ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΩΝ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ

Θέμα: Ο πολιτισμός αποτελεί σημαντικό τομέα δράσης διεθνών οργανισμών, καθώς

και αντικείμενο των διεθνών σχέσεων μιας χώρας.

-Εξετάστε διαχρονικά τη δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) στον τομέα του

πολιτισμού, επισημαίνοντας τις βασικές αρχές που διέπουν και τις προτεραιότητες

που ορίζουν τη δράση αυτή.

-Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πολιτισμός αποτελεί νευραλγικό στοιχείο των διεθνών

σχέσεων της Ε.Ε. και των κρατών μελών της, συγκρίνετε την Ελλάδα και ένα άλλο

κράτος μέλος της Ε.Ε. αναφορικά με την προβολή και την προώθηση του πολιτισμού

τους σε διεθνές επίπεδο. Ειδικότερα, συγκρίνετε τη δράση δύο όμορων

οργανισμών/φορέων (π.χ. Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, Βρετανικό Συμβούλιο) ως

προς το παραπάνω.

Γκούβελου Ελένη

Επιβλέπων καθηγητής: Κοντοχρήστου Μαρία

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2013

ΑΓΡΙΝΙΟ

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Περίληψη- Λέξεις κλειδιά………………………………………………..3

Εισαγωγή…………………………………………………………………4

Κεφάλαιο 1

Οι δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του πολιτισμού……….6

Κεφάλαιο 2

Προβολή και προώθηση πολιτισμού……………………………………10

2.1

Η σύγκριση Ελλάδας-Ιταλίας όσον αφορά την προβολή και την

προώθηση του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο………………….............10

2.2 Σύγκριση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού με το Ιταλικό

Μορφωτικό Ινστιτούτο όσον αφορά την προβολή και την προώθηση του

πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο…………………………………………13

Επίλογος………………………………………………………………...15

Βιβλιογραφία……………………………………………………………16

3

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο πολιτισμός ανέκαθεν αποτελούσε κομβικό σημείο για την προώθηση και

ενίσχυση του ευρωπαϊκού ιδεώδες. Κύρια δράση έχει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, η

Ουνέσκο και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιο συγκεκριμένη αναφορά γίνεται στις δράσεις

της Ευρωπαϊκής ένωσης που δρα εντατικά από το 1992 και συνεχίζει με ταχύτατους

ρυθμούς. Έχει παρουσιάσει διάφορα προγράμματα πολιτισμού και ειδικά την

τελευταία δεκαετία έχει αναδείξει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό σε παγκόσμιο επίπεδο

κυρίως μέσω της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης. Ο «Πολιτισμός 2000», ο

«Πολιτισμός 2007-2013», η «Ευρωπαϊκή ατζέντα», η «Πολιτιστική πρωτεύουσα

Ευρώπης» αλλά και παλαιότερα προγράμματα είναι κάποια από αυτά που θα

αναλυθούν.

Η Ευρωπαϊκή ατζέντα τονίζει πως ο πολιτισμός αποτελεί νευραλγικό στοιχείο

για την προβολή και προώθηση του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο. Αυτή την

επιταγή ακολουθούν όλα τα κράτη-μέλη, όπως φυσικά και η Ελλάδα. Η σύγκριση με

την Ιταλία γίνεται κυρίως μέσα σε πλαίσια κοινών παρονομαστών, όπως κοινό

νόμισμα, κοινό γεωγραφικό μέρος, καθώς και οι δυο χώρες κατέχουν σημαντική θέση

στη Μεσογειακή λεκάνη. Επίσης, και οι δυο χώρες έχουν αυτή τη στιγμή οικονομική

κρίση. Ωστόσο, προσπαθούν να προβάλλουν και να προωθήσουν τον πολιτισμό τους

σε διεθνές επίπεδο, πέρα από τις δυσκολίες μέσω των κυβερνήσεών τους, από τα

αντίστοιχα υπουργεία αλλά και των ιδρυμάτων-φορέων που έχουν για τον πολιτισμό.

Ένας σημαντικός ελληνικός οργανισμός είναι το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, το

οποίο συγκρίνεται όσον αφορά τις δράσεις του με τον αντίστοιχο ιταλικό οργανισμό,

το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο.

ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ

Ευρωπαϊκή Ένωση

«Πολιτισμός 2000»

«Πολιτισμός 2007-2013»

Ευρωπαϊκή ατζέντα

Πολιτιστική Πρωτεύουσα

Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού

Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο

4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εργασία παρουσιάζει το πλαίσιο μέσα στο οποίο δρα η Ευρωπαϊκή Ένωση

σε θέματα πολιτισμού με σκοπό την ανάδειξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού και

αναφέρεται στην προώθηση και προβολή του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο της

Ελλάδας και της Ιταλίας.

Στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια εκτενέστερη αναφορά στις δράσεις της

Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον πολιτισμό. Μετά τη συνθήκη του Μάαστριχ 1993 η

Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε κάποια προγράμματα, όπως το Καλειδοσκόπιο, το

Ariane και το Raphael που στόχο είχαν τη χρηματοδότηση και οργάνωση στον

πολιτισμό. Μετά οργάνωσε το πρόγραμμα «Πολιτισμός» και μέσα σε αυτό λάμβαναν

δράσεις, και συνεχίζουν πολλά άλλα προγράμματα. Το πρώτο πρόγραμμα

«Πολιτισμός 2000» στην ουσία συνέχισε την προηγούμενη δράση, μόνο που

επηρεάστηκε αρκετά από τη συνεχή τεχνολογική εξέλιξη, γεγονός που φαίνεται

ακόμη περισσότερο στο πρόγραμμα «Πολιτισμός 2007-2013» καθώς η ψηφιοποίηση

του πολιτισμού αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι στην προβολή και την προώθηση του

πολιτισμού. Σημαντικά προγράμματα είναι επίσης και η Ευρωπαϊκή ατζέντα, η

Πολιτιστική πρωτεύουσα Ευρώπης και το Ευρωπαϊκό σήμα, προγράμματα τα οποία

αναλύονται με στόχο την πλήρη κατανόηση της ευρωπαϊκής δράσης για τον

πολιτισμό. Οι πιο πολλές πληροφορίες πάρθηκαν κυρίως από τις συνθήκες βάσει των

οποίων δρα η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και από τις επίσημες ιστοσελίδες της.

Στο δεύτερο κεφάλαιο παραθέτεται μια συγκριτική ανάλυση ανάμεσα σε δύο

κράτη-μέλη την Ελλάδα και την Ιταλία αφού πρώτα αναλυθεί η προτεραιότητα της

Ευρωπαϊκής ατζέντας, η οποία αναφέρει ότι ο πολιτισμός αποτελεί νευραλγικό

στοιχείο των διεθνών σχέσεων. Είναι χωρισμένο σε δύο ενότητες, στο 2.1 αρχικά

αναφέρεται για ποιό λόγο επιλέχθηκε η Ιταλία ως χώρα σύγκρισης και γίνεται μια

γενική αναφορά στις δράσεις κάθε χώρας για να προβάλλει και να προωθήσει τον

πολιτισμό της σε παγκόσμιο επίπεδο και ποιοί έχουν αναλάβει να το φέρουν εις

πέρας. Στην ενότητα 2.2 γίνεται σύγκριση σε δύο όμορους οργανισμούς στον τομέα

του πολιτισμού, για την Ελλάδα επιλέχθηκε το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού και για

την Ιταλία το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο. Αναφέρονται κάποια καταστατικά των

οργανισμών-φορέων και στη συνέχεια αναφέρεται η δράση τους για την προβολή και

προώθηση του πολιτισμού τους σε διεθνές επίπεδο. Οι περισσότερες πληροφορίες

5

πάρθηκαν από τις επίσημες ιστοσελίδες των υπουργείων των δυο χωρών, και τις

ιστοσελίδες των οργανισμών.

6

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Οι δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του πολιτισμού

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια από τρεις διακρατικές δομές, μαζί με το

Συμβούλιο της Ευρώπης(European Council) και την Ουνέσκο(Unesco), οι οποίες

έχουν μέσα στα προγράμματά τους αρκετές δράσεις στον τομέα του πολιτισμού.

Αρκετές φορές οι τρεις αυτές δομές συνεργάζονται ώστε να γίνεται το καλύτερο

δυνατό αποτέλεσμα, ωστόσο κάθε μια από αυτές έχει τη δική της δομή, δράση αλλά

και τα δικά της θεσμικά όργανα. Βασικό είναι επίσης πως διαφέρει και η

χρηματοδότησή τους.

Αναλύοντας την δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι σκόπιμο πρωτίστως να

γίνει μια αναφορά στο ιστορικό πλαίσιό της. Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

έγινε το 1951 με τη συνθήκη του Παρισιού, με την τότε ονομασία Ευρωπαϊκή

Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα. Στη συνθήκη της Ρώμης το 1958 ιδρύεται η

Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας.

Υπήρχε μια συνεχής μεταβαλλόμενη κατάσταση και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα

συνεχείς αναθεωρήσεις και συνθήκες, με σημαντικότερες του Μάαστριχ-1993 και της

Λισσαβόνας-20091, μέσω τον οποίων έχει διαμορφωθεί το πλαίσιο της Ευρωπαϊκής

Ένωσης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τέσσερα βασικά θεσμικά όργανα, το Ευρωπαϊκό

Συμβούλιο, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και

την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Υπάρχουν όργανα που ασχολούνται με νομοθετικά

θέματα και με οικονομικά όπως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Έχει όργανα που είναι υπεύθυνα για τον πολιτισμό, το Συμβούλιο των υπουργών

Πολιτισμού,η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Εκπαίδευσης και Πολιτισμού,

Οπτικοακουστικός τομέας, Ενημέρωση, Επικοινωνία, Πολιτισμός που ασχολείται με

νομοθετικά θέματα και πολιτιστικές δράσεις, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή

Πολιτισμού, Νεότητας, Παιδείας και Μέσων Ενημέρωσης και η Συμβουλευτική

Επιτροπή για τον Πολιτισμό.

Η ύπαρξη τόσο πολλών θεσμικών οργάνων για τον πολιτισμό δείχνει το

μεγάλο ενδιαφέρον που έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τον τομέα του πολιτισμού.

1 Η συνθήκη του Μάαστριχ υπογράφηκε 7/02/1992 και τέθηκε σε εφαρμογή 1/11/1993 και η

συνθήκη της Λισσαβόνας υπογράφτηκε 13/12/2007 και τέθηκε σε εφαρμογή 1/12/2009

7

Στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η οικονομική και κοινωνική εξέλιξη όλων των

κρατών-μελών της και αυτό θα το ολοκλήρωνε με την ενασχόλησή της στον τομέα

του πολιτισμού, όπως επίσης και η διαμόρφωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Το

κοινό ευρωπαϊκό πολιτιστικό παρελθόν είναι ο συνδετικός κρίκος όλων των κρατών

που ανήκουν σε αυτήν, γεγονός που οδήγησε την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια πιο

εντατική μέριμνα για τον πολιτισμό όπως αναφέρεται ξεκάθαρα στο άρθρο 128, της

Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση, Τίτλος IΧ 2.

Η ουσιαστική, λοιπόν, δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του

πολιτισμού ξεκινάει το 1992. Από το 1992 ως το 2000 έγιναν δράσεις σε τέσσερις

τομείς, στην καλλιτεχνική δραστηριότητα-πολιτιστική συνεργασία, στον τομέα του

βιβλίου, στην πολιτιστική κληρονομιά και στον οπτικοακουστικό τομέα. Τα

αντίστοιχα πολιτιστικά προγράμματα είναι το Καλειδοσκόπιο3, είχε σαν στόχο μέσα

από την συνεργασία των κρατών μελών την προώθηση την πολιτιστικής και

καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Το Ariane4, πρόγραμμα που μέσω της συνεργασίας

των κρατών μελών στον τομέα των βιβλίων, χρηματοδοτούσε μεταφράσεις, δίνοντας

βραβεία και ενίσχυε την πρόσβαση στην ανάγνωση. Το Raphael5 αφορούσε τις

δράσεις για την πολιτιστική κληρονομιά, την προστασία της και στόχο είχε να

ενισχύσει το ενδιαφέρον των πολιτών. Το πρόγραμμα Media II6 σχετίζεται με την

ενίσχυση της οπτικοακουστικής βιομηχανίας και τη διάδοση τηλεοπτικών θεμάτων

εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάποια από τα παραπάνω προγράμματα είχαν

ξεκινήσει πιλοτικά τη δράση τους και πριν τη Συνθήκη του Μάαστριχ, ωστόσο μετά

το 1992 η δράση είναι πιο ουσιαστική.

Μετά από μια ουσιαστική αξιολόγηση η Ευρωπαϊκή επιτροπή παρουσίασε το

πρόγραμμα «Πολιτισμός 2000»7, που διήρκησε ως το 2006, στόχος του ήταν μια

πολιτιστική συνεργασία σε πολιτιστικά και καλλιτεχνικά θέματα, που ωστόσο θα

έδειχνε και την ευρωπαϊκή πολιτιστική συνοχή αλλά και τη διαφοροποίηση του

πολιτισμού ενός κράτους-μέλους. Στόχος επίσης ήταν και η παρακίνηση των

Ευρωπαίων πολιτών σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτό το πρόγραμμα

επιτεύχθηκε μέσω πολλών πολιτιστικών δρωμένων, ψηφιακών μέσων, της

2 http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/dat/11992M/htm/11992M.html

3 http://ec.europa.eu/culture/archive/culture2000/historique/kaleidoscope_en.html 4 http://cordis.europa.eu/search/index.cfm?fuseaction=prog.document&PG_RCN=3439653

5 http://ec.europa.eu/culture/archive/culture2000/historique/raphael_en.html

6 http://europa.eu/legislation_summaries/audiovisual_and_media/l24104b_en.htm

7 http://ec.europa.eu/culture/archive/culture2000/cult_2000_en.html

8

λογοτεχνίας, διαφόρων φεστιβάλ και εκθέσεων. Αρχικά υπολογιζόταν έως το 2004,

ωστόσο συνέχισε ως το 2006. Οι δυο βασικοί άξονες του ήταν η σωστή οργάνωση

και η συνοχή σε θέματα χρηματοδότησης και προγραμματισμού και την ενσωμάτωση

του πολιτισμού στις κοινοτικές πράξεις8. Το πρόγραμμα αυτό στηρίχτηκε πάρα πολύ

στο άρθρο 128 της συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πρέπει να τονιστεί πως η μεγάλη τεχνολογική εξέλιξη που ξεπρόβαλλε στις

αρχές του αιώνα επηρέασε αρκετά και τον πολιτισμό. Η ψηφιοποίηση ήταν για την

Ευρωπαϊκή Ένωση μια μεγάλη βοήθεια για την ανάδειξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού

όχι μόνο στα γεωγραφικά σύνορα της Ευρώπης, αλλά και στη διεθνή προβολή και

προώθηση του πολιτισμού. Μνημεία, πολιτισμικά κατάλοιπα του παρελθόντος,

μουσεία, βιβλία, ο σύγχρονος πολιτισμός, ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος και πολλά

που σχετίζονται με τον πολιτισμό ψηφιοποιήθηκαν και διαδόθηκαν πολύ γρήγορα.

Το επόμενο πρόγραμμα δράσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν και συνεχίζει

το «Πολιτισμός 2007-2013»9. Μέσα σε αυτό το χρονικό πλαίσιο έγιναν πάρα πολλές

δράσεις για τον πολιτισμό, παρά την ελλιπή σχετικά χρηματοδότηση, σε σχέση με τα

προηγούμενα προγράμματα, λόγω οικονομικής κρίσης. Τρεις είναι οι κύριοι στόχοι

του, η προώθηση όσων ασχολούνται με τον πολιτισμό, εργαζομένων και καλλιτεχνών

και η ανάδειξη των πολιτιστικών έργων και η ενίσχυση του διαπολιτισμικού

διαλόγου. Αυτό θα επιτευχθεί με τη στήριξη πολιτιστικών οργανισμών, πολιτιστικών

ενεργειών και τη στήριξη της πολιτιστικής συνεργασίας και της πολιτικής ανάπτυξης.

Η νομική βάση του προγράμματος 2007-2013 είναι στην Επίσημη εφημερίδα της

Ευρωπαϊκής ένωσης10

, XIII Πολιτισμός Άρθρο 167(πρώην άρθρο 151 της Συνθήκης

της Νίκαιας, ΣΕΚ). Στις Βρυξέλλες 10/1/201111

ύστερα από αξιολόγηση του

υπάρχοντος προγράμματος έγιναν κάποιες τροποποιήσεις και βελτιώσεις καθώς και

αναφορά σε μελλοντικά προγράμματα, όπως «Ευρώπη 2020».

Άλλες σημαντικές δράσεις που αναπτύχθηκαν στο πρόγραμμα αυτό είναι η εκδήλωση

της Πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης12

. Ορίζονται πόλεις στις οποίες γίνονται

διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις με σκοπό την ανάδειξη της ευρωπαϊκής

συνεργασίας και της πολιτιστικής πολυμορφίας της Ευρώπης. Η δράση αυτή

8Πρώτο Πρόγραμμα-Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής κοινότητας για τον Πολιτισμό(2000-2004), σελ 6

9 http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29016_el.htm

10 http://www.ecb.int/ecb/legal/pdf/fxac08115elc_002.pdf σελ 121(στο πρόγραμμα pdf 124-125)

11 http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0810:FIN:EL:HTML

12 http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29014_el.htm ΦΕΚ: http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32006D1622:EL:HTML

9

χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Πολιτισμός». Η νικήτρια πόλη παίρνει σαν

έπαθλο το «βραβείο Μελίνα Μερκούρη».

Η Ευρωπαϊκή ατζέντα13

είναι άλλη μια δράση της Ευρωπαϊκής ένωσης στον

τομέα του πολιτισμού. Θέτει το πλαίσιο δράσεων και τις αλλαγές ώστε να

αναπτυχθούν περισσότερο οι πολιτιστικοί στόχοι που έχουν τεθεί. Η Ευρωπαϊκή

ατζέντα που ανακοινώθηκε το 200714

και η έκθεση με τις βελτιώσεις της ατζέντας

του 201015

έχει τρεις προτεραιότητες. Πρώτον να ενισχυθεί η κινητικότητα των

καλλιτεχνών μέσω της πολιτισμικής πολυμορφίας και η ενίσχυση του

διαπολιτισμικού διαλόγου. Δεύτερον η ανάπτυξη και η ενίσχυση των πολιτιστικών

βιομηχανιών, δηλαδή ο τουρισμός, η δια βίου μάθηση, οι εμπορικές πολιτιστικές

δραστηριότητες. Και, να αποτελέσει ο πολιτισμός νευραλγικό στοιχείο των διεθνών

σχέσεων. Μέσα στις δράσεις για την Ευρωπαϊκή ατζέντα το 2008 κηρύχθηκε

Ευρωπαϊκό Έτος Διαπολιτισμικού Διαλόγου16

. Στόχος ήταν η αύξηση της προβολής,

της αποτελεσματικότητας και της συνοχής σε όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα

δράσης στα οποία θα συνέβαλλαν στον διαπολιτισμικό διάλογο.

Η θέσπιση δράσης για το Σήμα Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής κληρονομιάς17

είναι

άλλη μια σημαντική δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το σήμα αυτό δίνεται σε

χώρους, όπως μνημεία, αρχαιολογικοί ή βιομηχανικοί χώροι, που κατέχουν

σημαντική θέση στην ιστορία, τον πολιτισμό της Ευρώπης. Στόχος είναι η ανάδειξη

της πολιτιστικής κληρονομιάς και η προώθηση του διαλόγου. Οι χώροι αυτοί

αναδεικνύονται μέσω του πολιτιστικού τουρισμού και ενισχύουν το ευρωπαϊκό

πολιτιστικό ιδεώδες.

Όλες οι δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα του πολιτισμού έχουν

απώτερο σκοπό την ενίσχυση της ευρωπαϊκή συνείδηση-ταυτότητας των πολιτών της

Ευρώπης. Την ενδυνάμωση της μεταξύ τους συνεργασίας των πολιτών και των

κρατών-μελών αλλά και την επικράτηση των ειρηνικών σχέσεων μεταξύ τους κάτω

από ένα ενιαίο πολιτιστικό παρελθόν, παρόν και μέλλον.

13

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29019_el.htm 14

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2007:0242:FIN:EL:HTML 15

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0390:FIN:EL:HTML 16

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29017_el.htm 17

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/cu0009_el.htm http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:303:0001:01:EL:HTML

10

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

Προβολή και προώθηση πολιτισμού

2.1 Η σύγκριση Ελλάδας-Ιταλίας όσον αφορά την προβολή και

την προώθηση του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο

Η Ευρωπαϊκή ατζέντα μέσα στη διάρθρωσή της έχει σαν προτεραιότητα να

αποτελέσει ο πολιτισμός νευραλγικό στοιχείο των διεθνών σχέσεων. Πρέπει δηλαδή,

να υπάρχει σωστή επικοινωνία και διάλογος μεταξύ των κρατών-μελών, όχι μόνο

μέσα στα ευρωπαϊκά σύνορα αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης πρέπει να

ενισχυθούν οι δράσεις για την χρηματοδότηση και την υποστήριξη. Να ενισχυθούν

οι εξωτερικές σχέσεις και να υπάρξει σωστή προώθηση συμμετοχής της Ευρωπαϊκής

Ένωσης στους διεθνείς οργανισμούς και στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

Η Ελλάδα και η Ιταλία είναι δύο γείτονες χώρες κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής

Ένωσης που έχουν τα μεγαλύτερα δείγματα πολιτισμού στην Ευρώπη. Καταρχήν,

πριν γίνει η σύγκριση όσον αφορά την προβολή και την προώθησή τους σε διεθνές

επίπεδο, πρέπει να αναφερθούν τα κριτήρια που επιλέχθηκε η Ιταλία ως χώρα

σύγκρισης. Πρώτο κριτήριο είναι πως έχουν κοινό νόμισμα, το ευρώ, σε αντίθεση π.χ

με την Αγγλία που έχει λίρες. Αυτό γιατί θα πρέπει να μελετηθούν και οι

χρηματοδοτήσεις της κάθε χώρας για τον πολιτισμό, οπότε το κοινό νόμισμα

διευκόλυνε τη μελέτη. Δεύτερον, πρόκειται για δυο μεσογειακές χώρες που

στηρίζουν όχι μόνο την προώθηση και την προβολή του πολιτισμού τους αλλά, από

τον πολιτισμό τους εξαρτάται και η οικονομία τους μέσω του πολιτιστικού

τουρισμού, σε αντίθεση με κάποια χώρα του Βορρά. Τρίτον, πρόκειται για δυο χώρες

με οικονομική κρίση και με σοβαρά προβλήματα στην πολιτική τους κατάσταση,

καθώς οι κυβερνήσεις τους κρίνονται ακατάλληλες, δηλαδή αναφερόμαστε σε δυο

κράτη χωρίς καθόλου υγιή διοίκηση με συνεχή φθίνουσα πορεία, σε αντίθεση με τα

υγιή Σκανδιναβικά κράτη που ευημερούν σε όλους τους τομείς. Τέλος, οι δύο αυτές

χώρες ανέπτυξαν τους μεγαλύτερους πολιτισμούς, ελληνικός και ρωμαϊκός, σε

ευρωπαϊκό έδαφος. Οι πολιτισμοί αυτοί επηρέασαν όλη την Ευρωπαϊκή Ιστορία

καθώς μετά την εποχή του Μεσαίωνα παρατηρείται ιδιαίτερη φροντίδα όσον αφορά

την αρχαία τέχνη, τα μνημεία, τα αρχαιολογικά κατάλοιπα, αλλά και η επιρροή των

αρχαίων κειμένων στους σύγχρονους φιλόσοφους της Ευρώπης.

11

Την προώθηση και προβολή του στην Ελλάδα την έχει αναλάβει το υπουργείο

Πολιτισμού σε συνεργασία με το υπουργείο Εξωτερικών. Σε πρόσφατες δηλώσεις

του υπουργείου πολιτισμού18

«σε ό,τι αφορά την προώθηση και προβολή στο

εξωτερικό, ζητήσαμε απ’ την επιτροπή να προτείνει τρόπους για την ενίσχυση της

συμμετοχής των ελληνικών πολιτιστικών φορέων σε ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα,

αλλά και την ενίσχυση της κινητικότητας των Ελλήνων καλλιτεχνών εκτός

συνόρων». Από την πρόταση αυτή διαπιστώνουμε πως είναι επιτακτική ανάγκη όλων

των φορέων να δράσουν σε αυτό το κομμάτι και να ενισχυθεί όχι μόνο ο αρχαίος

πολιτισμός, αλλά και ο σύγχρονος. Παρά την ελλιπή χρηματοδότηση και τις

δύσκολες οικονομικές καταστάσεις του ελληνικού κράτους, πρέπει να βρεθούν και να

δοθούν χρηματοδοτήσεις για να μπορέσουμε να προβάλλουμε και να προωθήσουμε

τον πολιτισμό. Υπήρξε μια έντονη προβολή σε παγκόσμιο επίπεδο για το Νέο

Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης. Πρόκειται για ένα μουσείο που πληροί

παγκόσμια πρότυπα και με σκοπό την επιστροφή των «ελγίνειων» μαρμάρων του

Παρθενώνα και να δημιουργηθεί ένα αίσθημα συμπαράστασης για τον αρχαίο

ελληνικό πολιτισμό. Η δράση της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης έκανε

γνωστές πόλεις όπως τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα σε πανευρωπαϊκό και

παγκόσμιο επίπεδο, και αυξήθηκε η επισκεψιμότητά τους, γιατί Ελλάδα δεν είναι

μόνο η Αθήνα. Έχουν διοργανωθεί εκθέσεις με θέματα σύγχρονου και ψηφιακού

πολιτισμού, π.χ. Biennale που συμμετέχουν καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Η

Ελλάδα συμμετέχει στην ψηφιοποίηση του πολιτισμού, μέσω των προγραμμάτων της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, αρκετά ελληνικά μουσεία έχουν ψηφιοποιηθεί, μνημεία, αλλά

και βιβλία έχουν μεταφραστεί και υπάρχουν και σε ηλεκτρονική μορφή. Ο ελληνικός

κινηματογράφος έχει αρχίσει να κάνει σταθερά βήματα στο παγκόσμιο χάρτη.

Αρκετά είναι τα έργα που έχουν προταθεί για βραβείο καλύτερης ξενόγλωσσης

ταινίας19

, και αρκετοί Έλληνες ηθοποιοί και σκηνοθέτες έχουν απήχηση στο

εξωτερικό. Το Φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι ένα από τα πιο

γνωστά παγκοσμίως και κάθε χρόνο είναι πόλος έλξης για ηθοποιούς, σκηνοθέτες,

παραγωγούς και ανθρώπους της έβδομης τέχνης απ’ όλο τον κόσμο. Πρέπει να

αναφερθεί πως στις 28/02/2013 θα πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη η Εναρκτήρια

Εκδήλωση της Ευρωπαϊκής Ατζέντας για την Εκπαίδευση και Κατάρτιση

18

http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=49652 19 Ο Κυνόδοντας στην 83η απονομή βραβείων το 2011

12

Ενηλίκων20

. Είναι ένα πολύ σημαντικό ευρωπαϊκό γεγονός που θα λάβει χώρα στην

Ελλάδα και δείχνει τη συμμετοχή της Ελλάδας σε ευρωπαϊκά πολιτιστικά-

εκπαιδευτικά θέματα.

Η Ιταλία κατέχει το 40% της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, σύμφωνα

με την Ουνέσκο(Αθανασοπούλου 2002, σελ. 184). Αρκετά είναι τα υπουργεία που

συμβάλλουν στην προώθηση και προβολή του ιταλικού πολιτισμού, όπως το

Υπουργείο Πολιτιστικών Θησαυρών και Περιβάλλοντος, Υπουργείο Βιομηχανίας,

Δημοσίων Έργων, το Υπουργείο Εξωτερικών και πολλά άλλα. Από τη μια είναι

κατανοητό γιατί συμμετέχουν τόσο πολλά υπουργεία, καθώς μιλάμε για μεγάλο

πολιτιστικό εύρος, από την άλλη η συμμετοχή τόσο πολλών υπουργείων οδηγεί σε

προβλήματα όσον αφορά την πολιτιστική πολιτική. Η Ιταλική προώθηση και

προβολή του πολιτισμού στηρίζεται κυρίως στην ανάδειξη του αρχαίου ρωμαϊκού

πολιτισμού. Ωστόσο με την οικονομική κρίση να μεγαλώνει όλο και περισσότερο η

χρηματοδότηση για τη συντήρηση των αρχαίων μνημείων δυσκολεύει. Σύμφωνα με

αναφορές Ιταλών δημοσιογράφων21

η χρηματοδότηση για τον πολιτισμό έχει μειωθεί

απελπιστικά καθώς βλέπουν τα αρχαία μνημεία τους να κατακερματίζονται. Σε

σχέση με την Ελλάδα, η Ιταλία έχει προωθήσει την ανάπτυξη του πολιτισμού σε

τεχνολογικό επίπεδο πολύ περισσότερο. Έχουν ψηφιοποιηθεί πολλά αρχαιολογικά

μνημεία και πολλά λογοτεχνικά κείμενα. Ο ιταλικός κινηματογράφος έχει αναδείξει

πλούσιο καλλιτεχνικό έργο και έχει απήχηση σε όλο τον κόσμο. Αρκετοί είναι οι

Ιταλοί καλλιτέχνες που έχουν διαπρέψει στον παγκόσμιο κινηματογράφο. Υπάρχει

μεγάλη εμπορευματοποίηση της τέχνης σε διεθνές επίπεδο καθώς τα ιταλικά μουσεία

συνεργάζονται με παγκοσμίως καταξιωμένα μουσεία και στέλνουν πίνακες

ζωγραφικής και έργα τέχνης ώστε να γνωρίσουν όλοι οι άνθρωποι την ιταλική τέχνη,

μέσα από εκθέσεις και ιστορικές αναδρομές, χαρακτηριστικά αναφέρεται πως η

Ιταλία έχει κάνει άνοιγμα και σε ασιατικά εδάφη καθώς στην Ιαπωνία ξεκίνησε

έκθεση με ονομασία «Italy in Japan»22

με κεντρικό καλλιτέχνη τον αναγεννησιακό

Ραφαήλ. Εκτός από την αναγεννησιακή τέχνη θα αναδειχθεί και η σημερινή ιταλική

τέχνη και πολλά άλλα προϊόντα.

20

http://www.gsae.edu.gr/en/stin-ellada/653-evropaiki-atzenta-ekpaidefsi-katartisi-enilikon 21

http://www.euronews.com/2010/11/13/government-cuts-target-italy-s-culture-budget/ 22

http://www.esteri.it/MAE/EN/Sala_Stampa/ArchivioNotizie/Approfondimenti/2013/02/20130219_Italia_In_Giappone.htm?LANG=EN

13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

2.2 Σύγκριση του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού με το

Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο όσον αφορά την προβολή και

την προώθηση του πολιτισμού σε διεθνές επίπεδο

Σε όλες τις χώρες που θέλουν να προβάλλουν και να προωθήσουν τον

πολιτισμό τους έχουν ιδρυθεί κάποιοι φορείς πολιτισμού, που δεν είναι κάτι άλλο

παρά ιδρύματα που στόχο τους έχουν να σχεδιάσουν, να οργανώσουν και να

ενισχύσουν δράσεις για να προβληθεί και να προωθηθεί ο πολιτισμός σε διεθνές

επίπεδο. Στην Ελλάδα από το 1992 δρα το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού23

(Ε.Ι.Π.)

έχει ως αποστολή την προβολή του ελληνικού πολιτισμού και τη διάδοση της

ελληνικής γλώσσας σε ολόκληρο τον κόσμο. Έχει αρκετά παραρτήματα σε Ευρώπη,

Αφρική και Αμερική στα οποία λειτουργούν γραφεία Εκπροσώπων. Διοργανώνει

μαθήματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας, εκδίδει βιβλία, οργανώνει πολιτιστικές

εκδηλώσεις και έχει δανειστικές βιβλιοθήκες. Συμμετέχει στην Ευρωμεσογειακή

συνεργασία και στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως μέλος της EUNIC. Αντίστοιχο ίδρυμα

της Ιταλίας είναι το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο24

το οποίο συνεργάζεται στενά με

τα ιταλικά προξενεία και τις πρεσβείες. Διαθέτει ενενήντα παραστήματα σε όλο τον

κόσμο τα οποία σαν στόχο έχουν την ανάδειξη του ιταλικού πολιτισμού μέσω της

συνεργασίας με τις χώρες στις οποίες εδρεύουν τα παραρτήματά του, την εκμάθηση

της ιταλικής γλώσσας και διαθέτουν βιβλιοθήκες. Όντας ένα ίδρυμα ευρωπαϊκής

χώρας, υποστηρίζει τον διαπολιτισμικό διάλογο μεταξύ των χωρών και ενισχύει την

πολιτιστική ανταλλαγή ιδεών σε διεθνές επίπεδο όπως προστάζει το Ευρωπαϊκό

καταστατικό του πολιτισμού.

Και τα δυο όμορα ιδρύματα μέσα από δράσεις στις πόλεις που εδρεύουν

έχουν σα στόχο την δημιουργία κέντρων προβολής του πολιτισμού τους αλλά και του

ευρωπαϊκού πολιτισμού. Διοργανώνουν μαθήματα για την εκμάθηση της γλώσσας

τους από ξένους αλλά και για να κρατήσουν επαφή με τους δικούς τους πολίτες που

έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό. Είναι στην ουσία οι συνδετικοί κρίκοι.

23

http://www.hfc.gr/wmt/webpages/index.php?lid=1&pid=2 24

Το συγκεκριμένο είναι για το παράρτημα Αθηνών, http://www.iicatene.esteri.it/IIC_Atene/Menu/Istituto/

14

Προσφέρουν υποτροφίες, εργασία και διοργανώνουν διαγωνισμούς, επίσης

ενημερώνουν για πολιτιστικά συνέδρια και στη χώρα τους αλλά σε άλλες, τα οποία

είτε τα διοργανώνουν τα ιδρύματα αυτά είτε κάποιοι άλλοι φορείς. Ο πιο σημαντικός

τους στόχος είναι να προάγουν τον πολιτισμό τους και να δημιουργήσουν κοιτίδες

πολιτισμού σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης.

15

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο πολιτιστικός τομέας αποτελεί σημείο κατατεθέν για τη διατήρηση της

ευρωπαϊκής ειρήνης και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Παρά την

οικονομική κρίση στην οποία έχουν υποπέσει πολλά κράτη-μέλη η Ευρωπαϊκή

Ένωση προσπαθεί όσο ποτέ να ενισχύσει τον πολιτισμό της κάθε χώρας αλλά και να

αναδείξει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό σε διεθνές επίπεδο, ώστε να ανταγωνιστεί την

Αμερική, η οποία σιγά-σιγά φθίνει, αλλά και να ανταπεξέλθει στη συνεχή άνοδο των

Ασιατικών χωρών κυρίως της Κίνας και της Ιαπωνίας. Είναι φυσικό να προσπαθεί να

φτιάξει γέφυρες επικοινωνίας με αυτές τις χώρες, παρά τον ανταγωνισμό για να

προάγει το ευρωπαϊκό ιδεώδες και να συνεχίσει η Γηραιά ήπειρος να διαδραματίζει

σημαντικό ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Η θέση της Ελλάδας μέσα σε όλο αυτό είναι πολύ σημαντική και παρά τις

δυσκολίες που έχει εξαιτίας της οικονομικής κρίσης προσπαθεί να ανταπεξέλθει όσο

το δυνατόν περισσότερο. Ο ελληνικός πολιτισμός αποτέλεσε πόλο έλξης αιώνες

τώρα για όλο τον κόσμο και κυρίως για την Ευρώπη και τους Ευρωπαίους. Η

Ελλάδα αναδεικνύοντας τον πολιτισμό της, με σωστές στρατηγικές θα μπορέσει να

βγει από την κρίση και να αποδείξει στους εταίρους της ότι ανήκει στην Ευρώπη

πολύ περισσότερο απ’ όσο θέλουν να πιστεύουν. Το ίδιο ισχύει και για την Ιταλία,

καθώς στις δυο αυτές χώρες δημιουργήθηκαν οι μεγαλύτεροι ευρωπαϊκοί αλλά και

παγκόσμιοι πολιτισμοί που έθεσαν τα θεμέλια για όλο το πολιτικό σύστημα του

σήμερα.

16

ΒΙΒΛΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Α.Αθανασοπούλου, Ε. Γλύτση, Αικ Χαμπούρη-Ιωαννίδου, Οι διαστάσεις των

Πολιτισμικών Φαινομένων, Τόμος Β, Πολιτιστικό Πλαίσιο, Κεφ 1,2,3, Πάτρα 2002,

Ε.Α.Π

Πρώτο πρόγραμμα-πλαίσιο της Ευρωπαϊκής κοινότητας για τον

πολιτισμό(2000-2004) σελ 6-8, 13-15,23-27, Παράλληλα κείμενα για τη Θεματική

Ενότητα «Οι διαστάσεις των Πολιτισμικών φαινομένων» ΔΠΜ 50, Πάτρα 2012

Ε.Α.Π.

Ιστοσελίδες για την Ευρωπαϊκή Ένωση

http://europa.eu/legislation_summaries/institutional_affairs/treaties/treaties_maastrich

t_el.htm

http://eur-lex.europa.eu/el/treaties/dat/11992M/htm/11992M.html

http://circa.europa.eu/irc/opoce/fact_sheets/info/data/policies/culture/article_7317_el.

htm

Τίτλος XIII Πολιτισμός Άρθρο 167(πρώην 151 ΣΕΚ):

http://www.ecb.int/ecb/legal/pdf/fxac08115elc_002.pdf

http://europa.eu/pol/cult/index_el.htm

http://europa.eu/pol/av/index_el.htm

http://europa.eu/eu-law/treaties/index_el.htm

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/index_el.htm

http://ec.europa.eu/news/culture/081120_1_el.htm

Δράσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης

http://ec.europa.eu/culture/archive/culture2000/historique/kaleidoscope_en.html

http://cordis.europa.eu/search/index.cfm?fuseaction=prog.document&PG_RCN=3439

653

http://ec.europa.eu/culture/archive/culture2000/historique/raphael_en.html

http://europa.eu/legislation_summaries/audiovisual_and_media/l24104b_en.htm

http://www.ypes.gr/UserFiles/f0ff9297-f516-40ff-a70e-

eca84e2ec9b9/teuxos_28_oct2012.pdf

17

http://ec.europa.eu/culture/archive/culture2000/cult_2000_en.html

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29016_el.htm#amendingacts

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29014_el.htm

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/l29019_el.htm

http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0810:FIN:EL:HTML

http://europa.eu/legislation_summaries/culture/cu0009_el.htm

http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2011:303:0001:01:EL:HTML

Για Ελλάδα

http://www.gsae.edu.gr/en/stin-ellada/653-evropaiki-atzenta-ekpaidefsi-katartisi-

enilikon

http://government.gov.gr/2012/03/06/27533/

http://www.yppo.gr/2/g22.jsp?obj_id=49652

http://ec.europa.eu/ellada/pdf/ecrep30yrs_2final.pdf

Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού:

http://www.hfc.gr/wmt/webpages/index.php?lid=1&pid=2

Για Ιταλία

http://www.beniculturali.it/mibac/export/MiBAC/sito-

MiBAC/MenuPrincipale/Progetti/index.html

http://www.esteri.it/MAE/EN

http://www.esteri.it/MAE/EN/Sala_Stampa/ArchivioNotizie/Approfondimenti/2013/0

2/20130219_Italia_In_Giappone.htm?LANG=EN

http://www.euronews.com/2010/11/13/government-cuts-target-italy-s-culture-budget/

Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών:

http://www.iicatene.esteri.it/IIC_Atene/Menu/Istituto/