"Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εθνικών σχεδίων...

140

description

2009, βιβλίο Άλκη Οικονομόπουλου, Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εθνικών σχεδίων διαχείρισης απορριμμάτων"

Transcript of "Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εθνικών σχεδίων...

Αφιερώνεταιστον Περικλή και στον Αλέξανδρο

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Για την εκπόνηση της παρούσας εργασίας και για την έκδοσή της αισθάνομαι την υποχρέωση να ευχαριστήσω θερμά όλους όσους συνέβαλλαν καθ’ οιονδήποτε τρόπο. Ιδιαίτερη αναφορά οφείλω στους ακόλουθούς:

• Γεώργιο Ναξάκη και Ζαχαρία Γκούσκο, Μηχανικούς Περιβάλλοντος, και Αναστασία Οικονομοπούλου, Αναλύτρια Συστημάτων, για την ουσιαστική και ανιδιοτελή συμβολή τους στην εκπόνηση της παρούσας μελέτης.

• Λευτέρη Κοπάση και Μανώλη Βαρδάκη, στελέχη της ΔΕΔΙΣΑ Χανίων, για τη χορήγηση στοιχείων σχετικά με τις τιμές των ανακυκλώσιμων υλικών στην Ελληνική αγορά.

• Αντώνη Φώσκολο, Ομότιμο Καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης και Χαράλαμπο Πασσαλίδη, στέλεχος της ΔΕΗ, για τη χορήγηση φωτογραφιών από τα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας.

• Μιχάλη Κονταξάκη, στέλεχος της ΔΕΔΙΣΑ Χανίων, για τις αεροφωτογραφίες του εργοστασίου Αερόβιας ΜΒΕ Χανίων.

• Λεωνίδα Κουρή, Νομάρχη Ανατολικής Αττικής, και μέλη Νομαρχιακού Συμβουλίου για τη χορηγία προς κάλυψη των εξόδων εκτύπωσης του παρόντος βιβλίου.

• Φιλένη Ευθυμιάτου και Μάχη Κερκένη για την με ιδιαίτερη επιμέλεια της παρούσας έκδοσης.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. ΟικονομόπουλοςΑύγουστος 2009

Copyright © 2009 Αλέξανδρος ΟικονομόπουλοςΜε επιφύλαξη κάθε δικαιώματος / All rights reserved

ISBN 978-960-8475-13-7

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

5

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Η Οδηγίες της Ευρωπαϊκής ένωσης (Ε.Ε.) θέτουν κλιμακούμενες απαιτήσεις στην ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών και στην επεξεργασία των οικιακού τύπου απορριμμάτων και η συμμόρφωση της χώρα μας με αυτές συνεπάγεται την ίδρυση ενός ολόκληρου βιομηχανικού κλάδου σε ελάχιστα χρόνια από σήμερα.

Η πρόσφατη Οδηγία-πλαίσιο 2008/98 ειδικότερα, καθιερώνει τάξεις προτεραιότητας στη διαχείριση των απορριμμάτων που συνάδουν με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, φιλοδοξώντας να δημιουργήσει στην Ε.Ε. την «κοινωνία της ανακύκλωσης». Η Οδηγία αυτή ορίζει, ανάμεσα στα άλλα, και την ανάκτηση σημαντικών ποσοστών από τα ανακυκλώσιμα υλικά, τουλάχιστον χαρτί, πλαστικά, μέταλλα και γυαλί, που περιέχονται στα οικιακού τύπου απορρίμματα. Για την επίτευξη των στόχων αυτών θα πρέπει η χώρα μας να επεκτείνει, όσο είναι δυνατόν, τα υφιστάμενα προγράμματα ανάκτησης υλικών στην πηγή και να δημιουργήσει εγκαταστάσεις ανάκτησης υλικών από τα σύμμεικτα απορρίμματα που απομένουν.

Τα παραπάνω καθιστούν τη διαχείριση των απορριμμάτων μια σύνθετη διαδικασία και για την επίτευξη των αναγκαίων στόχων απαιτείται ένας ορθολογικός Εθνικός σχεδιασμός. Όπως όμως προκύπτει από την ανάλυση του παρόντος, αλλά και από προηγούμενες δημοσιεύσεις, τα υφιστάμενα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) είναι, ως σύνολο, ασύμβατα με τις Οδηγίες της Ε.Ε. και συνάμα δαπανηρά και επομένως η εμμονή στην εφαρμογή τους οδηγεί σε δαπανηρά αδιέξοδα.

Το Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων του Πολυτεχνείο Κρήτης, έχοντας διαπιστώσει από το 2004 τη σοβαρότητα των προβλημάτων που δημιουργεί η εφαρμογή των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ, αλλά και τα πλεονεκτήματα ενός νέου Εθνικού σχεδίου διαχείρισης, δημοσιοποίησε ευρέως τις απόψεις και τις προτάσεις του με συνεντεύξεις και άρθρα σε ΜΜΕ, με ειδικές εκδόσεις και με εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά.

Επειδή οι προσπάθειες εφαρμογής των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ συνεχίζονται, κρίθηκε σκόπιμη η εκπόνηση και της παρούσας μελέτης, αντικείμενο της οποίας είναι η διαμόρφωση και η ανάλυση ενός ορθολογικού Εθνικού σχεδίου διαχείρισης των οικιακού τύπου απορριμμάτων, αλλά και η ανάλυση των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ σε ότι αφορά τα οικιακού τύπου απορρίμματα. Για καθένα από τα προαναφερθέντα εναλλακτικά

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

6

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

σχέδια εξετάζεται η συμβατότητα με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο, εκτιμάται το κόστος μεταφοράς επεξεργασίας και διάθεσης, καθώς και το όφελος από την πώληση προϊόντων και τις επιδοτήσεις, ορίζονται τα βασικά τεχνολογικά και περιβαλλοντικά προβλήματα και θεωρούνται οι παράμετροι που επηρεάζουν την κοινωνική αποδοχή. Με αυτό τον τρόπο διαμορφώνεται μια ολοκληρωμένη εικόνα των εναλλακτικών σχεδίων και καθίσταται δυνατή η ορθή αξιολόγησή τους.

Με την εκπλήρωση των παραπάνω στόχων η παρούσα μελέτη έλαβε τη μορφή ενός εθνικού Master Plan για τη διαχείριση των οικιακού τύπου απορριμμάτων, που έλλειπε από τη χώρα. Τα αποτελέσματα εντοπίζουν λανθασμένες κατευθύνσεις και ποσοτικοποιούν τις συνέπειές τους, ενώ διαμορφώνουν νέες ορθολογικές λύσεις και αξιολογούν τα πλεονεκτήματα, τις απαιτήσεις και τις προϋποθέσεις για την εφαρμογή τους. Τα συμπεράσματα είναι σημαντικά για την εθνική οικονομία και την ανάπτυξη της χώρας και θα ήταν ιδιαίτερα σκόπιμο να ληφθούν υπόψη από τους έχοντες την ευθύνη των αποφάσεων.

Τόσο η παρούσα όσο και η προηγούμενη μελέτη (Οικονομόπουλος, 2007) εκπονήθηκαν δίχως οποιαδήποτε (κρατική ή ιδιωτική) χρηματοδότηση, στα πλαίσια της κοινωνικής αποστολής των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων να συμβάλλουν στην αναπτυξιακή πορεία της χώρας. Το κόστος έκδοσης του παρόντος βιβλίου καλύφθηκε από χορηγία της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

7

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΑΣΑ Αστικά Στερεά Απορρίμματα οικιακού τύπου

Α/Φ Απορριμματοφόρο

ΓΣΠ Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών

ΔΕΗ Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού

Ε.Ε. Ευρωπαϊκή Ένωση

ΕΕΑΑ Ελληνική Εταιρεία Ανάκτησης και Ανακύκλωσης

ΕΣΥΕ Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος

ΚΔΑΥ Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών

ΜΒΕ Μηχανική-Βιολογική Επεξεργασία

ΜΜΑ Μονάδα Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων

ΜΜΕ Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

ΝΠΔΔ Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου

ΟΕΔΑ Ολοκληρωμένη Εγκατάσταση Διαχείρισης Απορριμμάτων

ΟΤΑ Οργανισμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης

ΠΕΣΔΑ Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων

ΣΜΑ Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων

ΤΕΕ Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος

ΥΠΕΧΩΔΕ Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων

ΤΣΜΑ Τοπικός Σταθμός Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

8

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

ΧΑΔΑ Χώρος Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων

ΧΥΤ Χώρος Υγειονομικής Ταφής

ΧΥΤΑ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων

ΧΥΤΥ Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων

ΦοΔΣΑ Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων

ΦΠΑ Φόρος Προστιθέμενης Αξίας

d day (ημέρα)

EU European Union

GIS Geographic Information System

IWMF Integrated Waste Management Facility

KWh Kilo Watt hour (electric)

MBT Mechanical-Biological Treatment

mins Minutes (λεπτά της ώρας)

MSW Municipal Solid Wastes

MWh Mega Watt hour (electric)

RDF Refuse Derived Fuel

SRF Solid Recovered Fuel

t ton metric (τόνος μετρικός)

y year (έτος)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αντικείμενο του παρόντος έργου είναι η διαχείριση των Αστικών Στερεών Απορριμμάτων (ΑΣΑ), που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και ανάκτησης υλικών στην πηγή, και καλύπτει τη μεταφορά, από το σημείο όπου ολοκληρώνονται τα προγράμματα αποκομιδής, την επεξεργασία και την τελική διάθεση.

Στα πλαίσια της παρούσας προμελέτης εξετάζεται το σενάριο της εφαρμογής του υφιστάμενου εθνικού σχεδιασμού, έτσι όπως προκύπτει από τη σύνθεση των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ). Ο σχεδιασμός αυτός βασίζεται στη χρήση πολυάριθμων Ολοκληρωμένων Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΟΕΔΑ) και Χώρων Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), καθώς και στην καθολική σχεδόν εξάρτηση από τη βιολογική ξήρανση για την προεπεξεργασία των απορριμμάτων. Η χρήση του Solid Recovered Fuel (SRF), που παράγεται από τη βιολογική ξήρανση, δεν διευκρινίζεται από τα ΠΕΣΔΑ και για το λόγο αυτό γίνεται η παραδοχή της χρήσης του σε μονάδες καύσης απορριμμάτων. Η μέθοδος αυτή είναι η μόνη πρακτικά διαθέσιμη για την αξιοποίηση των αναμενόμενων μεγάλων ποσοτήτων SRF.

Επειδή ο υφιστάμενος σχεδιασμός αποδεικνύεται ασύμβατος με τις Οδηγίες της Ε.Ε. και εξαιρετικά δαπανηρός (βλέπε παρακάτω), διαμορφώνεται και αναλύεται ένα νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης, το οποίο βασίζεται, πέρα από την πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση και την ανάκτηση υλικών και στα ακόλουθα:

• Στην εξυπηρέτηση της Ηπειρωτικής Ελλάδας από ένα πολύ μικρό αριθμό νέων κεντρικών ΟΕΔΑ (ενδεικτικά, στην παρούσα μελέτη θεωρούνται δύο νέες κεντρικές ΟΕΔΑ, στα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας και της Μεγαλόπολης) και από την υφιστάμενη τοπική ΟΕΔΑ Δ. Αττικής, στην εξυπηρέτηση της Κρήτης από μία νέα κεντρική ΟΕΔΑ και από την υφιστάμενη ΟΕΔΑ Χανίων, και στην εξυπηρέτηση των μικρότερων νησιών από 44 ΧΥΤΑ. Τα παραπάνω προκύπτουν από τις αρχές του ορθολογικού σχεδιασμού που αναλύονται στις ενότητες 6.1.1 και 6.1.2 και εξισορροπούν με ορθολογικό τρόπο το αυξημένο κόστος της μεταφοράς που απαιτείται για τη συγκέντρωση των απορριμμάτων από μεγάλες περιοχές σε κεντρικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης με την οικονομία κλίμακας που προσφέρουν οι μεγάλες αυτές κεντρικές εγκαταστάσεις.

• Στην επεξεργασία των απορριμμάτων με τη μέθοδο της Αερόβιας Μηχανικής- Βιολογικής Επεξεργασίας (Αερόβιας ΜΒΕ) με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών. Η επιλογή αυτή προκύπτει από τη θεώρηση όλων των δόκιμων εναλλακτικών τεχνολογιών και από την ανάλυση του κόστους εφαρμογής τους (βλέπε ενότητες 7.3 και 9.3). Προκύπτει επίσης και από την προσεκτική διερεύνηση της συμβατότητας (για τις συνθήκες που ισχύουν στη χώρα μας) εκάστης εναλλακτικής τεχνολογίας με τις σχετικές Οδηγίες της Ε.Ε. και ιδιαίτερα με την τάξη προτεραιότητας που καθιερώνει η Οδηγία πλαίσιο 2008/98 (βλέπε κεφάλαιο 4 και ενότητες 6.1.3, 6.2 και 9.2.2 παρακάτω).

Χαρακτηριστικό της ανάλυσης κάθε εναλλακτικού σεναρίου είναι η διερεύνηση της συμβατότητάς του με τις Οδηγίες της Ε.Ε., η εκτίμηση των απαιτούμενων επενδύσεων κεφαλαίου και του ετήσιου κόστους, αλλά και η θεώρηση περιβαλλοντικών προβλημάτων και των παραμέτρων που επηρεάζουν την κοινωνική αποδοχή. Με αυτό τον τρόπο καθίσταται δυνατή η διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας και η συγκριτική αξιολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

9

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης δείχνουν ότι ο Εθνικός σχεδιασμός που προκύπτει από τη σύνθεση των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ δεν πληροί τις απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12. Επιπλέον, ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και καύσης θεωρείται από την Οδηγία 2008/98 ως διάθεση, και για το λόγο αυτό η επιλογή του έχει μικρότερη προτεραιότητα έναντι άλλων μεθόδων επεξεργασίας. Επομένως τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ δεν είναι συμβατά με τις Οδηγίες της Ε.Ε. και αυτό θα έπρεπε λογικά να συνεπάγεται την άμεση αναθεώρησή τους. Το προτεινόμενο νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης των απορριμμάτων είναι, σε αντίθεση με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ, συμβατό όχι μόνο με το γράμμα αλλά και με το πνεύμα των Οδηγιών της Ε.Ε..

Το κόστος εφαρμογής των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ είναι πολλαπλάσιο αυτού της εφαρμογής του νέου Εθνικού σχεδίου διαχείρισης. Πιο συγκεκριμένα, τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ απαιτούν 4,3 έως 4,8 φορές (3,7 έως 4,4 δισ.€) υψηλότερες επενδύσεις σε σχέση με το νέο Εθνικό σχέδιο και έχουν καθαρό ετήσιο κόστος 2,1 με 2,3 φορές (577 έως 720 εκατ. €/y) υψηλότερο, Πίνακας 1.

Πίνακας 1. Σύγκριση στοιχείων κόστους έτους 2020 εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης (τιμές 2008)

Επεξεργασία ελάχιστων ποσοτήτων ΑΣΑ σύμφωνα με Οδηγία 99/31

Νέο ΕθνικόΣχέδιο

ΥφιστάμεναΠΕΣΔΑ

ΠΕΣΔΑ προς νέο Εθνικό σχέδιο

Διαφορά Λόγος

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ* [000 €y] [€/t ΑΣΑ]

680.389109,4

1.353.200217,7

672.811108,2

2,0

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

152.64924,6

235.84137,9

95.41015,3

1,6

ΚΑΘΑΡΟ ΚΟΣΤΟΣ** [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

527.74084,9

1.117.359179,7

577.40192,9

2,1

ΕΠΕΝΔΥΣΗ, [000 €] 1.101.613 4.779.348 3.677.735 4,3

Επεξεργασία συνολικών ποσοτήτων ΑΣΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης

Νέο ΕθνικόΣχέδιο

ΥφιστάμεναΠΕΣΔΑ

ΠΕΣΔΑ προς νέο Εθνικό σχέδιο

Διαφορά Λόγος

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ* [000 €y] [€/t ΑΣΑ]

733.671118,0

1.570.381252,6

836.711134,6

2,1

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

186.41330,0

288.00646,3

116.51418,7

1,6

ΚΑΘΑΡΟ ΚΟΣΤΟΣ** [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

547.25788,0

1.282.375206,3

720.197115,8

2,3

ΕΠΕΝΔΥΣΗ, [000 €] 1.183.558 5.627.792 4.444.234 4,8

* Κόστος μεταφοράς, επεξεργασίας (δίχως να λαμβάνεται υπόψη το όφελος από αξία προϊόντων και επιδοτήσεις) και τελικής διάθεσης.

** Καθαρό κόστος μεταφοράς, επεξεργασίας (λαμβάνοντας υπόψη το όφελος από αξία προϊόντων και επιδοτήσεις) και τελικής διάθεσης.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

10

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ δημιουργούν τοπικά περιβαλλοντικά προβλήματα με τοξικές αέριες εκπομπές και στερεά κατάλοιπα, παρόμοια με αυτά από την απ’ ευθείας καύση των ΑΣΑ. Επιπλέον, δεν συνάδουν με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και τις προτεραιότητες της Ε.Ε., στόχος της οποίας είναι η δημιουργία της κοινωνίας της ανακύκλωσης. Σε αντίθεση με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ, το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης, που βασίζεται στη χρήση της Αερόβιας ΜΒΕ με ανάκτηση υλικών, δεν δημιουργεί τοπικά προβλήματα ρύπανσης με αέριες εκπομπές, υγρά απόβλητα και τοξικά κατάλοιπα. Η ανάλυση κύκλου ζωής δίνει σαφές προβάδισμα στο νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης λόγω του περιβαλλοντικού οφέλους που προσφέρει η υποκατάσταση παρθένων υλικών από τα ανακτώμενα ανακυκλώσιμα υλικά. Η συνολική ενεργειακή απόδοση της Αερόβιας ΜΒΕ με ανάκτηση υλικών είναι πολλαπλάσια από αυτή του συνδυασμού βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF, μια και το ενεργειακό όφελος από την υποκατάσταση παρθένων υλικών από ανακτώμενα ανακυκλώσιμα είναι πολλαπλάσιο από αυτό που προκύπτει από την καύση των τελευταίων. Ανάλογο είναι και το όφελος σε σχέση με τις εκπομπές CO

2.

Τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ δεν είναι κοινωνικά αποδεκτά λόγω των πολυπληθών ΟΕΔΑ και ΧΥΤΑ που δημιουργούν σε όλη τη χώρα και μάλιστα όχι στις πλέον κατάλληλες θέσεις, αλλά και λόγω έλλειψης περιβαλλοντικής φιλικότητας. Οι αντιδράσεις των κατοίκων είναι πολυπληθείς, με αποτέλεσμα τις μεγάλες καθυστερήσεις στην εφαρμογή. Σε αντίθεση με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ, το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συμβάλλουν στην κοινωνική αποδοχή του, όπως τα ακόλουθα:

• Εξυπηρετεί το σύνολο της Ηπειρωτικής Ελλάδας και την Κρήτη με ένα πολύ μικρό αριθμό κεντρικών ΟΕΔΑ και αυτές σε ιδιαίτερα κατάλληλες θέσεις.

• Χρησιμοποιεί την περιβαλλοντικά φιλική μέθοδο της Αερόβιας ΜΒΕ με ανάκτηση υλικών, η οποία δεν έχει εκπομπές και υγρά απόβλητα, ούτε τοξικά στερεά υπολείμματα.

• Παρέχει σιδηροδρομική μεταφορά των απορριμμάτων έως τις εγκαταστάσεις υποδοχής των κεντρικών ΟΕΔΑ (π.χ. στην Πτολεμαΐδα και Μεγαλόπολη), αποφεύγοντας έτσι την επιβάρυνση του οδικού δικτύου.

• Δημιουργεί έως και 6.500 νέες μόνιμες και ικανοποιητικά αμειβόμενες1 θέσεις εργασίας, σύμφωνα με τις αναλυτικές εκτιμήσεις του μοντέλου σχεδιασμού και κοστολόγησης μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ.

• Παράγει έως και 1,7 εκατ. t/y ανακυκλώσιμα υλικά, για την αξιοποίηση των οποίων αναμένεται να δημιουργηθούν δορυφορικές τοπικές βιομηχανίες χάρτου, πλαστικών, υάλου και αλουμινίου. Οι βιομηχανίες αυτές θα δημιουργήσουν πρόσθετες θέσεις εργασίας και θα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη των περιοχών υποδοχής των κεντρικών ΟΕΔΑ.

Τα προαναφερθέντα, σε συνδυασμό με την υποχρέωση της χώρας να παράσχει πλήρη επεξεργασία στο 26% των παραγομένων απορριμμάτων σε νέες εγκαταστάσεις έως τα μέσα του 2010, προοιωνίζουν αδιέξοδα μεγάλης κλίμακας.

Κατά συνέπεια, η χώρα δεν έχει άλλη επιλογή από την άμεση και ριζική αναθεώρηση των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ και το νέο Εθνικό σχέδιο αποτελεί μια ορθολογική πρόταση προς αυτή την κατεύθυνση. Η έγκριση ενός σχεδίου συναφούς με το προτεινόμενο αποτελεί τον ταχύτερο και τον σαφώς ασφαλέστερο τρόπο εκπλήρωσης των Οδηγιών της Ε.Ε. Στην περίπτωση αυτή, άμεσος στόχος θα ήταν η δημιουργία των

1 Η ανάλυση του κόστους λειτουργίας στις ενότητες 7.3 και 8.2 βασίζεται σε ελάχιστο κόστος ανά εργαζόμενο 20.000 €/y.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

11

Περίληψη

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

12

πρώτων εγκαταστάσεων (Αερόβιας ΜΒΕ και ΧΥΤ) σε μια κεντρική ΟΕΔΑ, π.χ. στα λιγνιτωρυχεία της Μεγαλόπολης, για εξυπηρέτηση περιοχών που δεν διαθέτουν επαρκή υποδομή σε ΧΥΤΑ, όπως η Αττική και η Πελοπόννησος. Η μονάδα αυτή θα μπορούσε να καλύψει το σύνολο των απαιτήσεων επεξεργασίας απορριμμάτων της χώρας, που τίθενται σε ισχύ από τα μέσα του 2010, δίνοντας χρόνο για την επέκταση και ολοκλήρωση των υποδομών και στις άλλες ΟΕΔΑ έως το 2013 και 2020.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι οι υφιστάμενες διαχειριστικές επιλογές είναι από τις χειρότερες δυνατές, πλην όμως υπάρχει λύση. Το πρόβλημα είναι ότι η εφαρμογή των δαπανηρών έργων έχει ήδη ανατεθεί σε τοπικούς φορείς και η ευθύνη των μη ορθολογικών επιλογών διαχέεται σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης και επομένως δεν αποτελεί ευθύνη κανενός. Υπό αυτές τις συνθήκες υπάρχει καθολική απροθυμία για οποιαδήποτε επανεξέταση και μεταβολή της πορείας με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δημοσιοποίηση στοιχείων και σχεδίων και να αποθαρρύνεται η επιστημονική αμφισβήτηση. Για τις σημαντικές καθυστερήσεις η διοίκηση κατηγορεί τους πολίτες και το σύνδρομο «όχι στην αυλή μου» ως υπεύθυνους και αισθάνεται ότι έχει το ηθικό δικαίωμα προώθησης ενός λανθασμένου σχεδιασμού, ακόμα και με χρήση κατασταλτικών μέσων. Είναι πλέον προφανές ότι μόνο με υψηλού επιπέδου πολιτική παρέμβαση μπορεί να ανατραπεί η σημερινή αδιέξοδη κατάσταση. Στην περίπτωση αυτή η χρήση ενός πολύ μικρού αριθμού νέων κεντρικών ΟΕΔΑ (π.χ. τριών, όπως στην παρούσα προμελέτη), σε γνωστές θέσεις, θα επέτρεπε τη δραστική απλοποίηση του υφιστάμενου διοικητικού πλαισίου έτσι ώστε με σαφώς καθορισμένες αρμοδιότητες και ευθύνες να μπορέσουν να κινηθούν αποτελεσματικά οι διαδικασίες εφαρμογής.

Εργοστάσια βιολογικής ξήρανσης λειτουργούν από το 1996 σε πέντε Ευρωπαϊκές χώρες παρέχοντας προεπεξεργασία στο 0,18% έως 2,05% των παραγομένων σε αυτές ποσοτήτων ΑΣΑ. Το SRF που προκύπτει από τις μικρές αυτές ποσότητες ΑΣΑ μπορεί να αξιοποιηθεί με υψηλή ενεργειακή απόδοση, δίχως σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα και με λογικό κόστος σε περιστροφικούς κλιβάνους της τσιμεντοβιομηχανίας και ενδεχομένως σε υψικαμίνους βιομηχανιών παραγωγής πρωτογενούς σιδήρου, δίχως να δημιουργούνται προβλήματα συμβατότητας του όλου διαχειριστικού σχήματος με τις Οδηγίες της Ε.Ε.

Το ίδιο βέβαια ισχύει και για την Ελλάδα, της οποίας το 5 με 10% των παραγόμενων ΑΣΑ, δηλ 250.000 έως 500.000 t/y ΑΣΑ, θα μπορούσε να τύχει επεξεργασίας σε μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ για παραγωγή RDF ή/και βιολογικής ξήρανσης για παραγωγή SRF και τα δευτερογενή καύσιμα που προκύπτουν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ορθολογικά από την τσιμεντοβιομηχανία (βλέπε και ενότητα 2.4). Δεδομένου όμως ότι το υφιστάμενο εργοστάσιο Αερόβιας ΜΒΕ Άνω Λιοσίων ήδη επεξεργάζεται περί τους 250.000 t/y ΑΣΑγια παραγωγή RDF, τα περιθώρια που απομένουν για ορθολογική χρήση της βιολογικής ξήρανσης στη χώρα μας είναι πολύ περιορισμένα.

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο και θα ήταν λογικό και για τη χώρα μας, τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ προωθούν τη χρήση της βιολογικής ξήρανσης για το σύνολο σχεδόν των απορριμμάτων. Με αυτό τον τρόπο, ενώ η δυνατότητα επεξεργασίας των εργοστασίων βιολογικής ξήρανσης που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο περιορίζεται στους 1.986.115 t/y ΑΣΑ, τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ έχουν ήδη προκρίνει τη χρήση της βιολογικής ξήρανσης για 1.955.000 t/y ΑΣΑ και εύλογα εικάζεται ότι η χρήση αυτή θα επεκταθεί στους 4.500.000 t/y μέχρι το 2020. Τα παραπάνω μεγέθη δείχνουν ότι είτε ο κόσμος αδυνατεί να κατανοήσει κάποια πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα από την καθολική χρήση της βιολογικής ξήρανσης είτε ότι η Ελλάδα έχει πάρει λανθασμένο δρόμο.

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

13

ΕXTENDED SUMMARY

ABSTRACT

The present report deals with the transportation, treatment and final disposal of the domestic type of Mu-nicipal Solid Wastes (MSW) in Greece and aims at the analysis of existing Regional plans, the formulation and analysis of a new National plan, and the comparative evaluation of the above alternatives. The Region-al plans rely on the use of numerous new Integrated Waste Management Facilities (IWMF) and on biologi-cal drying for the pretreatment of wastes. As the fate of the Solid Recovered Fuel (SRF) to be produced from the biological drying is not specified, incineration is assumed since this is the only practical method for its utilization. The results of the analysis show that this scheme is incompatible with the applicable EU Directives, as well as overly expensive. In view of these problems, a new National plan is proposed, which rely on the use of three new central IWMFs and on the Aerobic Mechanical-Biological Treatment (MBT) with material recovery for the treatment of wastes. This plan is formulated so as to be compatible with all applicable EU Directives, as well as cost effective. The results of the economic analysis show that the exist-ing Regional plans require 4.3 to 4.8 times (3.7 to 4.4 billion €) higher capital investment and their annual cost is at least 2.1 to 2.3 times (577 to 720 million €/y) higher compared to the new National plan.

1. INTRODUCTION

The management of the domestic type of wastes that remain after the application of material recovery at the source programs is attracting considerable attention due to the urgent action needed and the magni-tude of the expenditures involved. This report defines and analyzes relevant management plans, taking into consideration the waste transportation (from the point where the packer vehicles complete their collection programs), the treatment and the final disposal.

According to existing EU Directives, Greece has to treat increasing quantities of MSW, starting from 2010, and to recover at least 50% of the recyclable materials contained in the MSW by 2020. In order to cope with the above requirements, each of the 13 Regions has compiled a management plan. These plans are characterized by the use of numerous local IWMFs and biological drying as the principal waste pre-treatment method.

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

14

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

In the present report the above plans are analyzed and shown to be ineffective. As an alternative, a new National plan is formulated so as to be compatible with all relevant EU Directives and satisfy the basic principles of rational management. The new plan is characterized by the use of only three central IWMFs and the Aerobic MBT with recyclable material recovery as the principal waste treatment method.

In the analysis of the above alternatives, consideration is given to their compatibility with EU Directives, their initial investment and annual cost requirements, their potential environmental problems and their social acceptance problems. This offers a comprehensive view and allows rational evaluation.

2. TREATMENT TECHNOLOGIES AND PRODUCT UTILIZATION

In the present section, selected treatment technologies are described and the potential utilization of their products is examined. The technologies considered are suitable for the treatment of comingled MSW, which are likely to be used in the near future. Three such technologies, the most relevant ones, are de-scribed below and their simplified flow diagrams are presented in Figure 1:

(a) The Aerobic MBT comprises a material separation unit followed by an aerobic composting one. The former can recover recyclable materials (paper, plastic, glass, metal etc.) and separate the remain-ing wastes into organics and rejects. The organics, mixed in proper proportions with green wastes, are fed into the aerobic composting unit for biostabilization. The product can be used directly as disturbed soil improver in quarries or as landfill cover material.

(b) The biological drying, a pretreatment process that converts the MSW into SRF(a material suitable for thermal processing), comprises waste shredding, aerobic drying for reducing the moisture of the wastes to less than 20%, metal recovery, and separation of organics from rejects. The energy required for the drying of the wastes in the bioreactor is generated by the aerobic decomposition of a limited fraction of easily biodegradable organics. The biological drying pre-treats the wastes without bio-stabilizing them as their residence time in the bioreactor is short, the rapid reduction of their moisture effectively stalls the biological decomposition soon after its initiation and the process is designed for minimum bio-decomposition so as to preserve the energy content of the wastes.

(c) The waste incinerator plants comprise the incinerator, usually of the inclined moving or roller grate type, the boiler for energy recovery and electricity production, and the flue gas treatment system for the removal of particles, HCl, HF, SO

2 dioxins, furans and heavy metals, including Hg, in accordance

with Directive 2000/74. Most of the solid residues are generated from the combustion chamber and the boiler. Smaller, but more toxic, quantities are generated from the flue gas treatment system.

The material and energy balances in the flow diagrams of Figure 1 correspond to the anticipated mean composition of the waste feedstock (the wastes that remain after the application of material recovery at the source programs) during 2015, an intermediate year of the planning period.

Extended summary

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

15

Figure 1. Flow diagrams with indicative material and energy balances for selected MSW treatment technologies (Source: Economopoulos, 2009).

All products from the above treatment methods can be absorbed by the existing markets (even at nearly zero or slightly negative prices, as is the case with glass and biostabilized organics), except for the SRF. For the alternative uses of the latter (see Figure 2), the following can be noted:

• The production and landfilling of the SRF does not make economic sense as the sole tangible benefit is the recovery of metals (about 2.5% of the MSW processed) and the limited reduction of easily biodegradable organics.

• The SRF use in the clinker kilns of the cement industry is a rational option as it combines good thermal efficiency, limited generation of toxic gaseous and solid wastes and modest overall cost (no new facilities need to be built for the SRF use). However, the cement industry can absorb

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

16

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

limited quantities of secondary fuels, such as SRF and Refuse Derived Fuel (RDF), due to op-erating problems and product quality downgrading (Juniper Consultancy Services Ltd., 2005). In Greece, the capability of the cement industry to use SRF and RDF is nearly exhausted by the RDF already produced by an Aerobic MBT plant in Attica.

• Co-firing of SRF with fossil fuels in utility boilers may be feasible for limited fractions (up to 10%) of SRF (Juniper Consultancy Services Ltd., 2005). However, the boiler maintenance requirements are increased and the emission control system of the entire plant must be upgraded to the stan-dards of waste incinerators. The latter is expensive and increases the internal energy consumption of the power plant, negating thus the energy export benefits, which could be expected from the use of SRF. Co-firing of SRF without upgrading the air pollution controls is not legal, even if the ap-plicable emission standards for power plants are met, as this is attained through flue gas dilution. In addition, the inevitable mixing of the toxic dust from the SRF incineration with the far larger quantities of fly ash from the coal or lignite firing creates expensive to handle disposal problems. As a result, the co-firing of SRF with fossil fuels is not a practical option.

• Incineration of the SRF, following the biological drying of MSW, is considerably more expensive compared to the direct incineration of the MSW and, in the overall, less energy efficient, see diagrams (b) and (c) of Figure 1. It is however the only practical way to utilize the SRF, in cases where it is already available.

• Gasification or pyrolysis of the SRF is not a practical option as these technologies are not devel-oped for industrial size installations.

Figure 2. Possible uses of the SRF produced from Biological Drying.

From the above it would appear that the only rational use of the SRF is in clinker kilns, but this is limited by the small capability of the cement industry to accommodate this fuel. For larger quantities, incineration is the only practical method for SRF utilization.

3. METHODOLOGY AND SOFTWARE FOR DEVELOPING MANAGEMENT PLANS

Rational waste management plans can be effectively developed through the following steps:

• Preliminary planning, as in the present study, for defining important design parameters (e.g. waste quantities and composition, treatment requirements, candidate sites for IWMFs) and identifying the rational management schemes that are capable of fulfilling all relevant EU Directives.

• Analytical planning, for formulating optimal designs and performing sensitivity analysis through the use of appropriate software tools.

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

17

Extended summary

The preliminary planning can be facilitated, and the credibility of its predictions significantly enhanced, through the use of selected software tools, which are developed mainly for the analytical planning phase. The analytical planning in turn is significantly simplified with the data compiled and the management op-tions defined at the preliminary planning stage. In the present preliminary study, most of the data reported for transfer stations, Aerobic MBT plants and landfills are generated by the use of advanced design and cost estimating computer models.

4. EU DIRECTIVES FOR SOLID WASTES MANAGEMENT

The management of the MSW in the EU countries is regulated by a number of Directives, the most impor-tant of which are the following:

Directive 1999/31, which stipulates that the biodegradable materials that can be landfilled must be reduced by mid 2010, 2013 and 2020 to a maximum of 75%, 50% and 35% respectively of these that were landfilled during 1995. The paper is considered to be a biodegradable material and hence, its recovery contributes to the fulfillment of the goals set by this Directive.

Based on the above, planners have to perform material balances so as to assess the escalating MSW treat-ment requirements, taking into consideration the temporal changes in waste quantities and composition and the quantities of paper that can be recovered through source-separation programs.

Directive 2004/12, which stipulates that by the end of 2011 at least 55% of the packaging wastes must be recycled and at least 60% must be recycled or incinerated. In relation to the former, at least 60% of glass and paper, 50% of metals, 22.5% of plastics and 15% of wood contained in the packaging wastes must be recycled.

Minimum requirements are thus set, that can be fulfilled by material recycling, and somewhat higher re-quirements that can be fulfilled by recycling and/or incineration.

To achieve the above goals, funds are collected from companies that contribute to the generation of pack-aging wastes through their products and are used to finance the implementation of appropriate measures.

Directive 2008/98, which sets the following hierarchy in waste prevention, management legislation and policy: (a) prevention; (b) preparing for re-use; (c) recycling; (d) other recovery; and (e) disposal. In rela-tion to the above, the present Directive:

• Requires the recycling of paper, metal, plastic and glass to at least 50% by 2020.

• Considers as recovery the waste composting and other biological transformation processes, including “gasification and pyrolysis using the components as chemicals”.

• Considers as recovery the waste incineration on condition that a minimal level of energy effi-ciency is attained, otherwise as disposal, which has a lower priority compared to other treatment methods.

Incineration plants with electricity production only (without heat recovery and export for district heating), cannot meet the efficiency limit required so as to be considered as recovery operations. This makes the waste incineration a low-priority disposal operation in countries with mild climates, such as Greece, in which district heating is not economically viable. The same applies to the combination of biological drying

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

18

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

of MSW and incineration of the SRF produced, which has a lower overall energy efficiency compared to the direct incineration of MSW, see diagrams (b) and (c) of Figure 1.

Application of the hierarchy made mandatory by Directive 2008/98 leads to the maximum possible waste prevention, reuse and recycling, as well as to environmentally sound treatment of the remaining MSW. How-ever, the enforcement is gradual, subject to the following: Waste prevention and reuse (policy measures, targets and timetables are to be defined); Recovery of materials and preparation for their recycling (targets and timetable are set by Directive 2008/98); Utilization of packaging materials (targets and timetables are set by Directive 2004/12), and: Treatment of wastes (targets and timetable are set by Directive 1999/31).

5. WASTE QUANTITIES & COMPOSITION / TREATMENT REQUIREMENTS

The waste quantities and their composition are key parameters for developing waste management plans, and yet they are rarely monitored in Greece. In order to overcome this problem, credible and on the same basis annual estimates were generated for all Municipalities over the period of 1995 to 2020, Economopoulos et al. (2008), through the use of appropriate models, Beigl et al. (2003) and (2004) and Economopoulos (2007b).

In addition, the performance of all existing material recovery at the source programs was reviewed so as to make a realistic assessment about their anticipated efficiency in the forthcoming years. The conclusion is that about 10% of the generated wastes can be recovered, 85% of which will be paper.

Using the above data, and taking into consideration that the existing treatment plants in Attica and in Crete can process 250.000 and 50.000 t/y of MSW respectively, one can perform material balances to com-pute the quantities of wastes that can be landfilled, recycled and treated in existing and new installations after 2010, 2013 and 2020 in accordance with the EU Directive 99/31. Based on the results of this analysis, which are summarized in Figure 3, new plants will have to be built, capable of providing full treatment to at least 26% of the annual quantity of MSW generated by 2010, 51% by 2013 and 65% by 2020.

In the material balances above, the recycling of paper from unsold newspapers and magazines is not taken into consideration, as this is an integral part of the newspaper and magazine production and distribution process, and no paper is wasted.

Instead of treating the minimum quantities of MSW required by the Directive 99/31, one could consider treatment of all MSW from the Greek mainland and Crete that remain after the application of material recovery at the source programs. Smaller islands could be exempted from MSW treatment due to lack of economy of scale. In this case, the diagram of Figure 4 is applicable, which defines the quantities of MSW that are recycled, treated in existing and new installations, and landfilled. This scenario is contemplated by some of the existing Regional plans and is in line with the spirit of Directive 2008/98.

6. ALTERNATIVE MANAGEMENT PLANS

An appropriate waste management plan has to abide to a number of the rational planning principles, as discussed in section 6.1 below. These principles limit the number of alternative options and lead to the formulation of truly effective plans, as shown in Section 6.2. Section 6.3 reviews the existing Regional plans and defines their key characteristics so as to make possible their analysis and comparative evaluation.

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

19

Extended summary

Figure 3. Quantities of MSW to be landfilled recycled and treated / Treatment of the minimum quantities

of MSW in accordance with Directive 1999/31.

Figure 4. Quantities of MSW to be treated, recycled and landfilled / Treatment of the entire quantity of available MSW in the Greek mainland and Crete

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

20

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

6.1 Principles of Rational Planning

6.1.1 Rational Number of IWMFs in the Greek mainland and in Crete

Due to the economy of scale of the central installations, the Greek mainland can be served optimally by 4 to 8 central IWMFs and the island of Crete by a single central IWMF, Economopoulou and Economo-poulos (2005).

6.1.2 Compatibility with EU Directives

Based on the predicted composition of the MSW, at least 28% of the MSW quantities will have to be recov-ered by the year 2020 so as to fulfill the recyclable material recovery requirements of Directive and 2008/98 (see chapter 4). The material recovery at the source programs can be realistically expected to recover up to 10% of the generated MSW (see chapter 5). Consequently, additional quantities of recyclable materials need to be recovered from the commingled MSW through their treatment installations. Similar is the case for the recovery of packaging materials in accordance with Directive 2004/12.

Among the technologies considered in chapter 2:

The Aerobic MBT, as illustrated Figure 1a, allows the recovery of recyclable materials in accordance with Directives 2004/12 and 2008/98, as well as the reduction of biodegradables to be landfilled in accor-dance with Directive 1999/31. At the same time, this process is considered by Directive 2008/98 as a recovery operation, meeting thus its hierarchy requirements. So the Aerobic MBT technology is com-patible with all existing Directives.

The biological drying of the MSW followed by the incineration of the SRF, or alternatively the direct inciner-ation of MSW as illustrated in Figure 1c, allow reduction of the biodegradables to be landfilled in accor-dance with Directive 1999/31, but do not fulfill the material recovery requirements of Directives 2004/12 and 2008/98. Moreover, for the reasons explained in chapter 4, both options are considered by Directive 2008/98 as disposal operations having a lower priority order compared to other treatment methods.

The recycling requirements of Directives 2004/12 and 2008/98 could be fulfilled with the addition of ma-terial recovery facilities prior to biological drying or incineration units. These however will reduce the quantity and the thermal content of the remaining MSW and/or the SRF, affecting adversely their energy generation potential. In any case, the problem of low priority ranking, and the relevant incompatibility with Directive 2008/98, remains.

6.2 Formulation of a New National MSW Management Plan

As shown in section 6.1.1, the Greek mainland can be served effectively by a small number of properly spaced central IWMFs. Particularly suitable sites for this purpose are the lignite mines of the Public Pow-er Company at Ptolemais (Western Macedonia) and Megalopolis (central Peloponnesus). The Island of Crete can be served optimally by an additional central IWMF in one of the three particularly suitable sites that have been recently located, Economopoulos (2007a). The remaining smaller islands can be served by about 44 local landfills in accordance with the relevant Regional plans, ΤΕΕ (2006). In addition to the above facilities, use is to be made of the existing local IWMFs in Attica and Chania (see chapter 5).

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

21

Extended summary

Even though the optimal number of central IWMFs for the Greek mainland is 4 to 8, the indicative use of only 2 (at the lignite mines of Ptolemais and Megalopolis) is assumed in the present preliminary study. This selection does not minimize the total cost of waste transportation, treatment and disposal. Nonetheless, it simplifies the implementation procedures, minimizes the public acceptance problems (see section 9.4), al-lows the beneficial use of the stabilized organics produced for the restoration of disturbed mine lands and facilitates the development of local satellite industries for the processing of the recovered materials.

Based on the analysis of section 6.1.2, the Aerobic MBT with material recovery, as illustrated in Figure 1a, can be used in all IWMFs, enabling the fulfillment of all relevant EU Directives. The latter can be also achieved with the use of Anaerobic MBT with material recovery and/or Aerobic MBT with material and RDF recovery, but these technologies will not be considered in the present preliminary study, as they are considerably more expensive (Economopoulos, 2009β) and generate liquid or gaseous wastes.

The Aerobic MBT plants can be designed so as to accept commingled MSW, as well as selected source-separated streams (e.g. recyclable materials and organic wastes) in intermediate stages of the production process. This way, the plants can be adapted to the treatment of source separated streams as their produc-tion increases.

The National waste treatment requirements can be covered through the central and local IWMFs in the Greek mainland and Crete. The wastes from the remaining islands could be landfilled (after material re-covery at the source) without treatment due to lack of economy of scale.

In the detailed design phase, which normally follows the present preliminary study (see chapter 3), addi-tional IWMF sites for the Greek mainland could be considered, the possibilities of transporting the wastes from several islands to the central IWMFs for treatment and disposal could be investigated and the use of all existing facilities, such as transfer stations and landfills, could be optimized. The above offer the op-portunity for even more economic and socially acceptable solutions.

6.3 Definition of the Existing Regional Plans

The existing Regional plans use numerous local IWMFs, at least 22 in the Greek mainland and in Crete. The treatment method is not expressly defined, but an educated guess was made about the prevalent use of biological drying, Economopoulos (2007a). The fate of the SRF to be produced by the biological dry-ing plants is not specified, except for some vague references made about its landfilling or use for energy production.

Current events tend to verify the initial predictions. Indeed, for all major treatment plants, for which the technology selection process is complete, biological drying is selected or is short-listed as a likely candidate. The above plants will be able to treat up to 1.955.000 t/y of MSW and the selection process for additional plants continues.

The extensive use biological drying by the Regional plans makes them inherently incompatible with the existing EU Directives, as discussed in section 6.1.2. Despite this, the Regional plans remain in force and, for this reason, they will be further considered here so as to have their economic, environmental and social acceptance aspects analyzed.

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

22

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

The analysis of the Regional plans will be based on the assumption that biological drying will continue to be the technology of choice, so as to become the principal pre-treatment method at National level. As the fate of the large quantities of the SRF to be produced is not specified, incineration is assumed since this is the only practical method for their utilization (see chapter 2). This assumption is strengthened by the prospects of building three SRF/RDF incineration plants in Crete, Thebes and Thessaloniki with a total capacity of 560.000 t/y. For the sake of simplicity, the assumption is also made, as in section 6.2, that the wastes from all is-lands, except for Crete, will be landfilled without treatment, subject only to material recovery at the source.

7. NORMALIZED COST ELEMENTS

This chapter presents typical normalized costs for transportation, treatment and disposal operations which are necessary for the economic analysis of the alternative management plans. As the detailed assessment of these costs is not possible in the context of the present preliminary planning phase, typical figures are presented. These are based on statistics from recent detailed studies, as well as on the use of the computer models for transfer stations, Aerobic MBT plants and landfills mentioned in chapter 3.

The normalized costs presented are typical for plants built and operated by private companies (based on an average life of 20 years and 14% annual cost of invested capital) and include 19% VAT.

7.1 Transportation Costs

The transportation of wastes is assumed to start at the point where the packer vehicles of each Local Au-thority complete their garbage collection programs and end to the receiving IWMFs.

The road transportation to local IWMFs is complex, as it normally involves the intermediate use of transfer stations. Detailed cost estimates can only be generated through area-specific studies, but these are outside the scope of the present work. To overcome this problem, typical costs are derived from recent studies covering the Prefectures of (a) Attica, (b) Chania, and (c) Rethymnon, Herakleion and Lasithion in Crete. The mean normalized transportation cost and capital investment figures derived from the above studies are in reasonable agreement, despite the differences between the characteristics of the regions covered. As a result, these costs can be considered typical and used in all local management regions. Figure 5 illustrates the waste flows within a management region and presents the typical costs derived, in 2008 cost prices.

Figure 5. Schematic presentation of the waste transport to local IWMFs.

The diagram of Figure 5 above is applicable to all waste management regions in both plans considered, with the exception of the Greek mainland in the case of the new National plan (see section 6.2). The wastes from the latter have to be transported to the central IWMFs at Ptolemais and Megalopolis and this involves local road-transport to the train transfer stations and train-transport to the receiving IWMFs. For

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

23

Extended summary

estimating the train transportation costs, Geographic Information System (GIS) was used for calculating the weighted-average distance and data about the rail transport charges were obtained from the Greek Railroad Organization. As the quantities of wastes are large, the Greek Railroad Organization will have to procure the required cars and engines. The required capital investment was assumed to be equal to- or less than- that required for the long-range road transport. The diagram of Figure 6 illustrates the flow of wastes from the Greek mainland, and provides typical transportation cost data in 2008 prices.

Figure 6. Schematic presentation of the combined road and railroad transport of wastes from the Greek mainland to existing and central IWMFs.

7.2 Treatment and Landfill Costs

The development of cost functions for estimating the capital investment and the annual capital investment and operating cost of waste treatment plants has been described elsewhere, Economopoulos (2007). The present work uses updated cost functions, derived from the Aerobic MBT model reported in chapter 3 and valid for the anticipated waste feed composition during the year 2015, Economopoulos (2009).

The cost of landfills was estimated trough the use of the relevant design and cost estimation model re-ported in chapter 3, as function of the anticipated annual mean waste loads.

7.3 Income from the Sale of Products

Table 1 presents typical market prices of the recyclable materials during August 2008 and March 2009, the quantities of recyclable materials that can be recovered from Aerobic MBT plants (see also Figure 1a) and, based on the above, the corresponding income from the sale of these products. The latter has dropped, from 32.07 €/t of MSW in August 2008 to 11.81€/t of MSW in March 2009, reflecting the price reduction of recyclable materials due to the economic crises. The economic analysis in chapter 8 is based on the latter. The biostabilized organics, which are not listed in Table 1, are assumed to have a zero market value.

The relevant income from the biological drying of MSW and the incineration of SRF is from the metals recovered and the excess electricity generated, Figure 1b. The normalized sale price of the former is listed in Table 1 and of that of the electricity is assumed to be 65 €/MWh. Based on the above, the normalized income from the electricity is 0,384x65=24.96 €/t of MSW processed.

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

24

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

Table 1. Anticipated income from the sale of recyclable materials recovered from Aerobic MBT plants

Price, €/t of recyclable material Recovery

kg/t of MSW

Income, €/t of MSW

August-08 March-09 August-08 August-08

Paper 55,8 17,6 164,7 9,19 2,90Plastics 114 34,6 157,3 17,93 5,44Metals 201 141 24,6 4,94 3,47Glass 0 0 24,8 0,00 0,00

TOTAL 86,34 31,80 371,4 32,07 11,81

7.4 Income from Subsidies

Subsidies are provided by the Greek Recovery and Recycling Company for the packaging materials con-tained in the recyclables recovered, the biostabilized organics produced, and the SRF incinerated, as long as they contribute to the fulfillment of Directive 2004/12. The necessary funds are collected from the com-panies that contribute to the generation of packaging wastes through their products (see chapter 4).

For Aerobic MBT plants, the expected subsidies for the packaging material contained in the recovered recyclable products are estimated in Table 2. The subsidies for the paper contained in the biostabilized organics are low and are not taken into consideration.

Table 2. Estimated subsidy of Aerobic MBT plants for the recycling of packaging materials

Typical subsidy€/t of

packaging material

Recyclablesrecovered

kg/t of MSW

Content of recyclables inpackaging materials

Subsidy

€/t of MSW% kg/t of MSW

Paper 10 164,7 20 32,9 0,33Plastics 130 157,3 80 125,8 16,36Metals 130 24,6 85 21,0 2,72Glass 130 24,8 85 21,1 2,74TOTAL 371,5 200,8 22,15

For biological drying and SRF incineration, the subsidies for the packaging materials contained in the metals recovered is, according to the data in Table 2, 130x0.85 = 110,5 €/t of metals. The subsidies for the inciner-ated SRF is based on its 43.71% content in packaging materials (assumed to be equal to that in the RDF produced by the Aerobic MBT plant in Attica), and on the currently provided subsidy of 100 €/t of packaging materials incinerated. Taking into consideration that 0.55 tons of SRF are produced per ton of MSW (see Figure 1b), the normalized subsidy is 0.55x0.437x100 = 24.04 €/t of MSW. The latter is used in the analysis of chapter 8, although it is an overestimate. Indeed, only a portion of the incinerated packaging materials serve to satisfy the requirements of Directive 2004/12 and merit subsidies (see chapter 4).

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

25

Extended summary

8. ECONOMIC ANALYSIS OF ALTERNATIVE NATIONAL PLANS

The economic evaluation of the alternative plans considered in chapter 6 is based on the annual quantities of wastes and their treatment requirements estimated, estimated in chapter 5, and on the normalized cost elements given in chapter 7.

The results of the economic analysis of the new National plan are summarized in the diagram of Figure 7 and in Table 3. These are for the case where the minimum quantities of MSW are treated as required by Directive 1999/31 (see Figure 3). The costs in the case where all wastes from the Greek mainland and Crete are treated (see Figure 4) are somewhat higher (see data in Table 5 below). The cost analysis covers the period up to the year 2020, so as to take into consideration the escalating management requirements of the applicable Directives (see chapter 4).

Without income from product sales and subsidies With income from product sales and subsidies

Figure 7. Annual cost of transportation, treatment and disposal of new National plan with the minimum quantities of MSW treated according to Directive 1999/31 (2008 prices)

The first diagram of Figure 7 presents the cost of transportation, treatment and disposal without taking into consideration the possible income from the sale of products and subsidies (see sections 7.3 and 7.4). In the second diagram this income is taken into consideration and the net costs are reduced.

As the new National plan makes use of only three central IWMFs (two in the Greek mainland and one in Crete), all new treatment plants can be large so as to offer economy of scale. The estimates in Figure 7 and in Table 3 are based on Aerobic MBT plants capable of processing 500,000 t/y of MSW, on the average.

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

26

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

Table 3. Capital investment requirements by 2020 of the new National plan with the minimum quantities f MSW treated in accordance with Directive 1999/31 (2008 prices)

The income from the sale of products and subsidies is calculated for the new treatment plants only. The existing Aerobic MBT plant in Attica produces RDF and compost. As a result, the only possible income is from the subsidies for the packaging materials in the RDF, but this will cover the cost of RDF utilization by the cement industry (see chapter 2). The existing Aerobic MBT plant in Chania is not capable of recover-ing recyclable materials of acceptable quality due to its process design peculiarities. As a result, there is no income from the sale of products and from subsidies.

The results from the economic analysis of the existing Regional plans are summarized in Figure 8 and in Table 4. These are for the case where the minimum quantities of MSW are treated in accordance with Di-rective 1999/31 (see Figure 3). The costs in the case where all wastes from the Greek mainland and Crete are treated (see Figure 4) are higher (see data in Table 5 below). The cost analysis covers the period up to the year 2020, so as to take into consideration the escalating management requirements of the applicable Directives (see chapter 4).

Without income from product sales and subsidies With income from product sales and subsidies

Figure 8. Cost of transportation, treatment and disposal of existing Regional plans with the minimum quantities of MSW treated according to Directive 1999/31 (2008 prices)

Million €

Transportation 290.7

New treatment plants 517.3

Landfills 293.6

TOTAL 1,101.6

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

27

Extended summary

The cost estimates in Figure 8 and in Table 4 are based on large size SRF incineration units, each process-ing the SRF generated by the biological drying of 500,000 t/y MSW. This necessitates the transportation of the SRF from remote local biological drying plants to the central incineration units, but the relevant cost has not been considered in the present preliminary study as there is no basis for its estimation.

Table 4. Capital investment requirements by 2020 of the existing Regional plans with the minimum quantities of MSW treated in accordance with Directive 1999/31 (2008 prices)

Comparison of Figure 7 to Figure 8 and of Table 3 to Table 4 shows that the new National plan has higher transportation costs, as the wastes from the Greek mainland need to be hauled to longer distances (to the central IWMFs in Ptolemais and Megalopolis), considerably lower treatment costs due to the simplicity of the Aerobic MBT method, and lower landfill costs due to the economy of scale of the central installations.

The costs in Figures 7 and 8 and in Tables 3, 4 and 5 are for installations built and operated by private compa-nies (based on an average life of 20 years and 14% annual cost of invested capital) and include 19% VAT.

9. COMPARATIVE EVALUATION OF ALTERNATIVE PLANS

The present chapter provides a comparative evaluation of the alternative plans in relation to their compat-ibility with the applicable EU Directives, implementation cost, environmental problems and public accep-tance characteristics.

9.1 Compatibility with EU Directives

As discussed in chapters 4 and 6, the new National plan can meet all applicable EU Directives. This how-ever is not the case with the existing Regional plans, as long as they use biological drying as the principal pre-treatment method.

Once biological drying is selected, the SRF produced must be used in incineration, gasification or pyrolysis plants so as to fulfill the requirements of Directive 1999/31 (see chapters 2 and 4). In order to fulfill the recycling requirements of Directives 2004/12 and 2008/98, the addition of material recovery facilities prior to biological drying is required, but these reduce significantly the quantity and the thermal content of the SRF, affecting adversely its energy generation, gasification and pyrolysis potential. In order to fulfill the hierarchy requirements of Directive 2008/98, the SRF must undergo gasification and/or pyrolysis, designed for chemicals production. This however, is not a practical option as these technologies are not developed for industrial size installations. The conclusion is that the choice of biological drying as the principal meth-od of MSW pre-treatment leads to an impasse in relation to the EU Directives.

Million €

Transportation 186.5

New treatment plants 4,142.5

Landfills 450,3

TOTAL 4,779.3

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

28

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

9.2 Economic Performance

Table 5 summarizes the results of the cost analysis and shows that the existing Regional plans are signifi-cantly more expensive compared to the new National plan. Indeed, the existing Regional plans are capital intensive requiring 4.3 to 4.8 times (3.7 to 4.4 billion €) higher capital investment by 2020 and their annual cost is at least 2.1 to 2.3 times (577 to 720 million €/y) higher compared to the new National plan.

Table 5. Economic comparison of the new National and the existing Regional plans for the year 2020 (in 2008 cost prices)

Treatment of the minimum quantities of MSW in accordance with Directive 99/31

NewNational

Plan

ExistingRegional

Plans

New National vs. Existing Regional Plans

Difference Ratio

TOTAL COST* [000 €/y]

[€/t MSW]

680.389 1.353.200 672.8112,0

109,4 217,7 108,2

TOTAL BENEFITS [000 €/y]

[€/t MSW]

152.649 235.841 95.4101,6

24,6 37,9 15,3

NET COSTS** [000 €/y]

[€/t MSW]

527.740 1.117.359 577.4012,1

84,9 179,7 92,9

CAPITAL INVESTMENT [000 €] 1.101.613 4.779.348 3.677.735 4,3

Treatment of the total quantity of MSW from the Greek mainland and Crete

NewNational

Plan

ExistingRegional

Plans

New National vs. Existing Regional Plans

Difference Ratio

TOTAL COST* [000 €/y]

[€/t MSW]

733.671 1.570.381 836.7112,1

118,0 252,6 134,6

TOTAL BENEFITS [000 €/y]

[€/t MSW]

186.413 288.006 116.5141,6

30,0 46,3 18,7

NET COSTS** [000 €/y]

[€/t MSW]

547.257 1.282.375 720.1972,3

88,0 206,3 115,8

CAPITAL INVESTMENT [000 €] 1.183.558 5.627.792 4.444.234 4,8

* Cost of transport, treatment (without taking into consideration the benefits from the sale of products and subsidies) and disposal.

** Net cost of transport, treatment (taking into consideration the benefits from the sale of products and subsidies) and disposal.

9.3 Environmental Problems

The Aerobic MBT with material recovery, the principal waste treatment method of the new National plan, does not generate liquid effluents or air emissions. Odor problems can be effectively controlled through the use of enclosed operations and simple control systems, such as bio-filters.The SRF incineration, gasification or pyrolysis plants, to be used in the context of the existing Region-

Environmental Engineering Department

TECHNICAL UNIVERSITY OF CRETE

29

Extended summary

al plans, generate toxic emissions and solid residues like the MSW incineration plants, e.g. Greenpeace (2005) and US EPA (1996).

Life cycle analysis favors the use of Aerobic MBT with material recovery over biological drying and SRF incineration. This is due to the environmental benefits offered by the substitution of virgin materials with recyclables. Moreover, the overall energy efficiency of the Aerobic MBT with material recovery is signifi-cantly higher than that of the biological drying and SRF incineration. Indeed the energy savings from the substitution of virgin materials with recyclables is considerably higher compared to the energy generated from the combustion of the latter, Table 6. Similar are the gains in CO

2 emissions.

Table 6. Energy efficiency of recycling versus combustion (Source: Greenpeace, 2005)

Savings fromthe substitution of

virgin materials[MJ/t]

Generation from Combustion

[MJ/t]

Ratio of savings to generation

Brown paper 22,398 8444 2.7

Cardboard 22,887 7,388 3.1

White paper 35,242 8,233 4.3

HDPE 74,316 21,004 3.5

Glass 3,212 106 30.3

Aluminum 256,830 739 347.5

9.4 Social Acceptance

The new National plan has some important characteristics that contribute to its social acceptability, such as the following:

• Uses a very small number of central IWMFs (only three assumed in the present preliminary study), in particularly suitable sites.

• The Aerobic MBT with material recovery, the principal MSW treatment technology, has no emissions or liquid effluents.

• Produces significant quantities of biostabilized organics that can be used for extensive restora-tion of disturbed lands in the lignite mines.

• Generates up to 6,500 new, permanent and reasonably paid jobs in regions with unemployment problems.

• Produces up to 1.7 million t/y of recyclable materials, which are likely to attract satellite paper, plastic, glass and secondary aluminum processing industries that will create addition jobs and economic development.

Contrary to the above, the existing Regional plans create a large number of IWMFs and landfills, not always in the best of sites, (Economopoulos, 2009α), use thermal treatment methods (incineration, gas-ification or pyrolysis) with toxic gaseous and solid wastes, and generate few jobs at the local level. As a

Professor Alexander P. Economopoulos

Laboratory of Air, Water and Land Pollution Management

30

Formulation and comparative evaluation of alternative plans for the management of municipal solid wastes in Greece

result, the existing Regional plans are not socially acceptable and this results to frequent lawsuits and in implementation delays.

10. CONCLUSIONS AND DISCUSSION

From the preceding analysis it would appear that the existing Regional plans:

• Are inherently incompatible with EU Directives as long as they rely on the use of biological dry-ing (see section 9.1). Despite that, for all major treatment plants for which the technology selec-tion process is complete, biological drying is selected or is short-listed as a likely candidate (see section 6.3).

• Require 4.3 to 4.8 times (3.7 to 4.4 billion€) higher capital investment by 2020 and their annual cost is at least 2.1 to 2.3 times (590 to 735 million € /y) higher compared to the new National plan.

• Generate toxic emissions and residues and are not in line with the principles of sustainable devel-opment and of Directive 2008/98, which aims at a recycling society with a high level of resource efficiency.

• Are not socially acceptable as they rely on the use of numerous IWMFs and landfills, not always in the best of sites, are not environmentally friendly, and generate few jobs.

Contrary to the above, the proposed new National plan is compatible with all EU Directives, and at the same time is considerably more economic, environmental friendly and socially more acceptable.

The conclusion is that the existing Regional plans need to be revised and the new National plan shows the way. In the latter case, the immediate objective would be the creation of the central IWMF in a proper location, e.g. in Megalopolis, able to serve areas with insufficient landfill infrastructure, such as Attica and Peloponnesus, and satisfy the initial waste treatment obligations of the entire country until 2013. With the gradual expansion of the above infrastructure and the creation of the remaining two central IWMFs, in Ptolemais and Crete, Greece will be able to meet the escalating waste treatment demands of Directive 1999/31 by the 2020.

Biological drying plants are operating in five countries treating 0.18% up to 2.05% of their wastes. The small quantities of SRF produced by these plants can be used rationally in the cement- and possibly in the iron and steel- industry, chapter 2.

Contrary to what happens in other countries, and would be rational for Greece as well, the clear tendency here is towards the biological drying of all the MSW that remain after the application of material recovery at the source programs. The biological drying plants that have been built so far in the entire world can treat 1.986.115 t/y of MSW. These that have been approved so far in Greece will be able to treat up to 1,955,000 t/y of MSW and, if this trend continues, up to 4.5 million t/y of MSW by the year 2020. The large quantities of the SRF to be produced cannot be rationally utilized by the cement industry (see chapter 2) and the requirements of the EU Directives cannot be fulfilled (see section 9.1). From the above it would appear that either the world is missing some very important advantages of biological drying, or Greece is heading the wrong way.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

31

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ 2

ΠΡΟΟΙΜΙΟ 3

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ 5

ΠΕΡΙΛΗΨΗ 7

EXTENDED SUMMARY 11

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 321.1 ΣΚΟΠΟΣ 331.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 33

2. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 352.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΑ 362.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ 37

2.2.1 Τοπικοί Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΤΣΜΑ) 37

2.2.2 Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) 38

2.3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 392.3.1 Αερόβια Μηχανική – Βιολογική Επεξεργασία 41

2.3.2 Αναερόβια Μηχανική – Βιολογική Επεξεργασία 42

2.3.3 Βιολογική Ξήρανση 42

2.3.4 Στοιχειομετρική (συμβατική) Καύση 43

2.4 ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ 44

3. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 473.1 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 48

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

32

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

3.2 ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 493.2.1 Απαιτούμενος Αριθμός ΟΕΔΑ 49

3.2.2 Επιλογή Θέσεων ΟΕΔΑ 50

3.2.3 Θεώρηση Νομοθετικού Πλαισίου και Διαχειριστικές Επιλογές 51

3.2.4 Διαμόρφωση Ορθολογικών Σχεδίων και Συγκριτική Αξιολόγηση 51

3.3 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 523.3.1 Λογισμικό Διαμόρφωσης Βέλτιστων Σχημάτων Διαχείρισης 52

3.3.2 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης ΧΥΤ 52

3.3.3 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης ΣΜΑ 53

3.3.4 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης Μονάδων ΜΒΕ 53

3.3.5 Ρουτίνες Υπολογισμού Κόστους Λοιπών Συστημάτων 53

3.4 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ 53

4. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ 554.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 564.2 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ 564.3 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ 564.4 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ 574.5 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΣΔΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ 59

5. ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΣΑ / ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 615.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 625.2 ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΣΑ 62

5.2.1 Ποσότητες ΑΣΑ και Διαχρονική Εξέλιξη 62

5.2.2 Σύνθεση ΑΣΑ και Διαχρονική Εξέλιξη 66

5.2.3 Ανακυκλώσιμα από Προγράμματα Ανάκτησης στην Πηγή 66

5.3 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 67

6. ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 696.1 ΑΡΧΕΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 70

6.1.1 Απαιτούμενος Αριθμός Κεντρικών ΟΕΔΑ 70

6.1.2 Επιλογή Θέσεων Κεντρικών ΟΕΔΑ 70

6.1.3 Διαχειριστικές Επιλογές σε Σχέση με τις Οδηγίες της Ε.Ε. 70

6.2 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΝΕΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 726.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΠΕΣΔΑ 80

7. ΤΥΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ 877.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 887.2 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ 88

7.2.1 Κόστος Μεταφοράς στις Τοπικές ΟΕΔΑ 88

7.2.2 Κόστος Μεταφοράς από ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας στις Κεντρικές ΟΕΔΑ 90

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

33

7.2.2.1 Απόσταση και Διάρκεια Μακρινής Οδικής Μεταφοράς 90

7.2.2.2 Κόστος Μακρινής Οδικής Μεταφοράς 93

7.2.2.3 Κόστος Συνδυασμένης Σιδηροδρομικής Μεταφοράς 94

7.3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 997.3.1 Αρχική Επένδυση Κεφαλαίου και Ετήσιο Κόστος Λειτουργίας 99

7.3.2 Κόστος Επεξεργασίας 101

7.4 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ 1027.5 ΟΦΕΛΟΣ ΑΠΟ ΠΩΛΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ 104

7.5.1 Αξία Προϊόντων και Ύψος Επιδοτήσεων 104

7.5.2 Όφελος από Πώληση Ανακυκλώσιμων Υλικών 105

7.5.3 Όφελος από Επιδοτήσεις 106

8. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1078.1 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 1088.2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΝΕΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1088.3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΠΕΣΔΑ 116

9. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1229.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1239.2 ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΟΔΗΓΙΕΣ Ε.Ε. 123

9.2.1 Συμβατότητα Νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης 123

9.2.2 Συμβατότητα Υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ 123

9.3 ΚΟΣΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1259.3.1 Αρχική Επένδυση Κεφαλαίου 126

9.3.2 Ετήσιο Κόστος Κεφαλαίου και Λειτουργίας 127

9.4 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1299.5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΗ 1309.6 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 132

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 135

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

34

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ1.1 ΣΚΟΠΟΣ 331.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 33

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

35

Εισαγωγή

1.1 ΣΚΟΠΟΣ

Η παρούσα προμελέτη έχει ως αντικείμενο τη διαχείριση των οικιακού τύπου απορριμμάτων που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και ανάκτησης υλικών στην πηγή. Για λόγους όμως ισοζυγίων μάζας και εκτίμησης των προς διαχείριση ποσοτήτων εξετάζονται και οι αποδόσεις των υφιστάμενων προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή και γίνεται προσπάθεια πρόβλεψης της εξέλιξής τους. Η ανάλυση καλύπτει τη μεταφορά των απορριμμάτων, από το σημείο όπου ολοκληρώνονται τα προγράμματα αποκομιδής, την επεξεργασία και την τελική διάθεση.

Στα πλαίσια της παρούσας προμελέτης εξετάζεται η περίπτωση της εφαρμογής του Εθνικού σχεδίου διαχείρισης απορριμμάτων, έτσι όπως προκύπτει από τη σύνθεση των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ. Εφεξής, κάθε αναφορά στα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ έχει την έννοια του Εθνικού σχεδίου που προκύπτει από τη σύνθεσή τους.

Επειδή ο υφιστάμενος σχεδιασμός αποδεικνύεται προβληματικός, διαμορφώνεται και αναλύεται ένα νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης, το οποίο βασίζεται:

• Στην εξυπηρέτηση της Ηπειρωτικής Ελλάδας από ένα πολύ μικρό αριθμό νέων κεντρικών ΟΕΔΑ (ενδεικτικά, στην παρούσα μελέτη θεωρούνται δύο νέες κεντρικές ΟΕΔΑ, στα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας και της Μεγαλόπολης) και από την υφιστάμενη τοπική ΟΕΔΑ Δ. Αττικής, στην εξυπηρέτηση της Κρήτης από μία νέα κεντρική ΟΕΔΑ και από την υφιστάμενη ΟΕΔΑ Χανίων, και στην εξυπηρέτηση των μικρότερων νησιών από 44 ΧΥΤΑ. Τα παραπάνω προκύπτουν από τις αρχές του ορθολογικού σχεδιασμού που αναλύονται στις ενότητες 6.1.1 και 6.1.2 και εξισορροπούν με ορθολογικό τρόπο το αυξημένο κόστος της μεταφοράς που απαιτείται για τη συγκέντρωση των απορριμμάτων από μεγάλες περιοχές σε κεντρικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας και διάθεσης με την οικονομία κλίμακας που προσφέρουν οι μεγάλες αυτές κεντρικές εγκαταστάσεις.

• Στην επεξεργασία των απορριμμάτων με τη μέθοδο της Αερόβιας Μηχανικής-Βιολογικής Επεξεργασίας (Αερόβιας ΜΒΕ) με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών. Η επιλογή αυτή προκύπτει από τη θεώρηση όλων των δόκιμων εναλλακτικών τεχνολογιών και από την ανάλυση του κόστους εφαρμογής τους (βλέπε ενότητες 7.3 και 9.3). Προκύπτει επίσης και από την προσεκτική διερεύνηση της συμβατότητας (για τις συνθήκες που ισχύουν στη χώρα μας) εκάστης εναλλακτικής τεχνολογίας με τις σχετικές Οδηγίες της Ε.Ε. και ιδιαίτερα με την τάξη προτεραιότητας που καθιερώνει η Οδηγία πλαίσιο 2008/98 (βλέπε κεφάλαιο 4 και ενότητες 6.1.3, 6.2 και 9.2.2 παρακάτω).

Χαρακτηριστικό της ανάλυσης των εναλλακτικών σεναρίων είναι η θεώρηση όλων των βασικών συνιστωσών, οι οποίες επηρεάζουν τη συμβατότητα με τις Οδηγίες της Ε.Ε., το κόστος, την περιβαλλοντική φιλικότητα και την κοινωνική αποδοχή. Με αυτόν τον τρόπο καθίσταται δυνατή η διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας και η συγκριτική αξιολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων.

1.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Στο κεφάλαιο 2 παρακάτω δίνεται μια σύντομη περιγραφή επιλεγμένων τεχνολογιών μεταφοράς και επεξεργασίας των απορριμμάτων, που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τη χώρας μας. Ιδιαίτερη αναφορά

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

36

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

γίνεται στη φύση και στην ποσοτική εκτίμηση των προϊόντων της επεξεργασίας, καθώς και στους εναλλακτικούς τρόπους αξιοποίησής τους. Τα περιεχόμενα του κεφαλαίου αυτού αποτελούν βασικό υπόβαθρο για την ανάλυση που ακολουθεί.

Στο κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται συνοπτικά η μεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί για τη διαμόρφωση και το σχεδιασμό νέων ορθολογικών σχημάτων διαχείρισης, καθώς και για την ανάλυση υφιστάμενων. Παρουσιάζονται επίσης βασικά συστήματα λογισμικού που διευκολύνουν το σχεδιασμό και την ανάλυση και αυξάνουν την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων.

Το πρώτο μέρος της παραπάνω μεθοδολογίας, που αφορά την προμελέτη για τη διαμόρφωση και ανάλυση εναλλακτικών σχημάτων διαχείρισης, ακολουθήθηκε ενταύθα και τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στα κεφάλαια 4 με 9 που ακολουθούν. Οι δραστηριότητες που εκτελέστηκαν και οι αλληλεπιδράσεις τους παρουσιάζονται στο διάγραμμα της Εικόνας 1.2-1 και όπως φαίνεται η όλη εργασία είναι έντονα συνθετική, μια και στην ανάλυση εμπλέκεται πληθώρα τεχνικών, νομικών και οικονομικών στοιχείων.

Εικόνα 1.2-1 Διαδικασία τεχνικοοικονομικής ανάλυσης και αξιολόγησης εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης απορριμμάτων

Με την παραπάνω προσέγγιση κατέστη δυνατή η θεώρηση του υφιστάμενου εθνικού σχεδίου διαχείρισης των απορριμμάτων, η διαμόρφωση ενός νέου ορθολογικού σχεδίου, καθώς και η ανάλυσή των εναλλακτικών αυτών σχεδίων ως προς τη συμβατότητα με τις Οδηγίες της Ε.Ε., το κόστος, την περιβαλλοντική φιλικότητα και την κοινωνική αποδοχή.

Με τα στοιχεία αυτά καθίσταται δυνατή η ολοκληρωμένη αξιολόγηση των εναλλακτικών σχεδίων και η επιλογή αυτού που εκπληρώνει όλους τους στόχους της Ε.Ε. με τον οικονομικότερο, περιβαλλοντικά φιλικότερο και κοινωνικά αποδεκτότερο τρόπο.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

37

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΑ 362.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ 37

2.2.1 Τοπικοί Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΤΣΜΑ) 372.2.2 Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ) 38

2.3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 392.3.1 Αερόβια Μηχανική – Βιολογική Επεξεργασία 412.3.2 Αναερόβια Μηχανική – Βιολογική Επεξεργασία 422.3.3 Βιολογική Ξήρανση 422.3.4 Στοιχειομετρική (συμβατική) Καύση 43

2.4 ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ 44

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

38

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΣΑ

Τα διαγράμματα της Εικόνας 2.1-1 δίνουν μια γενική απεικόνιση του συστήματος διαχείρισης ΑΣΑ, (α) όπως εφαρμόζεται κατά κύριο λόγο σήμερα στη χώρα μας και (β) όπως αναμένεται να εξελιχθεί στα επόμενα λίγα χρόνια.

Εικόνα 2.1-1 Εξέλιξη του συστήματος διαχείρισης ΑΣΑ στην Ελλάδα: (α) σύνηθες σημερινό σχήμα και (β) αναμενόμενο σχήμα στο εγγύς μέλλον

Βασικά χαρακτηριστικά του σημερινού συστήματος είναι τα ακόλουθα:

• Εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης και ξεχωριστής αποκομιδής ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή. Τούτο γίνεται με απόθεση υλικών, όπως χαρτί, πλαστικά, γυαλί και μέταλλα σε ξεχωριστούς κάδους, ή/και με απόθεση ανάμεικτων ανακυκλώσιμων υλικών σε κοινό κάδο για τον εν συνεχεία διαχωρισμό τους στα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ).

• Χρήση απορριμματοφόρων (Α/Φ) για συλλογή των σύμμεικτων ΑΣΑ που απομένουν μετά από την εφαρμογή των προγραμμάτων διαχωρισμού υλικών στην πηγή και την εν συνεχεία μεταφορά τους, είτε απ’ ευθείας είτε μέσω Μονάδων Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΜΜΑ), στους χώρους επεξεργασίας ή/και διάθεσης.

• Διάθεση σε ΧΥΤΑ ή σε Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ). Υπό την πίεση της Ε.Ε., βασικός στόχος των προσπαθειών διαχείρισης τα τελευταία χρόνια υπήρξε η ανάπτυξη της αναγκαίας υποδομής σε ΧΥΤΑ με παράλληλη διακοπή της χρήσης και αποκατάσταση των ΧΑΔΑ.

• Επεξεργασία ΑΣΑ σε δύο εγκαταστάσεις, στα Άνω Λιόσια και στα Χανιά.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

39

Τεχνολογίες διαχείρισης

Το σύστημα διαχείρισης αναμένεται να εξελιχθεί στα επόμενα χρόνια σύμφωνα με τις επιταγές της Ε.Ε. έτσι ώστε να παρέχει επεξεργασία σε προοδευτικά αυξανόμενα ποσοστά ΑΣΑ με έμφαση στην παραγωγή χρήσιμων προϊόντων (ανακυκλώσιμα υλικά, εδαφοβελτιωτικό ή/και ενέργεια). Για το σκοπό αυτό προβλέπεται η επέκταση των προγραμμάτων ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή και η δημιουργία κεντρικών ΟΕΔΑ, καθεμία από τις οποίες θα εξυπηρετεί μεγάλες περιοχές για λόγους οικονομίας κλίμακας. Για την τροφοδοσία των κεντρικών ΟΕΔΑ προβλέπεται αυξημένη χρήση των ΜΜΑ λόγω των μεγαλύτερων αποστάσεων μεταφοράς. Τα ανακυκλώσιμα υλικά θα ανακτηθούν από τα προγράμματα διαχωρισμού υλικών στην πηγή και από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας των σύμμεικτών απορριμμάτων που απομένουν.

Για λόγους πληρότητας, στις ενότητες που ακολουθούν δίνεται μια σύντομη περιγραφή των ΜΜΑ και των εναλλακτικών μεθόδων επεξεργασίας, μια και η χρήση τους καθορίζει τις διαχειριστικές επιλογές και επηρεάζει καθοριστικά το συνολικό κόστος.

2.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

Σε περιπτώσεις όπου ικανές ποσότητες απορριμμάτων πρέπει να μεταφερθούν σε σχετικά μεγάλες αποστάσεις, η μεταφορά μέσω ΜΜΑ είναι οικονομικότερη από την απ’ ευθείας μεταφορά με Α/Φ. Οι βασικές τεχνολογίες ΜΜΑ, που έχουν καθιερωθεί στη χώρα μας περιγράφονται στις ενότητες 2.2.1 και 2.2.2 που ακολουθούν.

2.2.1 Τοπικοί Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΤΣΜΑ)

Οι μονάδες αυτές περιλαμβάνουν οχήματα μεταφοράς με ελκυστήρες και ημιρυμουλκούμενα συμπιεστικά συγκροτήματα ωφέλιμου φορτίου έως και 16,9 τόνων, καθώς και πάγιες ή φορητές ράμπες, που διευκολύνουν την εκφόρτωση των απορριμματοφόρων απ’ ευθείας στα ημιρυμουλκούμενα συμπιεστικά συγκροτήματα, Εικόνα 2.2.1-1.

Εικόνα 2.2.1-1 ΤΣΜΑ με ράμπα ανόδου, πλάτωμα και χοάνη εκφόρτωσης απορριμματοφόρων και με ημιρυμουλκούμενο συμπιεστικό συγκρότημα σε θέση φόρτωσης.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

40

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

2.2.2 Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (ΣΜΑ)

Ο εξοπλισμός των ΣΜΑ περιλαμβάνει πλάτωμα με θέσεις εκφόρτωσης των απορριμματοφόρων, χοάνες υποδοχής των απορριμμάτων, πάγια συγκροτήματα συμπίεσης, τα οποία τροφοδοτούνται από τις χοάνες υποδοχής και συμπιέζουν τα απορρίμματα σε containers, καθώς και τετραξονικά ή αρθρωτά ημιρυμουλκούμενα οχήματα φορτοεκφόρτωσης και μεταφοράς των containers ωφέλιμου φορτίου έως και 19,3 τόνων, Εικόνα 2.2.2-1.

Εικόνα 2.2.2-1 ΣΜΑ με μεταφερόμενο σύστημα συμπιεστή – χοάνης και αρθρωτό ημιρυμουλκούμενο όχημα μεταφοράς.

Σε περιπτώσεις μεταφοράς σε μεγάλες αποστάσεις, η σιδηροδρομική μεταφορά καθίσταται οικονομικότερη της οδικής. Για το σκοπό αυτό τα containers μπορούν να μεταφερθούν οδικά από τα ΣΜΑ σε τερματικούς σιδηροδρομικούς σταθμούς προκειμένου να φορτοεκφορτωθούν σε συρμούς. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνδεση των ΣΜΑ με το σιδηροδρομικό δίκτυο για απ’ ευθείας φορτοεκφόρτωση των σιδηροδρομικών συρμών με containers, Εικόνα 2.2.2-2. Τούτο μηδενίζει το κόστος των ενδιάμεσων οδικών μεταφορών και της χρήσης τερματικών σταθμών. Επιτρέπει επίσης, τη μεταφορά containers με αυξημένο ωφέλιμο φορτίο μια και δεν μεσολαβεί οδική μεταφορά η οποία περιορίζει το σύννομο ωφέλιμο φορτίο των containers στους 19,3 τόνους.

Εικόνα 2.2.2-2 ΣΜΑ με απ’ ευθείας φόρτωση containers σε βαγόνια σιδηροδρόμου.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

41

Τεχνολογίες διαχείρισης

2.3 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

Οι βασικότερες τεχνολογίες επεξεργασίας, που έχουν ενδιαφέρον για τη χώρα μας, είναι αυτές που μπορούν να εφαρμοστούν σε σύμμεικτα ΑΣΑ, μια και προγράμματα διαχωρισμού σε ρεύματα στην πηγή έχουν πρόσφατα ξεκινήσει στη χώρα μας και η ευρεία εφαρμογή τους απαιτεί χρόνο. Οι τεχνολογίες αυτές ανήκουν στις κατηγορίες της Μηχανικής – Βιολογικής Επεξεργασίας (ΜΒΕ) και της θερμικής επεξεργασίας.

Οι μονάδες ΜΒΕ παράγουν, ανάλογα με την εγκατάσταση, ανακυκλώσιμα υλικά (χαρτί, χαρτόνι, πλαστικά γυαλί ή/και μέταλλα), δευτερογενή καύσιμα (RDF, SRF, βιοαέριο) και βιοσταθεροποιημένο υλικό ή κομπόστ. Ο Πίνακας 2.3-1 παρουσιάζει τους βασικούς τύπους εγκαταστάσεων ΜΒΕ και τα παραγόμενα προϊόντα.

Πίνακας 2.3-1 Τύποι μονάδων ΜΒΕ και παραγόμενα προϊόντα

Τεχνολογία Προϊόντα

Διαχωρισμός υλικών +αερόβια κομποστοποίηση

• Ανακυκλώσιμα ή/και RDF• Βιοσταθεροποιημένο υλικό για κομπόστ,

κάλυψη ΧΥΤΑ ή αποκατάσταση εδαφών

Διαχωρισμός υλικών +αναερόβια χώνευση

• Ανακυκλώσιμα ή/και RDF• Βιοαέριο για παραγωγή ενέργειας • Μερικώς σταθεροποιημένα απορρίμματα

για διάθεση σε ΧΥΤΑ

Διαχωρισμός υλικών +αναερόβια χώνευση +αερόβια κομποστοποίηση

• Ανακυκλώσιμα ή/και RDF• Βιοαέριο για παραγωγή ενέργειας • Υλικό για αποκατάσταση εδαφών

Μηχανική επεξεργασία + βιολογική ξήρανση

• Ανακυκλώσιμα (μέταλλα)• SRF

Από τις τεχνολογίες θερμικής επεξεργασίας των ΑΣΑ, μόνο η στοιχειομετρική καύση είναι διαθέσιμη για εγκαταστάσεις βιομηχανικής κλίμακας. Οι μέθοδοι αεριοποίησης και πυρόλυσης των ΑΣΑ δεν έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία σε εγκαταστάσεις βιομηχανικού μεγέθους, λόγω των προβλημάτων που δημιουργεί η πρώτη ύλη.

Η Εικόνα 2.3.1-1 περιλαμβάνει τυπικά διαγράμματα ροής για τις παραπάνω μεθόδους επεξεργασίας, με ισοζύγια μάζας και εκτιμήσεις της ικανότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Τα παραπάνω αντιστοιχούν στην εκτιμούμενη σύνθεση των απορριμμάτων, που απομένουν μετά από την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή, του έτους 2015 (βλέπε Κεφάλαιο 5 παρακάτω).

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

42

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

43

Τεχνολογίες διαχείρισης

Εικόνα 2.3.1-1 Βασικές τεχνολογικές επεξεργασίας απορριμμάτων (Πηγή: Economopoulos, 2009β)

Σύντομη περιγραφή καθεμιάς από τις προαναφερθείσες τεχνολογίας δίνεται στις ενότητες 2.3.1 έως 2.3.4 που ακολουθούν.

2.3.1 Αερόβια Μηχανική – Βιολογική Επεξεργασία

Τα διαγράμματα ροής (α) και (β) της Εικόνας 2.3.1-1 παρουσιάζουν τη σύνθεση μιας τυπικής εγκατάστασης Αερόβιας ΜΒΕ, η οποία απαρτίζεται από τις μονάδες διαχωρισμού υλικών, βιοσταθεροποίησης, εξευγενισμού και ωρίμανσης:

• Στη μονάδα διαχωρισμού υλικών είναι δυνατόν να ανακτηθούν ανακυκλώσιμα υλικά (χαρτί, πλαστικά, μέταλλα και γυαλί), να παραχθεί RDF, ένα δευτερογενές καύσιμο από τα υπολείμματα χαρτιού και πλαστικών και στη συνέχεια να διαχωριστούν τα οργανικά υλικά από τα άχρηστα που διατίθενται σε ΧΥΤΑ. Στην παρούσα μελέτη ο σχεδιασμός βασίζεται σε χειρωνακτικό διαχωρισμό υλικών για λόγους τεχνολογικής απλότητας και συντηρητικής εκτίμησης κόστους. Για το μέγεθος όμως και το πλήθος των μονάδων που πρόκειται να ιδρυθούν (βλέπε ενότητα 6.2 παρακάτω), ουσιαστικά βέβαιη θα πρέπει να θεωρείται η μερική τουλάχιστον χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων με οπτικούς διαχωριστές επιλεγμένων υλικών.

• Στη μονάδα βιοσταθεροποίησης, τα οργανικά υλικά μαζί με φυτικά υπολείμματα (χόρτα, κλαδιά, ξύλα) βιοσταθεροποιούνται μετά από παραμονή 4 έως 7 εβδομάδων υπό ελεγχόμενες συνθήκες υγρασίας, αερισμού και μηχανικής ανάδευσης.

• Στη μονάδα εξευγενισμού τα βιοσταθεροποιημένα οργανικά, διέρχονται από κόσκινο και αεροδιαχωριστή για την απομάκρυνση ανεπιθύμητων προσμίξεων.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

44

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

• Στο χώρο ωρίμανσης, το προϊόν τοποθετείται σε σειράδια, όπου αναδεύεται περιοδικά και διαβρέχεται για τριάντα τουλάχιστον μέρες, για περαιτέρω βιολογική σταθεροποίηση.

Η Αερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση υλικών χαρακτηρίζεται από τεχνολογική απλότητα και λειτουργική ευελιξία. Η τελευταία επιτρέπει προσαρμογή σε μεταβολές στη σύνθεση των απορριμμάτων ή/και στη φύση και στην απόδοση των προγραμμάτων διαχωρισμού υλικών ή άλλων ρευμάτων στην πηγή. Για παράδειγμα, οποτεδήποτε δημιουργηθεί η ανάγκη, προδιαχωρισμένα κλάσματα ανακυκλώσιμων υλικών μπορούν να τροφοδοτηθούν απ’ ευθείας σε κάποιες από τις παράλληλες γραμμές διαλογής, ενώ προδιαχωρισμένα κλάσματα οργανικού μπορούν να τροφοδοτηθούν απ’ ευθείας σε ενδιάμεσα στάδια της διαδικασίας μηχανικού διαχωρισμού.

2.3.2 Αναερόβια Μηχανική – Βιολογική Επεξεργασία

Το διάγραμμα ροής (γ) της Εικόνας 2.3.1-1 παρουσιάζει τη σύνθεση μιας τυπικής εγκατάστασης Αναερόβιας ΜΒΕ, η οποία απαρτίζεται από τις μονάδες διαχωρισμού υλικού, αναερόβιας χώνευσης και αερόβιας ωρίμανσης του οργανικού κλάσματος:

• Η μονάδα μηχανικού διαχωρισμού είναι παρόμοια με αυτή των εργοστασίων Αερόβιας ΜΒΕ, όπως περιγράφεται παραπάνω.

• H αναερόβια χώνευση του οργανικού κλάσματος γίνεται, μετά από τη μετατροπή του σε πολτό με προσθήκη ικανών ποσοτήτων θερμού νερού, σε κλειστούς βιοαντιδραστήρες κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες. Ο χρόνος παραμονής κυμαίνεται από 12 έως 18 μέρες και τα μερικώς σταθεροποιημένα οργανικά που προκύπτουν αφυδατώνονται με χρήση παχυντών βαρύτητας ή/και συστημάτων φυγοκέντρισης.

• Για την μετατροπή του προϊόντος της χώνευσης σε υλικό κατάλληλο για αποκατάσταση εδαφών ή για κάλυψη ΧΥΤΑ απαιτείται ωρίμανση, μια μακροχρόνια διαδικασία που στοχεύει στη μείωση της υγρασίας, στην απελευθέρωση του εγκλωβισμένου μεθανίου, στην εξάλειψη των φυτοτοξικών ουσιών και στην περαιτέρω αερόβια σταθεροποίηση του προϊόντος. Η διαδικασία αυτή μπορεί να επιταχυνθεί με ενεργό αερισμό της αποθηκευμένης μάζας. Το προϊόν της ωρίμανσης περιέχει αυξημένη υγρασία, μεγαλύτερη από 50%, η οποία δεν επιτρέπει την ενσάκινση ή έστω την παρατεταμένη αποθήκευσή του. Για τη μείωση της υγρασίας στο επίπεδο του 35% έως 45% γίνεται χρήση φιλτροπρεσών και για ακόμα μεγαλύτερη ξήρανση γίνεται χρήση θερμών απαερίων.

Τα υγρά που προκύπτουν από τις διαδικασίες ξήρανσης ανακυκλοφορούν μερικώς για ρύθμιση της υγρασίας στα εισερχόμενα απορρίμματα, ενώ το πλεόνασμα διατίθεται ως υγρό απόβλητο μετά από προχωρημένη επεξεργασία λόγω των αυξημένων συγκεντρώσεων ρύπων που περιέχει. Η αποτελεσματική διαχείριση των υγρών αποβλήτων αποτελεί δύσκολο εγχείρημα λόγω της σημαντικής ποσότητάς τους και των υψηλών ρυπαντικών φορτίων τους και ως εκ τούτου το πρόβλημα αυτό πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά την αξιολόγηση της παρούσας μεθόδου.

2.3.3 Βιολογική Ξήρανση

Η βιολογική ξήρανση αποτελεί μέθοδο προεπεξεργασίας και έχει ως βασικό σκοπό την αναβάθμιση των ΑΣΑ σε SRF, ένα δευτερογενές καύσιμο κατάλληλο για ενεργειακή αξιοποίηση. Το διάγραμμα ροής (δ)

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

45

Τεχνολογίες διαχείρισης

της Εικόνας 2.3.1-1 παρουσιάζει τη σύνθεση μιας τυπικής εγκατάστασης βιολογικής ξήρανσης, η οποία απαρτίζεται από τις μονάδες αερόβιας ξήρανσης και μηχανικού διαχωρισμού:

• H βιολογική ξήρανση γίνεται σε βιοαντιδραστήρα, στον οποίον μεταφέρονται τα λειοτεμαχισμένα ΑΣΑ και παραμένουν για 5 - 14 μέρες. Οι μικροοργανισμοί αποδομούν μικρό μέρος του οργανικού κλάσματος και αυξάνουν τη θερμοκρασία των απορριμμάτων στους 55οC. Η ξήρανση γίνεται με αέρα, ο οποίος ανακυκλοφορεί εν μέρει μέσω των σειραδίων μετά από ψύξη και αποβολή της υγρασίας του. Η περίσσεια του αέρα εκλύεται στην ατμόσφαιρα μετά από απόσμηση.

• Στη μονάδα μηχανικού διαχωρισμού το ξηρό υλικό διέρχεται από κόσκινα για να απαλλαγεί από τα άχρηστα, περνάει από μαγνητικούς διαχωριστές για ανάκτηση μετάλλων και το υπόλειμμα υποβάλλεται σε δευτεροβάθμιο τεμαχισμό έτσι ώστε να προκύψει το SRF.

Η λειτουργία του βιοαντιδραστήρα βελτιστοποιείται ώστε, με τη μικρότερη δυνατή βιοδιάσπαση των οργανικών, να μειωθεί η υγρασία του SRF κάτω του 20% και να μεγιστοποιηθεί το θερμικό του περιεχόμενο.

2.3.4 Στοιχειομετρική (συμβατική) Καύση

Από τις εγκαταστάσεις καύσης απορριμμάτων παράγονται, εκτός από τα τυπικά προϊόντα της καύσης (ατμός, CO

2, CO, SO

2, NO

x και σωματίδια) και μια σειρά άλλων τοξικών ουσιών όπως υδροχλώριο, υδροφθόριο,

διοξίνες, φουράνια και βαρέα μέταλλα (Hg, Cd, Pb, Zn, Cu, Ni, Cr). Για τον έλεγχο των τοξικών αυτών εκπομπών έχουν θεσπιστεί αυστηρά όρια (Οδηγία 2000/76/ΕΚ και ΚΥΑ 22912/1117/6-6-2005), για την επίτευξη των οποίων απαιτείται η χρήση δαπανηρών και ενεργοβόρων συστημάτων ελέγχου.

Το διάγραμμα ροής (ε) της Εικόνας 2.3.1-1 παρουσιάζει τη σύνθεση μιας τυπικής εγκατάστασης στοιχειομετρικής καύσης, η οποία απαρτίζεται βασικά από την εστία καύσης, το λέβητα και το σύστημα ελέγχου των αερίων εκπομπών. Αναλυτικότερα:

• Ο θάλαμος για την καύση συμμείκτων ΑΣΑ κατασκευάζεται συνήθως με το σύστημα κινούμενων εσχαρών, ενώ για την καύση δευτερογενών καυσίμων (RDF ή SRF) με το σύστημα ρευστοποιημένης κλίνης.

• Ο λέβητας ανακτά θερμότητα από τα απαέρια του θαλάμου καύσης για παραγωγή ατμού. Ο ατμός τροφοδοτείται συνήθως σε ατμοστρόβιλο και γεννήτρια για παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Η συμπαραγωγή θερμότητας για θέρμανση χώρων δεν είναι οικονομικά σύμφορη στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας μας λόγω του ήπιου κλίματος και της μικρής περιόδου θέρμανσης.

• Το σύστημα ελέγχου εκπομπών σε νέες μονάδες καύσης έχει ως στόχο τον αποτελεσματικό έλεγχο σωματιδίων, HC, HF, SO

2, διοξινών και βαρέων μετάλλων και είναι αρκετά δαπανηρό

και ενεργοβόρο.

Τα στερεά υπολείμματα από το θάλαμο καύσης και από τις θερμαντικές επιφάνειες των λεβήτων αντιστοιχούν στο 20-30% και η σκόνη από το σύστημα ελέγχου εκπομπών στο 3,5-7,0% του βάρους των εισερχομένων ΑΣΑ. Τα υπολείμματα αυτά, ιδίως η σκόνη από το σύστημα ελέγχου εκπομπών, περιλαμβάνουν βαρέα μέταλλα και άλλες τοξικές ουσίες και η διαχείρισή τους απαιτεί ειδικές διαδικασίες, European Commission (2006).

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

46

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

2.4 ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ

Βασικό κριτήριο στην αξιολόγηση των εναλλακτικών τεχνολογιών επεξεργασίας απορριμμάτων είναι η δυνατότητα αξιοποίησης των προϊόντων. Από τα προϊόντα που εμφανίζονται στα διαγράμματα της Εικόνας 2.3.1-1, το RDF και το SRF παρουσιάζουν το πλέον δύσκολο πρόβλημα.

Σύμφωνα και με το διάγραμμα της Εικόνας 2.4-1, οι δυνατότητες εναλλακτικής χρήσης του SRF είναι οι ακόλουθες:

Διάθεση σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ)

Η πρακτική αυτή καθιστά άσκοπη την παραγωγή του SRF μια και, παρά το υψηλό κόστος (βλέπε ενότητα 7.3), το συνολικό αποτέλεσμα είναι η ανάκτηση μικρής ποσότητας μετάλλων (2,4%) και η περιορισμένη μείωση των οργανικών. Επομένως, η διάθεση σε ΧΥΤΥ δεν αποτελεί ορθολογική επιλογή.

Χρήση σε περιστροφικούς κλιβάνους παραγωγής κλίνκερ της τσιμεντοβιομηχανίας

Η χρήση αυτή επιτρέπει ενεργειακή αξιοποίηση του SRF με υψηλή απόδοση, δίχως δημιουργία σημαντικών τοξικών εκπομπών και στερεών αποβλήτων και με λογικό συνολικό κόστος (δεν απαιτείται η ίδρυση νέου εργοστασίου). Για λειτουργικούς όμως λόγους και για αποφυγή της υπερβολικής υποβάθμισης της ποιότητας του προϊόντος, το ποσοστό υποκατάστασης συμβατικών καυσίμων είναι περιορισμένο.

Όπως έδειξαν τα αποτελέσματα εκτενούς έρευνας στην Αγγλία, η τσιμεντοβιομηχανία της χώρας, με ετήσια παραγωγή τσιμέντου 13.500.000 τόνων, θα μπορούσε θεωρητικά να απορροφήσει έως 500.000 t/y RDF ή/και SRF, αν και στην πράξη οι ποσότητες ενδέχεται να περιοριστούν στους 125.000 t/y και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα υπερβούν τους 250.000 t/y, Juniper Consultancy Services Ltd. (2005). Παρόμοια αναμένεται και η δυνατότητα της ελληνικής τσιμεντοβιομηχανίας, η οποία παράγει 13.000.000 τόνους τσιμέντο ετησίως. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ποσότητες του SRF ή/και του RDF, που μπορούν να αξιοποιηθούν από την τσιμεντοβιομηχανία, προκύπτουν από την προεπεξεργασία 250.00 έως 500.000 t/y ΑΣΑ (βλέπε διάγραμμα (δ) Εικόνας 2.3.1-1). Οι ποσότητες αυτές αντιστοιχούν στο 5 με 10% της συνολικής παραγωγής ΑΣΑ και σε μεγάλο βαθμό καλύπτονται από τη λειτουργία του εργοστασίου Αερόβιας ΜΒΕ Άνω Λιοσίων.

Συναποτέφρωση SRF με συμβατικά ορυκτά καύσιμα σε μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας

Η παρουσία εύτηκτων υλικών, τοξικών και πλαστικών δημιουργεί δυσλειτουργίες, όπως διάβρωση και βλάβες του εξοπλισμού, δυσκολίες διάθεσης της τέφρας λόγω του εμπλουτισμού της σε τοξικά, αλλά και την ανάγκη χρήσης νέων δαπανηρών και ιδιαίτερα ενεργοβόρων συστημάτων ελέγχου των εκπομπών. Σε κάθε περίπτωση, για λειτουργικούς και μόνο λόγους το SRF δεν μπορεί να υποκαταστήσει περισσότερο από το 5 έως το 10% του συμβατικού καυσίμου, Juniper Consultancy Services Ltd. (2005). Υπό αυτές τις συνθήκες η αναβάθμιση του συστήματος ελέγχου των απαερίων, εκτός από το ότι είναι ιδιαίτερα δαπανηρή, προκαλεί και αυξημένη κατανάλωση ενέργειας, η οποία περιορίζει το τελικό ενεργειακό όφελος από τη χρήση του SRF. Χρήση SRF δίχως αναβάθμιση του

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

47

Τεχνολογίες διαχείρισης

συστήματος ελέγχου εκπομπών δεν είναι σύννομη, ακόμα και στην περίπτωση όπου τηρούνται τα όρια εκπομπών από τους λέβητες, μια και η τήρησή τους επιτυγχάνεται με αραίωση των απαερίων της καύσης του SRF από τα απαέρια της καύσης των ορυκτών καυσίμων.

Χρήση σε εργοστάσια καύσης απορριμμάτων

Η βιολογική ξήρανση των απορριμμάτων και η εν συνεχεία αξιοποίηση του SRF σε μονάδες συμβατικής καύσης ΑΣΑ παρέχει λιγότερη ηλεκτρική ενέργεια από ότι η απ’ ευθείας καύση των απορριμμάτων (βλέπε διαγράμματα (δ) και (ε) Εικόνας 2.3.1- 1), κοστίζει πολύ περισσότερο (βλέπε ενότητα 7.3 παρακάτω) και δεν παρέχει εμφανή περιβαλλοντικά ή άλλα πλεονεκτήματα. Κατά συνέπεια, ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF δεν αποτελεί ορθολογική επιλογή, η καύση όμως του SRF, εφόσον αυτό είναι διαθέσιμο, αποτελεί τη μόνη πρακτική μέθοδο αξιοποίησής του.

Χρήση σε εγκαταστάσεις αεριοποίησης ή πυρόλυσης

Η τεχνολογία για την αεριοποίηση ή την πυρόλυση ΑΣΑ, RDF και SRF δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί επιτυχώς σε βιομηχανικού μεγέθους εγκαταστάσεις (βλέπε ενότητα 2.3).

Εικόνα 2.4-1. Εναλλακτικές χρήσεις του SRF από μονάδες βιολογικής ξήρανσης (Πηγή: Economopoulos, 2009β)

Τα προβλήματα αξιοποίησης του RDF είναι παρόμοια με αυτά του SRF και αμφότερα συμβάλλουν στον περιορισμό της παραγωγής των δευτερογενών αυτών καυσίμων. Πράγματι, από την ανάλυση στοιχείων που αναφέρονται στη βιβλιογραφία (Juniper Consultancy Services Ltd., 2005) προκύπτει ότι η παραγωγή του SRF στην Ευρώπη το 2004 περιοριζόταν στους 460.000 t/y και εντούτοις μόλις το 14% αυτής αξιοποιείτο από την τσιμεντοβιομηχανία, 17% χρησιμοποιείτο σε μονάδες καύσης απορριμμάτων και το υπόλοιπο 69% διατίθετο σε ΧΥΤΥ. Πέραν τούτου, οι περισσότερες από τις μονάδες παραγωγής RDF που είχαν ιδρυθεί μέχρι το 1970 έκλεισαν λόγω αδυναμίας αξιοποίησης του RDF, McDougall et al. (2001).

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

48

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Το γενικό συμπέρασμα από τα παραπάνω είναι ότι η παραγωγή SRF ή/και RDF αποτελεί ορθολογική λύση (με υψηλή ενεργειακή απόδοση, δίχως σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα και με λογικό κόστος), μόνο στο βαθμό όπου είναι δυνατή η αξιοποίηση των προϊόντων αυτών από την τσιμεντοβιομηχανία. Οι δυνατότητες αυτές είναι όμως περιορισμένες και στην πράξη ακόμα μικρότερες μια και η τσιμεντοβιομηχανία δίνει χαμηλή προτεραιότητα στην αξιοποίηση των δευτερογενών αυτών καυσίμων λόγω των σοβαρών λειτουργικών προβλημάτων και της υποβάθμισης της ποιότητας του τσιμέντου που δημιουργεί η χρήση τους.

Εκτός του SRF και RDF, δυσκολίες αξιοποίησης μπορεί να έχουν και τα ανακυκλώσιμα υλικά που ανακτώνται από σύμμικτα απορρίμματα. Για την αποφυγή των προβλημάτων αυτών απαιτείται κατάλληλος σχεδιασμός του όλου συστήματος προσωρινής αποθήκευσης, μεταφοράς και επεξεργασίας, έτσι ώστε η ποιότητα των ανακυκλώσιμων υλικών να πληροί τις απαιτήσεις της αγοράς (βλέπε και σχετικές παρατηρήσεις στην Ενότητα 8.2). Επίσης, μελλοντικές Οδηγίες ίσως περιορίσουν τη χρήση του εδαφοβελτιωτικού που προέρχεται από την επεξεργασία σύμμεικτων απορριμμάτων στις καλλιέργειες, όχι όμως και την ελεγχόμενη χρήση του για ανάπλαση διαταραγμένων εδαφών, Εικόνα 2.4-2.

Εικόνα 2.4-2 Διαταραγμένα εδάφη λιγνιτωρυχείων (Πηγή: Α. Φώσκολος)

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

49

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ3.1 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 483.2 ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 49

3.2.1 Απαιτούμενος Αριθμός ΟΕΔΑ 493.2.2 Επιλογή Θέσεων ΟΕΔΑ 50 3.2.3 Θεώρηση Νομοθετικού Πλαισίου και Διαχειριστικές Επιλογές 513.2.4 Διαμόρφωση Ορθολογικών Σχεδίων και Συγκριτική Αξιολόγηση 51

3.3 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 523.3.1 Λογισμικό Διαμόρφωσης Βέλτιστων Σχημάτων Διαχείρισης 523.3.2 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης ΧΥΤ 523.3.3 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης ΣΜΑ 533.3.4 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης Μονάδων ΜΒΕ 533.3.5 Ρουτίνες Υπολογισμού Κόστους Λοιπών Συστημάτων 53

3.4 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ 53

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

50

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

3.1 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Η διαμόρφωση σχημάτων διαχείρισης επικεντρώνεται ενταύθα στα απορρίμματα που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή και καλύπτει τη μεταφορά, από το σημείο όπου ολοκληρώνονται τα προγράμματα αποκομιδής, την επεξεργασία και την τελική διάθεση.

Η Εικόνα 3.1-1 απεικονίζει σχηματικά τη μεθοδολογία και το λογισμικό, που έχει αναπτύξει το Πολυτε-χνείο Κρήτης, για διαμόρφωση βέλτιστων σχεδίων διαχείρισης και για ανάλυση ευαισθησίας σε μεγάλες περιοχές μελέτης.

Εικόνα 3.1-1 Διαδικασία Διαμόρφωσης Βέλτιστων Σχεδίων Διαχείρισης

Η διαδικασία ξεκινάει με την εκπόνηση προμελέτης, όπως η παρούσα, αντικείμενο της οποίας είναι ο ορισμός βασικών στοιχείων (διαθέσιμες θέσεις για δημιουργία ΟΕΔΑ, ποσότητες και σύνθεση ΑΣΑ, απαιτήσεις επεξεργασίας κτλ.), καθώς και ο καθορισμός βασικών διαχειριστικών κατευθύνσεων, συμ-βατών με τις υφιστάμενες και επερχόμενες απαιτήσεις της νομοθεσίας και επιλεγμένων μετά από συ-γκριτική αξιολόγηση του κόστους εφαρμογής, της περιβαλλοντικής φιλικότητας και της αναμενόμενης κοινωνικής αποδοχής.

Ο αναλυτικός σχεδιασμός που ακολουθεί κάνει χρήση προηγμένου λογισμικού για να διαμορφώσει το βέλτιστο αναλυτικό σχέδιο με βάση τα στοιχεία και τις διαχειριστικές κατευθύνσεις της προμελέτης. Επι-πλέον, εκτελεί ανάλυση ευαισθησίας διαμορφώνοντας εναλλακτικά σχέδια που πληρούν επιλεγμένους περιορισμούς (π.χ. εξαίρεση θέσεων ΣΜΑ ή ΟΕΔΑ, εξαίρεση τεχνολογιών επεξεργασίας κτλ.). Για κάθε βέλτιστη λύση παρέχει αναλυτικά στοιχεία κόστους ανά Οργανισμό Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και συνολικά, καθώς και ενδεικτικούς βέλτιστους σχεδιασμούς κάθε βασικής εγκατάστασης.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

51

Διαμόρφωση και σχεδιασμός σχημάτων διαχείρισης

Η προμελέτη και η αναλυτική μελέτη δεν αποτελούν ανεξάρτητες εργασίες. Η εκτέλεση της προμελέτης βασίζεται στη χρήση των λογισμικών εργαλείων της αναλυτικής μελέτης και η αναλυτική μελέτη στα στοι-χεία και στις διαχειριστικές επιλογές της προμελέτης. Αναλυτικότερα:

• Η εξαγωγή βασικών αποτελεσμάτων της προμελέτης με πληρότητα και αξιοπιστία απαιτεί τη χρήση των λογισμικών εργαλείων της αναλυτικής μελέτης. Για παράδειγμα, η διαδικασία συ-ναινετικής επιλογής θέσεων ΟΕΔΑ από την Τοπική Αυτοδιοίκηση υποστηρίζεται από την πα-ροχή αναλυτικών στοιχείων κόστους μεταφοράς ανά ΟΤΑ και συνολικά, τα οποία προκύπτουν από το βέλτιστο σχεδιασμό του συστήματος μεταφοράς για κάθε εναλλακτική θέση (βλέπε ενότητα 3.2.2 παρακάτω). Επίσης, η αξιολόγηση εναλλακτικών διαχειριστικών λύσεων απαιτεί αξιόπιστα στοιχεία απόδοσης (ισοζύγια μάζας και ενέργειας), κόστους, απασχόλησης κτλ. για κάθε εναλλακτική μέθοδο επεξεργασίας και τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από υποσυστήματα του λογισμικού πακέτου βελτιστοποίησης (βλέπε ενότητα 3.2.3 παρακάτω).

• Ο αναλυτικός σχεδιασμός στηρίζεται στα βασικά στοιχεία της προμελέτης και απλοποιείται δραστικά από τις διαχειριστικές επιλογές που γίνονται στο επίπεδο αυτής.

Σε αμφότερα τα στάδια προμελέτης και μελέτης γίνεται ευρύτατη χρήση Γεωγραφικού Συστήματος Πλη-ροφοριών (ΓΣΠ ή GIS) και ψηφιακών στοιχείων για αναζήτηση των πλέον κατάλληλων θέσεων δημι-ουργίας ΟΕΔΑ, για διαμόρφωση του δικτύου των εναλλακτικών διαδρομών μεταφοράς, για γραφική παρουσίαση των βέλτιστων διαχειριστικών λύσεων κτλ.

3.2 ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

3.2.1 Απαιτούμενος Αριθμός ΟΕΔΑ

Για τον κατά προσέγγιση προσδιορισμό του απαιτούμενου αριθμού ΟΕΔΑ έχει αναπτυχθεί μια απλή γραφική προσέγγιση (Economopoulou and Economopoulos, 2005), η οποία βασίζεται στον προσδιορισμό των οριακών αποστάσεων που συμφέρει να μεταφερθούν τα απορρίμματα από μια περιοχή προκειμένου η επεξεργασία τους να γίνει σε μεγάλη κεντρική εγκατάσταση με οικονομία κλίμακας, Εικόνα 3.2.1-1.

Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει ότι οι οριακές αποστάσεις, στις οποίες το αυξημένο κόστος με-ταφοράς αντισταθμίζεται από την οικονομία κλίμακας της κεντρικής ΟΕΔΑ, είναι πολύ μεγαλύτερες από ότι γενικά πιστεύεται.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

52

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Εικόνα 3.2.1-1 Μέγιστη απόσταση οδικής και σιδηροδρομικής μεταφοράς προς μακρινή ΟΕΔΑ, σε περίπτωση όπου ήδη χρησιμοποιείται ΣΜΑ για τοπική μεταφορά.

3.2.2 Επιλογή Θέσεων ΟΕΔΑ

Ο εντοπισμός υποψήφιων θέσεων για δημιουργία κεντρικής ΟΕΔΑ σε κάθε περιοχή μελέτης ξεκινά με τη θέσπιση κριτηρίων καταλληλότητας, αρκετά αυστηρών ώστε να διασφαλίζουν την κατ’ αρχή καταλλη-λότητα των θέσεων που τα πληρούν, παράλληλα όμως και λογικών ώστε να μην αποκλείουν θέσεις που θα μπορούσαν να είναι κατάλληλες. Στη συνέχεια ακολουθείται η λογική διαδικασία που παρουσιάζει το διάγραμμα της Εικόνας 3.2.2-1 και συνοψίζεται ως ακολούθως (Economopoulos, 2009α):

1. Διερεύνηση του συνόλου της περιοχής μελέτης με χρήση GIS και ψηφιακών χαρτών για τον αποκλεισμό περιοχών, που δεν πληρούν το σύνολο των κριτηρίων καταλληλότητας.

2. Σύντομη επιτόπια εξέταση των παραπάνω θέσεων, με στόχο τον αποκλεισμό αυτών με προφανή γεωλογικά ή άλλα προβλήματα.

3. Αξιολόγηση των θέσεων που απομένουν σε σχέση με τις αναμενόμενες οχλήσεις (π.χ. οπτική επαφή από οικισμούς, οδικούς άξονες, αρχαιολογικούς χώρους), έτσι ώστε να επιλεγούν οι καταλληλότερες.

4. Βέλτιστος σχεδιασμός του συστήματος μεταφοράς των ΑΣΑ σε κάθε εναλλακτική θέση, έτσι ώστε να προκύψουν λεπτομερή και αξιόπιστα στοιχεία για τις τεχνικές και οικονομικές επιπτώ-σεις κάθε εναλλακτικής επιλογής ανά ΟΤΑ και για το σύνολο της περιοχής μελέτης.

5. Εκτενής ενημέρωση της τοπικής αυτοδιοίκησης, των κατοίκων και των σχετικών φορέων και υπηρεσιών (π.χ. αρχαιολογικών και δασικών υπηρεσιών). Συλλογή και αξιολόγηση πληρο-φοριών, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την καταλληλότητα κάποιας ή κάποιων από τις εναλλακτικές θέσεις. Στόχος είναι η τελική διαθεσιμότητα περισσοτέρων της μιας υποψήφιων θέσεων, έτσι ώστε να υπάρχει δυνατότητα επιλογής από την τοπική αυτοδιοίκηση.

6. Διαπραγματεύσεις μεταξύ των φορέων της τοπικής αυτοδιοίκησης, έτσι ώστε, με γνώση των τε-χνικών και οικονομικών συνεπειών των εναλλακτικών επιλογών, να καταλήξουν στην επιλογή μιας κοινά αποδεκτής θέσης.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

53

Διαμόρφωση και σχεδιασμός σχημάτων διαχείρισης

Εικόνα 3.2.2-1 Διαδικασία επιλογής θέσεων για ίδρυση ΟΕΔΑ

Η παροχή στοιχείων κόστους μεταφοράς συμβάλει αποφασιστικά στην επιλογή θέσεων με συναινετικές διαδικα-σίες δρώντας αντίρροπα από το γνωστό σύνδρομο NIMBY (Not in my backyard – Όχι στην Αυλή μου) μια και οι ΟΤΑ που δέχονται να φιλοξενήσουν ΟΕΔΑ επιβαρύνονται με σημαντικά μικρότερο κόστος μεταφοράς.

3.2.3 Θεώρηση Νομοθετικού Πλαισίου και Διαχειριστικές Επιλογές

Οι Οδηγίες τις Ε.Ε. θέτουν κανόνες για τη σωστή διαχείριση των απορριμμάτων με απαιτήσεις που κλι-μακώνονται έως το 2020. Η προσεκτική θεώρηση του σχετικού νομοθετικού πλαισίου στα πρώτα στάδια της μελέτης είναι ιδιαίτερα σκόπιμη διότι επιτρέπει την επιλογή των συμβατών διαχειριστικών μεθόδων εξασφαλίζοντας τις προϋποθέσεις ορθότητας του σχεδιασμού που ακολουθεί και συνάμα απλοποιώντας σημαντικά το πρόβλημα.

3.2.4 Διαμόρφωση Ορθολογικών Σχεδίων και Συγκριτική Αξιολόγηση

Με τις θέσεις ΟΕΔΑ, που προκύπτουν από τις ενότητες 3.2.1 και 3.2.2, και τις διαχειριστικές επιλογές, που προκρίνονται από την ενότητα 3.2.3, είναι δυνατόν να διαμορφωθούν εναλλακτικά ορθολογικά σχή-ματα διαχείρισης, τα οποία είναι κατ’ αρχήν συμβατά με το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο. Τα σχήματα αυτά μπορούν να αναλυθούν περαιτέρω με λογικές παραδοχές και τυπικά στοιχεία κόστους, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η συγκριτική αξιολόγηση των τεχνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών τους, καθώς και των στοιχείων που συμβάλλουν στην κοινωνική αποδοχή τους.

Στην ανάλυση μπορεί να περιληφθούν και υφιστάμενα διαχειριστικά σχέδια, ακόμα και εάν δεν είναι συμβατά με τις Οδηγίες της Ε.Ε., έτσι ώστε να συν-αξιολογηθούν με τα υπόλοιπα από οικονομική, περι-βαλλοντική και κοινωνική άποψη. Η ανάλυση αυτή συγκεκριμενοποιεί το πλέον ορθολογικό πλαίσιο δι-αχείρισης και απλοποιεί δραστικά τη διαδικασία του βέλτιστου αναλυτικού σχεδιασμού που ακολουθεί. Η εκπόνηση της τελευταίας διευκολύνεται ακόμα περισσότερο από τη διαθεσιμότητα βασικών στοιχείων (π.χ. υποψήφιες θέσεις για δημιουργία ΟΕΔΑ, ποσότητες και σύνθεση ΑΣΑ, ορισμός απαιτήσεων επε-ξεργασίας), τα οποία είναι δυνατόν να προκύψουν από τη διαδικασία εκπόνησης της προμελέτης.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

54

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

3.3 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Στόχος της αναλυτικής μελέτης είναι η διαμόρφωση του βέλτιστου σχεδίου διαχείρισης, το οποίο πληροί όλες τις απαιτήσεις των Οδηγιών της Ε.Ε. με το ελάχιστο κόστος. Για το σκοπό αυτό αξιοποιούνται τα βασικά στοιχεία που προκύπτουν από την προμελέτη και συμπληρώνονται με νέα (π.χ. θέσεις και χαρακτηριστικά υφιστάμενων εγκαταστάσεων, δίκτυο εναλλακτικών διαδρομών μεταφοράς κτλ.). Με τα στοιχεία αυτά τρο-φοδοτείται ένα προηγμένο υπολογιστικό σύστημα, το οποίο ορίζει τη βέλτιστη λύση, εκτελεί ανάλυση ευαι-σθησίας, διαμορφώνει ενδεικτικά σχέδια βέλτιστης σύνθεσης και λειτουργίας του εξοπλισμού των βασικών εγκαταστάσεων και παράγει εκθέσεις με αναλυτικά τεχνικά, οικονομικά και συγκριτικά στοιχεία.

3.3.1 Λογισμικό Διαμόρφωσης Βέλτιστων Σχημάτων Διαχείρισης

Το σύστημα διαμόρφωσης βέλτιστων σχημάτων διαχείρισης (Οικονομόπουλος 2004, Οικονομοπούλου κ.α., 2005α) τροφοδοτείται με τα αναγκαία στοιχεία εισόδου, χρησιμοποιεί τα υποσυστήματα σχεδιασμού και κοστολόγησης που περιγράφονται στις ενότητες 3.3.2 έως 3.3.5 και εκτελεί τα ακόλουθα:

• Διαμορφώνει τη βέλτιστη λύση και για το σκοπό αυτό επιλέγει τις καταλληλότερες από τις δι-αθέσιμες θέσεις ΣΜΑ και ΟΕΔΑ και ορίζει τον τύπο, τη δυναμικότητα και το χρόνο έναρξης λειτουργίας κάθε εγκατάστασης, τον τρόπο εξυπηρέτησης κάθε ΟΤΑ, καθώς και το όλο σύστημα διακίνησης, προεπεξεργασίας, επεξεργασίας και διάθεσης των απορριμμάτων.

• Λαμβάνει υπόψη όλες τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις μεταφοράς, επεξεργασία και διάθεσης και εξασφαλίζει τη βέλτιστη αξιοποίησή τους στα πλαίσια του νέου σχεδιασμού.

• Βελτιστοποιεί εναλλακτικά σενάρια, καθένα από τα οποία τηρεί επιθυμητούς περιορισμούς (π.χ. αποκλεισμός ή επιβολή χρήσης κάποιων εγκαταστάσεων ή/και τεχνολογιών, ορισμός μέγιστης δυ-ναμικότητας για κάποιες εγκαταστάσεις, ορισμός χωρητικότητας ΧΥΤΑ κτλ.).

Η βελτιστοποίηση στατικών διαχειριστικών σχεδίων αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση του συνολικού ετήσι-ου κόστους κεφαλαίου και λειτουργίας των χρησιμοποιούμενων εγκαταστάσεων μεταφοράς, επεξεργασίας και διάθεσης, απομειωμένο κατά το όφελος που προκύπτει από την τυχόν πώληση προϊόντων. Η βελτιστο-ποίηση δυναμικών διαχειριστικών σχεδίων, στα οποία οι παράμετροι σχεδιασμού μεταβάλλονται χρονικά, αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση του συνολικού κόστους κεφαλαίου και λειτουργίας κατά τη διάρκεια της περιόδου σχεδιασμού, απομειωμένου κατά το όφελος που προκύπτει από την τυχόν πώληση προϊόντων.

Τα στοιχεία από τη βελτιστοποίηση κάθε σεναρίου συγκεντρώνονται στη βάση δεδομένων και χρησιμο-ποιούνται για την παραγωγή τεχνικοοικονομικών εκθέσεων, καθώς και γεωγραφικών απεικονίσεων μέσω GIS. Από τη διαδικασία αυτή προκύπτουν όλα τα αναγκαία στοιχεία για κάθε εναλλακτική λύση και καθί-σταται δυνατή η συγκριτική τεχνική και οικονομική αξιολόγηση (ανάλυση ευαισθησίας).

3.3.2 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης ΧΥΤ

Το σύστημα διαστασιολογεί το Χώρο Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ) για την επιθυμητή χωρητικότητα και ορίζει τα στάδια ανάπτυξης και τον τρόπο λειτουργίας, εκτιμά τις ποσότητες διασταλαγμάτων και υπο-λογίζει το είδος και το μέγεθος υποδομών και εξοπλισμού και τις απαιτήσεις επάνδρωσης. Με βάση τα

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

55

Διαμόρφωση και σχεδιασμός σχημάτων διαχείρισης

παραπάνω εκτιμά αναλυτικά το κόστος κατασκευής και λειτουργίας, περιλαμβανομένου και του κόστους μεταφροντίδας.

3.3.3 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης ΣΜΑ

Το έμπειρο σύστημα σχεδιασμού ΜΜΑ λαμβάνει υπόψη τη χρονική κατανομή των αναμενόμενων ετησίων φορτίων και βελτιστοποιεί το σχεδιασμό. Για το σκοπό αυτό εξετάζει εναλλακτικές συνθέσεις και τρόπους λειτουργίας του πάγιου εξοπλισμού και των μέσων μεταφοράς, υπολογίζει το μέγεθος των υποδομών και τις απαιτήσεις επάνδρωσης, εκτιμά αναλυτικά το κόστος κατασκευής και λειτουργίας και επιλέγει το συνδυασμό εκείνο που διασφαλίζει επάρκεια δυναμικότητας με το ελάχιστο ετήσιο κόστος κεφαλαίου και λειτουργίας.

3.3.4 Μοντέλο Σχεδιασμού και Κοστολόγησης Μονάδων ΜΒΕ

Το πρόγραμμα σχεδιασμού μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ εκτελεί ισοζύγια μάζας για κάθε διεργασία (απ’ όπου προκύπτει και η ποσότητα και η σύνθεση προϊόντων και αχρήστων) και προσδιορίζει το είδος, τη δυναμικότητα και τις παραμέτρους λειτουργίας του εξοπλισμού, το είδος και το μέγεθος των υποδομών, καθώς και τις απαιτήσεις επάνδρωσης, ηλεκτρικού ρεύματος, νερού κτλ. Με βάση τα παραπάνω εκτιμά αναλυτικά το κόστος κατασκευής και λειτουργίας κάθε μονάδας δεδομένου τύπου και δυναμικότητας.

3.3.5 Ρουτίνες Υπολογισμού Κόστους Λοιπών Συστημάτων

Για εγκαταστάσεις διαφορετικού τύπου από τις αναφερόμενες στις παραπάνω ενότητες 3.3.2 έως 3.3.4, το σύστημα υπολογίζει την αρχική επένδυση κεφαλαίου και το ετήσιο κόστος λειτουργίας με χρήση συναρτή-σεων κόστους. Οι συναρτήσεις αυτές παρουσιάζονται στην ενότητα 7.2.2, Economopoulos (2009β).

3.4 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ

Η διαδικασία που περιγράφεται στις παραπάνω ενότητες 3.1 έως 3.3 μπορεί να εφαρμοστεί, είτε με ολο-κληρωμένο τρόπο, προκειμένου να διαμορφωθεί το βέλτιστο σχήμα διαχείρισης, είτε μερικά, έτσι ώστε να εξειδικευτούν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, συγκεκριμένα θέματα υφιστάμενων σχεδιασμών. Τόσο με τον πρώτο όσο και κυρίως με το δεύτερο τρόπο, έχουν δοκιμαστεί όλα τα στοιχεία της προτεινόμενης μεθοδολογίας στις ακόλουθες εφαρμογές μεγάλης κλίμακας:

Ολοκληρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας (1995/1996)

Η αναλυτική αυτή μελέτη απέδειξε, για πρώτη φορά στη χώρα μας ότι το σύνολο της Περιφέρειας θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί με βέλτιστο τρόπο από ένα ή δύο κεντρικούς ΧΥΤΑ στην περίπτωση απλής διάθεσης των απορριμμάτων ή από μία κεντρική ΟΕΔΑ στην περίπτωση επεξεργασίας των απορριμμάτων με Αερόβια ΜΒΕ, Οικονομοπούλου κ.α. (1999).

Αρκετά χρόνια αργότερα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕ-ΧΩΔΕ) διαπίστωσε ότι οι Νομαρχιακοί Σχεδιασμοί, που μόλις είχαν ολοκληρωθεί και προέβλεπαν

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

56

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

πολυπληθείς ΧΥΤΑ, ήταν ιδιαίτερα δαπανηροί (λόγω έλλειψης οικονομίας κλίμακας) και κοινωνικά μη αποδεκτοί και προέτρεψε με εγκυκλίους του τις Περιφέρειες να δημιουργήσουν νέους σχεδιασμούς «σύμφωνα με το πρότυπο της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας» (π.χ. Η.Π 11836/1951/27.6.2002).

Σχεδιασμός του Συστήματος Μεταφοράς Απορριμμάτων Ηπειρωτικής Αττικής (2002/2003)

Αντικείμενο της μελέτης ήταν η συμπλήρωση της Α’ Φάσης του Περιφερειακού Σχεδίου και συγκε-κριμένα η εξειδίκευση του θέματος της μεταφοράς απορριμμάτων. Στα πλαίσια της μελέτης αυτής αναζητήθηκαν και αξιολογήθηκαν υποψήφιες θέσεις για δημιουργία ΜΜΑ και οι σχετικές προτάσεις θεσμοθετήθηκαν με το Ν.3164/2003. Με βάση τις θέσεις αυτές διαμορφώθηκε το βέλτιστο σύστημα μεταφοράς απορριμμάτων και ορίστηκε η βέλτιστη σύνθεση του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού και των μέσων μεταφοράς κάθε ΜΜΑ, Οικονομόπουλος (2004), Οικονομοπούλου κ.α. (2005β).

Επικαιροποίηση Συστήματος Μεταφοράς Απορριμμάτων Ηπειρωτικής Αττικής (2006/2007)

Η μελέτη αυτή επικαιροποίησε το βέλτιστο σχεδιασμό του συστήματος μεταφοράςκαι των μονάδων με-ταφόρτωσης απορριμμάτων και τεκμηρίωσε τη σκοπιμότητα ίδρυσης του ΣΜΑ Ελαιώνα, κατά τρόπο συμβατό με το υφιστάμενο ΠΕΣΔΑ 2006.

Εντοπισμός ΟΕΔΑ για Νομούς Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου και Διαμόρφωση Βέλτιστου Σχεδίου Μεταφοράς Απορριμμάτων Περιφέρειας Κρήτης (2007/2008)

Βασικός στόχος ήταν η εύρεση χώρου για δημιουργία κεντρικής ΟΕΔΑ για τους Νομούς Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου. Για το σκοπό αυτό ακολουθήθηκε η διαδικασία που περιγράφεται στην ενότητα 3.2.2 και τα αποτελέσματα κάθε βήματος έχουν ως εξής, Economopoulos (2009α):

• Από τη χρήση GIS και ψηφιακών στοιχείων προέκυψαν 23 θέσεις.

• Από τις επιτόπιες επισκέψεις αποκλείστηκαν 10 από τις παραπάνω θέσεις και έμειναν διαθέσιμες 13.

• Από την αξιολόγηση των αναμενόμενων οχλήσεων και την ανάλυση ορατότητας με χρήση GIS επιλέχθηκαν 4 από τις παραπάνω θέσεις ως οι πλέον κατάλληλες (μία στο Νομό Ρεθύμνης και οι υπόλοιπες στο Νομό Ηρακλείου).

• Για κάθε μια από τις 4 αυτές εναλλακτικές θέσεις σχεδιάστηκε το βέλτιστο σύστημα μεταφοράς και έγινε αναλυτική εκτίμηση του κόστους ανά ΟΤΑ και συνολικά.

• Οι επιλεγμένες θέσεις και τα στοιχεία κόστους παρουσιάστηκαν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και ακολούθησε εξάμηνη διαδικασία ενημερώσεων και διαβουλεύσεων με Νομαρχίες, ΟΤΑ, ενδιαφε-ρόμενους κατοίκους, φορείς και εμπλεκόμενες υπηρεσίες. Από τη διαδικασία αυτή αποκλείστηκε μια θέση (στο Νομό Ρεθύμνης) λόγω γειτνίασης με αρχαία. Τελικά, από τις αρχικές 23 θέσεις παρέμειναν διαθέσιμες τρεις εναλλακτικές, ιδιαίτερα κατάλληλες θέσεις.

Οι ευνοϊκές συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί από τη μέχρι σήμερα διαδικασία δημιουργούν αισιο-δοξία για τη δυνατότητα επιλογής μιας από τις τρεις θέσεις με συναινετικές διαδικασίες.

Προμελέτη Δυνατότητας Διαχείρισης των Απορριμμάτων στους Χώρους των Λιγνιτωρυχείων (2008)

Η προμελέτη αυτή είχε ως στόχο τη διερεύνηση της μεταφοράς των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Ελ-λάδας στα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας και εναλλακτικά στα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας και της Μεγαλόπολης, καθώς και την ανάλυση των εναλλακτικών μεθόδων επεξεργασίας των απορριμμάτων στις θέσεις αυτές.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

57

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ

ΠΛΑΙΣΙΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 564.2 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ 564.3 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ 564.4 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ 574.5 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΣΔΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ 59

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

58

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι υφιστάμενες Οδηγίες της Ε.Ε. θέτουν αυστηρούς κανόνες για την πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανάκτηση και ανακύκλωση υλικών, για το βαθμό επεξεργασίας των απορριμμάτων και για την ιεραρχία των μεθόδων διαχείρισης. Οι βασικότερες από τις Οδηγίες αυτές εξετάζονται στις ενότητες 4.2 έως 4.4 που ακολουθούν.

Από την Ελληνική νομοθεσία, ενδιαφέρον για τους σκοπούς του παρόντος έχει και η ΚΥΑ 50910/2727/2003, η οποία ορίζει το πλαίσιο και τις διαδικασίες διαμόρφωσης και εφαρμογής των σχεδίων διαχείρισης και για την οποία γίνεται αναφορά στην ενότητα 4.5.

4.2 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗΣ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

Οι απαιτήσεις ανακύκλωσης των υλικών συσκευασίας ορίζονται από το Νόμο 2939/2001, ο οποίος εναρ-μονίζει το Εθνικό Δίκαιο με την Οδηγία 94/62/EC. Η τελευταία, όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία 2004/12/EC, ορίζει ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για την επίτευξη των ακόλουθων στόχων που καλύπτουν το σύνολο της επικράτειάς τους:

α) έως 31 Δεκεμβρίου 2011 ανάκτηση ή αποτέφρωση 60% τουλάχιστον·

β) έως 31 Δεκεμβρίου 2011, ανακύκλωση 55% τουλάχιστον έως 80% μέγιστο·

γ) έως 31 Δεκεμβρίου 2011, επίτευξη των ακόλουθων ελάχιστων στόχων ανακύκλωσης για υλικά που περιέχονται σε απορρίμματα συσκευασίας:i) 60 %, κατά βάρος, για το γυαλί,ii) 60 %, κατά βάρος, για το χαρτί και χαρτόνι,iii) 50 %, κατά βάρος, για τα μέταλλα,iv) 22,5 %, κατά βάρος, για τα πλαστικά που ανακυκλώνονται εκ νέου σε πλαστικά,v) 15 %, κατά βάρος, για το ξύλο.

Από τα παραπάνω συνάγεται ότι η Οδηγία 2004/12/ΕΚ ορίζει ελάχιστα ποσοστά, τα οποία μπορούν να ικα-νοποιηθούν αποκλειστικά με ανάκτηση και ανακύκλωση υλικών, καθώς και μεγαλύτερα ποσοστά, η διαφο-ρά των οποίων από τα πρώτα μπορεί να ικανοποιηθεί, είτε με ανάκτηση και ανακύκλωση, είτε με καύση.

4.3 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Οι απαιτήσεις επεξεργασία των απορριμμάτων απορρέουν από την Οδηγία 99/31/EC και την ΚΥΑ Η.Π. 29407/3508/2002 (ΦΕΚ 1572 B) «Μέτρα και όροι για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων», η οποία εναρμονίζει το εθνικό δίκαιο με την παραπάνω Οδηγία.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

59

Διερεύνηση νομοθετικού πλαισίου

Η νομοθεσία αυτή περιορίζει σταδιακά τις ποσότητες των βιοδιασπάσιμων υλικών, που μπορούν να δια-τεθούν απ’ ευθείας σε ΧΥΤΑ και με αυτόν τον τρόπο καθορίζει τις απαιτήσεις επεξεργασίας των ΑΣΑ. Πιο συγκεκριμένα, από τις 16 Ιουλίου των ετών 2010, 2013 και 2020 τα βιοδιασπάσιμα που θα διατίθενται απ’ ευθείας σε ΧΥΤΑ δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το 75%, 50% και 35% αντίστοιχα της συνολικής (κατά βάρος) ποσότητας των βιοδιασπάσιμων που είχαν διατεθεί σε ΧΥΤΑ το 1995. Στα βιοδιασπάσιμα απόβλητα περιλαμβάνεται εξ ορισμού τα απόβλητα τροφών και κηπουρικής, το χαρτί και το χαρτόνι.

Από τα προαναφερθέντα προκύπτει ότι η Οδηγία 99/31/EC δεν ορίζει απ’ ευθείας τα ποσοστά των προς επεξεργασία απορριμμάτων αλλά τον τρόπο υπολογισμού τους. Προκύπτει επίσης ότι οι απαιτήσεις επεξεργασίας μεγαλώνουν όσο αυξάνει η ποσότητα των βιοδιασπάσιμων υλικών στα απορρίμματα, ενώ ελαττώνονται με την ανακύκλωση χαρτιού, η ανάκτηση του οποίου συμβάλει στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας 99/31/EC.

Για τον υπολογισμό των ελάχιστων απαιτήσεων επεξεργασίας απαιτούνται στοιχεία ποσοτήτων και σύ-στασης απορριμμάτων, καθώς και στοιχεία ανάκτησης και ανακύκλωσης χαρτιού για το έτος 1995 (έτος αναφοράς της Οδηγίας 99/31/EC) και για τα έτη από το 2010 και μετά.

4.4 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΟΔΗΓΙΑ ΠΛΑΙΣΙΟ

Η Οδηγία-πλαίσιο 2008/98/EC καθιερώνει ως τάξη προτεραιότητας την ακόλουθη ιεράρχηση (βλέπε Άρθρο 4):

1. Πρόληψη

2. Επαναχρησιμοποίηση

3. Ανακύκλωση

4. Άλλου είδους ανάκτηση

5. Διάθεση

Η τήρηση της ιεράρχησης είναι υποχρεωτική. Ειδικές ροές αποβλήτων μπορεί όμως να παρεκκλίνουν (κατ’ εξαίρεση) από την ιεράρχηση εφόσον αυτό δικαιολογείται από τον κύκλο ζωής, λαμβάνοντας υπό-ψη τις συνολικές επιπτώσεις της παραγωγής και της διαχείρισης τέτοιων αποβλήτων.

Έως το 2020 η προετοιμασία για την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των υλικών αποβλήτων, όπως τουλάχιστον το χαρτί, το μέταλλο, το πλαστικό και το γυαλί, πρέπει να αυξηθεί κατ’ ελάχιστον στο 50% ως προς το συνολικό βάρος (βλέπε Άρθρο 11).

Για την προώθηση ανακύκλωσης υψηλής ποιότητας καθιερώνεται χωριστή συλλογή αποβλήτων, όπου αυτό είναι τεχνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό και ενδεδειγμένο για να επιτευχθούν τα ανα-γκαία ποιοτικά πρότυπα στους αντίστοιχους τομείς ανακύκλωσης. Έως το 2015, χωριστή συλλογή καθιε-ρώνεται τουλάχιστον για τα ακόλουθα: χαρτί, μέταλλο, πλαστικό και γυαλί (βλέπε Άρθρο 11).

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

60

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Στην κατηγορία «άλλου είδους ανάκτηση», η οποία έχει προτεραιότητα έναντι της «διάθεσης», υπάγονται:

1. Η χρήση των απορριμμάτων κυρίως ως καύσιμο ή ως άλλο μέσο παραγωγής ενέργειας, μόνον όταν οι σχετικές εγκαταστάσεις επιτυγχάνουν υψηλή ενεργειακή απόδοση (βλέπε Παράρτημα Οδηγίας II, R1).

Σημειώσεις: Από την ανάλυση των ενεργειακών αποδόσεων των μονάδων καύσης απορριμμάτων προκύπτει ότι

μόνο οι εγκαταστάσεις που διαθέτουν μέρος της θερμικής τους ενέργειας για «τηλεθέρμανση» μπο-ρούν να επιτύχουν τον αναγκαίο βαθμό απόδοσης. Η «τηλεθέρμανση» όμως δεν είναι οικονομική σε περιοχές με εύκρατο κλίμα, όπως το μεγαλύτερο μέρος της Ελλάδας.

Τα ίδια με τα παραπάνω ισχύουν και για το συνδυασμό βιολογικής ξήρανσης των ΑΣΑ και καύσης του SRF, μια και η συνολική ενεργειακή απόδοση του συνδυασμού αυτού είναι χαμηλότερη από την ενερ-γειακή απόδοση της απ’ ευθείας καύσης των ΑΣΑ, διαγράμματα (δ) και (ε) Εικόνας 2.3.1-1. Ξεχωριστή θεώρηση της θερμικής απόδοσης του συστήματος καύσης του SRF δεν είναι ορθή, μια και η Οδηγία ανα-φέρεται στην ενεργειακή απόδοση του συστήματος επεξεργασίας των ΑΣΑ. Στην παρούσα περίπτωση το σύστημα επεξεργασίας των ΑΣΑ περιλαμβάνει, δύο στάδια, τη βιολογική ξήρανση (προεπεξεργασία) με βασικό σκοπό την παραγωγή του SRF, και την καύση του SRF. Επομένως, τόσο η βιολογική ξήρανση όσο και η καύση αποτελούν αναπόσπαστα μέρη της διαδικασίας θερμικής αξιοποίησης των ΑΣΑ και για το λόγο αυτό απαιτείται η εκτίμηση της συνολικής ενεργειακής απόδοσης του συνδυασμού τους.

Για τον τρόπο χρήσης της εξίσωσης υπολογισμού της θερμικής απόδοσης των εγκαταστάσεων καύ-σης απορριμμάτων η Οδηγία παραπέμπει στο σχετικό BREF (Best available techniques REFerence) έγγραφο (European Commission, 2006). Από το έγγραφο αυτό προκύπτει ότι ενεργειακές εισροές, όπως π.χ. ηλεκτρισμός, φυσικό αέριο για αναθέρμανση των απαερίων, καθώς και πετρέλαιο για τους βοηθητικούς καυστήρες, μπορούν να ληφθούν υπόψη μόνο εφόσον είναι απαραίτητες για την καύση των απορριμμάτων. Το παραπάνω δεν επιτρέπουν την αναβάθμιση της καύσης των απορριμμάτων στην κατηγορία της ανάκτησης μέσω τεχνικών, όπως αυτή του συνδυασμένου κύκλου.

2. Η ανακύκλωση/ανάκτηση οργανικών ουσιών, που δεν χρησιμοποιούνται ως διαλύτες, συμπεριλαμ-βανομένης της κομποστοποίησης και άλλων διαδικασιών βιολογικού μετασχηματισμού, όπως της αεριοποίησης και της πυρόλυσης, εφόσον τα προϊόντα των τελευταίων χρησιμοποιούνται ως χημι-κές ουσίες (βλέπε Παράρτημα II, R3).

Σημείωση:Ο συνδυασμός επεξεργασίας για παραγωγή RDF ή SRF και αεριοποίησης ή πυρόλυσης των τελευταί-ων με στόχο όχι την ενεργειακή αξιοποίηση αλλά την παραγωγή χημικών ουσιών, θεωρείται ως άλλου είδους ανάκτηση.

Στη κατηγορία της «διάθεσης», με τη μικρότερη προτεραιότητα έναντι όλων των υπολοίπων υπάγονται:

1. Η εναπόθεση εντός ή επί του εδάφους (π.χ. υγειονομική ταφή) (βλέπε Παράρτημα Οδηγίας I, D1).

2. Η βιολογική επεξεργασία, από την οποία προκύπτουν τελικές ενώσεις ή μίγματα που καταλήγουν σε διάθεση (π.χ. σε υγειονομική ταφή) (βλέπε Παράρτημα Οδηγίας I, D8).

Σημείωση:Στην παρούσα κατηγορία υπάγεται η κομποστοποίηση, εφόσον το παραγόμενο εδαφοβελτιωτικό δια-τίθεται σε ΧΥΤΑ, καθώς και η βιολογική ξήρανση, εφόσον το παραγόμενο SRF διατίθεται σε ΧΥΤΑ.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

61

Διερεύνηση νομοθετικού πλαισίου

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Η εφαρμογή της τάξης προτεραιότητας στη διαχείριση των απορριμμάτων οδηγεί στις βέλτιστες πρακτι-κές πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης και στην επεξεργασία του συνόλου των ΑΣΑ που απομένουν με σαφώς ιεραρχημένες διαδικασίες. Η επίτευξη όμως του στόχου αυτού δεν μπορεί παρά να είναι σταδιακή. Πράγματι:

• Για την πρόληψη των αποβλήτων ορίζεται η διαμόρφωση σχεδίου δράσης έως τα τέλη του 2011 και ρυθμίσεων με βάση τις βέλτιστες διαθέσιμες πρακτικές έως τα τέλη του 2014 (βλέπε άρθρο 9).

• Για την επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων ορίζεται η λήψη κατάλληλων μέτρων, δίχως χρο-νοδιάγραμμα (βλέπε άρθρο 11).

• Για την ανακύκλωση υλικών τίθενται ποσοτικοί στόχοι που θα ισχύσουν από το 2020 (βλέπε άρθρο 11), ενώ συνεχίζει να ισχύει η Οδηγία 2004/12.

• Για την επεξεργασία των απορριμμάτων συνεχίζει να ισχύει η Οδηγία 99/31, η οποία ορίζει κλιμακούμενες απαιτήσεις με το σχετικό χρονοδιάγραμμα εφαρμογής. Για την επίτευξη των στόχων αυτών θα πρέπει όμως να τηρείται η ιεραρχία που θεσπίζει η παρούσα Οδηγία.

4.5 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΠΕΣΔΑ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

Οι διαδικασίες διαμόρφωσης και εφαρμογής των σχεδίων διαχείρισης των οικιακού τύπου απορριμμά-των στη χώρα μας ορίζονται από την ΚΥΑ 50910/2727/2003 (ΦΕΚ B 1909/22.12.2003) «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων / Εθνικός και Περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης».

Η ΚΥΑ αυτή ορίζει ότι κάθε Περιφέρεια οφείλει να καταρτίσει το οικείο Περιφερειακό Σχέδιο Διαχείρι-σης Απορριμμάτων (ΠΕΣΔΑ) μέχρι το τέλος του 2005, καθώς και τις σχετικές με τη διαμόρφωση και εφαρ-μογή του σχεδίου διοικητικές αρμοδιότητες των συναρμόδιων φορέων. Οι τελευταίες εμπλέκουν όλες τις βαθμίδες της διοίκησης, όπως χαρακτηριστικά συνοψίζεται από την αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ:

Αρμοδιότητες ΥΠΕΧΩΔΕ

• Χαράζει την πολιτική διαχείρισης των αποβλήτων.

• Προετοιμάζει το σχετικό νομοθετικό έργο, εισηγείται την έκδοση των αντίστοιχων νομοθετικών πράξεων και εκδίδει εγκυκλίους για την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας.

• Συντάσσει τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Στερεών Μη Επικινδύνων Αποβλήτων, στον οποίο περιγράφονται οι στόχοι και οι δράσεις για την διαχείριση των αποβλήτων.

• Γνωμοδοτεί επί των προτάσεων ένταξης έργων σε χρηματοδοτικά προγράμματα, για τα έργα που περιλαμβάνονται στους εγκεκριμένους Περιφερειακούς Σχεδιασμούς, σε συνάρτηση με τους στόχους και τον προγραμματισμό των δράσεων του Εθνικού Σχεδιασμού.

• Είναι υπεύθυνο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των σχετικών έργων και δραστηριοτήτων.

• Εντάσσει σχετικά έργα (κατασκευή ΧΥΤΑ και ΣΜΑ, αποκατάσταση ΧΑΔΑ), τα οποία έχουν

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

62

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

ως φορείς υλοποίησης τους ΟΤΑ, στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ).

• Εντάσσει υποστηρικτικές μελέτες στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ), στις οποίες είναι το ίδιο και φορέας υλοποίησης.

Αρμοδιότητες Υπουργείου Εσωτερικών και Τοπικής Αυτοδιοίκησης

Περιφέρειες

• Συντάσσουν και εγκρίνουν τα ΠΕΣΔΑ.

• Εντάσσουν έργα στα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ).

• Παρακολουθούν την υλοποίηση των προβλεπόμενων από τα ΠΕΣΔΑ έργων.

• Είναι υπεύθυνες για την περιβαλλοντική αδειοδότηση των σχετικών έργων και δραστηριοτήτων.

ΟΤΑ

• Εκπονούν διαχειριστικά σχέδια.

• Υλοποιούν έργα διαχείρισης στερεών αποβλήτων.

• Λειτουργούν εγκαταστάσεις.

• Υλοποιούν έργα αποκατάστασης και μετέπειτα φροντίδας των ΧΥΤΑ.

• Διαμορφώνουν και τηρούν οργανογράμματα.

• Εφαρμόζουν τιμολογιακή πολιτική.

• Συνυπάρχουν με άλλους διαχειριστές στερεών αποβλήτων.

ΦοΔΣΑ

• Αναπτύσσουν σχέδια δράσης με προοπτική 10ετίας.

• Ορίζουν την τιμολογιακή πολιτική και τα εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουν για την πλήρη κο-στολόγηση των υπηρεσιών διαχείρισης στερεών αποβλήτων.

• Εξετάζουν τις εναλλακτικές δυνατότητες χρηματοδοτήσεων και προσδιορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις για την ένταξή τους σε χρηματοδοτικά προγράμματα και ενέργειες προετοιμα-σίας που πρέπει να γίνουν για συγκεκριμένα έργα.

Από τα βασικά προβλήματα της παρούσας νομοθεσίας είναι η θεσμοθέτηση της έννοιας της διαχείρισης σε επίπεδο Περιφέρειας, στερώντας από τη χώρα τη δυνατότητα διαμόρφωσης ορθολογικών σχεδίων σε ενιαίο εθνικό επίπεδο. Σημαντικό πρόβλημα είναι και η εμπλοκή όλων των βαθμίδων της διοίκησης στη διαδικασία σχεδιασμού και εφαρμογής, με αποτέλεσμα, όχι μόνο τη δυσκολία λειτουργίας του συστήμα-τος, αλλά και την ανεξέλεγκτη, επί της ουσίας, λήψη των βασικών διαχειριστικών αποφάσεων. Μέσα από αυτό το σχήμα, οι διαχειριστικές απόψεις της κεντρικής διοίκησης μεταφράζονται σε γενικές και ατεκμη-ρίωτες κατά κανόνα κατευθύνσεις των ΠΕΣΔΑ και παραπέμπονται για εξέταση στους ΦοΔΣΑ, οι οποίοι καλούνται να εφαρμόσουν αυτά που υπαγορεύουν τα ΠΕΣΔΑ.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

63

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΣΑ /

ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 625.2 ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΣΑ 62

5.2.1 Ποσότητες ΑΣΑ και Διαχρονική Εξέλιξη 625.2.2 Σύνθεση ΑΣΑ και Διαχρονική Εξέλιξη 665.2.3 Ανακυκλώσιμα από Προγράμματα Ανάκτησης στην Πηγή 66

5.3 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 67

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

64

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι ποσότητες και η σύνθεση των παραγομένων απορριμμάτων, καθώς και η εκτίμηση της ποσότητας των ανακυκλώσιμων υλικών, που είναι δυνατόν να ανακτηθούν στην πηγή, αποτελούν αναγκαία στοιχεία για τον υπολογισμό των απαιτήσεων επεξεργασίας των απορριμμάτων σύμφωνα με την Οδηγία 99/31 (βλέπε ενότητα 4.3 παραπάνω), αλλά και για το σχεδιασμό του όλου συστήματος διαχείρισης. Παρά ταύτα, τα διαθέσιμα σχετικά στοιχεία από μετρήσεις πεδίου είναι εξαιρετικά περιορισμένα. Στα ΠΕΣΔΑ οι ποσό-τητες και η σύνθεση των απορριμμάτων βασίζονται κατά τεκμήριο σε εκτιμήσεις από την «εμπειρία των μελετητών» και οι θεωρούμενες αποδόσεις των προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή αναφέρο-νται σε επιθυμητούς στόχους και όχι σε αποτελέσματα σχεδιασμού και ρεαλιστικών αναλύσεων.

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, έγινε προσπάθεια ακριβέστερης και σε ενιαία βάση εκτί-μησης των παραπάνω στοιχείων, καθώς και χρήσης αυτών για την εκτίμηση των απαιτήσεων επεξεργα-σίας, Economopoulos et al. (2008). Οι ενότητες 5.2 και 5.3 που ακολουθούν συνοψίζουν τη μεθοδολογία και παρουσιάζουν τα αποτελέσματα που είναι αναγκαία για την παρούσα μελέτη.

5.2 ΠΟΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΣΑ

5.2.1 Ποσότητες ΑΣΑ και Διαχρονική Εξέλιξη

Για την εκτίμηση της ποσότητας των απορριμμάτων συνδυάστηκαν δύο μοντέλα πρόβλεψης. Το πρώτο παρέχει την ανά μόνιμο κάτοικο και ανά επισκέπτη ημερήσια ποσότητα απορριμμάτων ως συνάρτηση του μεγέθους του ΟΤΑ και ισχύει για την Περιφέρεια Κρήτης και για το έτος 2006. Το μοντέλο αυτό πρόεκυψε από στατιστική ανάλυση μετρήσεων από τα ζυγολόγια της ΔΕΔΙΣΑ και του ΣΜΑ Ηρακλείου (Οικονομόπουλος, 2007β). Το δεύτερο μοντέλο ισχύει για Ευρωπαϊκές πόλεις με πληθυσμό μεγαλύτερο από 20.000 και προβλέπει, για κάθε περιοχή και έτος αναφοράς, την ποσότητα των απορριμμάτων, ως συνάρτηση οικονομικών και δημογραφικών στατιστικών στοιχείων, Beigl at al. (2003). Τα στοιχεία αυτά είναι διαθέσιμα στη χώρα μας σε επίπεδο Νομαρχίας ή Περιφέρειας από την Εθνική Στατιστική Υπηρε-σία Ελλάδας (ΕΣΥΕ) και είναι δυνατόν να παρεκταθούν με σχετική αξιοπιστία έως το έτος 2020.

Πρόβλεψη της ποσότητας των απορριμμάτων για ΟΤΑ με πληθυσμό μεγαλύτερο από 20.000 σε οποιαδή-ποτε περιοχή και έτος αναφοράς γίνεται απ’ ευθείας με το δεύτερο μοντέλο (Beigl at al., 2003). Πρόβλε-ψη για μικρότερους ΟΤΑ γίνεται με το πρώτο μοντέλο, οι προβλέψεις του οποίου προσαρμόζονται στην περιοχή και στο έτος αναφοράς με χρήση του δεύτερου μοντέλου.

Από τις προβλέψεις της ποσότητας των απορριμμάτων κάθε επιμέρους ΟΤΑ εκτιμήθηκαν οι συνολικές ποσότητες σε Νομαρχιακό, Περιφερειακό και Εθνικό επίπεδο και τα σχετικά αποτελέσματα για τα έτη που ενδιαφέρουν συνοψίζονται στον Πίνακα 5.2.1-1.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

65

Ποσότητες και σύνθεση ΑΣΑ / Απαιτήσεις επεξεργασίας

Πίν

ακας

5.2

.1-1

Εκτ

ιμού

μενε

ς πο

σότη

τες

οικι

ακού

τύπο

υ απ

ορρι

μμάτ

ων

ανά

Νομ

αρχί

α, Π

εριφ

έρει

α κα

ι συν

ολικ

ά γι

α τα

έτη

200

6-20

20 [0

00 τ/

έτος

]

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

66

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

67

Ποσότητες και σύνθεση ΑΣΑ / Απαιτήσεις επεξεργασίας

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

68

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

5.2.2 Σύνθεση ΑΣΑ και Διαχρονική Εξέλιξη

Για την εκτίμηση της σύνθεσης των απορριμμάτων επιλέχθηκαν αξιόπιστες κατά το δυνατόν μετρήσεις από διάφορες περιοχές της χώρας και τα αποτελέσματα συσχετίστηκαν και παρεκτάθηκαν σε οποιαδήποτε περι-οχή και έτος αναφοράς σύμφωνα με τη διαδικασία που προτείνεται από τους Beigl at al. (2003 και 2004).

Από τις προβλέψεις της ποσότητας και της σύνθεσης των απορριμμάτων κάθε επιμέρους ΟΤΑ εκτιμή-θηκε η μέση σύνθεση σε Νομαρχιακό, Περιφερειακό και Εθνικό επίπεδο. Τα σχετικά αποτελέσματα σε εθνικό επίπεδο για τα έτη που ενδιαφέρουν συνοψίζονται στον Πίνακα 5.2.2-1.

Πίνακας 5.2.2-1 Εκτιμούμενη μέση σύνθεση απορριμμάτων και διαχρονική εξέλιξη αυτής (Πηγή: Economopoulos et al., 2008)

1995 1997 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Ποσότητες [1000 t/y]

4.232 4,400 5.443 5.549 5.657 5.768 5.881 5.999 6.119 6.241 6.368 6.497 6.632 6.767 6.907

Σύνθεση [% κ.β.]

Οργανικά 41.3 39,7 32,5 32,1 31,7 31,2 30,8 30,4 30,0 29,6 29,2 28,8 28,4 28,0 27,7

Χαρτί 16.9 18,2 23,6 23,9 24,3 24,6 24,9 25,3 25,6 25,9 26,3 26,7 27,0 27,4 27,7

Πλαστικά 16.7 17,1 19,0 19,1 19,2 19,3 19,5 19,6 19,7 19,8 19,9 20,0 20,1 20,2 20,4

Μέταλλα 4.0 3,9 3,5 3,5 3,5 3,4 3,4 3,4 3,4 3,3 3,3 3,3 3,2 3,2 3,2

Γυαλί 3.2 3,3 3,5 3,6 3,6 3,6 3,6 3,6 3,7 3,7 3,7 3,7 3,7 3,8 3,8

Άλλα 17.9 17,8 17,8 17,8 17,8 17,8 17,8 17,7 17,7 17,7 17,6 17,5 17,4 17,4 17,3

5.2.3 Ανακυκλώσιμα από Προγράμματα Ανάκτησης στην Πηγή

Για την εκτίμηση της ποσότητας των ανακυκλώσιμων υλικών, που είναι δυνατόν να ανακτηθούν στην πηγή, αναλύ-θηκαν στοιχεία της Ελληνικής Εταιρείας Ανάκτησης και Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) για την απόδοση των προγραμμά-των ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών, που λειτουργούν σε 14 περιοχές της χώρας, Πίνακας 5.2.3-1.

Πίνακας 5.2.3-1 Απόδοση υφιστάμενων προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή κατά το 2007 (Πηγή πρωτογενών στοιχείων: ΕΕΑΑ)

Εξυπηρ/νος Πληθυσμός

Ανάκτηση (κ.β.) Σύνθεση*% (κ.β.)

t/yr kg/cap/y Χαρτί Πλαστικό Αλουμίνιο Σίδηρος Γυαλί

Αττική I (Μαρούσι) 300.371 14.106 48,3 85,0 6,0 0,4 3,4 5,2

Αττική II (Ασπρόπυργος) 2.092.951 35.409 22,0 75,5 10,4 0,5 6,2 7,4

Αττική III (Ασπρόπυργος) 174.283 6.115 34,0 79,0 11,9 0,7 2,1 5,3

Αν. Θεσσαλονίκη (Θέρμη) 218.045 5.916 27,6 85,9 10,6 0,5 2,2 1,8

Κεντρική Θεσσαλονίκη 665.306 8.270 10,4 84,2 2,5 0,3 0,0 13,0

Δυτική Θεσσαλονίκη 49.896 288 5,7 80,6 11,8 0,5 2,7 4,4

Ηράκλειο 193.897 6.668 44,3 79,5 14,0 0,3 2,6 1,6

Χανιά 196.596 6.389 36,5 80,0 9,0 0,1 9,5 1,1

Καλαμάτα 90.950 2.260 9,8 84,0 7,0 1,0 4,0 4,0

Πάτρα 230.604 5.389 23,4 84,0 9,0 0,0 2,0 3,0

Λαμία 78.297 1.574 34,8 87,1 8,0 0,3 1,7 2,2

Δυτική Θεσσαλία 143.165 4.580 34,8 84,6 10,4 0,4 3,4 1,1

Πιερία - Ημαθία 285.471 3.924 15,5 83,8 9,1 0,6 3,1 3,4

Κέρκυρα 105.320 2.554 25,1 85,4 10,7 0,4 1,5 2,0

ΣΥΝΟΛΑ και Μ.Ο. 4.825.152 103.442 21,4 80,6 9,2 0,4 4,1 5,4

* Τα ποσοστά δεν αθροίζονται πάντοτε στο 100%, διότι υπάρχουν μικρά ποσοστά και πρόσθετων υλικών

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

69

Ποσότητες και σύνθεση ΑΣΑ / Απαιτήσεις επεξεργασίας

Τα υφιστάμενα προγράμματα καλύπτουν σήμερα το 44% του πληθυσμού της χώρας και ανακτούν κατά μέσον όρο το 4,4% της ποσότητας ΑΣΑ που παράγονται στις περιοχές κάλυψης. Επομένως συνολικά, σε επίπεδο χώρας, ανακτάται το 1,9% των παραγόμενων απορριμμάτων. Από τις ανακτώμενες ποσότητες το 80,6% κατά μέσον όρο είναι χαρτί (85% από το πρόγραμμα «Αττική I» με τη μεγαλύτερη απόδοση).

Οριακός στόχος για τα επόμενα χρόνια θεωρήθηκε η κάλυψη του συνόλου της χώρας και η ανάκτηση του 10% του συνόλου των παραγόμενων ΑΣΑ. Οι ποσότητες αυτές περιλαμβάνουν 85% χαρτί. Τα παραπάνω στοιχεία βασίζονται στην υπόθεση ότι η μέση απόδοση των προγραμμάτων ανάκτησης σε επίπεδο χώρας θα φτάσει αυτή των αποδοτικότερων από τα υφιστάμενα προγράμματα, που λειτουργούν για περισσότε-ρα από 10 χρόνια.

5.3 ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

Από ισοζύγια μάζας, που βασίζονται στα στοιχεία ποσότητας και σύνθεσης απορριμμάτων και δυνατο-τήτων ανάκτησης χαρτιού στην πηγή (η ανάκτηση χαρτιού συμβάλλει, στη μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που διατίθενται σε ΧΥΤΑ, ενότητα 4.3), εκτιμήθηκαν οι ελάχιστες προς επεξεργασία ποσότητες ΑΣΑ, καθώς και οι μέγιστες που μπορούν να διατεθούν απ’ ευθείας σε ΧΥΤΑ σύμφωνα με τις επιταγές της Οδηγίας 99/31 και τα αποτελέσματα συνοψίζονται στο διάγραμμα της Εικόνας 5.3-1.

Εικόνα 5.3-1 Ετήσιες ποσότητες απορριμμάτων προς διάθεση σε ΧΥΤΑ, ανάκτηση στην πηγή και επεξεργασία σε υφιστάμενες και νέες εγκαταστάσεις / Επεξεργασία ελάχιστων ποσοτήτων σύμφωνα

με Οδηγία 99/31 (Πηγή: Economopoulos et al., 2008)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

70

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Στα ισοζύγια μάζας δεν ελήφθησαν υπόψη οι ποσότητες χαρτιού που ανακυκλώνονται από αδιάθετες εφημερίδες και περιοδικά, μια και η ανακύκλωση αυτή αποτελεί εσωτερική διαδικασία, μέρος του κυκλώ-ματος παραγωγής και διάθεσης, και οι εν λόγω ποσότητες δεν εμφανίζονται ως απόρριμμα. Στα ισοζύγια μάζας θα έπρεπε να έχουν ληφθεί υπόψη οι ποσότητες των πρασίνων που καταλήγουν στα απορρίμματα, πλην όμως παρελήφθησαν επειδή είναι περιορισμένες αλλά και λόγω έλλειψης σχετικών στοιχείων.

Στο διάγραμμα της Εικόνας 5.3-1, οι προς επεξεργασία ποσότητες ΑΣΑ από νέες μονάδες ισούνται με τις συνολικές προς επεξεργασία ποσότητες ΑΣΑ μείον τις ποσότητες ΑΣΑ που μπορούν επεξεργαστούν οι υφιστάμενες εγκαταστάσεις Αερόβιας ΜΒΕ (250.000 t/y η μονάδα Α. Λιοσίων και 50.000 t/y η μονάδα Χανίων). Για να ληφθεί υπόψη η συμβολή των υφιστάμενων μονάδων στη μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που διατίθενται σε ΧΥΤΑ, έγινε η υπόθεση ότι θα καταστεί δυνατή η αξιοποίηση των βασικών προϊόντων τους, RDF και εδαφοβελτιωτικού. Έγινε επίσης η υπόθεση ότι η παραγωγή της μονάδας Χανίων θα αυξηθεί σημαντικά, έτσι ώστε να προσεγγίσει τις προδιαγραφές σχεδιασμού. Τα παραπάνω θέματα δεν έχουν λυθεί μέχρι σήμερα και από αυτά, το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα είναι η αξιοποίηση του RDF. Σύμφωνα όμως με τα αναφερόμενα στην ενότητα 2.4, η τσιμεντοβιομηχανία θα μπορούσε να απορροφήσει τις ποσότητες RDF που παράγονται από το εργοστάσιο Α. Λιοσίων.

Εναλλακτικά, οι προς επεξεργασία ποσότητες θα μπορούσαν να είναι αυξημένες, καλύπτοντας έως και το σύνολο των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Αττικής και Κρήτης, αυτών που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή, διάγραμμα Εικόνα 5.3-2. Τα υπόλοιπα μικρότερα νησιά εξαι-ρούνται από την υποχρέωση επεξεργασίας λόγω έλλειψης οικονομίας κλίμακας. Η παρούσα προοπτική απο-τελεί στόχο ορισμένων από τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ και είναι σύμφωνη με το πνεύμα της Οδηγίας 2008/98.

Εικόνα 5.3-2 Ετήσιες ποσότητες απορριμμάτων προς διάθεση σε ΧΥΤΑ, ανακύκλωση στην πηγή και επεξεργασία σε υφιστάμενες και νέες εγκαταστάσεις / Επεξεργασία συνολικών ποσοτήτων

Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

71

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ

ΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ6.1 ΑΡΧΕΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 70

6.1.1 Απαιτούμενος Αριθμός Κεντρικών ΟΕΔΑ 706.1.2 Επιλογή Θέσεων Κεντρικών ΟΕΔΑ 706.1.3 Διαχειριστικές Επιλογές σε Σχέση με τις Οδηγίες της Ε.Ε. 70

6.2 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΝΕΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 726.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΠΕΣΔΑ 80

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

72

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

6.1 ΑΡΧΕΣ ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Η διαδικασία που περιγράφεται στην ενότητα 3.2 επιτρέπει τη διαμόρφωση ορθολογικών σχεδίων διαχείρισης μετά από ορισμό του βέλτιστου αριθμού ΟΕΔΑ, προσδιορισμό της θέσης τους και καθορισμό των εναλλακτικών διαχειριστικών κατευθύνσεων που είναι συμβατές με τις υφιστάμενες και επερχόμενες απαιτήσεις της νομοθεσίας.

6.1.1 Απαιτούμενος Αριθμός Κεντρικών ΟΕΔΑ

Από την εφαρμογή της μεθοδολογίας που περιγράφεται στην ενότητα 3.2.1 προκύπτει ότι οι Νομοί Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου Κρήτης μπορούν να εξυπηρετηθούν με βέλτιστο τρόπο από μια κεντρική ΟΕΔΑ (ο Νομός Χανίων εξυπηρετείται ήδη από μια ΟΕΔΑ) και για το σύνολο της Ηπειρωτικής Ελλάδας απαιτούνται 4 με 8 κεντρικές ΟΕΔΑ (Economopoulou and Economopoulos, 2005). Τα παραπάνω αποτελέσματα έρχονται σε αντίθεση με την τρέχουσα πρακτική δημιουργίας πολυπληθών τοπικών ΧΥΤΑ και ΟΕΔΑ σε κάθε περιοχή της χώρας. Η πρακτική αυτή, εκτός από τις έντονες αντιδράσεις που προκαλεί στις τοπικές κοινωνίες, είναι και αντιοικονομική.

6.1.2 Επιλογή Θέσεων Κεντρικών ΟΕΔΑ

Με τη διαδικασία που περιγράφεται στην ενότητα 3.2.2 έχουν ήδη εντοπιστεί τρεις εναλλακτικές και ιδιαίτερα κατάλληλες θέσεις για την εξυπηρέτηση των Νομών Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου Κρήτης, Economopoulos (2009α).

Η ίδια μεθοδολογία θα μπορούσε να εφαρμοστεί και για την επιλογή των πλέον κατάλληλων θέσεων δημιουργίας κεντρικών ΟΕΔΑ στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Στα πλαίσια όμως της παρούσας προμελέτης θα μπορούσαν να θεωρηθούν οι ήδη γνωστές και ιδιαίτερα κατάλληλες θέσεις των λιγνιτωρυχείων της Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας και ενδεχομένως των μεταλλείων Βωξίτη στο Δίστομο. Κατάλληλες θα μπορούσαν να θεωρηθούν επίσης ορισμένες από τις υφιστάμενες ΟΕΔΑ και τους υφιστάμενους ΧΥΤΑ.

6.1.3 Διαχειριστικές Επιλογές σε Σχέση με τις Οδηγίες της Ε.Ε.

Η συμβατότητα κάθε διαχειριστικού σχήματος με τις Οδηγίες της Ε.Ε., δηλαδή η δυνατότητα επίτευξης του συνόλου των στόχων που απορρέουν από τις Οδηγίες με εφαρμογή του σχήματος αυτού, αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ενδεχόμενη επιλογή του. Η εξέταση της συμβατότητας για τον εξ αρχής αποκλεισμό ασύμβατων σχημάτων εξασφαλίζει τις αναγκαίες προϋποθέσεις ορθού σχεδιασμού και απλοποιεί δραστικά την ανάλυση που ακολουθεί.

Σύμφωνα με την Οδηγία 2008/98, έως το 2020 θα πρέπει να ανακτάται τουλάχιστον το 50% των ανακυκλώσιμων υλικών που περιλαμβάνονται στα απορρίμματα (βλέπε ενότητα 4.4). Από τη σύνθεση των απορριμμάτων προκύπτει ότι έως το 2020, περίπου το 55,1% αυτών θα απαρτίζεται από ανακυκλώσιμα

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

73

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

υλικά, Πίνακας 5.2.2-1, και επομένως θα πρέπει να ανακυκλώνεται τουλάχιστον το 27,5% της συνολικής ποσότητας των απορριμμάτων.

Από την εφαρμογή των προγραμμάτων διαχωρισμού υλικών στην πηγή αναμένεται η ανάκτηση έως και 10% της ποσότητας των απορριμμάτων (βλέπε ενότητα 5.2.3). Τούτο όμως δεν καλύπτει τις απαιτήσεις της Οδηγίας 2008/98. Συνεπώς, η επεξεργασία των σύμμεικτων απορριμμάτων, που απομένουν μετά την εφαρμογή των προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή, θα πρέπει να περιλαμβάνει ανάκτηση τουλάχιστον του 17,5% της συνολικής ποσότητας των απορριμμάτων υπό μορφή ανακυκλώσιμων υλικών. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατόν να καλυφθούν και οι απαιτήσεις ανάκτησης υλικών συσκευασίας της Οδηγίας 2004/12, οι οποίες μερικά μόνο μπορούν να ικανοποιηθούν από προγράμματα διαχωρισμού στην πηγή.

Εκτός από την παραπάνω γενική απαίτηση ανάκτησης υλικών από τη μέθοδο επεξεργασίας, η τελευταία θα πρέπει να επιτρέπει την εκπλήρωση των απαιτήσεων μείωσης των βιοδιασπάσιμων υλικών που οδηγούνται σε ταφή, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας 99/31 (βλέπε ενότητα 4.3), και να είναι σύμφωνη με την ιεραρχία που θέτει η Οδηγία 2008/98 (βλέπε ενότητα 4.4).

Με βάση τα παραπάνω κριτήρια μπορούν να εξετασθούν οι δυνατοί συνδυασμοί, που προκύπτουν από τις τεχνολογίες επεξεργασίας που περιγράφονται στην ενότητα 2.3, ως προς τη συμβατότητά τους με τις Οδηγίες της Ε.Ε.. Αναλυτικότερα:

Η Α ερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση υλικών (διάγραμμα (α) Εικόνας 2.3.1-1) επιτρέπει, επίτευξη των στόχων των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12 σχετικά με την ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών, καθώς και της Οδηγίας 99/31 σχετικά με τη μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ. Επιπλέον, θεωρείται ως ανάκτηση από την Οδηγία 2008/98 (υπό την προϋπόθεση αξιοποίησης του παραγόμενου εδαφοβελτιωτικού) και επομένως η επιλογή της έχει τάξη προτεραιότητας που πληροί την ιεραρχία. Η ενδεχόμενη επιπλέον ανάκτηση RDF, μετά από το διαχωρισμό των ανακυκλώσιμων υλικών (διάγραμμα (β) Εικόνας 2.3.1-1), δεν δημιουργεί προβλήματα συμβατότητας με τις Οδηγίες της Ε.Ε. και αποτελεί ως εκ τούτου μια παραλλαγή συμβατή με όλες τις Οδηγίες.

Η Α ερόβια ΜΒΕ με παραγωγή RDF δίχως ανάκτηση υλικών δεν επιτρέπει επίτευξη των στόχων ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12. Εξάλλου, σύμφωνα με την ιεραρχία που καθιερώνει η Οδηγία 2008/98, η ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών έχει μεγαλύτερη προτεραιότητα από την ανάκτηση και αξιοποίηση RDF, που θεωρείται, είτε ανάκτηση άλλου είδους είτε διάθεση, ανάλογα με το συντελεστή ενεργειακής απόδοσης του συστήματος αξιοποίησης.

Η Α ναερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση υλικών (διάγραμμα (γ) Εικόνας 2.3.1-1) είναι συμβατή, όπως και η Αερόβια ΜΒΕ, με τις Οδηγίες της Ε.Ε., υπό την προϋπόθεση αξιοποίησης του βιοσταθεροποιημένου οργανικού προϊόντος ως εδαφοβελτιωτικού. Για να είναι όμως δυνατό αυτό, απαιτείται αερόβια ωρίμανση του προϊόντος της χώνευσης (βλέπε ενότητα 2.3.2).

Η β ιολογική ξήρανση (διάγραμμα (δ) Εικόνας 2.3.1-1) είναι προεπεξεργασία και από μόνη της δεν μπορεί να επιτύχει ούτε τις απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2014/12, ούτε τους στόχους της Οδηγίας 99/31 για μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ. Επιπλέον, θεωρείται ως διάθεση από την Οδηγία 2008/98 και έχει μικρότερη προτεραιότητα έναντι άλλων μεθόδων επεξεργασίας.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

74

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Ο σ υνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF δεν επιτυγχάνει τις απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2014/12, μπορεί όμως να επιτύχει τους στόχους της Οδηγίας 99/31 για μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ. Από την Οδηγία 2008/98 η βιολογική ξήρανση και η καύση του SRF θεωρείται ως διάθεση και έχει μικρότερη προτεραιότητα έναντι άλλων μεθόδων επεξεργασίας μια και o συνδυασμός αυτός δεν μπορεί να επιτύχει τον ολικό συντελεστή ενεργειακής απόδοσης που απαιτείται για να θεωρηθεί ως ανάκτηση (βλέπε και ενότητα 4.4).

Ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και αεριοποίησης ή πυρόλυσης του SRF δεν επιτυγχάνει τις απαιτήσεις ανακύκλωσης της Οδηγίας 2008/98, μπορεί όμως να επιτύχει τους στόχους της Οδηγίας 99/31 για μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ. Από την Οδηγία 2008/98 θεωρείται ως άλλου είδους ανάκτηση υπό την προϋπόθεση αξιοποίησης των προϊόντων της αεριοποίησης ή της πυρόλυσης ως χημικές ουσίες. Βασικό πρόβλημα είναι ότι παρά τις τριακονταετείς και πλέον προσπάθειες, οι τεχνολογίες της αεριοποίησης και της πυρόλυσης ΑΣΑ και των παραγώγων αυτών (RDF και SRF) δεν έχουν επιτυχή εφαρμογή σε βιομηχανικού μεγέθους εγκαταστάσεις (βλέπε ενότητα 2.3).

Η κ αύση των σύμμεικτων απορριμμάτων για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (διάγραμμα (ε) Εικόνας 2.3.1-1) δεν μπορεί να επιτύχει τις απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12, επιτυγχάνει όμως τους στόχους της Οδηγίας 99/31 για μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ. Η όλη επεξεργασία θεωρείται ως διάθεση από την Οδηγία 2008/98 και έχει μικρότερη προτεραιότητα έναντι άλλων μεθόδων επεξεργασίας μια δεν μπορεί να επιτύχει τον απαιτούμενο συντελεστή ενεργειακής απόδοσης δίχως τηλεθέρμανση.

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η καύση, για να είναι συμβατή με τις Οδηγίες της Ε.Ε., θα πρέπει να συνδυαστεί με μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών και παραγωγή RDF (βλέπε διάγραμμα (β) Εικόνας 2.3.1-1). Ο συνδυασμός αυτός μειώνει δραστικά τις δυνατότητες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, πλην όμως οριοθετεί τη σύννομη χρήση της καύσης σε χώρες με εύκρατο κλίμα όπως η Ελλάδα.

Η προσθήκη μονάδων διαχωρισμού υλικών πριν από τις μονάδες βιολογικής ξήρανσης θα μπορούσε να καλύψει τις απαιτήσεις ανακύκλωσης των οδηγιών 2004/12 και 2008/98, μειώνοντας όμως δραστικά το θερμικό περιεχόμενο των απορριμμάτων που απομένουν (βλέπε παραπάνω). Με την καύση του παραγόμενου SRF θα μπορούσαν να επιτευχθούν και οι στόχοι της Οδηγίας 99/31 για μείωση των βιοδιασπάσιμων υλικών που καταλήγουν σε ΧΥΤΑ. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση, παραμένει το πρόβλημα παραβίασης της ιεραρχίας που καθιερώνει η Οδηγία 2008/98.

6.2 ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΝΕΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Από τις ενότητες 6.1.1 και 6.1.2 προκύπτει το βασικό συμπέρασμα ότι η Ηπειρωτική Ελλάδα θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί, με βέλτιστο τρόπο, από ένα πολύ μικρό αριθμό νέων κεντρικών ΟΕΔΑ, καθώς και από την υφιστάμενη ΟΕΔΑ Άνω Λιοσίων (βλέπε Εικόνα 6.2-1), όπως έχει σήμερα επεκταθεί και στο Δήμο Φυλής.

Ο βέλτιστος αριθμός νέων κεντρικών ΟΕΔΑ για την Ηπειρωτική Ελλάδα ανέρχεται σε 4 με 8 σύμφωνα με τα αποτελέσματα της προκαταρκτικής ανάλυσης της ενότητας 6.1.1. Στην πράξη όμως, η δημιουργία

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

75

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

ακόμα και των ολιγάριθμών αυτών ΟΕΔΑ δημιουργεί προβλήματα. Για παράδειγμα, στην Περιφέρεια Αττικής, όπου, λόγω της μεγάλης ποσότητας των παραγόμενων ΑΣΑ θα φαινόταν κατ’ αρχήν ορθολογική η δημιουργία μιας νέας κεντρικής ΟΕΔΑ:

• Υπάρχει δυσκολία εύρεσης κατάλληλης θέσης, σύμφωνα με τις επιστημονικά ορθές αρχές της ενότητας 3.2.2.

• Η υφιστάμενη ΟΕΔΑ Α. Λιοσίων/Φυλής ευρίσκεται πλησίον κατοικημένων περιοχών (βλέπε Εικόνα 6.2.1) με συνέπεια την καταβολή ανταποδοτικών τελών της τάξης των 25€/t ΑΣΑ (Οικονομόπουλος, 2004). Τα τέλη αυτά υπερβαίνουν το κόστος της μεταφοράς των απορριμμάτων της Αττικής στα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ στη Μεγαλόπολη (βλέπε ενότητα 7.2.2.3 παρακάτω).

• Η εντός Αττικής αξιοποίηση του εδαφοβελτιωτικού από τις μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ δεν είναι δυνατή (το εδαφοβελτιωτικό από το υφιστάμενο εργοστάσιο Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων διατίθεται στο ΧΥΤΑ) και η μεταφορά του σε άλλες περιοχές για αξιοποίηση συνεπάγεται πρόσθετο κόστος.

• Η έλλειψη χώρου για δημιουργία των νέων μονάδων επεξεργασίας και διάθεσης ευνοεί την επιλογή ιδιαίτερα δαπανηρών τεχνολογιών.

Τα άμεσα ή έμμεσα κόστη που προκύπτουν από τα παραπάνω δεν λαμβάνονται υπόψη στη γραφική μέθοδο που περιγράφεται στην ενότητα 3.2.1 και οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο βέλτιστος αριθμός κεντρικών ΟΕΔΑ για την Ηπειρωτική Ελλάδα είναι μικρότερος και από αυτόν που προκύπτει από την προκαταρκτική ανάλυση της ενότητας 6.1.1.

Για τους σκοπούς της παρούσας προμελέτης γίνεται, εντελώς ενδεικτικά, η παραδοχή της χρήσης δύο μόνο νέων κεντρικών ΟΕΔΑ για την Ηπειρωτική Ελλάδα, στις ιδιαίτερα κατάλληλες θέσεις των λιγνιτωρυχείων της ΔΕΗ σε Πτολεμαΐδα (βλέπε π.χ. Εικόνα 6.2- 2) και Μεγαλόπολη. Η επιλογή αυτή δεν είναι η οικονομικά βέλτιστη, απλοποιεί όμως την οικονομική ανάλυση και επιπλέον παρέχει τα ακόλουθα ουσιαστικά πλεονεκτήματα:

• Οι θέσεις των λιγνιτωρυχείων παρέχουν την αναγκαία χωροδιάταξη, ελαχιστοποιούν τα προβλήματα κοινωνικής αποδοχής (βλέπε και ενότητα 9.5 παρακάτω), επιτρέπουν την επιτόπια χρήση των μεγάλων ποσοτήτων εδαφοβελτιωτικού που προκύπτουν από μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ (βλέπε παρακάτω) και παρέχουν τη δυνατότητα διαχείρισης των ΑΣΑ δίχως χρονικούς περιορισμούς.

• Η συγκέντρωση των μονάδων επεξεργασίας σε δύο τοποθεσίες απλοποιεί και επιταχύνει σημαντικά τις διαδικασίες εφαρμογής, διευκολύνει την ανάπτυξη δορυφορικών βιομηχανιών για την αξιοποίηση των ανακτώμενων ανακυκλώσιμων υλικών και δημιουργεί συνθήκες σημαντικής βιομηχανικής και οικονομικής ανάπτυξης σε επαρχίες, οι οποίες πάσχουν από αποβιομηχανοποίηση και αντιμετωπίζουν προβλήματα ανεργίας.

Η Περιφέρεια της Κρήτης, θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί από μια νέα Κεντρική ΟΕΔΑ, που μπορεί να ιδρυθεί σε μια από τις 3 εναλλακτικές και ιδιαίτερα κατάλληλες θέσεις που έχουν ήδη εντοπιστεί (βλέπε ενότητα 6.1.2), καθώς και από την υφιστάμενη ΟΕΔΑ Χανίων (βλέπε Εικόνα 6.2-3).

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

76

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Εικόνα 6.2-1 Αεροφωτογραφία ΟΕΔΑ Δ. Αττικής στο Δήμο Α. Λιοσίων (σήμερα οΧΥΤΑ έχει επεκταθεί στο Δήμο Φυλής)

Εικόνα 6.2-2 Άποψη Λιγνιτωρυχείων Πτολεμαΐδας (Πηγή: Χ. Πασσαλίδης)

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

77

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Οι παραπάνω 3 νέες κεντρικές ΟΕΔΑ, μαζί και με τις 2 υφιστάμενες τοπικές στη Δ. Αττική και στα Χανιά, θα μπορούσαν να καλύψουν το σύνολο των εθνικών απαιτήσεων επεξεργασίας απορριμμάτων. Με αυτό τον τρόπο οι μικρές και απομονωμένες Περιφέρειες των Ιονίων νήσων, του Βορείου Αιγαίου και του Νοτίου Αιγαίου θα μπορούσαν να περιοριστούν, λόγω έλλειψης οικονομίας κλίμακας, στην ανάκτηση υλικών στην πηγή και στην τελική διάθεση των απορριμμάτων που απομένουν. Σύμφωνα με τα οικεία ΠΕΣΔΑ, για την εξυπηρέτηση των νησιών αυτών θα απαιτηθούν περί τους 44 ΧΥΤΑ (Οικονομόπουλος, 2007α).

Από τα προαναφερθέντα προκύπτουν οι ακόλουθες τρεις περιοχές, με διαφορετικές μεταξύ τους διαχειριστικές απαιτήσεις: (i) η Ηπειρωτική Ελλάδα με τις νέες κεντρικές ΟΕΔΑ των λιγνιτωρυχείων Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας και την υφιστάμενη ΟΕΔΑ Άνω Λιοσίων, (ii) η Περιφέρεια Κρήτης με τη νέα Κεντρική ΟΕΔΑ και την υφιστάμενη ΟΕΔΑ Χανίων (iii) τα υπόλοιπα νησιά με 44 τοπικούς ΧΥΤΑ.

Από την ανάλυση στην ενότητα 6.1.3 προκύπτει ότι οι απαιτήσεις των Οδηγιών της Ε.Ε. είναι δυνατόν να τηρηθούν στη χώρα μας με τις ακόλουθες μεθόδους επεξεργασίας:

1. Αερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών, δίχως ανάκτηση RDF (διάγραμμα (α) Εικόνας 2.3.1-1). Επειδή το παραγόμενο εδαφοβελτιωτικό θα χρησιμοποιηθεί για ανάπλαση διαταραγμένων εδαφών στα λιγνιτωρυχεία, δεν απαιτείται ο εξευγενισμός του.

2. Αερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών και RDF (διάγραμμα (β) Εικόνας 2.3.1-1). Όπως και παραπάνω, δεν απαιτείται εξευγενισμός του παραγόμενου εδαφοβελτιωτικού.

3. Αναερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών ακολουθούμενη από αερόβια σταθεροποίηση του προϊόντος της χώνευσης (διάγραμμα (γ) Εικόνας 2.3.1-1).

Εικόνα 6.2-3 Αεροφωτογραφία ΟΕΔΑ Χανίων (Πηγή: ΔΕΔΙΣΑ Χανίων)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

78

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Οι μονάδες επεξεργασίας μπορούν να σχεδιαστούν έτσι ώστε να δέχονται σύμμεικτα ΑΣΑ, αλλά και επιλεγμένα ρεύματα προδιαχωρισμένα στην πηγή (π.χ. ανακυκλώσιμων υλικών και οργανικών) σε ενδιάμεσα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας (βλέπε και ενότητα 2.3.1). Με αυτό τον τρόπο, οι μονάδες αυτές θα μπορέσουν να καλύψουν, τόσο τις αρχικές απαιτήσεις επεξεργασίας σύμμεικτων ΑΣΑ, αλλά και αυτές των προ-διαχωρισμένων ρευμάτων, όσο αυξάνεται η παραγωγή τους σύμφωνα με τις επιταγές της Οδηγίας 2008/98 (βλέπε ενότητα 4.4).

Από τις προαναφερθείσες τεχνολογίες μόνο η πρώτη θα αναλυθεί ενταύθα. Η προτεινόμενη τεχνολογία διαφέρει από αυτή του εργοστασίου Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων μια και αποσκοπεί σε χειρωνακτική ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών αντί για μηχανική ανάκτηση RDF και είναι ως εκ τούτου απλούστερη. Διαφέρει επίσης και από αυτή της μονάδας Αερόβιας ΜΒΕ Χανίων, μια και δίνει μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα των ανακτώμενων ανακυκλώσιμων υλικών. Η Αερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών και RDF δεν θα εξεταστεί, αν και έχει ταυτόσημο κόστος επεξεργασίας με αυτό της προηγούμενης μεθόδου (βλέπε διάγραμμα Εικόνας 7.3.2-1 παρακάτω), διότι δημιουργεί την ανάγκη καύσης του παραγόμενου RDF με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση του συνολικού κόστους επεξεργασίας. Δεν θα εξεταστεί επίσης και η Αναερόβια ΜΒΕ μια και είναι δαπανηρότερη από την αντίστοιχη Αερόβια ΜΒΕ (βλέπε ενότητα 7.3 παρακάτω), παράγει σταθεροποιημένα οργανικά χαμηλότερης ποιότητας και δημιουργεί σημαντικές ποσότητες ισχυρών υγρών αποβλήτων (βλέπε ενότητα 2.3.2), δίχως να προσφέρει κάποιο ιδιαίτερο πλεονέκτημα. Σχετικά με το τελευταίο σημειώνεται ότι από την αξιοποίηση του παραγόμενου βιοαερίου η περίσσεια ηλεκτρικού ρεύματος για εξαγωγή είναι περιορισμένη, (διάγραμμα (γ) Εικόνα 2.3.1-1).

Οι προς επεξεργασία ποσότητες σε νέες μονάδες μπορεί να είναι οι ελάχιστες απαιτούμενες από την Οδηγία 1999/31, σύμφωνα με το διάγραμμα της Εικόνας 5.3-1. Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να είναι αυξημένες, καλύπτοντας έως και το σύνολο των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Αττικής και Κρήτης που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή, σύμφωνα με το διάγραμμα της Εικόνας 5.3-2.

Τα παραπάνω ορίζουν με σαφήνεια το πλαίσιο ορθολογικής διαχείρισης των απορριμμάτων και περιορίζουν τις προς θεώρηση μεθόδους επεξεργασίας στη χρήση Αερόβιας ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών δίχως παραγωγή RDF.

Για την ποσοτική εκτίμηση των προς μεταφορά, επεξεργασία και τελική διάθεση φορτίων χρησιμοποιούνται τα ισοζύγια μάζας του διαγράμματος (α) της εικόνας 2.3.1-1 και τα στοιχεία ετήσιας παραγωγής, απόδοσης προγραμμάτων ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή και απαιτήσεων επεξεργασίας των ενοτήτων 5.2.1, 5.2.3 και 5.3 αντίστοιχα. Τα αποτελέσματα των αναλυτικών εκτιμήσεων για την περίπτωση επεξεργασίας των ελάχιστων απαιτούμενων ποσοτήτων από την Οδηγία 1999/31 δίνονται στον Πίνακα 6.2-1. Αναλυτικότερα:

• Οι ανά περιφέρεια παραγόμενες ποσότητες απορριμμάτων προκύπτουν από τα στοιχεία του Πίνακα 5.2.1-1. Τα ποσοστά των παραγομένων ποσοτήτων, που χρήζουν επεξεργασίας σε νέες μονάδες, προκύπτουν από την ενότητα 5.3 και το διάγραμμα της Εικόνας 5.3-1.

• Τα προς μεταφορά φορτία αντιστοιχούν στο 90% των παραγόμενων φορτίων μια και το 10% αυτών μπορεί να ανακτηθεί στην πηγή, ενότητα 5.2.3.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

79

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Από τα προς μεταφορά φορτία της Ηπειρωτικής Ελλάδας, 250.000 t/y διακινούνται τοπικά, στην ΟΕΔΑ Άνω Λιοσίων για την τροφοδοσία του υφιστάμενου εργοστασίου Αερόβιας ΜΒΕ και τα υπόλοιπα μεταφέρονται μακρινά, στις κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας.

Τα προς μεταφορά φορτία από όλες τις άλλες περιοχές διακινούνται τοπικά.

Ο ορισμός της τοπικής και της μακρινής μεταφοράς και η λογική του διαχωρισμού αυτού καθίσταται σαφέστερη από την ανάλυση της ενότητας 7.2 παρακάτω.

• Τα προς επεξεργασία φορτία της Ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης εκτιμώνται ως ακολούθως:

Υπολογίζεται το σύνολο των φορτίων που χρήζουν επεξεργασίας ως το άθροισμα των προς επεξεργασία φορτίων σε νέες μονάδες (βλέπε παραπάνω) και των φορτίων που μπορούν να τύχουν επεξεργασίας σε υφιστάμενες μονάδες (250.000 t/y το εργοστάσιο Α. Λιοσίων και 50.000 t/y το εργοστάσιο Χανίων).

Το σύνολο των προς επεξεργασία φορτίων κατανέμεται στις διαχειριστικές περιοχές Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης ανάλογα με τις συνολικές ποσότητες απορριμμάτων που παράγει κάθε περιοχή.

• Τα φορτία προς τελική διάθεση περιλαμβάνουν:

Τις ποσότητες των ανεπεξέργαστων απορριμμάτων που διατίθενται απ’ ευθείας στους επιμέρους ΧΥΤ. Τούτες ισούνται με τις ποσότητες απορριμμάτων που μεταφέρονται στις ΟΕΔΑ, μείον τις ποσότητες που υφίστανται επεξεργασία.

Τις ποσότητες των υπολειμμάτων που διατίθενται στις επιμέρους ΧΥΤ. Τούτες αποτελούν το 31,41% των ποσοτήτων, που υφίστανται επεξεργασία στις σχετικές ΟΕΔΑ (βλέπε διάγραμμα (α) Εικόνας 2.3.1-1).

Με ανάλογο τρόπο υπολογίστηκαν, δίχως όμως να παρουσιάζονται για οικονομία χώρου, τα προς μεταφορά, επεξεργασία και διάθεση φορτία στην περίπτωση επεξεργασίας του συνόλου των διαθέσιμων απορριμμάτων Ηπειρωτικής Αττικής και Κρήτης.

Όπως αναφέρεται και παραπάνω, η επιλογή των δύο κεντρικών ΟΕΔΑ (στα λιγνιτωρυχεία της Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας) είναι ενδεικτική και εξυπηρετεί τους σκοπούς της παρούσας προμελέτης (βλέπε ενότητα 3.2). Στα πλαίσια του αναλυτικού σχεδιασμού μπορεί να αναζητηθούν πρόσθετες κεντρικές ΟΕΔΑ (π.χ. με τη μέθοδο που περιγράφεται στην ενότητα 3.2.2), να ληφθούν υπόψη πρόσθετες υφιστάμενες ΟΕΔΑ, να θεωρηθούν πρόσθετες ή/και διαφορετικές κεντρικές ΟΕΔΑ, να ληφθούν υπόψη πρόσθετες υφιστάμενες τοπικές ΟΕΔΑ, να αναλυθεί η δυνατότητα μεταφοράς απορριμμάτων από τα νησιά στις ΟΕΔΑ της Ηπειρωτικής Ελλάδος μέσω ενός ολοκληρωμένου οδικού, σιδηροδρομικού και ακτοπλοϊκού συστήματος μεταφορών κτλ. Τα προαναφερθέντα παρέχουν τη δυνατότητα στο λογισμικό διαμόρφωσης βέλτιστων σχημάτων διαχείρισης, που περιγράφεται στην ενότητα 3.3.1, να κάνει τις βέλτιστες επιλογές και να καταλήξει σε ακόμα πιο πρόσφορες και κοινωνικά ακόμα πιο αποδεκτές λύσεις.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

80

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίν

ακας

6.2

-1 Ε

κτιμ

ούμε

νες

ποσό

τητε

ς απ

ορρι

μμάτ

ων

προς

μετ

αφορ

ά, ε

πεξε

ργασ

ία κ

αι δ

ιάθε

ση γ

ια τη

ν εφ

αρμο

γή το

υ νέ

ου ε

θνικ

ού σ

χεδί

ου

διαχ

είρι

σης

/ Περ

ίπτω

ση ε

πεξε

ργασ

ίας

των

ελάχ

ιστω

ν απ

αιτο

ύμεν

ων

ποσο

τήτω

ν σύ

μφω

να μ

ε τη

ν Ο

δηγί

α 19

99/3

1

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

81

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

82

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

6.3 ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΑ ΠΕΣΔΑ

Ο πρώτος Εθνικός Σχεδιασμός διαμορφώθηκε το 2000 (ΚΥΑ 14312/1302 ΦΕΚ 723 Β’/9.6.2000 και ΚΥΑ 26469/1501/Ε103 ΦΕΚ 864 Β’/1.7.2003) από τη σύνθεση των επιμέρους Νομαρχιακών Σχεδιασμών και προέβλεπε τη δημιουργία 124 ΧΥΤΑ (70 στην Ηπειρωτική Ελλάδα, 11 στην Κρήτη και 43 στα υπόλοιπα νησιά). Από αυτούς, η μεγάλη πλειοψηφία είχε δυναμικότητα μικρότερη από 50 τόνους την ημέρα. Ο σχεδιασμός αυτός σύντομα αποδείχθηκε κοινωνικά μη αποδεκτός, μια και αναλογούσε ένας τουλάχιστον ΧΥΤΑ σε κάθε πόλη με πληθυσμό πάνω από 9.000 κατοίκους, αλλά και ιδιαίτερα δαπανηρός, μια και απέχει πολύ από το να εξασφαλίζει την αναγκαία οικονομία κλίμακας.

Για τους παραπάνω λόγους η υλοποίηση των Νομαρχιακών Σχεδιασμών κρίθηκε στην πράξη μη αποδοτική και προωθήθηκε η διαμόρφωση νέων Σχεδιασμών σε Περιφερειακό επίπεδο, αρχικά με εγκυκλίους του ΥΠΕΧΩΔΕ και στη συνέχεια νομοθετικά με την ΚΥΑ 50910/2727 ΦΕΚ 1909/22.12.2003. Θεσμοθετήθηκε έτσι η υποχρέωση κάθε Περιφέρειας να συντάξει το οικείο ΠΕΣΔΑ μέχρι το τέλος του 2005.

Τα περισσότερα ΠΕΣΔΑ δεν διαμορφώνουν συγκεκριμένα σχέδια διαχείρισης με ποσοτικά στοιχεία και εκτιμήσεις κόστους. Αντ’ αυτών αναφέρονται στους στόχους που έθετε η Ελληνική νομοθεσία και δηλώνουν την πρόθεση τήρησής τους. Όλα τα βασικά θέματα σχεδιασμού (επιλογή τεχνολογιών επεξεργασίας, αριθμός, δυναμικότητα και χρόνος έναρξης λειτουργίας κάθε εγκατάστασης, εκτιμήσεις κόστους κτλ.) καλύπτονται κατά κανόνα υπό μορφή γενικών κατευθύνσεων και αφορισμών, δίχως τεκμηρίωση επιλογών και δίχως ανάλυση κόστους. Για την εξειδίκευση όλων των σχετικών θεμάτων εξουσιοδοτούνται εκ προοιμίου οι ΦοΔΣΑ, οι περισσότεροι από τους οποίους προβλέπεται να ιδρυθούν με αποφάσεις της Περιφέρειας. Επομένως, από την ανάγνωση των περισσοτέρων ΠΕΣΔΑ δεν προκύπτει μια συγκεκριμένη ποσοτική εικόνα του συστήματος διαχείρισης. Εντούτοις, η υλοποίηση των ΠΕΣΔΑ επιβάλλεται να είναι ταχύτατη, μια και μέχρι τα μέσα του 2010 θα πρέπει, σύμφωνα και με την Οδηγία 99/31, να έχουν ιδρυθεί και να λειτουργούν νέα εργοστάσια, ικανά να παρέχουν πλήρη επεξεργασία στο 26% του συνόλου των παραγομένων απορριμμάτων (βλέπε ενότητα 5.3).

Εν όψει της κατάστασης αυτής έγινε μια προσπάθεια κριτικής θεώρησης των διαθέσιμων ΠΕΣΔΑ, προκειμένου να συναχθεί και να αξιολογηθεί η προδιαγραφόμενη πορεία (ΤΕΕ, 2006, Οικονομόπουλος, 2007α, Economopoulos, 2006). Τα γενικό συμπέρασμα, για τις μεγαλύτερες Περιφέρειες, ήταν το ακόλουθο:

• Η διαχείριση γίνεται τοπικά (ανά διαχειριστική ενότητα), με κατά τεκμήριο περισσότερες από μια ΟΕΔΑ ανά Περιφέρεια.

• Ως κυρίαρχη μέθοδος επεξεργασίας εμφανίζεται η βιολογική ξήρανση, με επιμέρους αναφορές στην εδαφική διάθεση του παραγομένου SRF και με γενικές αναφορές στη «ενεργειακή αξιοποίηση των ΑΣΑ».

Οι παραπάνω προβλέψεις επιβεβαιώνονται από τις εξελίξεις, μια και, όπως προκύπτει από τον Πίνακα 6.3-1, η μέχρι σήμερα επιλογή της βιολογικής ξήρανσης είναι ουσιαστικά καθολική. Με βάση τις εξελίξεις αυτές, η ανάλυση ενταύθα θα βασιστεί στην παραδοχή ότι η βιολογική ξήρανση θα συνεχίσει να αποτελεί την τεχνολογία επιλογής, καταλήγοντας έτσι να είναι η κυρίαρχη μέθοδος προ-επεξεργασίας στα πλαίσια εφαρμογής των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

83

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Πίνακας 6.3-1 Επιλογή τεχνολογιών επεξεργασίας σε νέες μονάδες επεξεργασίας στη χώρα μας

Μονάδα ΑΣΑ [t/y] ΤεχνολογίαΔ. Μακεδονίας 120.000 Βιολογική ξήρανση

Β.Δ. ενότητας Ν. Θεσ/κης 450.000 Βιολογική ξήρανση

Ημαθίας 55.000 Βιολογική ξήρανση

Δυτικής Αττικής 700.000 Βιολογική ξήρανση

Γραμματικού 127.500 Πιθανή η βιολογική ξήρανση

Κερατέας 127.500 Πιθανή η βιολογική ξήρανση

Αχαΐας 300.000 Πιθανή η βιολογική ξήρανση

Ηρακλείου 75.000 Βιολογική ξήρανση

Σύνολο 1.400.000 – 1.955.000 Βιολογική ξήρανση

Λόγω της αοριστίας των ΠΕΣΔΑ σχετικά με την τύχη του παραγόμενου από τη βιολογική ξήρανση SRF, η οικονομική αξιολόγηση θα βασιστεί στην παραδοχή της καύσης, της μόνης πρακτικά δυνατής μεθόδου αξιοποίησης του SRF (βλέπε ενότητα 2.4). Η υπόθεση αυτή ισχυροποιείται από την προοπτική δημιουργίας των πρώτων μονάδων καύσης δευτερογενών καυσίμων σε Θεσσαλονίκη, Θήβα και Κρήτη, συνολικής δυναμικότητας 560.000 t/y SRF ή/και RDF.

Σύμφωνα με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ, ο αριθμός των προβλεπόμενων ΟΕΔΑ και απλών ΧΥΤΑ είναι ο ακόλουθος:

• Για την Ηπειρωτική Ελλάδα, 20 τουλάχιστον βασικές ΟΕΔΑ.

• Για την Κρήτη, μια νέα ΟΕΔΑ, πέρα της υφιστάμενης στο Νομό Χανίων.

• Για τα υπόλοιπα νησιά περί τους 44 ΧΥΤΑ.

Για λόγους οικονομίας κλίμακας θα θεωρηθεί, όπως και στο προηγούμενο διαχειριστικό σχήμα, ότι οι ανάγκες επεξεργασίας των απορριμμάτων σε εθνική κλίμακα θα καλυφθούν από τις ΟΕΔΑ της Ηπειρωτικής Ελλάδος και της Περιφέρειας Κρήτης. Επομένως, τα υπόλοιπα μικρότερα νησιά θα μπορούσαν να περιοριστούν στην ανάκτηση υλικών στην πηγή και στην τελική διάθεση των απορριμμάτων που απομένουν σε ΧΥΤΑ.

Οι προς επεξεργασία ποσότητες σε νέες μονάδες μπορεί να είναι οι ελάχιστες απαιτούμενες από την Οδηγία 1999/31, σύμφωνα με το διάγραμμα της Εικόνας 5.3-1. Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να είναι αυξημένες, καλύπτοντας έως και το σύνολο των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Αττικής και της Κρήτης, τα οποία απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή, σύμφωνα με το διάγραμμα της Εικόνας 5.3-2.

Για την ποσοτική εκτίμηση των διακινούμενων φορτίων και των αναγκών επεξεργασίας χρησιμοποιούνται, όπως και στην προηγούμενη ενότητα, τα στοιχεία ετήσιας παραγωγής, απόδοσης προγραμμάτων ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή και απαιτήσεων επεξεργασίας των ενοτήτων 5.2.1, 5.2.3 και 5.3 αντίστοιχα.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

84

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Τα αποτελέσματα των αναλυτικών εκτιμήσεων για την περίπτωση επεξεργασίας των ελάχιστων ποσοτήτων που απαιτούνται από την Οδηγία 1999/31 δίνονται στον Πίνακα 6.3-2. Αναλυτικότερα:

• Οι ανά περιφέρεια παραγόμενες ποσότητες απορριμμάτων προκύπτουν από τα στοιχεία του Πίνακα 5.2.1-1. Τα ποσοστά των παραγομένων ποσοτήτων, που χρήζουν επεξεργασίας σε νέες μονάδες, προκύπτουν από την ενότητα 5.3 και το διάγραμμα της Εικόνας 5.3-1.

• Τα προς μεταφορά φορτία αντιστοιχούν στο 90% των παραγόμενων φορτίων μια και το 10% αυτών μπορεί να ανακτηθεί στην πηγή, ενότητα 5.2.3. Σε όλες τις περιπτώσεις, η μεταφορά των φορτίων γίνεται προς τις οικείες τοπικές ΟΕΔΑ ή τοπικούς ΧΥΤΑ.

• Τα προς επεξεργασία φορτία της Ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης εκτιμώνται ως ακολούθως:Υπολογίζεται το σύνολο των φορτίων που χρήζουν επεξεργασία ως το άθροισμα των προς επεξεργασία φορτίων σε νέες μονάδες (βλέπε παραπάνω) και των φορτίων που μπορούν να τύχουν επεξεργασίας σε υφιστάμενες μονάδες (250.000 t/y το εργοστάσιο Α. Λιοσίων και 50.000 t/y το εργοστάσιο Χανίων).Το σύνολο των προς επεξεργασία φορτίων κατανέμεται στις διαχειριστικές περιοχές Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης ανάλογα με τις συνολικές ποσότητες απορριμμάτων που παράγει κάθε περιοχή.

• Τα φορτία προς τελική διάθεση περιλαμβάνουν:Τις ποσότητες των ανεπεξέργαστων απορριμμάτων που διατίθενται απ’ ευθείας στους επιμέρους ΧΥΤ. Τούτες ισούνται με τις ποσότητες των απορριμμάτων που μεταφέρονται στις ΟΕΔΑ μείον αυτές που υφίστανται επεξεργασία.

Τις ποσότητες των υπολειμμάτων που διατίθενται στους επιμέρους ΧΥΤ. Τούτες περιλαμβάνουν το 31,41% των ποσοτήτων που υφίστανται επεξεργασία στις υφιστάμενες μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ (βλέπε διάγραμμα (α) Εικόνας 2.3.1-1), το 16,5% των ποσοτήτων που υφίστανται βιολογική ξήρανση στις νέες μονάδες (βλέπε διάγραμμα (δ) Εικόνας 2.3.1-1) και το 27% του SRF που αξιοποιείται θερμικά. Η ποσότητα του SRF είναι το 55% της ποσότητας των απορριμμάτων που υφίστανται βιολογική ξήρανση.

Με ανάλογο τρόπο υπολογίζονται και τα προς μεταφορά, επεξεργασία και τελική διάθεση φορτία για την περίπτωση όπου η επεξεργασία καλύπτει το σύνολο των διαθέσιμων απορριμμάτων Ηπειρωτικής Αττικής και Κρήτης. Τα αποτελέσματα όμως δεν παρουσιάζονται για οικονομία χώρου.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

85

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Πίν

ακας

6.3

-2 Ε

κτιμ

ούμε

νες

ποσό

τητε

ς απ

ορρι

μμάτ

ων

προς

μετ

αφορ

ά, ε

πεξε

ργασ

ία κ

αι δ

ιάθε

ση γ

ια ε

φαρμ

ογή

των

υφισ

τάμε

νων

ΠΕ

ΣΔΑ

/ Π

ερίπ

τωση

επε

ξεργ

ασία

ς τω

ν ελ

άχισ

των

απαι

τούμ

ενω

ν πο

σοτή

των

σύμφ

ωνα

με

την

Οδη

γία

1999

/31

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

86

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

87

Διαμόρφωση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Σύμφωνα με τα στοιχεία που προέκυψαν από έρευνα στο διαδίκτυο, μονάδες βιολογικής ξήρανσης λειτουργούν στο εξωτερικό από το 1996 και έως σήμερα έχουν ιδρυθεί 29 εργοστάσια με συνολική δυναμικότητα 2.788.000 t/y και εκτιμούμενη ικανότητα επεξεργασίας (βλέπε ενότητα 7.3.1 παρακάτω) 1.986.115 t/y ΑΣΑ, Πίνακας 6.3.3.

Πίνακας 6.3-3 Υφιστάμενες μονάδες βιολογικής ξήρανσης

α/α ΈτοςΛειτ.

Εταιρεία Κατασκευής

ΘέσηΕργοστασίου Δυναμικότητα

[t/y ΑΣΑ]

ΔυνατότηταEπεξεργασίας

[t/y ΑΣΑ]Περιοχή Χώρα

1 1996 ECODECO Giussago Ιταλία 40.000 28.493

2 1996 ECODECO Corteolona Ιταλία 120.000 85.479

3 1997 SUTCO Erftstadt Γερμανία 54.000 38.466

4 1997 HERHOF Asslar Γερμανία 140.000 99.726

5 1998 ECODECO Bergamo Ιταλία 60.000 42.740

6 1998 NEHLSEN Rugen Γερμανία 20.000 14.247

7 2000 HERHOF Rennerod Γερμανία 100.000 71.233

8 2000 ECODECO Montanaso Ιταλία 60.000 42.740

9 2001 HERHOF Dresden Γερμανία 105.000 74.795

10α 2002 HERHOF Fusina Ιταλία 140.000 99.726

11 2002 ECODECO Lachiarella Ιταλία 75.000 53.425

12 2003 ECODECO Cavaglia Ιταλία 120.000 85.479

13 2003 ENTSORGA Vazzano Ιταλία 50.000 35.616

14 2004 ECODECO Villafalleto Ιταλία 80.000 56.986

15 2005 HERHOF Osnabrueck Γερμανία 85.000 60.548

16 2005 HERHOF Trier Γερμανία 180.000 128.219

17 2005 HERHOF Niederlehme Γερμανία 135.000 96.164

18 2005 WASTETEC Dresden Γερμανία 20.000 14.247

19 2005 NEHLSEN Lubben Γερμανία 28.000 19.945

20 2005 NEHLSEN Straslund Γερμανία 70.000 49.863

21 2005 SUTCO Neuss Γερμανία 30.000 21.370

22 2005 BIODEGMA Neumunster Γερμανία 200.000 142.466

23 2006 ECODECO Castellon Ισπανία 70.000 49.863

24 2006 HERHOF Geel Βέλγιο 150.000 106.849

25 2006 ECODECO Frog Island Αγγλία 180.000 128.219

26 2006 ECODECO Dumfries Αγγλία 65.000 46.301

27 2007 ECODECO Jenkins Αγγλία 190.000 135.342

28 2009 WASTETEC La Spezia Ιταλία 120.000 85.479

29 2009 WASTETEC Singapore Σιγκαπούρη 1.200 855

10β 2009 WASTETEC Fusina Ιταλία 100.000 71.233

ΣΥΝΟΛΟ 2.788.200 1.986.115

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

88

Από τα στοιχεία του Πίνακα 6.3.3 προκύπτει το διάγραμμα της Εικόνας 6.3-1, το οποίο παρουσιάζει την εξέλιξη της δημιουργίας νέων εγκαταστάσεων βιολογικής ξήρανσης, καθώς και ο Πίνακας 6.3-4 ο οποίος παρουσιάζει τη χρήση της βιολογικής ξήρανσης στις χώρες που έχουν εγκαταστάσεις αυτού του είδους.

Εικόνα 6.3-1 Εξέλιξη της δημιουργίας μονάδων βιολογικής ξήρανσης

Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει ότι κατά μέσον όρο ιδρύονται σε όλο τον κόσμο περί τις δύο νέες μονάδες βιολογικής ξήρανσης ετησίως με συνολική δυναμικότητα 200.000 t/y και δυνατότητα επεξεργασίας 142.500 t/y ΑΣΑ. Η βιολογική ξήρανση χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα σε 5 Ευρωπαϊκές χώρες, οι εγκαταστάσεις στις οποίες μπορούν να επεξεργαστούν, σύμφωνα με τον Πίνακα 6.3-4, το 0,18% έως το 2,05% των παραγομένων σε αυτές ΑΣΑ.

Πίνακας 6.3-4 Στοιχεία χρήσης της βιολογικής ξήρανσης ανά κράτος (Πηγή πρωτογενών στοιχείων: Eurostat)

Χώρα

ΣυνολικήΠαραγωγήΑΣΑ 2008 [t/y ΑΣΑ]

Υφιστάμενες μονάδες βιολογικής ξήρανσης

Δυναμικότητα[t/y ΑΣΑ]

ΔυνατότηταΕπεξεργασίας

[t/y ΑΣΑ]

ΠοσοστόΠαραγωγής

[%]

Ιταλία 33.519.152 965.000 687.397 2,05

Γερμανία 46.539.017 1.167.000 831.288 1,79

Βέλγιο 5.248.098 150.000 106.849 2,04

Αγγλία 34.834.424 435.000 309.863 0,89

Ισπανία 26.961.590 70.000 49.863 0,18

Σιγκαπούρη 1.200 855

ΣΥΝΟΛΟ 147.102.282 2.788.200 1.986.115 1,90

Σε αντίθεση με τα παραπάνω, από τον Πίνακα 6.3-1 προκύπτει ότι η τάση στη χώρα μας είναι για σχεδόν καθολική χρήση της βιολογικής ξήρανσης στο σύνολο των απορριμμάτων της χώρας.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

89

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ΤΥΠΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 887.2 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ 88

7.2.1 Κόστος Μεταφοράς στις Τοπικές ΟΕΔΑ 887.2.2 Κόστος Μεταφοράς από ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας στις Κεντρικές ΟΕΔΑ 90

7.2.2.1 Απόσταση και Διάρκεια Μακρινής Οδικής Μεταφοράς 907.2.2.2 Κόστος Μακρινής Οδικής Μεταφοράς 937.2.2.3 Κόστος Συνδυασμένης Σιδηροδρομικής Μεταφοράς 94

7.3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ 997.3.1 Αρχική Επένδυση Κεφαλαίου και Ετήσιο Κόστος Λειτουργίας 997.3.2 Κόστος Επεξεργασίας 101

7.4 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ 1027.5 ΟΦΕΛΟΣ ΑΠΟ ΠΩΛΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ 104

7.5.1 Αξία Προϊόντων και Ύψος Επιδοτήσεων 1047.5.2 Όφελος από Πώληση Ανακυκλώσιμων Υλικών 1057.5.3 Όφελος από Επιδοτήσεις 106

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

90

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στις ενότητες 7.2 έως 7.4 που ακολουθούν, αναλύονται τα ανηγμένα στοιχεία κόστους μεταφοράς, επεξεργασίας και διάθεσης, που είναι απαραίτητα για την εκτίμηση του κόστους εφαρμογής εκάστου διαχειριστικού σχήματος.

Λεπτομερής εκτίμηση των παραπάνω στοιχείων κόστους είναι δυνατόν να γίνει μόνο μέσα στα πλαίσια του αναλυτικού σχεδιασμού του συστήματος διαχείρισης (βλέπε ενότητα 3.3). Στα πλαίσια της παρούσας προμελέτης οι προβλέψεις είναι κατ’ ανάγκη προσεγγιστικές, πλην όμως καταβάλλεται προσπάθεια ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο αξιόπιστες. Για το σκοπό αυτό, οι εκτιμήσεις του κόστους μεταφοράς βασίζονται σε τυπικά στοιχεία, που προέρχονται από πρόσφατες μελέτες αναλυτικού σχεδιασμού των συστημάτων μεταφοράς απορριμμάτων των Περιφερειών Αττικής και Κρήτης. Οι εκτιμήσεις κόστους για την επεξεργασία με Αερόβια ΜΒΕ και για την τελική διάθεση προκύπτουν από τη χρήση προηγμένων μοντέλων σχεδιασμού και κοστολόγησης των εγκαταστάσεων αυτών (βλέπε ενότητες 3.3.2 και 3.3.4), με παραδοχές όμως για το μέσο μέγεθος των σχετικών μονάδων.

Στην ενότητα 7.5 αναλύονται τα ανηγμένα στοιχεία οικονομικού οφέλους από την πώληση των παραγόμενων προϊόντων, καθώς και από τις επιδοτήσεις της ΕΕΑΑ για την ανάκτηση και αξιοποίηση των υλικών συσκευασίας που εμπεριέχονται στα παραγόμενα ανακυκλώσιμα υλικά.

7.2 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ

7.2.1 Κόστος Μεταφοράς στις Τοπικές ΟΕΔΑ

Σύμφωνα με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ, η διαχείριση των απορριμμάτων οργανώνεται σε επίπεδο διαχειριστικής ενότητας, καθεμία από τις οποίες εξυπηρετείται από μία ή περισσότερες ΟΕΔΑ. Κάθε διαχειριστική ενότητα περιλαμβάνει ικανό αριθμό ΟΤΑ και καλύπτει μέρος ή το σύνολο μιας Νομαρχίας ή ακόμα και περισσότερες από μία Νομαρχίες. Σε κάθε διαχειριστική ενότητα εφαρμόζονται προγράμματα ανάκτησης ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή, ενότητα 2.1. Τα απορρίμματα που απομένουν συλλέγονται με απορριμματοφόρα των ΟΤΑ και μεταφέρονται μέσω ΣΜΑ και των οχημάτων τους στις ΟΕΔΑ, ενότητα 2.2.

Για το βέλτιστο σχεδιασμό του συστήματος μεταφοράς των απορριμμάτων στην τοπική ΟΕΔΑ και για την αναλυτική εκτίμηση του σχετικού κόστους απαιτείται ξεχωριστή μελέτη για κάθε περιοχή. Επειδή όμως τούτο δεν είναι εφικτό στα πλαίσια του παρόντος έργου, για την εκτίμηση του κόστους μεταφοράς θα χρησιμοποιηθούν τα τυπικά οικονομικά και λειτουργικά στοιχεία του Πίνακα 7.2.1-1. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από πρόσφατες σχετικές μελέτες που αφορούν την Ηπειρωτική Αττική, το Νομό Χανίων και τους Νομούς Ρεθύμνης, Ηρακλείου και Λασιθίου.

Στις παραπάνω περιοχές η μεταφορά των απορριμμάτων (μετά το πέρας της αποκομιδής) γίνεται με απορριμματοφόρα που ανήκουν στους ΟΤΑ, ενώ οι ΣΜΑ θα ιδρυθούν από ΦοΔΣΑ, που λειτουργούν ως

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

91

Τυπικά στοιχεία κόστους

Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). Ο υπολογισμός του κόστους μεταφοράς βασίστηκε στις ακόλουθες παραδοχές:

Ετήσιο κόστος αρχικής επένδυσης 6,5%, διάρκεια χρήσης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού 18 χρόνια, οχημάτων 12 χρόνια, containers 8 χρόνια, έργων πολιτικού μηχανικού 30 χρόνια. Οι υπηρεσίες μεταφοράς δεν επιβαρύνονται με Φ.Π.Α.

Τα στοιχεία κόστους από τις παραπάνω περιοχές προσαρμόστηκαν και στην περίπτωση όπου η αρχική μεταφορά (μετά την αποκομιδή) γίνεται με απορριμματοφόρα των ΟΤΑ, όπως παραπάνω, οι ΣΜΑ όμως ιδρύονται από ιδιώτες. Στην περίπτωση αυτή το κόστος μεταφοράς από ΣΜΑ βασίστηκε στις ακόλουθες παραδοχές:

Ετήσιο κόστος αρχικής επένδυσης 14%. Διάρκεια χρήσης εγκαταστάσεων και μέσων μεταφοράς όπως παραπάνω. Επιβάρυνση κόστους μεταφοράς μέσω ΣΜΑ με Φ.Π.Α.

Πίνακας 7.2.1-1 Κόστος μεταφοράς σε τοπικές ΟΕΔΑ, σύμφωνα με τα ισχύοντα ΠΕΣΔΑ, σε τιμές 2008

Kόστος Μεταφοράς[€/t]

Αρχική Επένδυση[€/t/y]*

Λειτουργία ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ

Περιφέρεια Αττικής 24,9 29,4

Νομαρχία Χανίων 25,5 23,9

Νομαρχίες Ρεθύμνης, Ηρακλείου, Λασιθίου 26,2 έως 30,1** 31,6 έως 76,0***

Τυπικό κόστος 25 30

Λειτουργία ΣΜΑ από ιδιώτες

Τυπικό κόστος 33 30

* Η αρχική επένδυση κεφαλαίου είναι εκφρασμένη σε € για κάθε τόνο/έτος απορριμμάτων προς μεταφορά** Ανάλογα με την τελική επιλογή θέσης για δημιουργία της ΟΕΔΑ*** Στοιχεία αρχικής επένδυσης είναι διαθέσιμα μόνο για επιμέρους ΣΜΑ. Οι μεγάλες τιμές προκύπτουν από δύο μικρούς

απόμακρους ΣΜΑ.

Από τα στοιχεία του Πίνακα 7.2.1-1 προκύπτει ότι το κόστος μεταφοράς δεν παρουσιάζει μεγάλες αποκλίσεις ανάμεσα στις διαχειριστικές περιοχές που μελετήθηκαν, παρά τις σημαντικές διαφορές στις εκτάσεις, στους συνολικούς πληθυσμούς και στα μεγέθη των ΟΤΑ. Τα στοιχεία κόστους του Πίνακα 7.2.1-1 θα μπορούσαν επομένως να θεωρηθούν ως τυπικά και να χρησιμοποιηθούν για την κατά προσέγγιση εκτίμηση του συνολικού κόστους της μεταφοράς των απορριμμάτων σε τοπικές ΟΕΔΑ.

Τα προαναφερθέντα συνοψίζονται στο σχήμα της Εικόνας 7.2.1-1, όπου, από τα απορρίμματα που παράγουν οι ΟΤΑ, ένα ποσοστό (10% σύμφωνα με την ενότητα 5.2.3) ανακτάται υπό μορφή ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή. Τα υπόλοιπα μεταφέρονται οδικά στις τοπικές ΟΕΔΑ με κόστος 33 €/t στην περίπτωση ίδρυσης των ΣΜΑ από ιδιώτες.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

92

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Εικόνα 7.2.1-1 Σχηματική παράσταση συστήματος μεταφοράς σε τοπικές ΟΕΔΑ.

7.2.2 Κόστος Μεταφοράς από ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας στις Κεντρικές ΟΕΔΑ

Τα στοιχεία κόστους μεταφοράς της ενότητας 7.2.1 ισχύουν σε όλες τις περιπτώσεις με εξαίρεση την Ηπειρωτική Ελλάδα κατά την εφαρμογή του νέου Εθνικού σχεδίου διαχείρισης (βλέπε ενότητα 6.2). Στην περίπτωση αυτή, ένα μέρος (250.000 t/y) των απορριμμάτων, που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή, μεταφέρεται σε τοπική ΟΕΔΑ (στο υφιστάμενο εργοστάσιο Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων) και το υπόλοιπο στις κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας.

Το κόστος μεταφοράς των απορριμμάτων στις κεντρικές αντί για τις τοπικές ΟΕΔΑ είναι αυξημένο γιατί τα απορρίμματα μεταφέρονται σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Για τον υπολογισμό του κόστους της πρόσθετης (μακρινής) μεταφοράς απαιτείται υπολογισμός των επιπλέον αποστάσεων και χρόνων μεταφοράς, καθώς και ανηγμένα στοιχεία κόστους ανά ώρα οδικής ή ανά χιλιόμετρο σιδηροδρομικής μεταφοράς. Τα θέματα αυτά αναλύονται στις ενότητες 7.2.2.1 έως 7.2.2.3 που ακολουθούν.

7.2.2.1 Απόσταση και Διάρκεια Μακρινής Οδικής Μεταφοράς

Η συγκέντρωση των απορριμμάτων κάθε Νομού της Ηπειρωτικής Ελλάδας στις κεντρικές αντί για τις τοπικές ΟΕΔΑ συνεπάγεται τη μεταφορά τους σε μεγαλύτερη απόσταση. Η πρόσθετη αυτή απόσταση είναι κατά προσέγγιση ίση με την απόσταση μεταξύ της πρωτεύουσας κάθε Νομού και της πλησιέστερης σε αυτή κεντρικής ΟΕΔΑ (στα Λιγνιτωρυχεία Μεγαλόπολης ή Πτολεμαΐδας).

Για τον υπολογισμό των πρόσθετων αυτών αποστάσεων έγινε χρήση GIS και επικαιροποιημένων ψηφιακών στοιχείων του οδικού δικτύου. Επιπλέον, το δίκτυο βαθμονομήθηκε με μέσες ταχύτητες, οι οποίες επέτρεψαν ρεαλιστικές εκτιμήσεις των αντίστοιχων χρόνων μεταφοράς. Τα αποτελέσματα των πρόσθετων επιμέρους αποστάσεων και χρόνων μεταφοράς, αλλά και της μεσοσταθμικής απόστασης και του αντίστοιχου χρόνου μεταφοράς, συνοψίζονται στον Πίνακα 7.2.2.1-1.

Για τον υπολογισμό της μεσοσταθμικής απόστασης (180 km) και του αντίστοιχου χρόνου μεταφοράς (2,25 ώρες) χρησιμοποιήθηκαν τα ανά Νομαρχία στοιχεία αποστάσεων και χρόνων μεταφοράς από τον Πίνακα 7.2.2.1-1 και τα αντίστοιχα στοιχεία ποσοτήτων από τον Πίνακα 5.2.1-1.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

93

Τυπικά στοιχεία κόστους

Πίνακας 7.2.2.1-1 Αποστάσεις και χρόνοι απλής διαδρομής από πρωτεύουσες Νομών Ηπειρωτικής Ελλάδος σε Κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης ή Πτολεμαΐδας

Ο χάρτης της Εικόνας 7.2.2.1-1 παρουσιάζει τις βέλτιστες διαδρομές μεταφοράς των απορριμμάτων από κάθε Νομό στην πλησιέστερη προς αυτόν ΟΕΔΑ. Όπως προκύπτει, από το Νομό Λαμίας και πάνω όλα τα απορρίμματα συγκεντρώνονται στην ΟΕΔΑ Πτολεμαΐδας και τα υπόλοιπα στην ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

94

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Εικόνα 7.2.2.1-1 Γεωγραφική απεικόνιση των διαδρομών μεταφοράς απορριμμάτων από πρωτεύουσες Νομών Ηπειρωτικής Ελλάδος σε Κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

95

Τυπικά στοιχεία κόστους

7.2.2.2 Κόστος Μακρινής Οδικής Μεταφοράς

Στην ενότητα 7.2.1 εκτιμήθηκαν τα αναγκαία στοιχεία κόστους για τη τοπική μεταφορά των απορριμμάτων από τους επιμέρους ΟΤΑ στις τοπικές ΟΕΔΑ. Με το κόστος αυτό καλύπτεται η μεταφορά των 250.000 t/y απορριμμάτων στην ΟΕΔΑ Δ. Αττικής (βλέπε ενότητα 6.2) προς επεξεργασία από την υφιστάμενη μονάδα Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων. Για τα υπόλοιπα όμως απορρίμματα της Ηπειρωτικής Ελλάδας, τα οποία πρέπει να μεταφερθούν με τα οχήματα των ΣΜΑ στις κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας αντί για τις τοπικές ΟΕΔΑ, υπάρχει ένα πρόσθετο κόστος λόγω της κατά 2x2,25=4,5 ώρες (βλέπε ενότητα 7.2.2.1) αυξημένης διάρκειας του κύκλου μεταφοράς.

Στον Πίνακα 7.2.2.2-1 παρέχονται ενδεικτικά στοιχεία ανηγμένου κόστους μεταφοράς και επένδυσης κεφαλαίου, για τη μακρινή μεταφορά των απορριμμάτων με χρήση ημιρυμουλκούμενων αρθρωτών οχημάτων ωφέλιμου φορτίου 19,3 τόνων. Τα κόστη αυτά υπολογίστηκαν για τις περιπτώσεις ίδρυσης και λειτουργίας των ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ και από ιδιώτες με παραδοχές συναφείς με αυτές που αναφέρονται στην ενότητα 7.2.1 παραπάνω και με τις συντηρητικές παραδοχές μέσης χρήσης οχημάτων 13,5 ώρες/ημέρα, 6 μέρες/εβδομάδα και διαθεσιμότητας 30% πρόσθετων οχημάτων για κάλυψη μέγιστων ημερήσιων φορτίων και εφεδρείες.

Πίνακας 7.2.2.2-1 Ανηγμένο κόστος μεταφοράς και απαιτήσεις αρχικής επένδυσης κεφαλαίου για τη μακρινή μεταφορά των απορριμμάτων προς ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας σε τιμές 2008

Κόστος μεταφοράς Αρχική Επένδυση

[€/t/h]* [€/t/y]**

ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ 7,12 20,2

ΣMA από ιδιώτες 8,70 20,2

* Το κόστος μεταφοράς είναι εκφρασμένο σε € για κάθε τόνο απορριμμάτων και ώρα μεταφοράς με όχημα των ΣΜΑ

** Η αρχική επένδυση κεφαλαίου είναι εκφρασμένη σε € για κάθε τόνο/έτος απορριμμάτων προς μεταφορά

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το πρόσθετο κόστος για τη μακρινή μεταφορά ανέρχεται σε 4,5x7,12 = 32,0 €/t και σε 4,5x8,70 = 39,1 €/t για τις περιπτώσεις όπου οι ΣΜΑ ιδρύονται από ΦοΔΣΑ και ιδιώτες αντίστοιχα.

Τα προαναφερθέντα στοιχεία κόστους της τοπικής και της πρόσθετης μακρινής μεταφοράς συνοψίζονται στον Πίνακα 7.2.2.2-2, στον οποίον εκτιμώνται και τα στοιχεία συνολικού κόστους μεταφοράς των απορριμμάτων από τους ΟΤΑ της Ηπειρωτικής Ελλάδας στις κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας.

Το σχήμα της Εικόνας 7.2.2.3-2 συνδυάζει τη ροή των απορριμμάτων με το αντίστοιχο κόστος μεταφοράς. Από τα απορρίμματα που παράγουν οι ΟΤΑ, ένα ποσοστό (10% σύμφωνα με την ενότητα 5.2.3) ανακτάται υπό μορφή ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή. Από τα υπόλοιπα ένα μέρος (250.000 t/y) μεταφέρονται στην ΟΕΔΑ Δ. Αττικής με κόστος 33 €/t για επεξεργασία από την υφιστάμενη μονάδα Αερόβιας ΜΒΕ. Τα εναπομένοντα απορρίμματα μεταφέρονται οδικά στις κεντρικές ΟΕΔΑ με συνολικό κόστος 33 + 39,1 = 72,1 €/t. Τα παραπάνω κόστη αναφέρονται στην περίπτωση ίδρυσης των ΣΜΑ από ιδιώτες.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

96

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίνακας 7.2.2.2-2 Ανηγμένο κόστος μεταφοράς και αρχικής επένδυσης κεφαλαίου για την τοπική, μακρινή και συνολική μεταφορά των απορριμμάτων από ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδος σε ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και

Πτολεμαΐδας σε τιμές 2008

Κόστος μεταφοράς Αρχική Επένδυση

[€/t/h]* [€/t/y]**

Οδική μεταφορά από ΟΤΑ στις τοπικές ΟΕΔΑ

ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ 25,0 30,0

ΣMA από ιδιώτες 33,0 30,0

Πρόσθετη μακρινή οδική μεταφορά από ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας σε κεντρικές ΟΕΔΑ

ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ 32,0 20,2

ΣMA από ιδιώτες 39,1 20,2

Συνολική οδική μεταφορά από ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας σε κεντρικές ΟΕΔΑ

ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ 57,0 50,2

ΣMA από ιδιώτες 72,1 50,2

Εικόνα 7.2.2.2-1 Σχηματική παράσταση συστήματος μεταφοράς των απορριμμάτων τηςΗπειρωτικής Ελλάδας στην υφιστάμενη τοπική ΟΕΔΑ Δ. Αττικής και στις κεντρικές

ΟΕΔΑ Πτολεμαΐδας και Μεγαλόπολης.

7.2.2.3 Κόστος Συνδυασμένης Σιδηροδρομικής Μεταφοράς

Στην παρούσα ενότητα εκτιμάται το ανηγμένο κόστος της συνδυασμένης τοπικής οδικής και μακρινής σιδηροδρομικής μεταφοράς των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Ελλάδας.

Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, από τα απορρίμματα που απομένουν μετά από την εφαρμογή των προγραμμάτων διαχωρισμού στην πηγή, ένα μέρος (250.000 t/y) μεταφέρονται στην ΟΕΔΑ Δ. Αττικής για επεξεργασία στην υφιστάμενη μονάδα Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων και τα υπόλοιπα, μέσω συνδυασμένης οδικής (προς εμπορευματικούς σταθμούς ΟΣΕ) και σιδηροδρομικής μεταφοράς, συγκεντρώνονται στις κεντρικές ΟΕΔΑ σε Μεγαλόπολη και Πτολεμαΐδα.

Η οδική μεταφορά προς τους εμπορευματικούς σταθμούς του ΟΣΕ ισοδυναμεί με μεταφορά σε τοπικές ΟΕΔΑ και επομένως για τον υπολογισμό του σχετικού κόστους μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα στοιχεία της ενότητας 7.2.1.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

97

Τυπικά στοιχεία κόστους

Για τον υπολογισμό του κόστους της σιδηροδρομικής μεταφοράς χρησιμοποιούνται πρωτογενή στοιχεία κόστους που είχαν ληφθεί από τον ΟΣΕ το 2002 και συνοψίζονται ως ακολούθως (Οικονομόπουλος, 2003):

• Το κόστος μεταφοράς δύο containers, έκαστο μήκους έως 9 m, με μικτό βάρος μέχρι 40 τόνους είναι 254,26 €. Για μικτό βάρος πάνω από 40 τόνους το κόμιστρο αυξάνεται σε 299,17 €. Το κόμιστρο αυτό ισχύει για απόσταση μεταφοράς έως και 100 km.

• Το βασικό κόστος επιστροφής των κενών containers, ανέρχεται σε 6,96 € ανά τόνο. Το κόμιστρο αυτό ισχύει για απόσταση μεταφοράς έως και 100 km.

• Τα ως άνω κόμιστρα βαρύνονται με τέλος χρήσης γερανού 19,52 € (βλέπε Εικόνα 7.2.2.3-1) για κάθε φόρτωση και ομοίως για κάθε εκφόρτωση, εκτός αν η φορτοεκφόρτωση πραγματοποιείται απ’ ευθείας στους ΣΜΑ αποστολής (βλέπε ενότητα 2.2.2) και στα εργοστάσια υποδοχής.

• Επί των κομίστρων αυτών ο ΟΣΕ παρέχει στους μεγάλους πελάτες εκπτώσεις της τάξης του 20% ή και μεγαλύτερες σε ειδικές περιπτώσεις. Στην περίπτωση μεταφοράς των απορριμμάτων η έκπτωση εκτιμήθηκε ότι θα ανέλθει σε 30%, διότι πρόκειται για καθημερινές μεταφορές πολύ μεγάλων ποσοτήτων, που πραγματοποιούνται με πλήρως φορτωμένες αμαξοστοιχίες.

Ο Πίνακας 7.2.2.3-1 παρακάτω παρέχει ενδεικτικές διαστάσεις των εναλλακτικών containers που μπορεί να χρησιμοποιηθούν, τη χωρητικότητά τους σε συμπιεσμένα ΑΣΑ και το είδος των οχημάτων που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη σύννομη μεταφορά τους.

Εικόνα 7.2.2.3-1 Φορτοεκφόρτωση containers σε τερματικό σιδηροδρομικό σταθμό

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

98

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίνακας 7.2.2.3-1 Χαρακτηριστικά εναλλακτικών containers που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για μεταφορά ΑΣΑ και είδος οχημάτων για σύννομη οδική μεταφορά

Διαστάσεις containers[mm]

ΒάροςContainer

[t]

Χωρητικότητα σε ΑΣΑ[t]

Όχημα μεταφοράς

6.055 x 2.435 x 2.435 3,82 15,5 Τετραξονικό

7.540 x 2.435 x 2.435 ~ 4,6 19,3 Αρθρωτό ημιρυμουλκούμενο

9.000 x 2.435 x 2.435 ~ 5,5 23,0 -*

* Δεν μπορεί να μεταφερθεί οδικά με σύννομο τρόπο, μπορεί όμως να χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση απ’ ευθείας φορτοεκφόρτωσης

σιδηροδρομικών συρμών σε ΣΜΑ και σε μονάδες επεξεργασίας.

Από τα στοιχεία του Πίνακα 7.2.2.3-1 παραπάνω προκύπτουν οι ακόλουθες δύο οικονομικές δυνατότητες για σιδηροδρομική μεταφορά:

• Οδική μεταφορά containers χωρητικότητας 19,3 t από ΣΜΑ σε εμπορευματικούς σταθμούς του ΟΣΕ για φορτοεκφόρτωση σε αμαξοστοιχίες και σιδηροδρομική μεταφορά στις ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης ή Πτολεμαΐδας.

• Απ’ ευθείας φορτοεκφόρτωση containers χωρητικότητας 23 t από ΣΜΑ σε αμαξοστοιχίες (βλέπε ενότητα 2.2.2 και Εικόνα 2.2.2-2).

Σε αμφότερες τις περιπτώσεις, μπορεί εύλογα να υποτεθεί ότι η φορτοεκφόρτωση των containers γίνεται απ’ ευθείας στις τερματικές εγκαταστάσεις υποδοχής στις κεντρικές ΟΕΔΑ.

Το ανηγμένο κόστος της σιδηροδρομικής μεταφοράς για καθεμία από τις δύο προαναφερθείσες περιπτώσεις μπορεί να εκτιμηθεί από τα στοιχεία του Πίνακα 7.2.2.3-1 και από τα πρωτογενή στοιχεία κόστους του ΟΣΕ, μετά από προσαρμογή των τελευταίων σε τιμές 2008. Η προσαρμογή βασίζεται σε μέση ετήσια αύξηση της τάξης του 3,5%. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον Πίνακα 7.2.2.3-2 και σύμφωνα με αυτά το κόστος κυμαίνεται από 16,0 έως 18,6 €/t απορριμμάτων για μεταφορά σε αποστάσεις 200 km.

Πίνακας 7.2.2.3-2 Ενδεικτικό ανηγμένο κόστος σιδηροδρομικής μεταφοράς ΑΣΑ σε αποστάσεις 200 km σε τιμές 2008

Φορτοεκφόρτωση Containers

Σε σταθμούς ΟΣΕ Απ’ ευθείας σε ΣΜΑ

Κόστος μεταφοράς δύο containers σε απόσταση 200 km [€]

Φορτοεκφόρτωση containers 2*2*19,52*1,272 = 99 2*2*19,52*1,272 = 99

Μεταφορά γεμάτων containers 2*(299,17 )*1,272 = 761 2*(299,17 )*1,272 = 761

Επιστροφή κενών containers 2*(2*4,6*6,96)*1,272 =163 2*(2*5,5*6,96)*1,272 =195

Σύνολο 1023 1055

Σύνολο με έκπτωση 30% 716 738

Ανηγμένο κόστος σιδηροδρομικής μεταφοράς [€/t ΑΣΑ]

Σύνολο 716/(2x19,3) = 18,6 738/(2x23,0) = 16,0

Ο Πίνακας 7.2.2.3-3 συνοψίζει τα παραπάνω και παρέχει το μέσο κόστος της μεταφοράς των απορριμμάτων

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

99

Τυπικά στοιχεία κόστους

από τις περιοχές της Ηπειρωτικής Αττικής, που εξυπηρετούνται από γραμμές του ΟΣΕ, στις κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας. Η μεταφορά αυτή επιβαρύνεται με τα ακόλουθα:

• Το κόστος της τοπικής οδικής μεταφοράς, σύμφωνα με την ανάλυση της ενότητας 7.2.1. Με το κόστος αυτό καλύπτεται η μεταφορά στον πλησιέστερο εμπορευματικό σταθμό του ΟΣΕ.

• Το κόστος της μακρινής σιδηροδρομικής μεταφοράς, το οποίον κυμαίνεται από 16 έως 18,6 €/t απορριμμάτων για μεταφορά σε αποστάσεις 200 km, Πίνακας 7.2.2.3-2. Η μεσοσταθμική απόσταση σιδηροδρομικής μεταφοράς εκτιμάται ότι είναι μικρότερη από 200 km μια και η μεσοσταθμική απόσταση της μακρινής οδικής μεταφοράς είναι 180 km, Πίνακας 7.2.2.1-1.

Πίνακας 7.2.2.3-3 Ανηγμένο μεσοσταθμικό κόστος μεταφοράς και αρχικής επένδυσης κεφαλαίου για μεταφορά απορριμμάτων από ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδος, που εξυπηρετούνται από γραμμές

του ΟΣΕ, σε ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας σε τιμές 2008

Κόστος μεταφοράς Αρχική Επένδυση

[€/t/h]* [€/t/y]**

Οδική μεταφορά από ΟΤΑ στις τοπικές ΟΕΔΑ

ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ 25,0 30,0

ΣMA από ιδιώτες 33,0 30,0

Πρόσθετη μακρινή σιδηροδρομική μεταφορά στις κεντρικές ΟΕΔΑ

ΟΣΕ 16,0-18,6 <20,2*

Συνολική μεταφορά από ΟΤΑ στις κεντρικές ΟΕΔΑ

ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ 41,0 – 43,6 < 50,2

ΣMA από ιδιώτες 49,0 – 51,6 < 50,2

* Η απαιτούμενη αρχική επένδυση κεφαλαίου από πλευράς ΟΣΕ για προμήθεια τροχείου υλικού δεν είναι γνωστή, πιστεύεται όμως ότι είναι μικρότερη από αυτή για οχήματα μακρινής μεταφοράς (βλέπε Πίνακα 7.2.2.2-2)

Για την Περιφέρεια Ηπείρου και το Νομό Αιτωλοακαρνανίας, που σύμφωνα με το χάρτη της Εικόνας 7.2.2.1-1 δεν εξυπηρετούνται από γραμμές του ΟΣΕ, η μακρινή μεταφορά προς τις κεντρικές ΟΕΔΑ είναι, εν μέρει τουλάχιστον, οδική και επομένως ορθότερη είναι η χρήση των στοιχείων του Πίνακα 7.2.2.2-2.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περιοχές, που δεν εξυπηρετούνται από γραμμές του ΟΣΕ, παράγουν το 4,2% των απορριμμάτων και οι υπόλοιπες το 95,8% (βλέπε Πίνακα 5.2.1-1) και χρησιμοποιώντας τα στοιχεία κόστους των Πινάκων 7.2.2.2-2 και 7.7.2.3-3, υπολογίζουμε το μεσοσταθμικό κόστος μεταφοράς από όλους τους ΟΤΑ της Ηπειρωτικής Ελλάδας στις κεντρικές ΟΕΔΑ. Τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στον Πίνακα 7.2.2.3-4.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

100

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίνακας 7.2.2.3-4 Ανηγμένο μεσοσταθμικό κόστος συνδυασμένης μεταφοράς απορριμμάτων ΟΤΑ Ηπειρωτικής Ελλάδος σε ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας σε τιμές 2008

Κόστος μεταφοράς Αρχική Επένδυση

[€/t/h] [€/t/y]

ΣΜΑ από ΦοΔΣΑ 41,7 – 44,2 < 50,2

ΣMA από ιδιώτες 50,0 – 52,5 < 50,2

Από τις τιμές του κόστους μεταφοράς που αναφέρονται στον Πίνακα 7.2.2.3-4, θα χρησιμοποιηθούν στην ανάλυση των προτεινόμενων ορθολογικών σχημάτων διαχείρισης οι μεγαλύτερες για λόγους αποφυγής υποεκτιμήσεων.

Το σχήμα της Εικόνας 7.2.2.3-2 συνδυάζει τη ροή των απορριμμάτων με το αντίστοιχο κόστος μεταφοράς. Από τα απορρίμματα που παράγουν οι ΟΤΑ, ένα ποσοστό (10% σύμφωνα με την ενότητα 5.2.3) ανακτάται υπό μορφή ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή. Από τα υπόλοιπα ένα μέρος (250.000 t/y) μεταφέρονται στην ΟΕΔΑ Δ. Αττικής με κόστος 33 €/t για επεξεργασία από την υφιστάμενη μονάδα Αερόβιας ΜΒΕ. Τα εναπομένοντα απορρίμματα μεταφέρονται οδικά στους εμπορευματικούς σταθμούς του ΟΣΕ ή σε ΣΜΑ που φορτοεκφορτώνουν απ’ ευθείας τα containers σε αμαξοστοιχίες και από εκεί σιδηροδρομικά στις κεντρικές ΟΕΔΑ με συνολικό κόστος 33 + 19,5 = 52,5 €/t. Τα παραπάνω κόστη αναφέρονται στην περίπτωση ίδρυσης των ΣΜΑ από ιδιώτες.

Εικόνα 7.2.2.3-2 Σχηματική παράσταση συστήματος συνδυασμένης οδικής και σιδηροδρομικής μεταφοράς των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Αττικής στις υφιστάμενες τοπικές μονάδες επεξεργασίας

και στις κεντρικές ΟΕΔΑ.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

101

Τυπικά στοιχεία κόστους

7.3 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ

7.3.1 Αρχική Επένδυση Κεφαλαίου και Ετήσιο Κόστος Λειτουργίας

Για τις τεχνολογίες που αναφέρονται στην ενότητα 2.3.1 συλλέχθηκαν στοιχεία αρχικής επένδυσης, ετήσιου κόστους λειτουργίας και δυναμικότητας από υφιστάμενες μονάδες σε χώρες της Ε.Ε., όπως αναφέρονται στην πρόσφατη ευρωπαϊκή βιβλιογραφία. Τα στοιχεία κόστους προσαρμόστηκαν σε τιμές 2009 υποθέτοντας ετήσια αύξηση 3,5% και οι δυναμικότητες μετατράπηκαν σε πραγματική παραγωγή υποθέτοντας 260 ημέρες λειτουργίας το έτος (5 ημέρες την εβδομάδα) με πλήρη δυναμικότητα για μονάδες ΜΒΕ και 312 ημέρες ετησίως για μονάδες θερμικής επεξεργασίας. Από τις σειρές δεδομένων που προέκυψαν από την παραπάνω διαδικασία διαμορφώθηκαν συναρτήσεις που επιτρέπουν την κατά προσέγγιση εκτίμηση της αρχικής επένδυσης κεφαλαίου και του ετήσιου κόστους λειτουργίας ως συνάρτηση της ετήσιας ποσότητας ΑΣΑ προς επεξεργασία, Εικόνα 7.3.1-1, Economopoulos (2007) και Economopoulos (2009β).

Εικόνα 7.3.1-1 Αρχική επένδυση κεφαλαίου και ετήσιο κόστος λειτουργίας εναλλακτικών μεθόδων επεξεργασίας (Πηγή: Economopoulos, 2009β)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

102

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Σε σχέση με τη διαδικασία διαμόρφωσης των συναρτήσεων κόστους και τα στοιχεία που παρουσιάζονται στα διαγράμματα της Εικόνας 7.3.1-1, ισχύουν τα ακόλουθα:

Παρατηρήσεις για την Αερόβια ΜΒΕ:

Στην περίπτωση αυτή τα στοιχεία κόστους εκτιμήθηκαν αναλυτικά από το μοντέλο σχεδιασμού και κοστολόγησης που περιγράφεται στην ενότητα 3.3.4 και ισχύουν για την αναμενόμενη σύνθεση των απορριμμάτων τροφοδοσίας (αυτών που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή) του ενδιάμεσου λειτουργικού έτους 2015 και για τα αντίστοιχα διαγράμματα ροής (α) και (β) της Εικόνας 2.3.1-1. Τα στοιχεία αυτά θεωρούνται αξιόπιστα μια και προκύπτουν από αναλυτικές εκτιμήσεις του μοντέλου της ενότητας 3.3.4 και η ισχύς των προβλέψεων του μοντέλου αυτού έχει επιβεβαιωθεί με χρήση στοιχείων κόστους από τη βιβλιογραφία (Armeftis et al., 2006 και Economo-poulos, 2009β).

Παρατηρήσεις για την Αναερόβια ΜΒΕ:

Για την Αναερόβια ΜΒΕ τα διαθέσιμα πρωτογενή στοιχεία κόστους είναι σπάνια και δεν είναι γνωστή η σύνθεση των μονάδων από τις οποίες προέρχονται. Λόγω της αοριστίας αυτής και δεδομένου ότι το ετήσιο κόστος λειτουργίας επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από τη φύση της εγκατάστασης (π.χ. από το βαθμό ανάκτησης υλικών), η σχετική συνάρτηση δεν εμφανίζεται στο διάγραμμα της Εικόνας 7.3.1-1.

Παρατηρήσεις για τη βιολογική ξήρανση:

Τα διαγράμματα της Εικόνας 7.3.1-1 παρουσιάζουν τόσο το κόστος της βιολογικής ξήρανσης (προεπεξεργασίας), όσο και το κόστος του συνδυασμού βιολογικής ξήρανσης και αεριοποίησης ή στοιχειομετρικής καύσης του SRF (ολοκληρωμένης επεξεργασίας). Το πρώτο σχετίζεται με την άμεση προοπτική ίδρυσης μονάδων βιολογικής ξήρανσης και το δεύτερο με τη συμπλήρωση των μονάδων βιολογικής ξήρανσης από εγκαταστάσεις αεριοποίησης ή στοιχειομετρικής καύσης που αξιοποιούν το παραγόμενο SRF.

Τα εργοστάσια βιολογικής ξήρανσης απαρτίζονται από μια ή περισσότερες παράλληλες εγκαταστάσεις επεξεργασίας συγκεκριμένης δυναμικότητας (τυπικά 60.000 με 70.000 τόνους ΑΣΑ ανά έτος). Ο σχεδιασμός αυτός, που βασίζεται σε προσθήκη παράλληλων εγκαταστάσεων επεξεργασίας συγκεκριμένης δυναμικότητας, δεν παρέχει οικονομία κλίμακας (μείωση του κόστους επεξεργασίας ανά τόνο ΑΣΑ όσο μεγαλώνει η δυναμικότητας της μονάδας), όπως συμβαίνει σε όλες τις άλλες τεχνολογίες. Κατά συνέπεια, το ετήσιο κόστος λειτουργίας και οι απαιτήσεις αρχικής επένδυσης κεφαλαίου αυξάνουν ανάλογα με την ποσότητα των προς επεξεργασία ΑΣΑ.

Από βιβλιογραφικά στοιχεία προκύπτει ότι το αναμενόμενο κόστος της αεριοποίησης ή της καύσης του SRF είναι ίδιο με το κόστος της απ’ ευθείας καύσης των ΑΣΑ από τα οποία προέρχεται το SRF.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

103

Τυπικά στοιχεία κόστους

7.3.2 Κόστος Επεξεργασίας

Με χρήση των συναρτήσεων αρχικής επένδυσης κεφαλαίου και ετήσιου κόστους λειτουργίας (βλέπε διαγράμματα Εικόνας 7.3.1-1) εκτιμήθηκε το ανηγμένο (ανά τόνο ΑΣΑ) κόστος επεξεργασίας κάθε τεχνολογίας, για τα ακόλουθα δύο σενάρια και τα αποτελέσματα παρουσιάζονται στην Εικόνα 7.3.2-1:

(α) Ίδρυση και λειτουργία της μονάδας επεξεργασίας από Φορέα Διαχείρισης Στερεών Απορριμμάτων (ΦοΔΣΑ) που λειτουργεί ως ΝΠΔΔ.Παραδοχές: Ετήσιο κόστος αρχικής επένδυσης 5,5%, μέσος χρόνος ζωής εγκαταστάσεων 20 χρόνια. Οι ΟΤΑ καλύπτουν με εισφορές τα έξοδα λειτουργίας του ΦοΔΣΑ και επομένως δεν επιβαρύνονται με Φ.Π.Α.

(β) Ίδρυση και λειτουργία της μονάδας επεξεργασίας από ιδιώτες.Παραδοχές: Ετήσια απόδοση αρχικής επένδυσης 14%, μέσος χρόνος ζωής εγκαταστάσεων 20 χρόνια. Το κόστος επεξεργασίας επιβαρύνεται με Φ.Π.Α.

(α) (β)

Εικόνα 7.3.2-1 Ενδεικτικό κόστος εναλλακτικών μεθόδων επεξεργασίας από μονάδες που ιδρύουν και λειτουργούν (α) ΦοΔΣΑ και (β) ιδιώτες (Πηγή: Economopoulos, 2009β)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

104

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Τα παρεχόμενα στοιχεία κόστους αναφέρονται σε τιμές 2009. Στις εκτιμήσεις δεν έχουν ληφθεί υπόψη τα έξοδα μεταφοράς, τα έσοδα από την πώληση ανακτώμενων υλικών ή/και προϊόντων, ούτε το κόστος διάθεσης των υπολειμμάτων.

Τα διαγράμματα της Εικόνας 7.3.2-1, όπως και αυτά της Εικόνας 7.3.1-1, παρουσιάζουν τόσο το κόστος της βιολογικής ξήρανσης (προεπεξεργασίας), όσο και το κόστος του συνδυασμού βιολογικής ξήρανσης και αεριοποίησης ή στοιχειομετρικής καύσης του SRF (ολοκληρωμένης επεξεργασίας). Το κόστος της βιολογικής ξήρανσης εμφανίζει δύο επίπεδα, το «Α» και το «Β» που αντιστοιχούν στα δύο επίπεδα του αρχικού κόστους επένδυσης (βλέπε ενότητα 7.3.1). Το ίδιο συμβαίνει και με το κόστος του συνδυασμού βιολογικής ξήρανσης και αεριοποίησης ή στοιχειομετρικής καύσης.

Οι εκτιμήσεις από τη χρήση της Εικόνας 7.3.2-1 πρέπει να θεωρούνται ως ενδεικτικές και ισχύουν για τα προαναφερθέντα σενάρια και τις συγκεκριμένες παραδοχές που έγιναν για καθένα από αυτά. Για διαφορετικές παραδοχές απαιτούνται ξεχωριστές εκτιμήσεις και προκύπτουν διαφορετικά διαγράμματα.

7.4 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΟΣΤΟΥΣ ΤΕΛΙΚΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ

Τα συνολικά προς τελική διάθεση φορτία απορριμμάτων και υπολειμμάτων και ο αριθμός των ΧΥΤΑ που απαιτούνται για την εφαρμογή των εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης ορίζονται στους Πίνακες 6.2-1 και 6.3-2 αντίστοιχα.

Για την εκτίμηση της αρχικής επένδυσης κεφαλαίου και του ετήσιου κόστους λειτουργίας των ΧΥΤΑ χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο, που περιγράφεται στην ενότητα 3.3.2. Σε περιπτώσεις όπου τα φορτία αναφέρονται σε περισσότερους του ενός ΧΥΤΑ, οι οικονομικές εκτιμήσεις του μοντέλου βασίζονται στη μέση δυναμικότητα. Τα αποτελέσματα των εκτιμήσεων για τους ΧΥΤΑ κάθε εναλλακτικού σχεδίου διαχείρισης συνοψίζονται στον Πίνακα 7.4-1 και βασίζονται στα ακόλουθα:

• Η δημιουργία και η λειτουργία των ΧΥΤΑ γίνεται από ιδιώτες.Όπως και στις ανάλογες περιπτώσεις των σταθμών μεταφόρτωσης και των μονάδων επεξεργασίας, η απόδοση του επενδυμένου κεφαλαίου λαμβάνεται 14% και ο σχεδιασμός γίνεται για διάρκεια λειτουργίας 20 ετών. Το κόστος διάθεσης επιβαρύνεται με Φ.Π.Α.

• Η εκτίμηση του κόστους έγινε για τα φορτία του έτους 2020 (μέχρι το 2020 υπάρχει σταδιακή μείωση των συνολικών προς διάθεση ποσοτήτων λόγω της αυξανόμενης επεξεργασίας των απορριμμάτων). Οι υπερβάλλουσες ποσότητες των προς τελική διάθεση φορτίων θα ανέλθουν, έως το έτος 2020, σε 13 εκατομμύρια τόνους. Οι ποσότητες αυτές θα μπορούσαν να διατεθούν στους υφιστάμενους ΧΥΤΑ, έτσι ώστε να αξιοποιηθεί η διαθέσιμη χωρητικότητάς τους.

• Το κόστος ετήσιας λειτουργίας περιλαμβάνει κάλυψη και των δαπανών μεταφροντίδας (αποκατάσταση και παρακολούθηση). Οι για το σκοπό αυτό ετήσιες αποταμιεύσεις θεωρείται ότι επενδύονται κατά τρόπο που να διατηρούν χρονικά την αξία τους.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

105

Τυπικά στοιχεία κόστους

Πίν

ακας

7.4

-1 Ε

κτίμ

ηση

αρχι

κής

επέν

δυση

ς κα

ι ετή

σιου

κόσ

τους

λει

τουρ

γίας

των

απαι

τούμ

ενω

ν Χ

ΥΤΑ

γι

α τη

ν εφ

αρμο

γή τω

ν εν

αλλα

κτικ

ών

σχεδ

ίων

διαχ

είρι

σης

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

106

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

7.5 ΟΦΕΛΟΣ ΑΠΟ ΠΩΛΗΣΗ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΔΟΤΗΣΕΙΣ

Οι ποσότητες των ανακτώμενων υλικών εκτιμώνται από το μοντέλο που περιγράφεται στην ενότητα 3.3.4 και βασίζονται στην αναμενόμενη σύνθεση των απορριμμάτων του έτους 2015 (ενδιάμεσου έτους σχεδιασμού), που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή.

7.5.1 Αξία Προϊόντων και Ύψος Επιδοτήσεων

Η αξία των ανακυκλώσιμων υλικών που ανακτώνται από τις μονάδες επεξεργασίας επηρεάζεται από παράγοντες της αγοράς, αλλά και από την ομοιομορφία και την ποιότητα των προϊόντων. Στη χώρα μας ανακυκλώσιμα υλικά παράγονται μόνο από προγράμματα διαλογής στην πηγή και από ΚΔΑΥ και επομένως μόνο για την τιμή πώλησης των υλικών αυτών είναι διαθέσιμες πληροφορίες.

Η ποιότητα των υλικών υποβαθμίζεται από ξένες προσμείξεις και από οργανικά υπολείμματα. Πρόβλημα στην ποιότητα του πλαστικού και του γυαλιού δημιουργούν τα πώματα, που είναι συχνά από διαφορετικά υλικά και δύσκολα διαχωρίζονται. Η πώληση των ανακυκλώσιμων υλικών δεν υπόκειται σε ΦΠΑ.

Οι επιδοτήσεις προέρχονται από την Ελληνική Εταιρείας Ανάκτησης και Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) και αφορούν τα υλικά συσκευασίας, τα οποία περιέχονται στα ανακτώμενα ανακυκλώσιμα υλικά, στα βιοσταθεροποιημένα οργανικά, στο RDF και στο SRF, υπό την προϋπόθεση αξιοποίησής τους. Το ύψος των επιδοτήσεων αποτελεί θέμα διαπραγμάτευσης με την ΕΕΑΑ. Γενικά, η επιδότηση όλων των υλικών, πλην χαρτιού, κυμαίνεται από 80 έως 135 €/t. Η επιδότηση του χαρτιού είναι 10 €/t. Στις τιμές αυτές προστίθεται και ο ΦΠΑ.

Οι τιμές των ανακυκλώσιμων υλικών έχουν υποστεί σημαντική μείωση από τα μέσα του 2008 έως σήμερα λόγω της διεθνούς ύφεσης. Τυπικές τιμές για την περίοδο Ιουλίου 2008 - Μαρτίου 2009 παρουσιάζονται στο διάγραμμα της Εικόνας 7.5.1-1. Για κάθε υλικό (χαρτί, πλαστικό, γυαλί και μέταλλα) υπάρχουν υποκατηγορίες (π.χ. για το χαρτί υπάρχουν οι υποκατηγορίες καφέ χαρτί, ημίλευκο χαρτί, τετραπάκ κτλ.) με σημαντικές διαφοροποιήσεις στις τιμές πώλησης.

Ο Πίνακας 7.5.1-1 παρουσιάζει, για κάθε υλικό, τις τιμές πώλησης Αυγούστου 2008 και Μαρτίου 2009, καθώς και το ύψος της επιδότησης από την ΕΕΑΑ για τα υλικά συσκευασίας. Οι αναφερόμενες τιμές πώλησης κάθε υλικού είναι μεσοσταθμικές και προκύπτουν από τις τιμές πώλησης των επιμέρους υποκατηγοριών και των ποσοστών ανάκτησης αυτών.

Προϊόντα επεξεργασίας είναι, εκτός από τα ανακυκλώσιμα υλικά, η ηλεκτρική ενέργεια και το εδαφοβελτιωτικό, ανάλογα με την τεχνολογία. Ως τιμές πώλησης των προϊόντων αυτών θεωρούνται οι ακόλουθες:

• 65 €/MWh ηλεκτρικής ενέργειας

• 0 €/t ανεπεξέργαστου εδαφοβελτιωτικού (δωρεάν προσφορά για ανάπλαση διαταραγμένων εδαφών).

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

107

Τυπικά στοιχεία κόστους

Εικόνα 7.5.1-1 Μεταβολές στις τιμές πώλησης ανακυκλώσιμων υλικών κατά την περίοδο Ιουλίου 2008 - Μαρτίου 2009 (πηγή: ΔΕΔΙΣΑ Χανίων)

Πίνακας 7.5.1-1 Ενδεικτικές τιμές πώλησης και ύψους επιδότησης ανακυκλώσιμων υλικών που παράγονται από ΚΔΑΥ

Τιμή πώλησης ανακυκλώσιμων [€/t]

Επιδότηση υλικών συσκευασίας*

[€/t]

Αύγουστος 2008 Μάρτιος 2009

Χαρτί 55,8 17,6 10

Πλαστικά 114 34,6 130

Μέταλλα 201 141 130

Γυαλί 0 0 130

* Επιπλέον 19% ΦΠΑ

7.5.2 Όφελος από Πώληση Ανακυκλώσιμων Υλικών

Η εκτίμηση του ανηγμένου οφέλους από την πώληση των ανακτώμενων ανακυκλώσιμων υλικών βασίζεται στις ανά τόνο ΑΣΑ ποσότητες ανακτώμενων υλικών, διάγραμμα (α) Εικόνας 2.3.1-1 και στην τυπική αξία κάθε υλικού, Πίνακας 7.5-1-1. Οι εκτιμήσεις παρουσιάζονται στον Πίνακα 7.5.2-1, από τον οποίον προκύπτει ότι η μέση αξία των ανακυκλώσιμων υλικών ανερχόταν τον Αύγουστο του 2008 και το Μάρτιο του 2009 σε 86,34 και 32,07 €/t αντίστοιχα, ενώ το μέσο ανηγμένο όφελος ήταν 32,07 και 11,81 €/t ΑΣΑ αντίστοιχα.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

108

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίνακας 7.5.2-1 Αναμενόμενα έσοδα πώλησης από μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ

Τιμή, €/t ανακυκλώσιμων Ανάκτησηkg/t ΑΣΑ

Όφελος, €/t ΑΣΑΑυγ-08 Μαρ-09 Αυγ-08 Μαρ-09

Χαρτί 55,8 17,6 164,7 9,19 2,90Πλαστικά 114 34,6 157,3 17,93 5,44Μέταλλα 201 141 24,6 4,94 3,47Γυαλί 0 0 24,8 0,00 0,00ΣΥΝΟΛΟ 86,34 31,80 371,4 32,07 11,81 Όπως προκύπτει και από το διάγραμμα της Εικόνας 7.5.1-1, οι τιμές πώλησης υπόκεινται στους νόμους της αγοράς και μεταβάλλονται. Οι διαθέσιμες τιμές ισχύουν για ανακυκλώσιμα υλικά από προγράμματα διαχωρισμού στην πηγή. Οι τιμές υλικών από σύμμικτα απορρίμματα είναι πιθανό να είναι μικρότερες λόγω χαμηλότερης ποιότητας.

7.5.3 Όφελος από Επιδοτήσεις

Η επιδότηση της ΕΕΑΑ είναι ανάλογη με την ποσότητα των υλικών συσκευασίας που αξιοποιούνται και επομένως η εκτίμησή της βασίζεται στα ακόλουθα:

• Την ποσότητα των ανακτώμενων ανακυκλώσιμων υλικών, όπως προκύπτει από το μοντέλο σχεδιασμού και κοστολόγησης μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ, διάγραμμα (α) Εικόνας 2.3.1-1.

• Τα κατ’ εκτίμηση ποσοστά των εμπεριεχόμενων υλικών συσκευασίας στα ανακτώμενα ανακυκλώσιμα υλικά (χαρτί, πλαστικά, μέταλλα και γυαλί).

• Το ύψος επιδότησης ανά τόνο υλικού συσκευασίας, Πίνακας 7.5.1-1.

Στον Πίνακα 7.5.3-1 συνοψίζονται τα παραπάνω στοιχεία και εκτιμάται ότι η αναμενόμενη επιδότηση είναι της τάξης των 22,15 €/t ΑΣΑ.

Πίνακας 7.5.3-1 Αναμενόμενη επιδότηση μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ από ΕΕΑΑ για αξιοποίηση υλικών συσκευασίας

ΕπιδότησηΕΕΑΑ

€/t υλικού

ΑνάκτησηΥλικά

kg/t ΑΣΑ

ΕμπεριεχόμεναΥλικά Συσκευασίας

ΕπιδότησηΕΕΑΑ

€/t ΑΣΑ% kg/t ΑΣΑΧαρτί 10 164,7 20 32,9 0,33Πλαστικά 130 157,3 80 125,8 16,36Μέταλλα 130 24,6 85 21,0 2,72Γυαλί 130 24,8 85 21,1 2,74

ΣΥΝΟΛΟ 371,5 200,8 22,15 Οι μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ δικαιούνται επιδότησης και για το χαρτί συσκευασίας που περιλαμβάνουν τα προς βιοσταθεροποίηση οργανικά, πλην όμως η επιδότηση αυτή είναι μικρή και παραλείπεται.

Η επιδότηση των μονάδων βιολογικής ξήρανσης και καύσης SRF βασίζεται στην καταβαλλόμενη σήμερα επιδότηση της ΕΕΑΑ προς το εργοστάσιο Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων, ύψους 100 €/t υλικών συσκευασίας, που περιλαμβάνονται στο παραγόμενο RDF, και στην παραδοχή ότι το SRF περιλαμβάνει 43,71% υλικά συσκευασίας, όσο και το παραγόμενο σήμερα RDF. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η παραγωγή SRF είναι 550 Kg/t ΑΣΑ (διάγραμμα (δ) Εικόνας 2.3.1-1), η αναμενόμενη επιδότηση για την καύση του RDF ανέρχεται σε 0,55*43,71=24,04 €/t ΑΣΑ. Η οικονομική ανάλυση στην ενότητα 8.3 βασίζεται στην παραπάνω εκτίμηση, παρότι μέρος μόνο των υλικών συσκευασίας που καίγονται συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας 2004/12 (βλέπε ενότητα 4.2) και επομένως δικαιούνται επιδότησης.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

109

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ8.1 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ 1088.2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΝΕΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1088.3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΠΕΣΔΑ 116

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

110

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

8.1 ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Αντικείμενο του παρόντος κεφαλαίου είναι η οικονομική ανάλυση των εναλλακτικών διαχειριστικών σχημάτων, που διαμορφώθηκαν στο Κεφάλαιο 6. Οι εκτιμήσεις βασίζονται στα στοιχεία ανηγμένου κόστους και οφέλους του κεφαλαίου 7, στα ισοζύγια μάζας της Εικόνας 2.3.1-1, στις προς διακίνηση, επεξεργασία και διάθεση ποσότητες που ορίζονται στους Πίνακες 6.2-1 και 6.3-2, καθώς και στις ακόλουθες παραδοχές:

• Το κόστος καλύπτει τη μεταφορά, επεξεργασία και τελική διάθεση των απορριμμάτων, που εναπομένουν μετά την ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών στην πηγή και δεν περιλαμβάνει το κόστος της αποκομιδής τους.

• Όλες οι εγκαταστάσεις, πλην των υφιστάμενων μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων και Χανίων, ιδρύονται από ιδιώτες. Οι σχετικές παραδοχές σχεδιασμού για εκτίμηση του ετήσιου κόστους κεφαλαίου και του συνολικού κόστους επεξεργασίας αναφέρονται στις ενότητες 7.2.1, 7.3.2 και 7.4.

• Στις επενδύσεις κεφαλαίου δεν περιλαμβάνεται η αξία της γης. Τούτο δημιουργεί υποεκτίμηση της αρχικής επένδυσης στις περιπτώσεις τοπικών εγκαταστάσεων που ιδρύονται σε εκτάσεις που δεν ανήκουν στο δημόσιο ή σε κοινωφελείς οργανισμούς, έχει όμως περιορισμένη επίδραση στη διαμόρφωση του κόστους επεξεργασίας μια και το ετήσιο κόστος της σχετικής επένδυσης αντισταθμίζεται συνήθως από την υπεραξία των γηπέδων μετά το πέρας της χρήσης των εγκαταστάσεων που φέρουν.

Τα χρησιμοποιούμενα στοιχεία κόστους, καθώς και τα αποτελέσματα της ανάλυσης, αναφέρονται σε τιμές 2008. Εξαίρεση αποτελούν τα στοιχεία οφέλους από την πώληση των προϊόντων και τις επιδοτήσεις της ΕΕΑΑ, τα οποία, για λόγους συντηρητικής εκτίμησης, βασίζονται στις τρέχουσες (Μαρτίου 2009) ιδιαίτερα μειωμένες τιμές λόγω της οικονομικής ύφεσης.

Όπως αναφέρεται και στο Κεφάλαιο 6, ο ορισμός των εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης περιορίζεται κατ’ ανάγκη στα βασικά τους χαρακτηριστικά, δίχως να εισέρχεται σε λεπτομερείς εξειδικεύσεις, που αποτελούν αντικείμενο του αναλυτικού σχεδιασμού. Επίσης, σύμφωνα με την ενότητα 7.1, τα παρεχόμενα στοιχεία ανηγμένου κόστους είναι τυπικά. Συνεπώς, οι εκτιμήσεις κόστους που γίνονται στην παρούσα ενότητα είναι προσεγγιστικές, πλην όμως θεωρούνται ρεαλιστικές.

8.2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΝΕΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Η διαδικασία και τα αποτελέσματα της οικονομικής ανάλυσης του προτεινόμενου νέου εθνικού σχεδίου διαχείρισης των απορριμμάτων παρουσιάζονται στον Πίνακα 8.2-1 για την περίπτωση επεξεργασίας των ελάχιστων ποσοτήτων ΑΣΑ σύμφωνα με Οδηγία 99/31. Με ανάλογο τρόπο αναλύθηκε και η περίπτωση επεξεργασίας αυξημένων ποσοτήτων και συγκεκριμένα του συνόλου των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Αττικής και της Κρήτης που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

111

Οικονομική ανάλυση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

υλικών στην πηγή. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης αμφοτέρων των περιπτώσεων παρουσιάζονται γραφικά στα διαγράμματα των Εικόνων 8.2-1 και 8.2-2.

Στις Εικόνες 8.2-1 και 8.2-2 το πρώτο διάγραμμα παρουσιάζει το κόστος μεταφοράς επεξεργασίας και διάθεσης δίχως να λαμβάνονται υπόψη τα έσοδα από πωλήσεις προϊόντων και οι επιδοτήσεις από την ΕΕΑΑ. Στο δεύτερο διάγραμμα, τα παραπάνω έσοδα έχουν αφαιρεθεί από το κόστος επεξεργασίας.

Οι παραπάνω εκτιμήσεις κόστους στηρίζονται στην παραδοχή της σιδηροδρομικής μεταφοράς των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Ελλάδας στις κεντρικές ΟΕΔΑ Μεγαλόπολης και Πτολεμαΐδας. Τούτο θα πρέπει να θεωρείται ως αυτονόητο λόγω της ποσότητας των απορριμμάτων και των αποστάσεων μεταφοράς.

Η συγκέντρωση των περισσότερων απορριμμάτων σε τρεις κεντρικές ΟΕΔΑ (Πτολεμαΐδας, Μεγαλόπολης και Κρήτης) επιτρέπει τη δημιουργία νέων μονάδων επεξεργασίας και διάθεσης πολύ μεγάλης δυναμικότητας, που μεγιστοποιούν την οικονομία κλίμακας. Τα στοιχεία κόστους επεξεργασίας που αναφέρονται στον Πίνακα 8.2-1 και στα διαγράμματα των Εικόνων 8.2-1 και 8.2-2 ισχύουν για νέες μονάδες μέσης παραγωγικής ικανότητας 500.000 t/y απορριμμάτων.

Για την υφιστάμενη μονάδα Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων, το όφελος από τις επιδοτήσεις της ΕΕΑΑ θα μπορούσε να καλύψει το κόστος αξιοποίησης του παραγόμενου RDF από την τσιμεντοβιομηχανία (βλέπε και ενότητα 2.4). Τα παραπάνω στοιχεία οφέλους και κόστους δεν αναφέρονται στον Πίνακα 8.2-1, μια και ουσιαστικά αλληλοαναιρούνται. Ο σχεδιασμός του εργοστασίου Αερόβιας ΜΒΕ Χανίων δεν επιτρέπει την ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών καλής ποιότητας και για τον λόγο αυτό δεν προκύπτουν οφέλη από πωλήσεις υλικών και από επιδοτήσεις.

Για τις νέες μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ, η εκτίμηση του οφέλους από την πώληση ανακυκλώσιμων υλικών έχει βασιστεί σε τιμές που ισχύουν για υλικά από ΚΔΑΥ (βλέπε Πίνακα 7.5.1-1) μια και μόνο για τα υλικά αυτά υπάρχουν διαθέσιμες τιμές από την Ελληνική αγορά. Οι τιμές των υλικών που ανακτώνται από σύμμικτα ΑΣΑ είναι κατά τεκμήριο χαμηλότερες λόγω ποιότητας. Στην παρούσα περίπτωση όμως, οι τρέχουσες τιμές των ανακυκλώσιμων υλικών είναι πολύ κάτω από τις τυπικές λόγω της οικονομικής κρίσης και η οικονομική ανάλυση βασίζεται στις χαμηλές τιμές του Μαρτίου 2009 (βλέπε Πίνακα 7.5.2-1). Αποτέλεσμα τούτου είναι ο περιορισμός του προβλεπόμενου οφέλους στα 53 εκατ. €/y (βλέπε Πίνακα 8.2-1). Το όφελος αυτό αντιστοιχεί σε μόλις 7,8% του ετήσιου κόστους μεταφοράς επεξεργασίας και διάθεσης και επομένως, ακόμα και στη μάλλον απίθανη περίπτωση όπου, για οποιονδήποτε λόγο, οι πραγματικές τιμές των ανακυκλώσιμων υλικών διαμορφωθούν σε ακόμα χαμηλότερα από τα σημερινά επίπεδα, τα αποτελέσματα της ανάλυσης δεν θα επηρεαστούν αισθητά.

Το κόστος μεταφοράς των ανακτώμενων ανακυκλώσιμων υλικών έχει θεωρηθεί αμελητέο λόγω της υπόθεσης δημιουργίας τοπικών μονάδων αξιοποίησης πλησίον των κεντρικών ΟΕΔΑ (βλέπε και ενότητα 9.5).

Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον συμπέρασμα από τα αποτελέσματα της οικονομικής ανάλυσης είναι ότι η επεξεργασία των απορριμμάτων με τη μέθοδο της Αερόβιας ΜΒΕ σε μεγάλες κεντρικές εγκαταστάσεις καλύπτεται σε σημαντικό ποσοστό από το όφελος που προκύπτει από την πώληση των ανακτώμενων υλικών, ακόμα και με τις σημερινές χαμηλές τιμές, αλλά κυρίως από τις επιδοτήσεις της ΕΕΑΑ.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

112

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Τα στοιχεία κόστους του Πίνακα 8.2-1 και των Εικόνων 8.2-1 και 8.2-2 ισχύουν για χειρωνακτικό διαχωρισμό υλικών με ικανοποιητικά αμειβόμενους εργάτες (ελάχιστο κόστος 20.000 €/y/εργάτη). Για το μέγεθος όμως και το πλήθος των μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ που θεωρούνται ενταύθα, η μερική έστω χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων με οπτικούς διαχωριστές επιλεγμένων υλικών είναι πολύ πιθανή μια και θα μπορούσε να επιφέρει σημαντική μείωση του κόστους επεξεργασίας, ενότητα 2.3.1.

Η οικονομική ανάλυση βασίζεται επίσης στα εφικτά ποσοστά ανάκτησης υλικών από μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ, όπως προκύπτουν από το διάγραμμα (α) της Εικόνας 2.3.1-1. Στην πράξη, η ανάκτηση χαρτιού θα μπορούσε να περιοριστεί σημαντικά για τους ακόλουθους λόγους:

• Οι απαιτήσεις ανάκτησης χαρτιού των Οδηγιών 2004/12 και 2008/98 είναι δυνατόν να καλυφθούν σε μεγάλο βαθμό από τα προγράμματα ανάκτησης υλικών στην πηγή επειδή το χαρτί αποτελεί το 85% των ανακτώμενων υλικών (βλέπε ενότητα 5.2.3).

• Το όφελος από την πώληση του ανακτώμενου χαρτιού και από τις σχετικές επιδοτήσεις της ΕΕΑΑ είναι χαμηλό (βλέπε Πίνακες 7.5.2-1 και 7.5.3-1) και δεν καλύπτει το κόστος διαχωρισμού του. Επομένως, ο περιορισμός της ανάκτησης χαρτιού από τις μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ μειώνει το κόστος επεξεργασίας.

• Η διαφορά ποιότητας ανάμεσα σε υλικά που ανακτώνται από σύμμεικτα ΑΣΑ και από προγράμματα διαχωρισμού στην πηγή είναι ιδιαίτερα εμφανής στην περίπτωση του χαρτιού. Η δυνατότητα επιλεκτικής ανάκτησης χαρτιού από τα σύμμεικτα ΑΣΑ επιτρέπει αναβάθμιση της ποιότητάς του.

• Το μη ανακτώμενο χαρτί αξιοποιείται ως συστατικό του παραγόμενου εδαφοβελτιωτικού.

Δυνατότητες μείωσης των ποσοστών ανάκτησης υπάρχουν και για άλλα υλικά και επιτρέπουν την ανάκτηση επιλεγμένων μόνο ειδών πλαστικών και γυαλιού, αυτών που συνδυάζουν τη δυνατότητα εφαρμογής αυτοματοποιημένων μεθόδων διαχωρισμού με την ποιότητα και με την αξία των ανακυκλώσιμων προϊόντων που προκύπτουν.

Η περίπτωση χρήσης περισσοτέρων από δύο κεντρικές ΟΕΔΑ για την Ηπειρωτική Ελλάδα, η δυνατότητα περιορισμού της ανάκτησης χαρτιού και άλλων υλικών από τις μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ, και η μερική τουλάχιστον χρήση αυτοματοποιημένων συστημάτων διαχωρισμού επιλεγμένων υλικών, δημιουργούν προϋποθέσεις για ουσιαστική μείωση του κόστους. Οι δυνατότητες αυτές δεν λαμβάνονται υπόψη στην οικονομική ανάλυση που προηγήθηκε. Επομένως, η οικονομική αποτίμηση που προκύπτει από τον Πίνακα 8.2-1 και τις Εικόνες 8.2-1 και 8.2-2 είναι δυσμενής για το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης.

Από την άλλη μεριά, οι εκτιμούμενες επιδοτήσεις από την ΕΕΑΑ, που προκύπτουν από την ισχύουσα σήμερα πρακτική (βλέπε ενότητα 7.5.3), θα ανέλθουν σταδιακά στα 100 εκατ. €/y (βλέπε Πίνακα 8.2-1) έως 120 εκατ. €/y, ανάλογα με την ποσότητα των προς επεξεργασία απορριμμάτων. Τα ποσά αυτά υπερβαίνουν τα σημερινά έσοδα της ΕΕΑΑ και επομένως είναι πιθανός ο περιορισμός τους. Οι ενδεχόμενες σχετικές περικοπές όμως επηρεάζουν και τα δύο εναλλακτικά διαχειριστικά σχήματα (βλέπε ενότητα 8.3 παρακάτω) και δεν μεταβάλλουν τις μεταξύ αυτών συσχετίσεις.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

113

Οικονομική ανάλυση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Π

ίνακ

ας 8

.2-1

Ανά

λυση

κόσ

τους

εφα

ρμογ

ής ν

έου

Εθν

ικού

σχε

δίου

/ Ε

πεξε

ργασ

ία ε

λάχι

στω

ν πο

σοτή

των

ΑΣΑ

σύμ

φωνα

με

Οδη

γία

99/3

1 (τ

ιμές

200

8)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

114

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

115

Οικονομική ανάλυση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

116

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Εικ

όνα

8.2-

1. Κ

όστο

ς εφ

αρμο

γής

νέου

Εθν

ικού

σχε

δίου

/ Ε

πεξε

ργασ

ία ε

λάχι

στω

ν πο

σοτή

των

ΑΣΑ

σύμ

φωνα

με

τη Ο

δηγί

α 19

99/3

1 (τ

ιμές

200

8)

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

117

Οικονομική ανάλυση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Εικ

όνα

8.2-

2. Κ

όστο

ς εφ

αρμο

γής

νέου

Εθν

ικού

σχε

δίου

/ Ε

πεξε

ργασ

ία σ

υνολ

ικώ

ν πο

σοτή

των

Ηπε

ιρω

τική

ς Ε

λλάδ

ας κ

αι Κ

ρήτη

ς (τ

ιμές

200

8)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

118

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

8.3 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΠΕΣΔΑ

Η διαδικασία και τα αποτελέσματα της οικονομικής ανάλυσης των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ παρουσιάζονται στον Πίνακα 8.3-1 για την περίπτωση επεξεργασίας των ελάχιστων ποσοτήτων ΑΣΑ σύμφωνα με Οδηγία 99/31. Με ανάλογο τρόπο αναλύθηκε και η περίπτωση επεξεργασίας του συνόλου των απορριμμάτων της Ηπειρωτικής Αττικής και της Κρήτης που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης αμφοτέρων των περιπτώσεων παρουσιάζονται γραφικά στα διαγράμματα των Εικόνων 8.3-1 και 8.3-2.

Στις Εικόνες 8.3-1 και 8.3-2 το πρώτο διάγραμμα παρουσιάζει το κόστος μεταφοράς επεξεργασίας και διάθεσης δίχως να λαμβάνονται υπόψη τα έσοδα από πωλήσεις προϊόντων και οι επιδοτήσεις από την ΕΕΑΑ. Στο δεύτερο διάγραμμα, τα παραπάνω έσοδα έχουν αφαιρεθεί από το κόστος επεξεργασίας.

Οι εκτιμήσεις κόστους στηρίζονται στην παραδοχή της μεταφοράς του SRF από τις τοπικές ΟΕΔΑ σε κεντρικές μονάδες καύσης, καθεμία από τις οποίες έχει, κατά μέσον όρο, τη δυνατότητα αξιοποίησης του SRF που προέρχεται από τη βιολογική ξήρανση 500.000 t/y ΑΣΑ. Η παραδοχή αυτή γίνεται για λόγους ελαχιστοποίησης του κόστους διαχείρισης (βλέπε ενότητα 3.2.1), αν και δεν προβλέπεται από τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ. Με την παραδοχή αυτή μπορεί να τηρηθεί η βασική αρχή του υφιστάμενου σχεδιασμού, που επιβάλλει την επεξεργασία των απορριμμάτων κάθε περιφέρειας εντός της ίδιας της περιφέρειας. Το κόστος μεταφοράς του SRF από τις τοπικές ΟΕΔΑ στην κεντρική εγκατάσταση καύσης έχει παραληφθεί διότι δεν υπάρχει βάση για αξιόπιστη εκτίμησή του.

Για τις υφιστάμενες μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων και Χανίων, ο Πίνακας 8.3-1 δεν αναφέρει στοιχεία οφέλους από πώληση προϊόντων και από επιδοτήσεις, αλλά ούτε και στοιχεία κόστους από την αξιοποίηση του παραγόμενου SRF. Οι σχετικοί λόγοι αναφέρονται στην ενότητα 8.2.

Τα αποτελέσματα της ανάλυση δείχνουν ότι το συνολικό κόστος της μεταφοράς, επεξεργασίας και τελικής διάθεσης είναι υψηλό και παραμένει υψηλό, ακόμα και αν αφαιρεθεί το όφελος από την αξία των προϊόντων και τις επιδοτήσεις της ΕΕΑΑ. Κυρίαρχη συμμετοχή στο ολικό κόστος της διαχείρισης έχει η επεξεργασία, δηλαδή ο συνδυασμός βιολογική ξήρανσης (προεπεξεργασίας) και καύσης του SRF.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Ο εναλλακτικός τρόπος αξιοποίησης του SRF με αεριοποίηση αναμένεται να έχει παρόμοιο κόστος, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, με αυτό της καύσης που θεωρείται ενταύθα (βλέπε διάγραμμα Εικόνας 7.3.2-1). Η τεχνολογία όμως της αεριοποίησης δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί για εγκαταστάσεις βιομηχανικής κλίμακας και, ακόμα και όταν αναπτυχθεί και μέχρι να ωριμάσει, οι τυχόν προσπάθειες εφαρμογής της θα προκαλέσουν υπέρμετρες υπερβάσεις κόστους, σημαντικές καθυστερήσεις και ενέχουν τον κίνδυνο αστοχίας. Πέραν τούτου, η επιβαλλόμενη αξιοποίηση των αέριων και υγρών προϊόντων της αεριοποίησης για παραγωγή χημικών, έτσι ώστε ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και αεριοποίησης να θεωρηθεί ως άλλου είδους ανάκτηση σύμφωνα με την Οδηγία 2008/08 (βλέπε ενότητα 4.4), περιπλέκει σημαντικά τις διεργασίες και αυξάνει έτι περαιτέρω το κόστος. Ακόμα όμως και σε αυτή την περίπτωση, παραμένει το πρόβλημα ασυμβατότητας με τις απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2004/12 και 2008/98.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

119

Οικονομική ανάλυση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Το ενδεχόμενο χρήσης της πυρόλυσης αντί της αεριοποίησης για την αξιοποίηση του SRF δεν μπορεί να θεωρηθεί πιθανό διότι η τεχνολογία αυτή είναι συνθετότερη και δαπανηρότερη με μικρότερες πιθανότητες επιτυχούς βιομηχανικής εφαρμογής στο ορατό μέλλον.

Η οικονομική ανάλυση βασίζεται στην υπόθεση της αξιοποίησης του SRF σε κεντρικές, ανά Περιφέρεια, μονάδες καύσης για λόγους οικονομίας κλίμακας. Η χρήση όμως κεντρικών μονάδων καύσης, ούτε προβλέπεται από τα ΠΕΣΔΑ, ούτε είναι εύκολο να εφαρμοστεί μια και συνεπάγεται ουσιαστική αναδιανομή του έργου της διαχείρισης, το οποίο έχει ήδη ανατεθεί στις επιμέρους διαχειριστικές ενότητες. Η υπόθεση χρήσης κεντρικών μονάδων καύσης σε συνδυασμό με την παράληψη του κόστους μεταφοράς του SRF στις κεντρικές αυτές μονάδες (βλέπε παραπάνω) μειώνει το εκτιμούμενο κόστος εφαρμογής κατά 84 έως 103 εκατ. €/y, ανάλογα με την ποσότητα των προς επεξεργασία ΑΣΑ (βλέπε Εικόνα 7.3.2-1).

Η διαχείριση των απορριμμάτων εντός της πυκνοκατοικημένης Αττικής και η γειτνίαση των σχετικών εγκαταστάσεων με κατοικημένες περιοχές δημιουργεί προβλήματα κοινωνικής αποδοχής με αποτέλεσμα την καταβολή σημαντικών ανταποδοτικών τελών στους ΟΤΑ υποδοχής. Το ύψος των ανταποδοτικών τελών ανερχόταν το 2004 σε 25 €/t ΑΣΑ (Οικονομόπουλος, 2004). Τα ανταποδοτικά αυτά τέλη εφαρμοζόμενα, δίχως επικαιροποίηση, στις ποσότητες των απορριμμάτων της Αττικής του έτους 2020, που απομένουν μετά την εφαρμογή προγραμμάτων ανάκτησης υλικών στην πηγή, αυξάνουν το συνολικό κόστος μεταφοράς, επεξεργασίας και διάθεσης κατά 61 εκατ. €/y. Το κόστος αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται στην οικονομική αξιολόγηση των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ.

Οι εκτιμούμενες επιδοτήσεις από την ΕΕΑΑ, που προκύπτουν από την ισχύουσα σήμερα πρακτική (βλέπε ενότητα 7.5.3), θα ανέλθουν σταδιακά σε 120 εκατ. €/y (βλέπε Πίνακα 8.3-1) έως 147 εκατ. €/y, ανάλογα με την ποσότητα των προς επεξεργασία απορριμμάτων. Τα ποσά αυτά υπερβαίνουν σημαντικά τα σημερινά έσοδα της ΕΕΑΑ και επομένως είναι ενδεχόμενος ο περιορισμός τους. Σε κάθε περίπτωση, οι παραπάνω εκτιμήσεις βασίζονται στην υπόθεση επιδότησης της συνολικής ποσότητας των υλικών συσκευασίας που περιλαμβάνονται στο SRF. Στην πραγματικότητα όμως, μέρος μόνο των υλικών συσκευασίας που καίγονται συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας 2004/12 και επομένως δικαιούνται επιδότησης (βλέπε και ενότητα 7.5.3).

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η ενδεχόμενη αεριοποίηση του SRF αντί της θεωρούμενης ενταύθα καύσης, το πιθανό κόστος των 84 έως 103 εκατ. €/y, που επιβαρύνει την επεξεργασία σε περίπτωση μη χρήσης κεντρικών (για κάθε Περιφέρεια) μονάδων καύσης, τα ανταποδοτικά τέλη ύψους 61 εκατ. €/y, που επιβαρύνουν τη διαχείριση των απορριμμάτων της Αττικής και η επιδότηση από την ΕΕΑΑ ποσοστού μόνο των υλικών συσκευασίας που περιλαμβάνονται στο SRF, αυτού που με την καύση του συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Οδηγίας 2004/12, δεν λαμβάνονται υπόψη στην οικονομική ανάλυση που προηγήθηκε. Επομένως, η οικονομική αποτίμηση που προκύπτει από τον Πίνακα 8.3-1 και τις Εικόνες 8.3-1 και 8.3-2 είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή για τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

120

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίν

ακας

8.3

-1 Α

νάλυ

ση κ

όστο

υς ε

φαρμ

ογής

υφι

στάμ

ενω

ν Π

ΕΣΔ

Α /

Επε

ξεργ

ασία

ελά

χιστ

ων

ποσο

τήτω

ν Α

ΣΑ σ

ύμφω

να μ

ε Ο

δηγί

α 99

/31

(τιμ

ές 2

008)

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

121

Οικονομική ανάλυση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

122

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Εικ

όνα

8.3-

1 Κ

όστο

ς εφ

αρμο

γής

υφισ

τάμε

νων

ΠΕ

ΣΔΑ

/ Ε

πεξε

ργασ

ία ε

λάχι

στω

ν πο

σοτή

των

σύμφ

ωνα

με

Οδη

γία

99/3

1 (τ

ιμές

200

8)

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

123

Οικονομική ανάλυση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Οικ

ονομ

ική

ανάλ

υση

εναλ

λακτ

ικώ

ν σχ

εδίω

ν δι

αχεί

ριση

ς

Εικ

όνα

8.3-

2 Κ

όστο

ς εφ

αρμο

γής

υφισ

τάμε

νων

ΠΕ

ΣΔΑ

/ Ε

πεξε

ργασ

ία σ

υνολ

ικώ

ν πο

σοτή

των

Ηπε

ιρω

τική

ς Ε

λλάδ

ας κ

αι Κ

ρήτη

ς (τ

ιμές

200

8)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

124

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝΣΧΕΔΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ9.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1239.2 ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΟΔΗΓΙΕΣ Ε.Ε. 123

9.2.1 Συμβατότητα Νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης 1239.2.2 Συμβατότητα Υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ 123

9.3 ΚΟΣΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 1259.3.1 Αρχική Επένδυση Κεφαλαίου 1269.3.2 Ετήσιο Κόστος Κεφαλαίου και Λειτουργίας 127

9.4 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ 1299.5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΗ 1309.6 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 132

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

125

Συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

9.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα διαχειριστικά σχέδια που ορίστηκαν και αναλύθηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια αξιολογούνται στις ενότητες που ακολουθούν σε σχέση με τα ακόλουθα κριτήρια:

• Συμβατότητα με τις Οδηγίες της Ε.Ε., μια και αποτελεί προφανή αναγκαιότητα για κάθε διαχειριστικό σχήμα.

• Κόστος διαχείρισης, δεδομένου ότι οι σχετικές δαπάνες είναι τόσο μεγάλες που θα επηρεάσουν την εθνική οικονομία και θα επιβαρύνουν αισθητά τον κάθε πολίτη.

• Περιβαλλοντικά προβλήματα, επειδή η φύση και η έκτασή τους εξαρτάται σημαντικά από τα χαρακτηριστικά του κάθε σχήματος διαχείρισης.

• Κοινωνική αποδοχή, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την ομαλή ένταξη των εγκαταστάσεων διαχείρισης στις τοπικές κοινωνίες, αλλά και για την αποφυγή καθυστερήσεων λόγω δικαστικών προσφυγών και δυναμικών κινητοποιήσεων.

9.2 ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΟΔΗΓΙΕΣ Ε.Ε.

Η συμβατότητά εκάστου υποψήφιου σχεδίου διαχείρισης απορριμμάτων με τις Οδηγίες της Ε.Ε. αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την επιλογή του.

9.2.1 Συμβατότητα Νέου Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης

Σύμφωνα και με τα αναφερόμενα στην ενότητα 6.1.3, το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης, κάνοντας χρήση της Αερόβιας ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών, μπορεί να εκπληρώσει όλους τους στόχους που θέτουν οι Οδηγίες της Ε.Ε. και επομένως είναι συμβατό με το γράμμα αλλά και με το πνεύμα της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας που διέπει τη διαχείριση των οικιακού τύπου απορριμμάτων.

Προϋπόθεση συμβατότητας είναι η αξιοποίηση των ανακτώμενων ανακυκλώσιμων υλικών και του παραγόμενου εδαφοβελτιωτικού.

9.2.2 Συμβατότητα Υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ

Τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ είναι κατά κανόνα ασαφή σε ότι αφορά τη χρήση του παραγόμενου από τη βιολογική ξήρανση SRF (βλέπε ενότητα 6.3). Το τελευταίο δημιουργεί αοριστία στο σύστημα διαχείρισης, πλην όμως οι εναλλακτικές δυνατότητες περιορίζονται στις ακόλουθες (βλέπε ενότητα 2.4):

• Εδαφική διάθεση του παραγόμενου SRF. Τούτο όμως δεν επιτυγχάνει κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα και το όλο διαχειριστικό σχήμα είναι ασύμβατο με τις Οδηγίες 99/31, 2004/12 και 2008/98 (βλέπε ενότητα 6.1.3).

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

126

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

• Αξιοποίηση του παραγόμενου SRF σε συμβατικές μονάδες καύσης απορριμμάτων. Με τον τρόπο αυτό όμως δεν πληρούνται οι απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12 και επιπλέον ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και καύσης θεωρείται από την Οδηγία 2008/98 ως διάθεση, έχοντας μικρότερη προτεραιότητα έναντι άλλων μεθόδων επεξεργασίας (βλέπε ενότητα 6.1.3).

• Αεριοποίηση ή πυρόλυση του SRF για παραγωγή χημικών. Οι τεχνολογίες αυτές όμως δεν έχουν εφαρμοστεί επιτυχώς σε βιομηχανικού μεγέθους εγκαταστάσεις και επιπλέον με τη χρήση τους δεν πληρούνται οι απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12.

Υπενθυμίζεται σχετικά ότι οι δυνατότητες χρήσης του SRF στην τσιμεντοβιομηχανία είναι πολύ περιορισμένες και η συναποτέφρωση του SRF σε λιγνιτικούς σταθμούς δεν αποτελεί πρακτική επιλογή, ενότητα 2.4.

Το ερώτημα, που εύλογα τίθεται στο σημείο αυτό, είναι αν υπάρχουν λύσεις, ικανές να καταστήσουν το συνδυασμό βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF συμβατό με τις οδηγίες της Ε.Ε.. Θα μπορούσε για παράδειγμα κάποιος να προτείνει και να ισχυριστεί τα ακόλουθα:

• Διαχωρισμό των αναγκαίων υλικών (κυρίως πλαστικών και γυαλιού μια και το μεγαλύτερο μέρος των απαιτήσεων ανακύκλωσης χαρτιού καλύπτεται από τα προγράμματα ανάκτησης υλικών στην πηγή) πριν από τη βιολογική ξήρανση. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσαν να καλυφθούν οι απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12.

• Χρήση απλών συστημάτων (π.χ. ηλεκτρόφιλτρων ή σακόφιλτρων) για τον έλεγχο των εκπομπών από τις μονάδες καύσης του SRF, μια και η αφαίρεση των «σκληρών» πλαστικών από τα απορρίμματα μειώνει την συγκέντρωση αλογόνων στο SRF και επομένως και την παραγωγή διοξινών, φουρανίων και οξέων από την καύση του. Πρόσθετο λόγο αποτελεί και η αφαίρεση των αχρήστων κατά τη διαδικασία της παραγωγής του SRF (βλέπε διάγραμμα (δ) Εικόνας 2.3.1-1), η οποία μειώνει τις εκπομπές σωματιδίων και βαρέων μετάλλων.

• Ξεχωριστή θεώρηση της θερμικής απόδοσης του συστήματος καύσης του SRF, το οποίον, μετά την κατάργηση των ιδιαίτερα ενεργοβόρων (και δαπανηρών) συστημάτων ελέγχου που ισχύουν για μονάδες καύσης απορριμμάτων, θα μπορούσε να προσεγγίσει τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης της Οδηγίας 98/2008, ακόμα και δίχως «τηλεθέρμανση».Υπό αυτές τις συνθήκες ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF θα μπορούσε να καλύψει τις απαιτήσεις ανακύκλωσης των Οδηγιών 2008/98 και 2004/12 και επιπλέον να θεωρηθεί ως άλλου είδους ανάκτηση και να είναι σύμφωνος με την ιεραρχία της Οδηγίας 98/2008.

Στην πραγματικότητα όμως τα παραπάνω δεν ισχύουν και ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF δεν μπορεί να καταστεί συμβατός με τις Οδηγίες της Ε.Ε.. Για παράδειγμα, σε ότι αφορά τους προαναφερθέντες ισχυρισμούς ισχύουν τα ακόλουθα:

• Ο διαχωρισμός πλαστικών και αχρήστων από τα προς επεξεργασία απορρίμματα μπορεί να μειώσει την παρουσία των ουσιών που δημιουργούν τοξικές εκπομπές κατά την καύση των

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

127

Συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

ΑΣΑ ή/και των δευτερογενών καυσίμων RDF και SRF, είναι όμως δύσκολο να τις εξαλείψει.

Η τυχόν τελειοποίηση των τεχνολογιών διαχωρισμού, σε βαθμό που να καθιστά δυνατή την καύση των ΑΣΑ, RDF ή/και SRF δίχως σύνθετα συστήματα ελέγχου εκπομπών, θα επηρεάσει κατά κύριο λόγο το σχεδιασμό και τις διαδικασίες αδειοδότησης των εγκαταστάσεων καύσης ΑΣΑ λόγω της ευρείας χρήσης τους. Το ζήτημα είναι προφανώς σημαντικό και επομένως, εάν και όταν προκύψει, θα αποτελέσει αντικείμενων εκτενών μελετών, μετρήσεων και νέων Οδηγιών από την Ε.Ε.

Προς το παρόν τέτοιο θέμα δεν έχει ανακύψει και επομένως δεν υπάρχει βάση για την απλοποίηση των συστημάτων ελέγχου εκπομπών από τις διαδικασίες καύσης ΑΣΑ, RDF ή/και SRF.

• Σε κάθε περίπτωση, η δυνατότητα τήρησης των ελάχιστων επιπέδων ενεργειακής απόδοσης, που απαιτούνται προκειμένου να θεωρηθεί η επεξεργασία ως άλλου είδους ανάκτηση από την Οδηγία 98/2008, αφορά την ολική ενεργειακή απόδοση του συνδυασμού βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF και όχι ξεκομμένα της καύσης του SRF (βλέπε ενότητα 4.4). Η ενεργειακή απόδοση του συνδυασμού αυτού είναι χαμηλότερη ακόμα και από αυτή της απ’ ευθείας καύσης των απορριμμάτων (βλέπε διαγράμματα (δ) και (ε) Εικόνας 2.3.1-1) και απέχει πολύ από το να καλύψει τις ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης που ορίζει η Οδηγία 90/2008, ακόμα και στην περίπτωση χρήσης απλών συστημάτων ελέγχου εκπομπών στις μονάδες καύσης του SRF. Επομένως, ο συνδυασμός βιολογικής ξήρανσης και καύσης του SRF θεωρείται από την Οδηγία 98/2008 ως διάθεση και η επιλογή του έχει χαμηλότερη προτεραιότητα έναντι άλλων μεθόδων επεξεργασίας.

9.3 ΚΟΣΤΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Στην παρούσα ενότητα γίνεται συγκριτική αξιολόγηση των εναλλακτικών σεναρίων που αναλύθηκαν στο Κεφάλαιο 8 με αναφορά σε στοιχεία κόστους του έτους 2020. Τα στοιχεία αυτά είναι τα πλέον χαρακτηριστικά μια και το 2020 κλιμακώνονται οι απαιτήσεις ανάκτησης υλικών και επεξεργασίας των Οδηγιών 99/31 και 08/98 (βλέπε Κεφάλαιο 4) και από εκεί και μετά σταθεροποιείται το σύστημα διαχείρισης. Τα σημαντικότερα από τα στοιχεία αυτά συνοψίζονται και αντιπαραβάλλονται στον Πίνακα 9.3-1 και εξετάζονται λεπτομερέστερα στις ενότητες 9.3.1 και 9.3.2 που ακολουθούν.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

128

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίνακας 9.3-1 Σύγκριση στοιχείων κόστους έτους 2020 εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης (τιμές 2008)

Επεξεργασία ελάχιστων ποσοτήτων ΑΣΑ σύμφωνα με Οδηγία 99/31

Νέο ΕθνικόΣχέδιο

ΥφιστάμεναΠΕΣΔΑ

ΠΕΣΔΑ προς νέο Εθνικό σχέδιο

Διαφορά Λόγος

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ* [000 €y] [€/t ΑΣΑ]

680.389109,4

1.353.200217,7

672.811108,2

2,0

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

152.64924,6

235.84137,9

95.41015,3

1,6

ΚΑΘΑΡΟ ΚΟΣΤΟΣ** [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

527.74084,9

1.117.359179,7

577.40192,9

2,1

ΕΠΕΝΔΥΣΗ, [000 €] 1.101.613 4.779.348 3.677.735 4,3

Επεξεργασία συνολικών ποσοτήτων ΑΣΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης

Νέο ΕθνικόΣχέδιο

ΥφιστάμεναΠΕΣΔΑ

ΠΕΣΔΑ προς νέο Εθνικό σχέδιο

Διαφορά Λόγος

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ* [000 €y] [€/t ΑΣΑ]

733.671118,0

1.570.381252,6

836.711134,6

2,1

ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΟΦΕΛΟΣ [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

186.41330,0

288.00646,3

116.51418,7

1,6

ΚΑΘΑΡΟ ΚΟΣΤΟΣ** [000 €/y] [€/t ΑΣΑ]

547.25788,0

1.282.375206,3

720.197115,8

2,3

ΕΠΕΝΔΥΣΗ, [000 €] 1.183.558 5.627.792 4.444.234 4,8

* Κόστος μεταφοράς, επεξεργασίας (δίχως να λαμβάνεται υπόψη το όφελος από αξία προϊόντων και επιδοτήσεις) και τελικής διάθεσης.

** Καθαρό κόστος μεταφοράς, επεξεργασίας (λαμβάνοντας υπόψη το όφελος από αξία προϊόντων και επιδοτήσεις) και τελικής διάθεσης.

9.3.1 Αρχική Επένδυση Κεφαλαίου

Συγκριτικά στοιχεία των συνολικών επενδύσεων που θα απαιτηθούν έως το έτος 2020 για την εφαρμογή των εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης, δίνονται στον Πίνακα 9.3-1 και παρουσιάζονται γραφικά στα διαγράμματα της Εικόνας 9.3.1-1. Τα τελευταία επιμερίζουν επιπροσθέτως τις συνολικές επενδύσεις σε αυτές που απαιτούνται για μεταφορά, επεξεργασία και διάθεση.

Τα παραπάνω στοιχεία αναφέρονται, τόσο στην περίπτωση επεξεργασίας των ελάχιστων ποσοτήτων ΑΣΑ, που προκύπτουν από την Οδηγία 99/31, όσο και στην περίπτωση επεξεργασίας του συνόλου των διαθέσιμων ποσοτήτων ΑΣΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης. Οι αναφερόμενες επενδύσεις καλύπτουν το σύνολο της υποδομής που απαιτείται για τη μεταφορά, επεξεργασία και διάθεση των ΑΣΑ, με μόνη εξαίρεση το κόστος κατασκευής των υφιστάμενων μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ Α. Λιοσίων και Χανίων.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

129

Συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Από το διάγραμμα της Εικόνας 9.3.1-1 προκύπτει ότι το νέο Εθνικό σχέδιο απαιτεί υψηλότερες επενδύσεις για μεταφορά και χαμηλότερες για διάθεση σε σχέση με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ. Τούτο συμβαίνει επειδή στο νέο Εθνικό σχέδιο τα απορρίμματα της Ηπειρωτικής Ελλάδας μεταφέρονται σε μεγαλύτερες αποστάσεις (στις κεντρικές ΟΕΔΑ Πτολεμαΐδας και Μεγαλόπολης), εκεί όμως οι εγκαταστάσεις τελικής διάθεσης είναι μεγάλες και προσφέρουν οικονομία κλίμακας.

Εικόνα 9.3.1-1 Σύγκριση απαιτούμενων επενδύσεων έως το έτος 2020 για την εφαρμογή των εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης (τιμές 2008).

Συνολικά, οι απαιτούμενες επενδύσεις για την εφαρμογή των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ είναι κατά 4,3 έως 4,8 φορές (3,7 έως 4,4 δισ. €) υψηλότερες σε σχέση με το νέο Εθνικό σχέδιο, Πίνακας 9.3.1-1.

9.3.2 Ετήσιο Κόστος Κεφαλαίου και Λειτουργίας

Συγκριτικά στοιχεία ετήσιου κόστους κεφαλαίου και λειτουργίας των εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης για το έτος 2020, δίνονται στον Πίνακα 9.3-1 και παρουσιάζονται γραφικά στα διαγράμματα των Εικόνων 9.3.2-1 και 9.3.2-2. Τα τελευταία επιμερίζουν επιπροσθέτως το συνολικό κόστος, σε κόστος μεταφοράς, επεξεργασίας (νέων και υφιστάμενων μονάδων) και διάθεσης.

Τα παραπάνω στοιχεία αναφέρονται, τόσο στην περίπτωση επεξεργασίας των ελάχιστων ποσοτήτων ΑΣΑ, που προκύπτουν από την Οδηγία 99/31, όσο και στην περίπτωση επεξεργασίας του συνόλου των διαθέσιμων ποσοτήτων ΑΣΑ Ηπειρωτικής Ελλάδας και Κρήτης.

Τα διαγράμματα της Εικόνας 9.3.2-1 δεν περιλαμβάνουν το ευμετάβλητο όφελος από τις πωλήσεις προϊόντων (βλέπε ενότητα 7.5.1) και τις επιδοτήσεις και επομένως αποτελούν μια χρονικά σταθερότερη πηγή αναφοράς. Στα διαγράμματα της Εικόνας 9.3.2-2 το προαναφερθέν όφελος έχει αφαιρεθεί από το κόστος επεξεργασίας και επομένως η αναφορά γίνεται στο καθαρό κόστος της διαχείρισης.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

130

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Εικόνα 9.3.2-1 Σύγκριση κόστους μεταφοράς, επεξεργασίας (δίχως οφέλη από πώληση προϊόντων και επιδοτήσεις) και διάθεσης των εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης για το έτος 2020 (τιμές 2008).

Εικόνα 9.3.2-2 Σύγκριση καθαρού κόστους μεταφοράς, επεξεργασίας (λαμβανομένου υπόψη του οφέλους από πώληση προϊόντων και επιδοτήσεις) και διάθεσης των εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

για το έτος (τιμές 2008).

Όπως και στην περίπτωση των επενδύσεων, το νέο Εθνικό σχέδιο έχει υψηλότερο κόστος μεταφοράς και χαμηλότερο τελικής διάθεσης από τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ. Τούτο συμβαίνει επειδή στο νέο Εθνικό σχέδιο τα απορρίμματα της Ηπειρωτικής Ελλάδας μεταφέρονται σε μεγαλύτερες αποστάσεις (στις κεντρικές ΟΕΔΑ Πτολεμαΐδας και Μεγαλόπολης), εκεί όμως οι εγκαταστάσεις τελικής διάθεσης είναι μεγάλες και προσφέρουν οικονομία κλίμακας.

Συνολικά, το καθαρό ετήσιο κόστος των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ είναι κατά 2,1 έως 2,3 φορές (577 έως 720 εκατ. €/y) υψηλότερο σε σχέση με το νέο Εθνικό σχέδιο, Πίνακας 9.3-1.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

131

Συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Οι παραπάνω διαφορές μεταξύ του νέου Εθνικού σχεδίου και των δύο εναλλακτικών είναι συντηρητικές μια και, ανάμεσα στα άλλα, η οικονομική ανάλυση της ενότητας 8.2 έγινε με τρόπο δυσμενή για το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης, ενώ αντίθετα, η οικονομικά ανάλυση της ενότητας 8.3 έγινε με τρόπο ευνοϊκό για τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ.

9.4 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Η Αερόβια ΜΒΕ, η κύρια μέθοδος επεξεργασίας στο νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης, δεν έχει υγρά απόβλητα, ούτε σημαντικές αέριες εκπομπές, και οι οσμές ελέγχονται αποτελεσματικά με χρήση απλών συστημάτων, όπως βιοφίλτρων. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η δυνατότητα λειτουργίας εργοστασίων Αερόβιας ΜΒΕ ακόμα και πλησίον κατοικημένων περιοχών χωρίς τη δημιουργία οχλήσεων.

Η βιολογική ξήρανση, η κύρια μέθοδος προεπεξεργασίας στα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ, δεν έχει σημαντικά υγρά απόβλητα και αέριες εκπομπές, όπως και η Αερόβια ΜΒΕ. Η καύση όμως του SRF, που παράγεται από τη βιολογική ξήρανση, δημιουργεί σημαντικές τοξικές εκπομπές και στερεά κατάλοιπα, όπως και η καύση των ΑΣΑ (βλέπε ενότητα 2.3.4). Ο εναλλακτικός τρόπος αξιοποίησης του SRF με αεριοποίηση ή πυρόλυση δημιουργεί παρόμοια προβλήματα και ενδεχομένως αυξημένες εκπομπές διοξινών και φουρανίων (βλέπε π.χ. Ψωμάς, 2005 και US EPA, 1996).

Από την ανάλυση κύκλου ζωής εύκολα προκύπτει ότι η συνολική περιβαλλοντική απόδοση της Αερόβιας ΜΒΕ είναι θετική λόγω του περιβαλλοντικού οφέλους που προσφέρει η υποκατάσταση παρθένων υλικών από τα ανακτώμενα ανακυκλώσιμα υλικά. Επίσης, η συνολική ενεργειακή απόδοση της Αερόβιας ΜΒΕ είναι πολλαπλάσια από αυτή του συνδυασμού βιολογικής ξήρανσης των ΑΣΑ και καύσης του SRF, μια και η εξοικονόμηση ενέργειας από την υποκατάσταση παρθένων υλικών από ανακτώμενα ανακυκλώσιμα είναι πολλαπλάσια από την ενέργεια που αποδίδει η καύση των τελευταίων, Πίνακας 9.4-1. Ανάλογο είναι και το όφελος σε σχέση με τις εκπομπές CO

2.

Πίνακας 9.4-1 Ενεργειακή απόδοση ανάκτησης υλικών έναντι καύσης (Πηγή: Ψωμάς, 2005)

Εξοικονόμηση από υποκατάσταση παρθένων

υλικώνΠαραγωγή από καύση

[MJ/t]

Λόγος εξοικονόμησης προς παραγωγή

[MJ/t]

Χαρτί εφημερίδας 22398 8444 2,7

Χαρτόνι 22887 7388 3,1

Πολυαιθυλένιο (HDPE) 35242 8233 4,3

Χαρτί γραφής 74316 21004 3,5

Γυάλινη συσκευασία 3212 106 30,3

Αλουμίνιο 256830 739 347,5

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

132

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η Αερόβια ΜΒΕ με ανάκτηση ανακυκλώσιμων υλικών και κομποστοποίηση των οργανικών είναι, με μεγάλη διαφορά, η περιβαλλοντικά φιλικότερη μέθοδος επεξεργασίας και το ίδιο ισχύει και για το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης που βασίζεται στη χρήση αυτής της τεχνολογίας.

Οι Οδηγίες της Ε.Ε. κατευθύνουν τα κράτη-μέλη στη διαμόρφωση περιβαλλοντικά φιλικών σχημάτων διαχείρισης, συμβατών με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης. Το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης προκύπτει από τη θεώρηση των Οδηγιών αυτών (βλέπε ενότητα 6.1.3) και ως εκ τούτου δεν είναι τυχαίο ότι είναι το περιβαλλοντικά φιλικότερο. Η αυξημένη προτεραιότητα στην ανάκτηση υλικών έχει ως αποτέλεσμα τον επιταχυνόμενο ρυθμό μείωσης των ποσοστών χρήσης θερμικών μεθόδων επεξεργασίας σε Ευρώπη και Αμερική την τελευταία δεκαετία (βλέπε π.χ. Ψωμάς, 2005).

9.5 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΠΟΔΟΧΗ

Η κοινωνική αποδοχή αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την απρόσκοπτη εφαρμογή του όλου διαχειριστικού σχήματος.

Το νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συμβάλλουν σημαντικά στην κοινωνική αποδοχή του, όπως τα ακόλουθα:

• Εξυπηρετεί το σύνολο της Ηπειρωτικής Ελλάδας και την Κρήτη με ένα πολύ μικρό αριθμό κεντρικών ΟΕΔΑ και αυτές σε ιδιαίτερα κατάλληλες θέσεις.

• Χρησιμοποιεί την περιβαλλοντικά φιλική μέθοδο της Αερόβιας ΜΒΕ με ανάκτηση υλικών, η οποία δεν έχει υγρά απόβλητα και εκπομπές, ούτε τοξικά στερεά υπολείμματα.

• Παρέχει σιδηροδρομική μεταφορά των απορριμμάτων έως τις εγκαταστάσεις υποδοχής των κεντρικών ΟΕΔΑ (π.χ. στην Πτολεμαΐδα και Μεγαλόπολη), αποφεύγοντας έτσι την επιβάρυνση του οδικού δικτύου.

• Παράγει σημαντικές ποσότητες εδαφοβελτιωτικού υλικού, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εκτενή ανάπλαση διαταραγμένων εδαφών στα λιγνιτωρυχεία, Εικόνες 9.5-1 και 9.5-2.

• Δημιουργεί έως και 6.500 νέες μόνιμες και ικανοποιητικά αμειβόμενες 1 θέσεις εργασίας, σύμφωνα με τις αναλυτικές εκτιμήσεις του μοντέλου σχεδιασμού και κοστολόγησης μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ (βλέπε Πίνακα 9.5-1).

• Παράγει έως και 1,7 εκατ. t/y ανακυκλώσιμα υλικά, για την αξιοποίηση των οποίων αναμένεται να δημιουργηθούν δορυφορικές τοπικές βιομηχανίες χάρτου, πλαστικών, υάλου και αλουμινίου. Οι βιομηχανίες αυτές θα δημιουργήσουν πρόσθετες θέσεις εργασίας και θα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη των περιοχών υποδοχής των κεντρικών ΟΕΔΑ.

1 Η ανάλυση του κόστους λειτουργίας των μονάδων Αερόβιας ΜΒΕ στις ενότητες 7.3 και 8.2 βασίζεται σε ελάχιστο κόστος ανά εργαζόμενο 20.000 €/y.

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

133

Συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

Εικόνα 9.5-1 Εργασίες φυτοκάλυψης στα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας (Πηγή: Α.Φώσκολος)

Εικόνα 9.5-2 Αποκαταστημένα εδάφη στα λιγνιτωρυχεία της Πτολεμαΐδας (Πηγή: Χ. Πασσαλίδης)

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

134

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Πίνακας 9.5-1 Εκτιμούμενος αριθμός θέσεων εργασίας κατά ειδικότητα σε μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ παραγωγικής ικανότητας 500.000 t/y απορριμμάτων.

Υποστήριξη ΥποδοχήΜηχανικήΔιαλογή

Βιοαποδόμηση Σύνολο

Διευθυντής 1 1

Διοικητικό προσωπικό 2 2

Εργαστήριο 1 1

Marketing 1 1

Μηχανικοί 3 3

Εργοδηγοί 18 18

Φύλακες 4 4

Συντηρητές-επόπτες λειτουργίας εξοπλισμού

2 4 49 7 62

Χειριστές 7 14 9 30

Χειροδιαλογείς 527 527

Εργάτες 13 13

ΣΥΝΟΛΟ 32 11 590 29 662

Σε αντίθεση με τα παραπάνω, τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ οδηγούν στη δημιουργία πολυπληθών ΟΕΔΑ, διεσπαρμένων σε όλη τη χώρα και όχι πάντοτε στις πλέον κατάλληλες θέσεις (Economopoulos, 2009α), συνεπάγονται τη χρήση θερμικών μεθόδων επεξεργασίας (καύση, αεριοποίηση ή πυρόλυση του SRF) με τοξικές εκπομπές και στερεά κατάλοιπα, ενώ σε τοπικό επίπεδο δημιουργούν μικρό αριθμό θέσεων εργασίας. Τα παραπάνω εξηγούν την ένταση και την έκταση των κοινωνικών αντιδράσεων, που έχουν προκαλέσει, και συνεχίζουν να προκαλούν, οι προσπάθειες εφαρμογής των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ με αποτέλεσμα τις σημαντικές καθυστερήσεις στην εφαρμογή τους.

9.6 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ασυμβατότητα των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ με τις Οδηγίες της Ε.Ε. θα έπρεπε να συνεπάγεται την άμεση αναθεώρησή τους. Αντί όμως για αναθεώρηση, η μια Περιφέρεια μετά την άλλη προχωράει στην επιλογή της βιολογικής ξήρανσης ως κυρίαρχης μεθόδου προεπεξεργασίας, δεσμεύοντας τις περεταίρω επιλογές και καθιστώντας ουσιαστικά αδύνατη την τήρηση των Οδηγιών της Ε.Ε., ενότητα 9.2.2. Οι αποφάσεις για τέτοιας έκταση δέσμευση της χώρας λαμβάνονται δίχως να διασαφηνίζεται ο τρόπος αξιοποίησης του παραγόμενου SRF και δίχως να εξετάζεται, ούτε καν να συζητιέται, το θέμα της συμβατότητας του όλου διαχειριστικού σχήματος με τις Οδηγίες της Ε.Ε..

Το κόστος εφαρμογής των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ, με βιολογική ξήρανση ως κυρίαρχη μέθοδο επεξεργασίας και με καύση ως τη μόνη πρακτική μέθοδο αξιοποίησης του SRF, είναι πολλαπλάσιο αυτού της εφαρμογής εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης. Πιο συγκεκριμένα, τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

135

Συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης

απαιτούν 4,3 έως 4,8 φορές υψηλότερες επενδύσεις και έχουν καθαρό ετήσιο κόστος τουλάχιστον 2,3 φορές μεγαλύτερο σε σχέση με το νέο Εθνικό σχέδιο, ενότητα 9.3. Εφαρμογή των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ, ακόμα και με την απ’ ευθείας καύση των ΑΣΑ ως κυρίαρχη μέθοδο επεξεργασίας, δεν θα βελτίωνε τα προβλήματα ασυμβατότητας με τις Οδηγίες της Ε.Ε., θα μείωνε όμως σημαντικά τις απαιτούμενες επενδύσεις και το ετήσιο κόστος κεφαλαίου και λειτουργίας, Εικόνες 7.3.1-1 και 7.3.2-1.

Τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ με βιολογική ξήρανση και καύση του παραγόμενου SRF δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα με τοξικές αέριες εκπομπές και στερεά κατάλοιπα, παρόμοια με αυτά της απ’ ευθείας καύσης των ΑΣΑ. Το όλο διαχειριστικό σχήμα δεν συνάδει με τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης και τις προτεραιότητες της Ε.Ε., στόχος της οποίας είναι η δημιουργία της κοινωνίας της ανακύκλωσης. Η προαναφερθείσα έλλειψη περιβαλλοντικής φιλικότητας δεν είναι άσχετη με την έλλειψη συμβατότητας προς τις Οδηγίες της Ε.Ε..

Τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ δεν είναι κοινωνικά αποδεκτά λόγω των πολυπληθών ΟΕΔΑ και ΧΥΤΑ που προωθούνται σε όλη τη χώρα και μάλιστα όχι στις πλέον κατάλληλες θέσεις, αλλά και λόγω έλλειψης περιβαλλοντικής φιλικότητας. Οι αντιδράσεις των κατοίκων, δυναμικές και ένδικες, είναι πολυπληθείς με αποτέλεσμα τις μεγάλες καθυστερήσεις στην εφαρμογή.

Σε αντίθεση με τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ, το προτεινόμενο νέο Εθνικό σχέδιο διαχείρισης είναι συμβατό με το γράμμα αλλά και με το πνεύμα των Οδηγιών της Ε.Ε. και συνάμα είναι σημαντικά οικονομικότερο, περιβαλλοντικά φιλικότερο και κοινωνικά πλέον αποδεκτό. Τα συμπεράσματα αυτά είναι αξιόπιστα, εφ ενός μεν διότι προκύπτουν από προσεκτική ανάλυση και εκτενή χρήση προηγμένων μοντέλων σχεδιασμού και κοστολόγησης, αφ’ ετέρου δε διότι η υπεροχή του νέου Εθνικού σχεδίου από τα εναλλακτικά σχήματα είναι τόσο μεγάλη σε σχέση με όλα τα κριτήρια, που δεν είναι δυνατόν να αναστραφεί από τυχόν διαφοροποιήσεις παραδοχών και (επιστημονικά αμερόληπτων) προσεγγίσεων.

Τα προαναφερθέντα, σε συνδυασμό με την υποχρέωση της χώρας να παράσχει πλήρη επεξεργασία στο 26% των παραγομένων απορριμμάτων σε νέες εγκαταστάσεις έως τα μέσα του 2010 (βλέπε ενότητα 5.3), προοιωνίζουν αδιέξοδα μεγάλης κλίμακας.

Κατά συνέπεια, η χώρα δεν έχει άλλη επιλογή από την άμεση και ριζική αναθεώρηση των υφιστάμενων ΠΕΣΔΑ και το νέο Εθνικό σχέδιο αποτελεί μια ορθολογική πρόταση προς αυτή την κατεύθυνση. Η έγκριση ενός σχεδίου συναφούς με το προτεινόμενο αποτελεί τον ταχύτερο και σαφώς ασφαλέστερο τρόπο εκπλήρωσης των Οδηγιών της Ε.Ε. Στην περίπτωση αυτή, άμεσος στόχος θα ήταν η δημιουργία των πρώτων εγκαταστάσεων (Αερόβιας ΜΒΕ και ΧΥΤΥ) σε μία κεντρική ΟΕΔΑ, π.χ. στα λιγνιτωρυχεία της Μεγαλόπολης, για εξυπηρέτηση περιοχών που δεν διαθέτουν επαρκή υποδομή σε ΧΥΤΑ, όπως η Αττική και η Πελοπόννησος. Η μονάδα αυτή θα μπορούσε να καλύψει το σύνολο των απαιτήσεων επεξεργασίας απορριμμάτων της χώρας, που τίθενται σε ισχύ από τα μέσα του 2010 δίνοντας χρόνο για την επέκταση και ολοκλήρωση των υποδομών και στις άλλες ΟΕΔΑ έως το 2013 και 2020.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι οι υφιστάμενες διαχειριστικές επιλογές είναι από τις χειρότερες δυνατές, πλην όμως υπάρχει λύση. Το πρόβλημα είναι ότι εφαρμογή των δαπανηρών έργων έχει ήδη ανατεθεί σε τοπικούς φορείς και η ευθύνη των μη ορθολογικών επιλογών έχει κατανεμηθεί σε όλα τα

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

136

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

επίπεδα της διοίκησης (βλέπε ενότητα 4.5) και επομένως δεν αποτελεί ευθύνη κανενός. Υπό αυτές τις συνθήκες υπάρχει καθολική απροθυμία για οποιαδήποτε επανεξέταση και μεταβολή της πορείας με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δημοσιοποίηση στοιχείων και σχεδίων (βλέπε π.χ. ενότητα 6.3 και ΤΕΕ, 2006) και να αποθαρρύνεται η επιστημονική αμφισβήτηση. Για τις σημαντικές καθυστερήσεις η διοίκηση κατηγορεί τους πολίτες και το σύνδρομο «όχι στην αυλή μου» ως υπεύθυνους και αισθάνεται ότι έχει το ηθικό δικαίωμα προώθησης ενός λανθασμένου σχεδιασμού, ακόμα και με χρήση κατασταλτικών μέσων. Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η επιβολή μιας πολιτικής, που δεν συνάδει με τις Οδηγίες της Ε.Ε. και με την κοινή λογική και η οποία θα επιβαρύνει σημαντικότατα την εθνική οικονομία και τους πολίτες και μάλιστα σε περίοδο δεινής οικονομικής κρίσης.

Είναι πλέον προφανές ότι μόνο με υψηλού επιπέδου πολιτική παρέμβαση μπορεί να ανατραπεί η σημερινή αδιέξοδη κατάσταση. Στην περίπτωση αυτή η χρήσηενός πολύ μικρού αριθμού νέων κεντρικών ΟΕΔΑ (π.χ. τριών, όπως στην παρούσα προμελέτη), σε γνωστές θέσεις, θα επέτρεπε τη δραστική απλοποίηση του υφιστάμενου διοικητικού πλαισίου (βλέπε ενότητα 4.5), έτσι ώστε με σαφείς αρμοδιότητες και ευθύνες να μπορέσουν να κινηθούν αποτελεσματικά οι διαδικασίες εφαρμογής.

Εργοστάσια βιολογικής ξήρανσης λειτουργούν από το 1996 σε πέντε Ευρωπαϊκές χώρες παρέχοντας προεπεξεργασία στο 0,18% έως 2,05% των παραγομένων σε αυτές ποσοτήτων ΑΣΑ, Πίνακας 6.3-4. Το SRF που προκύπτει από τις μικρές αυτές ποσότητες ΑΣΑ μπορεί να αξιοποιηθεί με υψηλή ενεργειακή απόδοση, δίχως σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα και με λογικό κόστος σε περιστροφικούς κλιβάνους της τσιμεντοβιομηχανίας (ενότητα 2.4) και ενδεχομένως σε υψικαμίνους βιομηχανιών παραγωγής πρωτογενούς σιδήρου, δίχως να δημιουργεί πρόβλημα ασυμβατότητας του όλου διαχειριστικού σχήματος με τις Οδηγίες της Ε.Ε.

Το ίδιο βέβαια ισχύει και για την Ελλάδα, της οποίας το 5 με 10% των παραγόμενων ΑΣΑ, δηλ 250.000 έως 500.000 t/y ΑΣΑ, θα μπορούσε να τύχει επεξεργασίας σε μονάδες Αερόβιας ΜΒΕ για παραγωγή RDF ή/και βιολογικής ξήρανσης για παραγωγή SRF και τα δευτερογενή καύσιμα που προκύπτουν θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν ορθολογικά από την τσιμεντοβιομηχανία (βλέπε και ενότητα 2.4). Δεδομένου όμως ότι το υφιστάμενο εργοστάσιο Αερόβιας ΜΒΕ Άνω Λιοσίων ήδη επεξεργάζεται περί τους 250.000 t/y ΑΣΑγια παραγωγή RDF, τα περιθώρια που απομένουν για ορθολογική χρήση της βιολογικής ξήρανσης στη χώρα μας είναι πολύ περιορισμένα.

Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στον υπόλοιπο κόσμο και θα ήταν λογικό και για τη χώρα μας, τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ προωθούν τη χρήση της βιολογικής ξήρανσης για το σύνολο σχεδόν των απορριμμάτων, ενότητα 6.3. Με αυτό τον τρόπο, ενώ η δυνατότητα επεξεργασίας των εργοστασίων βιολογικής ξήρανσης που υπάρχουν σε όλο τον κόσμο περιορίζεται στους 1.986.115 t/y ΑΣΑ (βλέπε Πίνακα 6.3-3), τα υφιστάμενα ΠΕΣΔΑ έχουν ήδη προκρίνει τη χρήση της βιολογικής ξήρανσης για 1.955.000 t/y ΑΣΑ και εύλογα εικάζεται ότι η χρήση αυτή θα επεκταθεί στους 4.500.000 t/y μέχρι το 2020, ενότητα 6.3. Τα παραπάνω μεγέθη δείχνουν ότι είτε ο κόσμος αδυνατεί να κατανοήσει κάποια πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα από την καθολική χρήση της βιολογικής ξήρανσης είτε ότι η Ελλάδα έχει πάρει λανθασμένο δρόμο. Με άλλο λόγια «ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε».

Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος

ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

137

BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Οικονομόπουλος Α.Π., (2003). «Τεύχος 4: Κόστος κατασκευής και λειτουργίας ΜΜΑ και μέσων μεταφοράς». Πρόγραμμα: Τεκμηρίωση του διασυνδεδεμένου δικτύου ΣΜΑ». ΕΣΔΚΝΑ.

Οικονομόπουλος Α.Π., (2004). Μεθοδολογία διαμόρφωσης βέλτιστων σχεδίων διαχείρισης απορριμμάτων /Αποτελέσματα εφαρμογής στην Περιφέρεια Αττικής. Έκδοση ΤΕΕ. http://portal.tee.gr/portal/page/portal/SCIENTIFIC_WORK/EKDILOSEIS_P/EPISTHMONIKES_EVENTS/DIAXEIRISH%20APORRIMMATWN

Οικονομόπουλος, Α.Π., (2007α). Διαχείριση οικιακού τύπου απορριμμάτων / Προβλήματα Εθνικού Σχεδιασμού και ορθολογικές λύσεις. Πολυτεχνείο Κρήτης, σ.σ. 84. http://library.tee.gr/digital/books_notee/book_60264/book_60264.pdf

Οικονομόπουλος Α.Π., (2007β). Τεύχος 1, Ποσότητες, σύνθεση και χρονικές κατανομές των οικιακού τύπου απορριμμάτων. Έργο: Διαμόρφωση βέλτιστου σχεδίου μεταφοράς των οικιακού τύπου απορριμμάτων Περιφέρειας Κρήτης . Περιφέρεια Κρήτης.

Οικονομοπούλου Μ.Α., A.A Οικονομοπούλου, Π.Π. Οικονομόπουλος, και Α.Π. Οικονομόπουλος, (2005α). “Βέλτιστη διαχείριση απορριμμάτων / Μέρος I: Μεθοδολογία και υπολογιστικό σύστημα”. Πρακτικά 5ης Διεθνούς Έκθεσης και Συνεδρίου για το Περιβάλλον HELECO ’05, Εργασία O-C31. Τ.Ε.Ε., 3 - 6 Φεβρουαρίου, Αθήνα.

Οικονομοπούλου M.A., A.A Οικονομοπούλου, Π.Π. Οικονομόπουλος, και Α.Π. Οικονομόπουλος, (2005β). Βέλτιστη διαχείριση απορριμμάτων / Μέρος II: Εφαρμογή στην Περιφέρεια Αττικής. Πρακτικά 5ης Διεθνούς Έκθεσης και Συνεδρίου για το Περιβάλλον HELECO ’05, Εργασία O-C32. Τ.Ε.Ε., 3 - 6 Φεβρουαρίου, Αθήνα.

Οικονομοπούλου Μ.Α., Π.Π. Οικονομόπουλος και Α.Π. Οικονομόπουλος (1999). Βέλτιστη διαχείριση απορριμμάτων και ανάλυση ευαισθησίας για περιφέρεια Δ. Μακεδονίας, Πρακτικά 3ης Διεθνούς Έκθεσης και Συνεδρίου για το Περιβάλλον “HELECO ’99”, Τόμος II, σ. 31-41. Τ.Ε.Ε., Ιούνιος 3 – 6, Θεσσαλονίκη.

ΤΕΕ, (2006). «Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων / Η περίπτωση της Αττικής». Αθήνα, Νοέμβριος 2006. http://library.tee.gr/digital/m2183.pdf

Ψωμάς Σ., (2005). Καύση αποβλήτων / Ακριβή – αναποτελεσματική - επικίνδυνη. http://www.greenpeace.org/greece/press/118523/485797

Armeftis, J., Naxakis, G., Economopoulos, A.P., (2006). Design configuration and cost analysis of me-chanical sorting and aerobic composting plants. Proceedings, VIII International Conference on Protection and Restoration of the Environment, 3-7 July, Chania, Greece.

Καθηγητής Αλέξανδρος Π. Οικονομόπουλος

Εργαστήριο Διαχείρισης Αερίων, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων

138

Διαμόρφωση και συγκριτική αξιολόγηση εναλλακτικών εθνικών σχεδίων διαχείρισης αστικών απορριμμάτων

Beigl P., Wassermann G., Schneiνder F. and Salhofer S., (2003). Draft waste generation prognostic model / The use of life cycle assessment tool for the development of integrated waste management strategies for cities and regions with rapid growing economies. Contract number: EVK4-CT-2002-00087 EU.

Beigl P., Wassermann G., Schneiνder F. and Salhofer S., (2004). Forecasting municipal solid waste gen-eration in major European cities. International Environmental Modeling and Software Society (IEMSS). Conference proceedings, 14 to 17 June 2004. University of Osnabruck, Germany.

Economopoulos, A.P., (2006). A Critical Appraisal of the Regional MSW Management Plans in Greece. Proceedings of the VIII International Conference on Protection and Restoration of the Environment, 3-7 July, Chania, Greece.

Economopoulos, A.P., (2007). Technoeconomic aspects of alternative municipal solid wastes treatment technologies. Proceedings, 1st International Conference on Environmental Management, Engineering, Planning and Economics, June 24 to 28, Skiathos island.

Economopoulos, A.P. (2008). Quantities and composition of the MSW in Greece and management re-quirements in accordance with EU Directives. Proceedings of the 1st International Conference on Hazard-ous Wastes Management”, Oct. 1 to 3, Crete.

Economopoulos, A.P. (2009α). Sitting of Integrated Waste Management Facilities / A New Methodology with an Application to Crete. 11th International Conference on Environmental Science and Technology, Sept. 3 to 5, Chania, Greece. To appear.

Economopoulos, A.P., (2009β). Technoeconomic aspects of alternative municipal solid wastes treatment methods. To appear.

Economopoulos, A.P., Naxakis, G. and Z. Gouskos, (2008). Quantities and composition of the MSW in Greece and management requirements in accordance with EU Directives. Proceedings of the 1st Interna-tional Conference on Hazardous Wastes Management”, Oct. 1 to 3, Crete.

Economopoulou A.A. and A.P. Economopoulos, (2005). “Transport distances versus economies of scale for municipal solid wastes treatment and disposal installations”. Proceedings of the 9th International Confer-ence on Environmental Science and Technology, Sept. 3 to 6, Rodos island, Greece.

European Commission, (2006). Integrated Pollution Prevention and Control / Reference Document on the Available Techniques for Waste Incineration. http://eippcb.jrc. ec.europa.eu/pages/FActivities.htm

Juniper Consultancy Services Ltd., (2005). MBT: A Guide for Decision Makers Processes, Policies and Markets. http://www.juniper.co.uk/Publications/mbt_report.html

McDougall, F., White, P., Franke, M., Hindle, P., (2001). Integrated Solid Wastes Management: A Life Cycle Inventory. Blackwell Publishing.

US EPA, (1996). Refuse Combustion. AP-42 Report.