικός —, τότε το -ί1/·-* μέτρα τουλάχιστονπάχος έχον χαλκολιΟικον πρέπει νά έσχηματίσΟηέντος χιλιετηρίδος περι'-ου. ΦΟάνομεν τοιουτοτρόπως πάλινεις τάς αρχάς της τρίτης χιλιετηρίδος διά την πρώτηνέγκαΟίδρυσιν άνΟρώπο^ν έν τω τόπω τούτω.— Και εννοώυ.έν κάλλιστα πόσον έπισοαλεΐς εΐνε οί τοιούτοι ύπολο-

I 1

γισμοί.'Αλλ έάν πάλιν οεχθώμεν πολύ χρονιωτέραν τώνστρωμάτων την αύςησιν, έπ'ι παραδείγματος: Ενός μέτρουκατά χιλιετηρίδα, τότε διά τών δύο στρωμάτων, τοΟπρομυκηναϊκου και χαλκολιΟικοΟ ήΟέλαμεν άναδράμη ειςδέκα ή δώδεκα χιλιετηρίδας άπο τών υστέρων μυκηναϊκώνμέχρι της πρώτης εισαγωγής του χαλκού εις τηνΦωκίδα, και τοΰτο ούδε'ις βέβαια δύναται νά Οεωρήσηάποδεκτόν. Άλλά κα'ι νά καταβιβάση τις την πρώτην ήλι-κίαν τοΟ χαλκολιθικου στρώματος, λόγου χάριν μέχριτών άρχων της δευτέρας χιλιετηρίδος, δεχόμενος πέντεπερίπου αιώνας διά τον σχηματισμόν τών δύο ύπο το μυ-

*) Ό τυ'ττος ενταύθα δεν ε:νε ~οτααυ-/'->στος, ώστε ουδεμία επήλθε αετα-εολή ε!; τό άο/ιχόν ε2α*ο;.


κηναϊκον στρωμάτων, είνε εντελώς αδύνατον. Περί τούτουεχομεν πειστικωτάτην άπόοειξιν τήν έξης.

Γά Χαιρωνειακά καί Φωκικά άγγεϊα τά φέροντα έπίλευκού ή ύποκιτρίνου ή ύπερύΟρου εδάφους ερυθρόν γεωμετρικών

διάκο'σμον (ίδε Άρχαιολογικήν Εφημερίδα τοΰ1908 σελ. 78 ομάδα 4), εικόνα 8, 9 και πίνακα παρέν-θετον α') άποτελοΟσιν εύδιακριτότατον ϊδιαίτερον γένος, τοόποιον αδύνατον είνε να συγνυσθη προς άλλο. Τά άγγεϊαταΟτα άνεγνωρίσθησαν καΐ εις τήν Λευκάδα καί εις τήνΙταλίαν εις νεολιθικά ή μάλλον ίσως και εκεί ναλκολι-

θικά στρώματα (ίδε Ρββί, Αβ§β&η οϊνϊΐϊβαίίοη ϊη Σΐ»1γεν Αηηα&] οί ϋιβ Βηΐίδΐι Βοΐιοοΐ 13, 1906-7, σ. 416 έ.).*Αν είνε τά αύτά καί έν Αίγύπτω έν Άβύδω κατά τους•/ρόνους τών πρά>των δυναστειών άναγνωρισθέντα, δεν δύ-ναμαι νά κρίνω εξ αυτοψίας. Άλλ' έν τώ Μου σείω "Ηρακλείουτης Κρήτης έν τή προθήκη τών νεολιθικών Φαιστούπαρετήρησα 14 τεμάχια ^αιρωνειακών - φωκικών αγγείων,τά όποια ούδεμίαν άπολύτως σχέσιν έχουσι προς τήνκρητικήν κεραμικήν καί είνε άναμφιβόλως είσηγμένα έκτίνος τόπου της βόρειας "Ελλάδος μεταξύ του ΌρχομενοΟκαί Θεσσαλίας, μάλλον δέ ίσως έκ Χαιρώνειας - Φωκίδος,δπου πολυπληθέστατα ευρίσκονται, διότι εκεί κα'ι κατεσκευά-ζοντο, ώς μαίνεται. Τά τεμάχια ταΟτα δεν άνήκουσιν ειςτο νεολιθικον στρώμα ΦαιστοΟ, εις ο άπέδωκεν αύτά όΜθ88θ (ίδε ΜοηπιιΐθπΙί &ηίϊοΙιϊ 19, 1908, οθΐ'ίΐιηϊο» πθο-\\ϋβΆ άϊ ΡΙιαΘδίοδ σελ. 141-224, Ιαν. I πλην του τεμαχίουύπ' αρ. 1), άλλά, καθώς έπληροφόρησέ με ό κ.ΜίίοΙνβηζΪΘ, εις τό πρωτομινωϊκόν. Εάν λοιπόν αί άρχαίτούτου ορθώς χρονολογούνται περί τό 3000 πρό Χρίστου,τότε άναμφίβολον καθίσταται ότι εις τους αύτούς χρόνουςάνήκουσι καί αί άρχαϊ του χαλκολιθικοΰ αιώνος της περίΈλάτειαν, Χαιρώνειαν καί Όρνομενον '/ώρας, καθώς και


συμπάσης της Βαρείας Ελλάδος" διότι πανταχού ένταυθαμε τά αγγεία τοΟ αιώνος τούτου άρχεται των προ τηςμυκηναϊκής έπο/ης οικιστών της (χώρας ή αρχαιότατηκεραμική.

Άλλα τίνες αρά γε ήσαν οί οΐκισταί ούτοι; Και ύπήρ-ξεν άραγε αδιάκοπος ή εθνολογική αυτών συνάφεια οιαμφοτέρων των δύο πρώτων περιόδων του ημετέρου συνοικισμού

μέ/ρι της μυκηναϊκής κα'ι τών εσχάτων '/ρόνωναυτής;

Έξετάσωμεν πρώτον το δεύτερον εκ τών ζητημάτωντούτων.

Η κεραμική του χαλκολιθικοΰ στρώματος εϊνε τόσονουσιωδώς διάφορος της του επομένου προμυκηναϊκοΰ, τόσονελλείπει πα.σα σχέσις μεταξύ αμφοτέρων, ώστε δυσκο-λώτατον αποβαίνει νά δεχΟώμεν άκολουΟίαν τών αύτώνανθρώπων άπό του ενός εις τό άλλο.Ές οιωνδήποτε λόγωνκαι άν ύποΟέσωμεν έπελθοΰσαν την καθολικήν αε-ταλλαγήν της κεραμικής άπό του πρώτου στρώματος ειςτο δεύτερον, πάλιν Οά ήτο άδύνκτον νά μή συναντήσωμενστοιχειά τινα τουλάχιστον τής παλαιοτέρας έν τή αμέσωςάκολουΟούση περιόδω, έάν οί αύτοΐ άνθρωποι ήσαν φορείςαμφοτέρων. Ότι οί του χαλκολιθικόΟ αιώνος άνθρωποιήθελον παντελώς εγκαταλείψω τους τρόπους τής ίδιας αύτώντέχνης κα'ι άν ακόμη άλλοθέν πόθεν ήθελεν αίφνηςεϊσοαλη εις την νώραν των παντάπασιν όθνεία τις κα'ιδιάφορος, εϊνε εντελώς άπαράδεκτον. Τόσον εΐνε το πλήθοςτών ειδών τής χαλκολιθικής κεραμικής, ώστε και άννέος τις τρόπος ήθελεν επικράτηση διά τά πολυτελέστερα,τά πενιχρότερα όμως τά διά τάς κοινοτάτας χρήσειςπροωρισμένα άδύνατον εϊνε νά μή ήθελον έξακολουθήσημένοντα εις χεΐοας τών ανθρώπων του λαοΰ. Εινε λοιπόν


άναμφίβολον 8τί άλλη φυλή ύπήρςεν ή κατοικήσασα τοντόπον κατά τον χαλκολιθικΌν αιώνα περί τά τέλη τηςτετάρτη; και τά; αρχάς της τρίτης προ Χρίστου χιλιέττηρίδος καΐ άλλη ή καταλαβοΰσα τάς πρώην εκείνωνθέσεις άπ'ο των μέσων περίπου της τρίτης χιλιετηρίδοςκα'ι διατηρήσασα αύτάς μέχρι τουλάχιστον των εσχάτωνμυκηναϊκών χρόνιον. Καί άπο του προμυκηναϊκου στρώματοςεις το μυκηναϊκον ή μεταβολή της κεραμικής είνετόσον απότομος, ώστε παντελώς άπίθανον Οά έφαίνετοενταύθα ομοίως ό'τι οί αύτοι άνθρωποι και κατά τάς δύοταύτας περιόδους κατώκησαν τον τόπον, άν δεν είχομενσυνδέοντα στενώς αύτάς και είσάγοντα άπο της προηγηθείσηςει; τήν επομένην τά μινύεια αγγεία. Τά άγγεΐαταύτα, παντελώς διάφορα κατά τά σχήματα, το χρώμακαι τον πηλόν του λοιποΟ γένους τών προμυκηναϊκώντών άντιστοί/ων προς τά πρωτομινωικά, διήκουσιν, ώςπροαναα>έραμεν, διά παντός του στρώματος τούτων καίσυναναμιγνύονται κατόπιν προς τά μυκηναϊκά. Άν είχενέπέλΟη αιφνίδια διακοπή της συναοείας τών κατοίκων με-ταςϋ της μιας περιόδου κα'ι της άλλης δι έποικήσεωςνέας φυλής καϊ ύποχωρήσεως της πρώτης, άπορον θά ήτοπώς ήθελε διατηρηθή κατ' άμφοτέρας τόσον αδιατάρακτοςή συνεχής χρήσις του αύτοΟ είδους της κεραμικής.

Δεχόμεθα λοιπόν μεταβολήν τών οικιστών τής νώ-ρας κατά τήν άπο τοΟ χαλκολιθικου αιώνος εις τήντου χαλκοΟ μετάβασιν, ήτοι κατά τά μέσα που τήςτρίτης χιλιετηρίδος" άδιάσπαστον δε συνάφειαν του πληθυσμούδιά πάντων τών κατόπιν χρόνων του προμυ-κηναϊκοΰ" και μυκηναϊκοί: αιώνος ήτοι μέχρι τοΟ τέλουςπερίπου τής δευτέρας '/ιλιετηρίδο;. Και οφείλιο μεν νάομολογήσω ό'τι τελείως άποδεικτικήν δύναμιν δεν εχει όλόγος, δι ον εις τήν γνώμην ταύτην αποκλίνω. Διότι καί

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911 2δδ

ή απότομος έςαφάνισις του πρωτομινωικού είδους τωναγγείων τοΟ προμυκηναϊκοΟ στρώματος έν τω άκολουθοΟντιμυκηναϊκφ είνε παράδοξος. Καν οέ τΌ αύτο οαινόμενοντης αποτόμου και τελεία; εξαφανίσεως πάντων των /αλ-κολιθικών ειδών εν τω άκολουθοΟντι προμυκηναϊκψ στρώ-ματι δίδη άφορμήν να πιστεύσωμεν εις τήν εγκατάστα-σιν βλως νέας φυλής επί τών ερειπίων της παλαιάς, διατίνά μή δενθώμεν τήν αύτήν έθνολογικήν μεταβολήν έπελ-θοΰσαν και κατόπιν από τοΟ προμυκηναϊκοΰ εϊς τον μυκη-ναϊκόν αιώνα. Τά μινύεια άγγεϊα, ήθελε τις δικαίωςϊσχυρισθή, δυνατόν νά ήσαν είσηγμένα έξωθεν κατά τονπρομυκηναϊκόν αιώνα, δυνατόν επομένως νά έξηκολούθη-σεν ή εισαγωγή των και κατά τους κατόπιν χρόνους, δτεάλλη φυλή χρησιμοποιήσασα μόνον τά μυκηναϊκά αγγείαέγκατεστάθη έπι τών ερειπίων της προμυκηναϊκής. ΉϋπόΟεσις ήμών επομένως, θά ελεγέ τις, τότε μόνον θά εί-■/ζν ασφαλή βάσιν, έάν θετικώς έγνωρίζαμεν ότι τά μινύειααγγεία ήσαν όντως, όπως το όνομα αυτών θέλει,προϊόντα της κεραμικής της μεγάλης φυλής τών λΐινυών,ήτις κατά τήν δευτέραν χιλιετηρίδα έδέσποζεν ώς φαίνεταιτής άπο Ιωλκοΰ μέχρις Ορνομενοϋ /ώρας και άπε-τέλει μόνη, ή αύτή κυρίως, τον πληθυσμόν αύτής. Αλλάτήν βεβαίωσιν ταύτην, εφόσον περί βεβαιότητος δύναταινά γίνη λόγος εν 'ζητήμασι, περί τών όποιων το πολύ εϊ-κασίαι μόνον δύνανται μέ/ρι τινός νά θεωρηθώσιν άπο/ρών-τως δικαιολογημέναι, έλπίζομεν ό'τι θά παράσχωμεν κατωτέρω. Άλλως περί τής απόπειρας ήμών ταύτης προς τήνκατά το δυνατόν διαφώτισιν τών προκειμένων σκοτεινώνπροβλημάτων τής προϊστορικής έθνολογίας, όφείλομεν ενγένει νά παρατηρήσωμεν το εξής. Τό ΰλικόν, έπι τουοποίου τάς παρατηρήσεις μας στηρίζομεν, είνε έ'τι ελάχιστον, έπειδή και σποραδικά! μόνον ετι και πολύ όλίγαι

15


εϊνε αί σχετικαί ερευναι. Ό,τι επομένως προσπαθοΟμεννά διασαφήσωμεν εχει περιωρισμένην μόνον σημασίαν,διότι όρμώμεθα έκ μοναδικών φαινομένων ένΌς τόπου καΐδια τοΟτο μόνον μετ επιφυλάξεως παραδεχόμεθα επί τοΟπαρόντος ώς τα μόνα πιθανά δσα ή έν τω μέλλοντι κτη-θησομένη πείρα ίσως και ώς ορθά θάποδείξη, ίσως ό'μωςκαι ουσιωδώς θά τροποποιήση ή εντελώς θά μεταβάλη.

Έάν άναχωρήσωμεν έκ της υποθέσεως ό'τι εις τό άπότών αρχών της τρίτης μέχρι τοΟ τέλους περίπου της δευτέραςχιλιετηρίδος διάστημα εξάπαντος άπαξ τουλάχιστονέπηλθεν εθνολογική τις μεταβολή εις τΌν πληθυσμόν τηςπερί Έλάτειαν και Χαιρώνειαν και Όρχομενόν χώρας,τότε άμέσως τιθέμεθα πρΌ τοΟ ζητήματος ποίον αρά γεήτο τΌ πρώτον κατοίκησαν αύτήν έθνος και ποίον το κατόπινεπελθόν. Πρώτον εννοείται όνομάζομεν εκείνο, τοόποιον εΰρίσκομεν ένοικον έν τη χώρα κατά τον χαλκο-λιθικον αιώνα ήτοι άπό τών άρχών ήδη της τρίτης ήεστω από τών τελευταίων αιώνων της τετάρτης χιλιε-τηρίδος, έάν τυχόν ΰποτεθη ό'τι αί άρχαί του χαλ-κολιθικοΰ αιώνος Φωκίδος μετά της πλησιεστέρας βόρειαςκαί νοτίας χώρας και αί σύγχρονοι ώς φαίνεται άρχαί τηςπρωτομινωϊλής περιόδου άνατρέχουσι μέχρις έκείνουτου χρόνου. Και εϊνε μεν όλως διόλου φυσικόν νά δεχθώ-μεν ότι και προ του άρχαιοτάτου τούτου ορίου τοΟ χαλ-κολιθικοΰ αιώνος ή χώρα δεν ήτο άκατοίκητος ύπ' άν-θρώπων, οίτινες ώς εϊνε έπόμενον θά άνήκον εις τον προηγηθέντα

του χαλκολιθικοΟ καθαρώς νεολιθικόν αιώνα τηςτε Ελλάδος και άλλων πιθανώς πλησίον ή μακράν αύ-τής χωρών. Άλλά την ΰπαρξιν τών άνθρώπων τούτωνουδέν λείψανον τών έργων των τεκμηριοΐ.. Και έπειδήάδύνατον θά ήτο νά μη άπαντήσωμεν τοιαύτα αύτών λεί-


ψανα εις τοσαύτας έξερευνηθείσας θέσεις προϊστορικάς καθ'άπασαν τήν Βορειανατολικήν Ελλάδα, εάν όντως είχονπροϋπάρξη οί νεολιθικοί ούτοι άνθρωποι, άναγκαίως πρέπεινά δεχθώμεν δτι άνθρωποι μεν υπήρξαν έξάπαντοςένταΟθα καί προ τοΟ χαλκολιθικοΟ αιώνος, άλλ' εν τόσονέτι ταπεινή πολιτιστική καταστάσει ώστε ώρισμένως έστε-ρουντο και τών στοιχειωδέστατων γνώσεων της κεραμικήςτέχνης καί της χρήσεως νεολιθικών εργαλείων. Άν ήσανάγριοι έτι και αύτό τούτο κτηνώδεις ή ήμερώτεροι καιπαλαιολιθικοί, ώς ήθελέ τις κρίνη κατ' άναλογίαν εκ τώνπαλαιοτάτων φαινομένων της ζωής τοΟ άνθρωπου έν Ευρώπη, δεν εινε δυνατόν νά γνωρίζωμεν. Άλλ' έξάπαντοςδεν εινε δυνατόν και νά ύποθέσωμεν οτι οί άνθρωποι ούτοιήσαν οί παλαιότατοι έκεινοι της Ελλάδος κάτοικοι, ο ί τ ίνεςπροηγήθησαν τών έν τινι πάλαια εποχή έποικησάν-των εις αύτήν πρώτων και παλαιοτάτων Ελλήνων, οίπαντάπασιν αλλογενείς έκεινοι, έξ ών παρεδόθησαν ειςτοϋς Ελληνας καί εις τήν γλώσσαν αυτών παρέμεινανκατά τά θετικά της συγκριτικής γλωσσολογίας εξαγόμενα,τά ούδεμίαν προς αυτήν έχοντα σχέσιν όνόματα πληθύοςορέων, ποταμών καί τόπων της Αττικής, Βοιωτίας καίάλλων χωρών. Οί άλλογενεΐς ούτοι προ τών Ελλήνωνκάτοχοι τής /ώρας ήσαν άναμφιβάλως έθνος συγκεκροτη-μένον πλέον καί λαός ευρισκόμενος ήδη έν πολιτιστικήτινι καταστάσει, άοοΰ ήτο δυνατόν τόσον νά έπιδράση έπίτών κατακτητών του Ελλήνων, ώστε νά δώση εις αυτούςκαί δάνεια γλωσσικά. Άλλ' εινε παραδεδεγμένον σήμερονΰπό τής επιστήμης δτι οί έκ βορειοτέρων χωρών έποι-κήσαντες εις τήν Ελλάδα "Ελληνες δεν εινε δυνατόν νάκατήλθον έκ τών παλαιοτέρων των εστιών είο τάς νέαςπρο άμνημονεύτων κυριολεκτικώς χρόνων. Όσα πιστεύονταισήμερον περί τής πρώτης έγκαταστάσεως τών ίνδο-


ευρωπαϊκών φυλών εις τάς εύρωπαϊκάς χώρας, δεν αφήνουνκαμμίαν άμν.βολίαν δτι ή Ελλάς οέν κατωκήθηύπό τών Ελλήνων προ τών μέσων της τρίτης χιλιετηρίδας. *Αν λοιπόν τοΰτο ύπ οψει λάβωμεν καϊ συνάμα άνα-λογισθώμεν οτι ούδενος έθν°υς τα ί/νη εύρίσκομεν ένΕλλάδι προ του χαλκολιθικοΟ τούτου αιώνος, τότε ώς

μόνον δρθόν συμπέρασμα Οά έξαγάγωμεν εκ τούτου, ότιακριβώς του χαλκολιθικοΟ τούτου αιώνος οί άνθρωποιήσαν οί -ρονΑτογοι τών Ελλήνων έν τη /ώρα.

Ή παραδο/ή της υποθέσεως ταύτης, εΐνε αληθές, άνφαίνεται δίδουσα την λύσιν εις το προκείμενον έθνολογι-κον ζήτημα, άλλα προσθέτει ό'μως νέον πάλιν εις αυτόένεκα μιας προηγουμένως γενομένης παρατηρήσεως. Έ-μνημονεύσαμεν δηλονότι ότι ή κεραμική τοΰ χαλκολιθικοΟαιώνος φαίνεται εις ημάς ευθύς ές άρ·/ής ήδη εύρι-σκομένη έν πολύ προ/ωρημ-:νω σταδίω αναπτύξεως. Οίάνθρωποι Λοιπόν τών χρόνων εκείνων, οίτινες κατ' ούδένατρόπον δεν άποδεικνύονται τάς ρίζας των ε/οντες έν αύτητή χώρα, ήσαν ομοίως έπήλυοες, ώς μετ αυτούς κατόπιν οίΕλληνες, καϊ το ερώτημα τότε άαέσως γεννάται, πόθενλοιπόν ήλθον και αύτο'ι και την πρίότην έγκατάστασίντων έκαμαν έν τή /ώρα καθ' ους χρόνους προφανώς ήυ,ετάοασις έτελεϊτο άπό τοΟ νεολιθικού εις τον μεταλλικόναιώνα. Άλλ εις το ερώτημα τοΰτο ουδέν μέσον υπάρχεισήμερον νά δοθη άπάντησις. Μόνον έκτεταμέναι καϊ ποικίλα! ερευναι καθ' όλην τήν έλληνικήν και την καθόλου/ερσόνησον του Αίμου θά παράσ/ιυσιν ίσως άφορμάς προςτόσον θεμελιώδη έςέτασιν του εθνολογικού ζητήματος, τΌ'όποιον έπασ/ολεϊ ημάς ενταύθα. Εις ήμάς παρουσιάζεταιτούτο μόνον καθόσον σχετίζεται προς τούς έποικησαν-τας τήν /ώραν Έλληνας κατόπιν ενός άλλογενοΰ: έθνους


κατέ/οντος πρότερον αύτήν. Και έπειοή δΓ άλλους λόγου;δεν θεωρείται πιθανόν δτι οί Έλληνες εις τάς τελευταίαςτων έδρας κατηλθον προ της τρίτης χιλιετηρίδος, οί ποοταύτης ώς κάτοικοι της χώρας άπαντώντες είνε οί ζητούμενοιεκείνοι αλλογενείς. Περαιτέρω όμως δέν δυνάμεθανά παρακολουθήσωμεν αύτούς ούτε να ρθάσωμενμέχρι των πηγών της ύπάρςεώς των. Αν δικαιούμεΟα νάέκφέρωμεν και ενταΟθα μίαν ύπόθεσιν, τότε δυνάμεθα νάθεωρήσωμεν αύτούς άπλώς ανήκοντας είς τήν μοϊραν έκεί-νην των λαών, οιτινες οεχθέντες τήν πρώτην προσβολήνεκ τών εϊσορμώντων ές ανατολών είς τήν Εύρώπην Ινδοευρωπαϊκών

εθνών απεχώρησαν μέ/ρι της νοτιωτάτηςάκρας της /ερσονήσου, όπου βραδύτερον όμως επίσης ειςτήν όρμήν τών Ελλήνων ενέδωκαν. Ο χαλκολιθικος πολιτισμόςτης Ελλάδος θά εΰρίσκετο τοιουτοτρόπως σνέ-σιν εχων προς τον τών βορειοτέρων της χερσονήσου τουΑίμου χωρών και εκείθεν πηγάζων, όπερ ίσως είνε το μόνονπιθανόν ές όσων περ'ι της γενέσεως και άρ*/ης αύτοΰδυνάμεθα νά είκάσωμεν. Η πρό ταύτης της άρ/αιοτάτηςήαϊν προσιτής έπο/ής πολιτιστική κατάστασις της Ελλάδοςπαραμένει εισέτι μυστήριον. Ισως όμως κα'ι τηςύπαρςεως τών έτι παλαιοτέρων εκείνων ανθρώπων ευρεθώσί ποτ ε ίχνη.

Τοΰς περιλαλήτους Μινύας, ήτοι τήν πρό της δωρικήςμεταναστάσεους κατά τους μυκηναϊκούς τούλά/ιστον/ρόνους, βεβαίως όμως καΐ προυτίτερα άργασαν εν τη/ώρα ρυλήν αδύνατον είνε κατόπιν νά μη δε·/0ώμεν ώςκαταλιπουσαν της ύπάρςεώς της τά ίχνη εν τω μυκηναϊκώκατά πρώτον λόγον, άλλα και έν τω προμυκηναϊκώ στρώ-ματι. II ουλή αύτη είνε μία πραγματικότης έν τή πανάρχαιαμυθική ιστορία της 'Ελλάδος τούλά/ιστον καθ


δλην την από των εσχάτων μυκηναϊκών χρόνων μέχριτων άρχων της δευτέρας χιλιετηρίδος έποχήν. Διότι προςτο όνομα αυτής δεν συνδέεται μόνον ή αναμφισβήτητοςάκμή της περί τον ΌρχομενΌν χώρας εις το δεύτερον ήμισυτης χιλιετηρίδος, αλλά καΐ δλη ή προϊστορία των χρόνωντούτων, ό'ση υπολανθάνει εις τους αρχαιότατους μύθουςτης Ελλάδος και δια την οποίαν άνάγκη ν' άπαιτήσωμενπερίοδόν τινα προτέρων αιώνων ΰπερβαίνουσαν Γσως καιτά μεθόρια της δευτέρας πρΌς την τρίτην χιλιετηρίδα.Φθάνομεν τοιουτοτρόπως εις τούς χρόνους, καθ' ους έθέ-σαμεν την άρχήν του σχηματισμού του προμυκηναϊκοΟστρώματος, οπότε και άναγκαίως πλέον φερόμεθα εις τηνύπάθεσιν ό'τι τά άγγεΐα αύτοΟ δεν δύνανται άλλως νά έξη-γηΟώσιν ή ώς προϊόντα της κεραμικής της φυλής ταύτης. Ζήτημα μόνον εινε ποία εκ των δύο ειδών των ένλόγω άγγείων πρέπει νά θεωρήσωμεν άνήκοντα εις αυτήν,άν τά μινύεια έπικληθέντα ή τά άνάλογα πρΌς τά τής τρίτηςέποχής τών πρωτομινωικών. Διότι τά πρώτα, ώς δενσχετίζονται κατ' ούδένα τρόπον προς την προηγηθεΐσανάνάπτυξιν τών χαλκολιθικών, τοιουτοτρόπως κατ' ούδέναλόγον δέν δύνανται νά ύποτεθώσιν ώς εϊδός τι, όσονδή-ποτε ΐδιόρρυθμον και μεμονωμένον, τής λοιπής κεραμικήςτοΟ αιώνος, ήτοι τών πρωτομινωικών Φωκίδος. Πρέπει λοιπόννά διακριθώσιν ώς διάφορον την προέλευσιν έχοντατά πρωτομινωικά άγγεΐα εξ ενός και εξ ετέρου τά «μινύεια»,επομένως την έτέραν μόνον ομάδα ν' άποδώσωμεν εις τούςΜινύας, την δέ άλλην νά θεωρήσωμεν ώς ξένην προς τηνδημιουργίαν αύτών και παρείσακτον εκ βιομηχανίας άλλο-τρίας. Ή έξήγησιςτής ύποθέσεως ταύτης θά δώση καΐ τηντελικήν διασάφησιν τοΟ έπασχολοΟντος ημάς εθνογραφικούπροβλήματος έπ'ι τή βάσει πάντοτε τών ειδικών δεδομένωντής έν τω συνοικισμώ τής Άγιας Μαρίνης άνασκαφής,


μέχρις οδ μέλλουσαι ανακαλύψεις έν πλησιεστέροις ή άπω-τέροις τόποις παράσχωσιν άφορμάς ασφαλεστέρας ίσως θέσεωςτου ζητήματος και πληρεστέρας αύτοΟ διαφωτίσεως.Τα αγγεία τοΟ συνοικισμού τά αντιστοιχούντα πρΌς τατης τρίτης έπο/ης πρωτομινωικά εινε φανερόν δλως διόλουδια τίνων επιδράσεων ήτο δυνατόν νά έ'λΟωσιν εις φως ένΕλλάδι. Το γάνωμα, ή χρήσις τοΟ λευκού άλαμπουςήτοι ύποκιτρίνου χρώματος δια τον διάκοσμον, έν μέρει τοσχέδιον του διακόσμου, καθιστώσιν άναμφισβήτητον τηνέκ της Κρήτης καταγωγήν των αγγείων. Έάν και τάσχήματα αυτών συνέπιπτον προς τά Κρητικά, τότε ουδεμίαςάλλης αποδείξεως Οά έ'χρηζεν ό ισχυρισμός ό'τι καιέκ της Κρήτης εισήχθησαν. Άλλά τοΟτο δεν συμβαίνειένταΟθα. Τά σχήματα μάλιστα δεικνύουν σαφώς οτι καίτι άλλο έθνικόν στοιχεΐον εις την κατασκευήν αυτών επέδρασεκαι τοιουτοτρόπως πρέπει νά δεχθώμεν ό'τι της παραγωγήςαύτών τόπος ήτο ή περι την Έλάτειαν και τονΌρχομενόν χώρα, έν ή και μόνον ευρίσκονται. Επειδήδέ έξω αυτής οΰτε έν Φθιώτιδι ούτε έν Θεσσαλία άπηντή-θησαν, ό'που έν τούτοις ίκαναι θέσεις ήρευνήθησαν έπιδεί-ξασαι πασαν την άνάπτυξιν της προϊστορικής κεραμικήςάπό τών πανάρχαιων χρόνων μέχρι τών μυκηναϊκών, πρέπεινά ύποθέσωμεν ό'τι ιδιαίτερος τις λόγος συνέτρεξεν ίναή κατασκευή αύτών περιορισθή μόνον έντός τών στενώνορίων της περί Έλάτειαν και Όρχομενόν μικροτάτης•χώρας. *Αν ομως οί Μινύαι ήσαν οί κατασκευασταί των,τότε δεν βλέπομεν διατί ή /ρησις αύτών δεν έγενικεύθηκαθ' δλην την εύρεΐαν έπικράτειάν των μεταξύ τούλά-χιστον ΊωλκοΟ κα'ι ΌρχομενοΟ, άφοΟ ή έκ Κρήτης έπί-δρασις προς έμφάνισιν του είδους τούτου της κεραμικήςμόνον διά της έπικοινωνίας της βορειανατολικής Ελλάδοςπρος την νήσον τοΰ Μίνωος δύναται νά έξηγηΟή, ή δ' έπι-


κοινωνία αύτη ήτο αποτέλεσμα της άπο πάντων των λιμένωντης επικρατείας των Μινυών προς τάς νήσους τουΑιγαίου καθόλου, και προς την Κρήτην ιδιαιτέρως, τακτικήςβεβαίως συγκοινωνίας.

ΆναγκαζόμεΟα λοιπόν νά δε/Οώμεν οτι μικρά τιςφυλή, άγνωστον πώς έν τη επικράτεια των Μινυών μικράντινα Οέσιν κατασχοΰσα, οιά τίνα άνεςιχνίαστον σήμερονλόγον εις στενήν σχέσιν έλΟουσα προς την Κρήτην,την κεραμικήν ταύτην ώς ίδιαιτέραν όλως διόλου βιο-μηχανι'αν άνέπτυξεν. Ήσαν αρά γε ούτοι οί Ελικώνιοιθράκες, οί'τινες ώς ιστορική ώσαύτως πραγματικότηςπρέπει νά νοηθώσιν έν τη ποοϊστορία της Ελλάδος, έθνοςουχί Μινύειον, επί τέλους δμως βεβαίως μετ' αυτώνσυγχωνευΟέν; ή ήσαν άποδασμός τις τών Κρητών, οί'τινεςκατά τινα τύχην έν τοΤς χρόνοις έκείνοις τών συνεχώνεθνικών μεταναστάσεων αίφνης ευρέθησαν έν ξένη /ώραενσφηνωμένοι, όπου υπό τινα ιδιότητα ώς άποικοι χρήσιμοιεϊς τον τόπον ευρον ΰποδο/ήν και διαρκή κατοικίαν;Εις τά: απορίας ταύτας άπάντησιν δεν εϊνε βεβαίως δυνατόννά δώσουσιν εις ήμας αί άνασκαφαί. Άλλ αί έ?αυτών πηγάζουσα; παρατηρήσεις προκαλοΟσι τοιαύτην τιναέςήγησιν. Έάν δε ταύτην δεχΟώμεν ώς πιΟανήν, τότε εύ-κολον εινε νά νοήσωμεν και την ύπαρΗιν τών μινυεάυναγγείων έν τώ προμυκηναϊκώ και τω μυκηναΐκώ στρα>-ματι τοΟ συνοικισμού. Ταύτα άπαντώσιν όχι μόνον ειςπάσας τάς προϊστορικάς θέσεις κατ' άναδρομήν άπό τώνμυκηναϊκών χρόνων προς άρχαιοτέραν προφανώς έποχήνέντος τών χωρών της επικρατείας τών Μινυών άπό τηςΘεσσαλίας προς τά νοτιώτερα, άλλα και εςω αυτών μέχριςΑττικής και Μυκηνών και της Δυτικής Πελοποννήσου, όπου άλλως ομοίως οί Μινύαι ώς ένοικοι μνημονεύονται, κα'ι μέχ_ρι της νήσου Μήλου· Ταύτα λοιπόν


βά οε/βώμεν ώς προϊόντα της ιδιαιτέρας κεραμικής τουέθνους, ή όποία ες άρ/ών παλαιοτάτων δραηθεΐσα ήδηκατά τήν τρίτην χιλιετηρίδα, εύβύς δηλονότι μετά τήνέγκατάστασιν των πρώτων Ελλήνων άποικων, έπειτα διε-τηρήΟη μετ αυτών μέ/ρι τών τελευταίων χρόνων τουμυκηναϊκού αιώνος και της καταλύσεως τών παλαιώνά^αϊκών κρατών.

Ο συνοικισμός της Αγίας Μαρίνης είνε ο πρώτοςμέγας και του ονόματος τούτου καΟ' δλα άςιος μεταξύπάντων τών μέχρι τούδε εν Φωκίδι καϊ τή όμορούση Βοιωτίαέρευνηθέντων. Ανέφερα και πέρυσιν έν τοις Πρακτίκοΐς(σελ. 160 έ.) 6τι ισχυρούς λόγους έχω ν' αμφιβάλλω πολύάν αί λοιπαι άνασκαφεϊσαι ύπ'έμοΟ θέσεις περί τήν Έλά-τειαν καϊ ή έν Χαιρώνεια μοναδική — μαγούλα Μπαλωμένουκοινώς ονομαζόμενη—εΐνε καθαροί συνοικισμοί,εις τάς οικίας τών οποίων εννοείται δύνανται νά εύρίσκων-ται και νεκροί τεΟαμμένοι (ίδε και Πρακτικά του 190Πσελ. 123 έ.). Πολύ μάλλον μοι φαίνονται ότι ήσαν ιδιαίτεροιτόποι ταφής κα'ι μάλιστα, καύσεως νεκρών, ώς όέν Χαιρώνεια γήλοφος, τοΟ όποιου το κέντρον τουλάχιστονδεικνύει όλα τά σημεία αποκλειστικού τόπουκαύσεως νεκρών. Ίήν αύτήν έντύπωσιν έλαβα κα'ι έκτου κωνοειόους μικρού και μόλις ολίγον έκ του πέριςεδάφους κατά το κέντρον ανακύπτοντος γηλόφου προςδυσμάς τοΟ Δραχμανίου έν τοΤς άγροΐς Γιαννακοπούλου— Πιπέρη παρά τους αμπελώνας του'/ωρίου. Το κέντροντοΟτο όλόκληρον, ήτοι ή κορυφή του κώνου, άποτελεϊταιέκ σωρού κολοσσιαίου καθαράς τέφρας. Και ή τέφρα αύτηέξάπαντος δεν προέρ/εται οϋ'τε έκ πυρτζοληΟεισών καλυβώνούτε ες άποοοιαυ-άτοιν κατοικιών ανθρώπων. Ηίνεσωρός ύψους ο μέτρων άπο του αρχικού εδάφους, όπερ


ένταΟθα εκείτο πολύ κατωτέρω της νΟν επιφανείας τωναγρών, πάντων ποταμο/ώστων ένεκα των έκ τοΟ έγγύςβουνού ρευμάτων, τα όποια και σήμερον όλοέν άνυψώ-νουσι το έδαφος. Άλλα το ζήτημα τοΟτο χρήζει ιδιαιτέραςεξετάσεως, ήτις θα εϊνε δυνατή μόνον δταν ή ένεργουμένηάνασκαφή έκτελεσθή συστηματικώς' διότι ή μέχρι τοΰδεέρευνα εις πάσας τάς περι τήν Έλάτειαν θέσεις ένεκα:ών σχετικώς μικρών διατιθεμένων μέσων—και ούγήττον ένεκα τών ύπό τών ιδιοκτητών παρεμβαλλομέ-νων δυσκολιών — μόνον ώς δοκιμαστική δύναται νάθεωρηθή. Και έν αύτώ τω γηλόφω Χαιρώνειας μόνον τοκέντρον άνεσκάφη τελείω: όπωσοΟν. Τουναντίον ό συνοικισμός-ης Αγίας Μαρίνης φέρει πάντα τα χαρακτηριστικάτόπου κατοικηθέντος επί μακρότατον χρόνον καίύπό πυκνής ομάδος ανθρώπων. Εινε και ό πρώτος βε-βαιώσας ήμα.ς ό'τι το νεολιθικον στρώμα, το όποιον ένπλείσταις θέσεσιν από της Θεσσαλίας μέχρις Όργομενουεις φώς ήλθε, έσχηματίσθη τό πολύ κατά τά τέλη τουνεολιθικού αιώνος και άκριβέστερον μάλιστα έν τή πρώτηάρχη του μεταλλικοί; της /ώρας ταύτης. Εΐνε δέ καϊό πρώτος έπιδείξας όλόκληρον στρώμα περιέχον προϊόντατης κεραμικής έκ του μεταξύ τοΟ νεολιθικού" ή χαλκο-λιθικοΟ και τοΟ μυκηναϊκού αιώνος διαρρεύσαντος μακροΟχρόνου. Τήν βεβαιότητα άλλως περι της μακράς διαρκείαςτης μεσολαβούσης ταύτης περιόδου παρέσχεν ωσαύτωςό συνοικισμός ούτος.

Εις τάς λοιπάς θέσεις οί συνοικισμοί — αν είνε καικαθ' ό'σον εινε συνοικισμοί —έγκατελείφθησαν ευθύς κατάτό τέλος τοΟ νεολιθικού" ήτοι χαλκολιθικοΟ αιώνος, κατόπινδέ έχρησιμοποιήθησαν πάλιν μόνον έπΐ τών μυκηναϊκώνχρόνων, καθώς ιδίως Ό μνημονευθείς παρά τόΔραχμάνι, έν μέρει δέ ώς φαίνεται καϊ της Χαιρωνείας


και άλλος τις παρά την Έλάτειαν, ανατολικώς τοΟ Δραχ-μανίου εν άγροΐς Χέβα. ΤοΟτό μοι έ'δωκεν άλλοτε άφορ-μήν νά πιστεύσω δτι ό νεολιθικός, ή μάλλον ώς και τότεύπώπτευσα (ίδε Πρακτικά τοΟ 1910 σελ. 166 και Άρν.Έοημερ. τοΟ 1908 σελ. 67) χαλκολιθικός αιών, διήρ-κεσεν έν τη βορειοανατολική Ελλάδι μέχρι τών αρχών τουμυκηναϊκού. Αλλά την γνώμην ταύτην πρέπει νά θεωρήσωνΟν έσφαλμένην και ν' αποδεχθώ μακραίωνα άκολουθίανχρόνων χωρίζουσαν τον χαλκολιθικόν αιώνα άπο της έσχατηςέποχής του μυκηναϊκοΟ. Και ή άπόπειρα διακρίσεωςδιαφόρων εθνικών στρωμάτων έν τω πληθυσμώ της χώραςκατά τό μακρόν τούτο διάστημα κατέστη δυνατόν νά βασισθημόνον έπι τών ιδιαιτέρων φαινομένων του σ/ηματισμουτών στρωμάτιον και της άλληλουχίας τών ειδών της κεραμικήςτου συνοικισμού της Άγιας Μαρίνης. Άλλα καιέν αύτώ μόνον συστηματικωτέρα έν τώ μέλλοντι ανασκαφήδύναται νά βοηθήση ήμας εις τον ελεγ·/ον περί της όρθό-τητος ή μη τών ανωτέρω εκτεθέντων έξαγομένων της μέχριτοΰδε έρεύνης.

Κατά Νοέμβριον τον 1911.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΩΤΗΡΙΑΔΗΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΧΑΛΚΙΔΑ

Έν τώ παρά τήν Τρΰπαν άγρώ τοΰ Αναστ. Καλλι-μάνη, ενθα και προ ετών και πέρυσιν ευρέθησαν τάφοιΜυκηναϊκοί, φαίνεται επί της ΒΔ. πλευράς τοΰ υπερκειμένουλόφου φρεατοειδές όρυγμα, οϋ το σω'ζόμενον μέροςείνε άληλιμμένον έσωθεν Λευκώ κονιάματι. Αμφιβάλλοντες, άν και τοϋτο καίπερ κείμενον έπ'ι σειράς φρεάτωντοΰ παλαιού της Χαλκίδος υδραγωγείου είνε φρέαρ, διη-ρευνήσαμεν. Έκ της έρεύνης ταύτης, καθ' ήν εις βάθος

μέτρων 2,10 εύρομεν υπέρ τοεπεστρωμένον κεράμοις έδαφοςτέφραν πάγους 0,20 περίπου τουμέτρου, έπεισθημεν οτι ήτο κεραμευτική

κάμινος τών Ρωμαϊκώνχρόνων έχουσα διάμετρονέπι αέν τοΰ μέοου;, ένθα ήν ήέσχάρα, έφ ής έτίθεντο τά προςδπτησιν αγγεία μ. 1,95, έπι δετοΰ εδάφους τοΰ ΰποκαύστου μ.1,50. Τοΰ σωζόμενου ημίσεωςπερίπου μέρους ή περιφέρεια είνεμέτρων τριών, το δέ άπο τοΰ εδάφους

τοΰ ΰποκαύστου μί/ρι τηςέσ·/άρας ύψος εϊνε 0,65.Έν δεξιά τώόρώντι το ύπόκαυστονεϊ/ε θύραν, οθεν εΐσήγοντο τά προς οπτησιν τών αγγείωνχρησιμεύοντα ξύλα και έςήγετο ή τέφρα. Κίχε δέ σχήματοιοΰτον περίπου (ΐδ. εΐκ. α ).

Παρά τήν κάμινον ταύτην ευρέθη έν τοις χώμασι κ(ο-

11ΙΆΚΤΙΚΑ ΤΟΤ 1911 237

δωνίσκος χαλκοΟς επηργυρωμένος έξωθεν, οδ ή διάμετροςέπΐ της βάσεως α. 0,03, φέρε; δέ περιφερικάςγραμμάς τ:έντε, ών μεταξύ κείνται υπερΟεν και κάτωθενημικυκλικού" μαιάνδρου στιγμα'ι καθ ολην τήν περιφέ-ρειαν, περί δέ τήν βάσιν τάς εύχομένας τω κατόχω αύτοΰεύτυ/ίαν και νίκην λέξεις

6ΥΤΥΧ6Ι. . ΝΙΚλ................

Και το μεν σχήμα αύτοΟ καϊ το μέγεθος είνε ακριβώςτόδε (ίο. είκ. β')ή δέ χρήσις, ώς ημείς τουλάχιστονείκάζομεν, ήτο, ίνα κοσμηδπλον τι πολεμικον ή σήμα.

Εν δέ τή έγγϋς κειμένη άμ-πέλω τοΟ Νικολάου Τσιπούρηγενομένης δοκιμαστικής σκάφηςύπο τοΟ έφορου κ. Παπαδάκηκατά πρόσκλησιν τοΰ ιδιοκτήτουεΰρομεν δυο λάρνακας πηλίναςμήκους 0,80 και πλάτους 0,30 μ. ών ή μέν ει/ε κάλυμμασκαφοειδές, ή δέ άντ'ι καλύμματος δύο κεράμουςτετραγώνους. Είχον ταφή εν αύταΐς παιδία μικρά, ών τα όστα ήσαν σεσαθρωμένα. Έν τή ίγούστι εκτούτων το κάλυμμα εκατέρωθεν τής κεφαλής ύπήρνονδεξιόΟεν μέν σκαφίδιον καϊ -ηλίνη κόρη άτε/νος, άοιστε-ρόθεν δέ κρατηριδιον, έν δέ τη έτέρα τταρά τήν άριστεράν/εϊρα είδώλιον 0,0;) μ.

Μετά ταύτα διηρευνήσαμεν έννέα τάκους Μυκηναϊκούς, ών τρεις έν τω άγρώ τών αδελφών Μαντάλου, τεσσάραςέν τω του Σοφοκλέους Λεμ-έση, δύο παρά τήν δη-μοσίαν οδόν έν θέσει Κατσιβίρη.


Αμφότεροι οί παρά τήν δημοσίαν όδον εύρεθέντεςήσαν ήμιάνοικτοι, διότι το προς τήν Ούραν μέρος του ουρανούαυτών εϊχεν άφαιρεθή, δτε κατεσκευάζετο ή όδός'τούτων ό μεν φρεατοειδής ών ούδέν περιεΐχεν, ό δ' έτεροςπολλά θραύσματα αγγείων.

Πάντες οί εν τω κτήματι του Σοφοκλέους Λεμπέσηεύρεθέντες εις βάθος 1 1/ζ μέτρου άπό της επιφανείας τουνΟν εδάφους μυκηναϊκοί τάφοι εΐ/ον τήν όροφήν πεπτω-κυϊαν και δια τούτο ούδέν τών έν αύτοΤς εύρεθέντων αγγείωνήτο άκέραιον, άλλά πάντα τεθραυσμένα.

Πλήν τών τεθραυσμένων αγγείων εύρέΟησαν έν αύ-τοΐς δύο μαχαίρια χαλκά, εις δύο τεμάχια έκάτερον, ζιφί-οιον χαλκουν άμφίστομον, ψηφίδες εξ ύαλομάζης, άμε-θύστου και θαλάσσια όστρακα, ά και νΟν οί παίδες παι-διας χάριν περιστρέφουσιν.

Υπεράνω τών τριών πρώτων μυκηναϊκών τάφωνύπήρχον επτά τάφοι χριστιανικών χρόνων. Τούτων δύοήσαν παίδων, δύο άνδρών, άπαντες κοίλοις κεράμοις πε-ποιημένοι, τρεις δέ διά μαρμάρινων πλακών εΐλημμένωνέξ αρχαίων οικοδομών, έσωθεν και έξωθεν άσβέστω κεχρι-σμένοι. Ούδείς τούτων εϊχέ τι κτέρισμα.

Οί δέ έν τώ άγρώ τών αδελφών Μαντάλου τρεις μυκηναϊκοί

τάφοι έκειντο έν τη αύτη σειρά, έν ή και οίπέρυσιν εύρεθέντες. Εϊ και ήσαν πλήρεις χώματος, περι-εΐχον καί τινα άγγεΤα άχ.έραια και άλλα κτερίσματα,ειδώλια πήλινα θηλείας θεότητος, ψηφίδας έξ ύαλομάζης,ών μία εικονίζει γλαυκά ή κατ' άλλους ναυτίλον, μίανέκ φυσικού κρυστάλλου έχουσαν έγγεγλυμμένους δύοΐχθΟς κατ' άντίθετον φοράν φερομένους, έτέραν γαγάτουφέρουσαν εγγλυφον πελαργόν ίσως, άλλην άμεθύστου,κωνοειδή σπονδύλια άμφίκωνα καί έτερόκωνα, μαχαίριακαι περόνας χαλκάς. Περί τοΟ σχήματος τών τάφων


τούτων καί των αγγείων των έν αύτοϊς εύρεθέντων ποιη-σόμεθα λόγον άλλα^οΰ, άφ ού συγκολληθώσιν.

Μαθόντες παρά του κ. Καλλιμάνη, ότι έν ώρισμένωτάπω του παρά τήν ΒρωμοΟσαν άμπελώνος αύτου τούδωρ, δτε αί άμπελοι ποτίζονται, βυθιζόμενον καταπίνεταικαι ύποπτεύσαντες ότι τάφος τις μέγας ή σειρά τάφωνύπάρχει αυτόθι, συναινέσαντος και του ιδιοκτήτου, έπε-χειρήσαμεν δοκιμαστικήν άνασκαφήν. Όντως δέ εύρομενοκτώ τάφους, ών οί μεν τρεις άνδρών, οί δέ άλλοι παίδων. Των μεγάλων τάφων, ών το μήκος ήτο 2 μ. τοπλάτος 0,85, το ύψος 0,75, ό μεν ήτο λάρναξ μαρμάρινη

ρόσθετον τήν μικροτέραν άνατολικήν πλευράν,ο δέ συνέκειτο εκ τεσσάρων πλακών πώρινων, ό δέ τρίτοςέκ τεσσάρων πλακών μαρμάρινων. Καλύμματα εϊχονπάντες, άλλ' ό μέν μονόλιθος μίαν πλάκα μαρμαρίνην,ό πώρινος δύο πωρίνας και ό τρίτος δύο μαρμαρίνας.Κτερίσματα

ΰπήρχον έν μέν τώ μονολίθω άγγεΐον άπλοΟν τε-θραυσμένον, στλεγγις σιδηρά τεΟραυσμένη και ψηφίς έξύαλομάζης, έν δέ τω πωρίνω δύο μόνωτοι σ/.ύφοι άνροοικαι έν τώ τρίτω σκύφος μάνωτος, ληκύθια άωτα, μονόχροα,πάντα πλήν ένός τεΟραυσμένα, στλεγγίς σιδηρά.

Έν τώ /ώρω τώ μεταξύ της μαρμάρινης λάρνακοςκαι τώ πωρίνω τάφω έ'κειντο δύο τάφοι παίδων, ών ό μένπρος άνατολάς, ό δέ προς δυσμάς. Οί παίδες ήσαν έντόςπήλινων λαρνάκων, αί'τινες ήσαν στεγανώς κεκλεισμένα!.Έν τώ προς δυσμάς τάφω, ου τό μέν μήκος 0,90, τόπλάτος 0,33, το ύψος 0,40, ευρέθησαν ένδον μέν τρειςκυαθίσκοι ςίς τεθραυσμένη, όπισθεν δέ έν τώ γώρωτώ μεταξύ αϋτοΟ και έτέρου ομοίου ταφίσκου, ού το μένμήκος 0,70, τό πλάτος 0,30, τό ύψος 0,40 ευρέθη λυχνίαέχουσα κάτωθεν στήλης φερούσης κοσμήματα τρειςκεραίας, ών αί μέν δύο κείνται εκατέρωθεν της στήλης έπΐ


της αυτής ευθείας, ή δέ τρίτη έν τω μέσψ αύτών, ώστενά άποτελώνται γωνίαι όρθαί. Επί τοΟ ακοου των έκα-τέρωθεν της στήλης ούο κεραιών ήσαν κεκολλημένα ούοφιαλοει&ή" δοχεία, ένθα πάντως έτίθεντο πήλινοι λύχνοι" έπιτοΟ άνω [λέρους αυτής υπάρχει κρίκος χαλκούς, όστιςβεβαίως έχρησίμευεν, ίνα αναρτάται άπο λυχνούχου ήώς νυν λέγεται /Ιυρ'οστάτοι». Ύπό τον κρίκον, όστις ευρέθηάποκεκολλημένος άπο της θέσεως ώς και τά φια-λοειοή δοχεία, ών το έτερον τεθραυσμένον, ύπήρχον ούοτετράγωνα ελάσματα, ών το μέν έπι τής προσόψεωςφέρει ανάγλυφους τρεις μορφάς, ών ή έν μέσω κειμένηπαιδός καλώς διακρινομένου, το δέ άλλο ομοιονμεν τω φέροντι τάς ανάγλυφους μορφάς, άλλα δεν φέρειούδεμίαν μορφήν και έχρησίμευεν, ώς φαίνεται, ίνα καλύ-πτη το όπισθεν μέρος του έχοντος τάς υ.ορφάς. Έν τωάκρω τής μεσαίας κεραίας υπάρχει ήλος έχων κεφαλήνμικρόν προέχουσαν, δπου πιθανώς έστηρίζετο ή υπήρχεάλλο φιαλοειδές δοχεΐον, όπερ ομως δεν ευρέθη. Αμφότερατά ελάσματα ταΟτα εύρέθησαν άποκεκολλημένα έπ'ι τωνχωμάτων και ίκανώς έφθαρμένα έκ τής υγρασίας. Τπό τηνλάρνακα ύπήρχον δύο πυξίδες άλαβάστινοι τεθραυσμέναίκαι όστρακα αγγείων και ειδωλίων.

Έν δέ τω έτέρω μικρώ τάφω τω προς άνατολάς ευρέθηοινοχόη τρίλοβος, πυξ'ις δίωτος και έν τοις χώμασιτεμάχια ειδωλίων. Αλλος τάφος παιδός όμοιος τοις προρ-ρηθεΐσι μήκους 0,93, πλάτους 0,30, ύψους 0,40 περιείχεκριόν πήλινον, πυςίδα δίωτον μετά πώματος και οίνοχόηνμικράν. Και ό όγδοος τάφος ήτο μικρού" παιδός τεθαμμέ-νου έν λάρνακι πηλίνη έχούση πώμα, ής τό μήκος ήτο0,80, το πλάτος 0,30 και τό ύψος 0,40. Παρά τον τά-φον τούτον ευρέθη δ ταρσός ποδός λέοντος πατοΟντος επίίϊάσεοις. Πρός άνατολάς δέ τούτου τοΟ τάφου, ό'στις εινε


νεώτερος του τετάρτου, πέμπτου και έκτου, σύγχρονος δετου έβδομου, διότι εκείτο έπΐ του αύτου έπιπέδου, ΰπήρ-χον τρεις χύτραι κεραμεαϊ πλήρεις χώματος.

Τελευταϊον έσκάψαμεν έπΐ της οδού Αναπαύσεως, ήτιςάγει εις το νεκροταφεϊον Χαλκίδος. Προς τούτο ώρμήθη-μεν, διότι έγένετο ήμϊν γνωστόν, δτι κατασκευαζόμενηςτης όδοΟ' ταύτης μέρος βυθισθέν παρέσχε τήν ύπό-νοιαν των εργατών τινι, δτι έκεϊ ύπήρχεν άρ/αϊος τάφος.Σκάψαντες άντι τάφου εύρομεν εις βάθος σχεδόν μέτρουδεξαμενήν έσκαμμένην εν τω πώρω ύψους μ. 3,80, πλάτους1,90 καϊ μήκους 2,80, έλουσαν δέ τρεις ό'/ετούς.Τούτων είς πλάτους μέτρου ήτο προς βορραν' δι αύτοΟεΐσέρρεε το ύδωρ του άρχαι'ου ύδραγωγείου της Χαλκίδος, ο δ ούκ ολίγα φρέατα κοινωνοΰντα άλλήλοις και νΟνέτι δύναται τις νά ίδη κείμενα κατά σειράν. Τούτων ημείςέ'χομεν ιδεί δύο έν τη κοιλάδι τοΟ Πέϊ κάτωθεν τοΰναοΰ τοΟ προφήτου ΉλιοΟ, άλλο έν τινι άμπέλω κειμένηπαρά το κτήμα Κιαπέκου, δύο έν τω διπλώ ορει(Ιίαθροβουνίω) ύπεράνω του κτήματος Τζιπούρη, άλλοέπ'ι τοΟ λόφου τοΟ Καλλιμάνη, ένθα το πρώτον ευρέθησαντάφοι μυκηναϊκοί, άλλο παρά τον κήπον τοΰ στρατιο>τικουιατρού Κωνσταντινίδου και τελευταϊον πέραν της νϊίν ευρεθείσηςδεξαμενής το έν τω κήπω Βενετζανοπούλου, όστις είνεκάτωθεν του ΈβραϊκοΟ νεκροταφείου. Ό δεύτερος οχετός πλάτους

0,80 εκείτο προς ανατολάς βλέπων προς τό νεκροτα-φεΐον, ένθα ύπάρ^ει Φρέαρ, όπερ ώς ίερόν τιμάται, διότι έν-ταυθα λέγεται ότι ευρέθη ή εϊκών του Αγίου Ιωάννου έπονόματι τοΟ όποιου Ό ναός του νεκροταφείου τιμάται. Ό τρίτοςό/ετος έχων πλάτος Ο,91I, ύψος δέ 1,10 εκείτο προς δυσμάς.

Π δεξαμενή αύτη είνε κε/ρισμένη κονιάματι έρυθρώ,όπερ ούτω στερεόν είνε, ώστε ουδέ σκαπάνη δύναται νάάποσπάση μέρος αύτοΟ ευκόλως. Ομοίως κεχρισμένην οε-

1ΰ


ξαμενήν τετραπλασίαν το υψος και τό μέγεθος ταύτηςγινώσκομεν κειμένην έν τή ύπερθεν του Πέϊ μικρά κοι-λάδι, ήτις έξ αύτής στέρνα καλείται. Ομοια κεντρική δεξαμενήεϊνε και ή κάτωθεν του νεκροταφείου προς το ΒΑμέρος καλουμένη Αγία Κυριακή, ήτις πιθανώς ούτω καλείται, διότι κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους έπιτών διωγμών τών χριστιανών έχρησίμευσεν ώς κατακόμβη.

Ή ύφ' ήμών ευρεθείσα δεξαμενή ήτο πλήρης οστράκωνπορφύρας ουτω καθαρών, ώστε, ήδύνατό τις νά νο-μίση οτι ταύτα προ ολίγου καθαρθέντα έξήλθον του ύδατος. Έπι της άνω επιφανείας τών όστράκων ευρέθησανκα'ι οστά άνθοώπινα ούκ ολίγα, Και τα υ,έν οστοακα τίίςπορφύρας, ής ή κατεργασία, ώς γνωστόν, τά μάλιστα ενΧαλκίδι ήσκεΐτο, (ίδ. πρακτ. Α Ε 1910) έρρίφθησαν αναμφιβόλωςεις τήν δεξαμενήν, ό'τε πλέον τό φρεατοειδέςστόμιον αύτής είχε καταστραφή, το δέ ύοραγωγεΐ'ον δενέλειτούργει, τών ύδάτιον αϋτοΰ ένεκα γεωλογικών αιτιώνλαβόντων άλλην διεύθυνσιν, οί δέ νεκροί, Χριστιανοί πάντες, ώς εϊκά'ζομεν έχ της έλλείψεως κτερισμάτιον, έτάφη-σαν πολύ κατόπιν επί τών όστράκων καλυφθέντες διά τώνσυνήθων έν τοις τάφοις καλυπτήρων κεράμων. "Οτι δέτοΟτο ούτως ενει, μαρτυρεί το ότι ού'τε έν τώ πυθμένιού'τε έν τώ μεταξύ του' πυθμένος κα'ι τών χειλέων της δεξαμενήςχώρω ευρέθησαν όστα, έν δέ τώ πυθμένι ευρέθησανπλείστοι αμφορείς και ύδρίαι τεθραυσμέναι, ών δύο φέ-ρουσιν έπ' αμφοτέρων τών ώτων σφραγίδας δηλούσας τάονόματα τών κεραμέων. Εκ του σχήματος τών γραμμάτωντης νεωτέρας τούτων κρίνοντες είκάζομεν, ό'τι ή δεξαμενήαύτη και το ΰδραγωγεΐον ήσαν έν χρήσει μέχριτών αρχών τούλάχιστον του τετάρτου π. Χ. αιώνος.

Έν 'Α&ήναις. τ β ΙΟβ Οκτωβρίου 1911.

Γ. Λ. ΠΑΠΑΒΛΣΙΛΕΙΟΥ

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ Θ1Σ0ΑΣ

Αί έν θέσει « Παλαιοκάτινα» παρά το πεδίον τής Δημητσάνης γενόμενα; έργασίαι απεκάλυψαν έντός χαΐ έκτοςτης έκεΐ σωζόμενης αρχαίας ακροπόλεως πολλά κτίσματαελληνικών κα'ι ρωμαϊκών χρόνων. Ή έκτος της ακροπόλεωςανασκαφή εδωκεν άΕιολογώτερα ευρήματα. Ο πολύμικρός αριθμός γνωστών αρκαδικών ίπιγραφών ηύξήθη διαούο νέων έπ'ι χαλκών ελασμάτων αξιόλογων ψηφισμάτωντου πρώτου ήμίσεος του 2ου π. Χ. αιώνος, άτινα δι-δάσκουσι πρώτον μεν ότι τό άπο άρχιτεκτ. απόψεως ιδιόρ-ρυθμον κα! άξιον πάσης προσοχής οικοδόμημα, έν ώ εύρέ-Οησαν αί έπιγραφα'ι είναι ίσως «ίερον τον Μεγάλου θεοΰ»,δεύτερον δε δτι ή πόλις, ήν άνεσκάπτομεν είναι ή Η>σόα ήπρος Όρχομενώ. Μέγας θεός είναι κατά πασαν πιθανότηταό Ζεύς, όστις νήπιον ετι έλούσΟη κατά τήν παράδο-σιν έν ταΐς πηγαΐς τοΟ 20 άπέ/οντος της ανασκαφής ποταμούΑουσίου. Προ τοΟ ϊεροΟ τούτου του" μεγάλου ΟεοΟευρέθη άρτιον ώραΐον ναλκοΟν άγαλμάτιον (τέχνης μα-κεδον. χρόνων ι ανδρός γενειώντο; γυμνού κα'ι οέροντοςκράνος, πιΟανώτατα δέ κα'ι τόζον έν τη αριστερά.

Ίά έντός της ακροπόλεως κτίσματα δέν σώζονται καλώς, φαίνονται δέ προερχόμενα ές ύστερων ρωμαϊκώνχρόνων, έν ώ το ιερόν του Μ. θ. κα'ι δύο άλλα παρ' αυτόάποκαλυρθέντα οικοδομήματα άνήκουσι πιθανώς ει; τον3°* π. Χ. αιώνα.

Δημοσιεύων προσεχώς έκτενέστερον έν τή Άρχ. Έφη-μερίδι περ'ι τών έν θισόα έργασιών, αρκούμαι έπΙ του παρόντοςεις τά όλίγα ανωτέρω σημειωΟέντα (πρβ. ΒθγΗπθι'

244 πρακτικα τοτ 1911

Ρΐιϊΐοΐ. \νοο1ΐθΠ8θ1ιπί1; 1911, 1206 —ΗϊΙΙθγ νοη 0&ΐ"ίπη§-βη α. Ι,αΙΙβιτηαηη ΑΛαιϋδοΙίθ Ροι·8θ1ιαη§θη 2ο κέ.).

γ. π. οικονόμος

ΔΟΚΙΜΑΣΊΊΚΑΙ ΑΝΑΣΚΑΦΑΙεν τη εν πατρλισ πλατεια των υψηλων αλωνιων

Κατά τον Μάρτιον έ. ε. έν ώ έγίνοντο Ιργασίαι ύποτοΟ Δήμου Πχτρέων προς Ιπίστρωσιν της πλατείας τωνίψηλών Αλωνίων ευρέθη έπι της επιφανείας σχεδόν τοΟ

εδάφους ύπΌ των προς τοΰτο εργαζομένων εργατών μαρ-μάρινον άγαλμάτιον Αφροδίτης.

Ή ευρεσις του αγαλματίου τούτου έγένετο αφορμή,ίνα διακοπώσιν αί προς έξωραϊσμον της πλατείας εργασία*, και νά οοΟή' εις έμέ εντολή νά ερευνήσω δια δοκιμαστικώνανασκαφών την πλατεΐαν έπ' έλπίδι ευρέσεως καιάλλων έν αύτη κρυπτομένων άρναίων.

Ή πλατεία τών Υψηλών Άλωνίων κειμένη έπι βραχώδουςυψώματος δεν παρέσχεν δυσκολίας εις την άνα-σκαφικήν ερευναν, διότι εις βάθος μόλις ενός μέτρου ήενιαχου μόλις 0,70, εις ολίγα δέ μόνον σημεία εις βάθοςολιγώτερον τών δύο μέτρων ΰπήρχεν Ό άρ/έγονος βράχος,έφ' οΰ είχον ίδρυθή κατά καιρούς τά διάφορα οικοδομήματα

-Κατ' άκολουΟίαν αί έπ'ι τών οικοδομημάτων τούτο>ν

γενόμεναι από παλαιών /ρόνων καταστροφα'ι ύπήρςαν εκθεμελίων.

Ώς άφετηρίαν της ανασκαφικής έρεύνης ειχον τό έντω μέσω της πλατείας άπό δέκα ετών εύρημένον καΐ διά


περιπτέρου περικεκλεισμένον έντος δημοτικοΟ κήπου ψη-φοΟέτημκ.

Βορειανατολικώς του ψηφοθετήματος τούτου εις βάθος0,50 του μέτρου συνήντησα και άλλο ψηφοθέτημα, ποόςτην βορείαν δέ του αύτοΟ ψηφοΟετήματος διεύΟυνσιν καιέτερα δυο, ών αί ψηφίδες εΐ/ον άσβεστοποιηΟή, ευκόλωςτριβόμεναι δια των δακτύλων, έχουσα; καΟ' ολην την εκ-τασιν επικάλυμμα μέλαν, λείψανον προφανούς πυρκαϊάς.

"Απαντα τά ανωτέρω ψηφοΟετήματα ήσαν κοσμημα-τικά, έ/οντα ύποστή πολλαχοΟ σημαντικάς βλάβας" ένεκατούτου κατεκάλυψα πάλιν αυτά διά των χωμάτων.

Πέριξ των ψηφοΟετημάτων τούτων καθ' δλας τάς διευθύνσεις

έπ'ι ολοκλήρου σ/εδόν της πλατείας εύρον τάκατώτερα μέρη τών θεμελίων τοίχων, άνηκόντων εις οικοδομήματαΡωμαϊκά και μεταγενέστερα. Εις τήν κατασκευήντών θεμελίων τών τελευταίων ες αυτών ύγον/ρησιμοποιηΟή ένιαχου λίθοι, άνήκοντες εις Οριγκούς κα-καστραφέντων Ρωμαϊκών οικοδομημάτων.

Ιΐρος τήν βορείαν πλευράν τοΟ σωζομένου ψηφοΟετήματοςάπεκάλυψα στενούς διαδρόμους οΥ οπτών πλίνθωνκατεσκευασμένους και διά λεπτών μαρμάρινων πλακώνπαντα/όΟεν έπενδεδυμένους, δι' ών πιΟανώτατα διήρχετούδωρ.

Τήν διά τών διαδρόμων αύτών διοχέτευσιν του ύδατοςμαρτυρουσι και τά πολλά αρχαία φρέατα, τριών τώνόποιων τά στόμια άπεκάλυψα, εϊς κανονικάς άπ' αλλήλωναποστάσεις ύπάρ/οντα και περικλείοντα ούτως ειπείν δλοντόν -/ώρον, έν ψ εύρίσκοντο πάντα τά άποκαλυφΟέντα ψη-φοΟετήματα.

Τά στόμια τών φρεάτων αύτών μέχρι βάθους ένος μέτρουήσαν έπενδεδυμένα δι όπτής γης, ειχον πληρωθή δέτά πλείστα τούτων διά χωμάτων και πετρών, ών ή έξα-

2-16 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

γωγή ήτο εύχερής, της πληρώσεως αύτών γενομένηςκατά τους νεωτέρους χρόνους.

Τά φρέατα ταύτα ως και οί στενοί διάδρομοι, οΥ ώνδιωχετεύετο το ύδωρ, μαρτυροΰσιν βτι έν τη πλατεία τωνΥψηλών Αλωνιών ύπήρχον ίσως βαλανεΐα "Ρωμαϊκά καιδή των χρόνων του Αυγούστου και έξης, ώς εξάγεται έκτων ολίγων αυτόθι εύρεβέντων νομισμάτων, άτινα κατε-τέβησαν έν τω Νομισματικά) Μουσεία».

*Αν τά βαλανεΐα ταύτα ήσαν δημόσια ή ανήκον ειςιδιωτικά ανάκτορα ή άλλα οικοδομήματα δεν ήτο δυνατόννά διευκρινισΟη έκ των σχεδιαγραμμάτων των θεμελίων,διότι τά οικοδομήματα ταύτα, έπειδή ήσαν ώκοδομημέναέπι βραχώδους υψώματος, υπέστησαν άπ' αρχαιοτάτων^ρόνο_)ν έκ θεμελίων τήν κατασ-ροφήν.

Πλην των νομισμάτων και ένος μικρού πήλινου εΐδο.>-λίου του Ηρακλέους τοΟ τύπου του Φαρνεσίου, ουδένάλλο εύρημα άξιον λόγου εσχομεν.

Ν. ΚΥΙΙΛΡΙΣΣΗΣ

Ε Κ Θ Ε Σ I ΣΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ ΔΟΚΙΜΑΣΤΙΚΩΝ ΑΝΑΣΚΑΦΩΝ

Μεταξύ του μέχρι σήμερον σωζόμενου και έπι αρχαίαςακροπόλεως ιδρυμένου μεσαιωνικού" φρουρίου της Κυπαρισσίας

και της άντιστοί/ου παραλίας του ΚυπαρισσιακοΟκόλπου εκτείνονται έν μέσω αραιού έλαιώνος αγροί σιτο-φόροι το πλείστον, πυκνοί καλαμώνες και πλούσιοι λαχανόκηποι, μεστοί προσοδοφόρων φυτειών.

Κατά το μέσον της εκτάσεως ταύτης διέρχεται ή μόλιςπρο δεκαετίας περατωΟεΐσα γραμμή τοΟ σιδηροδρόμουΚυπαρισσίας, περί τον σταθμον του όποιου κατά τά τελευταίαέτη έχει άναπτυχθη πλούσιος συνοικισμός, έν ωή κυρίως πόλις της Κυπαρισσίας κείται εις ημισείας ώραςάπόστασιν έπ'ι της όά/εως του ορούς Ψυχρού", της όποιαςμόνον μία προέκτασις καταλαμβάνει τους δυτικούς πρόπο-οας του αρχαίου φρουρίου.

Ούτω ή μεταςΰ φρουρίου και θαλάσσης έκτασις άφίε-ται ελευθέρα οικοδομών και μόνον άραιοί οικίσκοι κατάμεγάλα διαστήματα διακρίνονται προς φύλαξιν τών προ-ρηΟέντων λαχανοκήπων και τινα λευκά ερημικά εκκλησί-δια διακόπτουσι τήν μονοτονίαν του τάς εκτάσεις τών φυτειώνόρώντος οφθαλμού.

Ι'-ν τισι τών λα/ανοκήπων αύτοΊν μεταςύ σιδηροδρομικήςγραμμής κα'ι θαλάσσης τυχαίως απεκαλύφθη μονόλιθοςκίων μετά διαςυσμάτων, μήκους σνεδον δύο μέτρωνκαι εις άπόστασιν πεντήκοντα βημάτων άπ' αύτου τεμά-


χιον μέγα ώραίου μαρμάρου κατειργασμένον καί ανήκονεις θριγκον μεγάλου οικοδομήματος.

Ή εΰρεσις αυτών έγένετο άφορμή νά μεταβώ έκεΐσεκαι νά έρευνήσω άρχαιολογικώς τον '/ώρον εκείνον. Μετάπράχειρον άνασκαφήν άνεκάλυψα παρά τον πρώτον κίονακαι άλλους πέντε, της αύτής τέχνης και τοΟ αύτοΟ μεγέθους, κατακειμένους έπ' αλλήλων και συνάμα παρετή-ρησα ότι το χώμα το καλύπτον τούς λαχανοκήπους εκείνουςήτο μεστον τεμαχίων κεράμων.

Εκείθεν δε της σιδηροδρομικής γραμμής εντός καλα-μώνος παρετήρησα σπονδύλους και τεμάχια δωρικών κιόνωνπαχυτέρων τών προειρημένων, άνηκόντων πιθανώ-τατα εις ναόν, τοΟ οποίου τον στυλοβάτην ώς και άλλαμέρη αύτοΟ οί αρχαιότεροι κάτοικοι τής Κυπαρισσίας,καθ άς πληροφορίας μοϊ εοοσαν, ενθυμούνται καλώς εϊςτο μέρος εκείνο, το όποιον σήμερον καλύπτει πυκνός καλαμών

.Πλην δ όμως αύτών ό'λη εκείνη ή περιοχή άπό φρουρίου

μέχρι θαλάσσης παρεΐχεν άρχαιολογικώς ενδιαφέρον,διότι, έκτος τών μεγάλων τειχών, τά όποια έξέχωσε κατάτά τελευταία έ'τη χείμαρρος τις αναπτυχθείς ύπο τών έκτου' ορούς καταφερομένων ΰδάτ(.υν, και εις πολλά μέρητών άγρών και λαχανοκήπων βλέπει τις τεμάχια κιόνωνπλείστα, ιδία πέριξ τών εξοχικών έκκλησιδίων, πολλώντών όποιων αί άγιαι τράπεζαι στηρίζονται έπι σπονδύλωναρχαίων κιόνων.

Αί παρατηρήσεις αύται με ήνάγκασαν νά ζητήσο.»άδειαν δοκιμαστικών ανασκαφών έν Κυπαρισσία, ήτιςέδόθη εις έμέ.

Δυστυχώς δ' όμως εις τά μέρη εκείνα, όπου ευρέθησανοί περί ών ό λόγος κίονες και εις τον καλαμώνα, όπου αίαναμνήσεις τών κατοίκων άφ' ένός και ή υπαρξις σπονδύ-

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911 24!)

λων άφ' ετέρου παρεΐ^ον ελπίδας ευρέσεως σπουδαίωνευρημάτων ή τουλάχιστον ακριβούς καθορισμού των ύποτου Παυσανίου έν Κυπαρισσία αναφερομένων ιερών, δενεπετράπη ήμΐν να έπιχειρήσωμεν ανασκαφήν, επειδή δενεδόθη ή άποζημίωσις, ήτις θά άπητεΐτο, των έκ της ανασκαφής

καταστραφησομένων φυτειών."Ενεκα τούτου περιωρίσΟημεν να έρευνήσωμεν τον λοιπόν

/ώρον, σκάπτοντες ό'που έπετρέπετο ήμΐν άνευ αποζημιώσεως

.Ό νώρος αυτός καταλαμβάνει εκατοντάδας στρεμμάτων

και ονομάζεται το ήμισυ μεν αύτου σήμερον ετι«Μούσγα», το δε λοιπόν «Φόρος».

ΈπΊ τών αγροκηπίων της περιοχής, ήτις καλείταιΜούσγα, απεκάλυψα τείχη ίσοδομικά έκ πώρων, έκ τριώνδόμων αποτελούμενα, ύφ' ους είναι 6 στερεοβάτης αυτώνέξ αργών λίθων συγκείμενος.

Οί δόμοι τών τειχών έ'χουσι πάγος 0,47-0,50 τοΟμέτρου. Τά τείχη ταΟτα παρηκολούΟησα αποκαλύπτουνέφ' οσον κατελάμβανον τον χώρον τών ορίων τών διαφόρωνλα/ανοκήπων, εις τους οποίους είσδύουσι ταΟτα κατάδιαφόρους διευθύνσεις.

ΊΙ άποκάλυψις αυτών έν συνεχεία ήτο αδύνατος ένεκατών απαιτουμένων αποζημιώσεων. Φαίνεται δ' 8μως ό'τιπρόκειται περί τειχών μεγάλων, περικλειόντων όλόκληροντήν εκτασιν της Μούσγας και τοΟ Φόρου και έξικνουμένωνίσως μέχρι της αρχαίας άκροπόλεως, έφ' ής υπάρχει τόφρούριον.

Έξ ίσου δ όμως πιθανόν είναι νά άνήκωσι τά τείχηταΰτα εις μέγαν περίβολον τεμένους, εντός τοΟ οποίουήσαν ίερά και άλλα οικοδομήματα, ών λείψανα είναι οίευρεθέντες κίονες και τά άλλα άρχιτεκτονικά μέρη τών


οικοδομημάτων, άτινα έν αφθονία κατάκεινται έπί τοΰύπό των τειχών περικλειομένου χώρου.

Ή διατήρησις των τειχών τούτων μέχρι τοΟ νυν συν-ετέλεσεν ώστε νά σχηματισΟώσιν υψώματα, των χωμάτωνκρατηΟέντων ύπο τών ταγών, ούτως ώστε οί αγροίνά φαίνωνται κλιμακωτοί καθ ολην την εκτασιν του αρχαιολογικού

" χώρου.ΚαΟ' ομοιον τρόπον απεκάλυψα κατά τήν βορείαν

πλευράν του χώρου, ό'στις ονομάζεται «φόρος» τήν βάσινμιας πλευράς μεγίστου οικοδομήματος εις εκτασιν τεσσα-ράκοντα περίπου μέτρων, μή δυνηθείς να προχωρήσω,διότι ο τοίχος αυτής εϊσέδυεν εις αγρούς σιτοφόρους, ένοις δεν μοί έπετρέπετο νά εξακολουθήσω τήν άνασκαφήν.

Η βάσις αυτη αποτελείται εκ μεγάλων κατειργασμέ-νων πώρινων λίθων.

Έπί του άποκαλυφΟέντος μέρους του ανωτέρου τοίχουά'α'εκαλύψαμεν και άλλους πίυρίνους τοίχους Καθέτους έπίτου πρώτου και απέχοντας άπ άλλήλων κανονικώτατα

I ο ι /κατα -: /., μέτρα.Οί κάθετοι οΰτοι τοίχοι πιΟανώτατα διήρουν τον υπό

τοΟ μεγάλου τοίχου περικλειόμενον χώρον εϊς πολλά διαμερίσματα

.II αρά τήν έξωτερικήν δε έπιφάνειαν του' μεγάλου τοί-

'/ου και κατά μήκος αύτοΟ απεκάλυψα πτωχότατους τάφους, ών ή μία πλευρά ήτο αυτή ή έπιφάνεια τοΟ τοίχου,έπί της οποίας έστηρίζοντο μεγάλαι κέραμοι, κυρταί, κα-λύπτουσαι το σώμα τοΟ νεκροΟ.

Άνεΰρον τοιούτου: ταΦουο έν ό'λω εννέα, έπί εκάστουτών όποιων έν νόμισμα και συντρίμματα αγγείων πήλινωνκαι υάλινων και λύχνων. Καθ' ολην τήν περιγραφεΐ'σανεκτασιν παρετήρησα πολλαχου σποραδικώς κατακείμεναέπί της επιφανείας της γης ή ύπ' αύτής άβαΟώς μόνον


καλυπτόμενα τεμάχια κιόνων λεπτών μετά ή άνευ ραβδώσεων, όμοια κατά την τέχνην και το πάχος καΐ τήν φύσιντου λίθου προς τά τών πέντε κιόνων, περί ών ώμιλήσα-μεν έν άρχη.

Ή πληθϋς τών κατεσπαρμένων αυτών κιόνων, ένια-'/ου δε και εις νεωτέρους τοίχους έντετει/ισμένων, μήανηκόντων προφανώς εις κατά χώραν κείμενον οικοδόμημα, μο'ι ένέβαλε τήν ΐδέαν ό'τι ούτοι εχουσι μετακομι-ιθη έκ καταστραφέντος μεγάλου κα'ι εγγύς που κειμένουοικοδομήματος.

Εις τοιούτον οικοδόμημα πιθανόν νά άκήκη ό μέγαςτοΐ/ος, όν απεκάλυψα, ό εις πολλά διαμερίσματα ύπόκαθέτων τοίχων διαιρούμενος, προ τών οποίων πιθανόν νάυπήρχε στοά, έξ ής δυνάμεθα νά έξηγήσωμεν τήν ΰπαρςιντης πληθιίος τών έγκατεσπαρμένων καθ' ό'λην τήν έ'κτα-σιν τών αγρών τεμαχίων κιόνων.

Επειδή δέ και ό χώρος, εν ώ απεκαλύφθη ό τοίχος,ονομάζεται «φόρος » πιθανώτατον είναι ό'τι ούτος άνήκειεις μεγάλην 'Ρωμαϊκήν άγοράν, ήτις διέσωσε τήν δνο-μασίαν εις τους μεταγενεστέρους (Ροπιηι Κοηΐίίπυιπ).Έν γένει κατά τάς έν Κυπαρισσία έρεύνας άνευρον 122νομίσματα, κατατεθέντα έν τώ Νομισματικώ Μουσείω,ών τά καλώς διατηρούμενα κα'ι σπουδαιότερα εϊνε τά έςης.

— Μία '/ρυσή δανάκη με τύπον περιστέρας, έν Φα-λανναίων, έν Παγών (;), τέσσαρα Κορίνθου, έν Πατρών,πέντε Μεσσήνης, έν Πύλου (;), έν Απαμείας της έν Φρυγίακαι εν Βυζαντιακον τοΰ Φωκα.

Ωσαύτως πέρις τών ερημικών έκκλησιοίων εςέ/ωσαπληθυν Βυζαντιακών τάφων πτω/οτάτιυν καί πλινθόκτιστων. Πέριξ δέ τοΟ άγιου Γεωργίου της Μούσγας εύροντοιούτους τάφους μόλις εις βάθος 0,40 τοΟ μέτρου, προ-χωρήσας ο ό'μως εις βάθος δύο μέτρων συνήντησα πωρί-

262 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911νους τοίχους, διακλαδώσεις πιθανώτατα των πωρίνων τειχών

, περί ών ανωτέρω έγένετο λόγος.Πλην δε απειρίας τεμαχίων αγγείων ευτελών και πη-

λίνων σταθμών ουδέν άλλο άνεύρομεν /.ατά την άνασκα-φήν. Νομίζω δ όμως δτί αί τοποθεσίαι περί ών ώμίλησαανωτέρω, -ρέπει νά έρευνηθώσι δι' ανασκαφών, οιδομένωντών απαιτουμένων αποζημιώσεων, διότι ύπάρ/ει μεγίστηπιΟανότης ευρέσεως σπουδαίων ευρημάτων καΐ ίσους θακαταστη δυνατόν νά όρισΟώσι τά οπό του' Ιίαυσανίουμνημονευόμενα ιερά της Κυπαρισσίας Αθήνας /.αϊ τοΟΑπόλλωνος.

Έν Πάτραις, ι// 26 Δεκεμβρίου 1011.

Ό "Κφορος τών ΑρχαιοτήτωνΝ. ΚΤΓΙΑΡΙΣΣΪΙΣ

ΕΡΕΤΝΑΙ ΕΝ ΚΥΝΟΥΡΙΑ

Κατά τον παρελθόντα Σεπτέμβριον δαπάναις της Αρχαιολογικής

Εταιρείας ενήργησα έν Κυνουρία τήν άνα-σκαφήν άρχαίου ίερου, μεταξύ των χωρίων Μελάνωνκαι ϊυροΰ εύρισκομένου, ·> ώρας Β του Λεωνιδίου. ΊΙανασκαφή έκτος ικανών ευρημάτων έβεβαίωσεν, ότι τοιερόν άνήκεν εις τον Απόλλωνα, όστις είχε και τήν επί-κλησιν τοΰ Τνρίτ,ον. Ί1 οέ ούτω όνομάζουσα τον Οεόν άρ-χαία επιγραφή παρείχε το άπροσδάκητον κέρδος, ότι τοόνομα τοΰ εγγύς Τσακωνικοί) χωρίου του Τνρον είναιάρχαϊον καϊ ότι το γειτονικόν τείχος άνήκεν εις όμώ-νυμον άρχαίαν πόλιν.

Τήν τοπογραφικήν ταύτην έπιτυχίαν έν τη Κυνουρία,/ώρα κατά το πλείστον άνεξερευνήτω, ήκολούΟησαν ευτυχώςκαι άλλαι. Διαμείνας έπί εβδομάδα έν Αεωνιδίω χάριντης πρσωρινης τοποθετήσεως τών ευρημάτων έν τώέκεϊ Έλληνικώ Σχολείω καϊ της καταγραφής αυτών,έσχον τήν εΰκαιρίαν νά συμπληρώσαν τάς ειδήσεις, άςσυνέλεξα περιηγηθείς τήν Κυνουρίαν κατά το 1906, καϊουτω νά διδαχθώ περί της ακριβούς θέσεως δύο άλλωναρχαίων πόλεων, της Πολίχνας καϊ της Γλυππίας. Έκτοςτούτιον καϊ περϊ τών Πρασιών, ών ή Οέσις προ πολλούείναι γνωστή, θά προστεΟώσι κατωτέρω καϊ άλλαι νεώτερα; ειδήσεις.

25·1 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

Ιερόν Απόλλωνος ΤνρΙτον.

Βορείως των Μελάνων και εις άπόστασιν 3/4 εκτείνεταιμικρά κοιλάς, ένθα οί αμπελώνες τοΰ' χωρίου, δνομαζο-μένη Σερνιάλι. Μετά πορείαν άνηφορικήν ΙΟ' προς ανατολάςαναβαίνει τις εις την κορυφήν τοΰ Άγιου Ηλία τουΜελανιώζικου. θαυμάσια είναι ή έντεΟθεν θέα. Ή κορυφήπαρουσιάζει ελαχίστην έπίπεδον έ'κτασιν, προς ΒΑ, Α κα'ιΝΑ δε ο λόφος καταπίπτει άποτόμως προς την θάλασσαν,Οπερ ήν όψουτα; περί τά 800 μέρτα. Ούτω ούδέν εμποδίζειτο βλέμμα νά έκτείνηται μέχρι της νησΐδος Παρα-πόλας προς Ν, της απέναντι τοΟ Μαλέα, καϊ ύπέρ πάντατον κάτωθι 'ΑργολικΌν κόλπον, την Αργολίδα καί τά πέριξδρη μέχρι των ηγεμονικών κορυφών της Κυλλήνηςπρος Β. Εγγύς, Οπό τους βορείους πρόποδας του αύτοΰβουνού διακρίνει τις μικράν ράχιν είσβάλλουσαν εις τήνθάλασσαν, γνώριμον κα'ι μακρόθεν διά τους έπϊ της άκρας3 ανεμόμυλους. Το ύψηλότερον μέρος της μικρα.ς χερσονήσουπεριβάλλεται δι αρχαίου τείχους. Μικρόν πέρανυπεράνω ωραίου κλυκλοτερους όρμου έκτείνεται διαιρού-μενον εις συνοικίας το χωρίον, όπερ κατά μέν τήν κοινήνπαράδοσιν ονομάζεται δ Τυρός, ύπο δε των Τσακώνων όΝτερέ.

Το έρευνηθέν ίερον είχεν ίδρυθή έπϊ της κορυφής τοΟ''Αγ. Ηλία. Είναι δε ή πρώτη περ'ι αύτοΟ είδησις, άν καϊλίαν σκοτεινή, αρκούντως παλαιά. Διότι προ 3Η- 41) ετωνχωρικός έκ Μελάνων ονόματι Καμπίσης σκάπτων το έπϊτης κορυφής κτήμα του άνεΰρε χαλκήν λαβήν άγγείουμετ' επιγραφής, ήν έπαιλησεν εν Αεωνιδίω εις άγνωστονάλλοδαπόν. Ούτω ή ενεπίγραφος λαβή εισήχθη εις τό ένΒερολίνω Μουσεΐον και έξεδόθη έν ΙΟΑ, 59 (: Μεν! οί"Ιτιο]ς


άνέΟεκε τδι Πυθαιεΐ) μετά πολλών ανακριβειών ώς προςτον τόπον της εύρέσεως ( — ϊη νϊοο 8θΓ|ίΐΠο, ςιιί ίηίθΓΕθοηΐάΐιιιη θί Μθΐβν&πι Θ8ί δίΐιΐδ). Τον άληθή τόπονήδυνήθην νά βεβαιώσω κατ' Αύγουστον τοΟ 1900, ό'τεέπισκεφθείς την κορυφήν του" Άγ. Ηλία παρετήρησα, δτιτην Γίάσιν του έρειπωβέντος έκκλησιδίου άπετέλουν αρχαίοιλίθοι και δτι καί άλλοι ήσαν πέρις διεσκορπισμένοι,εις τά .Μέλανα δε μεταβάς εμαθον, ότι αύτόθεν ό Καμπί-σης ει/εν εδρει το κατόπιν εν Λεωνιδίω πωληθέν άρ/αΐον.Έκτοτε έφάνη μοι πιθανόν, ότι ό αρχαίος κύριος της κορυφήςτοΟ Αγ. Ηλία ήτο ό Απόλλων. 11 έπίκλησις άλλωςτοΟ Πυθαέως υπήρξε μεγάλως διαδεδομένη έν ταΐςγειτονικαΐς /ώραις, τη Αργολίδι και Λακωνική.

Ή εικασία αύτη έπεβεβαιώΟη διά δευτέρου έπιγραφικοΟευρήματος, γενομένου προ της έμης ανασκαφής. Οί Με-λανιώται δηλ. επιθυμούντες νά ίδρύσωσι νέαν καϊ ευμεγέθηέκκλησίαν έπε/είρησαν κατά τον Αεκέμοριον τοΟ19ΚΙ νά ίσοπεδώσωσι τον /ώρον, έκεϊ οέ σκάπτοντες συνέλεξανκατά τήν 8' ήμέραν της εργασίας πολυάριθμα αρχαία, αί*/μάς σιδηράς δοράτων, άγγεΐα καϊ δύο χαλκάαγαλμάτια, ές ών το μεν παριστά τον Ηρακλέα, το δ'έτερον ταυρον μετ' επιγραφής καλούσης τον Απόλλωνα.Ευτυχώς οί χωρικοί πεισθέντες εις τάς συστάσεις τουμεταξύ αυτών προέχοντος κ. Μ. Λυσικάτου έπαυσαν τήνπεραιτέρω έργασίαν και ανήγγειλαν τήν είδησιν εις τάς ένΛεωνιδίω άρ/άς άποστείλαντες άμα καί τά ευρήματα.Τούτου ένεκα τό άρ/αϊον έδαφος παρέμεινε άΟικτον με*/ ρ ιτού* παρελθόντος Σεπτεμβρίου, άν και οί Μελανιώται ήπεί-γοντο μεγάλως νά οΐκοδομήσωσι τήν έκκλησίαν των.

Κατά τήν έπακολουΟήσασαν άνασκαφήν προσετέθησαντρεις άλλαι έπιγραφαί, προερ/όμεναι πάσαι έκ /ρόνων αρχαίωνκαί όνομάζουσαι τον αυτόν Οεόν. Μετά ταΟτα ουδείς


δύναται νά στηριχθή δισταγμός περί τοΟ κυρίου τοΟ ίερου.Άλλα και όποιον υπήρξε το ιερόν κατά τάς διαφόρουςέποχάς, ίκανά διδασκόμεθα εκ των βεβαίως ούχί άφθόνιυνκαΐ μεγάλων άλλ ένδεικτικών ευρημάτων.

Δυο χρονικα'ι περίοδοι ώς προς τήν κατασκευήν διεκρί-Οησαν. Έχομεν δηλ. άφ' ένός μεν λείψανα διαφόρων αρχιτεκτονικών

μελών μικρού ναοϋ', έγερθέντος τουλάχιστονκατά τον 60ν π. Χ. αιώνα, άω.' έτερου δε τά αρκούντωςσωζόμενα θεμέλια τετραγώνου κτιρίου μετά πολλών διεσπαρμένων

λίθων και τά ίχνη πολυγωνικού άναλημματι-κοΰ τοίχου, κτισμάτων τοΟ 4ου π. Χ. αιώνος. Τό παρατι-Οέμενον σ/έδιον είναι άρκετόν διά τήν κατανόησιν των εκτιθεμένων

και της γενομένης εργασίας (εϊκ. 1).Ή ανασκαφή προ πάντων ένηργήθη κατά τό ΒΑ μέρος

, όπου οί δηλωτικοί τών ευρημάτων σταυροί. Παντα-γοΰ άλλα/οΰ ευρομεν αμέσως ή μετά τινα εκατοστά τονφυσικόν βράχον. Μόνον κατά τήν ΝΑ κλιτύν οεν ανε-σκάφη εντελώς ικανή έ'κτασις παρέχουσα κεραμικά συν-τρίματα, διότι ύπέθεσα, ό'τι αμέσως ύπεράνω αδύνατονήτο νά ύπήρχεν ό ναός, ένεκα της απουσίας παντός ίχνουςθεμελιώσεως ή της προς τούτο αναγκαίας ϊσοπεδώσεωςτοΟ βράχου.

Ή επίπεδος επιφάνεια της κορυφής διαπλατύνεται, ώςφαίνεται εν τω σχεδίω, κατά τό μέσον και το βόρειον άκρον.Ή διαπλάτυνσις δε αύτη έγένετο τεχνητώς ΰπό τών αρχαίωνκατά το Α καΐ Β μέρος. Διότι άρχικώς άπο τουσημείου, ό'που ή ΒΑ γωνία τοΟ τετραγώνου κτιρίου, ό φυσικόςβράχος κατέπιπτε προς ανατολάς καί ή έλάχιστονχώμα έχουσα επιφάνεια παρουσίαζε διά τό εύθρυπτον τοΟλίθου βαθείας ρωγμάς. Εντός τών ρωγμών τούτων ευρέθηλεπτόν στρώμα έκ γης μέλαινης, οστών και τεμαχίωναγγείων έκ τών μεταξύ τών γεωμετρικών καϊ τών άνατο-


λίζόντων, όπερ είναι το παλαιότατον έν τω ίερώ παρατη-ρηΟέν στρώμα. Αλλ έν χρόνοι; νεωτέροις αί ρωγμαΐ καιτά μεταςΰ των λίθων /άσματα έπληρώθησαν 6π ανθρώπωνοία κοινών κυανοφαίων λίθων, οίοι μαίνονται έν τοιςπέριξ και σήμερον, καλούμενοι }'εράηες πέτρες, καϊ οΰτίο

ό χώρος ϊσοπεδώθη μέχρι της γραμμής, όθεν άρχονται οίπολλοί σταυροί. Βραδύτερον ή πλήρωσις τών δια λίθωνέπείτετάΟη μέχρι τών θεμελίων του πολυγωνικού τοίχου,όστις βεβαίως έςετείνετο προς Ν καϊ Β και έχρησίμευεν ώςάνάλημμα. Μεταςϋ τών λίθων της δευτέρας ταύτης ΐσο-πεδώσεως ευρέθησαν πολυάριθμα συντρίμματα κεράμων

17


και αγγείων καΐ τά πλείστα εκ των αναθημάτων, ές ώνούδέν καταβαίνει έκ τών δυναμένων νά χρονολογηθώσικάτω τοΟ ί)ου π. Χ. αιώνος. Δια ταΟτα είναι πιθανώτα-τον, οτι ή νεώτερα επέκτασις τοΟ '/ώρου κάί ρ συνανήκων

ΑΥχ. 2.

λαιοτέρα και πιθανώς έζετελέσθη προ της οΐκοοομήσεωςτου ναϊδίου ή '/άριν αΰτοΰ.

II Οέσις τοΰ μικροΟ ναού δεν κατεοείνθη επαρκώς. Κϊ-/ον άλλοτε τήν γνώμην, δτι ο ναός ύψοΟτο, όπου βραού-τεοον ίδρύθη δ τετράγωνος βωμός, δια τήν μνημονευθεΐ-σαν παλαιοτέοαν ΐσοπέδωσιν και δια τον λόγον, δτι το μέ-γιστον πλήθος τών ευρημάτων ενταύθα, έμπροσθεν δηλ.της υποτιθέμενης Α πλευράς τοϋ' ναοΟ, ήλΟεν εις φως.Αλλ δ Καθηγητής Όϋΐ'ρίβΐά αντέκρουσε τήν εϊκασίαν,

διότι νομίζει εντελώς άπίΟανον τήν άντικατάστασιν ναοΰδια βωμοΰ. Ισ(ος λοιπόν ό ναός ήτο ιδρυμένος έν ώ περίπουτόπω οί Μελανιώται προτίθενται νά κτίσωσι τήν νέανέκκλησίαν του Αγ. Ηλία.


Μικρά καΐ ευάριθμα είναι τά εκ τοΟ αρχαίου ναοΟσυντοίυ.υ.ατα' ούο τεμάγια υ.αρααρίνου κιονοκοάνου, υ,ι-

κρον θραύσμα έπιστυλίου πώρινου, ούο μέρη έκ τοΟ πήλινουακρωτηρίου, τρία θραύσματα έκ της πηλίνης έπαε-


τίδος και πολυάριθμα τεμάχια κεραμίδων και ακροκεράμων. Ιο μείζον τεμάνιόν κιονοκράνου δεικνύει τον άογαϊονσφόδρα πεπιεσμενον έγινον και έ'νει διάμετρον κατά τούποτραχήλιον 0,38. Προς το μέγεθος τούτο συμφωνεί τοτεμάχιον τοΟ έπιστυλίου (εΐκ, 2), εξ οΰ δια τήν οιατήρη-σιν των σταγόνων ευρίσκεται, ότι το πλάτος της τριγλΰ-φου ήτο 0,32, μικρότερον δηλ. κατά τι, ως συνηθέστατασυμβαίνει, της ανωτάτης διαμέτρου του κίονος. Ιο άκρω-τήριον επί της κορυφής του άετώματος ήτο πήλινον και

4.

περιφερικον μετά δια/.οσμήσεως παραπλήσιας προς τήντου γνωστό0 μεγάλου ακρωτηρίου του Ηραίου της Ολυμπίας. Ιοιαΰτα ακρωτήρια αρχαϊκών ναών ευρέθησαν ήδηπολλαχου, ώς έν Βάσσαις της Φιγαλείας, έν Μαντινεία,έν Σπάρτη και έν τω παρά το ΜεΟύδριον της Αρκαδίαςάνασκαφέντι προ δύο ετών υπό του Ηίΐΐβΐ' ναώ. Τα επίτης εικόνος 3 τεμάχια διαφέρουσιν αλλήλων κατά τι ώςποο; τάς διαστάσεις. Δια τούτο το μείζον ποος άριστεοάπρέπει να άποδοΟή εις το Α αέτωμα. Ιο προς τά δεξιάδιατηρεί υπεράνω μέρος τών οδόντων τοΟ κτενοειδοΟς πέρατος

. Τό έν εΐκ. 4 άπεικονιζόμενον πήλινον τεμά/ιον


ανήκει εις έπαετίοα ή σίμην του άετοΰ. Γρια εί'οη κεράμωνπαρετηρήθησαν, δπερ είναι εΰ'λογον προκειμένου περί τηςλίαν υψηλής και εις τοϋς σφοοροτάτους ανέμους εκτεθειμένης

θέσεως.ΓοΟ νεωτέρας επο/ής κτιρίου οιατηρεϊται ή I! πλευρά,

«Χ

Ε&. 5.

μετροΰσα μήκος Ν,42 μ , καϊ μικρόν μέρος των εκατέρωθενσυνενομένων κατά μιαν μόνην σειράν ειργασμένων λίθων, ήτις σαφώς χαρακτηρίζεται ώς ή εύθυντηρία (εϊκ. ο).Εΐργασμένοι λίθοι είναι μόνον οί έμπροσθεν τεταγμένο;κατά τάς άνω μνημονευθείσας θέσεις, εν ω οί όπισθεντεταγμένοι και οί κατά τάς λοιπάς πλευράς είναι όλωςακατέργαστοι κυανόφαιοι λίθοι. Οί είογασαένοι είναι η


ασβεστόλιθοι δεικνύοντες κατά την πρόσοψιν κάτωθεν ώοι-σμένης οριζόντιας γραμμής, της κυρίως εύθυντηρίας, τρα-/εϊαν έπιφάνειαν ή πώρινοι, οί'τινες άπ'ο τοΟ ΒΑ άκρουεις πέντε θέσεις εναλλάσσονται κανονικώς μετά των ασβεστόλιθων

. Εδράζονται δέ ούτοι ή έπ'ι του φυσικού εδάφουςή έπ'ι των αυτών άργών λίθων, οί'τινες διατηρούνταιευτυχώς και έπ'ι τών λοιπών πλευρών και παρέ^ουσινούτω την ενδειξιν, ότι το κτίριον θά ήτο τετράγωνον. Οίασβεστόλιθοι δεικνύουσιν υπεράνω κατά τό προς το μέτω-πον άκρον 0,01 έξέ/ουσαν ταινίαν, πλ. 0,05. Εντεύθενέδιδά^θημεν, ότι οί πολυάριθμοι λίθοι μεθ όμοιας ταινίας,ους συνελέξαμεν διεσκορπισμένους, άνήκουσιν εις το αύτοκτίριον. Εκ τούτων ολίγοι άνήκουσιν επίσης εις την εϋ-θυντηρίαν, οί δέ πλείστοι ώς παρουσιάζοντες όπάς συνδέσμωνκαι πρόσοψιν λείαν εις επικειμένους δόμους. Οί τελευταίοιεχουσιν υψος 0,285. Άλλ' υπαρχουσι και άλλοιλίθοι μεθ' ύψους 0,60 και μικράς άνω γεισοειδοΟς έπι-στέψεως. Ούτοι αναμφιβόλως θά άπετέλουν τόν θριγκοντοΟ ιδρύματος και ώς εξάγεται έκ τών έπ'ι της άνω επιφανείαςοπών γόμφων θά άνεϊ/ον τους λίθους της κορωνίδος,έ** ων όμως ουδείς έσώθη. Ο αριθμός τών δόμων μένειάγνωστος. Πιθανώτατον δέ είναι ότι το έσωτερικον έπλη-ρουτο όλόκληρον δι' ομοίων λίθιυν, διότι διασώζονται τινέςάνευ ταινίας και μετά συνδέσμων έπ'ι τριών πλευρών.

Ή άναπαράστασις του τετραγώνου κτιρίου έν ταΐςλεπτομερείαις είναι διά την καταστροφήν μεγάλου μέρουςτοΟ ΰλικοΟ αδύνατος. Διά τοΰτο είμεθα ήναγκασμένοι νάάρκεσθώμεν εις τήν ανωτέρω διά γενικών γραμμών γενο-μένην άναπαράστασιν. Ότι το κτίριον δεν ήτο ναός, είναιπρόδηλον. Άλλά και ώς βάθρον δυσκολώτατον είναι νάκατανοηθη. Διότι τοιοΟτον βάθρον θά ήτο ύπερβολικώςμέγα σχετικώς προς τήν λοιπήν έν τω ϊερώ κατασκευήν,


ήτις συνίστατο το πολύ έκ τοΟ αρχαίου ναϊοίου. Υπολείπεταιάρα νά ΟεωρηΟη βωμός. Ούτω οέ ερμηνεύονταιάριστα καΐ πέντε ευμεγέθεις έκ λίθου σκληρού ύπομέλανος,παρομοίου προς τον έξ "Αργούς έν τη θολω της Επιδαύρου,πλάκες, δεικνύουσαι άνω ι/νη /αλκών αγαλμάτων φυσικούμεγέθους. Τά βάθρα ταύτα ήτο δυνατόν νά εί/ον το-ποθετηθη έκτος του βωμοΟ ή και έντος αύτου, ώς π. /.έκ του βωμοΰ της Περγάμου γνωρίζομεν.

ί.-'ς πρός τον /ρόνον της κατασκευής του βωμοΟ και

του συγ/ρονου άναλήμματος πιστεύω, δτι ουνάμεθα νά άνχ-οώμεν μέ/ρ'. του 4ου αιώνος. Οί σύνδεσμοι τών λίθωνείναι πάντοτε πιοειδεΐς. Αλλά τοιούτοι άπαντώσιν ώςγνωστόν και εις κτίρια του 4ου αιώνος, ώς έν Έπιδαύρωκαι άλλα/ου. Επειτα οέ και ή εργασία είναι επιμελής καιαπέριττος.

Έκ τών ευρεθέντων αναθημάτων, εις ων την εξέτασιν1/ιεταβαίνομ.εν, ουδέν φαίνεται νεώτεοον η και σύννοονοντοΰ βωμού. Πάντα ανεξαιρέτως άνήκουσιν εις τον Ι5"ν καϊ.ιον αιώνα, μερικά δέ όστρακα άναοαίνουσι και μέ/ρι του7ου ή κα'. έτι παλαιότερον.

II είκών 6 παριστά κατά το ΰπάρνον μέγεθος δύο


γαλκοΟς ταύρους, ϊ\ ών Ό ενεπίγραφος εύρέθη ύπο των Με-λανιωτών κατά την μνημονευθεΐσαν έργασίαν. Κν μεταγραφήτά σαφώς άναγινωσκόμενα γράμματα εχουσιν ώδε'

Άπέλλόν Κλε.

Ο τύπος Απέλλων αντί Απόλλων είναι γνωστός ώςδωρικός και πλέον ή άπας ήδη παρετηρήθη επί λακωνικώνεπιγραφών (ίδέ Ρδΐιΐν - λΑΊδ80\ν3 Ιιβχ. εν λέξει ΑροΠοιι).Ότι το όνομα του' θεου εΰρηται κατ όνομαστικήν, δένείναι βεβαίως σύνηθες επί τών αναθημάτων. Αλλ όμοιαπαραδείγματα ε/ουσιν ήδη καταλεχθη (προλ. ΑΕ, 1004,148). Τά μετά το όνομα τοϋ' θεού γράμματα είναι (3ε-οαίως δυσερμήνευτα. Ισως άποτελοΰσι την άρ^ήν αγνώστουήμϊν τοπικού επιθέτου του Απόλλωνος. Σύμφωνοςπρος την έπο/ήν τών γραμμάτων, τον 6ον π. Χ: δηλ.αιώνα, ώς συνήθως χρονολογούνται οί τοιούτοι χαρακτήρες, είναι και ή αυστηρά και επιμελής τέ/νη του αγαλματίου. Και ό έτερος ταύρος, άν και διαφόρου εξωτερικούκαι αμελεστέρας εργασίας, είναι επίσης αρχαίος. Ό ενεπίγραφος

κοσμείται προς τούτοις οι ώραίας πράσινης έπι-•/ρώσεως, κάλλιστα διατηρουμένης.

Ή είκ. 7 παρέ'/ει δύο -/αλκους λέοντας εις μέγεθοςκατ' ελάχιστον μικρότερον του υπάρχοντος. Εχρησίμευ-σαν άΐλφότεροι ώς πόρπαι, άφ ών σήμερον ελλείπουσινάποκοπεϊσαι μόνον αί βελόναι. II ουρά και επί τών δύοκαταλήγει εις κεφαλήν όφεως πιυγωνοφόρου, τουΟ' όπερέςαίρει τήν δαιμονιώδη φύσιν του ώς αποτρόπαιου νρησι-αεύοντο; λέοντος. Ο προς τά άοιστεοά Φέοει τά ακόλουθαγράμματα"

Απόλδνος εμ

1ου τελευταίου γράμματος οιεκρινα προ του πρωτοτυ-


που μόνον τό πρώτον ήμισυ, των λοιπών φΟαρέντων Οποτης εκεί αναπτυχθείσης οςε'.οώσεως. Αλλ' οτι πρέπει νά

Ι·

συμπληρωθη ή[αί ούδεμία υπάρχει αμφιβολία. Σύμφωνο;επίσης, ώς καί επί τοΟ ενεπίγραφου ταύρου παρετηρήσα-

2ΰ6 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟν 1911

μεν, τΐψος τον '/ρόνον της επιγραφή; είναι και ή προδήλωςάρχάϊκή τέ/νη του λέοντος. Η χαίτη ε/ει δηλωΟή σνη-ματικώς δια -/αραγμάτων και το ό'λον περίγραμμα ώς καιτά χαρακτηριστικά του προσώπου έπιδεικνύουσι την συνήθηαϋστηράν κομψότητα. Αντιθέτως 6 προς τά δεξιά λέωνπαρουσιάζει πλείστα γνωρίσματα νεοτέρας εποχής. II'/αίτη οέν παρίσταται πλέον σχηματικώς κα'ι τά λοιπά χαρακτηριστικά

εχουσίτινα άδρομέρειαν, άλλ' ότι Ό πλάστηςείργάζετο ταχέως και βιομηχανικώς δεικνύει ή χονδροειδής

^ *Λ'θ V "Ο Λ Ο Λ

■"Ν Δ6.

Ει χ. 8.

ουρά. Σύμφωνον προς την διάφορον έποχήν είναι το φαι-νόμενον, ότι μόνον επι του αρχαϊκού διετηρήΟη ή πράσινηέπίχρωσις.

Όμοίαν λεοντόσωμον πορπην βλέπει τις έν τη χαλ-κοΟήκη του ΈΟνικοΰ Μουσείου και έν τω Μουσείω τηςΣπάρτης φυλάσσονται δύο, άν καλώς ενθυμούμαι, προερ-χόμεναι έκ τών ανασκαφών της ΌρΟείας. Δύο όμοιας παρε-τήρησα εις χείρας ιδιωτών, ευρεθείσας την μέν έν 11α-λαιοχωρίω της Κυνουρίας, την δέ παρά τον λιμένα τουΑεο^νιδίου.

Τήν μακροτέραν έκ τών ευρεΟεισών επιγραφών έχομεν


έν εϊκόνι 8, όπου τά γράμματα εικονίζονται εις το ήμισυτοΰ πραγματικού" αύτών μεγέθους.

.... ειτονίδας άνέΦϊκε τδι Άπόλοη παρ Δοριέος δϊρον

άναγινώσκονται σαΐώς έγκεχαραγμένα έν τω εσωτερικοίπήλινης κύλικος, κοσμουμένης μόνον οι ώραίου μέλανοςγανώματος και διατηρηθείσης ούχί ολοκλήρου εις επτάσυνανήκοντα τεμά/ια. Το όνομα τοΟ άφιερώσαντος δύναταιίσως νά συμπληρωθη: Εύγ]ειτονίδας. Μετά το δώρονουδέν άλλο έγράφη. Ώς εκ της ελλείψεως παντός κοσμήματοςκαι άλλων διακριτικών ούσκολον είναι νά όρισθη ο

9.

τόπος τής κατασκευής τής κύλικος. Πιθανόν είναι έν τούτοις, ότι προέρχεται εκ τής Λακωνικής.

II εις το ήμισυ τοΰ πραγματικού μεγέθους παριστω-μένη έν είκ. 9 /αλκή λαβή ςϊφους παρέχει πιθανώς τήνάρ-/αιοτάτην εκ τών εΰρεΟεισών έπιγραφών.

ΙΙερδικι'ας άνέΟΐκε

Τό Σ δέν παρίσταται ώς έν ταΐς λοιπαΐς διά τριώνγραμμών άλλα διά τεσσάρων. Αλλά ΓοΟτο ουδαμώς είναισημεΐον νεωτέρων χρόνων. Πολλώ μάλλον πιστεύω, οτιτό σίγμα τούτο είναι παραλλαγή τις τοΰ άρ/αίου μετάπέντε γραμμών παριστωμένου λακωνικού /αρακτήρος. Τό


άρ/αία επιγραφή ΡΟΛ|£, έγκεχαραγμένη επί πήλινης προ-χόης, άριθμηθείσης έν τω εύρετηρίψ της έν Λεωνιοίωκατατεθείσης συλλογής οιά τοΰ άρ. 18. Πόλλις αναφέρε-


ται πλέον ή απάξ ώς όνομα Άακεοαιμονίων άλλα και Άρ-γείου τινός. ("Ι δε Λες- Ρβρθ).

Αλλά τήν σημαντικωτάτην έπιγραρήν παρουσιάζειαναμφισβητήτως ή ύπ' άρ. 10 εικών. Παρίσταται εις μέγεθοςκατ' ελάχιστον μικρότερον του υπάρχοντος ράκος/αλκής οριάλης, επί του χείλους της όποιας άναγινώσκεται

Απέλόν Τυριτ

Του αρχικού Α διακρίνεται σαοώς το δεξιον σκέλος,καΟ' 6 άκριβώς έκόπη το λεπτον έλασμα. Έν τέλει δέ μετάτο Τ οΰοέν ίχνος οιετηρήθη. Αλλ ή συμπλήρωσις:Άπέλον Τνρίτ[ας αίρεται ύπέρ πάσαν άμϊΐβολίαν. Τοδεύτερον ήδη εχομεν εκ του αύτοΟ ίεροϋ' έπ'ι άναΟήματοςτο όνομα του Οεου κατ' όνομαστικήν πτώσιν. Μετά τούτοακολουθεί όνομα, όπερ ανάγκη νά είναι έπι'Οετον τοΟ Απόλλωνος

και επειδή τοιούτον έπι'Οετον άλλοΟεν άγνοουμενΐ,υσικόν είναι νά πιστεύσωμεν, οτι το έπι'Οετον προέρχεταιές ονόματος τόπου. Αλλ' ένταΟθα ενθυμούμεθα αυτομάτωςτο όνομα του εγγύς τσακωνικού χωρίου. Ο Τυοός, ώςλέγομεν οί λοιποί, και ό Ντερέ, ώς καλοί/σι το χωρίον οίλαλουντες το Τσακωνικόν ιδίωμα (ό Τυρέ, ό Ντυρέ μετάτοΰ εκ του άρθρου ν, ό Ντερέ κατ' άφομοίωσιν) φαίνεταικαι καΟ' έαυτήν ώς λέςις έχουσα άρχαίαν καταγωγήν.Άλλ' ί'να μηδεΐς Οαυμάζη και δύσπιστη, άρκεΐ νά μνη-μονεύσωμεν τήν ευτυχή εΐκασίαν τοΟ Κουρτίου, όστις προ()0 έτών συνεσχέτισε το όνομα του αφανούς χωρίου προςτον I υρον της Αακωνικής Στεφάνου τοΰ Βυζαντίου(ΡθΙοροηιΐθδ. II, 332,81).

Τρία είναι άρα τά εκ της έπιγραφής ταύτης κύριαδφέλη: α ) οιοασκόμεΟα περι νέου τοπικού επωνύμου τοΟΑπόλλωνος, β') ότι ό τόπος ούτος είναι ό αυτός, προς τονυπό Στεφ. του Βυζ. μνημονευόμενον Τυρον της Λακωνι-


κής και γ ) ό'τι το όνομα διεσώθη εις.το σημερινον χωρίον,παρ 6 ύπάρχουσι και άλλα ίχνη άρχαϊα καΐ τείχος περι-στέφον άκρόπολιν.

Του τείχους τούτου, γνωστού προ πολλοΟ (ΟαΓίίαΒ,Ρβίορ. 11,305), έχει τις τήν ΐδέαν έκ της παρατιθεμένηςεικόνος 11. Εκτείνεται Άενρι που 400 μέτρων περί τήνβραχώδη κορυφήν της περιγραφείσης έν άρχή μικράς χερ-

σονήσου. Διατηρούνται κατά τήν ΒΔ πλευράν 4 τετράγωνο1, και εις στρογγυλός Πύργοι και μετά του λοιπού τείχουςΰψου'νται έτι ένιαχοΟ" μέχρι του ύψους των 4 μέτρων.Τήν άκρόπολιν περιηλθον διά δευτέραν φοράν μετά τηνοιά της επιγραφής βεβαίωσιν του ονόματος, μέ τον σκο-πον νά συναντήσω ίχνη ίεροϋ' εντός αύτής. Δέν συνέλεξαειμή όστρακα αναθηματικών, ούχ'ι λίαν εύδιαγνώστωνάγνωστων. Άλλ' ο έκ Τυροΰ Ά. Μαστοράκις εύρεν έν-

ΠΡΑΚΤΙΚΆ ΤΟΥ 1911 271ταϋθα προ ετών χαλκοΟν έπιμήκη κΟβον, μεθ' εξ έορών,μήκους 0,09, καταλήγοντα εκατέρωθεν εις κεφαλήν λέοντος. Παρόμοιοι ευρέθησαν υ,όνον έν τω ίερώ της Όρθείαςτης Σπάρτης, καθ' όσον γνωρίζω. Π έκ I υροΰ κατετέθη

Κϊχ. 12.

ύπό του εύρέτου εις την έν Λεωνιοίω συλλογήν και έση-μειώθη οιά του άρ. 40.

Δύο ναλκα αγαλμάτια έ'/ομεν έν εϊκ. 12 εις το ύπάρ-/ον αυτών μέγεθος παριστώυ,ενα. Ιό άγαλμάτιον τουΗρακλέους ευρέθη ύπο των Μελανιωτών. Διετηρήθη άκέ-

ραιον και, όπερ σπάνιον, μετά της μολυβόο/οηθείσης βάσεωςαύτου. Ο θεός τ ή?ως είναι έυ-οαντς έκ του ύφου-

272 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911μένου ροπάλου, τοΟ εν τη αριστερά τόξου και του ασαφώςδηλουμένου καλύμματος της κεφαλής, δπερ πιθανώς

ΒΡΑΚΊΊΚΑ ΐΟΥ Ιδίί 273

ή εργασία είναι άμελής καϊ οέν εξαίρεται Οπερ τήν βαναυ*σουργίαν.

Α,ρχαϊκόν, παρόμοιον προς συνήθη και εύτελή πή-λινα'εϊοώλια, είναι το προς τά αριστερά άγαλμάτιον, όπερίσως παριστά τον Απόλλωνα.

Εν εϊκ. 13 έχομεν χαλκά αγγεία, έξ ών το μεν έχειμορφήν Γ—που, το οέ σειρήνος. Είναι τά κάλλιστα έκ τωνευρεθέντων έργων τέχνης, ούχ ήττον οέ και περίεργα. Πίππο;, ΰψ. μεγ. 0,14, μήκ. 0,12, κενός τά εντός, πλήντων σκελών, φέρει έπΐ της κεφαλής μικρόν άγγεΐον, οιονείτίνα οΐνον μετ έκρύσειυς καϊ έχρησίμευε πιθανώς ως άγγεΐονεις θρησκευτικάς τελετάς. Τοιούτον άγγεΐον ομολογώ,οτι άλλοΟεν μοί είναι άγνιυστον. Είναι οέ τέχνης καλήςτων άρχών του 0ου αιώνος και εργασίας πανταχοΟ επιμελούςκαι λεπτής. Κπί του στήθους παρατηρείται ελλειψοειδέςσώμα, κατά τι άνάγλυπτον, ώξειοωμένον. Ί ουτοΟά είναι το βύσμα τής οπής, τής αναγκαίας κατά τήν χύ-σιν του χαλκού.

ΊΙ σειρήν, άφ' ής ελλείπει δλόκληρον το κατώτερονυ,έοος και ή άποκοπεϊσα λαβή, ενει ΰψ. αέγ. 0,0/ καϊμήκος 0,08ο. Το στόμιον άνω έχει το σχήμα τριφυλλιού.II άνάμειξις τών μορφών του ανθρωπίνου σώματος και

τών του πτηνού είναι αξία εξετάσεως. Ιο στήθος όγκοΰταιμάλλον κατά τό μέσον ώς παρά τοις πτηνοΐς. Η ρις εξέχουσαπερισσότερον, ή όσον έπϊ τών αρχαϊκών έργων συνηθίζεται, ενθυμίζει το ράμφος, καϊ οί οφθαλμοί μετά μεγάλωνάοένων καϊ τά μεγάλα οξέα ώτα απομακρύνονται βεβαίωςαπό τής ανθρωπινής -ρύσειυς. Ή τέχνη είναι ή αύτη προςτήν τοΟ ίππου. Πρβλ. π. χ. τον όμοιότατον σχηματισμοντης κόμης καϊ τής χαίτης του ίππου. Κατά ταΟτα έπειοήτά περίεργα ταύτα αγγεία προέρχονται έκ του αϋτου εργαστηρίου

καϊ είναι τεχνικώς τέλεια, εύλογον είναι νά έν-18

274 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΊΌΤ 1911

θυμηθώμεν τρ γειτονικον Άργος και την περΐφημον ναλ-κοπλαστικήν του τέχνην.

Έν εϊκ. 14 παρίστανται τά άξιολογώτεοα εκ των ευρεθέντωνπήλινων ειδωλίων. Η προτομή του ανδρός ανήκειεις το άνώτερον μέρος αγγείου. Η μετ' αυτόν θεά κά-θηται έπ'ι θοόνου πεοιέονω; εικονιζόμενου. Άπο τών νώτων

έκφύεται εις μόνον στόλος, εις ον ένοΰνται οί συνηθέστατα·ώς δυο παριστώμενοι οπίσθιο: πόδες του θρόνου. Παρόμοιαμαίνεται, οτι ήτο ή παράστασις τοΟ θρόνου έπ'ι τουάοναίκοΟ κοοαοΰ, ον Ό Ιι&ίίβπιι&ηη ποό δύο ετών εύοεν ένΟρχομενώ της Αρκαδίας. Και άλλα ευρέθησαν τεμάχια

ειδωλίων θεάς καθημένης. Οΰτω δε άναλογίζεταί τις τήνΑητώ καϊ μάλιστα τήν Αρτέμιδα.

Έξ άλλων αναθημάτων άξια μνείας είναι αί πολυάριθμοισιδηραϊ αϊχμα'ι δοράτων διαφόρου μεγέθους, ξιφο-μάναιραι, βέλη καί μεγάλη σιδηρά τρίαινα. Εκ τών χαλκώνσημειοΰμεν μέγαν λό^ον περικεφαλαίας, άνθος μετά


θαυμάσιας κυανής έπιχρώσεως και λαβήν κατόπτρου. Έκμολύβδου ευρέθησαν περί τους ΊΟ μικρούς στεφάνους,όμοιους προς τους κατά τάς τελευταίας άνασκα^άς κατάχιλιάδας έςαχθέντας έκ των ίερών της Σπάρτης.

Έξ αγγείων ακέραιοι ευρέθησαν ουκ ολίγοι έκ των λεγομένων

άριβάλλων, των σφαιρικών κα'ι των άσκοειοών.Οί τελευταίοι, αν κα'ι σπανίως διέσωσαν την διακόσμησιν,είναι προελεύσεως κορινθιακής. Έπί ενός τούτων διατηρείταιδαίμουν πτερωτός τρέχων μετά λεπτοτάτων χαραγμάτων. Οί σφαιρικοί παρουσιάζοντες ενίοτε έκτος τοΟ μέλανοςγανώματος καϊ πορφυραν ταινίαν φαίνονται, ότι είναιλακωνικοί. ΙοιοΟτοι ευρέθησαν κατά τάς άνασκαφάς τήςΌρθείας κα'ι του Μενελαείου κατά εκατοντάδας. Λακωνικαιμοϊ έφάνησαν και βάσεις τινές κυλίκων κα'ι μικρά άγγεΐατοΟ τύπου της όνομασθείσης λακαίνης. Αλλά και αττικήςμελανογράφου κύλικος μετά παραστάσεως διονυσιακού θιάσουευρέθησαν μικρά τεμάχια.

*Αν ήδη έκ τής γενικής άνασκοπήσεως των εύρεθέντωναναθημάτων ζητήσωμεν νά έςαγάγωμεν συμπεράσματαπερί της ιστορίας τής λατρείας θά εύρωμεν, ότι ζωηρά ήτοή έν τω μετρίω ίερω λατρεία κατά τον 70ν, 60ν κα'ι 50ναιώνα. Αν δέν εύρέθησαν νεώτερα αναθήματα, τοΟτο δένσημαίνει, ό'τι κατά τούς έςής αιώνας κατέπεσεν ή σημασίατοΟ ίεροΰ. Ακριβώς κατά τον 4ον αιώνα άφιερώθησανίσως τά κάλλιστα έκ τών αναθημάτων, τά χαλκά δηλ.αγάλματα φυσικού μεγέθους, ών έχομεν τά βάθρα. Έκτής κνήμης ένος τούτων ευρέθη έπιπολαίως έπ'ι του εδάφουςκείμενον ευμέγεθες τεμάχιον.

Ί όν λακωνικόν χαρακτήρα ί/.ανών έκ τών άναθημάτωνέσημειώσαμεν έν ταϊς καθ' έκαστον περιγραφαϊς. Είναι δέτοΟτο κατά τοσοΟτο εύλογον, όσον είναι γνωστόν, ό'τι άποτοΟ τέλους τοΟ 7ου αιώνος ή θυρέα και ή προς Ν αύτής

270 ΠΙ'ΛΐίΎΙΚΛ ΤΟΤ 1911

ορεινή χώρα κατελήφθησαν ύπο των Λακεδαιμονίων, νικησάντων

του: Άργείους.Πολίχνα

Είδομεν ανωτέρω, δτί §.ιά της αρχαίας έπιγραφ,ης έβε·βαιώθη ή Οέσις του Τύρου. Αλλά τών επιγραφών δεν είναικατώτερα», κατά την άποδεικτικήν δύναμιν αί άρχαίανκαταγωγήν εχουσαι σημεριναί τοπωνυμία».. Τοιαύτας δέοννά περιμένωμεν πολλάς εν τη ορεινή χώρα, έ'νβα Οαυμα-σίως διετηρήθη ή αρχαία λακωνική διάλεκτος εις το μήπωτελείως έςετασΟέν πολΰτιμον επιστημονικώς τσακωνικονιδίωμα. 11 ραγματικώς δε ακούονται πολυάριθμοι άρναΐαιτοπωνυμίαι κατά τήν περιοχήν τών ολίγων τσακωνικώνχωρίων. Εκ τούτοον δυνάμεθα νά ύποδείςωμεν ενταύθαδύο, σημάινούσας πόλεις μνημονευομένας ΰπδ αρχαίωνσυγγραφέων.

II ύπό του Πολυβίου μετά τών Πρασιών μνημονευομένηΠολί/να (Δ', 36,4 κ. έ·) διατηρείται μέχρι σήμερονλεκτικώς εις το μίαν ώραν Ν τοϋ' Λεωνιδίου άπέχον χωρίον,τά ΠούλιΟρα. ΠερΊ τούτου έπείσθην, δτε εμαΟον έν Λειυ-νιδίω, ότι οί Τσάκωνες καλουσι το χωρίον ΙΙηύλιχρα κα'ιένικώς τό Πονλιχρε, φωνητικώς δε το έν τή Τσακωνικήπροέρχεται έκ τοΟ χι\ Ή τέχνη και ό τεχνίτης τσα-κωνιστι εκφέρονται ά τέχρρ, ρ τεχρίτα (πρβλ. Ρθΐηθί',Ζ^ΙνΟπίδοΓιβ (τΐ'αηιηιηΐίΐν, 105). Ούτως αί δύο λέξεις δια-φέρουσι μόνον κατά το γένος. Αλλ' ή μεταλλαγή τουγένους έπ'ι τών τοπωνυμιών είναι συνηθέστατη. ΕνταΟθαδ' ίσως προεκλήΟη έκ της προσεγγίσεως της αιτιατικήςτάν Πολίχραν προς το ούδέτερον έν τώ πληΟυντικώ.

Οί Αγγλοι λόγιοι \\τ;ιοθ και Η&δΐΐΐόΐί έν ΑΒ8,1,908-9, 17() έγραψαν, οτι παρά τά ΠούλιΟρα υπάρχει

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟν 1!Μ1 277

λόοο; μετά τεί/ου; άρ·/αίου και βτι ένταΟθα πιθανώς ύπηρ-ν-εν ή Πολίχνα, ή αίονιδίω; καταληφθεΐσα ΰπο τοϋ' Λυκούργουέν ετει "2Π· π. Χ. μετά των Πρασιών, Λευκώνκαϊ ΚυΦαντων, ίζ πόλεις τέω; κατεΐχον οί Αργεΐοι. ΟίρηΟέντες λόγιοι άπέδωκαν τήν όνομασίαν τή; Πολίχνας ειςτά επί της λεγομένη; Βίγλα; τεί/η μόνον δια τον λόγονδτι ούδαμοΟ άλλα/ου εν τοΐ; πέριξ παρείχοντο αρχαίαέρείπια, εί; ά να ήτο δυνατόν νά άποοοΟη το άρχαΐονόνομα. Ηδη οιά τη; άποδειχθείσης ταυτότητος των ονομάτωνδύναται ν->. ΟεωρηΟή ώ; άναμφισβήτητον, δτι έκεΐπου, δπου το σημερινον χωρίον των Πουλίθρων, εκείτο ήαρχαία Πολίχνα.

Γλυμπεΐς. Γλυππία.

Έν τη ΆΟηνδ του 1906, 553-4 έξέΟηκα, ότι μεταξύτών χωρίων Παλαιοχωρίου καϊ Αγ. Βασιλείου κατά τήνΟέσιν Παλαιοχώραν εύρηνται τά ίχνη άρ-/αία; πόλεως μετάτεί'/ου; πολυγωνικού έπ'ι μικροΟ λόφου, ήτι; -πρέπει νάείναι οί Γλυμπεΐς τοΰ Πολυβίου ή ή άλλως ονομαζόμενηπαρά Παυσανία Γλυππία. Γήν γνώμην ταύτην έστήριξαέπ'ι τη; οιατηρηΟείση; εκ τη; αρχαιότητος ονομασία;, ταΛυ/ιπίΜ, δι' ή; όνομάζουσι σήμερον οί περίοικοι το έγγύ-τεοον ποο; τά έρείπια νωρίον, τον Αν. Βασίλειον. II το-πωνυμία αύτη ήθελεν ήδη εις τό χύτο συμπέρασμα άγά-γει καϊ τού; λοιπού; έρευνητάς από τοΰ πρώτου μνημο-νεύσαντος Βιιΐ'δίαη, άν μή κατά περίεργον τρόπον ή τοπωνυμίαπαρεμορφώνετο ει; Ανμπιάδα. Ιό αύτο όνομαπαρέλαβε και ό τελευταίο; γράψας Ρ. Βοΐΐθ (Α Μ, 1909,3/6 '/. έ.) μή άναγνώσας τά; έν τη Αθήνα παρατηρήσει;μου. Οτι δμως Λνμττκι είναι ή μόνη γνήσια παράοοσι;εμφαίνεται έκ του τσακωνικού τόπου Λνγχια, τά. Ιου μΐίή μεταβολή ει; γκ είναι συνηθέστατη έν τή Τσακωνική


(πρβλ. ϋθίηΘΐ·, Ζαΐί. (τγ&πι. 73). Τά Λύμπια δέ προήλ-θον έκ της αιτιατικής τάν (Γ)λνμπίαν άπαραλλάκτως ώςέκ τοΰ τάν Πολίχναν τά Πούλιχρα. Τήν αυτήν πόλιν, ώςπρο πολλοΟ έγένετο οεκτόν, ό μέν Πολύβιος καλεί Γλυμ-πεϊς (Δ', 36,4, Ε', 20,3), ό δέ Παυσανίας Γλυππίαν (Γ',22,8). Η διαφορά συνίσταται έν τούτω, οτι Ό μεν Πολύβιοςπροτίμα το έθνικάν, ό δέ Παυσανίας το της πόλεως.Τό δέ αληθές είναι, οτι ή πόλις θά έκαλεΐτο καΐ διά τοΟέθνιχ.οΟ, οί Γλυμπεΐς, και διά του ιδίου ονόματος, όπερ θάήτο ή Γλνμπία. Η παρά τω Παυσανία γραφή είναι δυσκο-λώτατον νά είναι ορθή, διότι κα'ι τό εθνικόν του Πολυβίουκαι ή άναμφισβητήτως σχετική τοπωνυμία τά Λύμπια,ύποδεικνύουσιν ότι πάντοτε διετηρήθησαν οί φθόγγοι μπ.

Ο μνημονευθείς Βοΐΐβ λεπτομερώς έΕετάσας τά περίτης θέσεως των Γλυμπέων έν συνάφεια προς τήν ίστορίαντης έκ Τεγέας πορείας των Μεσσηνίων και του αιφνιδιασμοί) αύτών υπό τοϋ' έκ Σπάρτης έξορμήσαντος Λυκούργουνομίζει, ό'τι ή πάλις εκείτο ή παρά τον Κοσμάν ή παράτήν «Λυμπιάδα». Παρέλιπεν όμως νά λάβη ϋπ' οψιν του.ότι μόνον εις τήν Παλαιόχωραν παρά τά Λύμπια υπάρχειτεΐ/ος, εις ο ήδύναντο νά καταφύγωσιν οί έκπλαγέντεςΜεσσήνιοι.

Πρασιαί

Ή θέσις της πόλεως ταύτης κατά τον μικρόν λιμένατου Λεωνιδίου προ πολλού εχει βεβαιωθή. Διακρίνεται εκείέπΐ τοΟ λόφου του Αγ. Αθανασίου άνερχόμενον το τείχος,πολυάριθμοι άναλημματικο'ι τοίχοι καί ό νυν κεχωσμένοςλιμήν, της αποβάθρας τοΟ όποιου δεικνύονται ετι αϊ έπ'ιτου βράχου λελαξευμέναι βαθμίδες. Έκ πλουσίων τάφωντης πόλεως εΐσήλ^θον εις τό έν Αθήναις Μουσεΐον πολυάριθμα

άγγεϊα και έν έκ τών ώραιοτάτων κατόπτρων της


συλλογής. Τάφοι ευρέθησαν και εντός τοΟ Λεωνιοίου,πόλεως άπεγούσης 3/4 άπο των αρχαίων ερειπίων, έκ τοΰ-των οέ προέρνεται και σύντριμμα μαρμάρινον επιταφίουστήλης μετ ανάγλυφου καθήμενης, οπερ ό κ. Α. Κόκκινοςϊΐλοτίμως άποσπάσας άπό του τοίχου της οικίας τουκατέθηκεν εις τήν έν Αεωνιοίω άρτισύστατον συλλογήν.Επίσης ό κ. κ. θ. Γοΰλελος προσήνεγκε οιάφορα αγγεία,

ιί ών εν άςιόλογον μετ άναγλύπτου όκλάζοντος Σιληνου,ποοεονόυ.ενα έκ τά^ων παοά τον λιμένα.

Έν τέλει άνακοινώ ενταύθα ώς άνήκουσαν εις τάςΙΙοασιάς τήν κάτωθι έπιγραΐ/ήν, ην άντέγραψα τω 1906κατά το οίωρον ουτικώς άπέ"/ον του Λε(ονιοίου μοναστή-ριον του Αγ. Νικολάου της Σίντζας.

Τ Ο ΤΤ Ο °Π ΒΚ Λ Α Υ ΔI Ο Υ

εΥΡωτΑ

Τόπος 'Γιβ(ερίου)ΚλαυδίουΕύ:ώτα

Μ:γ. μέγίΟο; ίων γραμμάτων 0,03

Ό Τιβέριος Κλαύοιος Ευρώτας, ούτινος ό τόπος τουτά^ου σημειουτχι οιά της έπιγραφης, Οά είναι βεβαίωςαπόγονος άπελευΟέρου του αΰτοχ.ράτορος I ιοερίου. Διότιτά γράμματα Φαίνονται ϋστερίύτερα του Α μ. Χ. αιώνος.

Έν Κεοκύρα.

Κ. Λ. ΡΩΜΑΙΟΣ

ΑΝΑΣΚΑΦΑΙ ΚΑΙ ΕΡΕΪΝΑΙ ΕΝ ΘΕΣΣΑΑΙΑιΚ Λ Τ Α ΤΟ ΕΤΟΣ 1 9 1 1

Κατά το λήξαν έτος έξηκολουθήσαμεν τάς έν Θεσσαλίαάνασκαοάς, έρευνας και λοιπάς άρχαιολογικάς εργασίας,ώς και κατά τά προηγούμενα ετη 1906-1910 'Απη-σχολήθημεν ο έκεϊ άπο της 21*·ς Ιανουαρίου μέ/ρι της30*ίζ Δεκεμβρίου εϊς τάς έςης εργασίας:

Α') Έν Πόρτα της Πίνδου.Βνζαντιακη έκκληοία και άλλα άργαϊα.

Ιο /ωρίον Πάρτα-Παζάρ ή απλώς Πόρτα κείται επίτων υπωρειών της Πίνδου Χοτιοουτικώς και εις άπόστασιντεσσάρων περίπου ώρών άπο τών Τρικκάλων εις την οεςιάνδνΟην τοΟ Πορταϊκου ποταμού [ΙΙορταΐτ ς κοινώς), ό'στιςολίγον Οπερ το /ωρίον έςερ/όμενος έκ μεγάλης φαραγγώ-

*) Έν ΠΑΕ 1910. 168 σηιχ. 1 άνεγράψαμεν τά = !; την Θεσσαλίαν αναφερόμεναδημοσιεύματα ημών τούτο:; προαΟετέον τά μετέπειτα:

Γ) Τά μνημονευθέντα έν IIΑΕ 1910, 168 - 264· άνασχαφα! /.α: Ιρευναιέν Ίωλ/.ώ, Λαρίση τη Πελασγίδι, Φαρσάλω, έ".! τη; "Οσση;, έν Χαβάμπαλη,"Ατραγί, Όμολίω, Εϋρυμεναϊς, έ~! τοίν Τεμπών, έν Θαυμαζοΐ; /.α! Πρωέρνη,ανά τά '/ωρία τοΰ Πηλίου, έν Φεραΐ;, Άρμενίο), Λαχερεία, έν Παγασαϊ; χα!έν Γόννοις [Ιερραιβίας.

ΙΑ) ΙηββΓΪρίίοηβ ίηβάίίββ άβ Τίιβββειίίβ. Σατίβα ΡβΙαα-ρίβ Ν° 26 30, Μορβίοη Ν° 31-34, Σ,ανϊβα άβ ΙΌββα Ν" 35, Ηοηιο-Ηοη Ν» 36 37 έν τη Ββνιιβ άβ ΡΜΙοΙοοϊβ 1911, 123 129. ΑΙναχ Ν°38, Εηηίίβί άβ ΤΙιβ38αΙίοίίάβ Ν° 39, Τ/ιαπνιαΛοϊ Ν° 40 41, Ρφτα-χοε (ΤΗβ&ββ ΡΙιΙΜοΐΜβδ) Ν° 42-45, ΙοΙΙιοβ Ν" 46-48, 7ί7Ζ<? ο!β Μα-ι/ηββία Ν°49, ΡΗατβαΙοΒ Ν° 50 έν τη αύτη Ββνιιβ 1911. 282/.= ..

ΙΒ') Θεσσαλικοί έπιγμαφαϊ (ανέκδοτοι)· βπιγραφαϊ Γόννων Πεμραι.-βίας άριθ. 51-88 έν ττ) Α Ε 1911, 123 149 (πρβ. 244).


δους τομή; του ορούς έκχυνεταί πλατύς εις την πεδιάδα,κατακλόζων κατά τάς πλημμύρας μεγάλην εκτασιν αγρώνκαι παρασύρων οικίας του /ωριού.

Εις το /ωρίον τοΰτο φέρει οδός έκ Ιρικκάλων έπ'ι μικρόνδιάστημα άμαςιτος μέ/ρι του /ωρίου Μεγάλη Πο-λιάνα, εκείθεν δε δια των αγρών έν τη περιοχή του δευτέρουτούτου /ωριού άνεγράψαμεν τάς έςής τοπωνυμίας:ΙΙαλίόοαλτος, Μπελτσίώτικα , Αντωναίϊκα, ς το Μου-λούστι, Ίτίές, Άϊώργ ς, ς του Μίγκα, Βακούφκη Κορο-μπλιά, Στραβόκλος, τ ς 'Αμμοΰδες, ς τή 'Ρέθη, ς τήΓιαννούλα, Χαμόλευκα, Μαντέο'α, Λ,ιβάδι, Ιναρές, Αλώνια, ς τή Ψτιρούσ', Λέντρα, Βρύσι, Κρυόβρυσι, ς τά Μι-λέα (μιλέας κα'ι μιλέο = μέλεγος=μελία1, Φτιλίάς.

Περαιτέρω ύπάρ/ει το /ωρίον Γονρντζή, ενθα τοπωνυμία; Τσολάκα, Καραούλια, Πλατάνια, ς τή Ντάγ.ία,Σγκάρ', Μπλιτσογίάννα, Γαβράκ'α, Λακκ,ίά.

Εξω του χωρίου τούτου ύπάρ/ει εκκλησία του Αγ.Γεωργίου, έχουσα παρά μέν το ορέαρ βά.Ορον αγάλματος,όπισθεν δέ της κόγ/ης έπιγραφήν, ή ς διεκρίναμέν τιναγράμματα μόλις, διότι εχει έπινρισθη δι άσοέστου' τού-τ<ον τά πολλά άποδίδομεν κατά τήν σημείωσιν ήμών ένγνώσει ότι ικανά έ'/ουσιν εσφαλμένως βεβαί(υς αντιγραφή:

ϋ Ο Ν Η ϋ I ω ΌΚ Λ Ε I Δ Ο Υ Α

0ΕΡΑΣΛΥΤΓI I Λ I Ο I [Ι Ε I Δ ΕΠ/ λ I I Υ I Β Ο ΕI Ο I I Η Δ υ Ε Ε Iκ υυ Β Φ

φαίνεται ότι είναι ή συνήθης άπαγόρευσις περ'ι μή άνοί-ςεως μνημείου Ηραχλείδον τινός και της 7ΐεν&εράς ανιόν,


ανεγερθέντος εκ τών ιδίων « ει δέ τις παρανοηθείς (;) τηνσορόν άνοίξτ], δώσει τω φίσκω δηνάρια 2500 ». Άλλανοϋτων τοίχων της εκκλησίας ταύτης έ'χουσιν έντοιχισθήαρχιτεκτονικοί λίθοι καί, ως λέγεται, μακρά επιγραφή επίνεωστί έπισκευασθέντος τοίχου, οί'τινες πάντες ήνθησανέζ αρχαίων Ελληνικών κτισμάτων, κειμένων μίαν ώρανμακράν εντεύθεν παρά τάς υπώρειας του ορούς εις τρειςλόφους καλουμένους Βαρμπομπίτικη, Αυσ'ανίτικη, Γουρν-τζίώτικη μαγούλα.

Περί οέ το χωρίον Πόρτα καλούνται θέσεις 'Αϊλΐάςκαι Ίταμος, έ'νθα λέγουσιν οί χωρικοί ό'τι ύπάρχουσι τείχηές ογκολίθων λαξευτών, ήτοι αρχαίων Ελληνικών χρόνων"ετεραι τοττωνυμίαι Παναϊά, Κοκορέλλος, Ισιωμα, ς τουΡουσία, Γκαμήλα (ήτοι βράχος όμοιος καμήλω).

Σκοπός της έκεϊσε μεταβάσεως ημών ήτο ή έπιθεώ-ρησις της γνωστής εκκλησίας Πόρτα-Παναγιάς καί ήπρότασις τρόπων στερεώσεως αύτής. Ή εκκλησία αύτηκείται κατά την άριστεράν οχθην του ποταμοΰ, καθ οΰτών πλημμύρων οί Βυζαντινοί ήδη εποίησαν τρεις περιβόλουςισχυρούς (Εϊκών 1 -Α κατά πρόχειρον, άλλ ακριβέςδιάγραμμα ημών), οΰς όμως πολλαχοΰ οιέρρηςε τορεΟμα. Ούτως επιβάλλεται ή επισκευή μέν αύτών, ή ποίη-σις δέ τετάρτου περιβόλου κατά το σημεΐον Α ." περί τούτωνάρμόδιον, ίνα προνοήση καί εκτέλεση, είναι το ΕϊοικονΆρχιτεκτονιχ.ον τμήμα τοΰ Υπουργείου τών Εκκλησιαστικών

κλ..Εξ άλλου καί ή εκκλησία αύτη (Εΐκών 1-Β) δεϊται

καί νυν επισκευής, επισκευασθεΐσα καί πρότερον εις αρχαίουςκαί νέους χρόνους πολλάκις, ώς φαίνεται" διότι ήκατά το σημεΐον ΚΠ υπάρχουσα πηγή, εις ήν άγει κλίμας,παρέχεται άφθονον καί άέναον ύδωρ (άγιασμα), ούτινος οίΒυζαντινοί δια βαθύτατου καί εύρέος όχετοΰ περί ολην


τήν έκκλησίαν εποίουν έκρουν εις τον ποταμόν' άλλα σήμερονέβύσθη ο οχετός, το οέ ΰοωρ [/.ή εΰρίσκον δι έξοδονκαταπλημμυρεΐ' το έσωτερικον δάπεδον της εκκλησίας μέχριύψους, καθ' ήν ώραν έπεσκέφβημεν αύτήν, ένος και

Β ΠΟΡΤΑ ΠΙΝΔΟΥ ΑΕΐκ. 1. Βνζανιιακή εκκλησία (τό Β) μετά των αρχαίων κατά των

πλημμύρων νποοτηριγμάτων (τό Α).

πλέον μέτρου. Έκ τούτου καθίσταται δήλον οτι πρώτι-στον έργον της μνημονευθείσης αρχιτεκτονικής υπηρεσίαςκα'ι της αρμοδίου πρΌ τοιαΟτα έργα εις βυζαντιακά μνημείαεφορείας των /ριστιανικών κλ. αρχαιοτήτων είναι νακαΟαρίση τον ό/ετόν. Τα έργα ταύτα ύπεσχέΟησαν να έκ-


τελέσωσιν αΐ μνησθεΐσαι ύπηρεσίαι' ήδη παρήλθεν έ'τοςκαΐ ούοεν έξέτελέσθη 6π αύτών, άγνωστον διατί.

Περί δε τοΟ έξωτερικοΟ ΔυτικοΟ προστώου της εκκλησίας, οπερ έχει καταπέσει τά πολλά κα'ι περί της συντηρήσεωςτων εσωτερικών ψηφοθετημάτων καΐ τοιχογραφιών, ών μόλις ίχνη εΓοομεν ήμεΐς, ώς πάλαι καταπεσόν-των ή έπιχρισθέντων, είναι επίσης άναγκαΐον νά ληφΟη ήπροσήκουσα μέριμνα. Λέγεται οτι και έπι του εσω πλήρουςιλύος δαπέδου ΰπάρχουσι ψηφοθέτήματα και οτι ήεκκλησία στηρίζεται έπ'ι αψίδων ΰποκάτω.

Τά λοιπά τοιχώματα της εκκλησίας εΐσ'ι στερεά" διότικαϊ παχεΐς έποιήΟησαν οί τοΐ/οι κα'ι δι' ίσ/υράς άσβεστουκαι λίαν επιμελώς1 φαίνεται δ' οτι άπαν το ύλικον αυτώνελήφθη εξ αρχαίας Ελληνικής πόλεως" διότι πολλανουεϊοομεν αρχιτεκτονικά μέλη τοιούτου ναοΟ κα'ι στήλας ψηφισμάτων

ή αναθημάτων ή έπιτυμβίούς μετ' άνθεμίων ήάλλως" έπι της εισόδου πατεί τις έπ'ι τοιαύτης στήλης,ένθα μόλις διακρίνεται άποτετριμμένη επιγραφή

. . . . υ. . .

ΚΛιΟΜΕΝΕΙΑ

δείνα . .]ο[. . (γυνή).Κ[λι]ο1αενεία (;).

Τά αρχαία ταύτα θά έλήφΌησαν έκ των μνημονευθεισώνάνω θέσεων 'Αϊλίάς κα'ι Ιταμός υπερκειμένων της εκκλησίας.

Β') Έν Όμολίω.1) Ό έπι της ακροπόλεως ναός.

Περί του Ομολίου έγράψαμέν τινα έν τοις ΙΙΛΕ 1910,188-190· ήλπίσαμεν οτι κατά το έτος 1911 Οά καθί-


στατο δυνατόν νά άνασκάψωμεν τον έπι της ακροπόλεως εύ-οεΟέντα πέουσ'. ναόν άλλ αί εογασία; υ,όλ'.ς άο^άαεναι Ο'.ε-κόπησαν, τοΟ μεν 'ΑρχαιολογικοΟ Συμβουλίου μή εγκρί-ναντος ζητηθεΐσαν παρ' ημών πίστωσιν, της δέ ΑρχαιολογικήςΕταιρείας άναλαβούσης την όαπάνην δι' άλλαπολλά έν Θεσσαλία εργα.

Την θέσιν της -όλειυς δεικνύει ~ρό/ειρον διάγραμμα

ΟΜΟΛΙΟΝΕϊχ. 2. Πρόγειοον διάγραμμα της αρχαία; πόλεως μετά των

βγγνζάτΰβ των πέριζ.

ημών ποιηβέν επί τη βάσε; του '/άρτου τής'Ε/ληνικης χαρτογραφικής

ύπηρεσίας (είκών 2). Ές αυτού διακρίνεταιδτι έν καλή καταστάσει διετηρήΟησαν τα τείχη της ακροπόλεωςμετά τίνων πύργων, ό'τ; υπήρχε δεύτερος περίβολο: αϋτης και δτι τα τείχη κύτοΟ τε και της κάτω πό-


λεως Ικρημνίσθησαν καί έςηφανίσθησαν τά πολλά. Οίλίθοι των τεινών εχουσι διαστάσεις 0.80-1.00x0.40-0.60,το δέ πάχος αυτών είναι 1.60, σχετικώς μικρόν.

Κατά τά στοι/εΐα μέχρι τοΰ Α Κ ™ ς είκ. 2 υπάρχειάποτομώτατον και φύσει οχυρότατον ρεΰμα Άϊαπαρα-σκευης λεγόμενον' ένταΟθα είναι άμφίβολον άν εί/ε πανταχούτει/ισθή ή πόλις εις ίκανόν ή τι ύψος. Αϋτο δε τοΑΚ δηλοϊ ίχνη παλαιάς μεγάλης γέφυρας επί του Πη-νειοΟ, ής ύπέρκειται λόφος χωματώοης και πλήρης πρίνωνκαι θάμνων, καλούμενος Κοκκινόχωμα" έπ' αυτού καιπερϊ αυτόν μηνύουσιν ίχνη άφθονα κεραμίδων και αγγείωνό'τι κατωκεϊτο, ή ότι ΰπήρχεν ιερόν τι" εντεύθεν λέγεταιότι εξήχθησαν προ ετών μεγάλαι μαρμάριναι πλάκες, τινέςμετά μακρών επιγραφών, υπό τίνος επιστάτου του χωρίουκα'ι έκτίσΟησαν έν τη επιστασία (κονάκι), ή άλλωςήφανίσθησαν

Κείται δέ Ό ναός ό άρ'/αΐος ολίγον υπό την ύψίστηνκορυφήν της ακροπόλεως, ενθα σήμερον ςηρότοιχοί τίνεςυψωμένοι νεωστί ύπό τών χωρικών και αποτελούντες μικράνκόγχην θεωρούνται ώς ή εκκλησία του" Αγίου Ηλία.Άνασκάψαντες ένταΟθα ευρομεν μέχρι βάθους δυο μέτρωντοι/άρια μεταγενεστέρων οικοδομημάτων πηλόκτιστα, ολίγονδέ βαθύτερον θραύσματα αγγείων στιλπνού μέλανοςγανώματος της Ε'-Δ' π. Χρ. έκατονταετηρίδος, μικράνάναΟηματικήν μαρμαρίνην στήλην λήγουσαν άνω εις όρι-ζόντιον γεΐσον, έφ' ού" ύπήρχεν ή πάλαι άποτετριμμένηεπιγραφή' ύπό το γεΐσον έπ'ι τοΰ λείου διαστήματος Οάυπήρχε γραπτή παράστασις' όμοιας στήλας εχομεν ήδηευρει μόνον έπι του" "Αντρου τών Νυμφών της Όσσης πολ-λάς καί τινας έπ'ι της άκροπόλεως τών Γόννων (ΠΑΕ1910, 183.256).

Προς τούτοις εύρέΟησαν έν τη άκροπόλει του Όμολίου


τμήμα πήλινου άνθεμίου ιί ακρωτηρίου τοΟ ναου' βεβαίως,έτερα πήλινων πλακών μετ' ιχνών βαφής εκ των μετοπώνκαι γεισωμάτων ίσως αύτοΟ, πάντα όμοια τοις έν Γόννοις,καΐ ενσφράγιστοι κέραμοι" τούτων μία φέρει το μονογρά-Φημα & , όπερ ακριβώς το αυτό εύρομεν και έν τω ναώτοϋ Κοροπαίου Απόλλωνος και έπί τών πύργων Παγασώνκαΐ έπ'ι του ναου της Αθηνάς ΙΙολιάοος τών ΨΟιωτίδων Θηβών(βλ. IIΑΚ 1908, 176 πρβ. ΙΟ IX2 396)· έτερα

Μ € Νφέοει κυκλοτεοη σοοαγϊδα ί Σ Μενωνος κα>. έτερα

Ο Νόμοια φέρε; δυσδιάκριτον έπιγραφήν.

Έκ τούτων καθίσταται φανερόν ότι ή ύπαρςις τουναοΟ ένταυΟα είναι αναμφισβήτητος· επειδή δε ή κλίσιςτου" πέρις έδάφους είναι τοιαύτη, ώστε πάν το καταπίπτοννά μή κατακυλίηται -έοαν του πεοιβόλου του ναοΟ ή τουέσω τείχους της ακροπόλεως, Οεωρουμεν βέβαιον ότιπάντα τά αναθήματα και τά μέλη τοϋ* ναοΰ κείνται ύπο-κάτω κατά χώραν, ενώ έν Γόννοις πολλά κατεκυλίσΟησανέκατέρωΟεν έπ'ι μακρόν διάστημα ένεκα της διαφόρου έκεϊκλίσεως τοΟ έδάφους.

Σημειωτέον ότι κατά τήν ΒΑ γωνίαν εσω του δευτέρουπεριβόλου ΰπάρ/ουσιν ίχνη οικοδομήματος σημαντικοίμετά πλήθους κεράμων ενταύθα ευρέθη ό μέγας πήλινοςπούς, περί ού βλ. ΠΑΕ 1910, 189.

2) Τάφοι γεωμετρικοί" ϋέσεις ετεραι τετειχισμέναιπερί το Ό μόλων.

Ανατολικώς τή: ακροπόλεως του Ομολίου επί τηςτρίτης σειράς υψηλών λόφων έν θέσει Καραγάτσια ε υ ρ ο -μεν τάκους, ων τινας ει/ον ανασκάψει οί χωρικοί. Έποι·

288 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 19Ϊ1

ήθησαν δρθογωνίως εις εύθύ κτιστοί δια μικρών λίθωνκαΙ έκαλύπτοντο άνω οιά μεγάλων άκατεργάστων πλακών, ώς οί εν Μηλέαις και άλλοι (βλ. IIΑΕ 1906, 126)·ένα άνεσκάψαμεν καΙ ήμεϊς δμοιον έχοντα μη κ. 1.40,πλάτ. 1.24, βάθος 0.60" ούτε έν αϋτώ εύρομέν τι ούτεέν τοις άλλοις, ούδέ οστών ίχνη" πιθανώς περιεΐχον τηνκόν.ν μόνον των τελείως καέντων νεκρών ειδομεν οέ καικεραμίδας εγγύς αυτών εκ τίνος οικοδομήματος αρχαίουιστορικών χρόνων. Οί οέ τάφοι εκ της κατασκευής φαίνονταιοντες γεωμετρικοί.

Όμοιοι τάφοι λέγουσιν οί χωρικοί ότι ευρίσκονται με-ταςϋ Όμολίου και Κϋρυμενών, ιδίως εις τά νυν σύνοραΛασποχωρίου και Τσάγε'ζι υψηλά έπ'ι της Οσσης παράτάς νυν καλουμένας θέσεις Παλϊοποάσινη, Κασιδογίάννη,Καρτσίώτικα Καλύβια και Παλ,Ιοπαναγίά ή Παναγία Ξε-σπορίτισσα. Αί θέσεις αύται κείνται ού μακράν της Άμ-πελικής, ένθα πέρυσιν εύρομεν σημαντικά αρχαία ίχνη(βλ. ΠΑΕ 1910, 190-191)· επειδή και τείχη λέγεταιό'τι ύπάρνουσι κατά τάς θέσεις ταύτας, δεν θά ήτο έν τωπαράντι άπίθανον νά είκάσωμεν ότι μεταςϋ Ομολίου καιΕύρυμενών κείται αρχαία τις πόλις ή πολίχνη άγνωστος.

Τοπωνυμίας περί το Λασποχώρι έσημειώσαμεν τάςέξης: Παναγία-Μπέη, Παλϊοκλήσι, Μονόδεντρο, Πλατα-νάκι, Τουρκόβρυσι, Γσ'ιμ-Χωράφία, Πνάκία, Καλορική,Γσιμπούκα, Δεσπότη-Βρύσι, Στενό, Βαθε^ά-Γούρνα, ς τήΒαλοπεριστερά, Ζήση-τό Μνήμα, 'ς τά Μπουρτένία, ς τάΠαλ'ιοζ'όργϊ,α, Παπαδιά, Κανέλλα, Ζέρβα, 'ς τους Αγριάδες, Αεφτοκαρές, 'ς το Ζερκοβέσ , Κρυονέρία, Τριμήνί,α,Λιβάδι, Βοϊδολίβαδο, ς τά Παρασπόρία, 'ς τά Κεραμα-ρείά, Πετρογέφυρο, 'ς τή Γκ'όλη, Ρέμα Κολιλή, Ντάση-'Ρά^ι, Γρύπα Μπλουγκούρα.

Ονόματα δένδρων του ώραιοτάτου δάσους της Όασης


ένταΟθα λέγονται γκρέος, σμαρδάλι, θηλύκι-γκρέος, σφεν-τάνι, γάβρος, μέλ'ος, κουτσιπ'ά, δέντρος, καστανιά, φε-λουρίά, σκλήθρα, όξυά, άρυος, κρανίά, ελατός.

Μετά τό σύνορον Λ,ασποχωρίου προς το Τσάγεζι καιπερί αύτό μέχρι Νυκτερέμης καλούνται θέσεις ωδε: Πα-λΐόπυργος, Λάμπρου-Περβόλι, Αϊοασίλης, Ταρσανάς, Βίγλα, 'ς τή Φιλουργίά, Χωραφάκια, Ταρόλακκα, Μπάρα,Άναμούτσικος, Σιδεράλογο, θεμελή, Τσιλιγίώργος, Κου-τσουπ'ά, Παλ,ίουργίά, Δέρματα, Ποταμάκι, Μεσάγκαλα,Ιίαλίοποταμος, Παλίομάννα, Άϊαπόστολος, 'Αρυόπουρνο,Άλαφόπετρα, Κακάσκαλα, Λάκκοι, Ντάκους, Κονομε.ΐό,Σκλήθρα, Κόκκινο-Νερό.

Γ') Έν 'Αλωΐω και Πνϋ'ίω.Αι πι&αναι ϋέσεις τον Άλωΐον και Πν&ίον.

Κατά τήν εξοδον των Τεμπών ύπέρκειται της δεξιάςό'/θης του ΠηνειοΟ βουνός δασώδης, όχυρότατος φύσει, εςοΰ ή θέα προς τήν κοιλάδα των Τεμπών, προς τάς έκβο-λάς του ΠηνειοΟ και προς τήν εςω θάλασσαν είναι εξαίρετος' καλείται δέ Παλιοκκλήοι ένεκα ιχνών άσβεστοκτί-στου οικοδομήματος, ού σώζεται μέρος άψϊοος μετά θύρας'ή κορυφή τοΟ βουνοΟ τούτου είναι πλατεία και επίπεδος,καλείται δε Αλώνι.

Βορείως περ'ι το μέσον αύτου υπάρχει πηγή διαυγε-στάτου ύδατος καλουμένη Βρνπι 'ς το Παλίοκκλήσι,περαιτέρω δ' επί της Όσσης άποτομώτατον όεϋμα, ή Βα-λοπιοτριά νυν λεγόμενον, ου κατά τήν άριστεράν οχθηνύπέρκειται Ό βουνός.

Επ αϋτοΟ από της πηγής ήδη άναοαίνοντες συναν -τώμεν ίκανά θραύσματα κεράμων και αγγείων, έτι δ οικοδομημάτων

πηλοκτίστων εντός τοΟ δάσους εις τήν κατω-19


φέρειαν προς τον Πηνειόν διεκρίναμεν καΐ ίχνη τείχουςάργών λίθοον, ουχί εντελώς βέβαια.

Πάντα ταύτα μηνύουσιν δτι ο κάλλιστος ούτος βουνόςκατέχει τήν θέσιν αρχαίας πόλεως τη εικασία ταύτη συμβάλλεταικαΐ ή ευ'ρεσις τάφων, ώς λέγεται' -αρά τήν μνη-μονευθεΐσαν πηγήν εύρέΟη κίων άνευ αύλάκων φέρων έπι-γραφήν σταδιασμοΰ πιθανώς· διότι έθραύσθη ύπΌ τών εύ-ροντων αύτόν προ ετών και μόλις έν τμήμα διεσώσαμενμετακομίσαντες εις το Μουσεϊον Λαρίσης.

Αλλ έτερα οικοδομήματα κείμενα μεταξύ της οεςιαςοχΟης του ΠηνειοΟ και τών προπόδων τοΟ βουνοϊί, δεςιάτης δημοσίας όδοΟ προς τήν κοιλάδα τών Τεμπών, κατάτήν θέσιν Περαταρίά, βεβαιοΟσιν ότι εϊς τήν Οέσιν ταύτηνεΐοίτων, κατά τήν 'Ρωμάϊκήν τουλάχιστον περίοδον, οί θέ-λοντες νά άπολαύσωσι τών καλλονών του τόπου. Τά οικοδομήματα

ταύτα, ών ικανά ίχνη διακρίνονται, μάλισταενός κογχοειδοΟς, είναι μεγάλα, άσβεστόκτιστα, κα'ι φαίνονταιώς βαλανεΐα. ή ξενώνες. Ου μακράν έντός τών Τεμπώνύπάρχει ή γνωστή επί βράχου επιγραφή του Αογγίνου,τειχίσαντος τά Τέμπη, ήτοι τήν έ'ξοδον άκριβώς ταύτην,ένθα τά μνημονευθέντα οικοδομήματα.

Έκ πάντων τούτων δυνάμεθα νά. εϊκάσωμεν οτι έπιτου βουνού εκείτο πιθανώς το Αλώιον, πόλις ή πολίχνηαναφερομένη ύπό Στεφάνου του Βυζαντίου ώς κειμένηπερί τάς θέσεις ταύτας. Όντως ο ένταΟθα ευρίσκει άληθηεικονογράφησιν δ μΰθος τών ιδρυτών της πόλεως ταύτηςΆλωαδών, του Ωτου καϊ Εφιάλτου, οίτινες ήπείλησαννά θέσωσι το Πήλιον έπι της Όσσης, 'ίνα, έξισοϋντες προςτον Ολυμπον, καταβάλωσι τους αθανάτου;.

Φαίνεται δήλα δή ότι, αν δεν υπόκειται έν τώ μύθωτούτω παλαιοτάτη άνάμνησις της διαρρήξεως του στενούτών Τεμπών προς εξοδον τοΰ ΙΙηνειοΟ, ή θέα τών πέρις


ενέπνευσε μάλιστα τήν διάπλασιν του μύθου : διότι αποβλέπωντι; εκ της κορυφής του βουνού προς τήν Όσσανπαρατηρεί μέγιστα ρήγματα και άποτομώματα μέχριΟμολίου, οι ών κατά τον χειμώνα ρέουσιν ορμητικοί

χείμαρροι, ποιοΟντες φοβερόν ρόχΟον έκ της άντηχήσεως,εκ τοΰ βάθους και του κατωφερους του έδάοους· μάλισταέν θέσει 'ς τό Μεγαλάκκο ακούονται ταΟτα κάλλιον. Φαίνονται

δε τά σείσματα ταΟτα ώς τεράστια κτιστά τείχη.Έξ άλλου ό υποκείμενος Πηνειός κα'ι ή τομή των Τεμπώνκυτών συμβάλλεται ουκ ολίγον εις τήν επιβλητικότητατου θεάματος.

Προς τούτοις είναι πιθανόν νά είκάσωμεν ότι έπί τηςκορυφής τοΟ βουνού, παρά το μνημονευβέν Παλίοκκλήσι,υπήρχε το περίφημον Πν&ιον, το ιερόν του Πυθίου Απόλλωνος, ένθα έτελεΐτο ή γνωστή δαφνηφορία ύπο τών Θεσσαλώνκαι ή έκ Δελφών θεωρία κατά όκτωετηρίδα προςπαραλαβήν και μετα©οράν της ίερας δάφνης καϊ τοΟ πυρόςέντεΟθεν εις Δελφούς. Περί τούτου θέλομεν διαλάβειεύρύτερον έν τή Αρχ. Ιίφημ. έρμηνεύοντες έπιγραφήντών Γόννοιν, έν ή αναφέρεται τό ΠύΟιον τοΟτο και οί περίτήν εξοοον τών Τεμπών και τήν κοιλάδα αυτών τόποι. Εντω παρόντι σημειωτέον ότι ούδαμοϋ της κοιλάδος τώνΤεαπών εύρομεν ίχνη του ΠνΟίον, ούτε ήτο δυνατόν έναυτή, κατακλυζομένη ύπο του ΠηνειοΟ, νά κτισΟή ναός ήιερόν σημαντικόν, έτι δ' ότι, κα6 ά λέγουσιν οί χωρικοί,μόνον κατά τό ρεΟμα της Βαλοπιπτριας υπάρχει καλλίστηκαι άφθονος δάφνη.

Αξιαι σημειώσειος είναι τοπωνυμία1, τινές άπό τηςέξόδου τών Ί εμπών μέχρι Ραψάνης και τών περί αύτην:ς του Γσουλάκ , ένθα λέγεται οτι ευρίσκονται τάΐοι αρχαίοι

, Παλίόκαστρο, ένθα ό'μως δεν αναφέρεται υπάρχοντείχος άρχαΐον ουδέν, Ιταΰτα παρά τό Σολ'ό, οπόθεν άρ-

292 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 19Π

χεται το εις Γόννους άρχαΐον ύδραγωγεΐον), Τσίούκας,Ανήλιο, Φαοπέτρα (ή Φαουπέτρα), Βαθότρουπα, Άϊθό-δωροι, ενθα λέγουσιν βτι υπάρχει παλαιά γέφυρα και έπι-γραρή, Παλ^ά-Βρυσι, Σμίξι, Κουτσανίά, Ρεματιά, Χα-τζηλίκι, Κερατάδες, Νίσβουρος (ή Ισοουρος), Κεραμίδα,Ασπρόχωμα, Πέτρα-Μπηγμένη, Δυό-Όξυές, 'ς το Δεν-

τρούλλι, Ίσιωμα, Χτενάτικα, 'ς το Κόκκινο, Δραγασές,Μάννα-ΝεροΟ, Σταλαματιά, Παλίουρεά, Άνιμόμ'λος,Λί,άζη-Καρτέρι, Α^,άκου-ΤρΟπα, Στρούτσι, Λάκκα.

Από του μέσου που τών Τεμπών μέχρι Μπαμπά, καλούνταιθέσεις Τούμπα, Κρυονέρι, Άσπρόπετρες, Δηρο-κάμπι, ΆλώνΙα Μπαχτσέδες , Κεραμιδαρείό, Πηγάδι,Γίαλντας, Νεράντζι], Τουρτοΰρ,ΐα, Νταηλ^άνη, Αϊνικό-λας, Κοκκαινας-Χάνι, Χράπες, ένθα λέγεται δτι ϋπάρχου-σιν άρναΐαι λιθοτομίαι λευκού μαρμάρου , περί ών βλ.Αρν. 'Εφημ. 1911, 123 σημ. 1. Περαιτέρω προς το

Μπαλαμούτι λέγονται θέσεις Αμπέλια, Τσινάντερο, Κι-σμυνλι', ΒαΟόγουρνα, Δούκκι, Μιντζίτι.

Δ') Έν Λέστιανη τον Πηλίου.Θολωτοί τάφοι γεωμετρικοί.

Ή θέσις Λέστίανη κείται υψηλά επί τοΟ Πηλίου κατάτο Βορειοδυτικόν τμήμα αύτοΰ προς το Μαυροβούνι καιϋπέρ την Βοιβηίοα λίμνην. Ενταύθα κατά το θέρος βό-σκουσι πολλαί χιλιάδες προβάτων, υπάρχει δέ και μικρόςμόνιμος συνοικισμός έν διεσπαρμέναις καλύβαις άμπελουρ-γών' διότι παράγεται ένταΰθα ολίγος άλλ' άριστος οίνοςέρυθρος άρωματώδης. Αί μόναι σχετικώς έγγΰς άξιαι σημειώσεως

θέσεις είναι το χωρίον Κερασιά, ενθα λέγεταιό'τι ευρίσκονται αρχαίοι τάφοι και ίχνη τειχών πόλεωςΕλληνικής ιστορικής περιόδου, και ή Μονή Σουρβιας, άπέ-


•/οντα έντεΟθεν περί τάς δύο ώρας' έπ'ι του τοι'/ου τηςΜονής ταύτης λέγεται δτι είναι έντετοι/ισμένη μαρμάρινηκευαλή γυναικός μεγάλη.

Η ΛέστΧανη είναι λίαν δασώδης, ούδαμοΟ δέ διακρίνονται

κατ αυτήν ίχνη τειχών ή κτισμάτων αρχαίων ειςδύο ώρών περίπου άπόστασιν έντεΟθεν κείνται αί άρ^αΐαιΓλωρνραί, και μαίνεται πιθανόν δτι της πόλεως ταύτηςκτήσιν άπετέλει άπασα ή περί την θέσιν ταύτην έκτασις.

Οΰτως ερμηνεύεται καϊ ή εύρεσις τριών θολωτών μικρώντάφων αποτελούντων ϊυστάδα ) (είκ. 3), κειμένωνέ-Ί υψώματος, ους άνεσκάψαμεν. Πάντες έποιήθησαν εκμικρών λίθων άνευ -ήλου και φαίνεται δτι άνωτάτω έστε-

ΛΕΣΤΙΑΝΗ ΠΗΛΙΟΥΕΊχ. 3. Σνοιάς ψβνδο&ολίΰΐων γεωμετρική; .-ιι&ανώς ταριάδον τάφων.

γάσθησαν οΰ/ϊ οιά θόλου τελείας, αλλά διά πλακών, αίτι-νες μεθ' ΐκανοΰ του κτίσματος είχον καταπέσει. Ό δρόμοςτών δύο αικροτέρων είναι ιδιάζων, κοχλιοειοής,τοΟ τρίτουδέ μόνον εύθύς. Πάντες εφερον ίχνη σκάφης επιπόλαιουάνω ή κατά τους δρόμους έμπροσθεν ΰπο ποιμένων, ε'τι δέπλάκα όρθίαν ένδον κατά την Οέσιν της θύρας. Το σιοθένυψος αυτών ήτο 1.20-1.65 μ..

Εντός αύτών ούδέν ευρέθη' μόνον έν μικρώ άλλα βα-θεϊ βόθρω ύπάρ·/οντι περί το μέσον τοϋ τάφου εκάστου

') Ε? αβλεψίας τοΰ άντιγράψαντος τό ^(Αίτερον διάγραμμα έσημ.ε·.ώθησαντα ιχτ{κη τών τάοων ανευ τών Βρομών, εν οι συνυπολογίζονται έν τί) σημειούμενηέχτάσει και τα μη\η αύτών.


-αρά την θύραν εΰρομεν πλήθη οστών άναμϊξ προβάτων,βοών, πτηνών, άλλ ούδέν βέβαιον άνθρωπου. Μόνον προτοΰ δρόμου τοΰ μεγίστου αυτών εΰρομεν ολίγα θραύσματαάβαφοΟς τροχηλάτου αγγείου άδηλων -/ρόνων, πιθανώςγεωμετρικών. Ως φαίνεται προ πολλών ετών εί'/ον ανασκαφήοί τάφοι ούτοι εκ τών άνω, διότι οί λίθοι τών δρόμωνοί κλειοντες την θύραν ευρέθησαν εν τάξει, καϊ τά τυχόν υπάρχοντακτερίσματα άφηρέΟησαν ή δε έ'λλειψις όστών ανθρωπίνωνδύναται νά έρμηνευθή καϊ ένταΰθα και έν Ομολίωάνω σελ. 288, εκ του οτι ετέθη μόνον ή τέφρα έγγύς πουκαέντων νεκρών μετά ζώων κατά τον Ομηρικόν τρόπον, ώντά όστα δεν έχωνεύθησαν εκ της πύρας, ώς τά ανθρώπινα.

θέσεις περί την Αέστιανην μέχρι Γλαφυρών καϊ περαιτέρωμέχρι τοΰ χωρίου Μελισσιάτικα Καλύβια έσημειώ-σαμεν τάς έξης: 'ς τοΰ Μπατσή, Μόναχο- Αμπέλι, Βρι-ζονώραφο, Παλίοχώρι, 'ς το Μπελέσσι, ς τον 'Αϊθανα-σάκη, Παλιάμπελα, Αλαταρ'ά, Καστανίτσα, Ζαχαρογ-κορτοΐά, Φιλίάτικα, Κοκκινόπετρα, Μετόχι, 'ς τη Σκαμνιά, 'ς τη Αούτσα, της Παναϊας-το Πουρνάρι, Καλία*κοΰδα, 'ς τή Χαμουρίγανη, Κρύο-το Νερό, Κωλορρ£ζ£α,Τρανή-Όξυά, 'ς τό Ναντοβίτο, 'ς τά Κοκκινόγεία, 'ς τηνΤρικαλινά, 'ς τή Γελαδίστρα, 'ς την Τσαμπαδή, 'ς τηνΆλποΰ, 'ς τοΰ Θόδωρου, Άΐγ,ίανάκ'ς, Μυγδαλιά, 'ς τηνΓκώμα, 'ς το Καταθήκι, Ξηροαγρίλ^ά, Ντελήχανι, 'ς τήΣπαρτίά, Πετρομάγουλο, Καράπουρνο, ς τοΰ Άνιμα,'ς τή Χαλαβράσα.

Ε') Έν Σέοκλω και τοις πέριξ.1) Θολωτοί γεωμετρικοί τάψοί' Ομηρική καναις νεκρών.

Το Σέσκλον είναι λίαν γνωστόν εκ τών άνασκαφών τηςπροϊστορικής ακροπόλεως ύπό τοΰ Χρ. Τσούντα. Μεταξύ


χύτη; καϊ της θέσεως Πύργος (εϊκών 4) εΰρομεν ικανούςθολωτούς τάφους, ιδίως παρά τά ρεύματα τά έκοαλλονταεις το μέγα Σεσκλ,ίώτικο Ρέμα, δπερ κατέρχεται προς τοΔιμήνι, και έφ ού της αριστεράς ο/Οης περί το μέσον τηςμεταξύ των δύο χωρίων αποστάσεως, ύψοΟται μακρόνπροτεί/ισμα νεολιθικής πιθανώς περιόδου" καΟ' ό'λην τηνόοον ταύτην παρά το Ρέμα μέχρι της ακροπόλεως Διμη-

ΣΕΣΚΛΟΝ

Είκ. 4. Ή προϊστορική ακρόπολις μετά των έγγνς γεωμετρικώνψευύοβολωτών τάφων.

νιου ύπάρχουσι πολλά/ού εμφανείς μικροί θολωτό: τάφοιπολυάριθμοι, εξ ών καταφαίνεται οτ; οί δύο ούτοι συνοικισμοίάπετελουν εν τι ό'/ ον κατά τήν άρ'/αιότητα.

Ημείς άνεσκάψαμεν μόνον πέντε τάφους, τούς έν τηεΐκόνι σημειουμένους, ποιηβείση εκ προχείρου διαγράμματοςημών, κατά προσέγγισιν άκριοούς.

Απαντες οί τάς«οι ούτοι είναι έκ μικρών λίθων πλα-κοείδών πεποιημένοι' έχουσι δε πάντες δρόμον συγκλίνοντα


ίίνω ώς εις καμάραν και έκαλύπτοντο άνωτάτω οιά μεγάλωνπλακών κατά το όπαϊον ούτω ούνανται νά όνομα-σθώσι καΐ αυτοί και οί πρειρημένοι της Λέστιανης καί οίόμοιοι, ψενδοϋολωτοί· διότι ή θόλωσις §έν ήτο πλήρης, ώςέν τοις μυκηναίους τάφοις.

Οί ΰπ' άριθ. Ί και 2 τάφοι έποιήθησαν άμελώς διαμικρών λιθαριών, είχον δέ την θύραν βεβυσμένην δια πο-ταμολίθων κοινών αί διαστάσεις του 1 είναι μηκ. δρόμου2.70, πλάτος αύτοΰ' 0.90, διάμετρος της θόλου κατω-τάτω 3.05, ΰψος αυτής σωθέν I .ΊΟ. Περιείχε δ ό τάφοςούτος τρεΤς νεκρούς κε/ωνευμένων τά πολλά οστών, διότιπιθανώς εΐγον καη, προτοΟ ταφώσιν, έ'τι δέ δώδεκα ένείδει κολούρου κώνου διάτρητα αντικείμενα, σ©ονδύλιακοινώς καλούμενα, ών τά δύο πήλινα, τά λοιπά λίθινα"ταύτα θα ήσαν μάλλον κομβία, οι' ών έπόρπουν οί άνδρεςτάς '/λαμύδας και τούς χιτώνας αύτών (βλ. κατώτεροιΚεφ. ΙΒ")' προς τούτοις εύρέθησαν κα'ι τμήματα λεπτούτροχηλάτου αγγείου άβαφους. Περιέργους παρά την αρχήντου δρόμου ευρέθη άπλους τάφος και νεκρός όκλάδηνέ'·/ων ΝΑ την κεφαλήν, οστών λίαν έφθαρμένων και σχεδόνέν άπολιθώσει' είχε προ τοΟ στήθους πήλινον άγγεΐονκαι εις την ράχιν λίθινον κωνικον κομβίον ετάφη δέ ο νε-κοός έν άνοιχθέντι βόθρω κα'ι έστεγάσθη άνω δια πλακόςμήκους 1.25, πλάτ. 0.67, έσφυρηλατημένης όπισθεν έπι-πολαίως. Είναι φανερόν ό'τι μετά τήν κλεΐσιν τοΟ θολωτοΰ'τάφου ετέθη έν τώ ορόμω ό κατόπιν εκ της αύτής οικογενείαςβεβαίως αποθανών ούτος.

Ό δέ όπ' άριθ. 2 εχει μηκ. δρόμου 1.62, πλάτ. 1.00,διάμ. 3-25, υψ. 1.50" ή θύρα αύτου δεν είχε κλεισθή, όδέ δρόμος προ/ωρεΐ καμαροειδώς προς αύτήν. Ό τάφοςούτος περιεΐ^εν έφθαρμένα οστά ζώων άναμΐξ μετ' άνθρω-πίνων, ό'περ δείγμα της Ομηρικής καύσεως νεκρών άν-


θρώπων μετά ζώων (πρβλ. σελ. 294) και τινα θραύσμα-τια αγγείου, οίον το του 1. Ιχνη καύσεως νεκρών καταχώραν δέν ευρέθησαν έν τω τάφω τούτω' Φαίνεται λοιπόνβέβαιον ότι εκάησαν εγγύς που ή άλλανου προ της ποιή-σεως τών τάφων. ΚαΙ τούτο είναι δείγμα της Ομηρικήςσυνήθειας περί καύσεως τών νεκρών και της διατηρήσεωςτών όστών μέχρι της ποιήσε(ϋς του τάφου, ένθα ένετίθεντοπάντα, ώς συνελέγησαν εκ τής πύρας.

Άοτιώτερος τών δύο τούτων ευρέθη ό ύπ' άριΟ. 3,ε/ων μηκ. δρόμου έστεγασμένου δια μικρών πλακών 0.40μόνον, πλάτ- 0.75, ύψ. 0.90, διάμετρον τής θόλου 2.8η,ύψ. αυτής 1.65' την έξω είσοδον έφραττεν έμπεπηγμένηπλάς' άνω έστεγάζετο ή θόλος διά μεγάλης επιμήκουςπλακός. Εύρομεν έν αύτώ παρά μεν την θύραν έφθαρμέναόστα άνθρωπου άναμίΕ μετ οστών ζώων και ορνίθων,ασφαλώς μόσχου, ού τρεις άστραγάλους διετήρήσαμεν,έντος δέ τεσσάρας έτέρους νεκρούς, εγγύτατα άλλήλων,έχοντας την δεξιάν χείρα παρά την κεφαλήν.

*Ιχνη καύσεως ολίγα είδομεν παρά τάς κεφάλας τώννεκρών, άς και διεσώσαμεν εις τμήματα" εξ αύτής εν άγ-γεϊον σαφώς καί ισχυρώς έκάη. Δεν δυνάμεθα ομως μετάβεβαιότητος νά έκφράσωμεν γνώμην ασφαλή περ'ι τοΟ ανεκάησαν ή έτάφησαν οί νεκροί ούτοι πάντες ή τινές' ήέντύπωσις ήμών κατά τήν έρευναν τοΟ τάφου ήτο ότι οίμεν τέσσαρες νεκροί τεθέντες επί μικρας πύρας εκάησανούχί καλώς έπϊ τόπον, τοΟ δέ παρά τήν θύραν καέντοςεγγύς που, συνελέγησαν τά όστα μετά του συγκαέντος μόσχουκαι τίνων ορνίθων και ετέθησαν παρά τους λοιπούς,ού/ί ταυτο/ρόνως βεβαίως' εκ τούτου εφθάρησαν περισσό·τερον τά όστα τοΟ τελευταίου.

Ευρήματα ιί αύτοΟ εσχομεν άγγεϊον άκέραιον άβαφεςχειροποίητον έν είδει λέμβου, σκυφοειδή τεθραυσμένα άγ-


γεια φέροντα μέλανας γύρου; του γνωστού θεσσαλικοί!τρόπου, πόρπας χαλκάς μετά σιδηρών βελονών, τέσσαραστρογγυλά πλακίδια σιδηρά μετ' εμβλημάτων κωνικών/αλκών έν είδει δμφαλοΟ, δύο δακτυλίους ναλκ&Ος, ένψάλιον ναλκοΟν όφιοειδές, περιδέραιον ψηφίδων κεχωνευ-μένων τα πολλά, άλλα δυσδιάγνωστα μικρά σιδηρά άντι-κείμενα έφθαρμένα. Τα πλακίδια ήσαν ίσως κοσμήματαγυναικεία έπι των μαστών, άτινα δυνάμεθα να όνομάσω-μεν επιμάζια (κοινώς τσαπράζια)' έκ τούτων θά προέκυ-πτεν οτι έκ τών νεκρών του τάφου δύο ήσαν γυναίκες,οπερ πιθανόν και έκ τών άλλων ευρημάτων καΐ έκ τώνοστών.

Ή έμφάνισις του σιδήρου βέβαιοι καϊ την χρονολόγη-σιν τών γεωμετρικών αγγείων και τών τάΐων έν γένει, ώςποιηθέντων κατά την Θ'-Η' π. Χρ. εκατονταετηρίδα.

Ό ύπ' άριθ. 4 τάφος είναι όμοιος τοις προηγουμένοις'έχει μήκος δρόμου 1.10, πλάτ. 0.90, διάμ. της θόλου2.90, βάθος ή υψ. 1.15. Εύρομεν έντός τρεις νεκρούς, ών εις,μόνον την κεφαλήν οιατηρών μετά λεπτού αγγείου τεθραυ-σμένου άβαφους κα) τμημάτων ναλκοΟ δακτυλίου, ευρέθηέναντι της θύρας εις το βάθος έν αταξία, οπόθεν δυνάμεθανά συμπεράνωμεν οτι έκάη' τών δύο ετέρων έκειντο έκτά-δην τά σώματα καλώς, Βορειοανατολικώς ούσης έστραμ-μένης της κεφαλής" έγγύς αυτών ευρέθη μέγα άβαφεςάγγεΐον καϊ έτερον άκέραιον μικρότερον. Ιχνη καύσεωςέπι τόπου βέβαια δεν διεκρίναμεν.

Μέγιστος πάντων κα'ι πλουσιώτατος υπήρςεν ο ύπάριθ. ο τάφος, κείμενος έπι λοφοείδοΟς έπιπέδου' έχει μήκ.δρόμου 1.75, πλάτ. 1.12 κατωτάτω έμπροσθεν, διότι οίτοίχοι άνω συγκλίνουσιν ώς εις καμάραν, διάμ. θόλου3.65, βάθ. 1.80" ο δρόμος ήτο βεβυσμένος δια λίθων καϊχωμάτων, ή δέ είσοδος αύτοΟ εις τήν αρχήν έκλείετο Οπό

ΠΡΑΚΤΙΚΑΤΟΥ 1911 299

τριών έμπεπηγμένων πλακών. Το όπαΐον άνω έστεγάζετοίιπο τριών μεγάλων πλακών, έχουσών μήκ. 2-2.δΟ. Ύπαύτάς επί τοΟ τοίχου της θόλου άνωτάτω εις τών έντε-τοιχισμένων λίθων προήρχετο εκ τριπτηρίου μετά τρήματοςέν μέσω.

Έν τή θόλω αριστερά ύπήρχεν έν βόθρω βαθότεροντάφος μεμονωμένος εχων μηκ. 2.40, πλάτ. 0.90, βάθ.έχ του τελευταίου λίθου της θόλου κατωτάτω 0.38' ήτοδ' έστεγασμένος ό βόθρος ούτος οιά πλακών έν αύτώ όνεκρός ασφαλώς έκάη εκεί" διότι και σαφή ίχνη πυράςεϋρομεν και τά οστά και τά χώματα κεκαυμένα και μέλανα.

Προτού ο έζαγάγωμεν τάς πλάκας, δι' ών ούτος έκα-λύπτετο, εύρομεν τά οστά ενός νεκροΟ, ού ή κεφαλή εκείτοΑνατολικώς" παρ αυτόν ύπήρχον τέσσαρα καλά έγχρωμα

αγγεία, ων εν λεπτον κάλλιστον μετ ερυθρών γεωμετρικώνκοσμημάτων, είς στρεπτος χαλκούς δακτύλιος καιτμήμα ψηφΐδος' τά οστά δεν ήσαν έν τάξει ούτε αύτοΟ,ούτε δευτέρου νε/.ροϋ, κειμένου μεταξύ της θύοας και τουβόθρου' τούτου κτερίσματα ήσαν χαλκοΰν μαχαίριον, στρε-πτός χαλκούς δακτύλιος, σφραγιδιόλιθος οκτάγωνος διάτρητοςάγλυφος, έτερος δ όμοιος μετ' έγγλύφων άστε-ροειδών κοσμημάτων.

Έγείραντες τάς πλάκας εύρομεν τον μεμονωμένον νε-κρόν έν σχετική τάξει, μετ αύτου δέ μέγαν σάρδιον οκτά-γωνον διάτρητον άνευ έγγλύφων κοσμημάτων, τμήμα ψη-φΐδος κα'ι έν λίθινον κομβίον ό'μοιον τοις εϊρημένοις' τοκρανίον αύτου άπεκομίσαμεν έν οπωσδήποτε καλή κατα-στάσει ον, έν ω τά λοιπά οστά ήσαν εύθρυπτα.

Εκ τών άνω καθίσταται εμφανές ότι έν Θεσσαλίαεχομεν πολύ άκριβή έν σμικρώ εϊκονογράφησιν της παρ'Ομήρω ταφής, ιδίως της ύπό του Θεσσαλού 'Αχιλλέως

γενομένης τοΟ Πατρόκλου, ήν και άλλα έν τοις κάτω εύ-


ρήματα θά πιαττοποιήσωσιν ετι μάλλον (βλ. Κεφ. ΙΒ')-περί του ζητήματος τούτου προτιθέμεθα νά διαλάβωαενδια μακροτέρων έν εύθετωτέρω τόπω κα! γρόνω.

Σημειωτέον ότι τον έν είκ. 4 τάφον ϋπ' αριθ. 6 δεν άνε-σκάψαμεν ΰπάρ/ουσι δε και άλλοι όμοιο; πολυάριθμοι έντοις πέριξ, τά πολλά έμφανεΐς, μάλιστα κατά το Σεσκλιώ-τικο Ρέμα και πολύ περαιτέρω εις άπόστασιν μιας ώραςπαρά την εϊς Διμήνι άτραπόν.

2) Νεολιθικός συνοικισμός εν Σπαρτιά Λατομείου.

Η πρώτη στάσις του έκ Βόλου εις Βελεστΐνον σιδηροδρόμου

καλείται Λατομεΐον αριστερά αύτής ύπέρκειταιίκανώς υψηλός βουνός καλούμενος ή Σπαρτιά, έχων έπϊτης κορυφής ερείπια τουρκικού σταθμού και -υροζοΑζίου,καλουμένου Μάλ-Τεπέ ή Ταμπούρι. Απέχει δ' ο λόφοςούτος περί την ήμίσειαν ώραν άπό της νεολιθικής ακροπόλεωςτου Σέσκλου.

Ανασκάψαντες έπ'; τής κορυφής εΰρομεν κεραμίδαςστέγης τά άνω μελανοοαφεΐς καλλίστας, οϊας έν τω ίερώτοΟ Ηρακλέους τών Φερών (βλ. ΠΑΕ 1907, 178) κα'ιθραύσματα αγγείων μέλαινης καλής γανώσεως τής Ε-Δπ. Χρ. εκατονταετή ρ ίδος' πιθανώς υπόκειται του τουρκικούσταθμού κτίσμα, ίσως ναός, τών χρόνων τούτων άλλ'έπιλιπούσης τής πιστώσεως δεν εβη έπι τοσούτον ή άνα-σκαφή, ώστε νά βεβαιώση τά ίχνη του ναού αύτοΟ.

Προς τούτοις έν τη αύτη θέσει και έγγύς αύτής εΰρο-μεν τμήματα νεολιθικών αγγείων, δέκα και πέντε λίθινακαλά εργαλεία, το πλείστον πελέκεις και οιάτρητον κεφαλήνροπάλου, κογχύλιον έξειργασμένον διάτρητον πολ-λαχου, μέγα κέρας έλάφου, πεσσόν πήλινον σφενδόνης τώνκαυστικών, τρία σφονδύλια πήλινα πεπλατυσμένα και


ολίγα θραύσματα γραπτών αγγείων της παρά Ίσούνταλεγομένης Α περιόδου του λιθικου αιώνος.

Εκ τούτων καταφαίνεται ότι ενταΟθα υπάρχει τιςνεολιθικός συνοικισμός, περιέργως μή μνημονευόμενος Οπότου Τσούντα' λέγομεν δ' ούτω, διότι έμάθομεν παρά τοΟέπιστάτου του σταθμού Λατομείου ότι άνέβη ένταυθα ό'Γσούντας χαΐ εύρέ τίνα άγγεΐα νεολιθικά κα'ι λίθινα εργαλεία" είναι ο' ο περί ού ό λόγος συνοικισμός πλέον ή διπλάσιοςτην εκτασιν τοΟ έν Σέσκλω, άλλ' ελάσσονος ήμόλις της αυτής έκείνω προσχώσεως.

Δύο δέ σιδηρά μαχαίρια και τμήματα αγγείων, άνω-τάτω εύρεθέντα, βεβαιοΟσιν ότι και οί Βυζαντινοί είχονιδρύσει ένταΟθα φυλακεΐόν τι, οδ ερείπια φαίνονται υπότο δεύτερον τουρκικόν πυροβολεΐον, διότι ΰπάρχουσι δύοεπάλληλα διαφόρων χρόνων, δια τό λίαν εύθετον στρα-τηγικώς της θέσεως ταύτης.

Τα άρχαιότερα ίχνη τοΟ υποτιθεμένου Ελληνικού ναοΰθά κείνται λίαν βαθέως Δυτικώτερον ύπό ταΟτα. Έκ τίνωνχονδρών πήλινων μετοπών μετά γείσου, έπικεχρισμένωνκίτρινων κα'ι όμοιοτάτων τοις έν Κοροπαίω, Γόννοις και'Ομολίω εύρεθεϊσιν, είκάζομεν ότι ό ναός θά ήτο έκ μικρώνλίθων πεποιημένος, ως εκείνοι. Εξ άναθημάτων τουναοΰ τούτου προέρχονται τμήματα λεπτών χαλκών αγγείωνμετά κοσμημάτων δι έντομών, τμήματα τριών λογχώνχαλκών δοράτων καϊ μέρος βραχίονος μαρμάρινου αγαλματίου, οία τά έν Γόννοις και Φθιώτισι θήβαις εύρεθέντα.

ό>) ' Αργαία λεωφόρος Παγαοών - Φερών ·πιΰανή &έσις μυκηναίων τάφων Μινυών Ίωλκον.

Κατά την έκτέλεσιν τών άνω εργασιών έρευνώντες τάπέρις παρετηρήσαμεν σαφή ίχνη μεγάλης λιθόστρωτου


λεωφόρου, άτινα από των έγγύς τοΟ Σέσκλου προς τάςΦεράς είναι τοσούτον ευδιάκριτα, ώστε και σήμερον ονομάζεταιή οδός αυτη, πολλαχοΟ ή αύτη τη σημερινή ένχρήσει ύπό των χωρικών, Βελεστινόστρατα. Φέρει δ' ένια-χοΰ ή οδός υψηλά άναλήμματα, ών τίνα αρχαία, έτεραδ' εκ μεταγενεστέρας επισκευής και χρήσεως.

Ή αυτή όοός είναι ένιαχοΟ όρατή και έκ Διμηνίου ειςΣέσκλον, ούχ'ι κατά τήν νυν εν χρήσει άτραπόν εις τηνδεξιάν οχθην του ρεύματος, άλλά μακράν της αριστεράςαυτού, έγγύς της σιδηροδρομικής και δημοσίας όδοΰ προςτήν στάσιν Λατομείου. Της όδοΰ ταύτης έστρωμένης οιάσκληρών πλακών, ΰπέρκειται εκατέρωθεν πεζοορόμιον διέμπεπηγμένων επιμελώς λίθων, ώς έν Δημητριάδι, έΗ οδδιακρίνεται του τουρκικού καλντιρίμι, όπερ επίσης υπάρχεικατά τήν διεύθυνσιν ταύτη ν, καϊ μάλιστα παρά τήνδημοσίαν όδόν έκ Βόλου εις Βελεστΐνον.

Λίαν σαφή είναι τά ίχνη της αρχαίας ταύτης λεωφό-οου εϊς τά ΒΔ κοάσπεδα τοΟ λόφου Σπαοτιας, και ένια-γ ου άπο τής ίίόοου έκ τών Παγασών κατά τήν θέσινΜπουρπλήθρα εις τούςπρόποδας του ορούς, ένιαχοΰ λελα-ςευμένου χάριν τής οδού αύτής, προς το Διμήνι. Είναιδ ή λεωφόρος αυτη ή πεδινή και μεγάλη ή ένοΰσα τάςαρχαίας Παγασάς μετά τών Φερών, διότι και έτερα φαίνεταιυπάρχουσα έκ τής Φεραΐκής πύλης τών τειχών τώνΠαγασών ορεινή μάλλον.

Προς τούτοις παρετηρήσαμεν θέσεις τινάς εύαρμό-στους εις ύποδοχήν μεγάλων μυκηναίων τάφων, οίουςδέον έτι νά άναζητήσωμεν, άφ' οδ οί δύο έν Διμηνίω εύ-ρεθέντες, Ό τρίτος μεταξύ αύτοΰ καϊ Παγασών καϊ ό τέταρτοςέν Καπακλί, δεν θά είναι βεβαίως οί μόνοι ύπάρ-χοντες τών πλουσιωτάτων Μινυών τής ΊωλκρΟ.

Έπ' αυτής τής νεολιθικής ακροπόλεως του Διμηνίου


εις τά Ανατολικά κράσπεδα τοΟ λόφου φαίνεται υπάρχωνκα'ι έτερος ή έτεροι θολωτοί τάφοι" ομοίως αριστερά τηςέκ Διμηνίου εις Σέσκλον άτραποΰ ού μακράν του ευρεθέντοςκαι γνωστοΟ. Κα'ι κατά τά χωματώδη κράσπεδα τουΠηλίου παρά την σιδηροδρομικήν γραμμήν καϊ το φυλα-κεΐον 4 φαίνεται υπάρχων έτερος κα'ι ετ: ΰψηλότερονπρος το /ωρίδιον λίελισσί,άτικα Καλύβια εις την δεξιάνοχΟην του Ξερία. Έπ αύτοΰ τοΟ λόφου Κάστρο του Βόλου, ήτοι της αρχαίας ΙωλκοΟ, Οά ύπάρ/ωσι βεβαίωςπολλοί όμοιοι, μάλιστα οί άριστοι. Εγγύς δέ του φυλα-κει'ου 10 του σιδηροδρόμου λέγεται ότι ύπάρχει κτίσμαέκ μεγάλων λαξευτών λίθων ιστορικών Ελληνικών '/ρό-νων, όπερ τά πολλά εκρημνίσθη κατά την τομήν της σιδηροδρομικής

γραμμής.Τ'; ΤωΛκω.

Μέγα άρχαϊκον και ιστορικών χρόνων νεκροταφεΐον.

Έν τοις ΠΑΕ 1909, 159 κέ. έγράψαμεν περί ευρέσεωςτάφων ΒΑ τής ΙωλκοΟ, ήτοι τοΟ νΟν Κάστρου τουΒόλου, έν θέσει Πασχαλιά. Και εφέτος άνεσκάψαμεν ένθέσει Ξηρόκαιιπος συνεχόμενη τη άνω κα'ι έγγύτερον προςτήν Ίωλκόν Κνταΰθα ο Ν. Συριανός άνοίγων φρέαρ εύ-ρεν εις βάθος 0.(50 μέν τάφον τετράγωνον έξ άκατεργά-στων πλακών μηδέν ένέχοντα, περαιτέρω δ εις βάθος4.00 έτερον διά μεγάλων μαρμάρινοι πλακών έξειργα-σμένων κα'ι καλώς συνηρμοσμένων.

Ες κϋτοΟ κατωρΟ(όσαμεν νά διασώσωμεν δύο ληκύθους

μετά κοσμημάτων μελάνων καλής τέχνης, κοιλίανετέρου αγγείου έν είδει μεγάλης πυξίδος έπ·κε/ρισμένην τάεςω διά λευκού /.αλού χρίσματος πουριυθέντος, κα'ι βάσινμετά μέρους τής κοιλίας ωραίας κύλικος υ,ετά λευκού


επιχρίσματος επίσης, ία οδ δια μέλαινης βαφής εγράφησανκοσμήματα, ών τινα ό'μοια τρο/οΐς, πωρωΟέντα' έπϊτοΟ άγγείου τούτου έγένετο χρήσις και ερυθράς καϊ κίτρινηςβαφής, αίτινες έγένοντο τα πολλά έξίτηλοι έν τω ύδατι.

Προς τούτοις ευρέθη κύαθος και λύχνος γεγανωμένοιμέλανες λαμπρώς, τμήματα ετέρων μικρών ληκύθων κα'ι/αλκής στλεγγίδος" ευρέθη και λίθινος πέλεκυς τών νεολιθικών

εκ προγενεστέρων χωμάτων.Τα ευρήματα ταϋτα, ιδίοις τά έπικεχρισμένα λευκά

αγγεία κατά την μέθοδον τών περίφημων λευκών ληκύθων, είναι σπουδαιότατα, μηνύοντα την κατά το πρώτονήμισυ της Ε' π. Χρ. έκατονταετηρίδος άκμήν της Ιωλ-κοΟ, περί ής ειπομεν έν ΠΑΕ 4909, 159 κέ..

Άνασκάψαντες κα'ι ήμεΐς εγγύς τοΟ φρέατος ευρομεντινας άνοι/θέντας πάλαι κα'ι άνατραπέντας τάφους, εξ ώνπροήρχοντο θραύσματα άγγείων γεωμετρικών κα'ι μελανόμορφων

. Ευρομεν δέ κα'ι άσύλητον τάφον τετράγωνονμηδέν πλην οστών και τμημάτων άγγείων έκ προγενεστέρωνχωμάτων ένέχοντα.

"Ετερος τά©ος έγγύς τοΟ προηγουμένου ήτο έκ ποτα-μολίθων, έκαλύφθη δ' ύπο όκτώ πρασινωπών άκατεργά-στων πλακών έχει μήκος 1. 60, πλάτ. 0.50, βάθ. 0.93εντός ευρέθη νεκρός τεθαμμένος, ου παρά τους πόδας σιδηρούν

μα'/αίριον καϊ λίθινον άκόνιονΠαρ' αύτον ευρέθη μικρός κεραμοστεγής τάφος μήκους

0.87, ένέχων κόνιν καέντος νεκρού κα'ι άκέραιον μικρόνμελανοβαφές άγγεΐον, καϊ έτερος μέγας εξ όρθώνπλακών μετά πώματος τριών πλακών είχε μήκ. 2.40,πλάτ. 0.85, βάθ. 0.80' αί δύο τών πλακών του πώματοςεΐ-/ον άνατραπή προ πολλού καϊ δ τάφος έσυλήθηουτως' ήμεΐς ευρομεν τμήμα μεγαρικοΟ σκύφου έκ ξένωνπιθανώς χωμάτων εϊσελθόντων άνωθεν.


Περαιτέρω εγγύτατα τούτων και επί της διερχομένηςόδοΟ εΰρομεν τάφον μήκ. 2.20, πλάτ. 0.60, βάΟ. 0.70 εκτεσσάρων ορθών πλακών καί πώματος, δπερ εΐχεν άφαιρεθη"εντός ευρέθη πήλινος λύχνος" έτερος παρ' αύτον τάφοςέποιήθη κυκλοτερής δια ποταμίων λίθων προχείρως καιέστεγάσΟη οία μιας ακατέργαστου πλακός- άνήκεν εις παι-δίον' έντΌς ευρέθη είδώλιον γυναικός καθήμενης, τέχνηςτης Ε' π. Χρ. έκατονταετηρίδος.

Λεςιά δέ της οοου εϊς την γενομένην έκχωμάτωσιν,πεοί ής είπομεν έν ΙΙΑΕ 1909, 159 εύρομεν τάφον μήκ.0.95, πλάτ. 0.40, βάθ. 0.50 μηοέν ένέχοντα, και έτερονκυκλοτερη έκ ποταμολίθων κτ'.στόν περιείχε δύοχαλκά ψάλια πλατέα, άγγεΐον άβαφες, ορμον χαλκοΰνκαί τι κατιωμένον σιδηρούν άντικείμενον.

ΈνταΟθα υπάρχει μέγα νεκροταφεΐον της Ίωλκου, λαμπρών χρόνων, ού ή συστηματική ανασκαφή Οά παρά-

σχη σπουδαιότατα ευρήματα" ήμεΐς έπιλιπούσης της έκδρχ. έκατον πιστώσεως τοΰ Υπουργείου τών Εκκλησιαστικώνκλ. άνεβάλομεν τήν περαιτέρω άνασκα^ήν ειςεϋθετώτερον χρόνον.

Ζ') Έπϊ της κορυφής τοΰ Πηλίου.

1) Λαξευται οικήσεις καί ίερδς περίβολος έπϊ τηςάκρας κορυφής.

Τό ΙΙήλιον, μάλιστα ή κορυφή αύτοΰ, είναι κέν-τρον πολλών μυθολογικών διηγήσεων, λίαν γνωστών, καιδύναται τις τούτου ένεκα νά ονομαστή αυτό μικρόν Ολυμ-πον. 'Κ-ί της άκρας αύτου λέγεται οπό τίνων αρχαίωνσυγγραφέων δτι ΰπηρχεν ιερόν τοΰ Διός Ακραίου, εις ονκαι ίκαναί έπιγραφαι άναφέρονται ώς όντα πρώτην θεότητατών Μαγνητών, ΙΟ IX2 1103. 1105. 1108-1110. 1128.

20


Προς βεβαίωσιν τούτου άνέβημεν έκεΐσε και έοευνή-σαντες τάς ύψηλοτέρας κορυφάς, εΰρομεν επί της ύψιστη;,ήτις καλείται Πλίασσίοι σήμερον, ένούσης ΰψ. 1635 μ.,άφθονα ίχνη κεράμων και τινα σημεία οικοδομημάτωνεπί της προς την έσω θάλασσαν έστραμμένης ολίγον επικλινούςεπιφανείας, φαλάκρας δλως και πλήρους λιθαριών[σάρα κοινώς).

Τά περί την κορυφήν ταύτην μέρη ήσαν πλήρη βόθρωνκαι άνατετραμμένων βράχων, ποιηθέντων ύπο χρυσοθήρωνχωρικών άπο αιώνων ήδη, ώ; διηγούνται οίπλησιόχωροΐ' διότι έκ της κοινής ονομασίας της θέσεωςπαραγόμενοι τίνες, ένόμισαν ό'τι κρύπτεται που της κορυφήςμέγας θησαυρός, 6ν ούτως άνεζήτησαν πολλοί' τινέςτών ερευνητών τούτων εκ Δρακείας λέγεται δτι έσπαρά-χθησαν ύπο λύκων.

'Ανασκάψαντες ένταΟθα επί δεκαήμερον οαπάναις τηςΚοινότητος Πορταριάς και τοΟ κ. Άλεςίου Αθανασάκη,εύ'ρομεν κατά μεν την Ανατολικήν βραχώδη πλευράν λα-ξευτάς οικήσεις του γνωστού τύπου (είκ. 5' το διάγραμματούτο έποιήσαμεν προχ_είρως αλλά μεθ' ικανής ακριβείας),όμοιας ταΐς περί την Δημητριάδα, έν Παγασαΐς, Φθιώτισιθήβαις κά. (ΠΑΕ 1907, 236)· ύπάρχουσι και όπαί προςέ'μπηξιν τών ξύλων διά τάς στέγας τών καλυβών τών παμπάλαιωνεκείνων κατοίκων" καλούνται δ' αί οικήσεις έν-ταυθα ύπο τών ποιμένιυν «Σχολειό», διότι οί άναβαΟμοίθεωρούνται ΰπ' αύτών ώς έδρανα μαθητών παλαιών, διδασκομένων

ποτέ εκεί ύπό τίνος διδασκάλου. Όμοίως έπϊτοϋ* ακρωτηρίου ΙΙύρρας (νΟν Αγκίστρι) παρά τάς Άμφα-νάς καλούνται νυν τοιαΰται λαξεύσεις «Αασκαλειό», ήτοιΔιδασκαλεΐον.

Τών οικήσεων τούτων θά έγίνετο χρήσις δι' έμπήξεωςςύλ(υν προς όλιγοχρόνιον οιαμονήν κατά το θέρος και εις


την λαμπράν ίστορικήν περίοδον' διότι ευρέθησαν επ αύ-των χονοραί κεραμίδες, ο.»ν τίνες φερουσι συμπιληματαγραμμάτων χαραχΟέντων βαθέως έπί μαλακοΟ τοΟ πηλοί»'φαίνεται βτι αύται κατεσκευάσθησαν επί τόπου ένταΰθα.

Εγγύς οέ των οικήσεων τούτων ευρέθη κτιστή δια λαξευτών

λίθων άλλ' έν έρειπίοις πύλη (εϊκ. 5 Ε) μετάδύο πύργων εκατέρωθεν (είκ. 5 II Π), ών ο έτερος έποι-

Α^ί'--^ „*> ■ —"... ·

Ια Γ : "^^Μ^'"V —-------

'Α8& - ·Μ?: ν.·ι·. β

ΚΟΡΥΦΗ ΠΗΛΙΟΥ.Είκ. 5. ' Ιερός περίβολ.ος μετά κτισμάτων λ.ατρείας και λαξευτών οικήσεων.

ήθη επί μεγάλου λαξευτού" βράχου και έπεσεν εις ερείπια.Εκατέρωθεν των πύργων τούτων άγει τεΐ/ος έπί της άκρο·τάτης κορυφής, το πλείστον έν έρειπίοις, άλλα σαφώς δια-κρινόμενον' έποιηΟη και τοΰτο καί οί πύργοι περί την Ε'ίσως π. Χρ. εκατονταετηρίδα.

Παρακολουθήσαντες το τεΐ/ος τοΰτο, οδ τΌ πάχ. 3 μ.,εϊοομεν ότι αποτελεί μέγαν ελλειψοειδή" περίβολον, έχονταπιθανώς και έτέραν πύλην Νοτίως, ένθα ό'μως δεν διατηρείταιτό όλον ευκρινώς" διότι εκ της κλίσεως του έδά-


ΐιους έζεσαν και παρεσύρθησαν ή έκαλύφθησαν οι πλείστοιτων λίθων.

Συνέχεται δέ τω περιβόλω τούτω και έτερος Νοτιοα-νατολ'.κώς (είκ. ϊ> Τ'"), ου μόνον ολίγον τι της Ανατολικήςπλευράς διατηρείται ευκρινώς. Αμφότεροι άπετέ-λουν ιερόν περίβολον, άνάλογον τω έν Όλυμπία, Δελφοΐςκττ., χωριζόμενον έγκαρσίως κατά το σημεΐον Γ της είκ.5 δια τείχους έκ μικρών λίθων, άλλ' έχοντος πάχ. 3 μ.επίσης.

2) Ιερά και οτοά εντός τον περιβόλου.

Εντός του μείζονος και κάλλιον διατηρουμένου περιβόλουεΰρομεν δύο οικοδομήματα (το Λ και τΌ Β της είκ.5), ών οί τοίχοι έποιήΟησαν έκ μικρών λίθων και έχουσιπάχ. ι μ·, έσώθησαν ο' έπι ύψος σχεδόν ενός μέτρου.Δεν άνεσκάφησαν ό'μως ταυ'τα εντελώς. Το Α είχε κατα-στραφή τά πολλά' φαίνεται δέ ον σχ_ήματος κυκλοτεροΰς,ως ό έν Γόννοίς ναός τής Αθηνάς Πολιάδος κάο..

Παρά το Α Βορειοδυτικών υπάρχει μέγας άπότομοςΤράγος, ΰψ ον διακρίνεται στόμα ελλειψοειδές σπηλαίου,ανοίγματος 2 μ. (είκ. 5 Σ), βεβυσμένον δια βράχων όι-ΐθέντων έκ τών άνω επίτηδες ΰπό χωρικών και ποιμένων,ων τίνες Λεγουσιν οτι προ τριάκοντα περίπου ετων ειοοναύτό άνοικτον και λελαξευμένον' ήμεϊς δεν κατέστη δυνα-νατον νά βεβαιώσωμεν άν έχει λαξευθή, διότι δεν έχωρή-σαμεν εις βάθος άρκουν προ τοιαύτην διάκρισιν' ήκάσαμενόμως οτι όντως θά είναι τεχνητώς λελαξευμένον. Το σπή-λαιον τοΟτο πάντως, κείμενον εντός εϊς το άκρον τοΟ περιβόλου, θά ήτο άντικείμενον λατρείας, το δέ οικοδόμημαΑ ιερόν τι τής έν τώ σπηλαίω λατρευομένης θείτητος.

Ίο Β εξ άλλου θά ήτο επίσης ιερόν ετέρας σχετικής


θεότητος τη έν Α και έν τω σπηλαίω λατρευομένη' είναιδέ τοΟτο έπιφανέστερον ώς ε/ον μίαν των πλευρών, τηνάνασκαφεϊσαν έν μέρει, διήκουσαν είς μήκος 11.40 μ..

Αμφότερα τα οικοδομήματα ταΰτα έποιήθησαν πη-λόκτιστα αρκούντως επιμελώς, και είναι πιθανόν οτι έστε-γάζοντο, ατερερυμένης εσωΟεν της στέγης δια κορμών δένδρωντην ΰπαρςιν στέγης βεβαιοϋσι κέραμοι άφθονοι, ώναί μεν στρωτήρες φέρουσιν έρυΟρόν, αί δέ καλυπτήρεςκατά την κυρτωσιν άνω μέλαν γάνωμα, ώς αί άνοο ένΕ' 2 μνημονευθείσα ι.

Ότι δ' ήσαν ταΟτα ιερά, άποδεικνυουσιν ευρήματαπαρά το ΑΒΓ ευρεθέντα κατά τάς δοκιμάς, ήτοι θραύσματααγγείων μελανοοαφών καλών, στιλπνότατης γα-νώσεως, ιδίως μικρών σκυφοειοών, της Ε'-Λ' π. Χρ. έκα-τονταετηρίδος' ευρέθη επίσης και χαλκοΟν άριστης διατηρήσεωςνόμισμα τών Χαλκιδέων της Α' π. Χρ. εκατονταετηρίδας(ΈΜ. προτομή γυναικός κατενώπιον πέριξ επιγραφή. ΟΠ. άετος άναπεπταα,ένων πτερύγων, οδ άν(οαριστερά ίχνη επιγραφής), πολλοί χαλκοί και σίδηροιήλοι, σαυρωτήρ σίδηρους μικρού δόρατος, αναθηματικούβεοαίιος, μικρά και δυσδιάγνωστα τμήματα πήλινων άγαλ-ματίων, έν οίς ττλα/.οειδές εϊδώλιον άοαφές, ό'μοιον τοιςνησιωτικοΐς.

Διευκρινηθέντων τών κτισμάτιυν Α και Η ευρέθησανέν μέν τώ Α κεραμίδες και αγγεία εις πλήθος του είδουςτών μνημονευθέντων, ήλοι, βέλος σιδηρούν, λαβή κυλινδρικήμα/αιρίου ή μέρος σαυρωτήρος, αι/μή δόρατος σίδηρου, κρίκος χαλκοΰς, πολλά τμήματα λεπτών αναθηματικώνάγγείων, ών τινα ©έρουσιν ένδον κατά τον πυθμέναάπό της ποιήσεως ήδη ένσφράγιστα άνΟεμωτά κοσμήματαάκτινοειδώς, συνο'/εϊς μεγάλοι σίδηροι προς συγκρά-τησιν ξύλων κττ.. Ιά '/ώματα ενταύθα εί·/ον κοσκινισΟή


ΰπό των θησαυροθηρών, πολύ οέ αέρος των τοίχων κατε-σκάφη όλως ύπ αυτών.

Έν δέ τω Β, οντι ασφαλώς τετραγώνω καί έχοντι~άγ. τοίγ^ου Ο.Οο, ευρέθησαν κεραμίδες, ήλοι και αγγεία,ώς έν τω Α, ετι δέ χαλκουν πώμα αγγείου, αιχμή σίδηρουδόρατος, έλασμα σιδηράς μαχαίρας, τμήματα μεγάλωνάβαφων αγγείων καί τίνα χαλκών λεπτών έπ'ι τώντοίχων αύτοΟ κείνται βράχοι κατακυλισθέντες ύπο θεομηνιώνή άνθρώπουν. 'Τπ' αύτό οΰ μακράν ευρέθησαντρία τμήματα αναθηματικών μαρμάρινων στηλών λίανέφθαρμένων' θά εφερον έπιγραφάς έξιτήλους νυν γενο-μένας.

ΠερΊ τον τοϊχον Γ ευρέθη το μνημονευθέν νόμισμα,τμήματα κυλίκων μελανοβαφών πήλινων της Δ -Γ" π.Χρ.εκατονταετή ρ ίοος, ελάσματα χαλκά διάτρητα, ήλοι χαλκοίκαι σίδηροι άμφικέφαλοι πλείστοι, τμήματα αγγείωνχαλκών μετ'εντομών άποτελουσών έπιγραφήν ίσως, κεραμίδεςώς άνω, εξ οξείς αμφορείς, έλαιοφόροι ποτέ ή οΐνο-φόροι, κατακε/ωσμένοι επίτηδες, πλήρεις δέ άνθράκωνκαι τέφρας, τμήματα έτέρων όμοιων, τρεις λύχνοι, ών δύοάβαφεϊς, ό έτερος μέγας, δ τρίτος μελανοβαφής, στρεπτάντι σιδηρούν βέλος κττ..

Φαίνεται πιθανόν ό'τι το κτίσμα τούτο Γ έχρησίμευσενού μόνον ώς έγκάρσιον τείχος, κλεΐον Νοτιοανατολικώς τονιερόν περίοολον, άλλά και ώς στοά άμφοτέρωθεν έστεγα-σμένη, ένθα ίδρύοντο τά πωλητήρια προς /ρήσιν τώνπροσκυνητών κατά τάς τελουμένας εκάστοτε πανηγύρεις

.Παρά τό Ε της εϊκ. 5 ευρέθη τμήμα στήλης λείας

άμφοτέρωθεν έκ πώρου λευκού σκληρού μετ' άβαθώς κε-χαραγμένης έπιγραφής της Δ' π. Χρ. έκατονταετηρίδος


Α Ν Μ . . .Α I Σ (τέρμα )

ί'σως α[οί δείνα άνέθηκ]-αν Μ[ούσ;-

αις ».

Ε- αυτής εΐχον /αράζει ποιμένες, κυνηγοί κατ. μο-νογραφήματα δνομάτων και χρονολογίας· ότι ή στήλη ήτοάρτιωτέρακαί προ όλίγων έτών έτεμαχίσθη, άποδεικνυουσιναί νεώτεραι έπ'αΰτής έπιγραφαί, ών τινα γράμματα εν μέρεισωΟέντα ύποοεικνύουσι τήν άνω καί δεξιά συνέχειαν αυτής-εχει δε νΟν ΰψ. 0.19ο, πλάτ. 0.19, πάχ. 0.06, ΰψ.γραμμ.0.04, διάστιχ. 0.02.

Πλήν τοΰ μεγάλου περιβόλου ύπάρχει καί έτερος κατάτήν εςω δψιν τής στοάς Γ' ένταΟθα άνεσκάψαμεν οικοδόμημα, όμοιον καΟ' όλα τω Γ και δν συνέ/ειαν αύτοΰ πιθανώς" παρηκολουθήσαμεν δ' αύτο εκ τής άνω γωνίας έπΐ4.40 μόνον' περαιτέρω φαίνεται προχωροΟν κατά τό Τ "ώς συνέχεια του τείχους του περιβόλου. ΈνταΟθα εΰρομεν'/ονδράς ένσφραγίστους κεραμίδας, περ'ι ών είπομεν έν τοιςάνω σελ. 307 , τμήματα αγγείων πήλινων κα'ι ήλουςχαλκούς καί σίδηρους.

Κατά το μέσον που του δευτέρου τούτου δυσπροσδιο-ρίστου τήν εκτασιν περιβόλου εύρομεν δύο οικοδομήματα,τό Γ και Ζ τής είκ. δ. Τούτων τό Ρ έχει σχήμα όρθογώ-νιον κα'ι κείται έπ'ι μικρού υψώματος, υπέστη δε ο'ικτράνκαταστροφήν υπό των θησαυροθηρών' άλλ εμφανώς έςά-γεται εκ τών μεγάλων λαξευτών παραλληλεπιπέδων λίθωνοτι τούτο είναι ναός, ό επιφανέστατος τών ενταύθα, πιθανώςό τοΰ Λιός Ακραίου, κείμενος περιέργως εςω του μεγάλουπεριβόλου.

Τόν ναον τούτον δεν άνεσκάψαμεν δυστυχώς, διότι


θύελλα μετά βροχ_ης εκραγεΐσα κατά το μεσονύκτιον τηςΙ^5 Αύγουστου καΐ διαρρήςασα την σκηνήν ημών ήνάγ-κασεν ημάς νά άποχωρήσωμεν εκείθεν" έξ ολιγόωρου δοκιμαστικής

σκάφης ευρέθησαν άφθονοι κέραμοι στέγης,οίαι αί μνημονευθείσα!.

Εγγύτατα αύτοΰ ύπέρκειται σωρός ερειπίων μικρότερουοικοδομήματος Ζ, δπερ ουδόλως άνεσκάψαμεν. Έν τωμέλλοντι ενταύθα μάλιστα και κατά τά σημεία Α. Β. Γ. Σείναι άναγκαϊον νά γίνωσιν έ'ρευναι, έξ ών θά διευκρινηΟώσιτά κατά τον σπουδαιότατον τούτον τόπον λατρείας αρκούντως

σημαντικά ερείπια.

3) Ιδιότητες τον Πηλίου" τοττωνυμίαί κατ αυτό.

θεωρουμεν άξιον αναγραφής το οτι έπΐ της κορυφήςτοσούτον ύψηλοΰ' ορούς άπηντήσαμεν κατά τε τάς ημέραςκαι τάς νύκτας ήπιότητα περίεργον, ο'ίαν έπ'ι ετέρων καιμικροτέρων έ'τι ορέων κατά την αύτήν ώραν του έτουςουδόλως άπαντα τις. Διότι, καίτοι ή κορυφή αύτη περιβάλλεταιπανταχόθεν ϋπο δάσους, καίτοι έχει εγγύταταΑνατολικώς και εις ούχι μεγάλην άπόστασιν γύρωΟενπλείστας διαυγείς και άφθονους πηγάς υδάτων, καίτοι ήμί-σειαν ώοαν ϋπο τήν άκραν διετηρεϊτο τότε εντός δάσουςπτέριος χιών, εν τούτοις ή Οερμότης και ήπιότης του κλίματοςημέρας και νυκτός έπ'ι θέσεοος πανταχόθεν άπόπτουήτο καταφανής.

Έν γένει οέ είναι ήμερος Ό πέριξ τόπος, στερούμενοςβλαβερών ζώων και ερπετών κατά τό θέρος τουλάχιστονουδέ ήκούσαμεν κατά το διάστημα της διαμονής ήμώνφωνήν λύκων, θώων και τών τοιούτων, έν ω έπϊ τοΰ άσυγ-κρίτως ταπεινότερου ορούς τών Φθιωτίδων Θηβών κατάτήν αύτήν ώραν του έτους συναντά τις άγέλας έ'τι τοιού-


των ζώων, επιτιθεμένων μάλιστα ήυ,έρας και νυκτός εναντίονανθρώπων τε και ήμερωτέρων ζώων (βλ ΠΑΕ 1908,188 κέ.)·

Ίούτου ένεκα δεν είναι άπίθανον νά εϊκάσωμεν οτι ειςίκανώς αρχαϊκούς χρόνους κατωκήθη ή βέσις αύτη καϊαπετέλεσε μικράν τίνα κώμην, ής διετηρήθη το δνομα ειςυστέρους χρόνους (Πελεθρόνιον, Κενταυρία;)- κατόπιν μετετράπη

εις τόπον λατρείας έν τοις ίστορικοΐς χρόνοις' περ!του ζητήματος τούτου, έΗ ου πολλά σημεία της Μυθολογίαςδύνανται νά διαφωτισΟώσ'., θέλοαεν διαλάβει εϋΟετώτερονμετά την περάτωσιν των έκεϊ ανασκαφών.

θέσεις δε ονομάζονται περί την κορυφήν αί έξης:Πλισσίδι ή Πλίασσίδι, Παζαρούλι, 'ς τοις Μουσγίτσες,'ς τ' Άηδονάκι, Γαλανόπετρα, ς το Κλουνί, ΜπασδέκηΚαλύβα, 'ς την Πέτσίαλη, Καραούλι, Σουβάλα, Πυρ-γά/.ι, Άρκόπετρα, Μικρή-Άρκόπετρα, Κρανίτσα, ΚρύαΒρύσι, Στέρνα-Λαναρδ, 'ς τήν Πατριντζίά, Καλντιρμάκι,Άμασκάλη, ΑναΟεαατίσματα, 'ς τα Κέθρα, Κατσαρού,Ξινά-Νερά, Άγίά-Κατερίνη, Κστίνα, θολορίά' περαιτέρωπρος τήν Δράκειαν λέγονται Μανώλη τήμ Πέτρα, Καρα-αί/αλου, Κοτρώνία, Μισορράχι, Σταυρός, 'ς τή Σκλή-Ορα, Παλιάμπελα, Καστέλλι, Ταράτσες, Δίασέλλα, 'Α/λί-τσα, 'ί τ* Λροσινά, Άνεμοΰτσα, Παναϊά, Σαπόπετρα,Γόο το Βράχο, (έ'νθα παλαιόν Μοναστήριον του Αγ. Δημητρίου). Λύκου-Τρυπα. Εις τάς πλείστας των άνω θέσεωνύπάρ/ουσ; και ονομάζονται ώς άνω πηγα'ι ύοάτων.

"Ετι περαιτέρω περί τον 'Αγιον Ααυρέντιον μέ/ριΑγ. Γεωργίου και Λε·/ωνίων λέγονται αί έξης: Κεφάλα,

Τζουάννη-Βρύσι, 'ς το Μπουρνάζι, Καρδάρα, Στρόφιλο,Καμπάνα, Μαρίνα, Πυργάκ ς, Γουρνιτζίές, Συρβανάτες,Αρμάνια, Λιβάδι, 'ς τοις Μαμάτσες, Κουκουρΐγκος, Λιβάδι, Γαβάθα, 'ς τή ΜαννεροΟ, Κότινας-Λάκκα, Κάρου-


τες, Γοργοθας, Μαναστηράκι, Ψηλά-Χαγιάτια, Άϊγΐ,άν-νης, ΣλιναργΑοΰ, Μοχος ('ς τοϋς Μ'χούς), 'ς το Μπολίάρι,Ράχες, Δ,ΐαβατάκι, Σαρακνά, ς την Άγοι-Άπάντοι, 'ς το

Δρυμάρι, Μούρτινες, Παναΐ'τσα, Άϊθύμνίος, Μακκελάρες,Στοϊάτικα, Κούτ'-'Ράνι, Μετόχι, Κακαρούγκα, Λούλουδα,Γούβες, Νεόφυτ', Δέσι, Άϊκωσταντίνη, 'ς τ' ΆντρΑα,Κοκκινόη, Παλίοσκές, Δρυμάρες, 'ς τή ΜαγκουλοΟ, ΣκΑα-θάκι (βράχος ομοιάζων σκιά^'), 'ς τή Γόβρη, ΒαθεΑαΛάκκα, Παππαγγέλ', Καψάλες, Ισιώματα, 'ς τα Βροχίάή Ό ΒρόχΑος (ποταμός Βρύχων;), Καναβάκι, Αγρόλευκες,Τρανή-Όςυά, ΜαΟρο-Βράνος, "Ασπρο-Βράχος, Γυφτοσπη-λΐά, Κατσίκα, Γουρνομάντρι, 'ς τή Φλέση, Σκιζοραύλι,Ασπρόχωμα, Σαπόπετρα, Σταυρός, Κρεββάτ'α, Χλχό.

Περί δέ τήν Μακρυνίτσαν καλούνται θέσεις μέχρι Αέ-στΑανης (βλ. άνω Κεφ. Δ') ΚοΟκκος, ΤρανΌ Ίσιωμα,Γύφτοι, 'ς τά ΜαγκόεΑα, Γκριτζάραχι, Άκόν'α, ΚόκκινηΡάχι, Στάμο, Καράβα, 'ς τον Καλόερο, Μαχαιρα-Βρύσι,

Παπαδήμ'-Λάκκες, Κορφή, ΞεράκΑα, Ξιφόρτι, Κουπέλλα,'ς τ'Λαγωνίκα, Χαμορίγανι, 'ς το Άνταβίτο (τ' Άντο6"ίτο)(βλ. άνω εν Δ'), ΣιντούκΑα, Δρακόσπηλία, 'ς τά Βου-λϊ,ά, Πάστρα, Άχερώνες, Κοκκ'νόεΙα, 'ς τά Σκιληρά,ΠουρνάρΑα, ώυνομηλίά, Καλίακούοα, Κρύο-Νερό, Κα-ραμτζάρι-'Ράχι, Φλάμπουρο.

Κατά δέ τήν Δημητριάδα (Γορίτζαν) και Αλλην Με-ρΐάν προς τήν Μακρυνίτσαν: Μέγα-Ρέμα, Χιλϊ,αδοΟ, Δα-κρές (είδος άνθους), Ισίρου-Πηγάδι, Καραγάτσι, Παπα-στέλου, Μαντρινίά, Καβάλλα, Κήπία, Αλωνάκι, Τούμπα,'Ράχι-Μούρου, Άνομαλ^ά (ομαλή θέσις), Λαμπή-Πέτρα,Παντελέημονας, Άϊδημήτρις, 'ς τή Λαβωστή (ή Άλαβω-στή), 'ς τή Λεΰκα, Παραδείσι, Άϊλ^άς, Σγαντζοπούονι,Βαθύρεμα, Κλίμα, Λουμπάρδα, Ξεριάς, Καλαμάκι, Κάκ-καβος, 'ς τή ΓιρακΑά, Μεγάλο ΊσΑωμα, Γυφτόρεμα,


Φλαμπούρι, Σαρακ'νΌ (ό Σαρακηνός' μάλλον το Σαρακνό,ήτοι «μαδημένο βουνό», άδενδρον έκ τοΰ' σάραξ, άσ/ετονπρΌς τοΰς Σαρακηνούς), Καινούρία-Βριίσι, Βασιλΐά-Βρύσι,Μντάνι, Σγκακονα ('ς τήν Κακκονα), Καλογρίτσες, Καμάρας, Φ'τόκου, Μαρμαρωμένο Φείδι, Μετερίζια, Κατσι-ρέλλου, Γΐαννίοΰ, Παλίαύλακο, Κουτρίτσα, Γκιώνη, 'ςτο Γκουστίλλα, Βρωμόβρυσι, ΜαΟρα ΛιθάρΙα, 'Αλαοοκ-κλήσι, Μελίσσία, ς τον Πυργάκι, Καρνάς το Γιοφύρι,Γΐεοακίά.

Ονόματα δένδρων ανά το Πήλιον λέγονται το μέλ'ο ήό μέλίος, θ'λύκι, κέδρο, άγριλίά, φλαμπούρι, πλυξάρΐ κττ..

Η') Έν Γόννοις Περραιβίας.

Τάς περυσινάς άνασκαφάς έν Γόννοις έξηκολουθήσαμενκαι έφέτος, περατώσαντες μεν τήν άνατκαφήν του ναοΟτης Αθήνας Πολιάδος, έπεκτείναντες δε και εις άλλα σημείατάς έργασίας, ώς έξης:

1) Ναός Άΰηνάς Πολιάδος επί της ακροπόλεως.

Το μεσαιωνικ'ον οικοδόμημα (είκ. 6) άπεκαλύψαμενπαντα/όθεν κατά τάς εσω και ένιαχοΰ τάς έξω επιφανείαςτων τοί/ων, έκρημνίσαμεν δέ τους κτιστούς τετραγώνουςκίονας τοΟ προστώου, διότι ειχον έντοιχισθή στήλαι ψηφισμάτων

και άναθηματικαί περιέργως έπι των λοιπών τοίχωντου οικοδομήματος τούτου ούδαμου είδομεν έντετοι-χισμένην στήλην ίσως μόνον κατωτάτω έν τοις ϋεμελίοιςή ουδόλως έγένετο χρήσις αύτών,' πάντως όμως είναι άναγ-καΐον έν προσε/εΐ ανασκαφή νά κρημνισΟή' μέρος τών τοίχωνπρος βεβαίωσιν τούτων.

Προς τούτοις ήρευνήσαμεν ένδον του ναοΟ, ^ωροΟντος


εις βάθος 2.50 μ., ίνα ιδωμεν αν ύπηργεν επί τόπου αρχαιότερος

- έβε^αιώΟημεν οτι δεν ύπηρ/εν' έκ τούτου φαί-

ακροπολις: γοννπνιΓΙΡΟΧΕΙΡΟΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΛΝ ΑΝΑΣΚΑΦΕΝΤ ΗΝ ΚΤίεΜΑΤΩΝ

ΜΕΣΑΙΛΝΙΚΟΝ 0ΙΚ0Δ0Μ 1ΠΛ ΜΕΤΑ ΠΡΟΓΓΩ0Υ

ΤΟΡ/-10Ι ΣΤΗΛΜ ! - -^Λ/Ρ'ν / /

γοννοι£ί«. 6. Ναος Αϋηιας Πολιάδος.

νεται ότι τα αυτά θεμέλια έ'/ρησίμευσαν εϊς ποί'/ισιν καιδιόρθωσιν τοΟ ναοΟ κατά διαφόρους χρόνους" ΐντος αυτώνευρέθη τμήμα πίθου νεολιθικού' θραύσματα δέ νεολιΟι-


κών αγγείων και λίθινα έργαλεΐα ευρέθησαν ολίγα καικατά τήν έσω Νοτιοανατολικήν γιυνίαν του μεταγενέστερουοίκοδομήματος (είκ. 6).

Ευρήματα εσχομεν περί τα τεσσαράκοντα ψηφίσματακαι αναθηματικά; έπιγραφάς, ών μία μόνον έν θεσσαλικήδιαλέκτω, πήλινα γείσα, ακροκεράμους άνΟεμωτάς καιμετόπας άγράφους πηλίνας του ναού, ένσφραγίστους κεραμίδαςνέων τύπων, κεφαλήν αγαλματίου πήλινου γυναικός, αγγεία αναθηματικά πήλινα μετ' εγχάρακτων έπι-γοαφών ή άνευ αυτών, ών έν τοΟ ακμαίου έρυθρομόρφουόυθμοΟ του δευτέρου ήμίσεος της Ε π. Χρ. εκατονταετηρίδας, έφ' οΰ παρίσταται ή Αθήνα,πόρπας ν/αλκας κτλ..

Σημαντικόν εύρημα ύπήρςε τμήμα δωρίου κιονοκρά-νου πώρου λευκού καλοΟ, ολίγον ύποκιτρίνου, πα^έοςάβακος και έ/ίνου προεξέχοντος ίκανώς κατά τον άρ/αϊ-κώτερον τρόπον ούτω βεβαιοΟται ό'τι δ ναός εί^ε δύο κίοναςεις τήν εισοδον.

Υπολείπεται νυν προς άνασκαφήν ή εξω επιφάνειατων τοί"/ων του μεσαιωνικού" οικοδομήματος, ίνα εύρεβώσικατακυλισθεΐσαι έπιγραφαΐ και μικρά έρευνα εσω κατάτά σημειούμενα «νεολιθικά ίχνη» της εΐκ. 6.

2) Ή πόλις ναός Αρτέμιδος νεκροταφεϊον.

Εφέτος έποιήσαμεν άκριβέστερον διάγραμμα της περιοχήςτων τειχών των Γόννων, οπερ άποδίδει ή είκών 7.'Εν αύτη διακρίνονται οί τετράγωνοι ισχυροί πύργοι τηςΔυτικής και μέρους της Νοτίου πλευράς, έν ω των λοιπώνπλευρών δεν κατουρΟώσαμεν νά διακρίνωμεν ασφαλώςτήν Οέσιν τών πύργων, διότι το τείχος έ'πεσεν εις εκτεταμέναερείπια καλύψαντα και αύτούς, ή άφηρέΟη κατά τήν

318 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911ίδρυσιν τοΟ διεθνούς σιδηροδρόμου, ιδίως το της Νοτιοανατολικής

πλευράς, ένθα μόλις διακρίνεται.

Ή ύπαρξις μιας μεγάλης και ωραίας πύλης προς τον"Ολυμπον έβεβαιώθη· εντός εγγύς αύτής παρά το σημεΐονΝΑΕ της είκ. 7 ευρομεν δύο έπιγραφάς, ών ή μεν άσφα-


λώς αναθηματική τή Άρτέμιδι ύπό τίνος γυναικός, ή δεπιθανώς όμοία τή άνω ανατεθείσα 6πο φρουρών ή ταγώνέν σώματι Ανασκάψαντες ένταΰθα εύρομεν ικανούς τοίχουςέκ μεγάλων λαξευτών λίθων ώς υποστηρίγματα τοΟεπικλινούς έδάφους καϊ τετράγωνον οικοδόμημα έκ μικρώνλίθων πηλόκτιστον, καθ' ά περίπου ό ναός τής'Αθηνάς' έντοις χώμασιν ευρέθησαν πλείστα συντρίμματα αγγείων,μάλιστα μέλανος γανώματος.

Δέν δυνάμεθα όμως να βεβαιώσωμεν έν τώ παρόντιότι τό κτίσμα τούτο είναι ναός, το μέν διότι ή ανασκαφήδέν έ'βη κατά την άπαιτουμένην εκτασιν, το δέ διότι δένευρέθη τι άσφαλίζον την υπαρςιν ναου' αί έπιγραφαί εύ-ρέθησαν άνωτάτω επί τίνος μάνδρας νέας παρά τό κτίσματουτο εγγύτατα.

Έν τούτοις δεχόμεθα ώς πιθανήν την ένταΰθά πουΰπαρςιν ναού της Αρτέμιδος- αΰτη έκαλεΐτο Εννοδία κατ'έπιγραφήν εύρεθεΐσαν προ ετών ΰττό χωρικών έπϊ τηςαυτής μάνδρας, ώς λέγεται' έν ετέρα έπιγραφή καλείταιή Άρτεμις Ευώνυμος, ϊσως ή αύτη τη Έννοδία' τά περίτούτων θά βεβαιωθώσι δια νέων ανασκαφών έν τώ πα-ρόντι μ. τά λεχθέντα έν ΑΕ 1911, 127-128.

Ή ετέρα πύλη της πόλεως κατά την προς τον Πη-νειον πεδιάδα οαίνεται πιθανώς υπάρχουσα, άλλ ή κακήκατάστασις τών τειχών ένταΰθα δέν έπιτρέπει τήν βεβαιώσιν τούτου' ευθύς έξω αυτής θά εκείτο βεβαίως το νεκρο-ταφεΐον, οΰ τήν ΰπαρξιν μηνύουσι τρεις έπιτύμβιοι στή-λαι διά μικράς προχείρου σκάφης εύρεθεΐσαι ένταΰθα ήμία τούτων είναι τμήμα άναγεγλυμμένου ίππέως, ή ετέραφέρει έπιγραφήν και ή τρίτη είναι τμήμα λείου άνθεμίουγραπτού ποτε.

Κατά οέ τήν Αγοράν, περί ής εΐπομεν έν τοις περυ-σινοΐς Πρακτικοϊς, δέν έξετελέσαμεν ούδ' έφέτος έρευνας"


δια τά λοιπά σημεία τής είκ. 7 ΡΟ, ΝΝ καΐ ΝΑΣ βλ.τά λεχθέντα έν ΠΑΕ 1910, 245 κέ.. Έσημειώσαμενπρος τούτοις εφέτος δύο σημαντικά οικοδομήματα μεταξύτης πύλης του ΠηνειοΟ και τοΟ Δυτικού βουνού έ'σω τωντειχών παρά τούς βράχους κείμενα και δεόμενα έρεύνηςεν τω μέλλοντι.

5) Γοννοκονδυλών-Όλυμπιάς' Χάραξ - Λαπαϋοΰς.

Έν τοΐ; πεουσινοΐς Πρακτικοΐς σελ. 243 κέ. άνεγρά-ψαμεν τούς λόγους, δι ούς έθέωροΰμεν έσφαλμένην τηνδιά Μπαλαμούτι-Σολ,ΐοΟ- Ραψάνης ζήτησιν πολισμάτωντινών και οχυρών φρουρίων έπ'ι της εκ Γόννων εις Μακε-δονίαν όοοΟ αναφερομένων ύπό τοΟ Λιβίου, και έςεφρά-σαμεν την γνώμην οτι ταύτα πρέπει νά ζητηΟώσι πιΟα-νώτερον κατά την εκ Γόννων εις Δερελί-ΤσΙούρβα-Μαν-τρίά-Νεζερον -Ζηλιάναν κλ. όδόν. Τοΰτο φαίνονται βε-6'αιοθσαι αί άνασκαφαί κα'ι έ'ρευναι του παρόντος έτους.

Διότι έν πρώτοις παρετηρήσαμεν σαφέστατα ίχνη αρχαίαςΌοοΟ εκ της Όλυμπικής πύλης των Γόννων (είκ. 7)προς τά κράσπεδα του Κάτω Όλύμπου Βορείως εις τηνοιεύΟυνσιν προς τά Τοίούρβα Μαντριά και Νεζερόν ήαρχαία αύτη όδός είναι έπί μακρόν ευδιάκριτος, διασχίζουσακαί λοφίσκους χωματώδεις, ολίγον μετά τό έξωκ-κλήσιον του Άγιου Μοδίστου Δερελί μέχρι του στρατιωτικούσταθμού τών συνόρων ϊσΐούρβα Μαντριά έν συνεχείασχεδόν πλήρει, ύπό τίνων ποταμίων μόνον διακοπτόμενηή έπ' αύτής της σημερινής άτραποΟ. Επίσης διακρίνεταιότι ήτο ευρεία αμαξιτός αύτη μέχρι τουλάχιστοντης πόλεως, περί ής ευθύς λέγομεν, και πλακόστρωτος.

' Ενταύθα (είκ. 8) μεταξύ του ρεύματος Δύο Δένδρωνκα'ι τοΟ βουνού Καστόρι τοΟ Όλύμπου διακρίνονται ικανά


ίχνη τειχών, μάλιστα εις το Βόρειον ποτάμιον έγγΰς τηςπρο; το μέγα ρεΟμα των Δύο Δένδρων συμβολής- έποιή-θησαν δε ταΟτα εξ ογκολίθων ούχ'ι επιμελώς λελαςευμένωνκατά τον πολυγωνικον τά πολλά τρόπον, άλλ' έπιμελώς

ΓΟΝΝΟΚΟΝΔΥΛΩΝ - ΟΛΥΜΠΙΑΣΕΙχ. 8. 'Η ϋέσις της αρχαίας πόλεως μετά της πιθανής

διευθύνσεως των τειχών.

έκτισμένων' προς τούτοις διακρίνονται, καίπερ μετά δυσχέρειας, εις τάς δασώδεις έκ θάμνων και απότομους οχθαςδύο ποταμίων, κειμένων έκατέρωθεν τοΟ στρατιωτικοΟσταθμοΟ, έκβαλλόντων εις το μέγα ρεΟμα τών Δύο Δένδρων, δπερ παρέσυρε το έπι της αριστεράς όχθης αύτοΰ

21


τείχος της πόλεως, ον μόλις ένιαχου εύδιάκριτον. Είναιοέ τά τείχη μικτοΟ ρυθμού, πολυγωνικοΟ προς τον ίσοδο-μικόν, και έποιήθησαν πιθανώς μεταξύ της Τ'-Ε' π. Χρ.έκατονταετηρίδος.

Ή ακρόπολις της πόλεως ταύτης θά εκείτο ολίγονΰψηλότερον τοΟ νΟν στρατιωτικού σταθμού' ή δε κάτωπόλις σύγκειται ένεκα της κλίσεως τοΟ εδάφους εκ διαζωμάτων

όπερκειμένων αλλήλων (κοινώς πεζοθλες)' εκτών ούχΐ άφθονων θραυσμάτων αγγείων κατ' αυτήν, άτιναπαρετηρήσαμεν περιερχόμενοι, δύναται τις νά εικάση ό'τιή πόλις αύτη δεν ήτο πυκνώς, ώς οί Γόννοι, κατωκημένη.

ΤΙ άρκούντως εκτεταμένη και αρχαία αύτη πόλιςφαίνεται ούσα Ό Γοννοκονδυλών (ή τό Γοννοκόνδυλον;), ήκατόπιν Ολυμπιάς μετονομασΟεΐσα' το όνομα αύτης ύπο-δηλοΐ §τι άνηκε τοΤς Γόννοις, τούτο δέ καΟιστώσι πι-Οανώτατον και αί περί ορίων επιγραφαί, επί της ακροπόλεωςτών Γόννων εύρεθεΐσαι, περί ών Οά γίνη δ άπαιτού-μενος λόγος έν τη προσεχθεί έκδόσει αύτών εν τη Άρ-χαιολ. Έφημερίδι. Ή δέ προσθήκη τοΟ κονδύλων δηλοΐπιθανώς ό'τι ώς οχυρον σημεϊον έχρησίμευε το μεν ειςπροστασίαν τών Γόννων έκ Βορρά, τό δέ δι' έπι'Οεσιν κατεισβαλλόντων εκείθεν, έν γένει ώς άπειλητικόν σημεϊονή πυγμή κατά του έχθροΰ, του έπιχειρουντος νά προσβάλητους Γόννους.

Ούτω δύναται νά όρισθη και ή θέσις τοΟ Χάρακος,όστις (ύνομάζετο και Λαπαϋονς παρά Λιβίω, ώς είπομενδιά μακροτέρων έν τοις περυσινοϊς Πρακτικοΐς" Οά εκείτοδ' ούτος εις μιας περίπου ώρας άπόστασιν εντεύθεν Βορείως, άλλ' εις την δεξιάν οχθην τοΟ ρεύματος τών ΔύοΔένδρων, ήτοι έπΐ ΤουρκικοΟ νυν εδάφους" έκεϊ λέγεταιύπΌ χωρικών ότι ύπάρχουσιν άρχαϊα έρείπια, μάλισταμεγάλης έκκλησίας (ναου Ελληνικών χρόνων, ώς φαίνε-


ται), έξ ής αύτομάτοις άναλάμπει φώς μέγα κατά τηνώραν της τελετής .της Αναστάσεως, όπότε ψάλλεται το« δεΟτε λάβετε φως ».

4) Ναός η μέγα Μανσσωλλεϊον και τάφοι έν Όλνμπιάδι.

Περί των ευρεθέντων τάφων καΐ έπιγραφών ώς καιάλλων άρ/αίων έν Όλυμπιάδι εϊπομέν τίνα έν ΠΑΕ1910, 243 και έν ΑΕ 1911, 123. Αί γενόμενα-, έφέτοςέκεΐ άνασκαφαι και ερευναί έβεβαίωσαν τοΟτο' διότι εύρέ-Οησαν και στήλαι επιτύμβιοι καΐ τάφοι επί της αριστεράςδ^6ης του ρεύματος των Δύο Δένδρων, ώς σημειοΟνται ένείκ. 8' πολλοί τούτων είναι έτι ορατοί, κρεμάμενοι κατάτην λίαν άπότομον και βαΟυτάτην τομήν τοΟ ρεύματος,όπερ έξ άλλου είναι λίαν ευρύ, πλήρες πλατάνων καιπαρέχεται ίκανον ΰδωρ έκ πηγών διαυγών του" ΚάτωΟλύμπου ου μακράν ευρισκομένων τούτου ένεκα πολλοί

άγριόχοιροι κατέρχονται την νύκτα ένταυΟα, έφονεύσα-αεν ο ένα μέγιστον εϊς ολίγων μέτρων άπάστασιν άποτών ανασκαφών έν τω ρεύματι κατά τά μέσα Σεπτεμβρίου, όπότε μετ' άβροχον καιρόν κατέρχονται ένταυΟαπρος βοσκήν.

Εύρομεν δε ήδη έπ'ι του νΟν εδάφους παρά την ο/Οηντοΰ ρεύματος λίαν μεγάλας έπιτυμβίους στήλας άνατε-τραμμένας και τεΟρ^υσμένας ύπό τών χωρικών, άς άφή-καμεν έπ'ι τόπου, ώς δυσμετακομίστους" μία τούτων λήγουσαεις δζί) άνΟέμιον, φέρει δύο ρόδακας και έπιγραφήντης Δ' π. Χρ. έκατονταετηρίδος «ΆριστίωΙν | θεο]μνή-στου»' παράκειται ετέρα, ή το κάτω τμήμα τής άνω,μετ' Ί*/νών «Έρμάου Χθονίου»" τρίτη φέρει άναγεγλυμ-μένον τον Έρμήν κατά το σύνηθες" τετάρτη έπί όγκολί-


6ου φέρει δυσδιάκριτον έκ της φθοράς έπιγραφήν τριώνστίχων, των αύτών τη άνω χρόνων.

Παρετηρήσαμεν δ' έντος τοΟ ρεύματος πλείστους λίθουςκαι λευκά μάρμαρα μεγάλα, έπιμελώς πανταχόθενέςειργασμένους και μηνύοντας την έπί του χείλους πουύπαρξιν σπουδαίου οικοδομήματος.

Οντως άνασκάψαντες ένταυθα, κατά το σημεϊον Ντης είκ. 8, εΰρομεν τρία σημαντικά οικοδομήματα συνεχή,επιμελέστατα έκτισμένα, ων την θέσιν καϊ έ'κτασιν δεικνύειτο ήμέτερον διάγραμμα έν είκ. 9.

Τούτων το έν τη εϊκόνι κάτω δεξιά έχει μήκος 9.47(μετά τής εϋθυντηρίας 10.11), άγνωστον δε πλάτος,διότι δεν εβη κατ' αύτΌ ή άνασκαφή έφέτος' έποιήθη έκκυβολίθων λευκού καλοΟ μαρμάρου καϊ έσώθη κατά μεντο άριστερον ήμισυ περίπου εις δεύτερον άναβαθμόν, κατάδέ το λοιπόν εις πρώτον ή μόνον κατά την εΰθυντηρίαν,λίαν έπιμελώς καϊ ισχυρώς πεποιημένων πάντων τών μελώνκατά τά άκρα φέρει προβλήτας, προεξέχοντας άνά0.365 καϊ παρέχοντας μορφήν έρεισμάτων μεγάλης,πολυτελούςκλίμακος'το ύψος τών αναβαθμών είναι 0.384 + 0.354,ή δέ οριζόντιος έκάστου αναβαθμού 0.285.

Εγγύτατα τοΟ μέσου τοΟ οικοδομήματος τούτου προτοΟ πρώτου αναβαθμού εύρέθη πλάς" πεσόΟσα έκ του δευτέρουή τρίτου άναβαθμοΟ διαστάσεων 0.613x0.22 πάχ.0.58, έφ' ής έχαράχθη επιμελέστατα έπιγραφή τής Δ'-Γ'π.Χρ. έχ.ατονταετηρίδος, συνεχιζομένη εις έτέραν παρα-κειμένην πλάκα μη εύρεθεΐσαν' λέγει «τοΟτο το Δαμοκρά-τους . . . . | πατρός Άριστοφώντος . . . | καϊ δυσμενέωνάν . . . . | πολλάκις ώρθωσεν πατ[ρίδα», έξ έπιγράμματοςπιθανώς.

Αριστερά τοΟ κτίσματος τούτου καϊ εις άπόστασιν1.96, έ'νθα ίχνη το ιχα ρ ίο υ μικρών λίθων, εύρέθη δωμά-

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911 32δ

τ'.ον έκ κυανολίθου πεποιημένον ίτιϊ εϋθυντηρίας δυο καλλίστωνπλακών λευκοΰ' μαρμάρου" είναι άριστα πεποίημένον

, οίον σπανίως εύρισκε; τις' έσώθη εις επτά δόμους

έπΐ υψ. 1.35' το προς το ρεΟμα άνοιγμα αύτου φαίνεται


οτι έφερε δύο κίονας, έφ' ών υπήρχε μέγας μονόλιθοςόροφος 1.305x1.60 ~άγ. 27, όμοιος περίπου προς τουςέν Παγασαΐς εϋρεθέντας' ευρέθη δέ κείμενος εντός τοϋκτίσματος, εν ώ σπονδύλους κιόνων άνευ αύλάκων ευρο-

ΓΟΝΝΟΚΟΝΔΥΛΩΝ -ΟΛΥΜΠΙΑΣ

ΕΙη, 10. Μέγα μαρμάρινον ήμίφνλλον εικονικής ΰνραςμετ' άναγεγλνμμένων λεπτομερειών.

μεν κάτω εις την κοίτην τοϋ' μεγάλου γεύματος τώνΔύο Δένδρων.

Μετά τοΟ ορόφου ευρέθη και μεγάλη μαρμάρινη πλάξαποδιδομένη έν είκ. 10" έχει διαστάσεις 1.415x0.665πάχ. 0.29 καϊ έν άβαθώς έξέχοντι άναγλύφω αποδίδειμίμησιν θύρας μετά ρόπτρου- έποιήΟη δέ μετ' εκτάκτου


επιμελείας και καλλιτεχνικής δεινότητος. Είναι εμφανέςδτι αποτελεί ήμίφυλλον θύρας, του έτερου μή ευρεθέντος"ή θύρα αυτη δεν είναι δυνατόν νά ήτο έν χρήσει' είναιάπλώς μίμησις" οτι δ εκείτο απέναντι της εισόδου κλείουσατο άνοιγμα, άποδεικνύουσιν αί διαστάσεις αϋτου, συμφω-νουσαι πληρέστατα προς το δλικον πλάτος της Ούρα;,ήτοι 0.665+0.665 =-1.33.

Προ του κτίσματος τούτου ευρέθη μεγάλη μαρμάρινηπλαζ δρθογώνιος μετά πλουσίων γεισωμάτων έμπροσθεν,ένθα και επιγραφή των αυτών τη προηγουμένη χρόνων«Αριστοκράτης Δημοκράτους »' ούτος φαίνεται υιός τουάνω μνημονευθέντος- ομοιάζει δ' ή πλάξ προς βάθρον ήρ-μοσμένον έπ'ι τοίχου που και φέρον έτερον μετ' αγάλματος"επειδή εγγύτατα εύρομεν δάκτυλον χειρός πήλινου αγάλματοςφυσικού" μεγέθους, είκάζομεν οτι ταΰτα είναι πάντωςσχετικά άλλήλοις.

Εγγύς τοΰ βάθρου ευρέθη και στήλη έ-ιτύμοιος μετ'επιγραφής «Νικάνωρ | Εύνόστου»· ούτος φέρεται ώς ταγόςτων Γοννέων έν τινι ψηφίσματι των έπι τοΟ ναοΰ τηςΆθηνας Πολιάδος ευρεθέντων" μετ' αυτής ευρέθη καικάτω τμήμα ετέρας μετά τοΟ συνήθους « Έρμήι Χ[0ονίωι».

Περί το κτίσμα τοΰ'το και έντος αύτου εύρέθησανώραιόταται μαρμάριναι κεραμίδες μήκους εκάστη 0.625,πάχ. 0.14, διεδρικαι τά άνω, μετ' άνθεμωτοΟ έπάρματοςέμπροσθεν και άρμογής όπισθεν δΓ έτέραν' ακέραιοι εξ,ών μία ήγεμών, αί λοιπα'ι και τμήματα άλλων εξ στρωτήρες. Εμφανώς δΓ αυτών έστεγάζετο το περί ού ο λόγοςμικρόν, κομψον οικοδόμημα.

Ύπέρκειται δέ αύτοΟ έπι /ωματώδους υψώματος τρίτονκτίσμα σχεδόν τετράγωνον, ού έσώθη μόνον ή εύθυν-τηρία εκ μεγάλων μαρμάρινων πλακών, κατά δέ τηνΆνατολικήν πλευράν εις δόμος τετραγώνων μαρμάρινων


πλακών όρθώς τεθειμένων, ήτοι έπΐ μιας των στενώνεδρών* εχουσιν ΰψ. 0.70, πλάτος άπό 0.553-1.004" ήΒόρειος πλευρά φαίνεται ώς έχουσα παραστάδας και είσο-δον, άλλα τήν τελευταίαν ήμέραν ευρεθείσα δεν άνεσκάφηδεόντως, ίνα βεβαιωθή καθ' δλα.

Αϊ όρθαΐ πλάκες δεικνυουσιν ότι το κτίσμα τοΟτο,επιμελώς επίσης ώς τά άλλα πεποιημένον, δεν ήτο δυνατόννά βαστάσϊ) τοΐχον λίθινον, άλλ'ή πλίνθινον, ή μόλιςέκ μικρών κυανολίθων, αν το μή εύρεθέν πάχος είχενέπίσης όρθάς πλάκας συνηρμοσμένας ισχυρώς μετά τώντης εξωτερικής όψεως' άλλά λίθοι τοίχου δέν ευρέθησαν.

Παρ' αυτό εύρέθησαν πολλά τμήματα αγγείων μέλανοςστιλπνού1 γανώματος της Ε'-Δ' π. Χρ. εκατονταετή-

ος, οία και παρά τά άλλα οικοδομήματα συνηντήσαμεν.Έκ τών ανωτέρω δεν δύναται τις έν τφ παρόντι νά

έζαγάγη ασφαλή συμπεράσματα περί τών τριών τούτωνοικοδομημάτων ατυχώς δεν ενεκρίθη ή πολλάκις αιτηθείσαπίστωσις παρά τε της Εταιρείας και του Υπουργείουπρος πλήρη άνασκαφήν και διάγνωσιν τούτων.

"Ημείς το κατ' άρχάς έθεωρήσαμεν το μέν πρώτονκτίσμα ώς ναόν, ήτοι πρόναον, ου τον σηκον άπετέλειτο τρίτον κτίσμα, έν ω το δεύτερον θά ήτό τι ήρώον. Άλλ'ή γνώμη αύτη δέν μοι φαίνεται πιθανή· νομίζω δέ ό'τιείναι πιθανώτερον έν τώ παρόντι νά θεωρήσωμεν ό'τι πρόκειταιπερ'ι σπουδαίου Μαυσσωλλείου διά τινα έν ταϊςεύρεθείσαις έπιγραφαΤς μνημονευόμενον Δαμοχράτην κα'ιτους αμέσους προγόνους ή άπογόνους αύτοΰ ποιηθέν' ούτωςενταύθα υπόκειται μέγας τάφος μετά πολυτελών βεβαίωςκτερισμάτο^ν, ό'στις και θά είναι άσύλητος πιθα-νώτατα.

Διότι ούτω δύναται νά έρμηνευθή τό κομψον κτίσμαμετά της θύρκς, τοΟ όρόφου καί τών κεραμίδων, ώς ήρώον


προ τοΰ τάφου, οίον περίπου το έν Φεραϊς εύρεθέν, περί ουβλ. ΠΑΕ 1907, 158. Τά δέ δύο άλλα οικοδομήματαείναι βεβαίως σχετικά τω ήρώω τούτω.

Πάντως ή ύπαρξις τάρων εγγύτατα τοις άνω και ήεΰρεσις παρ αυτά επιτύμβιων στηλών υπόχρεοι ήμας νάείκάσωμεν δτι και ταΰτα προς δμοιον σκοπόν ήσαν προω-ρισμένα' διότι αν ήτο ναός ένταΟθα, θά εύρίσκετο άνά-θημά τι ή επιγραφή, άφ' οδ ή έρευνα έ'βη έφ' ικανό ν' ή

. τουλάχιστον τά εντός του' ρεύματος κατακυλισθέντα πολλάμέλη θά έμήνυόν τινα βεβαίαν σχέσιν προς ναόν και θεότηταλατρευομένην' άλλα μόνον σχετικά προς τάφουςκαι πολυτελή επιτύμβια μνημεία αντικείμενα ευρέθησαν.

Ή δέ πλήρης ανασκαφή του χώρου τούτου είναι εϋ·νόητον δτι πρωτίστως επιβάλλεται έν λίαν προσεχεΤ μέλ-λοντι ένεκα μάλιστα της έπ' αυτής τής οροθετικής γραμμήςθέσεως αυτοΟ.

Θ) Έν Μοψίω, 'Ελάτεια, Γυρτώντ}.

1) Αρχαία πόλις παρά το Μακρνχώρι και Μπαξιλάρ.

Έν πρώτοις σημειωτέον δτι έπ'ι τής δεξιάς όχθης καιευθύς Οπερ αυτήν του ποταμού" ΠηνειοΟ, ήτοι έν τή Πε-λασγιώτιδι πλέον και οϋ/Ί έν Περραιβία, μεταξύ τών νΟν•/ωρίων Μακρυ/ώρι και Μπαξιλάρ, ύψοΰται απότομοςβουνός τής Καρακόπετρας, έφ' ου νυν ύπάρ/ουσι τά ό/υ-ρώματα" ένταΟθα λέγεται δτι διατηρούνται μόλις διακρινόμενα

ίχνη τειχών άρχαίας πόλεως" ήμεϊς μη σχόντεςτον άπαιτούμενον χρόνον νά άναβώμεν, δεν δυνάμεθα νάβεβαιώσωμεν τούτο' είδομεν δμως λίθους τινάς λαξευτούςεγγύτατα τοΟ ΠηνειοΟ έπ'ι τής έκ λίακρυχωρίου εις Δε-ρελι όδοΟ διά τοΰ Πηνειού, κατακυλισθέντας έκεΐθεν, και


νομίζομεν πιθανόν 6'τι όντως ύπάρ^ει εκεί πόλις αρχαία.ΤοΟτο καθιστώσι πιθανώτερον άρ/αϊοι κίονες μαρμάρινοι

, Χίθοι έπιγεγραμμένοι και βάθρα ανδριάντων, ώντινα μεν λέγονται έν τω /ωρίω Μπαξιλάρ ύπάρχοντα,πολλά οέ εΐδομεν ήμεΐς έν τω Τουρκικω νεκρρταφείφ τουΜακρυχωρίου* τούτων έπιγραφήν σταδιασμοΰ εις δέκα καιτέσσαρα τμήματα έστείλαμεν εις Δερελί' έν τω αύτω νεκροταφεία

» ύπάρχουσι καΐ στήλαι επιτύμβιοι' ταύτα δενείναι δυνατόν να Οεωρήσωμεν μετακομισΟέντα μακρόθεν,άλλ' έκ της εγγύς εϊκαζομένης αρχαίας πόλεως, των λοιπώνκειμένων λίαν μακράν, οίον των Γόννων, της Ελάτειαςκαι του Μοψίου.

Ίσως δυνηΟώμεν έν τη έκδόσει των έπιγραφών τωνΓόννων να προσδιορίσωμεν το όνομα της πόλεως ταύτης,ομόρου τω Μοψίου και τη Γυρτώνη, περί ών γεννήσεταιεν τοις κάτω Ό λόγος.

2) Ερείπια της Ελάτειας και του Μοψίου.

Προ της έκκλησίας του χωρίου Χατζόμπασι (εΐκ. 11)ύπάρχουσι δύο μαρμάρινοι κίονες άνευ αύλάκων, ών Ό ειςφέρει άποτετριμμένην λατινιστί πιθανώς έπιγραφήν, ο δ'έτερος ελληνιστί σταδιασμου' θά ήσάν ποτε εγγύς που τε-Οειμένοι κατά την έκ Λαρίσης εις Τέμπη άρχαίαν λεω-φόρον. Περί δε την έκκλησίαν και έπ' αύτης είδομεν έντε-τοιχισμένας άρ/αίας έπιτυμβίους στήλας μετ' ΐ/νών επιγραφών, ύπάρ-/ουσι δ' ώς λέγεται και επί τών εστιώνοικιών τίνων τοΟ χωρίου τούτου έπιγραφαί.

Τά τελευταία ταύτα αρχαία έκομίσΟησαν έκ του ύπερ-κειμένου βουνού, ένθα άνελΟόντες μετά μιας ώρας πο-ρείαν, εύρομεν έγγϋς μεν τών έρειπίων άρχαίας πόλεωςέν τω κήπω Τσιτσούλη στήλην έπιτύμβιον μετ' άποτε-


τριμμένης επιγραφής ΑΣΤΕΑΣ πιθανώς, της Δ'-Γ' π.Χρ.

ΕΛΑΤΕΙΑ - ΜΟ ΥΙΟ Ν

ΕΙχ. 11. Πρόχειρα διαγράμματα της Ελάτειας και τοϋ Μοψίουεπι τή βάαει τοϋ χάρτου της στρατιωτικής χαρτογραφικής υπηρεσίας

της Ελλάδος.

διαυγή ΰοατα, είοομεν τά έν καλή ένιαχοΟ καταστάσειτείχη της πόλεως.

Έπο'.ήθησαν οέ τά τείχη εκ λίθων πλακοειοών καιφαίνονται αρχαϊκά της £"-Ε' π. Χρ. εκατονταετηρίδας,ώς τά των Άμφανών κτο.. Ή ακρόπολις κείται έπΐ τοΟακρότατου βραχώδους υψώματος, νυν Τρόναλο καλουμένου, ένθα και έπίχωσις' έπ' αυτής άνασκάψαντες έπΐ μίαν


ήμέραν εύρομεν τέσσαρα τμήματα μαρμάρινων στηλώνές αναθημάτων ή ψηφισμάτων, έφ' ών ύπήρ-/ον έπιγρα-φαί άποτριβεΐσαι ολως' ευρέθη δέ και τεΐ/ος κυκλοτερουςναίσκου, της πολιούχου βεβαίως θεότητος, ομοίου τω τηςΑθηνάς των Γόννων, ώς κα'ι τμήματα γεγανωμένων κα'ι

άλλων αγγείων της Ε'-Γ' π. Χρ. εκατονταετήρίδος.Λέγουσι δέ οί '/ωρικο'ι οτι έπι της ακροπόλεως ταύτης

ύπήρχον πρά τίνων ετών έν τω έμφανεΐ πλεϊσται μαρμάρινα; πλάκες, άς οί κτίσται επίτηδες και κατ' έκλογήνάπεκόμιζον εκείθεν ώς χρησιμωτάτας εις έπίστρωσιν τωνεστιών τών χωρικών. Ή ύπαρςις άναθημκτιχών στηλώνκαι ψηφισμάτων ενταύθα, ώς έν Γόννοις, είναι όντως βεβαία, θά κατεκυλίσθησαν δέ, δσα δεν άφηρέθησαν, κατάπάσας τάς πλευράς, οντος επικλινούς κα'ι μηδαμοΟ συγ-κρατουμένου τοΟ εδάφους.

Της δέ κάτω πόλεως έκτεινομένης πρός τε την πεδιάδαΝοτίως κα'ι προς το υπήνεμον του ρεύματος Ανατολικώς(ή δευτέρα αύτη έ'κτασις δέν έσημειώθη έν είκ. 11ύπο τοΟ άντιγράψαντος το ήμέτερον πρόχειρον διάγραμμα)τά τείχη διατηρούνται ένιαχοΟ καλώς εις ΰψ. δύο μέτρων,ιδίως δέ αί οϊκίαι κα'ι οί δρόμοι είναι εμφανείς εις το Άνα-τολικ'ον τμήμα" τοΟτο συνέβη, διότι ή πόλις έγκαταλει-φθεΐσά ποτε δεν κατωκήθη εϊς μεσαιωνικούς ούδ' είς νεωτέρους

χρόνους.ΈνταΟθα είναι άναγκαΐον νά τελεσθώσιν έπι τοΟ ναοΰ'

της ακροπόλεως ευρύτερα· άνασκαφαί" οτι δ' ή πόλις αύτηείναι ή Ελάτεια, προκύπτει έκ τοΟ Λιβίου 42, 54.

Νοτιοανατολικώς και είς μιας περίπου ώρας άπόστασινάπο της Ελάτειας παρά το χωρίον Μικρό Κεσερλ'ι κατάτην δεξιάν ο/θην του βαθυτάτου κα'ι λίαν αποτόμου ποταμούΠαλίοκαρυά, έχοντος άφθονον ύδωρ, ύπάρχουσιν εμφανήέρείπια ετέρας μείζονος πόλεως, έπίσης έπϊ ύψωμα-


τος κειμένης, μεταξύ δύο απότομων ρευμάτων, κλίνονταςπρος τήν πεδιάδα ήπίως- μέχρι αύτής έφθανον τά τεί/ητης πόλεως, άλλ' έξηφανίσθησαν έκεϊ ΰπό τε τών ευρέωςέκχυνομένων έντεϋθεν χειμάρρων καϊ δια της καλλιεργίας.

Έποιήθησαν δέ τά τεί/η άκριβώς ό'μοια προς τά τηςπροειρημένης πόλεως έκ πλακοειδών λίθων ήρμοσμένωνούχΐ μετά πολλής έπιμελείας" άνήκουσιν άρα εις τήνΤ'-Ε' π. Χρ. έ/.ατονταετηρίδα καϊ είναι τά μεν της κάτωπόλεως αφανή τά πολλά, άλλά τά της ακροπόλεως διατηρούνται

κάλλιον, περίεργον δέ φαίνεται ήμϊν πώς οίποιήσαντες το τμήμα τούτο τοΟ έΗαιρέτου στρατιωτικού-/άρτου άςιωματικοι δεν ειδον οΰδ' έσημείωσαν αυτά.

Ότι ένταυθα κείται το Μόψιον, είναι βέβαιον έκ τώνεΰρεθεισών επιγραφών ήμεΐς άνεσκάψαμεν έπ'δλίγας ημέραςεϊς το ΰψιστον της ακροπόλεως, ένθα εύρομεν τοι/ά-ριά τινα, Γσως ναοΟ, ομοίου τοις προηγουμένοις, πολυάριθμαθραύσματα αγγείων ποικίλων, βάρος μολύβδινοντετράγωνον και τέσσαρα τμήματα μαρμαρίνων στηλώνμετ' έφθαρμένων επιγραφών, ών μιας διακρίνεται «ό δείναάρχιφρουρήσας και οί σύμ]φρουρ[οι' στρα|τηγ[οΰντοςδεινός ».

"Υπό τήν άκρόπολιν μετά το έν έρειπίοις τείχος το•/ωρίζον αυτήν άπο της κάτω πόλεως, εύρομεν ίχνη τοί-χων σημαντικοΟ οικοδομήματος και τμήμα στήλης μετ'έπιγραφής «Είρακ[λεΐ», έξης είκάζομεν οτι θά εκείτοένταυθα ναός του "Ηρακλέους" ευρέθησαν και πολλά άλλατμήματα στηλών μετ' άποτετριμμένίον έπιγραφών, περαιτέρωδέ παρά τήν πεδιάδα τμήμα «Φω|σφόρ[ω|ι [ο άρ-χιφρουρος κτλ.». Φαίνεται πιθανόν οτι πολλα'ι έπιγραφαικατεκυλίσθησαν έκ της ακροπόλεως μέχρι του υποτιθεμένουναοΟ του Ηρακλέους καϊ άπο τούτου μέχρι τηςπεδιάδος.


Εΰρομεν δ άνά τάς οικίας του χωρίου και νέας έπι-γραφάς εντεύθεν μετακομισθείσας, τάς έξης : έν τω κρη-μνισθέντι τζαμίω παρά την πλατεΐαν, ένθα νυν έγείρεταισχολεΐον υπάρχει μεγάλη στήλη: «Εί'ρουι Δικ]αίου'[Σ]ιμίουν | οεΐνο...]ς λειτορεύουν », καί ετέρα μικρά «άρ-χ_ι]φ[ρουρήσας] κ[α]ί οί σύμ[φρουροι | στρατηγουντοςΓ..]ε[...». 'Εν τη οικία Δ. Κούργια «Ούρα[ν]ία' Άγα-σικρά[της δεινός | ..νος" εύξάμενος». Έν τω άχυρώνιΜεμέτ «έν τω! ΙΚΟ) ΤΟΥΤΟ ΑΜΗΝ (οίκω τούτω)». Ένοικία Β. Ζάρα «Άρ]τέμιδι». Προ του περιβόλου της οικίαςΚ. Κούτρα ακέραιος ναίσκος μέγας μετ' επιγραφής«Εί'ρουι Δικαίου' Άγασίκλεα Πολυ[κλ]είτου , Εύνόμου'είρούισσα Δειξάρου' Νικα[ίο]υ' Εύβιό[του». Σημειωτέονδτι ό Δικαίας ήτο ήρως των Υπερβορείων, ων περιεργο-τάτη έν Μοψίω ιδιάζουσα λατρεία' βλ. Εθνιιο (Ίθ ΡΜ-Ιοίοοΐο 1911, 124 Ν° 31-34. Έν τη οικία Γ. Ζάρα υπάρχειπλάξ μετ' ιχνών μακράς άποτετριμμένης επιγραφής.

Ή δε νυν εκκλησία τοΟ χωρίου, κτισΟεΐσα εκ παλαιοτέραςπρο δεκαπενταετίας, ένέχει πλείστας έπιγεγραμμέ-νας πλάκας μετεξειργασμένας καί απολεσθείσας το πλείστονεπί μιας άνέγν(ομεν « Πο]λυ[ς"]ένα Π[αρ|μενίωνος | ήρωςχρη(σ)τέ | χαίρε»" το υυ και Ο ού'τως' ενταύθα έκομίσΟη-σαν αί έπι του τ'ζαμίου έντετοιχισμέναι στήλαι καί άλλαισυλλεγεΐσαι έκ των έρειπίων της άρχαίας πόλεως.

Εντεύθεν περαιτέρω καί εις άπόστασιν της ώραςπρος τό χωρίον Πουρνάρ τοΟ Μεγάλου Κεσερλίου λέγεταιοτι ύψηλά επί του" ορούς υπάρχει Κάστρον (= Λάριααεπί τΐ\ "Οοπί];), εις ο οέν άνέβημεν.

3) Ερείπια της Γυρτών ης.

Υπέρ το νΟν έλεεινόν, πλην της έπιστασίας, χωρίδιον


Μπάκρινα, έφ' οδ διακρίνεται νεολιθικός συνοικισμός μετ'ιχνών ικανών αγγείων αρχαϊκών και ιστορικών χρόνων,επί τών τελευταίων προπόοων της Καρακόπετοας, περίής βλ. ΠΑΕ 1910, 262 και άνω σελ. 325, υπάρχειμικρά μεν άλλ' όχυροτάτη αρχαία πόλις έπι διαζωμάτωντοΟ βουνοΟ έν είοει αμφιθεάτρου (εϊκ. 12).

Τά τείχη αύτής οντα ένιαχου πολυγωνικού" ρυΟμοΟέποιήθησαν εκ μεγάλων πλακών καϊ ούχι λίαν έπιμελώς,καθ ά τά τών προηγουμένων πόλεων, κατά τον άρχαϊ-κώτερον δέ τρόπον, εντός της^'π. Χρ. έκατονταετηρίδοςπιθανώς" έ'χουσι δέ πάχος δύο μέτρων" μία πύλη, ίσως ήμόνη της πόλεως, είναι εμφανής Νοτίως προς την πεδιάδα" εις άπόστασιν άπ' αύτης ενός σχεδόν χιλιομέτρουυπάρχει κωνικός λόφος κρυπτών πιθανώς τάφον μέγαν

Οί λίθοι τών τειχών της κάτω πόλεως και αί ένδοναύτης οΐκίαι, ών διακρίνονται ένιαχοϋ τά θεμέλια, έχου-σιν άφαιρεθή μετά τοσαύτης επιμελείας, ώστε ή θέσις φαίνεταιώς επίτηδες καθαρισθεΐσα" εντεύθεν βεβαίως έκομί-σΟησαν εις το χωρίον καϊ αί πολλαχοΟ άνά τους οικίσκουςαύτοΟ διακρινόμεναι μεγάλαι πλάκες, τά πολλά άρχιτε-κτονικαί έξ οικοδομημάτων ιστορικών Ελληνικών χρόνωνέπιγραφήν τινα εμφανή έπί τίνος αύτών δέν διεκρίναμεν,ούδ' εν τινι περαιτέρω τουρκικώ νεκροταφεία», ένθα φαίνονταιδύο ηύλακωμένοι κίονες.

Κάλλιον σώζεται το τεΤ/ος της άκροπόλεως, λίανΊσχυρόν και έξ όγκωδεστέρων λίθων πεποιημένον' χωρίζεταιδ'αύτη από της κάτω πόλεοος δι' ισχυρού έπίσης τείχους,οδ ένδον εχουσι βεβαίως συσσωρευθη πάντα τά έκ τηςάκροπόλεως κατακυλισθέντα αρχαία" διότι ένεκα της κλίσεωςτοΟ εδάφους προς ταύτην μόνον την διεύθυνσιν ήδύ-ναντο νά καταφέρωνται.

Η θέα της πεδιάδος έκ της άκροπόλεως είναι θαύμα-


στή' φαίνεται ώς θάλασσα εκτεταμένη, ώς έκ θαυμακών*είναι δέ τοσοΟτον εύ'κρατον ένταυθα το κλίμα εξαιρετικώς,ώστε, καθ' ά λέγουσιν οί χωρικοί, ούδέποτε πίπτει χιώνένταϋθα, και όταν ή περαιτέρω πεδιάς της Λαρίσης καλυ-πτηται ΰπο χιονών, ή πίπτουσα δεν δύναται νά διατηρηΟη'

ΓΥΡΤΩΝΗ

Είχ. 12. Πρόχειροι διάγραμμα της πόλεως μετά των πέριξ επί τβ βάοειτον χάρτου της στρατιωτικής χαρτογραφικής νπηρεοίας της Έλλά&ος.

δια τούτο μεταχειρίζονται σήμερον την Οέσιν ταύτην ώς« χειμαδιό », οδσαν καΐ άλλως ύπήνεμον έκ τοΟ Βορρά καιεχουσαν εγγύτατα τον Πηνειόν θα ήτο δέ δ τόπος οδτοςέν τη άρχαιότητι ό εύδαιμονέστατος της Πελασγιώτιδοςκαι δια τό έκτάκτως εΰφορον και δια την ήπιότητα καΐ


εύκρασίαν σήμερον ή ελλείψις δένδρων, καίτοι παράκειταιό Πηνειός, καθίστα τον τόπον αόχμηρον και πνιγηρον ένμέσω ετι Νοεμβρίω μηνί.

ΈπΙ τοΟ υψίστου σημείου της ακροπόλεως είδομενοικοδόμημα άρχαϊον, τετράγωνον, μετά περιβόλου μακροΟ,εύρομεν δε άνευ σκάφης ήδη έπϊ της επιφανείας τμήματαμαρμάρινων στηλών έκ ψηφισμάτων και αναθηματικώνεπιγραφών" έκ τούτου και της προλεχΟείσηςκλίσεως τοΟ έδάφους νομίζομεν ότι ανασκαφή τις ένταΰθαήθελεν αποδώσει πλείστα ευρήματα, πλείονα τών έν Γόν-νοις και Όμολίω" διότι ούδαμου ΰπάρχουσι μεταγενέστεραίχνη, ουδέ νεωτέρα πόλις εγγύς, έξ ού φαίνεται ό'τι τούλικόν δεν άπεκομίσΟη ουδέ διεταράχΟη, άλλ' ευρίσκεταικατά χώραν.

Ότι ένταυΟα εκείτο ή περίφημος Γνρτώνη, ΟεωροΟμενπιΟανώτατον καϊ ίσως Οά άποδείςωμεν τούτο εύΟέτως. Σημειωτέον

όμως ότι περαιτέρω Βορειοδυτικώς εις τους πρό-ποδας έπίσης της Καρακόπετρας, ένθα ό Πηνειός εισέρχεταιεις την όρεινήν κοίτην, παρά τό νυν χωρίον Σατόμπασι,λέγουσιν οί χωρικοί ότι ύπάρχει όμοιον Κάστρο, όπερ δυστυχώςδεν κατέστη δυνατόν εφέτος νά έπισκεφθώμεν.

Γ) Έν Μητροπόλει Έστιαιώτιδος.

1) Τάψοι τετράγωνοι της Β -Α π. Χρ. εκατονταετηρίδας.

Περί της Μητροπόλεως έγράψαμέν τίνα έν ΠΑΕ1909,171 ροκειμένου περί τετραγώνου τάφου πλουσιωτάτωνκαι λίαν σημαντικών κτερισμάτων, συληθέντος τά πολλάυπό χωρικών ό τάφος ώύτος αποδίδεται έν εΐκ. 13 ύπό τοστοιχεϊον α* νυν ουδέν ίχνος αΰτοΟ σώζεται, άποκομισΟέν-των και τών λίθων ετι αυτού απάντων ένεκα της ϋπαρ-

22


•/ούσης σπάνιος πετρών έν γένει άνά τά πλησίον χωρία.Πέρυσιν εδρον έγγύς τοΟ α έτερον τάφον οί /ωρι/οί,

δν άνέσκαψεν ό καθηγητής του έν Καρδίτση ΓυμνασίουΚ. Παππαδημητρίου' τά έξ αύτοΟ ευρήματα, μικρας οντασημασίας, μετεκομίσθησαν εις το ΈθνικΌν Μουσεΐον Άθη-

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣΕίχ. 13. Σνατάς τετραγώνων τάφων της Β'-Α' π,Χρ. έχατονταετηρίδος.

νών* δηλοΰται δ' έν τω παρακειμένω προ/είρω διαγράμματαημών Ό τάφος οδτος δια τοΟ στοιχείου Α" το πώμααύτοΟ έ'χει μήκος 2.18, πάχ. 0.28.

Εφέτος άνεσκάψαμεν επί της θέσεως ταύτης, ήτις καλείταιΚαλαμιά, τρεις έτερους τάφους" έν πρώτοις ευρο-


μεν κατά την σκαφήν πλήθη κεράμων στέγης, άγγείωνμαγειρικής χρήσεως, έτερων λεπτοτέρας τέχνης καΐ σκύλωνΜεγαρικών μετ' ανάγλυφων κοσμημάτων και παραστάσεωνίκανώς σημαντικών μετ' ού πολύ συνηντήσαμενπηλόκτιστον τοΐ/ον έκ μικρών ποτάμιων λίθων έπιμε-λώς καί ισχυρώς έκτισμένων έπί τινας δόμους, εν ω τΌλοιπόν τοΟ ύψους Οά άπετελεΐτο έκ πλίνθων ωμών, καθ' άκα'ι σήμερον κτίζουσιν έν τώ χωρίω Παλαιοκάστρω καιτοις παρακειμένοις.

Οί τοίχοι ούτοι άπετέλουν τετράγωνον οικοδόμημαίκανώς μέγα, εχον είσοδον έκ Δυσμών, ώς δεικνύει ήεϊκ. 13, καϊ χωριζόμενον εις δωμάτια μή άνασκαφέντα'πλην τών άγγείων ευρέθησαν και τμήματα χαλκωμάτων,στλεγγίδων, έπιγεγραμμένων κεράμων καί τινα θεσσαλικάνομίσματα τών χρόνων τοΟ Αδριανού.

π σχεσις του οικοοομηματος τούτου προς τους εναύτώ τάφους δεν δύναται νά έξακριβωθη αναμφισβητήτως"επειδή οί τάφοι κείνται βαθέως, οί δέ τοϊ/οι ούδαρ,οΟήψαντο αυτών, δύο ύποθέσεις δύναται τις νά ποιήση περίαύτου' ή ό'τι το κτίσμα τοΟτο έποιήθη χάριν τών τάφωνώς περιοχή αυτών , ή οτι είναι αυτοτελές και άσχετονπρΌς τους τάφους, ποιηθέν πάμπολλα ετη μετ' αυτούς καικατά σύμπτωσιν μηδαμου άψάμενον αυτών ούτως οίκτίσαντες αύτό και κατοικήσαντες έν αύτώ ήγνόουν ό'λωςό'τι ύπήρχον ύποκάτω τάφοι, μάλιστα πολύτιμα αντικείμεναπεριέχοντες.

Ότι ή δευτέρα αύτη εικασία είναι ή μόνη πιθανή,δεικνύουσι τά εύρεθέντα άγγεΐα -/ρήσεως, πάντα περί τουςτάφους και ύπέρ αύτούς εις μικρόν βάθος άπό τοΟ νΟνέδάφους εύρεθέντα, έν ω οί τάφοι κείνται ίκανώς βαθύτε-ρον αΰτών, ώρισαένως 1 μέτρου περίπου.

Ο τάφος Β εύρέθη έχων άνω επί τοΟ πώματος χον-


ορήν πλάκα προς στερέωσιν' το πώμα έκ σκληροΟ άμμο-λίθου ύποκυάνου έχει μηκ. 2.28, πάν. 0.22" έποιήθη οέκ σαρκοφάγου άπλής λίθου αμμώδους ύποκυάνου, ήτιςέχει έσωθεν μετρούμενη μηκ. 1.87, πλάτ. 0.57, βάθος0.45· το παχ. αυτής είναι 0.12.

Εν αύτω είχε ταφή εις νεκρός" ευρήματα εσ^ομενδώδεκα χρυσά ωραιότατα κομβία, μέγαν χρυσουν δακτύ-λιον μετά λίθου έγγεγλυμμένου έντέχνως, στρογγύλονέλασμα και φυλλάρια νρυσα., χρυσουν αποτύπωμα νομίσματοςτης πρώτης Ρωμαϊκής τριανδρίας πιθανώς, άγ-γεΐον λεπτον χαλκοΰν έφθαρμένον, τρία εργαλεία τορευ-τικά σιδηρών καυλών μετά είλιγμάτων όστείνων καί τιναπήλινα σωληνοειδή άβαφη άγγεΤα κοινοΰ τύπου.

Ο τάφος Γ έφερε πώμα ες" άμμολίθου επίσης, είλημ-μένον έκ μεγάλου τίνος οικοδομήματος" διότι είχε γεί-σοειδή εΐσοχήν καί ήτο εμφανώς μέλος άρχιτεκτονικόν,θραυσθέν μετά την επί του τάΐ,ου έπίθεσιν' έφερε καίσύμβολον διά της σφύρας ώς μέγα Γ" θά ελήφθη έξ αρχαϊκού" τίνος οικοδομήματος.

"Εκείτο δε Ό νεκρΌς έν σαρκοφάγω όμοια τη προηγουμένη, ής το μηκ. 1.83, πλάτ. 0.82, πάχ. 0.13, βάΟ.0.52 καί μετά πολλών χωμάτων, έν οΐς θραύσματα αγγείωνμελανοβαφών της Δ' π. Χρ. έκατονταετηρίδος τάοστά. αυτού ει/ον γίνει κόνις' φαίνεται άνήκων άώρω έτιάνθρώπω. Μετ' αύτοΰ ευρέθησαν φυλλάριά τινα χρυσά,δακτύλιος καί πόρπη αργυρά, σιδηρούν τι άντικείμενον ώςμακρά λαβή καί άγγεΐον πήλινον σωληνοειδές τεθραυσμένον.

ΓΙλουσιώτατος πάντων ύπήρξεν ό τάφος Δ, κείμενοςπάντων βαθύτατα" το πώμα αύτοΟ έκ λευκού μαρμάρουέποιήθη κατά μίμησιν στέγης' τά ένδον άπετελεϊτο έκτεσσάρων όρθών μαρμάρινων πλακών βεβαθυσμένων κατάτάς άκμάς έφ ίκανον καθέτως, ίνα άρμόσωσι καλώς άλ-


λήλαις" ύποκάτω έφερε μεγάλην μαρμαρίνην πλάκα ώςυπόστρωμα. Αί διαστάσεις του πώματος: το μέν μήκοςάγνωστον, διότι δεν εβημεν κατ' αύτο ολον, πλάτ. 0.98,πά/. 0.23" τοΟ τάφου ένδον το μήκ. 2.05 (το πώμα άραθα ήτο μείζον κατά τι), το πλάτ. 0.75, το 3άθ. 0.86.

Έν αύτω ήσαν τεθαμμένοι τρεις νεκροί μή καλυπτόμενοιύπό χωμάτων, άλλ' υπό πηλώδους χώματος έπΊυψ. μόλις 0.03, έν ω τά λοιπά ήτο κενός' τοΟτο οφείλεταιεις το οτι ήτο στεγανώς πεπωματωμένος ούτως, ώστεήμποδίζοντο τά ύδατα νά εϊσέλΟωσιν. Ό πρώτος νεκρός,ό και κύριος, το πολύ τοΰ τάφου κατέχων, εκείτο κανονικώς, έ'χων τήν κεφαλήν προς Ανατολάς" κατά τους πόδαςαύτοΟ εκειντο ώς έν σωρώ ούχί κανονικώς οί λοιποί δύοέχοντες τήν κεφαλήν προς τά Νοτιοανατολικά, τεΟειμένοιάρα λοξώς τά πολλά κατά τό πλάτος του τάφου- έκ τούτουκαϊ τών οστών δύναται τις νά εϊκάση ή οτι ήσαν μικρόσωμοι, έν ω ο κύριος νεκρός ήτο σημαντικώς υπέρτεροςτοΟ κοινού ύψηλοΰ άναστήματος, ή μάλλον οτι ει/ον τα©ήήδη πράτερον καϊ τεθέντος έτέρου έν τω αύτω τάφω, τάόστα τών προϋπαρχόντων συλλεγέντα έτέθησαν εις τοάκρον.

Κτερίσματα του μέν κυρίου νεκροΟ ήσαν πέντε μακρά/ρυσα έλάσματα, τεσσαράκοντα καϊ δύο χρυσά, φύλλα,εις δακτύλιος χρυσούς ώραιάτατος μετά λίθου, έφ' οδ έγ-γεγλυμμένος τε/νικώτατα ίππος από ρυτήρος καλπάζωνΤών δέ δύο έτέρων νεκρών ύπήρ/ον κτερίσματα τάδε :διακόσια τεσσαράκοντα έπτά φύλλα καί φυλλάρια χρυσά,δύο χαλκοί αγγεία ούχί μεγάλα, δύο υάλινα μεγάλαπαραλληλεπιπέδου σχήματος, μία κλεΐς μεθ' όλων τώνέξαρτημάτων, μία χαλκή στλεγγίς, πήλινον άγαλμάτιονκαθημένου πιθήκου, κρίκοι και ήλοι μικροί χαλκοί καισίδηροι πολυάριθμοι καί οστέϊνον κυκλοτερές έν είδει νομί-


σματος άντικείμενον μετ έγγεγλυμμένης κεφαλής πωγω-νοφόρου άνδρός.

ΘεωροΟμεν πιθανόν ένεκα των ευρημάτων οτι °ί νεκροίεΐχον τεθή εντός φερέτρου πολυτελώς κεκοσμημένου διατων χρυσών φύλλων και έλασμάτων' ούτω μόνον δύνανταινα έρμηνευθώσιν οί πολλοί και ποικίλοι ήλοι, ών οίμεν έχρησίμευον προς άρμογήν τών ξύλων τοΟ φέρετρου,οί δέ πρΌς καθήλωσιν τών κοσμημάτων αύτοΰ, καθ' άκαι σήμερον έν Ελλάδι, πλην τών Αθηνών, πράττουσι.

Περί τους τάφους τούτους έγγΰς δοκιμάσαντες πολ-λαχοΟ δεν εΰρομεν σημεία ετέρων τά εκ τούτων άποτελέ-σματα σκοποΟμεν να έκθέσωμεν εύρύτερον μετ' εικόνων έντη 'Αρχαιολ. Έφημερίδι.

2) Μέγας ναός έν τγι πόλει.

Κατά τό πέρας της άνω άνασκαφής τών τάφων έδοκι-μάσαμεν περαιτέρω Βορείως έπ'ι πεπλατυσμένου υψώματοςτης πεδιάδος παρά τοΰς τελευταίους έπ' αύτής οικίσκουςτοΟ /ωρίου' εκεί εΰρε πέρυσιν ό Εύάγ. Κωτούλας χαλκήνκεφαλήν φυσικοί» μεγέθους μετακομισθεϊσαν εις το ένΑθήναις Μουσεΐον' φαίνονται δέ κατά τά εγγύς τών πέριξσπόνδυλοι μεγάλων δωρίων κιόνων πώρινοι κα'ι έτερα αρχιτεκτονικά

μέλη και βάθρα σημαντικοΰ αρχαίου οικοδομήματος, παρ" 6 έποιήθη κατά τήν 'Ρωμαϊκήν ή πρώϊμονΧριστιανικήν περίοδον έτερον εξ οπτοπλίνθων και άσβέστου.

Ή θέσις αύτη, ώς διηγούνται οί χωρικοί, έ/ρησίμευ-σεν έπι μακρά ετη ώς μέγα λατομεΐον' έντεΟθεν εξήχθησανπλείστοι σπόνδυλοι κιόνων καΐ άλλαι πλάκες, ώνπολλα'ι έπιγεγραμμέναι, μετακομισθεΐσαι τό μέν εις Καρ-δίτσαν, προς ί'δρυσιν μάλιστα της εκεί μεγάλης έκκλη-σίας τοΟ Άγ. Κωνσταντίνου, τό δέ εϊς τά παρακείμενα


χωρία Τσαούση, "Ρούσσου, Φράγκου προς κτίσιν εκκλησιώνκαι οικιών, και εις αυτό το Παλαιό/.αστρον εννοείταιδια τοΰς αύτούς σκοπούς" μόλις ο από της άφίξεως ημώνέν Θεσσαλία ήμποδίσθη οπωσδήποτε ή τοιαύτη βεβήλωσις.

ΈνταΟθα ευρομεν στερεοβάτην έκ μεγάλων τετραγώνωνλίθων, 6ν άπεκαλύψαμεν μέχρι μήκους 9.ο4 προχω-ροΰντα έτι περαιτέρω" ευρέθη και ή γωνία αύτοΟ διερ-ρηγμένη και έν αταξία" ούτος κείται εις βάΟ. ενός μέτρουάπό τοΟ σημερινού εδάφους, τά ο εσω αΰτου εχουσιν έςο-ρυχΟη πολλα/ου. Έν τοις χώμασιν ευρομεν νομίσματάτινα, λύχνους μετ' εμβλημάτων ανάγλυφων, τμήματασκύφων Μεγαρικών και αγγείων μελανοβαφών της Ε'-Γ'π. Χρ. εκατονταετηρίδας, αποκόμματα ναλκωμάτων κτλ..

Πιθανώς ενταύθα εκείτο ό ναός της πολιούχου θεάςΚαστνίας Αφροδίτης, φερομένης έπ'ι νομισμάτων τών Μητροπολιτών

, ής την λατρείαν περιγράφουσιν ίκανώς ασυνήθηοΐ άρχαΐοι.

Τάς δε ΰπαρχούσας τέως γνωστάς ανά το Παλαιόκα-στρον έπιγραφάς και άλλα άρχαΐα και ετέρας νέας, μετε-κομίσαμεν εις το Μουσεΐον Βόλου και θά δημοσιεύσωμενέν τη γνωστή σειρά τών ημετέρων ανεκδότων θεσσαλικώνεπιγραφών.

3) Λαογραφικά· τοπωνυμίαι.

Άξια σημειώσεως είναι τελετή τις τελούμενη έν Πα-λαιοκάστρω και τοις πέριξ χωρίοις της πεδιάδος μόνον,διότι περαιτέρω έπ'ι τών ορεινών χωρίων είναι άγνωστος,καλουμένη τά 'Ρογκάτσνχ (ώς καλοΟνται τά Κάλαντρακττ.). Τελείται δε άπό της 4-6 Ιανουαρίου έκάστου έτουςΟπό νέων ανδρών και πραγματικον ίδιαίτερον σκοπόν εχειτην ύπ' αυτών οψιν τών κορασιών έκάστου χωρίου προς


έκλογήν συζύγων μεταξύ αυτών, άπαγομένων ώς επί τόπολύ, ίνα μάλιστα μή πληρώσωσιν οί σύζυγοι τω πατρίτης νύμφη; την έθιζομένην μόνον έν τοις χωρίοις της πεδιάδοςεπίσης χρηματικήν άμοιβήν.

Οί νεανίαι ενδύονται δ ροβάτων καί αιγών,φοροΟσιν Άθιγγανικά ώς έπ'ι το πολύ ενδύματα, προσθέτουςγενειάδας και προσωπίδας, έξαρτώσι δε άφ' εαυτώνκώδωνας πολλούς, παλαιά όπλα, ξίφη, μαχαίρας- ειςτούτων στολίζεται ώς νύμφη, έτερος ώς γαμβρός, άλλοςώς «αράπης», ών κατάφορτος κωδώνων και οπλών.

Ούτως αποτελείται το 'Ρογκάτσι κα'ι μεταβαίνει ειςτά πλησίον /ωρία, ψάλλον από οικίας εις οΐκίαν άσματαιδιαίτερα δι' έκαστον φυλον, ήλικίαν, ιδιότητα κτλ., π./,τω ιδιοκτήτη της οικίας:

αφέντη μου 'ς την τάβλα «του χρυσή καντήλα φέγγει·κι' άπό τα παραθύρια σου λάμπειν ό κότσος όλος κτλ., ηαφέντη μ' μέ τά κόκκινα, πασα μ' μέ τά γαλάζια κτλ.-

τη συζύγω αύτοΟ ή ύπάνορω έν γένει:

κάθετ' ό άφιντης κάθεται μέ την κερά 'ς τό γόνα''ς τά γόνατα την κράταε, 'ς τά μάτια την τηράει"— κερά μ' δεν είσαι ρόδινη, κερά μ' δέν είσαιν άσπρη κτλ."

ποός άνυπάνορους κόοας:

εδώ μαντήλια κρέμουνται, εδώ μαντήλια σείονται'εδώ '/ουν νίά κόρη ξανθή και θέ νά την παντρέψουντην είδ' ό γυιός τοϋ Βασιλιά, την εΖδ' ό γυιός του 'Ρηγα'την είδαν τριά άρχοντόπουλλα 'πό μέσ' άπό την Πόλι κτλ.-

εις παιδία μικρά:

έ'να μικρό μικρούτσικο, σπυρί μαργαριτάρι κτλ .

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ .1911 345

Επίσης ύπάρχουσιν ιδιαίτερα άσματα προ; γέροντας,γραίας,έν τη ξένη μένοντας κττ..

"Οσάκις συναντηθώσι δύο 'Ρογκάτσί,α το θεωρούν εαυτόϊσχυρότερον προεκοάλλει τον Αράπη και τον γαμβρόν,οί'τινες έςάγοντες διασταυροΰσι τάς σπάθας αΟτών, ί»φ άςόφειλε», νά διέλθη άνά έκαστον μέλος το έτερον 'Ρογκάτσι"άν δεν δε/θη, άντιμάχεται και έντεΟθεν προκύπτει πεισματώδηςάγων κατ' άρ/άς μεν δια των χειρών και ξύλων,κατόπιν δε δια τών όπλων, έως ου ή διαλυθώσι φονευομέ-νων τινών, ή ύπο^ωρήση το έτερον.

θέσεις δέ καλοΟνται έν Παλαιοκάστρω και τοις πέριξαί έξης: ή Γαύρία, ποτάμιον μέγα τοΰ χωρίου τούτουρέον οία τοΟ χωρίου Πετσαρή καϊ χυνόμενον εις την Βα-σιλίάκα, ο έστιν έτερον ποτάμιον εκ Παπαράντζας προερ-χόμενον' Κούτρα, ενθα ή ύψηλοτέρα ακρόπολις της Μητροπόλεως

, Σκιά, Φτέματα, Ράχι, Κουτσούφλιανη, 'ςτές Γαυρώνες, Καστρόλογγο, Καπρίάνη, Παλιάμπελα,Τρόχαλο, Τσαπόγα, Πόρτα, Κυπριώτη, ς τή Γαυρώνα,'ς την Πάσχα, Κλίμα, 'Ραζοπούλα, Κολοκθ'ά, 'Ράζ^,α,Μαυρόες, Χιλίαδοΰ, ς τοΟ Καρούτη, Βουργάρα, 'ς τήΛέβινη, 'ς την ^ίνα, Βαρκά-Βρύσι, Κΐούγγι, ^.ηροπάταμο,Βαζούρ^,α, Λαπαρδάς (ποταμός).

Παρά το χωρίον Πορτίτσα καλείται σπήλαιάν τι έπίτου ορούς Βομπρότρυπα, ενθα λέγεται ότι υπάρξει Κάστρο, λεγόμενον Στεφάνι έκ της στρογγυλότητος" ενταύθαοί /ωρικοι τών πέριξ μετακομίζουσι τα άρρωστα (βομπίρ'κακοινώς) βρέφη *αΙ διαβιοάζοντες από τοΟ ενός εις τό έτερονάνοιγμα του σπηλαίου άφίνουσι νά πέσωσι τά ενδύματααυτών κα'ι έκ τούτου νομίζουσιν δτι σώζονται άπό τηςάσθενείας γινόμενα ύγιά.


ΙΑ') Έν Κιλελέρ της Λαρίσης.

"Ιχνη αρχαίας πόλεως (τον Αρμενίου;).

Το χωρίον Κιλελέρ κείται αριστερά της σιδηροδρομικήςγραμμής έκ ΓκερλΙ εις Λάρισαν εϊς άπόστασιν ημισείαςσχεδόν ώρας άπό της ομωνύμου στάσεως" ύπέρκειταιοέ τοΟ χωρίου μέγας νεολιθικός συνοικισμός, έφ οδ τζα-μίον έν έρειπίοις πλην του μιναρέ, πεποιημένον εκ πλακώνέξ άρχαίων οικοδομημάτων, ιδίως ο' έκ τάρων ιστορικήςπεριόδου.

Μεταξύ της στάσεως και του χωρίου έν θέσει Κούμνΐαεύρε χωρικός καλλιεργών έν άγγεΐον πλήρες αργυρών νομισμάτωντου Φιλίππου, Αλεξάνδρου του Μεγάλου, Δημητρίουτου Πολιορκητου, Λυσιμάχου κττ., ών πολλάκατασχεθέντα παρεδόθησαν τω Νομισματικώ ΜουσείωΑθηνών.

Αιτήσει τών ιδιοκτητών άνασκάψαντες ένταΟθα επίμικροΟ έπάρματος της πεδιάδος, εύρομεν θραύσματα άγ-γείων της Ε'·Γ' π. Χρ. έκατονταετηρίδος, ΐ'σως έκ μεγάλωνπλημμυρών παρασυρθέντα, διότι ούδαμοΟ διακρίνονταιίχνη οικοδομημάτων άρχαίων ή άρα δεν ύπηρχον, ήήσαν πάντα πλινθόκτιστα" μετ' αύτών εύρέθησαν και έγχρωμανεολιθικά αγγεία κοινοΟ τύπου ό'μοια τοις έν Διμηνίω-

Περαιτέρω του χωρίου προς τούς πρόποδας τοΰ ορούςτών Κυνος Κεφαλών ύπάρχ_ει βουνος Ντάς'-Τεπέ καλούμενος, έ'νθα είδομεν λαξευτούς έπι του βράχου τάφους, πάλαιήνεωγμένους. Παρ' αύτον και τό χωρίον 'Αλίτσιΰπάρχ_ει έ/.κλησία, έ'νθα κιονόκρανον βυζαντιακόν παλαιοτέραςκαι εγγύς ύψωμα χωματώδες, ίσως πολυάνδριον.

Λέγεται δ' δτι ύψηλότερον κατά τά μέσα του δρους


έν θέσει Βυθός ύπαρχε; Παλαιάκαστρον τετείχισμένον διαμεγάλων λίθων ούχΐ επιμελούς λαξεύσεως' όντως δέ μακρόθενμαίνεται μέγα έπίπεδον ύψωμα ώς ακρόπολις ιστορικώνχρόνων και πιθανώς υπάρχει ενταύθα πολίχνη τιςαρχαία, ίσως το Άρμενων της ιστορικής περιόδου, ώς ήδηήκάσαμεν έν ΠΑΕ 1910, 232. Περαιτέρω Βορειοδυτικώςπρος την Κραννώνα διακρίνεται έπι τών προπόδων τοΟορούς έτερον μέγα Παλαιόκαστρον.

ΙΒ') Έν Δολοπία.

1) Αρχαίοι πόλεις άπο Καΐτσης εις Σμόκυβον.

Κατά το τέλος του έτους έν ώρα λίαν άκαταλλήλωδιετάχθημεν να μεταβώμεν εις Αρανίσταν Δολόπων, χωρίονκείμενον υψηλά έπ'ι το0 δασωδεστάτου και μεγαλοπρεπούςορούς Ίτάμου, τελευταίου Νοτίου τμήματος της Πίνδου.

Μία όδός προς τούτο είναι ή εκ τοΰ σιδηροδρομικοΟσταθμού Καίτσης' του χωρίου τούτου ύπέρκειται ύψηλονβουνάν, έφ' οδ τείχη αρχαίας πόλεως" ή ακρόπολις έχουσαίκανήν έπίχωσιν διατηρεί πιθανώς σημαντικά αναθήματα,ώς ή τών Γοννων και αί ομοιαι' λέγεται δτι σώζονται πολύκαλώς τά τείχη ώς κα'ι πύλη' εκ του χωρίου άπεστείλα-μεν εις Βόλον άνάγλυοον έπιτΰμοιον πλάκα, έφ ής τώνπλευρών ύπάρχουσιν απελευθερωτικά! έπιγραφαί, ούχιορθώς εν τισιν εκδοθείσα; έν ΙΟ IX2 228.

"Ετερον σημαντικον ^ρούριον λέγεται ό'τι ύπάρχει παράτο χωρίον Πάπα σωζάμενον έν καλή' καταστάσει' έπι τηςακροπόλεως αύτου, έ'νθα υπάρχει «πέτακας», ήτοι σωρόςλίθων, λέγουσιν οί ποιμένες ότι είδον πολλάς λευκάς πλάκαςπλήρεις γραμμάτων άλλοι λέγουσιν ό'τι είναι δύοΚάστρα εκεί, χωριζόμενα διά ρεύματος" ύπάρχει δέ κα'ι

Μ8 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΟΥ 1911

σπήλαιον «πού το φιλογοΟνε», ήτοι οιαφημίζουσΊν ώς ση-μαντικον οί περίοικοι.

Τρίτον Παλαιόκαστρον επί του Ίτάμου είναι το τηςΑρανίστης, περί οδ έν τοις κάτω' σημειωτέον οτι έκ Κα'ι-τσης άγει ατραπός δια του δάσους έπι πολλάς ώρας ειςΔρανι'σταν, καθ' ήν άτραπον παρετηρήσαμεν πολλαχουίχνη αρχαίας οδού.

Τέταρτον ΔολοπικΌν φρούριον, Παλ^όκαστρο καλού-μενον, κείται μίαν ώραν μακράν της Δρανίστης έπ'ι υψηλούδασώδους βουνοΰ' μεταξύ των ρευμάτων Κοκλα καιΓκελανίτη' σώζεται έν άριστη καταστάσει και είναι πολυ-γωνικόν, ώς τά πλείστα της Δολοπίας' λέγεται οτι εχειδύο πύλας μετά κλιμάκων λίθινων και έπι της κορυφήςσωρον πλακών ες έρειπίων ναοϋ πιθανώς.

Πέμπτον Κάστρον λέγεται οτι ύπάρχει ύπέρ τον Σμό-κοοον και έκτον ουχί λίαν μακράν παρά το χωρίον θρα-ψίμι. Έβδομον μνημονεύουσιν έν θέσει Κυδωνιά μίανώραν μακράν της Παλί,ογίαννιτσους' Τούτο λέγουσιν οτιείναι μέγα και έχει κτισθή διά μεγάλων πολυγωνικώνλίθων.

"Ογδοον άναφέρουσι το λεγόμενον Κάστρο ήμίσειανώραν ύπέρ το χωρίον Βαρμπόπι εν θέσει Άϊλΐάς' έπ'αύτου ύπάρχ_ει μέγας θολωτός τάφος, ενθα οί ποιμένεςσυλλέγουσιν ύδωρ" ούτω βεβαιουσι τά περί του τάφουέκεϊ οί ΐδόντες τον έν Δρανίστη.

Περαιτέρω δέκατον φρούριον άναφέρουσι το της 'Ρεν-τίνας, το Βορειότατον βεβαίως τηςΔολοπίας' εις το τέρμαδε Νοτίως παρά την πεδιάδα τών θαυμακών αναφέρεταιένδέκατον το της "Ανω Άγόριανης, ενθα λέγουσιν οτιύπάρχουσι τάφοι λαξευτοί έπι τών βράχων, και δωδέκα-τον το της Κάτω Άγόριανης, δπερ διακρίνεται ήδη άπο


της Φαρσαλίας -πεδιάδος" πρόχειρον διάγραμμα αύτοΰβλ. έν είκ. 44.

Τά τείχη της ακροπόλεως ταύτης δεν διετήρήΟησανπανταχού έν καλη καταστάσει, κρημνισΟέντα έσχάτωςύπό των εργολάβων κατά την ίδρυσιν του Διεθνοΰς σιδηροδρόμου

- εχουσι τΛ/. τριών μέτρων και υψος ένιαχοΰδύο' σύγκεινται έκ μεγάλων πολυγωνικών λίθων έπιμε-λώς έφηρμοσμένων. ΕπΊ της άκροπόλεως, μικράν έχούσης

ΑΓΟΡΙΑΝΗ ΔΟΛΟΠΩΝ

ΕΙκ. 14. Περίβολος πολυγωνικών τειχών αρχαίας πόλεως.

έπί'/ωσιν, διακρίνεται το κτίσμα Ν ίσως ναός, ή άνάκτο-ρον, έτερον τι δέ παρ' αΰτό εντός τών πρίνων κάτω αυτήςΝοτιοανατολικούς ευρέθησαν τάφοι κεραμοστεγεϊς' έντευ-Οεν μετεκομίσαμεν εϊς τό Μουσεΐον Βόλου τμήμα ανάγλυφουστήλης καλής τέχνης και λαμπρών χρόνων μετά μεγάληςένσφραγίστου κεραμίδος τάφου.

-IV/. οε της κατω πόλεως, εκτεινομενης προς την πε-


οιάδα έπί του" νΟν χωρίου, ολίγα ίχνη τειχών ίσοδομικώνμάλλον έκ λίθων μικρών διακρίνονται" έν οικία Ν. Χαμ-πίπη υπάρχει στήλη επιτύμβιος μετ' άνΟεμίου άμελώςγλυπτού" και επιγραφής « Εύτροφίων Άρίστωνος | ήρωςχρηστέ | χαίρε», έτερα λήγουσα εις λεΐον γραπτόν ποτεάνθέμιον μετ' ιχνών επιγραφής. Έν δέ τη οικία ΖωήςΟικονόμου υπάρχει μικρά στήλη μετ' επιγραφής «Λυσι-μάχα Εύβιότου» καϊ έτερα μετ' άετώματος και επιγραφής«ώενόφιλος Σφακίωνος». Λέγεται οτι και άλλοι έπιγε-γραμμένοι λίθοι ύπάρχουσιν άνά το χωρίον και τους αγρούς,άλλ' ήμεΐς ελλείψει χρόνου καϊ ένεκα τοΟ χειμώνος δενειδομεν αυτούς.

Τά φρούρια ταΟτα της Δολοπίας και άλλα ίσως ύπάρ-χοντα δέονται, ώς είναι εύνόητον, μακράς έρεύνης καϊ θάήτο τοϋ κόπου τά μάλιστα άξια ή διά σκαφικών άποπει-ρών έρευνα αυτών, ίνα προσδιορισθώσιν αϊ άγνοούμεναιό'λως πόλεις καϊ πολίχναι της άξιοσπουδάστου ταύτηςορεινής άρχαίας επαρχίας" δι' αυτών θά διαφωτισθή σπουδαίουςή έπιστήμη, ώς εϊναι φανερόν έκ τών προειρημένων.

θέσεις άπό Άγόριανης εις Σκάρμιτσαν, Δομοκόν καϊτά πέριξ μέχρι Φαρσάλου λέγονται αί έξης: Κάστρο (ακρόπολιςΦαρσάλου), ΣοΟρλα, Γυφτόβρυσι, Καράπλα1), Κριν-τήρι, Άμπέλ,ΐα, Άλογοπάτι, Βρυσ,ΐά, Συκιά, Μπογάζι,Τραγάνες, Πχπακώστα-Πηγάδι, Κεραμαργείό,Ντουλάπια,

ι) Τάς έπί βράχων του όρου; τούτου έπιγραφάς, περί ών έγράψαμεν ένΠΑΕ 1910, 182 άντέγραψεν έν έκτόποις τη ημετέρα υποδείξει μεταβάς έπίτο'που ό Ρι\ 8ί&Μϊη, ίνα μελετη'ση και μετά την ΰο' ημών εκδοσιν πρόσθεσητάς έαυτου γνοίμας. Επίσης ελαβεν εκτυπον τοΰ πάλαι γνωστού μοι ψηφίσματοςτών βαυμακων, τοϋ έντοιχισθέντος έν τώ νέω κλιβάνω της πλατείας Δομοκού, όπερ τό Αρχαιολογικών ϋυμδούλιον δεν μοι επέτρεψε να αποκομίσω δι'άποσχίσεως τών περιττών (διότι είναι μέγας ογκόλιθος δυσμετακόμιστος), ποοτι-μησαν την φθοράν τοΰ δλου της απορρίψεως τοϋ άχρηστου μέρους. Και το ψη'-φισμα τοΰτο θέλω έκδώσει προσεχώς έν ταΐς έμαϊς άνεκδότοις Θεσσαλικαϊςέπιγραφαϊς.


Γουρνόρεμα, Βαλόρεμα, Βασιλότρυπα, Κρεββάτι, Κουκουβάγια, Τραγοβούνι, Γρίβα, Πάτωμα, Κασσιδ^άρης ,Καρλιντζή, 'Ρέμα-Κανάλ'α, Χόχλ'α, ΚαζάνΙα, Τσικου-ραλα, Γχΐόλι, Κομμένο -Τζαμί" ή Κακχάρα, Κριτήρια,ΚαλίακόΟρος, Ψηλόραχες, Ντάπιες, Νυφίτσα.

Σημειωτέον ό'τι ή τελευταία θέσις εσχε τήν έπωνυμίανέκ μύθου προσομοίου τω της Νιόβης" πρώτον νομίζουσινδτι δ βράχος Νυφίτσα ομοιάζει προς σώμα νεαρας γυναικός" μετεμορφώθη οέ κόρη τις, ήτις ύπανδρευομένη έζή-τησε και έλαβε παρά της μητρός αυτής άπασαν τήν περιου-σίαν και τά οικιακά σκεύη" τελευταϊον δ' έζήτησε καιτήν μόνην έναπομείνασαν τη γραία μητρ'ι «. κλώσσα μετάπουλλίά», ές ου άγανακτήσασα κατηράσθη αυτήν ήμήτηρ και άπελιθώθη ούτω.

Περαιτέρω Ντάπιες, 'Αμιλίανάς, 'Αγίά Τριάδα, ΤρανόΚοτρώνι, Άϊλΐαδες, Μάτι, Άρβανιτόρεμα, Γόλίανες,Ασπρόχωμα, Γραμμένες-Στέρνες, Λιβαδάκια, Κυδωνιά,Ποτάμι, Παππαπέτρου, 'ς τους Άμπλαΐοι, Καζάνια, Χού-σου-Κοτρώνι, Τσίάπουρνα, 'ς το Μπουρί, ΜπιρμπίληΡάνι, ς τους Βέντζους, Δύο Ρέματα, ς το Φόρος, Βλα^το-

κάλυβα, Κουοουνιστο-Πηγάδι, 'Ρήγα-Βρύσι, Παλιάμπελα,Ταμπακόρεμα, Άγα-Μαντρί, Κομμένη -'Ράχι, Μαντζο-χώρι, Άληάγα-Βρύσι, Μίσ'αγα, Ισιώματα, Κοττά-Βρύσι,Λουρίδες, Βαθρέματα, ^ηρόκαμπος, Άλατόγεία, Ξηρό-γουρνα, Καραντζόραχες, ΜαγοΟλα, Βρύσι-Βάτο, Λεβεν-τούρα, Στενά-Λιθάρία' Μύλία, Παλίοκκλήσι, Κουτσο-πλάτανος" καλείται κα'ι είδος οφεως « έλα-ρ^άς » ενταϋθακαι το βραδύνω λέγεται «μοργαρίζω».

2) Πόλις αρχαία και μέγας θολωτός τάφος έν Αρανίστί].

Ευθύς ύπέρ το προειρημένον /ωρίον Δρανίστα ύπάρ-


χουσιν έν σχεδόν καλη καταστάσεί τείχη πολυγωνικά έκμεγάλων λίθων, λίαν επιμελώς ήρμοσμένων, ών ευδιάκριτασώζονται τά της ακροπόλεως μετά πολύ μεγάλωνπύργων, και ύπ' αΰτήν Νοτίως τριών περιβόλων της κάτωπόλεως" τούτων βλ. το ήμέτερον πρόχειρον διάγραμμαέν εΐκ. 15.

Ιπο την άκρόπολιν και ευθύς υπέρ διάζωμα, της

I_------■--—ΔΡΑΝΙΣΤΑ ΔΟΛΟΠΩΝ

ΕΙχ. 15, Πολυγωνικά τείχη και τάφος ΰολωτός αρχαίας πόλεως.

ποτέ κάτω πόλεως πιθανώς, άνεσκάψαμεν Οολωτον τάφον,ού ό δρόμος ήτο έστεγασμένος διά μεγάλων πλακών καιάπΌ μέν της αρχής αύτοΰ έπΐ μήκος 3 μέτρων Ό δρόμοςείναι ευρύτερος ώς εχων πλάτ. 1.21, κατά οέ τό λοιπόνμήκος 5.60 είναι στενώτερος ώς εχων πλάτ. 0.62 καισυγκλίνων τά άνω" οϊ τοίχοι έποιήΟησαν έκ μικρών πλα-


κοειδών λίθων, οΰς μόνον ε'ίς το ποτάμιον Κόκλα εύρίσκου-σιν' ε/ει δέ δψ. Ό δρόμος 1.40-1.60.

Εντός δεν ύπήρχε θύρα ούδέ παραστάδες, άλλ άπλώςέποιήθη άνοιγμα πλάτ. 0.78 ώς έν τω τάφω Καπακλικαι τοις όμοίοις- είχε δέ βυσθή διά μεγάλων και μικρώνλίθων ή Ούρα αυτή.

Η θόλος είχε προ αίώνιυν κατα-έσει' έσώθη νυν έπιύψ. 3.ο0" έχει δε ένδον διάμετρον κατωτάτω 4.70.Εντός αυτής ευρέθησαν τριάκοντα και εις νεκροί καέντεςέπι τόπου άναμ-ριβόλιος, κα'ι μάλιστα προ της κτίσεωςτης θόλου' διότι τινές λίθοι αυτής κατωτάτω έσκέ-αζονόστά. ανθρώπινα" ευρέθησαν και τινα οστά ατάκτως καΐκτερίσματα ομοίως έν τω δρόμω' Οά διεπέρασαν εκείθεν,οτε κατέπεσεν ή θόλος, παρασυρόμενα ΰπό εισρεόντωνυδάτων.

Ύπήρχον δ' έν τη Οόλω και δύο βόθροι, ώς έν Λέστίανηκα'ι Σέσκλω (βλ. άνω σελ. 293. 296 κέ.) πλήρεις οστώνάνθρω-ίνων όστα. ζώων και πτηνών ευρέθησαν ικανά κα'ιμετά τών νεκρών έκ συγκαέντων αύτοΐς ζώων και ΰψη-λότερον έν τοις άνω χώμασιν άλλά τά τελευταία ταύταήσαν βεβαίως ςένα κα'ι άσχετα προς τΌν τάφον, συμπε-σόντα έκ τών άνω μετά κεραμίδων κττ. κατά την πτώσιντοΟ άνω της θόλου.

Τά έν τω τάφω κτερίσματα ήσαν ποικίλα και ίκανώςπλούσια, ιδίως σ^ραγιδιόλιθοι μετ' έγγλύφων παραστάσεων, θηκαι όστέϊναι μετά κοσμημάτων έγγεγλυμμένωνκττ.' έκ τών εύρεθέντων αγγείων δηλοΰται οτι Ό τάα-οςέποιήθη κατά την γεωμετρικήν περίοδον, περί το 800

Χρ. στρογγύλως ειπείν επειδή προτιθέμεθα νά διαλά-βωμεν περί του τάφου τούτου άλλαχοΟ διά μακρών, άρχουμεθ α έν τω παοόντι τοις προειρημένοις.

23


3) Δημώδεις γενεαλογ'ιαι και τοπωννμίαι.

' Είναι άξιον σημειοόσεως δτι οί χωρικοί της ΔρανίστηςγενεαλογοΟσι το /ωρίον αύτών, λέγοντες δτι εκτισεν αύτόδ βασιλεύς Δράνος' ήτο δέ γενναίος βασιλεύς ούτος καιφιλόπολις, άποζών μετά των ύπηκόων αύτοΟ τά πολλάεκ ληστειών διότι λέγουσι τάδε περί αύτοΟ: «ό Δράνοςέπήε κι' έκοψε κοπάδια 'ς τά Φέρσαλα κΓ ό βασιλέας άπδτά Φέρσαλα εκίνησε στρατό νά 'ρθη νά χαλάση τδ Δράνο'μά κάποιος τοΟ 'δωκε χαμπέρι του Δράνου άπδ τούν κάμπουκι' επώασε ό Δράνος μέρος όπου ναι πέρασμα κιέκάναν μάχη' κι' έσκοτώσανε ό Δράνος τούς Φερσαλινούςκι' άπού τότες λέουνται Φερσαλομνήματα »" ή θέσις αύτημνημονεύεται παρά τούς τελευταίους πρόποδας τοΟ Ίτά-μου' μέχρι αύτής ήσαν τά Γραμμένα, ήτοι τά ΰπδ τωνΤούρκων ύποταχΟέντα και καταγραφέντα προς πληρωμήνφόρων χωρία' εκείθεν δέ προς το ορος ήσαν τά "^/ρα^α'είδομεν δέ την Οέσιν αυτήν και φαίνεται όντως πλήρηςμικρών τάφων.

Προς τούτοις διηγούνται οί χωρικοί δ'τι εις παλαιοτέρουςνρόνους κατωκουν εκεί οί Αήνηδες (ό Αήνης) άνδρεςισνυροί, μεγαλόσωμοι, γυμνοί τά πολλά και φιλάνθρωποι* ούτοι φαίνονται ενίοτε και σήμερον εις τινας άνά τοδάσος' διότι γέροντά τινα Δρανιστιώτην «ίδρωμένον κι'άποσταμένον μέ τδ έννϊ 'ς τον ώμο τον άπάντησ' ένας Λή-νης καΐ τοΟ λέει: γιατ' εΤσ' έτσι άποσταμένος; άπ' τ' αλέτριποΟ 'ναι βαρύ, του λέει" καϊ τδ πήρ' δ Λήνης καϊ τοΟλέει: αύτό 'ναι βαρύ; και τό 'κλασε (= έθραυσε) μέ τάχέρλα άπάνου 'ς τδ γόνα του ».

θέσεις δέ άνά τήνΔρανίσταν και τά πέριξ άναφέρουσι τάςέξής': Καστρί, ενθα ή προειρημένη ακρόπολις, 'ς την Άμα-

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤϋΤ 1911 355

γρίδα,Μουστερή, 'ςτοΟ Κόκλα, 'ς τΌνΓκελανίτη' τά τέσσαρα.ταύτα είναι μεγάλα ρεύματα έκ Δρανίστης Ι-^χρι Παλαιο-κάστρου, οδ εγγύς ύπηρνέ ποτε νωρίον Νίοχώρι' Α'ίΟα-νάσις, Αίλία.ς, Άναθεμάτισμα, Τραπεζίτσα, Παλίοχώρι,Πετρωτά, Σκίά, τοϋμ Πέτσα, Κουτσαγγέλη, Σουρβ'ά,Γραμμένο, Μελίσσι, Πεντεμύλοί, Καλόγρια, Δυο-Γκορ-τσές, Βελίκ-ΒαρκΌ (Βελίκου), Μπαξίά-Βρύσ^ ένθα είναι«άμπλας», ήτοι δπή ευρεία άκτιστος, εξ ής εξέρχεταιύδωρ, Καταλκαγία, Μτσάρα, Κρεμαστό, Κρύα-Βρύσι,Πλάκα, 'ς τ'ο ΧοντροπλοΟμ', 'ς το Σόϊνο, 'Ρόϊδο, Πλατάνια, Πλατανόρεμα, Ξηροβούνι, Σαπόβρυσι, Αύγό, Ντιλη-κώσταινας, Λιβάδια, Κεραμίδι, Μασλί, Παλίομανάστηρο,Γ'οφύρι, 'ς τ Αμπελορίτη, 'ς τά Δύρμα, Μακρυράχι,Τρέπίο-Λιθάρι, 'ς τή Μέγκα, Μέγα Λιβάδι, ΓίωργΙοΟΒρύσι, Ζουγκλαίικο, Παλίόδεντρο, Καλύβια, Λουτσαίικο,Μνήματα. Σημειωτέον προς τούτοις ότι ο λιψ έν Δρανίστηονομάζεται Μέγας και είναι δριμύτατος τον χειμώνα.

Έ~ίσης οεικνύουσιν οί χωρικοί κα'ι έςαίρετον άερόλι-Οον, διατηρούμενον νυν έν τή εκκλησία της Αγίας Παρασκευής· έπεσε παρά την εκεί πηγήν την μεσημβρίαν της6 Αύγουστου 1873" έχει μέγεθος δίσκου παλαιστρικοΰκα'ι σχήμα προσάμοιον άκανόνιστον, είναι βαρύτατος, μελανό/ρους κα'ι ϊίον. ινώδη κανονικά διαχωρίσματα αποτελούντατετραγωνίδια, ετι δε βαΟύσματα μικρά κωνικά,ώς διά δακτύλων πεποιημένα.

Περί τά τέλη Δεκεμβρίου κατεγράψαμεν τά άρχαϊατου προσωρινού Μουσείου Λαρίσης οντα 620' μετέβημενδε και εις Ααμίαν, ένθα ευρέθησαν ίχνη τοΟ τείχους τηςκάτω πόλεως κα'ι πύργος ·ς ερυθρών κροκιλοπαγών κυβόλιθωνμεταςΰ των οδών Καρπενησίου, Γκότλανδ κα'ιΈσσλιν. Έν τω γυμνασίω διατηρούνται άνευ ούδε-


μιας προσοχές, πατούμενα τά πολλά ύπο των μαθητών,τά εξής άρχαϊα: 1) μαρμάρινη σαρκοφάγος μετ' ανάγλυφωνΕρώτων και ανθοδεσμών 2) στήλη επιτύμβιος «ΦίλωνΦίλωνος»- 3) τμήμα βάθρου χαλκού άνοριάντος μετ'ϊ^νών επιγραφής" 4) στήλη έπιτύμβιος «..οοάμου»- 5)προ της εξώθυρας κε/ωσμένον και φθειρόμενον βάθρον τιάρ-/αΐον.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ Σ. ΑΡΒΑΝΙΤΟΠΟΤΛΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΙ ΕΝ ΝΑΞΩι

Μεταοάντες κατά το παρελθόν οθινόπωρον εις Νάξον,έπελήφθημεν αποκλειστικώς απαραιτήτων συμπληρωτικώνεργασιών τών έκεΐ κατά τά παρελθόντα ετη γενομένωνδι ήμών ανασκαφών.

Α'. Έκαλύψαμεν τους τάφους, έκατόν περίπου τοναριθμόν, τοΰ κατά την θέσιν «Φυρρόγαις» προμυκηναϊκουνεκροταφείου, κινδυνεΰοντος άλλως νά καταστραφώ.

Β . Έσνεοιογρα^ήσαμεν την κατά την Οέσιν « 11ο-λίχνι» μικράν προϊστορικήν άκρόπολιν, ής την άνασκαφήνέπερατώσαμεν το προπαρελΟΌν έ'τος.

Γ . Εξησφαλίσαμεν δια σίδηρων κιγκλίοων την δε-ξιάν πτέρυγα του οημοτικοΟ σ/ολείου τών θηλέων, έν ώή αρχαιολογική συλλογή της Νάξου και έτοποθετήσαμενέν δυσ'ιν άρμαρίοις, δαπάνη της Εταιρείας πρότερον κατα-σκευασθεΐσι, τά πήλινα ευρήματα τά έκ τής ανασκαφήςτοΟ προμυκηναϊκου νεκροταφείου Αφεντικών, παρά το χωρίονΣαγγρί, τών ολίγων μαρμάρινων ευρημάτων όντωνκατατεθειμένων έν τω Κεντρικώ Μου σείω Αθηνών.

ΚΛΩΝ ΣΤΕΦΑΝΟΣ


Άνασκαφαι παρά τόν "Ανιόν Δανιήλέν Ά&ήναις.

ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Εϋεργέται τη; Εταιρείας................ Σελ. 3Διοικητικόν Συμδούλιον................ » 5

Έπιτίμιοι Εταίροι.................. 8 7Τακτικοί 'Κταϊροι.................. * 9

Γενικός Ισολογισμέ; της νοήσεως 1911......... » 1δΑπολογισμός τών εσόδων και έξόδοιν νοήσεως 1911 .... » 16Αναλυτικός απολογισμός των εσόδων » » . . . . » 18

» κ ι έςΌ'δων » » . . . . >> 21Κίνησις τοϋ Ταμείου κατά τό έτος 1911........ «37'Λνάλυσις της μερίδος «"Εσοδα και "Εξοδα·....... » 38Γενικός Ίσολαγισμός της χρήσεως 1911......... » 40Γενική ληψοδοσία τοϋ έτους 1911........... » 42Άνάλυσις των γενικών λογαριασμών........... » 44Πίνας έμφαίνων την περιουσίαν της Εταιρείας...... «47

"ΕκΟεσις των πεπραγμένων της Εταιρείας........ » 51— 63Συνελεύσεις τών Εταίρων. Εκλογή νέου Δ. Συμβουλίου . . » 64

"ΕκΟεσις έςελελεγκτικής επιτροπείας........... β 66Κατάστασι; τών δημοσιευμάτων της Εταιρείας...... » 70

Κατάστααις της βιβλιοθήκης.............. » 80Εκθέσεις περί τών άνασκαίών της Εταιρεία;....... » 95Άνασκαφαι εν Αθήναι: παρα τόν "Αγ. Δανιή)........ » 53— 97

χ » η έν 6δω Θερμοπυλών....... » 53—105» β » οικοπέδου Παπαδοπούλου..... » 53—105

» »" τ> Στοάς............. 53—106χ ο ι Πνυκός............. » 51—106

» 'Λναβύσου................. » 54—110ι) Τάφων εν Βοιωτία............. » 54—132

» τοΰ Ανακτόρου τοΰ Κάδμου έν Θήΐαις..... » 55—143» Θεσπικοΰ πολυανδρίου............ » 56—153

» Ερέτριας................. χ 56» Κερκύρας................. » 60—164

» έν Φωχίδι................. » 57—205• παρά την Χαλκίδα............. >' 56—236

.. Θισόας.................. » 59—243» έν τη έν ΙΙάτραις πλατεία τών ΰψηλών άλωνίων . » 60—244» Κυπαρισσίας................ » 59—247» Κυνουρία;................. >> 59—263

» Θεσσαλίας................ » 58—280Έργασίαι έν Νάξι.ι.................. » 358

ι τηε

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ( Οδος Πανεπιςτημιογ Αριθ 20 )

πολουνται

Της Αρχαιολογικής Εφημερίδος:της μέν 1η! περιόδου τεύχη μόνα α'-δ', ια', ιβ', ιε', ιζ'-κθ'

(ιδ' χα! ιΡ ' δέν έ?εδόθησαν), ν', να', νγ', νδ', νε'\ τό τεύχοςεχαστον τιμάται............................... Δρ. 1.—

της δε 2«; τά μέν 12 πρώτα τεύχη.................... β 12.—των δε λοιπών εχαστον..................... » 3 —

της δέ 3ι> περιόδου ό μέν τόμος έκαστος.............. » 25.—τό δε τεϋ/ος εχαστον .·!.................... « 6.25

Εΰρετήριον της Άρχ αιολογιχής Εφημερίδος της τοίτης περιόδουσυνταχΟέν ΰπά Αλεξάνδρου Λαμπροπούλου, τόμ. 1»; περιλαμβάνωντά ετη 1883- 1887. Σχήμα 4··, σελίδες α'-η' χαί στή-

λαι 1-550 1902.......... ....................... „ 30.—Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας- 1842, 1848/9, 1858/9

1871/2 (ό τόμος τοϋ 1870/1 δέν υπάρχει), 1872/3, 1873/4,1874/5, 1876 κτλ.-1905. Σχήμα 80ν··ό .τόμος έκαστος. . .. ο 3.—

1906 - 1910 ό τόμος έκαστος ............... » 5._Έπιγραφαί ανέκδοτοι άνακαλυφθεϊσαι χαί έκδοδεΐσαι υπό τοϋ Αρχαιολογικού

συλλόγου· φυλλάδια δύο (β' χαί γ'), 1852 χαί 1855(τό α', 1851, δέν υπάρχει). Σχήμα 4»" ' το φυλλάδων έκάτερον » 1.—

Πρακτικά της έπί τοϋ Ερεχθείου επιτροπείας, μετά 8 πινάκων.1853. Σχήμα 4·»................................... » 1.—

Έπιγραφαί Έλληνικαΐ κατά τό πλείστον άνέχδοτοι, Ιχδιδόμεναι δαπάνητης Αρχαιολογικής εταιρείας· φυλλάδιον α' άλλο δένεξεδόθη). 1860. Σχήμα 4".......................... υ 1.—

Γενιχα'ι συνελεύσεις τών έταίρων τής Αρχαιολογικής εταιρείας· φυλλάδιαδέχα, 1860- 1864 και 1866-1870 (φυλλ. τοϋ 1865 δένΰπάρχ_ιι|. Σχνήμα 40,' τά φυλλάδιον εχαστον.............. » 1.—

Κατάλογος τοϋ Έπιγραφιχοϋ μουσείου, τόμος 1·>: Έπιγραφαί έχτής "Ακροπόλεως, τεύχος α': Άρχαϊκαί αναθηματικά! έπι-γραφαί, μετά πίνακος, Οπό Η. θ. ΕθΙΜη@ Σχ. σελ. α'-η' χα! στήλ. 1-152 χαί α'-η'. 1899.............._____ » 12.50

Τό ιερόν τοϋ Ασκληπιού έν Έπιδαύρω χαί ή θεραπεία τών ασθενών, μετά 10 πινάκων, ών εις τοπογραφικός, χαί 9 έν τώ χει-

μένω εικόνων, υπό Π. Καββαδία. Σχ 8", σελ. 1-304. 1900 Δρ. 15Ιστορία της Αρχαιολογικής εταιρείας άπό της έν 'ε'τει 1837 ιδρύσεως

αύτης μέχρι τοΰ 19ΐ'0, ύπό Π Καββαδία. Σχ. 8°ν,σελ. 1-115. 1900.................................... » 3

Τά ευρήματα τη; ναυαγίας τών Αντικυθήρων έκ της ΑΒ 1902,τεύχους '·γ4, στήλ. 145-173/4......;.................. » 5

Ουηιρίβκ ιβιιάυ» (1ιι Οοη^Γβί ίηΙβπι&Ιίοη&Ι ά'αιοΐΐιίοΐο^ϊβ,16γθ 5β88ίοη, ΑΙΙίβηβδ 1905, μετ' εϊχόνων. Σχήμα 8°ν, σελίδες

1-400. 1905 .................................. » 6Μνημεία της Ελλάδος, τόμ. 1°;: Γλυπτά έχ τοΰ μουσείου της

Ακροπόλεως, μετά 33 πινάχων. Σχ. 40ν, στηλ. 1-118. 1906 » 25ϋίβ Αιΐ5βΐ'&Ι>υπ£ ίΐβΐ' ΑΙαοροΙίβ, νοη ΡιοΓ. ϋι\ Ρ. Οαναάίαε

1111(1 β. Κα/Ιϋβναη. Ή ανασκαφή της Ακροπόλεως άπό τοΰ1885 μέχρι τοΰ 1890, ύπό Π. Καββαδία και Γ Καβεράον,μετά 13 πινάκων και 14 έν τω κειμένω εικόνων. Σχ^. φύλλου,στήλαι 1-153/4 Ελληνιστί και Γερμανιστί. 190()/7....... » 50

Αί προϊστορικαί ακροπόλεις Διμηνίου και Σέσκλου, μετά 47 πινάκωνκαι 312 έν τω κειμένω εικόνων, ύπό Χρήστου Τσούντα.Σχ. 4»», στηλ. α'-ιΡ καί'ΐ-432. 1908................ » 50

Περί των έν Εϋδοία αρχαίων τάφων μετά 21 πινάχων και 53 έν τωκειμένω εϊχόνων και παραρτήματος Εύδοϊκών έπιγραφών, ύπόΓεωργίου 'Α Παπαβαοιλείου, γυμνασιάρχου. Σχ. 41", σττ|λ.

α*-6' χαί 1-108. 1910............................... » 10Κατάλογος τοΰ Μουσείου Λυκοσούρας, ύπό Κ. Κουροννιώτον.

Αθήναι 1911...................................... " 4

04111676,Ε

Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής εταιρείας του...

Documents

Transcript of Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής εταιρείας του...