1

«ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΧΤΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ»

2ο ΓΕΛ Βριλησσίων

ΤΑΞΗ: Α’ ΛΥΚΕΙΟΥ

2

Ομάδες Εργασίας

Α’ ΟΜΑΔΑ - Team ο θεός

Θοδωρής Νικολιδάκης, Σωτήρης Πίτσιλλος, Γιάννης Πρασίδης, Δημήτρης Ράικος, Λεωνίδας Ρήγας,

Ιωάννης Τουρλομούσης

Β’ ΟΜΑΔΑ - Barbies

Μυρτώ Κυριαζή, Μαριάννα Κωνσταντοπούλου, Άννα Μανδρέκα, Νικολέττα Χάρου, Εύη Χατζη-

γιάννη

Γ’ ΟΜΑΔΑ - Ακατανόμαστοι

Βίκτορας Μαρκόπουλος, Πέτρος Ρηγάτος, Νίκος Τουγουντζόγλου, Μιχάλης Τρίγκας, Λέντιο Χοτζάι

Δ’ ΟΜΑΔΑ - Δημιουργικά μυαλά

Γιώργος Αντωνέλλης, Στεφανία Αρμένη, Ελευθερία Κουτσιούμπα, Βασίλης Ρέρρες, Θάνος Τσοκα-

ναρίδης

Υπεύθυνη εκπαιδευτικός: Κατερίνα Καβακλή ΠΕ2

3

Περιεχόμενα

• Η εξέλιξη του παιχνιδιού στο χρόνο Το παιχνίδι στην αρχαιότητα Το παιχνίδι στο Βυζάντιο Το παιχνίδι στην Τουρκοκρατία Τα παιχνίδια της γιαγιάς και του παππού Το παιχνίδι στα νεότερα χρόνια

• Τα είδη – μορφές του παιχνιδιού Βρεφικό παιχνίδι Νηπιακό παιχνίδι Παιδικό παιχνίδι Θεατρικό παιχνίδι Νεανικό παιχνίδι Παιχνίδι ρόλων Εκπαιδευτικό παιχνίδι Πνευματικό παιχνίδι Παιχνίδι στρατηγικής Τηλεοπτικά παιχνίδια Ηλεκτρονικό παιχνίδι Διαδικτυακά παιχνίδια Αθλητικό παιχνίδι Κοριτσίστικα παιχνίδια Αγορίστικα παιχνίδια

• Η σημασία του παιχνιδιού

• Το παιχνίδι ως αναφαίρετο δικαίωμα του παιδιού

• Η θέση του παιχνιδιού στη ζωή του παιδιού σήμερα

• Παιχνίδι και οικονομία Παιχνίδι και διαφήμιση Παιχνίδι και κατανάλωση Η εμπορευματοποίηση του παιχνιδιού

• Το παιχνίδι στην τέχνη Παιχνίδι και λογοτεχνία Παιχνίδι και κινηματογράφος Παιχνίδι και θέατρο Παιχνίδι και ζωγραφική

• Ερωτηματολόγιο – Αποτελέσματα

• Βιβλιογραφία –Δικτυογραφία

4

Το παιχνίδι στην αρχαιότητα

Στη βρεφική ηλικία δημοφιλέστατη ήταν η πλαταγή, μια πήλινη κουδουνί-

στρα που την έβαζαν στο χέρι του μωρού για να την κουνάει και να ξεχνιέ-ται με τον ήχο που έκαναν τα πετραδάκια που είχε μέσα και να σταματάει

τα κλάματα. Με αυτή πίστευαν ότι ξεγελούσαν και τα κακά πνεύματα που

παραμόνευαν γύρω από την κούνια του μωρού.

Λίγο μεγαλύτερα σε ηλικία βρέφη έπαιζαν με τα αθύρμα-

τα, αλογάκια ή άλλα ζώα πάνω σε ρόδες που έσερναν σε όλο το σπίτι.

Τα κορίτσια συνήθιζαν να παίζουν με πλαγγώνες, δηλαδή κούκλες πήλι-

νες των οποίων τα χέρια και τα πόδια στερεώνονταν στο σώμα με σύρ-μα, έτσι ώστε να κουνιούνται και να μοιάζουν ζωντανές. Μάλιστα τις έ-

ντυναν με ρουχαλάκια που έραβαν οι γυναίκες του σπιτιού ειδικά για

αυτή τη δουλειά. Τους φορούσαν παπουτσάκια και τις έβαζαν να περπα-

τήσουν, να χορέψουν, να κοιμηθούν. Έπλαθαν ολόκληρο νοικοκυριό με αυτές, χρησιμοποιώντας μικροσκοπικά πήλινα αγγεία σαν και αυτά που

χρησιμοποιούσαν καθημερινά στο σπίτι τους, ενώ έστηναν και μικρά

σπιτάκια επιπλωμένα με καρέκλες, τραπεζάκια και κρεβάτια.

Αγόρια και κορίτσια έπαιζαν βέβαια και με τη

σφαίρα, δηλαδή τη μπάλα. Οι μπάλες ήταν

φτιαγμένες από πολύχρωμα κομμάτια ύφασμα

ραμμένα μεταξύ τους και παραγεμισμένες με αλογότριχες ή άμμο. Λένε πως η Ναυσικά, η κόρη του βασιλιά των Φαιάκων Αλκίνοου, πρώ-

τη σκέφτηκε τα παι- χνίδια με τη μπάλα. Ο Όμηρος μάλιστα περιγρά-

φει πως ο Οδυσσέας φτάνοντας στη χώρα των Φαιάκων, βρήκε τη

Ναυσικά και τις φίλες της να παίζουν μπάλα στην ακροποταμιά.

Από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια των μεγαλύτερων παιδιών ήταν οι α-

στράγαλοι. Τους αστραγάλους τους μάζευαν από τα πίσω πόδια των κα-

τσικιών και των αρνιών. Καμιά φορά, όμως, αντί για αστραγάλους χρη-σιμοποιούσαν πετρούλες ή καρύδια και αμύγδαλα τα οποία μόλις το

παιχνίδι έληγε, τα έτρωγαν κιόλας!

Άλλο πολύ γνωστό παιχνίδι ήταν η

σκαπέρδα, η σημερινή διελκυστίνδα. Οι παίκτες καρφώνουν στο χώμα ένα δοκάρι που στο μέσο του έχει μια τρύπα από όπου περνούν ένα σκοινί. Στις δύο άκρες του δένεται από ένας παίκτης, έτσι ώστε ο ένας να μην κοιτά τον άλλον,

5

και προσπαθούν, τραβώντας με δύναμη, να φέρουν ο ένας τον άλλον κοντά στη δοκό. Το παιχνίδι αυτό παίζεται και με ισάριθμους από κάθε πλευρά παίκτες. Στη χαλκή μυία (χρυσόμυγα), τη σημερινή τυφλόμυγα δηλα-δή, τα παδιά δένουν με μαντήλι τα μάτια ενός παίκτη που

φωνάζει: «πάω να κυνηγήσω τη χρυσόμυγα». Οι άλλοι του

απαντούν: «Θα την κυνηγήσεις, αλλά δε θα την πιάσεις» και

τον κτυπούν με ραβδάκια. Ο παίκτης με τα δεμένα μάτια προσπαθεί να πιάσει έναν από αυτούς και μόλις το πετύχει

παίρνει τη θέση του.

Η ακινητίδα πάλι δεν είναι άλλη από το γνωστό παιχνίδι «α-

γαλματάκια ακούνητα, αμίλητα αγέλαστα…». Οι παίκτες, μό-λις δοθεί το σύνθημα, πρέπει να μείνουν ακίνητοι σε όποια

στάση βρίσκονται. Εκείνος που θα κουνηθεί βγαίνει από το

παιχνίδι.

Το κολλαβίζειν σήμερα οι περισσότεροι το ονομάζουν «μπιζ»:

Ένας παίκτης στέκεται όρθιος και με το χέρι του σκεπάζει τα μάτια του.

Ένας άλλος τον κτυπά και συγχρόνως τον ρωτά με ποιο χέρι τον κτύπη-

σε.

Στην αποδιδρασκίνδα ένας παίκτης

κλείνει τα μάτια του και οι άλλοι

τρέχουν να κρυφτούν σε ορισμένο χρόνο. Ο παίκτης ανοίγει τα μάτια

του και ψάχνει να τους βρει. Κάθε

φορά που βρίσκει έναν πρέπει να προλάβει να τρέξει πρώτος

πίσω στη θέση του, αλλιώς χάνει. Ναι, ναι, σωστά μάντεψες, είναι το κρυφτό!

Το παιχνίδι στο Βυζάντιο

Κύριο ρόλο στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών κατά τα βυζαντινά χρόνια είχαν οι γονείς τους. Η συμπεριφορά τους απέναντί τους ήταν ιδιαίτερα σκληρή με πολλές κυρώσεις που παρέ-πεμπαν σε τιμωρίες κι αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα παιδιά να μεγαλώνουν με το φόβο των επι-πτώσεων που μπορεί να είχαν, αν τυχόν αντιδρούσαν στις γονικές επιταγές. Παρ’ όλα αυτά υπήρ-χαν κάποιες στιγμές που τα παιδιά ένιωθαν πιο ελεύθερα και έβρισκαν ελεύθερο χρόνο χωρίς όμως να έχουν όλα τα παιδιά τις ίδιες υποχρεώσεις και δικαιώματα.

Αρχικά υπήρχαν ορισμένα παιδιά τα οποία καθημερινά βίωναν την κούραση της εργασίας, με περιορισμένο προσωπικό χρόνο, αυτό όμως δε στεκόταν εμπόδιο στην επιθυμία και την ανά-γκη τους για το παιχνίδι. Επιπλέον, υπήρχαν παιδιά τα οποία, παρόλο που δεν εργάζονταν, είχαν ως προτεραιότητά τους τις σχολικές τους υποχρεώσεις, αλλά και αυτά, όπως και τα παιδιά που

6

δούλευαν, βρίσκανε χρόνο έστω και για λίγη ψυχαγωγία. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι ανεξάρτητα από το πόσο ελεύθερο χρόνο διέθετε κάθε παιδί, το παιχνίδι θεωρούνταν εξίσου σημαντικό από όλα τα παιδιά και κατέφευγαν σε αυτό με την πρώτη ευκαιρία.

Οι χώροι όπου έπαιζαν τα παιδιά ήταν αρκετά περιορισμένοι, κυρίως έπαιζαν σε αλάνες και σε αυλές σπιτιών. Τα παιχνίδια διέφεραν ανάλογα με το φύλο και την ηλικία, παραδείγματος χάρη τα αγόρια σε μικρότερες ηλικίες έπαιζαν κυρίως με το σείστρο, μικρό κρουστό όργανο, και με τον καλαθίσκο που ήταν γεμάτος με αθύρματα, δηλαδή παιχνίδια όπως σβούρες και βόλους, σε αντίθεση με τα μεγαλύτερα αγόρια τα οποία έπαιζαν σκάκι, τυφλόμυγα αλλά κυρίως έπαιζαν με μεγάλα ξύλινα κουνιστά άλογα και ξιφομαχία με βέργες. Τα κορίτσια έπαιζαν κυρίως σε σπίτι-α, επειδή δεν τους επιτρεπόταν η συχνή έξοδος. Στις μικρότερες ηλικίες έπαιζαν κυρίως με κού-κλες οι οποίες ήταν χειροποίητες από κερί, πηλό ή γύψο. Στις μεγαλύτερες κοπέλες άρεσε να α-ναπαριστούν σημαντικά κοινωνικά γεγονότα, όπως η βάπτιση και ο γάμος, όπως επίσης να μι-μούνται τις εργασίες που έκανε η μητέρα τους στο σπίτι. Επιπλέον, έπαιζαν με αυτοσχέδια μελω-δικά παιχνίδια που είχαν σχέση με δραστηριότητες όπως ο θερισμός και το όργωμα.

Οι σβούρες οι οποίες έπαιζαν τα αγόρια συχνά βρισκόντουσαν μέσα στον λεγόμενο καλαθίσκο και ήταν χειροποίητες και τις περισσότερες φορές φτιαγμένες από ξύλο. Στο Βυζάντιο παιζόταν μια παραλλαγή του παιχνιδιού "σκάκι", το γνωστό ζατρίκιον. Το παιχνίδι αυτό πιθανότατα προήλθε κατευθείαν από τους Πέρσες. Μάλιστα η λέξη ζατρίκιον ετυμολογείται από την αρχαία περσική shatranj που σημαίνει "βασιλικό παιχνίδι". Αυτό λογικά ερμηνεύεται από τον ιδιαίτερο ρόλο του βασιλιά στο παιχνίδι και όχι "επειδή παιζόταν από βασιλιάδες". Αγαπημένη ασχολία των κοριτσιών στις μικρότερες ηλικίες ήταν οι κούκλες,οι οποίες ήταν χειροποίητες από τα ίδια συνήθως από πηλό, γύψο αλλά και ξύλο.

7

Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζεται μία αναπαράσταση από μία οικιακή εργασία από δύο νεαρές κοπέλες.

8

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ

Τα χρόνια της τουρκοκρατίας ήταν πολύ δύσκολα για όλους. Οι ελλείψεις σε ρούχα και τρόφιμα, η εξαθλίωση και η φτώχια κυριαρχούσαν σε όλη τη χώρα. Τα παιδιά ήταν αδύνατα, ρα-κένδυτα και ψειριασμένα, και ζούσαν με το φόβο του θανάτου. Κατάφερναν να επιβιώσουν χάρη στη λιγοστή τροφή, που τους εξασφάλιζαν όπως μπορούσαν οι γονείς τους, και με το παιχνίδι. Το παιχνίδι τα έκανε να ζουν και να νιώθουν, για όσο διαρκούσε αυτό, ελεύθερα και ανέμελα από τα προβλήματα, τα γέμιζε με θάρρος, αυτοπεποίθηση και χαρά.

Αργότερα, μεταπολεμικά, οι συνθήκες διαβίωσης ήταν και πάλι πολύ δύσκολες και τα παιδιά από πολύ μικρά αναγκάζονταν να εργαστούν, για να συνεισφέρουν στην οικογένεια. Παρ’ όλες όμως τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, κατάφερναν συχνά, με την πρώτη ευκαιρία , να ξε-κόψουν από τη δουλειά και να παίξουν με τους συνομήλικούς τους στο δρόμο. Με το παιxνίδι ξεχνούσαν για λίγο τα προβλήματα και τις δυσκολίες, και έτσι δεν έχαναν το κουράγιο τους για το αύριο.

Πιο συγκεκριμένα, τα παιχνίδια της εποχής είχαν κάποιες παραδοσιακές ρίζες, κυρίως βυ-ζαντινές, και άλλα φανέρωναν την επιρροή άλλων εθνοτήτων. Οι χώροι που παίζονταν τα παιχνί-δια ήταν οι αλάνες και τα σοκάκια στις γειτονιές. Μερικά από τα παιχνίδια που έπαιζαν τα αγόρια ήταν το κλέφτικο (κρυφτό), ο πετροπόλεμος, η ξιφομαχία, το κυνηγητό. Γενικά προτιμούσαν να παίζουν ομαδικά παιχνίδια και όχι ατομικά. Σε αυτή την εποχή τα κορίτσια φαίνεται να είναι πιο ελεύθερα από ό, τι παλαιότερα που ήταν κλεισμένα μέσα στο σπίτι. Αυτό φαίνεται από τα παι-χνίδια που έπαιζαν, γιατί όλα ήταν ομαδικά και όχι ατομικά, όπως η μέλισσα, το κουτσό, τα μήλα, η πινακωτή, η τυφλόμυγα, το τσιλίκι.

ΠΙΝΑΚΩΤΗ ΜΗΛΑ

9

Ο Καραγκιόζης

Η γέννηση του πασίγνωστου λαϊκού μας ήρωα του ελληνι-κού θεάτρου σκιών, του αγαπημένου μας Καραγκιόζη, δεν είναι απόλυτα εξακριβωμένη και έχουν διατυπωθεί πολλές απόψεις πάνω στο θέμα αυτό. Η ιστορία της δημιουργίας του βασίζεται σε προφορικές παραδόσεις από τις οποίες η πιο διαδεδομένη αναφέρεται στο γνωστό θρύλο του Καρα-γκιόζη και του Χατζηαβάτη που ζούσαν στην Προύσα. Ο Χα-τζηαβάτης ήταν εργολάβος οικοδομών και είχε αναλάβει να χτίσει το σαράϊ του πασά της Προύσας. Πήρε, λοιπόν, στο γιαπί εργάτες και αρχιμάστορα έβαλε τον Καραγκιόζη που ήταν μαραγκός, μα είχε μυαλό πρωτομάστορα.

Ο πασάς είδε ότι το σαράι αργούσε να τελειώσει και φοβέ-ρισε το Χατζηαβάτη πως θα τον θανατώσει. Ο Χατζηαβάτης

φοβήθηκε και φανέρωσε στον πασά ότι φταίχτης ήταν ο Καραγκιόζης που έλεγε αστεία στους μαστόρους και γελούσαν. Ο πασάς με τη σειρά του φοβέρισε και τον Καραγκιόζη, αλλά εκείνος εξακολούθησε να αστειεύεται. Έτσι ο πασάς τον θανάτωσε. Όλοι αγανάχτησαν με τον άδικο σκοτωμό του Καραγκιόζη κι ο πασάς, για να ημερέψει το λαό, έχτισε ένα ωραίο μνημείο στην Προύσα κι έθαψε εκεί τον Καραγκιόζη με μεγάλες τι-μές. Η αδικία όμως αυτή κόστισε πολύ στον πασά κι αρρώστησε βαριά. Οι άλλοι αγάδες, για να διασκεδάσουν τον πασά, έφεραν το Χατζηαβάτη στο σαράι να του λέει τα χωρατά του Καραγκιόζη. Μια μέρα ο Χατζηαβάτης έκοψε ένα χάρτινο Καραγκιόζη, τέντωσε ένα πανί που το φώτισε κι έδωσε παράσταση Καραγκιόζη. Ο πασάς ευχαριστήθηκε τόσο, που του έδωσε άδεια να παίζει παραστάσεις όπου θέλει. Λέγεται, λοιπόν, πως έτσι δημιουργήθηκε ο Καραγκιόζης.

Οι φιγούρες του ελληνικού θεάτρου σκιών

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ

Είναι ο ιδανικός τύπος του φτωχού Έλληνα, του τόσο φτωχού που έχει πια απαρνηθεί κάθε ιδιωτική φροντίδα κι έχει εξυψωθεί σε εύθυμη φιλοσοφική θεώρηση της ζωής. Είναι αγαθός, σκλη-ρός καμιά φορά στα αστεία του, αλλά καλόκαρδος στο βάθος. Γεμάτος τεμπελιά και αισιοδοξία, αλλά και γεμάτος διάθεση να ανακατεύεται σε όλα. Τον ενδιαφέρει κάθε τι που γίνεται γύρω του, όλους τους πειράζει και τους κοροϊδεύει και προ πάντων τον ίδιο τον εαυτό του. Το χέρι του είναι εξαιρετικά ευκίνητο και υ-περβολικά μακρύ, για σκηνικούς λόγους, για να μπορεί να ξύνει την πλάτη του και το κεφάλι του ή για να χειρονομεί. Επίσης, έχει

10

συμβολική σημασία, γιατί εκπροσωπεί το έξυπνο πνεύμα του. Καρπαζώνει προθυμότατα, δέρνει αλλά και δέρνεται. Είναι ευφυολόγος, ετοιμόλογος και αστείος, ποτέ όμως γελοίος. Δεν είναι ταπεινός, ούτε όταν δέρνεται. Το δέχεται κι αυτό σαν μια κακοτυχία του και σαν συνέπεια της κακοκεφαλιάς του, με την ίδια εύθυμη εγκαρτέρηση και το ίδιο ειρωνικό του κέφι.

ΑΓΛΑΪΑ

H γυναίκα του Καραγκιόζη. Εκπροσωπεί το χαρακτήρα της φτωχής Ελληνίδας νοικοκυράς που προσπαθεί να βοηθήσει την οικογένειά της δου-λεύοντας σε ευκατάστατες οικογένειες.

ΒΕΖΥΡΟΠΟΥΛΑ

Είναι η κόρη του πασά. Καλομαθημένη, δείχνει να σέβεται τον πα-τέρα της, ωστόσο καταφέρνει πάντα να πετυχαίνει αυτό που επι-διώκει.

ΜΠΕΗΣ

Αντιπροσωπεύει τον εύπορο αστό και γενικά τον άνθρωπο της ανώτερης κοινωνικής τάξης. Είναι καλός οικογενειάρχης, ηθικός και συνήθως δίνει παραγγελίες στο Χατζη-αβάτη για διάφορες υποθέσεις του, χρησιμοποιώντας τον σαν τελάλη ή μεσίτη και ξεκινώντας με αυτόν τον τρόπο την πλοκή της υπόθεσης.

ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ

Ο τύπος του ραγιά που ζει ακόμα με την ανάμνηση της τουρκοκρατίας. Παμπόνηρος, ανήσυχος για όλα, αδύνα-τος, δειλός, κόλακας και γαλίφης, κυρίως απέναντι στους ισχυρούς. Προσποιείται το μισοκακόμοιρο, ενώ ο νους του δουλεύει και ειδικά στις βρομοδουλειές. Από την άλλη πλευρά, εκπροσωπεί τον τύπο του βιοπαλαιστή αστού. Το επάγγελμά του είναι τελάλης, μεσίτης και ταχυδρόμος που εκτελεί παραγγελίες του μπέη και του πασά. Ωστόσο, είναι

11

ευγενικός, αξιοπρεπής και αξιόπιστος. Οικογενειάρχης, αν και δεν παρουσιάζεται αυτό ποτέ στη σκηνή, είναι πιο μορφωμένος κοινωνικά από τον Καραγκιόζη και γνωρίζοντας καλύτερα τον κόσμο προσπαθεί πάντα να διορθώνει το φίλο του ή να τον δασκαλεύει.

ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

Σατιρίζει τον τύπο του ξεπεσμένου αριστοκράτη από την Ζάκυνθο ή απλά του φαντασιόπληκτου ζακυνθινού που πιστεύει πως κατάγεται από αρχοντική και πλούσια οικογένεια. Είναι όμως αξιοπρεπής, πο-λιτισμένος, αγαθός, ομιλητικός και εξαιρετικά γρήγορος στην ομιλία του όπως και οι συντοπίτες του. Είναι καλοντυμένος, φορά ψηλό κα-πέλο και παρασύρεται εύκολα στις κατεργαριές του φίλου του.

ΕΒΡΑΙΟΣ

Το όνομά του είναι Σολομών ή Σολωμός, όπως τον αποκαλεί ο Καραγκιόζης. Είναι χαρακτήρας εμπόρου της πόλης και συγκεκρι-μένα της Θεσσαλονίκης, αρκετά πλούσιος, πολύ τσιγκούνης, πο-νηρός και δειλός. Σαν φιγούρα είναι πολύ ευχάριστη, γιατί είναι δεμένος σε δυο μεριές και όταν χορεύει, κουνιέται η μέση και το κεφάλι του σαν να είναι "ξεβιδωμένος", με αποτέλεσμα να γελά-νε οι θεατές.

ΜΟΡΦΟΝΙΟΣ

Ονομάζεται Ζαχαρίας, είναι νάνος με πελώριο κεφάλι και μακριά μύτη γι' αυτό μιλάει και με αυτή. Είναι καλοαναθρεμμένος και πο-λύ λιγόψυχος, έτσι, όταν τον φοβερίζει ο Καραγκιόζης, λιποθυμάει.

ΜΠΑΡΜΠΑ-ΓΙΩΡΓΟΣ

Εκπροσωπεί το βουνίσιο έλληνα, το γνήσιο ρουμελιώτη που ο χαρακτήρας του παρέμεινε αδιάφθορος μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Είναι τύπος αγαθός, ηθικός και δυνατός. Καμαρώνει που είναι θείος του Καραγκιόζη και γι' αυτό του προσφέρει στοργικά την προστασία του.

12

ΣΤΑΥΡΑΚΑΣ

Ντυμένος κουτσαβάκικα, ο Σταύρακας έχει θεωρία παλληκαρά, αλλά συνέχεια τρώει ξύλο. Είναι ψεύτης, καυχησιάρης και ονομάζεται Σταυ-ράκης Τζίμης από τον Περαία.

ΠΑΣΑΣ

Είναι ο εκπρόσωπος της τούρκικης εξουσίας και την επισημότητά του την εκδηλώνει με το σοβαρό, αυστηρό ύφος του και με το στόμφο της ομιλίας του. Είναι επιβλητικός, με πλούσιο ντύσιμο και δεν τραγουδάει ποτέ όπως τα άλλα πρόσωπα του θιάσου, επειδή θεωρείται αξιοσέβαστος.

ΒΕΛΗΓΚΕΚΑΣ

Αντιπροσωπεύει την εκτελεστική εξουσία της δη-μόσιας τάξης. Είναι τουρκαλβανός στην καταγωγή, κουτός, απο-λίτιστος, λιγόλογος και μιλά άσχημα τα ελληνικά με ανάμικτες αρβανίτικες και τούρκικες εκφράσεις.

Παιχνίδια του παππού και της γιαγιάς

Το παιχνίδι βρίσκεται στη φύση των μικρών παιδιών, εμφανίζεται από τους πρώτους κιό-λας μήνες της ζωής τους και συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξή τους. Στην ελληνική κουλτούρα και κοινωνία διασώζεται κατά ένα τρόπο η συμμετοχή και η ση-μαντική συμβολή του παππού και της γιαγιάς στο μεγάλωμα των εγγονιών τους. Αυτό θα έλεγε κανείς πως είναι δώρο για όλα τα μέλη της οικογένειας τα οποία αφορά, εκτός βέ-βαια και αν δημιουργούνται προβλήματα που σχετίζονται με τον ακριβή ρόλο του παππού και της γιαγιάς και την οριοθέτησή του. Θέλοντας και μη οι παππούδες δημιουργούν κάποια πρότυπα στα εγγόνια τους μέσα από την καθημερινή τους ζωή. Τα παιδιά παρατηρώντας το λόγο, τις κινήσεις και τις ενέργειες των παππούδων τους, χρησιμοποιούν με τρόπο αφομοιωτικό κάποια στοιχεία των μεγα-λυτέρων ηλικιών σε διάφορα καθημερινά παιχνίδια.

Ξεχασμένα και μη παιχνίδια των παππούδων μας.

Τι έπαιζαν, όμως, οι παππούδες μας; Όπως είναι φυσικό, τα παιχνίδια εκείνης της εποχής παρουσιάζουν μια μεγάλη διαφοροποίηση σε σχέση με τα σημερινά. Ο παππούς και η γι-αγιά έφτιαχναν τις κούνιες με σχοινί για να παίξουν, όπως σήμερα γίνεται με τις σιδερένι-

13

ες που τοποθετούν οι δήμοι στα πάρκα. Ακόμη, έπαιζαν τα στρατιωτάκια και τα αγαλμα-τάκια, την αμπάριζα, το γνωστό κυνηγητό, το κρυφτό αλλά και το κουτσό. Παίζουν τις α-μάδες όπου μαζεύονται πολλά παιδιά και χωρίζονται σε δυο ισοδύναμες ομάδες. Επίσης, έπαιζαν τη διελκυστίνδα, το σημερινό τράβηγμα του σχοινιού, το τραβηχτό, την αλαμάνα, τα καζίκια και τη σβούρα, την τραμπάλα ή όπως την έλεγαν παλιά τράμπα, ξυλογαϊδάρα και πεντόβολα. Ο παππούς και η γιαγιά, ο προπάππους και η προγιαγιά έπαιζαν πετροπό-λεμο, ο οποίος σήμερα αντικαταστάθηκε από τα πολεμικά παιχνίδια στο playstation. Το μόνο διαχρονικό παιχνίδι πάντως είναι το ποδόσφαιρο. Μπορεί η μπάλα σήμερα να είναι από δέρμα και τότε από πανί, παίζεται όμως το ίδιο και με το ίδιο πάθος.

ΚΛΩΤΣΟΝΤΕΝΕΚΕΣ ή ΚΡΥΦΤΟ ΤΕΝΕΚΕΔΑΤΟ

• Αριθμός παιδιών : Παίζουν πολλά παιδιά

• Τρόπος παιχνιδιού: o Πρέπει να τα βγάλουμε πρώτα για να βρούμε αυτόν που θα τα φυλάει και έτσι

τα "βγάζουμε". o Παίρνουμε ένα τενεκεδάκι (από κονσέρβα, γάλα κτλ.). Βάζουμε τον τενεκέ στη

μέση του χώρου στον οποίο παίζουμε και κάποιο παιδί παίρνοντας φόρα κλω-τσά με όλη του τη δύναμη, προσέχοντας βέβαια να μην είναι απέναντι κανέ-νας. Εκείνος που φυλάει τρέχει να πιάσει τον τενεκέ, ενώ οι άλλοι τρέχουν να κρυφτούν. (εάν ο χώρος είναι κατηφορικός ακόμα καλύτερα). Μόλις ο παίκτης πιάσει τον τενεκέ, στη συνέχεια τον στήνει. Έπειτα ψάχνει τα άλλα παιδιά. Ο παίκτης που θα κατορθώσει να πατήσει τον τενεκέ χωρίς να τον δει ο παίκτης που τα φυλάει φωνάζει “ΒΓΗΚΑ”. Στην περίπτωση που ο τελευταίος παίκτης καταφέρει και κάνει την τελευταία δοκιμασία, φωνάζει “ΒΓΗΚΑ. ΦΤΟΥ ΞΕΛΕΥ-ΤΕΡΙΑ”. Έτσι φυλάει το ίδιο παιδί πάλι και κυνηγάει τον τενεκέ.

o Αν δε γίνει “ΞΕΛΕΥΤΕΡΙΑ”, φυλάει το παιδί που βρέθηκε πρώτο από εκείνον που φυλούσε…

o Έτσι το παιχνίδι συνεχίζεται …

ΤΗΛΕΦΩΝΑΚΙ

• Αριθμός παιδιών : Παίζουν πολλά παιδιά

• Τρόπος παιχνιδιού:

o Οι παίκτες κάθονται στη σειρά σε μία ευθεία. Ο πρώτος βρίσκει μία λεξη και τη λέ-ει στο αυτί του δεύτερου χωρίς όμως να τον ακούσουν οι άλλοι. Η λέξη αυτή πρέ-πει να είναι κατά προτίμηση δύσκολη ή με πολλές συλλαβές.Ο δεύτερος επανα-λαμβάνει στον τρίτο ό,τι άκουσε ή κατάλαβε, ο τρίτος στον τέταρτο κ.ο.κ.. Όταν φτάσει η σειρά του τελευταίου, φωνάζει τη λέξη που άκουσε δυνατά και, αν είναι η λέξη που είπε ο πρώτος, τότε το τηλέφωνο λειτουργεί κανονικά. Αν όμως η λέξη

14

είναι παραποιημένη, το τηλέφωνο είναι χαλασμένο. Συνήθως η λέξη είναι παρα-ποιημένη και το αστείο του παιχνιδιού είναι να επαναλαμβάνει ο καθένας ό,τι ά-κουσε.

o Το παιχνίδι συνεχίζεται και ο τελευταίος στη σειρά μπαίνει πρώτος και προτείνει τη δική του λέξη.

ΤΟ ΤΖΑΜΙ

• Αριθμός παιδιών: Παίζουν το λιγότερο 10 παίκτες οι οποίοι χωρίζονται σε δύο ομάδες

• Υλικά: 1 Μπάλα και 1 κεραμίδι σπασμένο σε 7 κομμάτια. Τη θέση του κεραμιδιού μπο-ρούν να πάρουν πέτρες, ξύλα ή οποιοδήποτε υλικό μπορεί να βρεθεί εύκολα εκείνη τη στιγμή.

• Τρόπος παιχνιδιού:

o Βάζουμε τα κεραμίδια μέσα σε ένα μικρό κύκλο το ένα πάνω στο άλλο και από το σημείο εκείνο μετράμε 7 βήματα και κάνουμε μία γραμμή σε εκείνο το σημείο. Η μία ομάδα στέκεται πίσω από τη γραμμή και η άλλη πίσω από τα κεραμίδια.

o Η ομάδα που είναι πίσω από τη γραμμή παίρνει τη μπάλα και προσπαθεί να ση-μαδέψει και να ρίξει τα κεραμίδια. Κάθε παίκτης έχει 3 ευκαιρίες να ρίξει τη μπά-λα, σε περίπτωση που κανείς δεν πετύχει να ρίξει κάτω τα κεραμίδια αλλάζουν ρό-λους.

o Σε περίπτωση που κάποιος ρίξει τα κεραμίδια, η ομάδα του τρέχει προς όλες τις κατευθύνσεις και προσπαθεί να βάλει τα κεραμίδια το ένα πάνω στο άλλο, όπως ήταν πριν. Η άλλη ομάδα προσπαθεί να χτυπήσει με τη μπάλα τους αντιπάλους της, έτσι ώστε να τους βγάλει από το παιχνίδι.

o Όποιος έχει τη μπάλα πρέπει να είναι ακίνητος. Την ώρα εκείνη μπορεί να ακινη-τοποιήσει έναν αντίπαλο ή να δώσει πάσα σ’ ένα συμπαίκτη του.

o Το παιχνίδι συνεχίζεται κατ’ αυτόν τον τρόπο μέχρις ότου ή η μία ομάδα να στήσει τα κεραμίδια και να πει “ΤΖΑΜΙ” ή η άλλη ομάδα να ακινητοποιήσει όλους τους αντιπάλους της.

ΚΡΥΦΤΟ ΜΕ ΤΟΞΑ

• Αριθμός παιδιών: Σε αυτό το παιχνίδι παίζουνε δύο ομάδες παιδιών. Η κάθε ομάδα έχει το λιγότερο πέντε παίκτες και ένας από αυτούς είναι ο Αρχηγός.

• Τρόπος παιχνιδιού: o Στην αρχή του παιχνιδιού οι δύο Αρχηγοί πετάνε ένα κέρμα για να δουν ποια ομά-

δα θα κρυφτεί και ποια θα τα φυλάει. Η ομάδα που τα φυλάει περιμένει την άλλη να κρυφτεί. Η άλλη ομάδα κρύβεται και ταυτόχρονα προσπαθεί, με βέλη ή με διά-φορα σημάδια που αφήνει πίσω της, να ξεγελάσει την άλλη ομάδα ή να της δείξει το μέρος που κρύβεται.

15

o Η ομάδα που τα φύλαγε μετά από λίγο αρχίζει το ψάξιμο μέχρι να βρει τα παιδιά που είναι κρυμμένα. Αν τα βρει και τα πιάσει, αλλάζουν οι ρόλοι τους. Αυτοί, δη-λαδή, που κυνηγούσαν τώρα κρύβονται και προσπαθούν να παραπλανήσουν τους άλλους για το μέρος που είναι κρυμμένοι.

ΠΑΠΠΟΥΣ & ΓΙΑΓΙΑ

• Αριθμός παιδιών: Το παιχνίδι παίζεται το λιγότερο με 6 άτομα.

• Τρόπος παιχνιδιού: o Ένα από τα παιδιά, αφού τα “βγάλουνε”, κάνει τη μάνα. Η μάνα δίνει ονόματα

στους παίκτες. Τα ονόματα αυτά πρέπει να έχουν σχέση με την οικογένεια. Έτσι κά-ποιος μπορεί να ονομαστεί παππούς, γιαγιά, μαμά, μπαμπάς κτλ… Τα παιδιά μέλη της οικογένειας κάθονται στη σειρά ανάλογα με την ηλικία τους και αποφασίζουν να κάνουν κάτι (π.χ. να ανέβουν στα δέντρα, να κάνουν κύκλο κτλ.). Η “μάνα” κάθε-ται χώρια από τους άλλους παίκτες “κουλουριασμένη” με το κεφάλι προς τα κά-τω.Τα παιδιά περνάνε ένα-ένα πάνω από τη μάνα λέγοντάς της τι έχουν αποφασί-σει να κάνουν και το κάνουν. Αφού περάσει και ο τελευταίος παίκτης, τότε η μάνα σηκώνεται και αρχίζει να τους κυνηγάει, ώστε να μην πραγματοποιήσουν το απο-φασισθέν σχέδιο. Αν πιάσει κάποιο παίκτη, αυτός παίρνει το ρόλο της μάνας και το παιχνίδι αρχίζει ξανά…

ΟΙ ΑΜΑΔΕΣ

• Αριθμός παιδιών: Παίζεται από δύο ή περισσότερα άτομα.

• Τρόπος παιχνιδιού: o Το κάθε παιδί διαλέγει μια πέτρα και τα “βγάζουνε”, έτσι ώστε να δούνε ποιος είναι

πρώτος, δεύτερος κτλ.. o Το παιδί που παίζει πρώτο ρίχνει την πέτρα του προσπαθώντας να μη βγει η πέτρα

έξω από τα όρια. Ο δεύτερος παίκτης ρίχνει τη δική του πέτρα σημαδεύοντας την πέτρα του πρώτου παίκτη. Αν την πετύχει ή αν η απόσταση είναι λιγότερο από μία παλάμη, παίρνει έναν πόντο.

o Στη συνέχεια παίζει ο τρίτος, ο τέταρτος κοκ. με σκοπό να σημαδέψουν μια πέτρα που έχει πεταχτεί. Όταν τελειώσει η σειρά των παιχτών, το παιχνίδι αρχίζει πάλι από την αρχή. Ο πρώτος από το σημείο που είναι η πέτρα του προσπαθεί να χτυπή-σει μια οποιαδήποτε πέτρα. Το παιχνίδι συνεχίζεται με τον ίδιο τρόπο, έως ότου ένας παίκτης φτάσει στον προκαθορισμένο αριθμό πόντων. (Παραλλαγή: Αυτός που πετυχαίνει με την πρώτη ριξιά παίρνει 3 πόντους. Για κάθε άλλη πετυχημένη ριξιά παίρνει 1 πόντο).

16

Τα είδη – μορφές του παιχνιδιού Βρεφικό παιχνίδι

ΜΟΡΦΕΣ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ

1) Ανασηκώνομαι και παρατηρώ

Σε αυτή τη δραστηριότητα, το μωρό σας θα αναζητήσει τον ήχο είτε της φωνής σας είτε ενός παιχνιδιού. Δώστε προσοχή, ώστε να ανασηκωθούν το κεφάλι και οι ώμοι του και να ψάξει να βρει από πού προέρχεται ο ήχος.

2) Μια παιδική χαρά μέσα στο σπίτι

Όταν το μωρό σας είναι ξεκούραστο, τοποθετείστε το χαλάκι ή την κουβερτούλα στο δά-πεδο και από πάνω τα παιχνίδια / αντικείμενα δημιουργώντας μια «παιδική χαρά». Τοπο-θετείστε το μωρό σας μπρούμυτα ή ανάσκελα, ώστε να φτάνει, να κλωτσάει ή να αγγίζει τα παιχνίδια της «παιδικής χαράς». Επιλέγοντας αντικείμενα με διαφορετικά χρώματα, ήχους, υφές και μεγέθη κρατάτε ζωντανό το ενδιαφέρον του μωρού σας για μάθηση και

17

παιχνίδι. Αλλάξτε τα παιχνίδια / αντικείμενα κάθε φορά, για να διατηρήσετε ενδιαφέρου-σα και δημιουργική τη δραστηριότητα.

3) Βλέπεις ότι βλέπω;

Αφού τα μωρά χαίρονται να παρατηρούν τό-σο τα αντίθετα (άσπρο και μαύρο) όσο και τα έντονα χρώματα (κόκκινο, πράσινο, κίτρινο και μπλε) στα παιχνίδια, προσπαθήστε να διαλέξετε ένα παιχνίδι που πιστεύετε ότι εί-ναι το καταλληλότερο για αυτή τη δραστη-ριότητα. Μετακινήστε αργά το παιχνίδι από τη μια άκρη στην άλλη με το μωρό σας ξα-

πλωμένο ανάσκελα. Τα μάτια και το κεφάλι του μωρού σας θα προσπαθήσουν να ακο-λουθήσουν το παιχνίδι, ενώ αυτό κινείται. Καθώς η όραση δεν είναι πλήρως ανεπτυγ-μένη στα βρέφη, προσπαθήστε να κρατήσε-τε το κινούμενο αντικείμενο λίγα εκατοστά από το πρόσωπο του μωρού σας, για να ε-πικεντρωθεί καλύτερα σε αυτό.

4) Η ώρα της κοιλίτσας

Μιλήστε στο μωρό σας για το τι κάνετε με το βιβλίο και τι βλέπετε σε αυτό, ενώ το διαβάζετε. Ξαπλώνοντας τόσο εσείς όσο και το μωρό σας μπρούμυτα, με την κοιλίτσα στο πάτωμα, διαβάζετε μαζί χαλαρωμένοι το βιβλίο. Δείξτε τις εικόνες στο βιβλίο για να το ενθουσιάσετε και να το παρακινήσετε να τεντωθεί και να φτάσει το βιβλίο.

5) Στριφογύρνα μικρό μου!

Ξαπλώστε το μωρό σας μπρούμυτα, ενώ παράλ-ληλα ξαπλώνετε κι εσείς δίπλα του, αλλά χωρίς να το φτάνετε. Ενθαρρύνετε το μωρό σας να γυρίσει ανάσκελα, για να σας πλησιάσει, με το να φωνάζετε το όνομά του δυνατά, ή χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως «γύρνα προς τη μανούλα / μπαμπάκα» ή

18

«κοίτα από εδώ». Επαναλάβετε τη δραστηριότητα χρησιμοποιώντας ένα παιχνίδι που πα-ράγει ήχο, για ενθαρρύνετε το μωρό σας να στριφογυρίσει. Δοκιμάστε την ίδια δραστη-ριότητα, αλλά αυτή τη φορά παρακινήστε το μωρό σας να στρίψει από τα ανάσκελα στα μπρούμυτα (μόλις δείξει ότι είναι έτοιμο).

6) Το αεροπλανάκι

Ξαπλώστε ανάσκελα στο πάτωμα και λυγίστε τα γόνατά σας φέρνοντάς τα κοντά στο στήθος. Τοποθετήστε το μωρό σας μπρούμυτα στις κνήμες σας. Κρατώντας τα χέρια του μωρού σας, σηκώστε και χαμηλώστε τα πόδια σας από το σώμα σας κρατώντας σταθερά τα γόνατά σας. Στη συνέχεια απλώστε στην πλάτη σας και κρα-τήστε το μωρό σας από τον κορμό του με τους αντίχειρές σας να συ-γκρατούν το στήθος. Με αργό και ελεγχόμενο τρόπο, ανασηκώστε το ψηλά στον αέρα και μετά χαμηλώστε το κοντά σας. Όταν είναι κο-ντά σας, δοκιμάστε να του δώσετε ένα φιλάκι ή να τρίψετε τις μυτούλες σας, για να το χα-ροποιήσετε περισσότερο!

19

Νηπιακό & παιδικό παιχνίδι

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

Πέτρα, ψαλίδι, χαρτί

Ομάδα παιχνιδιού: 2 παιδιά Λόγια: ένα, δύο, τρία… πέτρα, ψαλίδι χαρτί… Κινήσεις των χεριών: ψαλίδι - ο δείχτης με το μεσαίο ανοιχτοί, πέτρα - γροθιά, χαρτί - α-νοιχτή παλάμη. Κανόνας παιχνιδιού: δύο παιδιά στέκονται το ένα απέναντι στο άλλο. Πρώτα λένε τα λόγια κάνοντας τις κινήσεις με τα χέρια και την ίδια στιγμή α-ναφέρουν και μια από τις έννοιες του παιχνιδιού. Νι-κητής του παιχνιδιού είναι το παιδί που ανέφερε τις λέ-ξεις με τη σωστή σειρά. Το ψαλίδι κόβει το χαρτί, το χαρτί τυλίγει την πέτρα και η πέτρα ακονίζει το ψαλίδι. Το παιχνίδι παίζεται από το ζευγάρι τρεις φορές. Ο νικητής παίζει στη συνέχεια με κάποιο άλλο παιδί της ομάδας.

20

Καθιστό ποδόσφαιρο

Ομάδα παιχνιδιού: 6 παιδιά

Υλικά: καρέκλες, μπάλα

Κανόνας παιχνιδιού: Τα παιδιά φτιάχνουν δυο ομάδες. Κάθονται στις καρέκλες τους. Οι καρέκλες είναι τοποθετημένες σε δυο σειρές, η μία απέναντι από την άλλη, σε αρκετή α-πόσταση μεταξύ τους. Είναι ένα γήπεδο. Τα παιδιά κλοτσάνε τη μπάλα και προσπαθούν να βάλουν γκολ στους απέναντι. Εάν η μπάλα περάσει κάτω από την καρέκλα, θεωρείται γκολ. Στην άκρη των σειρών, στέκεται ο διαιτητής. Πιάνει τη μπάλα όταν χρειαστεί και ση-μειώνει τα γκολ για την κάθε ομάδα. Το παιχνίδι δεν επιτρέπει να πιάνουν τη μπάλα με το χέρι.

Αγώνες δρόμου

Ομάδα παιχνιδιού: 2 παιδιά

Υλικά: κυλινδρικά αντικείμενα, σπάγκος και αυτοκινητάκια

Κανόνας παιχνιδιού: Τα παιδιά παίζουν σε ζευγάρια. Ο καθένας κρατάει στο χέρι του ένα αντι-κείμενο σε κυλινδρικό σχήμα. Στη μέση του κυλίνδρου είναι δεμένος ένας μακρύς σπάγκος. Στην άκρη του σπάγκου δένουμε ένα αυτοκινητάκι. Το κάθε παιδί προσπαθεί τυλίγοντας γρήγορα το σπάγκο να φέρει το αυτοκινη-τάκι κοντά του.

21

Χτισίματα, γκρεμίσματα

Ομάδα παιχνιδιού: 2 παιδιά

Υλικά: κύβοι

Κανόνας παιχνιδιού: Ένα παιδί χτίζει με τους κύβους –χρησιμοποιεί αρκετούς- έναν τοίχο. Ένα άλλο παιδί κρατάει μια μπάλα και σημα-δεύει τον τοίχο προσπαθώντας να τον γκρεμί-σει. Πρέπει να πετύχει όσο το δυνατόν περισ-σότερους κύβους. Το κάθε παιδί έχει δικαίωμα να προσπαθήσει μέχρι 3 φορές, μετά γίνεται αλλαγή με κάποιο άλλο. Ο κύβος που πέφτει αντιστοιχεί σε έναν πόντο. Στο τέλος του παι-χνιδιού κερδίζει όποιος έχει συγκεντρώσει τους περισσότερους πόντους.

Μουσικές καρέκλες

Ομάδα: 5 παιδιά

Υλικά: μουσική και καρέκλες

Κανόνας του παιχνιδιού: Στη μέση του δωματίου είναι τοποθετημένες στη σειρά οι καρέ-κλες, μια λιγότερη από τον αριθμό των παιδιών. Τα παιδιά τρέχουν στο χώρο με τη συ-νοδεία της μουσικής. Όταν η μουσική σταματάει, τα παιδιά τρέχουν γρήγορα να καθί-σουν στις καρέκλες. Το παιδί που δε βρήκε καρέκλα δεν παίρνει μέρος στον επόμενο γύ-ρο του παιχνιδιού. Το παιχνίδι συνεχίζεται με μια καρέκλα λιγότερη. Το παιδί που κατά-φερε να καθίσει στην τελευταία καρέκλα είναι ο νικητής.

22

Παζλ

Ομάδα παιχνιδιού: 2 παιδιά

Υλικά: χαρτί, ψαλίδι, μαρκαδόροι, κόλλα

Κανόνας παιχνιδιού: Το κάθε παιδί ζω-γραφίζει έναν πίνακα, που στη συνέχεια θα τον φτιάξει παζλ. Στη ζωγραφιά τα παιδιά θα πρέπει να ζωγραφίσουν α-πλές γραμμές με πολύ λίγο φόντο. Όταν τελειώσουν τη ζωγραφιά τους, την κά-νουν μια φωτοτυπία. Στην πίσω πλευρά της ζωγραφικής σχεδιάζουν με το χάρα-κα γεωμετρικά σχήματα, τα οποία κό-βουν με τα ψαλίδι. Το κάθε παιδί συ-ναρμολογεί το παζλ του διπλανού του.

Θεατρικό παιχνίδι

Θεατρικό ονομάζεται το παιχνίδι το εμπνευσμένο από το θέατρο, χωρίς όμως ο αυτοσκο-πός του να είναι η παρουσίαση ενός θεατρικού έργου. Μέσα από διάφορα αντικείμενα, εικόνες, ήχους ο παίκτης-χαρακτήρας καλείται να ‘’χτίσει’’ ένα δομημένο ή μη αυτοσχεδιασμό αλλά και να «παίξει» διάφορα σχετικά με τα αντικείμενα παιχνίδια.

Το θεατρικό παιχνί-δι επιτρέπει στον παίκτη να εκφραστεί συνολικά, να διοχετεύσει δημιουργικά την ενέργειά του, ενώ πα-ράλληλα ενισχύεται η αί-σθηση της ομαδικότητας.

Ο σκοπός του θεα-τρικού παιχνιδιού είναι η ανακάλυψη των ικανοτή-των των παικτών, η έκφρα-σή τους, η διασκέδασή τους και φυσικά η ψυχαγώγησή τους.

23

Νεανικό παιχνίδι

Με την ωρίμαση του παιδιού αλλάζουν και οι απαιτήσεις του από το παιχνίδι, τη διαδι-κασία, τους στόχους, την πολυπλοκότητα, τα είδη του. Ο βασικός στόχος, όμως, παραμένει ο ίδιος, ψυχαγωγικός και παιδαγωγικός, και επιτελείται μέσα από μία πληθώρα παιχνιδιών που απευθύνονται πια και σε ενηλίκους…

Παιχνίδια Ρόλων

Το παιχνίδι ρόλων είναι ένα παιχνίδι στο οποίο οι συμμετέχοντες αναλαμβάνουν το ρόλο φανταστικών χαρακτήρων και μέσω της συνεργασίας δημιουργούν ή παρακολουθούν ιστορίες. Οι συμμετέχοντες καθορίζουν τις ενέργειες των χαρακτήρων τους. Οι ενέργειες πετυχαίνουν ή αποτυγχάνουν σύμφωνα με το σύστημα των κανόνων, αναλόγως το παιχνίδι. Στο πλαίσιο των κανόνων, οι παίκτες μπορούν να αυτοσχεδιάσουν ελεύθερα. Οι επιλογές τους καθορίζουν την κατεύθυνση και την πορεία του παιχνιδιού. Τα παιχνίδια ρόλων παίζονται ομαδικά, διότι απαι-τούνται ακροατές (παίκτες) που ακούν τον αφηγητή ο οποίος στο πλαίσιο του παιχνιδιού ανα-παριστά έναν ήρωα ή ακόμη και μια κατάσταση.

Παντομίμα

Η παντομίμα παίζεται χωρίς να χρησιμοποιείται η φωνή. Μοιράζουμε σε κάθε παίκτη από ένα διπλωμένο χαρτάκι, το οποίο αναφέρει τη λέξη, τη φράση, την ταινία και ό, τι άλλο πρέπει να αναπαρασταθεί στην παντομίμα. Κανείς δεν πρέπει να γνωρίζει τι γράφεται στο χαρτάκι του άλ-λου, ώστε, όταν έρχεται η σειρά του κάθε παίκτη για τη δική του μίμηση, όλοι οι υπόλοιποι παί-κτες να προσπαθούν να μαντέψουν τι ακριβώς αναπαριστά και τελικά να καταλήξουν στην απά-ντηση.

Ψυχολόγος

Σε μια παρέα ορίζουμε τους «θεραπευόμενους» και έναν «ψυχολόγο». Ο «ψυχολόγος» πάει σε ένα διπλανό δωμάτιο. Οι υπόλοιποι θεραπευόμενοι συνεννοούνται να αναπαριστούν ένα συ-γκεκριμένο θέμα π.χ ήρωες από ταινίες, διάσημους και ό,τι άλλο φανταστούν. Έτσι, απαντούν σε ερωτήσεις που θα τους κάνει ο ψυχολόγος, όχι όμως για τον εαυτό τους αλλά για το χαρακτήρα που ενσαρκώνουν. Τέλος, ο ψυχολόγος καλείται να καταλάβει τι ασθένεια αντιμετωπίζουν οι «θεραπευόμενοι», η οποία ασθένεια είναι ουσιαστικά το θέμα αναπαράστασης των παικτών.

Juke Box

Χωριζόμαστε σε ομάδες των 2-3 ατόμων. Ένας παίκτης ξεκινάει να λέει από μέσα του το αλφάβητο. Από το γράμμα που θα σταματήσει ξεκινάει το παιχνίδι, π.χ. το Μ. Έτσι, αν έχουμε την Α και τη Β ομάδα, η ομάδα Α έχει ένα λεπτό να βρει τραγουδιστή/τρια που το όνομά του (μικρό ή επίθετο) να αρχίζει από Μ, π.χ. Σωκράτης Μάλαμας. Πρέπει μέσα σε κάποιο χρονικό διάστημα

24

είτε τραγουδώντας είτε αναπαριστώντας τίτλους τραγουδιών του τραγουδιστή να δώσουν στην αντίπαλη ομάδα να καταλάβει σε ποιον αναφέρονται. Η ομάδα Β επαναλαμβάνει στον επόμενο γύρο.

Εκπαιδευτικά παιχνίδια

Τα εκπαιδευτικά παιχνίδια είναι αυτά που έχουν ειδικά σχεδιαστεί, για να διδάξουν τους ανθρώπους ένα συγκεκριμένο θέμα, να αναπτύξουν μια έννοια, να ενισχύσουν την ανάπτυξη, να εξηγήσουν ένα ιστορικό γεγονός ή την κουλτούρα κάποιων ή να ενισχύσουν μια δεξιότητα μέσα από το παιχνίδι. Περιλαμβάνουν τα επιτραπέζια, τα παιχνίδια με τις κάρτες και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Αναφέρονται ενδεικτικά τα εξής:

Ατομικά Ομαδικά

Σταυρόλεξα Γνωρίζοντας την Ελλάδα

Σπαζοκεφαλιές Scrable

Παιχνίδια ορθογραφίας Trivial pursuit

Κουίζ γνώσεων

Πνευματικά παιχνίδια

Πνευματικά θεωρούνται τα παιχνίδια που χρειάζονται ιδιαίτερο συλλογισμό για την εκτέλε-σή τους. Πιστεύεται ότι εξασφαλίζουν την εκγύμναση του ανθρώπινου νου και πνεύματος.

Κλασικό παράδειγμα ατομικού πνευματικού παιχνιδιού είναι το ‘Σουντόκου’. Το σουντόκου είναι ένα παζλ που βασίζεται στη λογική. Στόχος είναι να συμπληρωθούν τα 9 κουτάκια του πίνα-κα, ώστε κάθε στήλη, κάθε σειρά και κάθε κουτάκι να περιέχουν όλα τα ψηφία από το 1 μέχρι το 9 χωρίς επαναλήψεις. Μερικά κουτάκια είναι ήδη συμπληρωμένα, ώστε να υπάρχει μόνο μία δυνα-τή λύση

Το σουντόκου (Sudoku) (Ιαπ:数独) επινοήθηκε από τον Αμερικανό Χάουαρντ Γκαρνς το 1979 και δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από την εταιρεία Dell Magazines με το όνομα "Number Place". Έγινε δημοφιλές στην Ιαπωνία το 1986, όταν εκδόθηκε από τον οίκο Nikoli και δόθηκε το όνομα Sudoku. Έγινε μόδα ανά την υφήλιο το 2005.

Όπως προκύπτει από το στόχο και τις βασικές αρχές του παιχνιδιού, αντί αριθμών μπο-ρούν να χρησιμοποιηθούν οποιαδήποτε σύμβολα. Πράγματι έχουν δημιουργηθεί γρίφοι με βάση κινέζικα σύμβολα, κινέζικους αριθμούς ή σύμβολα που αναπαριστούν μερίδες σούσι!

25

Επιπλέον, το σκάκι είναι επιτραπέζιο παιχνίδι και ιδιαίτερα πνευματικό άθλημα για δύο παίκτες. Παίζεται σε τετράγωνο διάγραμμα, που λέγεται σκακιέρα, επί της οποίας οι παίκτες, κα-θισμένοι αντικριστά, μετακινούν, ο ένας τους 16 λευκούς πεσσούς του παιχνιδιού και ο άλλος τους 16 μαύρους, σε εναλλάξ κινήσεις, μία προς μία, με βάση τους κανονισμούς του παιχνιδιού.

Παιχνίδια στρατηγικής

Πρόκειται για τα παιχνίδια που απαιτούν ιδιαίτερο σχεδιασμό δράσης για την κατά-κτηση της νίκης, συγκεκριμένη στρατηγική που κινητοποιεί το νου και την οξυδέρκεια των παικτών. Σε αυτά ανήκουν και πολλά από τα καλούμενα επιτραπέζια παιχνίδια.

Επιτραπέζια παιχνίδια

Τα επιτραπέζια παιχνίδια είναι από τα πλέον δημοφιλή και απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες ακόμα και στις νηπιακές. Συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον παικτών διαφορετικών προ-τιμήσεων και συνιστούν ευκαιρία για τη συνεύρεση όλης της οικογένειας για μία παρτίδα. Αδιαφιλονίκητος αρχηγός αυτών θεωρείται η Monopoly που εδώ και χρόνια κατέχει σταθερή θέση στις προτιμήσεις του αγοραστικού κοινού.

26

Monopoly

Μοnopoly ονομάζεται το επιτραπέζιο παιχνίδι αγοραπωλησίας ιδιοκτησιών που εκδίδεται από την εταιρεία Parker σε συνεργασία με την Hasbro. Οι παίκτες συμμετέχουν σε έναν εικονικό κόσμο οικονομικής δραστηριοποίησης με σκοπό να αποκτήσουν πλούτο μέσω οικονομικών δρα-στηριοτήτων. Το παιχνίδι περιλαμβάνει αγορά και ενοικίαση ιδιοκτησιών με χρήματα του παιχνι-διού, καθώς οι παίκτες περιφέρονται διαδοχικά στο ταμπλό, σύμφωνα με την κάθε ζαριά. Το παι-χνίδι παίρνει την ονομασία του από τον όρο «μονοπώλιο», την κυριαρχία στην αγορά μιας μόνο επιχείρησης.

Σύμφωνα με την εταιρεία που εκδίδει το παιχνίδι, από τότε που ο Τσαρλς Ντάροου το πα-τένταρε το 1935, το έχουν παίξει περίπου 750 εκατομμύρια άνθρωποι, καθιστώντας το έτσι «το μεγαλύτερο σε αριθμό παικτών (εμπορικό) επιτραπέζιο στον κόσμο.» Στο Βιβλίο των Ρεκόρ Γκί-νες, όμως, είχε καταγραφεί πιο νωρίς, το 1999, όπου οι στατιστικές της εταιρείας ανέφεραν ότι ο αριθμός παικτών άγγιξε τα 500 εκατομμύρια.

Κανόνες παιχνιδιού

Οι παίκτες παίζουν με τη σειρά, αφού έχει αποφασισθεί με τυχαίο τρόπο ποιος θα παίξει πρώτος. Ένας τυπικός γύρος ξεκινάει με τη ρίψη του ζαριού και μετακινώντας το πιόνι με τη φορά των δεικτών του ρολογιού, όσες φορές λένε τα ζάρια. Εάν ο παίκτης βρεθεί σε κάρτα "Εντολής" ή "Απόφασης", τραβάει την ομώνυμη κάρτα. Εάν βρεθεί σε οικόπεδο χωρίς ιδιοκτήτη, είτε είναι οδός, σταθμός ή εταιρεία, μπορεί να το αγοράσει αντί του ποσού που αναγράφεται. Εάν για κά-ποιο λόγο αρνηθεί να το αγοράσει, το οικόπεδο πλειστηριάζεται από την τράπεζα σε αυτόν που θα δώσει την υψηλότερη προσφορά. Εάν το οικόπεδο έχει ιδιοκτήτη και δεν είναι υποθηκευμένο, ο παίκτης πρέπει να του πληρώσει ενοίκιο, οι τιμές του οποίου ποικίλλουν αναλόγως τη γειτονιά που βρίσκεται, είτε κατά πόσο είναι κτισμένη. Εάν ο παίκτης φέρει διπλές, ξαναρίχνει αφού έχει ολοκληρώσει το γύρο του. Τρεις διπλές ζαριές στη σειρά, όμως, στέλνουν τον παίκτη στη φυλακή. Κατά τη διάρκεια του γύρου, επίσης, οι παίκτες μπορούν να αποφασίσουν εάν θα κτίσουν ή θα υποθηκεύσουν την ιδιοκτησία τους. Το κτίσιμο περιλαμβάνει την κατασκευή σπιτιού ή ξενοδο-χείου με διαφορετική τιμή και ύψος ενοικίου για κάθε γειτονιά, για να μπορέσει όμως ένας παί-κτης να χτίσει, θα πρέπει να έχει στην κατοχή του όλα τα οικόπεδα της γειτονιάς. Το κτίσιμο, επί-σης, θα πρέπει να είναι ομοιόμορφο. Δηλαδή, δεν μπορεί να κτιστεί δεύτερο σπίτι σε ένα οικό-πεδο, εάν τα υπόλοιπα οικόπεδα της γειτονιάς έχουν μόνο ένα. Συνεργασίες δεν επιτρέπονται. Εάν η ιδιοκτησία πρόκειται να υποθηκευτεί, θα πρέπει να έχουν πουληθεί όλα τα κτίσματα. Ο παίκτης παίρνει χρήματα από την τράπεζα για κάθε υποθηκευμένη ιδιοκτησία, τα οποία θα επι-στρέψει με τόκο για να τερματίσει την υποθήκη.

Ειδικές Εκδόσεις

Στην Ελλάδα έχουν κυκλοφορήσει εκδόσεις Monopoly με τους παρακάτω τίτλους:

• Η πρώτη μου Monopoly • Monopoly City

27

• Monopoly Disney (3 εκδόσεις) • Monopoly Express • Monopoly Junior: Διασκέδαση στο Λούνα Παρκ • Monopoly Nostalgia • Monopoly Revolution • Monopoly Revolution: Αυτοκίνητα 2 • Monopoly Travel • Monopoly Διάσημα Μνημεία του Κόσμου • Monopoly Ευρωπαϊκή Έκδοση • Monopoly Θεσσαλονίκη\

Άλλα επιτραπέζια στρατηγικής είναι το STRATEGO και το RISK:

Τηλεοπτικά παιχνίδια

Τα τηλεπαιχνίδια έχουν γράψει τη δική τους ξεχωριστή ιστορία στο «Τζουράσικ Παρκ» της ελληνικής τηλεόρασης. Γρίφοι για δυνατούς λύτες, ερωτήσεις γνώσεων, παζλ, διλήμματα με γνώ-μονα τον παράγοντα τύχη, βιτριολικές ατάκες, αγωνία στο κατακόρυφο, άφθονο γέλιο αλλά και αδρεναλίνη στα ύψη τη στιγμή που διακυβεύονται τεράστια οικονομικά κίνητρα. Από την εποχή που η Μαρία Αλιφέρη εισήγαγε το αλήστου μνήμης σλόγκαν «Γεια σας και σας αγαπώ» στο τηλε-παιχνίδι «Τα τετράγωνα των αστέρων» (ΕΡΤ, 1980) κύλησε μπόλικο νερό στ’ αυλάκι αλλά και χρήμα στις τσέπες των παικτών. Τα χρόνια πέρασαν, οι χορηγοί προσφέρουν οικονομική στήριξη στις τηλεοπτικές παραγωγές και η τηλεθέαση σκαρφαλώνει στα ύψη. Όχι όμως πάντα, γιατί ως γνωστόν το χρήμα δεν εγγυάται την ευτυχία αλλά ούτε και την τέρψη του τηλεθεατή. Αντίθετα, σε άλλους καιρούς, όχι και τόσο μακρινούς, τα υλικά αγαθά δεν είχαν και τόσο μεγάλη σημασία. Τα τηλεπαιχνίδια που άνοιξαν το δρόμο της τηλεόρασης στην προ-μιλένιουμ εποχή ασφαλώς μνημονεύονται και νοσταλγούνται από τους θιασώτες του πρωτοποριακού, του original, αυθόρ-μητου τηλεοπτικού προϊόντος που επιτύγχανε με πενιχρά μέσα το αυτονόητο, τη διασκέδαση...

28

Ηλεκτρονικά - Διαδικτυακά παιχνίδια

Το ηλεκτρονικό παιχνίδι είναι η πρώτη ποιοτικά διαφορετική μορφή παιχνιδιού μετά από ε-κατοντάδες χρόνια, ενώ αρχίζουν να εκλείπουν παραδοσιακά παιχνίδια που είχαν μια συνέχεια από την αρχαιότητα έως σήμερα. Τα πρώτα videogames εφευρέθηκαν τη δεκαετία του ’60 και η διάδοσή τους στις βιομηχανικές χώρες άρχισε στα τέλη της δεκαετίας του ’70, αρχικά στα ειδικά καταστήματα ηλεκτρονικών παιχνιδιών και μετά στα σπίτια. Η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η κυριαρχία της εικόνας στα ΜΜΕ απ’ τη μια, αλλά και ο αυξανόμενος φόβος των γονέων για την ασφάλεια των παιδιών στους δρόμους των μεγάλων πόλεων και η σταδιακή επικράτηση του μοναχικού παιχνιδιού απ’ την άλλη, συνετέλεσαν στη γρήγορη εξάπλωσή τους. Ποια είναι, όμως, τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν τα videogames τόσο ελκυστικά;

• Ο ρεαλισμός και τα εξελιγμένα γραφικά τους (graphics). Ο κόσμος απεικονίζεται πολύ πα-ραστατικά, με ζωντανά χρώματα και κίνηση.

• Οι κλιμακούμενες βαθμίδες δυσκολίας. Π.χ. ο παίκτης ξεκινά από ένα βασικό επίπεδο και σταδιακά, όσο προχωρά σε υψηλότερο επίπεδο, πρέπει να χρησιμοποιήσει σύνθετες στρατηγικές, να πάρει πιο δύσκολες αποφάσεις κ.λ.π. Κι αυτό αποτελεί μια αυξανόμενη πρόκληση που παράγει κλιμακούμενη διέγερση.

Δημογραφικά στοιχεία ηλεκτρονικών παιχνιδιών (Η.Π.Α., 2005)

• Το 87% των παιδιών 8-17 χρόνων παίζουν videogames στο σπίτι.

• Παίζουν κατά μέσο όρο 8-10 ώρες την εβδομάδα (1-2 ώρες την ημέρα)

• Τα αγόρια παίζουν περισσότερο από τα κορίτσια (οι κατασκευαστές άλλωστε απευθύνο-νται περισσότερο στ’ αγόρια).

• 7 στα 10 παιδιά παίζουν videogames που ακατάλληλα για την ηλικία τους.

• Μόνο το 55% των παιδιών αγοράζει videogames μαζί με τους γονείς τους.

Τύποι ηλεκτρονικών παιχνιδιών

Κατ’ αρχήν, υπάρχουν τα φορητά παιχνίδια (π.χ. Gameboy, παιχνίδια κινητών τηλεφώνων) και τα παιχνίδια κονσόλας (π.χ. PlayStation), καθώς κι αυτά που παίζονται σε ηλεκτρονικό υπολο-γιστή που είναι και τα πιο εξελιγμένα.

29

Μερικοί από τους πιο γνωστούς τύπους videogames είναι οι ακόλουθοι:

• First – person shooters

Παιχνίδια όπου σκοπός του παίκτη είναι να πυροβολήσει όσο γίνεται περισσότερους στόχους, ώστε να κερδίσει πε-ρισσότερους πόντους ή χρήματα.

• Παιχνίδια προσομοίωσης (Simulation)

Πρόκειται για παιχνίδια απομίμησης της πραγματικότη-τας.

• Παιχνίδια περιπέτειας (Adventure)

Είναι τα παιχνίδια που ακολουθούν μια ιστορία και περιλαμ-βάνουν προβλήματα για επίλυση, γρίφους.

• Παιχνίδια υπόδυσης ρόλων (Role playing games)

Ο παίκτης αναλαμβάνει ένα χαρακτήρα (π.χ. πολεμιστή, μάγο) και καθώς εκτυλίσσεται η ιστορία προστίθενται νέα στοιχεία και δεξιότητες ή εργαλεία, όπλα κ.λ.π. στο χαρακτήρα αυτό.

• Sports

Ο παίκτης έχει την ευκαιρία να παίξει ποδόσφαιρο ή και να μπει στη θέση ενός διάσημου ποδοσφαιριστή.

• Παιχνίδια στον πραγματικό χρόνο (Real time strategy)

Παιχνίδια στρατηγικής, που εκτυλίσσονται σε γρήγορο ρυθμό, συχνά παίζονται μ’ άλ-λους παίκτες online.

• Παιχνίδια λογικής (π.χ. Tetris)

30

Θετικές και αρνητικές επιδράσεις

Υπάρχουν πολλές μελέτες για τις πιθανές θετικές ή αρνητικές επιδράσεις των videogames στα παιδιά και αρκετές είναι αντικρουόμενες μεταξύ τους.

Οι θετικές κριτικές αναφέρονται κυρίως:

• στην ανάπτυξη και βελτίωση των γνωστικών δεξιοτήτων των παιδιών όπως τη συγκέντρω-ση της προσοχής, την όξυνση της παρατηρητικότητας, τον οπτικοκινητικό συντονισμό, την άσκηση της δεξιοτεχνίας, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, την αύξηση των γενικών γνώσεων

• στη δυνατότητα που τους προσφέρουν να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους

Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν προγράμματα χρήσης των Η/Υ στην εκπαί-δευση με σκοπό την εξοικείωση με την τεχνολογία και τη χρήση της στην καθημερινή ζωή αλλά και τη βελτίωση των γνωστικών δεξιοτήτων των μαθητών, ιδιαίτερα μάλιστα εκείνων οι οποίοι έχουν κάποιες μαθησιακές δυσκολίες.

Πολλοί θεωρούν ότι σε ένα κόσμο που βομβαρδίζεται από εικόνες, οι προκατασκευασμένες εικόνες που αναπαράγονται απ’ τα videogames είναι άλλο ένα είδος εισβολής, διείσδυσης στο φανταστικό παιχνίδι των παιδιών, που αποτελεί το τελευταίο καταφύγιο ατομικότητάς τους. Οι υπερασπιστές, απ’ την άλλη, των videogames λένε ότι αυτά δίνουν την ευκαιρία στα παιδιά να αναλάβουν ένα πλήθος ρόλων, χαρακτήρων. Υποστηρίζουν ότι στη σύγχρονη κοινωνική πραγμα-τικότητα οι ευκαιρίες που έχουν τα παιδιά να παίξουν ελεύθερο, εξερευνητικό παιχνίδι σ’ ανοι-χτούς χώρους περιορίζονται στο ελάχιστο, ενώ τα videogames τους προσφέρουν τις περιπέτειες που δεν μπορούν αλλιώς να ζήσουν. Οι περιπέτειες που βιώνουν μέσα απ’ τα videogames τούς επιτρέπουν να πειραματιστούν, να αντιμετωπίσουν κινδύνους και τα συναισθήματα που τους συνοδεύουν, δηλαδή το φόβο, την αδυναμία και τη δύναμη, τη νίκη και την ήττα, κι όλα αυτά μέ-σα στο ασφαλές πλαίσιο του παιχνιδιού. Εδώ όμως έγκειται και το πιο κρίσιμο, ίσως, σημείο: Αν ενστερνιστεί κανείς την παραπάνω άποψη, είναι σαν να παραβλέπει ότι έτσι τα παιδιά «βυθίζο-νται» στη φαντασία χωρίς να μπορούν να κάνουν τη σύνδεση με την πραγματικότητα..

Οι αρνητικές λοιπόν κριτικές επισημαίνουν κυρίως:

• τον κίνδυνο αύξησης της επιθετικής συμπεριφοράς των παιδιών από τη συχνή ενασχόλη-ση με παιχνίδια με επιθετικό περιεχόμενο

• τη σταδιακή απευαισθητοποίηση στη βία

• τον κίνδυνο εξάρτησης

Επιθετικότητα

Το θέμα της επιθετικότητας είναι το πιο πολυσυζητημένο και καυτό θέμα σχετικά με τα videogames. Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν ότι:

• Το 90% περίπου των videogames περιέχουν κάποιας μορφής βίαιο περιεχόμενο.

31

• Στα μισά τουλάχιστον απ’ αυτά, μέσα στους σκοπούς του παίκτη είναι να προκαλέσει φο-βερή βλάβη ή/και το θάνατο του αντιπάλου.

• Το 53% των παιδιών σχολικής ηλικίας βαθμολογεί τα παιχνίδια με βίαιο περιεχόμενο ως πιο δημοφιλή.

Τίθεται λοιπόν το ερώτημα κατά πόσο το συστηματικό παίξιμο videogames οδηγεί στην αύξη-ση της επιθετικότητας στα παιδιά; Απ’ τις υπάρχουσες ψυχολογικές μελέτες για τα videogames, υπάρχουν ενδείξεις ότι το παίξιμό τους έχει ισχυρή επίδραση στην επιθετικότητα των παιδιών, γιατί:

• Τα παιδιά εμπλέκονται ενεργητικά σ’ αυτά.

• Τα παιχνίδια αυτά ανταμείβουν τη βίαιη συμπεριφορά

• Τα παιδιά επαναλαμβάνουν ξανά και ξανά αυτή τη συμπεριφορά παίζοντας.

Είναι γνωστό, όμως, απ’ την Επιστήμη της Ψυχολογίας ότι η ενεργός συμμετοχή, η ενίσχυση μέσω της αμοιβής και η επανάληψη προάγουν τη μάθηση. Ειδικότερα, μελέτες έδειξαν ότι η δι-αρκής ενασχόληση με τα videogames συνδέεται με περισσότερο επιθετικές σκέψεις, επιθετικά συναισθήματα, επιθετικές συμπεριφορές. Συνδέεται επίσης με μείωση της ικανότητας για ενσυ-ναίσθηση, που είναι η νοητική και συναισθηματική ικανότητα για επαφή και κατανόηση της ψυ-χικής κατάστασης του αλλού ατόμου, με απλά λόγια η ικανότητα να μπαίνει κανείς στη θέση του άλλου, που θεωρείται βασικός μηχανισμός κοινωνικής συμπεριφοράς και αναστολής επιθετικό-τητας

Ο αντίλογος έρχεται από διάφορες ψυχολογικές θεωρίες που ασκούν κριτική στις προανα-φερθείσες μελέτες υποστηρίζοντας ότι δεν είναι καλά τεκμηριωμένες. Τονίζουν ότι η συσχέτιση που έχει γίνει ανάμεσα στο συχνό παίξιμο βίαιων videogames και στην επιθετική συμπεριφορά δεν είναι αναγκαστικά αιτιολογική. Μ’ άλλα λόγια δεν αποδεικνύεται ότι το παίξιμο είναι αυτό που προκαλεί προβλήματα συμπεριφοράς. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι τα παιδιά με περισσό-τερο επιθετικές τάσεις και προϋπάρχοντα προβλήματα μπορεί να ελκύονται περισσότερο από τέτοια παιχνίδια που τους παρέχουν την αίσθηση της νίκης, της κυριαρχίας, ενώ συγχρόνως ικα-νοποιούν την ανάγκη τους για διέγερση.

Είναι βέβαιο, λοιπόν, ότι χρειάζονται περισσότερες, καλύτερα τεκμηριωμένες, μακροπρόθε-σμες μελέτες, για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα.

Απευαισθητοποίηση

Απ’ την άλλη πλευρά, έχει γίνει η υπόθεση ότι ένας απ’ τους βασικούς ψυχολογικούς μη-χανισμούς που εξηγεί τις αρνητικές συνέπειες των βίαιων videogames είναι η απευαισθητοποίη-ση στη βία. Ως τέτοια νοείται η σταδιακή μείωση ή εξάλειψη των γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων σ’ ένα βίαιο ερέθισμα ως αποτέλεσμα της συχνής έκθεσης σ’ αυτό.

Αποτέλεσμα της απευαισθητοποίησης είναι, στην καλύτερη περίπτωση, η έλλειψη αντί-δρασης στη βία, η μη προσπάθεια παρέμβασης για να σταματήσει, ενώ στη χειρότερη περίπτωση είναι η διάπραξη μιας βίαιης πράξης με λιγότερη αντίσταση.

32

Τέλος, το πρόβλημα της εξάρτησης, του εθισμού δηλαδή στη χρήση των videogames, α-πασχολεί όλο και περισσότερο σήμερα τους ειδικούς σε θέματα ψυχικής υγείας.

Εξάρτηση

Όταν ο χρόνος που περνά ένα παιδί παίζοντας videogames αρχίζει να προκαλεί δυσλει-τουργία στην οικογενειακή, σχολική και κοινωνική του ζωή, τότε αυτό μπορεί να είναι ένδειξη ότι έχει παγιδευτεί σ’ ένα φαύλο κύκλο εξάρτησης. Η ενασχόληση τότε με τα videogames υποκαθι-στά τις σχέσεις με την οικογένεια και τους συνομηλίκους, το παιδί ζητά να περνά όλο και περισ-σότερες ώρες παίζοντας και η αποχή απ’ το παίξιμο προκαλεί δυσφορία ή / και κατάθλιψη Συ-μπτώματα πιθανής εξάρτησης που θα έπρεπε να μας ανησυχήσουν:

• Το παιδί περνά όλο τον ελεύθερο χρόνο του μπροστά στον Η/Υ

• Έχει συχνά πονοκεφάλους και νυστάζει στο σχολείο

• Πέφτει η σχολική του επίδοση

• Παραμελεί το φαγητό του και την προσωπική του υγιεινή

• Προτιμά να παίζει videogames απ’ το να δει τους φίλους του, η ενασχόληση με τα ηλε-κτρονικά παιχνίδια τείνει να υποκαθιστά τις σχέσεις με τους συνομηλίκους και την οικογέ-νειά του

• Είναι ευερέθιστο, όταν δεν παίζει videogames

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος χρειάζεται:

• Αναγνώριση του προβλήματος

• Συζήτηση με το παιδί για το πρόβλημα

• Διερεύνηση τυχόν άλλων συναισθηματικών προβλημάτων που μπορεί να υπόκεινται αυ-τού (όπως άγχος, κατάθλιψη κ.ά.)

• Αναζήτηση θεραπευτικής παρέμβασης από ειδικό πλαίσιο. (Ακόμα και στη χώρα μας, υ-πάρχουν περιπτώσεις εφήβων που νοσηλεύονται με διάγνωση «εθισμός στο Internet»)

Συμπέρασμα

Τα videogames έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας, όπως νωρίτερα είχε μπει η TV. Μπο-ρούν αναμφισβήτητα να προσφέρουν θετικά στοιχεία στα παιδιά, χρειάζεται, όμως, να περιορι-στούν οι πιθανές αρνητικές επιδράσεις. Προς αυτή την κατεύθυνση οι γονείς μπορούν να παίξουν ένα ρόλο προστατευτικό. Επιβάλλεται:

• Να ενημερωθούν περισσότερο οι ίδιοι για τα videogames

• Να έχουν επίβλεψη στην επιλογή του είδους των παιχνιδιών απ’ τα παιδιά τους

• Να θέτουν όρια στο χρόνο που αφιερώνεται στα videogames

• Να ενθαρρύνουν παράλληλα το ελεύθερο, δημιουργικό παιχνίδι μ’ άλλους συνομηλίκους

• Το σημαντικότερο, να είναι «κοντά» στα παιδιά τους, όταν παίζουν videogames λειτουρ-γώντας ως φίλτρο και να συζητούν μαζί τους για το περιεχόμενο των παιχνιδιών.

33

Αν, πάντως, διαπιστώσουν ότι παρά τις προσπά-θειές τους δυσκολεύονται να διαχειριστούν το πρό-βλημα της υπερβολικής χρήσης ηλεκτρονικών παιχνι-διών και το παιδί τους παρουσιάζει κάποια συναι-σθηματικά προβλήματα, καλό είναι να απευθυνθούν για βοήθεια σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.

Αθλητικό παιχνίδι

Το ποδόσφαιρο και το μπάσκετ κερδίζουν παραδο-

σιακά τις προτιμήσεις των αγοριών, ενώ σήμερα

πολλά παιδιά ασχολούνται με κάποια μορφή πολε-

μικής τέχνης. Ο κλασικός και μοντέρνος χορός κερ-

δίζει τα κορίτσια, ενώ με την κολύμβηση ασχολού-

νται και τα δύο φύλα.

Κοριτσίστικα – αγορίστικα παιχνίδια Πρόκειται για τον

παραδοσιακό χω-

ρισμό των παιχνι-

διών ανάλογα με

το φύλο του παι-

διού που, αν και

πολλοί τον αμφι-

σβητούν θεωρώ-

ντας ότι οι προτι-

μήσεις είναι θέμα

εκπαίδευσης

και όχι φύ-

λου, εξακο-

λουθεί να

λειτουργεί και σήμερα, ιδιαίτερα στα πρώτα νηπιακά

χρόνια που τα παιδιά αντιλαμβάνονται το φύλο τους.

Έτσι, τα κορίτσια δείχνουν προτίμηση στις κούκλες και τα

κουζινικά, για παράδειγμα, ενώ τα αγόρια στις φιγούρες

τεράτων – υπέρ-ηρώων και στα όπλα…

34

Η σημασία του παιχνιδιού Το παιχνίδι ως αναφαίρετο δικαίωμα του παιδιού

Ανέκαθεν το παιχνίδι έπαιζε κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του παιδιού και κάλυπτε ένα μεγάλο ποσοστό του ελεύθερου χρόνου του. Άλλωστε, το παιχνίδι είναι μια βασική παράμετρος για την ψυχοσωματική ανάπτυξή του. Το βοηθάει να αναπτύσσει πολλές πτυχές της προσωπικότητάς του, να κοινωνικοποιείται, να ανακαλύπτει και να καλλιεργεί τις διανοητικές του ικανότητες, τη δημι-ουργικότητα, να ικανοποιεί την ανάγκη της ανακάλυψης, να γυμνάζεται, να εκτονώνεται. Γενικά το παιδί μέσα από το παιχνίδι γνωρίζει την απόλαυση της ζωής, μέσα από αυτό απολαμβάνει ψυ-χαγωγία και μάθηση. Παιδαγωγοί και ψυχολόγοι συμφωνούν πως η κύρια απασχόληση του παι-διού πρέπει να είναι το παιχνίδι και διάλειμμα η εργασία.

Η μεγάλη σημασία του παιχνιδιού στην ανάπτυξη υγιών παιδιών διαφαίνεται και από την αναφορά του στη Διεθνή Σύμβαση του Ο.Η.Ε. για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Η Σύμβαση αυτή περιλαμβάνει τρεις μεγάλες κατηγορίες δικαιωμάτων:

• Προστασία (από κάθε μορφής κακοποίηση, εκμετάλλευση, διάκριση, ρατσισμό, κ.λπ.)

• Παροχές (δικαίωμα στην εκπαίδευση, την υγεία, την πρόνοια, την ψυχαγωγία, κ.λπ.)

• Συμμετοχή (δικαίωμα στην έκφραση γνώμης, την πληροφόρηση, τον ελεύθερο χρόνο, κ.λπ.)

Στην κατηγορία της συμμετοχής αναφέρεται με σαφήνεια

«Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην ανάπαυση, στο παιχνίδι και την ψυχαγωγία».

Επιπλέον, στο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Καλή Ψυχική Υγεία, που τέθηκε σε ισχύ τον Ιούνιο του 2008, καλούνται οι ειδικοί και οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής να εφαρμόσουν δράσεις για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των πολιτών και φυσικά των νέων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εφόσον η θεμελίωση της δια βίου ψυχικής υγείας γίνεται σε νεαρή ηλικία. Σύμφωνα με αυτό ορίζεται ότι η ψυχική υγεία αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα. Έτσι, προωθείται η ενσωμάτωση της κοινωνικοσυναισθηματικής εκμάθησης σε σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες, η συμμε-τοχή των νεαρών ατόμων στον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την απασχόληση και το παιχνίδι, ώστε οι νέοι να εξασφαλίσουν ψυχική υγεία από τη νεαρή ηλικία.

Η άποψη των ειδικών

Jean Piaget

Ο Piaget ήταν από τους πρώτους ψυχολόγους που ασχολήθηκε και συσχέτισε την ψυχο-λογία με το παιχνίδι. Έκανε τις παρατηρήσεις του βασισμένος κυρίως στα παιδιά του. Για παρά-δειγμα, αναφερόμενος σε ένα γεγονός όπου η κόρη του προσποιούνταν ότι κοιμόταν έγραψε: «Είναι αναμφίβολα αδύνατο να εξηγήσω αυτή τη συμβολική ενέργεια ως μια προ-άσκηση. Το παι-δί σίγουρα δεν παίζει με αυτό τον τρόπο για να μάθει να πλένεται ή να κοιμάται. Αυτό που προ-

35

σπαθεί να κάνει είναι να χρησιμοποιήσει ελεύθερα τις ατομικές του δυνάμεις, να αναπαράγει τις δικές του ενέργειες, για να νιώσει την ευχαρίστηση του να βλέπει τον εαυτό του να τις κάνει και να τις επιδεικνύει σε άλλους, με λίγα λόγια να εκφραστεί». Ένα άλλο πείραμα που διεξήγε είχε να κάνει με το παιχνίδι που παίζουν πολλά αγόρια, τους βόλους. Χρησιμοποίησε τέσσερις τρόπους, για να μάθει κατά πόσο αντιλαμβάνονται τα παιδιά τους κανόνες των παιχνιδιών, παραλληλίζο-ντας τους με τους κανόνες που έχει μια κοινωνία και τις επιπτώσεις που υπάρχουν αν τους παρα-βείς.

1. Ζήτησε από ένα παιδί ευθέως να του μάθει τους κανόνες.

2. Έπαιξε με ένα παιδί, προσποιούμενος ότι δε γνώριζε τους κανόνες, ώστε το παιδί να τους του εξηγήσει.

3. Παρατήρησε ένα παιδί να παίζει με άλλα παιδιά.

4. «Πήρε συνέντευξη» από ένα παιδί σχετικά με την προέλευση των κανόνων και τη δυνα-τότητα αλλαγής τους.

Τα αποτελέσματα του πειράματος του ήταν τα εξής:

Ηλικίες 4-5 ετών: Οι κανόνες δε γίνονται αντιληπτοί και κατά συνέπεια ούτε και κατανοη-τοί.

Ηλικίες 6-10 ετών: Οι κανόνες έρχονται από ανώτερες εξουσίες και δεν μπορούν να αλλά-ξουν. Η τιμωρία θεωρείται δεδομένη, αν παραβιαστούν οι κανόνες.

Ηλικίες άνω των 10 ετών: Οι κανόνες δημιουργήθηκαν από ανθρώπους και μπορούν να αλλάξουν μετά από κοινή συνεννόηση. Η τιμωρία θεωρείται ταιριαστή μόνο για εγκλήματα.

Lev Vygotsky

O Vygotsky ασχολήθηκε μετά τον Piaget με το ρόλο του παιχνιδιού στην ψυχολογία του παιδιού. Ουσιαστικά η άποψή του ήταν ότι, όταν ένα παιδί παίζει, επηρεάζεται από πολλούς δια-φορετικούς παράγοντες και όχι μόνο από τον εαυτό του. Ο Vygotsky βλέπει το παιχνίδι ως τη βασι-κή πηγή της ανάπτυξης στα προσχολικά χρόνια. Αυτό που είλκυσε κυρίως το ενδιαφέρον του ήταν το πώς τα παιδιά μπαίνουν στον «κόσμο των ιδεών»: πώς, δηλαδή, μπορούν να μετατρέψουν ένα αντικείμενο σε κάτι άλλο και να επινοήσουν μια ολόκληρη ιστορία ή ένα ολόκληρο παιχνίδι γύρω από αυτό.

Sigmund Freud

Ο ίδιος ο Freud δεν έγραψε πολλά για το παιχνίδι, αλλά έχει παίξει σημαντικό ρόλο στο ψυχαναλυτικό κίνημα και κυρίως στην παιγνιοθεραπεία. Ο Freud πίστευε ότι το παιχνίδι είναι για τα παιδιά σαν μια λεωφόρος για την εκπλήρωση των ευχών και για την επούλωση τραυματικών γεγονότων. Αρχικά, το παιχνίδι εκφράζει τις ευχές και τις αγωνίες των παιδιών. Στη συνέχεια, το

36

παιχνίδι μπορεί να βοηθήσει να ξεπεραστούν αυτές οι αγωνίες μέσω της κάθαρσης ή δουλεύοντας τες.

Jerome Bruner

Oι θεωρίες του Jerome Bruner είναι από τις πιο πρόσφατες, διατυπώθηκαν το 1972 περί-που. Πίστευε ότι το παιχνίδι εξυπηρετεί την εξάσκηση των ικανοτήτων αλλά είναι και μια ευκαιρία για να δοκιμάσουν τα παιδιά νέους συνδυασμούς συμπεριφορών σε ένα ασφαλές περιβάλλον.

Το παιχνίδι στη ζωή του παιδιού σήμερα

Τα παιχνίδια έχουν αλλάξει πο-λύ κατά καιρούς, αλλά ο σκοπός τους παραμένει ο ίδιος. Στο παρελθόν τα παι-διά ήτανε πιο δραστήρια και είχανε πε-ρισσότερο ελεύθερο χρόνο σε αντίθεση με τα σημερινά παιδιά τα οποία έχουνε πολύ φορτωμένο πρόγραμμα με τα σχο-λικά μαθήματα ή άλλες επιμορφωτικές δραστηριότητες, με αποτέλεσμα ο χρό-νος τους για παιχνίδι να είναι περιορι-σμένος. Τον περιορισμένο αυτό χρόνο τον αφιερώνουν κυρίως στην τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια καθώς και στις διάφορες σελίδες κοινωνικής δικτύ-ωσης, από τη στιγμή που κλεισμένα στο σπίτι και στον εαυτό τους καταφεύγουν σε έναν εικονικό κόσμο.

Υπάρχουν, όμως, και κάποια παιδιά που έχουν χάσει το δικαίωμα στο παιχνίδι και στην παιδική ηλικία. Αυτά αναγκάζονται να δουλεύουν συχνά υπό απάνθρωπες συνθήκες που δεν τους επιτρέ-πουν προσωπικό χρόνο. Άλλα πάλι ζουν σε καθεστώς πολέμου και υφίστανται τις συνέπειες αυτού. Τέλος, τα παιδιά που ζουν σε χώρες υποανάπτυκτες αποδεκατίζονται από υποσιτισμό, λειψυδρία, επιδημίες και AIDS.

37

Παιχνίδι και οικονομία

ΠΑΙΧΝΙΔΙ & ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

Ο ρόλος της διαφήμισης στην αγορά παιχνιδιού

Όταν αγοράζουμε ένα παιχνίδι, ας έχουμε

υπόψη μας τα παρακάτω:

• Η αγορά του παιχνιδιού δεν μπορεί να

γίνεται κάτω από τις εντυπώσεις μιας

τηλεοπτικής διαφήμισης.

• Πρέπει να γίνεται με κριτήρια την ηλι-

κία, το φύλο, τις ανάγκες και τις ιδιαι-

τερότητες κάθε παιδιού.

• Ένα παιχνίδι πρέπει να καλλιεργεί τη δημιουργική φαντασία του παιδιού, να δίνει στο παιδί την ευκαιρία να αναπτύξει επιδε-ξιότητες, κοινωνικότητα, πνευματικές και σωματικές ικανότητες, καθώς όλα αυτά είναι απαραίτητα για τη συγκρότηση της προσωπικότητας ενός παιδιού.

• Εντούτοις, τα παιδιά υφίστανται πραγματική επίθεση από διαφημιστικά μηνύματα. • Αυτό συμβαίνει, γιατί τα παιδιά είναι "καταναλωτές 3 σε 1": • Διαθέτουν χαρτζιλίκι, άρα καταναλώνουν.

• Επηρεάζουν τις αποφάσεις της οικογένειας για τις αγορές.

• Είναι οι μελλοντικοί καταναλωτές.

• Τα παιδιά, όμως, δεν αποτελούν ένα ώριμο τμήμα της αγοράς. Είναι οι πιο άπειροι από

όλους τους καταναλωτές, διαθέτουν ελάχιστα, ζητούν περισσότερα. Είναι οι πιο κατάλλη-

λοι, για να επηρεασθούν. Άρα, τα παιδιά θα πρέπει να αναγνωρισθούν ως ειδική κατηγο-

ρία ανθρώπων με δικαιώματα και όχι ως μικροί ενήλικοι.

Η διαφήμιση, λοιπόν, είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι τόσο της κοινωνίας μας. Είναι χρήσιμη και ενημερωτική σε μεγάλο βαθμό, αλλά κρύβει μεγάλες παγίδες, ακόμα και για τους νοήμονες ε-νήλικους, πόσο μάλλον δε για τα παιδιά που δεν έχουν ακόμα αναπτύξει την κριτική ικανότητα να φιλτράρουν τις πληροφορίες που λαμβάνουν, ε-ντυπωσιάζονται εύκολα και είναι από τη φύση τους απαιτητικά.

38

Η διαφήμιση εκμεταλλεύεται την έλλειψη εμπει-ρίας και γνώσης των παιδιών, την άγνοιά τους αναφορι-κά με την αξία του χρήματος και τη φθίνουσα αγοραστι-κή δύναμη των μισθοσυντήρητων γονέων τους, την ευ-πιστία, την ευήθεια, την αφέλεια, βασικά χαρακτηριστι-κά της παιδικής αθωότητας, την έλλειψη κριτικής ικανό-τητας και την αδυναμία κριτικού ελέγχου, και βέβαια την οργιώδη παιδική φαντασία που βρίσκει γόνιμο έδα-φος στο φαντασιακό κόσμο της διαφήμισης, όπου έχουν περίοπτη θέση ήρωες με υπεράνθρωπες ικανότητες και δυνάμεις. Με άλλα λόγια, οι διαφημιστές εκμεταλλεύο-νται την αδυναμία των παιδιών να διακρίνουν τα όρια

φαντασίας – πραγματικότητας και τους δημιουργούν διαρκώς πλαστές ανάγκες για την ικανοποί-ηση των οποίων είναι απαραίτητη η αγορά των προβαλλομένων προϊόντων.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ &ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ Τα κινέζικα παιχνίδια, πλέον, αρχίζουν να κατακλύζουν τις ευρωπαϊκές και όχι μόνο αγο-

ρές αντικαθιστώντας πολλά παραδοσιακά παιχνίδια με τη χρήση μπαταρίας και πλαστικού. Τα παιδικά παιχνίδια εξελίσσονται σε μια παγκόσμια επιχειρηματική δραστηριότητα.

• Σήμερα, οι επιλογές των παιδιών είναι πολλές. Τα αυτοσχέδια παιχνίδια που κυριαρχού-

σαν σε άλλες εποχές έχουν αντικατασταθεί από την τεράστια ποικιλία παιχνιδιών που κυ-

ριαρχούν στο εμπόριο. Παιχνίδια δράσης, επιτραπέζια, παιχνίδια γνώσεων, ηλεκτρονικά,

κατασκευές, κουκλάκια κλπ.

• Τα παιχνίδια, αλλάζουν, αλλάζει και ο ρόλος τους.

• Η κούκλα σήμερα είναι διαδραστική. Μιλάει, έχοντας μεγάλο ρεπερτόριο φράσεων.

• Τα καταναλωτικά πρότυπα μεταβάλλονται.

• Σημειώνεται καταιγισμός διαφημίσεων, ιδιαίτερα την περίοδο των εορτών.

• Πολυεθνικές εταιρίες μέσω δελεαστικών διαφημίσεων, συσκευασιών με έντονα χρώματα

κατευθύνουν και ελέγχουν τις επιθυμίες πολλών παιδιών.

• Επιβάλλουν και καλλιεργούν πρό-

τυπα.

• Αναπαράγουν στερεότυπα φύλου,

παιχνίδια για αγόρια, παιχνίδια

που απευθύνονται μόνο σε κορί-

τσια.

39

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ

TΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Πολλά είναι τα λογοτεχνικά κείμενα, μυθιστορήματα, διηγήματα που ασχολούνται με το παιχνίδι αποκλειστικά ή ως στοιχείο της θεματολογίας τους. Αλλά και η ίδια η λογοτεχνική δημιουργία είναι ένα παιχνίδι λέξεων και νοημάτων. Η φαντα-σία είναι άμεσα συνδεδεμένη τόσο με τη λογοτεχνία όσο και με το παιχνίδι. Και τα δύο ασκούν τη γλώσσα, τη φαντασία, τη δημιουργική σκέψη, την εφευρετικότητα, κεντρίζουν το ενδια-φέρον των παιδιών, τους δίνουν ευκαιρίες για την ανάπτυξη πρωτοβουλιών, καλλιεργούν την κοινωνικότητα και την υπευ-θυνότητα, συμβάλλουν στη διεύρυνση των πνευματικών ορι-ζόντων, στη μετάδοση γνώσεων, στην εξωτερίκευση συναι-σθημάτων. Η οργάνωση άλλωστε μεταφηγηματικών δραστη-ριοτήτων, όπως η ζωγραφική, η χειροτεχνία, το κουκλοθέατρο, η δραματοποίηση, η δημιουργία αυτοσχέδιων παραμυθιών ή παιχνιδιών προσφέρει, εκτός από την ψυχαγωγία, διέξοδο στη

δημιουργική έκφραση και τον αυθορμητισμό των παιδιών μέσα σε κλίμα συντροφικότητας. Η συ-ζήτηση γύρω από το περιεχόμενο της ιστορίας με την υποβολή ανοιχτών ερωτήσεων που κινητο-ποιούν τα παιδιά, η ανατροπή της πλοκής ή του τέλους της ιστορίας, ο σχολιασμός των πράξεων του ήρωα, η αλλαγή του τίτλου είναι ενδιαφέρουσες δραστηριότητες, οι οποίες μετατρέπουν το βιβλίο σε ζωντανό σύντροφο στο παιχνίδι και τις αναζητήσεις τους.

ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

«Τα παιχνίδια της γειτονιάς μας», Νίκος Νόου

«Ας παίξουμε πάλι», Μαρούλα Κλιάφα & Ζωή Βαλάση

40

«Στο παιχνιδόσπιτο του Άκη», Λίνα

Λυχναρά

«Ο μικρός Νικόλας», Ρενέ Γκοσινί &

Ζαν Ζακ Σενπέ

«Τετράδιον πρόχειρον 1963 -64», Μαρία

Κονδύλη

«Σ’ έβλεπα, ω πόλη, απ’ τη μεριά της θά-λασσας», «Τα γυαλάκια» Δέσποινα Πανταζή

«Παραμύθια από το τηλέφωνο», «Μπριφ, μπρουφ, μπραφ»,Τζιάνι Ροντάρι

«Χάριν Παιδ(ε)ιάς», Θανάσης Διαμαντόπου-λος

41

«Η μωβ ομπρέλα», Άλκη Ζέη

«Το τρύπιο βουνό», Βασίλης Χατζηβασι-λείου

«Τα ξύλινα σπαθιά», Παντελής Καλιότσος

«Τ’ αυγουστιάτικο φεγγάρι», Βούλα Μά-στορη

«Ο Άκης στα όπλα», Κυριάκος Ντελόπουλος

«Ο Άκης και οι άλλοι», Κυριάκος Ντελόπου-λος

42

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Αρκετές είναι οι θεατρικές ομάδες ανά τον κόσμο που ανέβασαν στη θεατρική σκηνή τον Εγωιστή Γίγαντα» του Όσκαρ Ουάιλντ. που πραγματεύεται την ανάγκη των παιδιών για παιχνίδι στον «απαγορευμένο» κήπο του Γίγα-ντα και την τελική μεταστροφή του τελευταίου που αγκαλιάζει τα παιδιά και τις επιθυμίες τους….

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ

Η κινηματογραφική τέχνη δε γινόταν παρά να ασχοληθεί και αυτή με το παιχνίδι τόσο στην παιδική και νεανική ζωή όσο και στη ζωή των ενηλίκων. Χαρακτηριστικές θεωρούνται οι ταινίες που ακολουθούν:

• Toy story 1, 2, 3

Η σχέση του παιδιού με το παιχνίδι απασχολεί το σκηνοθέτη της τριλογίας Toy story που κέρδισε μικρούς και μεγάλους φίλους του κινηματογράφου. Κεντρικός ήρωας ο Άντι και θέμα της η σχέση του με τα παιχνίδια του, το Γούντυ και τον Μπαζ που εισβάλλει ξαφνικά στη ζωή τους ανατρέποντας τις ισορροπίες. Το κινηματο-γραφικό εύρημα συνίσταται στο ότι η ιστορία δίνεται από την ο-πτική γωνία των παιχνιδιών που διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία στην καρδιά του Άντι και μπλέκουν σε περιπέτειες για να την κερ-δίσουν. Στην τελευταία ταινία της τριλογίας ο Άντι μεγάλος πια αποχωρίζεται τα αγαπημένα του παιχνίδια κι αυτά αναζητούν τη θέση τους σε έναν καινούριο κόσμο όπου και πάλι η τέρψη των παιδιών είναι ο πρωταρχικός στόχος.

• “21” του Peter Steinfeld και Allan Loeb

Μια ματιά στον κόσμο των τυχερών παιχνιδιών…

'Ενας αριστούχος του πανεπιστημίου ΜΙΤ καταφεύγει στη χαρτοπαιξία για να πληρώσει τα δίδακτρά του. 'Ετσι γίνεται μέλος μιας χαρτοπαιχτι-κής ομάδας ταλαντούχων φοιτητών του πανεπιστημίου, που πηγαίνουν κάθε σαββατοκύριακο στο Λας Βέγκας με πλαστές ταυτότητες και ανα-τρέπουν υπέρ τους τις πιθανότητες στο μπλάκ τζακ. Με καθοδηγητή τον

43

καθηγηγτή μαθηματικών Μίκι Ρόζα, μια ιδιοφυία της στατιστικής, η ομάδα καταφέρνει να κερδί-ζει σταθερά τα καζίνο μετρώντας τα χαρτιά και χρησιμοποιώντας ένα πολύπλοκο σύστημα σινιά-λων. Γοητευμένος από το χρήμα, τη ζωή στο Λας Βέγκας αλλά και την όμορφη συμπαίκτριά του Τζιλ, ο Μπεν αρχίζει να τραβά την κατάσταση στα άκρα. Παρόλο που το να μετράς τα χαρτιά δεν είναι παράνομο, τα πονταρίσματα είναι μεγάλα και η μεγάλη πρόκληση για τους παίχτες είναι να βρίσκονται πάντα ένα βήμα μπροστά από τον απειλητικό "προστάτη" του καζίνο Κόουλ Γουίλι-αμς...

• ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ, «THE GAME» του Ντέιβιντ Φίντσερ

Ο Νίκολας Βαν Όρτον (Μάικλ Ντάγκλας) είναι ένας πάμπλουτος επενδυτής του Σαν Φρανσίσκο, κληρονόμος μιας γιγάντιας περιουσίας, μόνος ένοικος της έπαυλης όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια και είδε, όσο ήταν παιδί ακόμα, τον πατέρα του να αυτοκτονεί. Χωρισμένος, μοναχικός, αποξενωμένος από τον αδελφό του Κόνραντ (Σων Πεν) και μονίμως κακοδιάθετος, ο μεσήλικας Νίκολας βλέπει με κρυφό τρόμο να πλησιάζει η μέρα των 48ων γενεθλίων του – η ηλικία στην ο-ποία είχε πέσει από τη στέγη του σπιτιού τους ο αυτόχειρας πατέρας του. Εντελώς αναπάντεχα εμφανίζεται στη ζωή του ξανά ο Κόνραντ με ένα τελείως πρωτότυπο δώρο γενεθλίων: τον έχει συστήσει σε μία ιδιότυπη εταιρεία «αναψυχής», ειδικευμένης στο να «εμπλουτίζει» με περιπέ-τεια και σασπένς την καθημερινότητα των βαθύπλουτων πελατών της. Μεγάλη μυστικότητα περι-βάλλει αυτό το «Παιχνίδι», το οποίο είναι διαφορετικό και παραμετροποιημένο για τον κάθε πε-λάτη. Πολύ σύντομα το Παιχνίδι εισβάλλει στη ζωή του Νίκολας, μοιάζοντας αρχικά με συρραφή από ιδιόρρυθμες φάρσες, πλαστοπροσωπίες, σκηνοθετημένες «συμπτώσεις» και σκετς από ε-παγγελματίες ηθοποιούς αυτοβούλως εμπλεκόμενους στην καθημερινότητα του ήρωα, όπου ό-μως ο «ένοχος» δεν αποκαλύπτεται και οι μάσκες δεν πέφτουν στο τέλος. Πριν περάσουν πολλές μέρες, το Παιχνίδι αρχίζει να γίνεται βίαιο και να βγαίνει εκτός κάθε ελέγχου, όσο ο αλλόφρων πρωταγωνιστής καταδύεται στην παράνοια μην μπορώντας να διακρίνει τι είναι τμήμα του Παι-χνιδιού και τι είναι πραγματικότητα…

44

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΣΤΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Ανθολογούνται κάποια από τα χαρακτηριστικότερα ζωγραφικά έργα όπου απεικονίζεται το παιδι-κό παιχνίδι στις διάφορες μορφές του…

45

46

47

48

49

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

Στο ερωτηματολόγιο συμμετείχαν οι μαθητές της Α’ Λυκείου του 2ου ΓΕΛ Βριλησσίων:

1. Το φύλο σας;

Κορίτσια: 62 Αγόρια: 44

2. Η ηλικία σας;

15-16 ετών

3. Πόσο χρόνο αφιερώνατε καθημερινά στο παιχνίδι στην ηλικία του δημοτικού;

A Καθόλου 0

B Μέχρι μισή ώρα 3

Γ Μία με δύο ώρες 9

Δ Δύο με τρεις ώρες 54

Ε Περισσότερες από τρεις ώρες 39

4.Ποσο χρόνο αφιερώνετε στο παιχνίδι σήμερα;

A Καθόλου 23

B Μέχρι μισή ώρα 22

Γ Μία με δύο ώρες 41

Δ Δύο με τρεις ώρες 20

Ε Περισσότερες από τρεις ώρες 0

Α Καθόλου

Β Μέχρι μίση ώρα

Γ 1 με 2 ώρες

Δ 2 με 3 ώρες

Ε Περισσότερες από 3 ώρες

Α Καθόλου

Β Μέχρι μισή ώρα

Γ 1 με 2 ώρες

Δ 2 με 3 ώρες

Ε Περισσότερες από 3 ώρες

50

5. Κατασκευάζετε μόνοι σας τα παιχνίδια σας. Αν ναι πόσο συχνά;

Α Δεν απαντώ 1

Β Όχι 73

Γ Ναι 32

6. Παίζετε επιτραπέζια παιχνίδια;

A Ναι 88

Β Όχι 18

Ι Πολλές φορές 10

ΙΙ Σπάνια 18

III Πάντα 4

Α Δεν απαντώ

Β Όχι

Γ Ναι

I Πολλές φορές II Σπάνια III Πάντα

A Ναι

Β Όχι

51

7. Πιστεύετε ότι τα επιτραπέζια παιχνίδια είναι το ίδιο διασκεδαστικά με τα ηλε-κτρονικά παιχνίδια

A Ναι 44

Β Όχι 62

8. Θεωρείτε ότι τα επιτραπέζια παιχνίδια βοηθούν αυτόν που παίζει να γυμνάσει τη σκέψη του;

A Ναι 91

Β Όχι 15

9. Παίζετε ηλεκτρονικά παιχνίδια;

Α Ναι 89

Β Όχι 17

A Ναι Β Όχι

A Ναι

Β Όχι

Α Ναι Β Όχι

52

10. Αν ναι, ποιο είδος ηλεκτρονικού παιχνιδιού προτιμάτε;

A Play station 12

Β Nintendo 7

Γ H/Y 62

Δ Άλλο 8

11.Πιστεύετε ότι οι διαφημίσεις επηρεάζουν τα παιδιά στην αγορά παιχνιδιών;

Α Αρκετά 85

Β Λίγο 17

Γ Καθόλου 4

12.Τι είναι αυτό που μένει πιο έντονα στη μνήμη σας μετά από μια διαφήμιση;

Α Το προϊόν 30

Β Οι πρωταγωνιστές 9

Γ Η μουσική 12

Δ Το σλόγκαν 54

Ε. Κανένα από όλα αυτά 1

0 10 20 30 40 50 60 70

Play station

Nintendo

H/Y

Άλλο

A Β

Γ Δ

0

50

100

Επιρροή

Α Β Γ

Α Το προϊόν

Β Οι πρωταγωνιστές

Γ Η μουσική

Δ Το σλόγκαν

53

13.Ποιο από τα παρακάτω κριτήρια θεωρείτε πιο σημαντικό για την αγορά ενός προϊόντος;

Α Την τιμή του 33

Β Την ποιότητά του 48

Γ Τη δημοτικότητα του 9

Δ Την αξιοπιστία του 16

14. Πιστεύετε ότι το παιχνίδι στην παιδική ηλικία είναι απαραίτητο;

A Ναι 105

B Όχι 1

15. Με βάση τα σημερινά δεδομένα πιστεύετε ότι έχει αλλάξει ο τρόπος ψυχα-γώγησης των παιδιών στην παιδική ηλικία;

A Ναι 102

B Όχι 4

0

10

20

30

40

50

60

Κριτήρια

Α Β Γ Δ

A Ναι B Όχι

A Ναι

B Όχι

54

16. Ποιοι λόγοι απομακρύνουν τα παιδιά από το παιχνίδι σήμερα;

Α Δεν απάντησαν 6

Β Οικονομικοί λόγοι 2

Γ Η γονική ασφάλεια 1

Δ Η αυστηρότητα των γονέων για το διάβασμα 6

Ε Τίποτα δεν απομακρύνει τα παιδιά από το παιχνίδι 1

Ζ Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια 23

Η Το διάβασμα , οι υποχρεώσεις και οι εξω-σχολικές δραστηριότητες 67

0

10

20

30

40

50

60

70

Λόγοι

Α Β Γ Δ Ε Ζ Η

55

ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ

Ενδεικτικές ιστοσελίδες…

• http://gym.platan.chan.sch.gr/prj_games_source.htm

• http://rinoulaspoems.blogspot.gr/p/blog-page_604.html

• http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22733&subid=2&pubid=14822948

• http://www.makthes.gr/news/reportage/12318/

• http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&articleID=14468&ct=1

• http://www.newinka.gr/consumer.php?id=189&version=gr

• http://url4short.info/f8905ba6

• http://blogs.sch.gr/internet-safety/archives/374

• http://www.trikalaola.gr/index.php?option=com_k2&view=item&id=11776:%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%B1%CE%B9%CF%87%CE%BD%CE%AF%CE%B4%CE%B9&Itemid=92

• http://www.zanneio.com/after-school/dhmiourgiko_paichnidi

• http://el.wikipedia.org/wiki/Παιχνίδι_ρόλων

• http://www.babyspace.gr/Article/toys_shop/196-3360.html

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BA%CE%AC%CE%BA%CE%B9

• http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%BD%CF%84%CF%8C%CE%BA%CE%BF%CF%85

• http://dytestisgnosis.wordpress.com/2012/03/15/1586/

• http://ntelalides8ou.blogspot.gr/2012/05/blog-post_27.html